21 0033 02 - Neoelliniki Glossa - A Gymnasiou - Tetradio Ergasion PDF

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Κωνσταντίνος Αγγελάκος Ελένη Κατσαρού Αναστασία Μαγγανά
Νεοελληνική Γλώσσα
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Κωδικός βιβλίου: 0-21-0033

ISBN 978-960-06-2673-5
Τετράδιο Εργασιών
(01) 000000 0 21 0033 3
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

1-6_NEOELL 1/29/13 11:03 AM Page 1
Α´ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
1-6_NEOELL 5/26/15 11:07 AM Page 2
ËÌÈÂÏ¾Â»»ÊÏÂÃÀË¾ÃÈËÀË
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Κωνσταντίνος Αγγελάκος, Λέκτορας του Ιονίου Πανεπιστημίου
Ελένη Κατσαρού, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Αναστασία Μαγγανά, Γλωσσολόγος
ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ Σταύρος Καμαρούδης, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας

Χρυσούλα Παπαγεωργοπούλου, Σχολική Σύμβουλος
Ιωάννης Μπασλής, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β / θμιας Εκπαίδευσης
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Αικατερίνη Βερούτσου, Εικονογράφος-Σκιτσογράφος
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Δήμητρα Αλατζατζή, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Χριστίνα Αργυροπούλου, Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Φώτιος Καβουκόπουλος, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΞΩΦΥΛΛΟ Σύνθεση από την εικονογράφηση
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Γ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ II / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α:

«Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων»
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ.
Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Πράξη με τίτλο: «Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή
υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού με βάση
το ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το Γυμνάσιο»
Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου
Αντώνιος Σ. Μπομπέτσης
Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Αναπληρωτές Επιστημονικοί Υπεύθυνοι Έργου
Γεώργιος Κ. Παληός
Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Ιγνάτιος Ε. Χατζηευστρατίου
Μόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Έργο συγχρηματοδοτούμενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους.
ËÌÈÂÏ¾Â»¾É»Æ¾ÃÈËÀË
Ǿ İʌĮȞȑțįȠıȘ ĲȠȣ ʌĮȡȩȞĲȠȢ ȕȚȕȜȓȠȣ ʌȡĮȖȝĮĲȠʌȠȚȒșȘțİ
Įʌȩ ĲȠ ǿȞıĲȚĲȠȪĲȠȉİȤȞȠȜȠȖȓĮȢȊʌȠȜȠȖȚıĲȫȞ ǼțįȩıİȦȞ
©ǻȚȩĳĮȞĲȠȢªȝȑıȦȥȘĳȚĮțȒȢȝĮțȑĲĮȢȘȠʌȠȓĮįȘȝȚȠȣȡȖȒ-
șȘțİ ȝİ ȤȡȘȝĮĲȠįȩĲȘıȘ Įʌȩ ĲȠ ǼȈȆǹ ǼȆ ©ǼțʌĮȓįİȣıȘ
ǻȚȐǺȓȠȣȂȐșȘıȘªȆȡȐȟȘ©ȈȉǾȇǿǽȍª
ȅȚįȚȠȡșȫıİȚȢʌȡĮȖȝĮĲȠʌȠȚȒșȘțĮȞțĮĲȩʌȚȞȑȖțȡȚıȘȢĲȠȣǻȈĲȠȣǿȞıĲȚĲȠȪĲȠȣǼțʌĮȚįİȣĲȚțȒȢȆȠȜȚĲȚțȒȢ
1-6_NEOELL 1/18/16 1:43 PM Page 3
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Η συγγραφή και η επιστηµονική επιµέλεια του βιβλίου πραγµατοποιήθηκε

υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
ΑΝΑΔΟΧΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1-6_NEOELL 1/29/13 11:03 AM Page 4
1-6_NEOELL 1/29/13 11:03 AM Page 5
Περιεχόμενα
1η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2η ΕΝΟΤΗΤΑ Επικοινωνία στο σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3η ΕΝΟΤΗΤΑ Ταξίδι στον κόσμο της φύσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
4η ΕΝΟΤΗΤΑ Φροντίζω για τη διατροφή και την υγεία μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
5η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω τον μαγικό κόσμο του θεάτρου και του κινηματογράφου . . . . 47
6η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
7η ΕΝΟΤΗΤΑ Ο κόσμος μέσα από την οθόνη-εικόνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
8η ΕΝΟΤΗΤΑ Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες:

Παρακολουθώ και συμμετέχω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
9η ΕΝΟΤΗΤΑ Ανακαλύπτω τη μαγεία της γνώσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
10η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω τον τόπο μου και τον πολιτισμό του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5
1-6_NEOELL 1/29/13 11:03 AM Page 6
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 7
1η ενότητα
OI ΠPΩTEΣ MEPEΣ Σ’ ENA NEO ΣXOΛEIO
• Επικοινωνία –
Κώδικες επικοινωνίας – Είδη προτάσεων
σι
ε ρ γα ών
ιο
άδ
ρ
Τετ
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 8
1η ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Eπικοινωνία – Kώδικες επικοινωνίας – Είδη προτάσεων

ενότητα
Kείμενο 1 [Στο σχολείο]
1
Ποιος μιλάει στο σκίτσο;
2
Σε ποιους απευθύνεται;
3
Tι τους λέει;
4
Mε τι είδους πρόταση διατυπώνει αυτό που τους λέει;
Aποφαντική, ερωτηματική, προστακτική ή
επιφωνηματική;
5
Oι ακροατές του τον καταλαβαίνουν; • Eμείς πώς το
ξέρουμε;
w
Kείμενο 2 [Tο διαγώνισμα]
Όλα τα παιδιά ήταν έτοιμα. Μπροστά τους είχαν μια μεγάλη κόλα διαγωνισμού. Κρατούσαν το
μολύβι τους στο χέρι και περίμεναν. Ο κύριος Ευαγγέλου έψαχνε μέσα στα χαρτιά του. […]
Ύστερα έβγαλε τα γυαλιά του, όπως συνήθιζε, τα καθάρισε, τα ξανάβαλε κι άρχισε να τους λέει:
– Θα σας υπαγορεύσω την εκφώνηση του προβλήματος. Όπως σας είπα, θέλω να προσέξετε
πολύ. Φαίνεται απλό και είναι απλό. Αλλά χρειάζεται σκέψη. Λοιπόν, αρχίζουμε:
«Ένα ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ –Γ = ορθή γωνία– κινείται ούτως ώστε η κορυφή του Α να δια-
γράψει την ευθεία Οχ και η κορυφή του Β την Οψ…».
Όλα τα κεφάλια ήταν σκυμμένα, όλοι έγραφαν συγκεντρωμένοι.
– Έχετε μία ώρα, τους είπε ο κύριος Ευαγγέλου και κάθισε στην καρέκλα του. […]
Κανένας δε μιλούσε. Είχε απλωθεί σιγή μέσα στην τάξη, που πότε
πότε σπούσε ένας αναστεναγμός ή το θρόισμα των χαρτιών. […]
Με τον ήχο του κουδουνιού, τα πιο πολλά παιδιά, που δεν είχαν
προλάβει να τελειώσουν, θορυβήθηκαν.
– Γιάννη, μάζεψε τις κόλες, σε παρακαλώ, είπε ο κύριος
Ευαγγέλου ύστερα από λίγα λεπτά.
Ζωρζ Σαρή, Tο ψέμα, εκδ. Πατάκη, 1996
1
Ποιος μιλάει στο απόσπασμα; • Βρείτε τα ακριβή λόγια του μέσα στο κείμενο. • Σε ποιον/ποιους
απευθύνεται κάθε φορά;
2
Πόσους και ποιους κώδικες χρησιμοποιεί ο ομιλητής στο απόσπασμα;
3
«Θα σας υπαγορεύσω την εκφώνηση του προβλήματος». Πρόκειται για πρόταση απλή, ελλειπτική ή
επαυξημένη; • Σε ποια στοιχεία στηρίζετε την απάντησή σας;
4
Πώς χαρακτηρίζετε το ύφος των λόγων του ομιλητή; • Aιτιολογήστε την απάντησή σας με στοιχεία
από το κείμενο.
5
«Γιάννη, μάζεψε τις κόλες, σε παρακαλώ!»: Βρείτε το απόσπασμα μέσα στο κείμενο. • Μετατρέψτε
την περίοδο σε ερωτηματική που να δηλώνει το ίδιο πράγμα. • Δείτε τώρα την εκδοχή που φτιάξατε
εσείς. • Τι εκφράζει; • Σημαίνει ό,τι ακριβώς και η εκδοχή του κειμένου; • Γιατί ο ομιλητής προτίμησε
την άλλη και όχι τη δική σας;
8
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 9
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
6
Στη συνέχεια ο Γιάννης μάζεψε τις κόλες και τις παρέδωσε στον κ. Ευαγγέλου. • Γράψτε τον σχετικό
διάλογο μεταξύ τους. • Προσέξτε το είδος των προτάσεων που θα χρησιμοποιήσουν οι δύο ομιλητές.
Eναλλακτικά:
Τα παιδιά παραδίδουν τις κόλες και βγαίνουν έξω από την τάξη. Συζητούν για το διαγώνισμα. Γράψτε
τον διάλογο μεταξύ τους. • Προσέξτε το είδος των προτάσεων που χρησιμοποιούν.
7
Aναρωτιέστε αν έχετε πάει καλά στο διαγώνισμα που γράψατε την προηγούμενη ώρα. Πώς εκφράζετε
την ανησυχία σας:
α. σε έναν φίλο σας στον οποίο στέλνετε μήνυμα στο κινητό;
β. σε έναν συμμαθητή σας που συναντάτε στην αυλή του σχολείου;
γ. στον καθηγητή που σας έβαλε το διαγώνισμα;
δ. στους γονείς σας, όταν πάτε σπίτι;
w
Kείμενο 3 Λεξικό χειρονομιών: Mιλάω με τα χέρια, ακούω με τα μάτια
Από την αρχή της τρέχουσας σχολικής χρονιάς, μια ομάδα 30 παιδιών
της Α´ τάξης του σχολείου μας, με υπεύθυνους τους καθηγητές Σταύρο
Κουνάδη και Δήμο Φιωτάκη, ασχολούνται με τη δημιουργία ενός λεξικού
χειρονομιών. Το πρόγραμμα αυτό υλοποιείται σε συνεργασία με ομάδα
παιδιών από σχολείο του Ισραήλ, που μας έκανε και τη σχετική πρόταση
στη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς.
Σκοπός του προγράμματος είναι οι μαθητές των δύο χωρών να δημι-
ουργήσουν ένα οπτικό διαπολιτισμικό λεξικό χειρονομιών, οι οποίες είναι
χαρακτηριστικές στην κοινωνία της χώρας τους.
Το λεξικό χειρονομιών είναι ένας συναρπαστικός και ζωντανός τρόπος
για να μελετήσουν οι μαθητές τον πολιτισμό και τη συμπεριφορά ανθρώ-
πων σε διαφορετικές χώρες.
Το λεξικό θα βασίζεται σε λεκτικές εκφράσεις, όπως «ένα λεπτό», «εντά-
ξει», «καλή επιτυχία», «τρέλα» κτλ., και θα περιλαμβάνει εκφράσεις προσώπου
και σώματος. Oι μαθητές ταυτόχρονα θα σημειώσουν πληροφορίες και θα
Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
γράψουν για τις ιστορικές και πολιτιστικές ρίζες των χειρονομιών αυτών.
Η ενασχόληση με το θέμα ενθαρρύνει ατομικές και ομαδικές δραστη-
ριότητες:
1η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
Oι μαθητές κάθε τάξης αποφασίζουν το είδος των χειρονομιών που
θέλουν να συμπεριλάβουν στο λεξικό. Κάνουν τις χειρονομίες, τις φωτο-
γραφίζουν, σκανάρουν τις φωτογραφίες και, μαζί με τα κείμενα, τις πα-
ρουσιάζουν (πολυμέσα).
Το τελικό προϊόν θα παρουσιαστεί στην ιστοσελίδα των σχολείων, πι-
θανόν και σε CD-ROM, και μπορεί να αποτελέσει το ερέθισμα για μια συ-
ζήτηση με θέμα τις διαφορετικές κουλτούρες των δύο λαών.
ργα σιών
οε
Hλεκτρονικό περιοδικό 14ου Γυμνασίου Περιστερίου Aττικής, http://www.14gymnasio.gr δι
ά
Τετ ρ
9
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 10
1η
ενότητα ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
1
Ποιοι νομίζετε ότι έχουν γράψει το κείμενο αυτό; • Σε ποιους απευθύνονται; • Με ποιο σκοπό;
2
Οι εικόνες του κειμένου σε ποιον κώδικα αναφέρονται; • Σας φαίνεται γνωστός αυτός ο κώδικας;
• Σε ποιες περιπτώσεις στην καθημερινή σας ζωή τον χρησιμοποιείτε;
3
Σκοπός είναι οι μαθητές να δημιουργήσουν ένα «οπτικό διαπολιτισμικό λεξικό χειρονομιών». Μπορείτε
να εξηγήσετε τι ακριβώς θέλουν οι μαθητές να δημιουργήσουν;
4
Επιλέξτε μία φωτογραφία και πείτε προφορικά στους συμμαθητές σας τι δείχνει. • Στη συνέχεια,
γράψτε ένα σύντομο κείμενο που να συνοδεύει την εικόνα αυτή και να επεξηγεί τι δείχνει.
5
Σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να εκφράσετε θαυμασμό, απέχθεια, να συμφωνήσετε ή να διαφωνήσετε
χρησιμοποιώντας: α) τον γλωσσικό κώδικα, β) το πρόσωπο/το κεφάλι και γ) τα χέρια σας.
w
Kείμενο 4 [Oι βροχοπτώσεις στην Ελλάδα]
Γεωγραφία A΄ Γυμνασίου,
OEΔB, 2002
1
Ποιοι κώδικες χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο για να μεταδοθεί το μήνυμα;
2
Γράψτε ένα κείμενο στο οποίο να παρουσιάσετε αυτά που δείχνει η εικόνα με πολλούς τρόπους (χάρτη,
χρώματα, λέξεις). • Ποιο από τα δύο κείμενα είναι πιο ελκυστικό και κατανοητό; • Για ποιους λόγους;
• Γιατί οι συγγραφείς του σχολικού βιβλίου της Γεωγραφίας προτίμησαν να βάλουν την εικόνα και όχι
το αντίστοιχο κείμενο;
3
Μελετήστε το κείμενο που γράψατε στην προηγούμενη άσκηση. • Υπάρχουν ερωτηματικές ή επιφω-
νηματικές προτάσεις; • Γιατί ναι; • Γιατί όχι;
10
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 11
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Kείμενο 5 [«Tι ώρα είναι;»]
Σ
τον δρόμο ένας άντρας ρωτά στα σουηδικά «τι ώρα είναι;» και ένας άλλος άντρας τον κοιτάζει απο-
ρημένα. O πρώτος άντρας επαναλαμβάνει την ερώτηση δείχνοντας ταυτόχρονα το ρολόι του. O δεύτερος
άντρας με τα χέρια δείχνει, ενώ ταυτόχρονα λέει «τέσσερις».
1
Ποιος είναι ο πομπός και ποιος ο δέκτης στο πρώτο σκίτσο;
2
Η γλωσσική επικοινωνία είναι επιτυχής;
3
Πώς καταφέρνουν οι δύο άνθρωποι να επικοινωνήσουν τελικά;
w
Kείμενο 6 [Αφίσα της Unicef]
1
Η αφίσα του κειμένου 6 θέλει να δώσει ένα μήνυμα. Ποιο είναι αυτό; • Εκτός από τον λόγο, ποια
άλλα μέσα χρησιμοποιούνται για να μεταδοθεί το μήνυμα;
2
Βρείτε τις δύο προτάσεις στο κείμενο 6. • Τι είδους είναι αυτές οι προτάσεις, απλές ή επαυξημέ-
νες; • Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
3
Στο κείμενο 6 υπάρχουν δύο προτάσεις με θαυμαστικό στο τέλος. Βρείτε τες και πείτε τι εκφράζουν. οε
ργα σιών
δι
ά
Τετ ρ
11
7-12_NEOELL 1/29/13 11:10 AM Page 12
1η
ενότητα ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Aσκήσεις – δραστηριότητες
1
Kοιτάξτε με πόσους τρόπους μπορείτε να ζητήσετε
από κάποιον να μείνει λίγο παραπάνω μαζί σας.
– Mείνε λίγη ώρα ακόμα!

– Mπορείς να μείνεις;
– Θα ήθελα να μείνεις.
– Γιατί δε μένεις λίγο ακόμα;
– Aν σου ζητούσα να μείνεις;
– Aν δε μείνεις, θα στενοχωρηθώ.
– Φεύγεις; Tι κρίμα!
– Γιατί, μωρέ, δεν κάθεσαι λίγο ακόμα;
– Eσύ πάντα φεύγεις νωρίς.
– Θέλεις να δούμε την αγαπημένη σου ταινία;
α. Παρατηρήστε και σκεφτείτε ποιες από τις παραπάνω προτάσεις είναι: ερωτηματικές, αρνητικές,
καταφατικές, αποφαντικές, προστακτικές, επιφωνηματικές. • Mπορεί μια πρόταση να είναι δύο είδη
από τα παραπάνω;
β. Tο ρήμα μένω υπάρχει σε όλες τις προτάσεις;
γ. Σε ποιον/ποιους θα λέγατε καθεμιά από τις φράσεις αυτές;
δ. Ποιος είναι ο πιο «πλάγιος», ο πιο έμμεσος τρόπος, και ποιος ο πιο άμεσος, ο πιο ευθύς;
2
Ταιριάξτε τα παραδείγματα της στήλης B με τα ζευγάρια «πομπών-αποδεκτών» της στήλης A.
Σημείωση: Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος αντιστοίχισης.
ΣTHΛH A ΣTHΛH B
1. η μητέρα στον πατέρα α. Άνοιξε το παράθυρο!

2. ο μαθητής στον καθηγητή β. Aνοίγεις το παράθυρο;
3. ο μαθητής στον μαθητή γ. Mπορείς να ανοίξεις το παράθυρο;
4. ένας επιβάτης λεωφορείου σε έναν άλλο δ. Aνοίγετε το παράθυρο;
5. η φίλη στη φίλη ε. Δεν ανοίγεις λίγο το παράθυρο;
6. ένας καθηγητής στον διευθυντή στ. Σκάσαμε εδώ μέσα! Kαι το παράθυρο δίπλα
σου είναι κλειστό.
3
Είναι σωστό (Σ) ή λάθος (Λ);
α. Kώδικας και μήνυμα είναι το ίδιο. r
β. Kωδικοποιώ ένα μήνυμα σημαίνει χρησιμοποιώ
τον κώδικα για να εκφράσω ένα μήνυμα. r
γ. Aποκωδικοποιώ ένα μήνυμα σημαίνει μεταφέρω ένα μήνυμα. r
δ. Για να μεταδοθεί ένα μήνυμα χρησιμοποιείται πάντα
ένας κώδικας. r
12
13-22_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 13
2η ενότητα
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
• Προφορικός και γραπτός λόγος
•Γλωσσική ποικιλία–
Μέσο και περίσταση επικοινωνίας
• Η παράγραφος
13-22_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 14
2η
ενότητα
Προφορικός και γραπτός λόγος
Kείμενο 1 [Σταμάτησα το σχολείο]
Δεν πάω σχολείο. Πήγα μέχρι την Γ´ και μετά σταμάτησα, γιατί βαριό-
μουνα. Βαριόμουνα να γράφω. Στο θρανίο καθόμουνα με την Ι., τη φίλη
μου. Είναι Τσιγγάνα. Μιλάμε τσιγγάνικα. Στο σχολείο μιλάμε ελληνικά. Δεν
έπαιρνα τα γράμματα. Δεν μπορούσα να τα μάθω. Μου άρεσαν τα Μαθη-
ματικά. Τώρα πάω έξω, παίζω με τις φίλες μου. Πάω στην πλατεία, στο
παρκάκι και καθόμαστε. Άλλες φίλες μου έχουν βγάλει το Δημοτικό. Δεν
ξέρω τι θα κάνω όταν μεγαλώσω. Δεν αποφάσισα. Δεν το σκέφτομαι.
Θα κάνω δουλειά με τη μάνα μου.
Άννα Λυδάκη, Oι τσιγγάνοι στην πόλη, εκδ. Καστανιώτη, 1998
Kείμενο 2 [Διδακτέα ύλη]
Γιάννης Ιωάννου, στο Προβλήματα της κοινωνίας και του ανθρώπου, OΕΔΒ,
Γ´ τάξη Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου, 1989
Kείμενο 3 [Mέσα επικοινωνίας και σχολείο]
Όποιος θέλει σήμερα να χρησιμοποιήσει αποδοτικά και με αποτελεσματικό τρόπο τα νέα

μέσα επικοινωνίας, πρέπει να μάθει να διακρίνει το απαραίτητο από το περιττό. Ο Joseph Wei-
zenbaum είπε κάποτε: «Υποσχεθήκαμε στους εαυτούς μας περισσότερο νόημα με τα νέα μέσα
επικοινωνίας. Τώρα βλέπουμε ότι πνιγόμαστε στις πληροφορίες!». Το σχολείο και η διδασκαλία
πρέπει να καταστήσουν ικανή την πολλά υποσχόμενη νέα γενιά να χρησιμοποιεί τις δυνατότητες
της νέας τεχνολογίας έτσι, ώστε να μην πνίγεται στην πλημμύρα των νέων πληροφοριών και ει-
κόνων. Μέχρι τώρα οι δάσκαλοι και τα σχολεία μας δεν έχουν προετοιμαστεί ικανοποιητικά γι’
αυτή τη νέα πρόκληση της τεχνολογίας των μέσων ενημέρωσης.
Πρακτικά διημερίδας, «Σύγχρονοι Εκπαιδευτικοί Παιδαγωγικοί Προβληματισμοί»,

Παιδαγωγικό Iνστιτούτο, 1999
14
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 15
Kείμενο 4 [Πολιτισμένη κουβέντα!]
Κατερίνα Βαμβασάκη, περ. «9», εφημ. EλευθερOτυΠiα, 2003

Kείμενο 5 [The Wall]
1
Σε ποια από τα παραπάνω κείμενα ο λόγος προσεγ-
γίζει πιο πολύ τον προφορικό και σε ποια τον γρα-
πτό; • Βασισμένοι σε ποια κριτήρια καταφέρατε να
τα διακρίνετε-ξεχωρίσετε;
2
Στη γελοιογραφία και στο κόμικς υπάρχει έντονο το
στοιχείο της ειρωνείας. • Mε ποιον τρόπο εκφράζε-
ται; • Mε λέξεις, με χειρονομίες; • Προσπαθήστε
με λόγο και εικόνα (σκίτσο) να σατιρίσετε μια κατά-
σταση στο σχολείο σας.
3
Γράψτε στίχους και μελοποιήστε τους με τη συνερ-
γασία του καθηγητή της Mουσικής.• Aφετηρία της σιών
ργα
οε
δημιουργίας μπορεί να είναι το The Wall (κείμ. 5). δι
ά
Από τον δίσκο των Pink Floyd The Wall

Τετ ρ
w 15
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 16
2η
ενότητα ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Kείμενο 6 [Oσάκις]
Ο καθηγητής της φιλολογίας έριχνε κάθε μέρα το μπαλάκι. Όλη η τάξη το έπιανε σαν ένα γαρ-
γαλιστικό μήνυμα. Το πετούσε ο ένας στον άλλον. Χαράς ευαγγέλια.
«Οσάκις…» άρχιζε τη φράση του ο φιλόλογος.
«Ναι. Ναι. Ο Σάκης! Ο Σάκης!» φώναζαν όλες μαζί οι μαθήτριες γελώντας.
Κι ο καθηγητής τρελαινόταν.
«Οσάκις…» επαναλάμβανε τονίζοντας τη λέξη σαν να έλεγε «σκάστε».
«Ο Σάκης! Ο Σάκης!» ακουγόταν πάλι αποκάτω και το γέλιο έδινε κι έπαιρνε.
Ο καθηγητής δεν μπορούσε να ξεχωρίσει ποιες από τις μαθήτριες ήταν οι δράστες. Η λέξη-μπα-
λάκι κυλούσε ακαριαία σε κλάσμα δευτερολέπτου μέσα από τα χείλια τους που ήταν κρυμμένα στο
κάτω μέρος του σκυμμένου τους κεφαλιού. Νόμιζε πως απλώς επαναλάμβαναν τη λέξη. Πως τις ερέ-
θιζε αυτή η λέξη. Δεν ήταν όμως έτσι. Άλλο πράγμα το «Oσάκις» κι άλλος άνθρωπος «O Σάκης».
Ο Σάκης ήταν ηλεκτρολόγος με μαγαζί. Μεγαλύτερός τους, 20 με 25 ετών. Τα είχε φτιάξει με την
Αλέκα. Mια από τις μαθήτριες της τάξης. Ψηλή κι αδύνατη, με κοντά ξανθά μαλλιά και μεγάλα καστανά
μάτια, μακρύ λαιμό και μακριά χέρια και πόδια, κάπως ξερακιανή, αλλά ζόρικη. Στα 15-16, όπως όλες
τους. Η πρώτη που έβγαινε ραντεβού μήνες τώρα. Ο Σάκης την περίμενε το μεσημέρι στην άλλη
γωνία κι οι άλλες μαθήτριες έτρεχαν από πίσω της να τον δούνε. Τα σχόλια έδιναν κι έπαιρναν. Ήταν
ο πρώτος έρωτας της τάξης.
Ο καθηγητής φώναξε την πρώτη μαθήτρια, τη Μαρία, στο γραφείο του και τη ρώτησε.
«Τι συμβαίνει με το “Oσάκις”; Γιατί αυτή η αντίδραση;»
«Δεν ξέρω, κύριε. Στο δικό μου θρανίο δεν ξέρουμε τίποτα. Το πήραν έτσι φαίνεται και το διασκε-
δάζουν» του απάντησε.
Ρώτησε κι άλλες μαθήτριες. Μερικές δεν κρατήθηκαν και γελούσαν. Ο καθηγητής προσπάθησε
να βγάλει από το λεξιλόγιό του τη λέξη «Oσάκις».
Αυτή όμως αντιστεκόταν. Του έβγαινε αυθόρμητα, έστω και με κάποια καθυ-
στέρηση. Τότε, όμως, γινόταν πανζουρλισμός. Σαν να την είχε στερηθεί η τάξη
και ξεσπούσε «Ο Σάκης! Ο Σάκης!», φώναζαν ακόμα πιο δυνατά και γελούσαν
με την καρδιά τους. Γιατί ήταν υπόθεση καρδιάς και όχι γραμματικής.
Ρούλα Κακλαμανάκη, Γραφές της αθωότητας, εκδ. Eλληνικά Γράμματα, 2000
Γιατί η τάξη γελούσε, όταν ακουγόταν η λέξη «Oσάκις» στο κείμενο 6;
Γλωσσική ποικιλία – Mέσο και περίσταση επικοινωνίας
Kείμενο 7 [Λόγος μαθητών σε συνέδριο της OΛME]
Αυτές τις δύο μέρες στο συνέδριο αυτό λέγονται κάποιες απόψεις που αφορούν τον τρόπο δια-
παιδαγώγησης των νέων. Πάνω σ’ αυτό θα ήθελα να εκφράσω και τις απόψεις των μαθητών για τα
θετικά και τα αρνητικά τα οποία βλέπουμε εμείς στον τρόπο διδασκαλίας που εφαρμόζετε εσείς.
16
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 17
Πρώτον, θα συμφωνήσουμε με πολλούς από σας ότι η παιδαγωγική κα-

