‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪http://www.dsrc.ir‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪١٠ .....................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋﺮاق ‪١٢ .............................‬‬
‫ﻗﺮارداد آﻣﺎﺳﯿﻪ )‪١٣ ............................................................. (١٥٥٥‬‬
‫ﻗﺮارداد زﻫﺎب )‪١٤ ............................................................... (١٦٣٩‬‬
‫ﻗﺮارداد ﮐﺮدان )‪١٥ .............................................................. (١٧٤٦‬‬
‫ﻗﺮارداد ّاول ارز روم )‪١٥ ....................................................... (١٨٢٣‬‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ دوم ارز روم )‪١٧ ..................................................... (١٨٤٧‬‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ ‪١٨ ...................................................................‬‬
‫ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ‪١٩ ......................................‬‬
‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺗﻬﺮان ‪٢٣ ................................................................. ١٩١١‬‬
‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل ‪٢٤ ............................................................. ١٩١٣‬‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺣﺪود ‪٢٦ ..................................................... ١٩١٤‬‬
‫ﻗﺮارداد ‪٢٦ .......................................................................... ١٩٣٧‬‬
‫ﻧﻘﺶ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪٢٩ ............................... ١٩٣٧‬‬
‫ﻟﻐﻮ رﺳﻤﻲ ﻗﺮارداد ‪٣٢ ...........................................................١٩٣٧‬‬
‫اﻟﻒ( اﺻﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ اوﺿﺎع و اﺣﻮال "‪٣٣ .................. "Rebus sic Stantibus‬‬
‫ب( اﺻﻞ وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻬﺪ "‪٣٤ .......................... "Pacta SUNT Servanda‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﺷﻤﺎرة ‪ ٣٤٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ‪٣٤ ............................................‬‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪٣٥ ........................................................................ ١٩٧٥‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﻟﺠﺰاﯾﺮ ‪٣٧ .............................................................‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪٣٩ ...................................................................................‬‬
‫ﺳﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪٤١ ..................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ‪٤٢ ........‬‬
‫اﻟﻒ( اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ ‪٤٣ .................................................................‬‬
‫ب( اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان ‪٥٠ ..........................................................‬‬
‫ج( اوﺿﺎع ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان ‪٥١ ..............................................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪٥٣ ...................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﻗﺒﻞ از ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و اﻫﺪاف‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق‪٥٤......................................................................................‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ‪٥٤............................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﺻﺪام و ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ ‪٥٦.................................‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﻋﺮاب ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪٥٧ :‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ اروﻧﺪ رود ‪٥٧ ..................................................‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ‪٦٠ ..........................................................‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ‪٦٥.................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺗﺠﺰﯾﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ‪٦٨ .............................‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ‪٧٣ ......................................................................‬‬
‫ﻃﺮح ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ رﻫﺒﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق ‪٧٤ ...........................‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻋﺮاق در ﺗﺠﺰﯾﺔ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن )از زﻣﺎن ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻢ ﺗﺎ ﺻﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ( ‪٧٥ .................................................................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدن ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ‪٨١ .....................................‬‬
‫‪ ٥‬ـ رﻫﺒﺮي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ‪٨٤ .............................................................‬‬
‫اﻟﻒ( اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻲ ‪٨٦ ............................................................‬‬
‫ب( ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﻲ ‪٨٧ ....................................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪٨٩ ...................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ‪٩١ ...........................................‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول ـ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ و ﺣﻮادث آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ‪٩١ ...........................................‬‬
‫اﻟﻒ( ﻧﻘﺾ ﻣﮑﺮر ﺣﺮﯾﻢ ﻫﻮاﯾﻲ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻲ و درﯾﺎﯾﻲ اﯾﺮان ‪٩١ .......................‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺠﺎوزات ﺛﺒﺖﺷﺪة ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ‪٩١ .................‬‬
‫ب( ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪٩٢ ................................................................ ١٩٧٥‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪٩٧................................................. ١٩٧٥‬‬
‫‪ ١‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪٩٨ ...............................................‬‬
‫ﻣﺎده ‪٩٨ .................................................................................. :٦‬‬
‫‪ ٢‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ ‪١٠٠ ......................................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪١٠١ ....................................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ اﻋﻼﻣﻪ اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ‪١٠٢ ...............................................‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ـ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ‪١٠٣....................................................‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪١٠٣.......................................... ١٣٥٩‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﺷﻐﺎل ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي اﯾﺮان‪١٠٤ ..................................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ‪١٠٦ .................‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدﻣﻲ ‪١٠٧..................................................................‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﻲ ‪١٠٩ ..............................‬‬
‫‪ ٦‬ـ واﮐﻨﺶ دوﻟﺘﻬﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪١٠٩ ....................................‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪١١١................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ‪١١٢ ......................................................................‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ ‪١١٢ .................................................................‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺎ ﺣﺬف ﺑﻨﻲ ﺻﺪر ‪١١٢ ..............................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺣﺬف ﺗﻔﮑﺮ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي و روﯾﮑﺮدي ﮐﻼﺳﯿﻚ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪١١٣‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺮدﻣﻲ )ﺑﺴﯿﺞ( ‪١١٤ ...........................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ وﺣﺪت ﺑﯿﻦ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ‪١١٦ .....................................................‬‬
‫‪٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٥‬ـ ﺧﻮدﺑﺎري و ارادة ﻣﻠﻲ ‪١١٧ ..........................................................‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﯾﺮان ﺑﺮاي ﺑﯿﺮون راﻧﺪن دﺷﻤﻦ از ﺧﺎك اﯾﺮان‬
‫‪١١٨ ...........................................................................................‬‬
‫‪ ١‬ـ آزادﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎلﺷﺪه ‪١١٩ .................................................‬‬
‫اﻟﻒ( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮا ﺧﻤﯿﻨﻲ روح ﺧﺪ ‪١١٩ ...............................‬‬
‫ب( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ ‪١١٩ .............................................................‬‬
‫ج( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺮﯾﻖاﻟﻘﺪس ‪١٢٠ ...........................................................‬‬
‫د( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﻨﻲ ‪١٢١ ..............................................................‬‬
‫ﻫـ( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ‪١٢٣ ..........................................................‬‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ‪١٢٥ ..........................................‬‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪١٢٧ .....................................‬‬
‫ﻃﺮح ﭼﻨﺪ ﺳﺆال و ﭘﺎﺳﺦ آن ‪١٣٠......................................................‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬وادار ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ )اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﺪل(‬
‫‪١٣٣ ...............................................................................................‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ ‪١٣٣ ..........................................................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻓﻌﺎل ﮐﺮدن ﺣﺮﮐﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ‪١٣٥ ...............................................‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٣٥ .........................................................................٥٢٢‬‬
‫در ‪ ٤‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٢) ١٩٨٢‬ﻣﻬﺮ ‪ (١٣٦١‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ‪١٣٥ ...............‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﯾﺎ اﻧﻬﺪاﻣﻲ ‪١٣٧ ........................................‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻣﻀﺎن‪١٣٧ ..................................................................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎرﷲ ‪١٣٧ ..................................................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ ‪١٣٧ .....................................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺤﺮم‪١٣٧ ...................................................................‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ‪١٣٨ .....................................................‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪١٣٨ ............................................................... ١‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪١٣٨ .............................................................. ٢‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٣‬ﺗﺎ ‪١٣٨ ........................................................ ٦‬‬
‫‪ ٩‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﯿﺒﺮ ‪١٣٨ ...................................................................‬‬
‫‪ ١٠‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯿﻤﻚ ‪١٣٩ .................................................................‬‬
‫‪ ١١‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺪر ‪١٣٩ .....................................................................‬‬
‫‪ ١٢‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت )اﯾﺬاﺋﻲ( ﻇﻔﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٣٩ ..................................... ٤‬‬
‫‪ ١٣‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺪس ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٣٩ .............................................. ٥‬‬
‫‪ ١٤‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺎﺷﻮراي ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٣٩ ..........................................٤‬‬
‫‪ ١٥‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪) ٨‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻓﺎو( ‪١٤٠ ..................................‬‬
‫‪ ١٦‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼ ‪١٤١ .........................................................‬‬
‫‪ ١٧‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﯿﻼت )ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ( ﻓﺘﺢ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٤٢ ................................... ١٠‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥‬‬

‫‪ ١٨‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٤٢ ................................................ ٩‬‬

‫‪ ١٩‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت )ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ( ﻇﻔﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٤٢ .................................... ٧‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮون ﻣﺮزي ‪١٤٢ ........................................................‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺆال و ﭘﺎﺳﺦ آن ‪١٤٣ .............................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ّاول ‪١٤٣ .....................................................................‬‬
‫دوم‪١٤٤ .....................................................................‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ّ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ﺳﻮم ‪١٤٥ ....................................................................‬‬
‫واﮐﻨﺶ دﺷﻤﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ اﯾﺮان و اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪١٤٦ .....‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ از ﻣﻮاﺿﻊ اﺷﺘﻐﺎﻟﻲ‪١٤٦ ..............................................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوﻫﻚ ﻣﻨﺎﻓﻖ ‪١٤٦ ......................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ )ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮﻫﺎ( ‪١٤٧ ...............................‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ و آﻟﻮده ﮐﺮدن ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪١٤٨ .........................‬‬
‫اﻗﺪام ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٤٨ ................................. ٥٤٠‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٤٩ ......................................................................... ٥٤٠‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﺷﻤﺎرة )‪١٥٢ .................................................... ٥٥٢ (١٩٨٤‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪١٥٣ ........................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﺮاق ‪١٥٤ ...............................‬‬
‫دﻻﺋﻞ اﺛﺒﺎت ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ‪١٥٦ ......................‬‬
‫‪ ١‬ـ اﻋﺘﺮاف ﮐﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎ ‪١٥٦ ...................................................‬‬
‫‪١٥٧‬‬ ‫‪ ٢‬ـ اﻇﻬﺎرات دوﻟﺘﻤﺮدان ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‬
‫‪ ٣‬ـ ﮔﺰارشﻫﺎي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ‪١٥٨ .............................‬‬
‫واﮐﻨﺶ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ‪١٥٨‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٥٩ ......................................................................... ٦١٢‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٦١ .......................................................................... ٦٢٠‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬روﯾﮑﺮد ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺟﻨﮓ و ﻋﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٦٤ ...............٥٩٨‬‬
‫ﻃﺮح ‪ ٨‬ﻣﺎدهاي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ‪١٦٤ ...........................................................‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٦٦ ........................................................................ ٥٨٢‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ )‪١٦٨ ............................................................. ٥٨٨ (١٩٨٦‬‬
‫ﻣﻮﺿﻊ اﯾﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٧١ ............................................ :٥٨٨‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓ ‪١٧٥ .................................................‬‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٧٥ .................................................:٥٩٨‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪١٧٨ .................................................................. ٥٩٨‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٨٠........................ :٥٩٨‬‬
‫اﻟﻒ( ﻧﮕﺎه ﻣﺜﺒﺖ‪١٨٠......................................................................:‬‬
‫ب( ﻧﮕﺎه ﻣﻨﻔﻲ‪١٨١ ........................................................................ :‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٨٢ ...................................... ٥٩٨‬‬
‫‪٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻃﺮح اﺟﺮاﯾﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ‪١٨٥ ..............................................................‬‬

‫دﻻﺋﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي اﯾﺮان‪١٨٥ ................................. :‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﺻﺪام‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪١٨٥ ........................................................ :‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺮه ﺻﻠﺢﻃﻠﺐ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪١٨٦ .....‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﯿﻊ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق‪١٨٦ ......... :‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪١٨٦ .......................................................... :‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺳﻠﺐ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع از اﯾﺮان‪١٨٩ ................................................ :‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ روﻧﺪ ﺗﺤﻮﻻت در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪١٩٠ ................................... :‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﯾﺮان‪١٩١ ...................................................... :‬‬
‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ و ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎع ‪١٩١ ...........................................‬‬
‫ﻋﺮاق و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٩٤ .............................................................. ٥٩٨‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪١٩٥ ......................................... ٥٩٨‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ‪١٩٥ ...............................................................‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ‪١٩٧ ................................................... :‬‬
‫ﺷﻮراي ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻠﯿﺞ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٢٠٠ ........................................ ٥٩٨‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬روﻧﺪ اﺟﺮاي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٢٠٢ ...................................... ٥٩٨‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻣﻘﺎم ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪه‪٢٠٢ ............................................................ :‬‬
‫‪ ٢‬ـ دور ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺠﺎوزات ﻋﺮاق ‪٢٠٣ ....................................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺮﺻﺎد ‪٢٠٤ .................................................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ اﻋﻼم ﺗﺎرﯾﺦ آﺗﺶﺑﺲ ‪٢٠٦ ..........................................................‬‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ و ﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﺳﻮي ﻋﺮاق ‪٢٠٧ .........‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ و اﻋﻼم ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮدن ﻋﺮاق ‪٢١٥ ...................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﮔﺰارش دﺑﯿﺮﮐﻞ ‪٢١٨ ..................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ‪٢٢٠ .........................................‬‬
‫اﻟﻒ( ﻗﺒﻮل ﻣﺠﺪد ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﺳﻮي ﻋﺮاق ‪٢٢٠ ............................‬‬
‫ب( ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‪٢٢٣.........................................................:‬‬
‫اﺟﺮاي ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٢٢٧...................................................... ٥٩٨‬‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٢٢٨....................................................... ٥٩٨‬‬
‫اﻟﻒ( ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ‪٢٢٨..................................................‬‬
‫ب( ﻓﻘﺪان دادﮔﺎه و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪٢٣٥ ..............................‬‬
‫اﻟﻒ( ﺟﺮاﺋﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪٢٣٥ ........................................................... :‬‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ ﻣﺪﻧﻲ ‪٢٣٧ .........................................................................‬‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ ﺟﺰاﺋﻲ ‪٢٣٨ ........................................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ ﻓﺎرﺳﻲ ‪٢٤٠ ...............................................................‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺸﺮﯾﺎت ‪٢٤٢ .......................................................‬‬
‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ ﻻﺗﯿﻦ ‪٢٤٥................................................................‬‬

‫‪٢٤٦ .......................................................................... Introdution‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﻲ ـ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ اﻗﺘﺼﺎدي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪٢٤٨‬‬
‫‪ .١‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﺧﻮدﺑﺎوري ‪٢٤٨ ..................................................‬‬
‫‪ .٢‬ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﻲ اﺳﺘﻌﺪاد و ﺧﻼﻗﯿﺖ ‪٢٤٩ ................................................‬‬
‫‪ .٣‬رﺷﺪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﻲ ‪٢٤٩ .............................................................‬‬
‫‪ .٤‬ﺗﻮﻟﺪ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﯿﺠﻲ ‪٢٥٠ ..............................................................‬‬
‫‪ .٥‬رﺷﺪ ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ‪٢٥١ ................................................‬‬
‫‪ .٦‬ﺗﺤﻮل در ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﻲ ﮐﺸﻮر ‪٢٥٢ ...............................................‬‬
‫‪ .٧‬ﺗﺰﮐﯿﻪي ﻧﻈﺎم اداري ﮐﺸﻮر ‪٢٥٣ ....................................................‬‬
‫‪ .٨‬ﺣﻀﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪي ﻣﺮدم در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ‪٢٥٣ ......................................‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮاي دﻓﺎع ‪٢٥٤.................................................‬‬
‫ب‪ .‬دﻓﺎع ازﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﻼم و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﮐﺸﻮر‬
‫‪٢٥٤..........................................................................................‬‬
‫‪ .٩‬ﺳﻨﺠﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺮدم ‪٢٥٥ ...............................................‬‬
‫‪ .١٠‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﻋﺸﺎﯾﺮي ‪٢٥٥ ...................................................‬‬
‫‪ .١١‬ﺗﺠﺎرب ﺳﯿﺎﺳﻲ‪٢٥٦..................................................................‬‬
‫‪ .١٢‬ﺗﺠﺎرب اﻗﺘﺼﺎدي ‪٢٥٧ ..............................................................‬‬
‫‪ .١٣‬ﺗﺠﺎرب ﻧﻈﺎﻣﻲ ‪٢٦٠ ...................................................................‬‬
‫‪ .١٤‬ﺗﺠﺎرب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪٢٦١ ................................................................‬‬
‫‪ .١٥‬ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺣﺪت ﻣﻠﻲ ‪٢٦١ ...........................................................‬‬
‫‪ .١٦‬رﺳﻮاﯾﻲ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ‪٢٦٢ ................................................‬‬
‫‪ .١٧‬آزﻣﻮن روﺷﻨﻔﮑﺮي‪٢٦٣.............................................................‬‬
‫‪ .١٨‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﺎﻟﻲ ﮐﺸﻮر‪٢٦٥‬‬
‫‪ .١٩‬آزﻣﻮن ﮐﺎرآﻣﺪي ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪٢٦٥..................................‬‬
‫‪ .٢٠‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺣﻮزهي ﻫﻨﺮ و ادﺑﯿﺎت‪٢٦٧..............................................‬‬
‫‪ .٢١‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ‪٢٦٩ ..............‬‬
‫‪ .٢٢‬ﺧﻠﻖ زﯾﺒﺎﯾﻲﻫﺎ ‪٢٧٠ ..................................................................‬‬
‫‪ .٢٣‬ﺗﮑﺮار ﻋﺎﺷﻮرا و ﺗﺠﻠﻲ ﺷﻬﺎدت ‪٢٧٢.............................................‬‬
‫‪ .٢٤‬ﺳﻨﮕﺮ ﺳﺎزان ﺑﻲﺳﻨﮕﺮ‪٢٧٣ .......................................................‬‬
‫‪ .٢٥‬ﺳﻔﯿﺮان آزاده ‪٢٧٤..................................................................‬‬
‫‪ .٢٦‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل زﻧﺎن ‪٢٧٤............................................................‬‬
‫‪ .٢٧‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺗﺤﮑﯿﻢ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و روح ﺑﺮادري ‪٢٧٤.......................‬‬
‫‪ .٢٨‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ‪٢٧٥ ....................................................‬‬
‫‪ .٢٩‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮر ‪٢٧٥ ...........................................‬‬
‫‪ .٣٠‬ﺷﻨﺎﺧﺖ دوﺳﺖ از دﺷﻤﻦ‪٢٧٦....................................................‬‬
‫‪٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ .٣١‬ﺗﺠﺮﺑﻪي دﻓﺎع ﺑﺎز دارﻧﺪه و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ‪٢٧٦....................................‬‬

‫‪ .٣٢‬اﺣﯿﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ‪٢٧٦.....................................‬‬
‫‪ ١‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ؛ اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ‪٢٧٦................................‬‬
‫‪٢‬ـ ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮر وﺣﺪت ‪٢٧٧ ....................................................‬‬
‫‪ ٣‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻧﻪي ﻣﻄﻤﺌﻦ ‪٢٧٨ .........................................‬‬
‫‪ ٤‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ و روﺣﺎﻧﯿﺖ ‪٢٧٨ .......................................................‬‬
‫‪ ٥‬ـ‪ .٣٢‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺒﺎرز ‪٢٧٩....................................................‬‬
‫‪ ٦‬ـ‪ .٣٢‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺮدﻣﻲ ‪٢٨٠ ....................................................‬‬
‫‪ ٧‬ـ‪ .٣٢‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ‪٢٨١ ........................‬‬
‫‪ ٨‬ـ ‪ .٣٢‬ﺟﻤﻊ آوري ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪٢٨١ .....................‬‬
‫‪ ٩‬ـ ‪ .٣٢‬ﺗﺮوﯾﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدت ‪٢٨٢........................................‬‬
‫‪ ١٠‬ـ‪ .٣٢‬ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ در ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪٢٨٤ ....................‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺮدم ﺳﺎﻻري دﯾﻨﻲ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪٢٨٥ .................................‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪٢٨٥ ........................................‬‬
‫ج‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣﺮدم ‪٢٨٥ .................................................‬‬
‫د‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﯿﻮﻧﺪ دﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ‪٢٨٥ .............................................‬‬
‫ﻫ ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺤﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﺴﻞ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻓﺮدا ‪٢٨٦....................................‬‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪٢٨٦..........................‬‬
‫‪ .١‬ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻗﺘﺪار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ‪٢٨٦......................................‬‬
‫‪ .٢‬ﺗﻀﻤﯿﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر ‪٢٨٧ .......................................................‬‬
‫‪ .٣‬ﺗﻮﻟﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻧﻮﯾﻦ دﻓﺎﻋﻲ ‪٢٨٧ .................................................‬‬
‫‪ .٤‬اﯾﺠﺎد اﻟﮕﻮي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ ‪٢٨٧ ..................................‬‬
‫‪ .٥‬اﺛﺒﺎت ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ اﯾﺮان در ﺟﻬﺎن ‪٢٨٨ ............................................‬‬
‫‪ .٦‬رﺷﺪ رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﻲ و دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ‪٢٨٨ .............................‬‬
‫‪ .٧‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﯾﺮان در ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪٢٨٨ ...........................‬‬
‫‪ .٨‬اﺛﺒﺎت ﮐﺎر آﻣﺪي دﯾﻦ اﺳﻼم ‪٢٨٩..................................................‬‬
‫‪ .٩‬ﺷﮑﺴﺖ اﻫﺪاف زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﺷﺪهي اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ‪٢٨٩...........‬‬
‫‪ .١٠‬ﺷﮑﺴﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻬﺎر دو ﺟﺎﻧﺒﻪي اﻣﺮﯾﮑﺎ ‪٢٨٩..............................‬‬
‫‪ .١١‬ارزﯾﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ‪٢٩٠ ..................‬‬
‫‪ .١٢‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﺑﯿﺶﺗﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪٢٩٠ .................‬‬
‫‪ .١٣‬ﺷﮑﺴﺖ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪي دﺷﻤﻨﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ‪٢٩١ .........‬‬
‫‪ .١٤‬آزﻣﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ‪٢٩٢ .............................................................‬‬
‫‪ .١٥‬ﺑﯿﺪاري ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ‪٢٩٣...........................................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪٢٩٣..................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺎدت و اﯾﺜﺎر ‪٢٩٥ ......................................................‬‬
‫‪ .١‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ‪٢٩٨......................................................................‬‬
‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩‬‬

‫‪ .٢‬ﺑﯿﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ‪٢٩٩ ...................................................................‬‬

‫‪ .٣‬وﻻﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮي ‪٣٠٠ ....................................................................‬‬
‫وﻻﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮي ﺑﺴﯿﺠﯿﺎن ‪٣٠٥ ...........................................................‬‬
‫وﻻﯾﺖ در اﺳﺎرت ‪٣٠٦ ....................................................................‬‬
‫‪ .٤‬دﻧﯿﺎ ﮔﺮﯾﺰي و ﺳﺎدهزﯾﺴﺘﻲ‪٣٠٧ .................................................. :‬‬
‫‪ .٥‬دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ‪٣١٥ ......................................................................‬‬
‫ﻧﻤﺎز ‪٣١٥ .....................................................................................‬‬
‫ﺗﻬﺠﺪ و ﺷﺐ زﻧﺪهداري ‪٣١٩ ............................................................‬‬ ‫ّ‬
‫اﻧﺲ ﺑﺎ ﻗﺮآن ‪٣٢٢..........................................................................‬‬
‫دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ ‪٣٢٤ .........................................................................‬‬
‫‪ .٦‬اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ ‪٣٢٨ ...........................................................‬‬
‫ﻣﺼﺎدﯾﻖ اﯾﺜﺎر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ‪٣٣٢ ........................................................‬‬
‫‪ .٧‬ﺻﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪٣٣٧ ..................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺎمﻫﺎ و اﻧﺘﻈﺎرﻫﺎ ‪٣٤٤ ...................................................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪٣٥١ ...................................................... :‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق از زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫـﻮا و درﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻣﻘـﺪس ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺳـﺎل ‪ ١٣٥٩‬ﺣﺎدﺛـﻪ ﻣﻬﻤـﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ اﺑﻌـﺎد آن ﺑـﺮاي ﻧـﺴﻞ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ و آﯾﻨﺪة ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺴﻲ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻋﻠﻞ ﺗﺠﺎوز ﻟﺰوﻣـﺎً ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ رﯾـﺸﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﻣﻘﻄﻌﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎزه اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي رﺳﯿﺪ و ﻫﻨﻮز ﺛﺒﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻋﺎدي‬
‫اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ارﺗﺶ آن ﻧﯿﺰ ﺳﺎﻣﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎ ﺣﻮادث داﺧﻠﻲ درﮔﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﺮزﺑـﺎﻧﻲ از ﺣـﺪود و ﺛﻐـﻮر ﻣـﺮزي ﺑـﺎ ﻣـﺸﮑﻞ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬و دﻫﻬﺎ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺗﺄﻣﻞ را ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﯿﺰد ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﯾـﻦ ﺗﺠـﺎوز ﮔـﺴﺘﺮده‬
‫ﭼﻪ اﻫﺪاﻓﻲ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐﺮد؟‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤﻮة ﺗﺠﺎوز ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اوﺿـﺎع ﺳﯿﺎﺳـﻲ ـ اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﮑـﺎت ﻇﺮﯾﻔـﻲ را در اﺧﺘﯿـﺎر ﻣﺤﻘﻘـﺎن و اﻧﺪﯾـﺸﻮران ﺳﯿﺎﺳـﻲ ـ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻗـﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬و ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن ﻫﻤﻪ را در ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻋﻈﯿﻢ در ﺗﺎرﯾﺦ دو ﻣﻠﺖ‬
‫ﮐﻤﻚ ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬و ﺣﺘﻲ ﻧﻘﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪه دوﻟﺖﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه ﻗﺪرﺗﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﺪﻋﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﺖﻫـﺎ در وﻗـﻮع ﺗﺠـﺎوز و ﺳـﭙﺲ ﻣﻮﺿـﻊﮔﯿـﺮيﻫـﺎي‬
‫آﻧﻬﺎ ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ از ﻓﺮازﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻋﺰﯾﺰ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﻫﻤـﯿﻦ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ از ﺳـﻪ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ‪» :‬ﻋﻠﻞ ـ اﻫﺪاف ـ ﺷﺮاﯾﻂ« ﺗﺠﺎوز اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﻧﮑﻨـﯿﻢ‬
‫و ﺣﺘﻲ زواﯾﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﻗﻀﯿﻪ را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻻً ﺑـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ دﻓﺎﻋﻲ ﻧﻈـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﺠـﺎوزي از ﭘـﯿﺶ ﻃﺮاﺣـﻲ‬
‫ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻌﯿـﺎري درﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪة ﻣﺤﺘـﺮم در ﻗـﻀﺎوتﻫـﺎ و اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮﻫـﺎ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن‬
‫ﺗﺠﺎوز و دﻓﺎع ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ و ﮔﺴﺘﺮدة اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ دﻓـﺎﻋﻲ اﯾـﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻔﻮذ ﻟﯿﺒﺮالﻫـﺎ و اﻓـﺮادي ﭼـﻮن ﺑﻨـﻲﺻـﺪر در ﻣـﺼﺎدر‬
‫ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎع ﻋﻤﻼً ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﭘـﺲ از ﺣـﺬف‬
‫آﻧﻬﺎ و ﺣـﻀﻮر ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ اﻣـﺎم )ره( در رأس ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬اﺳـﺘﺮاﺗﮋي دﻓـﺎﻋﻲ ﻣـﺎ در دو‬
‫ﺷﮑﻞ )ﻣﻬﺎر و دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز( ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﯿـﺖاﻟﻤﻘـﺪس ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آزادﺳﺎزي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻬﺎر داﻣﻨـﻪ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﺎ ﻫـﺪف آزادﺳـﺎزي اراﺿـﻲ و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١‬‬

‫ﺷــﻬﺮﻫﺎي اﺷــﻐﺎﻟﻲ را ﺗﻌﻘﯿــﺐ ﻣــﻲﮐــﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘــﺲ از آن ﺳﯿﺎﺳــﺖ دﻓــﻊ ﺗﺠــﺎوز اﺿــﻼع دﯾﮕــﺮ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺎ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻣـﻲداد‪ ،‬ورود ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق در ﺑﻌـﻀﻲ ﻣﻨـﺎﻃﻖ و اﻧﻬـﺪام‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎً در راﺳﺘﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ دﻓﻊ ﺗﺠـﺎوز ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺿـﻤﻨﺎً‬
‫در ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت و ﺷﺒﻬﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﭼﺮا ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺟﻨـﮓ‬
‫اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؟ آﯾﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺴﺖ؟ و ﺳـﺆاﻻﺗﻲ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﻮﯾﮋه ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿـﺮيﻫـﺎي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ در روﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋـﺮاق را‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز وا داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻮان ﺑـﻪ ﻣﯿـﺪان آﻣﺪﻧـﺪ و ﻣـﺎﻧﻊ از‬
‫آن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺒﺎزد‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻨﮓ‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ـ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﮐﺸﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻓـﺼﻞاﻟﺨﻄـﺎب‬
‫ﻫﻤﻪ در ﻣﺎﺟﺮاي ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﻧﺰاع و درﮔﯿﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ٥٩٨‬و ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪﻫﺎي دﻫﮕﺎﻧﻪ آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺪ ﺷـﺶ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺨﯿﺺ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً اﻋﻼﻣﯿﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺷﺮوع ﮐﻨﻨـﺪه ﺟﻨـﮓ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪١٣٥٩/٦/٣١‬‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﺴﺎرت ﺟﻨﮕﻲ در ﺑﻨـﺪ ﻫﻔـﺘﻢ و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﺗـﺄﻣﯿﻦ آن و ﻋﻠـﻞ‬
‫ﻋﺪم اﺟﺮاي ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮاﻧﻊ آن از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ ودﺳﺘﺎوردﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس و ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﯾﺜـﺎر و روﺣﯿـﺔ‬
‫ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن در ﺗﺤﺼﯿﻞ ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎ اﺧﺘـﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و در ﭘﺎﯾـﺎن ﻫـﺮ ﻓـﺼﻞ‬
‫ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﮑﺎري و ﻫﻤﺪﻟﻲ اﺳﺘﺎدان ﻣﺤﺘﺮم و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺣﺘـﻲاﻟﻤﻘـﺪور ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪت رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﻓﺪاﮐﺎري ﺷﻬﯿﺪان ﺧﺪاﺟﻮ را ادا ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫اي دل ﺑﯿﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ اﻣﺎﻧﺖ وﻓﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻘﺼﯿﺮﻫﺎي رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ادا ﮐﻨﯿﻢ‬

‫و اﻟﺴﻼم ـ ﺳﻨﻪ ـ ‪) ١٣٨٧/٦/٢١‬ارم ـ ﻻرﯾﺠﺎﻧﻲ(‬

‫‪١٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﻪ دوران ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﺻـﻔﻮي در اﯾـﺮان و دوﻟـﺖ‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺎك آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ دوم ﭘﺎدﺷـﺎه‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﺳﺎل ‪ ١٤٥٣‬ﻣﯿﻼدي ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﻫﺰار ﺳﺎﻟﺔ اﻣﭙﺮاﺗﻮري روم ﺷـﺮﻗﻲ‬
‫)ﺑﯿﺰاﻧﺲ( ﺧﺎﺗﻤﻪ داد و ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯿﺲ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﺻﺪد ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﯾﻲ ﺑﺮآﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ اﯾﺮان از ﺟﻤﻠﻪ اﻫﺪاف آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺻﻔﻮي را ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل )‪ ١٥٠٢‬ﻣﯿﻼدي( ﺷـﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻـﻔﻮي در اﯾـﺮان ﺗﺄﺳـﯿﺲ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آن ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ اﯾﺮان از ﺧﻄﺮ ﻫﺠﻮم ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﻔﻮﯾﺎن ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﻮق ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ‪ ،‬ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دﯾـﻦ رﺳـﻤﻲ‬
‫ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠـﻲ و ﺗﺤﮑـﯿﻢ وﺣـﺪت‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﺑـﺴﺰاﯾﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺘﯿﻼي ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ ﺑﺮ اﯾﺮان ﺷـﺪ‪ّ ١،‬اﻣـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺔ ﺗـﺎرﯾﺦ رواﺑـﻂ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺒﺮدﻫـﺎي ﺧـﻮﻧﯿﻦ ﺑـﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر ﻃـﻲ ‪ ٤٠٠‬ﺳـﺎل‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻘﺶ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﻲ را ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕـﺸﺎﯾﻲ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ‬
‫در ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻧﺎدﯾـﺪه ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﮐـﺸﻮرﻫﺎي اروﭘـﺎﯾﻲ از زﻣـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺻﻔﻮﯾﻪ در ﻗﺒﺎل ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐـﺮد‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎ ﺗﺤﺮﯾـﻚ و ﺗﻮﻃﺌـﻪ ﺳـﻌﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ را ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻓﺘﻮﺣـﺎت آﻧـﺎن‬
‫در اروﭘـﺎ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬــﺎي ﻃـﻮﻻﻧﻲ و ﺑﻌـﻀﺎً ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ اروﭘﺎﯾﯿــﺎن‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻲ داد ﺗﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ در داﺧـﻞ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻓﮑـﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕـﺸﺎﯾﻲ و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در دﯾﮕﺮ ﻗـﺎرهﻫـﺎ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔـﺎه ﻧﯿـﺰ از ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ اﺣـﺴﺎس‬
‫ﺧﻄﺮ ﻣﻲ‪:‬ردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﺮح ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺷﻮم ﻣﺠﺪداً آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ را روﺷـﻦ‬

‫‪ ١‬ـ اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻨﮑﻪ ﺻﻔﻮﯾﺎن از ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻫﺮم ﺳﯿﺎﺳﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﯾﻚ اﻋﺘﻘﺎد دﯾﻨﻲ آن را دﯾﻦ رﺳﻤﻲ ﮐﺸﻮر اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎي ﺑﺤﺚ و اﻗﻮال ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن آن از ﺣﻮﺻـﻠﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺧﺎرج اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣‬‬

‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲدﻟﯿﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ »ﺟﺮج وﺳﺘﺮن« ﻣﻲﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬

‫»اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺻﻮﻓﻲ )ﺻﻔﻮي( در اﯾﻦ زﻣـﺎن اﻓـﺴﺎري ﺑـﻪ ﺗﺮﮐﻬـﺎ زده و ﻣـﺎﻧﻊ از‬
‫‪١‬‬
‫آن ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دﻧﯿﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﺘﺤﻤﻞ زﯾﺎن ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮاق ﻗﺒﻞ از ﺗﺄﺳﯿﺲ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺎك اﯾﺮان ﺑـﻮد و ﺧﺎﻧـﺪان‬
‫آقﻗﻮﯾﻮﻧﻠﻮ ﺑﺮ آن ﺣﮑﻤﺮواﯾﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد ﭼﻬﺎرم در ﺳﺎل ‪ ١٦٣٨‬ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺧﺎك اﯾﺮان ﺟﺪا ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ ١٥٥٥‬ﻣﯿﻼدي ﮐﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »آﻣﺎﺳﯿﻪ« ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ اﻣـﻀﺎ ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ ﻣـﺮزي ‪ ،١٣٧٥‬ﯾﻌﻨـﻲ در ﻃـﻮل ﺑـﯿﺶ از ‪ ٤٢٠‬ﺳـﺎل‪ ،‬ﺣـﺪود ‪ ١٨‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﯿﻦ دو‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اﻣـﻀﺎ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻧـﺸﺎندﻫﻨـﺪة ﻋﻤـﻖ اﺧﺘﻼﻓـﺎت و ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺷـﯿﻌﻲ ﺑـﻮدن اﯾﺮاﻧﯿـﺎن و‬
‫ﺳﻨﻲ ﺑﻮدن ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻘﺾ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬از ﻗـﺮن ‪ ١٩‬ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ دوﻟﺘﻬـﺎي‬
‫روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ در اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ و‬
‫در ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻣﻠـﺖ اﯾـﺮان را ﻧﺎدﯾـﺪه ﻣـﻲﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻬﺪﯾـﺪ و‬
‫ﺟﻮﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﻮاد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪه ﺑﯿﻦ‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ زﯾﺎد اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎل ﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ اﺷﺎرهاي ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷـﺖ ﺗـﺎ رﯾـﺸﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ً اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺮارداد آﻣﺎﺳﯿﻪ )‪(١٥٥٥‬‬

‫ﻗــﺮارداد آﻣﺎﺳــﯿﻪ اوﻟــﯿﻦ ﭘﯿﻤــﺎن ﺻــﻠﺤﻲ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺑــﯿﻦ دوﻟــﺖ اﯾــﺮان و ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ ﭘــﺲ از‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻗﺮارداد اﯾﺎﻟﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﻲ و ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﻲ در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ارﻣﻨـﺴﺘﺎن‬
‫ﻏﺮﺑﻲ و ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ واﮔﺬار ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوان ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺪارا رﻓﺘـﺎر‬
‫ﮐﻨﺪ و از زوار اﯾﺮاﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﮐﻨـﺪ ﺑـﻪﻋـﻼوه ﺑـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن‬

‫‪ ١‬ـ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻧﻮاﯾﻲ‪ ،‬اﯾﺮان وﺟﻬﺎن از ﻣﻐﻮل ﺗﺎ ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ‪) .‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻫﻤﺎ ‪ ،١٣٦٤‬ص ‪(١٥٢‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﺤﻠﻲ در آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ‪.‬‬
‫‪١٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺮزي ﻧﯿﺰ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷـﻮد ﺗـﺎ از ﺻـﺪور ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ دﺳـﺘﻮري ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﻣـﺮزي ﺷـﻮد‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن رواﺑﻂ ﺻـﻠﺢآﻣﯿـﺰ ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن و ﻫﻢ ﭘﺲ از ﻓـﻮت او‪ ،‬ﻗـﺮارداد ﺻـﻠﺢ آﻣﺎﺳـﯿﻪ را‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮد و ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ روز ﺣﯿﺎت ﺧﻮد از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗـﺪاﻣﻲ ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ اﯾﺠـﺎد اﺧـﺘﻼف‬
‫ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪي ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺻـﻠﺢ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ رواﺑﻂ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻃﻲ ‪ ٢٥‬ﺳﺎل ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻈﺎﻣﻲ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺮارداد زﻫﺎب )‪(١٦٣٩‬‬

‫ﭘﺲ از وﻓﺎت ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺻﻔﻮي‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد ﭼﻬﺎرم ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷﮑـﺴﺘﻲ ﮐـﻪ از ﺷـﺎه‬
‫ﻋﺒﺎس ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﻣﺠﺪد ﺑﻐﺪاد ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬از ﺿـﻌﻒ درﺑـﺎر ﺻـﻔﻮي اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد و در‬
‫ﺳــﺎل ‪ ١٦٣٥‬از ﻃﺮﯾــﻖ ارزمروم ﺑــﻪ اﯾــﺮوان ﺣﻤﻠــﻪ ﮐــﺮد و آﻧﺠــﺎ را ﻣﺘــﺼﺮف ﻧﻤــﻮد‪ ،‬در ﺳــﺎل‬
‫‪ ١٦٣٨‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد و ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﭼﻬـﻞ روزه ﭘﺎدﮔـﺎن اﯾﺮاﻧـﻲ‪ ،‬ﺑﻐـﺪاد را‬
‫ﺗﺼﺮف ﮐﺮد و دﺳﺘﻮر داد ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾـﺮان و ﻣـﺮدم ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺻﻔﻲ ﭘﺎدﺷﺎه وﻗﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮓ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﻐـﺪاد ﺗﻮﺳـﻂ ارﺗـﺶ‬
‫ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺻـﻠﺢ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻗـﺮارداد ﺻـﻠﺢ در »زﻫـﺎب« ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة ﺷﺎه ﺻﻔﻲ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺑـﻪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ واﮔـﺬار ﺷـﺪ و از آن ﺗـﺎرﯾﺦ ﺟـﺰ‬
‫ﻣﺪت ‪ ٣‬ﺳﺎل )‪ ١٧٧٦‬ـ ‪ (١٧٧٩‬ﮐﻪ ﺻﺎدقﺧـﺎن ﺑـﺮادر ﮐـﺮﯾﻢ ﺧـﺎن زﻧـﺪ ﺑـﺼﺮه را در ﺗـﺼﺮف‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ٢.‬ﻗﺮارداد‬
‫زﻫﺎب از ﯾﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ واﺟﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎص اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑـﺮاي اوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر از ﺣـﺪود ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺮزي دو ﮐﺸﻮر ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮز دو ﮐﺸﻮر ﺑـﻪ ﻃـﻮر دﻗﯿـﻖ ﻣـﺸﺨﺺ ﻧـﺸﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﯾﻚ ﻧﻮار ﻣﺮزي ﮐﻪ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در آن ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣـﺮز‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ و دو ﮐﺸﻮر ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺔ ﻣﺮزي ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻓﻘـﺪان ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻤـﺎد و ﻋـﺪم‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﻄﺮو ﺷﻔﺴﮑﻲ و دﯾﮕﺮان‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﮐﺮﯾﻢ ﮐﺸﺎورز‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﯿﺎم‪،‬ـ ‪ ،١٣٥٤‬ص ‪.٤٨٦‬‬
‫‪ ٢‬ـ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﻧﺘﺸﺎر‪ ،١٣٦٩ ،‬ص ‪.٥٣‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥‬‬

‫وﺟﻮد وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺪرن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺮارداد ﮐﺮدان )‪(١٧٤٦‬‬

‫ﺑﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﻧﺎدرﺷﺎه ﻋﻤﻼً دوران ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮي ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن رﺳـﯿﺪ‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺎدرﻗﻠﻲ اﻓﺸﺎر زﻣﺎم اﻣﻮر را ﺑﻪ دﺳـﺖ ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ اوﺿـﺎع داﺧﻠـﻲ ﺣﮑﻮﻣـﺖ دﭼـﺎر ﻫـﺮج و‬
‫ﻣﺮج ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن و اﺷﻐﺎل ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﻲ از ﺧﺎك اﯾﺮان ﺗﻮﺳـﻂ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣـﻀﻮر اﻣﭙﺮاﺗـﻮري روس در ﺷـﻤﺎل اﯾـﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﺧﺎﺻـﻲ را ﺑـﺮاي ﻧﺎدرﺷـﺎه ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﻧﺎدر‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﺔ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢‬ﺳﺎل ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻧﺎن ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‬
‫و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪ ﺗﺎ اراﺿﻲ اﺷﻐﺎﻟﻲ را از آﻧﻬﺎ ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﻋﻠﯿـﺮﻏﻢ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي ﻗﻄﻌﻲ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑـﻪ اﻣـﻀﺎﺀ ﻗـﺮارداد ﺻـﻠﺢ »ﮐـﺮدان« در ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٧٤٦‬ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺮزﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻗـﺮارداد زﻫـﺎب‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺷﺎه ﺻﻔﻲ و ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد ﭼﻬـﺎرم در ﺳـﺎل ‪ ١٦٣٩‬ﻣـﯿﻼدي ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ آن را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ و از ﺗﺠﺎوز ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺎدرﺷﺎه ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ آن در‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٧٣٥‬ﻣﯿﻼدي ﻟﻄﯿﻒ ﺧﺎن‪ ،‬ﯾﮑـﻲ از ﺳـﺮداران ﻧـﺎدر‪ ،‬ﺑـﻪ ﮐﻤـﻚ اﯾﻨﻨﯿـﺮو ﺑـﺮاي ﺗـﺼﺮف‬
‫ﺑﺼﺮه داﺧﻞ اروﻧﺪرود ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ دو ﮐـﺸﺘﻲ ﺟﻨﮕـﻲ ﻣﺠﻬـﺰ اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﮐـﻪ در آﺑﻬـﺎي‬
‫ﺑﻨﺪر ﺑﺼﺮه ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﻚ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ورود ﻧﺎوﮔﺎن درﯾـﺎي اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ و ﻧﯿــﺰ رﻫﺒــﺮي ﺟﻨــﮓ ﺗﻮﺳــﻂ ﻣﻠﻮاﻧــﺎن و اﻓــﺴﺮان ﮐــﺎرآزﻣﻮدة‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﻲ ﺟﻮان و ﻧـﺎآزﻣﻮدة اﯾـﺮان ﺷـﺪ‪ ١.‬ﻧﮑﺘـﺔ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﺮان وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اول ارز روم )‪(١٨٢٣‬‬

‫ﻗﺮارداد ّ‬

‫‪ ١‬ـ دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﻣﯿﺮاثﺧﻮار اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ ،١٣٤٤ ،‬ص ‪.٣٠٣‬‬
‫‪١٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻗﺮارداد »ﮐﺮدان« ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻼﻗﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻔـﻆ ﺻـﻠﺢ داﺷـﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ ﻣـﺪﺗﻲ ﻃـﻮﻻﻧﻲ‬
‫دوام ﺑﯿﺎورد‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺬﻫﺐ و روﺣﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﯾﻲ از ﯾﻚ ﻃـﺮف‪ ،‬و اﻫـﺪاف اﺳـﺘﻌﻤﺎري‬
‫روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ از ﻃﺮف دﯾﺮگ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ داﻣﻦ زدن ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت و آﻏﺎز ﻣﺠـﺪد ﺟﻨﮕﻬـﺎي‬
‫وﺳﯿﻊ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و روس‪ ،‬رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﺠﺪداً ﺗﯿﺮه ﺷـﺪ‪ ،‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﻣﺄﻣﻮران و ﻣﺮدم ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺷـﯿﻌﻪ ﮐـﻪ ﻋـﺎزم ﮐـﺮﺑﻼ‪ ،‬ﻧﺠـﻒ و ﯾـﺎ ﻣﮑـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌﻪاي رخ داد ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﺷـﺎه اﯾـﺮان را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨـﺖ‪ .‬ﻣـﺄﻣﻮران ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮐـﺎرواﻧﻲ را‬
‫ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از زﻧﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸﺎه ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧـﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎزرﺳـﻲ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﺷﺎه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮﮔﻲ رواﺑﻂ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬در ﻣﺮزﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺛـﺮ ﮔﺬاﺷـﺖ و ﻣﻨﺎزﻋـﺎﺗﻲ‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دو ﻃﺮف روي داد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ دوﻟﺖ روﺳﯿﻪ ﻣﻲﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻧﺪﮐﻲ از ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﻲ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻲﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از اﻧﻌﻘﺎد ﻗـﺮارداد‬
‫زﻫﺎب )‪ (١٤٦٩‬ﮐﻪ ﻃﻲ آن ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ واﮔﺬار ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺣﻤﺎﯾـﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺮاق ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮﯾﻦ راه وﺻﻮل ﺑﻪ ﻫﻨﺪ و آﺳﯿﺎي ﺷﺮﻗﻲ از اروﭘﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑـﺪرﻓﺘﺎري ﻣـﺄﻣﻮران دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ زوار اﯾﺮاﻧـﻲ و‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ً ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا را ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ ﻣـﺄﻣﻮر ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﺒـﺎس ﻣﯿـﺮزا از‬
‫ﺟﺒﻬﺔ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد و ﭘـﺲ از ﺗـﺼﺮف »ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ« و »دﯾـﺎر ﺑﮑـﺮ«‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﺑﻐﺪاد ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و آن ﺷﻬﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﻮد درآورد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲ ﺟﻨﮕﯿـﺪن در دو ﺟﺒﻬـﻪ اروﭘـﺎ و اﯾـﺮان را ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿـﺎي‬
‫ﺻﻠﺢ ﮐﺮد و ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸﺎه ﺑﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮد‪ .،‬ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ در ﺷﻬﺮ ارز روم آﻏﺎز ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﻣﻀﺎﺀ ﻗﺮارداد اول ارز روم در ﺳﺎل ‪ ١٨٣٣‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ در ﻗﺮارداد »ﮐﺮدان« ‪ ١٧٤٦‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آﻣﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻣـﻮرد اﺣﺘـﺮام ﺑـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﻗـﺪﯾﻤﻲ‪ ،‬زوار‪ ،‬ﺑﺎزرﮔـﺎن‪ ،‬ﺗﺤﻮﯾـﻞ ﭘﻨﺎﻫﻨـﺪﮔﺎن و‬
‫ﺧﺮوج ﺑﺪون ﻣﺎﻧﻊ ﮐﻠﯿﻪ اﺳﯿﺮان ﺟﻨﮕﻲ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﯾـﻚ ﺳـﻔﯿﺮ در درﺑﺎرﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي ﻓﻮق را دﻗﯿﻘﺎً رﻋﺎﯾـﺖ‬

‫‪ ١‬ـ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪.٧١‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ دوم ارز روم )‪(١٨٤٧‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ ﻓﺮد ﮐﻢﻣﺎﯾﻪ و ﺑﻲﮐﻔـﺎﯾﺘﻲ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲداد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺑﯿﻤـﺎري ﻧﻘـﺮس‬
‫ﮐﻠﯿــﻪ اﻣــﻮر را ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﺣــﺎﺟﻲ ﻣﯿــﺮزا آﻗﺎﺳــﻲ ﺳــﭙﺮد و ﺧــﻮد در اداره اﻣــﻮر ﮐــﺸﻮر ﮐﻤﺘــﺮ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ وﺿﻊ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت دﭼﺎر ﺑﺤﺮان و آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﻫــﻢ رﯾﺨﺘﮕــﻲ اوﺿــﺎع اﯾــﺮان را ﺑــﻪ ﺻــﻼح ﺧــﻮد ﻣــﻲدﯾــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮑﺎت ﺧﻮد در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪت ﺑﺨـﺸﯿﺪ و در ﻫـﺮات اﯾﺠـﺎد دﺷـﻮاري ﮐـﺮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺷـﺎه‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﮔﺮدآوري و در ﺳﺎل ‪ ١٨٣٧‬ﻣـﯿﻼدي ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻫـﺮات ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﮐﺮد و آن ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻫـﺮات اﺷـﺘﻐﺎل‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٨٣٧‬ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ )ﻣﺤﻤﺮه( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻣﺮدم‬
‫آﻧﺠﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮده اﻣﻮال آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺮد و ﺧﺮاﺑﯿﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﺑـﺎر آورد‪ .‬دوﻟـﺖ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﺎﺷﺎ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت و ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ اﯾﺮان‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻋﺘﺮاض دوﻟﺖ اﯾﺮان ﭘﺎﺳﺦ داد‪:‬‬
‫»ﺑﻨﺪر ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( از ﺗﻮاﺑـﻊ ﺑـﺼﺮه و ﺑﻐـﺪاد و ﻣﻠـﻚ ﻣﺎﺳـﺖ و رﻋﯿـﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺮه از اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه از‬
‫آن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺨﺘﺎر دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺮآﻣﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫»ﺷﻤﺎ اول اﺛﺒﺎت ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺮه ﺧﺎك اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬آن وﻗﺖ ادﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬
‫در دوﻟﺖ روس و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧـﻮد ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎﺗﻲ ﺑـﺮاي ﺣـﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ و ﭘﺲ از اﻗـﺪاﻣﺎت ﻻزم ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮﻧﻲ در ﺳـﺎل ‪ ١٨٤٣‬ﻣﺮﮐـﺐ‬
‫از ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎن ﭼﻬــﺎر دوﻟــﺖ اﯾــﺮان‪ ،‬ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧﮕﻠــﯿﺲ و روﺳــﯿﻪ در ارز روم ﮐــﻪ ﯾﮑــﻲ از‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﻣﺠﺎورت ﻣﺮز اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﯿﺮزا اﺣﻤﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬وﻗﺎﯾﻊﻧﮕﺎر ﯾـﺸﺮازي‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ ﻗﺎﺟﺎرﯾـﻪ )ﺧﻄـﻲ(‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻘـﻞ از آﯾﻨـﺪه‪ ،‬دورة ﭼﻬـﺎرم‪ ،‬ﺷـﻤﺎرة ‪،٣‬‬
‫‪ ،١٤٣٨‬ص ‪.١٤٩‬‬
‫‪١٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎن روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻇــﺎﻫﺮاً ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ و ﺑــﺪون آﻧﮑــﻪ در ﻣــﺬاﮐﺮات‬
‫دوﺟﺎﻧﺒﻪ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ داراي ﺣـﻖ رأي و ﯾـﺎ داوري ﺑﺎﺷـﻨﺪ در ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﻣﺰﺑـﻮر ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﻲ در ﺑﺎﻃﻦ اﻫﺪاف ﺧﺎﺻﻲ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة اﻧﮕﻠﯿﺲ اﺻﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ واﮔـﺬار ﺷـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن‪ ١‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ارز روم‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ اﯾﺮان را ﺑﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺬاﮐﺮات ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﺳـﺎل ﺑـﻪ‬
‫اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮارداد دوم ارز روم در ﺳﺎل ‪ ١٨٧٤‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﯾﻦ از ﮐﻠﯿﻪ دﻋﺎوي ارﺿـﻲ ﺧـﻮد ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐـﺮده‪،‬‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻲدرﻧﮓ اﻋﻀﺎﺀ ﻫﯿﺄت و ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن را ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣﺮزﻫـﺎي دو ﮐـﺸﻮر‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان از ﮐﻠﯿﻪ دﻋـﺎوي ﺧـﻮد در ﻣـﻮرد ﺷـﻬﺮ و وﻻﯾـﺖ ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﭼـﺸﻢ‬
‫ﻣﻲﭘﻮﺷﺪ و دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻨﺪر ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺟﺰﯾـﺮه ﺧـﻀﺮ )آﺑـﺎدان(‪،‬‬
‫ﻟﻨﮕﺮﮔﺎه و اراﺿﻲ واﻗﻊ در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﯾﻌﻨـﻲ ﺳـﺎﺣﻞ ﭼـﭗ آن ﮐـﻪ در ﺗـﺼﺮف‬
‫ﻋــﺸﺎﯾﺮ اﯾــﺮان ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬ﺗﺤــﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿــﺖ ﻣﻄﻠــﻖ دوﻟــﺖ اﯾــﺮان ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﻪﻋــﻼوه‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي اﯾﺮاﻧﻲ ﺣﻖ آن را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎ آزادي ﮐﺎﻣـﻞ در ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬از ﻣﺤﻠـﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻂ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﻲرﯾﺰد )ﻣﺼﺐ( ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻼﻗﻲ ﻣﺮزﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ‬

‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﺟﺮﯾﺎن ﻣـﺬاﮐﺮات ارز روم ﺗـﻼش ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺷـﻬﺮ ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ اروﻧـﺪرود و ﺣﺘـﻲ ﺑﻨـﺎدر ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ و آﺑـﺎدان را ﺗـﺼﺮف ﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻗــﺪرت اﺳــﺘﺪﻻل و ﺗــﺪﺑﯿﺮ ﻣﯿــﺮزا ﺗﻘــﻲ ﺧــﺎن اﻣﯿﺮﮐﺒﯿــﺮ ﻋﻠﯿــﺮﻏﻢ ﭘــﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎن روس و‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺬا ﭼﺎرة دﯾﮕﺮي اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻗﺒﻞ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﯾﺎدداﺷﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻮدن ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎد ﻗﺮارداد‪ ،‬ﺳﺆاﻻﺗﻲ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ از اﯾـﻦ ﻃﺮﯾـﻖ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﻃﺒـﻖ اﯾـﻦ ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ‪ ،‬ﺑﻨـﺪر ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ از اﻃـﺮاف ﺑـﻪ ﻣـﺮز‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﺪ و ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ اروﻧﺪرود ﮐﻪ در ﺗـﺼﺮف ﻋـﺸﺎﯾﺮ اﯾـﺮان ﺑـﻮد و‬

‫‪ ١‬ـ رﯾﺸﺔ ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﭘﺎرﺳﺎ‪ ،‬ص ‪.٨١‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩‬‬

‫دوم ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻣﻠﻚ اﯾﺮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬از ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﯾـﺮان ﺧـﺎرج و‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻣﺎده ّ‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ واﮔﺬار ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﺪاﻓﻊ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ و ﺧﻮاﻫﺎن ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺮ‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و اروﻧﺪرود ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ در ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ارز روم ﺗـﻼش ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ از اﯾـﺮان‬
‫ﺟﺪا ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ درآﯾﺪ‪.‬‬
‫»ﺷﯿﻞ«‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺴﺘﺸﺎر اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ »ﻟﺮدﮐﻮﻟﻲ« ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺣــﺎل ﮐــﻪ دوﻟــﺖ ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ از ﭘــﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ دو دوﻟــﺖ ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬از ﭼﻨـﺪ ﻧﮑﺘـﺔ ﻣـﺸﮑﻮك ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺗﺄوﯾﻠﻬـﺎﯾﻲ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﻤﻲ آن ﺟﻨـﺎب و »ﻣﻮﺳـﯿﻮ اﺳـﺘﯿﻨﻒ« ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬دوﻟـﺖ‬
‫اﯾﺮان ﻫﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﮐﻮﺷﺸﻲ ﮐﻪ در اﺑﻄـﺎل آﻧﻬـﺎ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﺶ ﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﻲ‬
‫ـﺴﺠﻞ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن و روﺳــﯿﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫــﺪ رﺳــﯿﺪ‪ ،‬از آﻧﺠــﺎ ﮐــﻪ ﺑــﺮﺧﻼف ﺗــﺼﻤﯿﻢ ﻣـ ّ‬
‫‪١‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﺎﻓﻲ رأي دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺳــﺮاﻧﺠﺎم وﻗﺘــﻲ ﻣﯿــﺮزا ﻣﺤﻤــﺪ ﻋﻠــﻲ ﺧــﺎن ﺑــﺮاي ﻣﺒﺎدﻟــﺔ اﺳــﻨﺎد ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﻗــﺮارداد وارد‬
‫اﺳــﻼﻣﺒﻮل ﺷــﺪ‪ ،‬ﺳــﻔﺮاي دوﻟــﺖ روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻣﺒﺎدﻟــﺔ اﺳــﻨﺎد را ﺑــﻪ اﻣــﻀﺎﺀ »ﯾﺎدداﺷــﺖ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ﺗﻮﺳﻂ وي ﻣﺸﺮوط ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻬﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻄﻤﯿـﻊ و ﻓـﺸﺎر‬
‫ﺳﻔﺮاي ﻣﺬﮐﻮر‪» ،‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﻌﺪ از اﻃﻼع از اﯾـﻦ اﻣـﺮ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﻲ را ﺧﻮدﺳـﺮاﻧﻪ داﺷـﺖ و ﻣﺒﺎدﻟـﺔ اﺳـﻨﺎد ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻗـﺮارداد و ﯾﺎدداﺷـﺖ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ و ﻏﯿﺮﻣﻌﺘﺒﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ«‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻮد‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ در ‪ ٢٢‬ﻣﻪ ‪ ،١٩٦٩‬ﻣﺘﻦ »ﺣﻘﻮق ﻗﺮاردادﻫـﺎ« را ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺪون ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ درﺑـﺎره ﻗﺮاردادﻫﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ از اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﺑﺴﺰاﯾﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﻨﻮاﻧـﺴﯿﻮن وﯾـﻦ ﺿـﻤﻦ روﺷـﻦ ﺷـﺪن ﻧﮑـﺎت ﻻزم‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫‪ ١‬ـ ﻓﺮﯾﺪون آدﻣﯿﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ و اﯾﺮان )ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮارزﻣﻲ‪ ،(١٣٤٨ ،‬ص ‪.١٥٣‬‬
‫‪ ٢‬ـ دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪ ،١٣٧١ ،‬ص ‪.١٧٠‬‬
‫‪٢٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺻﺤﺖ ﻗﺮارداد ﻧﯿﺰ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آن ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاي اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﺧﻮد در ﺑﺎب ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮه و ﯾﺎ آن را اﻣﻀﺎ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ اﻟﻒ ﻣﺎده ‪ ٧‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾـﻦ‪ ،‬ﯾـﻚ ﺷـﺨﺺ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﯾـﻚ دوﻟـﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮه و ﯾﺎ اﻣﻀﺎﺀ ﻗﺮارداد داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﻣـﺪارﮐﻲ دال ﺑـﺮ »اﺧﺘﯿـﺎرات ﺗـﺎم ﺧـﻮد«‬
‫اراﺋﻪ دﻫﺪ و ﯾﺎ ﻃﺒﻖ ﺑﻨـﺪ ب آن ﻣـﺎده‪ ،‬از »ﻧﺤـﻮه ﻋﻤـﻞ آن ﮐـﺸﻮر« ﻣﻌﻠـﻮم ﻣـﻲﺷـﻮد ﮐـﻪ آن‬
‫دوﻟﺖ ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ »آن ﺷﺨﺺ« را ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺧﻮد ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن ﻣﻘﺎﺻـﺪ )ﻣـﺬاﮐﺮه‬
‫و ﯾﺎ اﻣـﻀﺎي ﻗـﺮارداد( ﺗﻠﻘـﻲ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺑـﻪ او اﺧﺘﯿـﺎرات ﺗـﺎم داده اﺳـﺖ و ﺑﻨـﺪ پ ﻣـﺎده ‪ ٢‬در‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ »اﺧﺘﯿﺎرات ﺗﺎم« ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ »اﺧﺘﯿـﺎرات ﺗـﺎم ﻋﺒـﺎرت از ﺳـﻨﺪي اﺳـﺖ ﮐـﻪ از‬
‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎم ﺻﻼﺣﯿﺖدار ﯾﻚ ﮐﺸﻮر ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ آن ﺷـﺨﺺ ﯾـﺎ اﺷﺨﺎﺻـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه آن ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮه‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﺑﻮدن رﻋﺎﯾـﺖ ﻣـﻮاد آن ﻗـﺮارداد و ﯾـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫‪١‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻫﺮ اﻗﺪام دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﺎن‪ ،‬ﻃﺒﻖ »اﺧﺘﯿﺎرﻧﺎﻣﻪاي« ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﺑﻪ وي داده ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ارز روم را ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ وي ﺑﺎ اﻣـﻀﺎﺀ »ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ«‬
‫از ﺣﺪود اﺧﺘﯿﺎرات ﺧﻮد ﺗﺠﺎوز ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﻮد در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»دوﻟــﺖ اﯾــﺮان ﻣــﺮا ﻓﻘــﻂ ﻣــﺄﻣﻮر ﻓﺮﻣــﻮدهاﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ اﻣــﻀﺎﺀ ﺷــﺪه را ﺑــﺎ‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﻤﻀﻲ اﻋﻠﯿﺤﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ از دوﻟـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾــﺖ و اﺧﺘﯿــﺎري ﻧﺒــﻮد ﭼﻨــﯿﻦ ﮐﺎﻏــﺬي ﺑﺪﻫــﺪ ﺗــﺎ ﺟﻮاﺑﻬــﺎي آن ﺟﻨﺎﺑــﺎن‬
‫‪٢‬‬
‫)ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ( را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ب( ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻮاد ‪ ٥١‬و ‪ ٥٢‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﻌﺎﻫﺪات ‪ ١٩٦٩‬ﻗﺮاردادﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎدة ‪ ٥١‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫»اﺑﺮاز رﺿﺎﯾﺖ ﯾﻚ ﮐﺸﻮر از اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪة آن دوﻟـﺖ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ اﻗﺪاﻣﺎت ﯾﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ او ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ اﺛـﺮ ﺣﻘـﻮﻗﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎدة ‪ ٥٢‬ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد‪:‬‬

‫‪١ - Iran M. Sinxclik, The Vienna Convention on the law of D. ١٤٥ Manchester, university press ١٩٧٣.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻓﺮﯾﺪون آدﻣﯿﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ و اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪.١٤٥‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١‬‬

‫»اﮔﺮ ﻣﻌﺎﻫﺪهاي در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زور ﮐﻪ ﻧﺎﻗﺾ اﺻـﻮل ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﻣﻨﺪرج در ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺎﻫﺪة ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺑﺎﻻ‪» ،‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺸﺎر دوﻟﺘﻬﺎي روس و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻔﺮاي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﻮر دوﻟﺘﻲ )رﺳﻤﻲ( ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻋﻼم ﻣﻲﮐﻨـﯿﻢ از ﻋﺎﻗﺒـﺖ اﯾـﻦ ﮐـﺎر )ﻋـﺪم اﻣـﻀﺎ(‬
‫ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﺧﻮد و ﺧﻮد ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪاي ﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ ﻓـﺸﺎر و ﺗﻬﺪﯾـﺪ اﻣـﻀﺎ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫‪١‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج( ﻣﺎدة ‪ ٥٠‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ ‪ ١٩٦٩‬اﺷﻌﺎر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫»اﮔﺮ رﺿﺎﯾﺖ ﯾﻚ ﮐﺸﻮر از اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﯾـﻚ ﻣﻌﺎﻫـﺪه‪ ،‬از ﻃﺮﯾـﻖ رﺷـﻮهﮔﯿـﺮي ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪة آن‬
‫ﮐﺸﻮر از ﮐﺸﻮر ﻃﺮف ﻣﺬاﮐﺮه‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﭼﻪ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎري رﺿﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاش در اﻟﺘﺰام ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﻣﻌﺎﻫـﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺴﺌﻠﻪ‬
‫رﺷﻮه اﺳﺘﻨﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣـﺎده ﯾـﺎزده‪ ،‬اﻣـﻀﺎﺀ »ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ« ﺑـﺎ ارﺗـﺸﺎﺀ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ‪ ٢٠٠‬ﻫﺰار ﻗـﺮوش )ﻣﻌـﺎدل ‪ ٤‬ﻫـﺰار ﺗﻮﻣـﺎن( رﺷـﻮه ﺑـﻪ رﺳـﻢ ﺟـﺎﯾﺰة‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﯿﺮزا دادﻧﺪ و ﺑﻪ اﺻﺮار و اﺑﺮام ﺳـﻨﺪي از او ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ٢.‬ﺑـﺪﯾﻬﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻨﺪي ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( ﻣﺎده ‪ ٨‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﻌﻘـﺎد ﯾـﻚ ﻗـﺮارداد از ﻃـﺮف ﮐـﺴﻲ‬
‫ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ ،٧‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺗﺎماﻻﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻗـﻮت ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن دوﻟﺖ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻣﺎده‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﭘﺲ از اﻃﻼع از اﻗﺪام ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﺎن‬
‫ﻧــﻪﺗﻨﻬــﺎ آن را ﺗﺄﯾﯿــﺪ ﻧﮑــﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﺻــﺮﯾﺤﺎً ﺑــﻪ آن اﻋﺘــﺮاض ﮐــﺮد و ﯾﺎدداﺷــﺖ ﺗﻮﺿــﯿﺤﻲ را‬
‫ﻏﯿﺮﻣﻌﺘﺒﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي‬‫ﻫـ ( ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در ﺑﻲاﺧﺘﯿﺎري »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ّ‬

‫‪١ - RC. Agarwei, international law. (India: Allahabadcentral Agency).‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن ﻓﺮاﻫﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،١٣٤٠ ،‬ص ‪.٦٦‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫دارد‪ ،‬ﻗــﺴﻤﺖ آﺧــﺮ ﻣــﺎده ‪ ٩‬ﻗــﺮارداد دوم ارز روم اﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ ﻗــﺴﻤﺖ از ﻣــﺎده ‪ ،٩‬ﻧــﺸﺎﻧﺔ‬
‫دوراﻧﺪﯾﺸﻲ ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم آن در ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ و‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﻌﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺳﻮم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﭘـﺲ از اﻣـﻀﺎﺀ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﺻـﻼﺣﯿﺘﺪار‪ ،‬ﻗـﺒﻼً ﺷـﺎه و در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﻮراي ﻣﻠـﻲ آن را ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ رﺋـﯿﺲ ﻣﻤﻠﮑـﺖ‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و آﻧﮕﺎه اﺳﻨﺎد ﻗﺮارداد ﺑﻪ ﻃـﻮر رﺳـﻤﻲ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﻗـﺮارداد از ﻫﻤـﺎن روز ﻣﺒﺪﻟـﻪ‬
‫داراي اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻲﮔـﺮدد و ﺑـﻪ ﻣـﻮرد اﺟـﺮا ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬وﻟـﻲ ﻣﯿـﺮزا ﺗﻘـﻲ ﺧـﺎن‬
‫اﻣﯿﺮﮐﺒﯿــﺮ ﮐــﻪ ﭘــﺲ از ﭼﻬــﺎر ﺳــﺎل ﻣــﺬاﮐﺮه و ﻣﻼﺣﻈــﻪ ادﻋﺎﻫــﺎي ﺑــﻲﭘﺎﯾــﻪ دوﻟــﺖ ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ و‬
‫زﯾﺎدهﺧﻮاﻫﻲ آن و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺿـﻌﻒ و از ﻫـﻢ ﮔـﺴﯿﺨﺘﮕﻲ ﺷـﯿﺮازه اﻣـﻮر اﯾـﺮان در دوران‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺷــﺎه و ﺣــﺎﺟﻲ ﻣﯿــﺮزا آﻗﺎﺳــﻲ و ﻣﺨــﺼﻮﺻﺎً ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﭘﺎﻓــﺸﺎري دوﻟﺘﻬــﺎي روﺳــﯿﻪ و‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و اﺻﺮار آﻧﻬﺎ در ﻟﻄﻤﻪ زدن ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ‬
‫ارﺿﻲ اﯾﺮان ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣﻲﮐﺮد ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً در آﯾﻨـﺪه دﺷـﻮارﯾﻬﺎﯾﻲ ﭘـﯿﺶ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ ،‬در‬
‫آﺧﺮ ﻣﺎده ‪ ٩‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮارداد ﭘﺲ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺪداً از ﻃﺮف دو دوﻟـﺖ اﯾـﺮان‬
‫و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻣﻀﺎ ﻣﻲﺷﻮد و اﺳﻨﺎد ﻣﺼﻮﺑﻪ آن در ﻇﺮف دو ﻣﺎه ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾــﻦ ﺗــﺪﺑﯿﺮ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿــﺮ در ﻫــﯿﭻ ﻗــﺮاردادي ﺳــﺎﺑﻘﻪ ﻧــﺪارد‪ ،‬در رد »ﯾﺎدداﺷــﺖ ﺗﻮﺿــﯿﺤﻲ« و‬
‫ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﺷﻤﺮدن آن‪ ،‬داراي ﻗﺪرت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺷﺎﯾﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ ﻣﺎده ‪،٩‬‬
‫ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« داراي اﻋﺘﺒﺎر رﺳﻤﻲ ﺷﻮد و ﺳﻨﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮض آﻧﮑﻪ ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﺻـﻼﺣﯿﺖدار دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﻣـﻲﺑـﻮد و آن را ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر رﺳﻤﻲ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺘﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ اﯾـﺮان »اﻣـﻀﺎ و ﻗﺒـﻮل« ﻣـﻲﺷـﺪ و‬
‫ﺗﺼﺪﯾﻖﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ اﻧﺠـﺎم اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ را ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻣـﻲﮐـﺮد »در ﻇـﺮف دو ﻣـﺎه ﯾـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ« ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﯾﺪ و ﭼﻮن اﯾﺮان ﭘـﺲ از اﺳﺘﺤـﻀﺎر از ﻣﻔـﺎد »ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ« ﺑـﻪ آن اﻋﺘـﺮاض‬
‫ﻧﻤﻮد و آن را رد ﮐﺮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺼﺪﯾﻖﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ »اﻣﻀﺎ و ﻗﺒﻮل« آن ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬
‫و ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻻ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪه در ﻣﺎده ‪ ٩‬ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد آن اﺟﺮا ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر اﺳـﺖ و ﺳـﻨﺪ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺧﺘﯿــﺎرات ﺳــﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ در ﮐﻨﻔــﺮاﻧﺲ ارز روم ﺑــﻪ »ﻣــﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠــﻪ« و ﯾــﺎ‬
‫»ﻣﯿﺎﻧﺠﻲﮔﺮي« ﻣﺤﺪود ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺳـﻨﺪي را ﺗﻨﻈـﯿﻢ و ﯾـﺎ ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣‬‬

‫اﯾﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻫﺮﮔـﺰ در ﻣـﺘﻦ ﻗـﺮارداد ارز روم و ﯾـﺎ در ﺳـﻨﺪي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺗـﻮاﻓﻘﻲ ﻧﮑـﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺣﻖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺮارداد را دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ آﻧﮑﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﺣﻘﻮﻗﻲ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﺣﻘﻮق داﻏﻠﻲ و ﻫﻢ در ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺎﻧﻮن و ﯾﺎ ﻣﺎده ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻗـﺮارداد ﻣﺘﻨـﺎﻗﺾ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﮑﺎت ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣـﺒﻬﻢ از ﺧـﺼﻮﻣﺖ و ﺟـﺪال‬
‫وارد ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺮارداد ﺷﺪﻧﺪ و اﺳﺎس آن را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﯾﻚ ﻃﺮف ﺑﻪ ﮐﻠـﻲ ﺗﻐﯿﯿـﺮ دادﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻬﻲ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮض آﻧﮑﻪ ﺳﻔﺮاي ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺗﻮاﻓـﻖ دو ﻃـﺮف ﺣـﻖ ﺗﻔـﺴﯿﺮ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﺳﺎس ﺑﻲاﺛﺮ و ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻘﻮﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺗﻬﺮان ‪١٩١١‬‬

‫دوﻟﺘﻬﺎي روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻪ از ﻧﻔﻮذ آﻟﻤﺎن در اﯾﺮان اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل‬
‫‪ ١٩٠٢‬ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﯿﻢ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻗـﺮارداد ‪ ،١٩٠٧‬اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﺔ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺶ ﺷـﻤﺎﻟﻲ را ﺳـﻬﻢ روﺳـﯿﻪ‪ ،‬ﻗـﺴﻤﺖ ﺟﻨـﻮﺑﻲ را ﺳـﻬﻢ اﻧﮕﻠـﯿﺲ و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮﮐﺰي را ﻧﯿﺰ ﺑﻲﻃﺮف ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﮐﺸﻒ و اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ در اﯾـﺮان )‪(١٩٠٨‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔـﺖ اﯾـﺮان و اﻧﮕﻠـﯿﺲ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺻـﺪور آن‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از اروﻧـﺪرود را ﺑـﺮاي ﮐﻤﭙﺎﻧﯿﻬـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﯿﺶ از ﭘـﯿﺶ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑـﺎ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻓﻨـﻲ و ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﭘﯿﭽﯿـﺪه در اروﻧـﺪرود ﻣﻮاﺟـﻪ ﺑـﻮد و رژﯾـﻢ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ دوم ارز روم ‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻧﯿﺎزﻫـﺎي اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ‪ ٢٩‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩١٣‬ﻗﺮاردادي ﺑـﺎ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ آن اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‪ ،‬راﻫﻨﻤـﺎﯾﻲ ﮐـﺸﺘﯿﻬﺎ‪ ،‬ﻧـﺼﻒ ﭼﺮاﻏﻬـﺎي روﺷـﻨﺎﯾﻲ و ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻠﯿﺲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ اﻧﮕﻠﯿﺲ را در اروﻧﺪرود ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎﺻﻲ داﺷـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در اﻃﺮاف آن و ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺧﻮاﺳﺖ آن دوﻟﺖ‬
‫ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺷﻮد ﺗﺎ در آﯾﻨﺪه ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺸﮑﻠﻲ اﯾﺠـﺎد ﻧـﺸﻮد‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﺎ ﭘﺎﻓـﺸﺎري دوﻟﺘﻬـﺎي‬
‫روﺳﻲ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ‪ ،‬وﺛﻮقاﻟﺪوﻟﻪ‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬در ﺳـﺎل ‪ ١٩١١‬ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﻲ را ﺑـﺎ‬

‫‪١ - H. Manc International Rivers And Canal Transport ١٩٤٤ (P.P ٧٨.٧٩) oxford: oxford university Press.‬‬
‫‪٢٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺳﻔﯿﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﺗﻬﺮان اﻧﺠـﺎم داد ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ اﻣـﻀﺎﺀ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ﺗﻬـﺮان ﻣـﻮرخ ‪ ٢١‬دﺳـﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ١٩١١‬ﻣﯿﻼدي ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ﺗﻬـﺮان‪ ،‬دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺮزي‪ ،‬ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دو ﻃﺮف )ﺑﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻣـﺴﺎوي( در اﺳـﻼﻣﺒﻮل ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﻮد‪ .‬از‬
‫ﻧﮑــﺎت ﺑﺮﺟــﺴﺘﺔ اﯾــﻦ ﭘﺮوﺗﮑــﻞ‪ ،‬ﻋــﺪم اﺷــﺎره ﺑــﻪ ﺷــﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎن روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ در‬
‫ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن ﻣــﺬﮐﻮر ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬اﺳــﺎس ﮐــﺎر ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن را ﻧﯿــﺰ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ دوم ارز روم )‪(١٨٤٧‬‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﻣـﻮرد ﺗﻔـﺴﯿﺮ و ﯾـﺎ‬
‫اﺟﺮاي ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد ﻗﺮارداد ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟـﺎي ارﺟـﺎع ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﺑـﻪ دو ﮐـﺸﻮر‬
‫روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﻮان داوري ﻻﻫﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن ﭘــﯿﺶﺑﯿﻨــﻲ ﺷــﺪه در ﻣــﺎده ّاول ﭘﺮوﺗﮑــﻞ‪ ،‬زود در اﺳــﻼﻣﺒﻮل ﺗــﺸﮑﯿﻞ ﺷــﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﻣﺠﻮزي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺎﻧﺠﻲ و‬
‫در واﻗــﻊ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻣﻘــﺎم ﺗــﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧــﺪه‪ ،‬در آن ﺷــﺮﮐﺖ ﺟــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤــﺎن آﻏــﺎز ﮐــﻪ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات درﺑﺎره ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻄﻮط ﻣﺮزي ﺷـﺮوع ﺷـﺪ‪» ،‬ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ« ﺳـﻔﺮاي روس و‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ و دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺧﻮاﻫﺎن‬
‫اﺟﺮاي آن ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻻﯾﻠﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻔﺮاي ﻣﺬﮐﻮر را ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﺼﺮﺣﺎت ﻣﻮاد ﻗﺮاداد اﻋﻼم ﮐﺮد و اﻣﻀﺎﺀ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ در ﻣـﻮرد ﻗﺒـﻮل ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﻓـﻮق‬
‫ﻏﯿﺮﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻔـﺪﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﻣﻮاﻓﻘـﺖ دوﻟـﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ‬
‫»ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل ‪١٩١٣‬‬

‫دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ از اواﯾــﻞ ﻗــﺮن ‪ ١٧‬ﻣــﯿﻼدي ﮐــﻪ ﺑــﻪ اﻫﻤﯿــﺖ اﺳــﺘﺮاﺗﮋﯾﮑﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي‬
‫اروﻧﺪرود ﭘﻲ ﺑﺮد‪ ،‬از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺮ اﯾـﻦ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻧﮕـﺮان ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ اﯾـﻦ‬
‫دوﻟﺖ ﻫﻤﻮاره در ﺻﺪد آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾـﺮان را از اﯾـﻦ آﺑـﺮاه ﺳـﻠﺐ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﻋـﻼوه‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﻣﺘﯿﺎزاﺗﻲ ﮐﻪ ﻃـﻲ ﻗـﺮارداد ‪ ٢٩‬ژوﺋﯿـﻪ ‪ ١٩١٣‬زا دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد‪،‬‬
‫درﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪ ﺗﺎ در ﺷﻂاﻟﻌﺮب و ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﺑـﻪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ اﻣﺘﯿـﺎزاﺗﻲ ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﭘـﯿﺶ از‬
‫اﻧﻌﻘﺎد ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت و ﻣﺬاﮐﺮاﺗﻲ را ﺑﺎ دوﻟﺖ روس و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺳـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ از اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﻧﻈﺮﺧـﻮاﻫﻲ ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬در ﻣـﻮرد ﻣـﺮز اﯾـﺮان و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥‬‬

‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪﻧﺪ و از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﯾﺮان دﻋﻮت ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺮ ﺗﻮاﻓﻘﻬـﺎي آﻧﻬـﺎ در ﻣـﻮرد‬
‫ﺻـﺤﻪ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ دوﮐـﺸﻮر روس و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﺎ ﺗﺮﻓﻨـﺪ ﺧﺎﺻـﻲ‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎي ﺧـﻮد‬
‫»ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« را ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺑﻠﮑـﻪ در ﻣﻘﺪﻣـﻪ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ درج ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫زﯾﺎن اﯾﺮان و در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد و دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اروﻧﺪرود ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ اراﺿـﻲ اﯾـﺮان ﮐـﻪ‬
‫اﺧﯿﺮاً در آن ﻧﻔﺖ ﮐﺸﻒ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﯿـﺰ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑﺨـﺶ‬
‫وﺳﯿﻌﻲ از اراﺿﻲ اﯾﺮان واﻗﻊ در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻣﺮز را ﺑـﺎ ﮔـﺸﺎدهدﺳـﺘﻲ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪ ﺗﺎ از ﻧﺰدﯾﮑﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮ آن ﮐـﺸﻮر ﺑـﻪ آﻟﻤـﺎن ﻣـﺎﻧﻊ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل در ﻧﻈـﺮ داﺷـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را در اراﺿﻲ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺣﻔـﻆ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔـﺖ اﯾـﺮان و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ ﻗـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري از ﻣﯿـﺎدﯾﻦ ﻧﻔﺘـﻲ در‬
‫اراﺿﻲ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ اﯾﺮان ﺑـﻪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑـﺪون ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻋﻮارﺿـﻲ اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ در ﻣﺎده ‪ ٧‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻗﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺘﯿﺎز ﻧﻔﺖ در اراﺿـﻲ اﻧﺘﻘـﺎﻟﻲ‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣـﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻓـﺸﺎر ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫اﯾﺮان در ‪ ٤‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩١٣‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل را ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭼﻬﺎر ﮐﺸﻮر روس‪ ،‬اﻧﮕﻠـﯿﺲ‪،‬‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻣﻀﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻗﺮارداد‪ ،‬ﺧﻂ ﻣـﺮزي در ﻫـﺮ ﻣﺤـﻞ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾـﺪ ﺣـﺪود‪،‬‬
‫ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭼﻬﺎر دوﻟﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺎده ‪ ٣‬ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و اﺻـﻮﻟﻲ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺣﺪود ﺑـﺮ اﺳـﺎس آن وﻇﯿﻔـﻪ ﺧـﻮد را اﻧﺠـﺎم ﺧﻮاﻫـﺪ داد‪ ،‬روﺷـﻦ ﻣـﻲ‬
‫ﺷــﻮد‪ .‬ﻣــﺎده ‪ ،٤‬ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ ﺣــﻞ اﺧــﺘﻼف ﻧﻈــﺮ در ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن ﻓــﻮق را ﻣــﺸﺨﺺ‪ ،‬و ﺗــﺼﺮﯾﺢ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﯾﻚ ﺷـﺮح ﮐﺘﺒـﻲ ﺣـﺎوي‬
‫دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮد را ﻇﺮف ‪ ٤٨‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﻮده ﺗـﺎ آﻧـﺎن‬
‫ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺔ ﺧﺼﻮﺻﻲ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد اﺧـﺘﻼف ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و آن را ﺑـﻪ ﻫﻤﮑـﺎران‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻋﻼم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗـﺼﻤﯿﻢ در ﺻـﻮرت ﻣـﺬاﮐﺮه ﺟﻠـﺴﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ درج ﺷـﺪ و‬
‫رﻋﺎﯾﺖ آن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭼﻬﺎر دوﻟﺖ اﻟﺰاﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.١٨٧‬‬
‫‪٢٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺣﺪود ‪١٩١٤‬‬

‫ﻣﺎده ‪ ٢‬ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ‪ ١٩١٣‬ﻣﻘـﺮر ﻣـﻲداﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﻂ ﻣـﺮزي ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾـﺪ‬
‫ﺣﺪود‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭼﻬﺎر دوﻟﺖ در ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ .‬در اﺟـﺮاي آن ﯾـﻚ‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺮزي ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن اﯾـﺮان‪ ،‬ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧﮕﻠـﯿﺲ و روﺳـﯿﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ٩‬ﻣﺎه اداﻣـﻪ داﺷـﺖ و ‪ ٤٨‬ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ از آﻏـﺎز ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ّاول ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن‪ ٢٢٧ ،‬ﺳﺘﻮن ﻣﺮزي از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺎ آرارات‬
‫ﻧﺼﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻮرت ﺟﻠﺴﺎت اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﻲ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ اﺳـﻼﻣﺒﻮل و ﺻـﻮرت ﺟﻠـﺴﺎت ﻣﻨـﻀﻢ ﺑـﻪ آن ‪ ٧٠٠‬ﻣﺎﯾـﻞ ﻣﺮﺑـﻊ از‬
‫اراﺿﻲ اﯾﺮان واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ را ﺑـﻪ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ واﮔـﺬار ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫»اراﺿﻲ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه ﺑﺨﺸﻲ از ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق از ﭼﺎﻫﻬـﺎي ﻧﻔﺘﺨﺎﻧـﻪ‬
‫و ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﺟﺰو »اراﺿﻲ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ« ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺮارداد ‪١٩٣٧‬‬

‫ﭘـﺲ از ﭘﺎﯾـﺎن ﺟﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ّاول‪ ،‬ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻓـﺎﺗﺢ ﻃﺒـﻖ ﻣﻌـﺎده ﺳــﻮر ‪ ١٠‬اوت ‪،١٩٢٠‬‬
‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت وﺳﯿﻊ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ را در اروﭘﺎ و ﻏﺮب آﺳﯿﺎ از آن ﺟﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻀﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻗﯿﻤﻮﻣﯿﺖ« زﯾﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ »ﺳـﺎن رﻣـﻮ« در ‪ ٢٥‬آورﯾـﻞ ‪ ،١٩٢٠‬ﻋـﺮاق و ﻓﻠـﺴﻄﯿﻦ و‬
‫اردن‪ ،‬ﺳــﻬﻢ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن و ﺳــﻮرﯾﻪ و ﻟﺒﻨــﺎن‪ ،‬ﺳــﻬﻢ ﻓﺮاﻧــﺴﻪ ﺷــﺪ‪ .‬ﭘــﺲ از آن دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن‬
‫»ﻓﯿﺼﻞ« ﭘﺴﺮ ﺷﺮﯾﻒ ﺣﺴﯿﻦ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘﺎدﺷـﺎه ﻋـﺮاق اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮد‪ .‬ﻓﯿـﺼﻞ در ‪ ١٠‬اﮐﺘﺒـﺮ‬
‫‪ ١٩٢٢‬ﻗﺮاردادي ﺑﺎ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﯿﺲ اﻣـﻀﺎ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ آن‪ ،‬ﻋـﺮاق ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻋﺮاق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ ﻋﻀﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﻣﻠــﻞ ﻓــﺮاﻫﻢ ﮐﻨــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ دوﻟــﺖ اﯾــﺮان ﺑــﻪ رﺳــﻤﯿﺖ ﺷــﻨﺎﺧﺘﻦ آن را ﻣﻮﮐــﻮل ﮐــﺮد ﺑــﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﻮق ﺣﻘﺔ اﯾـﺮان در ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﺤﺘـﺮم‬
‫ﺷﻤﺮدن ﺣﻘﻮق اﺗﺒﺎع اﯾﺮان در ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﻮرد آزار و اذﯾﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎﻧﻊ را از ﻣﯿـﺎن ﺑـﺮدارد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ وزﯾـﺮ ﻣﺨﺘـﺎر‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧‬‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺲ در اﯾﺮان ﻃﻲ ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﻮرخ ‪ ١١‬ﻣﺎرس ‪ ١٩٢٩‬ﺑﻪ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟـﺔ اﯾـﺮان ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﻢاﮐﻨﻮن دﺳﺘﻮراﺗﻲ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدهام ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺟﻨﺎب اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ﺑـﺪﻫﻢ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ دوﻟﺖ اﯾﺮان اﮐﻨﻮن ﻋﺮاق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣـﻦ ﭘـﺲ از‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺮوح از ﻧﻈﺮﻫﺎي دوﻟﺖ اﯾـﺮان درﺑـﺎره ﻣـﺸﮑﻼت ﻋﻤﻠـﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﺷــﻲ اﺳــﺖ از وﺿــﻊ ﻓﻌﻠــﻲ اﻣــﻮر در ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب و از ﺗــﻀﻤﯿﻦﻫــﺎﯾﻲ ﮐــﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ آﮔﺎﻫﻲ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺳـﺎﻃﺖ ﻧـﺰد دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻣـﺴﺎﻋﺪت‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي ﻣﻌﻘﻮل ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪«.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻃﻤﯿﻨﺎن رﺳﻤﻲ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ و در‬
‫ﺗﯿﺮﻣﺎه ‪) ١٣٠٨‬ژوﺋﯿﻪ ‪ (١٩٢٩‬اوﻟﯿﻦ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ اﯾـﺮان در ﻋـﺮاق ﮔـﺸﺎﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬وﻟـﻲ دوﻟـﺖ‬
‫ﻋﺮاق و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﻪ از ﻃﺮف آن ﮐﺸﻮر درﺑﺎرة اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي ﻣﻌﻘﻮل اﯾﺮان ﻗﻮل ﻣﺴﺎﻋﺪ‬
‫داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ در رﻋﺎﯾـﺖ ﺣﻘـﻮق اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﻧﯿﺎوردﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻤﺎم وﻋﺪهﻫﺎ آن ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان‪ ،‬دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪاﻟﺘﺄﺳﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑـﻪ‬
‫رﺳﻤﯿﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد ﭘﻲ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻃـﻲ ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺷـﻤﺎره ‪٣٢٧٦‬‬
‫آذر ‪ ،١٣١٠‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺤﺪﯾـﺪ ﺣـﺪود ‪ ١٩١٤‬از ﻧﻈـﺮ اﯾـﺮان ﻓﺎﻗـﺪ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫‪٢‬‬
‫اﺳﺖ و آن را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻟﻐﻮ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺣﺪود ‪ ١٩١٤‬از ﺳـﻮي اﯾـﺮان رواﺑـﻂ دو ﮐـﺸﻮر رو ﺑـﻪ ﺗﯿﺮﮔـﻲ ﻧﻬـﺎد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق در ‪ ٢٩‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٣٤‬ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻣﺎده ‪ ١١‬ﻣﯿﺜﺎق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠـﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻮراي ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد و در آن اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩١٣‬و ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﺗﺤﺪﯾـﺪ ﺣـﺪود ‪ ١٩١٤‬را‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﺮار داد و ﻣﺄﻣﻮران دوﻟﺖ اﯾﺮان را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز در آﺑﻬﺎي ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان در اﺛﺒﺎت اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩١٣‬و اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣـﺮزي‬
‫‪ ١٩١٤‬ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ اﯾﺮان و ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺸﻲ‬
‫از ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻮراي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﭘــﺲ از آﻧﮑــﻪ »ﻟــﺮد ﭘﺎﻟﻤﺮﺳــﺘﻮن« ﻧﺎﻣــﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪه ﺧــﻮد را ﺧﻮاﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺳــﻔﯿﺮ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن در‬

‫‪ ١‬ـ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﻘﺎﯾﻘﻲ ﭼﻨﺪ درﺑﺎرة اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪) ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬وزارت(‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﻨﺒﻊ ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.١١‬‬
‫‪٢٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ روﺳﯿﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫»ﺧﻂ ﻣﺮزي ﺑﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و اﯾﺮان ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌـﻲ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻣﮕـﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﻚ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ از ﻃﺮف اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و روﺳﯿﻪ‪«.‬‬
‫ﻫﻤـــﯿﻦ ﻧﻈـــﺮ از ﻃـــﺮف ﻣـــﺄﻣﻮران اﻧﮕﻠﯿـــﺴﻲ و روﺳـــﻲ ﮐـــﻪ ﺑـــﺮ ﺗﻌﯿـــﯿﻦ ﺧـــﻂ ﻣـــﺮزي و‬
‫ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻣﺮزﻫﺎ ﻧـﺎﻇﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺄﻣﻮران ﻣـﺬﮐﻮر ﻃـﻲ ﻧﺎﻣـﻪاي ﮐـﻪ در ﺳـﺎل‬
‫‪ ١٨٥١‬ﺑﻪ دوﻟﺘﻬﺎي ﻣﺘﺒﻮع ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ ﻣﻲداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﺼﻤﻤﺎﻧﻪ درﺑﺎرﻫﺎي ﻣـﺎ‬
‫)اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن و روﺳــﯿﻪ( ﺗﻘﺮﯾﺒــﺎً ﻣﺤــﺎل ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑــﻮد‪ .‬ﻣــﻮاﻧﻌﻲ را ﮐــﻪ ﺳــﺪ راه‬
‫‪٢‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻣﺮز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮد‪«.‬‬
‫در ﻧﺎﻣﻪ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ﮐﻪ در اواﯾﻞ ﻗـﺮن ﺑﯿـﺴﺘﻢ ﻫـﺮ دو ﮐـﺸﻮر‬
‫روﺳــﯿﻪ و اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن ﻋﻼﻗــﻪﻣﻨــﺪ ﺑﻮدﻧــﺪ ﮐــﻪ درﺑــﺎره ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻧﻔــﻮذ ﺧــﻮد در ﺧــﺎور ﻧﺰدﯾــﻚ ﺑــﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ را ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي ﺧﻮد را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن‪ ،‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺗﻬﺮان ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ و ﭘﺮوﺗﮑـﻞ‬
‫‪ ٢١‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩١١‬درﺑﺎره ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻧﻲ ﻣﺮﮐﺐ از ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﺎوي از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﮐـﺸﻮر‬
‫ﺑــﻪ اﻣــﻀﺎﺀ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎن اﯾــﺮان و ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ رﺳــﯿﺪ‪ .‬وزارت ﺧﺎرﺟــﻪ اﯾــﺮان ﺑــﺎ ارﺳ ـﺎل روﻧﻮﺷــﺖ‬
‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮراي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ را ﺟﻠﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋـﺮاق در ﻧﺎﻣـﻪ ﺧـﻮد ﺑـﻪ آن ﺷـﻮرا‬
‫اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪه ﮐﻪ از ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺗﻬـﺮان ﻧـﺎم ﺑﺒـﺮد و ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ﺗﻬـﺮان داراي ّ‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺎه ‪ ٣‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻗﯿﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ اﺳﺎس ﮐﺎر ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﻣـﺸﺘﺮك ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ‬
‫ﻗﺮارداد ارز روم در ﺳﺎل ‪ ١٩٤٧‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ﻣﻄﻠﻘـﺎً از اﻗـﺪام ﻣﯿـﺮزا ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﮐﻪ در ‪ ٣١‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ١٨٤٨‬ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪ ،‬ذﮐﺮي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻓﻘﻂ‬
‫آن ﻗﺮاردادي را ﮐﻪ ﺣﺎوي ‪ ٩‬ﻣﺎده و در ﺳﺎل ‪ ١٨٤٨‬اﻣﻀﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﻣـﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ در ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺗﻬﺮان ﻓﻘﻂ و ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺳﺎل ‪ ١٨٤٧‬ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٨٤٨‬ﻫﯿﭻ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺎرهاي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪ ١٨٤٨‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻤـﻞ آﻣــﺪه‪ ،‬از ﻧﻈــﺮ ﭘﺮوﺗﮑــﻞ ﺗﻬــﺮان ﺑــﺪون اﻋﺘﺒـﺎر اﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ ﻧﻈــﺮ در ﺟﻠــﺴﺎت ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن‬

‫‪١ - Rouhollah, Ramazani, The Foreign Policy of Iran in World Affairs (viginia ١٥٠٠ – Adeveioping nation‬‬
‫‪Press, ١٩٦٦) P.٥٦ ١٩٤٧.‬‬
‫‪٢ - League of Nations, official Journal Feb, ١٩٣٥. P. ٢١٨.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩‬‬

‫اﺳﻼﻣﺒﻮل ﮐﻪ از ‪ ١٢‬ﺗﺎ ‪ ٢٥‬ﻣﺎرس و از ‪ ٩‬ﺗﺎ ‪ ٢٢‬اوت ‪ ١٩١٢‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ رﻋﺎﯾﺖ و ﻋﻤﻞ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﭙﺲ دوﻟﺖ روﺳﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺸﺎر آورد و آن را ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﮐﺮد در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ آن‬
‫ﻧﻈﺮ را از ﻟﺤﺎظ اﺻﻮﻟﻲ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ از آن ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷـﺪ‪ .‬ﻃﺒـﻖ ﻣـﺎده ‪ ٢‬ﭘﺮوﺗﮑـﻞ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺧﻂ ﻣﺮزي ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺘﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﯾـﻚ روش »ﺑﯿﻄﺮﻓـﻲ‬
‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ« ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬دو دوﻟﺖ ﻣﯿﺎﻧﺠﻲ )اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و روﺳﯿﻪ( ﺑـﺪون ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آن و ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻘﺮرات ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮﻧﻬﺎي ﻻﻫـﻪ در ‪ ١٨٩٩‬و ‪ ١٩٠٧‬ﺑـﺎ روش »ﻣـﺴﺘﺒﺪاﻧﻪاي«‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي را ﺣﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻟﻞ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩١٣‬و ﺻﻮرت ﺟﻠﺴﺎت‬ ‫وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ّ‬
‫ﺗﺤﺪﯾﺪ ﺣﺪود ‪ ،١٩١٤‬از ﻇﻨﺮ دوﻟﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻞ‬
‫‪ ٧‬ﻗــﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳــﻲ ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ ﮐــﻪ در ﺳــﺎل ‪ ١٩٠٩‬اﺻــﻼح ﺷــﺪ‪ .‬ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﭘﺎرﻟﻤــﺎن ﺑــﺮاي اﻧﻌﻘــﺎد‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬واﮔﺬاري اراﺿﻲ و ﯾﺎ اﻟﺤﺎق اراﺿﻲ‪ ،‬ﺿـﺮورت دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪ‪ ،‬رﺳـﻤﺎً اﻋـﻼم‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩١٣‬ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠـﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ و ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻮﺷـﯿﺢ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در آن زﻣﺎن ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎﻃﻞ‬
‫و ﺑﻲاﺛﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﻮد ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ﺟﺪﯾﺪي را در ﺳﺎل ‪ ١٩٣٢‬اﻣﻀﺎ‪ ،‬و ﺣـﺪود ﻣﺮزﻫـﺎي ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪١٩٣٧‬‬

‫در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺬاﮐﺮات اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺼﻮل ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﮐﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ او را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎﻟﻲ را اﯾﻔﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻠﻲ »ﻧـﻮري ﺳـﻌﯿﺪ« در اوت‬
‫‪ ١٩٣٥‬در ﺗﻬﺮان ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ »ﺗﺎﻟﻮگ« ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺪوده آﺑﺎدان ﺧـﻂ ﻣـﺮزي دو ﮐـﺸﻮر‬
‫در ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻫﯿﺄﺗﻲ را ﺑﺮاي اﺗﻤﺎم ﻣـﺬاﮐﺮات ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﻐـﺪاد ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪.‬‬
‫وﻟﻲ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻋﻨﻮان ﮐﺮد ﮐﻪ در ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﺷﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ ﻓـﻮق‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻮري ﺳﻌﯿﺪ درﺑﺎره ﻟﺰوم ﺷﺮﮐﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ‬
‫‪٣٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷﻤﺎره ‪ ١٩١٤‬ﻣﻮرخ ‪ ٢٣‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٣٦‬ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت اﯾﺮان در ﺑﻐﺪاد ارﺳﺎل ﮐﺮد و در آن اﻇﻬـﺎر‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫»ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻗﺮارداد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺸﺘﻲﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮﮐـﺐ از ﺳـﻪ ﻋـﻀﻮ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر ﺛﺎﻟﺜﻲ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻣﺮ ذﯾﻨﻔﻊ اﺳﺖ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺒﺎدل ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ آن روز‬
‫ﮐﻪ آﻟﻤﺎن و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﺗﻬـﺎﺟﻢ وﺳـﯿﻌﻲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ دول اﺳـﺘﻌﻤﺎري ﻣﺨـﺼﻮﺻﺎً دوﻟـﺖ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺣﺒﺸﻪ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬و ﻣﺸﮑﻼﺗﻲ ﮐـﻪ آﻟﻤـﺎن در ﻗـﺎره‬
‫اروﭘﺎ‪ ،‬ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﻲ و اﻃﺮﯾﺶ ﺑﺮاي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻲآورد‪ ،‬و دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﻲ ﻓﻌـﺎل آﻟﻤـﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﻧﻈﯿﺮ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻔﻮذي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻲ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد از ﻣﻨـﺎﻓﻊ وﺳـﯿﻊ و ﮔـﺴﺘﺮده‬
‫ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬آن دوﻟـﺖ را ﺑـﻪ اﻋﻤـﺎل ﻓـﺸﺎر و ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﻧﻈﺮﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﺮان وادار ﮐﺮد ﺗﺎ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺣﻘﻮق ﻣـﺴﻠﻢ اﯾـﺮان و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﯿﺎﺗﻲ آن در ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪ ،‬ﻗﺮارداد ﻣﺮزي را اﻣﻀﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه اﯾﺮان زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻋﻠﻲرﻏﻢ دﻋﺎوي ﮔﺬﺷـﺘﻪ و اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﺛﺒـﺎت ﺣﻘـﻮق ﺧـﻮد در‬
‫ﺷﻂاﻟﻌـﺮب ـ در آن ﻗـﺴﻤﺘﻲ ﮐـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺮز اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﻣﺮﺑـﻮط اﺳـﺖ ـ ﻣـﻲﻧﻤـﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد‪ ١.‬ﻃﺮح اﯾﻦ ﻗﺮارداد در ﺑﻐـﺪاد ﺗﻬﯿـﻪ و ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر رﺳﻤﻲ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٣‬ﺗﯿﺮﻣـﺎه ‪ ٤) ١٣١٦‬ژوﺋﯿـﻪ ‪ (١٩٣٧‬ﺑـﯿﻦ وزﯾـﺮ اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ ﻋـﺮاق و‬
‫اﯾﺮان اﻣﻀﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر روز ﺑﻌـﺪ در ‪ ١٧‬ﺗﯿﺮﻣـﺎه ‪ ٨) ١٣١٦‬ژوﺋﯿـﻪ ‪ (١٩٣٧‬ﭘﯿﻤـﺎن ﺳـﻌﺪآﺑﺎد ﺑـﯿﻦ‬
‫‪٢‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﮐﺸﻮر اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر اﺳﺎﺳﺎً ﻫﻤﺎن ﺧﻄﻮﻃﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﭘﺮوﺗﮑﻞ‬
‫اﺳﻼﻣﺒﻮل )‪ (١٩١٣‬و ﺻﻮرت ﺟﻠﺴﺎت ‪ ١٩١٤‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬
‫وﺟﻮد دارد و آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮز ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧـﻂ ﺗـﺎﻟﻮگ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آﺑـﺎدان اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرخ ‪ ٢٩‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪) ١٩٨٠‬ﻫﻔﺖ روز ﭘـﺲ از ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان( ﺿـﻤﻦ ﺷـﺮح اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺑـﯿﻦ‬
‫اﯾﺮان و دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم و دﻗﯿﻖﺗﺮ در ژوﺋﯿﻪ ‪ ،١٩٣٧‬ﻃﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ﮐـﻪ زﯾـﺮ‬
‫ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﻂ ﻣﺮزي ﺑﻪ ﻋﻘﺐ و ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ اﯾﺮاﻧﻲ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب ﺑـﺮده ﺷـﺪ و ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺷـﻂ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎ‪ ،‬ص ‪.١٩٧‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١‬‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻠﻤﺔ ﺗﺎﻟﻮگ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر وارد ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺮزي اﯾﺮان ﺑﺎ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻂ ﺗﺎﻟﻮگ ﯾﻚ اﺻﻞ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣـﺮز در ﺳـﺮ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬در اروﻧﺪرود ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آﺑـﺎدان ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺮز ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي ﺗﻌﯿــﯿﻦ و ﻋﻼﻣــﺖﮔــﺬاري ﻣﺮزﻫــﺎي زﻣﯿﻨــﻲ ﻧﯿــﺰ دو ﮐــﺸﻮر ﻣﻮاﻓﻘــﺖ ﮐﺮدﻧــﺪ ﺗــﺎ‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻧﻲ ﻣﺮزي ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد رژﯾﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ اروﻧﺪرود ﻧﯿﺰ دو ﮐﺸﻮر ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺘﺴﺎوي ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﯿﻬﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎز ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ در ﻣـﻮرد ﮐـﺸﺘﯿﻬﺎي ﺟﻨﮕـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎي ﺟﻨﮕﻲ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻗﺮارداد از ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻘﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿﺔ ﻋﻮارض ﻣﺄﺧﻮذه ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري اروﻧﺪرود و ﺑﻬﺒﻮد راه ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ١.‬ﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ »ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ «.‬از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب ﯾـﻚ رودﺧﺎﻧـﻪ داﺧﻠـﻲ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﻚ آﺑﺮاه ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎي‬
‫ﺗﺠﺎري ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺮاق ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻤﺎل‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬از ورود ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ ﺑـﻪ آﺑـﺮاه‬
‫ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﻧﯿﺰ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣــﺎده ‪ ٤‬ﭘﺮوﺗﮑــﻞ ﻣﻨــﻀﻢ ﺑــﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﻣــﺮزي ‪ ،١٩٣٧‬ﻧــﺸﺎﻧﺔ اﻋﻤــﺎل ﻧﻔــﻮذ ﺻــﺮﯾﺢ دوﻟــﺖ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﻫﺮ دو دوﻟﺖ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﺎده ﻣﻘﺮر ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾـﻚ از‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﯾﻔﻲ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎدة ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ‪٣٠‬‬
‫ژوﺋﻦ ‪ ١٩٣٠‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اروﻧﺪرود در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻠﯿﺲ دارد‪ ،‬ﺧﻠﻠﻲ وارد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣــﺎدة ‪ ٥‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﻣﻘــﺮر ﻣــﻲدارد ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ اﯾﻨﮑــﻪ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺸﺘﺮﮐﻲ در‬
‫ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ اروﻧﺪرود دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗـﺮاردادي راﺟـﻊ ﺑـﻪ ﻧﮕﻬـﺪاري و ﺑﻬﺒـﻮد راه‬
‫ﮐــﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺣﻔــﺎري‪ ،‬راﻫﻨﻤــﺎﯾﻲ و ﻋﻮارﺿــﻲ ﮐــﻪ ﺑﺎﯾــﺪ اﺧــﺬ ﺷــﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻌﻘــﺪ ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬در ﻣــﺎده ‪٢‬‬
‫ﭘﺮوﺗﮑــﻞ ﺿــﻤﯿﻤﻪ ﻧﯿــﺰ دو ﮐــﺸﻮر ﺗﻌﻬــﺪ ﮐﺮدﻧــﺪ ﻇــﺮف ﻣــﺪت ﯾــﻚ ﺳــﺎل از ﺗــﺎرﯾﺦ اﺟــﺮاي‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻗﺮاردادي را ﮐﻪ در ﻣﺎده ‪ ٥‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ‬
‫ﻣﺮزي ‪ ١٩٣٧‬ﺗﻼش ﯾﮑﺼﺪﺳﺎﻟﺔ اﯾﺮان ﺑﺮاي اﻋﺎده ﺣﻘﻮق ﻣـﺴﻠﻢ ﺧـﻮد در اروﻧـﺪرود از ﻣﯿـﺎن‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٠١‬‬
‫‪٣٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫رﻓﺖ و ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ رودﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻋﺮاق واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺮزي ‪ ١٩٣٧‬ﺗﻼش ﯾﮑﺼﺪﺳﺎﻟﺔ اﯾﺮان ﺑـﺮاي اﻋـﺎده ﺣﻘـﻮق ﻣـﺴﻠﻢ ﺧـﻮد‬
‫در اروﻧﺪرود از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ و ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ رودﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻋـﺮاق واﮔـﺬار‬
‫ﮐﺮد‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﺎ اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٣٧‬ﺑﻪ ﻫﺪف دﯾﺮﯾﻨﺔ ﺧﻮد رﺳﯿﺪ و ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖ‬
‫از ﻋﺮاق و ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﻓﺸﺎر ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد را در ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫»ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﻇﻤﻲ«‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ اﺳﺒﻖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻧﻘﺶ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﯾﻚ ﻗﺮن و ﻧﯿﻢ ﻗﺒﻞ ﭼـﻪ در ﻣﻮﻗـﻊ ﻣـﺬاﮐﺮات ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ‬
‫ارز روم و ﭼﻪ در ﻣﺬاﮐﺮات اﺳﻼﻣﺒﻮل‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨـﮓ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﭼـﻪ‬
‫ﭘــﺲ از ﺗــﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣــﺖ ﻋــﺮاق‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﻣﻠــﻞ و ﻏﯿــﺮه ﮐﻮﺷــﺶ ﮐﺮدﻧــﺪ‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﺮان را از ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﻟﻐﻮ رﺳﻤﻲ ﻗﺮارداد ‪١٩٣٧‬‬

‫ﺑﻌﺪ از روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻤﺪر ﻋﺮاق )‪ ،(١٩٥٨‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬
‫ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﻨﻔﻲ در ﻣﺠﻼت و رادﯾـﻮ و ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان و‬
‫ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻘـﯿﻢ ﻋـﺮاق و اﯾﺠـﺎد ﻣﺰاﺣﻤـﺖ در اروﻧـﺪ رود ﻫﻤـﻮاره اﯾـﺮان ﺧﻮاﻫـﺎن‬
‫اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٣٧‬ﺑﻮد و ﻃﻲ ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد را ﺑﻪ دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﻣـﺎده ‪ ٥‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﺮﺣﺪي ‪ ،١٩٣٧‬ﺧﻮاﻫـﺎن ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﻬﺖ روﺷﻦ ﺷﺪن وﺿﻌﯿﺖ ادارة ﻣﺸﺘﺮك اروﻧﺪرود ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫ﻋﺮاق در ﻫﺮ دور از ﻣﺬاﮐﺮه ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ ٤‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ‬
‫ﻋﻮارض ﻣﺄﺧﻮذ‪ ،‬از ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺻﺮف ﺑﻬﺒﻮد ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ در اروﻧﺪرود ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﻟﮑـﻦ‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق از اﻧﺠـﺎم اﯾـﻦ ﻣـﺎده ﺧـﻮدداري ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨـﻲ ﻋﻤـﻼً ﺑـﺎ ﻋـﺪم اﺟـﺮاي ﻣـﻮاد‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬در راﺳﺘﺎي ﻟﻐﻮ آن ﭘﯿﺸﻘﺪم ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي آﻧﮑـﻪ واﮐـﻨﺶ ﺗﻨـﺪي ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻧـﺸﺎن دﻫـﺪ و ﺑـﺮاي ﻫﻤﯿـﺸﻪ او را از‬
‫ﺗﮑــﺮار اﺟــﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ‪ ١٩٣٧‬ﺑــﺎز دارد در ‪ ١٥‬آورﯾــﻞ ‪ ٢٦) ١٩٦٩‬ﻓــﺮوردﯾﻦ ‪ (١٣٤٨‬ﺳــﻔﯿﺮ‬
‫اﯾﺮان در ﺑﻐﺪاد را ﺑﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﺣﻀﺎر ﮐﺮد و ﺑﻪ وي ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﻇﻤﻲ »ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻂاﻟﻌﺮب و ﻣﺮز ﻋﺮاق« آﯾﻨﺪه‪ ،‬دورة ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،٦‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ ،١٣٢٩‬ص ‪ ٥١‬ـ ‪.٣٥٠‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣‬‬