τάρτιση πολλών καθηγητών δεν είναι στο απαραίτητα υψηλό επίπεδο. […]
Τέλος, θα ήθελα να πω ότι από τα σχολεία θα πρέπει να βγαίνουν πρώτα
απ’ όλα άνθρωποι και έπειτα καλοί μαθητές. Και γι’ αυτό χρειάζεται ουσια-
στική προσπάθεια από μέρους σας και όχι ανούσιες και επιφανειακές κι-
νήσεις που τίποτα δεν προσφέρουν στον χώρο της Παιδείας. Ευχαριστώ.
Εκπρόσωπος μαθητών σε συνέδριο της OΛΜΕ

http://w
ww.vou
liefivon
.gr
Kείμενο 8 [Mια διαφορετική ιστοσελίδα σχολείου]
Γεια σας! Σας καλωσορίζουμε και σας προσκαλούμε στο διαδικτυακό σπιτικό μας για φιλο-
ξενία και τηλε-επικοινωνία! Στην τηλεκοινωνία μας οι μέρες είναι πάντα φωτεινές και ζεστές.
Θα βγάλουμε λοιπόν τις καρέκλες μας στα συνοικιακά μας πεζοδρόμια και στον ρυθμό του
τσάκα τσούκα του παραδοσιακού ηλιόσπορου θα κουβεντιάσουμε για να μοιραστούμε κομ-
μάτια της ζωής και τ’ ουρανού. Aν σας αρέσουν οι πρωινές τηλεβεγγέρες, μη διστάσετε,
ελάτε με τις πιτζάμες και το καφεδάκι σας στο χέρι, θα καλημερίσουμε μαζί τη μέρα που
μας περιμένει… κι αν προτιμάτε τις βραδινές τηλε (και όχι μόνο)-βόλτες, σας προτρέπουμε
να δοκιμάσετε μετά σουβλάκι με μπόλικο κοκκινοπίπερο, σε γεύση που μόνο η προσφυγική
παράδοση πετυχαίνει! Άντε, καλώς σας βρήκαμε, και με το… δεξί… να πάει γούρι!
Iστοσελίδα 3ου Γυμνασίου Kερατσινίου, http://3gym-kerats.att.sch.gr
Kείμενο 9 [Τηλεφωνικό μήνυμα]
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
17
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 18
2η
Kείμενο 10 [Ένα «βιωματικό» σκίτσο]
Philippe Geluck, περ. «9»,

εφημ. EλEYθEPOTYΠiA, 2003
1
Στα προηγούμενα κείμενα ποιος μιλάει, σε ποιον και με ποιο σκοπό; • Ποιο μέσο (δίαυλος) επικοινω-
νίας χρησιμοποιείται σε κάθε κείμενο; • Προσέξτε πώς το μήνυμα στον τηλεφωνητή (για παράδειγμα)
περιέχει στοιχεία πολύ οικεία-γνωστά στον αποδέκτη του και όχι σε εμάς.
2
α. Συγκρίνετε τη γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιούν οι μαθητές στην ομιλία τους στο συνέδριο
(κείμ. 7) μ’ αυτή των μαθητών στο κείμενο της ιστοσελίδας (κείμ. 8). • Ποιες διαφορές βλέπετε και
πώς τις εξηγείτε; • β. Υποθέστε ότι μια ομάδα εκπροσώπων της τάξης σας θα μιλήσει σε ένα συνέδριο
των καθηγητών. H μισή τάξη να υποδυθεί τους συνέδρους. Οι υπόλοιποι θα χωριστούν σε δύο ομάδες.
• Ένας εκπρόσωπος της α´ ομάδας να ανέβει στο βήμα και να μιλήσει για τα προβλήματα των σχο-
λείων και της εκπαίδευσης. • Ένας εκπρόσωπος της άλλης ομάδας (υποδυόμενος τον εκπρόσωπο
των καθηγητών) να απαντήσει. (Δραματοποίηση)
3
Στείλτε ένα γραπτό μήνυμα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στους μαθητές του 3ου Γυμνασίου Kερα-
τσινίου. • Στο μήνυμά σας γράψτε τη γνώμη σας για την ιστοσελίδα του σχολείου τους, επιλέγοντας
την κατάλληλη γλωσσική ποικιλία.
4
Στο κείμενο 10 αλλάξτε τα λόγια του γάτου και δώστε ένα ύφος χιουμοριστικό!
w
H παράγραφος
Kείμενο 11 [Ένα βιβλίο για το νερό]
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Οικολογικά Σχολεία», υπό την κα-

θοδήγηση της Εταιρείας Προστασίας της Φύσης, εκδόθηκε το βιβλίο
«Νερό» από το 13ο και το 21ο Δημοτικό σχολείο Κερατσινίου. Το
βιβλίο περιέχει τις εργασίες που έγιναν κατά τη σχολική χρονιά
1997-98 με θέμα το νερό και είναι το δεύτερο βιβλίο της σειράς (το
πρώτο είχε τίτλο «Απορρίμματα»). Τα παιδιά «βούτηξαν στα βαθιά», όπως φαίνεται
και από τους τίτλους των κεφαλαίων: Υγρότοποι, Το νερό στη γλώσσα μας, στη φιλοσο-
φία, στη λογοτεχνία, Ρύπανση του νερού, Θερμές πηγές, Iαματικά νερά, Σκέψεις, Παροιμίες, Eκφράσεις, Παιχνίδια
με το νερό, Η ύδρευση της Αθήνας, Παραμύθια, Tραγούδια, Ποιήματα, Παραδόσεις για το νερό κ.λπ. Ξεφυλλίζοντάς
το, καταλαβαίνουμε ότι είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας.
περ. «Ερευνητές», εφημ. H ΚαθΗΜερΙΝΗ, 2003
18
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 19
Kείμενο 12 [Oι δύο πλευρές της επιστημονικής εξέλιξης]
Η μεγάλη πρόοδος που πραγματοποιήθηκε, ιδιαίτερα στις θετικές

επιστήμες τον 20ό αιώνα, είχε ως αποτέλεσμα ριζικές αλλαγές στην
οικονομική, την κοινωνική και την ατομική ζωή. Με την ανάπτυξη της
βιολογίας, της χημείας και της ιατρικής αντιμετωπίστηκαν πολλές
ασθένειες, που ήταν προηγουμένως θανατηφόρες, και ο μέσος όρος
ζωής έχει αυξηθεί στις αναπτυγμένες χώρες στα 72 περίπου χρόνια
(από 37 που ήταν το 1914). Η φυσική, με τη διάσπαση του ατόμου,
άνοιξε τον δρόμο για άγνωστους ως τώρα χώρους. Μετά τη φρίκη
που προκάλεσε η ατομική βόμβα το 1945, οι επιστήμονες στρέφονται
προς ειρηνικές εφαρμογές της τεράστιας δύναμης του ατόμου και
στο τέλος του αιώνα μας βρισκόμαστε μπροστά σε επιτεύγματα, που
και ο πιο ευφάνταστος νους δε θα μπορούσε να συλλάβει. Παρά το γεγονός, όμως, ότι στην εποχή
μας η επιστήμη έχει λύσει πολλά από τα προβλήματα που βασάνιζαν επί αιώνες τον άνθρωπο, δεν
έχουν αποφευχθεί ακόμη οι αρνητικές συνέπειες από την αλόγιστη χρήση των αγαθών που προσφέρει
η τεχνολογική πρόοδος. Η μόλυνση του περιβάλλοντος –απειλητική για τη ζωή στον πλανήτη μας– ο
καταναλωτισμός, η απομάκρυνση από τις αιώνιες αξίες που γέννησαν και συντήρησαν τον πνευματικό
μας πολιτισμό αποτελούν αρνητικές συνέπειες της τεχνολογικής προόδου στο κατώφλι του 21ου
αιώνα. Η προσπάθεια, εντούτοις, των επιστημόνων και των κρατών για την εξουδετέρωση των αρνη-
τικών αυτών αποτελεσμάτων επιτρέπει την αισιοδοξία ότι μια καλύτερη εποχή έρχεται για τον άνθρωπο.
iστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ´ Γυμνασίου, OEΔB, 2002
1
Στις παραπάνω παραγράφους (κείμ. 11, 12), βρείτε και υπογραμμίστε με διαφορετικό χρώμα τη θε-
ματική τους πρόταση, τις λεπτομέρειες και την πρόταση-κατακλείδα. • Στη συνέχεια, δώστε έναν πλα-
γιότιτλο σε κάθε παράγραφο.
2
Οι προτάσεις που ακολουθούν αποτελούν μέρη μιας παραγράφου. Βάλτε τες στη σειρά εντοπίζοντας
τη θεματική πρόταση, τις λεπτομέρειες και, μετά, την πρόταση-κατακλείδα.
– Προτιμούν σκουρόχρωμες μπλούζες και πουλόβερ.
– Οι σημερινοί νέοι ντύνονται απλά και λιτά στο σχολείο.
– Επιπλέον, δεν αποχωρίζονται τα αθλητικά τους παπούτσια και το αγαπημένο τους τζιν.
– Θα έλεγε κανείς ότι το ντύσιμο αυτό ταιριάζει στη ζωντάνια της ηλικίας τους.
– Τέλος, οι περισσότεροι από αυτούς κρατάνε τσάντες-σακίδια, τα οποία είναι γραμμένα παντού. 2η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
3
Σας δίνεται η θεματική πρόταση και η πρόταση-κατακλείδα και σας ζητούν να συμπληρώσετε τις λε-
πτομέρειες στην παράγραφο που ακολουθεί:
Θεματική πρόταση
Στην τάξη μου διαφωνούν συχνά τα αγόρια με τα κορίτσια.
Λεπτομέρειες
Αντλήστε υλικό, αφού σκεφτείτε:
– σε ποια θέματα διαφωνούν,
– τι υποστηρίζουν τα αγόρια,
– τι αντιλέγουν τα κορίτσια.
Κατακλείδα
Τελικά οι διαφωνίες αυτές οδηγούν σε πολλή φασαρία.
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
19
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 20
2η
4
Αποδώστε με χιούμορ σε μία παράγραφο καταστάσεις που περιγράφονται στο σκίτσο του Κώστα Μη-
τρόπουλου που ακολουθεί.
Κώστας Μητρόπουλος,
στο Προβλήματα
της κοινωνίας και
του ανθρώπου, Γ´ τάξη
Ενιαίου Πολυκλαδικού
Λυκείου, OΕΔΒ, 1989
5
Στο μάθημα της Ιστορίας και των Καλλιτεχνικών, μιλώντας για την κυκλαδική τέχνη, συναντήσατε την
τοιχογραφία «Δύο παιδιά που πυγμαχούν» (Θήρα). Περιγράψτε σε μία παράγραφο την τοιχογραφία
στους συμμαθητές σας, χρησιμοποιώντας ως υλικό τις ερωτήσεις που υπάρχουν δίπλα στην εικόνα.
1. Προσέξτε τις σιλουέτες. Πώς τις χαρακτηρίζετε;

o Eύκαμπτες o Δύσκαμπτες o Kινητικές
o Στατικές o Άχαρες o Xαριτωμένες
o Aφύσικες
2. Συγκρίνετε τη μία φιγούρα με την άλλη.

Tι παρατηρείτε;
3. Ποια χρώματα χρησιμοποιεί ο ζωγράφος;
Από το βιβλίο Παγκόσμια Ιστορία της Τέχνης, τόμ. 1ος,

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου.
H τοιχογραφία βρίσκεται στο Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο, Aθήνα
w
Kείμενο 13 [Mια αληθινή φιλία]
Ανάμεσα στα δύο παιδιά αναπτύχθηκε φιλία αληθινή. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Πρώτα πρώτα, οι οι-
κογένειές τους χρόνια τώρα συνδέονταν φιλικά: οι πατέρες υπηρετούσαν στον ίδιο λόχο, ενώ οι μη-
τέρες τους ήταν συμμαθήτριες από το Δημοτικό σχολείο. Κατοικούσαν, ύστερα, στην ίδια γειτονιά·
έπαιζαν στους ίδιους πεζόδρομους και κατέβαιναν συντροφιά στην αγορά. Φοιτούσαν, ακόμα, στο
ίδιο σχολείο: πήγαιναν στην ίδια τάξη, μελετούσαν μαζί, είχαν κοινές αγωνίες. Κοντά σ’ αυτά πρέπει
να θυμηθούμε και το ωδείο, όπου αποκτούσαν μουσική παιδεία: ο Σοφοκλής μάθαινε βιολί, ο Περικλής
20
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 21
φλάουτο. Τη χαίρονταν και οι δυο τους τη μουσική. Κι αν καμιά φορά κάποια

περιστατικά τούς απομάκρυναν, αυτό δεν κρατούσε πολύ· γρήγορα πάλι
αποκαθιστούσαν τις σχέσεις τους. Η φιλία τους δεν ήταν συμφεροντολο-
γική. Αντίθετα, μάλιστα, ήταν ειλικρινής. Γι’ αυτό και ολοένα βάθαινε, με
αποτέλεσμα να τους κάνει ευτυχισμένους.
Χρίστος Τσολάκης, από το λόγο στη συνείδηση του λόγου, εκδ. Bάνιας, 1995
Kείμενο 14 [Tι ζητάμε από τον Δήμαρχο]
Εμείς τα παιδιά είμαστε πρόθυμοι και ανυπομονούμε για μια συνάντηση με τη Δημοτική Aρχή, για
να συζητήσουμε με τον Δήμαρχο κάποιες προτάσεις μας αλλά και τους προβληματισμούς μας. Μ’ αυτές
τις προτάσεις μας μπορεί να βοηθήσουμε στη λύση τους, που πιστεύουμε πως δεν είναι πάρα πολύ
δύσκολη. Πρώτα πρώτα, θα θέλαμε ο δρόμος γύρω από το σχολείο μας να ήταν πιο ασφαλής για
μας, με λιγότερες λακκούβες, που γεμίζουν με βρόμικα νερά τον χειμώνα,αλλά και σκουπίδια
που φεύγουν από τους σκουπιδοτενεκέδες. Ακόμα, θα ήταν χρήσιμο να υπήρχε το πρωί και
το μεσημέρι κάποιος που θα φρόντιζε, ώστε να μην κινδυνεύουμε από τα αυτοκίνητα και
τα φορτηγά, που, πολλές φορές, μας αγνοούν. Παράλληλα, ζητάμε οι τουαλέτες του
σχολείου μας να είναι συνέχεια καθαρές, για να μπορούμε να τις χρησιμοποιούμε με με-
γαλύτερη ασφάλεια για την υγεία μας. Επίσης, καλό θα ήταν, πιστεύουμε, όλες οι τάξεις
του σχολείου μας να ήταν μεγάλες, με ωραία χρώματα βαμμένες.
Άρτεμις Ζωγράφου – Κωνσταντίνος Μπάρτζης (μαθητές),
από την ιστοσελίδα του Δημοτικού σχολείου Ζευγολατιού Κορινθίας, http://dim-zergof.kor.sch.gr
1
Με ποιες συνδετικές λέξεις ή φράσεις επιτυγχάνεται μια «αρμονική» σύνδεση των νοη-
μάτων (συνοχή) στις παραπάνω παραγράφους (κείμ. 13 και 14);
2
Yποθέστε ότι ως πρόεδρος του 5μελούς συμβουλίου της τάξης μιλάτε με τον διευθυντή του σχολείου
και του παρουσιάζετε τα αιτήματα της τάξης σας για διάφορα θέματα (βιβλία, απουσίες, εκδρομές
κτλ.). • Oργανώστε μία παράγραφο σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο.
w
Kείμενο 15 [Tα graffiti των θρανίων]
Παρατηρώντας τα θρανία
στις σχολικές αίθουσες, μπο-
ρούμε να προβληματιστούμε, να
χαμογελάσουμε απλώς, ακόμα και
να εκπλαγούμε. Τα περισσότερα
graffiti έχουν ως κύριο θέμα τους
τον έρωτα, την αγάπη, τη φιλία
και τη λατρεία για κάποια ποδο-
σφαιρική ομάδα ή κάποιο γνω-
στό ποδοσφαιριστή ή δημοφιλή
τραγουδιστή. Ένα μεγάλο μέρος
ργα σιών
της επιφάνειας των θρανίων καλύπτουν ερωτικοί στίχοι προερχόμενοι από γνωστά λαϊκά άσματα δι
οε
ά
της εποχής ή αποτελούν προσωπικά δημιουργήματα των μαθητών. Aγάπη, έρωτας, μίσος, πάθος,
Τετ ρ
21
13-22_NEOELL 1/29/13 3:01 PM Page 22
2η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
εκδίκηση, απιστία, προδοσία ή απλώς αδιαφορία είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα. Mια άλλη μεγάλη
ενότητα
κατηγορία στα graffiti εκφράζει τον θαυμασμό για κάποια δημοφιλή ελληνική ομάδα ποδοσφαίρου
ή μπάσκετ και τη λατρεία για γνωστούς ποδοσφαιριστές ή μπασκετμπολίστες, Έλληνες ή ξένους.
Πιο φανατικοί φαίνεται να είναι οι οπαδοί του Oλυμπιακού και του Παναθηναϊκού, που θεοποιούν
και ηρωοποιούν τους παίκτες τους. Eδώ διακρίνουμε το χέρι κατά προτίμηση των μαθητών και πολύ
λιγότερο των μαθητριών. Παράλληλα, κάνουμε τη δυσάρεστη διαπίστωση πως το φαινόμενο του
φανατισμού έχει εισχωρήσει για τα καλά στον σχολικό χώρο. Άλλοι μαθητές εκφράζουν την αγάπη
για κάποιο γνωστό, λαϊκό κυρίως, τραγουδιστή ή τραγουδίστρια, ελληνικής ή ξένης εθνικότητας,
αλλά ακόμα και για νεανικά συγκροτήματα. Πολλοί γνωστοί στίχοι τους αναγράφονται στα θρανία,
στα ελληνικά ή στα αγγλικά, αφού ορισμένα παιδιά χρησιμοποιούν ξένη γλώσσα για να εκφραστούν.
Άλλοι μαθητές προτιμούν να γράφουν μόνο το όνομά τους με μικρά ή τεράστια γράμματα, δηλώ-
νουν την ταυτότητά τους, τις επιθυμίες τους, τις καλλιτεχνικές ή άλλες προτιμήσεις κι ενδιαφέροντά
τους, τα χόμπι τους, τη συμπάθεια ή την αντιπάθειά τους για κάποιον, τις πολιτικές τους ιδέες,
ακόμα και την οικογενειακή τους κατάσταση. Άλλοι καταφέρονται κατά του κατεστημένου, ζητώντας
δραστικές αλλαγές και εκδηλώνοντας ένα φιλοσοφικό πνεύμα. Πολλοί μαθητές προτιμούν να χω-
ρίζουν κάθετα το θρανίο τους, οριοθετώντας έτσι τη δική τους ιδιοκτησία από του συμμαθητή τους.
Άλλοι σχολιάζουν κάποιο συμμαθητή ή καθηγητή τους, ή γράφουν από το βιβλίο τους τα δύσκολα
σημεία του μαθήματος για να τα διαβάσουν στην προφορική εξέταση ή να τα αντιγράψουν σε κά-
ποιο διαγώνισμα, ή απλώς αλληλογραφούν μεταξύ τους για κοινότοπα θέματα, αντί να μιλήσουν.
Άλλοι αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα μαθητών, εκφράζοντας αμοιβαία φιλία και αγάπη
για πάντα. Tέλος, υπάρχουν και εικαστικά: πολλοί προτιμούν να ζωγραφίζουν λαβωμένες καρδιές,
πρόσωπα, ζώα, πουλιά, λουλούδια, γεωμετρικά σχέδια, τοπία, ακόμα και περιπαικτικά σκίτσα με
αντίστοιχα σχόλια για κάποιο συμμαθητή τους.
Σοφία Σαρρή, Nέα Eλληνικά TEE, A´ τάξη TEE, OEΔB, 2003
1
Έχετε ήδη καταλάβει ότι η παράγραφος αποτελεί το βασικό στοιχείο για τη σύνταξη ενός μεγαλύτε-
ρου κειμένου. Aφού εργαστείτε σε ομάδες, χωρίστε σε παραγράφους το κείμενο 15. • Δικαιολογήστε,
στη συνέχεια, τον χωρισμό στην υπόλοιπη τάξη.
2
Σε ένα μεγάλο χαρτόνι, χρησιμοποιώντας χρώμα και λέξεις, εκφράστε ελεύθερα τις σκέψεις και τα
συναισθήματά σας φτιάχνοντας τα δικά σας graffiti. • Στη συνέχεια, εκθέστε αυτό το υλικό σε μια
ειδικά διαμορφωμένη πλευρά της αίθουσας.
3
Χρησιμοποιήστε ορισμένες από
τις λέξεις που αναφέρονται στο
σχολείο ή τη σχολική ζωή για να
παίξετε το διπλανό παιχνίδι («κρε-
μάλα») στην τάξη, χωρισμένοι σε
ομάδες των 2-3 ατόμων.
http://www.asrpilexi.com
22
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 23
3η ενότητα
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
• Περιγραφή
• Αφήγηση
• Επιχειρηματολογία
• Πολυτροπικότητα
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 24
3η ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Περιγραφή
ενότητα
Kείμενο 1 [Tο Άγιον Όρος]
Περάσαμε τις απόκρημνες άκρες του Άθω και ακολουθήσαμε γιαλό γιαλό τη νοτιοδυτική του ακτή.
Σε λίγο το τοπίο άρχισε πάλι να ημερώνει κάπως. Είδαμε απέξω το αμφιθεατρικό χωριό της σκήτης της
Αγίας Άννας, ύστερα τη Νέα Σκήτη και τραβήξαμε για τη μονή Διονυσίου.
Είναι ένα αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα που καταπλήσσει μόλις το αντικρίζεις. Πρέπει να φανταστεί κανείς έναν
πελώριο βράχο, στημένο στο κύμα, σαν πολλούς άλλους που είδαμε σ’ αυτή την περιήγηση. Στην κορυφή του
ορθώνεται ένα θεόρατο φρούριο και απάνω από το φρούριο βρίσκονται χτισμένα τα πατώματα των κελιών. Τούτα
σχηματίζουν εξώστες στηριγμένους σε δοκάρια και κρεμασμένους απάνω από τη θάλασσα, σε μεγάλο ύψος.
Ακόμα πιο ψηλά ξεπετιέται από τα κτίσματα ο πύργος με τις πολεμίστρες. Αποκάτω κοιταγμένο το σύνολο έχει
έναν αέρα παραμυθένιο, έτσι καθώς τεντώνεται απέναντι στο ανοιχτό πέλαγος, στο στόμιο μιας ρεματιάς που
σκίζει πίσω του το βουνό. Αξίζει να σημειώσω εδώ το ωραίο ποιητικό όνομα της ρεματιάς αυτής: Αεροπόταμος.
Αποβιβαστήκαμε στο λιμανάκι της μονής, ίσια κάτω από τη μεγάλη της μορφή, κι ανεβήκαμε ως την
πύλη της από ένα γυριστό πλακόστρωτο μονοπάτι. Είναι μονή πυκνά χτισμένη σε στενό χώρο, με πολλούς
ορόφους προς τα απάνω και προς τη θάλασσα. Για τον ξένο είναι λαβύρινθος σωστός. Χάνεται κανείς εύ-
κολα σε σκάλες ατέλειωτες και σε μυστηριώδεις, έρημους διαδρόμους, όπου αναπάντεχα συναντά μικρά
παρεκκλήσια, ιστορημένα με τοιχογραφίες του 16ου και του 17ου αιώνα.
Γεώργιος Θεοτοκάς, Tαξίδια στη Mέση Aνατολή και το Άγιον Όρος, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1995
1 Μπορείτε να πείτε αν ο συγγραφέας στέκει ακίνητος και περιγράφει ή αν κινείται στον χώρο; • Αν κι-
νείται, ποια πορεία ακολουθεί;
2 α. Το απόσπασμα αποτελείται από τρεις παραγράφους. Μπορείτε να γράψετε έναν πλαγιότιτλο σε
καθεμιά;
β. Τώρα που γράψατε τους πλαγιότιτλους, μπορείτε να βρείτε πώς οργανώνει ο συγγραφέας την πε-
ριγραφή του;
3 Βρείτε τα ρήματα και τα επίθετα της 2ης παραγράφου.
α. Καταγράψτε τα σε δύο στήλες.
β. Ποια από αυτά ταιριάζουν μόνο σε ένα λογοτεχνικό κείμενο, όπως είναι αυτό που μελετάτε, και
ποια θα ταίριαζαν και σε ταξιδιωτικούς οδηγούς;
ΕΠΙΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ
Λογοτεχνικό έργο Τουριστικός οδηγός Λογοτεχνικό έργο Τουριστικός οδηγός
4 Βρείτε τα αντίθετα των επιθέτων του κειμένου και καταγράψτε τα στο τετράδιό σας.
24 w
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 25
Kείμενο 2 [Ροδιά]
α. Το κείμενο που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικό περιγραφής φυτού με τη λογοτεχνική ευαισθησία του
Στράτη Μυριβήλη.
Οι ροδιές… Πρέπει να δείτε τις ροδιές. Είναι από τα πιο όμορφα

πλάσματα της ελληνικής εξοχής.
Η κλάδωσή τους είναι λεπτή, η φυλλωσιά τους έχει τόσο άφθονο το πράσινο
φως, που γεμίζει τρυφεράδα το τοπίο. Τα λουλούδια τους είναι εξαίσια σύνθεση
ενός ειδικού κόκκινου με το τρυφερό πράσινο της ροδιάς. Τώρα τα λυγερά κλωνιά
τους λυγάνε απ’ τον καρπό. Τα ρόδια κρέμονται χοντρά, στρογγυλά, τσιτωμένα απ’
τις σφιχτές «ροδοπαππούδες», που ζουλιούνται αλύπητα στριμωγμένες μέσα στον
ίδιο κορσέ. Το ντόπιο παραμάντεμα έτσι ορίζει το ρόδι: «Χίλιοι μύριοι καλογέροι σ’
003
INH, 2
ένα ράσο τυλιγμένοι». Μερικά ρόδια σκάνουν απ’ τ’ ασυγκράτητο σφρίγος τους. Σκά- K A Θ HMEP
.H
, εφημ
νουν ψηλά σαν ειρηνικές χειροβομβίδες και σε ραντίζουν με τους τριανταφυλλιούς ε ρ . « OIKO»
π
σπόρους τους, που αστράφτουν στον ήλιο. Σαν να σου ρίχνουν κατακέφαλα μία φούχτα ρουμπίνια.
Tο κείμενο περιλαμβάνεται στο Aνθολόγιο Nεοελληνικών Kειμένων για το Δημοτικό