‫»دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺷﻂاﻟﻌﺮب را ﺟﺰﺋﻲ از ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﻣﻲداﻧـﺪ و از دوﻟـﺖ اﯾـﺮان‬

‫درﺧﻮاﺳــﺖ ﻣــﻲﮐﻨــﺪ ﺑــﻪ ﮐــﺸﺘﻲﻫــﺎﯾﻲ ﮐــﻪ ﭘــﺮﭼﻢ اﯾــﺮان را در ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب‬
‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷــﺘﻪاﻧــﺪ دﺳــﺘﻮر دﻫــﺪ ﮐــﻪ ﭘــﺮﭼﻢ ﺧــﻮد را ﭘــﺎﯾﯿﻦ آورﻧــﺪ و اﮔــﺮ در آن‬
‫ﮐﺸﺘﻲ ﻓﺮدي از اﻓﺮاد ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﻲ اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ آن ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎ را ﺗـﺮك‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻗـﻮه ﻗﻬﺮﯾـﻪ‪ ،‬اﻓـﺮاد ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﻲ‬
‫اﯾﺮان را از ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ ﺧﺎرج ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و در آﯾﻨﺪه ﻧﯿـﺰ اﺟـﺎزه ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داد‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر اﯾﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وارد ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان از ﺑﺮﺧﻮرد ﻏﯿﺮاﺻﻮﻟﻲ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧـﺸﻢ آﻣـﺪ و ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﻗﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬را رﺳﻤﺎً ﻟﻐﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو اﻓﺸﺎر«‪ ،‬ﻗـﺎﺋﻢ ﻣﻘـﺎم وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬در ‪ ٣٠‬ﻓـﺮوردﯾﻦ ‪ ١٣٤٨‬در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ ﭘﺲ از ذﮐﺮ ﺗﺨﻠﻔـﺎت دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق و رﻓﺘـﺎر ﺧـﺸﻦ و ﻏﯿﺮاﻧـﺴﺎﻧﻲ او ﺑـﺎ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن‬
‫ﻣﻘﯿﻢ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪ ١٩٣٧‬را از ﺳﻮي اﯾﺮان ﺑﻲارزش و ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﻲاﺛـﺮ اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان اﻋﻼﻣﯿﻪاي در ‪ ٧‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ ١٣٤٨‬ﺻﺎدر ﮐـﺮد و در‬
‫آن ﻟﻐﻮ رﺳﻤﻲ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬را اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﺮان در ﻟﻐﻮ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٣٧‬ﺑﻪ دو اﺻﻞ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﺻﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ اوﺿﺎع و اﺣﻮال "‪"Rebus sic Stantibus‬‬

‫اﯾــﻦ اﺻــﻞ ﺣــﺎﮐﻲ از آن اﺳــﺖ در ﺻــﻮرﺗﻲ ﮐــﻪ ﻗــﺮاردادي زﯾــﺮ ﻓــﺸﺎر ﯾــﻚ »اوﺿــﺎع و‬
‫اﺣﻮال« ﺧﺎص ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ در آن »اوﺿﺎع و اﺣﻮال« ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺎﺳﻲ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺮارداد را ﻓﺴﺦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ اﺻﻞ اﯾﺮان ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﮐـﻪ در اﻣـﻀﺎﺀ ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬زﯾـﺮ ﻓـﺸﺎر دوﻟـﺖ‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﺮاق ﮐﺎﻣﻼً از ﻃﺮف دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ در‬
‫ﻣـﺎده ‪ ٤‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺬﮐﻮر ﮐــﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻋـﺮاق ﺑــﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ‪ ١٩٣٠‬و ﻓﻘـﺮه ﻫﻔــﺘﻢ‬
‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻣﻨﻀﻢ ﺑﻪ آن وﻇﺎﯾﻒ و ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻠﻠﻲ‬
‫وارد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﭼﻮن اﻣﺮوزه دﯾﮕﺮ زﯾﺮ ﻧﻔﻮذ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮار ﻧﺪارد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﯾﻚ‬

‫‪ ١‬ـ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﻘﺎﯾﻘﻲ ﭼﻨﺪ درﺑﺎره اﺧﺘﻼف اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪ ٨٣‬ـ ‪.٨٢‬‬
‫‪٣٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺎﺳﻲ در اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻫﻨﮕـﺎم اﻧﻌﻘـﺎد ﻗـﺮارداد اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻗـﺮارداد ﻓـﻮق را ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲداﻧﺪ و آن را ﻟﻐﻮ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( اﺻﻞ وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻬﺪ "‪"Pacta SUNT Servanda‬‬

‫اﯾﺮان ﻃﻲ ﻣﺬاﮐﺮات و ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت ﻣﮑﺮر ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﻋﻼم ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺪارك و اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط را ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ اﺳﺖ از ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ و وﻓـﺎي ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪ اﯾـﺮان‬
‫در اﺟــﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ‪ ١٩٣٧‬و ﭘﺮوﺗﮑــﻞ آن‪ ،‬در اﺧﺘﯿــﺎر دارد و ﻧﯿــﺰ ﺑــﻪ ﻣــﺪارﮐﻲ ﮐــﻪ ﻧــﺸﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﯾﻲ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟـﺮاي ﻣـﻮاد ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺎد ﮐـﺮده اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد ﮐﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻣﺴﺎﻋﻲ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﮑﺮر دوﻟﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺑـﻲاﻋﺘﻨـﺎﯾﻲ‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از اﺟﺮاي آن ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ روﯾﻪ دﻓﻊاﻟﻮﻗﺖ ﺳﺮ ﺑﺎز زدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻋﻤﻼً ﻧﻘﺾﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺻﻮل ﻣﺴﻠﻢ ﺣﻘـﻮق‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان آن را ﺑﺪون ارزش‪ ،‬ﮐﺎن ﻟﻢ ﯾﮑﻦ و ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل ﻟﻐــﻮ ﻗــﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬دوﻟــﺖ ﻋــﺮاق ﺑــﻪ ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﺷــﮑﺎﯾﺖ ﮐــﺮد و آن را‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ ٣‬و ‪ ٤‬و ﻣﺎده ‪ ٢‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ داﻧـﺴﺖ‪ .‬دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﺑـﻲدرﻧـﮓ و‬
‫دور روز ﭘﺲ از ﻧﺎﻣﺔ ﻋﺮاق ﭘﺎﺳﺦ آن را ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﺔ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪة داﺋﻤـﻲ اﯾـﺮان در ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي رﺋﯿﺲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ارﺳـﺎل ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﮐـﺎر ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﺎﻻ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻮﻧﯿﻦ روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ در ‪ ٢١‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ١٣٥٢‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ آن‪،‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﮑﺎﯾﺖ‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﺸﺴﺖ ﻓﻮري اﻣـﻀﺎﺀ‬
‫ﺷﻮرا را ﮐﺮد‪ .‬دوﻟﺖ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ از دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺑﺎزدﯾـﺪ از‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻲاﺳﺎس ﺑﻮدن ادﻋﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﺷﻤﺎرة ‪ ٣٤٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‬

‫در ﭘﻲ درﺧﻮاﺳﺖ دوﻟﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ‪ ٢٦‬ﺑﻬﻤـﻦ و ‪ ٣‬اﺳـﻔﻨﺪ ‪ ١٣٥٢‬ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬

‫ﺟﻠﺴﻪ داد و ﭘﺲ از اﺳﺘﻤﺎع ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺮر داﺷﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٨٧٣‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.١٣٤٨‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٥‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ از ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زد و ﺧﻮرد واﻗﻊﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﻨـﺪ و ﻇـﺮف ﺳـﻪ‬
‫ﻣﺎه ﮔﺰارﺷﻲ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺣﻮادث ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫»ﮐﻮرت واﻟﺪﻫﺎﯾﻢ«‪ ،‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪» ،‬وﮐﻤـﻦ ﻣـﻮﻧﯿﺲ« ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﻣﮑﺰﯾـﻚ را ﺑـﺮاي‬
‫اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬وي در رأس ﻫﯿﺄﺗﻲ در اﺳﻔﻨﺪ ‪ ١٣٥٢‬ﻋﺎزم ﻋـﺮاق و اﯾـﺮان ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﯿﺲ از ﺗﻤﺎم ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺮزي ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردﻫـﺎ روي داده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﺎزدﯾـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻫـﺪف‬
‫ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ّ‬ ‫ﻣﻮﻧﯿﺲ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺼﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺣﻮادث ﻣﺮزي را رﯾﺸﻪﯾـﺎﺑﻲ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬وي‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﻚ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫـﺎﯾﻲ را ﺑـﺎ ﺧﻄـﻮط ﻣﺘﻔـﺎوت ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻨﺎد ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﻧﺎﺷـﻲ از ﻧﺎﺗﻤـﺎم ﻣﺎﻧـﺪن ﮐـﺎر ﻋﻼﻣـﺖﮔـﺬاري ﻣـﺮز داﻧـﺴﺖ و ﻃـﺮﻓﯿﻦ را ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﻚ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺟﺪﯾـﺪ ﻣـﺸﺘﺮك و ﺗﺤﺪﯾـﺪ ﺣـﺪود ﺗـﺸﻮﯾﻖ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﻮﻧﯿﺲ در ﻧﺘﯿﺠـﺔ‬
‫ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻣﺎدﮔﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ در ﻣﺮزﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬وي ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﺼﻮﻣﺖآﻣﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي اﺳﺘﻤﺎع ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ داد و ﭘﺲ‬
‫از ﺑﺮرﺳــﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌــﺔ ﮔــﺰارش وي‪ ،‬ﺑــﻪ ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﺔ ﺷــﻤﺎره ‪ ٣٤٨‬ﻣﺒــﺎدرت ﮐــﺮد‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ رﻋﺎﯾﺖ اﮐﯿﺪ ﻗﺮارداد آﺗﺶﺑﺲ ‪ ٧‬ﻣﺎرس ‪١٩٧٤‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺳﺮﯾﻊ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر از ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮزي‬
‫‪ ٣‬ـ اﺟﺘﻨﺎب از ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻋﻤﺎل ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫‪ ٤‬ـ از ﺳﺮ ﮔﯿﺮي ﻣﺬاﮐﺮات دو ﮐﺸﻮر ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻞ ﻫﻤـﺔ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ دوﺟﺎﻧﺒﻪ‬

‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪١٩٧٥‬‬

‫در اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٣٤٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎي ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﻲ دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪،‬‬
‫ﻣﺪت ‪ ١٧‬روز )‪ ٢١‬ﻣﺮداد ﺗﺎ ‪ ٦‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٥٣‬در اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻼﻗـﺎت و ﻣـﺬاﮐﺮه‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺣﻤﻼت ﮐﺮدﻫـﺎ ﻋﻠﯿـﻪ ﻋـﺮاق و ﺑـﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣـﺆﺛﺮ اﯾـﺮان‬
‫ﻣﻘﺎرن ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ وزﯾـﺮان ﺧﺎرﺟـﻪ دو ﮐـﺸﻮر ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دﯾـﺪار‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٣٥‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل اﯾــﻦ ﺗﻮاﻓــﻖ‪ ،‬وزراي ﺧﺎرﺟــﻪ دو ﮐــﺸﻮر در ژاﻧﻮﯾــﺔ ‪ ١٩٧٥‬در اﺳــﻼﻣﺒﻮل ﺑــﺎ‬
‫ﯾﮑــﺪﯾﮕﺮ ﻣﻼﻗــﺎت ﮐﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻟﮑــﻦ ﻧﺘﯿﺠــﺔ ﻣﻄﻠــﻮﺑﻲ از ﻣــﺬاﮐﺮات ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻧﯿﺎﻣــﺪ‪ ،‬زﯾــﺮا وزﯾــﺮ‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق ﺑﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ در اروﻧﺪرود ﺗﺄﮐﯿﺪ‪ ،‬و آن را ﺟﺰﺀ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻠـﻲ ﻋـﺮاق ﻗﻠﻤـﺪاد‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﺎرس ‪) ١٩٧٥‬اﺳـﻔﻨﺪ ‪ (١٣٥٣‬ﺟﻠـﺴﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺳـﺮان اوﭘـﻚ در اﻟﺠﺰﯾـﺮه ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﮐﻪ ﻣﯿﺰﺑـﺎن اﺟـﻼس اوﭘـﻚ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺣـﻞ اﺧـﺘﻼف ﺑـﯿﻦ دو‬
‫ﮐـﺸﻮر ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ ﺷـﺪ و رؤﺳــﺎي ﻫـﺮ دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋــﺮاق ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘــﺖ ﮐﺮدﻧــﺪ و در‬
‫روزﻫﺎي ‪ ٤‬ﺗﺎ ‪ ٦‬ﻣﺎرس ﻃﻲ دو ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﯿﻦ ﺷﺎه اﯾﺮان و ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﮐـﻪ‬
‫در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻌﺎون رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋـﺮاق ﺑـﻮد اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ و »ﻫـﻮاري ﺑﻮﻣـﺪﯾﻦ«‪ ،‬رﺋـﯿﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ ،‬ﻧﯿـﺰ در ﮔﻔﺘﮕﻮﻫـﺎ ﺣـﻀﻮر داﺷـﺖ‪ .‬در ﺟﻠـﺴﺔ آﺧـﺮ ﺳـﺮان اوﭘـﻚ‪ ،‬ﻫـﻮاري‬
‫ﺑﻮﻣﺪﯾﻦ در ﻣﯿﺎن ﺗﻌﺠﺐ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رؤﺳﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫»ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﻢ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯾـﻚ ﺗﻮاﻓـﻖ ﮐﻠـﻲ ﺑـﯿﻦ دو‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺮادر اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت آﻧﻬﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫اﺻﻮﻻً ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم »اﻋﻼﻣﯿﺔ اﻟﺠﺰاﯾﺮ« ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٦‬ﻣﺎرس‬
‫‪ ١٥) ١٩٧٥‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ (١٣٥٣‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻃــﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮزﻫــﺎي زﻣﯿﻨــﻲ ﺧــﻮد را ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﭘﺮوﺗﮑــﻞ اﺳــﻼﻣﺒﻮل ‪ ١٩١٣‬و ﺻــﻮرت‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ‪ ١٩١٤‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎي آﺑﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻂ ﺗﺎﻟﻮگ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﻮد ﮐﻨﺘﺮل دﻗﯿﻖ و ﻣـﺆﺛﺮي ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻗﻄـﻊ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ رﺧﻨﻪ و ﻧﻔﻮذ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺔ »ﺧﺮاﺑﮑﺎراﻧﻪ« داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻣﻘﺮرات ﻓﻮق‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺠﺰﯾﻪﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮاي ﯾﻚ راه ﺣﻞ ﮐﻠـﻲ ﺑـﻮده‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻫﺮﯾﻚ از ﻣﻔﺎد ﻓﻮق ﺑﺎ روﺣﯿﺔ ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺠﺰﯾﺮه ﻣﻐﺎﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺻﺪور اﻋﻼﻣﯿﺔ ﻣﺸﺘﺮك اﻟﺠﺰﯾﺮه‪ ،‬وزﯾﺮان اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق و اﻟﺠﺰاﯾـﺮ‬
‫ﻃﻲ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﺸﺴﺖ در ﺗﻬﺮان و ﺑﻐﺪاد و اﻟﺠﺰﯾﺮه‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺣﻞ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد اﺧـﺘﻼف‬

‫‪ ١‬ـ رﯾﺸﺔ ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٣٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٧‬‬

‫ﻣﺬاﮐﺮه و ﺗﻮاﻓـﻖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻮاﻓـﻖ اﻣـﻀﺎﺀ »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺮزي ‪ «١٩٧٥‬ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ داراي ﺳﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻣﺠﺪد ﻣﺮز زﻣﯿﻨﻲ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬
‫‪ ٢‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮز رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬
‫‪ ٣‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﺮز اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬
‫‪ ٤‬ـ اﻟﺤﺎﻗﯿﺔ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٥‬ﻣﺎدة ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٧٥‬داراي ‪ ٤‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺗﮑﻤﯿﻠﻲ ﻧﯿﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در ‪ ٢٦‬دﺳـﺎﻣﺒﺮ در ﺑﻐـﺪاد ﺑـﻪ‬
‫اﻣﻀﺎ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آب رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮزي‬
‫‪ ٢‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‬
‫‪ ٣‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻒ اﺣﺸﺎم‬
‫‪ ٤‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮان ﻣﺮزي‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ ‪ ١٩٧٥‬و ﭘﺮوﺗﮑــﻞﻫــﺎي ﻣﻨــﻀﻢ ﺑــﻪ آن را ﻣﺠــﺎﻟﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕــﺬاري اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺳﻨﺎد ﺗـﺼﻮﯾﺐ آن در ‪ ٢٢‬ژوﺋـﻦ ‪ ١٩٧٦‬درﺗﻬـﺮان ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﺪ و از ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﻻزماﻻﺟﺮاﺀ ﮔﺮدﯾﺪ و ﭼـﻮن ﻃﺒـﻖ ﻣـﺎده ‪ ١٠٢‬ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﯿﻦ دو و ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﯾـﺪ در دﻓﺘـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫اﺳﻨﺎد ﻓـﻮق ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎرهﻫـﺎي ‪ ١٤٩٠٣‬ﺗـﺎ ‪ ١٤٩٠٧‬ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان »ﻣﻌﺎﻫـﺪات اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق« در‬
‫دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﻟﺠﺰاﯾﺮ‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ از ﻣﻮاد اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻃﺒﻖ ﻣـﺎده ّاول اﻋﻼﻣﯿـﻪ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﺮزﻫﺎي زﻣﯿﻨﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮد ﻋﺮاق ﺣﻞ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ آن و ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﻗﺒﻮل ﻣﻲﮐﻨـﺪ ﻣﻘـﺪاري از اراﺿـﻲ را ﮐـﻪ در ﺗـﺼﺮف اﯾـﺮان ﻗـﺮار داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎده دوم اﻋﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از رﯾﺸﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﺧﺘﻼف ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻂ ﺗـﺎﻟﻮگ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﻂ ﻣﺮزي در ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﯾﺮان ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﺮاق ﻣﻲﭘـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺮزي ﺗﺎﻟﻮگ را ﮐﻪ روش ﻣﺘﺪاول ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫‪٣٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٣‬ـ ﻣﺎده ﺳﻮم اﻋﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻋﺮاق ﺣـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد زﯾـﺮا‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن‪ ،‬اﯾﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻠﻮﯾﺤﻲ ﻣﻲﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻫـﺎ در ﺷـﻤﺎل ﻋـﺮاق ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدارد و ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺣﻔﻆ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﻔﻮذ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﻣﺰاﺣﻤﻲ ﺑـﺮاي ﻫﺮﯾـﻚ از دو ﻃـﺮف اﯾﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻣﺎده ﭼﻬﺎرم اﻋﻼﻣﯿﻪ از ﯾﻚ ﺟﻬﺖ واﺣﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎص اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻪ راه ﺣﻞ ﻣﻮاد ﻓﻮق‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﺪاﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳـﺖ و ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﯾﮑـﻲ از اﺟـﺰاﺀ ﻣﺘـﺸﮑﻠﻪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫روح ﺗﻮاﻓـﻖ اﻟﺠﺰﯾـﺮه ﻣﻐـﺎﯾﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﺎده ﭼﻬـﺎرم ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌﯿـﺖ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻃــﺮﻓﯿﻦ‬
‫دﻻﻟﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﻫﻤﺔ ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﺎ را ﯾﻚ واﺣﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﯿﻚﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪ ١٩٧٥‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻓﻖ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺧﻮد از »ادارة ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ« ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ و‬
‫ﺟﺪي دوﻟﺘﺎﯾﺮان و ﻋـﺮاق در ﺣـﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﯾﺎد ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ّ‬
‫و ﺗﺤﮑﯿﻢ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻓﯿﻤﺎﺑﯿﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ دارد‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﻣـﺎده ‪ ٤‬ﺑـﻪ ﭼﻬـﺎر ﻧﮑﺘـﻪ ﻣﻬـﻢ‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ّ .‬اول آﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻣﺮزﻫـﺎي زﻣﯿﻨـﻲ‪ ،‬رودﺧﺎﻧـﻪاي و اﻣﻨﯿـﺖ در ﻣﺮزﻫـﺎ‬
‫»ﺟﺰﺀ ﻻﯾﺘﺠﺰاي« ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮم‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﺻﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪ و ﯾﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑـﻮدن‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده و ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺮرات ﺳـﻪ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ »ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫ﯾﻚ راه ﺣﻞ ﮐﻠﻲ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ «.‬ﭘﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺻـﻞ‪ ،‬ﻧـﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗـﺼﻤﯿﻢ و ﻗـﺼﺪ ﻫـﺮ دو‬
‫ﮐﺸﻮر در ﺣﻞ ﮐﻠﯿﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﯿﻤﺎﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣـﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي دﻗﯿـﻖ و ﻣـﺸﺮوﺣﻲ را درﺑـﺎره ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﺣـﻞ‬
‫اﺧﺘﻼف اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣـﺬاﮐﺮات دوﺟﺎﻧﺒـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آورﻧـﺪ و در ﺻـﻮرﺗﻲ ﮐـﻪ در ﻇـﺮف دو ﻣـﺎه ﺑـﻪ ﺣـﻞ‬
‫ﻣـﺪت ﺳـﻪ ﻣـﺎه ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي دوﻟـﺖ ﺛﺎﻟـﺚ ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ و در‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﺎﯾـﻞ ﻧـﺸﺪﻧﺪ در ّ‬
‫ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﯿﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬در ﻇﺮف ﻣﺪت ﯾﻚ ﻣﺎه ﺣـﻞ اﺧـﺘﻼف را ﺑـﻪ داوري‬
‫ارﺟﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ از وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﭼﻬـﺎر ﻗـﺮارداد اﺧﯿـﺮ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٩‬‬

‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻗـﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾـﺮ ﻣﯿـﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬دوﻟـﺖ روس ﯾـﺎ اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻮردﻫﻨﺪه و ﺗﻨﻈﯿﻢﮐﻨﻨﺪه ﻣﺘﻦ ﻗـﺮارداد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﻣﯿـﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﯾـﺮ‬
‫اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان دوﺳــﺖ ﻣــﺸﺘﺮك دو دوﻟــﺖ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﺗــﻼش ﻣــﻲﮐﻨــﺪ‪ .‬در‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬روس و ﯾﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑـﻮد و دوﻟﺘﻬـﺎي اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ‬
‫آزاداﻧﻪ و ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﻣـﺬاﮐﺮه ﺑﻨـﺸﯿﻨﻨﺪ و اﺧـﺘﻼف ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑـﺪون‬
‫واﺳﻄﻪ ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻫﺮ ﻣـﻮرد ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ دﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﺷـﺪه از ﺳـﻮي‬
‫روس ﯾﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻟﺤﺎظ ﮐﻨﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ در ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد‪ ،‬ﻗـﺼﺪ‪،‬‬
‫رﺿﺎ و آزادي ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺑﺤـﺚ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن اﺧﺘﻼﻓـﺎت رﯾـﺸﻪاي اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬و ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪه ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ در ﻫﺮ ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻃـﺮﻓﯿﻦ اﻣـﻀﺎ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﺣـﻀﻮر ﻗـﺪرﺗﻬﺎي اﺳـﺘﮑﺒﺎري ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ و دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻧﻬﺎ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺘﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ ﻣﻌﺎﻫـﺪات و‬
‫ﻋﺪم اﺳﺘﺤﮑﺎم و دوام آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺪرﺗﻬﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺳﺮﺷـﺎري ﮐـﻪ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس داﺷﺘﻪاﻧﺪ و دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾـﺮان و ﯾـﺎ ﻋـﺮاق را‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ؛ ﻓﻠﺬا ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻗﺮاردادﻫﺎ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ روزي ﻣﻨـﺎﻓﻊ آﻧﻬـﺎ‬
‫اﻗﺘﻀﺎ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آن را ﻧﻘﺾ‪ ،‬و ﮐﺎن ﻟﻢ ﯾﮑﻦ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪون ﻫـﯿﭻ ﺗﺮدﯾـﺪي‬
‫ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﻧﻘـﺾ ﻗﺮاردادﻫـﺎ و ﺗـﺸﺪﯾﺪ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان وﻋـﺮاق را ﺑﺎﯾـﺪ در ﻧﻘـﺶ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﻫﺪاف او ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﮔﺮﭼﻪ اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ و ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف اﻣﮑﺎﻧـﺎت‬
‫زﯾﺎدي را ﺻﺮف ﺑﻬﺒﻮد رواﺑﻂ و رﻓﻊ ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ روي ﮐﺎر آﻣﺪن دوﻟﺘﻲ اﺳﺘﺒﺪادي ﻫﻤﺔ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎي ﻣـﺴﺘﺒﺪ ﻧﻈﯿـﺮ ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﺗﺠـﺎوزﮔﺮي‪،‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﻞ را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﻲﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي اﻣﻀﺎﺀ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻼك ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ‬
‫آﻧﻬﺎ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ارزش ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﺧـﻮردن ﺗـﻮازن‬
‫‪٤٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻫﺮﮐﺪام‪ ،‬ﻣﻠﻐﻲ اﻋﻼم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﻗـﺮارداد ‪ ٤‬ژوﺋﯿـﻪ ‪ ١٩٣٧‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺗﺨﻠﻔـﺎت‬
‫ﻣﮑﺮر دوﻟﺖ ﻋﺮاق و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ آن ﺑﻪ درﺧﻮاﺳـﺘﻬﺎي ﻣﺘـﻮاﻟﻲ اﯾـﺮان ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺟـﺮا‬
‫ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ ﺷﺎه ﻣﺨﻠﻮع اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ او ﺑـﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﺎﻻ رﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻘﺶ ژاﻧﺪارﻣﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ را داﺷﺖ‪ ،‬در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٧‬آورﯾﻞ ‪ ١٩٦٩‬ﻗﺮارداد ﻣﺬﮐﻮر را ﻟﻐﻮ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻣـﺸﮑﻼت ﻃﺒﯿﻌـﻲ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺮد و ﺑـﺎ اﺣـﺴﺎس ﺑﺮﺗـﺮي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰﯾﺮه را ﻟﻐـﻮ ﮐـﺮد و ﻧﯿـﺎت ﺗﻮﺳـﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﺧـﻮد را در ﻗﺎﻟـﺐ ﺟﻨﮕـﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻪ ﻇﻬﻮر ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎي ﻣﻨﻀﻢ ﺑﻪ آن ﻫﻤﻪ راﻫﻬﺎي ﺣـﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت‬
‫را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬ﻟﮑـﻦ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﺿـﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾـﻲ‪ ،‬ﻋﻤـﻼً ﺑـﺎ ﺷﮑـﺴﺖ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً وﻗﺘﻲ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰﯾﺮه‪ ،‬ﺑﺎ آن ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ و ﺻﺮاﺣﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑـﻪ اﻣـﻀﺎ‬
‫رﺳﯿﺪ و ﺗﮑﺮار ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﻲ ﭼﻮن »ﻗﻄﻌﻲ«‪» ،‬داﺋﻤﻲ« و »ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ« و »ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻧﻘـﺾ« در آن‪،‬‬
‫ﻋﺪهاي از ﺧﻮشﺑـﺎوران ﺳﯿﺎﺳـﻲ زﻧـﺪه ﮐـﺮد ﮐـﻪ دوران اﺧﺘﻼﻓـﺎت و ﺗﯿﺮﮔـﻲ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﮑﺮ را در ّ‬
‫رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؛ ّاﻣـﺎ ﻫﻤﮕـﺎن دﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﻋﻤـﺮ ﻗـﺮارداد‬
‫‪ ١٩٧٥‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﮐﻮﺗـﺎهﺗـﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﺑـﻮد و ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﮐﻤـﺎل‬
‫ﻏﺮور و ﺣﻤﺎﻗﺖ آن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﯿﺮه ﻧﺎﺑﺎوران ﭘﺎره ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺷﺪ و ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﻲ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺣﺮﮐﺖ را در ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ دﯾﺪ ﻣﺜﺒﺖ ارزﯾـﺎﺑﻲ ﮐـﺮد‪ ،‬ﻟﮑـﻦ اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻧﻔﻮذ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ در آن‪ ،‬از اﺳﺘﻘﻼل در رأي و آزادي ﻋﻤـﻞ ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬اﻣـﺮوزه‬
‫ﻗــﺪرﺗﻬﺎي ﺑــﺰرگ ﺑــﻪ ﺟــﺎي ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ در ﺣــﻞ اﺧﺘﻼﻓــﺎت‪ ،‬در ﻗﺎﻟــﺐ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي از ﭘﯿﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﺷـﺪه و ﺑـﺎ ﺗـﻮﺟﯿﻬﻲ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن اﻫـﺪاف اﺳـﺘﻌﻤﺎري ﺧـﻮد را‬
‫ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ اﮔﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ از اﺳﺘﻘﻼل و ﻗـﺪرت اﺟﺮاﯾـﻲ ﺑﺎﻟﻔﻌـﻞ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮد‪،‬‬
‫در ﻗــﻀﯿﻪ ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق‪ ،‬اﯾــﻦ ﻫﻤــﻪ ﺿــﻌﻒ و ﺗﻌﻠــﻞ ﺑــﻪ ﺧــﺮج ﻧﻤــﻲداد و ﻣﻨﺎﻗــﺸﻪ و‬
‫درﮔﯿــﺮي ﺗــﺎ ﻫــﺸﺖ ﺳــﺎل ﺑــﻪ درازا ﻧﻤــﻲﮐــﺸﯿﺪ‪ّ ،‬اﻣــﺎ ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮري ﮐــﻪ ﻗــﺒﻼً ﮔﻔﺘــﻪ ﺷــﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈــﯿﻢ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓـﺎرس ﺑـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺠـﺎل‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٤١‬‬

‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗـﺎﻃﻊ و ﻓﺮاﮔﯿـﺮ را ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ و اﻣـﺮوز ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ داوري ﺷـﻔﺎﺑﺨﺶ آﻻم‬
‫ﻣﺴﮑﻨﻲ ﺑﺮ وي زﺧﻢ ﻋﻤﯿﻖ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ازﭼﻨـﺪ ﮔـﺎه‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ّ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺮ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﮐﻪ رﯾﺸﺔ ﻫﻤﺔ ﻣﺼﯿﺒﺖﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﺎﻟـﺔ اﺑﻬـﺎم‬
‫ﺗــﺼﻤﯿﻢﮔﯿــﺮي ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ اﺳــﺖ و ﻣﻨﺘﻈــﺮ روزي اﺳــﺖ ﮐــﻪ اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻬﺎ در ﻣــﻮرد او‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﯾﺦ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ ٢‬ـ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ را در اﻧﻌﻘﺎد ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻣﯿﺎن اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٣٧‬را ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٧٥‬و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ از ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺤﺚ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن ﻣﻨﺎﻗـﺸﺎت ﺗـﺎرﯾﺨﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﭼـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺠﻲ ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﯾﺪ؟‬
‫‪٤٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎور ﻣﯿﺎﻧﻪ در زﻣﺎن ﻇﻬﻮر اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻧﻮﺷﺘﺎري دﯾﮕﺮ‪ ١،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺒﺴﻮط ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﺎن اﺟﻤـﺎﻟﻲ ﺑﻌـﻀﻲ‬
‫از ﻣﻄﺎﻟــﺐ ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﻧﻘــﺶ اﺳــﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬــﺎﻧﻲ در ﺷــﺮوع ﺟﻨــﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠــﻲ ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ‬
‫اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺑﻌـﺪ از ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب و ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﺑﺮﺗـﺮ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﻲ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨـﮓ ﻣـﻮرد‬ ‫رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ ﻋﺮاق‪ ،‬از ﻧﮑﺎت ﺣﺎﺋﺰ ّ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﯾـﺮان ﺧـﺸﻢ اﺳـﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑـﻮﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑـﺎ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨـﺖ‪،‬‬
‫زﯾــﺮا ﻋــﻼوه ﺑــﺮ ﺳــﺮﻧﮕﻮﻧﻲ رژﯾــﻢ ﺷﺎﻫﻨــﺸﺎﻫﻲ ﮐــﻪ ﺣــﺎﻓﻆ ﻣﻨــﺎﻓﻊ آﻧــﺎن در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧــﻪ‬
‫ﻣﺤــﺴﻮب ﻣــﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﻋﻤــﺪﺗﺎً ﺑــﺎ ﺳﯿﺎﺳــﺖ اﺳــﺘﻘﻼلﺟﻮﯾﺎﻧــﻪ و ﻧﻔــﻲ ﺳــﻠﻄﻪ ﺷــﺮق و ﻏــﺮب ﻣﻨــﺎﻓﻊ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧـﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﺷـﻐﺎل ﻻﻧـﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳـﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎ در‬
‫اﯾﺮان ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﯿﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﺳﻔﺎرت ﺧﻮد در اﯾـﺮان ﻋﻤـﻼً ﺧـﻮد را در ﻣﺤﺎﺻـﺮة ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧـﻪ اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ دﯾــﺪ و ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﻓــﺸﺎرﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳــﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐــﺎت ﮔــﺴﺘﺮده ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﻧﺘﻮاﻧــﺴﺖ از اﯾــﻦ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺒﺲ در ﭘﻨﺠﻢ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﺳﺎل ‪ ١٣٥٩‬ﺟﻬـﺖ‬
‫آزادي ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮد دﺳﺖ ﻣﻲزد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘـﺲ از ﻧﺎﮐـﺎﻣﻲ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻃـﺒﺲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺤـﺖ ﻓـﺸﺎر ﻗـﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﯾـﺮان‬
‫ﮐﻮدﺗــﺎي ﻧــﻮژه را داﻣــﻦ ﻣــﻲزﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﻋــﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ روﺑــﺮو ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬آﻧﮕــﺎه اﻣﺮﯾﮑــﺎ و‬
‫ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﻚ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻣﺮزي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿـﺎع ﺳﯿﺎﺳـﻲ داﺧـﻞ‬
‫و ﺗﻮان ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺪف او را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻃﺮح ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑـﻪ اﯾـﺮان در دﺳـﺘﻮر ﮐـﺎر ﻣﺘﺨﺼـﺼﺎن و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻗـﺮار‬

‫‪ ١‬ـ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎي آن‪ ،‬از ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪.‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٤٣‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﮐﺎخ ﺳﻔﯿﺪ در اﯾﻦ ﺑﺎره اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺤﺎﺻﺮه درﯾﺎﯾﻲ و ﻫﻮاﯾﻲ‬
‫‪١‬‬
‫و ﺟﻨﮓ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋـﺮاق ﺑـﺎ ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ راه ﺣـﻞ ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎﻃﺮح‬
‫ادﻋﺎﻫﺎي واﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺑﺮ اروﻧﺪرود و اﺳـﺘﺮداد ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ و‪ ...‬ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاي ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻧﻤﻮد و ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﺑﯿـﺎن اوﺿـﺎع ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي و ﻧﻈـﺎﻣﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‪ ،‬در ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ اوﺿﺎع اﯾﺮان را در آن زﻣﺎن اﺟﻤﺎﻻً ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎ را ﺑـﻪ ﭘﺎﺳـﺦ اﯾـﻦ ﺳـﺆال ﮐـﻪ‬
‫آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً ﮐﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ( اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎرز اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ اﯾﺮان ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ‬
‫ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻘــﺎً آﻏــﺎز ﻧﺨــﺴﺖوزﯾــﺮي ﻣﻬﻨـﺪس ﺑﺎزرﮔــﺎن )‪ ١٦‬ﺑﻬﻤــﻦ ‪ (١٣٥٧‬ﺗــﺎ ﺳــﻘﻮط‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر در ﺗﯿﺮﻣﺎه ‪ ١٣٦٠‬را ﻣـﻲﺗـﻮان دوران ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬـﺎ ﻧﺎﻣﯿـﺪ‪ .‬ﻣﻬﻨـﺪس ﺑﺎزرﮔـﺎن و‬
‫ﻫﻤﻔﮑﺮاﻧﺶ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻋﺎديﺳﺎزي رواﺑﻂ ﺑﺎ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬و ﺳﯿﺎﺳـﺖ داﺧﻠـﻲ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺟﺬب ﺗﻤﺎم ﮔﺮوﻫﻬﺎ و دﺳﺘﺠﺎت ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻬﺎﯾﻲ ﮐـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻣـﺎﻫﻮي ﺑـﺎ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﻲ ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺣﮑـﻮﻣﺘﻲ ﮐـﻪ در رأس آن وﻟـﻲ ﻓﻘﯿـﻪ ﻋـﺎدل و ﺟـﺎﻣﻊاﻟـﺸﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺎ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ و ﭘﯿـﺮو ﺧـﻂ‬
‫اﻣﺎم)ره( وﺣﺪت ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺿﻤﻦ ﻣﺜﺒﺖ ارزﯾﺎﺑﻲ‬
‫ﮐﺮدن روﻧﺪ ﺗﺤﻮﻻت داﺧﻠﻲ اﯾﺮان ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﺮد ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎس داﺧﻠﻲ اﯾـﺮان‬
‫را در ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺎ دﺧﺎﻟـﺖ در اﻏﺘـﺸﺎﺷﺎت‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﮔﻨﺒﺪ و‪ ...‬ﺿﻤﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﮐـﺮدن ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺣـﺰب ﷲ و ﭘﯿـﺮو‬
‫ﺧﻂ اﻣﺎم)ره( درﺻﺪد ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ در ﻣﺴﻨﺪ اﻣﻮر ﺑﺮآﻣﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﺔ دﯾﻠﻲ اﮐﺴﭙﺮ ‪ ١١‬آورﯾﻞ ‪.١٩٨٠‬‬

‫‪٤٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺮوﻫﻬـﺎي ﭼــﭗ و راﺳــﺖ ﻧﯿـﺰ از اﯾــﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿــﺖ اﺳــﺘﻔﺎده ﮐـﺮده و ﺑــﺎ ﺣــﻀﻮر در ﻣﺮاﮐــﺰ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺗﻼش ﮔﺴﺘﺮدهاي را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗـﺼﺪ داﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از اوﺿﺎع‪ ،‬در ﻣﺼﺎدر ﺣﺴﺎس ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺷﺘﺔ اﻣﻮر را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﻌﻞ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﯿﺦ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ آﻣﺪه را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺻﯿﻞ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻪ از ﻓﺮاﻣﯿﻦ و دﺳﺘﻮرات اﻣـﺎم‬
‫ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﻧﻘﻼب و اﺟﺮاي اﺣﮑﺎم اﺳﻼم ﻫﻤﻪ‬
‫ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري رﻓﺮاﻧﺪوم ‪ ١٢‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ ١٣٥٨‬ﮐﻪ‬
‫در آن ﻧﻮع ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗـﺪوﯾﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺪﻣﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ را در ﺟﻬﺖ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس‬
‫ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ ﺑﺮداﺷــﺘﻨﺪ‪ّ .‬اﻣــﺎ اﯾﺠــﺎد ﺟــﻮ ﻧــﺎآرام ﺳﯿﺎﺳــﻲ و ﻓــﺸﺎرﻫﺎي رواﻧــﻲ از ﺳــﻮي‬
‫ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎ و ﺗﻔﺮﻗﻪاﻓﮑﻨﻲ در ﺻﻔﻮف ﻣﻠﺖ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾـﻚ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺧـﺎرﺟﻲ در ﺳـﺎﯾﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ‬
‫ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺘﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺆﻣﻦ و ﺣﺘﻲ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره(‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻣﻮرد ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻣﺒﺎرزاﺗﻲ آﻧﻬﺎ ﻋﻠﯿـﻪ رژﯾـﻢ ﭘﻬﻠـﻮي‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮرداري آﻧﻬﺎ در ﺑﻌـﺪ از اﻧﻘـﻼب ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﻣﺒـﺎرز‬
‫ﺟﺪي ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺎﺳﺎ ً اﻋﺘﻘﺎدي ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ رژﯾﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﻧﺪاﺷﻨﺘﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﭘﯿﺮوزي ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﻟﻲ اﺻـﻠﻲ اﻧﻘـﻼب ﻗﻠﻤـﺪاد ﮐـﺮده و ﺣﺘـﻲ اﻣـﺎم)ره( را از ﭼﻬـﺮهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺒﺎرزي ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻚ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روي ﮐـﺎر آﻣـﺪن ﻣﻬﻨـﺪس ﺑﺎزرﮔـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮي از ﺳﻮي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﺎﺻﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﯾﺮا اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ و ﻫﺮ ﻣﺪﻋﻲ دﯾﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر را ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺑﻲﮐﻔﺎﯾﺘﻲ آﻧﻬﺎ اﺻﻼً وارد ﺻﺤﻨﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﺨـﻞ‬
‫ّ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑـﻮد‪) .‬اﻵن ﻫـﻢ ﺑـﺎ آن ﻫﻤـﻪ رﺳـﻮاﯾﻲ ﻣـﺪﻋﻲ ﺧﯿﻠـﻲ ﭼﯿﺰﻫـﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ( زﯾﺮا ﺑﺎ ﯾﺪك ﮐﺸﯿﺪن ﺳﺎﺑﻘﻪ زﻧﺪان و ﻣﺒﺎزره ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻌﻀﺎً ﺟﻨﺎحﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎرس ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻓﮑﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪهاي‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﺎم)ره( ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ را وارد ﺻﺤﻨﻪ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﺘﺤـﺎن ﺧـﻮد را‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٤٥‬‬

‫ﭘﺲ داده و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻃﻮﻣﺎر آﻧﻬﺎ در ﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬و از ﻧﻈـﺮ ﻣﻌﻈـﻢﻟـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ زﻣـﺎن‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ اوﻟﯿﻪ اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ ﮐـﻪ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺣـﺎﻓﻆ‬
‫اﺻﻠﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ را در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺑﺎ وﺟـﻮد ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ در‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي اﺟﺮاﯾﻲ ﮐﺸﻮر ﻧﺎﮐﺎم ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺘﺎبزدﮔﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﻮل ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﺎه ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫ﺑﺎ ﻋﻠﻨﻲ ﮐﺮدن اﻫﺪاف ﭘﻨﻬﺎن در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫـﺎ ﺣﺘـﻲ ﺑﺮﻗـﺮاري راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ اﻣﺮﯾﮑـﺎ و‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺳﺮان آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﻘﻼب و ﭘﯿﺮو ﺧﻂ اﻣﺎم)ره( را در ﺷـﺮاﯾﻄﻲ ﻗـﺮار داد ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺪاﯾﺖ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎ ﯾﻌﻨﻲ ﺳﻔﺎرت اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪه و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣـﻮدة‬
‫اﻣﺎم)ره( اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻧﻘﻼب اول را ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼــﻪ اﺷــﻐﺎل ﺳــﻔﺎرت اﻣﺮﯾﮑــﺎ ﺗﻮﺳــﻂ داﻧــﺸﺠﻮﯾﺎن ﭘﯿــﺮو ﺧــﻂ اﻣــﺎم و اﻓــﺸﺎي اﻫــﺪاف‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺘﻦ از ارﺗﺒﺎط ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮان دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺳـﻘﻮط‬
‫دوﻟﺖ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻨﻲﺻﺪر ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان رﺋـﯿﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اداﻣـﻪ داده و ﺑـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺣـﺬف ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ از ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ او در داﺧﻞ را ﺑﯿﺸﺘﺮ از دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻂ اﻣﺎم و ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﻓﺎدار ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﻂ‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎﺳﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر آزاد ﮐـﺮدن ﺟﺎﺳﻮﺳـﺎن ﺧـﻮد در ﺳـﻔﺎرت اﻣﺮﯾﮑـﺎ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﻣـﻲﺗـﻮان ﻗﻄـﻊ ارﺳـﺎل‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺗﺠﺎري و ﺗﻮﻗﻒ واردات اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﻮﺳـﻂ ﮐـﺎرﺗﺮ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫ﻣﻮﻗﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻟﻐـﻮ ﭘﺮوازﻫـﺎي اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﺮان و ﺻـﺪور روادﯾـﺪ ﺑـﺮاي اﯾﺮاﻧﯿـﺎن و ﺗﻮﻗﯿـﻒ‬
‫داراﺋﯿﻬﺎي اﯾﺮان در ﺑﺎﻧﮑﻬﺎر اﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫ب( ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎ و ﻧﺎآراﻣﯿﻬﺎي ﻣﺮزي در اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫ج( ﻃﺮح ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ در واﻗﻌﺔ ﻃﺒﺲ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ آزاد ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬـﺎي اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ در‬
‫اﯾﺮان‪.‬‬
‫د( درﺧﻮاﺳﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺑﺎزار ﻣﺸﺘﺮك اروﭘﺎ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫اﯾﺮان و ﻣﻮاﻓﻘﺖ آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻫـ( اﯾﺠﺎد ﺟﻮ ﺷﺪﯾﺪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ و ﺟﻨﮓ رواﻧﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺆﻣﻦ و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾـﻚ‬
‫‪٤٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‪.‬‬

‫و( ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺤﻮر ﻗﺮار دادن ﺑﻨﻲﺻﺪر رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ در اﺟﺮاي اﻫﺪاف داﺧﻠـﻲ و‬
‫اﯾﺠــﺎد وﺣــﺪت ﺗــﺎﮐﺘﯿﮑﻲ ﺑــﯿﻦ ﻫﻤــﺔ ﮔﺮوﻫﻬــﺎي ﻣﺨــﺎﻟﻒ در ﻟــﻮاي ﺑﻨــﻲﺻــﺪر و اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ آن‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻓـﺸﺎرﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﮑﺘﺒـﻲ را از ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻧﻘـﻼب‬
‫ﺣﺬف و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﺷﺪه اﯾﺠﺎد‬
‫ﯾﻚ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻣﺮزي و درﮔﯿـﺮ ﺷـﺪن ﺑـﺎ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق را ﺑـﺮاي ﺷﮑـﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﮑﺘﺒـﻲ ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ از ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺪور اﻧﻘﻼب ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﻚ دوﻟﺖﻫـﺎي ﻣﺮﺗﺠـﻊ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎ ً رژﯾﻢ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺷﺨﺺ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷـﺮوع ﻣﻨﺎﺳـﺐ داﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا رژﯾـﻢ ﺑﻌﺜـﻲ ﻋـﺮاق ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﺑﯿـﺸﺘﺮﯾﻦ ﺷـﯿﻌﻪ و‬
‫وﺟــﻮد ﻋﺘﺒــﺎت ﻣﻘﺪﺳــﺔ اﻣﺎﻣــﺎن ﺷــﯿﻌﻪ در آن ﮐــﺸﻮر ﺧــﻮد را اوﻟــﯿﻦ ﮐــﺎﻧﻮن ﺳــﺮاﯾﺖ ﺻــﺪور‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺶ از ﺳﺮان دوﻟﺘﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺣﺴﺎس ﺧﻄـﺮ ﻧﻤـﻮد‬
‫و ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت آﯾﺖ ﷲ ﺻﺪر و ﺧﻮاﻫﺮش ﺑﻪ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﻮان ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻣﺜﺒﺖ ارزﯾﺎﺑﻲ ﮐﺮدن اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐـﺎت ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ داﺧﻠﻲ اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺮﯾﻚ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﺪاﯾﺖ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ .‬و در‬
‫آن ﺳــﻮ رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق را وادار ﺑــﻪ ارﺳــﺎل ﮔــﺰارش ﺗﺤﺮﯾﮑــﺎت داﺧﻠــﻲ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬــﺎ ﺑــﻪ ﻣﺠــﺎﻣﻊ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮاﺳﺮي آﻧﻬﺎ را در آﯾﻨﺪه ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ وزارت‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٦‬ﻣﻪ ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن وﺣﺪت آﻓﺮﯾﻘﺎ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫دوﻟﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑـﻲ را ﮐـﻪ ﺷـﺎه ﺑـﺎ زور و ﺑـﺎ ﺗﺨﻠـﻒ از ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و‬
‫ﻋﺮف ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﺷـﻐﺎل ﮐـﺮده ﺑـﻮد ﻫﻨـﻮز در ﺗـﺼﺮف ﺧـﻮد دارد‪ ،‬ﺑـﻪﻋـﻼوه‬
‫دوﻟﺖ اﯾﺮان در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺎ ﺻﺪور ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻧﻘﻼب‬
‫اﯾﺮان دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺑـﻪ اﻋﻤـﺎل زور ﻣـﻲﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﻲ اﯾﺮان ﭘﺲ از ﻣﻼﻗـﺎت ﺑـﺎ اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ و ﺑﻨـﻲﺻـﺪر در‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٧‬آورﯾﻞ ‪ ١٩٨٠‬اﻋﻼم داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺪن و ﺑﻐﺪاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌـﻀﻲ از ﺷﺨـﺼﯿﺘﻬﺎي ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ وﻗـﺖ ﻫـﻢ در ﻣـﻮرد ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ ارﺿـﻲ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧﺪ‪ ١٧ ،‬ﻣﻪ ‪.١٩٨٠‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٤٧‬‬

‫ﺗﯿﺴﻔﻮن و ﻣﺪاﺋﻦ و ﺑﺼﺮه و دﯾﮕﺮ اراﺿﻲ ﻋﺮاق ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﯾﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﺎ ً ﻧﯿﺖ ﺳﻮﺋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮه دادن ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻲ ارزش اﯾﺮان ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﮑﻦ در ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻠﯿﻐـﺎت ﺧﻮﺷـﺎﯾﻨﺪ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬـﺎ در راﺳـﺘﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺗﺤﺮﯾـﻚ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪون ﺣﻤﺎدي ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪة دوﻟـﺖ ﺑﻌﺜـﻲ ﻋـﺮاق ﻫـﻢ در ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫اﻧﮕﺸﺖ روي ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈـﺮات ﮔﺬاﺷـﺖ و ﺑـﺎ ﺟﻤـﻊﺑﻨـﺪي از ﺻـﺪور اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﯾﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣـﻞ)ره( ﮐـﻪ در ﻫـﺮ ﻣﻘﻄﻌـﻲ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎي ﺷـﻮم دﺷـﻤﻨﺎن ﺑـﻮده و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫راﻫﻬﺎي ﺧﻨﺜﻲﺳﺎزي آن را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣـﻲﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﻧﯿـﺰ ﺗﻠﻘـﻲ ﻧﺎدرﺳـﺖ و ﻣﻐﺮﺿـﺎﻧﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ در ﻣﻮرد ﺻﺪور اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮاي آﮔﺎه ﮐﺮدن اذﻫـﺎن آﺣـﺎد ﻣﻠـﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﯾــﻦ ﻣﻌﻨــﻲ ﻏﻠــﻂ را از ﺻــﺪور اﻧﻘــﻼب ﺑﺮداﺷــﺖ ﻧﮑﻨﻨــﺪ ﮐــﻪ ﻣــﺎ ﻣــﻲﺧــﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﯾﻲ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﺔ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را از ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲداﻧﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﺔ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺤﻞ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ...‬ﻣﻌﻨﻲ ﺻﺪور اﻧﻘﻼب ﻣـﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺘﻬﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن را از اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﮐﻪ دارﻧﺪ و ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﻪاي ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و از اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻣﺨـﺎزن آﻧﻬـﺎ دارد ﺑـﻪ ﺑـﺎد ﻣـﻲرود و‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻓﻘﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺠـﺎت دﻫﻨـﺪ‪ ...‬ﻣـﺎ ﻣـﻲﺧـﻮاﻫﯿﻢ اﯾـﻦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در اﯾﺮان واﻗﻊ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﯿﺪاري و اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن را از اﺑﺮﻗـﺪرﺗﻬﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ دادﻧﺪ و دﺳﺖ آﻧﻬـﺎ را از ﻣﺨـﺎزن ﺧـﻮد ﮐﻮﺗـﺎه ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ در ﻫﻤـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻠﺘﻬﺎ و در ﻫﻤﺔ دوﻟﺖﻫﺎ واﻗﻊ ﺑﺸﻮد‪ ،‬آرزوي ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ روﺷﻦ ﻣﺎ در اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﻲﺻﺪر ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ از ﺑﺤﺮان ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾـﺮان در‬
‫ﺟﻬﺖ ﺣﺬف ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒﻲ و در رأس ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ روﺣﺎﻧﯿﺖ آﮔﺎه و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺷﺨﺺ ﺷﻬﯿﺪ آﯾﺖ ﷲ دﮐﺘﺮ ﺑﻬﺸﺘﻲ اﺳـﺘﻔﺎدة ﻣﻄﻠـﻮب را ﺑﺒـﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻊﮔﯿـﺮيﻫـﺎي‬
‫اﯾﺸﺎن در ّاﯾﺎم ﺑﻌـﺪ از ﺗﺠـﺎوز ﺳﺮاﺳـﺮي رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﻲﺻـﺪر از ﯾﮑـﺴﻮ ﻫـﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﺾ اﻋﻈﻤـﻲ از ﺧـﺎك ﮐـﺸﻮرﻣﺎن را در‬

‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﺔ ﻧﻮر‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺣﻀﺮت اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ)ره(‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ ﻣـﺪارك اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ وزارت ﻓﺮﻫﻨـﮓ و‬
‫ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ج ‪ ،١٣‬ص ‪.١٥‬‬
‫‪٤٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﮐﺮد و اﺻـﻼً اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻫﺪف ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺪاﺷﺖ و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻋﻠـﺖ ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﻋـﺪم ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰي ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﻲ‬
‫ﮐﻮﺗﺎهﻣﺪت و درازﻣﺪت را ﻣﺰاﺣﻤﺖ و ﮐﺎرﺷﮑﻨﻲ ﮔﺮوه اﻗﻠﯿﺘﻲ )ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒﻲ( در داﺧﻞ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﻫﻤﻪ ﻧﺎﮐﺎﻣﻲ در ﺣﻔـﻆ ﻣﺮزﻫـﺎ و ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺮج ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﮑﺘﺒـﻲ‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﺸﺎن در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ‪ ١٤‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ ٥٩‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﭘﯿﺮوزي ﻣﺎ در اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ ﻧﯿـﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﯿﺮوزي ﻣﺎ را ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از ﭘﯿﺮوزي دﺷﻤﻦ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﻤـﻲآﯾﻨـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻠﻨﻲ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﭘﯿـﺮوزي ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﺢ ﻣﺨـﺎﻟﻔﯿﻢ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﻋﻤـﺪه‬
‫ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﺗﻀﻌﯿﻒ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﺷﮑﺴﺘﻦ روﺣﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻣــﺴﻠﺢ ﻣــﺎ ﮐــﺮدهاﻧــﺪ و ﻫــﺮ روز ﯾــﻚ دروغ را ﻣــﻲﺳــﺎزﻧﺪ و ﻣــﻲروﻧــﺪ از‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺮﯾﺒﻮﻧﻬﺎﯾﻲ ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺷﺎﯾﻊ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺑﻨﻲﺻﺪر ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨـﮓ ﺗـﺼﻔﯿﺔ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺧـﻂ اﻣـﺎم ﻧﺎﻣﯿـﺪ‪،‬‬
‫اﯾﺸﺎن دﻗﯿﻘﺎ ً ﺑﺎ دﺳﺘﺎوﯾﺰ ﻗﺮار دادن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﮑﺘﺒـﻲ را ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﻫﺪاﯾﺖﺷﺪة او از ﺳـﻮي اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗـﻀﻌﯿﻒ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﺢ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﮑـﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ و ﻣﮑﺘﺒـﻲ و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺣـﺬف‬
‫ﺧﻂ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﺑـﺮاي ﺑﻨـﻲﺻـﺪر از دﻓـﻊ ﺗﺠـﺎوز ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮ ﺑـﻮد‪ .‬ﺗﺒﻠﯿﻐـﺎت ﺷـﺪﯾﺪ او و‬
‫ﻫﻮاداراﻧﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﻓﺎدار ﺑﻪ اﻧﻘـﻼب و اﻣـﺎم‬
‫راﺣﻞ)ره( و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺣﻀﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و ﻋﺪم ﺗﺠﻬﯿـﺰ ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و‪ ...‬دﻻﺋﻞ روﺷﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺑﻨـﻲﺻـﺪر ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰي‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮﺑﺔ ﺟﻨﮓ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒـﻲ در داﺧـﻞ روﺷـﻦ‬
‫ﮐﻨــﺪ‪ ،‬و ﺑــﺎ ﻇــﺎﻫﺮ ﺷــﺪن در ﺻــﻔﺤﺔ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾــﻮن ﺑــﺎ ﻟﺒــﺎس رزم و ﯾــﺎ ﻣــﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺟﺒﻬــﻪﻫــﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣـﺮدم ﺑﻔﻬﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ ﻓﮑـﺮ ﺟﻨـﮓ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬـﻲ اﮔـﺮ‬
‫ﭘﯿــﺸﺮﻓﺘﻲ ﻧﯿــﺴﺖ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ ﻣــﺸﮑﻼﺗﻲ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﺨــﺎﻟﻒ رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮر اﯾﺠــﺎد‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻮامﻓﺮﯾﺒﻲ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻣﺮدم را ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺨﻠـﺺ اﻧﻘـﻼب ﺑـﺸﻮراﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر در ﺳﺨﺮاﻧﻲ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺧﻮد در ‪ ١٤‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ ١٣٥٩‬از اﯾﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺧـﻮد ﭘـﺮده ﺑـﺮ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ١٦ ،‬اﺳﻔﻨﺪ ‪.١٣٥٩‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٤٩‬‬

‫ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﻣﺮوز ﻣﺎ و ﻧﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﮐـﺴﺎﻧﻲ را ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺑﻬﺎﻧـﻪ روﺣﯿـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ ...‬ﻧﯿﺮوﯾﻲ ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪ‬
‫اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻞ و اﺑﺰار ﺧﻮد را ﮐـﺎﻓﻲ ﻧﺒﯿﻨـﺪ‪ ،‬روﺣﯿـﻪاش ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ ﺟﻮي را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻣـﻲﺑﯿﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺟـﻮ ﺗﺤﻘﯿـﺮ و‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺟـﻮ ﺷـﺎﯾﻌﻪﺳـﺎزي ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﻀﻌﯿﻒ ﻣـﻲﺷـﻮد و اﯾـﻦ ﺧﯿﻠـﻲ‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﻀﻌﯿﻒﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﻲﺻﺪر ﺑﯿﻦ ﺷـﯿﻄﻨﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد و ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺟﺒﻬـﻪ ﭘﯿﻮﻧـﺪ‬
‫ﻣﻲزﻧـﺪ و ﺗـﻀﻌﯿﻒ ﺧـﻮد را ﺗـﻀﻌﯿﻒ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﺢ ﻣـﻲداﻧـﺪ و ﻣﻔﻬـﻮﻣﺶ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﮐــﺴﺎﻧﻲ ﮐــﻪ ﻧﮕــﺮان ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﺟﻨــﮓ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ از رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮر ﺣﻤﺎﯾــﺖ ﮐﻨﻨــﺪ و‬
‫ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﻲﻫﺎي او را ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺣـﺪودي ﺷـﮕﺮدﻫﺎي او‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ و ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﭼﻮن ﺷﻬﯿﺪ دﮐﺘﺮ ﺑﻬﺸﺘﻲ)ره( در ﻣﻈﻠﻮﻣﯿـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺣﻤﻼت ﺑﻨﻲﺻﺪر ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ اوج ﻣـﻲﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫رﺟﺎﯾﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺜﺒﯿﺖ دوﻟﺖ او ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻠــﻲ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬــﺎ را در رﺳــﯿﺪن ﺑــﻪ ﻣﻘﺎﺻــﺪ ﺧــﻮد ﻧﺎﮐــﺎم ﺑﮕــﺬارد‪ .‬ﻓﻠــﺬا ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻲ ‪ ١٧‬ﺷــﻬﺮﯾﻮر‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر در ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺪاﺀ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪداري ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح‬
‫ﮔﺮوه اﻗﻠﯿﺘﻲ را از ﺧﻄﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺣﻀﻮر دﺷﻤﻨﺎن در ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮاً‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر ﺳﻲ ﻣﻲﮐﺮد ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﺑـﺎﻃﻨﻲ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم)ره( ﻧـﺸﺎن‬
‫دﻫﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺣﺬف ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ را ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﻲدﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد را ﺧﻂ اﻣﺎﻣﻲ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻂ اﺻﻠﻲ اﻣﺎم ﺧﻂ وﺣﺪت اﺳﺖ‪ ،‬وﺣﺪت ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻣﺮزﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻗﻼﺑـﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﺰﻧﯿﺪ‪ ...‬اﮔﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان ﺧﺪاﯾﻲ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻣﺎم‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﺖ‪ ،‬آن ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﯿﺴﺖ؟‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒﻲ ﻫﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﯿﻄﻨﺖ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ و ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯿﮑـﺎر ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٥٩/٦/١٦ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٥٩/٦/١٦ ،‬‬
‫‪٥٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫و ﺑﺎ اﻓﺸﺎي اﻫﺪاف ﭘﻨﻬﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬اذﻫﺎن ﻣﺮدم را روﺷﻦ ﻣـﻲﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺣـﻀﺮت‬
‫ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم و اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺑﻨﻲﺻﺪر ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ آﻣﺎدهام ﺗـﺎ دﻻﺋـﻞ ﺧـﻮد را ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻋـﺪم ﺗﻮاﻓـﻖ ﺻـﺪ در ﺻـﺪ ﺑـﺎ آﻗـﺎي‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر اﻋﻼم ﮐﻨﻢ و ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﯾــﺸﺎن ﻣﺜــﻞ آﻗــﺎي رﺟــﺎﯾﻲ ﻣﻮاﻓــﻖ ﺑﺎﺷــﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻼﺻــﻪ ﻫﻤﺎﻧﻘــﺪر ﮐــﻪ اﯾــﺸﺎن از‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﮑﺘﺒﻲﻫﺎ وﺣﺸﺖ ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه از ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬
‫ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ وﺣﺸﺖ دارﯾﻢ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻌـﺪ از اﻧﻘـﻼب ﺗﺤﻤـﻞ ﺑﮑﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﯾـﻚ‬
‫ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﮐﻠﻲ ﻧﺎﺑﻮد ﺑـﺸﻮد ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ‬
‫روح اﺳﻼم و روح رﻫﺒﺮ و روح ﺷﻬﺪاﺀ ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﻓـﻖ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ...‬اﯾـﺸﺎن ﯾـﻚ‬
‫اﻗﻠﯿﺘﻲ را ﻣﻮرد ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ دﻟـﻢ ﻣـﻲﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﺸﺎن‬
‫آﻧﻘﺪر ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺮﯾﺢ ﻧﺎم آن اﻗﻠﯿﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲاﻧـﺪ؟ ﯾـﺎ داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن ﭘﯿـﺮو ﺧـﻂ اﻣﺎﻣﻨـﺪ؟ آﯾـﺎ ﻣﺪرﺳـﯿﻦ ﺣـﻮزة ﻋﻠﻤﯿـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﻤﻨﺪ؟ ﮐﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ! ﯾﺎ ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آن ﮐﺴﻲ ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻞ ﻗﻮا ﻫﻢ ﺑـﻪ او ﺗﻔـﻮﯾﺾ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ وﻓﻖ ﻣﺮاد ﺧﻮد ﻣﻲﺑﯿﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﯿﺮون راﻧﺪن دﺷﻤﻦ از ﺧـﺎك ﮐـﺸﻮر‪ ،‬آن را‬
‫دﺳــﺖﻣﺎﯾــﺔ ﺧــﻮﺑﻲ ﺑــﺮاي ﺳــﺮﮐﻮب ﮐــﺮدن و ﺣــﺬف ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﮑﺘﺒــﻲ و وﻓــﺎدار ﺑــﻪ اﻧﻘــﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﻟﺴﻮز و ﻋﺎﺷﻘﺎن وﻻﯾﺖ از ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ وﺳـﯿﻠﺔ‬
‫دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده و ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر دردﻧﺎك و ﮐﺸﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ب( اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان‬

‫ﻣــﺸﮑﻼت اﻗﺘــﺼﺎدي اﯾــﺮان در ﺳــﺎﻟﻬﺎي ‪ ٥٨‬و ‪ ٥٩‬ﮐﻤﺘــﺮ از ﻣــﺸﮑﻼت ﺳﯿﺎﺳــﻲ ﻧﺒــﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺑﺨﺸﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﮐـﺸﻮر ﺑـﻮﯾﮋه‬
‫در ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﻪ ﻓـﺮوش آن ﺑـﺴﺘﮕﻲ داﺷـﺖ‪ ،‬ﻋﻤـﻼً اﻗﺘـﺼﺎد ﮐـﺸﻮر ﻓﻠـﺞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌـﺪ از ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﺎن اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﮐـﺎرﮔﺮان و‬
‫ﮐﺎرﻣﻨﺪاﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﻮد را از ﻧﻮ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم اﻧﺴﺠﺎم ﺳﯿﺎﺳـﻲ در داﺧـﻞ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٥٩/٦/١٩ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥١‬‬

‫و ﺗﺤﺮﯾــﻚ ﮔﺮوﻫﮑﻬــﺎي واﺑــﺴﺘﻪ ﺣﺮﮐــﺖ اﻗﺘــﺼﺎدي ﺷــﮑﻞ ﻣﻨﺎﺳــﺒﻲ ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤــﻮع‬
‫ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي را ﻗﺒﻞ از ﺷـﺮوع ﺗﺠـﺎوز رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﯾـﺮ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻌﻠﻖ ﻣﺎﻧﺪن ﻗﺮاردادﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﮐﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً در زﻣـﺎن رژﯾـﻢ‬
‫ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺮاﮐﺰ اﻗﺘـﺼﺎدي و ﺗﻮﻟﯿـﺪي ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻓـﺮار ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻓﻨـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‪.‬‬
‫ج( ﻣﺸﮑﻞ ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ و ﺗﻮﻃﺌﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﻲ در ﺑﺎزارﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و اﯾﺠـﺎد ﺗﺰﻟـﺰل در‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺎﯾﻪاي ﻧﻔﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن اوﭘﻚ‪.‬‬
‫د( ﻓﻘﺪان ﺳﯿﺴﺘﻤﻲ ﺗﻌﺮﯾﻒﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه از ﺳـﻮي اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره(‬
‫را در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﯾـﻲ ﺟﺎﻣـﻪ ﻋﻤـﻞ ﺑﭙﻮﺷـﺎﻧﺪ و دورﻧﻤـﺎي روﺷـﻨﻲ از ﭼﻬـﺮة اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫اﯾﺮان را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫـ( ﺑﻠﻮﮐﻪ ﺷﺪن داراﺋﻲﻫﺎي اﯾﺮان در ﺑﺎﻧﮑﻬﺎي اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان‪.‬‬
‫و( ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﭼﺮﺧﻬﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻋـﺪم اﻣﮑـﺎن ﺗﻬﯿـﻪ و ﺧﺮﯾـﺪ ﻟـﻮازم ﯾـﺪﮐﻲ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت و اﻏﺘﺸﺎش ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎ در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﮐﺎرﮔﺮي‪.‬‬
‫ز( ﻋﺪم ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ راهﺣﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﺪم واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺮق و‬
‫ﻏﺮب ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻣﺒﺎرزات داﺋﻤﻲ ﺑﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪.‬‬
‫ﻋــﻼوه ﺑــﺮ دﻻﺋــﻞ ﻣــﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾــﻞ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬــﺎ ﺑــﻪ ﺑﺮﻗــﺮاري راﺑﻄــﻪ ﺑــﺎ اﻣﺮﯾﮑــﺎ ﺑــﻮﯾﮋه در ﺑﻌــﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﺗﺪوﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ ﻣﺒﻨـﺎي رﻫﻨﻤﻮدﻫـﺎي ﺣـﻀﺮت‬
‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( را از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺘﺒﻲ ﺳـﻠﺐ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬و در ﻣﺠﻤـﻮع دورﻧﻤـﺎي اﺳـﺘﻘﻼل‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي را ﺧﺪﺷﻪﭘﺬﯾﺮ ﺟﻠﻮه ﻣﻲداد‪.‬‬

‫ج( اوﺿﺎع ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان‬

‫اوﺿﺎع ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ ٥٨‬و ‪ ٥٩‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺪﺗﺮ از اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤـﻦ ﺳـﺎل ‪٥٧‬‬
‫دﭼﺎر ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﺪهاي ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺳﺎﺧﺘﺎر ارﺗﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺷـﺎه و اوﻟﻮﯾـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳــﻲ اﻣﺮﯾﮑــﺎ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﻮده اﺳــﺖ و ﺑــﺎ آن ﺳــﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ در ﺧــﺪﻣﺖ اﻫــﺪاف‬
‫‪٥٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( ﺿﻤﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ اﻧـﺴﺠﺎم ارﺗـﺶ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻻزم را در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺪﯾـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎي‬
‫ارﺗﺶ ﻣﮑﺘﺒﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺟـﺎﻧﺒﻲ دﯾﮕـﺮي ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺧﺮوج ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﺮار ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪة‬
‫ﻓﻨﻮن و ﺗﺨﺼﺺﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪٥٨/٢/٩‬‬
‫اﻋﻼم داﺷﺖ ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ارﺗـﺶ ‪ ٥٠‬ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮي ﻧﯿـﺎزي ﻧـﺪارد و ﺗﻌـﺪاد ارﺗـﺸﯿﺎن ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ج( اﻗــﺪام ﻣــﺸﮑﻮك دوﻟــﺖ ﺑﺎزرﮔــﺎن در زﻣﯿﻨــﻪ ﻟﻐــﻮ ﻗﺮاردادﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ ،‬از ﻗﺒﯿــﻞ ﻟﻐــﻮ‬
‫ﻗﺮارداد ﺧﺮﯾﺪ ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻲ از آﻟﻤـﺎن و ﻟﻐـﻮ ﻗﺮاردادﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﮐـﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮان ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻋـﺪم اﻣﮑـﺎن ﺗﻮﺳـﻌﺔ ﻃﺮﺣﻬـﺎي ﺳـﺎﺧﺘﺎري ارﺗـﺶ ﻫـﺪف آن‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺪت ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﺮﺑﺎزي از ‪ ٢٤‬ﻣـﺎه ﺑـﻪ ‪ ١٢‬ﻣـﺎه و اﻋـﺰام ﮐﺎدرﻫـﺎي ارﺗـﺶ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﻬﺎي ﺳـﮑﻮﻧﺖ و زادﮔـﺎه ﺧـﻮد‪ ،‬از دﯾﮕـﺮ اﻗـﺪاﻣﺎت دوﻟـﺖ ﺑﺎزرﮔـﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ارﺗﺶ را دﭼﺎر ﺗﺰﻟﺰل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫـ( ﺷﻌﺎر اﻧﺤﻼل ارﺗﺶ از ﺳﻮي ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮان‬
‫دﻓﺎﻋﻲ ارﺗﺶ از ﺳﻮي ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ‪.‬‬
‫و( ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻮژه و ﻓﺮار ﺗﻌﺪادي از ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺗﺸﻲ ﮐﻮدﺗﺎ در ﺗﯿﺮﻣـﺎه ‪ ١٣٥٩‬ﺑـﻪ ﺧـﺎرج از‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻮﯾﮋه ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارزﺷﻤﻨﺪي از ﺗـﻮان دﻓـﺎﻋﻲ اﯾـﺮان را در اﺧﺘﯿـﺎر ﻣـﺴﺌﻮﻻن‬
‫ﻋﺮاق ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﻃﻼع دﻗﯿﻖ از ﻣﺎﻫﯿﺖ ارﺗﺶ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در روﯾﺎروﯾﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﮐﺎراﯾﻲ ﻻزم را ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‬
‫در ارزﯾﺎﺑﻲ ﺧﻮد ارﺗﺶ اﯾﺮان را ﺿﺮﺑﻪﭘﺬﯾﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺧﻮد در اﯾﺠﺎد اﻧﮕﯿـﺰه ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻣﺮزي ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ در ﮐﻨـﺎر ارﺗـﺶ‪ ،‬ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران اﻧﻘـﻼب‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﻼﺻﻪ روزﺷﻤﺎر ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻨﮓ ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،١٣٧٣‬ص ‪.١٤‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥٣‬‬

‫اﺳﻼﻣﻲ ﻫـﻢ ﻣـﺸﮑﻞ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﻟﮑـﻦ درﮔﯿﺮﯾﻬـﺎي ﻣـﺮزي در اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن در ﮐﻨﺎر ﺷﻮرﺷﻬﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﺮﮐﻤﻦﺻﺤﺮا ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه‬
‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎي داﺧﻠﻲ درﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ﻻزم را ﺑـﺮاي ﮔـﺴﺘﺮش ﺳـﺎزﻣﺎن ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗـﻮان دﻓـﺎﻋﻲ ﮐـﺸﻮر در ﺣـﺪي ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻫﺠـﻮﻣﻲ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي در ﻣﺮزﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺟﻨﻮﺑﻲ ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﯾـﻦ واﻗﻌﯿﺘـﻲ ﺑـﻮد ﮐـﻪ از ﭼـﺸﻢ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑـﻪ دور ﻧﻤﺎﻧـﺪ و ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﭼﻬـﺮة ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ از وﺿـﻌﯿﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و‬
‫دﻓﺎﻋﻲ اﯾﺮان ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧـﺪﮔﺎن ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان در ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮد از اوﺿﺎع اﯾﺮان‪ ،‬ﺿﻌﻒ ﺑﻨﯿﺔ دﻓﺎﻋﻲ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان را ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﺔ اﻣﯿـﺪ ﺻـﺪام ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺒﺪل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮان رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﻗﺒـﻞ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ و ﭘﯿﺮوزي ﺳﻪ روزه ّ‬
‫از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ آن را اﺑﺮاز ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻃﺎرق ﻋﺰﯾﺰ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﺳﻪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﻃﻲ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ از اوﺿﺎع اﯾﺮان ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫اﻣﺮوز ارﺗﺶ اﯾﺮان از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﻲ ـ ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان را ﻗﺒﻞ از ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﺮرﺳـﻲ و ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان ﺑﻮﯾﮋه در ﺣـﻮزة ﻓـﺮوش ﻧﻔـﺖ و ﺑـﺎزار ﺟﻬـﺎﻧﻲ آن را ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻘﺶ ﺟﺮﯾﺎن ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم و ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺑﻨﻲﺻﺪر رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر وﻗـﺖ را ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﻘﺶ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ در ﺗﺸﻮﯾﻖ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﯾﻚ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺗﺤﻘﯿﻘـﻲ و ﭘﮋوﻫـﺸﻲ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن ﺷـﺮاﯾﻂ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ اﯾـﺮان ﺗﻬﯿـﻪ و ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻃﺎرز ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ،١٣٥٩‬ص ‪.٢١‬‬

‫‪٥٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﻗﺒﻞ از ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوز‬
‫ﻋﺮاق‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق‬

‫ﺣــﺰب ﺑﻌــﺚ ﻋــﺮاق ﮐــﻪ ﺑــﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫــﺎي ﻏﯿﺮﻣــﺬﻫﺒﻲ و ﺑــﺎ ﺗﮑﯿــﻪ ﺑــﺮ ﻧﺎﺳــﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺰم ﻋﺮﺑــﻲ‬
‫ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬاري ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺧﻮد را در اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺘﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺳﯿﺎدت ﺑﺮ‬
‫ﺟﻬﺎن ﻋﺮب دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﯾﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﻋـﺮاق را‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﮐﺜﺮﯾﺖ‪ ،‬از ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺪرت ﺑـﻪ دور ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ وا دارﻧـﺪ و ﻣـﻮج‬
‫اﺳﻼمﺧﻮاﻫﻲ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻋـﺮاق ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﺮاﯾﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺧﻮد را ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬اﻗﺪام ﺷﺘﺎﺑﺰده او در‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪن آﯾﺖﷲ ﺻـﺪر و ﺧـﻮاﻫﺮش و ﻧﯿـﺰ ﻗﻠـﻊ و ﻗﻤـﻊ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻓﻌـﺎل ﺷـﯿﻌﻪ در‬
‫ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪام آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي ﻋﺮاق را از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ از ﺗﺮورﯾﺴﻢ وﺣﺸﺘﻲ ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﻋﺮاق ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﮐﺸﻮر‬
‫دﯾﮕــﺮ در ﺧــﺎور ﻣﯿﺎﻧــﻪ ﻣــﻮرد ﺗﻬﺪﯾــﺪ ﻓﺮﻣــﺎن آﯾــﺖ ﷲ ﺧﻤﯿﻨــﻲ ﺑــﺮاي ﺻــﺪور‬
‫اﻧﻘﻼب اﯾﺮان ﻗﺮار دارد‪ ،‬اﯾﺮان ﯾﻚ ﮐﺸﻮر ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻮده و ﻧﯿﻤﻲ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪١٣‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻲ ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن دﯾﮕـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ از ﺻـﺪور اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺿﺮﺑﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺎده ﮐﺮد و از ﻃﺮﻓـﻲ ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺷـﺮق و ﻏـﺮب را‬
‫ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﻮي ﺑﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﮐـﺮد‪ ،‬و در ﺳـﺎﯾﺔ اﯾـﻦ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻨﯿـﺔ دﻓـﺎﻋﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﯿﺶ از ﭘـﯿﺶ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و اﻣﮑـﺎن اﺗﺨـﺎذ ﻣﻮاﺿـﻊ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞﺗﺮي را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از دو اﺑﺮﻗـﺪرت‬
‫ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮق ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻠﻮك ﻏـﺮب ﻧﺰدﯾـﻚ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.١٣٥٩/١/١٤ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥٥‬‬

‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺧﺮﯾـﺪ ﺗﺠﻬﯿـﺰات از اﻣﺮﯾﮑـﺎ را آﻏـﺎز ﮐـﺮد‪،‬‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ ﮔﺰارش و وﻗﺎﯾﻊ ﻏﺮب ﭼﺎپ ﺑﯿﺮوت در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﻚ ﮐﻤﭙـﺎﻧﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ‬
‫اﺟــﺎزه داد ﺗــﺎ ﺑــﻪ ﺑﻐــﺪاد ‪ ٨‬ﺗــﻮرﺑﯿﻦ ﺑــﻪ ارزش ‪ ١١/٢‬ﻣﯿﻠﯿــﻮن دﻻر ﺑــﻪ ﻋــﺮاق‬
‫ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارش اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ اﯾـﻦ ﺗـﻮرﺑﯿﻦﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﭼﻬـﺎر ﮐـﺸﺘﻲ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرش ﻋﺮاق در اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋـﺮاق ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻟﯿﺒـﻲ‪ ،‬ﺳـﻮرﯾﻪ و‬
‫ﺟﻤﻬــﻮي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿــﻚ ﺧﻠــﻖ ﯾﻤــﻦ در ﻟﯿــﺴﺖ رﺳــﻤﻲ ﮐــﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﮐــﻪ از‬
‫ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ ﺳﭙﺲ ﯾﺎدآور‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻋـﺮاق و اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﮐـﻪ از ﺳـﺎل ‪ ١٩٦٧‬ﻗﻄـﻊ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫روز ﺑﻪ روز ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٩٦٧‬ﺑﺎ اﻣﻀﺎﺀ ﻗﺮارداد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﻋﺮاق در ﺳـﺎل ‪ ١٩٨٠‬ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﯾﮑﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻨﻤﻨﺎﺑﻊ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ارﺗﺶ ﻋﺮاق درآﻣﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﻲ اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮر‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﺪ و از اواﯾﻞ ‪ ١٩٨٠‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺣﺪود ‪ ٦٠‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي ﻣﯿــﺮاژ ‪ ،٢٠٠٠‬ﻫﻠــﻲﮐــﻮﭘﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺷــﻚ و ﺗﺠﻬﯿــﺰات درﯾــﺎﯾﻲ ﻧﯿــﺰ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﺑﺴﯿﺎري در ﻣﻮرد دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ از‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﻮي ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻮازن در رواﺑـﻂ ﺧـﺎرج‬
‫از رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬در ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد ﺳﻮد ﺑﺒـﺮد و ﺑـﺎ ﺷـﻌﺎر دﻓـﺎع از‬
‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﻋــﺮب در ﻣﻘﺎﺑــﻞ اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ رواﺑــﻂ ﺗﺠــﺎري و اﻗﺘــﺼﺎدي ﺧــﻮد را ﺑــﺎ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺴﺘﺮش دﻫﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادن اﻫـﺪاف ﺗﺠـﺎوز ﮐـﻪ‬
‫ﻗﺒﻼً ﺑﺤﺚ آن ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺴﻬﯿﻼت و ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﻻزم را ﺑـﺮاي ﺣﻤﻠـﻪاي ﺗﻤـﺎمﻋﯿـﺎر‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫اﯾﻨﻚ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ اوﺿـﺎع ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي و ﻧﻈـﺎﻣﻲ دو ﮐـﺸﻮر ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٥٩/٥/٢٥ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻋﺒﺎس ﻣﻠﮑﻲ‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ و ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﻠﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،٤‬ص ‪ ٢٥‬و ‪.٣٧٣‬‬
‫‪٥٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐـﻪ آﻏـﺎزﮔﺮ ﺟﻨـﮓ در ‪ ٢٢‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ٣١) ١٩٨٠‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٥٩‬ﮐـﺪاﻣﯿﻚ از‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﮐﺴﻲ ﺑﮕﻮﯾﺪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻗـﻀﺎوﺗﻲ ﻧﺎﺑﺠـﺎ و ﺑـﻪ دور از واﻗﻌﯿـﺖ ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﮐﺴﻲ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻗﻀﺎوﺗﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و در ﺧﻮر ﻋﻘﻞ و اﻧـﺼﺎف ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ اوﺿـﺎع آﻧﭽﻨـﺎن ﺑـﺮ ﺑـﺪاﻫﺖ اﻣـﺮ ﻣـﻲاﻓﺰاﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﻲ راه ﻃﻔـﺮه را ﺑـﺮ دﺷـﻤﻨﺎن‬
‫ﻣﻐﺮض اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺴﺘﻪ و ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮدن رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي آﻧﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﺻﺪام و ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫اﮔﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ در اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮدي ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺐ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎً آن‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ را در ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻲﮔﯿـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻗﺎﻋـﺪة ﻣـﺴﻠﻤﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒـﻮل ﻫﻤـﻪ اﻧﺪﯾـﺸﻤﻨﺪان ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ اوﺿـﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان اﯾﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در اﺧﺘﯿﺎر ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻪ ﻓﺮدي ﺗﻮﺳـﻌﻪﻃﻠـﺐ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روﺣﻲ و رواﻧـﻲ ﺑـﺮاي ﻫﻤﮕـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ آرزوي رﻫﺒﺮي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ را ﺑﺮاي او ﺑﻪ آﻫﻨﮕﻲ ﺳـﻮزان ﻣﺒـﺪل‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮﯾﮋه ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﻋـﺮاق اﻫـﺪاف ﺗﺠـﺎوز را ﮐـﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﻬﻞاﻟﻮﺻﻮل ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺧﺘﻼف اﻣﺮﯾﮑﺎ و اﯾﺮان ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف دﯾﺮﯾﻨـﻪاش‬
‫دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺗﻮازن در رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﺮق ﺑﺎرﻫﺎ ﺑـﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﭼـﺮاغ‬
‫ﺳﺒﺰ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬از آن ﻃﺮف اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑـﺮاي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ روي‬
‫آورد‪ ،‬و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻨﺼﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗـﻮان ﻻزم ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ او اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬
‫ﺑﺎﻻﯾﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲ در اﻧﺠـﺎم اﯾـﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﻧﻈـﺮ اﻣﺮﯾﮑـﺎ را ﺟﻠـﺐ ﮐـﺮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻣﻬـﻢ اﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﻋـﺪم اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﻪ ﺻـﺪام ﺑـﻮد‪ ،‬زﯾـﺮا ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺐ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﻬﺎي ﻓﻮري و ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻔﯿﺪﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ ﺷـﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ اﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﻣﻬـﺎر اﯾـﺮان و ﺗﻮﺳـﻌﻪﻃﻠﺒـﻲ ﺻـﺪام ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺗﺎﮐﺘﯿﻚ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ دوﻟﺘﻤﺮدان اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﭘﻨﻬﺎن روي آورﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮد را در ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻲﻃﺮف ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ و در ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥٧‬‬

‫و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﺮاق ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺳﺨﻨﮕﻮي وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘـﺲ از وﻗـﻮع‬
‫ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﯾــﻦ ﮐــﺸﻮر از ﻫــﯿﭻ ﯾــﻚ از دو ﮐــﺸﻮر اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق در ﻣﻨﺎزﻋــﻪ ﻣﻮﺟــﻮد‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﺟﻠـﺐ رﺿـﺎﯾﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ و اذﻧـﺎب ﻣﻨﻄﻘـﻪاي او و ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن از‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎري را ﻋﻠﯿﻪ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﻧﻮﭘـﺎي اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪاي آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﮐﻪ روﻧﺪ ﺣـﻮادث از ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻧﮕـﺎه دوراﻧـﺪﯾﺶ او‬
‫ﻋﺒــﻮر ﻣــﻲﮐــﺮد‪ ،‬درﯾﺎﻓــﺖ ﮐــﻪ ﻋﺎﻣــﻞ اﺻــﻠﻲ در اﯾــﻦ ﺗﻬــﺎﺟﻢ ﺳﺮاﺳــﺮي‪ ،‬اﻣﺮﯾﮑــﺎ اﺳــﺖ‪ .‬ﻟــﺬا‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺮﯾﺎد دارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﮑـﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼـﻪ ﺗﻈـﺎﻫﺮات دارﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﺿـﺪ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻗﻮاي ﺧﻮدﺗﺎن را ﻣﺠﻬﺰ ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫دوﺳﺘﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪٣‬‬
‫اﯾﻦ دﺳﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ ﮐﻪ از آﺳﺘﯿﻦ ﺻﺪام ﺑﺪر آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ ﺑـﻮد‪ .‬آن زﻣـﺎﻧﻲ ﻋﻈﻤـﺖ ﺑﯿـﺎن اﻣـﺎم روﺷـﻦ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﯿﺪا و ﭘﻨﻬﺎن ﺧﻮد‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﭘﺎﯾـﺎﻧﻲ ﺟﻨـﮓ دﺳـﺖ ﺧـﻮد‬
‫را رو ﮐﺮد و ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺧﻮد را از رژﯾﻢ ﻋﺮاق آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﻋﺮاب ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ اروﻧﺪ رود‬

‫ﯾﮑﻲ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻤﺪة اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮز ﻣﺸﺘﺮك دو ﮐﺸﻮر در اروﻧﺪرود ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻫﻤﻮاره ادﻋﺎ ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ اروﻧﺪرود‪ ،‬ﺑـﻪ آن ﮐـﺸﻮر ﻣﺘﻌﻠـﻖ اﺳـﺖ و در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮده ﮐـﻪ اروﻧـﺪرود ﯾـﻚ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻣـﺮزي و ﻗﺎﺑـﻞ ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ‪ ،‬اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪ ٨٠/٩/٢٤ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٢‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٠‬ص ‪.٢٣٩‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.٣٣٩‬‬
‫‪٥٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل و ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺮز دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﺧـﻂ‬
‫‪١‬‬
‫»ﺗﺎﻟﻮگ« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻤـﻮع ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﺮز دو ﮐـﺸﻮر در رودﺧﺎﻧـﻪ اروﻧـﺪرود‪ ،‬ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﭼﻨــﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺮارداد ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و ﺑﻌﺪاً اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ ﮐـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪:‬‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ارزروم دوم ‪ ،١٨٤٧‬ﭘﺮوﺗﮑــﻞ اﺳــﺘﺎﻣﺒﻮل ‪ ،١٩١٣‬و ﺻﻮرﺗﺠﻠــﺴﺎت ﺗﺤﺪﯾــﺪ ﺣــﺪود‬
‫‪ ١٩١٤‬ﺗﺎ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ،١٩٣٧‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣـﺮزي‪ ،‬و ﺣـﺴﻦ ﻫﻤﺠـﻮاري ‪ .١٩٧٥‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ،١٩٧٥‬ﻣﺮز دو ﮐﺸﻮر در اروﻧﺪرود ﺧﻂ ﺗﺎﻟﻮگ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٧‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺮزي ‪ ١٩٧٥‬و اﻋﻼﻣﯿﺔ اﻟﺠﺰاﯾـﺮ را ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻟﻐﻮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ در ‪ ٢١‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ از ﻃﺮﯾﻖ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻮا و درﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﺔ ﮔﺴﺘﺮده‬
‫و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪاي ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان دﺳـﺖ زد‪ .‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﺳـﺨﻨﺎن ﺧـﻮد در ﺟﻠـﺴﻪ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق در ‪ ١٧‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٠‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﻋﻼم ﻣـﻲﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٦‬ﻣـﺎرس ‪ ١٠٧٥‬از ﻧﻈـﺮ ﻣـﺎ‬
‫»ﮐﺎن ﻟﻢ ﯾﮑﻦ« ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ‬
‫وﺿــﻊ ﻗﺒــﻞ از ﻣــﺎرس ‪ ١٩٧٥‬ﺑﺮﮔــﺮدد‪ .‬اﯾــﻦ رودﺧﺎﻧــﻪ ﺑــﺎ ﺗﻤــﺎم ﺣﻘــﻮﻗﻲ ﮐــﻪ از‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ ﻣﻄﻠـﻖ ﻋـﺮاق ﺑـﺮ آن ﻧﺎﺷـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺟـﺰو ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ﻋﺮﺑـﻲ ﻋـﺮاق‬
‫اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﮐــﻪ در ﺳﺮاﺳــﺮ ﺗــﺎرﯾﺦ‪ ،‬در ﻧــﺎم و در واﻗﻌﯿــﺖ ﭼﻨــﯿﻦ ﺑــﻮده‬
‫‪٢‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﻗﺒـﻞ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻫـﺪف ﺧـﻮد را‬
‫آﺷﮑﺎرا دﺳﺖﯾﺎﺑﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﮐﻪ آرزوي دﯾﺮﯾﻦ ﻫﻤﺔ ﺳﺮدﻣﺪاران ﻋـﺮاق در ﻃـﻮل‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺻﺪام ﺑﺎ ﺟﺮأت و ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ آن را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي ‪ ١٩٧٥‬را ﺑﺎ آن ﻣﻐﺎﯾﺮ ﻣﻲﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻐﻮ‬
‫ﯾﮑﻄﺮﻓﻪ آن را اﻋﻼم ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﺠﺎوز وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ او ﻣﺎﻧﻌﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎﻟﻮگ ﯾﻚ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺪﯾﻤﻲ آﻟﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﻲ ﻟﻐﻮي آن »دره« ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و در اﺻـﻄﻼح ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻔﻬـﻮم اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻋﻤﯿﻖﺗﺮﯾﻦ و ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺮز دو ﮐﺸﻮر ﻫﻤﺠﻮار اﺳﺖ‪) .‬ﺟﻠﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٣٦٥ ،٥‬ص‬
‫‪ ٧٥‬ـ ‪ ،٧٤‬دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺮﺷﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٧٥‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق(‪.‬‬
‫‪٢ - Institute of Studies and Research "Edition du Monde conflict Arabs" The Iraq Iranian Arabe, ١٩٦٦‬‬
‫‪P.٢٣٢ Paris: Editions du monde.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٥٩‬‬

‫در ﭘﻲ اﻋﻼم اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزﮔﺸﺖ وﺿﻌﯿﺖ رودﺧﺎﻧـﻪ اروﻧـﺪرود‬
‫ﺑــﻪ دورة ﻗﺒــﻞ از ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﻣــﺮزي ‪ ،١٩٧٥‬اﻗــﺪاﻣﺎت ﻻزم را ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ آورد‪ .‬در اﯾــﻦ راﺳــﺘﺎ‬
‫ﻣﺴﺆوﻟﯿﻦ ﺑﻨﺪري دوﻟﺖ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﺧـﻮددر داﺧـﻞ و ﺧـﺎرج دﺳـﺘﻮر دادﻧـﺪ ﻫـﺪاﯾﺖ‬
‫ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ‪ ،‬ﺻﺪور اﺟﺎزة ﺣﺮﮐﺖ آﻧﻬﺎ‪ ،‬و اﺧـﺬ ﻋـﻮارض ﺑﻨـﺪري را ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﻼً ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ‬
‫اﻧﺠــﺎم دﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲﻫــﺎي ﻻزم را آژاﻧــﺴﻬﺎي ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ را ﻧﯿــﺰ آﻧﻬــﺎ ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ آورﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از آﻧﻬـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﮐـﺸﺘﯿﻬﺎ ﺑـﻪ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﺧـﻮد دﺳـﺘﻮر دﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﺧـﺪﻣﺎت ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ ﻓﻘـﻂ از راﻫﻨﻤﺎﯾـﺎن ﻋﺮاﻗـﻲ ﮐﻤـﻚ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ و ﺑـﺮاي ورود ﺑـﻪ‬
‫اروﻧﺪرود و ﺧﺮوج از آن ﻧﯿﺰ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاﻗـﻲ ﮐـﺴﺐ اﺟـﺎزه ﮐﻨﻨـﺪ و ﭘـﺮﭼﻢ ﻋـﺮاق را ﺑـﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﻓﺮاز ﮐﺸﺘﯿﻬﺎي ﺧﻮد ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﻘﺼﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎدر اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻓﺮازﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘــﺮ رﯾــﺎض‪ ،‬رﺋــﯿﺲ داﯾــﺮة ﺣﻘــﻮﻗﻲ وزارت اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﺔ ﻋــﺮاق‪ ،‬ﻃــﻲ ﻣــﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑــﺎ‬
‫ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﻋﺮاق ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻟﻐــﻮ ﻗــﺮارداد ﺳــﺎل ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾــﺮ ﺑــﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨــﻲ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ و زﯾﺮ ﻧﻔﻮذ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻋـﺮاق ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪.‬‬
‫ﻣــﺎ ﺑــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﮐــﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ و دﯾﮕــﺮ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ اﻋــﻼم ﮐــﺮدهاﯾــﻢ ﮐﻠﯿــﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ از ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﻓﺮازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ ﻫﺮﺟﺎ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ در ﺑﻨﺎدر اﯾﺮان را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮح روﺷﻦ اﺳﺖ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺗﺠﺎوز ﻋﻨﻮان ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬اﻫـﺪاف‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮي را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻧﻤﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﺔ آن‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻣﻞ اروﻧﺪرود ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وزﯾﺮ اﻣـﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﺔ ﻋﺮاق در ﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮد ﺑﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٢١‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪،١٩٨٠‬‬
‫ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮد‪:‬‬
‫»ﻋﺮاق در ﻧﻈﺮ دارد ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻊ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺎل ‪ ١٩٧٥‬ﺑـﺎزﮔﺮدد و ﮐﻨﺘـﺮل ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫‪٣‬‬
‫اروﻧﺪرود را در دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٦٨‬‬
‫‪ ٢‬ـ روﻧﺎﻣﻪ اﻻﻧﻮار و اﻟﻨﻬﺎر‪ ،‬ﻣﻮرخ ‪ ١٣٥٩/٦/٢٨) ١٩٨٠/٩/١٩‬ﻫـ ‪ .‬ش(‪.‬‬
‫‪٣ - United nations Year book, ١٩٨٠. P.٣١٢.‬‬
‫‪٦٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺿـﻤﻦ اﻋﺘـﺮاف ﺻـﺮﯾﺢ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﺗﺠـﺎوز‪ ،‬از اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻏﻔﻠـﺖ ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﺒﻞ از ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ،١٩٧٥‬ﯾﻌﻨﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ .١٩٣٧‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ در ﻣﺘﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ اﺧﯿﺮ و ﺣﺘﻲ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻣﺎﻗﺒـﻞ آن ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‬
‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻋﺮاق ﺑﺮ اروﻧﺪرود اﺷﺎرهاي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ادﻋـﺎ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ آﻗـﺎي وزﯾـﺮ اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ ﺣﺘـﻲ از ﺗـﺎرﯾﺦ رواﺑـﻂ ﺳﯿﺎﺳـﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق آﮔـﺎﻫﻲ‬
‫درﺳﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ اﻃﻼع درﺳﺘﻲ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲداﺷﺖ‪ ،‬ﻫـﯿﭻﮔـﺎه ﻧﺎﺷـﯿﺎﻧﻪ ادﻋـﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﮐﺮد‪ .‬از وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﻧﺎآﮔﺎهﺗﺮ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺻﻠﺢ و‬
‫ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ را ﺑﺎزﮔـﺸﺖ رودﺧﺎﻧـﻪ اروﻧـﺪرود ﺑـﻪ وﺿـﻊ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺎل ‪ ١٩٧٥‬ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن وﺿﻊ اروﻧﺪرود ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ ١٩٧٥‬اﺳﺖ‪«.‬‬
‫رﻫﺒﺮان ﻋﺮاق ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﯿﻬﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻣـﺎ را در ﻏـﺮب و‬
‫ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد را ﯾﮑﻲ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي اﻋﻼم ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ّ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻫﻤﺖ واﻻي رزﻣﻨﺪﮔﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ اﻣﺖ ﺷﻬﯿﺪﭘﺮور ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ داﻫﯿﺎﻧـﺔ‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻫﺪاف رژﯾﻢ ﻋﺮاق و ارﺑﺎﺑﺎﻧﺶ را ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﺪف دﯾﮕﺮ رژﯾﻢ ﻋﺮاق از ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾـﺮان‪ ،‬اﺳـﺘﺮداد ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ اﺑﻮﻣﻮﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻨــﺐ ﺑــﺰرگ و ﺗﻨــﺐ ﮐﻮﭼــﻚ ﺑــﻮد‪ ،‬در ﺣــﺎﻟﻲ ﮐــﻪ اﯾــﻦ ادﻋــﺎ ﻫــﯿﭻﮔﻮﻧــﻪ ﻣﺒﻨــﺎي ﺗــﺎرﯾﺨﻲ و‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺟـﺰو ﻣﺠﻤـﻊاﻟﺠﺰاﯾـﺮ اﯾـﺮان ﺑـﻮده اﺳـﺖ و ﻗـﺴﻤﺘﻲ از آن ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﯾﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﺳـﺘﻌﻤﺎري اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﺮاي ﻣـﺪت ﮐﻮﺗـﺎﻫﻲ ﺟﺰاﯾـﺮ ﻣـﺬﮐﻮر را ﺗﺤـﺖ‬
‫اﺷﻐﺎل ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﺧﺮوج دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺳﺎل ‪ ،١٩٧١‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﺠﺪد اﯾﺮان ﺑﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮض آﻧﮑﻪ ﺟﺰاﯾﺮ ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺗﻌﻠـﻖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ادﻋـﺎ را ﺑﺎﯾـﺪ دوﻟـﺖ‬
‫اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق‪ّ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف رژﯾﻢ ﻋـﺮاق از‬

‫‪ ١‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ و رﯾﺸﺔ اﺧﺘﻼﻓﺎت‪ ١٨ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.١٣٦٣‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٦١‬‬

‫ﻃﺮح اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﺳﻨﺎدي از ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺟـﺎ ﮔﺬاﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺣـﺴﺎبﺷـﺪة ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎك ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺻﺪام وﻗﺘﻲ ﻋـﺰم ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺟﺰم ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻠﻞ ﻋﺮب را از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﭘﯿﺮوزي ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﻃﺮح‬
‫»اﺻﻮل ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻲ« در ‪ ٨‬ﻓﻮرﯾﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺷﺮاﯾﻂ ﺳـﺨﺘﻲ ﮐـﻪ اﻣـﺖ ﻋـﺮب ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﺟـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ از وﺟـﻮد رژﯾـﻢ‬
‫ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺘﻲ ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﻲﺷـﻮد؛ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از وﺟﻮد رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺮوراﻧﻪاي ﻧﺎﺷﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻘـﺴﯿﻢ ﺟﻬـﺎن ﻋـﺮب‬
‫ﻣﯿﺎن دوﻟﺘﻬﺎﯾﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ و آز ﺑﺪان دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲداﻧﯿـﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻋﺮاب ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﯾﮑﺪل و ﯾـﻚدﺳـﺖ و ﻫﻤـﺴﻮي و ﻫـﻢﻓﮑـﺮ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري را ﭘﯿﺶ روي دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﺷـﻤﺎ ﻋﺮاﻗﯿﻬـﺎي‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﺳﺘﺮگ و ﺧﻄﯿﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬زﯾـﺮا ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ دﻓـﺎع از ﺷـﺮف و ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ‬
‫ارﺿﻲ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﻓﺎع از وﺣﺪت اﻋﺮاب‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺷﺮف‪ ،‬اﺻﻮل‪ ،‬و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ اﻣﺖ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤـﻪﺟـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪة ﺷﻤﺎﺳـﺖ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﺎك ﻋﺮاق اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻲﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺮاﺳـﺖ و‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ از ﺷﺮف ﻋﺮاق و ﻋﺮاﻗﯿـﺎن ﻧﯿـﺰ ﺑـﺴﻨﺪه ﻧﻤـﻲﮐﻨـﯿﻢ؛ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺷﺮف اﻣﺖ ﻋﺮب و وﺣﺪت و ﯾﮕـﺎﻧﮕﻲ آن‪ ،‬و ﻣﺒـﺎرزات ﻣﻠـﻲ‬
‫اﻋﺮاب آﻣﺎده ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮐـﺴﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﭼـﺸﻢ آز و ﻃﻤـﻊ ﺑـﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺎ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ ـ از ﻫﺮ ﻧﮋاد و ﻣﻠﯿﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ﻣﻲﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﺎ ﻫﯿﭻﮔـﺎه ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﺮﺑﻲ اﺟﺎزه ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داد ﺑﺮ ﮔﺮدن اﻋﺮاب ﻓﺮود آﯾﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ‬
‫زﺑﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﺮ رژﯾﻤﻲ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ـ ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎً وﻗﺘـﻲ ﮐـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺳـﺨﻦ ﻣـﺎ را ﺑـﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻐﺮور ﻣـﻲﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ـ ﻋﺮاﻗﯿﻬـﺎ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ دﻓـﺎع از ﻣﻠـﺖ و‬
‫ﻣﯿﻬﻦ ﺧﻮد اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ از اﻣﺖ ﻋـﺮب و ﺷـﺮف آن ﻧﯿـﺰ‬
‫‪١‬‬
‫دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ دﻓﺎع‪ ،‬ص ‪.٣٨‬‬
‫‪٦٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﻋﺮب‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ در آﯾﻨﺪه ﺑﺎ اﯾـﺮان وارد ﺟﻨـﮓ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬در واﻗـﻊ ﺑـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﻲ از ﻃـﺮف‬
‫ﻫﻤﺔ اﻋﺮاب ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﯿﻦ‬
‫اﯾﺮان و اﻋﺮاب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﻲ از ﻃـﺮف دوﻟﺘﻬـﺎي ﻋـﺮب‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﺮان‬
‫ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺻﺤﺒﺖ از اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬در واﻗـﻊ از زﺑـﺎن دوﻟـﺖ‬
‫اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﮐﻪ ﻋﻀﻮي از ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻋﺮاب اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺎ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﮑﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ‬
‫دوﻟﺘﻬﺎي ﻋﺮب ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد ﺳـﺮازﯾﺮ ﮐﻨـﺪ و ﻫﻤـﻮاره در ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ و‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي دﻟﻔﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻋـﺮاب در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ اﯾـﺮان ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﺟﻼس ﻓﻮقاﻟﻌﺎدة وزراي ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮب در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻃﻲ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣــﺎ ﮐــﻪ ﺑﺮادراﻧﺘــﺎن ﻫــﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﻲ از ﺳــﻮي ﺷــﻤﺎ دﻓــﺎع از ﺳــﺮزﻣﯿﻦ‬
‫‪١‬‬
‫اﻋﺮاب را آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣـﺴﯿﻦ وﻗﺘـﻲ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺷـﻮر ﻋﺮﺑﯿـﺖ را ﺑـﻪ ﺣـﺪ اﻋـﻼي ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و ﺧـﻮد را‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة اﻋﺮاب در ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻣﻄـﺮح ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه اﺳـﺘﺮداد ﺟﺰاﯾـﺮ‬
‫ﺳـــﻪﮔﺎﻧـــﻪ را از اﻫـــﺪاف ﺗﺠـــﺎوز ﺧـــﻮد ﻣـــﻲداﻧـــﺪ و ﻃـــﻲ ﻣـــﺼﺎﺣﺒﺔ ﻣﻄﺒﻮﻋـــﺎﺗﻲ در ﺗـــﺎرﯾﺦ‬
‫‪ ١٣٦٠/٤/٣١‬اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫در ﺻﻮرت ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺸﻮري در ﺧﻠﯿﺞ‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋـﺮاق ﭘـﯿﺶ از اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ارﺗﺶ آن ﮐـﺸﻮر آﻣـﺎدة ﺟﻨـﮓ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺧﻮاﻫـﺪ ﺟﻨﮕﯿـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﺗﺠﺎوزي ﺷﻮد‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﺑـﺎ ﺷـﻬﺎﻣﺖ و ﺷـﺠﺎﻋﺘﻲ ﮐـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫دﻟﯿﺮي ﮐﻮﯾﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ و دﻓـﺎع از آن ﮐـﺸﻮر ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺸﻮر اﻣﺎرات ﻣﺘﺤـﺪة ﻋﺮﺑـﻲ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻣـﺎ ﻫـﺴﺘﯿﻢ ﮐـﻪ از اﻣـﺎرات دﻓـﺎع‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ ﻋﺮﺑـﻲ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ ﺑﻪ ﺷﯿﺦ زاﯾﺪ ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﮔـﺮدد؟ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﺎ در زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﮐﻪ ارﺗﺶ اﻣﺎرات در ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎي ﺧـﻮﯾﺶ ﻣـﺴﺘﻘﺮ اﺳـﺖ از اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮر دﻓـﺎع‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺎ دﻟﯿﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺳـﺨﻨﻤﺎن ﺑـﺮاي ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت ﻓﻘـﻂ‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ دﻓﺎع‪ ،‬ص ‪.٧١‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٦٣‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺣﺮف و ﻗﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ دﻓﺎع از ﮐﯿﺎن و ﻣﺮز و ﺑﻮم ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑـﻲ‪ ،‬ﺟﻨـﮓ‬
‫را ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ درﮔﯿﺮ ﮐﺮدن ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ اﯾـﺮان اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﻫـﺪف‬
‫ﻋﻤﺪه دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻠﻔﺎت و ﺧـﺴﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از ﺟﻨـﮓ را ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﺻﺪام ﺿﻤﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬رﻫﺒﺮي ﺟﻨﮓ را ﻋﻬﺪهدار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي درﮔﯿـﺮ وارد ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺑﻨﯿﺔ دﻓﺎﻋﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺧـﻮد ﻧﯿـﺰ در ﻓﺮﺻـﺘﻲ ﺑـﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗـﺎه ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺷﻮد‪.‬‬
‫ج( ﺑﺎ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﺮان و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي درﮔﯿﺮ‪ ،‬اﻫﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ‬
‫ﮐﺸﻮري دﯾﮕﺮ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﺗﺠﺎوز دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫از اﻫﺪاف ﭘﻠﯿﺪا ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﭘﺮده ﺑﺮﻣﻲدارد‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي درﮔﯿﺮ ﮐﺮدن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺠـﻮار ﺑـﺎ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ را ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﯾﻚ آﻧﻬﺎ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮐﺮدن زﻣﯿﻨﻪ داﯾﻪ دﻟﺴﻮزﺗﺮ از ﻣـﺎدر ﺷـﺪ‬
‫و در ﻫﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ اﻋﻼم ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ اﺷـﻐﺎل ﻏﯿﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺳـﻌﺪون ﺣﻤـﺎدي ﻃـﻲ ﭘﯿـﺎﻣﻲ ﺑـﻪ ﻓﯿـﺪل ﮐﺎﺳـﺘﺮو‪ ،‬رﺋـﯿﺲ ﺷـﺸﻤﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﻬﺪ در آورﯾﻞ ‪ ١٩٨٠‬اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫»دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق اﺷﻐﺎل ﻏﯿﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺳـﻪ ﺟﺰﯾـﺮه ﻋﺮﺑـﻲ )ﺗﻨـﺐ ﺑـﺰرگ‪،‬‬
‫ﺗﻨﺐ ﮐﻮﭼﻚ و اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ( را ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﻧﻤـﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ و ﺗﻤـﺎم‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي اﯾﻦ اﺷﻐﺎل را ﻧﻤﻲﭘﺬﯾﺮد و از اﯾﺮان ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗـﺮ از‬
‫‪٢‬‬
‫ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻃﺮح اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬واﮐـﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ را از ﺳـﻮي ﺳـﺮان‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺷﮑـﺴﺘﻦ ﺳـﮑﻮت آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻃـﻲ ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪاي در ﺗﯿﺮﻣـﺎه‬
‫‪ ١٣٥٩‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.٧٠‬‬