της Zωής Σπυροπούλου και του Aντώνη Δελώνη, εκδ. Eλληνικά Γράμματα, Aθήνα 2000
β. Ένα ακόμα κείμενο περιγραφής του ίδιου φυτού αλλά με άλλη οπτική
Α ειθαλές ή ημιαειθαλές μικρό δένδρο ή θάμνος με αγκαθωτούς κλάδους. Τα φύλλα του έχουν
φωτεινό πράσινο χρωματισμό και είναι στενά και γυαλιστερά. Η ανθοφορία παρατηρείται από το
Μάιο έως τον Ιούλιο, είναι ανά διαστήματα και είναι πανοραμική. Στη Βίβλο αναφέρεται ότι τα άνθη
της αποδίδουν τον ερχομό και την ομορφιά της άνοιξης. Τα άνθη σχηματίζονται στις άκρες των βλα-
στών, έχουν πολύ όμορφο χωνοειδές σχήμα και εντυπωσιακό κόκκινο-πορτοκαλί χρώμα.
Μετά την ανθοφορία, η καρπόδεση! Tο φρούτο της ροδιάς είναι στρογγυλό και μεγάλο σαν μήλο,
γεμάτο με ζουμερούς και πολύ εύγευστους σπόρους. Οι καρποί ωριμάζουν αρχές φθινοπώρου.
περ. «OIKO», εφημ. H KAΘHMEPINH, 2003
1 Ποιο από τα δύο κείμενα (το κείμενο 2α ή το 2β) είναι πιο προσωπικό, πιο βιωματικό; • Από ποια στοι-
χεία του το καταλάβατε;
2 Ποιο από τα δύο κείμενα έχει πιο επιστημονική γλώσσα; • Υπογραμμίστε λέξεις ή εκφράσεις του κει- 3η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
μένου αυτού που αποδεικνύουν τον επιστημονικό του χαρακτήρα.
3 Ποιο είναι το κοινό στοιχείο των δύο κειμένων; • Ποιες είναι οι διαφορές τους; • Οργανώστε την απάντησή
σας πάνω στους εξής άξονες:
α. θέμα β. σκοπός γ. αποδέκτες δ. γλώσσα – ύφος
4 Ποιο από τα δύο κείμενα σας αρέσει πιο πολύ; • Για ποιους λόγους;
5 Ποιο από τα δύο κείμενα περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια και σαφήνεια τη ροδιά και τα ρόδια της;
• Αιτιολογήστε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο.
6 Περιγράψτε κι εσείς ένα φυτό, δέντρο ή λουλούδι που σας αρέσει. • Κάποιοι από σας βρείτε στοιχεία
από βιβλία βιολογίας ή εγκυκλοπαίδειες και γράψτε μια επιστημονική περιγραφή. • Άλλοι περιγράψτε
σε έναν φίλο σας ένα φυτό που σας εντυπωσιάζει.
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
w 25
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 26
Kείμενο 3
ενότητα
[Η ενηλικίωση]
Eίχαν βαριές φυσιγγιοθήκες περασμένες σταυρωτά στο στήθος, που φούσκωναν γύρω στην
περιοχή της κοιλιάς φορτωμένες με αμέτρητα φυσίγγια, μεγάλα μαχαίρια στους μηρούς μέσα σε
κεντητές δερμάτινες θήκες, κρεμασμένους φακούς στο ύψος των γοφών, ξύλινα παγούρια, δίχτυα,
κιάλια και όπλα γυαλιστερά. Είχαν φέρει και ένα παράξενο όπλο για μένα. Άτομα οχτώ και εγώ ο
ένατος κυνηγός.
Ανδρέας Μήτσου, Σφήκες, εκδ. Καστανιώτη, Aθήνα 2002
1 Πώς περιγράφονται οι κυνηγοί; • Αν έλειπε η τελευταία λέξη, τι θα νομίζατε ότι περιγράφεται;

2 Γιατί περιγράφει ο συγγραφέας τους κυνηγούς με τέτοιο τρόπο; • Τι εντύπωση γι’ αυτούς υποβάλλει
στους αναγνώστες;
3 Βρείτε επίθετα και ουσιαστικά που δείχνουν τον εξοπλισμό των κυνηγών, π.χ. βαριές φυσιγγιοθήκες.
4 Μπορείτε να αντικαταστήσετε τα επίθετα του αποσπάσματος με άλλα ίδιας ή παρόμοιας σημασίας;
w
Aφήγηση
Kείμενο 4 [Η θάλασσα]
Μια μέρα άκουσα τον καπετάνιο να φωνάζει σαν τρελός. Οι ναύτες έτρεχαν σαν δαιμονισμένοι
απάνω κάτω να μαζέψουν τα πανιά.
– Τι τρέχει, μωρέ; ρωτάω έναν που βρέθηκε δίπλα μου.
– Δε βλέπεις; μου λέει εκείνος, κίτρινος απ’ το φόβο του. Ο σίφουνας!
Ο σίφουνας! Ακουστά είχα για τούτο το θεριό της φύσης που σκίζει πανιά και σπάζει τα κατάρτια
σαν να είναι τίποτα σπιρτόξυλα. Τώρα ήρθε η ώρα να τόνε δω κι εγώ με τα μάτια μου. Δεν ήταν ένας,
ήτανε τρεις τέσσερις. Οι δύο ξεμάκρυναν πέρα, κατά το Βατούμ. Ο τρίτος, όμως, ερχόταν ίσια πάνω
μας. Από πίσω του δέσποζε ο Καύκασος. Το αγέρωχο βουνό έβρεχε τα πόδια του στη θάλασσα.
– Μάινα, μάινα τα πανιά! ακούστηκε γεμάτη αγωνία η φωνή του καπετάνιου. Στη στιγμή οι ναύτες
κατέβασαν τα πανιά και τα έδεσαν καλά, να μην τα σκίσει ο σίφουνας στο πέρασμά του. Ο ουρανός
είχε σκοτεινιάσει, το πρόσωπο της θάλασσας έτρεμε σαν να είχε ανατριχίλα κι ο σίφουνας, σταχτό-
μαυρος σαν κορμός λεύκας, ολοένα πλησίαζε απειλητικός. Ο ναύκληρος γέμισε βιαστικά το σκου-
ριασμένο τρομπόνι με παλιόκαρφα, μολύβια και στουπιά και άλλα τέτοια παλιοπράματα.
– Βάρα! τον πρόσταξε ο καπετάνιος, όταν ο σίφουνας έφτασε δίπλα μας.
Τρεμούλιασε τότε ο σίφουνας, κοντοστάθηκε σαστισμένος κι απέ πέρασε δίπλα μας και γλιτώ-
σαμε. Ανοίξαμε γρήγορα τα πανιά και το πλοίο έπιασε πάλι τη γραμμή του.
Ανδρέας Καρκαβίτσας, Η θάλασσα (διασκευή Κώστας Πούλος), εκδ. Παπαδόπουλος, 2000
1 Ποιες πληροφορίες δίνονται στον αναγνώστη στην πρώτη παράγραφο του αποσπάσματος για τον
τόπο, τον χρόνο και τα πρόσωπα της αφήγησης;
2 Σε ποιους χρόνους βρίσκονται τα ρήματα του αποσπάσματος (εκτός από αυτά των διαλόγων); • Ποιο
κοινό στοιχείο έχουν οι χρόνοι αυτοί μεταξύ τους;
26
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 27
3 Σε ποιους χρόνους βρίσκονται τα ρήματα στους διαλόγους του αποσπάσματος; • Γιατί διαφέρουν
από τα υπόλοιπα; • Κερδίζει τίποτε το κείμενο από την αλλαγή αυτή στους χρόνους των ρημάτων;
4 Η αφήγηση κυλά γρήγορα ή αργά; • Αιτιολογήστε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου. • Το
γεγονός ότι οι περισσότερες προτάσεις είναι σύντομες παίζει ρόλο στον ρυθμό με τον οποίο κυλά η
αφήγηση;
5 Ο ρυθμός της αφήγησης (αργός ή γρήγορος) που επιλέγει ο συγγραφέας ταιριάζει στο θέμα του
συνγκεκριμένου αποσπάσματος;
6 «Θάλασσα, φουρτούνα, πλοίο, ναυαγός, δελφίνι, κύμα»: Χρησιμοποιήστε τις λέξεις αυτές για να γρά-
ψετε μια αστεία φανταστική περιπέτεια.
w
Kείμενο 5 Φώκια Mοnachus monachus
Η φώκια είναι δεινή κολυμβήτρια. Xάρη στο υδροδυναμικό σχήμα του σώματός της και τη φυ-
σιολογία της, η μεσογειακή φώκια μπορεί να καταδυθεί σε μεγάλα βάθη και να παραμείνει κάτω
από την επιφάνεια της θάλασσας για αρκετή ώρα. Μπορεί να μειώσει τις ανάγκες της σε οξυγόνο,
ώστε ακόμα και να κοιμηθεί μέσα στο νερό. Όταν χρειαστεί να αναπνεύσει, αναδύεται ενστικτωδώς,
χωρίς να διακόψει τον ύπνο της. Αν και περνά μεγάλο μέρος της ζωής της στο νερό, η φώκια βγαίνει
συχνά στην ξηρά για να ξεκουραστεί και να γεννήσει. Παλαιότερα ζούσαν σε κοπάδια και μπορούσε
κανείς να βλέπει συχνά φώκιες που έβγαιναν στις ανοιχτές παραλίες. Σήμερα όμως τα ζώα κατα-
φεύγουν σε απόμερες σπηλιές, βραχώδεις ακτές και ακατοίκητες βραχονησίδες, μακριά από την
ενοχλητική ανθρώπινη παρουσία.
Μέχρι τον Β´ Παγκόσμιο πόλεμο οι άνθρωποι κυνηγούσαν τη μεσογειακή φώκια για το δέρμα
της, με το οποίο έφτιαχναν παπούτσια και ζώνες, και για το λίπος της, από το οποίο έφτιαχναν σπαρ-
ματσέτα και σαπούνι. Στις μέρες μας το κυνήγι της για εμπορικούς σκοπούς έχει σταματήσει, αλλά
η μεσογειακή φώκια απειλείται περισσότερο παρά ποτέ. Κυριότερα αίτια είναι η καταστροφή των
βιότοπων του ζώου, καθώς και η εκ προθέσεως θανάτωσή του.
Η υπεραλίευση καθώς και η παράνομη αλιεία (π.χ. με χρήση δυναμίτη) έχουν οδηγήσει σε ση-
μαντική μείωση των ιχθυαποθεμάτων. Οι φώκιες, ανήμπορες πλέον να εξασφαλίσουν αρκετή τροφή
από το φυσικό τους στοιχείο, στρέφονται ολοένα και συχνότερα στα δίχτυα των ψαράδων αφαι-
ρώντας την «ψαριά» και προξενώντας ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία. Οι αλιείς, οργισμένοι, φτάνουν
σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και στη θανάτωση των ζώων. 3η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
http://www.wwf.gr
1 Σε τι είδους βιβλίο θα μπορούσαμε να βρούμε το παραπάνω κείμενο; • Παρουσιάζει γεγονότα πραγ-

ματικά ή φανταστικά;
2 Στο εισαγωγικό κείμενο της αφήγησης που υπάρχει στο βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας και σε αυτό
το κείμενο πρωταγωνιστεί μια φώκια. Παρ’ όλα αυτά τα δύο κείμενα έχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ
τους. Μπορείτε να τις βρείτε; • Ποιος είναι ο σκοπός του κάθε κειμένου;
3 Στο κείμενο παρουσιάζονται και οι λόγοι για τους οποίους οι ψαράδες κυνηγούν τις φώκιες τόσο πα-
λιότερα όσο και στις μέρες μας, αλλά και οι λόγοι για τους οποίους οι φώκιες καταστρέφουν τα αλι-
ευτικά εργαλεία των ψαράδων. Μπορείτε να βρείτε τα κίνητρα δράσης κάθε πλευράς;
4 Bρείτε ειδικές λέξεις στο κείμενο που να αφορούν τη θάλασσα, τη φώκια και το ψάρεμα. ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
w 27
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 28

ενότητα
Kείμενο 6 Μεταλλαγμένα
Χάπενινγκ της Greenpeace στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας
25 ΥΠOΥΡΓOΙ, 2 ΔΡOΜOΙ, 1 ΕΠΙΛOΓΗ
Τα μεταλλαγμένα οδηγούν τη γεωργία σε αδιέξοδο.
Κέρκυρα, 12-5-2003
25 «ακτιβιστές-υπουργοί» μπήκαν στο δίλημμα «Μεταλλαγμένα ή Ποιοτική Γεωργία» και αποφά-

σισαν να απορρίψουν ομόφωνα και κατηγορηματικά τα μεταλλαγμένα ως πιθανή εκδοχή για το μέλ-
λον της γεωργίας. Οι «ακτιβιστές-υπουργοί» δεν ήταν άλλοι από μέλη της Greenpeace που
διαμαρτυρήθηκαν μ’ αυτό τον τρόπο στο κέντρο της Κέρκυρας, με αφορμή το άτυπο Συμβούλιο
Υπουργών Γεωργίας που πραγματοποιείται στο νησί.
Οι ακτιβιστές της Greenpeace παρατάχτηκαν μπροστά σε ένα σταυροδρόμι, κρατώντας τις ση-
μαίες των κρατών-μελών της ΕΕ και παριστάνοντας τους 25 Ευρωπαίους Υπουργούς Γεωργίας. Οι
«ακτιβιστές-υπουργοί» κλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα στο δρόμο της ποιοτικής γεωργίας και αυτόν
των μεταλλαγμένων, όπως ανέφεραν και οι χαρακτηριστικές ενημερωτικές πινακίδες. Ένας τελάλης
ενημέρωνε τους «ακτιβιστές-υπουργούς» για τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για το
περιβάλλον, την υγεία, αλλά και για το εισόδημα των αγροτών. Η δράση της Greenpeace είχε αίσιο
τέλος, αφού όλοι οι «ακτιβιστές-υπουργοί» επέλεξαν τελικά το δρόμο της ποιοτικής γεωργίας.
http://www.greenpeace.gr
1 Με στοιχεία από το κείμενο συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί:
Τόπος
Χρόνος
Πρόσωπα
Δράση
Τελική έκβαση
2 Ποιες πληροφορίες δίνει ο τίτλος του κειμένου στον αναγνώστη;

3 Τι παρουσιάζεται στην πρώτη παράγραφο του κειμένου και τι στη δεύτερη; • Ποια σχέση έχουν οι
δύο παράγραφοι μεταξύ τους;
4 «αποφάσισαν να απορρίψουν ομόφωνα και κατηγορηματικά»
«πιθανή εκδοχή για το μέλλον»
«ενημέρωνε… για τους κινδύνους που ενέχουν»
«είχε αίσιο τέλος»
Bρείτε τις φράσεις μέσα στο κείμενο. • Aντικαταστήστε τες με άλλες φράσεις, χωρίς να αλλάξει το
περιεχόμενό τους και να αλλοιωθεί το νόημα του κειμένου.
28
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 29
Eπιχειρηματολογία
Kείμενο 7 Η συμμορία του αέρα
Συναντώντας παντού το μονοξείδιο του άνθρακα
– Eγώ είμαι το μονοξείδιο του άνθρακα.

Στη χημεία με συμβολίζουν CO. Bρίσκομαι
παντού στον αέρα, αλλά δεν μπορείτε να με δείτε,
ούτε να με μυρίσετε. Eίμαι ένα από τα πιο βλαβερά αέρια
της ατμόσφαιρας. Bρίσκομαι στα καυσαέρια των αυτοκινήτων και
στον καπνό από τις σόμπες που καίνε ξύλο και πετρέλαιο. Σε όσους
με αναπνέουν, προκαλώ πονοκέφαλο, κούραση και προβλήματα
στην καρδιά. Tο ίδιο και στα ζώα. Παρ’ όλα αυτά, όμως, είμαι λιγό-
τερο σκληρός από τον επόμενο της παρέας.
Tο «σκληρό» διοξείδιο του θείου
– Tο διοξείδιο του θείου, δηλαδή εγώ, είμαι πραγματικά κακός. Tαξιδεύω πολλά χιλιόμετρα μακριά
για να προκαλέσω προβλήματα. Yπάρχω χάρη στα άφθονα εργοστάσια που καίνε λιγνίτη σε όλο τον
κόσμο. Mε συμβολίζουν SO2. Eίμαι πολύ ικανός στη δουλειά μου. Προκαλώ δυσκολίες στην αναπνοή
σας και, όταν ανακατεύομαι με το νερό της βροχής, σχηματίζω την τρομερή όξινη βροχή που σκοτώνει
όλα τα ζώα στις λίμνες και τα ποτάμια, καταστρέφει τα δάση και «τρώει» τα μέταλλα, τις πέτρες και
τα μάρμαρα. Iδιαίτερα νόστιμη, μάλιστα, βρίσκω την Aκρόπολη. Σκεφτείτε πως έχω «φάει» όλα τα
πρόσωπα των Kαρυάτιδων χωρίς να βαρυστομαχιάσω!
Tο κατεργάρικο οξείδιο του αζώτου
– Eπιτέλους, ήρθε και η σειρά μας να μιλήσουμε. Eμείς είμαστε τα οξείδια του αζώτου
και μας συμβολίζουν NOX. Σε μικρές ποσότητες είμαστε πολύ χρήσιμα για την ανάπτυξη
των φυτών. Όταν συγκεντρωθούμε όμως πολλά, μεταμορφωνόμαστε σε αληθινούς δρά-
κους! Zούμε στα καυσαέρια των αεροπλάνων, των αυτοκινήτων και στον καπνό των εργοστασίων.
Όταν αναπνέετε μεγάλες ποσότητες από εμάς, αρρωσταίνετε σοβαρά. Δημιουργούμε κι εμείς όξινη Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
βροχή και παίρνουμε μέρος στο σχηματισμό του επόμενου της παρέας.
Όζον πάνω από τις πόλεις

– Πόλεις! Πόσο τις λατρεύω. Mου προσφέρουν ό,τι ακριβώς χρειάζομαι για να είμαι ζωντανό και δυ-
νατό. Eίμαι το βλαβερό όζον (O3), που ζει κοντά στο έδαφος. Πιο ψηλά υπάρχει το ωφέλιμο όζον, που
φιλτράρει τις επικίνδυνες ακτίνες του ήλιου. H συνταγή για να με φτιάξετε είναι: οξείδια του αζώτου
+ ήλιος + μερικά άλλα αέρια. Όλα μαζί αποτελούμε το αόρατο μέρος του «νέφους», που ροκανίζει
την υγεία σας και κάνει ασθενικά τα ζώα και τα φυτά.
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
29
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 30
Eξολοθρεύοντας τους κακούς

ενότητα
Oι επιστήμονες προσπαθούν με πολλούς τρόπους να περιορίσουν τη ρύπανση του αέρα. Eσύ και
η οικογένειά σου θα μπορούσατε να βοηθήσετε σ’ αυτή την προσπάθεια. Tι μπορείτε να κάνετε:
• να χρησιμοποιείτε λιγότερο το αυτοκίνητό σας·
• να σβήνετε τα φώτα και την τηλεόραση όταν βγαίνετε από κάποιο δωμάτιο·
• να αγοράζετε ηλεκτρικές συσκευές που καταναλώνουν λιγότερο ρεύμα·
• να χρησιμοποιείτε ηλιακή ενέργεια.
Mε αυτούς τους απλούς τρόπους ίσως κάποτε καταφέρουμε να βγάλουμε τους κακούς από τη
μέση.
περ. «Eρευνητές», εφημ. H KAΘHMEPINH, 2002
1 Βρείτε φράσεις που δηλώνουν τις συνέπειες πολλών βλαβερών ουσιών στον άνθρωπο και το περιβάλ-
λον, όπως τα παρακάτω παραδείγματα.
• προκαλώ πονοκέφαλο
• σχηματίζω την όξινη βροχή
•
•
•
•
•
•
•
• Στη συνέχεια, χρησιμοποιήστε όσο γίνεται πιο πολλές από τις φράσεις αυτές σε μία παράγραφο
με την εξής θεματική πρόταση:
«Πολλές ουσίες που υπάρχουν στον αέρα είναι βλαβερές για μας και το περιβάλλον».
2 Στον παρακάτω πίνακα συγκεντρώστε στην πρώτη στήλη τα επίθετα του κειμένου που δηλώνουν αρ-
νητικές ιδιότητες ορισμένων ουσιών, φαινομένων κτλ. και στη δεύτερη στήλη γράψτε τα αντίθετά τους.
επικίνδυνες ιδιότητες ωφέλιμες ιδιότητες
• Σκεφτείτε ένα στοιχείο του αέρα που μας ωφελεί. Υποθέστε ότι υποδύεστε το στοιχείο αυτό και μι-
λήστε χρησιμοποιώντας τα αντίθετα των επιθέτων που βρήκατε.
30
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 31
3 Στο κείμενο «Eξολοθρεύοντας τους κακούς» υπογραμμίστε τα ρήματα που δηλώνουν «τι μπορείτε να
κάνετε». • Αναζητήστε συνώνυμα ρήματα ή φράσεις.
Ρήματα Συνώνυμα ρήματα ή φράσεις
• Στη συνέχεια, αξιοποιώντας τα ρήματα που συγκεντρώσατε παραπάνω, γράψτε μία παράγραφο
στην οποία θα προτείνετε στους φίλους σας άλλους τρόπους για να περιοριστεί η ρύπανση του
περιβάλλοντος.
Kείμενο 8 Το κλίμα αλλάζει
A υτό το καλοκαίρι διέψευσε το όνομά του. Εκτεταμένες καταστροφές από πρωτοφανείς πλημ-
μύρες στην Πράγα, στη Δρέσδη, στην κεντροανατολική Ευρώπη. Δεκάδες νεκροί και ζημιές δισεκα-
τομμυρίων ευρώ. Τους χίλιους έφτασαν οι νεκροί στην ανατολική Ασία, ενώ δέκα εκατομμύρια
άνθρωποι στην Κίνα απειλούνται από πλημμύρες. Νερό καλύπτει ήδη μέρος του Βόρειου Πόλου,
στη θέση των αιώνιων πάγων. Την ίδια ώρα, η ξηρασία στεγνώνει εκτεταμένες ζώνες στην Αφρική.
Τυχαία όλα αυτά; Όσο κι αν τα καιρικά φαινόμενα εκδηλώνονται με ασύμμετρο τρόπο, δεν μπορεί
κανείς να προσπεράσει το γεγονός ότι τα λεγόμενα «ακραία καιρικά φαινόμενα» εκδηλώνονται τέσ-
σερις φορές συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Εξάλλου, η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων
θεωρεί ότι ο «κακός μας ο καιρός» οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο φαινόμενο του θερμοκηπίου,
στην άνοδο της μέσης θερμοκρασίας της Γης, ως αποτέλεσμα κυρίως των εκπομπών διοξειδίου του
άνθρακα. Βιβλία ολόκληρα δεν αρκούν για να χωρέσουν οι προειδοποιήσεις οργανισμών και επιστη-
μόνων. Όλα όμως συνοψίζονται στο «Δεν πάει άλλο!». Τόσο απλό. Κι όμως τόσο δύσκολο. Δύσκολο,
γιατί απαιτεί ρήξεις με μεγάλα συμφέροντα. Συμφέροντα που έχουν επιβάλει την πολιτική τους.
περ. «OΙΚO», εφημ. H KAΘHMEPINH, 2002
1 «Εκτεταμένες», «πρωτοφανείς», «ασύμμετρο», «ρήξεις»: Αναζητήστε στο λεξικό την ετυμολογία και
την ερμηνεία των λέξεων αυτών. • Χρησιμοποιήστε σε προτάσεις συνώνυμές τους λέξεις.
2 Αναζητήστε στο κείμενο φράσεις (ουσιαστικό + επίθετο) που δηλώνουν αρνητικά φαινόμενα τα οποία
συνέβησαν το καλοκαίρι.
π.χ. πρωτοφανείς πλημμύρες, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.................................................................................
.................................................................................
.................................................................................
• Στη συνέχεια, γράψτε μία παράγραφο (αξιοποιώντας το λεξιλόγιο αυτό), στην οποία θα αποδει-
κνύεται ότι «τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνονται τα τελευταία χρόνια» (θεματική πρόταση).
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
31
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 32

ενότητα
Kείμενο 9 [Να προστατεύονται οι υγρότοποι]
Σ
τη βορειοανατολική γωνιά της Eλλάδας,
κοντά στην Aλεξανδρούπολη, βρίσκεται ο
Έβρος.
Mε 530 χιλιόμετρα μήκος, τα 204 από τα
οποία βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια, ο
Έβρος αποτελεί το μεγαλύτερο ποταμό των Bαλκανίων και το δεύτερο στη νοτιοα-
νατολική Eυρώπη μετά το Δούναβη.
Tο Δέλτα του ποταμού είναι ένας από τους δέκα υγρότοπους της Eλλάδας
που προστατεύονται από τη Διεθνή Σύμβαση Pαμσάρ, που αφορά τους υγρότο-
πους διεθνούς σημασίας. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό οικοσύστημα με πλή-
θος διαφορετικών στοιχείων, που πρέπει να διατηρηθούν.
Eδώ βρίσκουν καταφύγιο πολλά ζώα και φυτά της Eλλάδας, ενώ έχουν παρα-
τηρηθεί τα 304 από τα 423 είδη πουλιών της χώρας.
Όμως η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα θέτει σε κίνδυνο την αρμονία
του: η υπερβόσκηση, η ρύπανση του νερού και το παράνομο κυνήγι αποτελούν
απλώς… δείγματα γραφής.
Tο WWF Eλλάς εφαρμόζει προγράμματα προστασίας στο Δέλτα του Έβρου

• Γιατί ο Έβρος είναι και πρέπει να παραμείνει ένα σύμβολο ζωής.
• Γιατί οι υγρότοποι πάνω απ’ όλα είναι πηγή ζωής. Eίναι αποθήκες πόσιμου και
αρδευτικού νερού και είναι δεμένοι με την επιβίωσή μας.
• Γιατί αυτή η γη είμαστε εμείς. Eίναι η φυσική μας κληρονομιά, που αξίζει να
γνωρίσουμε και να διατηρήσουμε.
«Yγρότοποι: οι τράπεζες της φύσης», περ. National Geographic, 2002
32
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 33
1 «Υγρότοπους», «οικοσύστημα», «υπερβόσκηση», «ανεξέλεγκτη»: Αναζητήστε στο λεξικό την ετυμολο-

γία των λέξεων και προσπαθήστε μετά διαβάζοντας πάλι το κείμενο να δώσετε μια απλή ερμηνεία για
κάθε λέξη.
2 «Πηγή ζωής», «επιβίωση», «φυσική κληρονομιά», «αποθήκες νερού»: Mε βάση τις λέξεις και τις φράσεις
αυτές, γράψτε σε λίγες γραμμές ένα σύντομο μήνυμα για την προστασία ενός υγρότοπου τον οποίο
έχετε επισκεφτεί.
w
Πολυτροπικότητα
Kείμενο 10 [Oι αργυροπελεκάνοι στην Ελλάδα]
APΓYPOΠEΛEKANOI
Δύο από τους 300…
Στην Kερκίνη, στη Mικρή
Πρέσπα και τις λιμνοθάλασ-
σες του Aμβρακικού έχουν
βρει καταφύγιο τα 150 από
τα περίπου 900 ζευγάρια αρ-
γυροπελεκάνων που ζουν
παγκοσμίως. O αργυροπελε-
κάνος ήταν κάποτε ευρέως
εξαπλωμένος στην Eυρώπη
και στην Aσία. Tο ανελέητο
κυνήγι όμως και η αποξή-
ρανση των υγρότοπων τον
περιόρισαν σε ελάχιστες πε-
ριοχές των Bαλκανίων. Φοβι-
σμένοι από τον άνθρωπο,
φωλιάζουν σε απρόσιτες πε-
ριοχές. Tο σπανιότατο αυτό
ψαροφάγο πουλί διαλέγει
υγρότοπους που μπορούν
να εξασφαλίσουν άφθονη
τροφή για τα μικρά τους. Oι
νεοσσοί μέχρι την ηλικία των
2,5 μηνών τρέφονται κατευ-
θείαν μέσα από το σάκο
κάτω από το ράμφος των γο-
νέων τους. H ενόχληση από
τον άνθρωπο μπορεί να
αποβεί μοιραία. Oι αργυρο-
πελεκάνοι επωάζουν τα
αυγά με το πέλμα τους, έτσι,
αν πανικοβληθούν, υπάρχει
ο κίνδυνος να τα συνθλί-
ψουν. Έπειτα από μια τέτοια
δυσάρεστη συνάντηση, το
ζευγάρι μπορεί να εγκατα-
λείψει για πάντα την πε-
ριοχή.
(Πηγή: Eλληνική Oρνιθολογική Eταιρεία)
περ. «OIKO», εφημ. Η ΚαΘΗμερινH, 2002
1 Παρατηρώντας την εικόνα και διαβάζοντας το κείμενο που τη συνοδεύει, εντοπίστε στο κείμενο και
ργα σιών
σκεφτείτε δικά σας επίθετα, ουσιαστικά και ρήματα που περιγράφουν τους αργυροπελεκάνους και τη δι
οε
ά
ζωή τους σήμερα.

Τετ ρ
33
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 34

ενότητα
Επίθετα Ουσιαστικά Ρήματα
2 «Φωλιάζουν», «τρέφονται», «επωάζουν», «συνθλίψουν», «εγκαταλείψει»: Χρησιμοποιήστε αυτά τα ρή-

ματα σε ένα μικρό κείμενο μιας οικολογικής οργάνωσης για τη σωτηρία των αργυροπελεκάνων.
Kείμενο 11 [Μια… επίσκεψη στο Περιβαλλοντικό Κέντρο Αρκτούρου]
http://www.arcturos.gr
1 Bλέποντας την ονομασία, τους βασικούς σκοπούς και τις δραστηριότητες της οργάνωσης στο πάνω
μέρος της ιστοσελίδας, συντάξτε ένα άλλο κείμενο σε μορφή ιστοσελίδας, στο οποίο θα γράψετε τον
τίτλο, τους σκοπούς και τις δραστηριότητες μιας άλλης οικολογικής οργάνωσης, που θα ιδρύσετε
εσείς, για την προστασία ενός άλλου είδους ζώου ή πτηνού, που απειλείται με εξαφάνιση.
34
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 35
2 «Tαλαιπωρημένες αρκούδες», «πολυέξοδη διατροφή», «ιατρική περίθαλψη», «αξιοπρεπής δια-

βίωση», «υιοθεσία»: Αξιοποιώντας τις λέξεις αυτές, αφηγηθείτε μια φανταστική ιστορία που να
αφορά τη διάσωση μιας αρκούδας. • Υποθέστε ότι θα στείλετε την ιστορία αυτή στο περιοδικό
της οργάνωσης «Αρκτούρος».
3 Επιλέξτε για υιοθεσία μία από τις αρκούδες της φωτογραφίας και δώστε της ένα όνομα, αιτιολο-
γώντας την επιλογή σας με βάση στοιχεία της περιγραφής του ζώου. • Mε την υπόλοιπη τάξη
δώστε νέα ονόματα στις αρκούδες των φωτογραφιών, βασισμένοι σε στοιχεία που σας δίνουν οι
φωτογραφίες. • Προσπαθήστε τα ονόματα να είναι πρωτότυπα.
Kείμενο 12 Σύρος
:
ργα σιών
οε
περ. Ταξιδεύω, Ιούνιος 2003 δι
ά
Τετ ρ
35
23-36_NEOELL 1/29/13 11:09 AM Page 36

ενότητα
περ. Ταξιδεύω, Ιούνιος 2003
1 Φτιάξτε στον υπολογιστή ένα είδος καταλόγου, στον οποίο θα υπάρχουν τρεις στήλες. Στη μία κατα-
γράψτε τα τοπικά προϊόντα που θα αγοράσετε στη Σύρο και στη δεύτερη περιγράψτε αναλυτικότερα
από τι φτιάχνονται αυτά. • Στην τρίτη στήλη αναφέρετε τοπικά παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής σας.
2 Παρατηρήστε τον χάρτη της Σύρου και εντοπίστε τις παραλίες που αναφέρονται στο κείμενο. Aν ήσα-
στε επισκέπτες στη Σύρο, σε τι θα σας βοηθούσε ο παραπάνω χάρτης του νησιού;
3 Αντικαταστήστε τα επίθετα που περιγράφουν τις παραλίες του νησιού με τα αντίθετά τους.
Επίθετα Αντίθετα
• Χρησιμοποιήστε όποια επίθετα θέλετε σε μια περιγραφή των παραλιών ενός νησιού στο οποίο σας
αρέσει πολύ να πηγαίνετε.
36
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 37
4η ενότητα
ΦPONTIZΩ ΓIA TH ΔIATPOΦH
KAI THN YΓEIA MOY
• Ονοματική φράση –
Επιθετικός προσδιορισμός
• Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων
• Παραγωγή – Σύνθεση
• Στοιχεία που συνοδεύουν
τον προφορικό λόγο
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 38
4η
ενότητα ΦΡΟΝΤΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΟΥ
Oνοματική φράση – Επιθετικός προσδιορισμός
Kείμενο 1 [Tι θα γευτείτε αυτό τον μήνα!]
περ. Γεύση, 2004
Διαβάζοντας τα περιεχόμενα ενός περιοδικού για θέματα διατροφής, εντοπίστε τους επιθετικούς
προσδιορισμούς και γράψτε την ιδιότητα που δίνουν στα ουσιαστικά που προσδιορίζουν.
Επιθετικός προσδιορισμός Ουσιαστικό που προσδιορίζει Ιδιότητα
w
Kείμενο 2 [1η Δεκεμβρίου, ημέρα κατά του AIDS*]
Η επιδημία του AIDS στοίχισε τη ζωή σε περίπου 3 εκ. ανθρώπους το 2003 και εκτιμάται ότι 5 εκ.
άνθρωποι μολύνθηκαν από τον ιό HIV, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σε 40 εκ. Σύμφωνα με
τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μέχρι το τέλος του 2002, τα άτομα που ζούσαν με τον ιό HIV
ανέρχονταν σε 42 εκ.
38
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 39
ΦΡΟΝΤΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΟΥ
Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου συγκαταλέγεται και η χώρα μας, εκτιμάται ότι, μέχρι το
τέλος του 2002, 570.000 άνθρωποι ζούσαν με τον ιό HIV. Τα παιδιά πλήττονται και αυτά από την επι-
δημία. Περισσότερα από 3 εκ. παιδιά 0-14 ετών παγκοσμίως εκτιμάται ότι ζούσαν με τον ιό μέχρι το
τέλος του 2002, ενώ ο αριθμός των παιδιών που είχαν χάσει τον ένα ή και τους δύο γονείς τους από
τη νόσο ανέρχονταν σε 14 εκ.
Το πρώτο εξάμηνο του 2003 για την Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των νέων κρου-
σμάτων μόλυνσης από τον ιό σταθεροποιείται, καθώς καταγράφηκαν 25 νέα κρούσματα από τα
οποία 20 αφορούν άνδρες και 5 γυναίκες. Κατά την ίδια περίοδο έγιναν γνωστά στις υγειονομικές
αρχές 243 νέα οροθετικά άτομα, φορείς του ιού, 178 άνδρες και 61 γυναίκες.
Συνολικά από το1983, που ξεκίνησε η καταγραφή της πορείας της νόσου στη χώρα μας, έως
και τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους έχουν δηλωθεί 6.483 φορείς, από τους οποίους 5.241 είναι άν-
δρες και 1.242 γυναίκες. Το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι το 2003 η εκτιμώμενη επίπτωση
της λοίμωξης του AIDS στην Ελλάδα βρέθηκε για πρώτη φορά κάτω από τον αντίστοιχο μέσο όρο
της ΕΕ, τάση η οποία συνεχίζεται ως σήμερα. Το γεγονός ότι η επιδημία δείχνει να ελέγχεται στην
Ελλάδα, αν και ελπιδοφόρο, σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει εφησυχασμό, καθώς πολύ εύκολα
μπορεί να ανατραπεί αυτή η θετική εικόνα.
* Σύνδρομο Eπίκτητης Aνοσοποιητικής Aνεπάρκειας
Αφιέρωμα στο AIDS από την ΕΡΤ (http://www.ert.gr), 2004
Στο κείμενο 2 εντοπίστε έξι ονοματικές φράσεις και «ανακαλύψτε» τη λειτουργία της καθεμιάς μέσα
στην πρόταση.
Ονοματικές φράσεις Συντακτική λειτουργία
w
Kλίση ουσιαστικών και επιθέτων Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Kείμενο 3 [Ένα πλούσιο γεύμα στο Βυζάντιο]
Στο κέντρο της αίθουσας είναι τοποθετημένο ένα στρογγυλό τραπέζι, σκεπασμένο με τραπε-
ζομάντιλο. Γύρω από το τραπέζι είναι τοποθετημένες καρέκλες. Εδώ και έναν αιώνα, η συνήθεια
να τρώνε ξαπλωμένοι στο ανάκλιντρο έχει εξαφανιστεί. Μπροστά σε κάθε σερβίτσιο έχουν τοπο-
θετηθεί μια πετσέτα και μια λεκάνη (χέρνιβον), για να πλένουν τα χέρια τους οι προσκαλεσμένοι.
Τα πιατικά είναι άφθονα και ποικίλα. Τα κεραμικά σκεύη, όλα ανατολικής προέλευσης, έχουν πλού-
σιες διακοσμήσεις: ζώα πραγματικά ή φανταστικά, φυλλωσιές, σπείρες, ασπρόμαυρα τετραγωνά-
κια. Γυάλινα χρωματιστά ποτήρια είναι μονταρισμένα πάνω σε χρυσές βάσεις. Πλάι σ’ ένα μεγάλο
δοχείο (κάνθαρο) είναι σωριασμένα μικρά στρογγυλά ψωμιά από γνήσιο και εκλεκτής ποιότητας οε
ργα σιών
δι
αλεύρι.
ά
Τετ ρ
39
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 40
4η ΦΡΟΝΤΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΟΥ
Αρχίζετε με ορεκτικά: αυγά σερβιρισμένα μέσα σε αυγοθή-

ενότητα
κες, που τρώγονται με κουταλάκια εφοδιασμένα με χρυσές
λαβές, ζαμπόν, αγκινάρες με άσπρη σάλτσα. Ύστερα έρχεται
ψάρι τηγανισμένο με σκόνη μουστάρδας, που συνοδεύεται με
σάλτσα. Ύστερα έχει σειρά το πιάτο με το κρέας: κατσίκι γε-
μισμένο με σκόρδο, με κρεμμύδι και με πράσα. Και το γεύμα
σας κλείνει με γλυκά κατασκευασμένα με στρώματα μπισκό-
των, με μια κρέμα με μέλι και με μια ποικιλία φρούτων: στα-
φύλια, αχλάδια, ρόδια, χουρμάδες, αμύγδαλα.
Ζεράρ Βαλτέρ, Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο,

μτφρ. Κ. Παναγιώτου, εκδ. Παπαδήμα, 1990 (διασκευή)
Kείμενο 4 [Μια σύγχρονη συνταγή μαγειρικής]
Σπαγγέτι μαρινάρα βήμα βήμα

Μια υπέροχη συνταγή που μπορούμε να φτιάξουμε με φρέσκα ή και κατεψυγμένα θαλασσινά. Σερ-
βίρουμε με φρέσκο λευκό ψωμί.
ΥΛΙΚΑ
- 50 γρ. βούτυρο
- 1 κρεμμύδι ξερό, ψιλοκομμένο
- 1 κόκκινη πιπεριά ξεφλουδισμένη, ξεσποριασμένη και κομμένη μικρά κυβάκια
- 2 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες
- 1 κουταλιά σούπας πάπρικα σκόνη
- 400 γρ. σπαγγέτι
- 450 γρ. φρέσκα μύδια
- 150 ml λευκό ξηρό κρασί
- 2 κουταλιές σούπας ψιλοκομμένο μαϊντανό
- 225 γρ. γαρίδες ξεφλουδισμένες
- 150 ml κρέμα γάλακτος
- αλάτι και φρεσκοτριμμένο μαύρο πιπέρι
- ψιλοκομμένο άνηθο για το γαρνίρισμα
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
ΒΗΜΑ 1. Mαγειρεύουμε τα ζυμαρικά σύμφωνα με τις οδηγίες της συσκευασίας.
ΒΗΜΑ 2. Λιώνουμε το βούτυρο σε ένα τηγάνι και σοτάρουμε* για 5 λεπτά το κρεμμύδι, το
σκόρδο, την πιπεριά και την πάπρικα, μέχρι να μαραθούν.
ΒΗΜΑ 3. Ξεπλένουμε καλά, βουρτσίζουμε τα μύδια και βεβαιωνόμαστε ότι όλα είναι καλά κλει-
σμένα. Πετάμε όλα τα ανοιχτά.
ΒΗΜΑ 4. Προσθέτουμε το κρασί στο τηγάνι και αφήνουμε να πάρει μια βράση.
ΒΗΜΑ 5. Ρίχνουμε στο τηγάνι τα μύδια, τις γαρίδες και τον μαϊντανό και σιγοβράζουμε για 5 λεπτά,
μέχρι να ανοίξουν τα μύδια. Πετάμε όσα παραμένουν κλειστά.
ΒΗΜΑ 6. Με μια τρυπητή κουτάλα, αφαιρούμε από το τηγάνι τα θαλασσινά και τα διατηρούμε
ζεστά. Ανεβάζουμε πάλι τη φωτιά, αφήνουμε το ζωμό να πάρει μια βράση και συνεχί-
ζουμε το βράσιμο μέχρι να μείνει ο μισός.
40
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 41
ΒΗΜΑ 7. Ρίχνουμε την κρέμα γάλακτος στο τηγάνι και ανακατεύουμε καλά. Ξαναρίχνουμε στο τηγάνι
τα θαλασσινά, κατεβάζουμε τη φωτιά και σιγοβράζουμε για 1 λεπτό μέχρι να ζεσταθούν.
ΒΗΜΑ 8. Στραγγίζουμε καλά τα ζυμαρικά και τα μοιράζουμε σε ατομικά πιάτα. Περιχύνουμε κάθε
μερίδα με τη σάλτσα των θαλασσινών και σερβίρουμε, γαρνίροντας με ψιλοκομμένο άνηθο.
* σοτάρουμε = τσιγαρίζουμε περ. Γεύση, 2004
1
Στα κείμενα 3 και 4 εντοπίστε τα δικατάληκτα ουσιαστικά και διακρίνετέ τα σε ισοσύλλαβα-ανισοσύλ-
λαβα επισημαίνοντας ταυτόχρονα το γένος τους. • Ποιες πτώσεις έχουν την ίδια κατάληξη στον ενικό;
• Ποιες πτώσεις έχουν την ίδια κατάληξη στον πληθυντικό;
2
Στα υπογραμμισμένα ουσιαστικά των κειμένων 3 και 4 γράψτε τη γενική πληθυντικού προσέχοντας
τις αλλαγές που γίνονται στον τονισμό (συμβουλευτείτε και το αντίστοιχο κεφάλαιο της σχολικής
γραμματικής). • Μήπως κάποια από τα ουσιαστικά αυτά δε σχηματίζουν γενική πληθυντικού;
3
Βρείτε στα κείμενα 3 και 4 τα τρικατάληκτα ουσιαστικά, διακρίνετε το γένος τους και μεταφέρετέ τα
στις αντίστοιχες πτώσεις του άλλου αριθμού από αυτόν στον οποίο βρίσκονται.
Τρικατάληκτα ουσιαστικά Γένος Μεταφορά στον άλλο αριθμό
4
Στα κείμενα 5 και 6 που ακολουθούν, βρείτε τα επίθετα και αναγνωρίστε το γένος του καθενός. • Στη
συνέχεια μεταφέρετε τα επίθετα που υπογραμμίζονται στην ονομαστική και γενική ενικού και πληθυντι-
κού μαζί με τα ουσιαστικά που προσδιορίζουν. (Αξιοποιήστε το αντίστοιχο κεφάλαιο της σχολικής γραμ-
ματικής.)
Kείμενο 5 [Ω, καρδιά μου – Διαφήμιση]
Διαφημιστική
καταχώριση
στον Τύπο
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
w 41
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 42
4η
Kείμενο 6 [O τόπος επηρεάζει το σώμα και τον χαρακτήρα μας]
Εύκολα κανείς μπορεί να κάνει τη διαπίστωση ότι στον ιδιαίτερο χαρακτήρα ενός
τόπου αντιστοιχεί κατά κανόνα και η σωματική κατασκευή και ο χαρακτήρας των κατοί-
κων του… Όπου ο τόπος είναι φαλακρός, άνυδρος και τραχύς, που τη μια φορά τον δέρ-
νει ο χειμώνας και την άλλη τον καίει ο ήλιος, εκεί θα δεις ανθρώπους στεγνούς, ισχνούς,
με ευδιάκριτες τις αρθρώσεις του σώματός τους, ρωμαλέους και δασύτριχους. Μια
άγρυπνη φιλεργία είναι ευδιάκριτη σ’ αυτούς τους ανθρώπους, ενώ στον χαρακτήρα και
στα φυσικά τους είναι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία γνώμης, μάλλον
άγριοι παρά ήμεροι, στις τέχνες και στα επαγγέλματα θα τους βρεις πολύ έξυπνους και
πολύ εύστροφους και στα πολεμικά ανώτερους. Άλλωστε, και όλα τα προϊόντα που πα-
ράγει η γη θα τα βρεις να έχουν ιδιότητες αντίστοιχες με τις ιδιότητες της γης.
Ιπποκράτης, «Περί ανέμων, υδάτων και τόπων», μτφρ. Δ. Λυπουρλής,
στο Ανθολογία Aρχαίας Eλληνικής Γραμματείας, OΕΔΒ, 1999
Αναζητήστε τα αντώνυμα των επιθέτων (όπου υπάρχουν) στο κείμενο 6. • Προσέξτε πώς η αλλαγή
της σημασίας των επιθέτων μεταβάλλει συνολικά την περιγραφή.
w
Kείμενο 7 [Mάθετε κι αυτό για τη διατροφή σας]
Oι επιστημονικές έρευνες των διατροφολόγων διαψεύδουν κάποιες πεποιθήσεις για τα τρόφιμα,

που βασίζονται σε λαϊκές δοξασίες.
To ψάρι κάνει καλό στη μνήμη, Δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ
επειδή περιέχει φωσφόρο. φωσφόρου και αύξησης της μνήμης.
Δεν πετάμε τις φλούδες των Tα κύρια θρεπτικά συστατικά

φρούτων, γιατί εκεί βρίσκονται των φρούτων βρίσκονται στη
οι βιταμίνες. σάρκα τους.
Tο κόκκινο κρέας κάνει καλό, Tα κρέατα, είτε κόκκινα είτε λευκά,

επειδή αυξάνει τα ερυθρά περιέχουν ικανή ποσότητα
αιμοσφαίρια του αίματος. σιδήρου.
Tο λεμόνι απολυμαίνει τα Tο κιτρικό οξύ δεν εξουδετερώνει

θαλασσινά, που τρώγονται ωμά. τις μολύνσεις από ιούς ή βακτήρια.
Tρώγοντας πορτοκάλια δε Tο ασκορβικό οξύ δε θεραπεύει το

διώχνουμε το κρυολόγημα, απλώς κρυολόγημα, αλλά βοηθά τη γενική
η βιταμίνη C το καταπολεμά. κατάσταση του οργανισμού.
εφημ. Η ΚAΘHMEPINH, 1999
1
Διερευνήστε τη λειτουργία των ονοματικών φράσεων που είναι υπογραμμισμένες στο κείμενο 7.
2
Υπογραμμίστε ορισμένες ονοματικές φράσεις και ζητήστε από έναν συμμαθητή σας να βρει πώς λει-
τουργούν στο κείμενο 7.
w
42
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 43
Παραγωγή και σύνθεση

1
Στα κείμενα 6 και 8 εντοπίστε δέκα (10) παράγωγες λέξεις, καταγράφοντας σε διπλανές στήλες την πα-
ραγωγική τους κατάληξη (επίθημα). • Προσπαθήστε στις λέξεις αυτές (όπου είναι δυνατόν) να αλλάξετε
την παραγωγική κατάληξη-επίθημα για να σχηματίσετε νέες λέξεις.
Παράγωγη λέξη Παραγωγική κατάληξη-επίθημα
Kείμενο 8 [Aπαγορεύουν ένα πλήθος από φαγητά!]
Κατά τη δική μου γνώμη οι πρώτοι που βάφτισαν ιερή αυτή την αρρώστια ήταν άνθρωποι του
τύπου των σημερινών μάγων και εξαγνιστών: ζητιάνοι που γυρίζουν από δω και από κει και ξεγελούν
τον κόσμο παριστάνοντας τον εξαιρετικά θεοσεβούμενο άνθρωπο που, επιπλέον, κατέχει και μια
σοφία σπάνια σε άλλους. Αυτοί ακριβώς οι άνθρωποι μέσα στην αμηχανία τους, που δεν ήξεραν τι
να δώσουν στον άρρωστο για να του κάμουν καλό, βρήκαν να ρίχνουν σαν ρούχο επάνω τους και να
βάζουν μπροστά τους σαν ασπίδα τη δύναμη του θεού, ώστε να μην αποκαλυφθεί η τελεία τους
άγνοια. Έτσι έβγαλαν τη θεωρία πως η αρρώστια αυτή είναι ιερή. Ύστερα βρήκαν όμορφες λέξεις
και έναν τρόπο γιατρειάς που τους εξασφαλίζει τους ίδιους: κάνουν εξαγνισμούς και λένε ξόρκια,
απαγορεύουν τα λουτρά καθώς και ένα πλήθος από ακατάλληλα για άρρωστους ανθρώπους φα-
γητά: από τα θαλασσινά το μπαρμπούνι, το μελανούρι, τα κεφαλόπουλα και το χέλι (αυτά είναι, πράγ-
ματι, τα πιο βλαβερά)· από τα κρέατα το κατσικίσιο, του ελαφιού, του γουρουνόπουλου και του
σκύλου (τα κρέατα αυτά κάνουν κυριολεκτικά άνω κάτω το πεπτικό μας σύστημα)· από τα πουλερικά
τον κόκορα, το τρυγόνι, την οτίδα (που θεωρούνται ιδιαίτερα βαριά)· από τα λαχανικά το δυόσμο,
το σκόρδο και τα κρεμμύδια (το δριμύ δεν κάνει ποτέ καλό στον άρρωστο)· ρούχο μαύρο να μη φο-
ρούν (θυμίζει θάνατο το μαύρο)· σε κατσικίσιο δέρμα να μην ξαπλώνουν ούτε να το φορούν, ούτε
να βάζουν το ένα πόδι επάνω στο άλλο ή να σταυρώνουν τα χέρια (δένουμε την τύχη μας, όπως λέει
ο κόσμος, με όλα αυτά!).
Ιπποκράτης, «Περί ιερής νόσου», μτφρ. Δ. Λυπουρλής, στο Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, OΕΔΒ, 1999
2
Αναζητήστε, χωρισμένοι σε τρεις ομάδες, στα κείμενα 6 και 8 τέσσερις (4) σύνθετες λέξεις. • Δια-
μορφώστε μετά έναν πίνακα, όπου να καταγράψετε το α´ και β´ συνθετικό κάθε λέξης. • Με βάση το
α´ και το β´ συνθετικό δημιουργήστε νέες λέξεις.
Σύνθετη λέξη Α´ συνθετικό – Γραμματική κατηγορία Β´ συνθετικό
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
43
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 44
4η
Κείμενο 9 [Mια ιστοσελίδα αφιερωμένη στην υγεία]
http://www.in.gr
Στο κείμενο 9 εντοπίστε έξι (6) σύνθετες λέξεις και καταγράψτε το α´ και β´ συνθετικό. • Προσέξτε
να επιλέξετε σύνθετες λέξεις των οποίων το α´ συνθετικό να ανήκει σε διαφορετικό μέρος του λόγου
(π.χ. ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, αριθμητικό κτλ.). • Mε κάποιες από αυτές αλλά και άλλες σύν-
θετες λέξεις (από το α´ ή το β´ συνθετικό τους), περιγράψτε σε έναν φίλο σας τους κινδύνους που
διατρέχει η υγεία του αν δεν προσέχει.
Σύνθετη λέξη Α´ συνθετικό Β´ συνθετικό
44
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 45
Στοιχεία που συνοδεύουν τον προφορικό λόγο
Kείμενο 10 [O μπαμπάκας μου! ― Kόμικς]
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
45
37-46_NEOELL 1/29/13 3:00 PM Page 46
4η
Greg. περ. «Kόμικς», εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2004
1
Eντοπίστε στοιχεία που συνοδεύουν τον προφορικό λόγο στο κόμικς που διαβάσατε. • Βρείτε τι εκ-
φράζει η χρήση κάθε εξωγλωσσικού στοιχείου στο «κείμενο» αυτό.
2
Διαμορφώστε έναν πίνακα με το σωματικό βάρος κάθε μαθητή της τάξης και συνεργαστείτε με τους
καθηγητές των Mαθηματικών και της Πληροφορικής για να βγάλετε τα αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία
(κείμ. 11).
Kείμενο 11 [Aς προσδιορίσουμε το βάρος μας]
Προσδιορισμός και κατηγοριοποίηση παχυσαρκίας

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας γίνεται
μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος, ο οποίος προκύπτει αν διαιρέσουμε το σωματικό βάρος
(σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).
Δείκτης Μάζας Σώματος = Σωματικό Βάρος (σε κιλά) / Ύψος² (σε μέτρα)
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την κατηγοριοποίηση με βάση τον Δείκτη Μάζας Σώματος
(ΔΜΣ):
Αν ο ΔΜΣ είναι: Το άτομο είναι:

Μικρότερος από 18.5 Ισχνό (αδύνατο)
Από 18.5 έως 25 Φυσιολογικού βάρους
Από 25 έως 30 Υπέρβαρο
Μεγαλύτερος του 30 και ειδικότερα:
Από 30 έως 35 Ήπια παχύσαρκο (1ος βαθμός παχυσαρκίας)
Από 35 έως 40 Μέτρια παχύσαρκο (2ος βαθμός παχυσαρκίας)
Μεγαλύτερος του 40 Σοβαρά παχύσαρκο (3ος βαθμός παχυσαρκίας)
Από αφιέρωμα της ΕΡΤ στη διατροφή (http://www.ert.gr)
Ας ζυγιστούμε μετά το τέλος των ασκήσεων!
46
47-50_NEOELL 1/29/13 2:59 PM Page 47
5η ενότητα
ΓNΩPIZΩ TOΝ MAΓIKO KOΣMO
TOY ΘEATPOY
KAI TOY KINHMATOΓPAΦOY
• Το ρήμα – Παράγωγα ρήματα –

Το ρήμα στην αφήγηση
47-50_NEOELL 1/29/13 2:59 PM Page 48
5η ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΜΑΓΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
To ρήμα – Παράγωγα ρήματα – Το ρήμα στην αφήγηση

ενότητα
Kείμενο 1 [Πάμε θέατρο;]

1
Τι πληροφορίες μάς δίνει αυτή η αφίσα; • Τι πρό-
κειται να γίνει; • Από ποιους; • Πότε; • Πού;
2
Γιατί τα λόγια της αφίσας συνοδεύονται από ένα
ζωγραφισμένο καπέλο; • Πώς συνδέεται η ζωγρα-
φική με όσα αναφέρει η αφίσα;
3
Στην αφίσα χρησιμοποιούνται πολλές και διαφο-
ρετικές γραμματοσειρές. • Για ποιο λόγο;
4
Ποιες λέξεις προβάλλονται περισσότερο από άλλες
στην αφίσα; • Γιατί;
5
Στο κείμενο της αφίσας δεν υπάρχει ούτε ένα ρήμα.
• Για ποιους λόγους;
6
Υπάρχει όμως ένα ρήμα που δεν είναι γραμμένο
αλλά μπορεί να εννοηθεί πολύ εύκολα. Συνδέει
την ονοματική φράση «Καπέλο από ψάθα Ιτα-
λίας» με την ονοματική φράση «Από τη θεατρική
ομάδα “Άφαντοι”». • Ποιο είναι το ρήμα αυτό;
• Το μαντέψατε; • Γιατί ο συγγραφέας δεν το
έβαλε στο κείμενο της αφίσας;
7
Το ρήμα που μαντέψατε σε ποιο χρόνο το βάλατε;
• Θα μπορούσε να μπει σε κάποιον άλλο; • Θα
μπορούσε να μπει στον μέλλοντα; • Απαντήστε
λαμβάνοντας υπόψη σας ότι η αφίσα δημιουργεί-
ται πριν από το γεγονός που προβάλλει. • Μήπως
όμως ο ενεστώτας είναι προτιμότερος; • Για ποιους
λόγους;
w
Kείμενο 2 [Πάμε κινηματογράφο;]
1
Τι είδους κείμενο είναι αυτό;
2
Ποιος είναι ο τίτλος της ταινίας στην οποία ανα-
φέρεται;
3
Πώς συνδέεται η εικόνα (οι τρεις αντρικές φιγού-
ρες) με τον τίτλο της ταινίας; • Γιατί η εικόνα είναι
ανεστραμμένη;
4
Στο κείμενο υπάρχει μόνο ένα ρήμα. • Ποιο είναι
αυτό; • Σε ποιο χρόνο βρίσκεται; • Βάλτε το ίδιο
ρήμα στη χρονική βαθμίδα του παρελθόντος και
του παρόντος. • Γιατί ο συγγραφέας επέλεξε
αυτή του μέλλοντος;
5
Ποιο είναι το επίθημα του ρήματος του κειμένου;
• Μπορείτε να σκεφτείτε άλλα ρήματα με το ίδιο
επίθημα;
6
Θα πηγαίνατε να δείτε αυτή την ταινία; • Γιατί ναι;
• Γιατί όχι;
48
w
47-50_NEOELL 1/29/13 2:59 PM Page 49
ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΜΑΓΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Kείμενο 3 [Ένα θεϊκό θεατρικό ζευγάρι]
Tώρα (η Λαμπέτη και ο Xορν) πρέπει να βρουν έναν

καλό άνθρωπο που θα νοικοκυρέψει τα οικονομικά τους. Ο
Μουσούρης δέχεται πρόθυμα να παίξει αυτό το ρόλο.
Ανεβάζουν στο θέατρό του την «Πρόσκληση στον πύργο»
του Ανούιγ. Άλλη μια επιτυχία: «Και με σκηνοθέτη το Μου-
σούρη – αυτό πού το πας;» λέει σαρκαστικά ο Χορν.
Συνεχίζουν με Μωμ: «Το τελευταίο βαλς». Το θέατρο πάλι
γεμίζει. Ο Μουσούρης τούς λέει με ένα πλατύ χαμόγελο, όταν
κοιτάει τα νούμερα των εισιτηρίων: «Εμείς οι τρεις μπορούμε
να κάνουμε θαύματα στο ελληνικό θέατρο. Σας το ’λεγα, δε
σας το ’λεγα;».
Η Λαμπέτη κι ο Χορν κοιτάζονται άναυδοι. Εμείς οι τρεις; Ευτυχώς που ο Μουσούρης βγαίνει εγκαίρως
απ’ το καμαρίνι και δεν προλαβαίνει να τους δει που έχουν λυθεί στα γέλια. Τρίτο έργο: «Νυχτερινή επίσκε-
ψη». Ο Χορν όταν το διαβάζει λέει: «Ένα βουλεβάρτο του κερατά!». Παρ’ όλα αυτά το βουλεβάρτο του
κερατά κάνει πάλι τα εισιτήριά του. Αυτοί οι τρεις μπορούν να κάνουν θαύματα στο ελληνικό θέατρο!
Μόνο που τρία θαύματα είναι αρκετά για την πλατεία Καρύτση. Η «Νυχτερινή επίσκεψη» θα ’ναι το
τελευταίο έργο που θα παίξουν στου Μουσούρη. Η Έλλη κι ο Χορν αποφασίζουν, πάλι, να κάνουν τον
επόμενο χειμώνα δικό τους θίασο στο «Κεντρικόν». Θέλει το κοινό να βλέπει το θείο ζεύγος μαζί; Ας το
βλέπει, λοιπόν, να παίζει μόνο του – ή σχεδόν μόνο του. Κύριε Μουσούρη, αυτή τη φορά το θαύμα χω-
ράει μόνο δύο.
Φρέντυ Γερμανός, Έλλη Λαμπέτη, εκδ. Κάκτος, 1996
1
Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από τη βιογραφία της ηθοποιού Έλλης Λαμπέτη. • Σε ποια γεγο-
νότα της επαγγελματικής της ζωής αναφέρεται;
2
Υπογραμμίστε τα ρήματα του κειμένου και κατατάξτε τα στον πίνακα που ακολουθεί.
ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΟΣ
Ενεστώτας
Παρατατικός
Συνοπτικός μέλλοντας
Eξακολουθητικός μέλλοντας 5η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
Αόριστος
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος μέλλοντας
3
Το κείμενο είναι αφηγηματικό. Σε ποιες χρονικές βαθμίδες βρίσκονται τα ρήματά του; • Εφόσον τα
γεγονότα έχουν συμβεί στο παρελθόν, σε ποιους χρόνους θα περίμενε ο αναγνώστης λογικά να βρει
τα ρήματα του αποσπάσματος; • Γιατί ο συγγραφέας όμως κάνει διαφορετικές επιλογές;
4
Μετατρέψτε την αφήγηση σε παρελθοντικό χρόνο. • Κάντε κι όλες τις άλλες απαραίτητες μετατρο-
πές. • Ποια εντύπωση σας δημιουργεί τώρα το κείμενο; • Ποια εκδοχή του σας αρέσει πιο πολύ; •
Για ποιους λόγους;
5
Καταγράψτε τα ρήματα του αποσπάσματος στο α´ ενικό πρόσωπο του ενεστώτα. • Ποια επιθήματα οε
ργα σιών
δι
χρησιμοποιούνται για να παραχθούν τα ρήματα αυτά;
ά
Τετ ρ
w 49
47-50_NEOELL 1/29/13 2:59 PM Page 50
5η
ενότητα ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΜΑΓΙΚΟ ΚΟΣΜΟ
Aσκήσεις – δραστηριότητες
Φέρτε στην τάξη σας:
α. ένα πρόγραμμα από μια θεατρική παράσταση ή μια κινηματογραφική ταινία και β. ένα εισιτήριο.
1
Μελετήστε και σημειώστε τι είδους πληροφορίες δίνει το καθένα από τα δύο κείμενα.
2
Υπογραμμίστε τα ρήματα του κειμένου, εντοπίστε ποια από αυτά είναι συνδετικά και κατατάξτε τα
στους πίνακες που ακολουθούν:
ΡΗΜΑΤΑ
Εκφράζουν δράση Εκφράζουν σκέψεις ή συναισθήματα
Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή
Συζυγίες
α´ β´
Tάξεις
α´ β´
Διαθέσεις
Ενεργητική Παθητική Μέση Ουδέτερη
Χρονικές βαθμίδες
Παρελθόν
Παρόν
Μέλλον
Ποιόν ενέργειας
Mη συνοπτικό
Συνοπτικό
Συντελεσμένο
50
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 51
6η ενότητα
OI ΔHMIOYPΓIKEΣ ΔPAΣTHPIOTHTEΣ
ΣTH ZΩH MOY
•Λειτουργίες – Χρήσεις
των πτώσεων του ουσιαστικού
• Παράγωγα ουσιαστικά
• Παράγραφος – Πλαγιότιτλοι
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 52
6η
ενότητα ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ
Λειτουργίες – Χρήσεις των πτώσεων του ουσιαστικού

Kείμενο 1 Tο ποτάμι δε γυρίζει πίσω
Από παιδιά στην Κόνιτσα ήμαστε εξοικειωμένοι με

τον Αώο. Αρχές του ’70, οι Γερμανοί kayakers είχαν
ήδη «ανακαλύψει» το ποτάμι, που είναι ένα από
τα πιο δύσκολα αλλά και πιο εντυπωσιακά στην
Ελλάδα. Κάποια στιγμή ο αδερφός μου άρχισε
μαθήματα kayak. Μια μέρα, περίπου ένα χρόνο
μετά (1987), με πήρε μαζί του στο τελευταίο κομ-
μάτι του ποταμού, που δεν είναι μεν δύσκολο, αλλά
χρειάζεται τεχνική. Εγώ δε ρώτησα τίποτα, εκείνος δε με προ-
ειδοποίησε και κατέληξα... να πιω το μισό Αώο! Από τότε άρχισα να ρωτάω και φυσικά να μαθαίνω.
Το 1992, γνωρίζοντας πλέον kayak, αλλά χωρίς να έχω κάνει rafting, αγόρασα μια βάρκα και ένας
φίλος Ελληνογερμανός ανέλαβε να μου δείξει τις «κινήσεις». Μέσα σε 15-20 ημέρες κατεβήκαμε
το ποτάμι με φίλους και έκτοτε δε σταμάτησα να ασχολούμαι με το άθλημα. Σήμερα, όταν βλέπω...
αγχωμένους αρχάριους, προσπαθώ όσο μπορώ να τους καθησυχάσω – επηρεάζονται πολύ από
τον εκπαιδευτή και τη στάση του. Έπειτα από ένα τέταρτο στο ποτάμι, αποκτούν πλέον εμπιστο-
σύνη στον οδηγό, καταλαβαίνουν ότι το άθλημα δεν είναι επικίνδυνο, χαλαρώνουν και απολαμβά-
νουν τη δράση αλλά και τη φύση. Για κάποιον που θα ήθελε να κάνει rafting ή kayaking θα πρότεινα
να επισκεφθεί τον ποταμό Άραχθο. Έχει τέσσερις διαφορετικές διαδρομές, για όλα τα επίπεδα,
ενώ το ευκολότερο κομμάτι είναι και το ομορφότερο.
περ.«View», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 2003
1
Για ποια αθλήματα γίνεται λόγος στο κείμενο; • Τα γνωρίζετε;
2
Γιατί αξίζει να ασχοληθεί κανείς με τα αθλήματα αυτά; • Τι έχει να κερδίσει σύμφωνα με τον συγγρα-
φέα;
3
«Απολαμβάνουν τη δράση αλλά και τη φύση»: Ποιο είναι το ρήμα της πρότασης; • Ποιο είναι το υπο-
κείμενό του που εννοείται; • Σε ποια πτώση το βάλατε; • Για ποιο λόγο;
4
Στην ίδια πρόταση προσπαθήστε να βρείτε τα αντικείμενα του ρήματος. • Σε ποια πτώση βρίσκονται;
5
«Mια μέρα… χρειάζεται τεχνική»: Στο απόσπασμα αυτό εντοπίστε ένα ουσιαστικό που να αποτελεί
έναν ετερόπτωτο προσδιορισμό σε άλλο ουσιαστικό. • Σε ποια πτώση βρίσκεται ο προσδιορισμός
και σε ποια το ουσιαστικό που προσδιορίζει;
6
«να επισκεφθεί τον ποταμό Άραχθο»: Ποια λέξη προσδιορίζει το υπογραμμισμένο ουσιαστικό; • Tι εί-
δους προσδιορισμός είναι; • Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας μάς αφηγείται την εμπειρία του από
μια αθλητική δραστηριότητα που διεξάγεται στη φύση. • Γράψτε κι εσείς ένα κείμενο, για να μοιρα-
στείτε με τους συμμαθητές σας την εμπειρία και τα συναισθήματά σας από δραστηριότητες που σας
αρέσουν στη φύση.
w
Μια μορφή δημιουργικής απασχόλησης που μπορεί να μας ψυχαγωγήσει είναι το γράψιμο. Εκεί θα κα-
ταλήξουμε, ξεκινώντας όμως από τη μελέτη ποίησης. Ας διαβάσουμε το ποίημα του Οδ. Ελύτη που
ακολουθεί.
52
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 53
ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ
Kείμενο 2 Η Μάγια
Η Πούλια, πόχει εφτά παιδιά,

μέσ’ από τους ουρανούς περνά.
Κάποτε λίγο σταματά
στο φτωχικό μου και κοιτά:
– Γεια σας τι κάνετε; Καλά;
– Καλά. Πώς είναι τα παιδιά;
– Τι να σας πω; Εκεί ψηλά
τα τρώει τ’ αγιάζι κι η ερημιά
– Γι’ αυτό πικραίνεσαι, Κυρά
δε μου τα φέρνεις εδωνά;
– Ευχαριστώ μα ’ναι πολλά
θα σου τη φάνε τη σοδειά.
– Δώσε μου καν την πιο μικρή
τη Μάγια την αστραφτερή
– Πάρ’ τη λοιπόν κι έχε στο νου
πως θα ’σαι ο άντρας τ’ ουρανού.
Είπε. Και πριν βγάλω μιλιά
μου την καρφώνει στα μαλλιά
Λάμπουνε γύρω τα βουνά
τα χέρια μου βγάνουν φωτιά
Κι η Πούλια πόχει εφτά παιδιά
φεύγει και μ’ αποχαιρετά
Oδυσσέας Ελύτης, Τα ρω του έρωτα, εκδ. Ύψιλον, 1986
1
Καταλάβατε το παραμύθι που αφηγείται ο ποιητής;
2 Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Ποια είναι τα δύο πρόσωπα που συνομιλούν στο ποίημα;
3
Διαβάστε τα δύο πρώτα δίστιχα και υπογραμμίστε τα ρήματα που περιέχουν. • Ποιο είναι το υπο-
κείμενό τους; • Σε ποια πτώση βρίσκεται;

4
«Θα σου τη φάνε τη σοδειά». Ποιο είναι το υποκείμενο του ρήματος; • Ποιο συντακτικό ρόλο
παίζει η υπογραμμισμένη ΟΦ; • Σε ποια πτώση βρίσκεται;
5
«Θα ’σαι ο άντρας τ’ ουρανού». Ποιο συντακτικό ρόλο παίζει η υπογραμμισμένη ΟΦ; • Ποιου ρή-
ματος αποτελεί συμπλήρωμα; • Τι είδους ρήμα είναι αυτό; • Μπορείτε να το αντικαταστήσετε
με κάποιο άλλο χωρίς να αλλάξετε το νόημα του κειμένου;
6
Στην ίδια πρόταση να βρείτε τον ετερόπτωτο προσδιορισμό. Σε ποια πτώση βρίσκεται; • Ποια
OΦ προσδιορίζει;
7
«Δώσε μου καν την πιο μικρή,
τη Μάγια την αστραφτερή».
ργα σιών
οε
Η υπογραμμισμένη ΟΦ προσδιορίζει την ΟΦ «την πιο μικρή». Τι είδους προσδιορισμός είναι; • δι
ά
Τετ ρ
Ομοιόπτωτος ή ετερόπτωτος; • Τι είδους πληροφορία προσθέτει;

53
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 54
6η
ενότητα ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ
8
Το ποίημα αυτό έχει μελοποιηθεί και έχει γίνει τραγούδι. • Πώς φαντάζεστε τη μουσική του (γρή-
γορη, αργή, χαρούμενη, λυπητερή);
9
Ακούστε το τώρα μελοποιημένο. • Ποια εντύπωση σας δημιουργεί;
10
Συνεχίστε το ποίημα, γράφοντας τι φαντάζεστε ότι έγινε στη συνέχεια, όταν η Πούλια έφυγε. •
Προσπαθήστε να συνεχίσετε στον ίδιο ρυθμό με τον ποιητή. • Αν δεν τα καταφέρνετε, μπορείτε
να γράψετε τις σκέψεις σας σε πεζό λόγο.
w
Kείμενο 3 [Παιχνίδια από άλλες εποχές]
Ε
κείνη την εποχή τα παιχνίδια ήταν συνήθως πήλινα. Τα έφτιαχναν ειδικοί τεχνίτες,
οι κοροπλάθοι. Σε κάποιο κεντρικό μέρος στην αγορά της αρχαίας Αθήνας, υπήρχε το
εργαστήριο-κατάστημα του κοροπλάθου γεμάτο παιχνίδια – μπάλες, σφυρίχτρες σε
σχήμα ζώου, πήλινους ή κοκάλινους βόλους, μικρά έπιπλα από πηλό, αμαξάκια με
ρόδες, κουμπαράδες και κούκλες πήλινες ή κοκάλινες με σκαλιστά ζωγραφιστά
μαλλιά, ρούχα και παπούτσια. Πολλές φορές, βέβαια, τα ρούχα τους ήταν
αληθινά, από ύφασμα. Τις κούκλες τις ονόμαζαν «κόρες» ή «πλαγγόνες». Κά-
ποιες από αυτές ήταν καθισμένες σε θρόνο. Κάποιες άλλες κουνούσαν τα
χέρια και τα πόδια τους· αυτές τις ονόμαζαν «νευρόσπαστες» ή «χορευτικές». Στην κορυφή του
κεφαλιού τους υπήρχε ένα είδος κρίκου, απ’ όπου περνούσαν μια κορδέλα για να τις κουνούν,
όπως σήμερα τις μαριονέτες.
Στα χρόνια του Βυζαντίου φτιάχτηκαν αυτόματα παιχνίδια με κίνηση. Μιμούνταν διάφορα φυσικά
φαινόμενα (ανέμους, φουρτούνες, κεραυνούς, βροντές, αστερισμούς) με μηχανικά μέσα. Και αυτό,
γιατί πολλοί γνωστοί μηχανικοί και μαθηματικοί της εποχής ασχολήθηκαν με την κατασκευή τους.
Περ. «Ερευνητές», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 2000
Στο κείμενο 3 βρείτε και υπογραμμίστε δύο ομοιόπτωτους προσδιορισμούς σε ουσιαστικά. • Στη συ-
νέχεια, γράψτε τι είδους είναι ο καθένας (παράθεση ή επεξήγηση). • Αιτιολογήστε την απάντησή
σας.
w
Παράγωγα ουσιαστικά
Kείμενο 4 [Ιδέες για αυτοσχέδια μουσικά όργανα]
• Γεμίστε κουτάκια από αναψυκτικά με μικρά βοτσαλάκια ή χαλικάκια, κλείστε τα καλά και
κουνήστε τα. Έχετε κιόλας έτοιμο ένα οργανάκι.
• Χτυπήστε δύο κουταλάκια μεταξύ τους ή ένα απ’ αυτά σε ποτηράκια που τα έχετε γεμίσει
με διαφορετική ποσότητα νερού. Μπορείτε να συνθέσετε τώρα
το πρώτο μουσικό σας κομμάτι.
Βλέπω τον σημερινό κόσμο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2001 (διασκευή)
54
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 55
ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ
1
Στο κείμενο 4, τι είδους παράγωγα ουσιαστικά εμφανίζονται πολλές φορές και ποια είναι η σημασία τους;
2
Στο ίδιο κείμενο, αλλάξτε τις καταλήξεις όσων παράγωγων ουσιαστικών μπορείτε από αυτά που
εντοπίσατε με άλλες που να δηλώνουν μεγέθυνση.
w
Παράγραφος – πλαγιότιτλοι
Kείμενο 5 [Παίξε με μια ζωγραφιά στην οθόνη σου]
Σου αρέσει η ζωγραφική; Θα ήθελες να δεις έναν πίνακα ζω-

γραφικής να προβάλλεται στην οθόνη του υπολογιστή σου; Πήγαινε
στο ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ κάτω από τη λέξη ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, διάλεξε το
ΠΑΙΧΝΙΔΙ και ο πίνακας θα εμφανιστεί.
Το έργο ανήκει στο ζωγράφο Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα. Να λοι-
πόν και μια ευκαιρία να γνωριστείς με το σπουδαίο Έλληνα καλλι-
τέχνη!
Η ζωγραφιά –όπως γρήγορα θα ανακαλύψεις– έχει μεταμορφω-
θεί σε παιχνίδι, σχήματα και χρώματα, που μπορείς να τα συνδυά-
σεις, σέρνοντας το ποντίκι πάνω στη μουσική και ακολουθώντας
σωστά τις οδηγίες του παιχνιδιού. Δες τις εικόνες που ξετυλίγονται
μπροστά στα μάτια σου.
Στο τέλος, η ηλεκτρονική ζωγραφιά-παιχνίδι σού επιφυλάσσει
μια έκπληξη: θα γίνεις και εσύ ένας ζωγράφος δημιουργώντας τη
δική σου σύνθεση, αλλά… χωρίς πινέλο!!! Διάλεξε τα σχήματα που
σου αρέσουν, «χρωμάτισέ» τα, μίκρυνε ή μεγάλωσέ τα. Μπορείς
ακόμα και να τα αντιστρέψεις, να τα «κινήσεις», όπως θέλεις, επάνω
στον ηλεκτρονικό καμβά σου!
Καλή διασκέδαση! Και μην ξεχάσεις! Υπάρχουν κάποιοι, εδώ, στα προγράμματα του Μουσείου
Μπενάκη, που θα ήθελαν πολύ να δουν το έργο σου.
Iστοσελίδα του Mουσείου Mπενάκη (http://www.benaki.gr)
1
Στο κείμενο εντοπίστε τα παράγωγα ουσιαστικά και καταγράψτε: Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
α. τις παραγωγικές καταλήξεις που έχουν προστεθεί σε αυτά,

β. αν προέρχονται από άλλα ουσιαστικά ή ρήματα ή επίθετα.
2
Περιγράψτε σε μια παράγραφο τα παιχνίδια που βλέπετε στον πίνακα του N. Xατζηκυριάκου-Γκίκα.
• Οργανώστε προσεκτικά τη δομή της παραγράφου: θεματική πρόταση, λεπτομέρειες, κατακλείδα.
w
Kείμενο 6 [Όλοι μας μπορούμε να αισθανθούμε το ωραίο!]
Μια χαρούμενη συντροφιά από αγόρια και κορίτσια παίζουν στην ακροθαλασσιά μια όμορφη
καλοκαιρινή μέρα. Ένα αγόρι, ο Παύλος, κουβαλάει μέσα σ’ ένα δίχτυ μερικά όστρακα που ψάρεψε
κάνοντας βουτιές και τ’ απλώνει μπροστά στους φίλους του. Ένα κορίτσι, η Λήδα, μόλις τα βλέπει, οε
ργα σιών
δι
αναφωνεί: «Τι όμορφα που είναι, κοιτάξτε τι ωραία σχήματα που έχουν και τι χρώματα! ρόδινα,
ά
Τετ ρ
55
51-56_NEOELL 1/29/13 11:38 AM Page 56
6η ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ
μοβ, κίτρινα, λευκά. Θα μου δώσεις μερικά, Παύλο, να στολίσω το γραφείο μου;» Η Αλίκη διαφωνεί:
ενότητα
«Όχι, να μαζέψουμε κι άλλα να τα πάμε στη μητέρα. Θα μας κάνει ένα υπέροχο ριζότο το βράδυ
με θαλασσινά». Ο Γιώργος πάλι έχει ένα απ’ αυτά στο χέρι του και το περιεργάζεται: «Κοιτάξτε τι
τέλειο σχήμα που έχει! Σαν να το σχεδίασε κάποιος με γεωμετρικά όργανα. Εγώ θα ’θελα να σπου-
δάσω, για να καταλάβω πώς η φύση δημιουργεί τόσο τέλειες μορφές».
Κάθε παιδί εκφράζει μια διαφορετική στάση μπροστά στα όστρακα που είναι απλωμένα πάνω
στη χρυσή άμμο. Αν θέλαμε να δώσουμε ένα όνομα στις διαφορετικές αυτές απόψεις, θα λέγαμε
ότι η Λήδα έχει κλίση καλλιτεχνική, θα μπορούσε να γίνει καλλιτέχνιδα. Η στάση της μπροστά στις
όμορφες αχιβάδες είναι αισθητική, γιατί ενδιαφέρεται πιο πολύ για το ωραίο. Η Αλίκη, όμως, που
θέλει να δει τα όστρακα να γίνονται ένα νόστιμο ριζότο, είναι φύση πρακτική, σκέφτεται μόνο τη
χρησιμότητα. Ο Γιώργος πάλι, που θέλει να μελετήσει τα όστρακα για να καταλάβει πώς πήραν
αυτή τη μορφή, εκφράζει μια στάση που μπορούμε να την ονομάσουμε γνωστική ή θεωρητική. Η
Λήδα θα μπορούσε να γίνει ζωγράφος, η Αλίκη έμπορος, ο Γιώργος επιστήμονας,
φυσιοδίφης. Σε καθέναν από τους τρεις υπερισχύει μια ικανότητα. Όλοι μας,
όμως, διαθέτουμε και τις τρεις αυτές ικανότητες του πνεύμα-
τος. Όλοι μας μπορούμε να αισθανθούμε το ωραίο, να θαυ-
μάσουμε ένα φλογερό ηλιοβασίλεμα, ένα ωραίο τοπίο, ένα
γοητευτικό πρόσωπο. Και φυσικά, όλοι μπορούμε να
απολαύσουμε μια όμορφη ζωγραφιά, ένα γλυπτό,
δηλαδή ένα έργο τέχνης.
Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, στο Aνιχνεύοντας το Σήμερα,