‫‪٢ - Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Iraq. The Iraqi - Iranian conflict op cit, P.٢٥١.‬‬
‫‪٦٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫»اﮐﻨﻮن ﺗﻮان ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺰاﯾﺮ و اﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣـﻮردي را ﮐـﻪ‬
‫آن را ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬دارﯾﻢ؛ ﭘـﺲ ﭼـﻪ دﻟﯿـﻞ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﺳـﮑﻮت‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺣﺘﻲ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ اﯾـﺮان در ‪ ٢٢‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٠‬ﻃﺮﺣـﻲ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاي‬
‫اﺷﻐﺎل ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﻓﻘـﻂ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ از ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬از‬
‫اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻤﺎن و اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑـﻲ و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﻣﮑﺎن ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻃﺮح ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬از ﻫﻤﮑﺎري ﺑـﺎ ﻋـﺮاق ﺧـﻮدداري ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﻲ اﯾﺮاﻧـﻲ آﺑﻬـﺎي اﻃـﺮاف را ﮐﻨﺘـﺮل ﻣـﻲﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫‪٢‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪاي ﺑﻪ ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاﻗﻲ ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﺔ ﺳﺮاﺳﺮي‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻫـﺪاف ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧـﻪ آﻧﻬـﺎ‪،‬‬
‫و آﻣﺎدﮔﻲ اذﻫﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻠﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺠﺎوزي آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫رواﻧﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ را از آﻏﺎز ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬در ﺳـﺎل‬
‫‪) ١٣٥٩‬ﻫـ ‪ .‬ش( ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ آن ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﻃﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ و ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ‪ ،‬اﺧـﺘﻼف ﺑـﯿﻦ‬
‫اﯾﺮان و اﻋﺮاب را ﻋﻤﯿﻖ و رﯾﺸﻪدار ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻲﮐﺮد و ﺣﺘﻲ در ﻣﺎﻫﻬـﺎي ﻧﺰدﯾـﻚ ﺑـﻪ زﻣـﺎن‬
‫ﺗﺠﺎوز آﺷﮑﺎرا )‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ،(١٣٥٩‬ﮐﺎﻣﻼً ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب را ﺑـﺎ اﯾـﺮان درﮔﯿـﺮ داﻧـﺴﺖ و ﻃـﻲ‬
‫ﮔﻔﺘﮕـﻮﯾﻲ در ﻓـﺮوردﯾﻦ ﻣـﺎه ‪ ١٣٥٩‬ﮐــﻪ ﺧﺒﺮﮔـﺰاريﻫـﺎ آن را ﻣﺨــﺎﺑﺮه ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗﻮﻗــﻒ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺧﺮوج ﺑﻲﻗﯿﺪ و ﺷﺮط اﯾﺮان از ﺟﺰاﯾﺮ ﺗﻨﺐ و ﺟﺰﯾﺮه اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ‬
‫ب( ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪١٩٧٥‬‬
‫‪٣‬‬
‫ج( ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮدن ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺠﻌﻮل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن(‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻃﺮح اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ در ﮐﻨﺎر ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺷﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬اﻫـﺪاف‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﮔﺮده زد و ارﺗﺶ ﺧﻮد را در ﺧﻂ ﻣﻘـﺪم دﻓـﺎع از‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺮب و ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي آﻧﺎن ﻗﺮار داد‪ .‬ﺳﺮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺣـﺲ ﺗﻮﺳـﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ و‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٢٠ ،‬ﻣﺮداد ‪.١٣٦٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٧٥‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﺣﻘـﻮﻗﻲ وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑﻬﻤـﻦ‬
‫‪ ،١٣٦١‬ص ‪.٥‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٦٥‬‬

‫روﺣﯿﺔ اﺳﺘﮑﺒﺎري ﺻﺪام ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ اﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از آن ﻫﻤﻪ اﯾﺜﺎر و اﻇﻬﺎر ﭘﯿـﺸﻘﺪﻣﻲ از در راه‬
‫دﻓﺎع از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺮب‪ ،‬در آﻏﺎز دﭼﺎر ﺷﻚ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺻﺪام ﯾﮑﻲ ﭘـﺲ از‬
‫دﯾﮕﺮي ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓـﺖ و ﻏﺎﻟـﺐ ﺳـﺮان ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﻪ دام ﻓﺮﯾـﺐ او اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺻــﺪام را ﺳــﺮداري ﻓــﺪاﮐﺎر‪ ،‬و ﻗﺮﺑــﺎﻧﻲ آرﻣﺎﻧﻬــﺎي ﺟﻬــﺎن ﻋــﺮب ﻧــﺎم ﻧﻬﺎدﻧــﺪ و در ﭘــﻲ آن ﺑــﺎ‬
‫ﮐﻤﮑﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ از او‪ ،‬داﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﺟﻨﺎﯾـﺎت ﻫﻮﻟﻨـﺎﮐﻲ ﮐـﻪ ﺻـﺪام‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬آﻟﻮدﻧﺪ و ﻣﺰد ﺧﺪﻣﺎت و ﺣﻤﺎﯾﺘﻬـﺎي ﺧـﻮد‬
‫را از ﺻﺪام ﭘﺲ از اﻓﺸﺎي ﻣﺎﻫﯿﺖ دروﻏﯿﻦ او در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐـﺸﻮر دوﺳـﺖ و ﺑـﺮادري ﭼـﻮن‬
‫ﮐﻮﯾﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬

‫اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﺔ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮ اروﻧﺪرود و اﺳﺘﺮداد ﺟﺰاﯾـﺮ‬
‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﭼـﺸﻢ ﻃﻤـﻊ‬
‫داﺷــﺖ‪ .‬ﻫﻤــﺎن ﮔﻮﻧــﻪ ﮐــﻪ در ﻓــﺼﻞ ّاول اﯾــﻦ ﮐﺘــﺎب ﺑﺮرﺳــﻲ ﺷــﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔــﺎه دوﻟــﺖ ﻋــﺮاق‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺶ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ادﻋﺎﯾﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮدن‬
‫اﺳــﺘﺎن ﺧﻮزﺳــﺘﺎن را ﻣﻄــﺮح ﻣــﻲﮐــﺮد و آن را ﺟــﺰو ﻻﯾﺘﺠــﺰاي ﮐــﺸﻮر ﻋــﺮاق ﻣــﻲداﻧــﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در دوراﻧﻲ ﮐﻪ از ﻗﺒﻠﻮ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٣٧‬ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻲزد‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺪيﺗﺮي را ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺠﺰﯾﺔ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﺪارك ﻣـﻲدﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل در ﻣـﺎه ﻣـﻪ ‪ ،١٩٦٩‬روزﻧﺎﻣـﺔ »اﻟﺠﻤﻬﻮرﯾـﻪ«‬
‫ﭼﺎپ ﺑﻐﺪاد ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺑـــﻪ زودي ﻓﺮﺳـــﺘﻨﺪه رادﯾـــﻮﯾﻲ ﺟﺪﯾـــﺪي ﮐـــﻪ ﻣﻨﺤـــﺼﺮاً ﺑـــﺮاي »ﻋﺮﺑـــﺴﺘﺎن«‬
‫)ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺨﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺑﺼﺮه ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻲﮐﻨـﺪ‪ «.‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺔ اﯾﻦ روزﻧﺎﻣﻪ در اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬از اﻋﺮاب »ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن« )ﺧﻮزﺳـﺘﺎن( دﻋـﻮت‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي دﻓـﺎع از ﭘـﺮﭼﻢ ﻋﺮﺑـﻲ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﯿﻬﻦ ﻣـﺎدر‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺧـﻮد را اداﻣـﻪ دﻫﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ روزﻧﺎﻣـﻪ اﺿـﺎﻓﻪ ﮐـﺮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ »ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن«‬
‫)ﺧﻮزﺳﺘﺎن( در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺟﺰو ﻋﺮاق ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ اﯾـﺮان آن‬
‫‪١‬‬
‫را ﻏﺼﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ آﯾﻨﺪﮔﺎن‪ ١٣ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.١٣٤٨‬‬

‫‪٦٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺻﺎﻟﺢ ﻣﻬﺪي ﻋﻤﺎش‪ ،‬وزﯾﺮ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل ‪ ١٩٦٩‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻋﺮاق ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟـﺪي در ﻣـﻮرد ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب ﺑـﺎ اﯾـﺮان اﺧـﺘﻼف ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب ﺟــﺰو ﺧــﺎك ﻋــﺮاق اﺳــﺖ‪ .‬اﺧــﺘﻼف در ﻣــﻮرد ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن‬
‫)ﺧﻮزﺳــﺘﺎن( ﺑــﻮده ﮐــﻪ ﻗــﺴﻤﺘﻲ از ﺧــﺎك ﻋــﺮاق اﺳــﺖ و در دورة ﻗﯿﻤﻮﻣﯿــﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺿﻤﯿﻤﺔ اﯾﺮان ﻣﻲﺷـﻮد و ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﺮدم ﻋـﺮاق‪ ،‬اﻫـﻮاز‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﻟﺖ ﻋﺮاب ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺎﺳـﻲ در ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎ ﻣﺒـﺎدرت ﮐـﺮد ﺗـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل‪ ،‬دوﻟـﺖ ﻋـﺮاب در ﮐﻨﮕـﺮه ﻣﻌﻠﻤـﺎن‬
‫ﻋﺮب ﻧﻘﺸﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺧﺎرﻃـ اﻻﺣﻮاز« اراﺋﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺎك اﯾﺮان‬
‫ﮐﻪ ‪ ٢٦‬ﺷﻬﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﯾـﻚ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »اﺣـﻮاز« و ﯾـﺎ ﺧـﺎك‬
‫ﻋﺮاق ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﮕﺮه ﻣﺬﮐﻮر رﺳـﺎﻧﯿﺪ و ﻗـﺮار‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﺪارس ﻋﺮﺑﻲ ﻧﯿﺰ آﻣﻮزش داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﯿﻦ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻃﻲ ﯾﻚ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻃﺎﯾﻒ )‪ ٢٥‬ﺗﺎ ‪ ٢٨‬ژاﻧﻮﯾـﻪ ‪(١٩٨١‬‬
‫اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺮزﻫـﺎي اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﻗﺒــﻞ از ﺳــﺎل ‪ ١٨٤٧‬در ﺷــﺮق ﺟﺰﯾــﺮه آﺑــﺎدان ﺑــﻮده‬
‫‪٣‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺻﺪام از اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭘـﺲ از اﻧﻌﻘـﺎد ﻗـﺮارداد دوم ارزروم‪ ،‬ﺟﺰﯾـﺮة‬
‫آﺑﺎدان و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﻲ ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ اروﻧﺪرود‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ّاﻣــﺎ ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮري ﮐــﻪ در ﻓــﺼﻞ »ﺑﺮرﺳــﻲ اﺧﺘﻼﻓــﺎت اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق« روﺷــﻦ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪،‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ رﻫﺒـﺮان ﻋـﺮاق در ﻫـﺮ دوره ﺑـﺪون ﻣﻄﺎﻟﻌـﺔ دﻗﯿـﻖ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﺎن‬
‫ﺳﺴﺖ و ﺑﻲﭘﺎﯾﻪاي را در ﻣﻮرد آن ﻣﻄﺮح ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﯾــﺮا اوﻻً اﺧﺘﻼﻓــﺎت ﺗــﺎرﯾﺨﻲ‪ ،‬ﺑــﯿﻦ اﯾــﺮان و دوﻟــﺖ ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ ﺑــﻮده اﺳــﺖ و ﻋــﺮاق ﺷــﻬﺮ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﻲ از اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻋـﺮاق ﺑﻌـﺪ از ﺟﻨـﮓ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٣٢‬‬
‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٢٠ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.١٣٥٢‬‬
‫‪٣-‬‬ ‫‪Institute of Studies and research Editions du Monde Arabe. The Iraq Conflict. (Paris: Editions Du‬‬
‫‪Monde, Iran Arabe, ١٩٨١) P.٢٩١.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٦٧‬‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﻋﻨﻮان ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖاﻟﺤﻤﺎﯾـﻪ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺮﺷﺎري ﮐﻪ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره در ﺗـﺸﺪﯾﺪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓــﺎت ﺑــﯿﻦ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق و ﻧﯿــﺰ در ﺣــﻞ و ﻓــﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓــﺎت‪ ،‬ﺟﺎﻧــﺐ دوﻟــﺖ ﻋــﺮاق را‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳـﻨﺎد ﺗـﺎرﯾﺨﻲ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﮔﻮﯾـﺎي اﯾـﻦ ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دوﻟـﺖ اﯾـﺮان در‬
‫اﻣﻀﺎﺀ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟـﻮد اﯾـﻦ‪ ،‬ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻋﺮب ﺑـﺎ اﻧﺘـﺸﺎر ﻣﻘـﺎﻻت و ﮐﺘـﺐ در ﻣـﻮرد ﺗـﺎرﯾﺦ ﻣﺠﻌـﻮل ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬اذﻫـﺎن را در ﻣـﻮرد‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﯾﮑﻲ از ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋـﺮب‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫از اﺷﻐﺎر ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ از ﺳﻮي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ در ﺳﺎل ‪ ،١٣٥٩‬در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ اﻏﺮاق ﻧﻤﻲﮐﻨﯿﻢ وﻗﺘـﻲ ﻣـﻲﮔـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﺤﻤـﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( ﭼﻨـﺪﯾﻦ دﻫـﻪ‬
‫اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﺳــﺮﺑﺎزان ﺻــﺪام ﮐــﻪ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧــﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤـــﺮه )ﺧﺮﻣـــﺸﻬﺮ( را ﺑـــﺮقآﺳـــﺎ از ﺑﺮدﮔـــﻲ آزاد ﮐﻨﻨـــﺪ و ﭼﻬـــﺮة ﻋﺮﺑـــﻲ‬
‫ﺷــﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ آن را ﺑــﻪ آن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨــﺪ‪ ،‬ﭼﻬــﺮهاي ﮐــﻪ اﯾﺮاﻧﯿــﺎن ﺑــﺎ ﻧﻘــﺎبﻫــﺎي‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ آن را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺧـﻮن ﻋﺮﺑـﻲ ﮐـﻪ ﭼﻬـﺮه ﻣﺤﻤـﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( را‬
‫ﭘﺎك ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ )ﻣﺮدم ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( درواﻧـﻪ ﮔـﺴﺘﺮدهاي را ﻣـﻲﮔـﺸﺎﯾﺪ ﺗـﺎ‬
‫وارد ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﯿﻘﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺧﻮد ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺮﭼﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﮐـﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧـﺎن ﻋـﺮاق ﺑـﺮ ﻓـﺮاز ﻣﺤﻤـﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺘﻨﺪ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ را ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻨﻮز اداﻣﻪ دارد‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮑﻲ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﺑﺎ ﺟﻌﻞ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺗﺎرﯾﺨﻲ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن را‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺪاﯾﻲ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن( از دوﻟﺖ ﻋﺮاق داﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫»ﺑــﺎ ﺣﻤﺎﯾــﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿــﺎ‪ ،‬ﺑــﻪ اﺳــﺘﻘﻼل ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳــﺘﺎن( ﺧﺎﺗﻤــﻪ داده ﺷــﺪ و‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻈﺎﻣﻲ و اداري اﯾﺮان ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﺎل‬
‫‪ ١٨٤٧‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ(‪ ،‬اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن را‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﮐﺮد‪«.‬‬
‫اﮔﺮﭼــﻪ ﺑﻄــﻼن ادﻋﺎﻫــﺎي ﻧﻮﯾــﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋــﺮب ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﺣﻤﺎﯾــﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿــﺎ از اﯾــﺮان در‬

‫‪١ - M. A. Alnajar, Mohammareh Principaliy: A study of its Arabian History ١٨١٢ - ١٩٢٦. (١٩٨٠), P.٣٠ - ٣٢.‬‬
‫‪٢ - Tareq Ismael, Iraq and Iran, Rools (Syracuse: Syracuse - University Press - ١٩٨٠. of conflict. P.٩.‬‬
‫‪٦٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪه ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺪارد‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﺳﺘﻌﻤﺎري اﻧﮕﻠﯿﺲ را در ﺗـﺎرﯾﺦ رواﺑـﻂ ﺳﯿﺎﺳـﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﻣﺨـﺼﻮﺻﺎً در‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ و اﻣﻀﺎﺀ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﺠﺰﯾﺔ اﺳﺘﺎن ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺗﺠﺰﯾﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬

‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻲ آﺷﻔﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫـﻢ رﯾﺨﺘـﻪ ﻧﯿـﺎز‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻼدرﻧﮓ دﺳﺖ ﺑﻪ آﺷﻔﺘﮕﻲ اوﺿﺎع در اﯾﺮان ﻣﻲزد‪ .‬در ﺳـﺎل ‪ ١٨٣٧‬ﻋﻠﯿﺮﺿـﺎ ﭘﺎﺷـﺎ‪،‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋـﺎم ﮐـﺮده‪ ،‬اﻣـﻮال آﻧـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﯾﻐﻤﺎ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬اﻗﺪام ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﺎﺷﺎ ﺑﻲﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻚ ﻣﺄﻣﻮران دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه را از اداﻣﺔ ﻣﺤﺎﺻﺮات ﻫﺮات ﺑﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﺪام ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﺎﺷﺎ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﯾﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻨﺪر ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( از ﺗﻮاﺑـﻊ ﺑـﺼﺮه و ﺑﻐـﺪاد و ﻣﻠـﻚ ﻣﺎﺳـﺖ و رﻋﯿـﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐـﺮدهاﯾـﻢ‪ .‬اﮔـﺮ ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﺮدﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺤﻤـﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ(از اﯾـﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه از آن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻣﺨﺘﺎر دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺮآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺷـﻤﺎ ﻧﺨـﺴﺖ ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐــﻪ ﻣﺤﻤـﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( ﺧـﺎك اﯾـﺮان اﺳــﺖ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ادﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و اﻧﮕﻠﯿﺲ اﺳﺎس‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺮان را ﺑﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﻧﮑﺎر ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‪ ،‬دو ﮐـﺸﻮر روس و اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺬاﮐﺮه در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ارزروم‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﻓﯿﻤـﺎﺑﯿﻦ را ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﺳـﺎس‬
‫اﺳﺘﺪﻻل اﯾﺮان در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ارزروم ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺪت ﭼﻬـﺎر ﺳـﺎل ﺑـﻪ ﻃـﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﺣﻘﻮق ﺗﺎرﯾﺨﻲ و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ اﯾﺮان ﺑﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪة دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑــﻪ ﮐﻠــﻲ ﻣﻨﮑــﺮ ﺣﻘــﻮق اﯾــﺮان ﺑــﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪه دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻧﯿــﺰ ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ در‬

‫‪ ١‬ـ اﺻﻐﺮ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﯾﺦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮز اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﻠـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺳـﺎل ّاول‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪٤‬‬
‫)ﺗﯿﺮ ـ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٦٦‬ص ‪.٤١٧‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٦٩‬‬

‫ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺖ‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻊ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ دﻓﺎع ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻼش ﻣﺸﺘﺮك دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮ و ﻗـﺪرت اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯿـﺮزا ﺗﻘـﻲ‬
‫ﺧﺎن اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﯾﺮان در ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ارزروم‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪ‪ .‬زﯾـﺮا اﻣﯿﺮﮐﺒﯿـﺮ در‬
‫ﻣﻮرد ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺮ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ ﺳـﻨﺪي را اراﺋـﻪ داد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﻣـﻮرخ ﻣﺤـﺮم ‪١٢٥٤‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ دوم‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﻐـﺪاد‪ ،‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( از ﺗﻮاﺑﻊ اﯾﺎﻟﺖ ﻓﺎرس اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﻲ آﻧﺠـﺎ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﺟﻨـﮓ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻘـﺎم ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳـﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫ﻓﻮراً ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( را ﺑـﻪ آن دوﻟـﺖ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿـﺪ و ﺳـﻨﺪ اﺳـﺘﺮداد آن را‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖ وزراي ﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﻢ دارﯾﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﺤﺮز ﺷـﺪ و دﻗﯿﻘـﺎً در ﻣـﺎه دوم‬
‫ﻗﺮارداد دوم ارزروم )‪ (١٨٤٧‬ﻗﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ اﯾـﻦ ﻣـﺎده‪ ،‬دوﻟـﺖ اﯾـﺮان از ﮐﻠﯿـﻪ دﻋـﺎوي‬
‫ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮ و وﻻﯾﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﭼﺸﻢ ﻣـﻲﭘﻮﺷـﺪ و دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﻧﯿـﺰ ﻣﺘﻘـﺎﺑﻼً رﺳـﻤﺎً‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺷﻬﺮ و ﺑﻨﺪر ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ(‪ ،‬ﺟﺰﯾـﺮه ﺧـﻀﺮ )آﺑـﺎدان(‪ ،‬ﻟﻨﮕﺮﮔـﺎه و اراﺿـﻲ‬
‫واﻗﻊ در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﯾﻌﻨﻲ ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ آن ﮐﻪ در ﺗﺼﺮف ﻋـﺸﺎﯾﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ ﻣﻄﻠـﻖ دوﻟـﺖ اﯾـﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي اﯾﺮاﻧﻲ ﺣﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آزادي ﮐﺎﻣﻞ در ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪ ،‬از ﻣﺤﻠﻲ ﮐﻪ ﺷﻂ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﻲرﯾﺰد )ﻣﺼﺐ( ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻼﻗﻲ ﻣﺮزﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﺒﺎﻧﻲ روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫آن ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻬﯿـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﯿـﺮزا ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﻨﺎد ﻣﺼﻮب ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ارزروم ﺑﻪ اﺳﻼﻣﺒﻮل رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ و ارﻋﺎب دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﺤﯿﻲ« اﻣﻀﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ اﯾﺮان ﻓﺎﻗﺪ اﺧﺘﯿﺎرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي اﻣﻀﺎ »ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ« ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا آن را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻠﻘﻲ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪.٨٢‬‬
‫‪٧٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻢ در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺬاﮐﺮات ﻗﺒﻞ از ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ دوم ارزروم و ﻫـﻢ در ﻣـﺘﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﺮ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺤﺮز اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬
‫ﺳﻌﻲ ﮐـﺮد اﻣﺘﯿـﺎزات ﺑﯿـﺸﺘﺮي از اﯾـﺮان ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬اﻇﻬـﺎرات »ﺷـﯿﻞ«‪ ،‬وزﯾـﺮ ﻣﺨﺘـﺎر اﻧﮕﻠـﯿﺲ در‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬از ﺗﺒﺎﻧﻲ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ دو ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺎﻧﺠﻲ ﭘﺮدهﺑﺮﻣﻲدارد‪:‬‬
‫»ﺣــﺎل ﮐــﻪ دوﻟــﺖ ﻋﺜﻤــﺎﻧﻲ از ﭘــﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ دو دوﻟــﺖ ﻣﯿــﺎﻧﺠﻲ روس و اﻧﮕﻠــﯿﺲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺗﺄوﯾﻠﻬﺎﯾﻲ ﮐﻪ از ﭼﻨـﺪ ﻧﮑﺘـﻪ ﻣـﺸﮑﻮك ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳـﻤﻲ آن ﺟﻨـﺎب و ﻣﻮﺳـﯿﻮ اﺳـﺘﯿﻨﻒ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ...‬دوﻟـﺖ‬
‫اﯾﺮان ﻫﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﮐﻮﺷﺸﻲ ﮐﻪ در اﺑﻄﺎل آﻧﻬـﺎ ﺑﮑﻨـﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﺶ ﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﻲ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺴﺠﻞ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و روﺳﯿﻪ اﺳﺖ‬
‫‪١‬‬
‫و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﺎﻓﻲ رأي دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎرات »ﺷـﯿﻞ« ﺣـﺎﮐﻲ از ﺗﺒـﺎﻧﻲ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ دو‬
‫ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﯿﺲ و روس اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧـﻮد ﺑـﻪ اﯾـﺮان از ﻫـﯿﭻ ﮐﻮﺷـﺸﻲ‬
‫درﯾﻎ ﻧﻤﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻊاﻻﺳﻒ ﺑﺎﯾﺪ از ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ و ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋـﺮب ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ دوم ارزروم )‪ ،(١٨٤٧‬آﯾﺎ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ از اﯾﺮان ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻲﮐﺮد‬
‫ﯾﺎ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ؟ اﺻـﻼً ﻣـﻮﻗﻌﯿﺘﻲ ﮐـﻪ اﻧﮕﻠـﯿﺲ در آن ﻫﻨﮕـﺎم در ﺧﻠـﯿﺞ ﻓـﺎرس داﺷـﺖ‪،‬‬
‫اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺗﻤـﺎم ﺗـﻼش اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ﻫـﻢ‬
‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ از اﯾﺮان ﺟـﺪا ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬـﻲ اﺳـﻨﺎد‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﻲ وﺟﻮد و اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮب اﻣﯿﺮﮐﺒﯿـﺮ ﻣـﺎﻧﻊ از ﺗﺤﻘـﻖ ﺗﻮﻃﺌـﻪ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ﺷـﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ در ﻣﺘﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ اﯾـﺮان ﺑـﺮ اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﻣﺤـﺮز ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬واﻧﮕﻬـﻲ اﮔـﺮ‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﺔ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺣﺎﻣﻲ اﯾﺮن ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫـﯿﭻ دﻟﯿـﻞ ﻧﺪاﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺒﺎﻧﻲ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ و روس‪» ،‬ﯾﺎدداﺷـﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺤﻲ« را ﺑـﻪ ﺿـﺮر اﯾـﺮان ﺗﻬﯿـﻪ و ﺑـﺎ ﻓـﺸﺎر و‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﻧﻔﺖ در آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎري اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑـﯿﺶ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ اﯾﺮان و ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﺳـﻮقاﻟﺠﯿـﺸﻲ آن و اﻫﻤﯿـﺖ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﺮز ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑـﻲ‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ اﯾﺮان را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲداد‪ ،‬ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺑﺴﻂ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﻔـﻮذ‬

‫‪ ١‬ـ ﻓﺮﯾﺪون آدﻣﯿﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ و اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪.١٥٣‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧١‬‬

‫ﺧﻮد در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ ﺧﻮدداري ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻔـﺖ‬
‫اﯾﺮان و اﻧﻠﮕﯿﺲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻮد ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ارزان از ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺬﮐﻮر ﺧﺮﯾﺪاري‬
‫ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﻧﻔﺖ اﯾﺮان ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﻚ ﻣﻨﺎﻓﻊ آن ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﻲ ﺧﻮد ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‪ .‬وﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔـﺖ اﯾـﺮان و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫اﯾﺮان اﻃﻼع ﻧﺪادﻧﺪ ﮐﻪ وزارت درﯾﺎداري اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻔﺖ اﯾﺮان را ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﻗﯿﻤﺘـﻲ ﺧﺮﯾـﺪاري‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﮐﺘﺎب »ﺑﺤﺮان ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ادارات دوﻟﺘـﻲ اﻧﮕﻠـﯿﺲ در اﺛـﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻗﺮارداد ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ اﯾﺮان و اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺧﺮﯾﺪ ﻧﻔـﺖ ﺑـﻪ ﻗﯿﻤـﺖ ﻧـﺎزلﺗـﺮ از‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎزار )‪ ٧٥٠٠٠٠٠‬ﻫﻔﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮن و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰار ﻟﯿﺮه( ﻧﻔﻊ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﯿﺎم ﻣﺸﺮوﻃﻪ در اﯾﺮان‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺮﺷﺎر ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﺧﻄـﺮ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﻓﻠﺬا در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾـﻦ اﺳـﺘﺎن اﯾـﺮان را ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ ﺧﻮد را »اﻣﯿﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن« ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ »ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫آزاد« ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ آرزو ﺑـﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن و دﺷـﻤﻨﺎن اﯾـﺮان‬
‫ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮاق و ﺷﯿﺦ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬در ﻧﻬﺎن ﺳﺎزﺷﻬﺎ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‬
‫و ﻣــﺼﺮ ﻧﯿــﺰ ﺧﻮزﺳــﺘﺎن اﯾــﺮان را ﯾــﻚ ﺳــﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮﺑــﻲ ﻣﻌﺮﻓــﻲ‪ ،‬و از ﺗﺠﺰﯾــﻪ آن ﺣﻤﺎﯾــﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوي ﮐﻪ ﺧـﻮد در اﯾـﻦ زﻣـﺎن ﻣـﺄﻣﻮر دادﮔـﺴﺘﺮي در اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»در آن روزﻫﺎ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﺮاق زﺑﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮدهﮔـﻮﯾﻲ ﺑـﺎز ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫از ﺧﻮزﺳــﺘﺎن ﺑــﺎ ﻋﻨــﻮان »اﻣــﺎرات ﻣــﺴﺘﻘﻠﻪ ﻋﺮﺑﯿــﻪ« و از ﺷــﯿﺦ ﺑــﺎ ﻧــﺎم »ﺳــﻠﻄﺎن‬
‫‪٢‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن« ﯾﺎد ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺲ از ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮي »ﻟﺮد ﮐﺮزن«‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺎﻗـﺪ‬

‫‪ ١‬ـ وﺛﻮق اﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ از ﻫﻮاﺧﻮاﻫﺎن ﺟﺪي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮي ﺧـﻮد‪ ،‬ﻗـﺮارداد اوت ‪ ١٩١٩‬را ﺑـﺎ دوﻟـﺖ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻣﻀﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دوﻟﺖ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮاي اﻣﻀﺎ ﻗﺮارداد ﻓﻮق ﻣﺒﻠﻎ ﯾﮑﺼﺪ و ﺳﻲ ﻫﺰار ﻟﯿﺮه ﺑﻪ وﺛﻮق اﻟﺪوﻟـﻪ ﻧﺨـﺴﺖوزﯾـﺮ‪ ،‬ﻓﯿـﺮوز ﻣﯿـﺮزا ﻧـﺼﺮت‬
‫اﻟﺪوﻟﻪ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ و ﺻﺎرم اﻟﺪوﻟﻪ وزﯾﺮ داراﯾﻲ رﺷﻮه داده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺮارداد ‪ ١٩١٩‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺒﺎرزات اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬
‫ﻟﻐﻮ ﺷﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن رﺷﻮه ﻓﻮق را ﺟﺰو ﻃﻠﺐﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬از دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮدو دوﻟﺖ ﻧﯿـﺰ از اﻓـﺮاد ﻓـﻮق‬
‫ﻣﺴﺘﺮد داﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﻣﮑﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ص ‪.(٦٩‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوي‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮاﺟﻮ‪ ،(١٣٦٢ ،‬ص ‪.٢٣٣‬‬
‫‪٧٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻗﺮارداد ‪ ١٩١٩‬و ﻃﺮﻓﺪار ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺣﻤﺎﯾـﺖ‬
‫از رﺿﺎﺷﺎه و ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ اﯾﺮان را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪» .‬واﻟﺘﺮ اﺳﻤﺎرﺗﺰ« در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ اﻣﯿﺪوار ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ رﺿﺎﺷﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣـﺪت ‪٢٠‬‬
‫ﺳﺎل دوام آورد و اﯾﺮان را از ﻧﻮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨـﺪ و اﺻـﻼﺣﺎﺗﻲ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬در‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﻮﺑﻲ )ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋـﻞ( ﯾـﻚ‬
‫‪١‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﺮاﻧﻲ )ﺣﻤﺎﯾﺖ از رﺿﺎﺷﺎه و دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي( را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﻧﻘﺸﺔ دﯾﮕﺮ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﺔ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬در زﻣـﺎن ﺟﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ دوم‬
‫ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﺎ آﻏــﺎز ﺟﻨــﮓ ﺟﻬــﺎﻧﻲ دوم‪ ،‬دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﺑــﻪ ﺑﻬﺎﻧــﺔ ﺣﻔــﻆ ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺧــﻮد در‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺟﻨﻮب‪ ،‬اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد درآورد‪ .‬دوﻟﺘﻬﺎي ﻋﺮاق و ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫اﻣــﺎرات ﻋﺮﺑــﻲ در اﯾــﻦ زﻣــﺎن از ﻓﺮﺻــﺖ اﺳــﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧــﺪ و از دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﺧﻮاﺳــﺘﻨﺪ‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧـﻮد اﻟﺤـﺎق ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾﻨﮑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ دوم ﺑـﺎ ﺷﮑـﺴﺖ‬
‫آﻟﻤﺎن ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮدداري دوﻟﺖ ﺷﻮروي )ﺳـﺎﺑﻖ( از ﺗﺨﻠﯿـﻪ‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠــﺎن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨــﺎن ﺑــﻪ اﺷــﻐﺎل ﺧــﻮد در اﺳــﺘﺎن ﺧﻮزﺳــﺘﺎن اداﻣــﻪ داد و در ﺳــﺎل ‪ ١٣٢٥‬ﺑــﻪ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﻣﻘﯿﻢ ﻫﻨﺪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺼﺮه ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿـﺎن دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬اﻋﻼﻣﯿﻪاي ﺻﺎدر ﮐﺮد و در آن اﻃﻼع داد ﮐﻪ ورود اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻋـﺮاق و اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ )‪ (١٩٣٠‬ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺷـﻮروي از آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن‪ ،‬و ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻧﻔﺘـﻲ ﻏـﺮب از‬
‫ﺳﻮي دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧـﻪ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧـﻮد از ﻣﯿـﺎن رﻓـﺖ و‬
‫ﻧﯿﺮوﻫــﺎي دوﻟــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻧــﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷــﺪﻧﺪ ﮐــﻪ ﻣﻨﻄﻘــﻪ را ﺗــﺮك ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﺎ ﺧــﺮوج ﻧﯿﺮوﻫــﺎي‬
‫‪٢‬‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻃﺮح ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺸﺔ دﯾﮕﺮ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺟﻬﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬در زﻣﺎن دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣـﺼﺪق ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻠﻲ ﺷﺪن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺪداً ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن از ﺳـﻮي دوﻟـﺖ‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻟﻮزن‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ و ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻲ رﺿـﺎ ﺧـﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﺤﻤـﺪ رﻓﻌـﻲ ﻣﻬﺮآﺑـﺎدي )ﺗﻬـﺮان‪ ،‬اﻧﺘـﺸﺎرات ﻓﻠـﺴﻔﻪ‪،‬‬
‫‪ (١٣٦٣‬ص ‪.٦٠‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.٩٤‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧٣‬‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﻃﺮﺣـﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺗﻬﯿـﻪ و‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺣـﺎوي ﻧﻘـﺸﻪ اﺷـﻐﺎل ﺧﻮزﺳـﺘﺎن از ﺳـﻮي دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق ﺑـﺎ ﮐﻤـﻚ و ﯾـﺎري‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺮح ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ دوران ﻣﺘﺎرﮐـﻪاي در ﭘـﻲ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﺷﻮد و در ﻃﻮل دوران ﯾﺎدﺷﺪه‪ ،‬اﯾﺮان از اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻋﺮاق ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﯾﺎدﺷﺪه ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ و اوﺿـﺎع و‬
‫اﺣﻮال زﻣﺎن ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻲ اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣـﺬﮐﻮر‪ ،‬دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ ﺷـﯿﻮه‬
‫»ﻣﺎرﺷﺎل ﻣﻮﻧﺘﮕﺮي« را در ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي وﺳﯿﻊ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد »اﻟﻌﻠﻤﯿﻦ« ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫در ﭘﯿﺶ ﮔﯿـﺮد ﻃـﺮح ﻣـﺬﮐﻮر را ﻣﺴﺘـﺸﺎران اﻧﮕﻠﯿـﺴﻲ ﮐـﻪ در آن زﻣـﺎن در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﺗﺤﺮك اﯾﻼت و ﻋﺸﺎﯾﺮ و ﺗﺤﻮﯾـﻞ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‪،‬‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻼت و ﻋﺸﺎﯾﺮ ﺟﻨﻮب ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮب را ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي اﯾﺮان از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌـﻲ و ﻧﻔﺘـﻲ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﺳـﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣـﺖ دﮐﺘـﺮ ﻣـﺼﺪق و ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﮐﻨﺴﺮﺳﯿﻮم ﻧﻔﺖ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﻔﺘﻲ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺠﻲ ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎري دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺗﺠﺰﯾﻪ اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺮﮐﺖ آزادﯾﺨﻮاﻫﺎﻧﻪاي ﺑﺮ ﺿـﺪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﯿﺲ و اﺳـﺘﻘﻼل ﮐـﺸﻮر در‬
‫داﺧﻞ اﯾﺮان ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﮑـﺮ ﺗﺠﺰﯾـﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﻣـﻲاﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﯿﻢ آن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دوﻟﺘﻲ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐـﺎر آﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﺟﻨﻮب ﺗﻤﺎﯾﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺿﺪ اﺳـﺘﻌﻤﺎري را ﺳـﺮﮐﻮب‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ و از وﻓـﺎداري دوﻟـﺖ ﺣـﺎﮐﻢ در اﯾـﺮان ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺗﺠﺰﯾـﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ وﻗـﺖ دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﻓﮑـﺮ ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٢٨ ،‬ﺗﯿﺮ ‪.١٣٦٦‬‬

‫‪٧٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺮي و اﺑﺰار ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺎﻣﺰد ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﻲ و ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻪﮔﻮﺷﻲ ﺳﺮدﻣﺪاران رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬
‫را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﻮرداري از ذﺧﺎﯾﺮ ﺳﺮﺷﺎر ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ و‬
‫ﻟـﺬت اﯾـﻦ ﻟﻘﻤـﺔ ﭼـﺮب ﻫﻨـﻮز در دﻫـﺎن‬‫ﻃﻤﻊ ﺟﻬﺎﻧﺨﻮاران ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬آﺛـﺎر ّ‬
‫ﮔﺸﺎد اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻔﺖﺧﻮاران ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﺻـﺖ دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺠﺪداً ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺘﺎن زرﺧﯿﺰ ﺳﻠﻄﻨﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ رﻫﺒﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق‬

‫اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﺎص ﻃﺒﯿﻌﻲ و ذﺧﺎﯾﺮ ﻧﻔﺘـﻲ ﮐـﻪ در ﺧـﻮد ﺟـﺎي داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﮔﺮ از‬
‫ﻧﻘﺶ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان ﻓﻌﻼً ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎً دوﻟﺖ ﻋـﺮاق در‬
‫دﺳﺖاﻧﺪازي و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯿـﺸﺘﺮ از دﯾﮕـﺮان ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻢ ﮐﻪ ﻃﻲ ﮐﻮدﺗﺎﯾﻲ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﯿﺮﻣﺎه )‪ (١٣٣٧‬ﻗـﺪرت را در ﻋـﺮاق ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﻣﻮرد ﻫﺪف ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار داد و‬
‫ﻃﻲ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣــﺎ اﮐﻨــﻮن ﻧﻤــﻲﺧــﻮاﻫﯿﻢ ﺑــﻪ ﺗــﺎرﯾﺦ ﻋــﺸﺎﯾﺮ ﻋــﺮب ﻣﻘــﯿﻢ اﻫــﻮاز و ﻣﺤﻤــﺮه‬
‫)ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﭼـﺸﻢﭘﻮﺷـﻲ دوﻟـﺖ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻲ از ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( اﺳﺘﺮداد آن ﺑﻪ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺗﺎ آن روز ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻋﺮاق ﺑـﻮد‪،‬‬
‫اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع و ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﮐـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ را در آن روز ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ واداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ‪«.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎر‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻋﺮاق را از زﻣـﺎن ﻋﺒـﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳـﻢ‬
‫ﺗــﺎ زﻣــﺎن ﺣﻤﻠــﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳــﺮي ﻋــﺮاق ﻋﻠﯿــﻪ اﯾــﺮان )‪ ٣١‬ﺷــﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٥٩‬در ﻣــﻮرد ﺗﺠﺰﯾــﺔ اﺳــﺘﺎن‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﻣﻲآورﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻬﻲ ﺑﻮدن ﺣﻤﻠﺔ ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن‬
‫آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪.٩‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧٥‬‬

‫اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻋﺮاق در ﺗﺠﺰﯾﺔ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن )از زﻣﺎن ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻢ ﺗﺎ ﺻﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ(‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺒﻬﻪ آزاديﺑﺨﺶ اﻫﻮاز ﯾﺎ »ﺟﺒﻬﻪ اﻟﺘﺤﺮﯾﺮ« ﺑﺎ ﻫـﺪف آزادﺳـﺎزي »ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن«‬
‫)ﺧﻮزﺳﺘﺎن( در ﺳﺎل ‪) ١٣٣٧‬ﻫـ( ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ دوﻟﺖ ﻋﺮاق در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﻧﺘﺸﺎر »ﮐﺘﺎب ﺳﻔﯿﺪ« ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق در ديﻣﺎه ‪) ١٣٣٨‬ﻫــ(‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ادﻋﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪» :‬دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ از ﺷﻬﺮ و ﺑﻨﺪر ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( ﮐـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﯾﺮان ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪«.‬‬
‫‪ ٣‬ـ درﺧﻮاﺳـﺖ رﻓﺮاﻧـﺪوم ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎرت ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ روزﻧﺎﻣـﻪ ﻋﺮاﻗـﻲ‬
‫»اﻟﺜﻮره« در زﻣﺎن ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻢ‪ .‬ادﻋﺎي روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻟﺤﺎق اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﺮب زﺑﺎن ﺑﻮدن اﮐﺜﺮﯾﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب از ﺳﻮي دوﻟﺖ ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪.١٣٤٢‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻃﺮح ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن( در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻋـﺮب از ﺳـﻮي دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق در ﺳـﺎل‬
‫‪.١٣٤٢‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن ﻋﺮب در ﺑﻐﺪاد ﺑـﻪ ﺳـﺎل )‪ ١٣٤٣‬ﻫــ ‪ .‬ش(‪ .‬در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ‬
‫ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ اﯾﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ آﻣﺪه ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﻋﻼم ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن(‪ ،‬اﯾﺎﻟﺖ اﯾﺮاﻧﻲ اﻫﻮاز در ﺷﻤﺎل‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( ﻧﺰدﯾﻚ ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪ ،‬ﺟﺰﺀ ﻻﯾﻨﻔﻚ ﻣﯿﻬﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺣﻤﺎﯾﺖ دوﻟﺘﻬﺎي ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ از ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﺣﻘﻮﻗـﺪاﻧﺎن ﻋـﺮب در ﺑﻐـﺪاد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪) ١٣٤٤‬ﻫـ( دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺳﻔﯿﺮ ﺧـﻮد را از ﺳـﻮرﯾﻪ اﺣـﻀﺎر و‬
‫ﺳﻔﺎرﺗﺶ را در آن ﮐﺸﻮر ﺗﻌﻄﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻋﻠﻨﻲ و ﻣﺨﻔﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮاﻧﺪازي ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫‪ ١‬ـ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼي اﯾﺮان ﺑﯿﺎﻧﯿﻪاي اﻧﺘﺸﺎر داد ﮐـﻪ در آن ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪ‪» :‬ﭼﻮن اﺻﻮﻻً ﻣﺒﻨﺎي اﻇﻬﺎرات ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن و وﮐﻼي دادﮔﺴﺘﺮي ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿـﺖ و ﻣـﺪارك ﻗﻄﻌـﻲ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﻋﺮب وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺎﮐﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ زﺑﻮر ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن و وﮐﻼ ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬
‫ﻣـﺴﻠﻤﻲ را‬
‫ﺷﺪه و در اﻋﺪاد اراﺟﯿﻒ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﻲ و ﻫﯿﺎﻫﻮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺣﻘـﺎﯾﻖ ّ‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﺮب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼي ﺑﻐـﺪاد ﺑـﻪ اﺳـﺘﻨﺎد آن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻫﯿﺄت ﻣﺪﯾﺮه ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼي اﯾﺮان ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا اﻋﻼم ﻣﻲدارد ﮐﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪاي‬
‫را وﮐﻼ و ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن ﺻﺎدر ﻧﻤﻲﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ اﯾﻦ ادﻋﺎي ﺑﻲاﺳﺎس از دﻣﺎغ ﺑﻲاﻃﻼع و ﻧـﺎداﻧﻲ ﺗـﺮاوش ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺠﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮن وﮐﻼ‪ ،‬ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪) ٩٤‬ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ‪ (١٣٤٣‬ص ‪ ٢‬ـ ‪.(١‬‬
‫‪٧٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ رژﯾﻢ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﻫﻮاز و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻠﻖ ﻋﺮب ﮐﻪ در اواﯾـﻞ ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب در اﻫـﻮاز ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از ﮐﻨﺴﻮﻟﮕﺮي ﻋﺮاق در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻐﺬﯾﻪ و رﻫﺒﺮي ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٩‬ـ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺟﺒﻬﻪ اﻟﺘﺤﺮﯾﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﺑﺎ ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗـﺸﮑﯿﻼﺗﻲ‬
‫رژﯾﻢ ﺻﺪام‪.‬‬
‫‪ ١٠‬ـ ﺗﺮﺑﯿﺖ دﻫﻬـﺎ ﺟﺎﺳـﻮس و ﺗﺮورﯾـﺴﺖ در ﻋـﺮاق؛ اﯾـﻦ اﻓـﺮاد ﭘـﺲ از ﻃـﻲ دورهﻫـﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ در ﻋﺮاق و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل و اﻣﮑﺎﻧﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮔﺴﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﺲ از‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي در دادﮔﺎﻫﻬﺎ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ از ﻃـﺮف ﻋـﺮاق ﺗﺠﻬﯿـﺰ‪ ،‬و ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺷـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺮاﺑﮑﺎري و ﺗﺮورﯾـﺴﺘﻲ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ آﻣـﻮزش دادهاﻧـﺪ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﺎً ﺑـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻧﻈﯿﺮ اﻧﻬﺪام ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎﻫﻬﺎ و ﻣـﺴﺎﺟﺪ و ﺣﺘـﻲ ﻣﻐـﺎزهﻫـﺎ و ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣــﺮدم ﻣﺒــﺎدرت ﮐﺮدﻧــﺪ‪ .‬اﺳــﻨﺎدي ﮐــﻪ ﺑﻌــﺪﻫﺎ ﺑــﻪ دﺳــﺖ آﻣــﺪ‪ ،‬ارﺗﺒــﺎط و ﻫﻤﮑــﺎري ﻣﻘﺎﻣــﺎت‬
‫ﮐﻨﺴﻮﻟﻲ ﻋﺮاق در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺮاﻗﯿﻬـﺎ را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﭘﯿﺶ آﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﮐﺸﻒ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎون ﻋﺮاﻗﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫اﻣــﻮر ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب‪ ،‬و ﻣﻌــﺎون ﻋﺮاﻗــﻲ ﻗــﺴﻤﺖ ﻋﻤﻠﯿــﺎﺗﻲ دﻓﺘــﺮ‪ ،‬از ﮔﺮداﻧﻨــﺪﮔﺎن ﯾــﻚ ﺷــﺒﮑﻪ‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ١١‬ـ ﺗﻬﯿﻪ و ﭼﺎپ ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎي ﺟﻌﻠـﻲ‪ ،‬و ﺗﻔﮑﯿـﻚ ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﻬﻤـﻲ از ﺧـﺎك اﯾـﺮان ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﺘﻲ اﺳﺘﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن اﯾـﺮان ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﯾﮑـﻲ از‬
‫اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم داﻣﻨﻪﻫﺎي ﺟﻨـﻮﺑﻲ زاﮔـﺮس و ﺣﺘـﻲ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ‪ ٣‬ﻫـﺰار ﺳـﺎﻟﻪ آرﯾﺎﻧـﺸﯿﻦ ﺟـﺰو‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ »ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺰرگ« )ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻧـﻮاﺣﻲ آن( آورده ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﮐـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺖ از اﯾﺮان ﺟﺪا‪ ،‬و ﺿﻤﯿﻤﻪ ﻋﺮاق ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ١٢‬ـ ﺗﻬﯿـﻪ و ﭼـﺎپ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎي ﻣﺠﻌـﻮﻟﻲ ﭼـﻮن‪» :‬ﺗـﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳـﻲ اﻣـﺎرات ﻋﺮﺑـﻲ ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺮه‪ ،‬ﺷﻬﺮ و اﻣﺎرات ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و درﮔﯿﺮي ﻋﺮﺑﻲ ـ ﻓﺎرﺳﻲ«‪.‬‬
‫‪ ١٣‬ـ ﺻﺪور ﮐﺎرﺗﻬـﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ ﺟﻬـﺖ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺧـﻮد ﻓﺮوﺧﺘـﻪ ﻋـﺮبزﺑـﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارﯾﻬﺎي ﺑﺼﺮه و ﻋﻤﺎره‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪.٨٠‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.٧٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧٧‬‬

‫‪ ١٤‬ـ اﻇﻬﺎرات ﺳﺮان رژﯾـﻢ ﺑﻌـﺚ ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺧـﻮد ﺳـﻨﺪ ﮔﻮﯾـﺎﯾﻲ ﺑـﺮ اﻫـﺪاف ﻋـﺮاق در اﻣـﺮ‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﻣﺎه اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ ١٣٥٩‬در ﻣﺠﻤﻊ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﯿﭻ وﻗـﺖ رﺳـﺎﻟﺖ ﺧـﻮد و ﻣﻔﻬـﻮم آن را از ﯾـﺎد ﻧﺒـﺮدهاﯾـﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﻓﺮﯾـﺎد زﻧـﺎن‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ را ﮐﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬از ﯾﺎد ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮد‪«.‬‬
‫ب( ﺻ ـﺪام ﺣــﺴﯿﻦ در ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٧) ١٣٥٩/٣/٢٧‬ژوﺋــﻦ ‪ (١٩٨٠‬ﺑــﻪ ﻣﻨﺎﺳــﺒﺖ دوازدﻫﻤــﯿﻦ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻧﻘﻼب ﻋﺮاق‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزات ﺧﻠﻘﻬﺎي اﯾﺮان ﻋﻠﯿﻪ دﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﻋﻘـﺐاﻓﺘـﺎده و ﺧﻮدﮐﺎﻣـﻪ و‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻬﺖﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﻨﺤﺮﻓﻲ ﮐﻪ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫در روﺷﻬﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺮز ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﻪ دﯾﻦ ﭘﺎك اﺳﻼم و ارزﺷـﻬﺎي واﻻ و‬
‫ﺗﻤــﺪن ﭘــﺎك و اﺻــﯿﻞ آن رﺳــﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬درود ﻣــﻲﻓﺮﺳــﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣــﺎ ﺑــﻪ ﺧﻠــﻖ ﻣﺒــﺎرز‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﮐﻪ در راه آزادي و ﺑﺮاﺑـﺮي ﻋﻠﯿـﻪ دار و‬
‫دﺳﺘﻪ ﻧﮋادﭘﺮﺳـﺘﻲ ﮐـﻪ او را از ﺳـﺎدهﺗـﺮﯾﻦ ﺣﻘـﻮق زﻧـﺪﮔﻲ و اﻣﯿـﺪﻫﺎ ﻣﺤـﺮوم‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺎرواﻧﻬﺎي ﺷﻬﯿﺪاﻧﺶ را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﻲدارد‪ ،‬درود ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﯿﻢ‪«.‬‬
‫ج( ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻃﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي در ‪ ١٢‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨١‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻌﻮل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳـﺖ( از ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮدم ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﮐﺮدﻫـﺎ و ﯾـﺎ آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻬـﺎ‬
‫ﻣــﻲﺧﻮاﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﻣــﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺗــﺼﻤﯿﻤﺎﺗﻲ ﺑﮕﯿﺮﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﻪ آﻧﻬــﺎ ﻣﺮﺑــﻮط‬
‫‪٣‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫د( ﻃﺎرق ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬ﻣﻌﺎون ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻋﺮاق‪ ،‬در آﻏﺎز ﻫﺸﺘﯿﻢ ﻣـﺎه ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ اﻇﻬـﺎر‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»وﺟﻮد ﭘﻨﺞ اﯾﺮان ﮐﻮﭼﻚ‪ ،‬از وﺟﻮد ﯾﻚ اﯾﺮان واﺣﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬وي‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﺎ از ﺷـﻮرش ﻣﻠﺘﻬـﺎي اﯾـﺮان ﭘـﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﻫﻤـﻪ ﺳـﻌﻲ ﺧـﻮد را ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٣١ ،‬ﺗﯿﺮ ‪.١٣٦٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪.١٠١‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧﺪ‪ ١٢ ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.١٩٨١‬‬
‫‪٧٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪«.‬‬
‫ﻫـ( ﺻﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑـﺎ روزﻧﺎﻣـﻪ ﮐـﻮﯾﺘﻲ اﻻﻧﺒـﺎﺀ در ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﺨﺒـﺮي ﮐـﻪ ﺳـﺆال‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد آﯾﺎ ﻋﺮاق اﻋﻄﺎي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺑﻪ اﻋﺮاب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﻧـﺎم ﻣﺠﻌـﻮل ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ( را ﯾﮑﻲ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»در اﯾﺮان ﭘﻨﺞ ﻣﻠﯿﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ از اﻧـﻮاع‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري داده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ از ﺑﺮادران ﻋﺮب ﺧﻮد در ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﻧﺎم ﻣﺠﻌـﻮل‬
‫‪٢‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ( دﻓﺎع ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ دﻻﯾﻞ روﺷﻨﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻗـﺼﺪ و ﻧﯿـﺖ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و ﺗﺠﺰﯾـﺔ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﭘـﺮده ﺑﺮﻣـﻲدارد و ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮده رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬ﺑﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑـﺪون زﻣﯿﻨـﻪﺳـﺎزي و ﺗﻤﻬﯿـﺪات اوﻟﯿـﻪ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻃـﺮح ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﯾﺮان ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٣٢٩‬در وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺮح ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﮐﻤﻚ ﺷـﺎﭘﻮر ﺑﺨﺘﯿـﺎر و ﻏﻼﻣﻌﻠـﻲ اوﯾـﺴﻲ‪،‬‬
‫ﻇﺮف ﻣﺪت ﯾﻚ ﻫﻔﺘﻪ اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن را ﺑـﻪ اﺷـﻐﺎل ﺧـﻮد درآورﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ »ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫آزاد اﯾﺮان« را ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﺑﺨﺘﯿﺎر ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿـﺰ ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺷﻬﺮ اﻫﻮاز ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه در اﺟﺮاي ﻃﺮح ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق در ﯾـﻚ ﺗﺠـﺎوز ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧـﻪ در‬
‫ﺷﺸﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ ١٣٥٩‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد و ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن ﺑﺎﻃـﻞ ﺧـﻮد‪ ،‬آرزوي‬
‫دﯾﺮﯾﻦ ﺳﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﺗﺤﻘﻖﯾﺎﻓﺘﻪ دﯾﺪ و ﻃﻲ ﭘﯿﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺷـﻐﺎل ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ اﻇﻬـﺎر‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫»ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺎ ﻫﻢاﮐﻨﻮن‪ ...‬ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ(‪ ،‬ﻣﺮوارﯾـﺪ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآوردﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮي ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻟﺒﺎس ﻋﺰا را از ﺗﻦ رﻫﺎ ﮐﺮد و ﻟﺒﺎس‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ ﯾﻚ‪ ،‬ص ‪.١٠٢‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﯾﺘﻲ اﻻﻧﺒﺎﺀ‪ ،‬ﻣﻮرخ ‪ ١٩‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ١٩٨١‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪٣ - Dilip Hiro / Iran under the Ayatollaha (London: Routiedge and Kegan Paulple, ١٩٨٥). P.١٦٤.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٧٩‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﯾﻌﻨﻲ ﭘﯿﺮوزي ﺑﺮ ﺗﻦ ﻧﻤﻮد‪«.‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑـﺮاي ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎك‬ ‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ّ‬
‫ﻋﺮاق ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﮔﻤـﺎن ﻧﻤـﻲﮐـﺮد ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﺗـﻮان ﺑـﺎزﭘﺲﮔﯿـﺮي آن را‬
‫داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬از اﯾــﻦ رو ﺑــﺎ ﺧﯿــﺎل راﺣــﺖ ﺑــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻦ راﻫﻬــﺎي ﺷﻮﺳــﺘﻪ و آﺳــﻔﺎﻟﺘﻪ‪ ،‬اﯾﺠــﺎد‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎي ﻣﺨـﺎﺑﺮاﺗﻲ و ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ ﭘـﺴﺘﻲ در ﺧﻮزﺳـﺘﺎن اﻗـﺪام ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﯿﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و‬
‫اراﺿﻲ اﺷﻐﺎﻟﻲ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﺮاق ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ّاﻣﺎ ﺧﻮشﺧﯿﺎﻟﯿﻬﺎي ﺻﺪام ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾـﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و اﻟﺤـﺎق آن ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ زﯾـﺮا دﻻور ﻣـﺮدان ﺟﺒﻬـﻪ اﺳـﻼم در ﻧﺒـﺮدي ﺳـﻨﮕﯿﻦ و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ و ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻞ ﺑـﻪ ﻋﻨﺎﯾـﺎت اﻟﻬـﻲ‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ را در ﺳـﻮم ﺧـﺮداد ﺳـﺎل ‪ ١٣٦١‬از‬
‫ﭼﻨﮕﺎل دژﺧﯿﻤﺎن ﺑﻌﺜﻲ ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎرة ﺟﺪاﻧﺎﺷﺪﻧﻲ ﭘﯿﮑﺮ ﻣﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ را از ﻟـﻮث‬
‫وﺟﻮد ﺑﻌﺜﯿﻮن ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ آزادي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺟﺸﻦ ﻣﻲﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻧﻘﻄﺔ ﻋﻄﻔﻲ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮد ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮازن ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ‪ .‬دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻣﻐﺮور و ﺧﻮدﻓﺮوﺧﺘﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑـﻪ ﺿـﻌﻒ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺧـﻮد و ﺗـﻮان ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﺳـﻼم ﭘـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﺿﺮﺑﻪاي ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﯿـﺖاﻟﻤﻘـﺪس )ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ( ﺑـﺮ ﭘﯿﮑـﺮ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ وارد ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت آن رژﯾـﻢ را دﮔﺮﮔـﻮن ﮐـﺮد و ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺘﺠﺎوز ﻣﻐﺮور‪ ،‬در ﺟﺎدة ﺳﺮازﯾﺮي ﺷﮑﺴﺖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ ﻋـﺮق‬
‫ﺷﺮم از ﺷﮑﺴﺖ وﻋﺪهﻫﺎي ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﻋـﺮب )ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن( ﺧﻮزﺳـﺘﺎن را‬
‫ﺑﺮ ﭼﻬﺮه داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺸﮑﻮل ﮔﺪاﯾﻲ را ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ و ﺑﺮﻗﺮاري آﺗﺶﺑﺲ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد آﺗﺸﻲ را ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺳـﻮﺧﺘﻦ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي او ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ از آن ﺟﻬـﺖ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي اﺳـﺘﮑﺒﺎري ﺑـﺎ‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﻌﻨﻲدار ﺧﻮد در اواﯾـﻞ ﺟﻨـﮓ از اﻗـﺪاﻣﺎت ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧـﻪ ﺻـﺪام ﺧـﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻧﺘﻘﺎم از ﻣﻠﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ از ﯾﻮغ اﺳﺎرت آﻧﺎن رﻫﺎﯾﻲ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﻧﺘﻈﺎري ﻣﯿﻤـﻮن و‬
‫ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺑﻮد‪ّ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬

‫‪١ - Institute of Studies and Research, op. cit, P.١٢٧.‬‬

‫‪٨٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان آن رژﯾﻤﻲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺪام وﻋﺪة ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ آن رژﯾﻤﻲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪام وﻋﺪة ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ آن را ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ٣‬روز داده اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ درﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫وارد ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺟﺪﯾﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﯿﺮوزيﻫﺎ از اﯾـﻦ ﭘـﺲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫رﻗﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد‪ .‬ﻓﻠﺬا ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﮔﺴﺘﺮدهاي را ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑـﻪ ﺟﻮاﻣـﻊ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﭼﻮن ﮐﺴﻲ را ﮐﻪ اﻣﯿـﺪ ﭘﯿـﺮوزي او‬
‫در ﺟﻨﮓ را داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﺪه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤـﻚﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ را ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ و‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي واﺑﺴﺘﺔ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﺮاق ﺳﺮازﯾﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ از آن ﺟﻬﺖ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﺔ روﺣﻲ و رواﻧﻲ آن ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮاي دﺷﻤﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺿﺮﺑﺔ ﻓﯿﺰﯾﮑﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻖ اﯾﻤـﺎن و‬
‫روﺣﯿﻪ ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﭘﻲ ﺑﺮد و ﺗﺮس ﻋﺠﯿﺒﻲ از ﻏﺮﯾﻮ ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﺷـﻌﺎر ﻻ اﻟـﻪ اﻻّ‬
‫ﷲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﺮ دل دﺷﻤﻦ ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺗﺮس اﮐﻨﻮن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﮑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ ﺣـﺮﯾﻢ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را از ﺳﺮش ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﯿﻪﻫﺎي دﻓﺎﻋﻲ ﺧـﻮد را ﻫﺮﭼـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﯿﻢ و آﯾﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ واﻗﻌﻲ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫»واﻋﺪوا ﻟﻬﻢ ﻣﺎ اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ ﻣﻦ ﻗﻮه«‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان‬
‫و رژﯾﻢ ﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻗﻮت ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ اﻋـﻼن ﺻـﻠﺢ را ﻗﺒـﻮل‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻼح ﻣﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣـﺎ ﮐـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﺧـﻮد را وﻗـﻒ دﻓـﺎع از ﻣـﯿﻬﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ‬
‫ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬ ‫ﺗﺜﺒﯿﺖﺷﺪهاي در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ّ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ »ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺘﻮار« ﯾـﺎ »ﺧـﻂ اﻃﻤﯿﻨـﺎن« را در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ در ﺻـﻮرت ﻧﻘـﺾ‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اوﻟﯿﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪه اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻣﻬـﻢ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻧﻔﺎل‪.٦٠ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٨١‬‬

‫ب ـ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ‪ ،‬از ﺳـﻮي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي دال ﺑﺮ »ﻣﻨﺎزﻋﺔ« ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺻـﺎدر ﻧـﺸﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ اﻋـﻼم‬
‫»وﺿﻌﯿﺖ« اﮐﺘﻔﺎ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻼم وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ »اﺣﺮاز ﺗﺠﺎوز« ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﻣﺤﺮز ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺒﻌـﺎً ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺘﻲ را ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻌـﺪ از ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ »ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪاي« ﮐـﻪ ﻣﺒﻨـﺎي ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ‬
‫ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ ﺟـﺰ آﻧﮑـﻪ ﺷـﻮر و‬
‫ﻫﯿﺠﺎن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و آن ﺷـﺮاﯾﻂ ﻧﻔـﺲﮔﯿـﺮ را ﺑـﺮاي رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﺔ دﯾﮕﺮي در ﭘﻲ ﻧﻤﻲداﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺠﺎﻫﺪﺗﻬﺎي ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳـﻼم در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻓـﺘﺢ‬
‫ﻓﺎو و ﮐﺮﺑﻼي ﭘﻨﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ اﻋـﻼم »ﻣﻨﺎزﻋـﻪ« ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻫـﻢ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﻣﺘﺠﺎوز ﮐﻪ از اﻫﺪاف اوﻟﯿﻪ ﺻﻠﺢ از ﺳﻮي اﯾﺮان ﺑﻮده‪ ،‬در آن ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﻃـﺮف ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻌﻠﻞ و ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮدهاﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺗﺼﻮر ﺑﺮﺧﻮرد ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﻌـﺪ از ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ ﺑـﺪون ﻗﺒـﻮل ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج ـ اﺻﻮﻻً ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮدش ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن در ﻣﻮﺿﻊ و ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮدش ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗـﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺴﺆوﻻن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﯿﺰ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺮ واﻗـﻊ را‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑـﺎن وﻗـﻮع ارﺟـﺎع دﻫـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎ رﻋﺎﯾـﺖ اﯾـﻦ ﻗﺎﻋـﺪه‪ ،‬ﮔـﺮه زدن ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﺎ اوﺿﺎع ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدن ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از اﻫﺪاف ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺳـﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻧﻈـﺎم ﻧﻮﭘـﺎي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻼﺷﻚ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎً دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ از ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮاً‬
‫ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺸﺎﻧﺪن ﻧﻈﺎم اﺳـﻼﻣﻲ در اﯾـﺮان ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا وﻗـﻮع اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻧﻮﮐﺮاﻧﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺤﻤـﻞ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﭘﯿـﺎم اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ اﻓـﻖﻫـﺎي‬
‫ﺗﺎزهاي را ﺑﺮ روي ﻣﻠﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮده و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﺎ اﺷـﺘﯿﺎق ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫‪٨٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫و آزادﯾﺨﻮاﻫـــﺎن ﺟﻬـــﺎن از اﻧﻘـــﻼب اﺳـــﻼﻣﻲ در ﮔﻮﺷـــﻪ و ﮐﻨـــﺎر ﻋـــﺎﻟﻢ‪ ،‬از ﻓﺮاﮔﯿـــﺮي و‬

‫ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮﻟﻲ آن ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿـﺎن ﻧﻮﯾـﺪ ﻣـﻲداد و‬
‫ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ ،‬آزادي‪ ،‬اﺳــﺘﻘﻼل ﺣﺎﮐﻤﯿــﺖ ﺑــﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﺧــﻮﯾﺶ‪ ،‬و ﺷﮑــﺴﺖ ﺧــﻂ ﺳــﻠﻄﻪ و‬
‫ﻏــﺎرﺗﮕﺮي اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻬﺎ در ﺟﻬــﺎن ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬اﻣﺮﯾﮑــﺎ و دوﻟﺘﻬــﺎي ﻣﺮﺗﺠــﻊ ﻣﻨﻄﻘــﻪ از ﻫﻤــﺎن‬
‫روزﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬از ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺗﺤﻘﯿﺮ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﻻﻧﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ و ﺷﮑﺴﺖ ﻃﻠﺴﻢ ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻗـﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺷﺪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺳﺨﺖ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﻮد و در اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺿـﻤﻦ ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺗﺪاﺑﯿﺮي را ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﻪ زدن و ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻧﻈـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ورد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ داﺷـﺖ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﺷـﺎه اﯾـﺮان‪ ،‬ژاﻧـﺪارﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻼع از اﻫﺪاف و ﻧﯿﺎت اﻣﺮﯾﮑﺎ و دﯾﮕﺮ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﺟﻬـﺎن ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻧﺒﺮدي ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮد و ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐـﻪ از ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﺧـﺼﻮﺻﺎً‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ و اذﻧﺎﺑﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻠﺬا ﺑﻬﺎﻧﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫آﺑــﺮاه ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب ﯾــﺎ اﺳــﺘﺮداد ﺟﺰاﯾــﺮ ﺳــﻪﮔﺎﻧــﻪ ﻧﺒــﻮده اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﻫــﺪف اﺻــﻠﻲ از ﺗﺠــﺎوز‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻇﻬـﺎرات ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻋـﺮاق ﺧـﻮد ﮔﻮﯾـﺎي اﯾـﻦ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﻪ ﯾﺎﺳﯿﻦ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎون ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻋﺮاق‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٧٥‬و ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧـﺎك و ﯾـﺎ ﻧـﺼﻒ‬
‫ﺷــﻂاﻟﻌــﺮب ﻧﯿــﺴﺖ‪ ،‬اﯾــﻦ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮاي ﺳــﺮﻧﮕﻮﻧﻲ رژﯾــﻢ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ‬
‫‪١‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﻪ ﯾﺎﺳﯿﻦ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎون اول ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗـﺶ ﺧﻠﻘـﻲ ﻋـﺮاق‪ ،‬در‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺎ روزﻧﺎﻣﻪ »اﻟﺜﻮره« رﺳﻤﻲ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ١٩٨٠‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪.٢٥‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٨٣‬‬

‫‪١‬‬
‫رژﯾﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﻠﻲ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪«.‬‬
‫»ﺟﻒ ﻣﻚ ﮐﺎﻧﻞ« ﻣﻔﺴﺮ ﻣﻌﺮوف اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ در ﻣﺠﻠﻪ »ﮐﺎﻧﺘﺮاﺳﭙﺎي« ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻨـﮓ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬ﻫـﺪﻓﺶ ﺳـﺮﻧﮕﻮﻧﻲ دوﻟـﺖ اﯾـﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎزﺳـﺘﺎﻧﻲ ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب ﮐـﻪ ﺻـﺪام ﻣﻄـﺮح ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و ﯾـﺎ ﺣـﻖ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ ‪ ٣‬ﺟﺰﯾﺮه ﺗﻨﺐ ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﻚ و اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺟﻨﮓاﻓﺮوزي ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺴﯿﺎري از ﺗﺤﻠﯿﻠﮕـﺮان ﺳﯿﺎﺳـﻲ در ﻏـﺮب‪ ،‬اﻣﯿـﺪوار‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎري ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان ﻣﻲﺷـﻮد و ﮐـﺸﻮر را‬
‫ﺑﻪ ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ و ﺗﺸﻨﺞ ﻣﻲﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ادﻟﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﭘـﻲ ﺑـﺮد ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻋـﺮاق‬
‫ﺟﻨﮓ را ﺑﺪون ﺗﺼﺮف ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف اداﻣـﻪ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺼﺪ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻋﺮاق از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻋﻤﺎل ﮐﺮده‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﮐﺮدن رژﯾـﻢ اﯾـﺮان و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺳـﻘﻮط ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻃﻲ ﻫﻤﺪردي ﺑﺎ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﯿﺪوارم از اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺳـﺨﻨﺎﻧﻢ را ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻠﺖ اﯾﺮان‬‫ﻣﻠﺖ اﯾﺮان اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ زﯾﺮا در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ّ‬ ‫ّ‬
‫در ﻣﺤﻨﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي آﻧﺎن ﺑﺮاي رﻫﺎﺋﯿﺸﺎن از اﯾﻦ ﻣﺤﻨﺖ ﺗﻼش ﮐﻨﯿﻢ وﻟﻲ وﻇﯿﻔـﻪ اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﻣـﺎ‬
‫ﺣﮑﻢ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﭽﺎرﮔﻲ و درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ آﻧﺎن را درك ﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ آﻧـﺎن را‬
‫‪٣‬‬
‫ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﻲ از دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻣﺸﺘﺮك ﯾﺎري دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﺳﺮﺳﭙﺮده و ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ را ﺗﺎ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺸﻮري ﺑﺪون اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺪون ﮐﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ و‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺳﺮﯾﻌﺎً ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻲﺧﻮرد و ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رژﯾﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.٨‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ص ‪.٥٣‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ص ‪.٥٣‬‬
‫‪٨٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻫﻤﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﻲ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ اﯾـﺮان در ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ ﮐـﻪ روي ﭘـﺎي ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ و از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و اﺳـﻠﺤﻪ دوﻟﺘﻬـﺎي ﺑـﺰرگ ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ روزي ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺎرق ﻋﺰﯾﺮ‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻫــﯿﭻ ﮐــﺸﻮري در ﺟﻬــﺎن ﻗــﺎدر ﻧﯿــﺴﺖ ﺑــﺪون داﺷ ـﺘﻦ ﯾــﻚ دوﻟــﺖ ﻗــﻮي‪،‬‬
‫ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻄﻠـﻮب‪ ،‬و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗـﺪارﮐﺎت‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ؛ ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻫـﯿﭻ ﯾـﻚ از اﯾـﻦ‬
‫‪١‬‬
‫اﻣﺘﯿﺎزات را ﻧﺪارد‪«.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮد ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان را ﻓﺎﻗـﺪ ﻣﺘﺤـﺪﯾﻨﻲ ﭼـﻮن اﻣﺮﯾﮑـﺎ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ورﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬و ارﺗﺸﻲ ﺿﻌﯿﻒ و ﮐﻢ ﺳﻼح ﯾﺎﻓـﺖ ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﺑـﻪ ﭘﯿـﺮوزي ﻗﻄﻌـﻲ و‬
‫زودرس در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺮدة ﺧﻮد را ﻋﻠﯿـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان آﻏـﺎز ﮐـﺮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ‬
‫دﯾﺮي ﻧﭙﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺳﺮان ﻋﺮاق ﻏﻠـﻂ از آب درآﻣـﺪ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ دﻟﯿﺮاﻧـﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق را زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ رﻫﺒﺮي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬آن را ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
‫اﻋﺮاب ﻣﺒﺪل ﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﭘﺲ از ﺗﺠﺎوز‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻣـﻲﮐـﺮد ﮐـﻪ از ﺟﺎﻧـﺐ‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺎ اﯾﺮان ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺧـﻮد را ﻣﻨﺠـﻲ‬
‫ﻋﺮﺑﻬﺎي درﺑﻨﺪ و ﻣﺪاﻓﻊ وﻃﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ از ﻧﻈﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﻲ‪ ،‬رﺳـﺎﻟﺖ ﺗـﺎرﯾﺨﻲ ﺧـﻮد را ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻣﻠـﺖ واﺣـﺪه‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﺷﻌﺎر آﻧﻬﺎ »اﻣﻪ ﻋﺮﺑﯿﻪ واﺣﺪه‪ ،‬ذات رﺳﺎﻟﻪ ﺧﺎﻟﺪه«‪ ٢‬اﺳﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺑﻲ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﻠـﺖ واﺣـﺪي را ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻣـﻲدادهاﻧـﺪ و اﮐﻨـﻮن ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎي ﺑـﯿﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑـﻲ از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد و اﻋـﺮاب ﻣﺠـﺪداً ﻣﻠـﺖ واﺣـﺪي را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از اﻣﺖ واﺣﺪ ﻋﺮﺑﻲ دم ﻣﻲزد در ﺧﻼل ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬از‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ص ‪.٥٣‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﯾﻚ ﻣﻠﺖ ﻋﺮب‪ ،‬ﯾﻚ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ اﺑﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٨٥‬‬

‫رواﺑﻂ ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﯾﺮان و اﻋﺮاب ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﯾﻚ ﻃﺮف‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﺎ اﯾﺮان را ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب و اﯾﺮان در ذﻫﻦ ﻣﻠﻞ ﻋﺮب ﺟﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ ﻋﺮب ﮐﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ او ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐـﺎﻣﻼً در‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺻﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﻣـﺸﻬﻮد اﺳـﺖ‪ ،‬وي ﻃـﻲ ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪاي در ‪ ٢٣‬اﺳـﻔﻨﺪ ‪ ١٣٦٢‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫اﻋﺮاب ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣــﺎ ﮐــﻪ ﺑﺮادراﻧﺘــﺎن ﻫــﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﻲ از ﺳــﻮي ﺷــﻤﺎ‪ ،‬دﻓــﺎع از ﺳــﺮزﻣﯿﻦ‬
‫‪١‬‬
‫اﻋﺮاب را آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺧﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﺪام ﺟﻨﮓ ﺧـﻮد ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان را »ﻗﺎدﺳـﯿﻪ دوم« ﯾـﺎ »ﻗﺎدﺳـﯿﻪ ﺻـﺪام« ﻣـﻲﻧﺎﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ در آن‪ ،‬اﻋﺮاب اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ را ﺷﮑـﺴﺖ دادﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﻧﻈـﺮ داﺷـﺖ ﻇـﺎﻫﺮاً‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي روزﻫﺎي ّاول ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﻮﻋﻲ ﭘﯿﺮوزي اﻋﺮاب ﺑـﺮ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺟﻠـﻮه‬
‫دﻫــﺪ و در ﻣﻌﻨــﺎ ﺧــﻮد را رﻫﺒــﺮ ﺟﻬــﺎن ﻋــﺮب ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﮐﻨــﺪ‪ .‬وي در ‪ ٢٨‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﻃــﻲ‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻟﺪ و ﺳﻌﺪ اﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص را ﺑﺮاي ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ آن‬
‫ﮔــﺮوه ﺳــﺘﻤﮕﺮ و آﻣــﻮﺧﺘﻦ درﺳــﻬﺎي ﺗــﺎرﯾﺨﻲ ﺟﺪﯾــﺪ ﺑــﻪ آﻧﻬــﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨــﺪ ﻧﺒــﺮد‬
‫ﺑﺎﺷﮑﻮه ﻗﺎدﺳﯿﻪ از ﻧﯿﺎم درآورﯾﻢ‪ .‬ﻧﺒـﺮد ﺑﺎﺷـﮑﻮه ﻗﺎدﺳـﯿﻪ ﺗﮑﺒـﺮ و ﺧﻮدﺧـﻮاﻫﻲ‬
‫ﺧﺴﺮوﭘﺮوﯾﺰ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﻣﻮاﻧﻊ اﺳﻼم را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻲدﯾﻨﻲ و‬
‫ﻧــﺎداﻧﻲ و ﺗﺠــﺎوز را در اﯾــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ رﯾــﺸﻪﮐــﻦ ﮐــﺮد‪ .‬ارﺗــﺶ دﻟﯿــﺮ ﻣــﺎ ﻧﯿــﺰ در‬
‫‪٢‬‬
‫زﯾﻦاﻟﻘﻮس و ﺳﯿﻒ ﺳﻌﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد‪«.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮورش روﯾﺎي رﻫﺒﺮي ﺟﻬـﺎن ﻋـﺮب در ذﻫـﻦ ﺻـﺪام‪ ،‬از ﺧـﺼﻮﺻﯿﺎت‬
‫روﺣﻲ و اﺧﻼﻗﻲ او ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣـﻲﮔﯿـﺮد‪ .‬در ﻣـﻮرد ﺷﺨـﺼﯿﺖ و وﯾﮋﮔﯿﻬـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ ﺻـﺪام‬
‫ﺳــﺨﻦ زﯾــﺎد رﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒــﺎً او را ﻓــﺮدي ﺗــﺸﻨﻪ ﻗــﺪرت‪ ،‬دﯾﮑﺘــﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺧﻮﻧﺨــﻮار‪ ،‬ﺑــﻲرﺣــﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﺗـﺸﻨﺔ ﺟﻨـﮓ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻀﻲﻫـﺎ او را ﺑـﺎ ﻫﯿﺘﻠـﺮ و‬
‫ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻲ ﻫـﻢردﯾـﻒ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓـﺪاراﻧﺶ او را ﺑﯿـﺴﻤﺎرك‪ ،‬ﺻـﺪر اﻋﻈـﻢ ﺳـﺎﺑﻖ آﻟﻤـﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ و وي را ﺑﯿﺴﻤﺎرك ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻠﺖ واﺣـﺪ ﻋـﺮب‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺘﺎد ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ص ‪.٧١‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.٥٧‬‬
‫‪٨٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬

‫»ژان ﭘﺎﺗﯿﺖ دوروزل«‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﺳﯿﺎﺳﻲ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺟﻨﮓﻃﻠـﺐ و ﺻـﻠﺢﻃﻠـﺐ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﻘـﺴﯿﻢﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﮔـﺮوه اول ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﯿـﺮد‪ .‬در ﻣﯿـﺎن‬
‫رﻫﺒﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺷﺪﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺟﻤــﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻــﺮ ﮐــﻪ از اﻓــﺴﺮان آزاد در ﻣــﺼﺮ )‪ (١٩٥٢‬ﺑــﻮده‪ ٥ ،‬ﺳــﺎل ﭘــﺲ از اﻧﻘــﻼب‬
‫ﯾﻮﻧﯿﻔﻮرم ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را از ﺗﻦ درآورد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺻﺪام ﻫﻤﭽﻨﺎن ﯾﻮﻧﯿﻔﻮرﻣﻨﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮ ﺗـﻦ‬
‫دارد‪ .‬در ﺳــﺨﻨﺎن ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ ﮐﻠﻤــﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺟﻨــﮓ‪ ،‬ﺗﺠــﺎوز‪ ،‬ﻧﺒــﺮد‪ ،‬ﺑــﺴﯿﺞ‪ ،‬ﺗﺎﮐﺘﯿــﻚ‪،‬‬
‫اﺳــﺘﺮاﺗﮋي و‪ ...‬زﯾــﺎد دﯾــﺪه ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﻣﻬــﻢﺗــﺮﯾﻦ ﻣــﺴﺄﻟﻪاي ﮐــﻪ ﺑــﺮاي ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ ﻣﻄــﺮح‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از‪ :‬ﺟﻨﮕﯿـﺪن ﺑـﺎ دﺷـﻤﻨﺎن و از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮدن ﺗـﻮان ﻧﻈـﺎﻣﻲ آﻧﻬـﺎ‪ .‬ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺧﻄﺮﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻋﺮاق را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺗﺨـﺎذ ﯾـﻚ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺻﺮﻓﺎً دﻓﺎﻋﻲ را ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣـﻲﺳـﺎزد‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ وي ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ وﺳـﻌﺖ ﮐـﻢ و‬
‫‪١‬‬
‫ﻓﻘﺪان ﻋﻤﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ‪ ،‬از اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣـﺲ ﺗﺠـﺎوزﮔﺮي و ﺗﺤﻘـﻖ روﯾـﺎي دﯾـﺮﯾﻦ ﺧـﻮد‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از‬ ‫ّ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ارﺿـﺎﺀ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي اﺣﺮاز رﻫﺒﺮي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﺗﻤﻬﯿﺪاﺗﻲ را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده ﺑﻮد ﺗﺎ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آن اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻲ‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒـﺮ ﺟﻬـﺎن ﻋـﺮب‪ ،‬اﻧﺘـﺸﺎر ﻣﻨـﺸﻮر‬
‫ﻣﻠﻲ در ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪ ١٣٥٨‬را اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺿﺮوري داﻧﺴﺖ؛ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اذﻫﺎن ﻣﻠﻞ ﻋﺮب را‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮش ﻣﻮﺿﻮع آﻣﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺑــﻪ ﻋﻘﯿــﺪه ﻣــﺎ ﺗﻌﻬــﺪ ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻠــﯿﺞ )ﻓــﺎرس( ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﻣﻨــﺸﻮر ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﮐﻠﻲ رواﺑﻂ ﻓﯿﻤﺎﺑﯿﻦ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( را ﺗـﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس(‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( و ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫‪٢‬‬
‫آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ص ‪.٣٠٠‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٥ ،‬ﻣﺮداد ‪.١٣٦٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٨٧‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻨﻮان »ﻓﺎرس« را از ﺧﻠـﯿﺞ ﻓـﺎرس ﺣـﺬف ﮐـﺮد و‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺧﻠﯿﺞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺎرس را ﺑﺪﯾﻬﻲ داﻧﺴﺖ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﻲ ﺑﺮاي ﺑﺤﺚ‬
‫ﻧﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ آن ﻣﻮﻗﻊ ﮔﻤﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻓﺮداي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻗﺮﯾﺐاﻟﺘـﺼﺮف اﺳـﺖ و‬
‫در ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ رﻫﺒـﺮي ﺻـﺪام ﺗﻨﻬـﺎ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺣﺮﻓـﻲ از آن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن آورد‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮدن ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ در روزﻫــﺎي آﻏــﺎزﯾﻦ ﭘــﺲ از ﺗﺠــﺎوز ﺑــﻪ اﯾــﺮان‪ ،‬اﯾــﻦ ﻋﻘﯿــﺪه را آﺷــﮑﺎر‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ رادﯾﻮﯾﻲ ﺧﻮد در ‪ ٢٨‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم اﻋـﺮاب و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫وﯾﮋﮔﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮدن ﺧﻠﯿﺞ )ﻓـﺎرس(‪ ...‬اﺳـﺖ‪ «.‬او اﺿـﺎﻓﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ‪» :‬ﻋـﺮاق از‬
‫‪١‬‬
‫ﻃﺮف ﻣﻠﺖ ﻋﺮب و ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( ﻣﻲرزﻣﺪ‪«.‬‬

‫ب( ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﻤﻬﯿﺪات ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻠﺖ واﺣﺪ ﻋﺮﺑﻲ و ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎً ﺗﺜﺒﯿـﺖ‬
‫رﻫﺒﺮي ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿـﺴﺖ و ﺑﺮﻗـﺮاري ارﺗﺒـﺎط ﺑـﯿﻦ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺑـﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳـﺘﻌﻤﺎر اﺳـﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد و اﻋـﺮاب‬
‫ﮐﺸﻮر واﺣﺪي را ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي آن ﺣﺰب ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در راﺳﺘﺎي اﯾﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋـﺮاق ﻗـﺼﺪ دارد ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿـﺐ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺘﻲ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪ .‬ﻋـﺮاق در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﻣﻘـﺮرات ﺟﺪﯾـﺪي را‬
‫وﺿﻊ ﮐﺮده و ﺗﺴﻬﯿﻼﺗﻲ را در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ ١٩٧٠‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﺠﺎد واﺣﺪﻫﺎي ﺣﺰب ﺑﻌـﺚ در ﺑﺤـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻗﻄـﺮ‪ ،‬اﺑـﻮﻇﺒﻲ ودوﺑـﻲ و ﭘـﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ از آﻧﻬـﺎ ﺗـﻼش‬
‫ﻣﻲﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻧﻔﻮذ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﺗﺠﺎري ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ ،‬از ﻃـﺮف‬
‫دﯾﮕﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٠‬ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪاي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻣـﺄﻣﻮران‬
‫ﺧﻮد ﺻﺎدر‪ ،‬و آﻧﻬﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ در ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت و اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎي ﺧﻮد از ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾـﺖ ﺑـﺎ‬

‫‪١ - Institute of Studies and research, P.١١٦.‬‬

‫‪٨٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋﻨﻮان »ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﯾﺖ« و از ﺷﯿﺦﻧﺸﯿﻨﻬﺎي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »اﻣﺎرات ﻣﺎوراﺀ ﮐﻮﯾﺖ« ﻧـﺎم‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺧﯿﺔ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﻲ در ﮔﻔﺘﻪ رﻫﺒﺮان ﻋﺮاق ﺟﺎي ﻫﯿﭻ ﺷﮑﻲ را ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‬
‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺎن دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻣـﺪ ﻋﻠـﻮان‪ ،‬وزﯾـﺮ ﻣـﺸﺎور ﺳـﺎﺑﻖ‬
‫ﻋﺮاق در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﻋﻠﯿﻪ ﻫﺮﯾﻚ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻠﯿﺞ ﻋﺮﺑﻲ )ﻓـﺎرس( ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﻲرود‪ .‬ﻣـﺎ ﻫـﯿﭻ ﮔـﺎه ﺧـﻮد را‬
‫ﻗﯿﻢ ﺑﺮادران در ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( ﻧﻤﻲداﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻘﯿﺪه دارﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻠﯿﺞ‬
‫)ﻓﺎرس( ﺟﺰﺀ ﺟﺪاﯾﻲﻧﺎﭘﺬﯾﺮي از اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﻲ دارﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ زﻣﯿﻨـﻪﺳـﺎزﯾﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿـﻚ‬
‫ﺟﺪﯾــﺪ رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق را ﺑــﺎ ﺣﻤﻠــﻪ ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺑــﻪ اﯾــﺮان اﻣــﺮ ﺿــﺮوري ﺗــﺸﺨﯿﺺ داد‪ .‬ﺑــﺮ اﺳــﺎس‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺘﻌﺪد و ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑـﯿﻦ ﺳـﺮان ﺣـﺰب ﺑﻌـﺚ در ﺑﻐـﺪاد‪،‬‬
‫ﺻﺎدر ﺷﺪ و ﻧﺴﺨﻪاي از آن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧﺒﺮي ﺑﯿـﺮوت اﻓﺘـﺎد و در روزﻧﺎﻣـﻪ »ﮐﺮﯾـﺴﺘﯿﻦ‬
‫ﺳﺎﯾﻨﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر« ﭼﺎپ ﺷﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﯾﻚ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﻚ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ اﯾـﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ‬
‫ﺟﺪﯾﺪ از ﺳـﻮي دﻧﯿـﺎي ﻋـﺮب‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺎ وارد آوردن ﯾـﻚ‬
‫ﺿﺮﺑﺔ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﻲ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺷﮑـﺴﺖ اﯾـﺮان ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻻزم‬
‫‪٣‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫در ﮐﻨﺎر ﻃﺮﺣﻬﺎي ﯾﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺑﺮاي ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ رﻫﺒﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد‬
‫ﺟﻬﺎن ﻋﺮب و اﻟﻘﺎﺀ آن در اﻓﮑﺎر دﻧﯿﺎي ﻋـﺮب اﻣـﺮ ﺿـﺮوري ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﯿﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو‬
‫ﻃﺮح ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﻬﺎي ﺻﺪام در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ اﻣﮑﺎﻧـﺎت ﺑـﺎﻟﻘﻮه‪ ،‬ﺟـﺰو وﻇـﺎﯾﻒ ﺣـﺰب ﺑﻌـﺚ و دوﻟـﺖ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.٣١٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ٢٨ ،‬ﺗﯿﺮﻣﺎه ‪.١٣٦٦‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ص ‪.٧٨‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٨٩‬‬

‫ﻋــﺮاق ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣــﻪ اﻧﮕﻠﯿــﺴﻲ »آﺑــﺰرور« در ‪ ٢٠‬ژوﺋﯿــﻪ ‪ ،١٩٨٠‬در ﯾــﻚ آﮔﻬــﻲ دو‬
‫ﺻﻔﺤﻪاي از دوﻟﺖ ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﺮاق ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﭘﺮﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﺪن ﺟﺪﯾﺪ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫رﻫﺒــﺮي ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ و ﺛــﺮوت ﺳﺮﺷــﺎر ﻧﻔــﺖ و ﻣﺮدﻣــﻲ ﻗــﻮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ‪ ،‬او )ﺻﺪام( ﺷﮑﻮه و ﻋﻈﻤﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ را دوﺑﺎره اﺣﯿﺎﺀ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد و‬
‫ﻧــﺎم ﺻــﺪام ﻫﻤﺮدﯾــﻒ ﺣﻤــﻮراﺑﻲ‪ ،‬آﺷــﻮرﺑﺎﻧﯿﭙﺎل‪ ،‬ﻣﻨــﺼﻮر و ﻫــﺎروناﻟﺮﺷــﯿﺪ در‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﯿـﻖ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﺟـﺮاي ﻃـﺮح ﺧـﻮد اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻏﺎﻟـﺐ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﺣﺘـﻲ دوﻟـﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ را در اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫داﺷﺖ‪ّ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ‪ ٨‬ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس و ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﻠﺖ ﻏﯿﻮر و ﺧﺪاﺟﻮي اﯾﺮان ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺻـﺪام‬
‫ﺟﻨﮓاﻓﺮوز ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻠﺖ واﺣـﺪ ﻋﺮﺑـﻲ‪،‬‬
‫ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲﻫﺎي ﺧـﻮد ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﺮاﺑـﻲ‪ ،‬وﯾﺮاﻧـﻲ‪ ،‬ورﺷﮑـﺴﺘﮕﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫﺎ دﻻر ﺑﺪﻫﻲ ﺧﺎرج‪ ،‬و اﺗﻼف ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ارﻣﻐـﺎن اﯾـﻦ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺎ وﯾﺮان ﮐﺮدن دﻫﻬﺎ ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎي اﯾﺮان و ﮐﺸﺘﺎر ﻫﺰاران زن و ﻣـﺮد و‬
‫ﮐﻮدك ﺑﻲدﻓﺎع و ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺑﻤﺒﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻮاﯾﻲ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬روي ﺟﻼدان ﺗﺎرﯾﺦ را ﺳﻔﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ از او ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻓـﺮدي‬
‫درﻧﺪه و ﺧﻮنآﺷﺎم در ردﯾﻒ ﺟﻼداﻧﻲ ﭼﻮن ﭼﻨﮕﯿﺰ و ﻫﯿﺘﻠﺮ ﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي رژﯾﻢ ﻋﺮاق در زﻣﺎن ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﯾﺮان را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺷـﺮاﯾﻂ ژﺋﻮﭘـﻮﻟﺘﯿﮑﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق در زﻣـﺎن ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ را ﺷـﺮح‬
‫دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻘﺶ اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺑﻪ وﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑﺎ را در ﺗﺤﺮﯾﻚ ﺻﺪام ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺣﯿﺔ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ‬
‫او را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١- The Gulfwar, In Saddams, Iraq Revolution or reaction? London: ٢ ed hd. ١٩٨٦ books, or P.٢٢٨.‬‬
‫‪٩٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٤‬ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ )اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺐ ﺑﺰرگ و ﺗﻨـﺐ ﮐﻮﭼـﻚ( ﺟـﺰ ﻻﯾﻨﻔـﻚ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩١‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز‬

‫ﺑﺨﺶ اول ـ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ و ﺣﻮادث آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ دﺳﺖ زده اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ اﯾـﻦ رژﯾـﻢ ﺑـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺣـﺴﺎبﺷـﺪه وارد ﺟﻨـﮓ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ آن‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻧﻘﺾ ﻣﮑﺮر ﺣﺮﯾﻢ ﻫﻮاﯾﻲ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻲ و درﯾﺎﯾﻲ اﯾﺮان‬

‫در ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب درﮔﯿـﺮ ﻣـﺸﮑﻼت‬
‫داﺧﻠﻲ و ﺣﻞ ﻧﺎﺑـﺴﺎﻣﺎﻧﯿﻬﺎي ﺑـﺮ ﺟـﺎي ﻣﺎﻧـﺪه از رژﯾـﻢ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق از ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﮑﺮراً اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز ﻫﻮاﯾﻲ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻲ و درﯾﺎﯾﻲ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٣‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ ١٣٥٨‬ﻟﻐﺎﯾﺖ ‪ ٣٠‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ،١٣٥٩‬ﺟﻤﻌﺎً ‪ ٦٣٦‬ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز زﻣﯿﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﯾﻲ و درﯾـﺎﯾﻲ از ﺟﺎﻧـﺐ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻦ ﺣﻤﻼت در دورهﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي دﻗﯿﻘﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﮑﯿﻚ آﻣﺎر ﻓـﻮق ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺠﺎوزات ﺛﺒﺖﺷﺪة ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‬

‫‪ ١٤‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ اول ﺳﺎل ‪١٣٥٨‬‬

‫‪ ١١‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ دوم ﺳﺎل ‪١٣٥٨‬‬
‫‪ ٢٦‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ ﺳﻮم ﺳﺎل ‪١٣٥٨‬‬
‫‪ ٣٣‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ ﭼﻬﺎرم ﺳﺎل ‪١٣٥٨‬‬
‫‪ ١٤٢‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ اول ﺳﺎل ‪١٣٥٩‬‬
‫‪٩٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٤١٠‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎﻫﺔ دوم ﺳﺎل ‪١٣٥٩‬‬

‫اﯾﻦ آﻣﺎر ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺆﯾﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻫﺠﻮم ﺳﺮاﺳﺮي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﺗﮑﺮر ﺑﯿـﺸﺘﺮي ﻣـﻲﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺿـﻤﻦ آﻧﮑـﻪ ﺷـﺪت و‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻧﺰدﯾﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ّ‬
‫‪١‬‬
‫وﺳﻌﺖ ﺣﻤﻼت ﻧﯿﺰ اﻓﺰون ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ب( ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪١٩٧٥‬‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﭘﺲ از ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻔﻬﯿﻢ اﻫـﺪاف ﺗﺠـﺎوز و ﻧﻈﺮﺧـﻮاﻫﻲ از دوﺳـﺘﺎن ﻣﻨﻄﻘـﻪاي و‬

‫ارﺑﺎﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد در ﭘﻲ ﻓﺮﺻـﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﻮد ﺗـﺎ آن را ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺟـﺮا درآورد‪ ،‬زﯾـﺮا‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠـﺎوز ﮐـﻪ ﺳﺮﭘﻮﺷـﻲ ﺑـﺮ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﺗﻮﺳـﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ او ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از درﺟـﺔ اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﺧﻼل راهاﻧـﺪازي ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان‪ ،‬اﻫﺪاف ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠـﻖ ﺑـﺮ اروﻧـﺪرود و اﺳـﺘﺮداد‬
‫ﺟﺰاﯾﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ را در ﻻﺑـﻼي ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪﻫـﺎ و ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ ﻣﻄـﺮح ﻣـﻲﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﻫـﯿﭻﮐـﺪام‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺪاي زﻧﮓ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﺮاي اﻓﮑـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﻪ ﺻـﺪا آﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﻲ ﺑﻌـﻀﻲ‬
‫ﺳﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺣﺮف ﻣﻲزدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻲ ﺑﺎ اﯾـﺮان در ﺣـﺎل ﺟﻨـﮓ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺷﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺮان را وادار ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲاﻟﻌﻤـﻞﻫـﺎي ﻣـﺸﺎﺑﻪ و اﻓﮑـﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿـﺎن را ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﻌﯿﻢ ﺣﺪاد رﺋﯿﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﻋ ـﺮاق ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻗــﺎﻃﻊ ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ ﻣﯿــﺎﻧﺠﯿﮕﺮي را ﻣﯿــﺎن ﺧــﻮد و اﯾــﺮان ﻣــﺮدود‬
‫ﻣـﻲداﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑﺎزﮔﺮداﻧـﺪن ﺟﺰاﯾـﺮي ﮐـﻪ رژﯾـﻢ ﺷـﺎه ﺳـﺎﺑﻖ در ﺧﻠـﯿﺞ ﻋﺮﺑـﻲ‬
‫)ﻓﺎرس( ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗـﺴﻠﻂ ﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﻋـﺮاق را ﺑـﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮه ﺑـﺎ اﯾـﺮان ﺑـﺪون ﻫـﯿﭻ‬
‫‪٢‬‬
‫واﺳﻄﻪاي آﻣﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻌﯿﻢ ﺣﺪاد ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق را دو ﻣـﺎه ﭘـﯿﺶ از‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮاﺳﺮي )‪ ٣١‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٥٩‬ﺟﺮﯾـﺎنﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺗﻠﻘـﻲ ﮐـﺮده و از ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي و ﻣـﺬاﮐﺮه‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻮﺟﯿﻬﻲ ﺑﺮاي آﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮاﺳـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ‬
‫رو ﭘﺲ از ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و ارﺑﺎﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوﯾﺰ ﺑﺮاي ﺷـﺮوع‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ اﮐﺒﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٤٢‬و ‪ ٤١‬و ﻣﺮﮐﺰ اﺳﻨﺎد ﺑﻨﯿﺎد ﺣﻔﻆ آﺛﺎر‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﻟﻮﻃﻦ‪ ١٩٨٠/٧/١٣ ،‬و ‪.١٣٥٩/٤/٢٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩٣‬‬

‫ﺗﺠﺎوز را ﻟﻐﻮ ﻗـﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾـﺮ داﻧـﺴﺖ‪ .‬رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺗـﺼﻮر ﮐـﺮد ﮐـﻪ ادﻋﺎﻫـﺎﯾﻲ ﺑـﺮاي ﻟﻐـﻮ‬
‫ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪﮐﻨﻨﺪه آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺎس ﺑﻼدرﻧﮓ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻋﻼﻣﯿﻪاي در ﻣﻮرد ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻧﻈـــﺮ ﺑـــﻪ اﺧﻼﻟﮕﺮﯾﻬـــﺎي دوﻟـــﺖ اﯾـــﺮان در ﻗـــﺮارداد ‪ ٦‬ﻣـــﺎرس ‪ ١٩٧٥‬و‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻤﻢ آن و ﻧﻘﺾ ﻣﻔﺎد و روح آن ﺑﻪ واﺳـﻄﺔ ﻋـﺪم اﺣﺘـﺮام ﺑـﻪ‬
‫رواﺑﻂ ﺣﺴﻦ ﻫﻤﺠﻮاري و دﺧﺎﻟﺖ آﺷﮑﺎر و ﻋﻤﺪي در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﻋﺮاق و‬
‫اﻣﺘﻨﺎع از ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻏﺼﺐﺷـﺪة ﻋﺮاﻗـﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻗـﺮارداد‬
‫ﯾﺎدﺷﺪه ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻋﺮاق ﺑﺮ آن ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﺪ و اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‪،‬‬
‫ﻃﺮف اﯾﺮاﻧﻲ ﻗﺮارداد ﻣﺎرس ‪ ١٩٧٥‬را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن را ﮐـﺎن ﻟـﻢ‬
‫ﯾﮑﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﮐﻨﺪ؛ ﺷﻮراي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻧﻘـﻼب در ﻧﺸـﺴﺖ ﻣـﻮرخ ‪١٩٨٠/٩/١٧‬‬
‫)‪ ١٣٥٩/٩/٢٦‬ﻫـــ ‪ .‬ش( ﺗــﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓــﺖ ﭘﯿﻤــﺎن ﻣــﺬﮐﻮر را ﻟﻐــﻮ ﻧﻤﺎﯾــﺪ و‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و واﻗﻌﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﺎز ﮔﯿﺮد و ﺑﺮ اﺳـﺎس‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ‪ ١٧‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻤﻊ ﻣﻠﻲ ﻋﺮاق را‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ‪ ،‬ﺻﺪام در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮا را ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﭼﻮن زﻣﺎﻣﺪاران اﯾﺮان از ﻫﻤـﺎن آﻏـﺎز ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻗـﺪرت ﺑـﺎ ﻣﺪاﺧﻠـﺔ‬
‫آﺷﮑﺎر و ﺗﻌﻤﺪي در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﻋﺮاق و ﺑﺎ ﭘـﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ و ﺗـﺴﻠﯿﺢ دار و دﺳـﺘﺔ‬
‫ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﮐﻪ ﻣـﻮرد ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿـﺴﺖﻫـﺎ و اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻗﯿﻘـﺎً ﻫﻤـﺎن‬
‫ﮐﺎري را ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺧﻮدداري از اﺳﺘﺮداد اراﺿﻲ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷـﺪﯾﻢ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ زور آزاد ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻗـﺮاداد را ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ ﻓـﻮق ﻧﻘـﺾ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎ اﻋﻼم ﻣـﻲدارﯾـﻢ ﮐـﻪ ﻗـﺮارداد ﺷـﺸﻢ ﻣـﺎرس‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ١٩٧٥‬از ﻃﺮف ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻠﻐﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘــﺲ از ﻟﻐــﻮ ﻗــﺮارداد ‪ ،١٩٧٥‬وزارت اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﻪ ﻋــﺮاق در ‪ ١٧‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪٢٦) ١٩٨٠‬‬

‫اﻟﺠﺰاﺋﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻌﺮاق و اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻐﺪاد ‪ ،١٩٨٠‬ص ‪ ٩‬و ‪.١٠‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻟﻤﺎذ اﻟﻐﯿﺐ اﺗﻔﺎﻗﯿـ‬
‫‪٢ - Edition L. du Monde Arabe The Iraq and Iran conflict. P.٢٢٥.‬‬
‫‪٩٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ (١٣٥٩‬ﮐﺎردار ﺳـﻔﺎرت اﯾـﺮان را اﺣـﻀﺎر ﮐـﺮد و ﻃـﻲ ﯾﺎدداﺷـﺘﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ او ﺗـﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻟﺠﺰﯾﺮه ﮐﻪ در‬
‫ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٦‬ﻣــﺎرس ‪ ١٩٧٥‬ﻣﯿــﺎن دو ﮐــﺸﻮر ﻣﻨﻌﻘــﺪ ﮔﺮدﯾــﺪ‪ ،‬ﻣﺮزﻫــﺎي دوﻟﺘــﻲ و‬
‫ﺣﺴﻦ ﻫﻤﺠﻮاري ﻣﻨﻌﻘﺪه ﻣﯿﺎن دوﻟﺖ ﺟﻤﻬـﻮري ﻋـﺮاق و دوﻟـﺖ ﺷﺎﻫﻨـﺸﺎﻫﻲ‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﭘﯿﻮﺳﺖ آن و ﺿﻤﯿﻤﻪﻫﺎﯾـﺸﺎن ﮐـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪١٣‬‬
‫ژوﺋــﻦ ‪ ١٩٨٥‬ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻣﻮاﻓﻘــﺖﻧﺎﻣــﻪ ﻣــﺬﮐﻮر در ﺑﻐــﺪاد اﻣــﻀﺎﺀ ﺷــﺪ‪ ،‬ﭼﻬــﺎر‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺮارداد ﻣﺬﮐﻮر و ﺿﻤﯿﻤﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﮐﻪ در ‪ ٢٦‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪١٩٧٥‬‬
‫را در ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ اﻣﻀﺎﺀ رﺳﯿﺪ و ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﺪه و ﺳـﻮاﺑﻖ ﻣـﺸﺘﺮك‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻘﺾ ﮔﻔﺘﺎري و ﮐﺮداري آﻧﻬﺎ از ﺳﻮي دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪ ‪ ٤‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻟﺠﺰﯾﺮه و ﻣﺎده ‪ ٤‬ﻗﺮارداد ﺳـﺎﺑﻖاﻟـﺬﮐﺮ ﮐـﺎن ﻟـﻢ‬
‫‪١‬‬
‫ﯾﮑﻦ ﺑﺸﻤﺎرد‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻟﻐﻮ ﻗـﺮارداد ﺑـﻪ دو دﻟﯿـﻞ اﺳـﺘﻨﺎد ﮐـﺮد‪،‬‬
‫ّاول دﺧﺎﻟــﺖ ﻋﻤــﺪي اﯾــﺮان در اﻣــﻮر داﺧﻠــﻲ ﻋــﺮاق‪ ،‬دوم ﺧــﻮدداري اﯾــﺮان از ﺑﺎزﮔﺮداﻧــﺪن‬
‫زﻣﯿﻨﻬﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰﯾﺮه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻼﺷﻚ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻮارد ادﻋﺎﺷﺪة ﻋﺮاق ﺻـﺤﺖ ﻣـﻲداﺷـﺖ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را از ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒـﻞ در وﺳـﺎﯾﻞ ﺗﺒﻠﯿﻐـﺎﺗﻲ و در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ و ﯾﺎ ﻻاﻗﻞ آﻧﻬـﺎ را دﺳـﺘﺎوﯾﺰي ﺑـﺮاي ﺗﺠـﺎوز ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﺷﻮاﻫﺪ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﯿﭻﮔﺎه در ﭘﻲ اﺟـﺮاي ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾـﺮ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل؛ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮك ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻫﯿﺄت ﻣﺬاﮐﺮهﮐﻨﻨـﺪه ﻋﺮاﻗـﻲ در ﺗﻬـﺮان‬
‫)‪ (١٣٧٥/٤/١١‬وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ اﯾﺮان ﻃﻲ ﯾﺎدداﺷﺘﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ زﯾﺮ را ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫»وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﺔ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺗﻌﺎرﻓـﺎت ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﻔﺎرت ﺟﻤﻬـﻮري ﻋـﺮاق اﻇﻬــﺎر و‬
‫اﺣﺘﺮاﻣــﺎً ﻋﻄــﻒ ﺑــﻪ ﯾﺎدداﺷــﺖ ﺷــﻤﺎره ‪ ٨٢٠/٢/٥‬ﻣــﻮرخ ‪ (١٣٥٧/٣/٦) ١٩٨٧/٥/٢٧‬اﺷــﻌﺎر‬
‫ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﮐــﻪ اﺳﺘﺤــﻀﺎر دارﻧــﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿــﻮع ﺗﺤﻮﯾــﻞ و ﺗﺤــﻮل اراﺿــﻲ و ﻣــﺴﺘﺤﺪﺛﺎت‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮﯾﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬ص ‪.١٢٤‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩٥‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاري ﻣﺠﺪد ﺳﺮزﻣﯿﻨﻲ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋــﺮاق ﺗﻐﯿﯿــﺮ ﯾﺎﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ‪ ،‬در ﻣــﺬاﮐﺮات ﻣــﻮرخ ‪ ٣‬دﺳــﺎﻣﺒﺮ ‪ (٢٥٣٦/٩/٢٢) ١٩٧٧‬از ﻃــﺮف‬
‫ﻫﯿﺄت ﻋﺮاﻗﻲ ﮐﻪ در ﻣﻌﯿﺖ ﻣﻌﺎون رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫و از ﻃﺮف ﻫﯿﺄت اﯾﺮاﻧﻲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﺿـﻊ ﻓﻌﻠـﻲ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﮐـﺎر ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﺤﻮﯾﻞ و ﺗﺤﻮل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎه ﻣﺎرس ‪ ١٩٨٧‬ﻣﻮﮐﻮل ﺷﺪ واﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻣــﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃــﻪ ﻋــﺮاق ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ و ﻣﺮاﺗــﺐ‪ ،‬ﻃــﻲ ﯾﺎدداﺷــﺖ ﺷــﻤﺎره ‪ ١٩٥/٢/٥‬ﻣــﻮرخ‬
‫‪ (١٣٥٦/١١/٢٠) ١٩٨٧/٢/٩‬آن ﺳـــﻔﺎرت‪ ،‬ﺑـــﻪ اﯾـــﻦ وزارت اﻋـــﻼم ﮔﺮدﯾـــﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـــﻪ‪،‬‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻓﻮقاﻻﺷﻌﺎر‪ ،‬از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٤‬ﻣﻪ ‪ ١٩٨٧‬ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﺗﻬﺮان آﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﺮاراً و ﻣﺆﮐﺪاً در ﻣﺬاﮐﺮات ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺨﺘﻠـﺖ ﻣﺘـﺸﮑﻠﻪ در ﺗﻬـﺮان‪ ،‬از‬
‫‪ ١٤‬ﺗــﺎ ‪ ٣١‬ﻣــﻪ ‪ ٢٤) ١٩٨٧‬اردﯾﺒﻬــﺸﺖ ﺗــﺎ ‪ ١٠‬ﺧــﺮداد ‪ (١٣٥٧‬از ﻃــﺮف ﻫﯿــﺄت اﯾــﺮان اﻋــﻼم‬
‫ﮔﺮدﯾــﺪ‪ ،‬دوﻟــﺖ اﯾــﺮان آﻣــﺎده اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﮐــﺎر ﺗﺤﻮﯾــﻞ و ﺗﺤــﻮل آن ﻗــﺴﻤﺖ از اراﺿــﻲ و‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاري ﻣﺠﺪد ﻣﺮز زﻣﯿﻨﻲ ﺗﻌﻠـﻖ ﻣﻠـﻲ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و اﯾﻦ اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻲ از ﺟﻤﻠـﻪ در ﻗـﺴﻤﺖ اﺧﯿـﺮ ﺑﻨـﺪ دوم‬
‫ﺻﻮرﺗﺠﻠﺴﻪ ﻣﻮرخ ‪ ٣١‬ﻣﻪ ‪ ١٠) ١٩٨٧‬ﺧـﺮداد ‪ (١٣٥٧‬ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﻣﺨـﺘﻠﻂ ﻓـﻮقاﻟـﺬﮐﺮ ﻣﻨـﺪرج‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﻫﯿﺄت ﻋﺮاﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺤﻮﻟـﻪ در ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻣﺘﺒﺎدﻟـﻪ ﺑـﯿﻦ وزراي‬
‫اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﻪ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق‪ ،‬ﻣــﻮرخ ‪ ٢٢‬ژوﺋــﻦ ‪ ،١٩٧٥‬ﻣــﺬاﮐﺮات را ﻣﺘﻮﻓــﻖ ﺳــﺎﺧﺖ و در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١١‬ﺧﺮداد ‪) ١٣٥٧‬اول ژوﺋﻦ ‪ (١٩٨٧‬ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روﺷـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺄﺧﯿﺮ در اﻧﺠـﺎم ﺗﺤﻮﯾـﻞ و ﺗﺤـﻮل ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻃـﺮف اﯾﺮاﻧـﻲ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ و ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺠﺪداً آﻣﺎدﮔﻲ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﯾﺮان را ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي اﻣـﺮ ﺗﺤـﻮل و ﺗﺤـﻮل ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺸﺘﺮﮐﻲ ﮐﻪ در اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﻦ وزراي اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان و‬
‫ﻋــﺮاق‪ ،‬ﻣــﻮرخ ‪ ٢٢‬ژوﺋــﻦ ‪ ،١٩٧٥‬از ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٢٤‬اردﯾﺒﻬــﺸﺖ ‪ ١٤) ١٣٥٧‬ﻣــﻪ ‪ (١٩٨٧‬در ﺗﻬــﺮان‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬داراي ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻣﺤﺪود ﺗﺤﻮﯾﻞ و ﺗﺤﻮل اراﺿﻲ و ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت ﻣﺮز زﻣﯿﻨﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎي آن ﺳﻔﺎرت‪ ،‬داﺋﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﻞ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺮزي‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺑـﻪ ﮐـﺎر اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺴﻤﺖ اﻟﻒ ﻣﺎدة ﯾﻚ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاري ﻣﺮز زﻣﯿﻨـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻮرخ ‪ ١٣‬ژوﺋﻦ ‪ ١٩٧٥‬ﮐﻪ در آن ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪﯾﻦ ﺗﺄﯾﯿـﺪ و اذﻋـﺎن‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐـﻪ ﻋﻼﻣﺘﮕـﺬاري ﻣﺠـﺪد ﻣـﺮز زﻣﯿﻨـﻲ دوﻟﺘـﻲ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ ﮐﻤﯿﺘـﻪ‬
‫‪٩٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻂ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺮاﺗﺐ زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪) .‬از ﺟﻤﻠـﺔ ﭘﺮوﺗﮑـﻞ‬
‫‪ ١٩١٣‬و ﺻﻮرﺗﺠﻠﺴﺎت ‪ ١٩١٤‬و ﺻﻮرﺗﺠﻠﺴﺔ ﺗﻔـﺼﯿﻠﻲ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻋﻼﻣﺘﮕـﺬاري ﻣـﺮز زﻣﯿﻨـﻲ و‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﻓﺶﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺮزي ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾـﺪ و ﻋﮑـﺴﻬﺎي ﻫـﻮاﯾﻲ ﻧـﻮار ﻣـﺮزي(‬
‫ﻣﻮردي ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎدة )ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺮز دوﻟﺘـﻲ و ﺣـﺴﻦ ﻫﻤﺠـﻮاري ﺑـﯿﻦ‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد( در ﮐﺎدر ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺑـﻮدن ﻣﺮزﻫـﺎ و اﺣﺘـﺮام ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ دو دوﻟﺖ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﯾﻦ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺮز زﻣﯿﻨـﻲ و‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي آﻧﺎن ﻻﯾﺘﻐﯿﺮ و داﺋﻤﻲ و ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺮي ﺧﺎﺗﻤـﻪﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺤـﻞ ﻋﻼﺋـﻢ‬
‫ﻣﺮزي‪ ،‬ﻗﻄﻌﻲ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗـﻊ را ﺑـﺮاي ﺗﺠﺪﯾـﺪ اﺣﺘﺮاﻣـﺎت ﻓﺎﺋﻘـﻪ ﻣﻐﺘـﻨﻢ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ اﮔﺮ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺧﻮاﻫﺎن اﺟﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺟﻮاﺑﯿـﻪاي در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان اراﺋﻪ ﻣﻲﮐﺮد و ﺧﻮاﺳـﺖﻫـﺎ و ﻧﻈـﺮات ﺧـﻮد را ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻣــﻲﺳــﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗــﺮك ﻧﺎﮔﻬــﺎﻧﻲ ﻣــﺬاﮐﺮات از ﺳــﻮي ﻫﯿــﺄت ﻋﺮاﻗــﻲ از ﻧﯿ ّــﺎت و اﻫــﺪاف ﭘﻨﻬــﺎﻧﻲ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿـﺎع و اﺣـﻮال آن روز اﯾـﺮان ﮐـﻪ در آﺳـﺘﺎﻧﺔ اﻧﻘـﻼب ﺑـﻮد‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻫﯿﺄت ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ اﻓﺘـﺎد ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫رژﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻄﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﯿﺸﺘﺮي از اﯾﺮان ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫دﻗﯿﻘﺎً رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﭘﺲ از ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ﺳﺨﻦ از ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﺑﻮدن ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬را ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن‬
‫آورد ﮐﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﻮق را در ّﻧﯿﺎت رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣــﻮرد از آن در اﯾﻨﺠــﺎ اﺷــﺎره ﻣــﻲﮐﻨــﯿﻢ‪ .‬ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ ﻃــﻲ ﯾــﻚ ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﮐﻨﻔــﺮاﻧﺲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻃﺎﯾﻒ در ﺗﺎرﯾﺦ )‪ ١٣٥٩/١١/٦‬ﻫـ ‪ .‬ش( اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﭘﯿﻤﺎن اﻟﺠﺰاﯾﺮ در ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﺷـﺪ و اﻻّ‬
‫اﮔﺮ زﻣﺎﻣﺪاران ﺟﺪﯾﺪ )اﯾﺮان( ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺟﺎﻧـﺐ‬
‫آن را ﻧﮕﺎه ﻣﻲداﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻪ از روي آن ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ آن اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻲ‪،‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﮐﻪ آن را اﻣﻀﺎﺀ ﮐﺮدﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﺻــﺪام ﻃــﻲ ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﻣﺠﻠــﺲ ﻣﻠــﻲ ﻋــﺮاق در ﺗــﺎرﯾﺦ )‪ ١٣٦٠/٩/٢‬ﻫـــ ‪ .‬ش( اﻇﻬــﺎر‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص ‪ ٢٥‬ـ ‪.٢٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ اﻟﺘﺎرﯾﺨﯿﻪ اﻻﻃﻤﺎع اﻟﻔﺎرﺳﯿـ ‪ ،‬اداره ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺳﻔﺎرت ﻋﺮاق در ﻟﻨﺪن‪ ،‬ص ‪.١٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩٧‬‬

‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫»اﮐﻨﻮن آﻧﻬﺎ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬را دﺳﺖآوﯾﺰ ﺧﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا ﭘﯿﻤـﺎن ﺳـﺎل‬
‫‪ ٧٥‬ﻏﺼﺐ ﻧﯿﻤﻲ از ﺷﻂاﻟﻌﺮب را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع و‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ در ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ از ﺷـﺮوع آن ﭘـﺎﻧﺰده ﻣـﺎه‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬ﺧﻮﻧﻬﺎي ﭘﺎﮐﻲ را ﺧﻮنﺑﻬﺎ ﺳﺎزﯾﻢ‪«.‬‬
‫از ﺳﺨﻨﺎن ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺳﻪ ﻣﻄﻠﺐ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﺮاي رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ اﯾﻤﺎن ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ج( ﭘﯿﻤﺎن اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﻏﺼﺐ ﻧﯿﻤﻲ از ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾـﺮ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ اﯾـﺮان اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﺸﻮري اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧـﻮدش آن را ﻟﻐـﻮ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ؟ واﻧﮕﻬـﻲ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﺻﺪام ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؟ ﺑﺎ اﻧـﺪﮐﻲ‬
‫ﺗﺄﻣﻞ روي ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻟﻐـﻮ ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻔﺎد آن از ﺳﻮي اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧـﻪاي ﺑـﯿﺶ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻟﻐـﻮ‬
‫ﻗﺮارداد‪ ،‬ﺳﻮت آﻏﺎز ﺗﺠﺎوزي ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺑﯿﻨـﯿﻢ ﭘـﺲ از ﻟﻐـﻮ‬
‫ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٦‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻓﺮﺻـﺖ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﻲ ﺑـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﯿﻪ و ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت اﯾﺮان در ﻋﺮاق را ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬در ﺗﺎرﯾﺦ ‪١٣٥٩/٦/٣١‬‬
‫)‪ ٢٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ (١٩٨٠‬ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺮده و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧـﺎك ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫آﻏﺎز ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪١٩٧٥‬‬

‫ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬از آن ﺟﻬﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﯾﻲ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺮرات و‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ ﺳـﻨﺪ ﺟـﺮم ﻋﻠﯿـﻪ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق در ﺗـﺎرﯾﺦ ﺛﺒـﺖ ﮔـﺮدد‪ ،‬و‬
‫ارادة ﻣﺤﺎﻓﻞ رﺳﻤﻲ ﺟﻬﺎن را در ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﻣﺠﺎزات ﻣﺼﻤﻢﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺪام رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﺑﻪ دﻻﯾﻠﻲ ﮐﻪ ذﯾﻼً ﻣـﻲآﯾـﺪ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒـﻮده و از‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﺜﻮره ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻣﻮرخ ‪.١٩٨١/١١/٢٤‬‬

‫‪٩٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻟﺤﺎظ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺤﮑﻮم اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮزي‬

‫اﻣﻀﺎﺀ ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗـﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﺑـﺎ ﻗـﺼﺪ و اراده در ﻣـﺎده ‪ ٦‬ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻔـﺴﯿﺮ و ﺑﺮداﺷـﺖ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ را در اﺟﺮاي ﺗﻮاﻓﻖﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻗﺎﻃﻌﯿـﺖ رد ﮐـﺮده و راﻫﻬـﺎي ﺣـﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت را ﮐـﺎﻣﻼً‬
‫ﻣــﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي ﺑﺮرﺳــﻲ دﻗﯿــﻖﺗــﺮ ﻗــﻀﯿﻪ ﻋــﯿﻦ ﻣــﺘﻦ ﻣــﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ را در ذﯾــﻞ‬
‫ﻣﻲآورﯾﻢ‪:‬‬

‫ﻣﺎده ‪:٦‬‬

‫‪ ١‬ـ در ﺻــﻮرت اﺧــﺘﻼف درﺑــﺎره ﺗﻔــﺴﯿﺮ ﯾــﺎ اﺟــﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﺣﺎﺿــﺮ و ﺳــﻪ ﭘﺮوﺗﮑــﻞ و‬
‫ﺿﻤﺎﺋﻢ آﻧﻬﺎ ـ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻂ ﻣﺮز اﯾﺮان و ﻋﺮاق ـ ﻣﻨـﺪرج در ﻣـﻮاد‬
‫‪ ١‬و ‪ ٢‬ﻓــﻮقاﻻﺷــﻌﺎر و ﻧﯿــﺰ ﺑــﺎ رﻋﺎﯾــﺖ ﺣﻔــﻆ اﻣﻨﯿــﺖ در ﻣــﺮز اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ـ ﻃﺒــﻖ ﻣــﺎدة ‪٣‬‬
‫ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻃﻲ ﻣﻬﻠﺖ دو ﻣﺎه از ﺗﺎرﯾﺦ درﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮑﻲ از ﻃـﺮﻓﯿﻦ‬
‫از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﯿﻦ ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤـﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪﯾﻦ ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﯾﻦ ﻇﺮف ﻣﺪت ﺳﻪ ﻣـﺎه‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﻋﻲ‬
‫ﺟﻤﯿﻠﻪ ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺛﺎﻟﺚ دوﺳﺖ ﺗﻮﺳﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺟﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ در ﺻﻮرت ﺧﻮدداري ﻫﺮﯾﻚ از ﻃﺮﻓﯿﻦ از ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠﻪ ﯾﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﻲ ﻣﺪت ﯾﻚ ﻣﺎه از ﺗﺎرﯾﺦ رد ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠﻪ ﯾـﺎ ﻋـﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‬
‫آن از ﻃﺮﯾﻖ داوري ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﯿﻦ ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤـﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪﯾﻦ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ آﺋـﯿﻦ و ﯾـﺎ ﻧﺤـﻮه‬
‫داوري ﻫﺮﯾﻚ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪﯾﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻇـﺮف ﭘـﺎﻧﺰده روز از ﺗـﺎرﯾﺦ اﺣـﺮاز‬
‫ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﯾﻚ دادﮔﺎه داوري ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﮔﺎه داوري و ﺑـﺮاي ﺣـﻞ‬
‫و ﻓﺼﻞ ﻫﺮﯾﻚ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻫﺮﯾﻚ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﯾﻦ ﯾﮑﻲ از اﺗﺒﺎع ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان داور ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد و دو داور ﯾﻚ ﺳﺮداور اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﻃـﺮﻓﯿﻦ‬
‫ﻣﻌﻈﻤﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﯾﻦ ﻇﺮف ﻣﺪت ﯾﻚ ﻣﺎه ﭘﺲ از وﺻﻮل درﺧﻮاﺳﺖ داوري از ﺟﺎﻧـﺐ ﯾﮑـﻲ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٩٩‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯿﻦ از دﯾﺮﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ داور ﻣﺒﺎدرت ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ داوران ﻗﻞ از اﻧﻘﻀﺎي ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﺪت در اﻧﺘﺨﺎب داور ﻣﺒﺎدرت ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ داوران ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻀﺎي ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺪت در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺮداور ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻃـﺮف ﻣﻌﻈـﻢ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪي ﮐـﻪ داوري را درﺧﻮاﺳـﺖ ﻧﻤـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣـﻖ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ از رﺋـﯿﺲ دﯾـﻮان ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ دادﮔـﺴﺘﺮي ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﺗـﺎ ﻃﺒـﻖ‬
‫ﻣﻘﺮرات دﯾﻮان داﺋﻤﻲ داوري ﯾﺎ ﺳﺮداور ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗــﺼﻤﯿﻢ دادﮔــﺎه داوري ﺑــﺮاي ﻃــﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤــﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫــﺪﯾﻦ اﻟــﺰامآور و ﻻزماﻻﺟــﺮا‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ اﺧﺘﻼﻓﻲ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ درﺑﺎره ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻮاد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﯾﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺟﺮاي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃـﺮﻓﯿﻦ اﺟـﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮي در ﻣـﺴﯿﺮ ﺧـﻂ ﻣـﺮز‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻣـﺎده ﺗـﺼﺮﯾﺢ دارد ﻃﺮﻓـﻲ ﮐـﻪ اﺧـﺘﻼف دارد‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ و ﻃﻲ ﻣﻬﻠﺖ دو ﻣـﺎه از ﺗـﺎرﯾﺦ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣﻨﺘﻈـﺮ‬
‫ﺣﻞ اﺧﺘﻼف از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﻈﻤـﯿﻦ ﻣﺘﻌﺎﻫـﺪﯾﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻧﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﻃﺒـﻖ ﺑﻨـﺪ ‪ ٣‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻣــﺮزي ﺑﺎﯾــﺪ ﻇــﺮف ﻣــﺪت ‪ ٣‬ﻣــﺎه ﺑــﻪ ﻣــﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠــﻪ ﯾــﻚ دوﻟــﺖ ﺛﺎﻟــﺚ ﻣﺘﻮﺳــﻞ ﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬و اﺧﺘﻼف ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻇـﺮف ﻣـﺪت‬
‫‪ ١٥‬روز از ﺗﺎرﯾﺦ اﺣﺮاز ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﯾﻚ دادﮔﺎه داوري ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ ﻋﺮاق ﻣﻮﻇﻒ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﻬـﺪات ﺧـﻮد ﻋﻤـﻞ ﮐﻨـﺪ و‬
‫اﺟﺎزة ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ رأس ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻣـﻲﺑﯿﻨـﯿﻢ ﺳـﻌﺪون ﺣﻤـﺎدي وزﯾـﺮ ﺧﺎرﺟـﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﮐـﻪ اﻣـﻀﺎﺀﮐﻨﻨﺪه ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺮزي و ﭘﺮوﺗﮑـﻞﻫـﺎي ﺿـﻤﯿﻤﺔ آن ﻧﯿـﺰ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﻃـﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﻪاي در ‪ ١٧‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت اﯾﺮان و ﺑﻐﺪاد‪ ،‬درﺑـﺎرة ﻋﻠـﺖ ﻟﻐـﻮ ﻗـﺮارداد اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻧﻘـﺾ ﮔﻔﺘـﺎري و ﮐـﺮداري آﻧﻬـﺎ از‬
‫ﺳﻮي دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪ ‪ ٤‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣـﻪ اﻟﺠﺰﯾـﺮه‬
‫و ﻣــﺎده ‪ ٤‬ﻗــﺮارداد ﺳــﺎﺑﻖاﻟــﺬﮐﺮ »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﻣــﺮزي« ﮐــﺎن ﻟــﻢ ﯾﮑــﻦ ﺷــﻤﺮده‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧﺪ‪ ١٩ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.١٩٨٠‬‬

‫‪١٠٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺣﻖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻬﺎﯾﻲ را از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺳﻠﺐ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ‬
‫و دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻗﺼﺪ و اراده آن را اﻣﻀﺎﺀ ﮐﺮده و ﺑﺮ ﻗﻄﻌﻲ و داﺋﻤﻲ و ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺑـﻮدن‬
‫آن ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ داﺷﺖ ادﻋﺎﻫﺎي ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ راهﺣﻠﻬـﺎي ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﻲ ﺷـﺪه‬
‫در ﻣﺎده ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻟﻐﻮ ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ و ﭘﺮوﺗﮑـﻞﻫـﺎي آن از ﺳـﻮي‬
‫ﻋﺮاق ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر و ارزش ﺣﻘﻮﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺿﺎﻣﻦ ﻋﻮاﻗـﺐ ﻧﺎﺷـﻲ از اﯾـﻦ اﻗـﺪام‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ‬

‫ﮐﻨﻮاﻧــﺴﯿﻮن وﯾــﻦ ﺷﺨــﺼﺎً ﺷــﺎﻣﻞ ﺣﻘــﻮق ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠــﻞ درﺑــﺎره ﻗﺮاردادﻫــﺎي ﻣﻨﻌﻘــﺪه ﺑــﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ‪ ٢٢‬ﻣﻪ ‪ ١٩٦٩‬ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ رﺳـﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺧـﺼﻮص ﻗﺮاردادﻫـﺎي ﺑـﯿﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﺑـﻪ آن‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣــﺎده ‪ ٢٦‬ﮐﻨﻮاﻧــﺴﯿﻮن وﯾــﻦ ﺑــﺎ ﻋﻨــﻮان ‪ Pacta sunt Servanda‬در ﻣــﻮرد ﻟــﺰوم اﺣﺘــﺮام ﺑــﻪ‬
‫ﻣﻌﺎﻫــﺪات و رﻋﺎﯾــﺖ آﻧﻬﺎﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺘﻦ اﯾــﻦ ﻣــﺎده ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﯾــﻚ وﻇﯿﻔــﻪ اﻟﺰاﻣــﻲ از ﮐــﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻣـﻮرد اﺟـﺮا ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و ﻃﺒـﻖ ﺗﻌﻬـﺪات‬
‫ﻣﻨﺪرج درآن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﺎده ‪ ٣١‬ﮐﻨﻮاﻧﯿﺴﻮن وﯾﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺗﻔـﺴﯿﺮ از ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻫﺪاف ﺧﺎﺻـﻲ ﺑﺎﯾـﺪ اﺣﺘـﺮاز‬
‫ﮔﺮدد و ﺳﻌﻲ ﺷﻮد ﻗﺮارداد ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺪاﻟﺖ و ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ و ﺑـﺎ رﻋﺎﯾـﺖ ﻣـﻮاد ﻣﻨـﺸﻮر‬
‫ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮاد ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﺎده ‪ ٥٦‬ﮐﻨﻮاﻧـﺴﯿﻮن وﯾـﻦ ﻣﻘـﺮر ﻣـﻲدارد‪ ،‬ﻗـﺮاردادي ﮐـﻪ در آن‬
‫ﻣﺎدهاي راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺴﺦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻟﻐـﺎﺀ ﯾـﺎ اﻧـﺼﺮاف از ﻗـﺮارداد در آن ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﻲ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﻣﻦ اﻟﻮﺟﻮه ﻧﻤـﻲﺗـﻮان آن را ﻟﻐـﻮ ﮐـﺮد ﯾـﺎ از آن اﻧـﺼﺮاف ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻧﻤﻮد ﻣﮕﺮ در ﻣﻮارد زﯾﺮ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺤﺮز ﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻗﺮارداد ﻗﺼﺪ داﺷـﺘﻨﺪ اﻣﮑـﺎن اﻟﻐـﺎﺀ ﻗـﺮارداد ﯾـﺎ اﻧـﺼﺮاف از‬
‫آن را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٠١‬‬

‫ب( ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺮارداد ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿـﻤﻨﻲ دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ ﺣـﻖ اﻟﻐـﺎﺀ ﻗـﺮارداد و ﯾـﺎ اﻧـﺼﺮاف از آن‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫـﺎي آن ﻫـﯿﭻ ﻣـﺎده ﯾـﺎ ﺗﺒـﺼﺮهاي دﯾـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻓﺴﺦ ﯾﺎ ﻟﻐـﻮ آن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮ ﻗـﺼﺪ و ارادة ﻗﻄﻌـﻲ در اﺟـﺮاي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻣﺎده رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺣﻖ ﻟﻐﻮ ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣـﺎده‬
‫‪ ٢٦‬و ‪ ٣١‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ ﻣﻘﺼﺮ ﻋﻤﺪي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﺗﮑﻠﯿـﻒ اﻟﺰاﻣـﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻮاد ﯾﺎدﺷﺪه اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺑﻮده و اﮔﺮ ﻣﺸﮑﻠﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺖ ﻃﺒـﻖ راهﺣﻠﻬـﺎي‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪه در ﻣﺎده ‪ ٦‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﺮد و ﺣـﺴﻦ ﻧﯿـﺖ ﺧـﻮد را در ﺧﺎﺗﻤـﻪ دادن ﺑـﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬

‫از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ‬
‫و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺎﻫﻢ و رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬وﻇﺎﯾﻒ‬
‫و ﺗﻌﻬــﺪاﺗﻲ را ﮐــﻪ ﺑــﺮاي ﮐــﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻘــﺮر داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ و در ﻣﻘﺪﻣــﻪ ﺑــﺎ ﺻــﺮاﺣﺖ ﻫــﺪف از‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻣﺮدم ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮﻗﺮاري ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﮐﻪ در آن‬
‫ﻋــﺪاﻟﺖ و اﺣﺘــﺮام ﺑــﻪ ﺗﻌﻬــﺪات ﻧﺎﺷــﻲ از ﻗﺮاردادﻫــﺎ و ﺳــﺎﯾﺮ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﺣﻘــﻮق‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮔﺮدد‪«.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮑﻲ از اﻫﺪاف ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻄﻲ در ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻋﺪاﻟﺖ را در رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤـﻮده و ﺑـﻪ ﺗﻌﻬـﺪات ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻫﺪات و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﯾﻦ رو ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻣﺎده ‪ ١٠٢‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻠﯿﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻮﻇـﻒ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻧـﻮع‬
‫ﻗﺮاردادي را ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﻚ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ در دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﻨﺎ ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺑﺮﺳـﺎﻧﻨﺪ‪ ١‬ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ ٢‬ﻫﻤﺎن ﻣﺎده ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔـﺮ ﮐـﺸﻮري ﻗﺮاردادﻫـﺎي ﺧـﻮد را در دﺑﯿﺮﺧﺎﻧـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺛﺒﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ آن اﺳﺘﻨﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻣﺎده ‪ ٣٣‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ وﻇﯿﻔﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎي اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ ١٤٩٠٣‬ﺗﺎ ‪ ١٤٩٠٧‬در دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٠٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋﻀﻮ ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﯾﻚ دﻋﻮا ﮐﻪ اداﻣﻪ آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪازد‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮ اﻗـﺪاﻣﻲ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ ﻣـﺬاﮐﺮه‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿـﻖ‪ ،‬ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي‪،‬‬
‫داوري‪ ،‬ﺣــﻞ اﺧــﺘﻼف از ﻃﺮﯾــﻖ رﺳــﯿﺪﮔﻲ ﻗــﻀﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳــﻞ ﺑــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎنﻫــﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪاي و‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﯾﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬درﺻﺪد ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﺧﻮد ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﯾﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺧـﺼﻮﺻﺎً‬
‫ﻣﺎده ‪ ،٣٣‬ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ را ﯾﮑﻄﺮﻓﻪ ﻟﻐـﻮ ﻧﻤـﻮد و ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﻣـﻮرد ﻣﺨـﺎﻃﺮه‬
‫ﺟﺪي ﻗﺮار داد و ﺑﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺮان در اروﻧﺪرود و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﭘﺮﭼﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮ روي ﮐﺸﺘﻲﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻋﺎزم ﺑﻨﺎدر اﯾﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻓﺰود‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ اﻋﻼﻣﻪ اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻃـﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺷـﻤﺎره ‪» ٢٦٢٥‬اﻋﻼﻣﯿـﺔ اﺻـﻮل ﺣﻘـﻮق‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ« درﺑﺎره رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ را‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﺻﻮﻟﻲ از ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﯿﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ آن »اﺻﻮل اﺳﺎﺳـﻲ ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ«‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ داراي اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪﺳﺰاﯾﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻞ دوم اﻋﻼﻣﯿـﻪ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﺧـﺎص ﻗـﺮارداد اﺻـﻠﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ آن ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿـﺰ ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ اﺻﻞ ﺿﻤﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ راهﺣﻞﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ در ﺑﻨـﺪ ‪١‬‬
‫ﻣﺎده ‪ ٣٣‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻗﯿﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺠـﺪداً ﮔﻮﺷـﺰد ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳـﺖ و ﺳـﭙﺲ ﻣﻘـﺮر‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﯾﻚ دﻋﻮا در ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ راهﺣﻠﻬﺎي ﻓﻮق ﺗﻮﺳﻞ ﺟـﺴﺘﻪ وﻟـﻲ ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﺑـﺎ وﺳـﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ دﯾﮕﺮي اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﺻﻞ ﻓﻮق ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺳـﺎﯾﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ از‬
‫ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺿـﻊ را وﺧـﯿﻢ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮدداري ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻧﻤـﻮد و ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ و اﺻﻮل ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ دﻋﻮا ﺑﻪ ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﮐـﻪ اﻋﻼﻣﯿـﻪ اﺻـﻮل ﺣﻘـﻮق‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺧـﻮد ﮐـﻪ‬
‫در واﻗﻊ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﺒـﻮد ﺑـﻪ راهﺣـﻞﻫـﺎي ﻣﻨـﺪرج در ﺑﻨـﺪ ‪ ١‬ﻣـﺎده ‪ ٣٣‬ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٠٣‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻲﺷﺪ و اﮔﺮ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤـﻲآورد ﺑـﺎز وﻇﯿﻔـﻪ داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻮﺷـﺶﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﻣﻲداد و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟـﻪ وﻇﯿﻔـﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷــﺖ ﺻــﻠﺢ و اﻣﻨﯿــﺖ ﻣﻨﻄﻘــﻪ را ﺑــﻪ ﺧﻄــﺮ اﻧــﺪازد و ﺑــﺎ ﻟﻐــﻮ ﻗــﺮارداد اﺻــﻞ ﺻــﺮﯾﺢ ﺣﻘــﻮق‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻟﻐﻮ ﻗـﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾـﺮ ﮐﻠﯿـﻪ ﻣﻌﺎﻫـﺪات ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ را زﯾـﺮ ﭘـﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷــﺖ و ﺑــﺪون ﻫــﯿﭻ ﺗﺮدﯾــﺪي اﯾــﻦ اﻗــﺪام رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق را ﺑﺎﯾــﺪ ﭘﯿ ـﺸﯿﻨﻪاي ﺑــﺮاي ﺗﺠــﺎوز‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﻪ ﺧـﺎك اﯾـﺮان داﻧـﺴﺖ و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﮔﻮﯾـﺎﺗﺮﯾﻦ ﺳـﻨﺪ آﻏـﺎزﮔﺮ ﺟﻨـﮓ در ﭘﺮوﻧـﺪه‬
‫ﺟﻨﺎﯾﺖ رژﯾﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ـ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪١٣٥٩‬‬

‫ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﻫﺪاف از ﭘـﯿﺶ ﺗﻌﯿـﯿﻦﺷـﺪه ﺳـﺮاﻧﺠﺎﻏﻢ ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﺳﺮاﺳـﺮي ﺧـﻮد را‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬از زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫـﻮا و درﯾـﺎ آﻏـﺎز ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﺳـﺘﻌﺪاد ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﻲ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٤٨‬ﯾﮕﺎن ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ‪ ١٢‬ﻟـﺸﮑﺮ ﻣﺮﮐـﺐ از ‪٥‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﭘﯿﺎده‪ ٥ ،‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻲ‪ ٢ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ‪ ١٥‬ﺗﯿـﭗ ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﺷـﺎﻣﻞ ‪ ١٠‬ﺗﯿـﭗ‬
‫ﭘﯿﺎده‪ ،‬ﯾﻚ ﺗﯿﭗ زرﻫﻲ‪ ،‬ﯾﻚ ﺗﯿﭗ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ‪ ٣‬ﺗﯿﭗ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﺑﻪاﺿـﺎﻓﻪ ﺗﯿـﭗ ‪١٠‬‬
‫ﮔﺎرد ﺟﻤﻬﻮري ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮔﺎرد ﻣﺮزي ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ ٢٠‬ﺗﯿﭗ ﻣﺮزي ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪي ﮐﺎﻣـﻞ از ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻧﻈﯿـﺮ ‪ ٨٠٠‬ﻗﺒـﻀﻪ‬
‫ﺗﻮپ‪ ٥٤٠٠ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﻚ و ﻧﻔﺮﺑﺮ‪ ٤٠٠ ،‬ﻗﺒـﻀﻪ ﺗـﻮپ ﺿـﺪ ﻫـﻮاﯾﻲ‪ ٣٦٦ ،‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و‬
‫‪١‬‬
‫‪ ٤٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻠﻲﮐﻮﭘﺘﺮ‪ ،‬از آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮﮔﺰارﯾﻬﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺰارش دادﻧﺪ‪:‬‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﮕﻲ ﻣﯿـﺎن دو ﮐـﺸﻮر را اﻋـﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاق اﻗﺪام ﺑـﻪ ﺑﻤﺒـﺎران ﮐﻠﯿـﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ در داﺧـﻞ ﺧـﺎك اﯾـﺮان از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﭘﻲ اﯾـﻦ ﺣﻤـﻼت ﺧـﺴﺎرات ﺳـﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ از ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺎ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ص ‪.٢٤‬‬

‫‪١٠٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﺄﺳﯿــﺴﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﻏﯿــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ وارد آﻣــﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮﮔــﺬاري ﻋــﺮاق اﻋــﻼم ﮐــﺮد‪:‬‬
‫»ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﻲ ﻋـﺮاق در ﺣـﺪود ﺳـﺎﻋﺖ ‪ ١٢‬ﻇﻬـﺮ اﻣـﺮوز )‪ (١٩٨٠/٩/٢٣‬ﺑـﻪ‬
‫وﻗﺖ ﻣﺤﻠـﻲ ﭼﻨـﺪ ﻓﺮودﮔـﺎه ﻧﻈـﺎﻣﻲ و دﯾﮕـﺮ اﻫـﺪاف ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﯾـﺮان را ﻣـﻮرد‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاق ﺷﺶ ﻓﺮودﮔﺎه ﻧﻈـﺎﻣﻲ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ آﺑـﺎدان‪،‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬آﻏﺎﺟﺎري و در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﯾﺮان( را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮑﻬﺎي ﻫـﻮا ﺑـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده و ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻦ وارد آوردﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻃﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻧﯿــﺮوي ﻫــﻮاﯾﻲ ﭘﯿــﺮوز ﻣــﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬــﺎي ﮔــﺮوه ﻣﺠــﻮس را ﺑﻤﺒــﺎران ﮐــﺮد و‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد ﮐـﺮد‪ .‬در درﯾـﺎ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺟـﺴﻮر ﻣـﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي درﯾﺎﯾﻲ دﺷﻤﻦ ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺧﺸﮑﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﻻور ﻣﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي اﻫﺪاف از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦﺷﺪه ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮدﻧﺪ و ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫از ﺻﺒﺢ دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز اﯾـﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖﻫـﺎ را ﺑـﺎ دﻻوري و‬
‫‪٢‬‬
‫ﻟﯿﺎﻗﺖ و ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺠﺎوز و ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﺮاﺳﺮي رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﻋﯿﻦ ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﺠﯿﺒﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﻫﺪاف از ﭘـﯿﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰيﺷـﺪة آﻧﻬـﺎ دارد و ﺑـﺮاي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺣﻤﻠﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣﺠـﻢ و ﮔـﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧـﻪ و‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﺷﻐﺎل ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي اﯾﺮان‬

‫رژﯾﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﻋﺮاق ‪ ٢/٣‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺷﻤﻠﭽﻪ‪ ،‬ﻧـﺸﻮه‪ ،‬ﺗﻨﮕـﻪ ﭼﺰاﺑـﻪ‪ ،‬دزﻓـﻮل ﺑـﻪ اﺷـﻐﺎل ﺧـﺎك‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﻣﻬﻢ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ او اﺷﻐﺎل ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﺳﺮﺳــﺨﺘﺎﻧﻪ دﻟﯿﺮﻣــﺮدان اﺳــﻼم‪ ،‬ﺳــﺮاﻧﺠﺎم اﯾــﻦ ﺷــﻬﺮ ﮐﻠﯿــﺪي را ﺑــﻪ ﺗــﺼﺮف ﺧــﻮد درآورد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮان ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺿﻤﻦ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳـﻼم از رﺳـﯿﺪن رژﯾـﻢ‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﺮق اﻻوﺳﻂ‪ ١٣٥٩/٧/١ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪.١٩٨٠/٩/٢٣‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻟﻠﻮاﺀ‪.١٣٥٩/٧/٧ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٠٥‬‬

‫ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﺶ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻫﻤﮕـﺎن از اﻫـﺪاف ﺗﺠـﺎوز رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮان ﻣﻲﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐـﻪ ﻋـﺮاق ﻋﻠـﻲرﻏـﻢ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣـﺪاوم اﯾـﺮان ﺑـﻪ اﮐﺜـﺮ‬
‫ﻫــﺪفﻫــﺎي اوﻟﯿــﺔ ﺧــﻮد رﺳــﯿﺪه اﺳــﺖ‪ .‬اﺷــﻐﺎل ﺣــﺪود ‪ ١٢٤‬ﻣﺎﯾــﻞ ﻣﺮﺑــﻊ از‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺷﻂاﻟﻌﺮب ﺑﻌﻼوه ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و اﻫﻮاز و‬
‫‪١‬‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻔﺖ آﺑﺎدان را ﻧﯿﺰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه دارد‪.‬‬
‫ﻫﺪفﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در اﺷﻐﺎل ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪاً ﺑـﺎ ادﻋـﺎي ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻋﺮاق‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺧﻔﺎﺟﯿﻪ ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ‬ ‫ﭘﺮﭼﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺷﻬﺮك ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ّ‬
‫ﺧﻔﺎﺟﯿﻪ را ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد‬ ‫اﺳﺎس اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ از روي ﺟﻌﻞ و ﺗﺰوﯾﺮ ّ‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮاق اﯾﻦ ﺷـﻬﺮك‬
‫‪٢‬‬
‫را ﺟﺰﺋﻲ از اراﺿﻲ اﺻﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ادﻋﺎي ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺳﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﻢ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺤﻤﺮه ﺑﻪ ﺟـﺎي ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ و‬
‫ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ ﺟــﺎي ﺧﻮزﺳــﺘﺎن آﻏــﺎز ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﻃــﻪ ﯾﺎﺳ ـﯿﻦ رﻣــﻀﺎن ﻣﻌــﺎون رﺋــﯿﺲ ﺷــﻮراي‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﺮاق ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )ﺧﻮزﺳﺘﺎن( آزاد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ادﻋﺎﻫﺎ در ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻣﺎﻧﺪن آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻋﺮاق اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺮه )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺟﺪادي اﺳﺖ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻋﺮاق آن ﺷـﻬﺮ‬
‫‪٤‬‬
‫را ﺑﺮاي اﺑﺪ ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺣﺘﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ رژﯾﻢ ﻋﺮاق اﻋـﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ آزادﺷـﺪه از اﯾـﺮان را در ﺷـﺒﮑﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ‪ ١٩٨٠/٩/٣٠ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٨‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪ ١٩٨٠/٩/٢٨ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٦‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻻﻧﻮار‪.١٣٥٩/٨/١٨ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺷﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٣٥٩/٨/٥ ،‬‬
‫‪١٠٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﻔﻦ ﺧﻮد ادﻏﺎم ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رژﯾﻢ ﻋـﺮاق ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﺷـﻐﺎل ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣـﺮزي ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و ﻏـﺮب ﻧﻈﯿـﺮ ﻗـﺼﺮ‬
‫ﺷــﯿﺮﯾﻦ ﯾﮑــﻲ از اﻫـﺪاف ﺗﺠــﺎوز را ﮐــﻪ ﻫﻤــﺎن ﺗﺠﺰﯾــﻪ ﺧﻮزﺳــﺘﺎن ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻋﻠﻨــﻲ در‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ و ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﺧﻮد اﻋـﻼم ﻧﻤـﻮده و رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺧﺒـﺮي ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﺟﻬـﺎن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑـﺎ ﺗﮑـﺮار ﮔﻔﺘـﻪﻫـﺎي ﺳـﺮان رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق اذﻫـﺎن ﻋﻤـﻮﻣﻲ را ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ادﻋﺎ آﻣﺎده ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ارﺗﺶ ﻋﺮاق‬

‫ﺳﺎﯾﺔ ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﺮاﺳﺮي ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق در اوﺿـﺎع ﻧﺎﺑـﺴﺎﻣﺎن ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﻣﻠﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ اﯾﺮان ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐـﻪ وﺣـﺸﺖ و اﺿـﻄﺮاب‬
‫از ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر اﺣﺴﺎس ﻃﺒﯿﻌﻲ ﻫﻤﮕـﺎن ﺑـﻮد‪ .‬در ﭼﻨـﯿﻦ اوﺿـﺎع و اﺣـﻮاﻟﻲ ﻫﻤـﺔ دﯾـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ او‬
‫ﺑﺎﯾﺪ در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺴﺎس ﺣﺮف آﺧﺮ را ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﺬا ﻃﻲ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻋﻨﺼﺮ اﯾﻤـﺎن و ﺗﻮﮐـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪا را ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲ داﻧﺴﺘﻪ و ﻗﺪرت دﺷﻤﻦ را در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻧـﺎﭼﯿﺰ ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ﻣﻠﺖ ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﻲآﯾﺪ ﻗﻮي‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﮑﻲ ﺑـﻪ ﺧـﺪاي ﺗﺒـﺎرك و ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬و از ﻫـﯿﭻ‬
‫ﭼﯿﺰ ﺑﺎك ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ از آن ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﻧﺘﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾـﻦ )ﺻـﺪام(‬
‫‪٢‬‬
‫ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﺮاق ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﯾــﻦ ﺳــﺨﻨﺎن ﻣﻠﮑــﻮﺗﻲ اﻣــﺎم راﺣــﻞ)ره( ﮐــﻪ از ﻗﻠــﺐ ﻣﻄﻤــﺌﻦ و ﺟــﺎن آرام او ﺳﺮﭼــﺸﻤﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬روﺣﯿﺔ ﻣﺮدم و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻤﻮد و اﺗﮑﺎل آﻧﻬﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﮐـﺮد و‬
‫اﻧﮕﯿﺰه دﻓﺎع و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ را در آﻧﺎن ﺑﻮﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن ﺟـﺎن ﺑـﺮ ﮐـﻒ ﻣـﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺑﺮده ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﻫﺮ وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺑﺸﻮد ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﺧﻮاﻫﻢ داد و ﺑﻪ ﺻﺪام ﺣـﺴﯿﻦ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺴﻔﯿﺮ‪.١٣٥٩/٩/٧ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺻﺤﯿﻔﺔ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٣‬ص ‪.٢٣٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٠٧‬‬

‫‪١‬‬
‫و اﻣﺜﺎل او ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬اﯾﻦ اذﻧﺎب اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿـﺮ دﺷـﻤﻦ‪ ،‬ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ ﻣﺒـﺎرزه و ﺣﺘـﻲ ﺷﮑـﺴﺖ دﺷـﻤﻦ اﻣﯿـﺪوار‬
‫ﮐﺮده و اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي اﻋﺠﺎزآﻓﺮﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ در ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ در‬
‫ﺳﮑﺎن ﮐﺸﺘﻲ ﻧﻈﺎم را از ﺗﺰﻟـﺰل ﻧﺠـﺎت ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬و ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺤﺮاﻧﻲﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ّ‬
‫ﺟﻮﻫﺮ اﻗﺘﺪار ﻧﻈﺎم و اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮر وﻻﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻮﺷﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدﻣـﻲ در ﻫﻤـﺔ‬
‫آﺣﺎد ﻣﻠﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻻن و دوﻟﺘﻤﺮدان ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼـﻪ‬
‫ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز و آزادﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎلﺷﺪه از ﻣﺮد و زن و ﭘﯿﺮ و ﺟﻮان ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪﮐﻪ در ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ‬
‫دﻓﺎع ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻃﺮحﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮐﻼن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻼﺳـﯿﻚ ﺑﭙـﺮدازد‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي رزﻣﻲ ﺑﻪ اﻣﻮر ﺷﻬﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ ﺟﻬـﺖ اﻋـﺰام ﺑـﻪ ﺟﺒﻬـﻪ ﻫﻤـﺖ‬
‫ﮔﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدﻣﻲ‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺧﻂﻣﺸﻲ دﻓﺎﻋﻲ از ﺳﻮي اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺧﻮدﺟـﻮش‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ در ﻫﻤﻪﺟـﺎ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺑـﻮﯾﮋه اﯾـﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ در ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﺷـﻐﺎﻟﻲ اﯾـﺮان ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻧﻤﻮد ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ ﻋـﺮاق و ﺧﺒﺮﮔﺰارﯾﻬـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ زﺑﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮﮔﺰاري روﯾﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم آﺑﺎدان ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﺤﺎﺻﺮة ﺷـﻬﺮ ﻧﻔﺘـﻲ آﺑـﺎدان اﯾـﺮان را ﺑـﺎ ﺣﻠﻘـﻪاي از‬
‫‪٢‬‬
‫ﻓﻮﻻد آﻏﺎز ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻃﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻏﻠﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎﻧﺶ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد در ﻫﺮ ﺷﻬﺮي وارد ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم از ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻧـﺸﺮﯾﻪ ﮔـﺎردﯾﻦ از ﻗـﻮل‬
‫ﯾﻚ دﻫﻘﺎن ﭘﯿﺮ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.٢٢١‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻻﻧﻮار‪ ١٩٨٠/١٠/١٩ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٢٧‬‬
‫‪١٠٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﮓ و ﻧﺎﺧﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭼـﺴﺒﯿﺪ‪ .‬اﮔـﺮ آﻧﻬـﺎ )ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق(‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ در ﭼﺎدرﻫـﺎ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺧﻮاﺑﯿـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺑـﺎز ﺧـﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮔﺸﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﭼـﻮن وﯾﺘﻨـﺎم ﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻣـﻲﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿـﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫‪١‬‬
‫ﭘﺸﺖ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺮدﻣـﻲ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺣﺘـﻲ ﮐﻮدﮐـﺎن و زﻧـﺎن‬
‫دوﺷﺎدوش ﭘﺪران و ﻣﺮدان ﺧﻮد در ﻧﺒـﺮد ﺷـﺮﮐﺖ ﺟـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي ﺣﻤﺎﺳـﻲ ﻧﯿـﺰ از‬
‫ﭼﺸﻢ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺰارش دادﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺴﯿﺎري اﻏﻠﺐ در ﮐﻨﺎر ﭘﺪراﻧـﺸﺎن در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﯾﮑﻲ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ‪ ١٤‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺑـﺮاي ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎران‬
‫ﻏﺮﺑــﻲ ﺗﻌﺮﯾــﻒ ﮐــﺮد ﮐــﻪ ﭼﮕﻮﻧــﻪ ﺑــﺎ دو ﮐﻮﮐﺘــﻞ ﻣﻮﻟﻮﺗــﻒ ﺗﺎﻧــﻚ ﻋﺮاﻗــﻲ را‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﮔﺰارش و اﻋﺘﺮاف ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺧﺎرﺟﻲ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣـﺮزي‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﻮاﻧﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر و رزﻣﻨﺪه ﺳﭙﺎه و ارﺗـﺶ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻫـﺪاف‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﯾﺶ زﯾﺒﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺣﻤﺎﺳﺔ دﯾﻨﻲ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﯿﺮت‬
‫آورد و ﺣـــﺪاﻗﻞ واﮐـــﻨﺶ آﻧﻬـــﺎ ﮔـــﺰارش اﯾـــﻦ ﻣﻨﻈـــﺮهﻫـــﺎي ﻣﻘﺎوﻣـــﺖ و روﺣﯿـــﺔ اﯾﺜـــﺎر و‬
‫ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﺎ ً ﻣﻨﺸﺄ اﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬اﯾﻤﺎن و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ اﺳـﻼم و ﻣـﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ و اﻃﺎﻋـﺖ‬
‫ﺻــﺎدﻗﺎﻧﻪ از دﺳــﺘﻮر اﻣــﺎم ﺧﻤﯿﻨــﻲ)س( ﺑــﻮده اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻣﻮﺟــﺐ ﻣﺒﺎﻫــﺎت و ﺳــﺮﻓﺮازي اﯾــﺮان‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ﻏﺮوراﻧﮕﯿﺰ و اﻓﺘﺨﺎرآﻣﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬روﺣﯿﺔ ﺑـﺰرگ و ﻗﻠـﻮب‬
‫ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص و روح ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ اﯾﻦ ﻋﺰﯾـﺰان‪ ،‬ﮐـﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان‬
‫ﺣﻘﯿﻘــﻲ وﻟــﻲ ﷲ اﻻﻋﻈــﻢ ارواﺣﻨــﺎ ﻓــﺪاه ﻫــﺴﺘﻨﺪ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬اﯾــﻦ اﺳــﺖ ﻓﺘــﻮح‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﮔﺎردﯾﻦ‪ ١٩٨٠/١٠/١٤ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٢٢‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﮔﺎردﯾﻦ‪ ١٩٨٠/١٠/١٦ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٧/٢٤‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٠٩‬‬

‫‪١‬‬
‫اﻟﻔﺘﻮح‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻤﺎن و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﺪا رﻣﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﻠـﺖ اﯾـﺮان در ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈـﺮ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)س( »ﻓـﺘﺢ اﻟﻔﺘـﻮح« ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﺷـﺪ و در ﻃـﻮل‬
‫ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺒﺎرزه ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻮﻫﺮ دﻓﺎع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿـﺪن ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣـﺮدم در ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣـﺮزي‪ ،‬ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و اﻣﺎﮐﻦ آﻣﻮزﺷﻲ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻲ و ﻣﻮﺷﮑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲداد‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ زﻧـﺎن‬
‫و ﮐﻮدﮐﺎن در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎران در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﯾﺎ داﻧﺶآﻣﻮزان در ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ ﺑﺮاي رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺧﺒﺮي داﺧﻞ ﻋﺮاق در آﻏﺎز اﯾـﻦ ﺣﻤـﻼت را‬
‫اﻧﮑﺎر ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺧﺒﺮﮔﺰارﯾﻬﺎي ﺧـﺎرﺟﻲ از اﯾـﻦ ﺟﻨﺎﯾـﺖ ﺻـﺪام ﮐـﻪ ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﻲ و‪ ...‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮔﺎردﯾﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮑﻬﺎي زﻣﯿﻦ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ‬
‫در ﺷﻬﺮ دزﻓﻮل واﻗﻊ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ اﯾﺮان ﺑـﯿﺶ از ‪ ١٠٠‬ﻧﻔـﺮ ﮐـﺸﺘﻪ و ‪١٧٤‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻧﻔﺮ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق وﻗﺘـﻲ رﯾـﺸﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﺮدﻣـﻲ را دراﯾـﺮان اﺳـﻼﻣﻲ ﻫﻤﮕـﺎﻧﻲ ﯾﺎﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﺣﻤﻼت ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻤـﺔ ﻣـﻮازﯾﻦ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ درﻣﺎﻧﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ و ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﺗـﺎرﯾﺨﻲ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻣﻮﺷﮑﻬﺎي دورﺑﺮد ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ٦‬ـ واﮐﻨﺶ دوﻟﺘﻬﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎك ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‪ ،‬دوﻟـﺖﻫـﺎ‬
‫و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﻮﯾﮋه‬

‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﺔ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٣‬ص ‪.٢٨٩‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﮔﺎردﯾﻦ‪ ١٩٨٠/١٠/٢٧ ،‬ـ ‪.١٣٥٩/٨/٥‬‬
‫‪١١٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اردن و ﮐﻮﯾﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد را از ﻋﺮاق اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺠﺪداً ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺟﺰاﯾﺮ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ ﻋﺮﺑـﻲ ﮐـﻪ از ﺳـﻮي‬
‫‪٢‬‬
‫رژﯾﻢ اﯾﺮان ﺑﻪ اﺷﻐﺎل درآﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﭘﺲ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻏﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ از ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﯾـﻚ ﻣﻘـﺎم‬
‫رﺳﻤﻲ اردن ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ ﯾﻘﯿﻨــﺎ ً ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣــﺮد ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ در رﻫﺒﺮﯾــﺖ ﻣﻠــﻲ اﻋــﺮاب در‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﭘﯿﺮوزي وي در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان اوﻟـﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖآﻣﯿـﺰ‬
‫‪٣‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻋﺮاب در ﻃﻮل ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺠﻤﻦ ادﺑﺎي ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺎ ارﺳﺎل ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫ﺧﻮد را از ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان اﻋﻼم ﮐﺮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺗﻠﮕﺮاف آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻓﺮز ﺻﺎﻟﺢ ﻋﺮﺑﯿﺖ رﻓﯿﻖ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ـ ﺑﻐﺪاد‬
‫اﻓﺘﺨﺎر دارم ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻫﯿﺄت اداري اﻧﺠﻤﻦ ادﺑﺎي ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋـﻀﺎي‬
‫آن در ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ از ﻣﻮﺿـﻊ ﺷـﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮاي ﺑـﺎزﭘﺲﮔﯿـﺮي اراﺿـﻲ‬
‫ﻋﺮاق از ﻏﺎﺻﺒﯿﻦ ﻓﺎرس ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﺑﺮﺳـﺎﻧﻢ‪ ...‬ﺑـﻪ ﭘـﯿﺶ اي ﻗﻬﺮﻣـﺎن ﻋﺮﺑﯿـﺖ و‬
‫‪٤‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي از آن ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﻣﺎ ﺑﺎد‪) .‬اﺣﻤﺪ ﺳﻘﺎف ـ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ(‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﯾﻦ اﻇﻬﺎر ارادت و ﺣﻤﺎﯾﺖ ادﺑﺎي ﮐﻮﯾﺖ را در ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ آن ﮐـﺸﻮر‬
‫ﺗﺨﯿﻞ و ﻗﻬﻘﺮاﺀ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ داد و ﻣﺸﺎﻋﺮ ادﺑﺎ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﻮﯾﺖ را ﺑﻪ اوج ّ‬
‫ﺷﻮراي ﻫﻤﮑﺎري ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓـﺎرس در ﮐﻨـﺎر ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺻـﻒآراﯾـﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ٥.‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﺮب ﻃﻲ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ ﺗﻠﻔﻨـﻲ ﺑـﺎ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺷـﻮراي ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ ﻋـﺮاق‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻗﻮي و ﻋﺮﺑﻲ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ را ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار داد‪ ٦.‬دﺑﯿﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ ﺿــﻤﻦ ارﺳــﺎل دو ﺗﻠﮕــﺮاف ﺑــﻪ ﺻــﺪام ﺣــﺴﯿﻦ و اﻣــﺎم ﺧﻤﯿﻨــﻲ ﺧﻮاﺳــﺘﺎر ﺑﺮﻗــﺮاري‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٩٨٠/٩/٢٥ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺸﺮق ااﻟﻮﺳﻂ‪.١٩٨٠/٩/٢٢ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪.١٩٨٠/٩/٣٠ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻻﻧﺒﺎﺀ‪.١٩٨٠/٩/٢٨ ،‬‬
‫‪ ٥‬ـ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٩٨٠/٩/٢٤ ،‬‬
‫‪ ٦‬ـ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٩٨٠/٩/٢٥ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١١‬‬

‫‪١‬‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﻓﻮري ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ اﮔﺮﭼﻪ از اﻗﺪام ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ راﺿﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﻟﺤﻨـﻲ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺪرﯾﺠﺎً رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي ﻏﺮبﭘﺴﻨﺪ اﻏﻠﺐ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد رﺳﻤﻲ ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ »ﮐـﻮرت واﻟـﺪﻫﺎﯾﻢ«‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣـﺎده ‪ ٩٩‬ﻣﻨـﺸﻮر‪ ،‬ﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﺪﯾﻦ ﻣـﻀﻤﻮن ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ از ﮔﺴﺘﺮش اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﮕﺮان ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣـﺮ ﺑـﻪ ﻋﻘﯿـﺪة‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻦ ﯾﻚ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺟﺪي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺣﻮادث ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق را در اﯾﺮان ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬از ﺳﻮي ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫‪ ٣‬ـ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ واﮐﻨﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺎوز را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٩٨٠/٩/٢٤ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.١٣٥٩/٧/٢ ،‬‬
‫‪١١٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز‬

‫ﻫﺠﻮم ﺳﺮاﺳﺮي ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎك ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و اﺷـﻐﺎل ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺮزي و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬اﯾﻦ ﺑـﺎور را در اذﻫـﺎن ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﭘـﺮورش‬
‫داد ﮐﻪ ﺧﺮوج ﻋﺮاق ﺟﺰ ﺑﺎ ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﺟـﺪي ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و اﻣﺘﯿـﺎزﮔﯿﺮي ﺳـﻨﮕﯿﻦ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق از ﺟﻤﻬﻮي اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬از آن ﻃﺮف در اﯾﺮان ﺑﻮﯾﮋه در اﻧﺪﯾﺸﻪ‬
‫اﻣﺎم راﺣـﻞ)س( اﻣﯿـﺪ ﺑـﺴﺘﻦ ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮان اﻣـﺮي ﺑﯿﻬـﻮده ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب ﻣـﻲآﻣـﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺧﻮدي در ﺧﺮوج دﺷﻤﻦ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﻄﻌﻲ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫و در اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ ﮐﺸﻮر و اﯾﺠﺎد ﻋﻮاﻣﻞ آن ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و آﺣﺎد ﻣﻠﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺎ ﺣﺬف ﺑﻨﻲ ﺻﺪر‬

‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻨﻲﺻﺪر رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻞ ﻗـﻮا را ﻧﯿـﺰ از‬
‫ﻃﺮف اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ ،‬در دوران اﺷﻐﺎل اراﺿـﻲ اﯾـﺮان ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎي دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ در ﺣﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ روي آورد‪ ،‬و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻨﻲﺻﺪر از اﯾﻦ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻣﺮزي در ﺟﻬـﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎ و ﺟﻨﺎحﻫﺎي رﻗﯿـﺐ داﺧﻠـﻲ ﺑﺮآﻣـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮراي اﺳـﻼﻣﻲ در ﺟﻠـﺴﻪ‬
‫ﻣﻮرخ ‪ ٦٠/٣/٣١‬رأي ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﮐﻔﺎﯾـﺖ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺑﻨـﻲﺻـﺪر داد و ﺟﻨـﺎب ﺣﺠـﺖاﻻﺳـﻼم و‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ رﺋﯿﺲ ﻣﺠﻠﺲ وﻗﺖ ﻃﻲ ﻧﺎﻣـﻪاي ﻣﺮاﺗـﺐ را ﺑـﻪ اﺳﺘﺤـﻀﺎر اﻣـﺎم‬
‫راﺣﻞ)س( رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١٣‬‬

‫اﻣﺎم در ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺲ از رأي اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﻮراي اﺳـﻼﻣﻲ ﻣﺒﻨـﻲ‬
‫ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻗﺎي اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻨـﻲﺻـﺪر ﺑـﺮاي رﯾﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻧـﺪارد‪ ،‬اﯾـﺸﺎن را از رﯾﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻋـﺰل‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﻤﻮدم‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻨﻲﺻﺪر را از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)س( در آن ﺷـﺮاﯾﻂ ﺣـﺴﺎس ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ درﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺷﺨـﺼﺎً ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﻨـﮓ را‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر آﺛﺎر و ﺑﺮﮐﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺑﻮﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن از ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﮑﻠﯿﻒ‬
‫ﺷﺮﻋﻲ و اﻟﻬﻲ‪.‬‬
‫ب ـ اﯾﺠﺎد ﺳﺮور و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ در رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﺑﻮﯾﮋه ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﮐـﻪ اﻣﯿـﺪ و‬
‫اﻧﮕﯿﺰه آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز در ﺣﺪي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ج ـ اﯾﺠــﺎد ﺧﻮدﺑــﺎوري و ﻓـﻀﺎي ﻣﻌﻨــﻮي در ﮐــﺸﻮر و ﺗﻘﻮﯾـﺖ اﻧﮕﯿــﺰه ﺟﻬــﺎد و روﺣﯿــﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ در ﻫﻤﺔ آﺣﺎد ﻣﻠﺖ‪.‬‬
‫د ـ ﺟﺪي ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣـﺴﺌﻠﻪ ّاوﻟﮑـﺸﻮر از ﺳـﻮي ﻣـﺮدم وﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺑﻮﯾﮋه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺣﺬف ﺗﻔﮑﺮ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي و روﯾﮑﺮدي ﮐﻼﺳﯿﻚ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻟﯿﺒـﺮالﻫــﺎ ﮐــﻪ در روزﻫـﺎي آﻏــﺎزﯾﻦ ﺗﺠــﺎوز‪ ،‬ﻗﺎﻓﯿـﻪ ﻧﺒــﺮد را ﺑــﻪ ﺻـﺪام ﺑﺎﺧﺘﻨــﺪ‪ ،‬ﻧــﻪﺗﻨﻬــﺎ از‬
‫ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﮐﻼﺳﯿﻚ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻧﻤـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﺻـﺮف ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﯾﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي رزﻣﻲ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ وﺟـﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬـﻀﺖ آزادي اﯾـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد ﺗﻔﮑﺮ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻲ در ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘـﺼﺎدي و ﺿـﻌﻒ ﺑﻨﯿـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﺸﻮر ورد ﺑﻪ ﻧﺒـﺮدي ﮐـﺎﻣﻼً ﮐﻼﺳـﯿﻚ ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﻏﯿـﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣـﻲداﻧـﺴﺖ‪ ،‬و ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫زﻣﺎن از دﺷﻤﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻣﯿﻦ را ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺎري ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﻲدد‪ .‬ﺑﻨﻲﺻﺪر ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾـﻦ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٠/٤/٣ ،‬‬

‫‪١١٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﻔﮑﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ و ﺳﺎﻟﮕﺮد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺑﯿﮑﺎري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮرم ‪ %٣٥‬ﺑﻮده و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ارزي‬
‫ﻣﺎ ﺗﺎ ﺣﺪود ﭼﻬﺎر ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺮاي دو ﻣـﺎه آﯾﻨـﺪه ﮐـﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر ﺑﺎ ﺑﺰرگﻧﻤﺎﯾﻲ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘـﺼﺎدي در اﯾـﻦ ﺻـﺪد ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺮدم ﺑﻔﻬﻤﺎﻧـﺪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اول ﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻌـﻀﻼت اﻗﺘـﺼﺎدي ﻋﻤـﻼً ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاري در زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺔ ﻧﯿﺮوﻫﺎ و اﺣﺰاب ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧـﻂ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)س(‬
‫از اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺄﯾﻮسﮐﻨﻨﺪه ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻨـﻲﺻـﺪر ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﭘـﺸﺘﻮاﻧﻪ دﻗﯿﻘـﺎً در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫اﺻﺮار ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﺒﻨﻲ ﺑـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ و ﺣﺘـﻲ ﺗﻮﺳـﻌﺔ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑﺎ ﺣﺬف ﺑﻨﻲﺻﺪر و ﻃﺮد ﺗﻔﮑﺮ ﻟﯿﺒﺮال در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺆﺛﺮي‬
‫را در ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ رﻗﻢ زد‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه اﯾـﻦ ﻣﺆﻟﻔـﻪ در ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫رزﻣﻲ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و اﺳﺘﻘﻼل ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آن در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻧﻘﺶ ﺑـﺴﺰاﯾﻲ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‬
‫و اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺣﺘﻲ از دﯾﺪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻨﻲﺻﺪر ﭘﺎﺳـﺪاران اﻧﻘـﻼب‪ ،‬اﺑﺘﮑـﺎر ﻋﻤـﻞ در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ را در دﺳـﺖ‬
‫‪٢‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺿﻌﻒﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺟﻮﺷﺎن ﺧﻮد ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺣـﺴﺎﺳﺎت ﺟﻮﺷـﺎن از دﯾـﺪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺧـﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻋﻨـﺼﺮ اﯾﻤـﺎن و ﻋـﺸﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت و ﻓﺪاﮐﺎري در راه ﺧـﺪاي ﻣﺤﺒـﻮب اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻣـﻲﺗـﻮان آن را ﺟـﻮﻫﺮ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺮدﻣﻲ )ﺑﺴﯿﺞ(‬

‫ﻃﻨﯿﻦ اﺳﺘﻤﺪاد اﻣـﺎم راﺣـﻞ)س( در دﻓـﺎع از اﺳـﻼم و ﻧﻈـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬آﻫﻨـﮓ‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪاي در ﺟﺎن ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺑﻮﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﯿﺮﺗﻤﻨﺪ اﯾـﻦ ﻣـﺮز و ﺑـﻮم ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد؛ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧــﻪاي ﮐــﻪ در ﭘــﻲ ﻓﺮﻣــﺎن ﻣﻘﺘــﺪاي ﺧــﻮد ﺳﺮاﺳــﯿﻤﻪ ﺑــﻪ ﺳــﻮي ﺟﺒﻬــﻪﻫــﺎي ﻧﺒــﺮد ﺷــﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﯿﺪال اﻟﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ‪.١٩٨١/٣/٢٠ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ‪ ٢٥ ،‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪.١٩٨٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١٥‬‬

‫ﻓﺮاﮔﯿﺮي آﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺣﻀﻮر در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﭘﯿﮑﺎر دﻏﺪﻏﺔ ﻫـﺮ ﺟـﻮان ﻣـﺴﻠﻤﺎن اﯾﺮاﻧـﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮد ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ آﻣـﻮزش‬
‫و ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﯿﺮوﻫــﺎ را ﻋﻬــﺪهدار ﺷــﺪ‪ ،‬و در ﻓﺎﺻــﻠﻪ زﻣــﺎﻧﻲ ﺑــﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗــﺎه ﺗﻮاﻧــﺴﺖ ﺑــﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﮐﻼﺳﯿﻚ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري‬
‫ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺻﻠﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﻤﻞﮐﻨﻨﺪه در دﻓﺎع ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫ـ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‬
‫ـ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ـ ﻧﯿﺮوﻫﺎي داوﻃﻠﺐ ﺑﺴﯿﺞ‬
‫ـ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﮐﻪ از آرزوﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺗﺠﺎوز ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻫﻤـﺖ و‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﺰﯾﺰ دﮐﺘﺮ ﭼﻤﺮان ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و آزادي ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﻧـﺎم اﯾـﻦ ﺷـﻬﯿﺪ ﻋﺰﯾـﺰ‬
‫ﻋﺠﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻏﯿﺮ از ﻣﺮاﮐﺰ و ﯾﮕﺎﻧﻬﺎي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲﮐﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در ﭘـﺸﺖ ﺟﺒﻬـﻪ و ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﮐﻠﻲ در ﻫﻤﺔ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠـﺎوز آﺛـﺎر ﻣﺤـﺴﻮس ﺧـﻮد را ﻧـﺸﺎن داد و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧـﺎرﺟﻲ ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﺗﺠﻬﯿـﺰ اﯾـﺮان اﻋﺘـﺮاف ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي از آن را در اﯾﻨﺠـﺎ‬
‫ﻣﻲآورﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﻲ ﻋﺮاق در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﭘﯿـﺸﺮﻓﺖ ﺧـﻮﺑﻲ ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﮐـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮوي آن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﻚ ﺣﻤﻠـﻪ ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺗﺮي ﻻاﻗﻞ ﺳﻪ ﺑﻪ ﯾﻚ ﻻزم اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫ﭘﻨﺞ ﺑﻪ ﯾﻚ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﯾﺮان ﺳـﺮﮔﺮم ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﻮازﻧـﻪ ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد ﯾـﻚ‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﯾﻚ ﺑﻪ ﯾﻚ در ﺟﺒﻬﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﺗﮑﺎل ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن ﻣـﺮدم را در ﭘﯿـﺮوزي‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﻧﮕﯿﺰه ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻓﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ و ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺎﺷﮑﻮه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ دوﺳﺘﺎن اﻋﺠـﺎب‬
‫اﻓﮑﺎر ﺟﻬﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻫﻤﺔ ﻧﺎﮐـﺎﻣﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق را در ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ اﻣـﺎم‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﯿﺪل اﻟﯿﺴﺖ‪.١٩٨١/٣/٢٠ ،‬‬

‫‪١١٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫راﺣﻞ)س( و ﺣﻀﻮر ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان در اﻃﺎﻋﺖ از ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﻣﻌﻈﻢﻟﻪ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫آﻧﭽﻪ را ﮐـﻪ رﻫﺒـﺮان ﻋـﺮاق از ﻧﻈـﺮ دور داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿـﺖ و آﻣـﺎدﮔﻲ ﻣـﺮدم‬
‫اﯾﺮان و ﺟﻤﻊآﻣﺪﻧﺸﺎن ﺑﻪ دور ﻣﻈﺎﻫﺮ اﻧﻘﻼﺑﺸﺎن‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در ﺷﻮر و‬
‫‪١‬‬
‫ﻫﯿﺠﺎن ﯾﻚ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ)س( ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﮐـﻪ ﺳـﻘﻮط‬
‫زودﻫﻨﮕﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را ﻧﻮﯾﺪ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﮐﺮد و ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻏﻠﻂ آﺗﺶ را ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم داﻣﻨﮕﯿﺮ او و ﺣﺎﻣﯿﺎن ﻣﻨﻄﻘـﻪاي و‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ او ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﺲآﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺮ اﺛـﺮ درﮔﯿـﺮي ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺟﻨﺎحﻫﺎي ﻗﺪرت دﭼﺎر ﺑﻲﺛﺒـﺎﺗﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺳﻘﻮط رژﯾﻢ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ وﺣﺪت ﺑﯿﻦ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه‬

‫ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺎﻣﻲ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮاي ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ ﺳﭙﺎه و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻧﯿﺎز ﺑـﻪ راﻫﻬـﺎي روﺷـﻨﻲ داﺷـﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺣﻮزة اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ و ﺗﺎﮐﺘﯿﻚ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وﺣﺪت روﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﻣﻬـﻢ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺮﭘﻨﺠﺔ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( و ﻫﻤﮑﺎري ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﺗﺤﻘـﻖ ﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮان و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ارﺗﺶ اﯾﺮان ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد را ﻣﻨﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﯿﻠﻲ‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﻣﺒﺎرز ﻧﯿﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎري ﭘﺎﺳﺪاران ﺑـﺎ ارﺗـﺶ ﻣﻮﺟـﺐ ﭘﺪﯾـﺪار‬
‫‪٣‬‬
‫ﺷﺪن ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮا ﺑﻪ وﺣﺪت ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﯿﻦ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه اﻫﺘﻤﺎم‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪.١٩٨١/٢/٩ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻟﺲآﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ‪ ٢٥ ،‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪.١٩٨٢‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪.١٩٨٢/٤/١ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١٧‬‬

‫ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺖ و ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ را در ﺳﺎﯾﻪ وﺣـﺪت‬
‫ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ اﺧـﺘﻼف ارﺗـﺶ و ﺳـﭙﺎه را از اﻫـﺪاف اﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ روزي ﻣﯿﺎن ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺧﺘﻼف ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬در آن‬
‫‪١‬‬
‫روز اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎﻋﻲ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﮐـﻪ ارﺗـﺶ و ﺳـﭙﺎه ﭼﮕﻮﻧـﻪ در ﯾـﻚ ﺗﻌـﺎﻣﻠﻲ‬
‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻣﻬﺎرت و داﻧﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﺳـﺘﻌﺪاد ﺳﺮﺷـﺎر و ﺧـﻼق ﻧﯿـﺮوي اﻧـﺴﺎﻧﻲ را در ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻗﺮار دادﻧﺪ و اﯾﻦ از آﺛﺎر و ﺑﺮﮐﺎت اﯾﻦ وﺣﺪت و ﻫﻤﺪﻟﻲ اﺳﺖ؟‬

‫‪ ٥‬ـ ﺧﻮدﺑﺎري و ارادة ﻣﻠﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﮐﻪ اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗـﻮان دﻓـﺎﻋﻲ ﺿـﻤﯿﻤﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾــﺖ ﺧﻮدﺑـﺎوري دﯾﻨــﻲ در آﺣـﺎد ﻣﻠــﺖ ﺑـﻮد ﮐــﻪ در اﯾﻤـﺎن ﺑــﻪ ﺧـﺪا و ﻋــﺸﻖ ﺑــﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺗﺠﻠﻲ ﮐﺮد‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﮕﯿﺰه]اي ﻣﻠﻲ و ﻣﯿﻬﻨـﻲ‪ ،‬ارادة ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﻠـﺖ‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﯿﺞ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﺔ اﻗﺸﺎر ﻣﻠـﺖ از ﮐﻮﭼـﻚ و ﺑـﺰرگ و‬
‫ﭘﯿﺮ و ﺟﻮان ﺣﻀﻮري ﻏﯿﺮﺗﻤﻨـﺪان در ﻫﻤـﻪ ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي دﻓـﺎع ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺎﯾﻤﺰ ﻃـﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺣﯿﺮت ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺑﺎره اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫ﯾــﻚ ﻧﯿــﺮوي ﻋﺠﯿــﺐ و ﻏﺮﯾــﺐ ﻧﻈــﺎﻣﻲ از ﺳــﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓــﻪاي‪ ،‬روﺣــﺎﻧﯿﻮن‪،‬‬
‫ﺷﺒﻪﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬و ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪاي ﻧﻮﺟﻮان ﺳﯿﺰده ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﯾﻚ اﻟﺘﻬﺎب اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘـﺼﻞ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻦﺑـﺴﺖ ﻃـﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﺟﻨــﮓ ﺧﻠــﯿﺞ ﻓــﺎرس را ﺑــﺎ ﺗــﺎر و ﻣــﺎر ﮐــﺮدن ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﺳــﻨﮕﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻋﺮاﻗــﻲ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺶ اﯾﻤﺎن و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ را ﺑـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﯾـﻦ آﯾـﻪ رﻫﻨﻤـﻮن ﮔـﺸﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ُﻟﻜﻢ‬
‫ِﺐ ﻟﻜـﻢ وإن ﻳﺨـﺬ‬
‫إن ﻳﻨﺼﺮآﻢ اﻟﻠﻪ ﻓﻼ ﻏﺎﻟ‬

‫‪ ١‬ـ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦١/٣/١٤ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ‪ ١٣٦١/١/١٨ ،‬ـ ﻫﻔﺖ آورﯾﻞ ‪.١٩٨٢‬‬
‫‪١١٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ِ‪.‬‬
‫ِﻩ‬‫ِﻦ ﺑﻌﺪ‬
‫ِي ﻳﻨﺼﺮآﻢ ﻣ‬
‫َا اﻟﺬ‬
‫ﻓﻤﻦ ذ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﯾﺎري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺪ و اﮔـﺮ ﺧـﺪا ﺷـﻤﺎ‬
‫را ذﻟﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ را ﯾﺎري ﮐﻨﺪ؟‬
‫ذﻟـﺖ ﻫـﺮﮐﺲ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺧـﺪا‬ ‫ﻋﺰت و ّ‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﺔ ﺷﺮﯾﻒ رزﻣﻨﺪﮔﺎن درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ّ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اﯾﻤﺎن ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﻪ او را ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺒﺎرزه و ﺟﻬﺎد ﻣﺮداﻧﺔ ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ ﻗﺮار‬
‫دادﻧﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎور و اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎي ﺑﺰرﮔـﻲ را رﻗـﻢ ﺑﺰﻧﻨـﺪ و ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﺮ ﺟﻨﮓاﻓﺰاري ﻣﺪرن را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻋﻈﻤـﺖ‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻲداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﮐﻮﻫﻬﺎ را ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺘﻌـﺼﺐ اﺧﯿـﺮاً ﻧـﺸﺎن‬
‫دادهاﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻟـﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫـﻲ را ﺑـﻪ ﻋﻘـﺐ ﺑﺮاﻧﻨـﺪ و ﯾـﻚ ارﺗـﺶ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺪرن ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ ٢٥٠‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮدﺑﺎوري ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ در دﻓﺎع ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫دﺳﺘﺎوردي ﻣﻬﻢ ﻧﺼﺐ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و رﻣﺰ اﯾﻦ ﺧﻮدﺑﺎوري در ﻋﻨﺼﺮ اﯾﻤﺎن ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎرآﻣﺪي ﺧﻮد را در ﭼﺸﻢاﻧﺪاز اﻓﮑﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآورد‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻨﮑﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﯾﺎدﺷﺪه ﺗﻮان دﻓـﺎﻋﻲ ﮐـﺸﻮر در ﺷـﺮاﯾﻄﻲ ﻣﻄﻠـﻮب ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﺘﺠﺎوز را ﺑﻪ ﺳـﺰاي اﻋﻤـﺎل ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨـﻚ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﯾـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ را در‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﻮا و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﭘﻲ ﻣﻲﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﯾﺮان ﺑﺮاي ﺑﯿﺮون راﻧﺪن دﺷﻤﻦ از ﺧﺎك اﯾﺮان‬

‫اﮔﺮﭼﻪ در ﻣﺪت اﺷﻐﺎل ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣـﺮزي اﯾـﺮان‪ ،‬رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم اﻋـﻢ از‬
‫ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه و ﺑـﻮﯾﮋه ﺳـﺘﺎد ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ در ﻗﺎﻟـﺐ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﭼﺮﯾﮑـﻲ ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي دﺷﻤﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﺨﺸﻲ از اراﺿـﻲ را از اﺷـﻐﺎل ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق آزاد ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﮐــﻪ از آن ﺟﻤﻠــﻪ آزادﺳــﺎزي ﺷــﻬﺮ ﺳﻮﺳــﻨﮕﺮد ﭘــﺲ از ﻣﺤﺎﺻــﺮة دوم ﺑــﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﻲ ﺳــﺮدار‬
‫ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر اﺳﻼم ﺷﻬﯿﺪ دﮐﺘـﺮ ﭼﻤـﺮان ﻧﻤﻮﻧـﻪاي از آن اﺳـﺖ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﮑﻤﯿـﻞ و ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬

‫‪ ١‬ـ آل ﻋﻤﺮان‪.١٦٠ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪.٨٢/٤/٥ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١١٩‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣـﺎ از ﭘﻮﺳـﺘﻪ دﻓـﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﻪ در آﻣﺪه و ﻣﺸﻲ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬و ﻫـﺪف ّاول ﻣـﺸﻲ ﺗﻬـﺎﺟﻤﻲ آزادﺳـﺎزي‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ از ﭼﻨﮕﺎل دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ آزادﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎلﺷﺪه‬

‫آزادﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي ﻃﻲ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮا ﺧﻤﯿﻨﻲ روح ﺧﺪ‬

‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺲ از ﻋﺰل ﺑﻨﻲﺻﺪر اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧـﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺷﺮق ﮐﺎرون )ﺟﻨﻮب دار ﺧـﻮﺋﯿﻦ( اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺿـﻤﻦ وارد آﻣـﺪن‬
‫ﺧــﺴﺎرت ﺳــﻨﮕﯿﻦ ﺑــﻪ دﺷــﻤﻦ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻣﯿــﺰان ‪ ٣‬ﮐﯿﻠــﻮﻣﺘﺮ از ﻣﻮاﻗــﻊ دﺷــﻤﻦ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﻪ ﺗــﺼﺮف‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم درآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت از آن ﺟﻬـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺟﻨـﮓ در ﻣـﺪت ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ ﺑﻨـﻲﺻـﺪر ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ رﮐﻮد و ﺳﺮدي ﮔﺮاﺋﯿﺪه ﺑﻮد و در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺗﺤﺮك ﺟﺪي ﺑـﻪ ﻏﯿـﺮ از ﺣﺮﮐـﺎت ﻣﻘﻄﻌـﻲ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬و ﺣﺘﻲ ﺳﻨﮓاﻧﺪازﯾﻬﺎي ﺑﻨﻲﺻﺪر و ﻣﺘﺤﺪان ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑـﻲ او‬
‫زﺣﻤــﺖﻫــﺎي ﺟــﺪي و ﻓﺮاواﻧــﻲ را ﺑــﺮاي رزﻣﻨــﺪﮔﺎن ﻓــﺮاﻫﻢ ﮐــﺮده ﺑــﻮد‪ّ .‬اﻣــﺎ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﻣﻮﻓــﻖ‬
‫دارﺧﻮﺋﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺰل ﺑﻨﻲﺻﺪر ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺗﺰﻟﺰل در ارادة ﻣﻠﺖ ﻏﯿﻮر اﯾﺮان اﯾﺠﺎد ﻧﮑﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺣﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﺮف ﭘﻞﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون‬
‫و ﺗﺼﺮف و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺟﺎدهﻫﺎي آﺑﺎدان ـ ﻣﺎﻫﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان اﻫﻮاز و ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﺣﺼﺮ آﺑـﺎدان و‬
‫اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻮﻫﺮة اﺻﻠﻲ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم راﺣﻞ)س( ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺣـﺼﺮ آﺑـﺎدان ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺷﮑــﺴﺘﻪ ﺷــﻮد‪ «.‬ﺳــﺮاﻧﺠﺎم رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﺳــﻼم ﺑــﺎ ﺷﮑــﺴﺘﻦ ﺣــﺼﺮ آﺑــﺎدان دﺷــﻤﻦ را در ﺷــﺮق‬
‫‪١٢٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻫﺪاف از ﭘـﯿﺶ ﺗﻌﯿـﯿﻦﺷـﺪة ﺧـﻮد دﺳـﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺒﺮي ﺟﻬﺎن درج ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻋﺮاق دﯾﺮوز اﻋﻼم ﮐﺮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻬـﺎﺟﻤﺶ از ﺷـﺮق ﺑـﻪ ﻏـﺮب ﺳـﺎﺣﻞ رود‬
‫ﮐﺎرون اﯾﺮان ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ اﻋـﻼم ﮐـﺮد ﮐـﻪ در ﺻـﻮرت ﻟـﺰوم‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﻲ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ)ع( ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮ را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﻤﻮاره از ﺣﺼﺮ آﺑﺎدان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻲ اﻣﺘﯿﺎز ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺮان ﯾﺎد ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز ﻣﻬﻢ را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ زﻧــﮓ ﺧﻄــﺮ را ﺑــﺮاي اﻣﻨﯿــﺖ دﺷــﻤﻦ و ﺣﺎﻣﯿــﺎﻧﺶ ﺑــﻪ ﺻــﺪا درآورد و ﺗــﻮان ﺑــﺎﻟﻘﻮه‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻏﺪﻏﻪاي ﺟﺪي ﺑﺮاي دﺷﻤﻦ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﻋﺘﻤﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را در اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﯿﻚﻫﺎي اﺑﺘﮑﺎري در ﺟﻨﮓ اﻓﺰاﯾﺶ داد‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮐﺮد و ﮐﺎﺑﻮس ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘـﺬﯾﺮي دﺷـﻤﻦ را‬
‫از اذﻫﺎن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﻃﺮحرﯾﺰي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﺟـﺪي‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ج( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺮﯾﻖاﻟﻘﺪس‬

‫اﯾــﻦ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻨﻈــﻮر آزادﺳــﺎزي ﺷــﻬﺮ ﺑــﺴﺘﺎن و ﺗــﺄﻣﯿﻦ ﻣــﺮز و دﺳﺘﺮﺳــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دو ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛـﺎﻣﻦاﻻﺋﻤـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ١٣٦٠/٩/٨‬ﺑـﻪ‬
‫اﺟﺮا درآﻣﺪه ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ آزادﺳـﺎزي ﺑـﺴﺘﺎن و روﺳـﺘﺎﻫﺎي اﻃـﺮاف آن ﺑـﻪ وﺳـﻌﺖ‬
‫‪ ٨٠٠‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮﮔﺰاريﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﭘﻲ در ﭘﻲ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺰارش دادﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﻇﻬﺎر دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬اﯾﺮان ﺷﮑﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ در اﺳـﺘﺎن‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎﻣﯿﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ‪.١٩٨١/٩/٢٩ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٢١‬‬

‫ﻧﻔﺘﻲ ﺧﻮزﺳﺘﺎن واﻗﻊ در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺘﺎن در ﻧﺰدﯾﮑﻲ ﻣﺮز ﻋﺮاق ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺮﯾﻖاﻟﻘﺪس ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم در‬
‫اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي اﺑﺘﮑﺎري و ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﺑﻬﯿﻨﻪ از اﻣﮑﺎﻧﺎت‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷـﺪه ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﻗﻄـﻊ ارﺗﺒـﺎط ﺟﺒﻬـﻪ ﺷـﻤﺎﻟﻲ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺎ‬
‫ﺟﺒﻬﺔ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﮐﺎرآﻣﺪي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ و ﺑـﺴﯿﺞ و اﯾﺠـﺎد اﻧﮕﯿـﺰه در ﺗﻮﺳـﻌﺔ ﺳـﺎزﻣﺎن رزﻣـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺬب و ﻫﺪاي آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ اﯾﺠﺎد ﺗﺮدﯾﺪ و ﺗﺰﻟﺰل در ﺗﺼﻤﯿﻢ دﺷﻤﻦ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اراﺋﻪ ﺣﻀﻮر در ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺑـــﻪ دﺳـــﺖ ﮔﯿـــﺮي اﺑﺘﮑـــﺎر ﻋﻤـــﻞ در ﺟﺒﻬـــﻪﻫـــﺎ و ﺳـــﻠﺐ ﻓﺮﺻـــﺖ از دﺷـــﻤﻦ در‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮيﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺪﯾﺪ در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻓﻌـﺎل ﺷـﺪن ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎي ﺻـﻠﺢ ﺑـﺎ اﺻـﺮار و‬
‫اﺑﺮام دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﻲ‪.‬‬

‫د( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﻨﻲ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮﭼﻚ در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒـﯿﻦ در ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﻏﺮﺑـﻲ رودﺧﺎﻧـﺔ ﮐﺮﺧـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ‬
‫‪ ٦١/١/١‬آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ و آزادﺳﺎزي ﺑﺨﺶ وﺳـﯿﻌﻲ‬
‫از ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﭘـﺲ از ﭘﯿـﺮوزي ﻏﺮورآﻓـﺮﯾﻦ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻓـﺘﺢاﻟﻤﺒـﯿﻦ از ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺟﻬـﺖ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﭘﯿـﺮوزي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم دﻋـﻮت ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫آورد ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺒﺮي ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﻲ از ﻧـﺸﺮﯾﺎت ﻓﺮاﻧـﺴﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻧﺎم دارد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎران ﻏﺮﺑـﻲ ﮐـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪.١٩٨١/٢/٨ ،‬‬

‫‪١٢٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎران دﻋـﻮت ﺷـﺪه از‬
‫ﺳــﻮي ﺗﻬــﺮان ﻣــﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي اﯾﺮاﻧــﻲ‪ ،‬ارﺗــﺶ ﻋــﺮاق را دﻫﻬــﺎ‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﻘﺐ راﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺎﯾﻤﺰ ﻧـﺸﺮﯾﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ ﺧﺒـﺮ داد ﮐـﻪ ﺻـﺪام ﺣﯿـﺴﻦ ﻃـﻲ ﭘﯿـﺎﻣﻲ از‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﭼﻬﺎرم ﻋﺮاق ﺧﻮاﺳﺖ‪:‬‬
‫از ﻋﻘــﺐﻧــﺸﯿﻨﻲ ﺧﻄــﻮط دﻓــﺎﻋﻲ ﺧــﻮد ﻧﺎراﺣــﺖ ﻧﺒــﻮده و ﺑــﻪ وﻇﯿﻔــﻪ ﺧــﻮد در‬
‫‪٢‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻗﺪرت ﺟﻨﮕﻲ دﺷﻤﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﯿﻦ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪري روﺷـﻦ و آﺷـﮑﺎر‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻓﺸﺎر روﺣﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺿﻤﻦ اﻋﺘﺮاب ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﺠـﻮﯾﻲ از‬
‫آﻧﺎن ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻧﺸﺮﯾﻪ اﯾﺮان آزاد ﻃﻲ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﭘﯿﺮوزي ﻧﻬـﺎﯾﻲ اﯾـﺮان و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺳـﻘﻮط رژﯾـﻢ ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ را‬
‫ﺑﺎﯾــﺪ زﻧــﮓ ﺧﻄــﺮي ﺑــﺮاي ﺑــﺴﯿﺎري از ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺗﻠﻘــﻲ ﮐــﺮد‪ .‬ﭼﻨــﯿﻦ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺻـﺮﻓﺎً ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﺑـﺮ ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ آن‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‪٣‬اي ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ّ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﯿﻦ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ در ﻏﺮب‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﭘﯿﺮوزي ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‬
‫و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ در دﺳﺖ اﯾﺮاﻧﻲﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺗﺰﻟـﺰل روﺣـﻲ و درﻣﺎﻧـﺪﮔﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ در ﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻓﺮار ﯾﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑــﻪ ﻫــﻢ رﯾﺨــﺘﻦ ﮐﻨﺘــﺮل ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﻲ ارﺗــﺶ ﻋــﺮاق‪ ،‬ﺑــﻪ ﻃــﻮري ﮐــﻪ ﺑــﺎ داﺷــﺘﻦ ﻧﯿــﺮو و‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻓﺮاوان ﻗﺎدر ﺑﻪ آراﯾﺶ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪.١٣٦١/١/١١ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ‪.١٣٦١/١/١١ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﯾﺮان آزاد‪.١٣٦١/١/١٤ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٢٣‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺠﺎت رژﯾﻢ ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﻣﺠﺪداً از ﺳﻮي ﺣﺎﻣﯿﺎن او‬
‫و ﯾﺎ ﻫﯿﺄﺗﻬﺎي ﺻﻠﺢ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻧﻘﺾ ﺑـﻲﻃﺮﻓـﻲ از ﺳـﻮي ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﺣـﺎﻣﻲ ﺻـﺪام ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖﻫـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﻲ و‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﻲ و ارزي ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫دادﺧﻮاﻫﻲ ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم اﯾﺮان و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﻧﻤﻮد ﻓﺰاﯾﻨﺪة ﻫﻤﮑﺎري ارﺗـﺶ و ﺳـﭙﺎه و ﭘﻮﺷـﺶ ﻧﻘـﺎط ﺿـﻌﻒ در رواﺑـﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ و‬
‫اﯾﺠﺎد ﺗﺤﺮك و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ و ﺣﻤﺎﯾﺖ‪.‬‬

‫ﻫـ( ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‬

‫در ﺳﻠــﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺑــﺰرگ رزﻣﻨــﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺑﯿــﺖاﻟﻤﻘــﺪس از ﺟﺎﯾﮕــﺎه ﺧﺎﺻــﻲ‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺑـﻪ وﺳـﻌﺖ ‪ ٦٠٠٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪١٣٦١/٢/١٠‬‬
‫آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و ﻃﻲ ‪ ٢٥‬روز در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬زﻣﺎن آن ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬و از ﻧﺘـﺎﯾﺞ ارزﺷـﻤﻨﺪ‬
‫آن آزادي ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺪري ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻫﻮﯾﺰه و ﭘﺎدﮔﺎن ﺣﻤﯿﺪ و ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺑﺨﺶ وﺳﯿﻌﻲ‬
‫از ﺧﺎك ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ از ﺗﯿﺮرس آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ آزادﺳﺎزي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎدي و ﺳﺮور را در ﻣﯿﺎن اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﺎرﺟﻲ آن ﺣﺎﮐﻲ از ﺷﮕﻔﺘﻲ و ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﺼﻮر ﺑـﻮدن ﭘﯿـﺮوزي‬
‫ﺑــﺰرگ ﺑــﺮاي اﻓﮑــﺎر ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺑــﻮده اﺳــﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑــﻪ ﻧــﺸﺮﯾﻪ اﺷــﺘﻮﺗﮕﺎر آﻟﻤــﺎﻧﻲ در اﯾــﻦ ﺑــﺎره‬
‫ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮي ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺪري ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ )اﻣـﺎم( آﯾـﺖ ﷲ‬
‫ﺧﻤﯿﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ را ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻫﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪاي‬
‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﺼﻮر آن را ﻧﻤﻲﮐﺮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎي ﺷـﮕﺮﻓﻲ را‬
‫‪١‬‬
‫در ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫اﻏﻠــﺐ ﺗﺤﻠﯿــﻞﮔــﺮان و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﺎن ﻋﻠــﺖ اﺻــﻠﻲ ﭘﯿــﺮوزي رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧــﻲ را ﺷــﻮر و‬
‫ﺣـﺲ ﻣـﯿﻬﻦﺧـﻮاﻫﻲ داﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺗـﺎﯾﻤﺰ ﻟﻨـﺪن در اﯾـﻦ ﺑـﺎره‬ ‫ّ‬ ‫اﻧﮕﯿﺰة اﺳﻼﻣﻲ و‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﺷﺘﻮﺗﮕﺎر‪.١٩٨٢/٥/٢٦ ،‬‬

‫‪١٢٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫در آﻏــﺎز ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮاي ارﺗــﺶ ﻋــﺮاق ﺗــﺼﺮف ﺧﺮﻣــﺸﻬﺮ ﭘــﻨﺞ ﻫﻔﺘــﻪ ﺑــﻪ ﻃــﻮل‬
‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺑـﺎزﭘﺲﮔﯿـﺮي آن ﮐﻤﺘـﺮ از دو روز‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮر و ﺷﻮق اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿـﺴﻢ اﯾﺮاﻧـﻲ ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ دﻓﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق اﻣﺮوز رﺳﻤﺎً ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺑﻨـﺪر اﯾﺮاﻧـﻲ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ را‬
‫ﮐﻪ اﯾﺮان دﯾـﺮوز ادﻋـﺎ ﻧﻤـﻮد ﺑـﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻠﯿـﻪ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻐـﺪاد در‬
‫ﺗﻮﺟﯿــﻪ ﻋﻘــﺐﻧــﺸﯿﻨﻲ ﮐــﻪ از ﺳﻠــﺴﻠﻪﻋﻘــﺐﻧــﺸﯿﻨﻲﻫــﺎي او در ﻣﺎﻫﻬــﺎي اﺧﯿــﺮ‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬اﻇﻬــﺎر ﻧﻤــﻮد‪ ،‬وﻇﯿﻔــﻪ اﺻــﻠﻲ ﻋــﺮاق در ﺟﻨــﮓ ﺑﯿــﺴﺖ ﻣﺎﻫــﻪ وارد‬
‫آوردن ﺷــﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﻠﻔــﺎت ﻣﻤﮑــﻦ ﺑــﺮ اﯾﺮاﻧﯿﻬــﺎ ﺑــﻮده اﺳــﺖ ﮐــﻪ اﯾــﻦ وﻇﯿﻔــﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ وﻗﺘـﻲ ﻣﻌﺎﻫـﺪه ‪ ١٩٧٥‬را‬
‫ﭘــﺎره ﻧﻤــﻮد و ﺳــﺮﺑﺎزاﻧﺶ را ﺑــﻪ ﻋﻤــﻖ اﺳــﺘﺎن ﻧﻔﺘــﻲ ﺧﻮزﺳــﺘﺎن اﯾــﺮان ﻓﺮﺳــﺘﺎد‪،‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺣﻘﻮﻗﺶ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻨﺎﻗﺾﮔﻮﯾﻲ در ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯿـﺎت از ﺳـﻮي دﺷـﻤﻦ ﺑـﻮدهاﯾـﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺣـﺎﮐﻲ از‬
‫ﺷﺘﺎبزدﮔﻲ و ﺳﺮدرﮔﻤﻲ دﺷﻤﻦ ﭘﺲ از ﺣﻤﻼت ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺷﺠﺎع اﺳـﻼم ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎي ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم و اﺛﺒـﺎت‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎ و اﺑﺘﮑﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺷﮕﻔﺘﻲ و ﺣﯿﺮتزدﮔﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ و اﻓﮑﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﯾﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮي و‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ دﻓﺎﻋﻲ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﯾﺠﺎد ﻧﮕﺮاﻧﻲ و وﺣﺸﺖ در ﺑﯿﻦ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﻣﻨﻄﻘـﻪاي و ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي ﻋﺮاق اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮازﻧﺔ ﻗﺪرت در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ آﻓﻨـﺪي در اﺧﺘﯿـﺎر‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻟﻨﺪن‪ ٢٥ ،‬ﻣﻪ ‪.١٩٨٢‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﺳﮑﺎﺗﺮن‪.١٩٨٢/٥/٢٦ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٢٥‬‬

‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ اﻓﺰاﯾﺶ اﻗﺘﺪار ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎم در ﺳﻄﺢ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺳــﺮﻓﺮازاﻧﻪ در ﻣﺤﺎﻓــﻞ و ﻣﺠــﺎﻣﻊ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ از ﺣﻘــﻮق ﻣﻠــﺖ ﻣﻈﻠــﻮم اﯾــﺮان دﻓــﺎع‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ واﮐﻨﺶ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ اﻣﻨﯿﺖ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﻲ از ﮔﺴﺘﺮش‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﺻﻮرت ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻠﻤﻲ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ وادار ﮐﺮدن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮي ﺑـﻮﯾﮋه ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﮐﻪ ﺳﮑﻮت ﺧﻮد را ﭘـﺲ از ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣـﺎه از آﻏـﺎز ﺗﺠـﺎوز ﺷﮑـﺴﺖ و اﻗـﺪام ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻮان ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق و ﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺎﻣﯿـﺎن او در ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ارﺗـﺶ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺎ وﺟﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪.‬‬
‫‪ ٩‬ـ اﯾﺠﺎد ﺳﺮور و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ در ﻣﻠـﺖ اﯾـﺮان و ﺗﻘﻮﯾـﺖ وﺣـﺪت ﻣﻠـﻲ و اﻧﮕﯿـﺰة‬
‫دﻓﺎﻋﻲ در ﻫﻤﺔ آﺣﺎد ﻣﻠﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ ١٠‬ـ ﻣﺤﺪود ﺷﺪن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮔﺮوﻫﮑﻬﺎي ﺿﺪ اﻧﻘﻼب و ﺳﺘﻮن ﭘـﻨﺠﻢ در داﺧـﻞ‪ ،‬و ﻧﺎاﻣﯿـﺪ‬
‫ﺷﺪن از اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ و اﺣﺴﺎس ﺗﺮس از ﺧﺸﻢ و ﻏﺮور دﯾﻨﻲ و ﻣﻠﻲ ﻣﺮدم‪.‬‬

‫ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﯾﮑﻲ از آﺛﺎر ﻣﻬﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬واﮐـﻨﺶ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﺟﻬـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﭘﯿﺮوزي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ﺣﻮﺻﻠﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺤﺚ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻲﻃﺮف و ﯾﺎ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ ّ‬
‫دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺧـﻮد را ﺑـﻲﻃـﺮف ﺟﻠـﻮه ﻣـﻲداد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﺧﻮد را از ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ژﻧﺮال ﻫﯿﮓ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ در اﻗﺪاﻣﻲ ﺷﺘﺎبزده اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ اﺳﺎﺳـﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻠـﯿﺞ ﻓـﺎرس ﮐـﻪ ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫‪١٢٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وزﯾﺮ ﺧﺎرج اﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﻧﻄﻘـﻲ ﺑـﺴﯿﺎر ﻣﻬـﻢ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺷـﻮراي رواﺑـﻂ ﺧـﺎرﺟﻲ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ اﻋﻼم داﺷﺖ‪:‬‬
‫اﯾﻨــﻚ ﻟﺤﻈــﻪ اﻗــﺪام اﻣﺮﯾﮑــﺎ ﺑــﺮاي ﻣﺘﻮﻗــﻒ ﮐــﺮدن ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق و‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﯾﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻫﺠﻮم ﺳﺮاﺳﺮي را ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان آﻏـﺎز ﮐـﺮد و ﺑـﺴﯿﺎري از‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي اﯾﺮان را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺑﻲدﻓﺎع آن ﺧﺮاب ﮐﺮد و ﻗﺮﯾـﺐ ﺑـﻪ ﺑﯿـﺴﺖ ﻣـﺎه ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ اداﻣﻪ داد‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؟‬
‫آﯾﺎ داﻋﯿﻪ ﺻﻠﺢﺧﻮاﻫﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻧﻘﺾ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ و ﺣﻤﺎﯾﺖ‬
‫از رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫دﮐﺘﺮ ﻋﻈﻤﻲ ِاﻟﺒﺎز ﻣﺸﺎور ﺷﺨﺼﻲ ﺣﺴﻨﻲ ﻣﺒﺎرك رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺼﺮ ﻫﺸﺪار داد‪:‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﺮاﻧﻲﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻚ ﻫﺠﻮم ﺟﺪي ﺑﻪ داﺧﻞ ﻋﺮاق ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺪون ﺷـﻚ‬
‫‪٣‬‬
‫درﮔﯿﺮي ﻣﺼﺮ در ﺟﻨﮓ را اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﻟﯿﻌﻬﺪ اردن از اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﺿـﻊ ﺑـﻲﻃﺮﻓـﻲ ﺧـﻮد در ﺟﻨـﮓ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق را رﻫﺎ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾـﺮان در ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﭘـﯿﺶ ﻣـﻲرود‪ ،‬از ﻋـﺮاق ﺣﻤﺎﯾـﺖ‬
‫‪٤‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺑﺮقآﺳﺎي ﺑﻨﺪر ﺣﯿﺎﺗﻲ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻮﺳﻂ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﮔﯿﺞﮐﻨﻨﺪهاي را‬
‫ﺑﺮ ﻋﺮاق و ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﺤﺪش وارد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪتﻫـﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﺎ ً ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻓﻮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑـﺎ ﻓـﺸﺎرﻫﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐـﻲ و ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺑـﺮ اﯾـﺮان‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺮﻗﺮاري آﺗﺶﺑﺲ ﻓﻮري ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه دﺳﺖﻫـﺎي ﭘﯿـﺪا‬
‫و ﭘﻨﻬﺎن دوﻟﺖﻫﺎ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از رژﯾﻢ ﻣﺘﺠﺎوز ﻋـﺮاق آﺷـﮑﺎر ﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎم راﺣـﻞ)س( در اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ ﺻﺪام ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺎل اﯾﻦ ﻗﺪر ادﻋـﺎ ﻣـﻲﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻣـﻦ واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦١/٣/٥ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻟﺤﻮادث‪.١٣٦١/٣/١٤ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﺑﺰرور‪.١٩٨٢/٥/٢٣ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﮐﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ﺳﺎﻧﯿﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر‪.١٣٦١/٣/١٩ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٢٧‬‬

‫ﻧﺪارم و ﻣﻦ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ دﺷـﻤﻨﻢ و ﺑـﺎ ﻣـﺼﺮ دﺷـﻤﻦ ﻫـﺴﺘﻢ و ﻣـﻦ ﯾـﻚ ﻋﺮﺑـﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﺮﺑﯿﺖ را ﻣـﻲﻓﻬﻤـﻢ و اﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﻓﺮاﻧـﺴﻪ و دﯾﮕـﺮان را اﺻـﻼً‬
‫ﮐﺎري ﻧﺪارم و ﻗﺒـﻮل ﻧـﺪارم‪ ،‬ﺣـﺎﻻ ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﻀﯿﻪ ﭼـﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣـﺎﻻ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ اﺳﺮاﺋﯿﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و‬
‫‪١‬‬
‫ﻫﻢ در ﻏﯿﺎب آﻧﻬﺎ ﺷﻮروي ﭘﺴﺖ و ﺑﻨﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﭘــﺲ از ﻓــﺘﺢ ﺧﺮﻣــﺸﻬﺮ ﻣﺠــﺎﻣﻊ و ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪاي و ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﺳــﮑﻮت ﺧــﻮد را‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻮراي ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺷﺎﻫﺰاده ﻓﻬﺪ وﻟﯿﻌﻬﺪ وﻗـﺖ ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٣٦١/٣/٩‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ داد و ﺧﻮاﻫـﺎن ﺗﻮﻗـﻒ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﻇﺮان ﻣﻄﻠﻊ ﻧﯿﺰ اﻇﻬﺎر ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي در ﻧﻈـﺮ‬
‫دارﻧﺪ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﭘﺎﯾـﺎن دادن‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ را آﻏﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي درﺻـﺪد ﺑﺮآﻣـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺒﯿﺐ ﺷﻄﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫در ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﭼﻬــﻞ و ﺳــﻪ ﮐ ـﺸﻮر ﻋــﻀﻮ ﮐﻨﻔــﺮاﻧﺲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻠﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از‬
‫ﯾﻚ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ درﮔﯿـﺮ ﯾـﻚ ﺟﻨـﮓ ﺧﺎﻧﻤـﺎنﺳـﻮز ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ آﺷـﺘﻲ‬
‫‪٣‬‬
‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﮐـﻪ ﻃﺒـﻖ ﻣﻨـﺸﻮر ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دﻓـﻊ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﻋﻬﺪهدار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪي ﻗﻀﯿﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را دﻧﺒﺎل ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪ ،١٣٦٢/١١/٢٠ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﺟﻤﻌﻲ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﻲ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ آﻟﻤﺎﻧﻲ ديوﻟﺖ‪.١٣٦١/٣/٩ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﻮﻣﺎﺗﺴﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪.١٣٦٢/٥/٤ ،‬‬
‫‪١٢٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﻠﺴﻪ ‪ ٦‬ﻣﻬـﺮ ﻣـﺎه ‪ ٢٨) ١٣٥٩‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ (١٩٨٠‬ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠـﺴﻪ‬
‫‪١‬‬
‫داد و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آراﺀ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٤٧٩‬را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻋﻨـﻮان »وﺿـﻌﯿﺖ ﻣﯿـﺎن اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق« ﺑـﺎ‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﻲ از دو ﮐﺸﻮر درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿـﺸﺘﺮ زور ﺧـﻮدداري‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎي ﺑﺴﻲ ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﮐـﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻋـﺪم اﺳـﺘﻔﺎده از زور )ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺸﺮوع( زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗـﺴﻤﺖ اﻋﻈﻤـﻲ از ﻏـﺮب و ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑـﻲ اﯾـﺮان در‬
‫اﺷﻐﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻮد و ﺷﻮرا ﺑﺎ ﺣﮑﻢ آﺗﺶﺑﺲ در ﺧﺎك اﯾﺮان‪ ،‬از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺘﺠـﺎوز‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺔ واﻗﻌـﻲ ﺷـﻮرا آن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺗﺠﺎوز )اﯾﺮان( از دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع ﺑـﺮاي دﻓـﻊ ﺗﺠـﺎوز دﺳـﺖ ﺑـﺮدارد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺧﻮد ﻧﻘﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻣﺎده ‪ ٥١‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٤٧٩‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﻣـﺪت ‪ ٢٢‬ﻣـﺎه ﺳـﮑﻮت ﮐـﺮد و اﯾـﻦ‬
‫در ّاﯾﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق در اوج ﭘﯿﺮوزي اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﭘـﺲ از ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﯿـﺖاﻟﻤﻘـﺪس‪،‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻫﻢﺻﺪا ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﺤﺪ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺗﻮﻗﻒ ﺟﻨﮓ ﺳـﮑﻮت ﺧـﻮد را‬

‫‪ ١‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٤٧٩‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﺮوع رﺳﯿﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع داراي ﻋﻨﻮان »وﺿﻌﯿﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق«‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐـﻪ ﺻـﻠﺢ‬
‫و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺑـﻪ زور ﯾـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن آن ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﯾﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ ٢٤‬ﻣﻨﺸﻮر )ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ(‪ ،‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ اﺻـﻠﻲ ﺣﻔـﻆ ﺻـﻠﺢ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ از وﺿﻌﯿﺖ رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪،‬‬
‫‪ ١‬ـ از اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﻣــﻲﺧﻮاﻫــﺪ ﮐــﻪ از ﺑــﻪ ﮐــﺎر ﺑــﺮدن ﺑﯿــﺸﺘﺮ زور ﺧــﻮدداري ﮐﻨﻨــﺪ و اﺧــﺘﻼف ﺧــﻮد را ﺑــﺎ وﺳــﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﻋﺪاﻟﺖ و ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫‪ ٢‬ـ از آﻧﻬﺎ ﻣﺼﺮاً ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺮاي ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﯾـﺎ آﺷـﺘﻲ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﯾـﺎ ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد ﮐﻪ اﺟﺮاي ﺗﻌﻬﺪاﺗﺸﺎن را در ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫‪ ٣‬ـ از ﻋﻤﻮم ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦداري را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورﻧﺪ و از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺸﺪﯾﺪ و ﯾﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﺸﺘﺮ درﮔﯿﺮي ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫‪ ٤‬ـ از ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد وي در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬
‫‪ ٥‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ )ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻗﺪاﻣﺎت را( ﻇﺮف ‪ ٤٨‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٢٩‬‬

‫ﺷﮑﺴﺖ و در ﭘﻲ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺸﻮر اردن و اﻣﺮﯾﮑـﺎ )دو ﻣﺘﺤـﺪ ﻋـﺮاق در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ اﯾـﺮان(‬
‫ﺗــﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠــﺴﻪ داد و در ‪ ١٢) ١٣٦١/٤/٢١‬ژوﺋﯿــﻪ ‪ (١٩٨٢‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥١٤‬را ﺑــﻪ اﺗﻔــﺎق آرا‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﯾــﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺑــﺮﺧﻼف ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٤٧٩‬ﺑــﺮاي ﻧﺨــﺴﺘﯿﻦ ﺑــﺎر از ﺑﺮﻗــﺮاري آﺗــﺶﺑــﺲ و‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪه ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﭘﺎﺳـﺪار ﺻـﻠﺢ و‬
‫اﺳﺘﻘﺮار آﻧﻬـﺎ ﺳـﺨﻦ رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و اﺣﺘـﺮام ﺑـﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارزش و ﻋـﺪم‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾـﻦ ﻣـﻮارد ﺿـﺮورت داﺷـﺖ ﮐـﻪ در زﻣـﺎن ﺑﺮﺗـﺮي ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ و‬
‫اﺷﻐﺎل ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي اﯾﺮان ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟـﺪي از ﺳـﻮي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﻄﺮح و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺘﻲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺲ از ‪ ٢٢‬ﻣﺎه ﺳـﮑﻮت‬
‫ﺑﻪ ﻓﮑﺮ وﻇﺎﯾﻒ اوﻟﯿﻪ و اﺑﺘﺪاﯾﻲ ﺧﻮد اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎي ﺑﺴﻲ ﺳﺆال و ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥١٤‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪﮔﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع داراي ﻋﻨﻮان »وﺿﻌﯿﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق«‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﺑﺰار ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ درﺑﺎره ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑـﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻦ اﻧـﺴﺎﻧﻲ و ﺧـﺴﺎرات‬
‫ﻣﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ را دﭼﺎر ﻣﺨﺎﻃﺮه ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﻣﻔﺎد ﻣﺎده ‪ ٢‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم رﻋﺎﯾﺖ دﻗﯿﻖ اﯾـﻦ ﻣﻔـﺎد‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶﻫـﺎي ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﺷـﺎﯾﺎﻧﻲ از ﻃـﺮف دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهاش و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﻬﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﯿﮕﯿﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺧﻮاﻫﺎن آﺗﺶﺑﺲ و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻓﻮري ﮐﻠﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ ٢‬ـ ﺑﻪﻋﻼوه ﺧﻮاﻫﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻲﮔﯿﺮد ﮔﺮوﻫﻲ از ﻧـﺎﻇﺮان ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ را ﺑـﺮاي ﺗﺄﯾﯿـﺪ‪ ،‬ﺗﺤﮑـﯿﻢ و ﻧﻈـﺎرت ﺑـﺮ آﺗـﺶﺑـﺲ و ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ‬
‫)ﻧﯿﺮوﻫﺎ( اﻋﺰام دارد و از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮔﺰارﺷﻲ درﺑﺎره ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت ﻻزم ﺑﺮاي )اﺟﺮاي( اﯾـﻦ ﻣﻘـﺼﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬
‫‪ ٤‬ـ ﻣﺼﺮاً ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ از ﻃﺮﯾـﻖ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺟﻬـﺖ دﺳـﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﯾـﻚ راه‬
‫ﺣﻞ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻣـﻮرد ﮐﻠﯿـﻪ ﻣـﺴﺎﯾﻞ ﻣﻬـﻢ ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺻـﻮل‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿـﻲ و ﻋـﺪم ﻣﺪاﺧﻠـﻪ در اﻣـﻮر داﺧﻠـﻲ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ؛‬
‫‪ ٥‬ـ از ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗـﺪاﻣﻲ ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ اداﻣـﻪ ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﮐﻤـﻚ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺣﺎﺿﺮ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫‪ ٦‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺣﺎﺿﺮ را در ﻇﺮف ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻪ ﺷﻮرا ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﯾﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥١٤‬را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻨﻮز ﺗﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺸﺮوع ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻈﯿـﺮ‪ :‬ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز و ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت و ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺻﻠﺢ‪ ،‬راه درازي را در ﭘـﯿﺶ رو داﺷـﺖ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ٥١٤‬ﻫﯿﭻ راﻫﮑﺎري را ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺸﺮوع اﯾﺮان ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﭼﻨﺪ ﺳﺆال و ﭘﺎﺳﺦ آن‬

‫ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﯾﻌﻨﻲ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺘﻤﻞ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﭼﺮا اﯾﺮان ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؟‬
‫ب ـ آﯾﺎ ﻣﺴﺆول اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ج ـ اﯾﻨﮑــﻪ ﮔﻔﺘــﻪ ﻣــﻲﺷــﻮد اﻣــﺎم ﺧﻤﯿﻨــﻲ ﺧﻮاﻫــﺎن ﺧﺎﺗﻤــﻪ دادن ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﭘــﺲ از ﻓــﺘﺢ‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬آﯾﺎ ﺻﺤﺖ دارد؟‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻃﺮح ﻣﺸﺨﺺ اﯾﻦ ﺳﺆاﻻت‪ ،‬ﺑـﻮﯾﮋه از ﺳـﻮي ﺷـﺒﻬﻪاﻓﮑﻨـﺎن ﺑـﻪ ﺟـﻮاب آن‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺳﺆال اول ـ ﭼﺮا اﯾﺮان ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻـﻠﺢ از ﺳـﻮي ﮐـﺸﻮرﻫﺎ و ﻣﺠـﺎﻣﻊ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؟‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان از آﻏﺎز ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺧﻮاﻫﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺻﻠﺢ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﻲ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﻲ اﺳﺖ ﺻﻠﺢ از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺎوي ﻣﻘـﺪﻣﺎت زﯾـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ـ دﻓﻊ آﺗﺶ ﺗﺠﺎوز‬
‫ـ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﻣﺘﺠﺎوز‬
‫ـ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﺴﺎرات و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز‬
‫ـ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺻﻠﺢ و ﺑﻘﺎي آن ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت در ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎ و ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎي ﺷﺨﺼﯿﺖﻫـﺎ و رؤﺳـﺎي دوﻟـﺖﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﻪ ﻫﯿﺎﻫﻮي ﺻﻠﺢ و آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣـﺎً‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﮐـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻨـﺸﻮر ﺳـﺎزﻣﺎن در اﯾـﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥١٤‬و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺟﺎي ﻟﻔـﻆ »ﻣﻨﺎزﻋـﻪ« ﺑـﯿﻦ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣١‬‬

‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق از ﮐﻠﻤﻪ »وﺿﻌﯿﺖ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬اﯾـﻦ دو واژه از ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ ،‬در اﻋﻼن »وﺿـﻌﯿﺖ« ﻫـﯿﭻ ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺘﻲ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻋﻼن »ﻣﻨﺎزﻋﻪ« ﺑﺮاي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖآور ﻣﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ از ﮐﺎرﺑﺮد واژة »ﻣﻨﺎزﻋﻪ« در ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﺧﻮدداري ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻮراﯾﻲ ﮐﻪ‬
‫دﻓﻊ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﮐـﻪ از ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺘﺶ ﻃﻔـﺮه ﻣـﻲرود‪.‬‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﮐﺪام ﻣﺮﺟﻊ دﯾﮕﺮي دﺳﺖ از دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺧﻮد ﻣﻲﮐﺸﯿﺪ؟ آﯾﺎ ﺷﻌﺎر ﺻـﻠﺢ را‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت و راﻫﮑﺎري ﻋﻤﻠﻲ آن ﺑﺎ آب و ﺗﺎب ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدن ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑـﻪ واژة‬
‫ﻣﻘﺪس ﺻﻠﺢ ﻧﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﺻﻠﺢﻓﺮﯾﺒﺎن ﻣﺪﻋﻲ از ﺳﻮي اﯾـﺮان ﮐـﺎر‬
‫ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪاي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؟‬
‫ﺳﺆال دوم‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺴﺌﻮل اداﻣﺔ ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫در ﺟﻨﮓ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺳﻪ ﻧﻮع ﭘﺎﯾـﺎن ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﺼﻮر ﺑـﻮد‪ّ ،‬اوﻻً اﯾـﺮان ﻣﻠﻐـﻮب و‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻋﺮاق ﻣﻐﻠﻮب و اﯾﺮان ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎً ﯾﻚ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﺟﻨﮓ را ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ّاول ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً ﻣﻨﺘﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔـﺮ ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﻣﻐﻠـﻮب ﺷـﻮد‪ ،‬در ﻫﻤـﺎن‬
‫روزﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﮐﻪ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و در اﺛـﺮ درﮔﯿـﺮي ﺑـﺎ ﻣـﺸﮑﻼت ﻃﺒﯿﻌـﻲ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻧﻘــﻼب آﻣــﺎدﮔﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑــﺎ ﺗﻬــﺎﺟﻢ ﮔــﺴﺘﺮدة رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق را ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬ﻣــﻲﺑﺎﯾــﺴﺖ از ﭘــﺎ‬
‫درﻣﻲآﻣﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻌﺠﺰهآﺳـﺎﯾﻲ ﺧـﻮد را ﺗﺠﻬﯿـﺰ ﮐﻨـﺪ و در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻤـﺎﻣﻲ اراﺿـﻲ اﺷـﻐﺎﻟﻲ را از دﺷـﻤﻦ ﭘـﺲ ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﯿـﺐ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز در ﺧﺎك او ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬و از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدة اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻣﻠﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ‬
‫اﯾﻤﺎن و ارادة اﻟﻬﻲ ﻣﻲﺟﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬ﺷﮑـﺴﺖ در ﻣﻨﻄـﻖ او راه ﻧـﺪارد‪ .‬در ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم اﯾﻨﮑﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻣﻐﻠﻮب ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮض ﻫﻢ ﻣﺤﻘـﻖاﻟﻮﻗـﻮع ﻧﺒـﻮد‪ ،‬زﯾـﺮا‬ ‫ﻓﺮض ّ‬
‫ﺣﺎﻣﯿــﺎن و ﻣﺘﺤــﺪان رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق ﺑــﻪ ﻫــﺮ ﻗﯿﻤﺘــﻲ اﺟــﺎزة ﺷﮑــﺴﺖ رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق را ﻧﻤـﻲدادﻧــﺪ‬
‫ودﯾــﺪﯾﻢ ﮐــﻪ در راﺳــﺘﺎي ﺣﻤﺎﯾــﺖ از او ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ را ﻧﻘــﺾ ﻧﻤــﻲﮐﺮدﻧــﺪ و‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﻣﺨﺮب ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را در اﺧﺘﯿـﺎر او ﻗـﺮار دادﻧـﺪ‪ ،‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﻫـﻢ ﺑـﺎ‬

‫ﯾﻨﺼﺮﮐﻢ ِﻣﻦ ِ ِ‬ ‫ﯾﺨﺬﻟﮑﻢ َﻓﻤﻦ َذا ﱠ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫ﺑﻌﺪه‪) .‬آلﻋﻤﺮان‪ ،‬آﯾﻪ ‪(١٦٠‬‬
‫َْ‬ ‫اﻟﺬي َ ُ ُ ُ‬ ‫ﻟﮑﻢ َوإن َ ْ ُ ْ ُ ْ َ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ َ ُ ْ‬
‫اﻟﻠﻪ ﻓَﻼَ َ َ‬
‫ﯾﻨﺼﺮﮐﻢ ﱠ ُ‬
‫‪ ١‬ـ إن َ ُ ْ ُ ُ‬
‫‪١٣٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﻬﺎ را ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ وﻗﯿﺤﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻓـﺮض ﺳـﻮم ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﻗﺪام ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﺎده‬
‫‪ ٥١‬ﻣﻨﺸﻮر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺟﺮاﯾﻲ ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز اﺗﺨﺎذ ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﺣـﻖ دارد از ﺧـﻮد دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻻزم را اﺗﺨﺎذ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺸﻮر ﻣـﻮرد ﺗﺠـﺎوز از اداﻣـﺔ‬
‫ﺣﻤﻼت ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ ﻃﯿـﺐ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺧـﻮد در زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز اداﻣﻪ دﻫـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﺎده ﯾﮑـﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣﺘﺠـﺎوز‪،‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬از زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﻫـﻮا و درﯾـﺎ ﻣـﻮرد ﺗﺠـﺎوز‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﭼـﻮن ﺗـﺼﻤﯿﻢ روﺷـﻨﻲ از ﺳـﻮي‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز اﺗﺨﺎذ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺣﻖ داﺷﺖ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﺪ و از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫اﯾــﻦ دﻓــﺎع ﺣﺘــﻲ در داﺧــﻞ ﺧــﺎك ﮐــﺸﻮر ﻣﺘﺠــﺎوز ﻣﺠــﺎز ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ّ .‬اﻣــﺎ ﻗﯿــﺪ ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﻣــﺴﺌﻮل‬
‫ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺣﻖ دﻓﺎع ﻣـﺸﺮوع را از اﯾـﺮان ﺳـﻠﺐ ﻧﻤـﻮد‪ .‬دﻗﯿﻘـﺎً ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﺷﻤﻦ و ﺣﺎﻣﯿﺎن او ﺣﻮل اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧـﺎﻗﺾ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ دﻓـﺎع ﻣـﺸﺮوع‬
‫ﺣﻖ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﺮان ﻧﻪ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﻲ در اداﻣﻪ آن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽـﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ اداﻣﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺸﺎر ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺻﺪام ﺑﻮﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﺗﻌﻠﻞ ﻣﻲورزﯾﺪ ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑـﻪ اﮐﻨـﻮن‬
‫در اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال ﺳﻮم‪ :‬آﯾﺎ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)س( ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺧﻮاﻫـﺎن ﺧﺎﺗﻤـﻪ دادن ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻮد؟‬
‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)س( ﻫﻤـﻮاره ﺧﻮاﻫـﺎن ﭘﺎﯾـﺎن دادن ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﭘﺎﯾـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﻣﺘـﻀﻤﻦ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم اﯾـﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ از اﯾﻨﮑـﻪ ﭘـﺲ از ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ ﻣـﺼﺮاً ﺧﻮاﻫـﺎن ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد ﻫﯿﭻ ﻣﺪرك و ﺳﻨﺪي در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ واﻧﮕﻬﻲ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)س( در‬
‫ﻫﺮ ﮐﺎري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﺴﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻲداد‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬
‫و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﺎن ﺟﻨــﮓ ﻣﺒﺘﻨــﻲ ﺑــﺮ اداﻣــﻪ دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس ﺑــﻮد‪ .‬اﻣــﺎم راﺣــﻞ)ره( ﻫﻤــﺎن ﻧﻈــﺮ را‬
‫ﻣﻲﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻟﺤﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﻣﺤﺘﻮاي رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ ﺑـﻮﯾﮋه ﺑﻌـﺪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣٣‬‬

‫از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﮔﻮﯾﺎي ﺻﻠﺤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ارﮐﺎن ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺻـﻠﺢ ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﻣـﻲﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻌﻈﻢﻟﻪ ﻃﻲ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ در ﺟﻤﻊ ﮔﺮوﻫﻲ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧـﺸﮑﺪه اﻓـﺴﺮي ارﺗـﺶ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ اﯾﻦ داﻧﺸﮑﺪه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫از ّاول ﻫﻢ ﺻﻠﺢﻃﻠﺐ ﺑﻮدﯾﻢ و ﺻﻠﺢ ﯾﮑﻲ از اﻣﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺒـﻊ از‬
‫اﺳﻼم ﻗﺒﻮل ﮐﺮدي‪ .‬ﺻﻠﺢ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺻﻠﺤﻲ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺻـﻠﺢ‪،‬‬
‫و ﻣﺎ ﻃﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺻـﻠﺤﻲ ﮐـﻪ اﺻـﻼً اﻋﺘﻨـﺎ ﻧﮑﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺟﻨﺎﯾـﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در اﯾﻨﺠـﺎ و اﻋﺘﻨـﺎ ﻧﮑﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻏﺮاﻣـﺎﺗﻲ وارد ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺟﺒﺮان ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺴﺎراﺗﻲ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﺒـﺮان ﺑﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﺳـﻤﺶ‬
‫‪١‬‬
‫ﺻﻠﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﻤﺶ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﺻﻠﺢ ﺻﺪاﻣﻲ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻄﻖ را ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ دﻧﺒﺎل ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﺣﺘـﻲ ﻣﻔـﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪٥٩٨‬‬
‫را ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺻﻠﺢ واﻗﻌﻲ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﺬﯾﺮش آن را ﭼـﻮن‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺟﺎم زﻫﺮ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬وادار ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ )اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬
‫ﻋﺪل(‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﭘﺲ از آزادﺳﺎزي ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻤﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷـﻐﺎﻟﻲ از‬
‫ﭼﻨﮕﺎل ﻗﻮاي دﺷﻤﻦ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﯿﺎﻫﻮي ﺻﻠﺢﺧﻮاﻫﺎن و ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ آﻧﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﺪل را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﻣﺠﺎﻣﻊ رﺳﻤﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﮐﻪ در اﯾﺠـﺎد ﺻـﻠﺢ‬
‫و ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺴﺌﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وادار ﺑـﻪ ﺗـﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬
‫آن ﺣﻘﻮق ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ اﯾـﻦ ﻫـﺪف ﻣﻬـﻢ ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﻣـﻮارد‬
‫ذﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﺪل ﺿﺮوري ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﭘـﺲ از ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ اﺑﺘﮑـﺎر ﻋﻤـﻞ در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪.١٣٦١/٧/١٢ ،‬‬

‫‪١٣٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺿﺮوري و ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﻫﻨﺪﺳـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨـﻲ اﺗﺨـﺎذ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﻮا در ﺧﻄﻮط درﮔﯿـﺮي‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﯾـﻦ ﺗـﺪﺑﯿﺮ دو ﮐـﺎر‬
‫ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﺪ‪ّ .‬اول ﺗﺜﺒﯿـﺖ ﻣﻮاﺿـﻊ دﻓـﺎﻋﻲ ﯾﻌﻨـﻲ دور ﮐـﺮدن دﺷـﻤﻦ از ﻣﻮاﺿـﻊ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺑﺴﺘﻦ ﺧﻄﻮط ﻧﻔﻮذي و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ دور ﮐﺮدن آﺗﺶ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻦ و‬
‫دورﺑﺮد دﺷﻤﻦ از ﻣﻮاﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ اﺿﻼع ﺧﻂ اﺳﺘﻮار و ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را در‬
‫ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﻃﻠﺐ ﻣﻲﮐﺮد و اﯾﻦ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻢ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﺎﻣﻼً ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺿﻠﻌﻲ از ﻣﺜﻠﺚ دﻓﺎﻋﻲ در ﺧﺎك دﺷﻤﻦ واﻗﻊ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼـﺎراً ﺑﺎﯾـﺪ از ﺧـﺎك او ﻋﺒـﻮر‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻧﺎﻇﺮان ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻫﻢ در آن ﺷـﺮاﯾﻂ دور از اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺎﻇﺮان ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﯾﺮان در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺗﺪارك ﺣﻤﻠﻪاي ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﺼﺮف ﺑـﺼﺮه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎي دورﺑـﺮد اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮر ﭘـﺲ از ﺳـﻘﻮط‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﻗﺪام ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪﺑﺎران آن ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻲ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ دﺷﻤﻦ دﻗﯿﻘﺎً ﻣﻮاﺿﻊ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﻼم را زﯾﺮ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد داﺷـﺖ ﮐـﻪ دور ﮐـﺮدن دﺷـﻤﻦ از اﯾـﻦ ﻣﻮاﺿـﻊ و ﺧﻄـﻮط‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ در راﺳﺘﺎي ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ اﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗــﺼﻤﯿﻢ دوم ﻣﻬﻠــﺖ ﻧــﺪادن ﺑــﻪ دﺷــﻤﻦ ﺑــﺮاي ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺠــﺪد ﺑــﻮد‪ ،‬ﭼــﺮا ﮐــﻪ ﺑﻌــﺪ از‬
‫ﺷﮑــﺴﺖ ﺳــﻨﮕﯿﻦ دﺷــﻤﻦ در ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺑﯿــﺖاﻟﻤﻘــﺪس ﮐــﻪ ﻣﻮﺟــﺐ ﺳــﺮدرﮔﻤﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﺎن و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺪﺑﯿﺮ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺣﮑـﻢ ﻣـﻲﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﺷـﻤﻦ ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫اﻧﺪﯾــﺸﯿﺪن و ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺠــﺪد را ﻧﺪﻫــﺪ و ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺷــﻮر و ذوق و ﺗــﻮان دﻓــﺎﻋﻲ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﺧﻂ اﺳﺘﻮار دﻓﺎﻋﻲ ﮐﻪ اﻣﺮوزه در ﻓﻨﻮن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﺎﺻﻲ‬
‫دارد ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن دﻓﺎﻋﻲ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ را از ﺳﻮي اﯾﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﻲ و از‬
‫ﺑﺪﯾﻬﯿﺎت ﻋﻠﻮم دﻓﺎﻋﻲ داﻧﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻟﺲآﻧﺠﻠﺲ ﺗـﺎﻣﯿﺰ ﻃـﻲ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ در اﯾـﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺳـﮑﻪ ﺑـﺮ روي دﯾﮕـﺮش ﻗـﺮار دارد‪ ،‬اﯾـﺮان ﺑـﯿﺶ از ﯾـﻚ ﭼﻬـﺎرم‬
‫ارﺗــﺶ ﻋــﺮاق را ﻣــﻨﻬﻢ و ﺗــﺴﺨﯿﺮ ﻧﻤــﻮده اﺳــﺖ‪ ،‬ﻧﯿــﺮوي ﻫــﻮاﯾﻲ از ﻟﺤــﺎظ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺤﻮادث‪.١٣٦١/٣/٢١ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣٥‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﺮاق را ﺗﺎ دو ﺳﻮم ﮐﺎﻫﺶ داده و ﻇـﺎﻫﺮاً روﺣﯿـﻪ ارﺗـﺶ‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ را ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎده اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻋﺮاق از ﭘﯿﺮوزي و ﺷﻮق در ﻫﯿﺠﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻓﻌﺎل ﮐﺮدن ﺣﺮﮐﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﺮاي وارد ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻣﻊ رﺳﻤﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ در ﻣـﻮرد ﺗﺠـﺎوز رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﻓﻌﺎل ﮐـﺮدن ﺣﺮﮐـﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﻲ و ﺟﻠـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣﺤﺎﻓـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻲ اﯾﺮان ﺿﺮوري ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑـﻪ واﮐـﻨﺶﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎزدارﻧﺪه ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲداد ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﺘﺮ از دو ﻣﺎه و ﻧﯿﻢ ﭘﺲ از ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ٥١٤‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٢٢‬اﻗﺪام ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٥٢٢‬‬

‫در ‪ ٤‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٢) ١٩٨٢‬ﻣﻬﺮ ‪ (١٣٦١‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪﮔﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع داراي ﻋﻨﻮان »وﺿﻌﯿﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق«‪ ،‬ﺑـﺎ اﺑـﺮاز‬
‫ﺗﺎﺳﻒ از ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن و ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺧﺴﺎرات ﻣﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ را دﭼﺎر ﻣﺨﺎﻃﺮه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺠﺪد اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧـﺪن ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﺴﺘﻠﺰم آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ دﻗﯿﻘﺎ ً ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﻬﺪاﺗﺸﺎن در ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﻋﻤـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﯾـﺎدآوري‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ (١٩٨٠) ٤٧٩‬ﺧــﻮد ﮐــﻪ در ‪ ٢٨‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺑــﻪ اﺗﻔــﺎق آرا ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﺷــﺪ و ﺑﯿﺎﻧﯿــﻪ‬
‫رﺋﯿﺲ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ در ‪ ١٥‬ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٠‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‪ ،‬ﺑـﺎ ﯾـﺎدآوري ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪(١٩٨٢) ٥١٤‬‬
‫ﺧﻮد ﮐﻪ در ‪ ١٢‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٨٢‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ و ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ رﯾﯿﺲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ‪١٥‬‬
‫ژوﺋﯿﻪ ‪ ،١٩٨٢‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺰارش ‪ ١٥‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٨٢‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪،‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻟﻮسآﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ ـ ‪.٦١/٣/١٧‬‬

‫‪١٣٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺼﺮاً ﺧﻮاﻫﺎن آﺗﺶ ﺑﺲ ﻓﻮري و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ ٢‬ـ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻋﻘﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﻣﺠﺪداً ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ ٣‬ـ از اﯾــﻦ واﻗﻌﯿــﺖ ﮐــﻪ ﯾﮑــﻲ از ﻃﺮﻓﻬــﺎ آﻣــﺎدﮔﻲ ﺧــﻮد را ﺑــﺮاي ﻫﻤﮑــﺎري در اﺟــﺮاي‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ (١٩٨٢) ٥١٤‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﮐﻨﺪ و از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ ٤‬ـ ﻟﺰوم اﺟﺮاي ﺑﺪون ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را در ﻣﻮرد اﻋﺰام ﻧﺎﻇﺮان ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ آﺗﺶ ﺑﺲ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﻲ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ ٥‬ـ ﻓﻮرﯾﺖ اداﻣﻪ ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﮐﻨﻮﻧﻲ را ﻣﺠﺪداً ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ ٦‬ـ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را از ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد ﺧﻮدداري از اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻲ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﮐﻤـﻚ ﮐﻨـﺪ و ﺗـﺴﻬﯿﻞ اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺣﺎﺿـﺮ را ﻣﺠـﺪدا‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ ٧‬ـ ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐـﻪ اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺣﺎﺿـﺮ را در ﻇـﺮف‬
‫‪ ٧٢‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬــﺎ ﺗﻔــﺎوت اﯾــﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺑــﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﻗﺒﻠــﻲ ﺷــﻮرا در آن ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﺷــﻮرا ﺑــﺮاي‬
‫ﺧﻮﺷــﺎﯾﻨﺪي ﻋــﺮاق و ﻣﺘﺤــﺪﯾﻦ او در ﺑﻨــﺪ ‪ ٣‬اﺟﺮاﯾــﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﻣﻘــﺮر ﻣــﻲدارد اﮔــﺮ ﯾﮑــﻲ از‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿـﺮ آﻣـﺎدﮔﻲ ﺧـﻮد را ﺟﻬـﺖ ﻫﻤﮑـﺎري ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥١٤‬اﻋـﻼم ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺴﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺴﻚ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻌﺎر ﺻـﻠﺢﺧـﻮاﻫﻲ ﺳـﺮ ﻣـﻲدﻫـﺪ‬
‫در ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﺘﺤﺪان و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪ ﺻـﻠﺢﻃﻠـﺐ و اﯾـﺮان آﺗـﺶاﻓـﺮوز ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺑﻤﻨﻈـﻮر ﮐﺎﺳـﺘﻦ ﻓـﺸﺎرﻫﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐـﻲ دﺷـﻤﻦ و ﻣﺘﺤـﺪاﻧﺶ و ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﻓﮑﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ دﻻﺋﻞ اﺳﺘﻨﮑﺎف اﯾﺮان از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ وزارت ﺧﺎرﺟـﻪ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ اﻫـﺮمﻫـﺎي ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮي در ﻣﯿـﺪان‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪاﯾﮑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را ﺑﺪور از ﻓـﺸﺎرﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐـﻲ وادار ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن در ﺟﻨـﮓ را ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﺮون ﻣـﺮزي‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣٧‬‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ در اﺣﻘﺎق ﺣﻖ ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم اﯾـﺮان و ﺗﻨﺒﯿـﻪ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪﯾﻬﺎي ﺗـﺎزهاي از‬
‫ﻗﺪرت رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﯾﺎ اﻧﻬﺪاﻣﻲ‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم و ﺳﻠﺐ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫از دﺷــﻤﻦ ﺟﻬــﺖ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺠــﺪد و ﻧﯿــﺰ ﻓﻌــﺎل ﮐــﺮدن ﻣﺤﺎﻓــﻞ ﺳﯿﺎﺳــﻲ در راﺳــﺘﺎي‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﺟﺪي و ﻋﺎدﻻﻧﻪ در ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از ﻣﺮزﻫـﺎ‬
‫و ﺗﺼﺮف ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ دﺷﻤﻦ را ﻫﺪف ﻗﺮار داد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧـﻪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻓﻨﻮن دﻓﺎﻋﻲ و ﺣﺘﻲ ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﻬـﻢ اﻧﻬـﺪاﻣﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻣﻀﺎن‬

‫در ﺷﺮق ﺑﺼﺮه ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دور ﮐـﺮدن آﺗـﺶ دﺷـﻤﻦ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺟﻨـﻮﺑﻲ ﮐـﺸﻮر و‬
‫اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎرﷲ‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ آزاد ﺷـﺪن دو ارﺗﻔـﺎع ﻣﻬـﻢ‬
‫ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ‬

‫در ﻏﺮب ﺳﻮﻣﺎر و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺴﻠﻂ ﺑـﺮ ﺷـﻬﺮ ﻣﻨـﺪﻟﻲ ﻋـﺮاق ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ در آن‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺪﻟﻲ ﻋﺮاق و ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي اﯾﺮان آزد و ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺤﺮم‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺮﻫﺎﻧﻲ‪ ،‬زﺑﯿﺪات و ﺑﯿﺎت ـ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ دﻫﻠﺮان در ﻏﺮب ﻋﯿﻦ ﺧﻮش اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آزادﺳﺎزي ﺟﺎده ﻋﯿﻦ ﺧﻮش ـ دﻫﻠـﺮان و ﺗـﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿـﺖ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻮﺳـﯿﺎن‪،‬‬
‫‪١٣٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫دﻫﻠﺮان و ﭘﺎدﮔﺎن ﻋﯿﻦ ﺧﻮش و دﻫﮑﺪهﻫﺎي اﻃﺮاف آن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﻓﮑﻪ ـ ﭼﺰاﺑﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫آن آزادي ﭘﺎﺳﮕﺎﻫﻬﺎي اﯾﺮاﻧـﻲ ﺳـﻮﯾﻠﻪ‪ ،‬ﺻـﻔﺮﯾﻪ‪ ،‬رﺷـﯿﺪه‪ ،‬و ﻃﺎووﺳـﯿﻪ و ﭘﺎﺳـﮕﺎﻫﻬﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ‬
‫وﻫﺐ‪ ،‬ﮐﺮاﻣﻪ و ﺻﻔﺮﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٦‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪١‬‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﻲ ﺷـﻤﺎل ﻏـﺮب ﻓﮑـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﺪف اﻧﻬـﺪام ﻧﯿﺮوﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ و آزادﺳـﺎزي‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻮار ﻣﺮزي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ آن آزادﺳـﺎزي ﭼﻨـﺪﯾﻦ ارﺗﻔﺎﻋـﺎت و روﺳـﺘﺎ در‬
‫ﺣﺎﺷﯿﻪ رودﺧﺎﻧﻪ دوﯾﺮج ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٧‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪٢‬‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﺣﺎج ﻋﻤﺮان ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﮐﺮدﻧـﺸﯿﻦ اﯾـﺮان از زﯾـﺮ‬
‫آﺗــﺶ دﺷــﻤﻦ و آزادﺳــﺎزي ارﺗﻔﺎﻋــﺎت ﻣﻬــﻢ ﻣﻨﻄﻘــﻪ و ﻣــﺴﺪود ﮐــﺮدن راه ﺿــﺪ اﻧﻘــﻼب و‬
‫ﺗﺼﺮف ﭘﺎدﮔﺎن ﺣﺎج ﻋﻤﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﭘﺎدﮔـﺎن ﺣـﺎج ﻋﻤـﺮان و‬
‫ﺗﻨﮕﻪ درﺑﻨـﺪ و ﺗﻨﮕـﻪ ﭼﻮﻣـﺎن ﻣـﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺑـﻪ وﺳـﻌﺖ ‪ ٢٠٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ از ﭼﻨـﮓ‬
‫دﺷﻤﻦ آزاد ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٣‬ﺗﺎ ‪٦‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﻣﻬﺮان‪ ،‬دره ﺷﯿﻠﺮ در ﺷﻤﺎل ﻣﺮﯾـﻮان و ﭘﻨﺠـﻮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﭼﻨﮕﻮﻟـﻪ )ﺣـﺪ ﻓﺎﺻـﻞ ﻣﻬـﺮان و دﻫﻠـﺮان( و ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﻲ ﭼﺰاﺑـﻪ و ﭼـﯿﻼت )در‬
‫ﺟﻨﻮب دﻫﻠـﺮان( اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎً ﺑـﺎ ﻫـﺪف اﻧﻬـﺪام ﻧﯿﺮوﻫـﺎ و ﺗﺠﻬﯿـﺰات دﺷـﻤﻦ و‬
‫آزادﺳﺎزي ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺴﺪود ﮐﺮدن راه ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٩‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﯿﺒﺮ‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٣٩‬‬

‫در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻫﻮراﻟﻬــﻮﯾﺰه و ﺟﺰاﯾــﺮ ﻣﺠﻨــﻮن اﻧﺠــﺎم ﺷــﺪ ﮐــﻪ ﻧﺘــﺎﯾﺞ آن آزادﺳــﺎزي ﺟﺰﯾــﺮه‬
‫ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ ١٦٠‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎ ‪ ٥٠‬ﺣﻠﻘﻪ ﭼﺎه ﻧﻔﺖ و ﭼﻨﺪﯾﻦ روﺳﺘﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﯾﮕﺎﻧﻬﺎي دﺷﻤﻦ وارد آﻣﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٠‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯿﻤﻚ‬

‫در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺮزي ﻣﯿﻤﻚ ﺑﻪ اﺟـﺮاﺀ درآﻣـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ آزادﺳـﺎزي ارﺗﻔﺎﻋـﺎت ﻣﻬـﻢ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ ١١‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺪر‬

‫در ﺷﺮق رودﺧﺎﻧﺔ دﺟﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آزادﺳﺎزي ﺑﺨﺶ وﺳﯿﻌﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬـﻢ‬
‫و ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه و ﭼﻨﺪﯾﻦ روﺳﺘﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و دﻫﻬـﺎ ﭘﺎﺳـﮕﺎه دﺷـﻤﻦ در ﻫﻮراﻟﻬـﻮﯾﺰه و‬
‫ﺟﺎدة اﻟﺤﺠﺮده )ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﻨﺪق( ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٢‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت )اﯾﺬاﺋﻲ( ﻇﻔﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪٤‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺟﺰﯾﺮة ﻣﯿﻨﻮ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻮﯾﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﮐﺸﻮر و ّ‬

‫ﻓﮑﻪ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪة‬
‫اﻫﺪاف در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﯿﺮوي دﺷﻤﻦ و ﺗﺼﺮف ﻧﻘـﺎط اﺳـﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١٣‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺪس ‪ ١‬ﺗﺎ ‪٥‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه و ﺷﺮق رودﺧﺎﻧﻪ دﺟﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻮب دﻫﻠﺮان‪ ،‬ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮﻗﻲ‬
‫اﻟﻌﻤﺎره در ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه و ﻏﺮب ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﻓـﻊ ﺣﻤـﻼت‬
‫دﺷﻤﻦ و اﻧﻬﺪام ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﯿﺮوي دﺷﻤﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١٤‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺎﺷﻮراي ‪ ١‬ﺗﺎ ‪٤‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺗﮑﺎب و ﺻﺎﺋﯿﻦ دژ در ﺷﻤﺎل ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻨﮕﻮﻟﻪ در ﺟﻨﻮب ﻣﻬﺮان‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎل ﻓﮑﻪ و ﻏﺮب درﯾﺎﭼﻪ اماﻟﻨﻌﺎج در ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﻬـﺪام‬
‫‪١٤٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ١٥‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪) ٨‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻓﺎو(‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ﻫﺸﺖ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮة ﻓﺎو ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻮﺗﺎه ﮐـﺮدن دﺳـﺖ رژﯾـﻢ ﻣﺘﺠـﺎوز‬
‫ﻋــﺮاق از آﺑﻬــﺎي ﺧﻠــﯿﺞ ﻓــﺎرس ﺗﻮﺳــﻂ دﻟﯿــﺮ ﻣــﺮدان ﻧﯿــﺮوي زﻣﯿﻨــﻲ ﺳــﭙﺎه ﭘﺎﺳــﺪاران اﻧﻘــﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻬـﻢ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗﺎﮐﺘﯿـﻚﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﮑـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه از ﺳﻮي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم‪ ،‬از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﻲ و ﺳـﻮقاﻟﺠﯿـﺸﻲ ﺧﺎﺻـﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯾﮑــﻪ ﻋﺒــﻮر ﺳــﭙﺎﻫﯿﺎن اﺳــﻼم از رود اروﻧــﺪ ﺣﯿــﺮت ﻫﻤــﺔ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﺎن ﻧﻈــﺎﻣﻲ را‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻘﻲ را در ﺣﺎﻣﯿﺎن رژﯾﻢ ﻋﺮاق اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺳـﭙﺮي‬
‫ﮔﺴﺘﺮده ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ دوﻟﺖ ﻏﺎﺻﺐ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺑﮑﺎم ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺴﭙﺎرد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻓﺎو ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٩‬در ﺷـﺮق ﭼﻮارﺗـﺔ ﻋـﺮاق ﺗﻮﺳـﻂ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن دﻟﯿـﺮ‬
‫اﺳﻼم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ك ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ آزادﺳـﺎزي ارﺗﻔﺎﻋـﺎت ﻣﻬـﻢ ﻣﻨﻄﻘـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ ارﺗﻔﺎﻋـﺎت‬
‫ﮐﺎﻧﺎ و ﺗﻨﮕﻪ ﺳﻮر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻫﻤﺰﻣـﺎﻧﻲ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﺛﺒـﺎت اﻗﺘـﺪار دﻓـﺎﻋﻲ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم‬
‫ﺿﺮﺑﻪ رواﻧﻲ ﻣﺤﮑﻤﻲ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺗــﺎب ﭘﯿــﺮوزي رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﺳــﻼم در ﻋﻤﻠﯿــﺎت واﻟﻔﺠــﺮ ‪ ٨‬و واﻟﻔﺠــﺮ ‪ ٩‬در رﺳــﺎﻧﻪﻫــﺎي‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺿﻤﻦ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﻲ از ﺿﻌﻒ‬
‫ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻲ و رواﻧﻲ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﯿﻮزوﯾﻚ ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫ﺗﺼﺮف ﻓـﺎو ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﯿﺮوﻫـﺎﯾﻲ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ در ﺷـﺮاﯾﻂ ﺳـﺨﺘﻲ ﺑـﺴﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﺎر دﺳﺖ زدﻧـﺪ اﻃﻼﻋـﺎت ﭘﯿﭽﯿـﺪهاي از رزم‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ و ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻬﺎي ﺟﻨﮕﻬﺎي آﺑﻲ ـ ﺧﺎﮐﻲ داﺷـﺘﻨﺪ ـ ﻫﻔﺘـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﻲ ﺣﻤﻠﻪ دوﻣـﻲ را از ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﻣﺮﮐـﺰ اﺳـﺘﺎن‬
‫درهﻫـﺎي ﺑـﺎران زده و ﮔـﻞآﻟـﻮد ﯾﻌﻨـﻲ‬ ‫ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧـﺪ ـ اﯾـﺮان ﮐـﻪ از ّ‬
‫ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻋﺮاق از ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨـﻲ و ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﺮﺗـﺮش ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﻮد‬
‫ﺟﻮﯾﺪ و اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي دﯾﮕـﺮي دﺳـﺖ ﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺣﻤـﻼت ﺑـﺪان‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٤١‬‬

‫ﻟﺤﺎظ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ و‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﯾﻚ ﺿﺮﺑﻪ رواﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ١٦‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼ‬

‫ﮐﺮﺑﻼي ﯾﻚ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﻣﻬﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ آزادﺳـﺎزي ﺷـﻬﺮ ﻣﻬـﺮان‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٣‬آزاد ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﭘـﺲ از ﻋﻤﻠﯿـﺎت واﻟﻔﺠـﺮ ‪ ٨‬ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آزادي ﺷﻬﺮ ﻓﺎو ﮔﺮدﯾﺪ دﺷﻤﻦ ﻣﺒﺎدرت ﺑـﻪ اﺷـﻐﺎل اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮ ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﻼم در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ﯾﻚ ﻣﺠﺪداً آﻧﺮا از دﺷﻤﻦ ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٢‬در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺣــﺎج ﻋﻤــﺮان ﻋــﺮاق ﺑــﻪ اﺟــﺮاﺀ درآﻣــﺪ ﮐــﻪ ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ‬
‫آزادﺳﺎزي ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٣‬در ﺗﺮﻣﯿﻨﺎل اﻻﻣﯿـﻪ و اﻟﺒﮑـﺮ در‬
‫ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺳﮑﻠﺔ اﻷﻣﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐـﺰ ﺟﺎﺳﻮﺳـﻲ‬
‫ﻋﺮاق در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺼﺮف و ﭘﺲ از ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐـﺸﯿﺪه‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٤‬در ﻏﺮب اروﻧﺪرود ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ اﺟﺮاﺀ درآﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٥‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﺷﻠﻤﭽﻪ و ﺷﺮق ﺑﺼﺮه ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻨﺎم اﻧﻬﺪام ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻲ دﺷﻤﻦ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ٤٥‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ‪ ٨١‬ﺗﯿﭗ و ﮔﺮدان ﻣﺴﺘﻘﻞ دﺷﻤﻦ ﻣﻨﻬﺪم و ‪ ٣٤‬ﺗﯿـﭗ و ﮔـﺮدان ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﻧﯿـﺰ آﺳـﺐ‬
‫ﮐﻠﻲ دﯾﺪﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ ٢٢٠‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﻚ و ﻧﻔﺮﺑﺮ و ‪ ٥٠٠‬دﺳﺘﮕﺎه اﻧﻮاع ﺧـﻮدرو و ﻫـﺰاران‬
‫ﻗﺒﻀﻪ اﻧﻮاع ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺳﺒﻚ و ﻧﯿﻤﻪﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻣﻘﺪار زﯾـﺎدي ﻣﻬﻤـﺎت ﺑـﻪ ﻏﻨﯿﻤـﺖ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﻼم درآﻣﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٦‬در ﺷﻤﺎل ﺳﻮﻣﺎر و ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٧‬در ﺣﺎجﻋﻤﺮان و ﮐـﺮﺑﻼي‬
‫‪ ٨‬در ﺷــﺮق ﺑــﺼﺮه و ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٩‬در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻋﻤﻠﯿــﺎﺗﻲ ﻗــﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ و ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ١٠‬در ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎﻫﻮت ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﺟـﺮا درآﻣﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺪف ﻋﻤـﺪة آﻧﻬـﺎ اﻧﻬـﺪام ﻧﯿـﺮوي دﺷـﻤﻦ و‬
‫ﺗﺼﺮف ﻧﻘﺎط اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﯿﻮزوﯾﻚ ـ ‪.٧٦/٣/١٠‬‬

‫‪١٤٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ١٧‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﯿﻼت )ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ( ﻓﺘﺢ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪١٠‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪ ١٠‬ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻋﻤﻮﻣﺎً در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﻬـﺪام ﺗـﻮان‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ دﺷﻤﻦ و ﺗﺼﺮف ارﺗﻔﺎﻋﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٨‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪٩‬‬

‫ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً در داﺧـﻞ ﺧــﺎك ﻋـﺮاق و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣـﺮزي آن ﺑــﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﻬـﺪام ﻧﯿﺮوﻫــﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ و آزادﺳﺎزي داﻣﻨﻪﻫﺎ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻬﻢ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١٩‬ـ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت )ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ( ﻇﻔﺮ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪٧‬‬

‫اﯾــﻦ ﺳﻠــﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﻧــﺎﻣﻨﻈﻢ در داﺧــﻞ ﺧــﺎك ﻋــﺮاق در اﺳــﺘﺎﻧﻬﺎﯾﻲ ﭼــﻮن ﺳــﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ و‬
‫دﻫﻮك و ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﻬﺪام ﻣﺮاﮐـﺰ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دﺷﻤﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮون ﻣﺮزي‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن و ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﻦ‬
‫ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺧﺎﺻﻲ را دﻧﺒﺎل ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ واﻗﻌﯿـﺎت روز ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي ﻧﺒـﺮد و ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺠﻲ ﮐـﻪ از ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت اﻧﻬـﺪاﻣﻲ ﯾـﺎ ﺑـﺮونﻣـﺮزي‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ ﺧﻮد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺿﺮورت اﯾـﻦ اﻫـﺪاف ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ اﻧﻬــﺪام ﻧﯿﺮوﻫــﺎ و ﻣﺮاﮐــﺰ ﺗﺄﺳﯿــﺴﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ ـ اﻗﺘــﺼﺎدي و ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬــﺎي ﺣﻔــﺎﻇﺘﻲ و‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ دﺷﻤﻦ‬
‫‪ ٢‬ـ ﺳﻠﺐ اﺧﺘﯿﺎر آﻓﻨﺪي از ارﺗﺶ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻـﻞ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮي و ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﻄﻮط درﮔﯿﺮ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﺛﺒﺎت اﻗﺘﺪار و ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم اﻋﻢ از ارﺗﺶ‪ ،‬ﺳﭙﺎه و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻗﺪرت ﻓﻌﺎل و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‬
‫‪ ٤‬ـ وادار ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮﯾﮋه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﺑـﻪ ﻗﺒـﻮل ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٤٣‬‬

‫ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺻﻠﺤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﺠﺎوز‬

‫‪ ٥‬ـ ﺳﻠﺐ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و آراﯾﺶ ﻣﻨﻈﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از دﺷـﻤﻦ و اﯾﺠـﺎد ﻓـﻀﺎﯾﻲ رواﻧـﻲ‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﻀﻌﯿﻒ روﺣﯿﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﻲ وزارت ﺧﺎرﺟـﻪ و ﺣـﻀﻮر ﭘﺮﻗـﺪرت آﺗـﻲ در ﻣـﺬاﮐﺮات‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺸﺮوع ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‬
‫‪ ٧‬ـ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺑﺮاﺑـﺮ ارادة ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺑـﺎ‬
‫ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﮔﺮ ﭼﻪ در اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﻌﻠﻞ و ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﭘﯿﺪا و ﭘﻨﻬﺎن رژﯾﻢ ﻋﺮاق و ﻧﻘﺾ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻮﯾﮋه دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﻃﺮف اﺻﻠﻲ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٩‬ـ ﺧﻨﺜﻲ ﮐﺮدن ﺟـﻮ ارﻋـﺎب ﻧﺎﺷـﻲ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و اﯾﺠﺎد آراﻣﺶ در ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ ١٠‬ـ اﯾﺠـﺎد اﻧﮕﯿـﺰه و اﺣـﺴﺎس ﻏـﺮور و اﻣﯿـﺪ ﺑـﻪ ﭘﯿـﺮوزي در ﻫـﻮادران ﺟﻬـﺎﻧﻲ اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ و ﺟﻠــﺐ ﺗﻮﺟــﻪ اﻧﺪﯾــﺸﻤﻨﺪان و آزاد اﻧﺪﯾــﺸﺎن ﺑــﻪ ﺗــﺄﺛﯿﺮ اﯾﻤــﺎن و روﺣﯿــﺔ اﯾﺜــﺎر و‬
‫ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ در ﺻﻼﺑﺖ و ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﻠﺖﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ ١١‬ـ ﺷﮑــﺴﺖ ﻣﻨﻄــﻖ زور و ﺗــﺼﻤﯿﻢ ﯾﮑــﺴﻮﯾﻪ اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻬﺎ در ﺣــﻮادث ﺟﻬــﺎﻧﻲ و اﯾﺠــﺎد‬
‫ﺧﻮدﺑﺎوري و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﺳﺆال و ﭘﺎﺳﺦ آن‬

‫‪ ١‬ـ دﻟﯿﻞ ﻋﻤﺪه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪ ٢‬ـ آﯾﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ را ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﺮان ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ آﯾﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮون ﻣﺮزي ﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫اول‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ّ‬

‫ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ دﻟﯿــﻞ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺑــﺮونﻣــﺮزي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﯾــﺮان ﮐــﻪ ﻣــﺸﺮوح آن در ﻧﺘــﺎﯾﺞ اﯾــﻦ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﺠﺪد آن‪.‬‬
‫‪ ١‬ـ اﻧﻬﺪام ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻲ دﺷﻤﻦ و ﺳﻠﺐ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ّ‬
‫‪ ٢‬ـ وادار ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫‪١٤٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٣‬ـ ﺗﺜﺒﯿــﺖ ﻣﻮاﺿــﻊ دﻓــﺎﻋﻲ رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﺳــﻼم ﺑﻄﻮرﯾﮑــﻪ ﺗﺮﺳــﯿﻢ »ﺟﻐﺮاﻓﯿــﺎﯾﻲ ﺗﺜﺒﯿــﺖ« ﯾــﺎ‬
‫»ﺣﻮزة اﻃﻤﯿﻨﺎن« ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪ‪ ،‬و از ﻧﻈـﺮ ﻗﻮاﻋـﺪ و ﻓﻨـﻮن ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﯾﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻪ اﻗﺘﺪار ﯾﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ را‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ دﺷﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺠﺪداً ﻣﻮاﺿﻊ ﻣـﺎ را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺣﻖ ﻃﺒﯿﻌﻲ ﻣﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﺷـﻌﺎع اﻗﺘـﺪار دﻓـﺎﻋﻲ را ﺗﻌﻘﯿـﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪.‬‬

‫دوم‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ّ‬

‫از ﻗﻮاﻋﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر درﮔﯿﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻮﺿﻊﮔﺮا ﺑـﻪ روﻧـﺪﮔﺮاﯾﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻃﺮﻓﯿﻦ اﮔﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﺪﻧﺪ اﺑﺘﮑﺎر ﻣﯿﺪان را ﺑﺪﺳـﺖ ﻣـﻲﮔﯿﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻗﺪرت اﯾﺠﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ روﻧـﺪﮔﺮا را ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬از‬
‫دﺳﺖ دادن اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻓﻠـﺬا ﺗﮑﻤﯿـﻞ ﻣﻌﺎدﻟـﺔ روﻧـﺪﮔﺮا در اﺳـﺘﺮاﺗﮋي دﻓـﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ورود ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ را اﻣﻀﺎﺀ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﯿﭻﮔـﺎه ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﺔ ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اداﻣـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ و در واﻗﻊ ﯾﻚ ﻗﺎﻋﺪة ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻐﺎﻟﻄﺔ ﻣﻀﺤﮑﻲ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺻﺪام در ﺻﺤﻨﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣـﺆﺛﺮ در ﺟﻨـﮓ را ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺣﻖ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ‬
‫ﺑــﺮاي او ﻣﺤﻔــﻮظ ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ ،‬و دﻓــﺎع ﻣــﺸﺮوع ﺷــﺎﻣﻞ دﻓــﻊ ﺗﺠــﺎوز و رﻓــﻊ ﺗﺠــﺎوز ﻫــﺮ دو‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ در ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ دﻓـﻊ ﺗﺠـﺎوز ﮐـﺮدﯾﻢ و در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﺮونﻣـﺮزي ﺑـﺪﻧﺒﺎل رﻓـﻊ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬و اﯾﻦ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﺎ ﻣـﻮازﯾﻦ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﺮع ﻣﻘـﺪس اﺳـﻼم ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﺎﺗﻠﻮهﻢ ﺣﱵ ﻻ ﺗﻜﻮن ﻓﺘﻨﻪ‬
‫ﺑُﮑﺸﯿﺪ آﻧﺎن را ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺎ ﺑﺮاي رﻓـﻊ ﺗﺠـﺎوز ﻫـﻢ ﺣﻘـﻲ ﺷـﺮﻋﻲ و ﺣﻘـﻮﻗﻲ و ﻫـﻢ ﻋﻘﻼﻧـﻲ ﺑـﻮده‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﻮره ﺑﻘﺮه آﯾﻪ ‪.١٩٣‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٤٥‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻗﺎي دﮐﺘﺮ رﺟﺎﺋﻲ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة وﻗﺖ اﯾﺮان در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﻋﺒـﻮر‬
‫اﯾﺮان از ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﻲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻣـﺎ ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬وﺿـﻌﯿﺘﻲ را در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﻚ دﺷـﻤﻦ ﺧـﺎرﺟﻲ‬
‫آﻣﺪه و ﺑﺨﺸﻲ از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه را اﺷـﻐﺎل ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺷـﻤﺎ ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ را از ﺧﺎك ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺑــﻪ آن ﺳــﻮي ﻣﺮزﻫــﺎ رﻓــﺖ آﯾــﺎ ﺷــﻤﺎ ﺗﻨﻬــﺎ ﻟﺒﺨﻨــﺪي زده و ﺧﻮاﻫﯿــﺪ ﮔﻔ ـﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺣﺮف آﺧﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﺮﺧـﻮردي‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻘﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺣﮑﻢ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز ﻟﺒﺨﻨـﺪ ﺑﺰﻧـﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻻزم ﺑﺮاي دﻓﻊ و رﻓﻊ ﺗﺠﺎوز از ﻣﺴﻠﻤﺎت ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ﺳﻮم‬

‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﻣـﺎ ﮐـﺎﻣﻼً ﺑـﺎ ﻣـﻮازﯾﻦ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺳﺮاﺳﺮي رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬از زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻮا و درﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻋﯿﻨﺎً ﺑﺎ ﻣﺎده ﯾﻚ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺠﺎوز‪ ٢‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺎ زﻣﺎن ﺻﺪور‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺟﺪي از ﺳﻮي ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑـﻮﯾﮋه ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑﻌﻤـﻞ‬
‫ﻧﯿﺎﻣــﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ ﺷــﻌﺎر ﺻــﻠﺢﺧــﻮاﻫﻲ در دوران اﻗﺘــﺪار دﻓــﺎﻋﻲ اﯾــﺮان از ﺳــﻮي ﻣــﺪﻋﯿﺎن ﺻــﻠﺢ‬
‫ﮔﻮشﻫﺎ را ﮐﺮ ﻣﻲﮐﺮد ّاﻣﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ راه ﺣﻞ ﻋﻤﻠـﻲ و ﻋﺎدﻻﻧـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ از ﺳـﻮي‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ رﺳﻤﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺻﺪاﻗﺖ و ارادة ﺟﺪي ﺑﺮ ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗـﺸﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﯾﺎ در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﻌﻨﻲدار ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺻﺪام‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻖ اﯾﺮان ﻧﺒﻮده‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﮑﺎل ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل و ﺳﻼحﻫـﺎي ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از اﯾﻤـﺎن ﺟﻮاﻧـﺎن ﺧـﻮد‪ ،‬ﭘﯿـﺮوزي‬
‫ﺗـﺮﺣﻢ ﺑـﺮ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻲرﺣﻤـﻲ ﮐـﻪ‬ ‫ارادة اﻟﻬﻲ را ﺑﺮ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎي ﻣـﺎدي ﻧـﺸﺎن دﻫـﺪ؟ آﯾـﺎ ّ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ﺳﺎﻧﯿﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر ـ ‪.٦١/٣/٧‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺠﺎوز ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١٤٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫روزي ﺑﯿﺸﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪ و زن و ﻣﺮد و ﮐﻮدك ﺑﻲ ﮔﻨﺎه و ﭘﯿﺮ ﺑﻲ ﭘﻨـﺎه ﻣـﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎك و ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪ و اﯾﻨـﻚ در ﮐﻤﻨـﺪ ﻗـﺪرت رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﻣـﺪ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ‬
‫ﺑﻮد؟ آﯾﺎ اﺑﺮ دﻗﺘﺮﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺻﺪام ﻣﺘﺠﺎوز را از ﭼﻨﮕﺎل اﻧﺘﻘﺎم رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ؟‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﯿﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع را از ﻣـﺎ ﺳـﻠﺐ‬
‫ﻧﻤــﻮد ﮐــﻪ اﺑﻬــﺎم در ﻣــﺴﺆول آﻏــﺎزﮔﺮ ﺟﻨــﮓ و اداﻣــﻪ آن از اﺑﺘــﺪاﺀ ﻣــﻮرد ﺳــﺆال ﺟﻤﻬــﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﮐﻨﺶ دﺷﻤﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻲ اﯾﺮان و اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬

‫دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺗﻮان روﯾﺎروﯾﻲ ﺑﺎ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم را در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي ﻧﺒـﺮد از دﺳـﺖ داد ﺑـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻲ روي آورد ﮐﻪ ﻧﻘﺾ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﺣﻘـﻮق اﻧـﺴﺎﻧﻲ را در ﭘـﻲ داﺷـﺖ‬
‫اﯾﻨﻚ ﺑﻪ ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ آن ﻣﻮارد ﻣﻲﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ از ﻣﻮاﺿﻊ اﺷﺘﻐﺎﻟﻲ‬

‫دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎي درﻣﺎﻧﺪة ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿـﺮﺑﺎت ﮐﻮﺑﻨـﺪه رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم‬
‫اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ را ﺗﺨﻠﯿﻪ و ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻤﻮد ﻧﺎم اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ را »ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻲ« ﻧﻬﺎد‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوﻫﻚ ﻣﻨﺎﻓﻖ‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﭘﻨﺎه دادن ﺑﻪ اﻓﺮاد ﮔﺮوﻫﻚ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺑﻮﯾﮋه ﺳﺮان آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ و ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت از داﺧﻞ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ آﻧﻬـﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺿـﻤﻦ ﺑﻤـﺐﮔـﺬاري در ﻣﻘـﺮ ﺣـﺰب ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮي‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﭼﻮن ﺷﻬﯿﺪ دﮐﺘـﺮ ﺑﻬـﺸﺘﻲ و ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫رﺟﺎﺋﻲ و ﺷﻬﯿﺪ دﮐﺘﺮ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺮورﻫـﺎي وﺣـﺸﯿﺎﻧﻪ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﻲ زﻧـﺎن و ﻣـﺮدان و‬
‫ﮐﻮدﮐــﺎن ﺑــﻲﮔﻨــﺎه را ﺑــﻪ ﺷــﻬﺎدت رﺳــﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗــﺎ از اﯾــﻦ ﻃﺮﯾــﻖ اﻧﮕﯿــﺰه ﻣــﺮدم را از رﻓــﺘﻦ ﺑــﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٤٧‬‬

‫در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺎت‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﮐـﻪ از آﻧﻬـﺎ در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي ﻧﺒـﺮد ﻫـﻢ در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮕﺎﻧﻬﺎي رزﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳـﻮي اﯾـﺮان زﻣـﺎن آﻧـﺮا از‬
‫دﺳﺖ رﻓﺘﻪ دﯾﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺬا ﺷﺘﺎﺑﺰده آﻧﻬﺎ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت )ﻓـﺮوغ ﺟـﺎودان( رواﻧـﻪ اﯾـﺮان ﮐـﺮد‬
‫ذﻟـﺖ و ﺧـﻮاري ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻲ در ﮐﻤﻨﺪ دﻻور ﻣﺮدان ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒـﺮد ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ ّ‬
‫ﻫﻼﮐﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ )ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮﻫﺎ(‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از ﻣﻬﻠﮑﻪاي ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻮﺟـﻮد آورد ﺑـﻪ ﻫـﺮ وﺳـﯿﻠﻪاي وﻟـﻮ‬
‫ﻏﯿــﺮ اﻧــﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻐــﺎﯾﺮ ﺑــﺎ ﻣــﻮازﯾﻦ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠــﻲ ﻣﺘﻮﺳــﻞ ﻣــﻲﺷــﺪ از ﺟﻤﻠــﻪ آن ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد اﺿﻄﺮاب در ﻣﺮدم ﻣﺎﻧﻊ از ﺣـﻀﻮر آﻧﻬـﺎ‬
‫در ﺟﺒﻬــﻪﻫــﺎ ﺷــﻮﻧﺪ و ﻣــﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان را وادار ﺑــﻪ ﻗﺒــﻮل ﺻــﻠﺢ ﺗﺤﻤﯿﻠــﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﻲ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻼت ﻣﻬﻠﮑﻲ را ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻫـﻮاز‪ ،‬ﭘـﺎوه‪،‬‬
‫آﺑﺎدان‪ ،‬ﻫﻤﺪان و اﯾﻼم ﺑﺮاي ﺳـﻮﻣﯿﻦ روز ﭘﯿـﺎﭘﻲ اﻧﺠـﺎم دادهاﻧـﺪ‪ .‬ﻋـﺮاق ﻗـﻮل‬
‫‪١‬‬
‫داده اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺻﻠﺢ را ﻧﭙﺬﯾﺮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان اﮔــﺮ ﭼــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺧﻮﯾــﺸﺘﻨﺪارﯾﻬﺎي ﻻزم و ﻋــﺪم اﻗــﺪام ﻣــﺆﺛﺮ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜـﻞ را در ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﮐـﺰ و ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫دﺷﻤﻦ آﻏﺎز ﮐﺮد ّاﻣﺎ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﺑﻪ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻏﯿﺮﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺣﻤﻠــﻪ ﻧﮑــﺮد‪ ،‬ﺟﻨــﺎب آﻗــﺎي ﻫﺎﺷــﻤﻲ رﻓــﺴﻨﺠﺎﻧﻲ رﺋــﯿﺲ ﻣﺠﻠــﺲ وﻗــﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﯾﺮان ﺗﻮان اﻧﻬﺪام ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه را داراﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ در اﻗﺪام ﺑـﻪ اﺻـﻮل اﺳـﻼﻣﻲ از‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧـﻮدداري ﻣـﻲﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻇﻬـﺎر داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻣـﺎ در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ١٠‬ﺗﺎ ‪ ١٢‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﺼﺮه ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﯿﻢ اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮ را ﺑـﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزﯾﻢ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﯾﻮﻧﺎﯾﺘﺪﭘﺮس ـ ‪.٦٤/٣/٢١‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﺳﯿﺎﺳﯿﺪ ـ ﮐﻮﯾﺖ ـ ‪.٨٣/٤/٢٢‬‬
‫‪١٤٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٤‬ـ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ و آﻟﻮده ﮐﺮدن ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬

‫روﯾﮑﺮد رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﺧﻼﺻـﻪ‬
‫ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ زدن ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ در آﺑﺮاه ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس و ﻧﯿـﺰ ﭼﺎﻫﻬـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫اﺧﻼل در ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ و آﻟﻮدﮔﻲ وﺳﯿﻊ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧـﺸﺮﯾﻪ اﻻﻧﺒـﺎﺀ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره‬
‫ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺧﻠﯿﺞﻓـﺎرس اﻇﻬـﺎر داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺻـﺪﻫﺎ ﺗـﻦ ﻧﻔـﺖ‬
‫ﺧﺎم روزاﻧﻪ از دو ﭼﺎه ﻧﻔﺘﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻧﺸﺴﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ اﯾـﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﯾﮑـﻲ از ﺑﺰرﮔﺘـﺮﯾﻦ ﻟﮑـﻪﻫـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ در ﺧﻠـﯿﺞ )ﻓـﺎرس(‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑـﻲ از اﯾـﻦ ﭼﺎﻫﻬـﺎ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻧـﻮروز در ﺷـﻤﺎل ﻏﺮﺑـﻲ ﺟﺰﯾـﺮه‬
‫ﺧﺎرك در دوم ﻣﺎرس ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼـﺎه‬
‫دوم ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻲ آﺳﯿﺐ دﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﺣﺪود ﺻﺪ ﻫـﺰار‬
‫ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﮐـﺮده و اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪن‬
‫ﯾــﻚ ﻟﮑــﻪ ﻧﻔﺘــﻲ ﺑــﺰرگ ﮔــﺸﺘﻪ ﮐــﻪ ﻧﮕﺮاﻧــﻲ ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻠــﯿﺞﻓــﺎرس را‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﯿﺰد‪.‬‬
‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ژون آﻓﺮﯾﻚ در ﻣﻮرد ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣــﺴﺒﺐ آن )ﺟﻨــﮓ ﻧﻔﺘﮑــﺸﻬﺎ( ﭼــﻪ ﮐــﺴﻲ اﺳــﺖ؟ اﺑﺘــﺪاﺀ ﻋــﺮاق و ﻣﺘﺤــﺪﯾﻦ‬
‫ﻋــﺮﺑﯿﺶ‪ .‬ﭼــﺮا؟ ﺑﺨــﺎﻃﺮ ﺷﮑــﺴﺖ در ﺟﺒﻬــﺔ ﻋــﺮاق ﻣــﻲﺧﻮاﺳــﺖ ﺟﻨــﮓ را‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﺎدرات ﻧﻔﺘﻲ اﯾﺮان ﻟﻄﻤﻪ ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻋﺮاﻗﯿﻬـﺎ‬
‫ﺑــﻪ ﻧﺎوﻫــﺎي اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻬﺎ ﺣﻤﻠــﻪ ﻧﮑﺮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﻫﻤــﻪ ﭼﯿــﺰ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدﻫــﺪ ﮐــﻪ اﯾــﻦ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﻤﻼت ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻗﺪام ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٤٠‬‬

‫در ﭘــﻲ ﺟﻨﺎﯾــﺎت رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﺣﻤﻠــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣــﺴﮑﻮﻧﻲ و ﺟﻨــﮓ ﻧﻔــﺘﮑﺶﻫــﺎ‪،‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻻﻧﺒﺎﺀ ـ ‪.٨٣/٣/٨‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ژون آﻓﺮﯾﻚ‪.٨٤/٦/١٣ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٤٩‬‬

‫ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان در ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٢٨‬اﮐﺘﺒــﺮ ‪ ١٩٨٢‬از دﺑﯿــﺮ ﮐــﻞ وﻗــﺖ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﯾﻚ ﮔﺮوه ﺣﻘﯿﻘﺖﯾـﺎب ﺑـﺮاي ﺑﺎزدﯾـﺪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻋﺮاق اﻋﺰام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠـﺪداً از ﺳـﻮي اﯾـﺮان در ﺗـﺎرﯾﺦ دوم ﻣـﻪ ‪ ١٩٨٣‬ﺗﮑـﺮار‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎً آﻧﮑﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ادﻋﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ آن ﮐﺸﻮر دارد‪ ،‬ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻋـﺮاق ﻫـﻢ اﻋـﺰام‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻮرت ﮐﺮد و ﻋﺮاق ﺑﺎ اﻋﺰام ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٠‬ﻣﻪ ﺗﺎ ‪ ١٠‬ژوﺋﻦ ‪ ١٩٨٣‬از دو ﮐﺸﻮر اﯾـﺮان‬
‫و ﻋﺮاق ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﺮد و ﮔﺰارش ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯿﻢ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﯾﺮاﻧﻲ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ در اﯾـﺮان ﺑﻮاﺳـﻄﺔ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﻲ‪ ،‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﺣﻤـﻼت ﻣﻮﺷـﮑﻲ ﻋـﺮاق و ﺣـﺎوي ﺧـﺴﺎرت ﻧـﺎﭼﯿﺰ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ در‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺲ از اﻃـﻼع از ﻣﺤﺘـﻮاي ﮔـﺰارش ﮔـﺮوه ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﻧﯿـﺰ در ﭘـﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻬﺎي ﺳﻠﺴﻠﻪاي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬اﮐﺘﺒـﺮ ‪ (١٣٦٢/٨/٩) ١٩٨٣‬ﺑـﺎ ‪ ١٢‬رأي‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ و ﺳﻪ رأي ﻣﻤﺘﻨﻊ )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ و ﻣﺎﻟﺖ( ﺑﺪون رأي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٤٠‬را‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪:‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٥٤٠‬‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪﮔﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ »وﺿﻌﯿﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق«‬
‫ﺑــﺎ ﯾــﺎدآوري ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ و ﺑﯿﺎﻧﯿــﻪﻫــﺎي ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﺧــﻮد ﮐــﻪ ﺿــﻤﻦ ﺳــﺎﯾﺮ ﻣــﺴﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺧﻮاﺳــﺘﺎر‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﮐﺎﻣﻞ و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﯿﺎن ﻃﺮﻓﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﮔﺰارش ‪ ٢٠‬ژوﺋﻦ ‪ ١٩٨٣‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در ﻣﻮرد ﻫﯿﺄت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه از ﻃـﺮف وي‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ در اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‬
‫و ﺑﺎ اﻇﻬﺎر ﻗﺪرداﻧﻲ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺰارش دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺘﻮازن و واﻗﻊﺑﯿﻨﺎﻧﻪ وي‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻗﺪرداﻧﻲ و ﺗﺸﻮﯾﻖ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﻫﻤﮑﺎري دوﻟﺘﻬﺎي اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑـﺎ‬
‫ﻫﯿﺄت دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪،‬‬
‫‪١٥٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫و ﺑﺎ اﺑﺰار ﺗﺄﺳﻒ دوﺑﺎره از درﮔﯿﺮي ﻣﯿﺎن دو ﮐﺸﻮر ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﻣـﺮدم‬
‫ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺧﺴﺎرات ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬اﻣﻮال و زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫»ﺑﺎ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدن ﺑﺮرﺳﻲ واﻗﻊﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ﻋﻠﻞ ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫‪ ١‬ـ از دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ ﺑـﻪ ﮐﻮﺷـﺸﻬﺎي ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﺧـﻮد ﻣﯿـﺎن ﻃﺮﻓﻬـﺎي‬
‫ذيرﺑﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﯾﻚ راه ﺣﻞ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮل ﻫـﺮ‬
‫دو ﻃﺮف ﺑﺎﺷﺪ اداﻣﻪ دﻫﺪ؛‬
‫‪ ٢‬ـ ﮐﻠﯿــﻪ ﻣــﻮارد ﻧﻘــﺾ ﺣﻘــﻮق ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠــﻞ ﺑــﺸﺮ دوﺳــﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑــﻪ وﯾــﮋه ﻧﻘــﺾ ﻣﻘــﺮرات‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮﻧﻬﺎي ‪ ١٩٤٩‬ژﻧﻮ در ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﮑﻮم ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﻄـﻊ ﻓـﻮري‬
‫ﮐﻠﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ ٣‬ـ ﺣﻖ آزادي ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در آﺑﻬـﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ را ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ از ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ را ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺎرﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﻬﺎي ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ را در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧﻄـﻮط درﯾـﺎﯾﻲ‪ ،‬راﻫﻬـﺎي آﺑـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﻨﺪري‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت درﯾﺎﯾﻲ دور از ﺳﺎﺣﻞ و ﮐﻠﯿـﻪ ﺑﻨـﺎدري ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ درﯾﺎ راه دارﻧﺪ ﻓﻮراً ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارﺿـﻲ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ )ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس( اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ؛‬
‫‪ ٤‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دو ﻃﺮف )ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ( در ﻣﻮرد راﻫﻬﺎي ﻋﻤﻠـﻲ‬
‫ﺷﺪن ﻗﻄﻊ ﻣﺨﺎﺻﻤﺎن و ﺗﺄﯾﯿﺪ آن‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﮑﺎن اﻋﺰام ﻧﺎﻇﺮان ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﺸﻮرﺗﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬
‫‪ ٥‬ـ از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫درﯾﺎﻧﻮردي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ)ﻓﺎرس( را دﭼﺎر ﻣﺨﺎﻃﺮه ﺳﺎزد ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫‪ ٦‬ـ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از ﮐﻠﯿـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕـﺮ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺧﻮﯾـﺸﺘﻦداري را ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫آورﻧﺪ و از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﯾﺪ و ﯾـﺎ ﮔـﺴﺘﺮش ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﻮد‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺣﺎﺿﺮ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫‪ ٧‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﺟﺮاي ﻓـﻮري و ﻣـﺆﺛﺮ اﯾـﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ‬
‫دو ﻃﺮف )ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ( ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٤٠‬ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﻋﻨﻮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻋﻼم وﺿﻌﯿﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥١‬‬

‫ب ـ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ »ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﺎﻣﻪ« ﺷﺒﯿﻪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج ـ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻖ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺷﺪﯾﺪ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎ و ﻧﻔﺘﮑـﺸﻬﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫د ـ ﻟﺰوم ﺑﺮرﺳﻲ واﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﺔ ﻋﻠﻞ ﺟﻨﮓ در اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟـﻪ اﺳـﺖ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ذﮐـﺮ آن‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺪون اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ اﺟﺮاﯾﻲ‪ ،‬آﻧﺮا ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫـ ـ ﻋﻠﺖ ﺻﺪور اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﮔـﺰارش ﻫﯿـﺄت اﻋﺰاﻣـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠـﻢ ﺣﻤـﻼت ﺳـﻨﮕﯿﻦ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑـﺪون اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ اﯾـﻦ رژﯾـﻢ ﺧﻮاﻫـﺎن ﺗﻮﻗـﻒ ﻓـﻮري ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔــﺮ ﭼــﻪ در ﺑﻨــﺪ ‪ ٣‬اﺟﺮاﯾــﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٤٠‬ﺣــﻖ ﮐــﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ و ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﻲ آﻧــﺮا در آﺑﻬــﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ و از ﮐﻠﯿﺔ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ را رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯿﺖ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖﻫـﺎ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس‬
‫ﻣــﻦ ﺟﻤﻠــﻪ ﺧﻄــﻮط درﯾــﺎﯾﻲ‪ ،‬آﺑﺮاﻫﻬــﺎي ﻗﺎﺑــﻞ ﮐــﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻨــﺎدر‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎﻧــﻪﻫــﺎ ﺗﺄﺳﯿــﺴﺎت دور از‬
‫ﺳﺎﺣﻞ و ﻫﻤﺔ ﺑﻨﺎدري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑـﻪ درﯾـﺎ راه دارﻧـﺪ ﭘﺎﯾـﺎن داده و ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﻨﺪ )‪ (٥‬از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐـﻪ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺣﯿـﺎت درﯾـﺎﯾﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس را در ﻣﻌـﺮض ﻣﺨـﺎﻃﺮه ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺧﻮدداري ورزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟـﻮد رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺣﻤـﻼت ﺧـﻮد ﻋﻠﯿـﻪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎي ﺗﺠـﺎري و ﻧﻔﺘﮑـﺸﻬﺎ در‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس اداﻣﻪ داد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ در ‪ ١١‬دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٣‬ﻃـﻲ ﮔﺰارﺷـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻮرا از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﻮارد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ از اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻤﻼت اﺑﺮاز ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﺪﯾﺪ ﮐـﺮد‪ .‬ﺷـﻮراي‬
‫ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﮐﻪ ﻋﻤﻼً ﺑـﻪ ﺣﻤﺎﯾـﺖ از رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫وارد ﻣﯿﺪان ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ١٤‬ﻣـﻪ ‪ ١٩٨٤‬ﻃـﻲ ﺷـﮑﺎﯾﺘﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻮرا ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺠﺎوز اﯾﺮان و ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ در ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﺷـﺪت ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﮑﺎﯾﺖ در ﺟﻠـﺴﻪ ﺷـﻤﺎرة ‪ ٢٥٤٦‬ﻣـﻮرخ ‪ ١٣٦٣/٣/١١‬ﯾـﺎ‬
‫‪ ١٣‬رأي ﻣﻮاﻓــﻖ و دو رأي ﻣﻤﺘﻨــﻊ )ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋــﻪ و زﯾﻤﺒــﺎوه( ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٥٢‬را ﺑــﻪ ﺷــﺮح زﯾــﺮ‬
‫‪١٥٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﺷﻤﺎرة )‪٥٥٢ (١٩٨٤‬‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ٢١‬ﻣـﻪ ‪ ١٩٨٤‬ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﺑﺤـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻮﯾـﺖ‪ ،‬ﻋﻤـﺎن‪ ،‬ﻗﻄـﺮ‪ ،‬ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﻌﻮدي و اﻣﺎرت ﻣﺘﺤﺪه )‪ ( S/١٦٥٧٤‬ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻨﺎدر ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻨﮑـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ ﻣﺘﻌﻬـﺪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ در ﺻـﻠﺢ و‬
‫ﺣﺴﻦ ﻫﻤﺠﻮاري ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﺠﺪد ﺗﻌﻬﺪات دول در ﻣﻮرد ﻟﺰوم رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل و اﻫﺪاف ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪،‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﯿﺔ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ ﻣﺘﻌﻬﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ در رواﺑـﻂ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺧـﻮد از‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﯾﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ زور ﻋﻠﯿـﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارﺿـﻲ و اﺳـﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﻫـﺮ ﮐـﺸﻮر ﺧـﻮدداري‬
‫ورزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ )ﻓﺎرس( در ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﻧﻘـﺶ ﻣـﺆﺛﺮ آن‬
‫در ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺣﻤـﻼت اﺧﯿـﺮ ﺑـﻪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎي ﺗﺠـﺎرﺗﻲ در ﻣـﺴﯿﺮ ﺑﻨـﺎدر‬
‫ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت اﻣﻨﯿﺖ و ﺛﺒﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ را در ﻣﻌﺮض ﻣﺨـﺎﻃﺮه ﻗـﺮار داده و‬
‫ﺟﺪي ﺑﺮ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ دارد‪،‬‬ ‫آﺛﺎر ّ‬
‫‪ ١‬ـ از ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺣـﻖ ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ آزاد را‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺣﻖ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ آزاد در آﺑﻬﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﺧﻄـﻮط درﯾـﺎﯾﻲ و ﮐـﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ در ﻣـﺴﯿﺮ‬
‫ﮐﻠﯿﺔ ﺑﻨﺎدر و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﺳـﺎﺣﻠﻲ را ﮐـﻪ ﻃـﺮف ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت ﻧﯿـﺴﺘﻨﺪ ﻣـﻮرد ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬
‫ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ از ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ را ﮐﻪ ﻃﺮف ﻣﺨﺎﺻﻤﺎت‬
‫ﻧﯿــﺴﺘﻨﺪ ﻣﺤﺘــﺮم ﺷــﻤﺮده‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾــﺖ ﺧﻮﯾــﺸﺘﻨﺪاري را از ﺗﻮﺳــﻞ ﺑــﻪ اﻗــﺪاﻣﺎﺗﻲ ﮐــﻪ ﻣﻤﮑــﻦ اﺳــﺖ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺷﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥٣‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﺣﻤﻼت اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ را در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻨﺎدر ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺧﻮاﺳــﺘﺎر آن اﺳــﺖ ﮐــﻪ اﯾــﻦ ﺣﻤــﻼت ﺑﻼﻓﺎﺻــﻠﻪ ﻣﺘﻮﻗــﻒ ﺷــﺪه و از ﻣﺪاﺧﻠــﻪ در‬
‫ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻃﺮف ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮدداري ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣـﻲﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ در ﺻـﻮرت ﻋـﺪم رﻋﺎﯾـﺖ آن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺆﺛﺮ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ وﺧﺎﻣﺖ وﺿـﻌﯿﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ اﺟـﺮاي ﺗـﻀﻤﯿﻦ آزادي‬
‫ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺠﺪداً ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮔـﺰارش ﺧـﻮد را‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ دارد‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺠﺪد ﻣﻔﺘﻮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ اﯾﺮادﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي وارد اﺳـﺖ از ﺟﻤﻠـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺻـﺪور آن‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل اﻧﺘﺴﺎب ﭼﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼﺗﻲ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻮرا ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺳــﺒﻲ ﻧــﺸﺎن ﻧــﺪاد‪ .‬اﯾــﻦ ﻣﻮﺿــﻊ ﺑــﺮ ﺣــﻖ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان ﺑــﻮد ﮐــﻪ اﻣﻨﯿــﺖ در‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﻚ و ﺗﺮﺟﯿﺢ ﮔﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﺎم ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻠﯿﺞ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﺎم اﺻﯿﻞ و ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﯾﻚ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود ﻋﯿﺒـﻲ ﺑـﺰرگ و ﺧـﻼف ﻋـﺮف‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﯾﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠــﻪ اﯾــﺮاد وارد ﺑــﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﺔ ‪ ٥٥٢‬اﯾــﻦ اﺳــﺖ ﮐــﻪ روح و ﻣﻔــﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ و ﺗــﺼﺮﯾﺢ‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺣﻤﻼت اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻨـﺎدر ﮐﻮﯾـﺖ و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ﮐﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ اﻋﻀﺎي ﺷـﻮراي ﻫﻤﮑـﺎري ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﻣـﻮرد ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺪﯾﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﮐـﺎﻣﻼً ﻣـﻮرد ﻗﺒـﻮل‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان واﻗﻊ ﮔﺮدد ـ ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ اﻧﺪﯾﺸﺔ آزادي رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎ در‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از اﻋﻤﺎل زﺷـﺖ و ﺿﺪﺑـﺸﺮي ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق در ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ‪ ،‬ﮐـﺎرﺑﺮد وﺳـﯿﻊ و‬
‫‪١٥٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺘﻨﻮع ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد‪ .‬ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﺎن ﺑﺮ ﮐﻒ اﺳـﻼم ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮﺧﻼف ﮐﻨﻮاﻧـﺴﯿﻮن‬
‫‪ ١٩٢٥‬ژﻧﻮ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﮐﻨﺎر ﺳـﺎﯾﺮ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﻣﺮﮔﺒـﺎر‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺳﻼح در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٣‬دي ﻣﺎه ‪ ١٣٥٩‬در ﻣﻨﻘﻄﺔ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻣﯿﻤﻚ ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﯿﺰان ﮐـﺎرﺑﺮد آﻧـﺮا ﻣـﻮرد آزﻣـﺎﯾﺶ ﻗـﺮار دﻫـﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ را ﻣﺤـﻚ ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑـﻪ ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬
‫ﺟﺪي و ﺣﺘﻲ واﮐﻨﺶ ﻇﺎﻫﺮي ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ واﺟـﻪ ﻧـﺸﺪ ﺑﻠﮑـﻪ از ﺟﻬـﺎﺗﻲ ﭘﻨﻬـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺗﺠﻬﯿﺰ اﯾﻦ ﺳﻼح ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺟﺴﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫را ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﮑﺎر ﻣﻲﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﯾﮑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از آن در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﻲ ﺧﯿﺒـﺮ‬
‫در ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٣٦٢‬و ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ﻫﺸﺖ در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ در‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮة ﻓﺎو ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﻌﻨﻲدار و ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺟﻬﺎﻧﻲ وﯾـﮋه ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﺪام ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻼحﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف از ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾـﻚ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ارﺗﺶ ﻋـﺮاق‬
‫ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ ٢٥٢‬ﺑﺎر از ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم و ﻣﺮدم ﺑـﻲﭘﻨـﺎه ﻏﯿـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻬﺎدت ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻣﺼﺪوم ﺷـﺪن ﻗﺮﯾـﺐ ﺑـﻪ ﭘﻨﺠـﺎه‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از دﻻوران ﻣﺮدان ﺟﺒﻬﻪ اﺳﻼم ﮔﺮدﯾﺪ‪.١‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن‪ ،‬رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق از اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮔﺎزﻫـﺎي ﺳـﻤﻲ و ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﺎولزا و ﺗﺤﺮﯾﻚ ﮐﻨﻨﺪة اﻋـﺼﺎب ﮐـﻪ ﺣﺘـﻲ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ّاول ﻫﻢ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ّ .‬اﻣﺎ ﺳﺆاﻟﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره در ذﻫـﻦ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ ﺳﻼحﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﮐـﺎرﺑﺮد آن‬
‫ﭼﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد اﺻﻮﻟﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺷﻮد؟‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﺮاق‬

‫‪ ١‬ـ آﻣﺎر ﺗﻔﮑﯿﮑﻲ ﺣﻤﻼت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﺮﮐﺰ اﺳﻨﺎد ﺑﻨﯿﺎد ﺣﻔﻆ آﺛﺎر و ارزﺷﻬﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥٥‬‬

‫اﮔــﺮ ﭼــﻪ دﻻﯾــﻞ زﯾــﺎدي دال ﺑــﺮ ارﺳــﺎل ﺗــﺴﻠﯿﺤﺎت و ﺗﺠﻬﯿــﺰات ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ از ﺳــﻮي‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﻧﻈﯿﺮ‪:‬‬
‫ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﯾﻮﮔﺴﻼوي ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﻚ‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﺷﯿﻠﻲ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻋﺮاق وﺟﻮد دارد ّاﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪه دو ﮐﺸﻮر آﻟﻤﺎن و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎت‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﺮاق ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻮر آﻟﻤﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺳـﻨﺎد اﻟـﺰامآور ﺣﻘـﻮﻗﻲ دال ﺑـﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿـﺖ‬
‫ﺳــﻼﺣﻬﺎي ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را اﻣــﻀﺎﺀ ﮐــﺮده اﺳــﺖ ﺑﻠﮑــﻪ ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻣﻌﺎﻫــﺪة اﺻــﻼﺣﻲ ﺑﺮوﮐــﺴﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺎزرﺳﯿﻬﺎي ﺳﺮزده را از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ آژاﻧـﺲ ﮐﻨﺘـﺮل ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎت اﺗﺤﺎدﯾـﺔ‬
‫‪١‬‬
‫اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠـﻪ آﻟﻤـﺎﻧﻲ »اﺷـﺘﺮن« دادﺳـﺘﺎﻧﻲ آﻟﻤـﺎن در ﺳـﺎل ‪١٩٨٨‬‬ ‫ّاﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﺰارش ّ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣـﺘﻬﻢ ﺑـﻪ ارﺳـﺎل و ﺻـﺪور ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت ﺷـﯿﻤﺎﯾﻲ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﺟﺮم ﮐﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮار داد‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﺧﺼﻮص در ﺳﺎل ‪ ١٩٨٧‬در ﭘﻲ ﺳﯿﺼﺪ ﺑﺎزرﺳﻲ دﻗﯿـﻖ از دﻓـﺎﺗﺮ دوازده ﺷـﺮﮐﺖ آﻟﻤـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮاﮐﺰﺷﺎن در »ﻫﺎﻣﺒﻮرگ« و »اﺷﺎﻓﺒﻮرك« و »ﺷﯿﻔﺮﺳﺘﺎف« و »اوﻓﻨﺒﺎخ« اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي‬
‫ﻣﺠﻠـﻪ ﻣﺰﺑـﻮر‪ ،‬در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫دال ﺑﺮ اﯾﻦ ﺻـﺎدرات ﻏﯿﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪ‪ّ .‬‬ ‫ﻣﺪرك و ﺳﻨﺪ ّ‬
‫ﮔـﺰارش داد ﮐـﻪ دادﺳـﺘﺎﻧﻲ آﻟﻤــﺎن ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ ﺿـﺮﺑﺔ ﺳــﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑـﺮ ﮔﺮوﻫـﻲ از ﺷــﺮﮐﺘﻬﺎي‬
‫آﻟﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻋﺮاق ﺻﺎدر ﮐﺮدهاﻧﺪ وارد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ وزﯾــﺮ ﺧﺎرﺟــﺔ وﻗــﺖ اﻧﮕﻠــﯿﺲ اﻋــﻼم ﮐــﺮد‪ ،‬اﯾــﻦ ﮐــﺸﻮر ﮐﻠﯿــﻪ ﺳــﻼﺣﻬﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲاش را در دﻫﺔ ‪ ١٩٥٠‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﯿﺶ از اﯾـﻦ از اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫اﺳﻠﺤﻪ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻟﻲ در ﺗـﺎرﯾﺦ اول اﺳـﻔﻨﺪﻣﺎه ﺳـﺎل ‪١٣٦٤‬‬
‫ﯾــﻚ ﻣﻨﺒــﻊ وزارت ﺧﺎرﺟــﻪ اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻓــﺎش ﮐــﺮد اﻧﮕﻠــﯿﺲ ﻣﻘــﺎدﯾﺮي ﻣــﻮاد ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﮐــﻪ در‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋـﺮاق ﺻـﺎدر ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﻲ دﯾﮕﺮ از ﻫﻤﯿﻦ وزارت‪ ،‬در ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﻲ ﺑﺎ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﻟﻨﺪن‬

‫‪١ -Stein, T, Chemical Warfare, American Society of International‬‬

‫‪Law - ١٩٨٩ April PP ٥ - ٤٦٥ -٤٦٦.‬‬
‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪.١٣٦٨/٥/١٤ ،‬‬
‫‪١٥٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ روﺷـﻦ ﺷـﺪ ﻣـﻮاد ﺻـﺎدر ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﮐـﻮد ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻘـﺮرات‬
‫ّ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﮐﺸﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫‪١‬‬
‫ﺻﺎدرات ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﻪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﺳﺨﺖﺗﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ داﻣﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺖ آﻟﻮده ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺪﻟﯿﻞ‬
‫ﻣﻨﻔﻮر ﺑﻮدن ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﻚ در اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬـﺎن از ﻗﺒـﻮل اﯾـﻦ‬
‫ﻗﺒﺎﺣﺖ ﺧﻮدداري ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮﯾﮋه اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺨﻮﺑﻲ‬
‫از ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ ﺳﮑﻮت ﻣﻌﻨﻲدار و ﻋـﺪم‬
‫ﺟﺪي ﺧﻮد در ﺟﻨﺎﯾﺖ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺳﻬﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺳـﺎز رﺳـﻮاﯾﻲ آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ّ‬
‫در ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺮاق از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﺋـﺘﻼف و‬
‫زرادﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ و‬ ‫ﺧﺮوج اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﺎزدﯾﺪ از ّ‬
‫ﺳـﻤﻲ و ﻣﻬﻠـﻚ دﺳـﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ‬ ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﺎﯾﻲ و ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ّ‬
‫اﯾــﻦ ﻋﻤــﻞ ﺧــﻮد ﺻــﺤﺖ ادﻋــﺎي ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﻗﺮﺑــﺎﻧﻲ ﺷــﺪن ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﺮاق را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻻﺋﻞ اﺛﺒﺎت ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق‬

‫دﻻﺋﻞ ﻣﺎ در اﯾﻨﮑﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮده از ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﻫﻢ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻋﺘﺮاف ﮐﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎ‬

‫دوﻟﺖ و ﮐﺸﻮرﻫﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺘﺤﺪان رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎرﻫﺎ اﻋـﻼم ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﻲ از‬
‫آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﻋـﺮاق را ﻣـﺘﻬﻢ ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﻠـﻊ‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪.١٣٦٤/١٢/١ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥٧‬‬

‫ﺳﻼح ژﻧﻮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ :‬وﻇﯿﻔﻪ اﺳﻒاﻧﮕﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه دارد اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔـﺰارش‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﻨﺪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻋﺮاق از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ـ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﺗﺮﯾﺶ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﻠـﻊ ﺳـﻼح در وﯾـﻦ )‪ (١٣٦٧‬اﻋـﻼم ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ دﻻﺋﻠﻲ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾـﺮان از ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج ـ اﻋﻼﻣﯿــﻪ ﮔــﺮوه ﺣﻘــﻮق ﺑــﺸﺮ ﭘﺎرﻟﻤــﺎن اﻧﮕﻠﯿــﺴﻲ ﺑــﺎ ﺻــﺮاﺣﺖ از ﮐــﺎرﺑﺮد ﺳــﻼﺣﻬﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾﺖ اﻏﻠﺐ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟـﺖﻫـﺎ از اﯾـﻦ ﺟﻨﺎﯾـﺖ ﻋـﺮاق‬
‫ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻇﻬﺎرات دوﻟﺘﻤﺮدان ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان‬
‫اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟـﻒ ـ ﻃـﺎرق ﻋﺰﯾــﺰ در ﺳـﺎل ‪ ١٣٦٧‬ﺿــﻤﻦ اﻋﺘـﺮاف ﺑــﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳــﻼح ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﻲ از ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ اﻇﻬﺎر‬
‫داﺷﺖ‪ :‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﻲ ﺧﻮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻗـﺮار‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﺷﻚ ﺗﻤﺴﺎح ﻣﻲرﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ب ـ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق در ﯾﻚ ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﻲ در ُﺑـﻦ‪ ،‬در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﯾـﻚ‬
‫ﺳﺆال آﺷﮑﺎر اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫‪٣‬‬
‫ﻧﻤﻮده و اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ج ـ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﺑﺎ وزﯾﺮان ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮب ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺑﺮﮔـﺰاري ﺟﻠـﺴﻪاي در‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣـﻲﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ :‬ﮐـﻪ ﻋـﺮاق در ﺟﻨـﮓ از ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٤/١/٨ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٧/٨/١ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٧/٨/١ ،‬‬
‫‪١٥٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﺟﺰﺋﻲ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫د ـ »ﻧﺰار ﺣﻤﺪون« ﻣﻌـﺎون وزﯾـﺮ اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﺔ ﻋـﺮاق‪ ،‬در ﯾـﻚ ﻣـﺼﺎﺣﺒﺔ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﻲ در‬
‫ﺑﻐــﺪاد ﮔﻔــﺖ‪ :‬ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻋﺮاﻗــﻲ در ﻃــﻮل ﺟﻨــﮓ ﻋﻠﯿــﻪ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي اﯾﺮاﻧــﻲ‪ ،‬ﮐــﻪ ﻣﺎﻧﻨــﺪ اﻣــﻮاج‬
‫ﺧﺮوﺷﺎن ﻋﺮاق را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﻼﺳﯿﻚ از ﺳـﻼﺣﻬﺎي‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﮔﺰارشﻫﺎي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬

‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻲ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫را در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﺟﻬـﺖ ﺑﺎزدﯾـﺪ و ﺗﻬﯿـﻪ ﮔـﺰارش ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﻲ اﯾـﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ از ﺳـﻮي ﻋـﺮاق ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻃﻲ اﻇﻬﺎراﺗﻲ در ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪» :‬ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ از ﻋﺮاق در ﻣـﻮرد ﻋـﺪم اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ اﯾـﺮان‬
‫‪٣‬‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﺑﮕﯿﺮد‪«.‬‬

‫واﮐﻨﺶ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﺎ ارﺳﺎل ﭼﻬﺎر ﻧﺎﻣﻪ در ﻧﻮﺑﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‪ ،‬اﻋـﻼم‬
‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﺮاق ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﯿﻦ اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮر و ﺷـﻬﺮ ﺣﻠﺒﭽـﻪ را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﺔ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻗـﺮار‬
‫داده اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻋﺰام ﻫﯿﺄت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺪ‪.‬‬
‫»ﻓﺮاﻧﺴﻮا ﮔﯿﻠﯿﺎﯾﻲ«‪ ،‬ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬اﻋﺰام ﻫﯿﺄت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن اﯾـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﮐـﺮد ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﺔ وي ﻣـﺸﮑﻞ اول اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬اﻣﺮي ﻣﺸﮑﻞ ّ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎي اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﻮادﺛﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﮐـﻪ در ﯾـﻚ ﻧﻘﻄـﻪ از ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﻋـﺮاق ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در اﺷﻐﺎل ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﯾـﺮان ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬روي داده اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺨﻨﮕﻮي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‪،‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٧/١/٢١ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪.١٣٦٧/٨/٩ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﯾﺮان ﺗﺎﻣﯿﺰ‪.١٣٦٤/٢/٢٧ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٥٩‬‬

‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺌﻪ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫﯿـﺄﺗﻲ را ﺑـﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ ﯾـﻚ‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣــﺸﮑﻞ دوم آن ﮐــﻪ ﻫﻨﮕــﺎم اﻧﺠــﺎم آﺧــﺮﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘــﺎت ﺳــﺎزﻣﺎن در ﺧــﺼﻮص ﮐــﺎرﺑﺮد‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪» ،‬ﺧﺎوﯾﺮ ﭘﺮزدﮐﻮﺋﯿﺎر« دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮﯾﻬﺎي ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺟﺪﯾـﺪ ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑﯿﻬـﻮده و ﺑـﺪون ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؛ زﯾـﺮا ﻣـﺴﺄﻟﻪ واﻗﻌـﻲ در‬ ‫ّ‬
‫‪١‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ دو ﻫﻔﺘﻪ از درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﻚ ﮔﺮوه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﮐـﻪ ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﻋﻀﻮ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋـﺰام ﺷـﺪ و ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣـﺸﺎﻫﺪات ﺧـﻮد را‬
‫ﮔــﺰارش ﮐــﺮد و ﻣﺘﻌﺎﻗــﺐ آن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﺔ ‪ ٦١٢‬ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ‪ ،‬ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿــﺖ ﮐــﺎرﺑﺮد‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و ﺑﺪون ﻧﺎم ﺑﺮدن از ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺸﺘﺎر ﺻﺎدر ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٦١٢‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارش ‪ ٢٥‬آورﯾﻞ ‪ ١٩٨٨‬ﻫﯿـﺄت اﻋﺰاﻣـﻲ از ﻃـﺮف دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬
‫درﺑﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻨﺎزﻋﺔ ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و ﻋﺮاق؛ ﺑﺎ اﺑﺮاز‬
‫وﺣﺸﺖ از ﻧﺘﺎﯾﺞ )ﺗﺤﻘﯿﻖ( ﻫﯿﺄت ﮐﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣـﻲرود‬
‫و اﯾﻨﮑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﯿﺰاﻧﻲ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺿﺮورت ﻓﻮري رﻋﺎﯾﺖ دﻗﯿﻖ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻣﻨﻊ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺳـﻤﻲ ﯾـﺎ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﺳﻼﺣﻬﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ راﮐﺪ در ‪ ١٧‬ژوﺋﻦ ‪ ١٩٢٥‬در ژﻧﻮ اﻣﻀﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺋﯿـﺪ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﺪاوم ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺸﺪت ﻣﺤﮑﻮم ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺬﮐﻮر در ﭘﺮوﺗﮑﻞ ژﻧﻮ ﻣﻐﺎﯾﺮ اﺳﺖ‪ّ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف ﻃﺒـﻖ ﺗﻌﻬﺪداﺗـﺸﺎن در ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ژﻧـﻮ‪ ،‬از ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺮدن‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در آﯾﻨﺪه ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ از ﮐﻠﯿﺔ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻈﺎرت دﻗﯿﻖ ﺑﺮ ﺻـﺪور ﻣـﻮاد ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﮐـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﺔ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٧/١/٥ ،‬‬

‫‪١٦٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﮑﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ اﻋﻤﺎل ﯾﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻲﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع را زﯾـﺮ ﻧﻈـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ارادة ﺧـﻮد را ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ دوﺑﺎره اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاز ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٦١٢‬ﺑــﺪون آﻧﮑــﻪ از ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺧــﺎص ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان اﺳــﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨــﺪة ﺳــﻼﺣﻬﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪﮔﻲ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺷﮑﺎﯾﺘﻬﺎ‪ .‬ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﯾﺮان درﺧﻮاﺳﺖ ﮐـﺮده‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪاده و ﻫﯿﭻ اﺷﺎرهاي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻘـﺶ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ در اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻤﻬﺎﯾﻲ را ﻣﻮرد ّ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻨﻄﻮق ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﺣﻘﻮﻗﻲ اﻟـﺰامآوري‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻮد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮرا ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوي از ﺗﻌﻬﺪات ﻧﺎﺷﻲ از دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ‬
‫ـ ﯾﻌﻨﻲ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ژﻧﻮ ـ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪ ١.‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺷﻮرا ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎد ﺻﺎدر ﺷﺪة ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫داده اﺳﺖ؛ ﻧﻪ ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﺤﺘﻮاي آن را‪.‬‬
‫ﺑــﺎ اﯾــﻦ ﺣــﺎل‪ ،‬ﺳــﻪ ﻧﮑﺘــﻪ در ﻣــﻮرد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٦١٢‬ﺷــﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟــﻪ اﺳــﺖ؛ ﯾﮑــﻲ اﯾﻨﮑــﻪ از‬
‫ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟــﺚ درﺧﻮاﺳــﺖ ﻣــﻲﺷــﻮد ﺑــﺎ رﻋﺎﯾــﺖ ﺗﻌﻬــﺪات ﺑــﻲﻃﺮﻓــﻲ‪ ،‬از ﺻــﺪور ﻋﻮاﻣــﻞ‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ـ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﻬـﺎي ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ‬
‫ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺑـﺪان ﻧـﺸﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬از‬
‫ّ‬ ‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐـﻪ در ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎي ﻗﺒﻠـﻲ ﺷـﻮرا ﻫـﯿﭻ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮرا دارد‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﯾـﻦ ﺑﻨـﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎي ﺧﻮﯾﺸﺘﻨﺪاري را از ﺧـﻮد ﻧـﺸﺎن داده‪ ،‬از ﻫـﺮ‬
‫ﺟـﺪي‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﯾﺪ و ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨـﮓ ﻣﻨﺠـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ّ‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ورزﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﺗﺴﺮﯾﻊ ﺑﺨـﺸﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﺔ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪ ‪٥‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦١٢‬ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد؛ »در اﯾﻦ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﯿﻬﺎي‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ ﺳـﻼﺣﻬﺎ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ در‬
‫ﺣـﺪ ﻣﻤﮑـﻦ‬‫ﮐﻠﻲ‪ ،‬ﺷﻮرا اﯾﻦ ﺻﻼﺣﯿﺖ را در وﺳـﯿﻌﺘﺮﯾﻦ ّ‬ ‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎم و ّ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻲﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦١٢‬ﺟﺪا ﮐﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫ﺗﻘﺪم زﻣﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ .٥٩٨‬ﮐـﻪ در آن‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ّ‬
‫در ﺟﻨﮓ‪ ،‬از ﺧﻮد ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ّ‬

‫‪١ - Mann.H.Arms Control Verification and the United Nations: The Chemical Weapons Experience of the‬‬
‫‪١٩٨٠ s, C.Y.I.L, ١٩٨٨, P. ٢٠٥.‬‬
‫‪٢ - Mann, Ibid, P. ٢٠٦.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٦١‬‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺎ اﻗـﺪام ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣـﻮاد ‪ ٣٩‬و ‪ ٤٠‬ﻣﻨـﺸﻮر در ﺑﻨـﺪ ﯾـﻚ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر آﺗـﺶﺑـﺲ‬
‫ﻓﻮري و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻗـﺪري ﻋﺠﯿـﺐ و دور از‬
‫روﯾﺔ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﻮرا ﺟﻠﻮه ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٧‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ٢٦) ١٩٨٨‬ﺗﯿﺮ ﻣﺎه ‪ (١٣٦٧‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﺣﻔﻆ ﺟﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاري ﻋﺪاﻟﺖ و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻃـﻮر رﺳـﻤﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ،٥٩٨‬ﻋﺮاق در ﺗﺎرﯾﺨﻬﺎي‬
‫‪ ١٧‬و ‪ ١٨‬ﻣــﻪ‪ ،‬و ‪ ١٦‬و ‪ ١٧‬ژوﺋــﻦ‪ ،‬از ﺳــﻼﺣﻬﺎي ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿــﻪ اﯾــﺮان )ﺑــﻮﯾﮋه ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿــﺎن(‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﯿﺄت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﻋﺰام ﺷـﺪ و ّادﻋﺎﻫـﺎي اﯾـﺮان را‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﭘﯿﺶ از رﺳﯿﺪﮔﻲ ﺷﻮرا ﺑﻪ ﮔـﺰارش اﯾـﻦ ﻫﯿـﺄت‪ ،‬ﻋـﺮاق دوﺑـﺎره ﻣﻨﻄﻘـﺔ‬
‫»ﺷﯿﺦ ﻋﺜﻤـﺎن« )ﻣﺠـﺎور ﺷـﻬﺮ اﺷـﻨﻮﯾﻪ( را ﺑﻤﺒـﺎران ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﮐـﺮد ﻫﯿـﺄت اﻋﺰاﻣـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‪،‬‬
‫دوﺑﺎره ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﯾﺮاﻧﻲ را در ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻣﺠﺎور ﯾﻚ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎﯾﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ دﻓﺎع ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻗـﺮار داد‪ .‬ﺑﻤﺒـﺎران اﺧﯿـﺮ‪،‬‬
‫درﺳﺖ ﻫﺠﺪه روز ﭘﺲ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ اﻣـﺮ‪،‬‬
‫ﺑــﺎ ﻣﻔــﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﻣﻐــﺎﯾﺮ ﺑــﻮد؛ ﭼــﺮا ﮐــﻪ ﻋــﺮاق آن را در ‪ ٢٤‬اوت ‪ ٢٣) ١٩٨٧‬ﻣــﺮداد ‪(١٣٦٦‬‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٦٢٠‬‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﮔﺰارﺷـﻬﺎي ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ اﻋﺰاﻣـﻲ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٢٦‬اوت‬
‫‪ (١٣٦٧/٦/٤) ١٩٨٨‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٦٢٠‬را ﺻﺎدر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺘﻦ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٦١٢‬ﺧﻮد و ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﮔﺰارﺷـﻬﺎي ‪ ٢٠‬و ‪ ٢٥‬ژوﺋﯿـﻪ‬
‫و ‪ ١٩‬اوت ‪ (S/٢٠١٣٤. Add. I, S/٢٠٠٦٣, Add. I, S/٢٠٠٦٠) ١٩٨٨‬ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎي اﻋﺰاﻣـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ّادﻋﺎﻫﺎي اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻨﺎﻗـﺸﺔ ﻣﯿـﺎن ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺎ اﺑـﺮاز ﺗﺄﺳـﻒ ﻋﻤﯿـﻖ از ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻫﯿﺄﺗﻬـﺎ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻨﺎﻗـﺸﺔ ﻣﯿـﺎن اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺗـﺪاوم ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﭼﻨـﯿﻦ اﺳـﺘﻔﺎدهاي ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺷﺪت و ﺗﮑﺮار ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑـﺎ اﺑـﺮاز ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﻋﻤﯿـﻖ از ﺧﻄـﺮ اﺳـﺘﻔﺎدة‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در آﯾﻨـﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺬاﮐﺮات ﺟـﺎري ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ‬
‫‪١٦٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح درﺑﺎرة ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺒﺎر ﮐﺮدن ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺧـﻮد ﺑـﺮاي ﭘﺎﯾـﺎن دادن‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮدي آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺰم راﺳﺦ ﺟﻬﺖ ّ‬
‫ﺑــﻪ ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺳــﻼﺣﻬﺎي ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ و آﯾﻨــﺪه ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﺗﻌﻬــﺪات‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼح ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻨﺎﻗـﺸﺔ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق را ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻌﻬـﺪات ﭘﺮوﺗﮑـﻞ‬
‫ﺳﻤﻲ و دﯾﮕﺮ ﮔﺎزﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ در ﺟﻨـﮓ‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎرﻫﺎي ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪة ّ‬
‫ﮐــﻪ در ‪ ١٧‬ژوﺋــﻦ ‪ ١٩٢٥‬در ژﻧــﻮ اﻣــﻀﺎ و ﻧﯿــﺰ ﺑــﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﺔ ‪ ٦١٢‬ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﻣﻐــﺎﯾﺮ اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺪت ﻣﺤﮑﻮم ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ّ‬
‫‪ ٢‬ـ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻫﺮ دوﻟﺖ ﻋﻀﻮ‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﺗﻤـﺎم اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺳﻤﻲ و ﻧﻘﺾ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩٢٥‬ژﻧﻮ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ‬ ‫از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑﺎﮐﺘﺮوﻟﻮژﯾﻚ و ّ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﻋﺮﻓـﻲ‪ ،‬ﺑـﺴﺮﻋﺖ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آورد ﺗـﺎ ﺷـﻮاﻫﺪ را‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﺘﺎﯾﺞ را ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ از ﺗﻤﺎﻣﻲ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﻈـﺎرت ﺷـﺪﯾﺪي اﻋﻤـﺎل ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻮﯾﮋه در ﻣـﻮرد‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي درﮔﯿﺮ‪ ،‬و ﺑﺨﺼﻮص زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده آﻧﻬﺎ از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﻣﻐﺎﯾﺮت ﺑﺎ‬
‫ﺗﻌﻬﺪات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﻘﺘـﻀﻲ دال ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﻣـﺮ در دﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪ ،‬در ﺻـﻮرت ارﺗﮑـﺎب ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫‪ ٤‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻲﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ّ‬
‫ّ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در آﯾﻨﺪه در ﻣﻐﺎﯾﺮت ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬از ﺳﻮي ﻫـﺮ ﮐـﺲ‬
‫و ﻫــﺮ زﻣــﺎن‪ ،‬ﻣــﺴﺄﻟﻪ را ﺑــﺴﺮﻋﺖ ﻣــﻮرد ﺑﺮرﺳــﻲ ﻗــﺮار داده و ﻣﻄــﺎﺑﻖ ﺑــﺎ ﻣﻨــﺸﻮر ﻣﻠــﻞ ﻣﺘﺤــﺪ‪،‬‬
‫اﻗﺪاﻣﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺆﺛﺮي را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٢٠‬ﺟﺪاي از ﻧﻘﺎﯾﺺ اﺳﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﺳـﻨﺪي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ در‬
‫ﻣﮑﺮر ﻋﺮاق از ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺮاد ﻏﯿـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬ ‫ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل اﺳﺘﻔﺎده ّ‬
‫اﯾﺮان ﺻﺎدر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺷﻮرا ﺑﺮاي ّاوﻟﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻠﻮﯾﺤﻲ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺪم ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﺬاﮐﺮات درﺑـﺎرة ﺧﻠـﻊ ﺳـﻼح ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ داﻧـﺴﺖ و‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺟﺎري در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﻠﻊ ﺳﻼح در ﻣﻮرد ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٦٣‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫و اﻧﺒﺎر ﮐﺮدن ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮدي آﻧﻬﺎ را ّ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ راﻫﺒﺮد ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﺻﺪام را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻧﻘﺶ اﻣﺎم راﺣﻞ )ره( را در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮي ﺧـﺎك ﻣـﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ از دﺷـﻤﻦ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﭼﺮا اﯾﺮان ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؟‬

‫‪ ١‬ـ ﻗﺎﺳﻢ زﻣﺎﻧﻲ ـ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ج‪.‬ا‪.‬ا‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.١٠٥‬‬
‫‪١٦٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫روﯾﮑﺮد ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺟﻨﮓ و ﻋﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﻫﺪف ﻋﻤﺪه اﯾـﺮان از ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﺮونﻣـﺮزي‪ ،‬اﻋﺘـﺮاف‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﻣـﺎدي و ﻣﻌﻨـﻮي اﯾـﺮان‪ ،‬و ﺗـﺼﻤﯿﻤﻲ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ از ﺳـﻮي‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ و ﺗﻨﺒﯿـﻪ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺸﻮر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ‬
‫و ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻌﻘﻮل و ﻋﺎدﻻﻧﻪ آن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻨﻚ در اﯾﻦ ﻓـﺼﻞ واﮐـﻨﺶ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را در اداﻣﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﻲ ﻣﻲﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫و ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ راه ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت اﯾﺮان و ﻋـﺮاق را ﻣـﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٥٢‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ در اوﺿﺎع روﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﯾﺮان ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ دﺑﯿﺮ ﮐـﻞ وﻗـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ارزﺷـﯿﺎﺑﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‬
‫ﺑــﺮاي ﻣﺘﻮﻗــﻒ ﺳــﺎﺧﺘﻦ ﺣﻤــﻼت ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣــﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺟــﻮاب ﻣﺜﺒــﺖ از دو ﻃــﺮف درﯾﺎﻓــﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ رواﺑﻂ رﺳﻤﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎ و رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ از اﮐﺘﺒﺮ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٤‬ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ رواﺑﻂ در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺴﺎس ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ و ﺳﺆال ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺮح ‪ ٨‬ﻣﺎدهاي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‬