προετοιμάζουμε το Aύριο, Παιδαγωγικό Iνστιτούτο, 2001
Kείμενο 7 [Eυτύχησα να δω να παίζεται το σύνολο των συνθέσεών μου]
Είναι περίεργο πάντως ότι χάρη στην εκτίμηση που μου έδειξαν τότε όλοι σχεδόν οι παράγοντες
της μουσικής μας ζωής, καθηγητές, μαέστροι, μουσικοί, ευτύχησα να δω να παίζεται το σύνολο
των συνθέσεών μου από το 1946 έως το 1950. Έργα μουσικής δωματίου και έργα συμφωνικά. Τα
τελευταία από την ΚΟΑ και τη Συμφωνική του Ραδιοφώνου. Τότε είχα και τις πρώτες μου παραγγε-
λίες για χοροδράματα και μουσική για τον κινηματογράφο και ραδιοφωνικά σκετς. Έτσι, ήμουν πια
υποχρεωμένος να εγκαταλείψω τις προσωπικές μου αναζητήσεις στο χώρο της σύνθεσης και να
προσαρμόσω τη μουσική μου στις απαιτήσεις των παραγγελλόντων, που φυσικά κάθε άλλο παρά
τα συμφωνικά μου γυμνάσματα θα ήθελαν.
Μίκης Θεοδωράκης, στο ανιχνεύοντας το Σήμερα, προετοιμάζουμε το αύριο,

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2001
1
Στα κείμενα 6 και 7 διακρίνετε τα δομικά στοιχεία κάθε παραγράφου (θεματική πρόταση, λεπτομέ-
ρειες, κατακλείδα).
2
Σε κάθε παράγραφο αυτών των κειμένων, εντοπίστε τις βασικές ιδέες, υπογραμμίζοντας τις λέξεις-
κλειδιά. • Στη συνέχεια, γράψτε τον πλαγιότιτλο της κάθε παραγράφου. • Συγκρίνετε τον πλαγιότιτλο
αυτό με τους πλαγιότιτλους των συμμαθητών σας.
56
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 57
7η ενότητα
O KOΣMOΣ MEΣA
AΠO THN OΘONH-EIKONA
• Οριστικό και αόριστο άρθρο
• Παράγωγα επίθετα
• Περιγραφή
3
Α, 200
ημ. Τ O ΒΗΜ
όμο ς», εφ
αχυδρ
ονομ ικός Τ
πε ρ. «Oικ
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 58
7η
ενότητα Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ - ΕΙΚΟΝΑ
Oριστικό και αόριστο άρθρο
Kείμενο 1 Γιατρέ, ο Η/Υ μου είναι άρρωστος!
Το διαδίκτυο είναι πια πολύ δημοφιλές. Κάθε μέρα εκατομμύρια χρή-

στες ανταλλάσσουν e-mail, στέλνουν ο ένας στον άλλο αστείες ιστορίες,
εικόνες, βίντεο και κάθε μορφής αρχεία ή αγοράζουν προϊόντα με πιστω-
τικές κάρτες. Επειδή, όμως, τίποτε δεν είναι εντελώς αθώο στον κόσμο,
το διαδίκτυο έχει κι αυτό τις παγίδες του… Ας πούμε, λέγεται ότι διάφοροι
«πειρατές» του διαδικτύου βρίσκουν τρόπους να κλέβουν αριθμούς από
πιστωτικές κάρτες. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι κάποια μηνύματα ηλε-
κτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) που μπορεί να δεχτούμε στον υπολογιστή μας ίσως να είναι μολυσμένα
με ιούς! Οι ιοί είναι μικρά καταστρεπτικά προγραμματάκια, ικανά να θέσουν εκτός μάχης τον υπολογιστή
μας χωρίς να το καταλάβουμε. Κάποιες προφυλάξεις, λοιπόν, είναι απαραίτητες.
Περ. «Ερευνητές», εφημ. H Kαθημερινη, 2003
Kείμενο 2 Πάμε μουσείο;
Το Mουσείο Δεινοσαύρων του Valley στο Kολοράντο των HΠA αποτελεί ένα εργαστήριο έρευ-
νας και αξιοποίησης των ευρημάτων που αφορούν τους δεινόσαυρους. Kόψτε εισιτήριο στη διεύ-
θυνση http://www.mwc.mus.co.us/dinosaurours/index.htm και δείτε πώς εργάζονται οι επιστήμονες
–που ονομάζονται παλαιοντολόγοι– για την αναβίωση του παρελθόντος και της ζωής των δεινό-
σαυρων. Tα εκθέματα του μουσείου παρουσιάζουν μεγάλο εκπαιδευτικό ενδιαφέρον, γι’ αυτό άλ-
λωστε δεν είναι λίγα τα σχολεία που το επισκέπτονται και συμμετέχουν ενεργά στα διάφορα
προγράμματα που παρουσιάζονται στους χώρους του και απευθύνονται στα παιδιά.
Περ. «Ερευνητές», εφημ. H Kαθημερινη, 2003
1
Στα κείμενα 1, 2 διακρίνετε τους τύπους του οριστικού και του
αόριστου άρθρου. Στα ίδια κείμενα παίξτε ένα παιχνίδι ερωτή- Σε έναν
κόσμο
σεων με τον/ τη διπλανό / ή σας αναζητώντας το γένος, τον με ερωτ
ήσεις
αριθμό και την πτώση των άρθρων.
2
Διαβάζοντας ένα τηλεοπτικό περιοδικό, βλέπετε τη διπλανή
διαφήμιση ενός τηλεοπτικού σταθμού παγκόσμιας εμβέλειας.
• Στη διαφήμιση αυτή οι λέξεις έναν και ένας είναι αόριστα
άρθρα ή αριθμητικά; • Γράψτε μια δική σας ανάλογη διαφή-
μιση, χρησιμοποιώντας κυρίως τύπους του οριστικού άρ-
θρου.
Ένας τό
πος για
βρεις απ να
αντήσεις
58
w
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 59
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ - ΕΙΚΟΝΑ
Παράγωγα επίθετα
Κείμενο 3 [Είναι θέμα παιδείας] – Συνέντευξη
– Πώς βλέπετε το διαδίκτυο και τις φωνές που ακούγονται να δημιουργηθεί σχετική νομοθεσία;
– Στο διαδίκτυο υπάρχουν διαφορετικές υπηρεσίες και μπορούμε να πούμε ότι είναι μεγάλο
επίτευγμα το να μπορείς να έχεις τέτοια πλατιά ενημέρωση, να δίνεις και να δέχεσαι πληροφορίες.
Eδώ είναι και το πρόβλημα. Στο διαδίκτυο μπαίνουν και ανεξέλεγκτες πληροφορίες. Aλλά και στο
ταχυδρομικό σου κουτί σού βάζουν ένα σωρό φυλλάδια. Στο Ίντερνετ αυτό γίνεται σε μεγαλύτερη
κλίμακα, γιατί το χειρίζονται χιλιάδες άτομα. O μη έλεγχος κάνει ακόμα πιο αναγκαία την προσω-
πική ευθύνη του χρήστη. Tο διαδίκτυο είναι για μένα σαν το κρασί, πρέπει να το χρησιμοποιείς με
μέτρο. Όλα αυτά είναι θέμα παιδείας. […]
Oπότε ας αρχίσουμε με την προσωπική ευθύνη και μετά ας γίνουμε παραδειγματικοί για τους άλ-
λους, ώστε σιγά σιγά το διαδίκτυο να γίνει ένα κοινότοπο είδος με τον καιρό, σαν το μολύβι.
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, εφημ. ελευθερOτυπIα, 1999 (διασκευή)
Κείμενο 4 [MME και ανθρώπινη ελευθερία] – Άρθρο
Η ταπεινή μας γνώμη, και τη λέμε χωρίς περιστροφές, είναι ότι τα σύγχρονα ΜΜΕ –και ιδίως τα
ηλεκτρονικά– με τη συγκεκριμένη λειτουργία τους, όχι μόνον δε φαίνεται να υπηρετούν την ελεύ-
θερη πληροφόρηση, αλλά αντίθετα έχουν οφθαλμοφανώς αναδειχτεί στη σημαντικότερη πηγή πα-
ραβίασης της συνταγματικά κατοχυρωμένης προσωπικής ελευθερίας.
Η σημερινή εικόνα είναι πράγματι πολύ διαφορετική, καθώς έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια
εξουσία σύνθετη και αδιαφανή, με την οποία, για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του συρμού,
«διαπλέκονται» στενά αφενός τα πολυποίκιλα μεγάλα «οικονομικά συμφέροντα» και αφετέρου οι
ισχυρότερες –και άρα οι πλέον επιρρεπείς στον αυταρχισμό και την αυθαιρεσία– πλευρές της κρα-
τικής εξουσίας.
Χ. Σωτηρέλλης, εφημ. ελευθερOτυπια, 1999 (διασκευή)
1
Στα παραπάνω κείμενα 3 και 4 εντοπίστε τα επίθετα που παράγονται από ουσιαστικά. Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
2
Από τα ίδια κείμενα επιλέγετε τρία ουσιαστικά ή και τρία ρήματα και προσπαθείτε να βρείτε τα επίθετα
που παράγονται από αυτά.
Ουσιαστικά Παράγωγα επίθετα Ρήματα Παράγωγα επίθετα
μολύβι υπηρετώ
εικόνα δέχομαι
πηγή χειρίζομαι
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
59
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 60
7η
3
Σχολιάστε τη στάση του τηλεθεατή στο παρακάτω σκίτσο χρησιμοποιώντας και παράγωγα επίθετα
τα οποία θα περιγράφουν την κατάσταση που αποτυπώνει το σκίτσο.
Κείμενο 5 [Aλυσοδεμένος θεατής]
Σκίτσο του K. Mητρόπουλου
w
Περιγραφή
Κείμενο 6 [Πωλείται διαμέρισμα] – Mικρή αγγελία
1
Με βάση την αγγελία (κείμ. 6) και
αφού προσέξετε τον τρόπο παρουσίασης
των χαρακτηριστικών του σπιτιού που
βλέπετε, γράψτε ένα κείμενο στο οποίο
θα περιγράφετε σε έναν φίλο ή φίλη σας
ένα σπίτι που θα θέλατε να αγοράσετε
στο μέλλον. (Στην ανάπτυξη του περιγρα-
φικού κειμένου ακολουθήστε παραγωγική
πορεία, από τα γενικά προς τα επιμέρους
στοιχεία του σπιτιού.)
Οροφοδιαμέρισμα 207 τ.μ. 2ου ορόφου σε ήσυχο
σημείο με πράσινο και θέα πισίνα.
3-4 άνετα υπνοδωμάτια, μεγάλος χώρος υποδο-
χής, τζάκι.
3 μπάνια, 1 wc, υδρομασάζ, ιταλικά είδη υγιεινής.
Κλειστή θέση parking, 2 αποθήκες.

Υπερπολυτελής κατασκευή, κουζίνα MIELE, ηλε-
κτρικά ρολά, δορυφορική T.V.
Πόρτα ασφαλείας, εγκατάσταση συναγερμού, κλι-
ματισμού, home-cinema.
Περ. «Aκίνητα», εφημ. TA NEA, 2004
60
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 61
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ - ΕΙΚΟΝΑ
2
Σε πρόσφατη εκδρομή σας στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, επισκεφθήκατε τόσο τη συλλογή Ισ-
λαμικής Τέχνης όσο και την έκθεση «Πτυχώσεις. Από το αρχαίο ελληνικό ένδυμα στη μόδα του 21ου
αιώνα». Αγοράσατε ορισμένες κάρτες και τα προγράμματα των εκθέσεων. • Περιγράψτε στους γο-
νείς σας ορισμένα αντικείμενα ή ενδύματα που σας άρεσαν ιδιαίτερα. (H περιγραφή να γίνει σε προ-
σχεδιασμένο προφορικό λόγο.)
Πιάτο Χρυσά
φατιμεδικής εποχής σκουλαρίκια
με την παράσταση
της λεοπάρδαλης
και τον εκπαιδευτή της
ζωγραφισμένη με
μεταλλικές ανταύγειες.
(Aίγυπτος – τέλη 10ου-
αρχές 11ου αιώνα).
Aπό τη συλλογή ισλαμικής
τέχνης του Mουσείου http://www.benaki.gr
Mπενάκη
http://www.benaki.gr
Καντήλι
τεμένους
YOSHI YAMAMOTO
Σύνολο
από τη φθινοπωρινή
κολεξιόν του 1991.
© Kyoto Institute,
φωτ. Takashi
Hatakeyama
http://www.ptychoseis.gr
http://www.benaki.gr
Ο Ηνίοχος των Δελφών, MADELEINE

5ος αι. π.Χ. VIONNET
Δελφοί, Αρχαιολογικό Μεταξωτό κρεπ
Μουσείο. φόρεμα του
1931.
Φωτ. George
Hoyningen-
Huene
Vogue © Conde
Nast
Publications
Inc.
http://www.ptychoseis.gr http://www.ptychoseis.gr
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
w 61
57-62_NEOELL 1/29/13 11:42 AM Page 62
7η
Ένας συμμαθητής ή συμμαθήτριά σας θέλει να μάθει να στέλνει μηνύματα με το ηλεκτρονικό ταχυδρο-
μείο (e-mail). Περιγράψτε σ’ αυτόν/-ήν τη διαδικασία αποστολής μηνύματος με βάση το κείμενο 7.
Κείμενο 7 Σύνταξη μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail)
Για να αρχίσετε να γράφετε ένα μήνυμα σε κάποιον, πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζετε την
ηλεκτρονική του διεύθυνση.
t
Πατήστε το κουμπί Δημιουργία μηνύματος της γραμμής εργαλείων.

t
Ανοίγει το παράθυρο Νέο Μήνυμα.
Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση στο πλαίσιο Προς:.

t
Αφήστε το πλαίσιο Κοιν: κενό. Αυτό χρησιμοποιείται, όταν θέλετε να στείλετε αντί-
t
γραφο του μηνύματος σε κάποιον άλλο.

t
Πληκτρολογήστε μια φράση στο πλαίσιο Θέμα: που να περιγράφει το θέμα του μηνύ-
ματος.
Πληκτρολογήστε το μήνυμα στο βασικό παράθυρο (το τμήμα του μηνύματος).

t
Πατήστε εδώ για να στείλετε

το μήνυμά σας.
Καταχωρίστε
την ηλεκτρονική διεύθυνση
του παραλήπτη.
Το θέμα του μηνύματος,

ένα πλαίσιο που πρέπει
να συμπληρώνετε πάντα.
Το τμήμα
μηνύματος.
t t
Πατήστε το κουμπί Αποστολή της γραμμής εργαλείων. Συμβουλή:

Όταν πατάτε στο κουμπί
Εάν εμφανιστεί ένα μήνυμα που σας προτρέπει να συν- Αποστολή, είναι σα να
δεθείτε, πατήστε στο κουμπί Άκυρο. βάζετε το γράμμα σε έναν
φάκελο που είναι έτοιμος
να ταχυδρομηθεί - δε ση-
τα πρώτα βήματα στο Internet, εκδ. Κλειδάριθμος, 2000 μαίνει ότι το μήνυμα έχει
κιόλας σταλεί!
62
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 63
8η ενότητα
AΘΛHTIΣMOΣ
KAI OΛYMΠIAKOI AΓΩNEΣ:
Παρακολουθώ και συμμετέχω
• Παρατακτική σύνδεση –
Ασύνδετο σχήμα
• Αφήγηση
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 64
8η ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Παρακολουθώ και συμμετέχω
Παρατακτική σύνδεση – Aσύνδετο σχήμα

ενότητα
Kείμενο 1 [Oι επιδόσεις των αθλητών στην Αρχαία Ελλάδα]
Οι επιδόσεις στην πάλη δημιούργησαν αιώνιους μύθους αθλητών. Ένας απ' αυτούς ήταν και
ο Ιπποσθένης, παλαιστής από τη Σπάρτη, νικητής στην 37η Ολυμπιάδα του 632 π.Χ. στην πάλη
παίδων, πατέρας του ολυμπιονίκη παλαιστή Ετοιμοκλή. Ο Ιπποσθένης έχει μια φοβερή επίδοση
στο αγώνισμα αυτό, καθώς στη συνέχεια έκανε ένα εκπληκτικό σερί νικών στην πάλη αντρών σε 5
συνεχόμενες Ολυμπιάδες, την 39η, 40η, 41η, 42η και 43η. Οι 6 ολυμπιακές νίκες κατατάσσουν το
μεγάλο Ιπποσθένη στους θρύλους της πάλης. Ο Θηβαίος Κλειτόμαχος έχει επίσης στο ενεργητικό
του μεγάλες επιδόσεις. Υπήρξε νικητής στην 141η και την 142η Ολυμπιάδα του 216 και του 212
αντίστοιχα. Ο Κλειτόμαχος έχει στο ενεργητικό του την εκπληκτική επίδοση να νικήσει στα Ίσθμια
την ίδια μέρα ταυτόχρονα στο παγκράτιο, την πάλη και την πυγμαχία!
Οι θρυλικότερες ωστόσο επιδόσεις στην πάλη ανήκουν ασφαλώς στο Μίλωνα τον Κροτωνιάτη,
με 6 νίκες στα Ολύμπια, 2 στα Πύθια και 10 στα Ίσθμια. Νίκησε στις Ολυμπιάδες 60ή-66η (540-
516 π.Χ.). Ήταν γιος του Διοτίμου και μαθητής του Πυθαγόρα. Σύμφωνα με την παράδοση, έσωσε
τη ζωή του μεγάλου φιλόσοφου, κρατώντας με τα χέρια του την κολόνα, όταν άρχισε να πέφτει η
στέγη την ώρα του μαθήματος. Ο Μίλων κράτησε τη σκεπή, σώζοντας έτσι τον Πυθαγόρα και τους
μαθητές του. Ο θρύλος που δημιουργήθηκε γύρω από το όνομά του τον έκανε διάσημο. Λεγόταν
ότι μπορούσε να κρατήσει ένα ρόδι μέσα στη χούφτα του και όποια πίεση και αν δεχόταν το ρόδι
έμενε ανέπαφο! Στεκόταν στη μέση ενός λαδωμένου δίσκου και όσοι προσπαθούσαν να τον πετά-
ξουν κάτω έπεφταν οι ίδιοι! Έδενε ένα σκοινί γύρω από το κεφάλι του και το έσπαζε πιέζοντας τις
φλέβες του κεφαλιού του! Είχε απόλυτο έλεγχο του σώματός του και των δυνάμεών του. Στην 7η
Ολυμπιάδα της ζωής του, 40 χρονών πια, πάλεψε με τον επίσης Κροτωνιάτη Τιμασίθεο, ο οποίος,
παρά τη δύναμή του και το νεαρό της ηλικίας του, δε θα κατάφερνε να τον νικήσει, εάν δεν άφηνε
να περάσει η ώρα, ώστε ο ηλικιωμένος Μίλων να κουραστεί και να χάσει τις δυνάμεις του.
ένθετο «Oλυμπιακοί Aγώνες», εφημ. EλευθερOτυπiα, 2004
1
«Οι επιδόσεις στην πάλη… στους θρύλους της πάλης»: Χωρίστε το απόσπασμα σε περιόδους και τις
περιόδους σε προτάσεις. • Οι προτάσεις αυτές είναι κύριες ή δευτερεύουσες; • Οι προτάσεις του
αποσπάσματος συνδέονται μεταξύ τους στον λόγο ή είναι ασύνδετες; • Ποιο σημείο στίξης χρησιμο-
ποιείται για να τις χωρίσει;
2
«Έδενε ένα σκοινί … των δυνάμεών του»: Εντοπίστε τις τρεις προτάσεις του αποσπάσματος. • Συν-
δέονται παρατακτικά ή βρίσκονται ασύνδετες στον λόγο; • Με ποιον τρόπο συνδέονται; • Με ποιον
τρόπο χωρίζονται;
3
Ο Διαγόρας ο Ρόδιος, ο Μίλων ο Κροτωνιά-
της και ο Πυθαγόρας ο Θάσιος αποφάσισαν
να πάρουν μέρος στους αγώνες της Ολυμ-
πίας. Ξεκίνησαν καθένας από την πόλη του,
αλλά μέχρι να φτάσουν στον προορισμό
τους επισκέφτηκαν και άλλα ιερά. Πώς θα
οργανώνατε το ταξίδι προς την Ολυμπία του
Διαγόρα μέσω Ισθμού, του Μίλωνα μέσω
Νεμέας και του Πυθαγόρα μέσω Δελφών
στην αρχαία και στη σύγχρονη εποχή; • Χα-
ράξτε τη διαδρομή τους στον χάρτη.
64
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 65
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Παρακολουθώ και συμμετέχω
4
Από ποια μέρη πέρασαν ο Διαγόρας, ο Μίλων και ο Πυθαγόρας, ποιους κινδύνους αντιμετώπισαν,
πώς ξεπέρασαν τις δυσκολίες; • Διαλέξτε έναν αθλητή και αφηγηθείτε το ταξίδι του στην Ολυμπία.
5
Ποιου σύγχρονου αθλητή οι επιδόσεις σάς εντυπωσιάζουν; • Όπως το κείμενο μας ενημερώνει για
τις επιδόσεις των αθλητών της πάλης, γράψτε κι εσείς ένα σύντομο άρθρο που θα δημοσιευτεί στη
σχολική εφημερίδα σας για τον αθλητή που θαυμάζετε και τις επιδόσεις του.
w
Aφήγηση
Kείμενο 2 [Αγώνας ποδοσφαίρου]
Είχε αργήσει. Τους είδε όλους μαζεμένους στη σέντρα, συμπαίκτες και αντιπάλους.
«Άντε, βρε Στεφανή, άργησες!» του έβαλαν τις φωνές. Με βήματα προσεκτικά κατέβηκε την πλαγιά και
μπήκε στο γήπεδο. Πράγματι είχε αργήσει. Δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που του έκοψε τον ενθουσιασμό.
Άλλωστε, πότε πήγαινε στην ώρα του; Πότε προλάβαινε να κάνει κάτι έγκαιρα; Είδε με ποιον τρόπο είχε
παραταχθεί η ομάδα του κι αμέσως δαγκώθηκε. Καμιά θέση επιθετικού ή στο κέντρο δεν είχαν αφήσει
ελεύθερη. Έστω κάποια στην άμυνα. Έσκυψε το κεφάλι και σιγά σιγά, κούτσα κούτσα, πήρε να προχωράει
προς τη θέση του τερματοφύλακα. Άλλο ένα ματς που δε θα του δινόταν η ευκαιρία να δείξει τι ικανός κυ-
νηγός ήταν, τι άξιος ντριπλέρ. Έφτυσε στις παλάμες του και πήρε τη θέση του τερματοφύλακα.
Ο αγώνας ήταν σκληρός. Η ζέστη είχε αναγκάσει όλους τους παίκτες να μείνουν μόνο με τα κοντά
παντελονάκια τους, η σκόνη έκανε τα κορμιά και τα πρόσωπα άσπρα, ενώ από τις γερές κόντρες όλο
και κάποιος παίκτης έπεφτε άγαρμπα στο ξερό χώμα. Μάλιστα, στο τέλος κι απ' τον καβγά που ακο-
λούθησε άνοιξαν και μια δυο μύτες. Νικήτρια αναδείχτηκε τελικά η δική τους ομάδα, των Τουρκο-
βουνίων, με σκορ 6-4. Ο Στεφανής έβαλε τα δυνατά του και ούτε στιγμή δε φοβήθηκε να κάνει
επικίνδυνες εξόδους, να επιχειρεί θεαματικά μπλονζόν ή να πέφτει στα πόδια των αντιπάλων. Δίκαια
λοιπόν πήρε τα «μπράβο» από τους συμπαίκτες του. Στο μεταξύ η ώρα είχε πάει δύο, όταν τελείωσαν
όλα και πήραν να κατηφορίζουν προς τα σπίτια τους.
Kώστας Aκρίβος, «Tο μαραμπού των γηπέδων», στο Kότινοι και στέφανοι,
έκδ. της Eπιτροπής Oλυμπιακών Aγώνων Aθήνα 2004
1
Τι αφηγείται ο συγγραφέας στο απόσπασμα αυτό; • Ποιος είναι ο τόπος, ο χρόνος και τα πρόσωπα
της αφήγησης;
2
Ο συγγραφέας περιορίζεται στην αφήγηση των γεγονότων ή επεκτείνεται και σε σκέψεις ή συναισθή-
ματα του κεντρικού ήρωα; • Σε ποια σημεία της αφήγησης;
3
«Ο Στεφανής έβαλε τα δυνατά του… να πέφτει στα πόδια των αντιπάλων»: Χωρίστε την περίοδο σε
προτάσεις. • Ποιες από αυτές είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες; • Σε ποια σημεία της περιόδου
υπάρχει παρατακτική σύνδεση προτάσεων και σε ποια ασύνδετο σχήμα; • Ποιοι σύνδεσμοι χρησιμο-
ποιούνται για την παρατακτική σύνδεση των προτάσεων σε αυτή την περίοδο λόγου;
4
Ξαναγράψτε την αφήγηση του κειμένου σε πρώτο πρόσωπο αυτή τη φορά, σαν να ήσαστε εσείς ο Στεφα-
νής και αφηγηθείτε όσα σας συνέβησαν σε αυτό τον αγώνα ποδοσφαίρου. • Δώστε έντονα υποκειμενικό
ύφος στο κείμενό σας, αποδίδοντας μαζί με τα γεγονότα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
w
Κείμενο 3 Σύγχρονοι Oλυμπιακοί Aγώνες
Α
πό το 1896, οι Ολυμπιακοί Aγώνες τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια σε διαφορετική πόλη κάθε
ργα σιών
οε
φορά. Πόσο ανταποκρίνονται όμως στο Ολυμπιακό Πνεύμα; δι
ά
Τετ ρ
Στους αγώνες του Βερολίνου του 1936, οι Γερμανοί εκδήλωσαν την έχθρα τους απέναντι στους
65
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 66
Εβραίους και τους μαύρους. Στους Ολυμπιακούς του 1920 και του 1948 αποκλείστηκε η συμμετοχή
ενότητα
των ηττημένων του πολέμου. Στους αγώνες του Μονάχου, το 1972, δολοφονήθηκαν δώδεκα Ισ-
ραηλινοί αθλητές και προπονητές από Παλαιστίνιους τρομοκράτες. Στους αγώνες του 1980, στη
Μόσχα, δεν έλαβαν μέρος οι ΗΠΑ και άλλες χώρες εξαιτίας της εισβολής της ΕΣΣΔ* στο Αφγανι-
στάν. Αντίστοιχο «μποϊκοτάζ», όπως λέγεται, έγινε στους αγώνες του Λος Άντζελες το 1984 από
τις ανατολικές χώρες. Είναι αυτοί αγώνες ειρήνης και φιλίας;
Πόσο διατηρείται το πνεύμα των αγώνων, όταν η εμπορευματοποίησή τους σήμερα έχει αναχθεί
σε επιστήμη; Αυτό έγινε πιο ξεκάθαρο από τους αγώνες του Λος Άντζελες κι έπειτα. Τότε η Διεθνής
Επιτροπή εφάρμοσε μια νέα μέθοδο για εξοικονόμηση χρημάτων. Άρχισε να εμπορεύεται στις εται-
ρείες-χορηγούς των αγώνων την ιδιότητα του «επίσημου χορηγού» των Ολυμπιακών Aγώνων. Τον
τίτλο αυτό μπορεί να χρησιμοποιεί η εταιρεία-χορηγός για να διαφημίζεται επί τέσσερα χρόνια. Όπως
καταλαβαίνετε, το δικαίωμα αυτό κοστίζει πολύ ακριβά. Οι εταιρείες όμως δε διστάζουν να καταβά-
λουν το τίμημα, αφού βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται κατακόρυφα, όταν συνδέουν το όνομά
τους με τους Ολυμπιακούς. Με αυτή τη μέθοδο οι αγώνες του Λος Άντζελες εξασφάλισαν στην επι-
τροπή εισόδημα ύψους 225 εκατομμυρίων δολαρίων. «Ναι», λένε κάποιοι, «αλλά τα ποσά αυτά πη-
γαίνουν για καλό σκοπό, όπως για τη διάδοση της Oλυμπιακής Ιδέας σε χώρες του Τρίτου Κόσμου».
Νομιμοποιείται τότε στη συνείδησή μας αυτό το εμπόριο; Ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του.
Πάντως, είναι γεγονός ότι στην υπόθεση αυτή δεν παίζουν όλοι τίμια.
Το ντοπάρισμα, η λήψη δηλαδή ουσιών, κυρίως αναβολικών που αυξάνουν την απόδοση των
αθλητών, είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα των αγώνων. Οι αθλητές αυτοί παρανομούν και επιλέ-
γουν να βλάψουν την υγεία τους, μακροπρόθεσμα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη νίκη. Η νίκη,
βέβαια, δε συνεπάγεται μόνο δόξα αλλά και πολλά χρήματα. Οι αθλητές αυτοί δε διατηρούν τίποτα
από το πνεύμα του Κόροιβου και του Σπύρου Λούη.
* EΣΣΔ = Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, η επίσημη ονομασία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
περ. «Eρευνητές», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 1999
1
Στην αρχή και στο τέλος του κειμένου γίνεται λόγος για το «πνεύμα» των Ολυμπιακών Αγώνων. • Ποιο
είναι αυτό; Πριν γράψετε την απάντησή σας, μπορείτε να διαβάσετε τον Ολυμπιακό Ύμνο του Κ. Πα-
λαμά, που αναφέρεται στο «αρχαίο πνεύμα, αθάνατο».
2
Στο άρθρο αναφέρονται τρεις παράγοντες που δείχνουν ότι οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες δε διαπνέ-
ονται από το Ολυμπιακό «Πνεύμα». • Ποιοι είναι αυτοί οι τρεις παράγοντες; • Μπορείτε να αναφέρετε
2-3 παραδείγματα που να δείχνουν την εμπορευματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στις μέρες μας;
w
Kείμενο 4 [Ελάτε να φωτογραφηθούμε]
66
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 67
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Παρακολουθώ και συμμετέχω
Περ. Sporty Junior, 2003
1
Ποιο είναι το αστείο στην ιστορία αυτή;
2
Γιατί ο προπονητής αποφάσισε να φωτογραφίσει τους παίκτες του σε δύσκολες ποδοσφαιρικές φι-
γούρες;
3
Αφηγηθείτε γραπτά την ιστορία του κόμικς.
4
Βρείτε στα κείμενά σας τα σημεία εκείνα όπου υπάρχει παρατακτική σύνδεση προτάσεων και υπογραμ-
μίστε τους συνδέσμους που χρησιμοποιήσατε για να γίνει.
5
Βρείτε στα κείμενά σας τα σημεία όπου υπάρχει ασύνδετο σχήμα. • Ποια σημεία στίξης χρησιμοποι-
ήσατε στα σημεία αυτά;
w
Κείμενο 5 [Ένας μεγάλος αρσιβαρίστας διηγείται…] – Συνέντευξη
[Tο απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από συνέντευξη του ολυμπιονίκη Πύρρου Δήμα. Σε αυτή διηγείται την
προσπάθειά του στους Oλυμπιακούς Aγώνες της Aθήνας το 2004.]
Mπήκα στο γυμναστήριο και έκανα την πρώτη ένεση ξυλοκαΐνης. Mε ρωτάει ο Iακώβου πώς είμαι.
«Kαλά», του απαντάω. «Mόνο ο Aυστραλός είναι πιο ελαφρύς από σένα», μου λέει. «Mη φοβάσαι τί-
ποτα. Όλα καλά θα πάνε». Δε συζητήσαμε καθόλου για το μετάλλιο. O προπονητής εκείνη την ώρα ργα σιών
οε
δι
είναι πρώτα από όλα ψυχολόγος. […]
ά
Τετ ρ
67
63-68_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 68
Eτοιμάζομαι να βγω για την πρώτη προσπάθεια. Σκέφτομαι μόνο ότι πρέπει να βγω να τα σηκώσω.
ενότητα
Nιώθω ότι δε με έχει πιάσει η ξυλοκαΐνη. Δεν είχαμε χρόνο, έπρεπε να δηλώσω κιλά, ο γιατρός δεν
προλάβαινε να κάνει ένεση. O Xρίστος φοβόταν μήπως ρισκάρω πολύ με τα 170 στο αρασέ. Tου λέω
«πάμε και ό,τι γίνει».
O κόσμος με βοήθησε πολύ. Mε έκανε έτοιμο να πολεμήσω. Στα 175 κιλά ένιωσα πραγματικά πόνο. Πρώτη
φορά πόνεσα τόσο. Ήθελα να κουνήσω το κεφάλι μου δεξιά και αριστερά, όπως το συνηθίζω όταν σηκώνω τα
κιλά, και δεν μπορούσα. Όταν είδα στις εφημερίδες φωτογραφίες από την προσπάθεια αυτή και αντίκρισα τον
πόνο στο πρόσωπό μου, είπα: «Πύρρο, δεν είσαι εσύ. Kάποιος άλλος είναι».
Στον αγώνα δε σκέφτηκα στιγμή το μετάλλιο. Aκόμη και στο ζετέ, στην τελευταία προσπάθεια.
Mου λέει ο Xρίστος «με 205 είσαι δεύτερος», του λέω «βάλε τόσα όσα χρειάζονται για το χρυσό. Όλα
εκεί θα τα αφήσω, χέρια, πόδια». Bγήκα για την τελευταία προσπάθεια. Έψαξα να βρω τα παιδιά μου
στο κοινό. Ήταν η πρώτη φορά που παρακολουθούσαν έναν αγώνα μου ζωντανά, αλλά δεν έβλεπα
τίποτα. Όταν τελείωσε ο αγώνας, με ρώτησαν: «Δεν είδες το πανό που σηκώσαμε “Mπαμπά, σε αγα-
πάμε”;». Eκείνη την ώρα, όμως, δεν μπορούσα να ξεχωρίσω τίποτα. Έβλεπα μόνο αυτό που συνέβαινε
και ήταν μια πραγματική αποθέωση.
Όταν δε σήκωσα τα κιλά, δεν μπορώ να περιγράψω τι ένιωσα. Δεν μπορείς να τα βάλεις με το Θεό
ούτε με τη φύση. Tελειώνει ο αγώνας και όλοι μου λένε ότι «η ψυχή σου, Πύρρο, έκανε ό,τι έκανε».
Aνεβαίνω στο βάθρο, δείχνω το μετάλλιο και λέω «αυτό πήραμε». Ένιωθα χαρά, γιατί ο κόσμος ήταν
χαρούμενος. Θα μπορούσα εύκολα να χάσω την τρίτη θέση. Όταν ο κόσμος ξεκίνησε να φωνάζει
«Πύρρος, Πύρρος», συγκινήθηκα, τα έχασα, δεν ήξερα τι να κάνω. Δεν περίμενα να συμβεί ό,τι συ-
νέβη. O κόσμος με ευχαρίστησε με τον καλύτερο τρόπο για ό,τι του έχω προσφέρει. […]
Πήγαμε σπίτι, είχαν έρθει συγγενείς από τη Nέα Yόρκη, από τη Mαδαγασκάρη, ήρθε ο καλύτερός
μου φίλος από την Aλβανία. Eίχαμε ένα μεγάλο πάρτι στο σπίτι. Δεν κάθισα λεπτό να σκεφτώ τις λε-
πτομέρειες του αγώνα και ούτε θα το κάνω. H ουσία είναι ότι κέρδισα το δεκάλεπτο του χειροκροτή-
ματος από τον κόσμο.
Θα μπορούσα να πάω καλύτερα, αλλά και χειρότερα. Όμως, έγινε αυτό που ήθελα. Ήταν το ιδανικό
τέλος. Kάπως έτσι το φανταζόμουν. Όχι όμως με τόση ένταση. Δε θα ξεχάσω ποτέ αυτό το χειροκρότημα
των φιλάθλων. Όταν κατάφερα να κοιμηθώ ύστερα από δύο μέρες, το
πρώτο πράγμα που ονειρεύτηκα ήταν αυτό που είχε συμβεί. Eίναι κάποιες
στιγμές που δεν μπορείς να τις περιγράψεις με λόγια. Tις κοιτάς
απλώς και συγκινείσαι. Eκείνη τη μέρα ένιωσα πολλά. Πολλά. Aυτή
η μέρα δε θα φύγει ποτέ από το μυαλό μου. Kαι δε θέλω να την έχω
ούτε σε βίντεο, γιατί είναι τόσο καλά τυπωμένη στο μυαλό μου, που
δε θα τη βγάλω ποτέ. Kλείνω τα μάτια και μου έρχεται να κλάψω
από χαρά, από υπερηφάνεια, δεν ξέρω τι. Aπλώς μου έρχεται να
κλάψω, τίποτα παραπέρα.
περ. «Tαχυδρόμος», εφημ. τα νεα, 2004
1
«Πήγαμε σπίτι, είχαν έρθει συγγενείς… πάρτι στο σπίτι»: Χωρίστε το απόσπασμα σε προτάσεις. •
Yπάρχει στο απόσπασμα υποτακτική ή παρατακτική σύνδεση προτάσεων ή ασύνδετο σχήμα; • Πώς
το καταλάβατε; • Ποια σημεία στίξης χρησιμοποιούνται;
2
Aπό πού ξεκινά την αφήγησή του ο αφηγητής και πού καταλήγει; • Aκολουθεί τη χρονική σειρά των
γεγονότων;
3
Στην αφήγηση μπλέκονται τα γεγονότα με τις σκέψεις και τα συναισθήματα του αφηγητή. Ξαναγράψτε
το κείμενο στο γ´ πρόσωπο, απομονώνοντας τα γεγονότα ως αντικειμενικός αφηγητής.
4
68 Γιατί ο αφηγητής προτιμά μια αφήγηση τόσο φορτισμένη συναισθηματικά;
69-72_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 69
9η ενότητα
ANAKAΛYΠTΩ TH MAΓEIA THΣ ΓNΩΣHΣ
• Συνταγματικός – Παραδειγματικός
άξονας
, 2003
. ΤO ΒΗΜΑ
ος» , εφημ
ς Ταχ υδρόμ
Oικο νομικό
περ. «
69-72_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 70
9η ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ ΤΗ ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Συνταγματικός – Παραδειγματικός άξονας

ενότητα
Kείμενο 1 [Aυτό το περιοδικό σάς ανήκει]
Στη διπλανή διαφήμιση γνωστού περιοδι-

κού, στην πρόταση που βρίσκεται στο
πάνω μέρος της εικόνας, μετακινήστε λέ-
ξεις ή λεκτικά σύνολα, αλλάζοντας τη
σειρά τους χωρίς να αλλάξει το νόημα της
πρότασης. • Kάντε το ίδιο στην άλλη
πρόταση (στο κάτω μέρος της εικόνας),
επιλέγοντας τη σειρά των λέξεων με κρι-
τήριο αυτό που θέλετε να τονίσετε περισ-
σότερο.
w
Κείμενο 2 Τα μυστικά των πυραμίδων
Πώς τις έχτιζαν;

Οι πυραμίδες κατασκευάστηκαν με τεράστιους ογκόλιθους, τους οποίους
όμως κανείς δεν ξέρει πώς μετέφεραν οι Αιγύπτιοι, αφού τότε δεν είχαν τρο-
χοφόρα οχήματα. Και από την άλλη, πώς τους σήκωναν, αφού δεν υπάρχουν
αποδείξεις ότι χρησιμοποιούσαν ανυψωτικές μηχανές ή τροχαλίες; Είναι βέβαιο πάντως ότι μερικοί
από τους πελώριους ογκόλιθους μεταφέρονταν από τα λατομεία με πλοία, αφού οι πυραμίδες
βρίσκονται κοντά στο Νείλο και, ακόμη, ότι χρησιμοποιού-
σαν έλκηθρα για να μετακινήσουν βαριά αντικείμενα.
Απόδειξη ένα σχέδιο από τον τάφο του Τζεχουταϊχοτέπ
στην Μπέρσα, που κτίστηκε το 1850 π.Χ. Δείχνει ομάδες
εργατών που σέρνουν ένα τεράστιο πέτρινο άγαλμα.
Γιατί τις έχτιζαν;

Υπάρχουν διάφορες παράξενες θεωρίες για τις πυραμίδες. Μερικές από αυτές προσπαθούν να
εξηγήσουν τη σχέση ανάμεσα στον ήλιο και τα αστέρια. Το 1864, ο Πιάτζι Σμιθ υποστήριξε ότι είχαν
κτιστεί για να τιμήσουν τους θεούς. Σήμερα, οι ειδικοί συμφωνούν ότι ήταν ένα συμβολικό «όχημα»
που οδηγούσε το πνεύμα του νεκρού βασιλιά στον ουρανό. Δεν ξέρουμε αν εκεί ο βασιλιάς θα συ-
ναντούσε το Ρα, το θεό του ήλιου, ή αν θα γινόταν «Αιώνιο Αστέρι». Στα κείμενα των πυραμίδων
αναφέρονται και οι δύο εκδοχές. Οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο Φαραώ ήταν ζωντανός θεός. Οδηγούσε
το στρατό στη μάχη, δίκαζε τους εγκληματίες και διαχειριζόταν τους θησαυρούς της χώρας. Οι κα-
λύτεροι γλύπτες, οικοδόμοι και μηχανικοί, καθώς και αναρίθμητοι εργάτες δούλευαν χρόνια ολό-
κληρα για να χτίσουν τον τάφο του. Οι εργάτες που έχτιζαν τις πυραμίδες δεν ήταν σκλάβοι. Ήταν
70
69-72_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 71
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ ΤΗ ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
αγρότες που, όταν πλημμύριζε ο Νείλος, εργάζονταν στις πυραμίδες, παίρνοντας ως

αμοιβή τρόφιμα. Εξάλλου, πίστευαν ότι, αν βοηθούσαν το βασιλιά τους να φτάσει στον
ουρανό, αυτός θα τους φρόντιζε στην άλλη ζωή.
περ. «Eρευνητές», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 2003
Στο κείμενο 2 για τις πυραμίδες της Αιγύπτου:
α. Μετακινήστε λέξεις ή λεκτικά σύνολα των παρακάτω προτάσεων χωρίς να αλλάξει το
νόημά τους.
– «Οι πυραμίδες κατασκευάστηκαν με τεράστιους ογκόλιθους».
– «Υπάρχουν διάφορες παράξενες θεωρίες για τις πυραμίδες».
– «Στα κείμενα των πυραμίδων αναφέρονται και οι δύο εκδοχές».
β. Εντοπίστε τα λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και τα οποία δεν επιτρέπουν τον σχη-
ματισμό σωστών προτάσεων.
– Δεν υπάρχει αποδείξεις ότι χρησιμοποιούσαν τροχαλίες.
– Ο πυραμίδες βρίσκονται κοντά στον Νείλο.
– Οι Αιγύπτιοι πίστευε ότι των Φαραώ ήταν ζωντανός θεός.
γ. Αλλάξτε τις υπογραμμισμένες λέξεις-φράσεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες, οι οποίες να απο-
δίδουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το νόημα. Μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια στο σχολικό ή άλλο
λεξικό.
υπογραμμισμένες λέξεις-φράσεις Συνώνυμες
w
Κείμενο 3 Το σχολείο του μέλλοντος
Ουσιαστικά το σχολείο του μέλλοντος θα είναι μια μορφωτική υπηρεσία, όπου το κάθε παιδί θα
μαθαίνει μόνο του από τον υπολογιστή, υποβοηθούμενο από έναν υποβαθμισμένο «βοηθό μάθησης»,
επιφορτισμένο κυρίως με τεχνικής φύσεως προβλήματα. Τα παιδιά που έχουν υπολογιστή στο σπίτι
θα μπορούν να «παρακολουθούν» και αποκεί, χωρίς να είναι απαραίτητη η καθημερινή παρουσία στο
σχολείο, αφού έτσι κι αλλιώς οι ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων του θα είναι online σε 24ωρη βάση.
Οι εκπαιδευτικοί, βέβαια, λένε πως ναι μεν το «σχολείο του μέλλοντος» θα είναι γεμάτο με Palmtops, Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
laptops, οθόνες πλάσματος και άλλα ακριβά gadgets, αλλά η αξία ενός ζωντανού και εμπνευσμένου
δασκάλου δεν μπορεί να υποκατασταθεί από ένα δίκτυο μηχανών.
εφημ. ΤO ΒΗμα, 2003 (διασκευή)
1
Αφού διαβάσετε το κείμενο 3 για το «Σχολείο του μέλλοντος», επιλέξτε δύο προτάσεις και να εργα-
στείτε μόνο στο συνταγματικό άξονα συνδυάζοντας και επιλέγοντας λέξεις/λεκτικά σύνολα.
1η πρόταση: Tο κάθε παιδί θα μαθαίνει μόνο του.
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
ΣυνΤαΓμαΤικοΣ AΞONAΣ
71
69-72_NEOELL 1/29/13 11:43 AM Page 72
9η ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ ΤΗ ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

2
Αντικαταστήστε τις ξένες λέξεις του κειμένου με αντίστοιχες ελληνικές λέξεις ή φράσεις. Κάντε το
ενότητα
ίδιο και με τις ξένες λέξεις των υπόλοιπων κειμένων της ενότητας αυτής.
Ξένες λέξεις αντίστοιχες ελληνικές λέξεις ή φράσεις
w
Κείμενο 4 «Έχει μέλλον ο πόλεμος κατά της ελονοσίας» – Συνέντευξη
Πώς φτάσατε στο γονιδίωμα του κουνουπιού και πόσα χρόνια χρειάστηκαν;
Το 1990 αποφάσισα να χρησιμοποιήσω όλη αυτή τη γνώση για ν' αφοσιωθώ σ' ένα θέμα που
έχει μέγιστη σημασία για τον άνθρωπο, την καταπολέμηση μιας από τις τρεις σημαντικότερες
ασθένειες του πλανήτη, της ελονοσίας, που σκοτώνει κάθε χρόνο δύο εκατομμύρια ανθρώπους
στην Αφρική. Τότε από μοριακής πλευράς δεν ξέραμε απολύτως τίποτα για το συγκεκριμένο κου-
νούπι, τον ανωφελή της Αφρικής, που είναι ο κυριότερος φορέας της ελονοσίας. Δουλέψαμε με-
ρικά χρόνια σε βασικά πράγματα και μετά, μαζί με άλλους συναδέλφους, βάλαμε το φιλόδοξο
στόχο να κάνουμε την πλήρη αποκωδικοποίηση του γενετικού υλικού.
και μετά;
Η ομάδα μου πρόσφατα έκανε ένα τεράστιο βήμα, όταν βρήκε έναν τρόπο να ελέγχει τη λει-
τουργία του γονιδίου μέσα στο κουνούπι. Η ελονοσία προκαλείται από ένα παράσιτο, ένα πρωτό-
ζωο, που ζει μέσα σε δύο οργανισμούς, στον άνθρωπο και στο κουνούπι, και αναπτύσσεται τελείως
διαφορετικά στον καθένα, αλλά και οι δύο κύκλοι ζωής τού είναι απαραίτητοι.
Το κουνούπι όμως δεν το σκοτώνει…
Αυτό είναι το ζητούμενο. Πώς καταφέρνει το παράσιτο να ζει μέσα στο κουνούπι χωρίς να σκο-
τωθεί, αλλά και χωρίς να σκοτώσει το κουνούπι; Κι αυτό είναι σημαντικό, διότι υπάρχουν πάρα
πολλά είδη κουνουπιών, στα οποία δεν μπορεί να αναπτυχθεί το παράσιτο. Στο 99% των κουνου-
πιών, θα έλεγα, κάτι το σταματάει. Οπότε η ερώτησή μας είναι τι το σταματάει;
αυτό το έχετε απαντήσει;
Δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη, αλλά έχουμε ανακαλύψει τα πρώτα γονίδια που προστατεύουν το
παράσιτο και άλλα που καταστέλλουν την ανάπτυξή του. Τώρα, λοιπόν, που ξέρουμε ποια γονίδια
είναι, αυτό που επιδιώκουμε είναι να ενεργοποιήσουμε περισσότερο τα γονίδια που καταστρέφουν
το παράσιτο ή να παρεμποδίσουμε αυτά που το βοηθούν. Το ερώτημα είναι πώς να το κάνουμε
αυτό. Η μία δυνατότητα είναι χημική. Η άλλη είναι η γενετική τροποποίηση, ούτως ώστε τα κου-
νούπια να είναι ανίκανα να μεταφέρουν το παράσιτο. Το πρώτο μεγάλο βήμα έχει γίνει, αλλά πα-
ραμένουν πολλά μέχρι τη νίκη επί της ελονοσίας.
περ. «K», εφημ. Η ΚαθΗμερινΗ, 2003
Αφού διαβάσετε τη συνέντευξη ενός σύγχρονου επιστήμονα (κείμ. 4) στον χώρο της Βιολογίας,
συγκεντρώστε στον πίνακα το ειδικό λεξιλόγιο που θα βρείτε στο κείμενο. • Αναζητήστε αντίστοιχο
ειδικό λεξιλόγιο στα βιβλία των Μαθηματικών και της Γεωγραφίας.
Bιολογία Mαθηματικά Γεωγραφία
72
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 73
10η ενότητα
ΓNΩPIZΩ TON TOΠO MOY
KAI TON ΠOΛITIΣMO TOY
• Δευτερεύουσες προτάσεις –
• Υποτακτική σύνδεση προτάσεων
• Σημεία στίξης
ς
νισμό
ός Oργα
, Ελ ληνικ
νάπ τυξης
κής Α
ιστι , 199
5
ε ί ο Τουρ . Κ έ δρος
ρ γ , εκδ
Υπου ραμα
λλάς, 004 Πανό
1. E ρισμού, 2 λην ι κ ό
Του υ, Ελ
ί α Φ ακίνο
υγεν
2. Ε
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 74
10 η
ενότητα ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΟΥ
Δευτερεύουσες προτάσεις – Yποτακτική σύνδεση προτάσεων

– Σημεία στίξης
Kείμενο 1 Oι περιστεριώνες της Τήνου
Με μικρούς πύργους μοιάζουν οι περιστεριώνες της Τήνου, καθώς υψώ-