‫از ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻃﺮح ﻫﺸﺖ ﻣﺎدهاي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗـﺖ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ اواﺳـﻂ‬
‫ﻣﺎرس ‪ ١٩٨٥‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ آن را ﺑﻪ وزاري ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﺎ ﻗﯿـﺪ »ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ« ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ اراﺋﻪ داد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻫﺮ دو ﻃﺮف اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﺔ ﺟﻨﮓ و ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ ﻣﺼﻤﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻈﺮ‬
‫آﻧﺎن در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺼﻮل آن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف آﮔﺎﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺘﻬﺎي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮد‪ ،‬و ﻧﯿـﺰ ﺗﻌﻬـﺪات ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ اﺧﻼﻗﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻼﺷـﻬﺎي ﺧـﻮد را در ﺟﻬـﺖ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٦٥‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎ ﻣـﺸﻮرت ﺑـﺎ ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﻣﺒـﺬول دارد و ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﯾﻲ ﺑـﺮاي ﺗـﺪارك ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎﺗﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮاي ﻣﺴﺄﻟﻪ اراﺋﻪ دﻫﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮔﺎﻣﻬﺎي زﯾﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻫــﺮ دو ﻃــﺮف از ﻣﺠــﺎري ﻣﺤﺮﻣﺎﻧــﻪ‪ ،‬ﻗﺒــﻞ از ‪ ٢٥‬ﻣــﺎرس ‪ ،١٩٨٥‬ﺑــﻪ دﺑﯿﺮﮐــﻞ اﻃــﻼع‬
‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد ﮐــﻪ ﮐﻠﯿــﺔ ﺣﻤـﻼت ﻋﻠﯿــﻪ ﻣﺮاﮐــﺰ ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﻗﺒــﻞ از ﺳــﺎﻋﺖ ‪ ٢٣/٥٩‬روز ‪٢٦‬‬
‫ﻣﺎرس ‪) ١٩٨٥‬ﺑﻪ وﻗـﺖ ﮔﺮﯾﻨـﻮﯾﭻ( ﻗﻄـﻊ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻣﺠـﺪد ﺗﻮاﻓـﻖ ‪ ١٢‬ژوﺋـﻦ‬
‫‪ ١٩٨٤‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺻﺒﺢ روز ‪ ٢٧‬ﻣﺎرس دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف از ﻣﺠـﺎري ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ‪ ٢٦‬ﻣـﺎرس ‪ ،١٩٨٥‬ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ اﻃـﻼع‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﻬﺪﯾـﺪات ﻋﻠﯿـﻪ ﻫﻮاﻧـﻮردي ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ را در ﻓـﻀﺎي ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ‪ ،‬از‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٢٣/٥٩‬روز ‪ ٣١‬ﻣﺎرس ‪) ١٩٨٥‬ﺑﻪ وﻗﺖ ﮔﺮﯾﻨﻮﯾﭻ( ﻗﻄﻊ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫را ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ از وﺻﻮل ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺪر‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻫﺮ دو ﻃﺮف از ﻣﺠﺎري ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ‪ ٨‬آورﯾﻞ ‪ ،١٩٨٥‬ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮد را ﺑـﻪ رﻋﺎﯾـﺖ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩٢٥‬ژﻧـﻮ در ﻣـﻮرد ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﻮﻟﻮژﯾـﻚ ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‬
‫اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬و ﻫـﯿﭻ ﯾـﻚ از ﻃـﺮﻓﯿﻦ از‬
‫آن اﺳﺘﻔﺎدة ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻫﺮ دو ﻃـﺮف از ﻣﺠـﺎري ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ‪ ١٦‬آورﯾـﻞ ‪ ،١٩٨٥‬ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ اﻃـﻼع‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﺢ ﺗﺠﺎري ﺑﺎ ﻫـﺮ ﭘـﺮﭼﻢ و ﻫـﺮ ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ‬
‫ﮐــﻪ ﺑــﯿﻦ ﺗﻨﮕــﻪ ﻫﺮﻣــﺰ و ﺑﻨــﺎدر ﮐﻠﯿــﺔ ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺳــﺎﺣﻠﻲ از ﺟﻤﻠــﻪ دو ﻃــﺮف‪ ،‬رﻓــﺖ و آﻣــﺪ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٢٣/٥٩‬دوﺷـﻨﺒﻪ ‪ ٣٠‬آورﯾـﻞ ‪) ١٩٨٥‬ﺑـﻪ وﻗـﺖ‬
‫ﮔﺮﯾﻨﻮﯾﭻ( ﺑﻪ ﻣﻮارد اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ دﺑﯿﺮﮐﻞ آن را اﻋـﻼم ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﻫﺮ دو ﻃـﺮف از ﻣﺠـﺎري ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ‪ ١٦‬آورﯾـﻞ ‪ ،١٩٨٥‬ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ اﻃـﻼع‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﮐﻪ در اﺻﻮل ﺑﺎ ﺧﻮدداري از ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﺑﻨـﺎدر ﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻟﻬـﺎ و ﺗـﺴﻬﯿﻼت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت اﯾـﻦ اﻣـﺮ از ﺳـﺎﻋﺖ ‪ ٢٣/٥٩‬روز ‪ ٣٠‬آورﯾـﻞ ‪ ١٩٨٥‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫــﺮ دو ﻃــﺮف ﺗــﺎ ﻗﺒــﻞ از ‪ ١٦‬آورﯾــﻞ ‪ ،١٩٨٥‬ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑــﺮاي ﺑﺤــﺚ ﺑــﺎ دﺑﯿــﺮ ﮐــﻞ در‬
‫ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﺑﻨـﺎدر‪ ،‬ﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻟﻬـﺎ و ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط و روﺷﻬﺎي اﺟﺮاﯾﻲ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٦٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٧‬ـ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اول آورﯾﻞ ‪ ،١٩٨٥‬ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ اﻃـﻼع ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻤﯿﺘــﺔ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﺻــﻠﯿﺐ ﺳــﺮخ ﺑــﺮاي اﻧﺠــﺎم ﺗﺮﺗﯿﺒــﺎت ﻣﺒﺎدﻟــﺔ اﺳــﺮاي ﺟﻨﮕــﻲ ﺑــﺮ اﺳــﺎس‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺳﻮم ژﻧﻮ ‪ ١٩٤٩‬ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬ﭼﺎرﭼﻮب و‬
‫ﻧﺤﻮة اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﻫﺮ دو ﻃـﺮف ﺑـﺎ اﻟـﺰام و ﺗﻌﻬـﺪ و ﺑـﺎ ﻗـﺼﺪ اﺟـﺮاي ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت ﻣـﺬﮐﻮر در ﻓـﻮق آن را‬
‫ﻣﻲﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻃﺮﯾﻘﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ آن ارﺗﺒـﺎط ﻣـﺴﺘﻤﺮ ﺑـﺎ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻣﺬاﮐﺮه در ﺧﺼﻮص رﻋﯿـﺎت اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت و ﮔﺎﻣﻬـﺎي ﺑﻌـﺪي ﺑـﺮاي ﻋـﺎديﺳـﺎزي وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﻫﺸﺖ ﻣﺎدهاي اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﻟـﯿﮑﻦ در واﻗـﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش و اﺑﺘﮑﺎر دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ در اﯾـﻦ ﻃـﺮح ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳـﻲ و رﯾـﺸﻪاي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ در ﭘـﺎراﮔﺮاف آﺧـﺮ ﺑـﻪ ﻃـﻮر اﺟﻤـﺎل »ﺑـﻪ ﮔﺎﻣﻬـﺎي‬
‫ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﻋﺎدي ﺳﺎزي وﺿﻌﯿﺖ« اﺷﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﻃـﺮح ﺑـﺮاي ﮐـﺎﻫﺶ آﻻم‬
‫و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨـﮓ ﺑـﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤـﻮع ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻃـﺮح را ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و‬
‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﺟﺮاي آن اﻋﻼم داﺷﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾـﺮان ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي اﻧـﺴﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ﺗﻮﺳـﻂ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ ﻓﻀﺎي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‬
‫داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻘﺶ و اﻫﻤﯿﺖ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻠﻮه ﻣـﻲﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫ّاﻣﺎ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﭘﺬﯾﺮش آن ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٥٨٢‬‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٨‬ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٦٤/١١/٢٠‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺎو آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﺮف ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺪي ﻓﺎو در ﺧﺎك ﻋﺮاق و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﻲ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺎو ﺑـﻪ وﺳـﻌﺖ ‪ ٧٠٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﮔﺮدﯾـﺪ و اﯾـﻦ ﯾﮑـﻲ از ﻣـﻮﻓﻘﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻲ و رواﻧﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﺑـﺮ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺣﺘﻲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮔﺬاﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ارﺗﺒﺎط درﯾﺎﯾﻲ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﺮاق‬
‫ﺑﺎ ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻗﻄﻊ ﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﻪ ﺑﺼﺮه و ﻣﺮز ﻋﺮاق ﺑﺎ ﮐﻮﯾﺖ ﻧﺰدﯾﻚ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﭘﯿﺮوزي اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮد ﮐـﻪ ﭼﻨـﺪ روز ﭘـﺲ از آن‪ ،‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﻪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٦٧‬‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺮاق و ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮي اﺗﺤﺎدﯾﺔ ﻋﺮب )اردن‪ ،‬ﺗﻮﻧﺲ‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺶ‪،‬‬
‫ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‪ ،‬و ﯾﻤﻦ ﺷﻤﺎﻟﻲ( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ داد‪ .‬ﺟﻠﺴﺎت ﺷﻮرا ﻧﺰدﯾـﻚ ﺑـﻪ دو‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻃﻲ آن ﻋﺪهاي از اﻋﻀﺎي اﺗﺤﺎدﯾﺔ ﻋـﺮب و ﻧﯿـﺰ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ اﺗﺤﺎدﯾـﻪ‬
‫آﻗﺎي ﺷﺎذﻟﻲ ﻗﻠﯿﺒﻲ‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎي ﺧﻮد در ﺷﻮرا اﯾـﺮان را ﻣﺘﺠـﺎوز ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫اﺟﺮاي ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻨﺸﻮر در ﻣﻮرد ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﺮان در ﺑﺤﺜﻬـﺎي ﺷـﻮرا‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﻧﻈﺮﯾـﺎت ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻏﯿـﺮﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻃﺮﯾـﻖ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ و ﺑﻌـﻀﻲ از‬
‫اﻋﻀﺎي ﺷﻮرا ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻃﺮح ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ﮐﻪ در اﺻﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه اﺗﺤﺎدﯾـﺔ ﻋـﺮب ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﻲ در ﻋﺒﺎرات و ﮐﻠﻤﺎت در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٤‬ﻓﻮرﯾﺔ ‪ (١٣٦٤/١٢/٥) ١٩٨٦‬در ﺟﻠـﺴﺔ‬
‫‪ ٢٦٦٦‬ﺷﻮرا ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق«‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺷﺶ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣـﺎﺑﯿﻦ اﯾـﺮان‬
‫و ﻋﺮاق را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ و در ﻣﻮرد آن ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﻲ اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺷـﺪن درﮔﯿـﺮي ﺑـﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر ﮐـﻪ ﻣﻨـﺘﺞ ﺑـﻪ ﺗﻠﻔـﺎت‬
‫ﻣـﺎدي و ﺑـﻪ ﻣﺨـﺎﻃﺮه اﻓﺘـﺎدن ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺟﺎﻧﻲ و ﺧـﺴﺎرات ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﺔ ّ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﻣﻔﺎد ﻣﻨﺸﻮر و ﺑﻮﯾﮋه ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎ ﺑﺮاي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺧﻮد از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺻﻠﺢ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫـﺮ دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق اﻋـﻀﺎي ﭘﺮوﺗﮑـﻞ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺴﻤﻮم و دﯾﮕﺮ ﮔﺎزﻫﺎ و ﻣـﻮاد ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ در ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﻣﻨﻌﻘـﺪه در ‪١٧‬‬
‫ژوﺋﻦ ‪ ١٩٢٥‬در ژﻧﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑــﺎ ﺗﺄﮐﯿــﺪ ﺑــﺮ اﺻــﻞ ﻏﯿــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ ﻗﺒــﻮل ﺑــﻮدن ﮐــﺴﺐ ﺳــﺮزﻣﯿﻦ از راه زور‪ ،‬ﺑــﺎ ﻣﻼﺣﻈــﺔ‬
‫ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮاﻧﻪاي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ١‬ـ از اﻗﺪاﻣﺎت اوﻟﯿﻪاي ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺑـﺮوز ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺷـﺪ‪ ،‬اﻇﻬـﺎر ﺗﺄﺳـﻒ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ و از اداﻣﺔ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﺘﺄﺳﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٦٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ از ﺗــﺸﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎزﻋــﻪ‪ ،‬ﺑﺨــﺼﻮص ﺗﻬﺎﺟﻤــﺎت ارﺿــﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒــﺎران ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﺻــﺮﻓﺎً‬
‫ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺑﻲﻃﺮف و ﯾﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﮐﺸﻮري‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻣﻘﺮرات اﻧﺴﺎن‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺔ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﻣـﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﺑﺨـﺼﻮص اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼﺣﻬﺎي‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪات ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩٢٥‬ژﻧﻮ اﺑﺮاز ﺗﺄﺳﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ از اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ آﺗـﺶﺑـﺲ ﻓـﻮري‪ ،‬ﺗﻮﻗـﻒ ﻫﻤـﺔ ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت در زﻣـﯿﻦ‪،‬‬
‫درﯾﺎ و ﻫﻮا و ﻋﻘﺐ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪة ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﺪون درﻧﮓ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ درﺧﻮاﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﺟﺎﻣﻊ اﺳﺮاي ﺟﻨﮕﻲ ﻇﺮف ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﭘﺲ از ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﻣﺨﺎﺻﻤﺎت ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻤﯿﺘﺔ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﻠﯿﺐ ﺳﺮخ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﻮراً ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎزﻋـﻪ را ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﺑـﺎ ﻫـﺮ‬
‫وﺳﯿﻠﺔ دﯾﮕﺮ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ ﻣﺤﻮل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎي در ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاي ﮐﻤﻚ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫دو ﻃﺮف در ﺟﻬﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اداﻣﻪ داده‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﻪ ﺷﻮرا اﻃﻼع دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕـﺮ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﻲﮔـﺮدد ﮐـﻪ ﻣﻨﺘﻬـﺎي ﺧﻮﯾـﺸﺘﻨﺪاري را از‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬از ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻋﻤﻠـﻲ ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗـﺸﺪﯾﺪ و ﮔـﺴﺘﺮده ﺷـﺪن ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺟﺪاً اﺟﺘﻨﺎب ورزﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﻓﻌﻠﻲ را ﺗﺴﺮﯾﻊ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻲﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻄﺒﯿﻘﻲ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺎدر ﺷﺪه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫»ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﯿـﺰ ﻫﻤـﺎن »وﺿـﻌﯿﺖ ﻣـﺎﺑﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق« اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ »ﺗﻮﺻﯿﻪ« اﺳﺖ و اﺻﻞ ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺗﻮﺳـﻂ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ رﺳـﻤﺎً ﻣﺤﮑـﻮم‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ و وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﻲ ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺬا اﺻﻞ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ ٥١‬ﻣﻨﺸﻮر ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ )‪٥٨٨ (١٩٨٦‬‬

‫ﻋــﺪم ﭘــﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٨٢‬از ﺳــﻮي ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان‪ ،‬اوﺿــﺎع ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺗﯿﺮهﺗﺮ ﮐﺮد ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن اﻋﺰاﻣـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ وﻗـﺖ ﮔـﺰارش‬
‫ﺧﻮد در ﺧﺼﻮص ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﺗﺴﻠﯿﻢ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٦٩‬‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل آن رﺋـﯿﺲ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﺧـﻮﺑﻲ را دال ﺑـﺮ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼح‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٩‬اوت ‪ ١٩٨٦‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧــﻲ ﺧــﻮد را اﻓــﺰاﯾﺶ داﻣﻨــﻪ درﮔﯿــﺮي در ﺟﻨــﮓ و ﮔــﺴﺘﺮش ﺣﻤــﻼت ﺑــﻪ ﮐــﺸﺘﻲﻫــﺎي‬
‫ﺗﺠﺎرﺗﻲ و اﻫﺪاف ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ اﺑﺮاز داﺷﺖ و از ﺗﻼشﻫﺎي ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺑـﻮﯾﮋه در زﻣﯿﻨـﺔ‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮔﺮوه ﻫﻔـﺖ ﻧﻔـﺮي اﺗﺤﺎدﯾـﻪ ﻋـﺮب در ﻣـﺎه اﮐﺘﺒـﺮ‬
‫‪ ١٩٨٦‬ﺑﺤﺚ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق و اﯾـﺮان را ﻣﺠـﺪداً آﻏـﺎز ﮐـﺮد‪ .‬در ﺟﻠـﺴﻪ ﻣـﻮرخ‬
‫ﺳﻮم اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٩٨٦‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻃﻲ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻋﻤﻖ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و ﺗﻮﺳﻌﺔ داﻣﻨﻪ درﮔﯿﺮي ﺑﯿـﺎن داﺷـﺖ‪ .‬ﺟﻠـﺴﺎت‬
‫ﺷﻮرا ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٨٨‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺸﺘﻢ اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٩٨٦‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق«‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮرا ﺑﯿﺶ از ﺷﺶ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع را زﯾـﺮ ﻧﻈـﺮ داﺷـﺘﻪ و‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد آن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻋﻤﯿﻖ از ﺑﻪ درازا ﮐﺸﯿﺪن و ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﺟﺎﻧﻲ و ﺧﺴﺎرات ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﺎدي ﺷﺪه و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ اﻧﺪاﺧﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﻬﺪ دول ﻋﻀﻮ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮد از ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﯾـﺎ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد زور ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﯾﺎ اﺳـﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﻫـﺮ ﮐـﺸﻮري ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻫـﺮ روش‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﻣﻔﺎد ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻤﺔ اﻋﻀﺎ ﺑﺮاي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮد از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐـﻪ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﻋـﺪاﻟﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻧﯿﻔﺘﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬دول ﻋـﻀﻮ ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫اوﻟﯿﺔ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ را در ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫‪١٧٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺎ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺗﻼﺷﻬﺎي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺣﻠﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪،‬‬
‫‪ ١‬ـ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﺑﻪ اﺟﺮاي ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون درﻧـﮓ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ )‪ ٥٨٢ (١٩٨٦‬ﮐـﻪ در ‪٢٤‬‬
‫ﻓﻮرﯾﺔ ‪ ١٩٨٦‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ﻣـﺬﮐﻮر در‬
‫ﻓﻮق ﺗﻼﺷﻬﺎﯾﺶ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺎ ‪ ٣٠‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٦‬ﺑﻪ ﺷﻮرا ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻲﮔﯿـﺮد ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺮرﺳـﻲ ﮔـﺰارش دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ و ﺷـﺮاﯾﻂ اﺳـﺘﻘﺮار ﺻـﻠﺤﻲ‬
‫ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯿﺎن دو ﮐﺸﻮر ﻃﺒﻖ ﻣﺸﻨﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و اﺻﻮل ﻋﺪاﻟﺖ و ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻄﺒﯿﻘﻲ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻧﯿـﺰ ﻫﻤﭽـﻮن ﺳـﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻗﺒﻠـﻲ »وﺿـﻌﯿﺖ ﻣـﺎﺑﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق« اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ »ﺗﻮﺻﯿﻪ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻓﺎﺻﻠﺔ زﻣﺎن ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬ﺗﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٢‬ﻫﻔﺖ ﻣﺎه و دوازده روز اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻤﻲ اﺳﺖ )ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﻗﺒﻠﻲ آن ﯾﻌﻨﻲ‬
‫‪ ٥١٤‬از ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬ﺗﺎ ‪ ٥٨٢‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ(‬
‫‪ ٤‬ـ از ﻧﻈﺮ ﺣﺠﻢ و ﺗﻌﺪاد ﮐﻠﻤﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ از‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در زﻣﺎن ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ‪ ٥٨٨‬و ﺣﺘـﻲ در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ٥٨٢‬ﺗﺎ ‪ ٥٨٨‬آﻧﭽﻨﺎن اﻫﻤﯿﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻫـﺮاس ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬ﻣﺒﺎدرت ورزد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪ و ﻗﺮﯾﻨـﻪاي‬
‫در دﺳــﺖ ﻧﯿــﺴﺖ ﮐــﻪ اﯾــﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ را ﻫﻤﭽــﻮن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﻗﺒﻠــﻲ ﻣــﺮﺗﺒﻂ ﺑــﺎ وﺿــﻌﯿﺖ در‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﺄن ﻧﺰول اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬را ﻧﯿﺰ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي ﻧﺒـﺮد ﺑـﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در اﺟﻼس ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ‪ ٥٨٨‬ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪات اﯾﺮان ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺣﻤﻠﺔ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز و ﻧﻬﺎﯾﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٨٨‬ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻋﻨـﻮان »وﺿـﻌﯿﺖ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق« اﺳﺖ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈـﻢ ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ آن ﺷـﺒﯿﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪٥٨٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧١‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖ اﺟﺮاﯾﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺎزهاي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﮔﺰارش‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ و ﻟﺰوم ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ ﺑﺎدوام در ﺑﻨﺪ ﺳﻮم آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٨٨‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﻪ وزراي اﻣﻮر ﺧﺎرﺟـﺔ ﻫـﺮ دو‬
‫ﮐﺸﻮر اﺑﻼغ ﺷﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﻮاﺿﻊ آﻧﺎن در ﻗﺒﺎل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٢‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃـﺮح ﻫـﺸﺖ‬
‫ﻣﺎدهاي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﺳﺘﻔﺴﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٣‬اﮐﺘﺒﺮ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ ﻋﺮاق ﻃـﻲ ﻧﺎﻣـﻪاي‬
‫ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﻋﻼم داﺷﺖ‪» :‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬را ﮐﻪ ﻣﺒﯿﻦ اﺗﻔـﺎق ﻧﻈـﺮ ﻣﺠـﺪد ﺟﺎﻣﻌـﺔ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل ﺻﻠﺤﻲ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﭘﺎﯾﺪار ﺑﯿﻦ ﻋﺮاق و اﯾﺮان ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻣﻨـﺸﻮر‬
‫و اﺻﻮل ﻋﺪاﻟﺖ و ﺻﻠﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ دوﻟﺖ ﻋﺮاق راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ‪ ٥٨٢‬ﻫﻤـﺎن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺎﻣﻪ ﻣـﻮرخ ‪ ٥‬ﻣـﺎرس ‪ (S/١٧٨٩٧) ١٩٨٦‬اﻋـﻼم ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﺧـﺼﻮص ﻃـﺮح‬
‫ﻫﺸﺖ ﻣﺎدهاي‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐـﻪ ﻗـﺒﻼً اﻋـﻼم ﮐـﺮدهاﯾـﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ وﺳـﯿﻠﻪاي ﻋﻤﻠـﻲ و‬
‫ﻣﺘﻮازن ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﻞ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ و ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﮐﻪ ﻫﺪف ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٢‬اﺳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪«.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺎ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﺑﺮاز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮﺿﻊ اﯾﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪:٥٨٨‬‬

‫در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٥‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٦‬ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻠﮕﺮاف ﻣﻮرخ ‪ ٨‬اﮐﺘﺒﺮ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ از ﻃﺮف وزﯾﺮ اﻣـﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﺔ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان داده ﺷـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻧﺎﻣـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﮐﺸﯿﺪ ﺷﺪه و ﻣﻮاﺿﻊ ﺗﻔﺼﯿﻠﻲ اﯾـﺮان راﺟـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ذﮐﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ آن ﺧﺎﻟﻲ از ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎﯾﻠﻢ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤـﻪ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب و اﻋﻀﺎي ﻣﺸﺨﺺ و ﺑﺎﻧﻔﻮذي از ﺷـﻮرا‪،‬‬
‫وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺠـﺎوز ﯾـﺎ ﻓـﺸﺎر ﺑـﻪ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﺮاي ﺑﯿـﺮون ﺑـﺮدن‬
‫ﻓــﻮري ﻗــﻮاﯾﺶ از ﺳــﺮزﻣﯿﻦ ﻣــﺎ ﻧﮕﺮدﯾــﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﻋﺎﻣــﻞ ﻓــﺸﺎري ﺑــﻪ ﺟﻤﻬــﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺘﺠﺎوز را از ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻘﺾ ﭘﯿﻤﺎﻧﻬﺎي دو ﺟﺎﻧﺒـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐ ـﺸﻮر ﻣــﻦ و ﻧﯿــﺰ ﻧﻘــﺾ ﻣﻘــﺮرات و ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﻧﺠــﺎت ﺑﺨــﺸﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آﺷﮑﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎوز در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﻪ در ‪ ٢٢‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺑـﻪ‬
‫وﺳــﯿﻠﺔ ﻋــﺮاق ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ و ﻗــﺴﻤﺘﻬﺎي ﻋﻤــﺪهاي از ﭘــﻨﺞ اﺳــﺘﺎن ﻣﻬــﻢ‬
‫‪١٧٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان اﺷﻐﺎل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺎ ﺳﮑﻮت و رﺿـﺎﯾﺖ‬

‫ﺿﻤﻨﻲ ﺧﻮد‪ ،‬زﻣﺎن ﻻزم را ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺮاﻗﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد در داﺧﻞ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ )‪٤٧٩ (١٩٨٠‬‬
‫را ﺻــﺎدر ﮐــﺮد ﮐــﻪ در آن ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﻣﺘﺠــﺎوز ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻧﮕﺮدﯾــﺪ و از ﻧﯿﺮوﻫــﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ ﻧﯿﺰ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﻧﯿﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ آﺗﺶﺑﺲ ﺳﻌﻲ در آن داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣـﺮدم ﻣﻈﻠـﻮم اﯾـﺮان را از ﺣـﻖ‬
‫دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ ٥١‬ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ روي ﺷﮑﻲ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﺮان ﺑﺮاي آزادﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي‬
‫ﺧﻮد و اﺳﺘﻘﺮار ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ روي ﺗﻼﺷﻬﺎ و ﻓﺪاﮐﺎريﻫﺎي ﺧﻮد ﺣﺴﺎب‬
‫ﮐﻨﻨــﺪ و ﻧــﻪ روي ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ‪ .‬ﭘــﺲ از ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﺔ ‪،٤٧٩‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐـﻪ ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎي ﻋﻤـﺪهاي از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ اﯾـﺮان در اﺷـﻐﺎل ﻋـﺮاق ﺑـﻮد و‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﻤﺪة اﯾﺮان ﻧﻈﯿﺮ آﺑﺎدان‪ ،‬دزﻓﻮل و ﺷﻮش در ﺟﻨﻮب ﺗﺎ ﺑﺎﺧﺘﺮان در‬
‫ﻏﺮب و ﺳﺮ ﭘـﻞ ذﻫـﺎب در ﺷـﻤﺎل ﻫـﺪف ﻣﻮﺷـﮑﻬﺎ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﺔ ﻋـﺮاق ﺑـﻮد و‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺎﻧﻲ ﻓﺮاوان و ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻤﺪهاي ﺑﻪ ﺑـﺎر آورد‪ ،‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫دﻟﯿﻠﻲ ﺑﺮاي ﻧﮕﺮاﻧﻲ در زﻣﯿﻨﻪ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل‬
‫ﭘﺲ از آزادي ﺧﺮﻣﺶ و اﺧﺮاج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺮاﻗﻲ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻋﻤـﺪة‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﺗﻌﺠﺐ دوﻟﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ آﻧﭽﻨﺎن ﻧﮕﺮان ﺻﻠﺢ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺔ اﺿﻄﺮاري ﺷـﻮرا ﺗـﺸﮑﯿﻞ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ )‪(١٩٨٢‬‬
‫‪ ٥١٤‬ﺻﺎدر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﮐـﻪ ﻓـﺪاﮐﺎريﻫـﺎي ﻣـﺮدم ﻣـﺎ‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮرا ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺘﻬﺎي ﻧﻬـﺎدي ﺧـﻮد اﻓﺘـﺎد و‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﻣﻄـﺮح ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ روﺣﯿﺔ ارﺗﺶ ﺷﮑـﺴﺖ ﺧـﻮردة ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺑـﺎ ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﯾـﻚ ﻣﺮﺟـﻊ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﺎﻻ ﺑﺒـﺮد‪ .‬ﺑـﺮ‬
‫اﺳــﺎس ﺑﺮﺧــﻮرد دوﮔﺎﻧــﻪ و ﻣﻮﺿــﻊ ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧــﺔ ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي‬
‫دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ ﮐـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ آن ﻓﻘـﻂ ﺣﻤﺎﯾـﺖ از ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﻫـﻮاﯾﻲ و ﻣﻮﺷـﮑﻲ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮐـﺎرﺑﺮد وﺳـﯿﻊ و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧٣‬‬

‫ﻣﮑﺮر ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪ اﻣﻨﯿﺖ ﻫﻮاﻧﻮردي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬ﺣﻤـﻼت ﺑـﻪ‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـــﺎي ﻣـــﺴﺎﻓﺮﺑﺮي‪ ،‬ﺣﻤـــﻼت ﺑـــﻪ ﺗﺄﺳﯿـــﺴﺎت اﺗﻤـــﻲ ﮐـــﻪ ﺑـــﺎ ﻣﻘﺎﺻـــﺪ‬
‫ﺻﻠﺢﺟﻮﯾﺎﻧﻪ اﺣﺪاث ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻤـﻼت ﺑـﻪ ﮐـﺸﺘﻲﻫـﺎي ﺗﺠـﺎرﺗﻲ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺛﺎﻟﺚ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ﺳﻮﺀ رﻓﺘﺎر ﺑﻪ اﯾﺮان و ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺧﺮاج‬
‫دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻋﺮاﻗﻲ ﺑـﻪ اﯾـﺮان و ﺟﻨﺎﯾـﺎت ﺟﻨﮕـﻲ ﮐـﻪ ارﺗﮑـﺎب آن‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕــﺎﻣﻲ ﮐــﻪ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان ﺑــﻪ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣﺘﻮﺳــﻞ ﺷــﺪ ﺗــﺎ‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق در ﻓﺎو را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﺪ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻤـﻼت ﻋـﺮاق‬
‫ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣــﺴﮑﻮﻧﻲ و ﮐــﺸﺘﻲﻫــﺎي ﺗﺠــﺎرﺗﻲ و ﻧﻔــﺘﮑﺶ در ﺧﻠــﯿﺞﻓــﺎرس را‬
‫ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪداً ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ را در ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔــﻲ دﯾــﺪ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ )‪ ٥٨٨ (١٩٨٦‬را ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﮐــﺮد ﮐــﻪ ﻓﻘــﻂ ﻣﺘــﺄﺛﺮ از‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺎو ﺑـﻮد و ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ اﺷـﻐﺎل ﻣﺠـﺪد ﺷـﻬﺮ ﻣﻬـﺮان ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﮔﺮو ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣـﻮرد ﻏﻔﻠـﺖ واﻗـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻻزﻣـﺔ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﺷـﻮرا‬
‫ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻻزم در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ رژﯾﻢ ﻓﻌﻠـﻲ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز و ﺗﻨﺒﯿﻪ آن ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﺴﺎرات وارده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي ﻣﻮاﺿﻊ ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٨٢‬ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ دو ﭘﺎراﮔﺮاف اول اﺟﺮاﯾﻲ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪة ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺜﺒﺘﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫در ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﺻــﺮﯾﺢ ﻋــﺮاق ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺘﺠــﺎوز ﯾــﺎ ﭘــﯿﺶﺑﯿﻨــﻲ ﻣﻌﯿﺎرﻫــﺎﯾﻲ ﺑــﺮاي‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻋﺮاق از ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟﺚ و ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻮاﻧـﻮردي ﮐـﺸﻮري و ﻧﻘـﺾ‬
‫ﺳــﺎﯾﺮ ﻣﻘــﺮرات ﺣﻘــﻮق ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠــﻞ ﺑﺨــﺼﻮص اﺻــﻮل ﺣﻘــﻮق ﺑــﺸﺮ دوﺳــﺘﺎﻧﺔ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﭘﺎراﮔﺮاف ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اﺟﺮاﯾﻲ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا اﺳﺖ زﯾﺮا‪:‬‬
‫‪١٧٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻟﻒ( ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻋﺮاق در ﺣﻤﻠﺔ ‪ ٢٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاﻗﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮزﯾﺪﻧﺖ ﺻﺪام اﻋـﻼم ﺷـﺪه‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾـﺔ‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﯾﻚ رژﯾﻢ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه در ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي اﺷـﻐﺎﻟﻲ و ﻣﺤـﻮ ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎ ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ اﻫـﺪاف ﻋـﺮاق ﻣﻨﺒﻌـﺚ از ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎي ﻧﮋادﭘﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﺎﻧﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻧﯿﺖ ﺳـﯿﺎدت ﺑـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﺮب‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺄﯾﻮﺳـﺎﻧﺔ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي آﺗـﺶﺑـﺲ ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ارﺗﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردة آن ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ﺳـــﻮاي ﻣﻨـــﺸﻮر ﻣﻠـــﻞ ﻣﺘﺤـــﺪ‪ ،‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـــﺔ ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰﯾـــﺮه ﻧﯿـــﺰ ﻣﮑﺎﻧﯿـــﺴﻢ‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﻲ ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ ١٧‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ را ﺑـﻲاﻋﺘﺒـﺎر اﻋـﻼم‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬وي در ﯾﻚ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﻲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮاق اﻇﻬﺎر داﺷـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ اﻟﺠﺰﯾﺮه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ اﻣﻀﺎﺀ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮد و اﯾﻨـﻚ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺮاق ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﯿﺎﺟﻲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫اﻟﻐﺎي ﯾـﻚ ﺟﺎﻧﺒـﺔ اﯾـﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ و ﻧﻘـﺾ اﺳﺎﺳـﻲﺗـﺮﯾﻦ اﺻـﻮل ﻣﻨـﺸﻮر ﻧـﺸﺎﻧﺔ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ از ﻋﺪم ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ج( در ﻃـــﻮل ﺟﻨـــﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـــﻲ‪ ،‬ﻋـــﺮاق ﻣـــﺴﺘﻤﺮاً ﺳـــﻼﺣﻬﺎي ﭘﯿﭽﯿـــﺪهاي از‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺳﻠﻄﻪﮔﺮ ﻏﺮب و ﺷﺮق درﯾﺎﻓـﺖ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﻧﻤـﻲﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺬﯾﺮش آﺗﺶﺑﺲ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺤﺪودي را ﮐﻪ اﯾﻨﻚ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺻﺪور اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋــﺮاق وﺟــﻮد دارد ﺣــﺬف ﮐﻨــﯿﻢ و وارد ﯾــﻚ ﻣــﺴﺎﺑﻘﺔ ﺗــﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﺑــﺎ ﻋــﺮاق‬
‫ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ در ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ ﭘــﺎراﮔﺮاف ﭼﻬــﺎرم اﺟﺮاﯾــﻲ‪ ،‬دوﻟــﺖ ﻣــﻦ در ﭼــﺎرﭼﻮب‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺳﻮم ژﻧﻮ ‪ ١٩٤٩‬آﻣﺎدة ﻫﻤﮑﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ دوﻟﺖ ﻣﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﭘـﺎراﮔﺮاف ﻫﻔـﺘﻢ اﺟﺮاﯾـﻲ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﮐـﺮده‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬از آﻧﺠــﺎ ﮐــﻪ ﭼــﺎرﭼﻮب ﭘﯿــﺸﻨﻬﺎدي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ داراي ﻧــﻮاﻗﺺ ﻋﻤــﺪهاي‬
‫ﺟـﺪي و ﺳـﺎزﻧﺪه در ﻣـﻮرد ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﻣـﻲﻧﻤﺎﯾـﺪ‪،‬‬ ‫اﺳﺖ ﮐـﻪ از اﻗـﺪام ّ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﻦ آﻣﺎده اﺳﺖ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي زﯾﺮ ﻫﻤﮑﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﻧﺠـﺎم ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت اﻣﻨﯿﺘـﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي ﺑﺮﻗـﺮاري اﻣﻨﯿـﺖ دراز ﻣـﺪت در‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧٥‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‬
‫ب( ﻗﺒﻮل ﺿﻮاﺑﻂ اﺟﺮاي ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٨٢‬و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻲ ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫ج( ﮐﺎﻫﺶ آﻻم ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ ﺗﺄﯾﯿـﺪ و ﺗﻨﻔﯿـﺬ اﺻـﻮل ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺣﻘﻮقﺑﺸﺮ دوﺳﺘﺎﻧﺔ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪.‬‬
‫در اﯾــﻦ راﺑﻄــﻪ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان ﻫــﺮ ﻃﺮﺣــﻲ را ﮐــﻪ ﻫــﺪف آن‬
‫ﺟﻠــﻮﮔﯿﺮي از ﮐــﺎرﺑﺮد ﺳــﻼح ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺣﻤــﻼت ﻋﻠﯿــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣــﺴﮑﻮﻧﻲ و‬
‫اﻫﺪاف ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻋﻠﯿﻪ اﻣﻨﯿـﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺑﻲﻃﺮف و ﻧﻔﺘﮑﺸﻬﺎ و ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫د( ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﻌﯿﻦ از اﺳﺮاي ﺟﻨﮕﻲ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر دوﻟﺖ ﻣﻦ آﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﯾـﺎ‬
‫ﻫﺮ ﻣﻘﺎم دﯾﮕﺮي را ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﺿـﻮاﺑﻂ ﮐﻨﻮاﻧـﺴﯿﻮن ﺳـﻮم ژﻧـﻮ ‪ ١٩٤٩‬در ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻓﻮق‪ ،‬ﻃﺮح ﻫﺸﺖ ﻣﺎدهاي ﺷﻤﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﯾﮑﻲ از ﺻﺮﯾﺤﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺴﺘﺪﻟﺘﺮﯾﻦ اﻋﻼم ﻣﻮاﺿﻊ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان در ﻗﺒﺎل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨٨‬را ﺑﻪ اﻃـﻼع ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔـﺎوت ﮐـﻪ زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ‪ ٥٩٨‬آﻣـﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓ‬

‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪:٥٩٨‬‬

‫در ‪ ١٠‬ﻓﻮرﯾــﻪ ﺳــﺎل ‪ ،١٩٨٦‬ﻣــﺼﺎدف ﺑــﺎ ‪ ٢١‬ﺑﻬﻤــﻦ ﺳــﺎل ‪ ٦٤‬رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﺳــﻼم در ﯾــﻚ‬
‫‪١٧٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺣﻤﻠﺔ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺎو را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﺑﺎﻋـﺚ ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﺷـﺪﯾﺪ ﺟﻬـﺎن ﻏـﺮب‪،‬‬
‫ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺳـﺎﺣﻠﻲ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﺷـﺪ‪ .‬اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺪاري ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺷـﮑﻞ ﻣﻤﮑـﻦ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻧﺰدﯾـﻚ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎدﺛﻪ رﺳﻮاﯾﻲ اﯾﺮان ـ ﮐﻨﺘﺮا اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤـﺮﯾﻢ ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر وارد ﻣﻲآورد اﻣﺎ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺳﻼح ارﺳﺎل ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯿﺎن دﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﻗـﺪام‬
‫را ﮐﻤﻚ ﺑﻪ آزادي ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ در ﻟﺒﻨـﺎن‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑـﻲ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ اﯾـﺮان‪ ،‬و ﺧﺎﺗﻤـﻪ‬
‫دادن ﺑـﻪ ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق ﻋﻨــﻮان ﮐﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﻟﮑــﻦ اﯾـﻦ اﻣــﺮ ﺑــﺮ رواﺑــﻂ آﻣﺮﯾﮑــﺎ ﺑــﺎ دﯾﮕــﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎ ً ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﺮب ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﮔﺬاﺷـﺖ و آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ از‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﻲ ﺑﻪ دوﻟﺘﻤﺮدان اﯾﺮان ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻮد ﯾﻚ ﭼﺮﺧﺶ ﺗﻨﺪ و ﺳـﺮﯾﻊ ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آورد و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺎﻃﻊ از ﻋـﺮاق و اﻋـﺮاب‪ ،‬و ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺧـﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑـﺎ اﯾـﺮان را‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ در دو ﺟﺒﻬﻪ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( در ﺟﺒﻬﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺰام ﻧﺎوﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً دﺷﻮارﯾﻬﺎﯾﻲ را ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت اﯾـﺮان ﺑﻮﺟـﻮد آورد؛ و‬
‫از ﺳــﻮي دﯾﮕــﺮ دﺳــﺖ ﻋــﺮاق را ﺑــﺮاي ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ اﻗــﺪاﻣﻲ در ﺧﻠــﯿﺞ ﻓــﺎرس ﺑﺎزﮔﺬاﺷــﺖ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ آواﮐﺴﻬﺎ و ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ را از وﺿﻊ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺮاق ﻗﺮارداد‪.‬‬
‫ب( در ﺟﺒﻬﺔ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دوﻟﺖﻫـﺎ ﻓـﺸﺎر ﻓﺮاﯾﻨـﺪ وارد ﮐـﺮد ﮐـﻪ از ﻓـﺮوش اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و در ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ را ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي درﺑﺎره ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻓﺮوش اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﻮاﻓﻖ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ‪ ١٦‬دي ﺳﺎل ‪ ٦) ١٣٦٥‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ (١٩٨٧‬اﯾﺮان ﺣﻤﻠﺔ ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﺼﺮه در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ٥‬آﻏﺎز ﮐﺮد و ﻓـﺸﺎرﻫﺎي ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﺳـﻨﮕﯿﻨﻲ را ﺑـﻪ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺟﻨﮕـﻲ‬
‫دﺷﻤﻦ وارد آورد‪ .‬دﮐﻮﺋﯿﺎر‪ ،‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت از اﻋـﻀﺎﺀ‬
‫داﺋﻤﻲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﮑـﺎري ﮐﻨﻨـﺪ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻘﺶ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و اﯾﺮان‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎدوﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﻧﺘﺸﺎر‪ ،‬ﭼﺎپ اول ﺑﻬﺎر‬
‫‪ ،١٣٧١‬ص ‪.٦٧٤‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧٧‬‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﻔﺮاي اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات‪ ،‬آﻧﻬﺎ »اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﻋﻠﯿﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎﺷﺪ« را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗـﺮار دادﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺪﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ راه را‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از اﺧﺘﯿﺎرات ﻣﻨﺪرج در ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻤﻮار ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋـﺮاق ﺣﻤـﻼت ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ و ﻧﻔﺘﮑـﺸﻬﺎ ﮔـﺴﺘﺮش داد‪ .‬از ﻃﺮﻓـﻲ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑـﻪ ﺑﻬﺎﻧـﻪ ﺣﻤﺎﯾـﺖ از ﻧﻔﺘﮑـﺸﻬﺎي ﮐـﻮﯾﺘﻲ در ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس‪ ،‬ﺑﺤـﺮان را‬
‫ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ اﯾــﻦ ﺗــﻮﻫﻢ در ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪ اﯾﺠــﺎد ﺷــﺪه ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﭘــﺲ از ﻋــﺮاق ﻧﻮﺑــﺖ‬
‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﺳﺮاﯾﯿﻞ از اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫از ﺗﺮاﻧﺰﯾﺖ ﮐﺎﻻ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و اروﭘﺎ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﺗﺮاﻧﺰﯾﺖ ﮐﺎﻻ‪ ،‬و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق از ﻃﺮﯾـﻖ ﺧـﻂ‬
‫ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﯾﺪ ﺳﺮﺷﺎري ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮد ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﻣﺬاﮐﺮات‪ ،‬اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮرا در ﻣﻮرد ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﮐــﻪ ﭼــﺎرﭼﻮب ﺟﺪﯾــﺪي را ﺑــﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬــﺎي دﺑﯿــﺮ ﮐــﻞ و اﻗــﺪاﻣﺎت ﭘﯿﮕﯿﺮاﻧــﻪ وي از ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓــﻲ وزارت ﺧﺎرﺟــﻪ اﯾــﺮان از ﭘــﺎﺋﯿﺰ ‪ ١٣٦٥‬ﺗــﺎ ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﻫﯿﺄﺗﻬــﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺟﻬﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺑﺮ ﻃﺮح اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻋـﺰام ﮐـﺮد‪ .‬ﺗـﺎ‬
‫ﻓﻌـﺎل‬‫ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﻲ ّ‬
‫‪٢‬‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ ٨ ،٧ ،٦‬را در آن ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻧﻈﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﻘـﺶ دوﻟـﺖ آﻟﻤـﺎن ﻏﺮﺑـﻲ و ﺷـﺨﺺ »ﻫـﺎﻧﺲ ﮔﻨـﺸﺮ«‪ ،‬وزﯾـﺮ ﺧﺎرﺟـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﺮان را در ﻣﻮرد ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﺴﺆول آﻏـﺎز‬
‫‪٣‬‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬و ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻣﺘﻦ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ّاﻣﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻧﻤﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﻌﺪد رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳـﻼم در ﺧـﺎك ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ زﻧﺠﯿﺮهاي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼ‪ ،‬ﻓﺘﺢ و ﻧﺼﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﺎﻣﺮون‪ ،‬رﻫﯿﻮم ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻫﻮﺷﻨﮓ راﺳﺨﻲ ﻋﺰﻣﻲ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﺳﻲ‬
‫و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.١٣٧٦ ،‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻲ اﮐﺒﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪ ،١٣٧٦ ،‬ص ‪.٢٠٤‬‬
‫‪ ٣‬ـ دﮐﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎدوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.٦٧٦‬‬
‫‪١٧٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐـﺮﺑﻼي ‪ ٤‬در ﻏـﺮب اروﻧـﺪرود‪ ،‬ﮐـﺮﺑﻼي ‪ ٥‬در ﺷـﻠﻤﭽﻪ و ﻏـﺮب اروﻧـﺪرود و‬
‫ﮐﺎﻧــﺎل ﭘــﺮورش ﻣــﺎﻫﻲ‪ ،‬ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٦‬در ﺷــﻤﺎل ﺳــﻮﻣﺎر‪ ،‬ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٧‬در ﺷــﻤﺎل ﻏــﺮب اﯾــﺮان‪،‬‬
‫ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٨‬در ﺷــﺮق ﺑــﺼﺮه و ﻏــﺮب ﮐﺎﻧــﺎل ﭘــﺮورش ﻣــﺎﻫﻲ‪ ،‬ﮐــﺮﺑﻼي ‪ ٩‬در ﻗــﺼﺮ ﺷــﯿﺮﯾﻦ‪،‬‬
‫ﮐﺮﺑﻼي ‪ ١٠‬در ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﻣﺎووت ﻋـﺮاق و ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺳﺮدﺷـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻓـﺘﺢ ‪ ١‬در‬
‫ﻣﻨﻄﻘــﺔ ﮐﺮﮐــﻮك‪ ،‬ﻓــﺘﺢ ‪ ٢‬در ﺷــﻤﺎل ﺷــﺮﻗﻲ و داﺧــﻞ ﻣــﺮز ﻋــﺮاق‪ ،‬ﻓــﺘﺢ ‪ ٣‬در ﻋﻤــﻖ ‪٣٠٠‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي داﺧﻞ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق در ﻣﺤـﺪودة دﻫـﻮك و زاﺧـﻮ‪ ،‬ﻣﺠـﺪداً ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻓـﺘﺢ ‪ ٤‬در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﺔ ﮐﺮﮐـﻮك‪ ،‬ﻓـﺘﺢ ‪ ٥‬در ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ و ﺟﻮارﺗـﻪ و ﻣـﺎووت ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻓـﺘﺢ ‪ ٦‬در ﺷـﻤﺎل ارﺑﯿـﻞ‬
‫ﻋــﺮاق‪ ،‬ﻓــﺘﺢ ‪ ٧‬در ﺳــﯿﺪ ﺻــﺎدق و ﺣﻠﺒﭽــﺔ ﻋــﺮاق‪ ،‬و ﻓــﺘﺢ ‪ ٨‬در ﺷــﻤﺎل اﺳــﺘﺎن ﻣﻮﺻــﻞ‪ ،‬و ﻧﯿــﺰ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ‪ ٢‬و ‪ ٣‬در ﺷﻤﺎل ارﺑﯿﻞ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺼﺮ ‪ ٤‬در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺼﺮ ‪ ٥‬در ﻏـﺮب اﯾـﺮان‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ‪ ٩‬در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮاق‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت در داﺧـﻞ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق‪ ،‬و ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم ﺗـﻮأم ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ ً ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺪري ﺑﺼﺮه و ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﺘﺤـﺮك رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻄﻲ را‬
‫در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﭘﺪﯾﺪ آورد ﺗﺎ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟـﺪيﺗـﺮي ﺑـﺎ ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺟﺪﯾﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻨﺎﻗـﺸﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪ّ .‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٧‬ﻃـﻲ ﮔﺰارﺷـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ـ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﻋﻀﺎي داﺋﻢ ـ ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﺔ ﺟﻨﮓ ﺗﻼش ﺟـﺪي ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫وي ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ آﻣﺎده اﺳﺖ ﻧﻈﺮﻫﺎﯾﺶ را در اﺧﺘﯿـﺎر ﺷـﻮرا ﺑﮕـﺬارد ﺗـﺎ در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﻣﺒﻨﺎﯾﻲ ﺑﺮاي ﺗﻼش ﻣﺸﺘﺮك آﻧﺎن ﻣﺆﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم درﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮرا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و از ﻣﺎه ﻓﻮرﯾـﺔ ‪ ،١٩٨٧‬اﻋـﻀﺎﺀ داﺋـﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺸﺘﺮك و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﺟﻬﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر اﯾﻦ ﮔﺮوه ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺎه ﺑﻪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٨‬ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪٥٩٨‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬داراي ﯾﻚ ﻣﻘﺪﻣﻪ و دهﺑﻨـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺟﻠـﺴﻪ ‪ ٢٥٧٠‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﺎ‬
‫اﺗﻔﺎق آرا ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣـﻮاد ‪ ٣٩‬و ‪ ٤٠‬ﻣﻨـﺸﻮر ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺑﻪ ﺳﻮي ﯾﻚ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣـﺬاﮐﺮه‪،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٧٩‬‬

‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﯾﻚ آﺗﺶﺑﺲ ﻓﻮري اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ را در زﻣﯿﻦ‪ ،‬درﯾـﺎ‬
‫و ﻫــﻮا ﻣﺘﻮﻗــﻒ ﮐﻨﻨــﺪ و ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﺗﻤــﺎم ﻧﯿﺮوﻫــﺎ را ﺑــﻲدرﻧــﮓ ﺗــﺎ ﺳــﺮ ﺣــﺪات ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪة‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻧﺎﻇﺮان ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ را ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ آﺗﺶﺑﺲ‪ ،‬و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎ اﻋـﺰام ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه از دﺑﯿـﺮ‬
‫ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت ﺿـﺮوري را ﺑـﺮاي ﻣـﺸﺎوره ﺑـﺎ ﻃـﺮﻓﯿﻦ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ و‬
‫ﮔﺰارش آن را ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻮرا اﺻﺮار دارد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت ﻓﻌـﺎل ﺑﻼدرﻧـﮓ اﺳـﺮاي ﺟﻨﮕـﻲ را‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺳﻮم ژﻧﻮ در ‪ ١٢‬اوت ‪ ،١٩٤٩‬آزاد ﮐﻨﺪ و ﻋﻮدت داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ از اﯾﺮان و ﻋﺮاق دﻋﻮت ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در ﺧﺼﻮص ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن اﯾﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ و در ﮐﻮﺷــﺸﻬﺎي ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮاﻧــﻪ ﺑــﺮاي ﮐــﺴﺐ ﯾــﻚ ﺣــﻞ و ﻓــﺼﻞ ﺟــﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧــﻪ‪،‬‬
‫ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳـﺎس اﺻـﻮل ﻣﻨـﺪرج‬
‫در ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ از ﺗﻤﺎﻣﻲ دوﻟﺘﻬﺎي دﯾﮕﺮ دﻋـﻮت ﻣـﻲﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺧﻮﯾـﺸﺘﻦداري را ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫آورﻧﺪ و از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﺎﻋﺪ و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫اﺣﺘﺮاز ﺟﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﺣﺎﺿﺮ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ اﯾﺮان و ﻋـﺮاق ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﺗﻔـﻮﯾﺾ‬
‫ﮐﺎر ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﺑﺎب ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﺑـﻪ ﻫﯿـﺄﺗﻲ ﺑـﻲﻃـﺮف را ﺑﺮرﺳـﻲ ﮐﻨـﺪ و در ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﺪت ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ ﺷﻮرا ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺴﺎرات وارده در ﺧﻼل ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ و ﻧﯿﺎز ﺑـﻪ ﮐﻮﺷـﺶ در ﺟﻬـﺖ ﻧﻮﺳـﺎزي‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻣﺪادﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺧﻮر‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘـﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗـﺼﺪﯾﻖ ﻣـﻲﺷـﻮد و در‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺼﻮص از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﺄﺗﻲ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن را ﺑـﺮاي ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫در ﺑﺎب ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻮﺳﺎزي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺑﻪ ﻋﻼوه از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺸﻮرت ﺑـﺎ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق و ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺪاﻗﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻃﺮق اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻨﯿﺖ و ﺛﺒﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻮرد ّ‬
‫‪ ٩‬ـ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ را در ﻣـﻮرد ﺑـﻪ اﺟـﺮا درآوردن‬
‫اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ١٠‬ـ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺗـﺼﻤﯿﻢ دارد ﮐـﻪ ﺑـﺮاي در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑﯿـﺸﺘﺮ و ﺗـﻀﻤﯿﻦ‬
‫‪١‬‬
‫اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺿﺮورت ﺟﻠﺴﺎﺗﻲ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان را ﺑـﺮآورده ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻟﮑــﻦ در ﻣﻘﺎﯾــﺴﻪ ﺑــﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﻗﺒﻠــﻲ ﺳــﺎزﻣﺎن از وﯾﮋﮔﯿﻬــﺎي ﺧﺎﺻــﻲ ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ً ﺑﻨﺪ ﺷﺶ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎب ﺗﻌﯿﯿﻦ آﻏـﺎزﮔﺮ ﺟﻨـﮓ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف‬
‫اوﻟﯿﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﭘﯿـﺮوزي ﺑﺰرﮔـﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب‬
‫ﻓﻌـﺎل ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ ﺷـﻮراي‬
‫ﻣﻲآﯾﺪ؛ زﯾﺮا در ﺳﺎﯾﺔ ﻣﻘﺎوﻣﺖ رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺮﮐﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ّ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺪون ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﺪاﻟﺖ و اﻣﻨﯿـﺖ‪ ،‬و در واﻗـﻊ‬
‫ﻋﯿﻦ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎه ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪:٥٩٨‬‬

‫ﻧﮕﺎه ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ دو ﻧﮕـﺎه ﻣﺜﺒـﺖ و‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻧﮕﺎه ﻣﺜﺒﺖ‪:‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧﮕـﺎه ﻣﺜﺒـﺖ داﺷـﺘﻪ و آن را از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻠﻲ و ﻣﺎﻫﻮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از اﻋﺘﻘﺎد ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻫـﻢ اﻇﻬﺎراﺗـﺸﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ‬
‫از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق« ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ اﻋﻼن »وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق« ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﻔﺼﻞﺗﺮﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬و از ﻧﻈﺮ ﺣﺠﻢ و ﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻓﻮق ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ از اﻋﺘﻘﺎد ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ و ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﻋﻤﯿـﻖ آن ﺑـﻪ اداﻣـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺮاﻧﻪ ﺑﻮدن آن ﻏﺎﻟﺐ و ﻗﻮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.١٣٦٦/٥/١ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٨١‬‬

‫‪ ٥‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٦‬ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬راه ﺣﻞ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑـﺮاي ﺑﺮﻗـﺮاري ﺻـﻠﺢ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ و ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ‬
‫در ﻣﻨﺎزﻋﺔ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ از ﺳﻮي ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان و رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺟﻬـﺎﻧﻲ و ﺑﻌـﻀﺎً ﻫـﻢ ﻫﺪﻓـﺪار‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد ﺟﻨﮓ رواﻧﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اراﺋـﻪ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً در اواﯾـﻞ ﺻـﺪور‬
‫ﺣﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي آن را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬‫ﺷﺪت و ّ‬ ‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ّ‬

‫ب( ﻧﮕﺎه ﻣﻨﻔﻲ‪:‬‬

‫اﻫﻢ اﻇﻬﺎرات ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮاﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻨﻔﻲ دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ّ‬
‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از اﻋﺘﻘﺎد اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا اﯾـﻦ اﻋﺘﻘـﺎد‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اوﻟﯿـﻪ ﺗﺠـﺎوز ﮐـﻪ اﻓﮑـﺎر ﺟﻬـﺎﻧﻲ در اﻧﺘﻈـﺎر ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﺟـﺪي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ؟‬
‫ب( اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧﺎﺷـﻲ از ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﻋﻤﯿـﻖ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ از اداﻣـﻪ ﺟﻨـﮓ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق اﺳﺖ ﭼﺮا ﻣﻮﻗﻌﻲ ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق از زﻣﯿﻦ و ﻫـﻮا و درﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﮐـﺸﻮر ﻣـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﻲﮐﺮد و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻲدﻓﺎع ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣـﺮزي ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺎك و ﺧـﻮن ﻣـﻲﮐـﺸﯿﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﻋﻤﯿـﻖ ﺑﻮﺟـﻮد ﻧﯿﺎﻣــﺪ؟ ﭼـﺮا زﻣـﺎﻧﻲ ﮐــﻪ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣـﺴﮑﻮﻧﻲ ﻣـﺎ را ﻫــﺪف‬
‫ﻣﻮﺷﻚ ﻗﺮار ﻣـﻲداد و ﺑﻤـﺐﻫـﺎي اﻫـﺪاﺋﻲ ارﺑﺎﺑـﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻣـﺮدم ﮐﻮﭼـﻪ و ﺑـﺎزار و‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﻲﮔﻨﺎه ﻣﺪارس و ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲرﯾﺨﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲ اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻋﻤﯿـﻖ‬
‫ﻧﺸﺪ؟ و ﭼﺮا ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم در ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺧـﻮد در‬
‫ﺻﺪد ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﻮرا ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫ج( اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﭘﯿـﺎمآور ﺻـﻠﺢ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ و ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑـﻮد ﭼـﺮا اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره(‬
‫ﭘﺬﯾﺮش آن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺔ ﺟﺎم زﻫﺮ داﻧـﺴﺖ؟ اﮔـﺮ ﺻـﻠﺢ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ اﺳـﺖ ﭼـﺮا زﻫـﺮ اﺳـﺖ؟ آﯾـﺎ‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﺧﻮشﺑﯿﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﻫﻢ ﻫﺪف ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ را در ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬در ﻣـﻮارد زﯾـﺮ ﺧﻼﺻـﻪ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟــﻒ( اﻋــﺎده ﺣﯿﺜﯿــﺖ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ ﻣﺘﺤــﺪ در درﺟــﻪ ّاول ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻧﻬــﺎد ﺣــﺎﻓﻆ ﺻــﻠﺢ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ؛ زﯾﺮا ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺎ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫـﺎي ﺑـﻲﺣﺎﺻـﻞ ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲ ﺧـﻮد را در‬
‫‪١٨٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اذﻫﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺬا در وﺣﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻗـﺪرت و ﻧـﺸﺎن دادن‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲ و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺧﻮد در ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷـﺪ ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺣـﻖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺷﻮد و اﻣﺘﯿﺎز ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط ﺻﺪام؛ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رژﯾﻢ ﺻﺪام را ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺗﺎزه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮان را در اﯾﺠﺎد ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻲاﺛﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺣﯿﺔ ﺣﺎﻣﯿﺎن رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺟﻠـﺐ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮ آﻧﻬـﺎ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺪام و ﺗﺸﺪﯾﺪ روﻧﺪ ﮐﻤﮑﻬﺎي ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ آﻧﻬـﺎ و ﺣﻔـﻆ وﺟﻬـﺔ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺟﻨـﮓ‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪.‬‬
‫د( ﺳﻠﺐ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع از اﯾﺮان‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺻﻞ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع را از ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان ﺳﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎدة ‪ ٥١‬ﻣﻨﺸﻮر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﺣﻖ دﻓﺎع‬
‫ﻣﺸﺮوع از ﺧﻮد را دارد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻻزم اﺟﺮاﯾﻲ را اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ارﺳﺎل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﻣﻔﺎد آن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺎ ﺻـﺪور ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪاي اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪» :‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎ ﻋﺪول از وﻇﺎﺋﻒ ﺧﻮد‪ .‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧﻪاي ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﻌﻀﺎً ﻣـﻮاد‬
‫‪١‬‬
‫آن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺗﻨﺎﻗﺾ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺗﻔﻀﯿﻠﻲ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻌﺪاً اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ در ‪ ٢٢‬ﻣﺮداد ‪ ٦٦‬ﺟﻤﻬﻮر اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻣﻮاﺿـﻊ رﺳـﻤﻲ ﺧـﻮد را در‬
‫ﻗﺒﺎل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬در ‪ ١٨‬ﺑﻨـﺪ اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ‪ ،‬اﯾـﺮان ﺿـﻤﻦ اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺑــﺪون ﮐــﺴﺐ ﻧﻈــﺮ و ﻣــﺸﻮرت ﺑــﺎ اﯾــﺮان ﺗــﺪوﯾﻦ ﺷــﺪه‪ ،‬ﺧــﺮوج ﺷــﻮرا را از ﺣﺎﻟــﺖ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.٦٦/٤/٣٠ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٨٣‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد و از ﺷﻮرا ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺠﺎوز ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ از ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﻲﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾـﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﻧـﻪ رد ﮐـﺮد و‬
‫ﻧﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻫﺎﺷـﻤﻲ رﻓـﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻧـﺸﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ ﮐـﻞ ﻗـﻮاي‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر آن ﻫـﺴﺘﯿﻢ ﮐـﻪ اول ﻣﺘﺠـﺎوز ﻣﻌﺮﻓـﻲ‪ ،‬و ﺑﻌـﺪ راه ﺣـﻞ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺟـﺪي ﻫﻤـﻮار‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز و ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ‪ ،‬از ﻫﻤـﯿﻦ اﻗـﺪام آﻏـﺎز‬
‫‪٢‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﻲ در ﺑﻨﺪﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬راه ﻫﻤﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻋـﺪم ﻣـﺸﻮرت ﺑـﺎ اﯾـﺮان در ﻣـﻮرد ﺗـﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬و ﻋــﺪم اﻋــﻼم ﻋــﺮاق ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺘﺠــﺎوز و آﻏــﺎزﮔﺮ ﺟﻨــﮓ را از دﻻﯾــﻞ ﻋــﺪم‬
‫ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮد و آﻧﺮا ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﻂﻣـﺸﻲ ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧـﻪ و ﯾـﻚ ﻃﺮﻓـﻪ ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿــﺖ داﻧــﺴﺖ‪ .‬ﺗﻬــﺮان اﻋﺘﻘــﺎد دارد ﺣــﻀﻮر ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﮔــﺴﺘﺮده اﻣﺮﯾﮑــﺎ در ﺧﻠــﯿﺞﻓــﺎرس و‬
‫اﺳــﮑﻮرت ﮐــﺸﺘﯿﻬﺎي ﮐــﻮﯾﺘﻲ‪ ،‬ﺑــﺎ ﺑﻨــﺪ ﭘــﻨﺠﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﮐــﻪ از ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬــﺎن ﺧﻮاﺳــﺘﺎر‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦداري ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ آﺷﮑﺎر دارد‪.‬‬
‫وﻻﯾﺘﻲ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻣـﺎ دﻟﯿﻠـﻲ ﻧﻤـﻲﺑﯿﻨـﯿﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪاي را ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﻋﻘﺎﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻋﺪﻻﻧﻪ و ﻏﯿﺮﻣﻨـﺼﻔﺎﻧﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ‪ .‬او ﺻـﺮﯾﺤﺎً ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﻣـﻮرد‬
‫‪٣‬‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺿﻤﻦ اﻋﻼم ﻋـﺪم اﻋﺘﺒـﺎر ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ ﻣـﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺪﺑﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ و اﮔﺮ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ واﻗﻌﺎً در ﭘﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﺻﻠﺢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺘﺠﺎوز اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎي دﯾﮕـﺮ ﻣﻘـﺪم ﺑـﺪارد‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮاي ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬را ﮐﻪ ّ‬
‫رﺟﺎﯾﻲ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﯾﺮان در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐـﻪ ﻋـﺮاق‪ ،‬ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮد و ﻏﺮاﻣﺖ ﺟﻨﮕﻲ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﭙﺮدازد«‪.‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻊ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻲرﺳـﯿﻢ ﮐـﻪ دو ﻧـﻮع ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻚ ﮔـﺮوه از اﻓـﺮاد اﻋﺘﻘـﺎد داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﯿﻬﺎن‪.٦٦/٥/٢٢ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﮐﯿﻬﺎن‪.٦٦/٦/٢١ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪.٦٦/٤/٣١ ،‬‬
‫‪١٨٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺻﺮﯾﺤﺎً و ﮐﻼً رد ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن روﯾﻪاي ﮐﻪ در ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﻪ رد‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﺒﻮل‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﺖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺻﺪور آن ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻓـﺼﻞ ﻫﻔـﺘﻢ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ و ﻻزم‬
‫اﻻﺗﺒــﺎع ﺑــﻮدن آن و ﻧﯿــﺰ ﺳﯿﺎﺳــﺘﻬﺎي ﻫﻤﺎﻫﻨــﮓ ﺷــﺮق و ﻏــﺮب در ﺟﻬــﺖ ﭘﺎﯾــﺎن ﺑﺨــﺸﯿﺪن ﺑــﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺗﺨـﺎذ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻫـﻢ از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺷﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ رد ﮐـﺮدن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻧﺎﺷـﻲ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺟـﻪ ﻧـﺸﻮﻧﺪ و از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﺑـﺎ ﺗﻤـﺴﻚ ﺑـﻪ ﺗﻘـﺪم ﺑﺨـﺸﯿﺪن ﺑـﻪ اﺟـﺮاي ﺑﻨـﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮ ﺑﻨـﺪﻫﺎي آن‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺴﮑﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺗﺨـﺎذ اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬اوﻻً ﺑﺪﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن داﺷﺖ؛ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺳﮑﻮت ﻣﻌﻨﻲدار ﺷﻮرا ﭘـﺲ از ﮔﺬﺷـﺖ ‪ ٧‬ﺳـﺎل از ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﺸﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺪﺑﯿﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧـﻮد در‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ در زﻣﺎن ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﻌﻲ داﺷﺖ اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي ﻧـﻪ رد‪ ،‬ﻧـﻪ ﻗﺒـﻮل‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﻚ ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﺳـﺎل اداﻣـﻪ داﺷـﺖ و ﺗﻬـﺮان ﺗـﺎ ﻣـﺪﺗﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻓﺎﺋﻖ آﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺤﻤـﻞ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎ و ﺗﻬﺪﯾـﺪﻫﺎي ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬ﺗﻮاﻓـﻖ ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ اﻋـﻀﺎﺀ داﺋـﻢ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨـﮓ ﮐـﻪ ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ آﻣـﺎدﮔﻲ ﺷـﻮرا ﺑـﺮاي ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪاي‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر ﮔﺴﺘﺮده آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻏـﺮب‬
‫در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس و ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان ﻧﺸﺎن دادن ﻏﺮﺑﯿﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬و وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺎزار ﻧﻔﺖ‬
‫و ﺑﺎﻟﺘﺒﻊ آن وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﯾﺮان و‬
‫ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ درﮔﯿﺮي در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﻲ اﯾﺮان و‬
‫ﻏﺮق ﺷﺪن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺸﺘﻲ ﺟﻨﮕﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮﺿﻊ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨـﮓ زﻣﯿﻨـﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻣـﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈـﺎم و ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﯾﺮان را ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬اﯾـﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﺑﭙـﺬﯾﺮد و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ ً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﺣﯿﻪ ﺻﻠﺢ دوﺳﺘﺎﻧﻪ دﺑﯿﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ و ﺳـﻌﻲ اﯾـﺸﺎن در‬
‫ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﺗﻬﺮان و اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻣﺎ در ﻃﺮح اﺟﺮاﯾﻲ ﺧﻮد ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﮐـﻪ‬
‫ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ اﯾﺮان رﺳﯿﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬در ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻣـﻮﺛﺮ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٨٥‬‬

‫ﻃﺮح اﺟﺮاﯾﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‬

‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻃﻲ ﻣﺬاﮐﺮاﺗﻲ ﺑﺎ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺑـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺟﺪﯾـﺪي‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﺣﻞ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻔﺮ دﺑﯿﺮﮐـﻞ در ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٧‬ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق و ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت دو ﮐـﺸﻮر‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺟﺪﯾـﺪي را ﺑـﺮاي وي آﺷـﮑﺎر ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ در ﮔـﺰارش ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‪ ،‬ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره ﮐـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ رﯾﺎﺳـﺖ وﻗـﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺑﺮاي ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣـﺬاﮐﺮاﺗﻲ‬
‫ﺑﺎ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ اﯾـﻦ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾـﺪ را ﻣﺒﻨـﺎي ﻃـﺮح‬
‫اﺟﺮاﯾﻲ ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠـﺔ اﯾـﻦ ﻃـﺮح )ﮐـﻪ در ‪ ١٥‬اﮐﺘﺒـﺮ ‪ ١٩٨٧‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪ( ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻼً و ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷـﻮد و ﻫـﯿﭻ ﺑﻨـﺪي‬
‫از ﺑﻨــﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺑــﺮ دﯾﮕــﺮي ارﺟﺤﯿــﺖ و ﺗﻘ ـﺪم ﻧــﺪارد‪ .‬ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﯾــﻦ ﻃــﺮح‪ ،‬در روز‬
‫آﺗﺶﺑﺲ )ﯾﺎ ‪ ( D-Day‬ﮐﺎر ﻫﯿﺄت ﺑﻲﻃﺮفِ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﯿﻨﻲ ﺑﻌﺪ از روز آﺗﺶﺑﺲ‪ ،‬ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺷـﺮوع ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ دﺑﯿـﺮ‬
‫ﮐﻞ‪ ،‬آﺗﺶﺑﺲ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﮐﺮد و ﺑﯿﻦ ﺑﻨـﺪ ‪ ١‬و ﺑﻨـﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ارﺗﺒﺎط و ﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد‪ .‬ﻋـﺮاق در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﻃـﺮح اﺟﺮاﯾـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎ اﻣـﻀﺎﺀ ﻃـﺎرق ﻋﺰﯾـﺰ اﻋـﻼم ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻣﻮاﺿـﻊ ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪي ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت و روح ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻨـﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ اﺟـﺮا‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﺗﺶﺑﺲ و ﻋﻘﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘـﯿﺶ از ﺷـﺮوع ﺑﺤـﺚ در ﺧـﺼﻮص ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻮارد اﺟﺮا ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺮاق در ﻃﺮح اﺟﺮاﯾﻲ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﮐﺎرﺷﮑﻨﻲ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻻﺋﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي اﯾﺮان‪:‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﺻﺪام‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪:‬‬

‫‪١ - Caneronr.Hume. P. ١٢٥.‬‬

‫‪١٨٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﯾﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺎري ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار ﻧﻤـﻲﮔﯿـﺮد‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺑﻌـﺪ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣـﻲﺑﯿﻨـﯿﻢ وﻗﺘـﻲ‬
‫ﮐﺸﺘﻲ اﺳﺘﺎرك اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻲﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪام از اﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﭘﺎداش ﻣﻲﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎي واﮐﻨﺶ ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼـﻮن ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس آرام ﻧﯿـﺴﺖ‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎ ﻃﺒﯿﻌﻲ اﺳﺖ و ﺿﺮﺑﻪاي را ﮐﻪ ﺻﺪام ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ زده ﺑـﻪ ﺧـﺮج ﻣـﺎ ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ و راه ﺣﻞ آن را ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺮه ﺻﻠﺢﻃﻠﺐ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺎﯾﺘﻲ ﮐﻪ ﺻﺪام در ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﻣـﺎ ﭼـﻮن ﻫﻤـﺔ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺮهاي ﺻﻠﺢﻃﻠﺐ‪ ،‬و اﯾﺮان ﭼﻬﺮهاي ﺟﻨﮓاﻓﺮوز ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﯿﻊ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق‪:‬‬

‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺪام ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮﺑﺘﺮﯾﻦ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را ﻋﻠﯿﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ‬
‫در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿـﺮد‪ ،‬و از آن ﻃـﺮف واﮐـﻨﺶ اﯾـﺮان ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻋـﺪم ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪،‬‬
‫ﺿﻌﯿﻒ ﺟﻠﻮه ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪:‬‬

‫ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮ ﺑﻨﺪ ‪ ١٠‬ﻗﺴﻤﺖ اﺟﺮاﯾﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻲ ﭼﻮن اﻣﺮﯾﮑﺎ اﺟﺎزه داد ﮐـﻪ ﺣﺘـﻲ ﺗﻬﺪﯾـﺪات ﺧـﻮد را ﺑـﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﻋﻤﻠﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روﻧﺎﻟﺪ رﯾﮕﺎن‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗـﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬در اﺟـﻼس ﻣﺠﻤـﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬

‫‪ ١‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٦٦/١٠/٩ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي از ﺳﻮي اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻔﻮذ‬
‫اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻣﺮﯾﮑﺎ را در ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺎدره از ﺳﻮي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ از اﯾﻦرو‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان را در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺎﻫﻮي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٨٧‬‬

‫ﭘﺲ از ﻧﻄﻖ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان در ﻣﺠﻤﻊ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﻨﻢ و از اﯾـﺸﺎن ﻣـﻲﺧـﻮاﻫﻢ ﺻـﺮﯾﺤﺎً و ﺑـﺪون‬
‫اﺑﻬﺎم اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ﻣـﺼﻮب ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ را ﮐـﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري آﺗﺶﺑﺲ در ﺟﻨﮓ ﺷﺪه ﻗﺒﻮل دارد ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﮔـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﺜﺒـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﯾــﻦ ﯾــﻚ ﮔــﺎم ﺧﻮﺷــﺎﯾﻨﺪ و ﯾــﻚ ﭘﯿــﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤــﺪه ﻣﺤــﺴﻮب ﻣــﻲﺷــﻮد و در‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮدن ﭘﺎﺳﺦ اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ راﻫـﻲ ﺟـﺰ اﻋﻤـﺎل ﻣﺠـﺎزات‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان و وادار ﮐﺮدن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﭘﯿﺶ رو ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي اﯾﺮﺑﺎس ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫‪ ٢٩٠‬ﻧﻔﺮ از ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ﻣﺎ ﺟـﺎن ﺧـﻮد را در آن ﺣﺎدﺛـﻪ از دﺳـﺖ دادﻧـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺣـﻀﺮت‬
‫آﯾــﺖﷲ ﺧﺎﻣﻨــﻪاي ﻣﺪﻇﻠــﻪ اﻟﻌــﺎﻟﻲ‪ ،‬رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮر وﻗــﺖ اﯾــﺮان در اﻋــﻼن رﺳــﻤﻲ ﭘــﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺣﻤﻠﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي را آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻨـﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي و ﺗﻮﺳـﻌﺔ‬
‫داﻣﻨﺔ آن داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﺤﻀﺎر دارﯾـﺪ‪ ،‬آﺗـﺶ ﺟﻨﮕـﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﺔ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋــﺮاق در ‪ ٢٢‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٨٠‬ﺑــﺎ ﺗﺠــﺎوز ﻋﻠﯿــﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿــﺖ اراﺿــﻲ ﺟﻤﻬــﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻨﻚ اﺑﻌﺎد ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮري ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﺣﺘﻲ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺑﻲﮔﻨـﺎه را ﻧﯿـﺰ در ﺷـﻌﻠﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺘﻞ ‪ ٢٩٠‬ﻧﻔﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻲﮔﻨﺎه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اﯾﺮﺑـﺎس ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ ﯾﮑﻲ از ﮐﺸﺘﻲﻫﺎي ﺟﻨﮕﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرزي در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮرد ﺟﻨﺎب ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم واﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ آﻗﺎي ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬رﺋﯿﺲ وﻗـﺖ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻞ ﻗﻮا‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ادﻋﺎي اﺷﺘﺒﺎه در ﻣﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻣـﺴﺎﻓﺮﺑﺮي اﯾـﺮان و‬
‫ﺷﻬﺎدت ‪ ٢٩٠‬ﻧﻔﺮ ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ ﺑﻲﮔﻨﺎه آن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻣـﺎ ﯾـﻚ‬

‫‪ ١‬ـ رﺳﺎﻟﺖ‪.١٣٦٦/٦/٢٦ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٦٧/٤/٢٨ ،‬‬
‫‪١٨٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﺧﻄﺎر ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺴﺎوت ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺻﺪام در داﺧﻞ ﻋﺮاق ﮐـﻪ‬
‫ﻫﺰاران روﺳﺘﺎ و ﺻﺪﻫﺎ ﻫـﺰار ﺗـﻦ از ﻣـﺮدم را ﺑـﺎ ﺑﻤﺒـﺎران ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ از دﯾﮕﺮ دﻻﺋﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑـﻪ او اﺟـﺎزه دادهاﻧـﺪ ﻫـﺮ‬
‫ﺟﻨﺎﯾﺘﻲ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ و ادﻟﺔ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻓﻌـﻼً ذﮐـﺮ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﺎ را ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﻘﻼب و ﻣﻠﺘﻬﺎي اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق و ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ﻣﺬﮐﻮر ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾـﺮان ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧﻮاﺳـﺘﺎر آن ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺘﺠﺎوز ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﻓﻌـﻼً ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‪ ،‬از آن ﺷﺮط ﺧﻮد ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺟﻨﮓاﻓﺮوز و ﺟﻨﮓﻃﻠﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺻﺪام و ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻣﺘﺠﺎوز ﮐﻪ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ را ﻧﻘـﺾ ﮐـﺮده‪ ،‬وﻟـﻲ ﭼـﻮن‬
‫ﯾـــﻚ ﺷـــﻌﺎر ﻣـــﺸﺨﺺ دارد ﯾﻌﻨـــﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـــﻪ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـــﻪ اﺳـــﺖ و ﻗـــﻀﺎوت‬
‫ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ را ﻗﺒــﻮل دارد‪ ،‬ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻋــﻮام ﻓﺮﯾﺒﺎﻧــﻪ‪ ،‬ﺻــﻠﺢ ﻃﻠــﺐ ﻣﻌﺮﻓــﻲ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧـﺸﺎن دادﯾـﻢ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ اﻧﻌﻄـﺎفﭘـﺬﯾﺮ‬
‫ﻫــﺴﺘﯿﻢ‪ ...‬ﻣــﺎ ﻫﺮﮔــﺰ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ را رد ﻧﮑــﺮده ﺑــﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﺷــﺮﻃﻲ روي آن‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ و اﯾﻦ اواﺧﺮ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﻮادث ﺗﻠﺨﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫اﺗﻔــﺎق اﻓﺘــﺪ ﮐــﻪ ﻧﻘﻄــﻪ ﻋﻄــﻒ آن‪ ،‬ﺳــﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي ﻣــﺴﺎﻓﺮي اﯾــﺮان ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻧﭙـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺗﺤـﺮﯾﻢ‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻄﻘـﻲ از آن ﭘـﺲ )در ﺻـﻮرﺗﻲ ﮐـﻪ ﻋـﺮاق از ﻗﺒـﻮل‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ( ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺮاق را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻬﺪﯾﺪات ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ﺳـﻮي ﻣـﺴﺆوﻻن ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﯾـﻪ‬
‫اﯾﺮان اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﺪ و ﺗﺮﺗﯿﺒـﺎت اﻣﻨﯿﺘـﻲ در ﺣـﻮزه ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﭘـﺲ از ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ و‬
‫ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن از ﺳﻮي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺻﻞ ‪ ٤١‬و ‪ ٤٢‬ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬اﻗﺪاﻣﻲ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪات در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس وﺟﻮد داﺷﺖ ﻟﮑﻦ در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ ١٠‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ آن وﺟﻬﺔ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٦٧/٤/٢٨ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٨٩‬‬

‫‪ ٥‬ـ ﺳﻠﺐ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع از اﯾﺮان‪:‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎده ‪ ٥١‬ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺟﺮاﯾﻲ ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز اﺗﺨـﺎذ ﻧﮑﻨـﺪ ﺣـﻖ دارد از ﺧـﻮد دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ‪ّ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺪاﺑﯿﺮي اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز‪ ،‬از اداﻣﺔ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬در زﻣﯿﻨـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ‬
‫و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺧـﻮد اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﺎده ﯾـﻚ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٣١‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬از زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﻫـﻮا و درﯾـﺎ ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺠﺎوز ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﭼـﻮن از ﺳـﻮي‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺟﺪﯾﺪي اﺗﺨﺎذ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺣﻖ داﺷﺖ از ﺧﻮد دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ‬
‫و از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬اﯾﻦ دﻓﺎع ﺣﺘﻲ در داﺧﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﻣﺘﺠﺎوز ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﺼﺪاق داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺘﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻤﺎي ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺑﻪ آن اذﻋﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺎﻓﺸﺎري اﯾﺮان را در اداﻣﻪ دﻓﺎع و رد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ در آن‬
‫اﺣﺮاز ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ ﻗﯿﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﺆول ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ در ﺑﻨﺪ ‪٦‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﯾﻦ ﺣﻖ ﻣﺸﺮوع را از اﯾﺮان ﺳﻠﺐ ﮐﺮد‪ .‬و دﻗﯿﻘﺎً ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣـﻲﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﺷﻤﻦ و ﺣﺎﻣﯿﺎن او ﺣﻮل اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧﺎﻗﺾ ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺳﺮان رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺧﻮد ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ اﻇﻬـﺎر‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺆول اداﻣـﺔ ﺟﻨـﮓ و ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺷـﺪن آن‪ ،‬اﯾـﺮان اﺳـﺖ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ در ﻣـﺘﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﺷﺮوع و ﺗﺪاوم ﺟﻨﮓ ﯾﮑﺴﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ دﻓـﺎع ﻣـﺸﺮوع ﻫﯿﭽﮕـﺎه‬
‫»اداﻣﺔ ﺟﻨﮓ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺳﻪ ﻧﻮع ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﺼﻮر ﺑـﻮد‪ .‬اول‪ ،‬اﯾـﺮان ﻣﻐﻠـﻮب و‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد‪ .‬دوم‪ ،‬ﻋﺮاق ﻣﻐﻠﻮب ﺷﻮد و اﯾﺮان ﻏﺎﻟـﺐ‪ .‬ﺳـﻮم‪ ،‬ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﻧﻘﻄﺔ ﭘﺎﯾـﺎن را ﺗﻌـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ّاول اﮔـﺮ ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﻣﻐﻠـﻮب ﺷـﻮد در ﻫﻤـﺎن‬
‫روزﻫﺎي ّاول ﺟﻨﮓ ﮐﻪ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و در اﺛـﺮ درﮔﯿـﺮي ﺑـﺎ ﻣـﺸﮑﻼت ﻃﺒﯿﻌـﻲ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻧﻘﻼب ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ ﺗﻬﺠـﻢ ﮔـﺴﺘﺮدة رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق آﻣـﺎدﮔﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ از ﭘـﺎ در‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﻪ ﻃـﺮز ﻣﻌﺠـﺰهآﺳـﺎﯾﻲ ﺧـﻮد را ﺗﺠﻬﯿـﺰ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻮﺗـﺎﻫﻲ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻤـﺎﻣﻲ اراﺿـﻲ اﺷـﻐﺎﻟﻲ را از دﺷـﻤﻦ ﭘـﺲ ﺑﮕﯿـﺮد ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﯿـﺐ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز در ﺧﺎك او ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺮدازد؛ و از ﻃﺮﻓﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻣﻠﺘﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ اﯾﻤـﺎن و‬
‫‪١٩٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ارادة اﻟﻬﻲ ﻣﻲﺟﻨﮕﻨﺪ ﺷﮑﺴﺖ در ﻣﻨﻄﻖ او راه ﻧﺪارد‪ ١.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾـﺮان ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺑﻌـﺪ از ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺟﺰﯾﺮه ﻓﺎو ﮐﻪ در اوج اﻗﺘﺪار ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺗـﺪﺑﯿﺮ داﻫﯿﺎﻧـﻪ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( اﻧﮕﯿـﺰة دﻓـﺎﻋﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﻤﺎن و ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﻬﻲ از ﯾﻚ ﻃﺮف‪ ،‬و ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ )ﺣﻖ دﻓـﺎع ﻣـﺸﺮوع( از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﺷﮑﺴﺖ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﻲ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎً ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑــﻮد‪ .‬ﺣــﺎل ﻣــﻲﻣﺎﻧــﺪ ﺷــﻖ دوم‪ ،‬ﯾﻌﻨــﻲ ﺷﮑــﺴﺖ ارﺗــﺶ ﻋــﺮاق و ﺷــﻖ ﺳــﻮم‪ ،‬ﯾﻌﻨــﻲ ﺗــﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻮﺟﺐ اداﻣـﺔ ﺟﻨـﮓ ﺷـﺪ‪ .‬و ﺷـﻮاﻫﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﮑﺒﺎر‪ ،‬ﻗﻠﺒﺎً ﺑـﻪ ﺷﮑـﺴﺖ ارﺗـﺶ‬
‫ﻋﺮاق در ﻣﻨﻄﻘﻪ راﺿﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲاﻟﺘﻔﺎﺗﻲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ را در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ داﺷﺖ‪ ،‬و ﺷﻮرا ﺟﺪي ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺠـﺎت ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق‬
‫از ﺧﻄــﺮ ﺳــﻘﻮط‪ ،‬ﺗﺤــﺖ ﭘﻮﺷــﺶ ﺻــﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﭘــﻲ در ﭘــﻲ در ﺷــﺮاﯾﻄﻲ ﮐــﻪ اﯾــﺮان‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ ،‬واﻗﻌﯿﺘﻲ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﯿـﺴﺖ و‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺆول اداﻣﺔ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي ﺧﻮد ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٦‬ـ ﺗﻐﯿﯿﺮ روﻧﺪ ﺗﺤﻮﻻت در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪:‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺤﺴﻮس ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ روﻧﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي ﻧﺒـﺮد‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي رزﻣﻨﺪة اﯾـﺮان از ﺑـﺴﯿﺎري از ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﺷـﻐﺎﻟﻲ‬
‫در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬دﻻﺋﻞ ﻣﺘﻌﺪدي دارد ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ‬
‫آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺟﻨﮓ رواﻧﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻫﺪفدار ﻣﺤﺎﻓـﻞ اﺳـﺘﮑﺒﺎري در ﮐﻨـﺎر ﺣـﻀﻮر ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﻧﺎوﮔﺎﻧﻬﺎي اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﯿﭽﯿﺪهاي را ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد ﮐـﻪ‬
‫ِ‬
‫اﯾﺮان ﻣﻈﻠﻮم و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺟﻨﮓﻃﻠﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﺪون‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﻲ از ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺣﻤﻼت ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ را ﭼﻨـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺠﻢ اﻧﻬﺪام ﺑﻤﺐﻫـﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﭘﺲ از ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎ اﻃﻼع ﮐﺎﻣﻞ از اوﺿـﺎع ﻣﻨﻄﻘـﺔ‪ ،‬راﻫﮑﺎرﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﭘـﺲ از‬

‫‪ ١‬ـ ان ﯾﻨﺼﺮﮐﻢ ﷲ ﻓﻼ ﻏﺎﻟﺐ ﻟﮑﻢ و ان ﯾﺨﺬﻟﻢ ﻓﻤﻦ ذاﻟﺬي ﯾﻨﺼﺮﮐﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪه )آل ﻋﻤﺮان‪.(...‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩١‬‬

‫ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻲﻧﺘﯿﺠﻪ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﺗﻘﻠﯿـﻞ ﻓـﺸﺎرﻫﺎي‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺆوﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ آن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان راه ﺣـﻞ ﻣـﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻨﻔﻲ اوﺿﺎع ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬از ﺿﻌﻒ و ﯾـﺎ ﺑـﻲﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻣـﺴﺆوﻻن ﺟﻨـﮓ ﻧﺎﺷـﻲ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻫﻮي ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰي ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫و ﯾﺎ ﮐﻼً راه ﺣﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎزﻋﻪ را ﻣﻨﺘﻔﻲ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٧‬ـ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ اﯾﺮان‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﺮان در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ اﺳﻠﺤﻪ و ادوات ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﻔﻬﻮم دﯾﮕﺮي داﺷﺖ ﯾﻌﻨﻲ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺸﻮري ﻣﻲﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﺳـﻼﺣﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺳﻼح ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺟﺰﺀ دﯾﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻓﺎﺻـﻠﺔ ﮐﻮﺗـﺎه ﺑﻌـﺪ‬
‫از ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺼﺪاق ﺧﻮد را ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺪ اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬دﻻﻻن‬
‫ﻓﺮوش اﺳﻠﺤﻪ را ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﻧﻤـﻲﮐـﺮد‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اوﺿـﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺣﺘﻲ ﺗﺼﻮر ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪﻫﺎﯾﻲ ﺑﺮاي اﯾﺮان ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاي اﯾﺮان راﻫﻲ ﺟﺰ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫و ﻣﺴﺆوﻟﯿﻦ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺎ ﻣﺎﻧﻮرﻫـﺎي ﻇﺮﯾـﻒ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧـﻪ و اﺗﺨـﺎذ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﻪ رد و ﻧﻪ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان را ﺗﺎ ﺣﺪودي در ﻃﺮح اﺟﺮاﯾـﻲ‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ زﯾﺮا ﯾﮑﺴﺎن ﻧﮕﺮي ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ و اﯾﺠـﺎد ارﺗﺒـﺎط ﺑـﯿﻦ ﺑﻨـﺪ ﯾـﻚ و‬
‫ﺷﺶ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻃﺮﺣـﻲ اﺟﺮاﯾـﻲ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ را‬
‫ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﻲ در ﺻـﺤﻨﻪ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ‬
‫ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓـﻲ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان آﻏـﺎزﮔﺮ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﻣـﺰد‬
‫ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺧﻮد را از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ و ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎع‬

‫ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓـﺎع در داﺧـﻞ ﮐـﻪ اﺗﺨـﺎذ آن ﺣﺘـﻲ ﻣـﻲﻧﻤـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﻼم آن ﺑﺮاي اﻓﮑﺎر ﻣﺮدم ﺧﺼﻮﺻﺎً اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﺎك و ﭘﺮﺷﻮر رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‬
‫‪١٩٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺎ ﻧﺎرس ﺑﻮد و ﺑﻪ زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزي در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺎز داﺷﺖ‪ ،‬و از آن ﻃﺮف ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻄﻮﯾﻞ زﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫـﺮ روزش ﺑـﻪ ﺿـﺮر ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮاﻟﻲ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﮐـﻪ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪه ﺧـﻂ ﻣـﺸﻲ دﻓـﺎﻋﻲ در‬
‫ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﭘـﺲ از اﻋـﻼن ﭘـﺬﯾﺮش رﺳـﻤﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺳﻮي ﻣﺴﺆوﻟﯿﻦ ﺣﺮف آﺧﺮ در ﺟﻨﮓ را ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﻲ رﺳـﺎ‬
‫و دﻟﻨﺸﯿﻦ ﮐﻪ از ﻋﺸﻖ ﻓﺮوزان او ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﺷﻬﯿﺪ ﭘﺮور اﯾﺮان ﻣﺎﯾﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺿﻤﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬در ﺷﯿﻮة ﺟﺪﯾﺪ دﻓﺎﻋﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫و ّاﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﺑـﺴﯿﺎر ﺗﻠـﺦ و ﻧـﺎﮔﻮاري ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﻤﻪ و ﺧﺼﻮﺻﺎ ً ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﭼﻨـﺪ روز ﻗﺒـﻞ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺷﯿﻮة دﻓﺎع و ﻣﻮاﺿﻊ اﻋﻼم ﺷﺪه در ﺟﻨﮓ ﻣﻌﻘﺘـﺪ ﺑـﻮدم و ﻣـﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈـﺎم و‬
‫ﮐــﺸﻮر و اﻧﻘــﻼب را در اﺟــﺮاي آن ﻣــﻲدﯾــﺪم‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ واﺳــﻄﺔ ﺣــﻮادث و‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﮐﻪ از ذﮐﺮ آن ﻓﻌﻼً ﺧﻮدداري ﻣﻲﮐﻨﻢ و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪ در آﯾﻨـﺪه‬
‫روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻي ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ و دﻟﺴﻮزي و ﺻﺪاﻗﺖ آﻧﺎن اﻋﺘﻤﺎد دارم‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ و آﺗـﺶﺑـﺲ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐـﺮدم و در ﻣﻘﻄـﻊ ﮐﻨـﻮﻧﻲ آن را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﻘﻼب و ﻧﻈﺎم ﻣﻲداﻧﻢ و ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺒـﻮد اﻧﮕﯿـﺰهاي ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺎ و ﻋﺰت و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳـﻼم و ﻣـﺴﻠﻤﯿﻦ ﻗﺮﺑـﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ راﺿﻲ ﻧﻤﻲﺑﻮدم و ﻣـﺮگ و ﺷـﻬﺎدت ﺑـﺮاﯾﻢ ﮔـﻮاراﺗﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎره ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﮔﺮدن ﻧﻬﯿﻢ‪.‬‬
‫دﻓﺎع از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو ﻧﻮع داﺋﻤـﻲ و ﻏﯿﺮداﺋﻤـﻲ ﺗﻘـﺴﯿﻢ ﮐـﺮد‪:‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي »داﺋﻤﻲ« ﯾﺎ »ﮐﻠﻲ«‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﻔﻆ اﺳـﻼم و ﻣـﺼﺎﻟﺢ ﻣـﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬و اﺳـﺘﺮاﺗﮋي »ﻏﯿـﺮ‬
‫داﺋﻤﻲ« ﯾﺎ »ﻣﻮﺳﻤﻲ« ﮐﻪ اﺗﺨﺎذ ﺷﯿﻮة دﻓﺎع در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ اﮔﺮ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺎ‬
‫اﺑﺰار ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺰوﻣﺎً ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺑـﺰار و ادوات ﻧﻈـﺎﻣﻲ دﻓـﺎع ﮐﻨـﯿﻢ؛ ﯾـﺎ‬
‫اﮔﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻣﻲآﯾﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﺑـﺰار ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و‬
‫ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﯿﻢ و ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در راﺳـﺘﺎي اﺳـﺘﺮاﺗﮋي‬

‫‪ ١‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٦٧/٣/٣٠ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩٣‬‬

‫ﮐﻠﻲ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﻔﻆ اﺳـﻼم و ﻣـﺼﻠﺤﺖ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو دﺷـﻤﻦ ﻣـﺎ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ در‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺎ دﻓﺎع ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﭘـﺲ از ﺻـﺪور‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺿﺮﺑﻪ را از ﺟﺒﻬﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑـﻪ ﺟﺒﻬـﺔ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﮐـﺸﺎﻧﺪ ﻣـﺎ ﻫـﻢ ﻻزم ﺑـﻮد‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻮة دﻓﺎﻋﻲ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﻓﺮﻣـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮة دﻓﺎع و ﻣﻮاﺿﻊ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻮدم و اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺣﻮادث ﭘﯿﺶ آﻣﺪه و‪ ...‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ را در ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺣﻔﻆ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬دﺷﻤﻦ را از اﺷـﻐﺎل ﺣﺘـﻲ ﯾـﻚ وﺟـﺐ‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮕﻬـﺎ ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟﮑـﻦ اﯾـﻦ ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﺔ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺒﺎرزه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي و اﺗﺨـﺎذ ﺷـﯿﻮة ﺟﺪﯾـﺪي از ﻣﺒـﺎرزه در ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﻃﺮف ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻼم اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺮﺑـﻪﻫـﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐـﺎت ﺟﻬـﺎﻧﺨﻮاران ﻋﻠﯿـﻪ ﻣـﺎ ُﮐﻨـﺪ‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ّاﻣﺎ از آن ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﺮاي اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( از زﻫﺮ ﮐﺸﻨﺪهﺗﺮ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﭘـﺲ‬
‫ﻣـﺼﻤﻢ ﺷـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ و ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﺻـﺪﻫﺎ ﺷـﻬﯿﺪ و ﺟﺎﻧﺒـﺎز‪ ،‬ﻣﻠـﺖ اﯾـﺮان ّ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪاي را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑـﺪﯾﻬﻲﺗـﺮﯾﻦ اﺻـﻮل اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪ ﻧﺒـﻮد ﺳـﺮ ﺟـﺎي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﺑﺮﻗـﺪرﺗﻬﺎ ﺑـﻮﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﺷـﻌﺎر “دﻣﻮﮐﺮاﺳـﻲ و‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ“ ﺑﺎ ﺳﻮﺀ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت ﻣﺘﺠـﺎوزي‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘـﺎً و ﻋﻠﻨـﺎً ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻲآﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻔﺮﯾﺒﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دروﻏﯿﻦ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ را ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺎوﮔﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﺟﻨﮕﻲ در آﺑﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﻠﺐ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع از ﻣﻠﺘﻲ ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬ﻣـﻲروﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات او )اﯾﺮان( ﺑﻪ ﺟﺎي ﻇﺎﻟﻢ آﻣـﺎده ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺗـﺮ از اﯾـﻦ‪ ،‬درد‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻧﺎﺷﻲ اﺳﺖ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺸﺘﻲ ﻋﻮاﻣﻔﺮﯾﺐ ﺑﯿﺮﺣﻢ‬
‫و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ ﺑـﻪ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﻣـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﻠـﺖ ﻣﻈﻠـﻮم اﯾـﺮان را ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺻـﻠﺤﻲ‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوز ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻃﻼﻋﺎت‪.٦٧/٣/٣٠ ،‬‬

‫‪١٩٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﯿﻮة دﻓﺎع‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن را ﺧﻠﻊ ﺳـﻼح‪ ،‬و ﺗـﻼش ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻠﺖ ﺷﻬﯿﺪ ﭘﺮور را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑـﺮاي ﻣﻠـﺖ ﻣـﺎ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ از آن ﺟﻬﺖ زﻫﺮ ﻣﻲﻧﻮﺷﺪ ﮐﻪ دﻧﯿﺎي اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺑﺎ ﻫﻤـﻪ اذﻧـﺎﺑﺶ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻣﺘﺠﺎوز ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﻪ ﻣـﻲآﯾـﺪ و از ﺗﻔﻬـﯿﻢ ﭘﯿـﺎم‬
‫ﺻﻠﺢ و ﻋﺪاﻟﺖ و ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﻲ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﮔـﻮش ﻣـﺮدم ﺟﻬـﺎن ﻣﻤﺎﻧﻌـﺖ ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا اﻣـﺎم‬
‫راﺣــﻞ)ره( ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣــﺼﻠﺤﻲ آﮔــﺎه و روﺷــﻦ ﺿــﻤﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺳــﻌﻪ آﺗــﺶ ﺗﺠــﺎوز را در آﯾﻨــﺪه‬
‫ﻣﻲدﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺸﻮري ﻣﺜـﻞ ﮐﻮﯾـﺖ را در ﺧـﻮد ﻣـﻲﺳـﻮزاﻧﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻌـﺪ از اﺷـﻐﺎل‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ ﻋﺮاق دﻧﯿﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺷﺪه ﺑﻮد ّاﻣﺎ دﺳـﺖ ﭘﻨﻬـﺎن‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ در آﺳﺘﯿﻦ اﯾﻦ ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻮرد ﻋﻤـﺪي و ﻣﻐﺮﺿـﺎﻧﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﻲ اﻣﺎم‪ ،‬و ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار ﺻﻠﺢ واﻗﻌـﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫وﺿﻮح آﺷﮑﺎر ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ از راز زﻫﺮﻧﻮﺷﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺮاي اﻓﮑـﺎر ﺑﯿـﺪار و دﻟﻬـﺎي‬
‫دردﻣﻨﺪ ﭘﺮده ﺑﺮﻣﻲدارد‪.‬‬

‫ﻋﺮاق و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﻋــﺮاق در ‪ ٢٢‬ژوﺋﯿــﻪ ‪ ،١٩٨٧‬ﭘــﺲ از اﺟــﻼس ﻣــﺸﺘﺮك ﺷــﻮراي ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﻲ اﻧﻘــﻼب و‬

‫رﻫﺒﺮي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﻣـﻮرد ﭘـﺬﯾﺮش ﻗـﺮار داد‪ .‬و از‬
‫ﺻﺪور اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و آﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﺮاق را ﺑـﺮاي ﻫﻤﮑـﺎري ﺑـﺎ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ و‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﻣﻔـﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‪ ،‬و ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ ﺣـﻞ ﺟـﺎﻣﻊ و ﻋﺪﻻﻧـﻪ و ﭘﺎﯾـﺪار و‬
‫ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﺎ اﯾﺮان‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳﺘﺎر آن ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺪون ﻗﯿﺪ و ﺷـﺮط و‬
‫ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﺑﭙـﺬﯾﺮد و اﯾـﻦ اﻣـﺮ را ﺷـﺮط اﺳﺎﺳـﻲ اﻟﺘـﺰام ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑﯿـﺎن‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺮاق ﻗﺒﻼً ﺑﻪ اﺗﻔﺎقآرا اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﮐـﺮده ﺑـﻮد و ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻼً آﻧﺮا از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ و ﻣﺤﺘﻮا ﻣﻲﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﺮاق اﯾﻦ اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻲ را ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ و ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﻃﻼع داد‪.‬‬
‫ﺳــﺨﻨﮕﻮي ﻋــﺮاق ﻧﯿــﺰ ﺿــﻤﻦ آﻧﮑــﻪ ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﯾــﻚ ﭘﯿــﺮوزي ﺳﯿﺎﺳــﻲ و‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ و ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻫﺪاﯾﺘﻲ ﺧﻤﯿﻨﻲ‪ ،‬ص ‪.١٦٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩٥‬‬

‫دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺰود‪» :‬ﻋـﺮاق آﻣـﺎدﮔﻲ دارد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را ﮐـﻪ در آن دﺳـﺘﻮر‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﻓﻮري داده ﺷﺪه ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ آﻧﮑﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ اﻗﺪام ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ«‬
‫ﭘﺎﺳﺦ رﺳﻤﻲ ﻋﺮاق در ﻗﺒﺎل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬در ‪ ١٤‬اوت‪ ،‬اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐـﻞ اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪:‬‬
‫»‪ ...‬ﻋﺮاق از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﮐﻨﺪ و آﻣﺎده اﺳﺖ ﺑﺮاي اﺟﺮاي آن‪ ،‬ﺑﺎ دﺑﯿﺮ ﮐـﻞ و ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺮاق در زﻣﯿﻨﻪ اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒـﻲ ﮐـﻪ در ﺑﻨـﺪﻫﺎي آن ﻣﻘـﺮر‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺖ آﺗﺶﺑﺲ ﺑﺮﻗـﺮار ﺷـﻮد و ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﮔـﺮوه ﻧـﺎﻇﺮان ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑـﺮ آﺗـﺶﺑـﺲ و ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﺴﺘﻘﺮ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺳـﯿﺮان ﺟﻨﮕـﻲ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮه ﺑـﺮاي ﺣـﻞ ﮐﻠﯿـﻪ اﺧﺘﻼﻓـﺎت آﻏـﺎز ﮔـﺮدد و آﻧﮕـﺎه ﻫﯿـﺄﺗﻲ ﺑـﻲﻃـﺮف ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬
‫درﺑﺎره ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ درﮔﯿﺮي را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﺎ اﻋـﻼم اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻌﮕﯿﺮي ﮐـﻪ از ﺿـﻌﻒ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﻧﺎﺷﻲ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻤـﻞ ﺑـﺪان ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪ‬
‫ﻧﺒﻮد ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﻋﺮاق در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌـﻲ و ﺟﻬـﺎﻧﻲ‪ ...‬اﻋـﻼم ﻣـﻲﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را‬
‫ﻗﺒﻮل دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻤﻼً اﺟﺮاي ﻃﺮح دﺑﯿﺮ ﮐﻞ را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و آﺷﮑﺎرا رد ﻣﻲﮐـﺮد‪ ،‬ﻃﺮﺣـﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي ﻣﺸﺮوع اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺮاق ﯾﮑﺴﺎل ﻗﺒﻞ از اﯾـﺮان‪ ،‬ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را اﻋـﻼم ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬دروﻏـﯿﻦ و‬
‫ﻇﺎﻫﺮي ﺑﻮدن اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮش‪ ،‬ﺑﺎ اداﻣﻪ ﺗﺠﺎوزات ﮔﺴﺘﺮده ﻋﺮاق ﺣﺘﻲ ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از‬
‫ﺳﻮي اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ روﺷﻦ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ‬

‫ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ در روز ‪ ١٨‬آورﯾﻞ ‪ ،١٩٥٥‬در ﺑﺎﻧﺪوﻧﮓ اﻧـﺪوﻧﺰي ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﮐﻮﺷـﺸﻬﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻧﻬﺮو‪ ،‬ﺳﻮﮐﺎرﻧﻮ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ و ﺗﯿﺘﻮ‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺳﺮد اﻋﻼم ﻣﻮﺟﻮدﯾـﺖ ﮐـﺮده‬
‫ﻃﻲ اﯾﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺻﻮل دﻫﮕﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ اﻫـﺪاف و ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻮﻟﻲ ﮐﻪ رﻫﺎﯾﻲ و ﻋﺪم واﺑﺴﺘﮕﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻠﻮك ﺷﺮق و ﺑﻠﻮك ﻏﺮب را‬
‫‪١٩٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻫﺮ دو در اﯾﻦ ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐـﺮده و از آﻣـﺎل و ﻣﻘﺎﺻـﺪ اﯾـﻦ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻐـﺪاد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ در‬
‫ﻧﺨــﺴﺘﯿﻦ اﺟــﻼس ﺳــﺮان ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻏﯿــﺮ ﻣﺘﻌﻬــﺪ ﺣــﻀﻮر ﯾﺎﺑــﺪ و از آن ﺑــﻪ ﺑﻌــﺪ ﻧﯿــﺰ ﻣــﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻋﻀﻮﯾﺖ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫در ‪ ،١٩٧٩‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و از ﻫـﻢ ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﭘﯿﻤـﺎن ﺳـﻨﺘﻮ ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﻋـﻀﻮﯾﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر در ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻄﻮر ﺟـﺪي ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ و اﯾـﻦ ﻋـﻀﻮﯾﺖ‪ ،‬در ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﺷـﺸﻢ ﺳـﺮان در‬
‫ﻫﺎواﻧﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺮاق از ﻫﻤﺎن اوان ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ آن در آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﭘــﻲ ﻟﻐــﻮ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﻣــﺮزي ‪ ،١٩٧٥‬از ﻃــﺮف ﻋــﺮاق و ﺣﻤﻠــﻪ اﯾــﻦ ﮐــﺸﻮر ﺑــﻪ ﺧــﺎك‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬در ﻣﯿﺎن دو ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬـﺪ ﺟﻨﮕـﻲ ﺷـﻌﻠﻪور ﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻼﺷﻬﺎﯾﻲ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در روزﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺗﺠـﺎوز‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد ﭘﻞ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و اﻧﺠـﺎم ﺗﺤﺮﮐـﺎت‬
‫دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ وﺳﯿﻊ از ﺳﻮي وزراي ﺧﺎرﺟﻪ ﮐﻮﺑﺎ‪ ،‬ﻫﻨﺪ و ﯾﻮﮔﺴﻼوي در ﺟﻬﺖ اﺧﺘﺘﺎم ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻓﻌﺎﻟﻲ را اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﯾـﻦ ﺗﻼﺷـﻬﺎ ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ّاﻣﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ زﻣـﺎﻧﻲ ﺻـﺎدر ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺪت اﻧـﺪﮐﻲ از اﺟـﻼس ﺷـﺸﻢ‬
‫ﺳﺮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺟﻨﺒﺶ در ﺣﺮاره ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ اﺟﻼس ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎﯾﻲ ﺻﺎدر ﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﻲﮔﯿـﺮد و دﻧﺒـﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻗﻀﯿﻪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺳﯿﺎﺳﻲ اﺟﻼس ﺳﺮان را ﺑﺨﻮد اﺧﺘـﺼﺎص داده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺿﻤﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ از آﻏﺎز و اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﮐﺸﻮر ﻓﻮراً ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺧﺎﺗﻤـﻪ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬و از دﯾﮕـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿـﺰ ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ از ﻣﺘﺠـﺎوز ﻧـﺎﻣﻲ‬

‫‪ ١‬ـ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ از آﻏﺎز ﺗﺎ ﺳﺎل ‪.١٩٨٥‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩٧‬‬

‫ﺑﺒﺮد آﻏﺎز ﺟﻨﮓ را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻧﯿـﺰ در راﺳـﺘﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎي اﻋـﻀﺎﺀ داﯾـﻢ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺲ از رد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٨٨‬ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ دادن اﻣﺘﯿـﺎزات ﺿـﻌﯿﻒ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺳﻌﻲ در اﺧﺘﺘﺎم ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧﻤﻮد ﺑﻬﺘـﺮي ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ اﺟﻼس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از‬
‫اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺟﺮا و ﭘﻲﮔﯿﺮي ﻣﻔﺎد آن ﺷﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎﺀ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺗﻼﺷـﻬﺎﯾﻲ اﻧﺠـﺎم دادﻧـﺪ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﮐﺸﻮر ﻫﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﺷــﯿﻪ اﺟــﻼس ﭼﻬــﻞ و دوم ﻣﺠﻤــﻊ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ‪ ،‬وزراي اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻨﺒﺶ ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﻬﺪﻫﺎ اﺟﻼﺳﻲ را در ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺸﮑﯿﻞ دادﻧـﺪ‪ .‬اﺟـﻼس در ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ‬
‫ﻧﻬﺎﯾﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﯿﻖ از آﻏﺎز و اداﻣﻪ ﺧـﺼﻮﻣﺖ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻣﺠـﺪداً از‬
‫دو ﮐﺸﻮر ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺧﻮد ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﻨﺪ و از ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫در ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﯾﻚ راه ﺣﻞ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ و آﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ ـ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ـ ﻗـﺪرداﻧﻲ ﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺷﻮرا ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ دو ﭼﻨﺪان ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺟﻨﮓ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ از‬
‫ﺳﻮي اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻼﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻧﮕﺮﺷﻲ ﮐﻪ از آن ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان “ در ﺳـﺎﯾﻪ ﺷـﻮرا“ ﻧـﺎم ﺑﺒـﺮﯾﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻤﻮاره ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻮد و ﺧـﻮد از ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫اﻇﻬــﺎر ﻣﻮﺿــﻊ ﺧــﻮدداري ﮐــﺮده اﺳــﺖ‪ ،‬و ﭘــﺲ از اﻋــﻼم ﻧﻈــﺮ ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ و ﻗــﺪرﺗﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ روي ﺻﺮف از ﺟﻮ ﺣﺎﮐﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻔـﻮذ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﺟﻬـﺎن را در ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي اﻋـﻀﺎﺀ ﺟﻨـﺒﺶ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ اوﻟﯿﻪ و اﺳﺘﻘﻼل ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻐﺎﯾﺮت دارد‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ‪:‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ رژﯾﻢ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺘﻲ ﻗﺒﻠﻪ اول ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﻋﻤـﺪاً ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻫﺮ دو از اﻋـﻀﺎﺀ ﻣﻬـﻢ و ﻣﻄـﺮح‬
‫‪١٩٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ در ﺻـﺪد ﺑﺮآﻣـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺟﻨﮕـﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ دو ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻀﻮ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن رخ داده ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ ﺧﺎﺗﻤـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫در ‪ ٤‬ﻣﻬـﺮ ‪ ،٥٩‬ﯾﻌﻨــﻲ ‪ ٥‬روز ﭘـﺲ از آﻏــﺎز ﺗﺠـﺎوز ﻋــﺮاق‪ ،‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪ اﺟــﻼس وزراي اﻣــﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠـﺴﻪ داد و ﺑـﺎ ﺗـﻼش ﮐﻤﯿﺘـﻪ ﺣـﺴﻦ ﻧﯿـﺖ‬
‫ﺳﻌﻲ ﮐﺮد درﮔﯿﺮي را ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳـﻔﺮ ﺑـﻪ ﺗﻬـﺮان و ﺑﻐـﺪاد اﻧﺠـﺎم داد و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﻲﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺟﻤﯿﻠـﻪ‪،‬‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮﻧﻲ ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن ﺻــﻠﺢ را اﯾﺠــﺎد ﮐــﺮد‪ .‬اﯾــﻦ ﮐﻤﯿــﺴﯿﻮن ﻧﯿــﺰ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬در ﺳﻮﻣﯿﻦ اﺟـﻼس ﺳـﺮان ﮐـﺸﻮرﻫﺎي در ﻃـﺎﺋﻒ ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺣﻀﻮر ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﮑـﺮد و اﺟـﻼس را ﺗﺤـﺮﯾﻢ ﮐـﺮد‪ .‬در اﺟـﻼس ﭼﻬـﺎرم‬
‫ﺳﺮان در ﮐﺎزاﺑﻼﻧﮑﺎي ﻣﺮاﮐﺶ‪ ،‬اﯾﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳـﻼﻣﻲ در اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻋﺮاق را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺟﻼس را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﺟﻼس ﺑﻌﺪي ﺳﺮان ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﮐﻮﯾـﺖ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪه‪ ،‬از ﻃـﺮف ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾــﺮان ﺑــﻪ دﻟﯿــﻞ ﻣﻮﺿــﻊ ﻣﻐﺮﺿــﺎﻧﻪ و ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧــﻪ ﮐﻮﯾــﺖ ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاي ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻋﺮاق از اﯾﻦ ﻋﺪم ﺣﻀﻮرﻫﺎ و ﺗﺤﺮﯾﻤﻬـﺎ ﺳﻮﺀاﺳـﺘﻔﺎدهﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‪.‬‬
‫اﺟﻼس ﮐﻮﯾﺖ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﻲ ﺧﻮد‪ ،‬آﺗﺶﺑﺲ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺑـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺮا ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿﺮ را ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺟﻼس در ﺑﺨـﺶ دﯾﮕـﺮ ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ ﺧـﻮد از‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ٥٨٢‬و ‪ ٥٨٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺟﻼس ﮐﻮﯾﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﺎﯾـﺎن داد ﮐـﻪ اﺑـﺮاز ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻋـﺮاق از ﭘـﺬﯾﺮش‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ و ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ ﭘﺎﯾـﺎﻧﻲ آﻧـﺮا‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪور اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ و درﺧﻮاﺳﺖ از اﯾﺮان ﺑﺮاي ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ و‬
‫راهﺣﻞﻫﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ ٦‬ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﮐﺘﺎب ﺳﺒﺰ‪.‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪١٩٩‬‬

‫ﻫــﯿﭻ ﻧﺘﯿﺠــﻪاي ﭘﺎﯾــﺎن داده ﺷــﺪ و ﺳــﺎزﻣﺎن ﺗــﺎ ﺻــﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧــﻪ ﺗﺤــﺮك‬
‫دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ و ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺧﺎﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪي ﺑﻌـﺪ از ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳـﻮي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‪ ،‬اﺟـﻼس ﻫﻔـﺪﻫﻢ وزراي‬
‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺳﺎزﻣﺎن در اﻣﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اردن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﺟﻼس ﻧﯿﺰ ﺟﻨﮓ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤـﻲ از ﻣـﺬاﮐﺮات را در ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬اﺟـﻼس ﺑـﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ،٥٩٨‬از اﯾـﺮان ﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را ﺑﭙـﺬﯾﺮد و اﻋـﻼم‬
‫ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﺣﻤﺎﯾﺘﺶ را از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﻋﻼم ﻣﻲﮐﻨﺪ‬
‫و ﻧﯿﺎز ﺑﺮ اﺟﺮاﯾﺶ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ﮐﻞ واﺣـﺪ‪ ،‬و اﺟـﺮاي ﻫﻤـﻪ ﻣﻘـﺮراﺗﺶ را ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر‬
‫ﮐﻪ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ از ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺘـﻀﻲ را ﺑـﺮاي اﯾﻨﮑـﻪ از ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺳـﺘﻨﮑﺎف ﮐـﺮده ﺑـﻪ ﻣـﻮرد اﺟـﺮا‬
‫ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺟﻮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫آورد‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪي ﮐﻪ اﯾـﺮان را ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓﻃﻠﺒـﻲ ﻣـﺘﻬﻢ ﮐـﺮد و ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻔـﻮق ﺣﺎﻣﯿـﺎن ﻋـﺮاق در‬
‫ﮐﻨﻔــﺮاﻧﺲ ﺷــﺪ و ﻧﺘﯿﺠــﻪ آﻧﮑــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔــﺮاﻧﺲ اﺳــﻼﻣﻲ از ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از اﻋﻀﺎﺀ ﺳﺎزﻣﺎن اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻋـﺪم ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ و ﻣﻮاﺧﺬه ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬و اﺷﺎره ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻲ در ﻣﻮرد اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬از ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و‪ ...‬ﺷﺮوع ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺣﺘـﻲ ﺷـﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ درﺧﻮاﺳـﺖ ﭘﻨﺠـﺎه و اﻧـﺪي‬
‫ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ از ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﻢ در زﻣﺎﻧﻲ ﮐـﻪ در ﺧـﻮد ﺷـﻮراﻫﺎي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﯿﻦ‬
‫اﻋﻀﺎي داﺋﻢ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎزات ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ اﺳـﺘﻨﮑﺎف از ﭘـﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪٥٩٨‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻤﮕﻲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ اواﻣﺮ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻮده‪ ،‬ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻫـﻢ در ﺟﻬـﺎن دو ﻗﻄﺒـﻲ ﺟﻨـﮓ ﺳـﺮد و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي اﺳﺘﮑﺒﺎري اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ اﻣﺮ ﭼﻨﺪان ﺑﻌﯿﺪي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪٢٠٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷﻮراي ﻫﻤﮑﺎري ﺧﻠﯿﺞ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻋــﺮب ﺣــﻮزه ﺧﻠــﯿﺞﻓــﺎرس از دﻫــﻪ ‪ ٧٠‬ﺑــﺎ وﺳﻮﺳــﻪ ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺑــﺮاي اﯾﺠــﺎد‬
‫اﺗﺤﺎدﯾﻪاي از ﺧﻮدﺷﺎن و ﺑﺪون ﺣﻀﻮر اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﻤﺎﯾﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﻲدرﯾﻎ آﻣﺮﯾﮑﺎ از رژﯾﻢ ﺷﺎه و ﺳﯿﺎت ژاﻧـﺪارﻣﺮي اﯾـﺮان در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻃـﺮح ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺳﯿﺎﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ در ﺟﻬﺖ ﺗـﺸﮑﯿﻞ اﯾـﻦ‬
‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد و ﺑـﺎ اﯾﺠـﺎد آن ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻧﻤـﻮد‪ .‬وﻟـﻲ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﺣـﻮزه ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﺳﯿﺎدت ﺳﻌﻮدي ﻫﻨﻮز ﺑﺎ اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﺷﻮرا ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ زﻣﺰﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﯿـﺰ ﺧـﺎﻣﻮش ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﺳـﺮدي ﺑﮕﺮاﯾـﺪ‪ ،‬و ‪ ٦‬ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻋﺮب ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞﻓـﺎرس ﺑـﻪ ﻏـﺮم داﺷـﺘﻦ اﺧﺘﻼﻓﻬـﺎي ﻓـﺮاوان‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزﻫـﺎي اﻣﻨﯿﺘـﻲ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮد در ﯾﻚ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮔﺮد ﻫﻢ آﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻮرا ‪ ٨‬ﻣﺎه ﭘـﺲ از آﻏـﺎز ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻮﯾـﺖ‪ ،‬ﺑﺤـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻗﻄـﺮ‪ ،‬ﻋﻤـﺎن و اﻣـﺎرات از اﻋـﻀﺎﺀ ﻣﺆﺳـﺲ‬
‫ﺷﻮرا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن اﻋﻀﺎﺀ ﻣﺆﺳﺲ‪ ،‬در ﺷـﻮرا ﻋـﻀﻮ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮرا از ﻣﺎﻫﻬﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد‪ ،‬اداﻣـﻪ دﻫﻨـﺪه ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ‬
‫ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﻲ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﺷﻮرا ﺗﺎ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻋﺮاق ﻋﻼﻗﺔ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ و درك ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻮرا از ﺗـﺮس ﺷﮑـﺴﺖ ﻋـﺮاق ﺗﺤﺮﮐـﺎﺗﻲ را‬
‫در ﺟﻬﺖ ﻧﺰدﯾﮑﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان و ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨـﮓ ﺷـﺮوع ﮐـﺮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺷـﻮرا در‬
‫ﻃﻲ ﺟﻨﮓ دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨـﻲ ﮐـﻪ ﺷـﻮرا ﻧـﻪ ﭘﯿـﺮوزي ﻋـﺮاق را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﯿﺮوزي اﯾﺮان را‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺮوزي ﻫﺮ ﯾﻚ از اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺧﻄﺮﻫـﺎي ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺷﻮرا ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ .‬در اﯾﻦ راﺳـﺘﺎ ﺷـﻮرا ﺳـﻌﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد‬
‫ﺟﻨﮓ در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺮﻧﺪه و ﻧﻪ ﺑﺎزﻧﺪه ﻗﻄﻌﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ دو‬
‫ﮐﺸﻮر در ﺟﻨﮕﻲ ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻲ درﮔﯿﺮ ﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺎ اﺟـﺮاي اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺟﻨـﮓ ﻓـﻮق ﺑﺮﻧـﺪهاي‬
‫ﺛﺎﻟﺚ ﭘﯿﺪا ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﻬﻢ ﺷﻮرا ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﮑﺎري ﺷﻮرا و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ آن ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ زﻣﯿﻨـﻲ ﺷﮑـﺴﺘﻬﺎي ﻋﻤـﺪهاي را ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﻣـﻲﺷـﺪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ؛ ﺗﺎ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٣‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺤـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺷـﻮرا ‪ ٤٠‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﺑـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫ﮐﻤﻚ ﮐﺮده‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻤﻚ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺷﻮرا ﺑﺎ دﯾﺪ ﺧـﺼﻤﺎﻧﻪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٠١‬‬

‫ﺑﻨﮕﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺷﺮﯾﻚ ﺟﻨﺎﯾﺎت ﻋﺮاق ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻮرد ﮐﻮﯾﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺴﺎﻋﺪﺗﻬﺎي‬
‫ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻲ و ﺗﺪارﮐﺎﺗﻲ و در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار دادن ﻓﻀﺎ و ﺧﺎك ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﻗﻮاﻋـﺪ و‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﭘﺎ زد و ﻃﺮف ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪة ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ و ﻧﻔﺘﮑﺸﻬﺎي ﮐﻮﯾﺘﻲ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﻧﻔﺖ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ـ ﻧﻔﺘﻲ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻓﺮوش آن ﺑﻪ ﻋﺮاق داده ﻣﻲﺷﺪ ـ ﺗﺠﻠﻲ ﭘﯿﺪا ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻮﯾﺖ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬و ﺑـﺪﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ‬
‫ﭘﺎي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﺑﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺮﻫﻪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮرا ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺻـﻌﻮدي ﺑـﺎ ﺗﻬـﺮان‪ ،‬روز‬
‫ﺑﻪ روز روﺷﻦﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ :‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻲدرﯾﻎ از ﻋﺮاق‪ ،‬ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر ﺣﺠـﺎج در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اﻣﻦ اﻟﻬﻲ‪ ،‬دﻋﻮت از اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻏـﺮب ﺑـﺮاي ﺣـﻀﻮر در ﺧﻠـﯿﺞ ﺗﺤـﺖ ﭘﻮﺷـﺶ دﻓـﺎع از‬
‫آﺑﺮاﻫﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و آزادي ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺑـﺮاي ﻗﻄـﻊ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﺑﺎ اﯾﺮان‪ .‬ﺗﺸﻮﯾﻖ اﻋﻀﺎﺀ داﺋﻢ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬راﯾﺰﻧـﻲﻫـﺎي وﺳـﯿﻊ ﺳـﻌﻮدي و ﺷـﻮروي ﺳـﺎﺑﻖ در ﺟﻬـﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‬
‫ﻣﺴﮑﻮ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﯾﺮان در ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ؛ و ﻏﯿـﺮه ﮔﻮﺷـﻪاي از ﻋﻤﻠﮑـﺮد اﻋـﻀﺎﺀ‬
‫ﺷﻮراي ﻫﻤﮑﺎري در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ روﻧﺪ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ٥٩٨‬را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﭼﺮا ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲﮐﺮد؟‬
‫‪ ٣‬ـ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ ٥٩٨‬را ﺷﺮح دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ دﻻﯾﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ ٥٨‬از ﺳﻮي اﯾﺮان را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﭘﺲ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ ٥٩٨‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪٢٠٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫روﻧﺪ اﺟﺮاي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻼﺷﻬﺎي ﮔـﺴﺘﺮدهاي از‬
‫ﺳﻮي وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آﺗﺶ ﺑﺲ و اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳﻮي اﯾﺮان‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﯿﺶﺷﺮﻃﻬﺎﯾﻲ درﺻﺪد ﮐﺎرﺷﮑﻨﻲ‬
‫در ﺑﺮﻗﺮاري آﺗﺶﺑﺲ و اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﺮآﻣﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ اﯾﺮان ﺑـﺎ ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﻗـﺎﻃﻌﻲ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺪان‬
‫ﺗﻼﺷﻬﺎي دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ ﭘﺎ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺗﺎ در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﻢ از ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺖ ﺧﻮد ﺑﺨـﻮﺑﻲ دﻓـﺎع ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ اﻗﺪام در اﯾﻦ راه ﻣﻬﻢ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪه از ﺳﻮي اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﻘﺎم ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪه‪:‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎم ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﺤـﺚﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي در‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧـﺪه آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( اﯾـﻦ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ را ﺑـﻪ وزارت‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ ﻣﺤﻮل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻗﺎي دﮐﺘﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ‪ ،‬در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﯾﻚ روز ﮐـﻪ در ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻮدم‪ ،‬از رادﯾـﻮ ﺷـﻨﯿﺪم اﻣـﺎم)ره( ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‬
‫ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺬاﮐﺮه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪة اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻣﺮ از اﯾـﻦ ﻗـﺮار‬
‫ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﺳــﺮدار ﺳﺮﻟــﺸﮑﺮ ﻣﺤــﺴﻦ رﺿــﺎﯾﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪه ﻣﺤﺘــﺮم ﭘﯿــﺸﯿﻦ ﺳــﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺮاي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺧﺪﻣﺖ اﻣﺎم)ره( رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم)ره( ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺆال اﯾﺸﺎن را ﭘﺎﺳﺦ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در ﻫﻤـﺎن ﺟﻠـﺴﻪ اﻇﻬـﺎر‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪة وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻫﻤﺎن روز اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻣﺎم)ره( از رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ ﭘﺨـﺶ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺧـﻮد ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﻮﺿــﻮع را ﺑــﺮاي اوﻟــﯿﻦﺑــﺎر از رادﯾــﻮ ﺷــﻨﯿﺪم‪ .‬اﯾــﻦ ﻓﺮﻣــﺎﯾﺶ اﯾــﺸﺎن ﺑــﻪ ﻫﻤــﺔ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎ ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮاي ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻏﺎز ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٠٣‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﺳﺖ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد و ﻣﺸﮑﻠﻲ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ رﺳﻤﺎً ﺑﻪ وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‬
‫واﮔﺬار ﺷﺪ‪ ،‬وي ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻫﯿﺄﺗﻲ از ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻋﺎزم ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺷﺪ و در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٤‬ﻣﺮداد ‪ ١٣٦٧‬ﺑﺎ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎت او ﺑـﺎ‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﭘﺲ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ دور ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺠﺎوزات ﻋﺮاق‬

‫در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻤﻪ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن رﺳـﻤﻲ اﯾـﺮان‬
‫و ﻋﺮاق ﻋﺎزم ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺮﺑﻪاي دروﻏـﯿﻦ رخ‬
‫ﻧــﺸﺎن داد و ﺻــﺪاي ﻃﺒــﻞ ﺟﻨــﮓ او ﻣﺠــﺪداً ﻫﻤــﻪ ﭼﯿــﺰ را ﺑــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ ّاول ﺧــﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿــﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻓـﻀﺎي ﻣـﺬاﮐﺮه در ﻧﯿﻮﯾـﻮرك را ﺗﺤـﺖاﻟـﺸﻌﺎع ﻗـﺮار داد‪ .‬وزﯾـﺮ اﻣـﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ دﯾﺮوز و دﯾﺸﺐ ﻋﺮاق ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮده اﺳـﺖ و در ﻣﻨـﺎﻃﻘﻲ ﺗـﺎ ‪١٠٠‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻣﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ رﺳـﯿﺪهاﯾـﻢ ﮐـﻪ ﻋـﺮاق در‬
‫ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺠﺮي آن ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﻗﺼﺪ اﺧﻼل دارد‪ .‬زﯾـﺮا روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮ آﻧﻬﺎ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ آﺗﺶﺑﺲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤـﻲﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻣـﺮدم ﻣـﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ آﻧﻬﺎ در اﺷﻐﺎل ﻋـﺮاق ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣـﺎ آﺗـﺶﺑـﺲ‬
‫اﻋﻼم ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﻲ ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ وﺿﻌﯿﺖ را ﺑـﻪ اﺑﺘـﺪاي ﺟﻨـﮓ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﻲ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﻣﺠﺪداً از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻫﺠﻮم ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺻﺪاي ﻃﺒﻞ ﺟﻨﮓ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪه‬
‫‪٢‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﺎ اﺧﺒﺎري ﮐﻪ از ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠـﺪد ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق‬
‫را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد و در ﻣﻼﻗﺎت روز ﭼﻬﺎرم ﻣﺮداد ﻣﺎه ‪ ١٣٦٧‬ﺑﺎ وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان‪ ،‬اﻇﻬـﺎرات او‬
‫را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻫﻤـﺔ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ و ﺧﺒﺮﮔﺰارﯾﻬـﺎي ﺟﻬـﺎﻧﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‪ ،‬از ﺗﻬﺎﺟﻤـﺎت‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬دﮐﺘﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٩١‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬دﮐﺘﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬ص ‪.٢٩٦‬‬
‫‪٢٠٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺟﺪﯾﺪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺧﺒﺮ دادﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت از آن‪ ،‬ﺷـﻌﺎر ﺻـﻠﺢﻃﻠﺒـﻲ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق را زﯾﺮ ﺳﺆال ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺮﺻﺎد‬

‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻲ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬اﻗـﺪام ﻣـﺸﺘﺮك ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻨـﺎﻓﻘﯿﻦ‬
‫در ﯾﻚ ﻃﺮحرﯾﺰي زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﻫﻤﺪان‬
‫و ﺗﻬﺮان را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﻨـﺪ و ﮔﻤـﺎن ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺗـﺼﺮف و ﮐﻨﺘـﺮل اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾــﺖ اﺻــﻠﻲ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻨــﺎﻓﻘﯿﻦ در ﺟﻨــﮓ ﻋــﺮاق ﻋﻠﯿــﻪ اﯾــﺮان‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳــﻲ و ﮐــﺴﺐ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ارزﺷـﻤﻨﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﯾﮑـﻲ از ﺳـﺮان‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻇﻔﺮﻣﻨﺪ ﻣﺮﺻﺎد ﺑﻪ اﺳﺎرت رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮﺗﻮان اﺳﻼم درآﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳــﻲ ﺑــﺮاي ﻋــﺮاق را وﻇﯿﻔــﻪ ﻣﻬﻤــﻲ ﺑــﺮاي ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﺧــﻮد‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﻨﻮد ﺑﻲﺳﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﻲ و ﺗﺤﺮﮐـﺎت‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﻲ را ﺑـﻪ ﻋﺮاﻗـﻲﻫـﺎ ﮔـﺰارش ﻣـﻲﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﺗﺨﻠﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬ﮐﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ از ﺧﺎرج ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻌـﻀﻲ‬
‫اﻓﺮاد ﯾﺎ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮاﮐـﺰ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﻠﻔـﻦ ﻣـﻲزدﯾـﻢ و در ﻣـﻮرد اﻋـﺰام‬
‫ﻧﯿــﺮو‪ ،‬وﺿــﻌﯿﺖ ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻧﻈــﺎﻣﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي‪ ،‬اﻃﻼﻋــﺎت ﺟﻤــﻊ ﻣــﻲﮐــﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎ در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻤﺒﺎران و ﻣﻮﺷﻚﺑـﺎران ﺷـﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ دﻗﯿـﻖ اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﺑﻤﺐ و ﻣﻮﺷﻚ و ﻧﺘﺎﯾﺞ آﻧـﺮا ﺑﺪﺳـﺖ ﻣـﻲآوردﯾـﻢ‪ .‬ﮐـﺎر دﯾﮕـﺮ ﻣـﺎ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس ﺑﺴﯿﺠﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﺳـﺘﻘﺮار‬
‫ﻧﯿﺮوﻫــﺎي اﯾﺮاﻧــﻲ ﻧﺰدﯾــﻚ ﻣــﻲﮐــﺮدﯾﻢ و ﻣﺤــﻞ اﺳــﺘﻘﺮار ﻧﯿﺮوﻫــﺎي اﯾﺮاﻧــﻲ و‬
‫ﻣﻨــﺎﻃﻘﻲ را ﮐــﻪ ﻋﺮاﻗــﻲﻫــﺎ ﺑﻬﺘــﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨــﺪ در آﻧﺠــﺎ ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﮐﻨﻨــﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﻲ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٦٧/٧/٤ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٠٥‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ دﻻﺋﻞ اﻗﺪام ﺟﺎﻫﻼﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻮاﺿﻊ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺮورﯾﺴﺘﻲ ﮔـﺴﺘﺮدهاش در اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ وﺟﻪ راه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ ﺑـﺮاي ﺧـﻮد ﺑـﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷـﺖ و ﺣﯿـﺎت ﺧـﻮد را ﻓﻘـﻂ در ﻣـﺮگ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲدﯾـﺪ‪ .‬ﻓﻠـﺬا ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي واﻫـﻲ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ را در رأس اﺳـﺘﺮاﺗﮋي‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ب ـ ﭘﺲ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻨـﺎﻓﻘﯿﻦ ﮐـﺎﻣﻼً از ﺳـﻘﻮط ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ ﺑـﺎ ﺷـﺮوع ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﮔـﺴﺘﺮدهاي ﺗـﺼﻤﯿﻢ داﺷـﺖ در راه‬
‫ﺑﺮﻗــﺮاري ﺻــﻠﺢ ﺳــﻨﮓاﻧــﺪازي ﺑﮑﻨــﺪ و ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﺑــﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿــﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺗﺤﻘــﻖ ﺻــﻠﺢ ﺑــﺎ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﻣﻨﺘﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج ـ زﻣﺰﻣــﻪﻫــﺎي ﺷــﻚ و ﺗﺮدﯾــﺪ در ﺻــﻼﺣﯿﺖ رﻫﺒــﺮي ﺳــﺎزﻣﺎن و آﺛــﺎر ﻧﺎاﻣﯿــﺪي در‬
‫ﻫﻮاداران آن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اوﺿﺎع آﺷﻔﺘﻪ آﻧـﺎن در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎﻧﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‪ ،‬اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻲ را در ﺗﺜﺒﯿﺖ رﻫﺒﺮي ﺳﺮ ﮐﺮده ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﺧﺮوج ﺑﻦﺑﺴﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺆﺛﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫د ـ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﺮﺣﺠﻢ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‬
‫در ﻋﺮاق دردﺳﺮ ﺳﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻠﺬا ﻃﻲ ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑـﺎ ﺳـﺮان ﻣﻨـﺎﻓﻘﯿﻦ ﺑـﻪ آﻧـﺎن‬
‫ﺗﻀﻤﯿﻦ داد ﮐﻪ اﯾﺮان ﺷﮑﺴﺖﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﮐﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ ﻓﻘـﻂ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي اﯾﺮان از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﺣﺮﮐﺖ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﮐﻮردل ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻠﻂ و دﯾﮑﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮي رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‪ ،‬راه ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬
‫اﯾﺮان را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﺳﻪ راﻫﻲ اﺳﻼمآﺑﺎد ﻏﺮب در ﮐﻤﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي رزﻣﻨﺪه‬
‫و ﭘﺮﺗﻮان ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﮔﺮﻓﺘـﺎر‪ ،‬و ﺷﮑـﺴﺖ ﻓـﻀﺎﺣﺖ ﺑـﺎري را ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺳﺮاﻧﺠﺎم از رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺰاﺣﻤﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪ و ﭘﯿﺸﻤﺮﮔﺎﻧﺶ در اﻧﺠـﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ‬
‫ﺑﺮاﻧﺪازي‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪ در ﺣﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑـﺎ ﻃـﺮح ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺷﺮﻃﻬﺎ ﺳﻌﻲ دارد در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺬاﮐﺮات ﮐﺎرﺷﮑﻨﻲ ﮐﻨـﺪ و ﻣﻮاﻧـﻊ ﺟﺪﯾـﺪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد‪ .‬در‬
‫ﻣﺠﺪد و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻫﺪﻓﻬﺎي زﯾﺮ را‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ّ‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺠﺎوز ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي او و ﻣﺘﺤـﺪاﻧﺶ‬
‫ﻫﯿﭻ دﺳﺘﺎوردي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﻲ او ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺑـﺎ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺳـﻼﺣﻬﺎي‬
‫‪٢٠٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑــﺮاي اﻓﮑــﺎر ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺟﻬــﺎن روﺷــﻦ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬و ﻗﻄﻌــﺎً ﺣﺎﻣﯿــﺎﻧﺶ ﺑــﺮاي دوري‬
‫ﺟﺴﺘﻦ از ﻫﺮاﺳﻬﺎي ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺮار ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﻬـﺮه در ﻋـﺮاق را ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ راهﺣـﻞ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺻﺪام آﺑﺮوﯾﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﺣـﺰب‬
‫ﺑﻌﺚ ﻫﻢ ﺧﺴﺎرات ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺷـﻐﺎل اراﺿـﻲ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺪاﻗﻞ رهآورد ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت ﺻـﺪام از ﺳـﻠﺐ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺣﺎﻣﯿﺎﻧﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب ـ دوﻣﯿﻦ اﻧﮕﯿﺰه رژﯾﻢ ﻋﺮاق از اﺷﻐﺎل ﺑﺨﺸﻲ از اراﺿﻲ اﯾﺮان آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻘﯿﻦ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺑﺎ اﺷـﻐﺎل ﺑﺨـﺸﻲ از اراﺿـﻲ ﺧـﻮد از ﺳـﻮي ﻋـﺮاق ﻫﯿﭽﮕـﺎه‬
‫آﺗﺶﺑﺲ را ﻗﺒﻮل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬در آن ﺻﻮرت رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﻤـﺎ ﻓـﻲ اﻟـﺴﺎﺑﻖ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻌﺎر ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ ﺧﻮد اﻓﮑﺎر ﻫﻤﮕﺎن را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ج ـ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﺮ روي ﻣﯿﺰ ﻣﺬاﮐﺮه‪ ،‬در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﺑﺨﺸﻲ از‬
‫اراﺿﻲ و ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان را ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲداﻧـﺴﺖ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﺗﻬﺎﺟﻤـﺎت ﺗـﺎزهاش را ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫اراﺿــﻲ اﯾــﺮان آﻏــﺎز ﮐــﺮد و ﺑــﻪ اﻋﺘﻘــﺎد ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﺎن رژﯾــﻢ ﻋــﺮاق ﺑــﺎ اﯾــﻦ ﮐــﺎر ﻣــﻲﺧﻮاﺳــﺖ‬
‫اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﯿﺸﺘﺮي را از اﯾﺮان ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ّاﻣــﺎ رزﻣﻨــﺪﮔﺎن ﺷــﺠﺎع و ﺷــﻬﺎدتﻃﻠــﺐ ﻣــﺎ ﺑــﺎ ﺑــﺴﯿﺞ ﻋﻤــﻮﻣﻲ و ﺣــﻀﻮر ﻣــﺆﺛﺮ در ﻫﻤــﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺣﻤﺎﺳـﻪ ﻓـﺘﺢ ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ و‪ ...‬را ﺗﮑـﺮار ﮐﺮدﻧـﺪ و دﺷـﻤﻦ‬
‫ذﻟﯿﻞ را ﺗﺎ آن ﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﮐـﻮردل را در ﻏـﺮب ﮐـﺸﻮر ﺳـﺮﮐﻮب و‬
‫ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﻫـﻢ از ﺗـﻼشﻫـﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧـﻪ ﺧـﻮد ﻃﺮﻓـﻲ ﺑـﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ‪ ١٥‬ﻣﺮداد ﺳﺎل ‪ ١٣٦٧‬ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ :‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ اﯾﺮان‬
‫ﺑﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺮﯾﺢ و ﺑﺪون اﺑﻬﺎم و رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪،‬ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آﺗـﺶﺑـﺲ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ اﻋﻼم ﺗﺎرﯾﺦ آﺗﺶﺑﺲ‬

‫ﭘﺲ از ارﺳﺎل ﻧﺎﻣﺔ ﻋﺮاق ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در روز ﺑﻌﺪ‪ ١٦ ،‬ﻣﺮداد ‪ ١٣٦٧‬اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﭘﺲ از ﺑﺮﻗﺮاري آﺗﺶﺑﺲ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐـﺮد‪ .‬در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪١٧‬‬
‫ﻣﺮداد ‪ ٨) ١٣٦٧‬اوت ‪ (١٩٨٨‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﺎ ﺣـﻀﻮر ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ داد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﮔﻔﺖ ﻃﻲ دو ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻼﺷـﻬﺎي زﯾـﺎدي اﻧﺠـﺎم داده‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٠٧‬‬

‫و ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ دو ﻃﺮف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫از ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٣‬ﺑﺎﻣﺪاد روز ‪ ٢٠‬اوت ‪ ٢٩) ١٩٨٨‬ﻣـﺮداد ‪ (١٣٦٧‬آﺗـﺶﺑـﺲ را در ﮐﻠﯿـﺔ ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اوﻟﯿﻦ دور ﻣﺬاﮐﺮات دو ﮐـﺸﻮر‪ ،‬در ‪ ٢٥‬اوت )‪ ٣‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٦٧‬ﺑـﺎ ﻧﻈـﺎرت‬
‫وي در ژﻧﻮ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وي از ﻫﺮ دو ﮐـﺸﻮر ﺧﻮاﺳـﺖ از ﺧـﻮد ﺧﻮﯾـﺸﺘﻨﺪاري ﻧـﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ و از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺷﻮرا را ﺑـﺎ آﺗـﺶﺑـﺲ‪ ،‬اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪ .‬در‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﻃﻲ ﻧﺎﻣـﻪاي ﻣﻮاﻓﻘـﺖ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ ﺗـﺮك ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت از ﻫـﺸﺘﻢ اوت ‪١٧) ١٩٨٨‬‬
‫ﻣﺮداد ‪ (١٣٦٧‬از ﺳﻮي وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ اﻋﻼم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺳﻤﺎً از ‪ ٢٩‬ﻣﺮداد ‪١٣٦٧‬‬
‫)‪ ٢٠‬اوت ‪ (١٩٨٨‬آﺗﺶﺑﺲ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ ١.‬ﭘﺲ از آﺗﺶﺑﺲ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ دور ﻣـﺬاﮐﺮات ﺳـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و دﺑﯿﺮﮐﻞ در روز ﺳﻮم ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٦٧‬آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﻫﺪف از ﻣﺬاﮐﺮات را اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻃـﺮح اﺟﺮاﯾـﻲ ‪ ١٥‬اﮐﺘﺒـﺮ ‪١٩٨٧‬‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺪم ﻫﻤﮑﺎري ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬از آﻏـﺎز ﮐـﺎر‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺎﺷﯿﻪاي و ﺗﮑﺮار آن در ﻫﺮ دوري از ﻣﺬاﮐﺮات ﮐﺎر را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﯾﻲ رﺳﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ در آﺧـﺮﯾﻦ دور ﻣـﺬاﮐﺮات ﮐـﻪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ١٣٦٨/٢/٣‬در ژﻧـﻮ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻮﯾﺤـﺎً ﺑـﻪ ﺷﮑـﺴﺖ ﻣـﺬاﮐﺮات اﻋﺘـﺮاف ﮐـﺮد‪ .‬اﻇﻬـﺎر ﯾـﺄس دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ از اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ و ﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﺳﻮي ﻋﺮاق‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق در ﭘﻲ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻼت زﯾـﺎدي ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪.‬‬
‫از ﺳــﻮﯾﻲ در داﺧــﻞ ﮐــﺸﻮر روﺣﯿــﻪ ﻣــﺮدم ﮐــﺎﻣﻼً در ﻫــﻢ ﺷﮑــﺴﺘﻪ ﺑــﻮد و آﺛــﺎر ﻣــﺸﮑﻼت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨـﮓ ﻧﯿـﺰ روز ﺑـﻪ روز ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻧﻤـﻮد ﻣـﻲﮐـﺮد و از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ در ُﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﯿﺰ رژﯾﻢ ﻋﺮاق اﻋﺘﺒـﺎر ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ داده ﺑـﻮد‪ ،‬و ﺑـﺎر ﺑـﺪﻫﯿﻬﺎي ﺧـﺎرﺟﻲ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻓﺸﺎر زﯾﺎدي را ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻨﮕﺰده و ورﺷﮑﺴﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎدر ﻋـﺮاق ﮐـﻪ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺤﺪودي ﺑﻪ آﺑﻬﺎي آزاد دارد ﻋﻤﻼً ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اروﻧـﺪرود ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬دﮐﺘﺮ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬ص ‪.٣٣٠‬‬

‫‪٢٠٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺨــﺶ ﻋﻤــﺪة ﺗﺠــﺎرت درﯾــﺎﯾﻲ ﻋــﺮاق از آن راه ﺻــﻮرت ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬ﺗــﺎ ﺣــﺼﻮل ﻧﺘﯿﺠــﻪ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎ اﯾﺮان و ﻻﯾﺮوﺑﻲ و ﭘﺎﮐﺴﺎزي آن‪ ،‬ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﺳـﺘﯿﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ »ﻓﻀﺎي ﺣﯿـﺎﺗﻲ«!! و راﻫﯿـﺎﺑﻲ ﺑـﻪ درﯾـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر در اﺧﺘﯿـﺎر ﮔـﺮﻓﺘﻦ دو ﺟﺰﯾـﺮة ﮐﻮﯾـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺟﺎره ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻲ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐـﺮدن زﻣﯿﻨـﺔ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ و ﻧﯿـﺰ‬
‫اﯾﺠﺎد آراﻣﺶ در ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﺮاﻧـﻲ ﺷـﺮوع ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام در ﻧﺎﻣﻪاي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي )ﻣـﺪ( و ﺣﺠـﺔاﻻﺳـﻼم واﻟﻤـﺴﻠﻤﯿﻦ ﻫﺎﺷـﻤﻲ‬
‫‪١‬‬
‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد »ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮزي« را اراﺋﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام در ﻧﺨـﺴﺘﯿﻦ ﻧﺎﻣـﻪ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد داده ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﺳـﺮان دو ﮐـﺸﻮر در ﻣﮑـﻪ ﻣﮑﺮﻣـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻘﺪﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﻣـﺬاﮐﺮات آﺗـﻲ ﺑـﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﺻـﻠﺤﻲ ﭘﺎﯾـﺪار را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣـﺴﻦ ﻧﯿـﺖ ﻋـﺮاق ﺳـﻮﺀ ﻇـﻦ داﺷـﺖ اﯾـﻦ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد را‬
‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻗﺎي ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ اﯾﺮان‪ ،‬در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﻧﺎﻣـﺔ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫ﻋﺮاق ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻫـﺮ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد و اﺑﺘﮑـﺎري ﮐـﻪ دو ﮐـﺸﻮر را ﺑـﻪ ﺻـﻠﺢ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺟـﺪي در‬ ‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪن ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﻲ از ﺧﺎك اﯾـﺮان در اﺷـﻐﺎل ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ را ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺮدﯾـﺪ ّ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ داﻧﺴﺖ و ﺿﻤﻦ رد ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻼﻗﺎت ﺳﺮان‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاي از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﮐﺮه در ﮐـﺸﻮري ﺛﺎﻟـﺚ ﺷـﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﮐـﺮد‬
‫‪٢‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻟﻄﻤﻪاي وارد ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺻــﺪام ﺑــﺎر دﯾﮕــﺮ در ﻧﺎﻣــﻪاي‪٣‬ﺿــﻤﻦ اﻧﺘﻘــﺎد از ﻟﺤــﻦ ﻧﺎﻣــﻪﻧﮕــﺎري رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮر اﯾــﺮان‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺿﻤﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﻋﺮاق در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬را ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻌﻲ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ ﺟﺎﻣﻊ ﺑـﯿﻦ دو ﮐـﺸﻮر داﻧـﺴﺖ و ﺑـﺎ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دو ﻃﺮف ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ زﻣـﺎن و‬
‫ﻣﮑﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﺳﺮان دو ﮐﺸﻮر اﺻﺮار داﺷـﺖ‪ .‬رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر اﯾـﺮان در ﭘﺎﺳـﺦ اﯾـﻦ ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ‪ X‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﮐﺎرون ر‪ .‬ﻫﯿﻮم‪ ،‬ص ‪.٢٦٦‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ٦٩/٢/١٢‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري اﯾﺮان ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ١٩‬ﻣﻪ ‪ ١٩٩٠‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٠٩‬‬

‫زﯾﺮﮐــﻲ ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﺷــﺪ ﻧﻘــﺸﺔ ﻋــﺮاق ﺟﻬــﺖ ﮐﻤﺮﻧــﮓ ﮐــﺮدن ﻧﻘــﺶ دﺑﯿﺮﮐــﻞ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ در‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ‪ ،‬و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﻣﺬاﮐﺮات از ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ٣٠‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٩٠‬ﺻﺪام ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﻲ اراﺋـﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ آن ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻓﻮري ﺑـﯿﻦ ﺳـﺮان دو ﮐـﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺤـﺚ و ﺗﻮاﻓـﻖ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﮐﻠﯿـﺔ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻋﺮاق ﺑﺮ ﺷﻂاﻟﻌﺮب و اﺳﺘﻔﺎدة ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫ﺣﮑﻤﯿﺖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷـﺪ و در اﯾـﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ّ‬ ‫از آن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻂ ﺗﺎ ﻟﻮگ و ﯾﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻻﯾﺮوﺑﻲ ﺷﻂ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮﻣـﻮل ﻣـﻮرد ﺗﻮاﻓـﻖ ﻃـﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﺣـﺬف ﺑﻨـﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪) ٥٩٨‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ‬
‫ﻣــﺴﺆوﻟﯿﺖ آﻏــﺎز ﺟﻨــﮓ( ﮐــﻪ آﻧــﺮا ﻣــﺎﻧﻌﻲ ﺑــﺮ ﺳــﺮ راه ﺗﺤﻘــﻖ ﺻــﻠﺢ ﻣــﻲداﻧــﺪ‪ ،‬ﺗﻘــﺴﯿﻢ ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫ﮐﻤﮑﻬــﺎي ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﺑــﺮاي ﺑﺎزﺳــﺎزي ﮐــﻪ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬ﭘــﯿﺶﺑﯿﻨــﻲ ﺷــﺪه‪ ،‬ﻓﻌــﺎل ﺷــﺪن‬
‫ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر )ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ داﯾـﺮه ﺑـﻮده و ﺗﻨﻬـﺎ از ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٧‬ﺗﻌﻄﯿـﻞ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻗﺪام ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ زﻣﺎن اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮ روز وﺧﯿﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ و ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻮﯾﺖ اﺑﻌـﺎد‬
‫ﺗﺎزهﺗﺮي ﻣﻲﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﺮاق ﻫﻤﻮاره ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ادﻋﺎﻫﺎي ارﺿـﻲ داﺷـﺖ اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺑـﺎر اﯾـﻦ‬
‫ادﻋﺎﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﺑﺎ‪» :‬اﻋﻼم ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ واﻣﻬﺎي درﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه از ﮐﻮﯾـﺖ در ﺟﺮﯾـﺎن ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎي درﯾﺎﻓﺖ ﺧﺴﺎرت از ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ اﺳـﺘﺨﺮاج ﻧﻔـﺖ از ﺳـﻮي‬
‫آن ﺷﯿﺦﻧﺸﯿﻦ از ﯾﻚ ﺣﻮزة ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻮرد اﺧـﺘﻼف )روﺿـﺘﯿﻦ( در ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﻟﺒﺎﻃﻨـﻪ و ﻧﯿـﺰ اﺑـﺮاز‬
‫ﺧﺸﻢ از اﻗﺪام دوﻟﺖ ﮐﻮﯾﺖ در زﻣﯿﻨﺔ ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردن ﺑﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻔﺖ‪ .‬ﻋـﺮاق ادﻋـﺎ ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﻫﻲ ‪ ١٠‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻮﯾـﺖ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫‪٣‬‬
‫‪ ٢/٤‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺎﺑﺖ ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در دوم اوت ‪ ،١٩٩٠‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﻚ را ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧـﻮد درآوردﻧـﺪ‪ .‬ﻓـﺮداي روز ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺠﺪداً ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاي آن ﺑﯿـﺎن‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ١٣٦٩/٣/٢٨‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ٣٠‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٩٠‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺎﻟﻮزاده‪ ،‬ص ‪.٣‬‬
‫‪٢١٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮐﻨﻨﺪه ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﺪﯾﺪ وي از ورود اﯾﺮان ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬و اﻏﺘﻨﺎم ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻬـﺖ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﻘـﺎم از‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪام در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﮐﻮﯾـﺖ را ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ّاﻣـﺖ‬
‫ﻋﺮب ذﮐﺮ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ رﻫﺒﺮان اﯾﺮان ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا در ﻣـﺴﺄﻟﻪاي دﺧﺎﻟـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫زﯾﺎن ﺧﻮد و ﻣﺮدﻣﺸﺎن در آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻦ ﺑـﺎ ﺑـﺮوز ﻋﮑـﺲاﻟﻌﻤـﻞ ﻗـﺎﻃﻊ و ﺳـﺮﯾﻊ ﺟﻬـﺎﻧﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ‪،‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺮاق ﻫﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑﺤﺮاﻧـﻲﺗـﺮ ﺷـﺪ‪ .‬رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ در ﭘﺎﺳـﺨﻲ‬
‫ﺻﺮﯾﺢ و ﻗﺎﻃﻊ ﺑـﻪ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋـﺮاق ﺿـﻤﻦ ﺑﯿـﺎن اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﮐـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﮐـﺸﻮر دﯾﮕـﺮي ﻫـﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ اﯾﺠـﺎد ﺗﺮدﯾـﺪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﺷﻤﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ را ﻣﺤﮑـﻮم ﮐـﺮده ﺑـﺮ ﻣﻮاﺿـﻊ‬
‫اﯾﺮان ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻼك ﻗـﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻗـﺮار داد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾـﺮ ﺟﻬـﺖ ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت‬
‫ﻣﺮزي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد‪ ٢.‬در اﯾﻦ زﻣﺎن و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮ ﺻﺪام ﺑﺮاي ﺧـﺮوج از‬
‫ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬وي »ﺑﻪ ﺗﺼﻮر اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺣﺘﻤﺎﻻً در ﯾﻚ اﺋـﺘﻼف ﺿـﺪ ﻏﺮﺑـﻲ ﺑـﺎ اﯾـﺮان‬
‫‪٣‬‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﮐﻮﺷﺸﻬﺎﯾﻲ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪«.‬‬
‫»در اواﺳﻂ ﻣﺎه اوت ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﯾﻚ ﺣﻤﻠﺔ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ ﺳـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪاي را آﻏـﺎز ﮐـﺮد‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪاي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖآﻣﯿـﺰ ﺑـﻮد‪ .‬دوﻣـﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﻪ‬
‫‪٤‬‬
‫ﺷﮑﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺘﺎﯾﺞ دﻟﺨﻮاﻫﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺖ‪«.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﺔ اول ﺑﻪ ﺳـﺮاغ اﯾـﺮان رﻓـﺖ و ﻃـﻲ ﻧﺎﻣـﻪاي در ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩٠‬ﺿـﻤﻦ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺳـﺮﯾﻊ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ و آزادي ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫اﺳﺮا ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﮑﻦ ﻋﻤﻼً در ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﯾﺮان ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﭼـﺮا ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎﯾﺪ از دﺳﺘﻮرات ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮد و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺘﻲ ﻃﻮري ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﺮد ﮐﻪ روﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻠﺢ‬
‫را ﻣﺨﺪوش ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﺳﻌﻲ ﮐﺮد ﻣﻮﺿـﻮع ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ١٣٦٩/٥/١٧‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﺑﻌﺎد ﺣﻘﻮﻗﻲ دورﻧﻤﺎي ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺳﯿﺪﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﮐﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ص ‪.٥٥‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﺎﻣﺮون‪ .‬ر ﻫﯿﻮم‪ ،‬ص ‪.٢٧٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١١‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر را از ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺟﺪا ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ دوم ﺻﺪام ﻣﺘﻮﺟﻪ دﻧﯿﺎي ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ و‬
‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺳﺮاﯾﯿﻠﻲ از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ اﻋـﺮاب را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺷﺮط ﺧـﺮوج ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ از ﮐﻮﯾـﺖ اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪ .‬وي ﺳـﭙﺲ ﺳـﻌﻲ ﻧﻤـﻮد ﺑـﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻗـﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻓﮑـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﻋـﺮاب را ﻋﻠﯿـﻪ ﺣـﻀﻮر ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ در‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﺸﻮراﻧﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻲ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻋﻤــﺪة ﻋــﺮب ﻫﻤﭽــﻮن ﻣــﺼﺮ‪ ،‬ﺳــﻮرﯾﻪ و ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻋــﺮب ﺣــﻮزه ﺧﻠــﯿﺞﻓــﺎرس در اﺋــﺘﻼف‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف آن اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻏﺮﺑﻲ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد ﺻـﺪام ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﮐﻠﯿـﺔ ﭼﻬـﺎر ﻫـﺰار ﺗﺒﻌـﻪ اﻧﮕﻠـﯿﺲ و دو ﻫـﺰار ﺗﺒﻌـﻪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ را ﮐﻪ در ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺣﺒﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد و آزادي آﻧﻬـﺎ را ﻣﻨـﻮط ﮐـﺮد‬
‫ﺑﻪ‪ :‬ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ زور ﻋﻠﯿـﻪ ﻋـﺮاق‪ ،‬اﻋـﻼم ﮐﺘﺒـﻲ و ﺻـﺮﯾﺢ‬
‫ﺑﻮش ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ و اﺋﺘﻼف ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬و ﻟﻐـﻮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻬـﺎي‬
‫ﻋﺮاق؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر واﮐﻨﺶ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮي را در اﻓﮑـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻏـﺮب ﭘﺪﯾـﺪ آورد‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎﺀ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ زور ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوﮔﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺗﺠﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮاق ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻟﮑـﻦ در ﻫﻤـﯿﻦ زﻣـﺎن اﻣﯿـﺮ‬
‫ﮐﻮﯾﺖ از آﻣﺮﯾﮑﺎ رﺳﻤﺎً ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺸﺮوع ﺟﻠﻮه دادن دﺧﺎﻟـﺖ‬
‫ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺪ و اﯾﻦ در ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻦﺑﺴﺖ در اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳــﺮاﻧﺠﺎم رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮري ﻋــﺮاق ﻃــﻲ ﻧﺎﻣــﺔ ﺳﺮﮔــﺸﺎدهاي ﺧﻄــﺎب ﺑــﻪ رﺋــﯿﺲ ﺟﻤﻬــﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ﻧﺎﻣـﺔ ﻣـﻮرخ ‪ ١٧‬ﻣـﺮداد ‪١٨) ١٣٦٩‬‬
‫اوت ‪ ١٩٩٠‬ﺟﻨﺎب ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم واﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﯿﻦ ﻣﺘﻦ را در ذﯾﻞ ﻣﻲآورﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﻧﺎﻣﺔ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق‬
‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻋﻠﻲاﮐﺒﺮ ﻫﺎﺷﻤﻲ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‬
‫رﯾﺎﺳﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‬

‫‪ ١‬ـ اﺑﻌﺎد ﺣﻘﻮﻗﻲ دورﻧﻤﺎي ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺳﯿﺪﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﮐﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ص ‪.٥٥‬‬
‫‪٢١٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪاي ﻗﺎدر ﻣﺘﻌﺎل و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻣﻮاﻧـﻊ از ﺳـﺮ راه و ﮔـﺸﻮدن‬
‫رواﺑﻂ ﺑﺮادراﻧﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﻮر ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺮادري را‬
‫ﺑﺮﻣﻲﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ ،‬و در ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎ ﺑﺮاي ﺟﻮﺷﺶ ﺟﺪي ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺆﻣﻨـﺎن در ﺟﻬـﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺷﺮور ﮐﻪ ﺑﺪﺧﻮاه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﻣـﺖ ﻋـﺮب ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ اﻧﮕﯿـﺰة دروﻧﮕـﻪ داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻋﺮاق و اﯾﺮان از ﺷـﺎﻧﺘﺎژ و ﺗﺮﻓﻨـﺪﻫﺎي ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺷـﺮارتﻃﻠـﺐ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و اﯾـﺎدي آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ روح اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺤﻘﻖ ﺻﻠﺢ ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ و ﻫﻤﯿـﺸﮕﻲ‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٩٩٠/٨/١٢‬اﻋﻼم ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻣـﺎﻧﻊ ﺟﻮﺷـﺶ از‬
‫ﮐﻒ ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﺎن ﻣﺘﺮدد و ﻇﻨﯿﻦ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲﻫـﺎي ﻋـﺮاق در ﺧـﺎرج‬
‫از ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺑـﺰرگ ﺑﺎﻻﺳـﺎﻓﺘﺪه ﺑـﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺑـﺴﯿﺞ اﯾـﻦ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲﻫـﺎ در ﺟﻬـﺖ‬
‫اﻫﺪاﻓﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﻋﺮاب ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ آﻧﻬﺎ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫از ﺗﺪاﺧﻞ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ و دور ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻤﺎﻧﻬﺎ و ﺗﺮدﯾﺪﻫﺎ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﯿﺮاﻧﺪﯾﺸﺎن راه ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ ﻃﺒﯿﻌﻲ ﻣﯿﺎن ﻋﺮاق و اﯾﺮان ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزده ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻓﻲﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﺎ ﻣﻮرخ ‪ ٩٠/٤/٢١‬ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﺷﻤﺎ ﻣـﻮرخ ‪ ٩٠/٨/٨‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ راه ﺣﻞ ﻧﻬﺎﯾﻲ و روﺷﻦ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺑﻬﺎﻧـﻪاي ﺑـﺮاي ﺑﻬﺎﻧـﻪﺟﻮﯾـﺎن ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت زﯾﺮ را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺑـﺎ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﺷـﻤﺎ ﻣﻨـﺪرج در ﻧﺎﻣـﺔ ﺟﻮاﺑﯿـﺔ ﻫـﺸﺘﻢ اوت ‪ ١٩٩٠‬ﮐـﻪ از آﻗـﺎي ﺳـﯿﺮوس‬
‫ﻧﺎﺻﺮي آن را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻟﺰوم ﻣﺒﻨﻲ ﻗﺮار دادن ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٧٥‬ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻦ آن ﺑﺎ اﺻﻮل ﻣﻨﺪرج در ﻧﺎﻣﺔ ﺳـﻲام ژوﺋﯿـﻪ ‪ ١٩٩٠‬ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﻮﯾﮋه در ﻣـﻮرد ﻣﺒﺎدﻟـﺔ‬
‫اﺳﺮا و ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ ٦‬و ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻨﺪ ﯾﻚ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﻧﺎﻣﺔ ﺳﻲام ژوﺋﯿﻪ ‪ ،١٩٠٠‬ﻣﺎ آﻣﺎدهاﯾﻢ ﻫﯿـﺄﺗﻲ‬
‫را ﺑــﻪ ﺗﻬــﺮان اﻋــﺰام ﮐﻨــﯿﻢ و ﯾــﺎ ﻫﯿــﺄﺗﻲ از ﺳــﻮي ﺷــﻤﺎ ﺑــﻪ ﺑﻐــﺪاد ﺳــﻔﺮ ﮐﻨــﺪ ﺗــﺎ ﺿــﻤﻦ ﺗﻬﯿــﺔ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت اﻣﻀﺎي آن را در ﺳﻄﺤﻲ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﯿـﺮد‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺧﻮد را از روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻔـﺪﻫﻢ اوت ‪ ١٩٩٠‬آﻏـﺎز‬
‫ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﻚ ﻧﯿﺮوي ﺳﻤﺒﻠﯿﻚ در ﮐﻨﺎر ﻣﺄﻣﻮران ﻣﺮزﺑﺎﻧﻲ و ﭘﻠﯿﺲ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﻬﺎي‪ ،‬روزﻣﺮه در ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎدي‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؛ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از ﻣﻨـﺎﻃﻖ روﯾـﺎروي‬
‫ﺷﻤﺎ در ﻃﻮل ﻣﺮز‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١٣‬‬

‫‪ ٤‬ـ ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﻓﻮري و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﺔ اﺳﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺗﻌـﺪادي ﮐـﻪ در ﻋـﺮاق و اﯾـﺮان در‬
‫اﺳﺎرات ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ و اﯾـﻦ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﺮزﻫـﺎي زﻣﯿﻨـﻲ و از راه ﺧـﺎﻧﻘﯿﻦ ـ ﻗـﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ و‬
‫راﻫﻬﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺻـﻮرت ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ آﻏـﺎزﮔﺮ اﯾـﻦ‬
‫اﻗﺪام ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد و از روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ١٩٩٠/٨/١٧‬ﺑﻪ آن ﻣﺒﺎدرت ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺎ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳـﺖ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻫﻤـﺔ آﻧﭽـﻪ را ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ و ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ ﻣﻲﮐﺮدﯾﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﯾﺎﺑﺪ و دﯾﮕﺮ ﺟﺰ ﻣﺒﺎدﻟـﺔ اﺳـﻨﺎد اﻗـﺪاﻣﻲ ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ از ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎرهﮔﺮ واﻗﻌﻲ ﺣﯿﺎت ﺟﺪﯾﺪي ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﻌـﺎون در‬
‫ﺳﺎﯾﺔ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺸﻤﺮﯾﻢ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐـﻪ‬
‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ از آب ﮔـﻞ آﻟـﻮد ﻣـﺎﻫﻲ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ از ﺳـﻮاﺣﻞ ﺧـﻮد دور ﮐﻨـﯿﻢ و ﭼـﻪ ﺑـﺴﺎ در‬
‫ﺟﻬــﺎﺗﻲ ﻫﻤﮑــﺎري ﮐﻨــﯿﻢ ﮐــﻪ در ﻧﺘﯿﺠــﺔ آن‪ ،‬ﺧﻠــﯿﺞ ﺑــﻪ درﯾﺎﭼــﺔ ﺻــﻠﺢ و اﻣﻨﯿــﺖ و ﻋــﺎري از‬
‫ﻧﺎوﮔﺎﻧﻬﺎ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﮐﻤﯿﻦ ﻣﺎ ﻧﺸـﺴﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺒـﺪل ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﻀﺎﻓﺎً اﯾﻨﮑـﻪ ﻫﻤﮑـﺎري‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﷲ اﮐﺒﺮ و ﻟﻠﻪ اﻟﺤﻤﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان ﻣﺮاﺗﺐ را ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ اﺳﺘﺤﻀﺎر دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ وﻗـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح رﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﺔ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان ﺑﻪ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‬
‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺧﺎوﯾﺮﭘﺮز دﮐﻮﺋﯿﺎر‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ـ ﻧﯿﻮﯾﻮرك‬
‫ﻋﻄﻒ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩٠‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬و اﻋﻼم ﭘﺬﯾﺮش ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان در ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﻣـﻮرخ ‪ ٨‬اوت ‪ ١٩٩٠‬و‬
‫اﻋﻼم ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺠﺪد ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣـﺮز دوﻟﺘـﻲ و ﺣـﺴﻦ ﻫﻤﺠـﻮاري ‪ ،١٩٧٥‬اﯾﻨـﻚ ﺟﻬـﺖ‬
‫اﺳﺘﺤﻀﺎر ﺟﻨﺎب ﻋﺎﻟﻲ و ﺛﺒﺖ در اﺳﻨﺎد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‪ ،‬روﻧـﺪ ﻣﮑﺎﺗﺒـﺎت ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ را ﺑـﻪ اﻃـﻼع‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢٣‬آورﯾﻞ ‪ ،١٩٩٠‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻋﺮاق ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮرخ ‪ ٨‬اوت ‪ ١٩٩٠‬ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿـﺪ‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر را ﺗﻌﻬﺪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ ﻣـﺮز دوﻟﺘـﻲ و ﺣـﺴﻦ ﻫﻤﺠـﻮاري ‪ ،١٩٧٥‬و‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ داﻧﺴﺘﻪ و از رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋـﺮاق ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﻗﺒـﻮل اﯾـﻦ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد‬
‫‪٢١٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد آﻗﺎي ﻃﺎرق ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﺔ ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺟﻬـﺖ دﯾـﺪار ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﻣــﺎت ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان و اﻧﺠــﺎم ﭘــﺎرهاي ﻣــﺬاﮐﺮات ﻋــﺎزم اﯾــﺮان ﺷــﻮد‪ .‬رﺋــﯿﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﯾﺮان اﻋﻼم ﺗﻌﻬﺪ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٧٥‬را ﺷﺮط اﻧﺠﺎم ﺳﻔﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ ﻣـﺮزي و ﺣـﺴﻦ ﻫﻤﺠـﻮاري ‪ ١٩٧٥‬ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ دو‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﯿﺪ و در ﺳﺎل ‪ ١٩٨٤‬در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺛﺒﺖ و ﺗﻮزﯾﻊ ﮔﺮدﯾﺪ و اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫آن ﮐﻤﺎﮐﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻋـﺮاق ﻫـﻢ ﻃـﻲ ﻧﺎﻣـﺔ ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩٠‬اﻋﺘﺒـﺎر آن را ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا ﺧﻮاﻫـﺸﻤﻨﺪ اﺳـﺖ دﺳـﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﯾﯿـﺪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧـﺎﻇﺮ ﺑـﺮ آﺗـﺶﺑـﺲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ )ﯾﻮﻧﯿﻤﺎگ( ﺟﻬﺖ ﻧﻈﺎرت و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﺔ ‪١٩٧٥‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﻋﻼم دوﻟﺖ ﻋﺮاق از اﻣـﺮوز ﺷـﺮوع و ﻇـﺮف ﭘـﻨﺞ روز ﺧﺎﺗﻤـﻪ ﻣـﻲﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬اﻗـﺪام‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻌﻬﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﺔ ‪ ٥٩٨‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫اﻋﻼم و از ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ دﻋﻮت ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ در ﮐﻠﯿﺔ ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺻـﻠﺢ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﺔ ‪ ،٥٩٨‬اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ و اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت ﺑﻨﻤﺎﯾﯿﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ و آزادي ﻫﻤﺰﻣـﺎن اﺳـﺮا آﻏـﺎز ﺷـﺪ ﺑﻄـﻮري ﮐـﻪ اوﻟـﯿﻦ‬
‫ﮔــﺮوه ‪ ١٠٠٠‬ﻧﻔــﺮه آزادﮔــﺎن اﯾﺮاﻧــﻲ از ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ١٣٦٩/٥/٢٦‬از ﻣــﺮز ﺧــﺴﺮوي واردﺧــﺎك‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً اﺳﺮاي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﺗﻌـﺪاد ‪ ١٠٠٠‬ﻧﻔـﺮ از روز ‪ ٢٧‬ﻣـﺮداد‬
‫ﻣﺎه وارد ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً اﺳﺮاي ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﻪ ﺗﻌـﺪاد ‪ ١٠٠٠‬ﻧﻔـﺮ از روز ‪ ٢٧‬ﻣـﺮداد ﻣـﺎه وارد‬
‫ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي زﻣﯿﻨﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪة‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٧٥‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮده ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ‬
‫ﻇﺮف ﻣﺪت ‪ ٥‬روز از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٧‬اوت ‪ ١٩٩٠‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﮑﻤﯿـﻞ ﮔﺮدﯾـﺪ و »ﯾﻮﻧﯿﻤـﺎگ«‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮاي اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺮ روﻧﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻨﺪ ﯾﻚ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ آﺗﺶﺑﺲ و ﺑﻨـﺪ دو‪ ،‬ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺘﻘﺮار ﮔـﺮوه‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺎﻇﺮ »ﯾﻮﻧﯿﻤﺎگ« و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم رﺳـﯿﺪ و ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟﺔ اﺳﺮار ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﮑﻼت و‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ ﺣﻞ ﻧﺸﺪهاي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز دﻗﯿﻘﺎً اﯾﻦ ﺑﻨﺪ از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﭘﯿﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم ﮐﻪ ﺑﻪ راه ﺣﻞ ﺟـﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧـﻪ و ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﻣـﻮرد ﻗﺒـﻮل ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﻧـﺎﻇﺮ اﺳـﺖ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١٥‬‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﺳﻮي ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺒﻨـﺎي روﺷـﻨﻲ ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺪ‬
‫ﭘﻨﺠﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻨﺪاري ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺟﻬﺖ ﺗـﺴﻬﯿﻞ در اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻼً ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﯾﺮان ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ و اﻋﻼم ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮدن ﻋﺮاق‬

‫ﮔــﺎم ﺑﻌــﺪي ﮐــﻪ در راﺳــﺘﺎي ﺑﻨــﺪ ‪ ٦‬اﺟــﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬ﮔــﺰارش دﺑﯿﺮﮐــﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻋﺮاق در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﺑﻨـﺪ ﺷـﺶ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ٢٣‬ﻣـﺮداد‬
‫‪ ،١٣٧٠‬از اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق درﺧﻮاﺳــﺖ ﮐــﺮد ﻃــﻲ ﮔﺰارﺷــﻲ ﻧﻈﺮﻫــﺎي ﺧــﻮد را درﺑــﺎره آﻏــﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ ٢٤‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه ﺗﺴﻠﯿﻢ وي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﮔـﺰارش ﮐـﺎﻣﻠﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق را ﺑﻪ اﯾﺮان اﺛﺒﺎت ﻣﻲﻧﻤﻮد در ﺗـﺎرﯾﺦ ‪ ١٤‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ﻣـﺎه ﺑـﺮاي دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ارﺳـﺎل‬
‫ﮐﺮد‪ .‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺧﻮد را دوم ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه ﺑﺮاي دﺑﯿﺮﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺰارﺷـﻬﺎي ارﺳـﺎﻟﻲ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق و ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ درﯾﺎﻓـﺖ ﻧﻈﺮﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻲﻃﺮف‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮔﺰارش ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٨‬آذر ‪ ١٣٧٩‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ارﺳﺎل ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ در ﺑﻨــﺪ ‪ ٦‬از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬ﮐــﻪ در ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٢٠‬ژوﺋﯿــﻪ ‪ ١٩٨٧‬ﺗــﺼﻮﯾﺐ ﺷــﺪ‪ ،‬ﺷــﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ از دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ درﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﺮد ﮐـﻪ در ﻣـﺸﻮرت ﺑـﺎ اﯾـﺮان و‬
‫ﻋﺮاق ﻣﻮﺿﻮع اﺣﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻﻤﺔ اﯾﺮان و ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ واﮔﺬار‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ و در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻤﮑﻦ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﮔﺰارش دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ در ﻃﻮل ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﻪ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻓﺮﺻـﺘﻬﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑـﺮاي ﻣـﺸﻮرت ﺑـﺎ ﻃـﺮﻓﯿﻦ‬
‫درﺑﺎره ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬داﺷﺘﻪام‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺮا ﻗﺎدر ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ از دﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت دو ﻃـﺮف‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻧﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارﺷﻲ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﮑﻤﯿﻞ اﺟﺮاي ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ ١‬و ‪ ٢‬از ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﺗﻼش ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﺑﺮﻗـﺮاري ﻣﺠـﺪد ﺻـﻠﺢ ﻣﯿـﺎن اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺻﻠﺤﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻻزم ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ رﺳـﯿﺪ ﺗـﺎ از اﯾـﻦ‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺎري ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﮐﻤـﻚ اﺳﺎﺳـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺴﯿﺎري از‬
‫‪٢١٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻗﺪاﻣﻬﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻣـﻦ ﺑـﺮاي ﺗـﺸﺪﯾﺪ ﺗﻼﺷـﻬﺎ در ﺟﻬـﺖ اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺗﺨـﺎذ ﮐـﺮدم‪ ،‬در‬
‫ﮔﺰارش ﻣﻦ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺳﻨﺪ ﺷﻤﺎره ‪.(٢٣٢٤٦‬‬
‫‪ ٤‬ـ درﺑﺎره ﺑﻨﺪ ‪ ،٦‬ﻋﻨﺎﺻﺮي از ﻣﻮﺿﻊ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﻦ از دوﻟﺘﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق در ﻧﺎﻣﺔ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩١‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ‬
‫در ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد را درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣـﺎن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﺳـﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﮐﺎﻣـﻞﺗـﺮﯾﻦ درك از اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﭘﺎﺳــﺨﻬﺎي ‪ ٢٦‬اوت ‪ ١٩٩١‬ﻋــﺮاق‪ ،‬و ‪ ١٥‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٩١‬اﯾــﺮان‪ ،‬ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﻣــﻦ ﺗــﺴﻠﯿﻢ ﺷــﺪ و‬
‫ﻣﺸﻮرﺗﻬﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ دو ﻃﺮف داﺷﺘﻢ ﮐﻠﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در اﺳﻨﺎد رﺳـﻤﻲ ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫از ﺷﺮوع ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ و ﻧﯿﺰ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﮐﻪ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ اﮐﻨـﻮن‬
‫ﻣﺎﯾﻠﻢ ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش دﻫﻢ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ اﯾﺮان وﻋﺮاق ﮐﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎن دراز ﺑـﻪ ﻃـﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ ﻧﻘـﺾ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮد و ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن ﺑﺨﺶ از ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﮐـﻪ‬
‫در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد اﺳـﺘﻔﺎدة ﻏﯿﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ از‬
‫زور‪ ،‬و ﻋﺪم اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﯾﻚ ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮرخ ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩١‬ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻣﺤﺘﻮاﯾﻲ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﻧﺎﭼـﺎرم‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﺮاق اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﮐـﻨﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﯾـﻚ واﻗﻌﯿـﺖ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل و ﮐـﺎﻓﻲ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ روﯾـﺪاد‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻮارد ﻧﻘـﺾ در ﺑﻨـﺪ ‪ ٥‬اﯾـﻦ ﮔـﺰارش ﺑـﺪان اﺷـﺎره ﮐـﺮدم ﻫﻤﺎﻧـﺎ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ‪ ٢٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬اﺻـﻮل و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻌﺮﺿﺎت از ﺟﺎﻧـﺐ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﺿﺎﺗﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺠﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎوزي ﮐﻪ اﺷﻐﺎل ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺧﺎك اﯾﺮان را در ﻃﻮل ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ در ﭘـﻲ داﺷـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺠـﺎوزي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻗﺾ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﺎرﺑﺮد زور اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١٧‬‬

‫‪ ٨‬ـ از ﻣﯿﺎن ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد ﻧﻘﺾ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﮐـﻪ در ﻃـﻮل ﺟﻨـﮓ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق رخ‬
‫داده‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﯾﺎ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﻠﯿﺐﺳﺮخ ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎري را ﺛﺒﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺜــﺎل ﻣــﻦ ﺑــﻪ درﺧﻮاﺳــﺖ ﯾــﻚ و ﯾــﺎ دو ﻃــﺮف‪ ،‬در ﻣــﻮارد ﻣﺘﻌــﺪدي ﻫﯿﺄﺗﻬــﺎي‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ را ﺑــﺮاي ﺗﺤﻘﯿــﻖ درﺑــﺎره ﻣــﻮارد ﻧﻘــﺾ از ﻗﺒﯿــﻞ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺗــﺴﻠﯿﺤﺎت ﺷــﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬و ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ اﺳﺮاي ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﻪ ﻧﺒـﺮد اﻋـﺰام ﮐـﺮدم و‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﮔﺰارش ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﺪ اﯾـﻦ ﺷـﻮرا اﻧﺘـﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ اﯾﻦ ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﺣﺎﮐﻲ اﺳﺖ از وﺟﻮد ﺷﻮاﻫﺪي از ﻣـﻮارد ﻧﻘـﺾ ﺟـﺪي ﺣﻘـﻮق‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫در ﯾﻚ ﻣﻮرد ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدم ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ ﻋﻤﯿـﻖ اﯾـﻦ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن را ﺷـﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷـﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن اﯾﺮاﻧـﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪاي در ﻧﺰدﯾﮑـﻲ ﯾـﻚ ﺷـﻬﺮ ﻋـﺎري از ﻫـﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت‪ ،‬ﺑـﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻨﺪ ﺷـﻤﺎره ‪/٢٠١٣٤‬اس ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﺧـﻮد را از اﯾـﻦ ﻣـﺴﺄﻟﻪ و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ آن را در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٦٢٠‬ﻣـﺼﻮﺑﻪ ‪٢٦‬‬
‫اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٩٨٨‬اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ٩‬ـ رﯾﻮدادﻫﺎي ﺟﻨﮓ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﮐـﻪ ﺳـﺎﻟﯿﺎن ﻃـﻮﻻﻧﻲ در ﺻـﺪر اﺧﺒـﺎر رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺟﻬﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﺎﻣﻼً ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮاﺿﻊ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﻪ در ﻣﻮاد ﺑـﺴﯿﺎري‪ ،‬از اﺳـﻨﺎد رﺳـﻤﻲ ﻣـﻨﻌﮑﺲ ﺷـﺪه و اﻧﺘـﺸﺎر‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن واﺿﺢ اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳـﺪ ﺗﻌﻘﯿـﺖ ﺑﻨـﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ٥٩٨‬ﻫﺪف ﻣﻔﯿﺪي را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻬﺖ ﺻﻠﺢ و اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﯾﻚ ﻃﺮح ﺻﻠﺢ ﺟﺎﻣﻊ اﮐﻨﻮن ﻻزم اﺳﺖ روﻧﺪ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ دﻧﺒـﺎل ﺷـﻮد‪ .‬در واﻗـﻊ ﭘـﺮداﺧﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي دﻗﯿﻖ رواﺑﻂ ﺻﻠﺢآﻣﯿـﺰ ﺑـﯿﻦ دو ﻃـﺮف و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ در ﮐـﻞ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺿــﺮورت ﻓــﻮري دارد‪ .‬ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ در ﺳــﺎل ‪ ١٩٨٧‬در ﺑﻨــﺪ ﻫــﺸﺖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬روش‬
‫ﺻﺤﯿﺤﻲ را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻗـﻊ اﺟـﺮا ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را از ﻓﺎﺟﻌـﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً رخ داد‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻚ ﻧﻈﺎم رواﺑﻂ ﻫﻤﺠﻮاري ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺻﻠﺢ و ﺛﺒﺎت آﯾﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢١٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪1‬‬
‫اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﮔﺰارش دﺑﯿﺮﮐﻞ‬

‫ﮔﺰارش دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬اﻗـﺎي ﺧـﺎوﯾﺮﭘﺮز دﮐﻮﺋﯿـﺎر‪ ،‬از ﻟﺤـﺎظ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻨﺎد‬
‫ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داراي اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻋﺮاق از زور اﺳﺘﻔﺎده ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ اراﺿﻲ ﯾﻚ ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﮐﺎﻓﻲ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺣﻤﻠﻪ ‪ ٢٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬اﺻـﻮل و‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻧﯿـﺴﺖ و ﺑـﺮاي اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ آوراﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻓﺮﺿﺎ ً ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻌﺮﺿﺎت ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ‪ ،‬از ﺳﻮي اﯾﺮان ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻌﺮﺿﺎت ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﻋﺮاق در ﻃﻮل ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮاً ﺧﺎك اﯾﺮان را در اﺷﻐﺎل ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺎﻗﺾ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﺎرﺑﺮد زور ﯾﮑﻲ از اﺻﻮل آﻣﺪه ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٩‬ـ ﻋﺮاق در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺣﻘـﻮق اﻧـﺴﺎﻧﻲ را در ﺟﻨـﮓ ﻧﻘـﺾ ﮐـﺮده اﺳـﺖ ﮐـﻪ از آن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫»ﺑﻤﺒﺎران ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﯾﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮي اﯾﺮاﻧﻲ )ﺳﺮدﺷﺖ( اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﮔﺰارش دﺑﯿﺮﮐﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ وي ﺑـﺎ اﺳـﺘﻨﺎد دﻗﯿـﻖ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ و ﻧﻈﺮﻫـﺎي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻣـﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻋـﺮاق را ﻣﺘﺠـﺎوز ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﺗﻌﺮﯾــﻒ ﺗﺠــﺎوز ﻣﺠﻤــﻊ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﮐــﻪ در ‪ ١٤‬دﺳــﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٣) ١٩٧٤‬آذر ‪(١٣٥٣‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.١٣٧٠/٩/٢١ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢١٩‬‬

‫»ﺗﻬﺎﺟﻢ ﯾﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ دوﻟﺘﻲ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﺢ دوﻟـﺖ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﺑﻤﺒـﺎران ﯾـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼح ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬اﻋﺰام دﺳـﺘﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻬـﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ و ﯾـﺎ ﻣـﺰدوران ﻣـﺴﻠﺢ‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ و ﯾـﺎ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ دوﻟﺖ دﯾﮕﺮ‪«.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﻤﻪ ﻣـﻮارد ﻓـﻮقاﻟـﺬﮐﺮ را ﻣﺮﺗﮑـﺐ ﺷـﺪ و ﻃﺒـﻖ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺠﺎوز‪» :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان اﻗﺪاﻣﻲ ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻗـﺎي دﮐﻮﺋﯿـﺎر‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ در ﮔـﺰارش ﺧـﻮد ذﮐـﺮ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺎدة دوم و ﭼﻬﺎرم ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ـ ﺗﻤﺎم دوﻟﺘﻬﺎي ﻋﻀﻮ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣـﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي‬
‫ﮐﻪ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﻔﺘﺪ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ـ ﺗﻤﺎم دوﻟﺘﻬﺎي ﻋﻀﻮ از ﺗﻬﺪﯾـﺪ و ﯾـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از زور ﻋﻠﯿـﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارﺿـﻲ ﯾـﺎ اﺳـﺘﻘﻼل‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ دوﻟﺖ دﯾﮕﺮ اﻣﺘﻨﺎع ﺧﻮاﻫﻨﺪ ورزﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ دو اﺻﻞ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ‬
‫زور‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ راﻫﻬـﺎي ﻣـﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿـﺰ روي ﻣـﻲآورد‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬از زور ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬دﺑﯿﺮﮐـﻞ در ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﻣﮑﺮر ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺟﻨﮓ اﺷﺎره ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻠﻮﯾﺢ و ﺗـﺼﺮﯾﺢ‪،‬‬
‫ﺑﻐﺪاد را ﻣﺴﺆول اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻧﻘﺾ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻮاﻧـﺴﯿﻮﻧﻬﺎي ژﻧـﻮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ دﮐﻮﺋﯿﺎر در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ اﺷﻐﺎل ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺧﺎك‬
‫اﯾﺮان در ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻣـﻲﺗـﻮان از اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ از‬
‫ﮔﺰارش دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﺑﻐﺪاد را ﻧﯿـﺰ ﺑﺮداﺷـﺖ ﮐـﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ در ‪ ١٢‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮔﻔﺖ ﻣﺎ از وﺿﻊ ﺧﻮد و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻـﻠﻪ‬
‫راﺿﻲ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﯾﻤﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل درﺳﺖ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻃـﻮل ‪ ٥٥٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﻋﻤـﻖ ‪ ٢٠‬ﺗـﺎ ‪ ١١٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي در داﺧـﻞ اﯾـﺮان در ﺣـﺎل ﭘﯿـﺸﺮوي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺎ از ﺗﺠﺰﯾﻪ و اﻧﻬﺪام اﯾﺮان ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻃـﺎرق ﻋﺰﯾـﺰ‪ ،‬وزﯾـﺮ ﺧﺎرﺟـﻪ وﻗـﺖ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺰ در ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻣﺎه ﺟﻨﮓ ﮔﻔﺖ وﺟﻮد ‪ ٥‬اﯾﺮان ﮐﻮﭼـﻚ ﺑﻬﺘـﺮ از ﯾـﻚ اﯾـﺮان واﺣـﺪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢٢٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ـ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺨﻬﺎي ﻋﺮاق ﺑـﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ وي ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮔﺰارش ﺣﺎوي ﻧﻈﺮﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﺑﺎرة ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاﯾﻲ ﻧﺒﻮده اﺳـﺖ و در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﺮاﻗﯿﻬﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺣﺮف ﺟﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ـ ﺳﻌﺪون ﺣﻤﺎدي‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ در ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮده‪ ،‬ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺮاق ﺧﻮد را از ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ اﺻـﻞ دﻓـﺎع از‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ و ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اراﺿـﻲاش ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ زور‬
‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻣﻲﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان راه را ﺑﺮ ﮐﻠﯿـﻪ ﻃـﺮق ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣـﺴﺪود‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﺎﻫﺪه ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ ادﻋﺎي دﻓﺎع ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ و ﺣﻖ دﻓﺎع از ﺧـﻮد‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺤﻠﻲ از اﻋﺮاب ﻧـﺪارد زﯾـﺮا اﯾـﻦ ﻣﻌﺎﻫـﺪه ﺑـﺮاي ﺣـﻞ اﺧﺘﻼﻓـﺎت دو ﮐـﺸﻮر راﻫﻬـﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي را ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت دو ﮐﺸﻮر ﺗﻌﺒﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻫـﯿﭻ ﯾـﻚ از‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﻦ راﻫﻬﺎ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻨـﻚ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺳـﺎﻟﻬﺎ ﺗـﺄﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق را ﻣـﺴﺆول ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎﯾﺪ در ﻗﺒﺎل اﯾﻦ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺆﺛﺮي را در ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد ﺗﺎ رﯾﺸﺔ ﺗﺠﺎوز ﮐﻪ ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ‬
‫ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮاﻧﻲ را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﮐـﺮده ﺧـﺸﮑﺎﻧﺪه ﺷـﻮد و اﻻّ اﮔـﺮ ﻫﻤﭽـﻮن اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻲ در‬
‫ﻻي زﺧﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ در آﯾﻨﺪه از ﮔﻮﺷﻪاي دﯾﮕﺮ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﮐﻨﺪ و اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﯿـﺎن‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﻃﻠﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‬

‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﮐﻪ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي دﺑﯿﺮﮐﻞ و ﺟﺴﺎرت او ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺴﺆول ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ ﻣـﺆﺛﺮ‬

‫ﺑﻮده ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻫﻢ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻗﺒﻮل ﻣﺠﺪد ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ از ﺳﻮي ﻋﺮاق‬

‫ﮔﺎم ﻓﻮري در ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻲﺳـﺎﺑﻘﺔ ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ارﺳـﺎل ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪ . ١‬روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٧٠/٩/٢١ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٢١‬‬

‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾـﺮان ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬وي در اﯾـﻦ ﻧﺎﻣـﻪ ﺧﻮاﻫـﺎن ﻣـﺬاﮐﺮه ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑـﯿﻦ رؤﺳـﺎي‬
‫ﺟﻤﻬــﻮر دو ﮐــﺸﻮر در ﻣﮑــﻪ ﻣﮑﺮﻣــﻪ ﺷــﺪ و ﺣــﻞ اﺧﺘﻼﻓــﺎت ﻓﯿﻤــﺎﺑﯿﻦ از اﯾــﻦ ﻃﺮﯾــﻖ را ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ از ارﺳﺎل ﻧﺎﻣﻪ دو ﻫﺪف را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐـﺮد‪ ،‬اول‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد را ﺑـﺎ اﯾـﺮان ﻋﻠـﻲاﻟﺤـﺴﺎب ﺣـﻞ ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ در ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﻲ ﺑﺮاي او اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺮان اﯾـﻦ اﻗـﺪام را ﺣـﺴﻦ ﻧﯿـﺖ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﮐﺮده و در ﭘﯿﮕﺮي دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬اﺻﺮار ﻧﻤﻲورزد‪.‬‬
‫اﯾﺮان در ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل از اﻧﺠﺎم ﻣﺬاﮐﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻦ رؤﺳـﺎي‬
‫ﺟﻤﻬﻮر دو ﮐﺸﻮر اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ اﻋﺘﺒـﺎر ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪ ٥٩٨‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ ﺧﺪﺷﻪاي وارد ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ رؤﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮر دو ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬
‫اﯾﺮان در ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮرخ ‪ ٦٩/٥/١٧‬ﺧﻮد ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺎ ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﺎﻫـﺪه ‪ ١٩٧٥‬ﺑـﺮاي ﻣـﺬاﮐﺮات ﺻـﻠﺢ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﺑﺪون ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﺑـﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ وﯾـﮋه آن ﻗـﺮاردادي‬
‫ﮐﻪ اﻣﻀﺎﺀ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ را دارد ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ‬
‫اﻣﺮوز ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪«.‬‬
‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان در ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫»ﻣﻲﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﮐﻪ از ﻧﻈـﺮ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻪ رﺳـﻤﯿﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﭘﺎﯾﻨﺪ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﺑﯿﺶ از ﺣﻖ ﻣﺸﺮوع ﺧﻮد ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﯿﻢ زﯾـﺮا ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪه در ﻣـﺬاﮐﺮات‪،‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را ﻗﺒـﻮل داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﻻزم ﻧﯿـﺴﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐـﺮدن ﻣﺮزﻫـﺎ در زﻣـﯿﻦ و رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﭼﯿـﺰي ﺟـﺰ ﻣﻌﺎﻫـﺪه‬
‫‪ ١٩٧٥‬ﺑﺎﺷﯿﻢ و اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﺎر اﺟـﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ واﮔـﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ اﯾﻨﮑـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ارﺗﺒـﺎط ژﻧـﻮ را‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮﻫﺎ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي را در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٤‬اوت ‪ ١٩٩٠‬ﻣـﯿﻼدي ارﺳـﺎل ودر آن ﺑـﺎ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﯾﺮان ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪٢٢٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫»ﺑــﺎ ﭘﯿــﺸﻨﻬﺎد ﺷــﻤﺎ ﻣﻨــﺪرج در ﻧﺎﻣــﺔ ﺟﻮاﺑﯿــﺔ ﻫــﺸﺘﻢ او ‪ ١٩٩٠‬ﮐــﻪ آﻗــﺎي ﺑــﺮزان‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺗﮑﺮﯾﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة ﻣﺎ در ژﻧﻮ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة ﺷﻤﺎ )آﻗﺎي ﺳـﯿﺮوس ﻧﺎﺻـﺮي(‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻟﺰوم ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار دادن ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ‪ ١٩٧٥‬ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻦ آن ﺑﺎ اﺻﻮل ﻣﻨﺪرج در ﻧﺎﻣﺔ ‪ ٣٠‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٩٠‬ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه در‬
‫ﻣــﻮرد ﻣﺒﺎدﻟــﺔ اﺳــﺮا و ﺑﻨــﺪﻫﺎي ‪ ٦‬و ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﻣﻮاﻓﻘــﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﺠﺪد ﻣﻌﺎﻫـﺪه ‪ ١٩٧٥‬از ﺳـﻮي ﻋـﺮاق‪ ،‬ﭘﯿـﺮوزي ﺑﺰرﮔـﻲ ﺑـﺮاي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در راه اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮز آﺑﻲ و زﻣﯿﻨﻲ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺳﺮﺣﺪات دو ﮐﺸﻮر ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺣﻘـﻮﻗﻲ اﻋﺘـﺮاف ﺻـﺮﯾﺢ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﻟﻐﻮ ﯾﮑﺠﺎﻧﺒـﻪ ﻗـﺮار داد ‪،١٩٧٥‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺠﺎوز را آﻏﺎز ﮐﺮده و اﻣﺮوز ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻣﺠﺪد آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز اﻋﺘﺮاف ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺘﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺳﯿﺎﺳﻲ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑـﻪ دور ﻧﻤﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً‬
‫رادﯾﻮ »ﮐﻠﻦ« آﻟﻤﺎن در ﻫﻤﺎن روز اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ ١٣٥٩‬ﺑﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان را آﻏﺎز ﮐﺮد‪«.‬‬
‫ﯾﺎ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿـﻚ اﻃـﺮﯾﺶ ﮔـﺰارش داد‪» :‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﯿﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﺮان ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺮان ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ رﺳﻤﺎً ﺑﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﻋﺘﺮاف ﮐﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رادﯾﻮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫»ﭘﺬﯾﺮش ﺷﺮاﯾﻂ اﯾـﺮان از ﺳـﻮي ﺻـﺪام‪ ،‬دﻟﯿـﻞ ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻮدن اﯾـﻦ رژﯾـﻢ ﺑـﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان اﺳﺖ‪«.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣـﺎل اﯾـﻦ ﻗﺎﻋـﺪهاي ﮐـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﭘﻨﻬـﺎن ﻧﻤﺎﻧـﺪ و ﺻـﺤﺖ ادﻋـﺎي ﻟﻐـﻮ‬
‫ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧٥‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮوع ﺗﺠﺎوز از ﺳـﻮي ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ و از‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﮐﻮﯾﺖ‪.١٣٦٩/٥/٣٠ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﮐﻮﯾﺖ‪.١٣٦٩/٥/٣٠ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ رادﯾﻮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ٢٦ ،‬ﻣﺮداد ‪.١٣٦٩‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٢٣‬‬

‫ﻧﻈﺮ ﻗﻀﺎﯾﻲ ﻧﯿﺰ اﻗﺮار ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز اﺳﺖ و در ﻣـﺴﯿﺮ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ ﻣﺘﺠـﺎوز دﻟﯿـﻞ ﻣﺤﮑﻤـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﯾﺪ‪.‬‬

‫ب( ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺟﻬـﺎن ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺘﻌـﺪدي از ﻗﺒﯿـﻞ‪ :‬ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎ‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻏﯿﺮه را ﻋﻠﺖ ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾـﺖ ذﮐـﺮ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻟﮑـﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻤﻬﯿﺪاﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﺠـﺎوز داﻧـﺴﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻗـﺪري ﭘﯿﺮاﻣـﻮن اﻫـﺪاف و ﻧﯿـﺎت‬
‫اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آﻧﺎن از ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺳـﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ازاي اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺻـﻨﻌﺘﻲ‬
‫را در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺘﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﮐـﺸﻮر ﻋـﺮاق‬
‫را ﻗﺎدر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﻮاع ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ و ﻣﻮﺷﮑﻬﺎي ﺑﺎﻟﺴﺘﯿﮑﻲ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ آن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻮان ﺧﺮﯾﺪ اﺳﻠﺤﻪ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق را ﻃـﻲ ﺳـﺎﻟﻬﺎي ‪ ١٩٨٣‬ﺗـﺎ‬
‫‪١‬‬
‫‪ ١٩٨٥‬ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ ٨٤‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﮐﻤﯿـﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻋـﺮاق داراي ﭼﻬـﺎرﻣﯿﻦ ارﺗـﺶ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻮد و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ آن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿـﻮن و ﻫﺸﺘـﺼﺪ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ﺑـﺎﻟﻎ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ارﺗـﺶ‬
‫ﻋﺮاق داراي ‪ ٦٠٠‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ‪ ٦٠٠٠‬ﺗﺎﻧﻚ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ارﺗﺶ از ﻧﻈﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻃﻲ ‪ ٨‬ﺳﺎل ﺟﻨـﮓ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﺮان ﺗﺠﺎرب ﺑﺴﯿﺎر آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﮐﺎرآزﻣﻮده و ﻣﺠﺮب ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ اﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬ﻃـﻲ ‪ ٨‬ﺳـﺎل ﺟﻨـﮓ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺔ ارﺑﺎﺑﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮآورده ﮐﻨﺪ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﻲﻫـﺎ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲداد ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل ﻣﺠـﺪد ﻣﻌﺎﻫـﺪه‬
‫‪ ١٩٧٥‬و روﻧﺪ اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺮان ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺗﻠﻘﻲ‬
‫ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺶ ﻗﻮي و ﻣﺠﻬﺰي را ﺑـﻪ ﺻـﻼح ﻣﻨﻄﻘـﻪ و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺬا در ﺻﺪد اﻧﻬﺪام ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﻋﻈـﯿﻢ ﻋـﺮاق ﺑﺮآﻣـﺪ‪ .‬از‬
‫اﯾﻦ رو ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻗﻠﯿﻤﻲ در اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻋﺮاق در ﺗﺼﺮف ﮐـﺸﻮر‬
‫ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬آن را ﺳﻮژة ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ دﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗـﺪارك وﺳـﯿﻌﻲ در ﭘـﻲ اﻧﻬـﺪام‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﯿﻮز وﯾﻚ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪ ٢٧ ،‬ﻣﺮداد ‪.١٣٦٩‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.٣٠٠‬‬
‫‪٢٢٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺮآﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎده ﻟﻮﺣﻲ اﺳﺖ اﮔـﺮ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ ﻋـﺮاق ﺑـﺪون ﻣـﺸﻮرت و ﺻـﻼﺣﺪﯾﺪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﮐﻮﯾـﺖ را‬
‫اﺷﻐﺎل ﮐﺮده اﺳﺖ زﯾﺮا ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐـﻪ از اﻇﻬـﺎرات ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻋـﺮاق ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺷـﺨﺺ ﻣﻌـﺎون‬
‫ّاول رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﺮاق در اﯾﺮان ﺑﺮﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و رﺿﺎﯾﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ اﻗﺪام ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ دﺳﺖ زده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﻮة ﺟﻨﮓ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺑـﺎ ﻋـﺮاق ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ در درﺟﺔ ّاول اﻧﻬـﺪام ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ ـ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻋـﺮاق اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ در ﺣﻤﻠـﺔ زﻣﯿﻨـﻲ‪ ،‬ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق ﺗـﺎب ﻣﻘﺎوﻣـﺖ را ﻧـﺪارد ّاﻣـﺎ آن را ﺑـﺮاي‬
‫اﻧﻬﺪام ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﺟﺮاي ﻧﻘـﺸﻪ از ﭘـﯿﺶ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﺎﻓﻲ ﻧﺪاﻧـﺴﺘﻪ ﻓﻠـﺬا ﺑـﺎ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﮔﺴﺘﺮده ﻫﻮاﯾﻲ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ ٨٠‬ﻫﺰار ﺳﻮرﺗﻲ ﭘﺮواز ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ٣٧‬روز‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈـﻢ ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت‬
‫و ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﺮاق را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﻲ ﻣﻘـﺼﻮد ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ‬
‫آن‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﻲ ﻣﺘﺤـﺪﯾﻦ ﺑـﻪ رﻫﺒـﺮي اﻣﺮﯾﮑـﺎ در ‪ ٢٤‬ﻓﻮرﯾـﻪ ‪ ١٩٩١‬ﻧﺒـﺮد زﻣﯿﻨـﻲ را ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق آﻏـﺎز ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ ﻓﻘـﻂ ﭼﻬـﺎر روز ﺑـﻪ ﻃـﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ و در ‪ ٢٧‬ﻓﻮرﯾـﻪ‬
‫‪ ١٩٩١‬ﺑﺎ آزادي ﮐﻮﯾﺖ و اﺷﻐﺎل ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﻲ از ﺧﺎك ﻋﺮاق ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭘﺲ از اﻧﻬﺪام ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻓﻀﺎﺣﺖ و رﺳﻮاﯾﻲ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ را ﻧﯿـﺰ‬
‫در داﺷــﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨــﺎن او را ﺑــﺮاي ﺳﯿﺎﺳــﺘﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﺧــﻮد ﻣﻔﯿــﺪ ﻣــﻲداﻧــﺪ و از آن ﺗــﺎرﯾﺦ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺻﺪام ﺗﻤﺎﯾﻠﻲ ﻧـﺸﺎن ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ و ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ اﺳـﻤﻲ و‬
‫ﻇﺎﻫﺮي رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﻢ راﺿﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد زﯾﺮا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣـﻲداﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﻋـﺮاق‬
‫اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺣﮑـﻮﻣﺘﻲ ﻧﻈﯿـﺮ اﯾـﺮان ﯾـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺣﮑـﻮﻣﺘﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎي‬
‫ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﺎﻧﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺮﮐﺮدة ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ روي آورد‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺻـﺪام رﺳـﻮا را‬
‫ﮐﻪ ﻋﻘﯿﻢ ﺳﺮﮐﺮدة ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ روي آورد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺻـﺪام رﺳـﻮا را ﮐـﻪ ﻋﻘـﯿﻢ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﯿﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ در اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠـﻮم اﯾـﺮان‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺻـﺤﻨﺔ‬
‫رﺳﻮاﯾﻲ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب ﻣـﻲآﯾـﺪ و ﻫـﺮ ﮐـﺴﻲ در ﺑﯿـﺎن ﻋﻤـﻖ ﺧـﺼﻠﺖ ﺗﺠـﺎوزﮔﺮي و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﺻﺪام‪ ،‬او را ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳـﺖ و در ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ او را آﻏـﺎزﮔﺮ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم را ﺑﻪ ﻣﻮرادي از آن ﺟﻠﺐ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٢٥‬‬

‫ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ »آﺑﺰرور« ﭼﺎپ ﻟﻨﺪن ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺻﺪام ﮐﺴﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ده ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﻨﮓ‬
‫‪١‬‬
‫‪ ٨‬ﺳﺎﻟﻪاي را ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮد‪«.‬‬
‫ﺷــﺒﮑﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾــﻮﻧﻲ )ان ﺑــﻲ ﺳــﻲ( اﻣﺮﯾﮑــﺎ در ﻣــﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑــﺎ ﻣــﺸﺎور اﻣﻨﯿــﺖ ﻣﻠــﻲ اﻣﺮﯾﮑــﺎ در‬
‫دوران رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﮐﺎرﺗﺰ ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫»ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان و ﻋﻤﻠﮑـﺮد وﺣـﺸﯿﺎﻧﻪ و ﻏﯿﺮاﻧـﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺻــﺪام در ﻃــﻮل ‪ ٨‬ﺳــﺎل ﺟﻨــﮓ اﯾــﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑــﻪ اﺛﺒــﺎت رﺳــﺎﻧﺪه ﮐــﻪ ﺻــﺪام‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺸﻦ و ﺑﻲرﺣﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ اﻟﺰاﻣﺎً ﺑﻲﺗﺪﺑﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ »ﮐﺮﯾﺴﺸﯿﻦ ﺳﺎﯾﻨﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر« ﭼﺎپ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺻﺪام ﺣـﺴﯿﻦ در ﺻـﺪد‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺗﻔﻮق« ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺖ آﻏـﺎز ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ دﭼﺎر رﮐﻮد ﺷﺪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از آن‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر روزاﻓﺰون ﺑـﻪ ﮐﻤـﻚﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ اﻋـﺮاب ﮐﻮﯾـﺖ و ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻏﻨـﻲ از ﻧﻔـﺖ ﻣﺘﮑـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬وي ﺗﻘﺎﺿـﺎﻫﺎي ﮐﻤـﻚ اﻗﺘــﺼﺎدي را‬
‫اﯾﻨﻄﻮر ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ او از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺑﺎ اﯾـﺮان درﮔﯿـﺮ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫رادﯾﻮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫»ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در آن اﯾﺎم ﭘـﺲ از اﻧﻘـﻼب ﮐـﻪ ﺗـﺼﻮر ﮐـﺮد اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻫﺮج و ﻣﺮج و ﺑﺮﮐﻨﺎري ﯾﺎ اﻋﺪام ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗـﺶ ﺗـﺎب ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻧـﺪارد ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ ﺑﺎﻃـﻞ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ را ﻟﻐﻮ‪ ،‬و اﺳﺘﺎن زرﺧﯿﺰ ﺧﻮزﺳﺘﺎن را از ﭘﯿﮑـﺮ اﯾـﺮان‬
‫‪٤‬‬
‫ﺟﺪا ﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ آﺑﺰرور‪ ،‬ﭼﺎپ ﻟﻨﺪن‪ ٢٣ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.١٩٩٠‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﻲ )ان ﺑﻲ ﺳﻲ( اﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ ١٦‬اوت ‪.١٩٩٠‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮﯾﺴﺸﯿﻦ ﺳﺎﯾﻨﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر‪ ،‬ﭼﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ٢٧ ،‬ژوﺋﯿﻪ ‪.١٩٩٠‬‬
‫‪ ٤‬ـ رادﯾﻮ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ٢٣ ،‬ژوﺋﯿﻪ ‪.١٩٩٠‬‬
‫‪٢٢٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ـ ﺑﺨﺶ اﺧﺒﺎر در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٦‬اوت ‪ ١٩٩٠‬اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬

‫»ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﺻﺪام اﯾﺮان را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﻃﻲ آن‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ و ﺻﺪام ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از اﻫﺪاف ﺧـﻮد در اﯾـﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ و رواﺑﻂ ﺑﺮادراﻧﻪ و ﺧﻮب ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ اﯾﺮان را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪«.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ »دﯾﺎرﯾﻮ« ﭼﺎپ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان‬
‫را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪه ﺟﻨـﮓ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﮐـﺮد و در ﻏـﺮب ﻧﯿـﺰ روي اﯾـﻦ ﻋﻘﯿـﺪه ﺗﺒﯿﻠـﻎ‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﻫﻤﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪام ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﻲ »اس‪ .‬ﺑﻲ‪ .‬اس« اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻧﯿـﺰ در ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻨﺎﺗﻮر »ﺳـﺎم ﻧـﺎن« ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه‬
‫دﻣﻮﮐﺮات اﯾﺎﻟﺖ ﺟﻮرﺟﯿﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺎ ﺑـﺮاي دوﺳـﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ دوﻟـﺖ اﯾـﺮان دﻻﯾـﻞ زﯾـﺎدي داﺷـﺘﯿﻢ اﻣـﺎ‬
‫ﺳــﮑﻮت ﻣــﺎ در ﺑﺮاﺑــﺮ ﺗﺠــﺎوز ﺻــﺪام ﺑــﻪ اﯾــﺮان‪ ،‬از ﺟﻤﻠــﻪ اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎت دﯾﮕــﺮ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از اﻋﺘﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺧﺮوار اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺠﺎل ﺑﯿﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ آن‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺄﺳﻒاﻧﮕﯿﺰ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﺠـﺎﻣﻊ و ﻣﺤـﺎﻓﻠﻲ ﮐـﻪ از ﺻـﻠﺢ و‬
‫آزادي دم ﻣــﻲزﻧﻨــﺪ ﺑــﻪ ﻣــﺪت ‪ ٨‬ﺳــﺎل در ﺑﺮاﺑــﺮ ﺗﺠــﺎوزي ﮔــﺴﺘﺮده و ﺳــﻬﻤﮕﯿﻦ ﺳــﮑﻮت‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ؟ و ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﮑﻮت ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺴﻠﯿﺢ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻣـﺎﻟﻲ او را در اداﻣـﺔ ﺗﺠـﺎوز ﯾـﺎري‬
‫دادﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ را ﻣﺘﻮﺟﻪ رژﯾﻢ ﻋـﺮاق ﻣـﻲﮐﻨـﺪ ﻟﮑـﻦ‬
‫ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ اداﻣﺔ ﺗﺠﺎوز و ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺑـﻲ و ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ را‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر آﺷﮑﺎر و ﻧﻬﺎن از او ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ راﺳـﺘﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ زور و ﺗﺰوﯾﺮ و ﻓﻘﺪان ﻋﻨﺼﺮ ﺻﺪاﻗﺖ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن ﻫـﻢ در ﻋـﺼﺮي ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻮق و ﮐﺮﻧﺎي ﺗﻤﺪن و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮔﻮش ﻫﻤﮕﺎن را ﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺴﻲ ﺷﺮمآور و ﺗﺄﺳﻒﺑﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﺮف و آزادﮔـﻲ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و اﯾﻤـﺎن ﺑـﻪ ﺧـﺪا را در‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺘﺠـﺎوز و ﻣﺘﺤـﺪان او ﮐـﻪ زﺑـﺎن ﺑـﻪ اﻋﺘـﺮاف در‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ »دﯾﺎرﯾﻮ ‪ «١٦‬ﭼﺎپ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ٤ ،١٣ ،‬اوت ‪.١٩٩٠‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﻲ »اس‪ .‬ﺑﻲ‪ .‬اس« اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ٨ ،‬اوت ‪.١٩٩٠‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٢٧‬‬

‫اﺷﻐﺎل ﮐﻮﯾﺖ ﮔﺸﻮدﻧﺪ و ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوز را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﺗـﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﻧﻨﮓآوري را ﺑﺮاي ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺻﻠﺢ و ﺣﻘﻮقﺑﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﮕﺎﺷﺖ و ﯾﻘﯿﻨﺎً ﻧـﺴﻞﻫـﺎي آﯾﻨـﺪه در‬
‫ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺑﺮﻫـﻪ از ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑـﻪ زﺷـﺘﻲ ﯾـﺎد ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد و ﭘـﺪران ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻫﻤﺪﺳـﺘﺎﻧﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮان زﻣﺎن ﻣﺘﻬﻢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫اﺟﺮاي ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺧﺴﺎرت اﯾﺮان از ﺳﻮي رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق را ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤـﻲﮐﻨـﺪ و از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ در ﺗﻨﺎﻗﺾ آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا وﻗﺘـﻲ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺖ ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ و‬
‫آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ در ﺑﻨﺪ ‪ ٦‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﻲ اﺳـﺖ ﯾﮑـﻲ از ﺟـﺮاﺋﻢ آن ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺧـﺴﺎرت و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬اﯾـﻦ ﺣـﻖ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﯾﺮان را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اول ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرات وارده ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫﯿـﺄت اﻋﺰاﻣـﻲ از ﺳـﻮي‬
‫دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ اﺑﻲ ﻓﺮح ﻃﻲ ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ از ﻣﺮاﮐﺰ و اﻣـﺎﮐﻦ‬
‫ﺧﺴﺎرت دﯾﺪه ﺗﻬﯿﻪ‪ ،‬و ﺑﻪ دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﮔـﺰارش ﮐـﺮد‪ .‬دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ وﻗـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻧﯿـﺰ ﻃـﻲ ﺳـﻨﺪ‬
‫ﺷﻤﺎرة ‪ / ٢٢٨٦٣‬ك ﻣﻮرخ ‪ ٣١‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٩١‬ﮔﺰارش ﻣـﺸﺮوح ﻫﯿـﺄت اﻋﺰاﻣـﻲ را در اﺧﺘﯿـﺎر‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﯾـﻦ ﻫﯿـﺄت‪ ،‬ﺧـﺴﺎرات ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ وارد ﺑـﺮ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﯾﺮان ﺑﯿﺶ از ‪ ٩٧‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺷﺪه‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﮐـﻪ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺧـﺴﺎرت‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﻚﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮﮐﻮل ﺷﺪه اﺳـﺖ و اﯾـﻦ از ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﯾـﺎ روح‬
‫ﻏﺮاﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺎور ﭘﻄﺮوس ﻏﺎﻟﻲ‪ ،‬دﺑﯿﺮ ﮐﻞ وﻗﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ٢١‬ﺧﺮداد ‪ ١٣٧١‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه ﺑﻮد اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬
‫»درﯾﺎﻓــﺖ ﻏﺮاﻣــﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿــﻮع ﺑﻨــﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻧﯿــﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﮐﻤــﻚﻫــﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در آﻧﺠﺎ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺟﻬﺎن و ﻓﻘﺪان ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ و ﻧﯿـﺎز زﯾـﺎد ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬و اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان در ﺗﻘـﺪم ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ ﻗـﺮار ﻧـﺪارد ﻣﻄـﺮح‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺗﻼش ﺧﻮد را در اﺧﺬ وام ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٧١/٣/٢٢ ،‬‬

‫‪٢٢٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﺸﺎور دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ از روزﻫـﺎي ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬از ﺳـﻮي‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ اﮔﺮ اﯾـﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٩٨‬را‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﺪارد و اﺻﻮﻻً ﺳﻪ ﭼﯿﺰ را ﻻزﻣـﺔ ﺻـﻠﺢ‬
‫ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و آن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻏﺮاﻣﺖ ﺟﻨﮕﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﺮداﺧﺖ آن‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺟﺰاﯾﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﺠﺎزات آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ و ﻋﺎﻣﻼن آن‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑﺮرﺳﻲ راﻫﻬﺎي اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻨﯿﺖ و ﺛﺒﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺟﺮاي آن‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻨﺪ ‪ ٨‬و ﺑﻨﺪ ‪ ١٠‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﮐﻪ ﺗﻠﻮﯾﺤـﺎً ﺑـﻪ ﻣـﻮارد ﯾـﺎد ﺷـﺪه اﺷـﺎره ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣـﺪﻋﻲ ﺿــﻤﺎﺋﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ اﺳـﺖ ﺗــﺎﮐﻨﻮن از ﺳــﻮي ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣــﻮرد اﻗــﺪام‬
‫ﺑﺎﯾــﺴﺘﻪ ﻗــﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ‪ .‬دﻻﺋــﻞ ﻋﻤــﺪة آﻧــﺮا ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان »ﻣﻮاﻧــﻊ اﺟــﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪«٥٩٨‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﺪان ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪٥٩٨‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺿﻌﻒﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻮرد ﻋﻤﺪة آن در ﺑﺎﻻ اﺷـﺎره‬

‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻊ زﯾﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‬

‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان آزﻣـﻮن‬
‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻘﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﺪاوم ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺑﺮﺧـﻮرد ﻏﯿﺮﻣـﺴﺆوﻻﻧﺔ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻄـﻮر ﻗـﺎﻃﻊ در ﻫﻤـﺎن آﻏـﺎز ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق‪ ،‬اﻋـﻼم »ﻣﻨﺎزﻋـﻪ«‬
‫ﻣﻲﮐﺮد و ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺟﺮاﯾﻲ ﻻزم را ﺑﮑﺎر ﻣﻲﺑﺴﺖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً ﺟﻨﮓ ﺑﻪ درازا ﻧﻤﻲﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ ﻋﻤﺪة ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻔـﻮذ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ در ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﯾﻬـﺎي‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ و ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﯾﻚ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑـﯿﻦ ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان از ﯾﻚ ﺳﻮ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ‬
‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﻠﺦ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ وﻗﺘﻲ ارادة ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﻣﺠﺎزات ﻋﺮاق در ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﺎ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٢٩‬‬