νονται ευθύγραμμοι και αυτοτελείς μέσα στις ρεματιές και τα περιβόλια.
Ορθώνονται διάσπαρτοι –αληθινά θαυμαστά μνημεία τηνιακής αρχιτεκτο-
νικής– ανάμεσα σε χωράφια και μποστάνια και πάντοτε κοντά σε ρεματιές,
με την πρόσοψη να κοιτάζει το ποτάμι. Πάνω από 1.000 περιστεριώνες κο-
σμούν το νησί και όλοι είναι ξεχωριστοί, αφού κανείς, δε μοιάζει με τον άλλο,
χάρη στη δημιουργική έμπνευση του Τηνιακού τεχνίτη. Η εκτροφή των περι-
στεριών στο νησί λέγεται ότι ξεκίνησε κατά την ενετική περίοδο.
Άπειροι συνδυασμοί και θέματα από την έμπνευση του Τηνιακού καλλιτέχνη με αδούλευτες λε-
πτές σχιστόπλακες, με κυρίαρχα σχέδια το κυπαρίσσι, τον ήλιο, το ρόμβο και τα τρίγωνα. Τα ανοίγ-
ματα είναι μικρά, ίσα να χωρά το περιστέρι, ώστε να μην μπορούν να μπουν άλλα πουλιά –εχθροί
των περιστεριών– όπως η κουρούνα. Τα πολλά διαζώματα δημιουργούν την εντύπωση μεγάλου
και πολυώροφου κτιρίου, μιας πυργοειδούς κατασκευής, οι διακοσμήσεις του ακροδώματος της
οποίας την καθιστούν ακόμα περισσότερο επιβλητική.
ένθετο «Περιηγήσεις», εφημ. Hμερησια, 2003
1
Tο κείμενο αυτό βρίσκεται σε έναν τουριστικό οδηγό. • Πιστεύετε ότι οι πληροφορίες που δίνει μπορεί
να ενδιαφέρουν έναν επισκέπτη της Τήνου; • Γιατί;
2
«Η εκτροφή των περιστεριών στο νησί λέγεται ότι ξεκίνησε κατά την ενετική περίοδο». Χωρίστε την
περίοδο σε προτάσεις.• Ποια είναι κύρια πρόταση και ποια δευτερεύουσα;• Γιατί δε χωρίζεται η
κύρια πρόταση από τη δευτερεύουσα με κόμμα;
3
«Με μικρούς πύργους μοιάζουν οι περιστεριώνες της Τήνου, καθώς υψώνονται ευθύγραμμοι και αυ-
τοτελείς μέσα στις ρεματιές και τα περιβόλια». Χωρίστε την περίοδο σε προτάσεις.• Οι προτάσεις
της περιόδου συνδέονται παρατακτικά ή υποτακτικά; • Αιτιολογήστε την απάντησή σας.• Γιατί οι δύο
προτάσεις της περιόδου χωρίζονται με κόμμα;• Τι είδους επιρρηματικός προσδιορισμός είναι η δευ-
τερεύουσα πρόταση της περιόδου; • Τι δηλώνει;
4
Εκτός από κόμματα και τελείες, ποια άλλα σημεία στίξης χρησιμοποιεί ο συγγραφέας; • Σε ποια ση-
μεία του κειμένου; • Τι προσφέρουν στο κείμενό του;
5
α. «Άπειροι συνδυασμοί και θέματα … και τα τρίγωνα».
β. «Τα πολλά διαζώματα … περισσότερο επιβλητική».
• Αιτιολογήστε τη χρήση του κόμματος στα αποσπάσματα.
w
Κείμενο 2 Πέντε παιδιά πολυγυρνά
(Πολύγυρου Χαλκιδικής)
Είναι αργός χορός που χορεύεται από γυναίκες στον Πολύγυρο Χαλκιδικής με τη λαβή από τον
καρπό.
Είναι χορός που συνδέεται με την ιστορία του τόπου. Τα τραγούδια που λέγονται από τις γυναί-
κες (μέχρι τώρα χορεύονταν μόνο) είναι όλα συμβολικά. Μ' αυτά παρότρυναν τους νέους να ξεση-
κωθούν κατά των Τούρκων τον καιρό των επαναστάσεων της Χαλκιδικής, μ' αυτά υμνούσαν τα
74
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 75
ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΟΥ
κατορθώματα των Ελλήνων, ανακοίνωναν επιτυχίες της επανάστασης ή λεηλασίες, σφαγές και
άλλες παρόμοιες συμφορές που δεν ήταν και λίγες στη Χαλκιδική. Πολλές φορές οι Τούρκοι παρα-
κολουθούσαν τους χορούς και τα τραγούδια χωρίς να καταλαβαίνουν το βαθύτερο συμβολικό
νόημά τους. Έτσι πέρασαν στα χρόνια μας για να διαιωνιστούν και να θυμίζουν στις ερχόμενες γε-
νεές τη ρίζα του γένους.
ΒΗΜΑ 1ο, 2ο και 3ο: Εκτελούμε τρία βήματα, αρχίζοντας με το δεξιό μας πόδι, προς τα δεξιά. Τα
βήματα εκτελούνται αργά.
ΒΗΜΑ 4ο: Φέρνουμε το αριστερό πόδι προς το
κέντρο του κύκλου (προεκβολή). Συγχρόνως
σηκώνουμε τα χέρια, όπως είναι δεμένα από
τον καρπό, προς τα επάνω στο ύψος των ώμων
και επίσης σηκωνόμαστε στα δάχτυλα των πο-
διών μας (ο χρόνος του βήματος τούτου είναι
πολύ μεγάλος).
ΒΗΜΑ 5ο: Κατεβάζουμε τα χέρια μας και πατούμε
σ' όλο το πέλμα των ποδιών μας.
B. Παπαχρήστου, Λαογραφία: διδακτική των ελληνικών χορών, Θεσσαλονίκη 1972
1
Σε τι είδους βιβλίο θα περιμένατε να βρείτε ένα τέτοιο κείμενο;
2
Βρείτε και υπογραμμίστε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.
3
Με ποιες λέξεις γίνεται υποτακτική σύνδεση προτάσεων στο συγκεκριμένο κείμενο;
4
«Παρότρυναν, συμφορές, συνδέεται». Σε ένα λεξικό συνωνύμων-αντιθέτων βρείτε για τις λέξεις αυτές
συνώνυμα και αντίθετα.
5
Συζητήστε στην τάξη πώς ένας παραδοσιακός χορός συνδέεται με την ιστορία ενός τόπου. Αναφερ-
θείτε και σε σχετικά παραδείγματα χορών που γνωρίζετε.
w
Kείμενο 3 [M. Παρασκευή στην εκκλησία]
Σ
το μελίχλωρο φως του δειλινού η Παντάνασσα έλαμπε σαν φιλντισένιο βυζαντινό πυξίδι με υπο-
μονή κι αγάπη δουλεμένο για να σκεπάζει τη μυρόβλητη πνοή της Παναγιάς. Τι ενότητα, περισυλλογή
και χάρη από το αγκωνάρι του θεμελιού ως την ερωτική καμπυλότητα του τρούλου! Αλάκερος ο χα-
ριτωμένος ναός ζούσε κι ανάπνεε γαλήνιος σαν ζεστός ζωντανός οργανισμός. Όλες οι πέτρες, τα
σκαλίσματα, οι ζωγραφιές, οι καλόγριες, ζούσαν σαν οργανικά συστατικά του γυναικείου μοναστη-
ριού, θαρρείς κι όλα μαζί γεννήθηκαν από τον ίδιο δημιουργικό σκιρτημό, ένα μεσημέρι.
Ποτέ δεν περίμενα πως θα 'βρισκα στις βυζαντινές ζωγραφιές τόση γλύκα, τόση θερμή ανθρώ-
πινη κατανόηση. Είχα δει ως τώρα άγριες ασκητικές μορφές που κρατούσαν μια περγαμηνή με
κόκκινα γράμματα και φώναζαν να μισήσουμε τη φύση, να φύγουμε στην έρημο, να πεθάνουμε
για να σωθούμε. Μα τώρα τα χρώματα ετούτα, οι γλυκύτατες μορφές, ο Χριστός που μπαίνει στην
Ιερουσαλήμ απάνω στο ταπεινό ζώο, αγαθός, χαμογελαστός, και πίσω οι μαθητές με τα βάγια κι
ο λαός που τους κοιτάζει μ' εκστατικά μάτια, σαν ένα σύννεφο που περνάει και σκορπίζεται… Κι ο
Άγγελος ο χαλκοπράσινος που είδα στο Αφεντικό, λεβέντης, με τα σγουρά μαλλιά, αναδεμένα με
φαρδιά κορδέλα, με τ' ορμητικό δρασκέλισμα και το στέρεο καταστρόγγυλο γόνατο! Σαν να 'ναι ργα σιών
οε
δι
αρραβωνιαστικός και πάει… Πού πάει με τόση χαρά και βιάση;
ά
Τετ ρ
75
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 76
10 η ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΟΥ
Η καμπάνα τη στιγμή εκείνη πήρε να χτυπάει σιγά, γλυκά, για την αγρύπνια του Επιτάφιου Θρή-
ενότητα
νου. Μπήκα στο ζεστό κουβούκλι της εκκλησιάς· στη μέση ο Επιτάφιος σκεπασμένος με λεμοναν-
θούς, κι απάνω στους λεμονανθούς ξαπλωμένος νεκρός ο ακατάπαυστα πεθαμένος, ακατάπαυστα
αναστημένος· μια φορά τον έλεγαν Άδωνη, τώρα Χριστό. Γύρα του γονατιστές χλωμές μαυροφό-
ρες γυναίκες, σκυφτές απάνω του, τον θρηνούσαν. Όλη η εκκλησία μύριζε κερί σαν κυψέλη· και
θυμήθηκα τις άλλες ιέρειες, τις Μέλισσες, στο ναό της Εφέσιας Άρτεμης· θυμήθηκα το ναό του
Απόλλωνα στους Δελφούς, χτισμένο από κερί και φτερά…
Ν. Καζαντζάκης, αναφορά στον Γκρέκο, εκδ. Ελένης Ν. Καζαντζάκη, Αθήνα 200313
1
Σε ποιο βασικό στοιχείο πολιτισμού ενός τόπου αναφέρεται το κείμενο; • Αν βρισκόσαστε μαζί με τον
συγγραφέα, τι θα βλέπατε, τι θα ακούγατε και τι θα μυρίζατε;
2
Βρείτε τα ακόλουθα αποσπάσματα στο κείμενο:
α. «Στο μελίχλωρο φως… της Παναγιάς».
β. «Αλάκερος ο χαριτωμένος ναός ζούσε κι ανάπνεε γαλήνιος σαν ζεστός ζωντανός οργανισμός».
γ. «Ποτέ δεν περίμενα… ανθρώπινη κατανόηση».
• Χωρίστε τα αποσπάσματα σε προτάσεις. • Σε ποια υπάρχει παρατακτική σύνδεση προτάσεων και σε
ποια υποτακτική; • Ποιοι σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται για την υποτακτική σύνδεση των προτάσεων;
3
Εκτός από τελείες και κόμματα, ποια άλλα σημεία στίξης χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο κείμενο; •
Εντοπίστε τα και βρείτε γιατί τα χρησιμοποιεί. • Τι εκφράζει με καθένα απ' αυτά;
4
Βρείτε τις λέξεις «μελίχλωρο, μυρόβλητη, ασκητικές, εκστατικά, ακατάπαυστα». • Ξέρετε τι σημαί-
νουν; • Βρείτε τις σημασίες τους στο λεξικό και γράψτε τες στο τετράδιό σας.
w
Κείμενο 4 Μαφάλντα – κόμικ
Quino, Mαφάλντα, εκδ. Πάρα Πέντε, 1991

76
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 77
1
Τι έπαθε ο Μανολίτο; • Τι έκαναν οι φίλοι του για να τον βοηθήσουν; • Είχε αποτέλεσμα η προσπάθειά
τους;
2
Τι κάνει αυτή την ιστοριούλα αστεία;
3
Ποια σημεία στίξης χρησιμοποιούνται στο κόμικ; • Δικαιολογείται η χρήση τους από τον συγγραφέα;
4
«Λόξιγκας είναι η γρήγορη εισπνοή που οφείλεται στην απότομη σύσπαση του διαφράγματος και συ-
νοδεύεται από έναν χαρακτηριστικό ήχο». Χωρίστε το απόσπασμα σε προτάσεις. • Ποια είναι κύρια
και ποιες δευτερεύουσες; • Σε ποιο σημείο έχουμε παρατακτική σύνδεση προτάσεων και σε ποιο
υποτακτική;
w
Kείμενο 5 Tο θαυμαστικό
«Mα είναι καταπληκτικό! Γράφω σαράντα ολόκληρα χρό-

νια και δεν έχω βάλει ούτε μια φορά θαυμαστικό!… Xμ!… Πού
διάολο μπαίνει αυτός ο μπελάς;» […]
– Mάρθα, ψιθύρισε, και σκούντηξε τη γυναίκα του, που πάντοτε
καμάρωνε για τα χρόνια που πέρασε εσωτερική στο λύκειο. Ξέρεις,
μάτια μου, πού βάζουμε θαυμαστικό, όταν γράφουμε;
– Kαι βέβαια ξέρω! Eφτά χρόνια έμεινα εσωτερική. Ξέρω όλη
τη γραμματική απέξω κι ανακατωτά. Aυτό το σημείον στίξεως
χρησιμοποιείται εις τας προσφωνήσεις, τας αναφωνήσεις και
όταν θέλομεν να εκφράσομεν ενθουσιασμόν, αγανάκτησιν,
χαράν, οργήν, και άλλα συναισθήματα.
«Ωραία! συλλογιζόταν ο Περεκλάντιν. Eνθουσιασμό, αγανά-
κτηση, χαρά, οργή και άλλα συναισθήματα…»
O υπουργικός γραμματέας βυθίστηκε στις σκέψεις του. Σα-
ράντα χρόνια μουτζούρωνε χαρτιά, είχε γεμίσει χιλιάδες
κόλες, μυριάδες, και όμως δε θυμάται ούτε μια μονάχα γραμμή που να εκφράζει ενθουσιασμό,
αγανάκτηση ή κάτι τέτοιο.
«Kαι άλλα συναισθήματα… συλλογιζόταν. Mα τι χρειάζονται τα συναισθήματα στα υπηρεσιακά
έγγραφα; Aκόμα κι ένας αναίσθητος μπορεί να τα συντάξει…» […]
…Mαρτύρησε όλη τη νύχτα. Mα και το πρωί δεν τον άφησε καθόλου το φάντασμα. […] Bγαί- Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
νοντας στο δρόμο φώναξε ένα έλκηθρο και, καθώς πλησίαζε ο αμαξάς, νόμισε πως αντί για έλκη-
θρο ερχόταν καταπάνω του ένα πελώριο θαυμαστικό.
Πέρασε το κατώφλι του γραφείου και ο κλητήρας τού φάνηκε σαν θαυμαστικό. Όλα του μιλού-
σαν για ενθουσιασμό, αγανάκτηση, οργή. Έπιασε τον κοντυλοφόρο και νόμισε πως κρατούσε ένα
θαυμαστικό στα δάχτυλά του… O Περεκλάντιν βούτηξε την πένα στο καλαμάρι και υπέγραψε: «E.
Περεκλάντιν, γραμματεύς!!!»
Kαι απλώνοντας αυτά τα τρία θαυμαστικά στην αράδα, δοκίμαζε ενθουσιασμό, αγανάκτηση,
χαρά και την ίδια στιγμή έβραζε από το κακό του.
– Για κοίτα! Για κοίτα! μουρμούρισε καρφώνοντας το βλέμμα του στον κοντυλοφόρο.
Tο φωτεινό θαυμαστικό, ικανοποιημένο πια, εξαφανίστηκε.
Άντον Tσέχοφ, Διηγήματα, μτφρ. Kυρ. Σιμόπουλος, εκδ. Θεμέλιο, Aθήνα 2000 ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
77
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 78
10 η
ενότητα ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΟΥ
1
Γιατί τόσα χρόνια αυτός ο υπάλληλος δεν είχε χρησιμοποιήσει θαυμαστικό στα υπηρεσιακά του έγ-
γραφα;
2
Γιατί η γυναίκα του Περεκλάντιν εξηγεί στην καθαρεύουσα πότε χρησιμοποιείται το θαυμαστικό;
3
«Ξέρεις, μάτια μου, πού βάζουμε θαυμαστικό, όταν γράφουμε;»: Εξηγήστε τη χρήση των κομμάτων
στο απόσπασμα.
4
«Σαράντα χρόνια μουτζούρωνε … ή κάτι τέτοιο.»: Βρείτε στο απόσπασμα αυτό πώς συνδέονται οι προ-
τάσεις μεταξύ τους.
5
«Έπιασε τον κοντυλοφόρο… γραμματεύς!!!»: Εξηγήστε τη χρήση των σημείων στίξης στο απόσπα-
σμα.
6
Μελετήστε το ντοσιέ με τις εκθέσεις που γράψατε όλη τη χρονιά. • Παρατηρήστε ποιο σημείο στίξης
χρησιμοποιήσατε περισσότερο και ποιο απουσιάζει εντελώς από τα γραπτά σας. • Γράψτε ένα κείμενο
με τις παρατηρήσεις σας αυτές και εξηγήστε τους λόγους που σας οδήγησαν σε αυτές τις επιλογές
των σημείων στίξης. Προσέξτε στο κείμενό σας αυτό να χρησιμοποιήσετε σωστά τα σημεία στίξης και,
ίσως, κάποια από αυτά που παραβλέψατε όλο τον χρόνο.
Κείμενο 6 [Στα χωριά του Πηλίου]
Μπήκε στο λεωφορείο Πορταριάς-Mακρυνί-

τσας που γέμισε ασφυκτικά από μαθητές λυ-
κείου που επέστρεφαν στα χωριά τους και
ενήλικες φορτωμένους πακέτα και δέματα ήταν
ένα χαρούμενο λεωφορείο τα παιδιά έλεγαν τα
γνωστά δικά τους πειράζονταν αντάλλασσαν
κρίσεις για το κρίσιμο ματς των τοπικών ομάδων
εξυπακούεται ότι θα κέρδιζε η Nίκη Bόλου και
θα τους πατούσαν τους αιώνιους αντιπάλους της αντίζηλης πόλης του κάμπου
Έφτασαν στην Πορταριά κι άδειασε όλο το λεωφορείο η Aντρέα είχε αποφασίσει να πάει στη
Mακρυνίτσα της άρεσε καλύτερα κι άλλωστε τη θυμόταν με νοσταλγία απ’ την εποχή της τελευ-
ταίας σχολικής εκδρομής της γνωστής πενθήμερης
Tο λεωφορείο άφησε όλους τους τελευταίους επιβάτες στο έμπα του χωριού άρχισαν ν’ ανη-
φορίζουν τον κεντρικό δρόμο και άλλος αποδώ κι άλλος αποκεί χάθηκαν στα στενά σοκάκια
Tα μαγαζιά με τα γλυκά του κουταλιού τα δήθεν σπιτικά και φτιαγμένα επιτόπου και τα γνωστά
τουριστικά ήταν θεόκλειστα και αμπαρωμένα
Eυγενία Φακίνου, Tυφλόμυγα, εκδ. Kαστανιώτη, 2000
Σημειώστε τα σημεία στίξης στο παραπάνω κείμενο.
78
73-80_NEOELL 1/29/13 11:45 AM Page 79
Κείμενο 7 Η γιαγιά μου η Αθήνα
Έχω ζήσει σε πολλές πόλεις μερικές απ’ αυτές

το Σίντνεϊ τη Νέα Υόρκη τις αγάπησα πολύ κι ευ-
χαρίστως θα τις ξανάβλεπα για λίγο έστω και μια
φορά στα πέντε χρόνια αλλ’ όση ζωή μου μένει
ακόμα εδώ προπάντων στην Αθήνα θα ’θελα να τη
ζήσω κι εδώ όταν έρθει κάποτε εκείνη η ώρα εδώ
να τελειώσω τις μέρες μου ως τότε σκέφτομαι
καμιά φορά δε θα ’χει μείνει σχεδόν τίποτα απ’ την
Aθήνα μου εκείνη την Aθήνα που αγάπησα μα κάτι
μέσα μου μου λέει πως ίσως να ’χω κι άδικο γιατί
εκτός κι αν γίνει πια καμιά μεγάλη κοσμογονική
αλλαγή θα μένουν πάντως για πολύ καιρό ακόμα
για πάντα ελπίζω ο λόφος του Λυκαβηττού κι ο
λόφος του Φιλοπάππου ως τότε βέβαια θα ’χουν
«αξιοποιηθεί» από κάποια κακόγουστη δημοτική ή
κρατική υπηρεσία και θα ’χουν μαντρωθεί με συρματοπλέγματα μα τα παιδιά και τα ζευγάρια των
ερωτευμένων θα βρίσκουν πάντα έναν τρόπο ν’ ανοίγουν ένα πέρασμα για να μπορούνε να τρυ-
πώνουν μέσα όσο κι αν μολυνθεί η ατμόσφαιρα δεν πρόκειται ν’ αλλάξει πολύ το μελιχρό αθηναϊκό
φθινόπωρο ο ήπιος αθηναϊκός χειμώνας με τις αλκυονίδες μέρες του η μεθυστική άνοιξη και το
ναρκωτικό καλοκαίρι που έχει πότε πότε και τις βραδινές του αύρες όσο κι αν ρυπανθεί ο Σαρω-
νικός θα μένει ελπίζω πάντα κάποια σχετικά καθαρή ακρογιαλιά οι άνθρωποι μπορεί στο μεταξύ
να πηγαίνουν στη Σελήνη για δουλειές μα η μαγεία του φεγγαριού τη στιγμή που ξεπροβάλλει
πάνω από την κορυφογραμμή του Yμηττού θα μένει πάντα ίδια το μοναδικό φως του αττικού ου-
ρανού δύσκολα θ’ αλλάξει κι αυτό μέσα στην κόλαση που λένε πως θα είναι σε λίγα χρόνια η Aθήνα
θα μένει πάντα ο μικρός παράδεισος του μοναστηριού της Kαισαριανής δέκα λεπτά απ’ το κέντρο
απ’ τα παλιά και τόσο ανθρώπινα σπιτάκια που ξέραμε δε θα ’χει μείνει πια κανένα αλλά σ’ αυτές
τις ακαλαίσθητες πολυκατοικίες που υψώνονται στη θέση τους θα κατοικούνε για πολύ καιρό
ακόμα άνθρωποι που θα μιλάνε λίγο πολύ την ίδια γλώσσα με μένα θα σκέφτονται και θα αισθά-
νονται λίγο πολύ σαν και μένα. 10η ενότητα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ l
K. Tαχτσής, H γιαγιά μου η Aθήνα, εκδ. Πατάκη, Aθήνα 1995
Στο κείμενο 7 να σημειώσετε τα σημεία στίξης.
ργα σιών
οε
δι
ά
Τετ ρ
79
73-80.qxp_NEOELL 1/18/16 1:49 PM Page 80
ǺȐıİȚĲȠȣȞĲĮįȚįĮțĲȚțȐȕȚȕȜȓĮĲȠȣǻȘȝȠĲȚțȠȪ
ĲȠȣīȣȝȞĮıȓȠȣĲȠȣȁȣțİȓȠȣĲȦȞǼȆǹȁțĮȚĲȦȞǼȆǹȈ
ĲȣʌȫȞȠȞĲĮȚĮʌȩĲȠǿȉȊǼǻǿȅĭǹȃȉȅȈțĮȚįȚĮȞȑȝȠȞĲĮȚ
įȦȡİȐȞ ıĲĮ ǻȘȝȩıȚĮ ȈȤȠȜİȓĮ ȉĮ ȕȚȕȜȓĮ ȝʌȠȡİȓ ȞĮ
įȚĮĲȓșİȞĲĮȚ ʌȡȠȢ ʌȫȜȘıȘ ȩĲĮȞ ĳȑȡȠȣȞ ıĲȘ įİȟȚȐ țȐĲȦ
ȖȦȞȓĮ ĲȠȣ İȝʌȡȠıșȩĳȣȜȜȠȣ ȑȞįİȚȟȘ ©ǻ,ǹȉǿĬǼȉǹǿ ȂǼ
ȉǿȂǾ ȆȍȁǾȈǾȈª ȀȐșİ ĮȞĲȓĲȣʌȠ ʌȠȣ įȚĮĲȓșİĲĮȚ ʌȡȠȢ
ʌȫȜȘıȘțĮȚįİȞĳȑȡİȚĲȘȞʌĮȡĮʌȐȞȦȑȞįİȚȟȘșİȦȡİȓĲĮȚ
țȜİȥȓĲȣʌȠ țĮȚ Ƞ ʌĮȡĮȕȐĲȘȢ įȚȫțİĲĮȚ ıȪȝĳȦȞĮ ȝİ ĲȚȢ
įȚĮĲȐȟİȚȢĲȠȣȐȡșȡȠȣĲȠȣȞȩȝȠȣĲȘȢȂĮȡĲȓȠȣ
ĭǼȀǹ

ǹʌĮȖȠȡİȪİĲĮȚ Ș ĮȞĮʌĮȡĮȖȦȖȒ ȠʌȠȚȠȣįȒʌȠĲİ ĲȝȒȝĮĲȠȢ

ĮȣĲȠȪ ĲȠȣ ȕȚȕȜȓȠȣ ʌȠȣ țĮȜȪʌĲİĲĮȚ Įʌȩ įȚțĮȚȫȝĮĲĮ
FRS\ULJKWȒȘȤȡȒıȘĲȠȣıİȠʌȠȚĮįȒʌȠĲİȝȠȡĳȒȤȦȡȓȢ
ĲȘȖȡĮʌĲȒȐįİȚĮĲȠȣȊʌȠȣȡȖİȓȠȣȆĮȚįİȓĮȢǲȡİȣȞĮȢțĮȚ
ĬȡȘıțİȣȝȐĲȦȞ,ȉȊǼǻǿȅĭǹȃȉȅȈ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Κωδικός βιβλίου: 0-21-0033

ISBN 978-960-06-2673-5
Τετράδιο Εργασιών
(01) 000000 0 21 0033 3

21 0033 02 - Neoelliniki Glossa - A Gymnasiou - Tetradio Ergasion PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

21 0033 02 - Neoelliniki Glossa - A Gymnasiou - Tetradio Ergasion PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Κωνσταντίνος Αγγελάκος Ελένη Κατσαρού Αναστασία Μαγγανά

Κωδικός βιβλίου: 0-21-0033

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ Σταύρος Καμαρούδης, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Αικατερίνη Βερούτσου, Εικονογράφος-Σκιτσογράφος

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Δήμητρα Αλατζατζή, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Χριστίνα Αργυροπούλου, Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Φώτιος Καβουκόπουλος, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Σύνθεση από την εικονογράφηση

Γ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ II / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α:

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Κωνσταντίνος Αγγελάκος Ελένη Κατσαρού Αναστασία Μαγγανά

Η συγγραφή και η επιστηµονική επιµέλεια του βιβλίου πραγµατοποιήθηκε

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

1η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2η ΕΝΟΤΗΤΑ Επικοινωνία στο σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

3η ΕΝΟΤΗΤΑ Ταξίδι στον κόσμο της φύσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

4η ΕΝΟΤΗΤΑ Φροντίζω για τη διατροφή και την υγεία μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

6η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

7η ΕΝΟΤΗΤΑ Ο κόσμος μέσα από την οθόνη-εικόνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

8η ΕΝΟΤΗΤΑ Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες:

9η ΕΝΟΤΗΤΑ Ανακαλύπτω τη μαγεία της γνώσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

1η ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Eπικοινωνία – Kώδικες επικοινωνίας – Είδη προτάσεων

Kείμενο 1 [Στο σχολείο]

Ζωρζ Σαρή, Tο ψέμα, εκδ. Πατάκη, 1996

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Kείμενο 5 [«Tι ώρα είναι;»]

– Mείνε λίγη ώρα ακόμα!

1. η μητέρα στον πατέρα α. Άνοιξε το παράθυρο!

• Προφορικός και γραπτός λόγος

Kείμενο 1 [Σταμάτησα το σχολείο]

Άννα Λυδάκη, Oι τσιγγάνοι στην πόλη, εκδ. Καστανιώτη, 1998

Kείμενο 2 [Διδακτέα ύλη]

Όποιος θέλει σήμερα να χρησιμοποιήσει αποδοτικά και με αποτελεσματικό τρόπο τα νέα

Πρακτικά διημερίδας, «Σύγχρονοι Εκπαιδευτικοί Παιδαγωγικοί Προβληματισμοί»,

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Kείμενο 4 [Πολιτισμένη κουβέντα!]

Κατερίνα Βαμβασάκη, περ. «9», εφημ. EλευθερOτυΠiα, 2003

Από τον δίσκο των Pink Floyd The Wall

Ρούλα Κακλαμανάκη, Γραφές της αθωότητας, εκδ. Eλληνικά Γράμματα, 2000

Γιατί η τάξη γελούσε, όταν ακουγόταν η λέξη «Oσάκις» στο κείμενο 6;

Γλωσσική ποικιλία – Mέσο και περίσταση επικοινωνίας

Kείμενο 7 [Λόγος μαθητών σε συνέδριο της OΛME]

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Πρώτον, θα συμφωνήσουμε με πολλούς από σας ότι η παιδαγωγική κα-

Εκπρόσωπος μαθητών σε συνέδριο της OΛΜΕ

Iστοσελίδα 3ου Γυμνασίου Kερατσινίου, http://3gym-kerats.att.sch.gr

Kείμενο 9 [Τηλεφωνικό μήνυμα]

Kείμενο 10 [Ένα «βιωματικό» σκίτσο]

Philippe Geluck, περ. «9»,

Kείμενο 11 [Ένα βιβλίο για το νερό]

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Οικολογικά Σχολεία», υπό την κα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Kείμενο 12 [Oι δύο πλευρές της επιστημονικής εξέλιξης]

Η μεγάλη πρόοδος που πραγματοποιήθηκε, ιδιαίτερα στις θετικές

iστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ´ Γυμνασίου, OEΔB, 2002

1. Προσέξτε τις σιλουέτες. Πώς τις χαρακτηρίζετε;

2. Συγκρίνετε τη μία φιγούρα με την άλλη.

3. Ποια χρώματα χρησιμοποιεί ο ζωγράφος;