‫ﺻــﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﭘــﻲ در ﭘــﻲ و اﻗــﺪاﻣﺎت ﺟــﺪي‪ ،‬ﺳﺮﺳــﭙﺮدﮔﻲ و اﺳــﺎرت ﺧــﻮد را ﺑــﻪ‬
‫اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي ﻋﻀﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﯾـﺖ ﺟﻠـﺴﺔ اﺿـﻄﺮاري ﺗـﺸﮑﯿﻞ داد و‬
‫ﻧﺘﯿﺠﺔ اﯾﻦ اﺟﻼس ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١/٣٠‬ﺑﻌﺪ از ﻧﯿﻤـﻪ ﺷـﺐ اﻋـﻼم ﺷـﺪ و در ﺧـﺼﻮص ﭘـﯿﺶﻧـﻮﯾﺲ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻣـﻮاد ‪ ٣٩‬و ‪ ٤٠‬ﻓـﺼﻞ ﻫﻔـﺘﻢ ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﺎل ‪ ١٩٨٧‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭼﻨﯿﻦ‬
‫اﻗﺪاﻣﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮاد ذﮐﺮ ﺷﺪه در راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان ﺷـﺶ ﻣـﺎه ﺑـﻪ ﻃـﻮل‬
‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ وﻟﻲ اﯾﻦ ﺑﺎر واﮐﻨﺶ‪ ،‬ﺳﺮﯾﻊ و آﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٥‬ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز ﺟﻠﺴﻪ ﺷﻮرا ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﮐﯿـﻮت ﻫـﺸﺪار داد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻮرا ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻗﺪام ﻗﺎﻃﻊ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق ﺷـﻮد »از اﯾـﻦ ﭘـﺲ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺸﻮري در‬
‫اﻣﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارﺿـﻲ ﻫـﺮ ﮐـﺸﻮري ﺗﺤـﺖ ﻣﺨـﺎﻃﺮه ﻗـﺮار‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٠‬را ﺑﺎ ‪ ١٤‬رأي ﻣﻮاﻓﻖ و ﺑﺪون ﻣﺨﺎﻟﻒ و در ﻏﯿﺒـﺖ ﯾﻤـﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﻋﺮاق را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻮش‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺒﺎدﻻت ﺗﺠﺎري را ﺑﺎ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع و اﻣﻮال ﮐﻮﯾﺖ‬
‫و ﻋﺮاق را ﺗﻮﻗﯿﻒ ﮐﺮد‪» .‬ﺑﯿﮑﺮ« و »ﺷﻮارد ﻧﺎدزه«‪ ،‬وزراي ﺧﺎرﺟﻪ وﻗـﺖ اﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﺷـﻮروي‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪور ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﻲ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﭘـﺲ از ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺗﻬـﺎﺟﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻧﻘﺾ آﺷﮑﺎر اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﯾﻦ اﺻـﻮل اﻧـﺴﺎﻧﻲ« اداﻣـﻪ داد »ﻃـﺮﻓﯿﻦ اﻋﺘﻘـﺎد دارﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ را ﻣﺤﮑـﻮم ﮐﻨـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻋﻤﻠـﻲ را در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آن اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺘﻬﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز آﺷﮑﺎر ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌـﺔ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﯾﺎ آﻧﺮا ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺣﻮادث ﻓﻮق‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺘﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﺎﻣﻌﻲ‬
‫را ﺟﺰ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻈﯿﺮ دارو و ﻏﺬا ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻣـﻲﮐـﺮد ﺗﻬﯿـﻪ ﮐـﺮد و در‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪.٢٦٩‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ص ‪.٢٧٢‬‬
‫‪٢٣٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﺧﺘﯿــﺎر اﻋــﻀﺎﺀ ﺷــﻮرا ﻗــﺮار داد و ﻗــﺮار ﺷــﺪ ﮐﻤﯿﺘــﻪاي ﻣﺘــﺸﮑﻞ از اﻋــﻀﺎﺀ ﺷــﻮرا‪ ،‬ﺑــﺮ اﺟــﺮاي‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎ ﻧﻈﺎرت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎﺀ داﺋﻤﻲ ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاي ‪ ،٥٩٨‬در ﻣﻨﺎﻗـﺸﺔ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻣـﺪت ‪١٢‬‬
‫ﻣــﺎه ﺑــﺪون ﻫﯿﭽﮕﻮﻧــﻪ ﻧﺘﯿﺠــﻪاي در ﺧــﺼﻮص ﺗﻬﯿــﻪ ﻣــﺘﻦ ﺳــﺎدهﺗــﺮي ﺑــﺮاي اﺟــﺮاي ﺗﺤــﺮﯾﻢ‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﺧﯿﻠـﻲ ﺳـﺮﯾﻊ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ رﺳـﯿﺪ‪ .‬در ﭘـﻲ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﯿﺮوﻫـﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ در ﺧـﺎك اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮر ﻣـﺴﺘﻘﺮ ﺷـﺪﻧﺪ و ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﻧﯿﺰ زود ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺻﺪام اﻋﻼم ﮐﺮد ﻫﺮﮔﺰ از ﮐﻮﯾﺖ ﺧـﺎرج‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺪﻧﺒﺎل اﯾﻦ اﻣﺮ و در اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿـﻪ و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻟﻮﻟــﻪﻫــﺎي ﻧﻔــﺖ ﻋــﺮاق را ﮐــﻪ از ﺧــﺎك اﯾــﻦ ﮐــﺸﻮرﻫﺎ ﻋﺒــﻮر ﻣــﻲﮐــﺮد‪ ،‬ﺑــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑــﻮش‪،‬‬
‫رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮري آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﻃـﻲ ﯾـﻚ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﻲ اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﯿﺮوﻫـﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ در‬
‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ را اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺑﺮ ﭼﻬﺎر اﺻﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻗﺒﯿﻞ ﺗـﻼش‬
‫ﺑـﺮاي ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ از ﮐﻮﯾـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻗـﺮاري ﻣﺠـﺪد ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ دوﻟـﺖ ﻣــﺸﺮوع‬
‫ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺛﺒﺎت ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس‪ ،‬و ﺣﻤﺎﯾـﺖ از اﺗﺒـﺎع آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﻲ ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻋﻼم ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺮان ﻋﺮاق ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻟﺤﺎق ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﺑﻪ اوج ﺧـﻮد‬
‫رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺳــﺮاﻧﺠﺎم در ‪ ١٥‬ژاﻧﻮﯾـﻪ ‪ ١٩٩١‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺘﺤــﺪ ﺑـﻪ ﻋــﺮاق ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧــﺪ و در ﻣــﺪت‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ آﻧﺮا ﺑﻪ زاﻧﻮ درآوردﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿـﺖ اﺳـﺖ ﻧﺤـﻮة ﺑﺮﺧـﻮرد ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﺎ دو ﺟﻨﮕـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻏﺎزﮔﺮ ﻫﺮ دو ﺟﻨﮓ ﻫﻢ‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﮐﻨﺶ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﮐـﻪ ﻣﺒـﺎدﯾﻦ ﺑـﺎ واﮐـﻨﺶ ﺳـﺮﯾﻊ و‬
‫ﻣﻮﺛﺮ آن در ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ در ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬دﺳـﺖ ﮐـﻢ ﺷـﮕﻔﺖآور اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﯾﻚ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﺘﺎﺑﺰده ﺑﯿﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٤٧٩‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﺶ روز ﺑﻌـﺪ از ﺗﻬـﺎﺟﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان )‪ (١٩٨٠‬ﺻـﺎدر ﺷـﺪ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٦٦٠‬اﯾـﻦ ﺷـﻮرا ﮐـﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ در دوم اوت‬
‫‪) ١٩٩٠‬روز ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ( ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﻲ ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ ﻗـﺼﻮر اﯾـﻦ ﺷـﻮرا در ﺳـﺎل‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺻﺺ ‪ ٢٧٢‬ﺗﺎ ‪.٢٧٦‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣١‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ ١٩٨٠‬در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ اوﻟﯿﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮد را )ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ (٤٧٩‬در ‪٢٨‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ (١٣٥٩/٧/٦) ١٩٨٠‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آراﺀ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﮐـﺮد و در آن ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺧﻮﯾـﺸﺘﻨﺪاري‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺷﺪ و از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣـﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿـﺰ ﺑـﻪ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺧـﻮد ﭘﺎﯾـﺎن دﻫﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ﻓــﻮق اﯾــﻦ ﺗﻬــﺎﺟﻢ را ﺗﻨﻬــﺎ »وﺿــﻌﯿﺖ ﺑــﯿﻦ اﯾــﺮان و ﻋــﺮاق« ﺧﻮاﻧــﺪ و ﺣﺘــﻲ ﺧﻮاﻫــﺎن‬
‫‪٢‬‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﯾﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﺻـﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺑـﺴﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ و ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧـﻪ ‪ ،٤٧٩‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ در ﺳــﮑﻮت‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﻓﺮو رﻓﺖ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ ﺑـﻪ ﭘﯿـﺸﺮوي در داﺧـﻞ ﺧـﺎك‬
‫اﯾﺮان اداﻣﻪ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اداﻣﻪ داﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺳـﺎل ‪ ١٣٦١‬و آزادي ﺧﺮﻣـﺸﻬﺮ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫زﻣﺎن ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥١٤‬در ‪ ١٢‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٨٢‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ در آن ﻧﯿﺰ ﺑﺪون اﺳﺘﻨﺎد ﺻـﺮﯾﺢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ ٣٩‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﺎن دو ﮐـﺸﻮر را ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ اﻓﺘـﺎدن ﺻـﻠﺢ و‬
‫اﻣﻨﯿــﺖ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﻗﻠﻤــﺪاد ﮐــﺮد و ﺑــﺪون اﯾﻨﮑــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻣﺘﺠــﺎوز ﺑﭙــﺮدازد ﯾــﺎ ﺗﻨﺒﯿــﻪ او را‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر آﺗﺶ ﺑﺲ و ﺧﺎﺗﻤﺔ ﻓﻮري ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺷﺪه و ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ زﻣـﺎﻧﻲ ﺗـﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻮاي ﻋﺮاﻗﻲ از ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻘﺎط اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾـﺮان ﺑﯿـﺮون راﻧـﺪه ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﻧﺪ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿـﺰ ﺗـﺎ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ‪ ٥٨٩‬ﻣـﻮرخ‬
‫‪ ٢٠‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٨٧‬اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ .‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﺎده‬
‫‪٣‬‬
‫‪ ٣٩‬ﻣﻨﺸﻮر اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﻘﺾ ﺻﻠﺢ ﺣﺎدث ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دوم اوت ‪ ١٩٩٠‬ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﮐﻮﯾـﺖ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد و در ﺑﺎﻣـﺪاد ﻫﻤـﺎن‬
‫روز‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن داﺋﻤـﻲ ﮐﻮﯾـﺖ و آﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٣٢٥‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ص ‪.١٠٩‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي‪:‬‬
‫ـ ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺳﯿﺪ داود آﻗﺎﯾﻲ‪.‬‬
‫ـ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺎﻟﻮزاده‪.‬‬
‫ـ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻫﺪاﯾﺘﻲ ﺧﻤﯿﻨﻲ‪.‬‬
‫ـ ﻧﻘﺶ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و اﯾﺮان‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺎرﺳﺎدوﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ـ ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﺆﻟﻒ‪.‬‬
‫‪٢٣٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﺤﺮان ﺣﺎدث ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ داد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺘﺒﻮﻋﺶ را ﻧﺎﻗﺾ ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ ٣‬و ‪ ٤‬ﻣﺎده ‪ ٢‬ﻣﻨﺸﻮر داﻧـﺴﺖ و از‬
‫ﺷــﻮراي اﻣﻨﯿــﺖ ﺧﻮاﺳــﺖ از اﻣﻨﯿــﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿــﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯿــﺖ ارﺿــﻲ ﮐﻮﯾــﺖ ﮐــﻪ ﻋــﺮاق آن را‬
‫ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮده ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺟﻠـﺴﻪ اﮐﺜـﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻋـﻀﻮ ﺷـﻮرا ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻋﺮاق را ﯾﻚ ﺗﻬﺎﺟﻢ آﺷﮑﺎر و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع داﻧﺴﺘﻨﺪ و از ﺷﻮرا ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻧﻘـﺶ ﺧـﻮد‬
‫را در ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿـﺖ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﯾﻔـﺎ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﺬاﮐﺮات‪ ،‬ﻃـﺮح ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﻪ رأي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٠‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺿﻤﻦ اﺑﺮاز ﻧﮕﺮاﻧﻲ از »ﺗﻬﺎﺟﻢ« ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﺣـﺮاز »ﻧﻘـﺾ ﺻـﻠﺢ و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ« ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻬﺎﺟﻢ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﻮاد ‪ ٣٩‬و ‪ ٤٠‬ﻣﻨـﺸﻮر ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﻋـﺮاق‬
‫ﻣﺼﺮاً از ﻋﺮاق ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷـﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ و ﺑـﺪون ﻗﯿـﺪ و ﺷـﺮط‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ و ّ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﻗﺒـﻞ از ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﺑﺎزﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻼوه ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‪ ،‬دو ﮐـﺸﻮر را ﻣﮑﻠـﻒ‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﻓﺸﺮدهاي را ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ‪ ٨‬ﺳﺎﻟﻪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٨‬ﺳﺎﻟﻪ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق ﺷـﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٨‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﮐﻮﯾﺖ در ﻃﻮل ‪ ٤‬ﻣﺎه‪ ١٢ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺻـﺎدر ﮐــﺮد ﮐــﻪ از ﻟﺤـﺎظ ﻗﺎﻃﻌﯿــﺖ و ﺗﺴﻠــﺴﻞ و ﺳـﺮﻋﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔــﺬاري‪ ،‬از ﺗــﺎرﯾﺦ ﺗﺄﺳــﯿﺲ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺧﻼل ﺑﺤـﺮان ﮐﻮﯾـﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧـﺎت و اﻗـﺪاﻣﺎت را ﺑـﺮاي ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺮاق ﺟﻬﺖ ﺧﺮوج از ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﮔﺴﺘﺮده‬
‫اﻗﺘــﺼﺎدي‪ ،‬ﻣــﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳــﻲ‪ ،‬دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿــﻚ و ﺗــﺮدد ﻫــﻮاﯾﻲ از اﯾــﻦ ﺟﻤﻠــﻪ اﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ اﻗــﺪاﻣﺎت‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ و ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮدن‪ ،‬در ﺗـﺎرﯾﺦ ﻋﻤـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻮﻻت »ﺟﻨـﮓ ﻧﻔـﺖ« ﻧـﺸﺎن داد ﮐـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ و ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﯾﮑﺎ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﻫﻢ اﯾﻦ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺑﻪ ﭼـﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮدي ﮐـﻪ ﻋـﺮاق‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ص ‪.٣٥٥‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ص ‪.١١٢‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪) ٩‬ﻣﻘﺪﻣﻪ(‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣٣‬‬

‫ﻗﺮار ‪ ١٩٧٥‬را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﯿﺰ در ﮔـﺰارش ﺧـﻮد ﮐـﻪ ﯾﮑـﻲ از آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫اﻗــﺪاﻣﺎت او در اﯾــﻦ ﻣﻘــﺎم ﺑــﻮد‪ ،‬در ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٩‬دﺳــﺎﻣﺒﺮ ‪ (١٣٧٠/٩/١٩) ١٩٩١‬ﺿــﻤﻦ اﻋــﻼم‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮدن ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻮﺳﻞ ﻋﺮاق ﺑﻪ زور در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺮان را ﺷﺎﯾـﺴﺘﺔ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺗﻘﺒﯿﺢ ﺣﻘﻮﻗﻲ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ اﺑﺮاز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧــﺖ ﻏﺮاﻣــﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾــﺖ ﺗﺒﻌــﯿﺾ را ﻗﺎﯾــﻞ ﺷــﺪﻧﺪ‪» .‬ﺻــﻨﺪوق ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ در ﺗــﺎرﯾﺦ‬
‫‪ ١٣٧٣/٣/١٨‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻮﯾـﺖ را ﻃـﻲ ﻣﺮاﺳـﻤﻲ ﺑـﺮاي‬
‫‪ ٦٧٠‬ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ از ‪ ١٦‬ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن آﻏﺎز ﮐﺮد و اﯾﻦ درﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﯿﭻ ﺳـﺨﻦ ﺟـﺪي و‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪاﻧﻪاي در ﺧﺼﻮص ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ از ﺳـﻮي ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﯾـﺮان در‬
‫‪١‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﯾﻚ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ در ﻣﻮرد ﻣﺪاﺧﻠـﺔ آﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﺑﺤـﺮان ﮐﻮﯾـﺖ‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫»ﺟﻮدﯾﺖ ﻣﯿﻠﺮ« در ﮐﺘﺎب »از ﺗﮑﺮﯾﺖ ﺗﺎ ﮐﻮﯾﺖ« ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﺮا زﻣﺎﻣﺪاران ﻣﺎ در ﺧﺎك ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻫـﺪف‬
‫آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﺮا ﺑﻮش ﻫﺰاران ﺟﻮان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ را ـ ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﺧـﻮد ـ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺷﺮارﺗﻬﺎ و ﺗﺠﺎوزﮔﺮﯾﻬﺎي ﺻﺪام ﺑـﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻏﺮﯾﺒـﻪاي رﻫـﺴﭙﺎر‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ؟ آﯾﺎ واﻗﻌـﺎً ﻫـﺪف ﺑـﻮش ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﺷـﺮارت و ﺗﺠـﺎوز ﺻـﺪام‬
‫اﺳﺖ؟ ﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺮف ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﻧﯿـﺴﺖ و ﻫـﺪف او و ﮐـﺎخ ﺳﻔﯿﺪﻧـﺸﯿﻨﺎن از‬
‫ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮐﺮدن ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺪف دﯾﮕﺮي را در‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﻨـﺪ و اﺻـﻞ ﻗـﻀﯿﻪ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻧﻤـﻲﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻣﮕـﺮ ﺻـﺪام از ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫اﻣﺮوز ﻣﺘﺠﺎوز ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ روزي ﮐﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان و ﺷﺮور ﻧﺒﻮد؟ ﭼﺮا ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﺻـﺪام ﺑـﻪ ﺧـﺎك‬
‫ﮐﻮﯾﺖ از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺑﯿﺪار ﺷﺪﯾﺪ و ﻓﺮﯾﺎد »ﺗﺠﺎوز ﺗﺠﺎوز« و »ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ«‬
‫را ﺳﺮ دادﯾﺪ؟ او ﺑﯿﺶ از ﯾﻚ دﻫﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮن ﻣﻠﺖ ﺧـﻮد را ﻣـﻲﻣﮑـﺪ و‬
‫آﻧﻬﺎ را آزار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺷﻤﺎ در روزﻫﺎﯾﻲ ﮐـﻪ او ﺑﻤـﺐ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑـﺮ روي‬
‫ﻫﻢ ﻣﯿﻬﻨﺎن ُﮐﺮد ﺧﻮد ﻣـﻲرﯾﺨـﺖ و ﻣـﺮدم اﯾـﺮان را ﻫـﺪف ﻣﻮﺷـﮑﻬﺎي ﺧـﻮد‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.١٣٧‬‬

‫‪٢٣٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻗـﺮار ﻣــﻲداد‪ ،‬دم ﺑــﺮﻧﻤــﻲآوردﯾــﺪ و ﺳـﺎﮐﺖ ﺑﻮدﯾــﺪ و اﻣــﺮوز ژﺳــﺖ دﻓــﺎع از‬
‫ﻣﻈﻠﻮم را ﻣﻲﮔﯿﺮﯾﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺾ آﻧﮑـﻪ اﺣـﺴﺎس‬
‫ﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزي اﯾﺮان ﺑﺮ ﺻﺪام ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾـﻚ‬
‫او را از ﭘــﺎي در ﻣــﻲآورﻧــﺪ‪ ،‬دﺳــﺖﭘﺎﭼــﻪ ﺷــﺪﯾﺪ و ﺑــﻪ ﮐﻤــﻚ او ﺷــﺘﺎﻓﺘﯿﺪ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر ارﺗﺶ ﺻﺪام ﻗـﺮار داﯾـﺪ و ﻣﻮﺟﺒـﺎت‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺷﮑﺴﺖ او را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﯾﺪ؟ ﭼﺮا ﺻﺪام در آن روزﻫﺎ ﻣﺘﺠﺎوز‬
‫ﻧﺒﻮد و ﻓﻘﻂ اﻣﺮوز ﻣﺘﺠﺎوز ﺷـﺪه اﺳـﺖ؟ اﮔـﺮ ﻫـﺪف ﺷـﻤﺎ دﻓـﺎع از ﻣﻈﻠـﻮم و‬
‫ﺟﻠــﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺠــﺎوز و زﯾــﺮ ﭘــﺎ ﮔﺬاﺷــﺘﻦ ﺣﻘــﻮق ﺑــﺸﺮ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣــﻲﺑﺎﯾــﺴﺖ در‬
‫ﻧﺨـــﺴﺘﯿﻦ روز ﺟﻨـــﮓ و ﺣﻤﻠـــﻪ ﺻـــﺪام ﺑـــﻪ اﯾـــﺮان دﺳـــﺖ ﻣﺘﺠـــﺎوز را ﻗﻄـــﻊ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻤﺎ از ﺻﺪام در آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻮد؟‪...‬‬

‫‪ ١‬ـ از ﺗﮑﺮﯾﺖ ﺗﺎ ﮐﻮﯾﺖ ﺟﻮدﯾﺖ ﻣﯿﻠﺮ ص ‪ ٦‬ـ ‪.٢٨٥‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻃﻮل ‪ ٤‬ﻣﺎه اول ﺑﺤﺮان ﮐﻮﯾﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ٢) ٦٦٠‬اوت ‪،(١٩٩٠‬‬
‫‪ ٦) ٦٦١‬اوت(‪ ،‬و ‪ ٩) ٦٦٢‬اوت( ‪ ١٨) ٦٦٤‬اوت(‪ ٢٥) ٦٦٥ ،‬اوت( ‪ ١٣) ٦٦٦‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ(‪ ٦) ٦٦٧ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ(‪٢٤) ٦٦٩ ،‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ(‪ ٢٥) ٦٧٠ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ(‪ ٢٧) ٦٧٤ ،‬اﮐﺘﺒﺮ(‪ ٢٨) ٦٧٧ ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ( و ‪ ٢٩) ٦٧٨‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ (١).(١٩٩٠‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪،٦٦٠‬‬
‫ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺳﺮﯾﻊ ﺷﻮرا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﻲ آن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻲ ﺳﺮﯾﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ و ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺬاﮐﺮه ﻓﻮري ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦١‬ﺿﻤﻦ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم اﺟﺮاي ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٦٦٠‬و ﻏﺼﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوع و‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬از ﺗﻤﺎﻣﻲ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ رژﯾﻢ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه ﻋﺮاق در ﮐﻮﯾﺖ ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٢‬ﺿﻤﻦ ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر داﻧﺴﺘﻦ اﻟﺤﺎق ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬از ﻫﻤﺔ دوﻟﺘﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ از ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ‬
‫اﻟﺤﺎق ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٤‬ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﺮاق در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟﺚ و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﮐﻨﺴﻮﻟﮕﺮﯾﻬﺎ را‬
‫در ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٥‬ﺷﻮرا از ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺖ از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻤﻬﺎي »ﮐﻤﯿﺘﺔ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك« ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٦‬ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﮐﻤﮑﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٦٧‬ﺑﺮ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺷﻮرا در ﻗﺒﺎل ﺑﺤﺮان اﻓﺰود و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎده ‪ ٢٥‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬از ﻋﺮاق ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ در اﺳﺮع وﻗﺖ ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ٦٦٤ ،٦٦٢ ،٦٦٠‬و‬
‫ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن وﯾﻦ در ﺧﺼﻮص رواﺑﻂ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ و ﮐﻨﺴﻮﻟﻲ و ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و‬
‫ﭘﺮﺳﻨﻞ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﻚ و ﮐﻨﺴﻮﻟﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،٦٦٩‬ﮐﻤﯿﺘﺔ ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺘﺎﻧﻪاي را ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪٥٠‬‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﯿﺮد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٧٠‬ﺗﺤﺮﯾﻤﻬﺎي ﻫﻮاﯾﻲ را ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار داد‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣٥‬‬

‫ب( ﻓﻘﺪان دادﮔﺎه و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻣﻬﻤﺘــﺮﯾﻦ ﻣــﺎﻧﻊ در راﺳــﺘﺎي اﺟــﺮاي ﮐﺎﻣــﻞ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣــﻪ ‪ ،٥٩٨‬ﻓﻘــﺪان دادﮔــﺎه ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ و‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺟﻬـﺖ داوري در اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﺟﻨﺎﯾـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﺧﯿـﺮاً‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻪ اﻫﺘﻤـﺎم ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺣﻘـﻮق ﺟـﺰا و ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻊ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي را‬
‫ﺑﺪون ﺗﺄﺳﯿﺲ ﯾﻚ ﻧﻬﺎد داوري ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﺎري ﻋﺒﺚ‬
‫و ﺑﯿﻬﻮده داﻧﺴﺖ و ﺗﺼﻮﯾﺐ آن را ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻬﺎدي ﻣﻮﮐﻮل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺄﺳﯿﺲ دادﮔﺎه ﺟﻨﺎﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻣﺎدة ‪ ٦‬ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ژﻧﻮﺳﯿﺪ )ﮐﺸﺘﺎر‬
‫دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ( ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻣﻬـﻢ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ در اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ﻣﻄـﺮح‬
‫اﺳﺖ ﻓﻘﺪان ﯾﻚ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﯾﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﺣﮑﺎم دادﮔـﺎه ﺟﻨـﺎﯾﻲ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺷـﻚ در ﻧﺒـﻮد ﭼﻨـﯿﻦ دﺳـﺘﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬اﺟـﺮاي اﺣﮑـﺎم ﺟﻨـﺎﯾﻲ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻋﻤـﻼً در‬
‫اﺧﺘﯿــﺎر ﻗــﺪرﺗﻬﺎي ﺑــﺰرگ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﯿــﺮد و آﻧﻬــﺎ ﻫــﻢ ﻫــﯿﭻ اﻗــﺪام ﻋﻤﻠــﻲ در ﺟﻬــﺖ ﺗﻨﺒﯿــﻪ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوزﯾﻦ و اﻋﺎده ﺣﻖ ﻣﻈﻠﻮم اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ دﻻﺋﻞ ﺗﻔﮑﯿﮑﻲ زﯾﺮ ﺟﺮاﺋﻢ رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣـﻲداﻧـﯿﻢ و ﻫﻤـﻮاره ﺧﻮاﻫـﺎن‬
‫ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﯿﻔﺮي آﻧﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺟﺮاﺋﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺎده ﯾﻚ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻻﻫﻪ ‪ ١٩٠٧‬در ﻣﻮرد آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬

‫»دول ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺪون اﺧﻄﺎر ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻋـﻼن‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬و ﯾﺎ اوﻟﺘﯿﻤﺎﺗﻮم ﻧﺒﺎﯾﺪ آﻏﺎز ﺷﻮد‪«.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٧٤‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺖ و دوﻟﺖ ﻋﺮاق را از ﻋﻮاﻗﺐ ﺳﻮﺀ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻏﯿﺮ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟﺚ ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﻲداﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٦٧٨‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺠﻮز اﺳﺘﻔﺎده از زور و ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق را ﺑﺮاي ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ (٢) .‬در راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺎدره از ﺑﺤﺮان ﮐﻮﯾﺖ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ »ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ«‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺎﻟﻮزاده‪ ،‬و »ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎن« دﮐﺘﺮ ﺳﯿﺪداود‬
‫آﻗﺎﯾﻲ‪.‬‬
‫‪٢٣٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﯾﻚ ﺣﻤﻠﺔ وﺳﯿﻊ و ﮔﺴﺘﺮده در ‪ ٣١‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ١٣٥٩‬ﻋﻠﯿـﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ‬

‫ارﺿﻲ اﯾﺮان‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎده را ﻧﻘﺾ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﮐﻨﻮاﻧــﺴﯿﻮﻧﻬﺎي ژﻧــﻮ ‪ ١٩٤٩‬و ﭘﺮوﺗﮑــﻞﻫــﺎي اﻟﺤــﺎﻗﻲ آن در ﻣــﻮرد ﺣﻤﺎﯾــﺖ از اﻓــﺮاد‬
‫ﮐﺸﻮري ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎص اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺑﺨﺮود ﺑﺎ ﺷﻬﺮوﻧﺪان آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺎده ‪ :٥٣‬ﺑﻪ ﻣﻨﻊ ﺗﺨﺮﯾﺐ اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻔﺮاداً ﯾﺎ اﺷﺘﺮاﮐﺎً ﺑﻪ اﺷـﺨﺎص ﯾـﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﯾﺎ ﺗﻌﺎوﻧﻲ ّ‬
‫ﻣﺎده ‪ :٥٥‬در ﻣﻮرد ﺗﮑﻠﯿﻒ دوﻟﺖ اﺷﻐﺎل ﮐﻨﻨﺪه در ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺧﻮاروﺑـﺎر و ﻣـﻮاد ﻃﺒـﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ از اراﺿﻲ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ :٥٦‬در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﻣﯿﻦ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮارد ﻓﻮق را ﻧﻘﺾ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺑﻤﺒـﺎران ﺷـﺪﯾﺪ ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﻧﻬﺪام و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﻌـﻀﻲ‬
‫از ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻫﻮﯾﺰه‪ ،‬ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺑﺴﯿﺎري از روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﺒﺎدرت ورزﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻣﺎده ‪ ٧٦‬ﭘﺮوﺗﮑـﻞ‪ ،‬در ﺧـﺼﻮص ﺣﻤﺎﯾـﺖ از زﻧـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﺳـﻮﺀ اﺳـﺘﻔﺎده‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎوز و اﻋﺪام اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد از دﺧﺘﺮان در ﺣﻮاﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﻫﻮﯾﺰه‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﯿﺰي ﺗﺠﺎوز‪ ،‬و ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را اﻋﺪام ﮐﻨﺮد‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ ١٩٢٥‬ژﻧـﻮ‪ ،‬در ﺧـﺼﻮص ﻣﻨـﻊ اﺳـﺘﻔﺎده از ﮔﺎزﻫـﺎي ﺧﻔﺘـﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪ ،‬ﺳـﻤﻲ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺎزﻫـﺎي ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺷـﺪت از اﻧـﻮاع ﮔﺎزﻫـﺎي‬
‫ﻣﯿﮑﺮوﺑﻲ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ در ﻣﺎده ‪ ٦‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ دادﮔﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »ﻣﻨﺸﻮر ﻧﻮﻧﺒﺮگ« ﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ‬
‫از ﺟﺮاﺋﻤﻲ ﮐﻪ از ﻃﺮف دوﻟﺘﻬﺎ و ﯾﺎ اﺗﺒﺎع آﻧﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﻚ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺟﻨﮕﻲ‪ :‬ﯾﻌﻨﻲ ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻋﺮف ﺟﻨﮓ‬
‫ب( ﺟﻨﺎﯾــﺎت ﻋﻠﯿــﻪ ﺻــﻠﺢ‪ :‬ﯾﻌﻨــﻲ آﻏــﺎز ﺟﻨــﮓ ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧــﻪ ﯾــﺎ ﺟﻨﮕــﻲ ﮐــﻪ در ﻧﻘــﺾ‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺟﻨﺎﯾــﺎت ﻋﻠﯿــﻪ ﺑــﺸﺮﯾﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨــﻲ ﻗﺘــﻞ‪ ،‬ﻗﻠــﻊ و ﻗﻤــﻊ‪ ،‬اﺧــﺮاج از ﮐــﺸﻮر و ﺳــﺎﯾﺮ اﻋﻤــﺎل‬
‫ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣٧‬‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻫﻤﺔ اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺎت را ﺑﻲﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺴﯿﺎري از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺎرت‪ ،‬ﻣﺜﻠﻪ ﯾﺎ اﻋﺪام ﮐﺮد و ﺣﺘﻲ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﺑﻪ ﻃﺮز ﻓﺠﯿﻌﻲ ﺑﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﺎﻧﺪ‬
‫و در ﻣﻮرد ﺑﻨﺪ »ب« ﺑﺎ ﻧﻘﺾ ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد ‪ ،١٩٧٥‬ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﯾـﺮان را آﻏـﺎز ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻔﺼﯿﻞ در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺮاﺋﻢ ﻣﺪﻧﻲ‬

‫اﺻﻞ »ﻻﺿﺮار« ﮐﻪ درﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺠﺰي اﺳﺖ از رأي دﯾـﻮان داﺋﻤـﻲ دادﮔـﺴﺘﺮي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮرخ ‪ ٢٦‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ١٩٢٧‬ﻣﻨﺒﻌﺚ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻮﺟـﺐ اﯾـﺮاد‬
‫ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﻪ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟﺒـﺮان ﺧـﺴﺎرات وارده ﻣﻠـﺰم ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺻـﻮﻻً در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﻗﻀﺎﺋﻲ داﺧﻠﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻫﻢ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻣﺪﻋﻲ و ﻣﺠﺰي اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓـﻲ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺻﻮل و ﻣﻮازﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﻫـﺮ دوﻟـﺖ ﻣﻮﻇـﻒ اﺳـﺖ ﺧـﺴﺎراﺗﻲ را ﮐـﻪ در اﺛـﺮ‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از اﻧﺠـﺎم ﯾـﺎ ﺧـﻮدداري از اﻧﺠـﺎم ﺗﮑﻠﯿـﻒ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫دﯾﮕﺮي وارد ﮐﺮده اﺳﺖ ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻤـﻞ ﺗﺠـﺎوز ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ ،٢٣١‬ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺸﺘﻢ ﻗﺮارداد ورﺳﺎي‬
‫ﮐﻪ آﻟﻤﺎن و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ را ﻣﮑﻠﻒ ﺳﺎﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﻋﻤـﻞ ﺗﺠـﺎوز ﺧـﻮد را ﺑـﻪ دوﻟﺘﻬـﺎي ﻣـﻮرد‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﺮواﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق ﻣﻠـﺰم ﺧـﺴﺎرات ﻣـﺎدي و ﻣﻌﻨـﻮي ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ و ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻋﺪة ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﭙﺮدازد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ ﺟﺒﺮان ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ‪ (Restitution in integram) ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﺟﺮاي ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑـﺮ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺧـﺴﺎرات وارده‪ ،‬دﺑﯿـﺮ ﮐـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻫﯿﺄت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﻓﺮح‪ ،‬ﻣﻌﺎون دﺑﯿﺮ ﮐﻞ‪ ،‬را ﻣﺄﻣﻮر اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﯿـﺄت دوﺑـﺎر ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺳـﻔﺮ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺳـﻔﺮ اول در ﺧـﺮداد ﻣـﺎه ‪ ١٣٧٠‬ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺪارك ﮐﻠﻲ دوﺑﺎره ﻣﺎﻫﯿﺖ و اﺑﻌﺎد ﺧﺴﺎرات وارده ﺑـﻪ زﯾﺮﺑﻨـﺎي‬

‫‪ ١‬ـ ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان و ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮﯾﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﺎﻟﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق و‬
‫ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺮﯾﻦ ﻣﺼﻔﺎ و دﯾﮕﺮان‪.‬‬
‫‪٢٣٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮐﺸﻮر در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺒـﺪ ‪ ٧‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ‬
‫‪.٥٩٨‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﺄﯾﯿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎزدﯾﺪ از ﻣﺤﻞ‪.‬‬
‫ﺳــﻔﺮ دوم ﻫﯿــﺄت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ در آﺑــﺎن ﻣــﺎه ‪ ١٣٧٠‬ﺑــﻮد ﮐــﻪ در راﺳــﺘﺎي ﭘﯿﮕﯿــﺮي دﻗﯿــﻖ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻔﺮ اول ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳـﻔﺮ ﻫﯿـﺄت ﺳـﻌﻲ ﮐـﺮد ﺑـﺎ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﻦ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ در اﯾﺮان ﻣﺬاﮐﺮات ﺣﻀﻮري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺧـﺴﺎرات اﻗﺘـﺼﺎدي وارده را‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿـﻖ ﺑـﺮآورد ﮐﻨـﺪ و ﺣﺘـﻲ اﻻﻣﮑـﺎن از ﻣﺮاﮐـﺰ و ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت آﺳـﯿﺐ دﯾـﺪه ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎزدﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آﻣـﺪه ﺑـﻪ ﺻـﻮرت دو ﮔـﺰارش ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ از ﺳـﻮي‬
‫ﻫﯿﺄت‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ دﺑﯿﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔـﺰارشﻫـﺎ ﺿـﻤﻦ اﻋﺘـﺮاف ﺑـﻪ ﻋﻤـﻖ ﺧـﺴﺎرات‬
‫وارده ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺧﺴﺎرات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪ ٩٧/٢‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر و ﺧﺴﺎرات ﻏﯿﺮ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ ‪٣٤٥٣٥‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺮآورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﺮان ﻣﯿـﺰان ﺧـﺴﺎرات وارده را ‪ ١٠٠٠‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر‬
‫‪١‬‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﮐﻪ اﯾﻨﻚ ﻣﺘﺠﺎوز در ﺟﻨﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻠﯿـﻪ ﺧـﺴﺎرات‬
‫ﻣﺎﻟﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي از ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻬﻞاﻧﮕـﺎري در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ از ﺳـﻮي‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺘﺠﺎوز اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺴﺎرات‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺟﺒـﺮان ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺧـﺴﺎرات ﻣـﺎﻟﻲ ﻫـﻢ ﺑـﺮ‬
‫ﻓﺮض اﻣﮑﺎن‪ ،‬اﻣﯿﺪي ﺑﻪ ﺟﺒﺮان آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻠﺖ ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﺎ اﯾﻤﺎن اﯾﺮان ﺑﺮاي دﻓـﺎع از ﮐﯿـﺎن‬
‫اﺳﻼم و رﺿﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﺟﻨﮕﯿـﺪ و اﮐﻨـﻮن ﻫـﻢ ﻣـﺰد اﺻـﻠﻲ را از او ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ و‬
‫اﺻﺮار او ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮاي ﺳـﻨﺠﺶ ﺻـﺪاﻗﺖ و وﺟـﺪان ﮐـﺴﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺮﭼﻢ دﻓﺎع از ﺣﻘﻮقﺑﺸﺮ و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دوش ﻣﻲﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺮاﺋﻢ ﺟﺰاﺋﻲ‬

‫اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ رژﯾﻢ ﻋﺮاق را ﻣﺴﺆول ﺟﻨﮓ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.٢٥‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٣٩‬‬

‫و ﺑﺎﯾــﺪ ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﺧــﻮد ﺑــﻪ ﻧﺤــﻮ ﺑﺎﯾــﺴﺘﻪاي ﻋﻤــﻞ ﮐﻨــﺪ و ﺳــﺮدﻣﺪاران ﺑﻌﺜــﻲ ﻋــﺮاق‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺷﺨﺺ ﺻﺪام را ﮐـﻪ ﻓـﺮد ﺑـﻲرﺣـﻢ و ﺧﻮﻧﺨـﻮاري اﺳـﺖ ﺑـﻪ اﺷـﺪ ﻣﺠـﺎزات ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا دﺳﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎﯾﺔ ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﺠـﺎوز اﻣﮑـﺎنﭘـﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﺔ اﯾﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﺎﺑﻘﻪ دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﺴﺖ آﻟﻤﺎن ﻫﯿﺘﻠﺮي ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑـﺮ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮي و ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﻣﺠـﺎزات ﺳـﺮدﻣﺪاران ﺣـﺰب ﻧـﺎزي‪ ،‬ﻏﺮاﻣـﺎت و ﺧـﺴﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﺟﻨﮓ از اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﺘﺠﺎوزﯾﻦ ﺑﻪ دول ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﻣــﺎده ‪ ٢٢٧‬ﻣﻌﺎﻫــﺪه ورﺳــﺎي‪ ،‬ﻣــﻮارد اﺗﻬــﺎﻣﻲ وﯾﻠﻬﻠــﻢ دوم‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃــﻮر آﻟﻤــﺎن را‬
‫اﻫﺎﻧﺖ ـ در ﺣﺪ اﻋﻠﻲ ـ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣـﻲداﻧـﺪ و اﺻـﻮل دادﮔـﺎه ﻧـﻮرﻧﺒﺮگ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‪ ،‬ﻣـﻮرخ ‪ ١١‬دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٤٦‬ﻃـﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ ٩٥‬آن را ﺑـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق آراﺀ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد از اﺻﻮل ﻣﻘﺒﻮل و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز دﯾﻨﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤـﻖ ﺟﻨﺎﯾـﺎت ﺳـﺮان رژﯾـﻢ ﺑﻌﺜـﻲ ﻋـﺮاق در ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ از ﺣﺰب ﻧﺎزﯾﺴﻢ آﻟﻤﺎن ﻫﯿﺘﻠﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺾ ﻣﮑﺮر ﺣﻘﻮق ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ و ﻧﺎدﯾـﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ و ﺑﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺮدن ﻣﺨﺮﺑﺘـﺮﯾﻦ ﺳـﻼﺣﻬﺎي ﭘﯿـﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن و ﺑﻪ ﺧﺎك و ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪن ﺻـﺪﻫﺎ زن و ﮐـﻮدك ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ در ﺷـﻬﺮﻫﺎ و اﻟـﻮده‬
‫ﮐﺮدن ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ آﺑﻲ و ﺧـﺎﮐﻲ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬـﺎي ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ از آن ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻗﺮﺑـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﯿﺮد و‪ ...‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﺟـﺮاﺋﻢ ﺟﺰاﺋـﻲ ﺣﮑـﺎم ﻋـﺮاق اﺳـﺖ ﮐـﻪ روي ﻫﯿﺘﻠﺮﻫـﺎ و ﭼﻨﮕﯿﺰﻫـﺎي‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ را ﺳﻔﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﻠﻞ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨـﮓ‪ ،‬آﺗـﺶ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺻﺪام ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﯾﺖ ﻫﻢ ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮد و ﺗﺠﺎوز رﺳﻤﻲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭼﻨـﺪ ﻣﻠﯿﺘـﻲ را ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل آورد ﮐﻪ ﻃﻲ آن ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧـﺔ اﻧﻬـﺪام ﺗﺄﺳﯿـﺴﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫وﯾﺮان ﺷﺪ و آﺛﺎر و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻧﺎﺷﻲ از اﯾﻦ ﺗﺠﺎوز ﻫﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﻨﻄﻘـﻪ دردآور و ﺧـﺴﺎرت ﺑـﺎر‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮري ﮐــﻪ ﮔﻔﺘــﯿﻢ ﻗــﺪرﺗﻬﺎي ﺑــﺰرگ ﻋﻤــﺪاً از ﺗــﺸﮑﯿﻞ دادﮔــﺎه ﺟﺰاﯾــﻲ ﺑــﯿﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ‬
‫ﺧﻮدداري ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﺧﺘﯿﺎر ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫اﯾﻦ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺑﺎرز ﺑﺎجﺧﻮاﻫﻲ ﻗـﺪرﺗﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﺑـﻮﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ و‬
‫ﺷﻌﺎر دﻣﻮﮐﺮاﺳﻲ ﻏﺮب ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻘﺎﺑﻞ دارد‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﺣﻘﻮق ﭘﺎﯾﻤﺎل ﺷﺪة ﺧﻮد را داﺋﻤﺎً ﺗﮑﺮار ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﻨﺪ ﻣﻈﻠﻮﻣﯿـﺖ ﻣﻠﺘـﻲ آزاد و‬
‫‪٢٤٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯿﺎن دروﻏﯿﻦ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻲ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را در ﺗﺎرﯾﺦ رﺳﻮا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺮﺻﺎد در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد؟‬
‫‪ ٢‬ـ ﭼﺮا رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﭘﺲ از ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ٥٩٨‬دور ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺠﺎوزات را آﻏﺎز ﮐﺮد؟‬
‫‪ ٣‬ـ اﻧﮕﯿﺰه ﺻﺪام در ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦ دو رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ و ﺑﻪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ؟‬
‫‪ ٦‬ـ ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﭼﻪ ﺗﺒﻌﺎت ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﻬﺎن داﺷﺖ؟‬
‫‪ ٧‬ـ ﻣﻮاﻧﻊ اﺟﺮاﯾﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ ٥٩٨‬را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ـ ﺟﺮاﯾﻢ ﺟﺰاﯾﻲ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﺪﻧﻲ ﺻﺪام را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ ﻓﺎرﺳﻲ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻮاﯾﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﯿﻦ‪ ،‬اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن از ﻣﻐﻮل ﺗﺎ ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻫﻤﺎه ‪.١٣٦٤‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﭘﻄﺮوﺷﻔــﺴﮑﻲ و دﯾﮕــﺮان‪ ،‬ﺗــﺎرﯾﺦ اﯾــﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﮐــﺮﯾﻢ ﮐــﺸﺎورز‪ ،‬اﻧﺘــﺸﺎرات ﭘﯿــﺎم‪،‬‬
‫‪.١٣٥٤‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﭘﺎرﺳﺎ دوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ،‬رﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳـﻬﺎﻣﻲ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر‪.١٣٦٩ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺪي‪ ،‬ﻣﯿﺮاثﺧﻮار اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺒﺮﮐﺒﯿﺮ‪.١٣٤٤ ،‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻣﯿﺮزا اﺣﻤﺪ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬وﻗـﺎﯾﻊ ﻧﮕـﺎر ﺷـﯿﺮازي‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ ﻗﺎﺟﺎرﯾـﻪ )ﺧﻄـﻲ( ﺑـﻪ ﻧﻘـﻞ از‬
‫آﯾﻨﺪه‪ ،‬دوره ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.١٤٣٨ ،٣‬‬
‫آدﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺪون‪ ،‬اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ و اﯾﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮارزﻣﻲ‪.١٣٤٨ ،‬‬ ‫ّ‬ ‫‪٦‬ـ‬
‫‪ ٧‬ـ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬اﺻﻐﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺤﺮان در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.١٣٧١ ،‬‬
‫‪ ٨‬ـ اﻗﺒﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن ﻓﺮاﻫـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬اﻧﺘـﺸﺎرات داﻧـﺸﮕﺎه ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫‪.١٣٤٠‬‬
‫‪ ٩‬ـ ﺣﻘﺎﯾﻘﻲ ﭼﻨﺪ درﺑﺎره اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق راﺟـﻊ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻂاﻟﻌـﺮب‪ ،‬وزارت اﻣـﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ ١٠‬ـ ﮐﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺷـﻂاﻟﻌـﺮب و ﻣـﺮز ﻋـﺮاق آﯾﻨـﺪه‪ ،‬دوره ﭼﻬـﺎرم‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪،٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٤١‬‬

‫اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.١٣٢٩‬‬
‫‪ ١١‬ـ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪارك اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ )وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷـﺎد اﺳـﻼﻣﻲ(‪ ،‬ﺻـﺤﯿﻔﻪ ﻧـﻮر‪،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره(‪ ،‬ج ‪ ،١٣‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼـﺎپ اول‪ ،‬ﺗﻨﻈـﯿﻢ‪ :‬ﻣﻮﺳـﺴﻪ‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ‪.١٣٧٨‬‬
‫‪ ١٢‬ـ روز ﺷﻤﺎر ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻨﮓ ﺳﭙﺎه‪.١٣٧٣ ،‬‬
‫‪ ١٣‬ـ ﻃﺎرق ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖﷲ ﯾﺎﻗﻮﺗﻲ ﭘـﻮر‪ ،‬وزارت ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ ‪.١٣٥٩‬‬
‫‪ ١٤‬ـ ﻣﻠﮑﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ و ﺟﻨـﮓ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﻠـﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.٤٠‬‬
‫‪ ١٥‬ـ ﺟﻌﻔﺮي وﻟﺪاﻧﻲ‪ ،‬اﺻﻐﺮ‪ ،‬ﻧﮕﺮﺷﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٩٧٥‬اﯾﺮان و اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪.١٣٦٥ ،٥‬‬
‫‪ ١٦‬ـ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ دﻓﺎع‪.‬‬
‫‪ ١٧‬ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﺣﻘـﻮﻗﻲ وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ‪.١٣٦١‬‬
‫‪ ١٨‬ـ ﺟﻌﻔﺮي وﻟـﺪاﻧﻲ‪ ،‬اﺻـﻐﺮ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺎرﯾﺨﻲ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﻣـﺮزي اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﻠـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪) ،٤‬ﺗﯿﺮ ـ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪(١٣٦٦‬‬
‫‪ ١٩‬ـ ﮐﺴﺮوي‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮاﺟﻮ‪.١٣٦٢ ،‬‬
‫‪ ٢٠‬ـ ﺳﺮﭘﺮﺳــﻲ ﻟــﻮران‪ ،‬ﺷــﯿﺦ ﺧﺰﻋــﻞ و ﭘﺎدﺷــﺎﻫﻲ رﺿــﺎﺧﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﻣﺤﻤــﺪ رﻓﯿﻌــﻲ‬
‫ﻣﻬﺮآﺑﺎدي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﻠﺴﻔﻪ‪.١٣٦٣ ،‬‬
‫‪ ٢١‬ـ وﻻﯾﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻠـﻲاﮐﺒـﺮ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﻧـﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﻼﻣﻲ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪.١٣٧٦ ،‬‬
‫‪ ٢٢‬ـ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻟﻤـﺎذاﻟﻐﯿـﺐ اﺗﻔﺎﻗﯿـﻪ اﻟﺠﺰاﯾـﺮ ﺑـﯿﻦ اﻟﻌـﺮاق و اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻐﺪاد‪.١٩٨٠ ،‬‬
‫‪ ٢٣‬ـ اداره ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و ﺳﻔﺎرت ﻋﺮاق در ﻟﻨﺪن‪ ،‬اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ اﻟﺘﺎرﯾﺨﯿﻪ اﻻﻃﻤﺎع اﻟﻔﺎرﺳﯿﻪ‪.‬‬
‫‪ ٢٤‬ـ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻨﮓ ﺳﭙﺎه‪ ،‬از ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺎ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬
‫‪ ٢٥‬ـ ﮐﺎرون‪ .‬ر‪ .‬ﻫﯿﻮم‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‪ :‬ﻫﻮﺷـﻨﮓ راﺳـﺨﻲ‬
‫ﻋﺰﻣﻲ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪.١٣٧٦‬‬
‫‪٢٤٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٢٦‬ـ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ از آﻏﺎز ﺗﺎ ﺳﺎل ‪.١٩٨٥‬‬

‫‪ ٢٧‬ـ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﮐﺘﺎب ﺳﺒﺰ‪.‬‬
‫‪ ٢٨‬ـ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺎﻟﻮزاده‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾـﺖ ﭼـﺎپ اول‪،‬‬
‫‪.١٣٧٥‬‬
‫‪ ٢٩‬ـ ﮐﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﺣﻘـﻮﻗﻲ دورﻧﻤـﺎي ﺻـﻠﺢ ﺑـﯿﻦ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬دﻓﺘـﺮ‬
‫ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ‪.١٣٧٧‬‬
‫‪ ٣٠‬ـ ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ ٣١‬ـ ﺟﻮدﯾﺖ ﻣﻠﯿﺮ ـ از ﺗﮑﺮﯾﺖ ﺗﺎ ﮐﻮﯾﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﻘﻲ زاده ﻣﯿﻼﻧﻲ‪١٣٧٠ ،‬‬
‫‪ ٣٢‬ـ ﻧﺴﺮﯾﻦ ﻣﺼﻔﺎ و دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان و ﻣﻮﺿـﻌﮕﯿﺮيﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﺎﻟﻲ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق و ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ ٣٣‬ـ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ وﻓﯿﻖ اﻟـﺴﺎﻣﺮاﻣﯿﻲ‪ ،‬وﯾﺮاﻧـﻲ دروازه ﺷـﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻋـﺪﻧﺎن ﻗـﺎروﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪.١٣٧٧‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺸﺮﯾﺎت‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ آﯾﻨﺪﮔﺎن‪.١٣٤٨/٢/١٣ :‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣــــﻪ اﻃﻼﻋــــﺎت‪،١٣٦٦/٥/٢٠ ،١٣٦٣/١١/١٨ ،١٣٥٩/٥/٢٥ ،١٣٤٨/٢/ :‬‬
‫‪،١٣٦٦/١٠/٩ ،١٣٦٦/٤/٢٨ ،١٣٦٦/٥/٥ ،١٣٦٦/٤/٣١ ،١٣٦٦/٤/٢٨ ،١٣٥٢/١١/٢٠‬‬
‫‪.١٣٦٧/٣/٣٠ ،١٣٦٧/٤/٢٨‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻻﻧﺒﺎﺀ‪.١٩٨١/١/١٩ :‬‬
‫‪ ٤‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻻﻧﻮار‪.١٩٨٠/٩/١٩ ،١٩٨٠/١٠/١٩ ،١٣٥٩/٨/١٨ :‬‬
‫‪ ٥‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﺴﻔﯿﺮ‪.١٣٥٩/٩/٧ :‬‬
‫‪ ٦‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ‪.١٣٥٩/٨/٥ :‬‬
‫‪ ٧‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﻨﻬﺎر‪.١٩٨٠/٩/١٩ :‬‬
‫‪ ٨‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٥٩/٦/١٦ ،١٣٥٩/١٢/١٦ :‬‬
‫‪ ٩‬ـ روزﻧﺎﻣـــﻪ ﺟﻤﻬـــﻮري اﺳـــﻼﻣﻲ اﯾـــﺮان‪،١٣٦١/٣/١٤ ،١٣٦٠/٤/٣ ،١٣٥٩/٦/١٩ :‬‬
‫‪،١٣٧٠/٩/٢١ ،١٣٦٧/٧/٤ ،١٣٦٧/١/٢١ ،١٣٦٧/٨/١ ،١٣٦٤/١/٨ ،١٣٦١/٧/١٢‬‬
‫‪.١٣٦٧/٨/٩ ،١٣٧٠/٣/٢٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٤٣‬‬

‫‪ ١٠‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ دي وﻟﺖ‪.١٣٦١/٣/٩ :‬‬

‫‪ ١١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ دﯾﺎرﯾﻮ )اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ(‪.١٩٩٠/٨/١٣ :‬‬
‫‪ ١٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪.١٣٥٩/١/١٤ ،١٣٦٦/٦/٢٦ ،١٣٦٦/٤/٣١ ،١٣٦٨/٥/١٤ :‬‬
‫‪ ١٣‬ـ روزﻧﺎﻣـــــﻪ ﮐﯿﻬـــــﺎن‪،١٣٦٦/٥/١ ،١٣٦٢/١١/٢٠ ،١٩٥٩/٧/٢ ،١٣٥٩/١/١٤ :‬‬
‫‪.١٣٧٠/٩/٢١ ،١٣٦٦/٦/٢١ ،١٣٦٦/٥/٢٢ ،١٣٦٦/٤/٣٠‬‬
‫‪ ١٤‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﮔﺎردﯾﻦ‪.١٩٨٠/١٠/٢٧ ،١٩٨٠/١٠/١٦ ،١٩٨٠/١٠/١٤ :‬‬
‫‪ ١٥‬ـ روزﻧﺎﻣـــــﻪ ﻟﻮﻣﻮﻧـــــﺪ‪،١٩٨٢/٤/١ ،١٩٨٠/٩/١٩ ،١٩٨٠/٥/١٧ ،١٩٨٠/٩/٢٩ :‬‬
‫‪.١٩٨١/١١/١٢‬‬
‫‪ ١٦‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ آﺑﺰرور‪.١٩٩٠/٩ /٢٣ ،١٩٨٢/٥/٢٣ :‬‬
‫‪ ١٧‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﺳﮑﺎﺗﺮن‪.١٩٨٢/٥/٢٦ :‬‬
‫‪ ١٨‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﺷﺘﻮﺗﮑﺎر‪.١٩٨٢/٥/٢٦ :‬‬
‫‪ ١٩‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻻﻧﺒﺎﺀ‪.١٩٨٣/٣/٨ ،١٩٨٠/٩/٢٨ :‬‬
‫‪ ٢٠‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺜﻮره‪.١٩٨١/١١/٢٤ :‬‬
‫‪ ٢١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺤﻮادث‪.١٣٦١/٣/٢١ ،١٣٦١/٣/١٤ :‬‬
‫‪ ٢٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ‪.١٩٨٣/٤/٢٢ :‬‬
‫‪ ٢٣‬ـ ﻧــﺸﺮﯾﻪ اﻟــﺸﺮق اﻻوﺳــﻂ‪،١٩٨٠/٩/٢٥ ،١٩٨٠/٩/٢٨ ،١٣٥٩/٧/٢ ،١٣٥٩/٧/١ :‬‬
‫‪.١٩٨٠/٩/٢٤ ،١٩٨٠/٩/٢٥ ،١٩٨٠/٩/٢٢ ،١٩٨٠/٩/٢٤‬‬
‫‪ ٢٤‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﻠﻮاﺀ‪.١٣٥٩/٧/٧ :‬‬
‫‪ ٢٥‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻟﻮﻃﻦ‪.١٩٨٠/٧/١٣ :‬‬
‫‪ ٢٦‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻣﯿﺮان آزاد‪.١٣٦١/١/١١ :‬‬
‫‪ ٢٧‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﯾﺮان ﺗﺎﯾﻤﺰ‪.‬‬
‫‪ ٢٨‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪.١٩٨١/٩/٢٩ ،١٩٨٢/٤/٥ ،١٩٨١/٢/٩ :‬‬
‫‪ ٢٩‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻟﻨﺪن‪.١٩٨٢//٢٥ :‬‬
‫‪ ٣٠‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ژون آﻓﺮﯾﻚ‪.١٩٨٤/٦/١٣ :‬‬
‫‪ ٣١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﮐﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ﺳﺎﻧﯿﺲ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر‪.١٩٩٠/٧/٢٧ ،١٣٦١/٣/٧ ،١٣٦١/٣/١٩ :‬‬
‫‪ ٣٢‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﺲآﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ‪.١٣٦١/٣/١٧ ،١٩٨٢/١/٢٥ :‬‬
‫‪ ٣٣‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﻮﭘﻮﺋﻦ‪.‬‬
‫‪٢٤٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٣٤‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﻮﻣﺎﺗﻦ‪.١٣٦١/٥/٤ :‬‬

‫‪ ٣٥‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪.١٩٨١/٢/٨ :‬‬
‫‪ ٣٦‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻣﯿﺪل اﯾﺴﺖ‪.١٩٨١/٣/٢٠ :‬‬
‫‪ ٣٧‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻧﯿﻮزوﯾﻚ‪.١٣٧٦/٣/١٠ :‬‬
‫‪ ٣٨‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻧﯿﻮﯾﻮرك‪.١٣٦١/١/١٤ ،١٣٦١/١/١٨ ،١٩٨٠/٩/٣٠ :‬‬
‫‪ ٣٩‬ـ ﻧـﺸﺮﯾﻪ واﺷـﻨﮕﺘﻦ ﭘـﺴﺖ‪،١٣٧٠/٣/٢٢ ،١٣٧٠/٩/٢١ ،١٣٦٧/٧/٤ ،١٩٨٠/٩/٣٠ :‬‬
‫‪.١٣٦٧/٨/٩‬‬
‫‪ ٤٠‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪ وﯾﮋه ﺧﺒﺮﮔﺰاري ج‪ .‬ا‪.١٣٦٧/١/٥ :‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ٢٤٥

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ ﻻﺗﯿﻦ‬

١. Iran M. Sinxclik, the Vienna convention on the law of Manchester, university

press ١٩٧٣. D. ١٤٥.
٢. RC. Agarweil, international law. (India: Allahabad central agency).
٣. H. Manc international rivers and canal transport (Oxford: Oxford university
press, ١٩٤٤) p.p ١٨.٧٩.
٤. Rouhollah, Ramazani, the foreign policy of Iran ١٥٠٠ ١٩,١٧ Adeveioping nation
in world Affairs (Virgina Press, ١٩٦٦) P.٥٦.
٥. League of nations, Official journal Feb. ١٩٣٥. P.٢١٨.
٦. Institute of studies and Research "Edition du monde Arabs" The Iraq Iranian
conflict Paris: Edition du monde Arabe, ١٩٦٦. P.٢٣٢.
٧. United nations year book, ١٩٨٠. P.٣١٢.
٨. Minstry of foreign affairs of the republic of Iraq. The Iraqi - Iranian. The Iraqi
- Iranian Conflict op. oit. P.٢٥٧.
٩. Institute of Studies and Research edition du monde Arabs. The Iraq Iran
conflict. (Paris: Edition du minde, Arabe, ١٩٨١) P.٢٢١.
١٠. M.A.Ainajar, Mohammareh Principaly: A Study of its Arabian history ١٨١٢ -
١٩٩٢. (١٩٨٠), P.٣٠ - ٣٢.
- Tareq Ismael, Iraq and Iran, reals of conflict (Syracuse - university press - ١٩٨٠ .
P.٩.)
١١. Dilip Hir / Iran under the Ayatollaha (London: Routiedge and Keyan paulple,
١٩٨٥) P.١٦٤.
١٢. Institute of studies and research, op. cit, P. ١٢٧.
١٣. Institute of studies and research, P.١١٦.
١٤. The Gulfwar, in Saddam's, Iraq revolution or reaction? ٢nd books hd. ١٩٨٦.
P.٢٢٨.
١٥. Edition L.e. Monde Arabe the Iraq and Iran conflict. P.٢٢٥.
١٦. Stein, T. Chemical Warfare, American cosiety of international Law - ١٩٨٩
April PP٥ - ٤٦٥ - ٤٦٦.
١٧. Mann. H. Arms Control verification and the united nations: The Chemical
Weapons Experience of the ١٩٨٠ S", C.Y.I.L, ١٩٨٨, P.٢٠٥ - Mann, ivid, P.٢٠٦.
١٨. Canevonr Hume. P. Cit. P.١٢٥.
٢٤٦ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

In the Name of God

The Compassionate the merciful
The History of Sacred Defence
Compiled bye
Dr. S. M. Larijani
Eslimi Publication
Supported by
The Foundation of Protecting the Memories and Values of the Sacred Defence

Introdution

Through Iraq invation from ground air and sea to the holy Islamic republic
ground on shahrivar ٣١, ١٣٥٩ is an important event that consideration its aspects is
very important for the present generation and the future history. Although it is
necessary to consider the historical roots of Iran - Osmany conflicts as one of the
invation reasons, at the time that the Islamic Revolution had newly came to victory
and did not have enough consistency for organizing the internal affairs and the army
was not ready, and even control of the frontiers encountered mony difficulties, and
many other reasons, makes us to think that by this expansive invation Iraq regime
was following which aims?
Also the study of Iraq army invation method by considering the political -
economical and military conditions of two parties will, present the researcher and
military - politicians some delicate points. And it will help them setting up and
analyzing this grate event in the history of two nations.
And even the complicated role of government organization, especially those
grate powers who are the claimant of human right and liberty of nations in the
occurrence of invation and then their taking position during eight years war, are the
important points of this event.
What the respectful reader will find in this book is an analytic survey of the
process of three elements: (reasons - aims - conditions) of invation. And if we don't
recognize this section at, the end we won't reach to an acceptable conclusion. So the
study of Islamic Republic defence policy against a planed invation can give the
reader a correct scale for judjement and declaration about invation and defence.
The main chapter of this book is about Iran's defence policy. Although at the
beginning of invation because of the influence of liberals and people like Banisad
who had important posts in politic and military, collecting defence strategy was
really impossible, by their dismissal and for the presence of Imam as the high
commander of war our defence strategy came to two problems:
(control and repel) the invation: At first controlled the invation in order to release
our occupied cities and we released Khoram Shahr. After that we followed the
policy of repelling invation.
Entrance Iraqi territory and destruction military centers were in our policy of
repelling invation.
Meanwhile in this section we will answer some questions such as: Why did war
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ٢٤٧

continue after Khoram Shahr recaptured? Isn't Iran responsible for war continuation?
We will also revie the effect of Security Council of united Nation decisions during
Iraq - Iran war.

Iraq war against Iran did not have military end but those who obliged Iraq to
war, came to support Iraq and prevented Iraq military defeat and they pull it to an
political end. So in this book we will analys the ٥٩٨ resolution points. Point six of
this resolution is one of the Iran's demands during the war based on recognition the
beginer of war.
And determining war damage in point seven and the way it should be provided
and the reasons of not performing the resolution completely are the readable subjects
in this book.
At the end I should thank all members of research group and sacred defence
encyclopedia center especially colonel Rasuli the head of center who helped me in
this work. I seek God reward for all those who love aur publications.
Ismail Mansoory Larigani
‫‪٢٤٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﻲ ـ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ اﻗﺘﺼﺎدي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي داﺧﻠﻲ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻓﺮاوان اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣـﺎ در اﯾـﻦ ﻧﻮﺷـﺘﺎر ﺑـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ‬
‫آنﻫــﺎ ﻣــﻲﭘــﺮدازﯾﻢ و ﺗﻔــﺼﯿﻞ آن را ﺑــﻪ ﻓﺮﺻــﺘﻲ دﯾﮕــﺮ و ﮐﺘــﺎﺑﻲ دﯾﮕــﺮ ـ انﺷــﺎﺀﷲ ـ وا‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﯾﻢ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي داﺧﻠﻲ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .١‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﺧﻮدﺑﺎوري‬

‫از ﺑﺮﮐﺎت ﻣﻬﻢ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ و ﺧﻮدﺑـﺎوري ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ در‬
‫ﮐــﻮران دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﻧﺘﯿﺠــﻪ رﺳــﯿﺪﯾﻢ ﮐــﻪ ﺑﺎﯾــﺪ ﺧــﻮد را ﺑــﺎور ﮐﻨــﯿﻢ و ﺑــﺎ ﺗﮑﯿــﻪ ﺑــﺮ‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﺧﻮد ـ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﺪاﺟﻮ ـ ﮐﺸﻮر را اداره ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﺧﻮدﺑﺎوري‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ دﻓﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻤـﻮد‬
‫ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ روي ﭘـﺎي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮدﺑﺎوري دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺳﺎل ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗـﺪرتﻫـﺎ و‬
‫اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮد؛ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻣﺎ در اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬اُﺑﻬـﺖ‬
‫دو ﻗﺪرت ﺷﺮق و ﻏﺮب را ﺷﮑﺴﺘﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ اُﺑﻬﺖ دو ﻗﺪرت ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد و ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺧﻮدﺑـﺎوري و اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه در ﻣـﺮدم‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎ و اﺑﺘﮑﺎراﺗﻲ دﺳﺖ زدﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﺤﺴﯿﻦ دوﺳـﺖ و دﺷـﻤﻦ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨـﺖ‪ .‬درﺗﺤـﺮﯾﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺻﺒﻮراﻧﻪ ﺑﺎ روﺣﯿﻪي ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﺻﺮﻓﻪﺟـﻮﯾﻲ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐـﺮدﯾﻢ و اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺖ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮز ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﻲ در ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺎﺳـﻲ ﭘـﯿﺶ‬
‫رﻓﺘﯿﻢ و در ﯾﻚ ﺟﻤﻠﻪ؛ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﯿﻢ و اﯾـﻦﻫـﺎ ﻫﻤـﻪ از‬
‫ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ و ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل اﻣﺎم)ره(‪» :‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ و ﺗﺤﺮﯾﻢ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٤٩‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﺧﺮاج ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﻲ‪،‬ﺗﺤﻔﻪاي اﻟﻬﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ از آن ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﯾﻢ«؛ و اﯾﻦ‬

‫وﺻﯿﺖ رﻫﺒﺮ ﺧﻮدﺑﺎور ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ »اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ از ﺧﺎرج ﮐﺴﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ در‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف‪،‬ﮐﻪ ]ﻫﻤﺎن[ اﺳﻼم و ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﺣﮑﺎم اﺳـﻼم اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐﻤـﻚ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﻮد‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺣﯿﺎﺗﻲ ﮐﻪ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل را ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻗﯿﺎم ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬

‫‪ .٢‬ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﻲ اﺳﺘﻌﺪاد و ﺧﻼﻗﯿﺖ‬

‫از ﺟﻤﻠــﻪ ﺗﺤــﻮﻻﺗﻲ ﮐــﻪ در ﺟﻨــﮓ ﻃــﻮﻻﻧﻲ ﻫــﺸﺖ ﺳــﺎﻟﻪ رخ داد‪ ،‬ﺑــﺮوز ﺧﻼﻗﯿــﺖﻫــﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻮآوريﻫﺎ و اﻋﻤﺎل ﺑﺪﯾﻌﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬از اﺑﺘﮑـﺎر ﻋﻤـﻞﻫـﺎي‬
‫داﻫﯿﺎﻧﻪي رﻫﺒﺮ ﻓﻘﯿﺪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮑﻲ ﺟﻨـﮓ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫اﺑﺘﮑﺎرات و ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﻲادﻋﺎ و ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺴﯿﺠﻲ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻮﺷﯿﺎراﻧﻪي ﺷﺮﮐﺖ دادن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ و ﺟﻨﺎح ﺑﻨﻲﺻﺪر ﻣﻌـﺰول روﺑـﻪرو ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻨﮓ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ارﺗـﺶ واﮔـﺬار ﮐـﺮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم)ره( ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ آﮔـﺎﻫﻲ‬
‫ﻋﻤﯿﻘﻲ ﮐﻪ از اﻫﺪاف ﺑﻨﯿﺎدي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺮاﻧﺪازي ﻧﻈﺎم و اﻧﻘﻼب داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬راه ﭼـﺎره و‬
‫رﻓــﻊ ﺗﻮﻃﺌــﻪ را در اﯾــﻦ ﻣــﻲدﯾﺪﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻣﻠــﺖ ﺑــﻪ ﻣﺜﺎﺑــﻪي ﻗﯿــﺎم ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧــﻪ در ﻣﻘﺎﺑــﻞ رژﯾــﻢ‬
‫ﺳﺘﻤﺸﺎﻫﻲ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ و اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮي ﻋﻤﯿـﻖ و‬
‫ﺷﮕﺮف ﺑﺮ روﻧـﺪ ﭘﯿـﺮوزيﻫـﺎي ﺟﺒﻬـﻪي ﺣـﻖ ﮔﺬاﺷـﺖ؛ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺑـﻮد ﮐـﻪ راه ﺑـﺮوز‬
‫ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎ و اﺑﺘﮑﺎرات از ﺳﻮي ﻧﻬﺎدﻫـﺎي رﺳـﻤﻲ و ﻏﯿـﺮ رﺳـﻤﻲ ﻣﺮﺑـﻮط در ﺟﻨـﮓ ﻫﻤـﻮار‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎي ﺑﻲﺷﻤﺎر در زﻣﯿﻨـﻪي ﺗـﺪارك ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﺟﻨﮕـﻲ و ﻟﺠـﺴﺘﯿﮑﻲ ـ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫اﯾﺠﺎد ﭘﻞﻫﺎي ﺧﯿﺒﺮ و اروﻧﺪ رود ـ ﻧﻘﺶ وﯾﮋهاي در ﭘﯿﺮوزي ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ .٣‬رﺷﺪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﻲ‬

‫رﺷﺪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﻲ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿـﺰ ﻣـﺎ در ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫و ﭘــﺸﺖ ﺟﺒﻬــﻪ‪ ،‬رﻧــﮓ و ﺻــﺒﻐﻪي اﻟﻬــﻲ ﺑــﻪ ﺧــﻮد ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ .‬ﻣﯿــﺎدﯾﻦ ﻧﺒــﺮد و ﺳــﻨﮕﺮﻫﺎي‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﮐﻨﮕﺮهي ﺳﺮداران ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ١٤‬اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم(‪ ،‬ﺳﺎل ‪.١٣٧٥‬‬
‫‪٢٥٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬آﮐﻨﺪه از ﺣﻀﻮر ﺧﺪا و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ)ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟـﺴﻼم( ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﯿـﺎﯾﺶﻫـﺎ و ﺷـﺐ زﻧـﺪه‬
‫داريﻫﺎ و ﺗﻮﺳـﻞ ﺧﺎﻟـﺼﺎﻧﻪي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و اﻣـﺖ ﺷـﻬﯿﺪ ﭘـﺮور ﺑـﻪ اﺋﻤـﻪي ﻣﻌـﺼﻮﻣﯿﻦ)ﻋﻠـﯿﻬﻢ‬
‫اﻟﺴﻼم( ﻓﻀﺎي ﮐـﺸﻮر را ﺑـﻪ ﻋﻄـﺮ اﯾﻤـﺎن و ﻣﻌﻨﻮﯾـﺖ ﻣﻌﻄـﺮ ﮐـﺮده ﺑـﻮد و روح ﻋﺒﻮدﯾـﺖ در‬
‫ﻣﺮدم ﻣﻮج ﻣﻲزد؛ ﺣﺘﻲ ﺑﻲﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﯾﻦ ﻓﻀﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﺑـﻪ ﺧـﻮد آﻣـﺪه‪ ،‬ﺗﺤـﻮل‬
‫ﻋﻤﯿﻖ دروﻧﻲ در آنﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷــﺎ روزي ﮐﻪ ﮔـﺮم ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﻣﯿـﺎن رﻧﮓﻫﺎ ﺑـــﻲرﻧﮓ ﺑـﻮدﯾـﻢ‬
‫دل ﻫﺮﮐﺲ ﺷﻬــﺎدت را ﻃﻠﺐ داﺷﺖ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺸﻖ و ﻣﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﻟﺐ داﺷﺖ‬
‫ﺧﻮﺷـﺎ ﺗﻨـﻬﺎﯾــــﻲ ﺷﺐﻫـﺎي ﺳﻨﮕﺮ‬
‫ﮐـﻪ دل ﺑـﻮد و ﺗﻤــﻨﺎ ﺑـﻮد و دﻟـﺒﺮ‬

‫‪ .٤‬ﺗﻮﻟﺪ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﯿﺠﻲ‬

‫ﺗﻔﮑــﺮ ﺑــﺴﯿﺠﻲ ﮐــﻪ اﯾــﺪﺋﻮﻟﻮژي ﮐﺎرآﻣــﺪ دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس ﺑــﻮد‪ ،‬در ﻣﺪرﺳــﻪي ﻋــﺸﻖ اﻣــﺎم‬
‫راﺣﻞ)ره( ﻋﯿﻨﯿﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖﯾﺎﻓﺘﮕﺎن اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎ را در ﺗـﺎرﯾﺦ رﻗـﻢ‬
‫زدﻧﺪ و اﻣﺮوز ﻗﺪاﺳﺖ و ﻃﻬﺎرت ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺮﻫـﻮن اﯾﺜـﺎر و ﺷـﻬﺎدتﻃﻠﺒـﻲﻫـﺎي ﺑـﺴﯿﺠﯿﺎن دوران‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﺻﻨﻔﻲ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌــﺪ از اﺷــﻐﺎل ﻻﻧــﻪي ﺟﺎﺳﻮﺳــﻲ اﻣﺮﯾﮑــﺎ در اﯾــﺮان ﺗﻮﺳــﻂ داﻧــﺸﺠﻮﯾﺎن ﭘﯿــﺮو ﺧــﻂ اﻣــﺎم‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم در ﻃﻲ ﯾﻚ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣﺮﮐﺰي ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ارﺗﺶ ‪ ٢٠‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻲ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎم)ره( ﺑﺎ اﺷـﺎره ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ﮐﻪ»ﻣﻤﻠﮑﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﻪاش ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ« و اﯾﻦ ﮐﻪ »اﮔـﺮ ﮐـﺸﻮري ‪ ٢٠‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺟـﻮان‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ ‪ ٢٠‬ﻣﯿﻠﯿــﻮن ﺗﻔﻨﮕــﺪار داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ«‪ ،‬ﺗﻮﺟــﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﺎن ﺳــﭙﺎه را ﺑــﻪ اﯾــﻦ اﻣــﺮ ﻣﻬــﻢ‬
‫ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم‪ ،‬در ﻃﻲ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﺣﺪود ﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿﻮن و دوﯾﺴﺖ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر در واﺣﺪﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺛﺒـﺖ ﻧـﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪاً ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﻔـﺮ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦﻫﺎ از اﻗـﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﺮدم ﺑـﻮده و اﻏﻠـﺐ در ﺟﺮﯾـﺎن اﻧﻘـﻼب آﻣـﻮزشﻫـﺎﯾﻲ ﻫـﻢ دﯾـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥١‬‬

‫ﺑﻌﺪ از رﻫﻨﻤﻮد اﻣـﺎم‪ ،‬ﺳـﺘﺎد وﯾـﮋهاي ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان واﺣـﺪ ﺑـﺴﯿﺞ ﻣﺴﺘـﻀﻌﻔﯿﻦ در ﺳـﭙﺎه ﺑـﻪ‬
‫وﺟــﻮد آﻣــﺪ و اﻣـﺮ آﻣــﻮزش و ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﺮدﻣــﻲ را در ﺳﺮاﺳــﺮ اﯾــﺮان ﺑــﻪ ﻃــﻮر‬
‫ﺿﺮﺑﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎرهي ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر آنﻫـﺎ در ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﻨﻈﻢ و‬
‫ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ روﺣﻲ و رزﻣﻲ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﺳﻼم ﻣﻨﺠﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‪ ،‬آنﻫـﺎ در ﻣـﺴﺄﻟﻪي‬
‫ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺗﺪارك ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﮐﻨﺪن ﺳـﻨﮕﺮﻫﺎي اﻧﻔـﺮادي و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬رﺳـﺎﻧﺪن ﻣﻬﻤـﺎت‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﭘﻞ‪ ،‬ﮔﺸﺖ زﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻋﻤـﺪهاي اﯾﻔـﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﻬﯿﻪي ﺗﺪارﮐﺎت ﺑﺮاي ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب و ﻣﺮاﮐﺰ ﻓﺴﺎد‪ ،‬و ﻏﯿﺮه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎﯾﻲ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ؛ ﻣﺜﻞ ﺳﺘﺎد ﺑﺴﯿﺞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد اﻣﻮر ﺟﻨـﮓ زدﮔـﺎن‪ ،‬ﺳـﺘﺎد‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺪاوم اﻣﺪاد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫‪ .٥‬رﺷﺪ ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﻲ و ﻣﻌﻨﻮي‬

‫از ﺑﺮﮐــﺎت دﯾﮕــﺮ دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬رﺷــﺪ ﻓــﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗــﻲ و ﻣﻌﻨــﻮي در اﻓــﺮاد و ﺗﻘﻮﯾــﺖ‬
‫ارزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮريﮐﻪ ﻫﻤﻪي اﻗﺸﺎر ﻣﻠﺖ ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﺧـﻼق رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و‬
‫ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺎﻧﻮادهي آﻧﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻮﻗﻌﻲ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳـﻢ ﺗـﺸﯿﯿﻊ ﺷـﻬﺪا ﺑﺮﮔـﺰار‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻓﻌﺎل داﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﻓﻀﺎي ﻣﻌﻨﻮي آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪهاﯾﻢ ﯾﺎدﮔﺎران ﻋﺰﯾـﺰ ﺟﻨـﮓ را ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﻮگ از دﺳـﺖ دادن ﺟﺒﻬـﻪ و ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﻲﮔﺮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﯾﻪي آﻧﺎن در ﺣﺴﺮت ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ آن ﻓﻀﺎي روﺣﺎﻧﻲ و ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺟﻨﮓ در آن ﻓﻀﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و دل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻮر ﺣﻖ ﻣﺼﻔﺎ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ و ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﻮدهي اﻣـﺎم‬
‫راﺣﻞ)ره( راه ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ را ﯾﻚ ﺷﺒﻪ ﻣﻲﭘﯿﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐـﻪ »ﭘﯿـﺮ ﻣﯿﮑـﺪهي ﻋـﺸﻖ« آن‬
‫رزﻣﻨﺪهي ﺳﯿﺰده ﺳﺎﻟﻪ را رﻫﺒﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و در »ﻧﻤﺎز ﻋﺸﻖ ﺧﻮد« ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ُﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ اﺑﻌﺎد ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺑـﺎ آن و زﻣﯿﻨـﻪي‬
‫اﯾﺠﺎد ﺷﻨﺎﺧﺖ آن‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺟﻮاﻧـﺎن اﺳـﺖ و اﯾـﻦ ﻣـﺴﺘﻠﺰم ﻋﺒـﻮر از ﺳـﻄﺢ‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺠﻠﻪي ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪ ،١٤٨‬ص‪.٤‬‬

‫‪٢٥٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪1‬‬
‫ﻣﻠﻤﻮس ﺟﻨﮓ و ﻧﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﻄﻦ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٦‬ﺗﺤﻮل در ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﻲ ﮐﺸﻮر‬

‫ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﭘﺎﯾﻲ آن‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ارزش و ﻣﺆﺛﺮي ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮕﻲ و ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻓﺸﺎرﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ﺑﺮاي رﺷﺪ‬
‫ﺻﻨﺎﯾﻊ و واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻼﻗﯿﺖ‬
‫و اﺑﺘﮑﺎر دﺳﺖ ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎي وﺳـﯿﻌﻲ ﺟﻬـﺖ رﻓـﻊ ﻧﯿﺎزﻫـﺎي روزﻣـﺮهي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ـ ﺧـﺼﻮﺻﺎً‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ـ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﻣﺒـﺎرزه‪ ،‬ﺑـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ و اﻣﮑﺎﻧـﺎت دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮآوريﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻲ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮﻗﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﻚ و ﻧﺎﭼﯿﺰ در اواﯾﻞ ﺟﻨﮓ ﻧﻀﺞ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐــﺮد و اﻣــﺮوز در دوران ﺳــﺎزﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﺳــﺘﻤﺮار آن ﺧﻼﻗﯿــﺖﻫــﺎ را در ﺣﺮﮐــﺖﻫــﺎي ﮐــﻼن‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ اﺑﺘﮑﺎرات و ﻧﻮآوريﻫﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺷﺪ ﺷﻌﺎر زﯾﺒـﺎي ﻧﯿـﺎز اﯾﺮاﻧـﻲ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ اﯾﺮاﻧـﻲ ﺑﺮﻃـﺮف ﮔـﺮدد‪ ،‬از ﺣﺎﻟـﺖ آرﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد و اوﻟﯿﻦ ﺟﺮﻗﻪﻫﺎي اﻣﯿﺪ در دل ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم ﮐﻪ »ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻮد و ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺘﻘﻞ داﺷﺖ«‪ ،‬درﺧﺸﯿﺪن ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ در دﻧﯿـﺎي ﮐﻨـﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻌـﺎدﻻت ﺧﺎﺻـﻲ دارد؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻓﺮوﺷـﻨﺪه ﺑـﺎ ﻓــﺮوش ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎت ﺑـﻪ ﮐــﺸﻮر ﺧﺮﯾـﺪار‪ ،‬ﻧـﻮﻋﻲ واﺑــﺴﺘﮕﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﺑـﻪ ﺧﺮﯾــﺪار‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻋﻤﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺪون ﮐـﺸﻮر ﻓﺮوﺷـﻨﺪه‪ ،‬ﺗـﺴﻠﯿﺤﺎت ﺑـﺪون‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم و ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﻲﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻓﺮوﺷـﻨﺪهي‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ِ‬
‫اﯾﺮان ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب ﻧﯿﺰ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﻮد و ﺟﺎﻟـﺐ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬ ‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻮ‪ ،‬در‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﯿﺶ ﻓﺮض‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻠﻪي رژﯾﻢ ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪن واﺑﺴﺘﮕﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﯾﺮان‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺸﺮﯾﻪي ﮐﯿﻬﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪ ،٤٣‬اداره ﮐﻞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺳﯿﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥٣‬‬

‫راﮐﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ زودي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﻮل و ﻗﻮهي اﻟﻬﻲ و رﻫﺒﺮي داﻫﯿﺎﻧـﻪي ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم)ره( و ﺑـﺎ رﺷـﺎدت و ﺧﻼﻗﯿـﺖ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﯿﻮر و ﺑﺎ اﯾﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت ﺷﮕﺮﻓﻲ رخ داد‪ .‬ﺑﻲﺷﻚ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﮔـﺮ‬
‫ﺟﻨــﮓ ﻧﺒــﻮد‪ ،‬و ﮐــﺸﻮر در ﻣﺤﺎﺻــﺮهي اﻗﺘــﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳــﻲ دﻧﯿــﺎ ﻗــﺮار ﻧﻤــﻲﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬اﯾــﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﮐﺸﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﺗﺰﮐﯿﻪي ﻧﻈﺎم اداري ﮐﺸﻮر‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺿﺪ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﻪ وﯾـﮋه ﺳـﺘﻮن ﭘـﻨﺠﻢ‪ ،‬از‬
‫ﻧﻈﺎم اداري ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﺧﺎرﺟﻲ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺘﻮن ﭘـﻨﺠﻢ داﺧﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗـﺪاﻣﺎﺗﻲ زدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺴﺎرتﻫﺎﯾﻲ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻮﺟﺒـﺎت اﻓـﺸﺎي آنﻫـﺎ و ﺗـﺼﻔﯿﻪي ادارات را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ واﺑﺴﺘﻪ در ﻣﻌﻮق ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺳﺘﺨﺪام ﻧﯿﺮوﻫـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ از ﯾـﻚ‬
‫ﺳﻮ‪ ،‬و ﺗﻌﻄﯿﻠﻲ ادارات ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪي ﭘﺎﮐﺴﺎزي از ﺳﻮي دﯾﮕـﺮ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻔﻬﻤـﯿﻢ‬
‫ﮐــﻪ دﺷــﻤﻦ در ﺣﻤﻠــﻪي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺧــﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺗــﺎ ﭼــﻪ ﻣﯿــﺰان روي اﻗــﺪاﻣﺎت ﺳــﺘﻮن ﭘــﻨﺠﻢ ﺧــﻮد‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻮاداران راﺳﺘﯿﻦ اﻧﻘﻼب را روي اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑـﯿﺶﺗـﺮ ﺣـﺴﺎس‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ رﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب را از ﮔﺰﻧﺪ ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬ﺣﻀﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪي ﻣﺮدم در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‬

‫رژﯾﻢ ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺳﻪ روزه ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺻـﺪام ﻗـﻮل داده ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬در اﻫﻮاز ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪ ﭼﻨﺪ روز اول ﺟﻨﮓ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺣﺎﮐﻲ از اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اول از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم دﻻور ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و دﯾﮕـﺮ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪي رﺳﺎﻟﺖ‪.١٣٧٥/٧/٤ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪.٧١‬‬
‫‪٢٥٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺻﺪام ﻣﺎهﻫﺎ ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﮐـﺮده‬
‫ﺑــﻮد ﺗــﺎ ﺑــﻪ ﺧﯿــﺎل ﺧــﻮد‪ ،‬آنﻫــﺎ را ﻋﻠﯿــﻪ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ ﺑــﺸﻮراﻧﺪ‪ ،‬دﻟﯿﺮاﻧــﻪ اﯾــﺴﺘﺎدﻧﺪ و‬
‫ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم از ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺣـﻀﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‬
‫و ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺠﺎوز و ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﺳﺮان ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﻃﺮﯾﻖ اﻟﻘﺪس‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﻤﺒﯿﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬رﻣﻀﺎن و ‪ ...‬ﻧﺒﺮدﻫـﺎﯾﻲ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫در آن ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻮدن ﺟﻨﮓ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و ﺣﻀﻮر آﻧﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﯿﺮوزيﻫﺎي ﺑﺰرﮔـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺘﯿﺎﺟﻲ ﺑﻪ آﻣﺎر و ارﻗﺎم دال ﺑﺮ ﺣﻀﻮر ﺧﯿﻞ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺮدم در ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ اﻋﺰام داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ و ﮐـﺎر آﻣـﺪ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎدﯾﻦ‬
‫ﺟﻨــﮓ ﺑــﻮدﯾﻢ‪ .‬آنﻫــﺎ ﺟﻨــﮓ را در ُﺑﻌــﺪ اﻗﺘــﺼﺎدي ﺗﻘﻮﯾــﺖ ﮐﺮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﺑــﺎ ﺻــﺒﺮ و اﺳــﺘﻘﺎﻣﺖ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﻣﺼﺎﺋﺐ و ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨﮓ ﻓﺎﯾﻖ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم در راهﭘﯿﻤﺎﯾﻲﻫﺎ و‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺎت‪ ،‬رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﻣـﺴﺆوﻻن ادارهي ﺟﻨـﮓ را ﺗـﺸﻮﯾﻖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺻﻼﺑﺖ ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻧﮕﯿـﺰهﻫـﺎي ﺣـﻀﻮر ﮔـﺴﺘﺮدهي ﻣـﺮدم در ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮاي دﻓﺎع‬

‫ﯾﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺗﮑـﺎﻟﯿﻔﻲ ﻣﺜـﻞ ﺟﻬـﺎد را ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﺮاﯾﺶ ﻣﻘـﺮر ﮐـﺮده‪ ،‬واﺟـﺐ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﺮاي اداي آن ﺣﺎﺿﺮ اﺳـﺖ از ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺧـﻮد ﺑﮕـﺬرد‪ .‬ﻣـﺮدم ﻣـﺎ و رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ را ﯾﻚ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ اﻣـﺎم و رﻫﺒﺮﺷـﺎن‬
‫ﻫﻤﺼﺪا ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ؛ »ﻣﺎ ﻫﺪﻓﻤﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﻠﯿﻔﻤﺎن را ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ از اﺳﻼم و ﺛﻐﻮر آن ﺻﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐـﺸﺘﻪ ﺷـﻮﯾﻢ ﺗﮑﻠﯿـﻒ را ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﮑـﺸﯿﻢ ﻫـﻢ‬
‫ﺗﮑﻠﯿﻒ را ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﯾﻢ‪«.‬‬
‫اﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰهي ﻗﻮي ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﯾﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪي ﻣـﺼﺎف ﺑـﺎ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﻲﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬دﻓﺎع ازﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﻼم و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻲ ﮐﺸﻮر‬

‫اﺳﺘﮑﺒﺎر و اﯾﺎدياش ﺑﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدي اﺳـﻼم و ﻣﻮﺟﻮدﯾـﺖ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ را‬
‫ﻫــﺪف ﻗــﺮار داده ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻣــﺮدم ﻣــﺎ ﮐــﻪ آﮔــﺎه ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﺗﻮﻃﺌــﻪي ﻧﻈــﺎﻣﻲ دﺷــﻤﻨﺎن ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﺎ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥٥‬‬

‫ﺣﻀﻮرﺷﺎن در ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤﻘﻖ آن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬آنﻫـﺎ ﻣﻄﻠـﻊ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺎل ﻫﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ درﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗﺠﺰﯾـﻪي ﺑﺨـﺸﻲ از ﺧـﺎك ﮐـﺸﻮرﻣﺎن‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻃﻲ دو ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و روس‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺳـﺮزﻣﯿﻦﻫـﺎﯾﻲ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي‬
‫ﻧﺼﻒ ﻓﻌﻠﻲ ﮐﺸﻮرﻣﺎن از اﯾﺮان ﺟﺪا ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﻋﺮاق ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان ﺑـﺎ‬
‫ﺑﯿﻨﺶ ﺑﺎﻻي ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮي ﺗﺠﺰﯾﻪي اﯾﺮان را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿـﻲ آن را ﺣﻔـﻆ‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﺳﻨﺠﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺮدم‬

‫در ﻫــﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕــﻲ‪ ،‬ذﻫﻨﯿــﺖ ﺧﺎﺻــﻲ در ﻣــﺮدم ﺑــﺮاي دﻓــﺎع از ﻣــﯿﻬﻦ وﺟــﻮد دارد‪ .‬ﺑــﯿﺶﺗــﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻲ در ﺑﺴﯿﺞ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع از ﮐـﺸﻮر‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ و زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻔـﺎﻫﯿﻤﻲ ﭼـﻮن ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻫﺮﯾﻤﻦ و ﻇﻠﻤﺖ‪ ،‬راهﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺠـﺎوز دﺷـﻤﻦ اﺳـﺖ‪ .‬وﻟـﻲ در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ از دﻓﺎع ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺮآﻣﺪه از ارزشﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ارزشﻫﺎﯾﻲ ﭼﻮن ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ اﻟﻬـﻲ‪ ،‬ﻧﻔـﻲ ﺳـﻠﻄﻪي ﮐـﺎﻓﺮان‬
‫ﺑﺮ اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬وﻻﯾﺖﭘﺬﯾﺮي و ﻇﻠﻢﺳﺘﯿﺰي از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪهي اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدهي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﮐﻪ »ﺣـﺐ اﻟـﻮﻃﻦ ﻣـﻦ اﻻﯾﻤـﺎن« ﻣـﯿﻬﻦ دوﺳـﺘﻲ ﺑـﺎ اﯾﻤـﺎن ﻫﻤـﺴﻮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﯾــﻦ ﻓﺮﻫﻨــﮓ‪ ،‬ﻗــﺪرت ﺣﻤﺎﺳــﻲ ﺷــﮕﻔﺖآور ﺧــﻮد را در ﺟﻨــﮓ ﻧــﺸﺎن داد و ﺑــﻪ رﻏــﻢ‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪي ﻗﺪرتﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﻌﺜﻲ‪ ٢٨٠٠ ،‬روز دﻓﺎع ﻏﺮور آﻓﺮﯾﻦ ﺧﻮد را‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي و ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﻮﻓﻘﻲ در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪي ﮐـﺸﻮر ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ازﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٠‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﻋﺸﺎﯾﺮي‬

‫ﻋﺸﺎﯾﺮ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺣﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪي ﮐﺎر و ﮐﺎرﮔﺮ‪.١٣٧٥/٧/٢٦ ،‬‬

‫‪٢٥٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻏﯿﻮر و ﺷﺠﺎع‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺴﺎس ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻔﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻘـﺶ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ اﯾﻔـﺎ ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺴﯿﺞ ﻋـﺸﺎﯾﺮي ﻃﻮاﯾـﻒ اﯾـﺮان در‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗـﺪرت اداﻣـﻪ داﺷـﺖ‪ .‬ﺗـﻚ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازان ﻫﻔﺘـﺎد ﺳـﺎﻟﻪي ﻋـﺸﺎﯾﺮ در‬
‫ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺳـﻨﮕﺮﻫﺎي داغ دﺷـﺖ و ﮐـﻮه ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﻮﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﺘﻲ ﯾﻚ ﺗﯿﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رود‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ ﺳـﺮخ ﺑـﺮ ﭘﯿـﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺰدوران ﺑﻌﺜﻲ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﻋﺸﺎﯾﺮي اﯾﻼت اﯾﺮان ـ ﯾﻌﻨﻲ آزادي‪ ،‬آزادﮔﻲ‪ ،‬ﻗـﺪاﮐﺎري و اﯾﺜـﺎر‬
‫در راه اﺳﻼم ـ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺷـﻮم اﺳـﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان و اﯾـﺎدي آنﻫـﺎ را ﻧﻘـﺶ ﺑـﺮ آب ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺸﺎﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ رﮐﻦ ﻗـﻮي در ﺣﺮاﺳـﺖ از ﻣﺮزﻫـﺎي اﯾـﺮان‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤـﻮاره ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و از ﻫﻤﯿﻦ رو ﺣﻀﺮت اﻣﺎم در ﻣﻮرد ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻋﺸﺎﯾﺮ ذﺧﺎﯾﺮ اﻧﻘﻼﺑﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ در ﻫﻤﻪي ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ـ از روﺳﺘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼـﻚ و ﺑـﺰرگ ـ‬
‫در ﮐﻮهﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻮﯾﺮﻫﺎ و دﺷﺖﻫﺎ و ﻫﻤﻪي ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﯾﺎر و ﯾﺎور ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١١‬ﺗﺠﺎرب ﺳﯿﺎﺳﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺎرب ﺳﯿﺎﺳـﻲ در ﺣـﻮزهﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ و ﺧـﺎرﺟﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﺗﻨﻬـﺎ ﻫـﺴﺘﯿﻢ و ﺗﻨﻬـﺎ ﭘـﺸﺘﻮاﻧﻪي ﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﺮدﻣــﻲ درﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻣــﺴﻠﻤﺎن و ﻣــﺮدم ﺟﻬــﺎن ﻣــﻲﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﮐــﻪ ﺑــﻪ دﻟﯿــﻞ ﺳــﻠﻄﻪي‬
‫رژﯾﻢﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬دﻓﺎع ﻓﻌﺎل و ﻋﻤﻠﻲ آنﻫﺎ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﻲ روﺑﺮو ﺑـﻮد‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫ﺑﻪ رﻏﻢ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻤﻚ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﺠﺎرب ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﻣـﺎ‪ ،‬ﺿـﺮورت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﺗـﺸﮑﯿﻼت ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺣﻤﻠﻪي ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ‪ ٨٠٠‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ از ﻣﺮزﻫـﺎي ﺟﻨـﻮب و ﻏـﺮب‪ ،‬ﺿـﺮورت اﯾﺠـﺎد‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﺗـﺸﮑﯿﻼت ﻗـﻮي ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻣﺮدﻣـﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ وﯾﮋﮔـﻲﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪.١٤٨‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥٧‬‬

‫ﺿﺮورت ﻓﻌـﺎل ﺷـﺪن ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ در زﻣـﺎن ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻗـﺪرت‬
‫اﻧﻘﻼب و ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻣﮑﺎﻧـﺎت در ﺧـﺎرج از ﮐـﺸﻮر‪ ،‬ﯾﮑـﻲ دﯾﮕـﺮ از ﺗﺠـﺎرب اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﺗﺨﺎذ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺮادر‪ ،‬دوﺳﺖ و ﺣﺘـﻲ ﻏﯿـﺮ‬
‫ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي وزارت ﺧﺎرﺟﻪي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﮔﺮوﻫـﻲ ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ و ﺿـﺮورت ﮔـﺰارش اﺧﺒـﺎر ﺟﻨـﮓ از ﮐﺎﻧـﺎل‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ دﻓﺎع‪ ،‬ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﺠﺎرب ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪي دﯾﮕﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزهي ﻓﻌﺎل ﺑﺎ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب داﺧﻠﻲ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻧﺒﺮد ﮔﺴﺘﺮده ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺠﺎوز‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﮐﻪ ﺻﺪام اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ ﺑﻪ اﯾـﺮان اﻧﻘﻼﺑـﻲ ﺗﺠـﺎوز ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪي‬
‫ﮔﺮوهﻫـﺎي واﺑـﺴﺘﻪ در ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ اﻧﮕﯿـﺰهاي ﺑـﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ‬
‫‪1‬‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺮدم و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬ﺗﺠﺎرب اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻌﻨﻮﯾﺖﮔﺮاﯾﻲ در ﺑﺨـﺶ ﻣﺎﯾﺤﺘـﺎج ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻌﻨﻮﯾـﺖ اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ زﻣﯿﻨـﻪي ﻣـﺴﺎﻋﺪي‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدي در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﯾﮑـﻲ‬
‫از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺗﻬﺎﺟﻤـﺎت ﻣﮑـﺮر ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن و اﯾﺠـﺎد ﻗﺤﻄـﻲ در ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﺧﺎص ﺗﺎرﯾﺨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ذﺧﯿﺮه ﺳﺎزي ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮕﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺿـﺮﺑﻪي‬
‫ﮐﺎري ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد اﻧﻘﻼب در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮓ ﺑﺰﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﻣﺮدم و ﺧﺮﯾﺪ ﮔﺴﺘﺮدهي‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺿﺮوري و ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﻗﺤﻄﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ رخ ﻣـﻲداد‪ّ .‬اﻣـﺎ ﻣﻌﻨﻮﯾـﺖﮔﺮاﯾـﻲ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﯾﮑﻲ از اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔـﻲﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب ﻣـﺎ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻊ از ﺿـﺮﺑﻪﭘـﺬﯾﺮي اﻗﺘـﺼﺎد اﻧﻘـﻼب‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻗـﺸﺮ رﻓـﺎهﻃﻠـﺐ ﺟﺎﻣﻌـﻪي ﻣـﺎ دﺳـﺖ از ذﺧﯿـﺮهي‬
‫ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﮑﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎ ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﺮاﯾﻂ ﺳـﺨﺖ آن‬
‫روز را ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪ ،٦٧‬ص ‪.٢٠‬‬

‫‪٢٥٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﯾﮑــﻲ دﯾﮕــﺮ از ﺗﺠــﺎرﺑﻲ ﮐــﻪ در ﺣــﻮزهي اﻗﺘــﺼﺎدي در ﺷــﺮاﯾﻂ ﺟﻨــﮓ ﮐــﺴﺐ ﮐــﺮدﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪي ﮐﺎﻻ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪي ﮐﺎﻻ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮاد ﺿﺮوري و ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز زﻧـﺪﮔﻲ اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﻣـﺮدم را‬
‫ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ در اﺧﺘﯿﺎر آنﻫﺎ ﻗﺮار دﻫﺪ و زﻣﯿﻨﻪﻫـﺎي ﻧﺎرﺿـﺎﯾﺘﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ را از ﺑـﯿﻦ ﺑﺒـﺮد؛‬
‫ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﻋﺎﻣـﻪ و ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺑـﯿﺶ از ﺣـﺪ ﻣـﺮدم در ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻮرم ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺤﺮوم ﻣﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده و زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣـﺎﻧﻮر ﺿـﺪ‬
‫اﻧﻘﻼب را ﺑﺮاي ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﻣﮕﺴﻲ روي زﺧـﻢﻫـﺎي ﻃﺒﯿﻌـﻲ ﯾـﻚ‬
‫اﻧﻘﻼب ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ از دﺳﺖ رﻓﺘـﻪي ﺧـﻮد‬
‫را ﺗﺠﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهي ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻓـﺸﺎرﻫﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي و ﺗـﻮرم‬
‫ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺮر دوﻟﺖﻫﺎ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺿﺮوري و ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻋﺎﻣﻪي ﻣـﺮدم‪ ،‬ﯾﮑـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ ﺗﺠـﺎرب‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﮐﺎﻻﻫـﺎﯾﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻨـﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺷـﮑﺮ و‬
‫ﻗﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬روﻏﻦ و دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺿﺮوري و اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺳـﻬﻤﯿﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪي اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻـﻞ از ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ذﺧﯿـﺮهي ﻣـﻮاد اوﻟﯿـﻪ و ﺿـﺮوري زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﻋﺎﻣﻪي ﻣﺮدم ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺴﺆول ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﺟﻨـﮓ دراز ﻣـﺪت و ﻣﺮدﻣـﻲ ﻣـﺎ ﻧﯿـﺎز‬
‫ﻣﺒﺮﻣﻲ ﺑﻪ اﯾﻦ ذﺧﯿﺮه ﺳﺎزي داﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮريﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﺿﺮوري زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎﻣـﻪي‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺳﺎلﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازهي ﮐـﺎﻓﻲ ذﺧﯿـﺮه ﻧـﺸﻮد‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ درﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻲ و در دراز ﻣـﺪت از ﺑـﯿﻦ ﻣـﻲرود‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﺘﻘﻼل اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻧﻘﻼب ﻗﺪرت‬
‫ذﺧﯿﺮهي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز و ﺿﺮوري ﻣﺮدم و ﺟﻨﮓ را ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﺠﺎرب اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺧـﺎرج ﮐـﺮدن »ﺑﻮدﺟـﻪ« اﻧﻘـﻼب از‬
‫ﺗﮑﯿﻪﮔﺎه ﻧﻔﺘﻲ آن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪي اﻧﻘﻼب ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ ٧٥‬درﺻﺪ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﻧﻔـﺖ ﺑـﻮد؛ ﯾﻌﻨـﻲ ‪٧٥‬‬
‫درﺻﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎ را ﻧﻔﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮي ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ ﺿـﺮﺑﻪﭘـﺬﯾﺮي ﻗـﺪرت اﻗﺘـﺼﺎدي‬
‫اﻧﻘﻼب در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﻲﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬از اﯾـﻦ رو ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺣﺮﮐـﺖ اﻧﻘﻼﺑـﻲ در زﻣـﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻠﻤﻮس ﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪات ﻧﻔـﺖ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻢﺗـﺮ از‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٥٩‬‬

‫ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺰار ﺑﺸﮑﻪ در روز رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬ﻻزم ﺑـﻮد ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿـﺪ درآﻣـﺪ ﺧـﻮد را ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪي اﻧﻘﻼب را از واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ رﻫﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑــﺮ اﯾــﻦ اﺳــﺎس ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﺷــﻬﯿﺪ رﺟــﺎﯾﻲ اﻋــﻼم ﻧﻤــﻮد‪» :‬ﻣــﺎ ﻧﻔــﺖ را ﺑــﺮاي ﺳــﻮزاﻧﺪن و‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﻣﺎدي ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از آن در ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﺳـﺘﻔﺎده ﺧـﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮐﺮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ از ﻧﻔﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻼح ﻣﻲﺷﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪«.‬‬
‫آن ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار در ﺟﺎﯾﻲ دﯾﮕﺮ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﻫـﺮ ﯾـﻚ ﭘﯿﭽـﻲ ﮐـﻪ در‬
‫ﻧﺒﻮدن درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي ﯾـﻚ ﮐﺎرﺧﺎﻧـﻪي ذوب آﻫـﻦ در ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺮدم ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ ﻣـﺼﺮف ﮐـﻢﺗـﺮ و ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺑـﯿﺶﺗـﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪي ﺧﻮد را از واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺪم ﺻﺪور ﻧﻔﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺿـﺮﺑﻪاي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻏﺮب وارد آورﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺮﮐﺘﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺟﻬـﺖ ﺑﻬﺒـﻮد اﻗﺘـﺼﺎد ﻣـﺮﯾﺾ ﺑـﻪ‬
‫ارث ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑــﻲ دﯾﮕــﺮ از ﺗﺠــﺎرب اﻗﺘــﺼﺎدي ﺣﺎﺻــﻞ از ﺟﻨــﮓ »ﺳﯿﺎﺳــﺖ ﺻــﺮﻓﻪﺟــﻮﯾﻲ در ﺗﻤــﺎم‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﺑﻮد«‪ .‬ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﻲ و ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﺧـﺮجﻫـﺎي ﻏﯿـﺮ ﺿـﺮوري‪ ،‬زﻣﯿﻨـﻪي ﻣـﺴﺎﻋﺪﺗﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي در ﻋﺮﺻـﻪي اﻗﺘـﺼﺎدي ﺑـﺎ دﺷـﻤﻦ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﻲ دوﻟﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫﺎ ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻮدﺟـﻪي ﮐـﺸﻮر ﮐﻤـﻚ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺎ ﺣﺪودي ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿـﺮ ﺿـﺮوري و ﻣـﺼﺮﻓﻲ و ﻟـﻮﮐﺲ و ﮐﻨﺘـﺮل ذﺧﯿـﺮهﻫـﺎي‬
‫ارزي ﮐﺸﻮر و ﺗﻮﺳﻌﻪي ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫـﺎ و ﺗﻮﻟﯿـﺪات و ﺻـﺎدرت‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪي آنﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﺠﺎرب اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮدم در ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫اﺑﻌﺎد ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻮد‪ .‬از آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت ﯾﻚ اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﻃﻮر وﺳﯿﻌﻲ ﻣﻲﺑﻠﻌﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬اﻧﻘـﻼب ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﺗﮑﯿـﻪ ﮔـﺎه ﻗـﻮي ﻣـﺎﻟﻲ دارد‪ ،‬و از آن ﺟـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﯾﮑﻲ از وﯾﮋﮔﻲﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪» ،‬ﻣﺮدﻣﻲ« ﺑﻮدن آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل ﻣﺮدم‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪ و ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺪﯾﺪاً ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ ﮐﻤـﻚﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ‪،‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.١٣٥٩/٨/١ ،‬‬

‫‪٢٦٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪي ـ در ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﺻﻨﺪوقﻫﺎي ﺳﯿﺎر ﮐﻤـﻚ ﺑـﻪ ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ و اﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ـ و ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺟـﻨﺲ و ﺗـﺪارك ﺟﻨﮕـﻲ‪ ،‬ﯾﮑـﻲ‬
‫دﯾﮕﺮ از ﺗﺠﺎرب اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري و ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺟـﺎﻟﺒﻲ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‪ ،‬از ﻫـﺮز رﻓـﺘﻦ ﮐﻤـﻚﻫـﺎي ﺟﻨـﺴﻲ ﻣـﺮدم ﮐـﺎﻣﻼً ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺻـﺪام ﺑـﺎ‬
‫ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﻣﺘﺠــﺎوز از ‪ ٦٠‬ﻣﯿﻠﯿــﺎرد دﻻر از رژﯾــﻢﻫــﺎي ﻣﺮﺗﺠــﻊ ﻣﻨﻄﻘــﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻫــﺎي ﻣــﺎﻟﻲ اﻗﺘــﺼﺎد‬
‫واﺑﺴﺘﻪي ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﺗﮑﯿـﻪي وﺳـﯿﻊ ﺑـﺮ ﮐﻤـﻚﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻗﻮي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺪارﮐﺎﺗﻲ را ﺑﺮاي ﻧﺒﺮد دراز ﻣﺪت و ﻣﺮدﻣﻲ ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٣‬ﺗﺠﺎرب ﻧﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺗﺠﺎوز رژﯾﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻲ ﺻﺪام ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰهي ﻧﺎﺑﻮدي اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺣﺴﺎس ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧـﻪ‪ ،‬زﻣﯿﻨـﻪي ﻣـﺴﺎﻋﺪ را ﺑـﺮاي اﻧـﺴﺠﺎم و آﺑﺪﯾـﺪه ﺷـﺪن‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﺎ در اﯾﻦ درﮔﯿـﺮي ﮔـﺴﺘﺮدهي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻟـﺰوم‬
‫ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑــﯿﻦ ﮐﻠﯿــﻪي ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺑــﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐــﺖ ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﯾــﻦ ﺗﺠﺮﺑــﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟــﺐ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎي ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣـﻲﺷـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻣﯿـﺰان ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزيﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻲﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ دﯾﮕﺮ از ﺗﺠـﺎرب ﻣـﺎ‪ ،‬ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ ﻗـﺪرت »اﯾﻤـﺎن« در ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ ﺻـﺪام ﺑـﻮد‪ .‬اﺳﺎﺳـﺎً در‬
‫ﭘﯿﺮوزي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ـ ﯾﻌﻨـﻲ ﻗـﺪرت آﺗـﺶ و ﻗـﺪرت‬
‫ﺗﺤﺮك واﺣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻲ ـ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري داﺷﺖ؛ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﻤﺎن ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﺐ آن ﭼﻨﺎن ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺳـﻼح را از ﻣﺤﻮرﯾـﺖ ﺳـﺎﻗﻂ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺎس ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﺑـﺴﯿﺞ ﮔـﺴﺘﺮدهي ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ و ﺗـﺴﻠﯿﺢ و‬
‫ﺗــﺸﮑﯿﻞ آنﻫــﺎ ﺑــﺮاي ﺗــﺪاوم ﯾــﻚ ﺟﻨــﮓ ﻃــﻮﻻﻧﻲ و ﻓﺮﺳﺎﯾــﺸﻲ ﺑــﻪ ﮐــﺎر ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪ‪ ،‬و اﯾــﻦ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺗﺠﺎرب ﻧﻈﺎﻣﻲ دﯾﮕﺮ ﻣﺎ‪ ،‬آﻣﻮزش در ﺣﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﺟـﺬب ﻧﯿـﺮو در ﺟﺮﯾـﺎن ﻧﺒـﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ ﮐﺎدرﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ و ارﺗﻘﺎي آنﻫﺎ و ﮐﺎدر ﺳـﺎزي در ﺣـﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﭘـﻲ در ﭘـﻲ و‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪.٦٧‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٦١‬‬

‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﮑﻮﯾﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رزﻣـﻲ در ﺟﺮﯾـﺎن ﻧﺒـﺮد و ﻣـﺸﺨﺺ ﺷـﺪن ﺿـﺮورتﻫـﺎي آن و ﺑـﻪﮐـﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺠﺎرب ﮐﺴﺐ ﺷﺪه در ﺣﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت و در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﯾﮑـﻲ دﯾﮕـﺮ از ﺗﺠـﺎرب‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺠﺎرب دﻗﯿﻖ و ﻇﺮﯾﻒ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﭘﯿـﺮوزيﻫـﺎي ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﺑﻌﺪي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎ را ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺪوارﯾﻢ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼﻣﻲ در ﺳﭙﺎه و ارﺗﺶ و ﺑـﺴﯿﺞ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ و‬
‫ﻣﺮدﻣــﻲ‪ ،‬ﺗﺠــﺎرب ﺣﺎﺻــﻞ از ﺟﻨــﮓ را ﺧــﺼﻮﺻﺎً در ﻣــﺴﺎﯾﻞ ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻤــﻊآوري و ﺗــﺪوﯾﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان اﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻘﺪر را در واﺣﺪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ و ّ‬
‫ﺗـﺸﮑﻞﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٤‬ﺗﺠﺎرب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫ﻣﻬــﻢﺗــﺮﯾﻦ ﺗﺠــﺎرب ﻓﺮﻫﻨﮕــﻲ در دوران دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬ﻣﻬــﺎر ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪداري و‬

‫رﻓﺎهﻃﻠﺒﻲ و ﺗﺮوﯾﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ زﻫﺪ و ﺳﺎدهزﯾﺴﺘﻲ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم‪ ،‬زﻫﺪ و ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﺳﺎدهزﯾـﺴﺘﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﻣﺮاﻗﺐ ﻧﻔﻮذ ﺗﻔﮑﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در ﺑﺪﻧﻪي ﻧﻈﺎم و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﺗﻌﺒﯿـﺮي زﯾﺒـﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬آﻧﺎن ﮐﻪ رﻓﺎهﻃﻠﺒﻲ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزه را ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬آب در ﻫﺎون ﻣﻲﮐﻮﺑﻨـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫اﻟﻔﺒﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﯿﮕﺎﻧﻪاﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد آﻣﺎج دﻧﯿﺎﺧﻮاﻫﻲ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداران و ﻣـﺪﯾﺮان رﻓـﺎهﻃﻠـﺐ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و اﮐﻨـﻮن‬
‫اﺛﺮي از آن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٥‬ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺣﺪت ﻣﻠﻲ‬

‫از ﺑﺮﮐﺎت ﻣﻬﻢ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺣﺪت ﻣﻠﻲ ﺑـﯿﻦ آﺣـﺎد ﻣﻠـﺖ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﮔـﺮوهﻫـﺎ و‬
‫اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮريﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺰﺑﻲ و ﺻـﻨﻔﻲ ﺧـﻮد را در ﺧـﺪﻣﺖ‬

‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪي ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،٢١‬ص ‪.٩٤‬‬

‫‪٢٦٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻈﺎم و اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮر ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﻣـﺎ ﻣـﺼﻮﻧﯿﺖ ﻻزم را ﺑﺒﺨـﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮐـﺎت و اﺛـﺮات‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﺎﯾﻪي رﻫﺒﺮي ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪي اﻣﺎم)ره(‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان ارزاﻧﻲ داﺷـﺖ و درﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل ﺟﻨـﮓ ﺣـﻖ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﻪاي ﺑﻮدﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﺴﯿﺮ اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻤﺎﻧﺪ و اﻟﺤﻖ ﺧـﻮن‬
‫ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺪاي ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺪاوم و اﺳﺘﻤﺮار ﺣﺮﮐﺖ اﺻﯿﻞ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﻮد؛‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣﺎم)ره( در ﺧﺼﻮص ﺟﻨﮓ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮ روز ﻣـﺎ در ﺟﻨـﮓ ﺑﺮﮐﺘـﻲ داﺷـﺘﻪاﯾـﻢ‬
‫ﮐﻪ در ﻫﻤﻪي ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ از آن ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ اﻧﻘﻼﺑﻤﺎن را در ﺟﻨﮓ ﺻﺎدر ﻧﻤﻮدهاﯾـﻢ؛ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ و ﺳـﺘﻢ ﻣﺘﺠـﺎوزان را در ﺟﻨـﮓ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﻤـﻮدهاﯾـﻢ؛ ﻣـﺎ در ﺟﻨـﮓ ﭘـﺮده از‬
‫ﭼﻬﺮهي ﺗﺰوﯾﺮ ﺟﻬﺎن ﺧﻮاران ﮐﻨﺎر زدﯾﻢ؛ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و دﺷـﻤﻨﺎﻧﻤﺎن را ﺷـﻨﺎﺧﺘﯿﻢ؛‬
‫ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ اﺑﻬﺖ دو اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺷﺮق و ﻏﺮب را ﺷﮑﺴﺘﯿﻢ؛ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ رﯾﺸﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼب‬
‫ﭘﺮﺑﺎر اﺳﻼﻣﻲﻣﺎن را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﯾﻢ؛ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ ﺣﺲ ﺑﺮادري و وﻃـﻦ دوﺳـﺘﻲ را در ﻧﻬـﺎد‬
‫ﯾﮑﺎﯾﻚ ﻣﺮدﻣﻤﺎن ﺑﺎرور ﮐﺮدﯾﻢ؛ ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻧـﺸﺎن‬
‫دادﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺪرتﻫﺎ و اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺳﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮد؛ و از ﻫﻤﻪي‬
‫‪1‬‬
‫اﯾﻦﻫﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻤﺮار روح اﺳﻼم اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬در ﭘﺮﺗﻮ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ‪«.‬‬

‫‪ .١٦‬رﺳﻮاﯾﻲ ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺧﻄﺮﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪي‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬اﻓﺘﺎدن اﻧﻘﻼب‬
‫ﺑﻪ دام ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣﺎم)ره( ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨـﺪ‪» :‬ﻣـﻦ اﻣـﺮوز ﺑﻌـﺪ از ده ﺳـﺎل از ﭘﯿـﺮوزي‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻋﺘﺮاف ﻣـﻲﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺑﻌـﻀﻲ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت اول اﻧﻘـﻼب‪ ،‬در‬
‫ﺳﭙﺮدن ﭘﺴﺖﻫﺎ و اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪهي ﺧﺎﻟﺺ و واﻗﻌﻲ ﺑـﻪ اﺳـﻼم ﻧـﺎب‬
‫ﻣﺤﻤﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻠﺨﻲ آﺛﺎر آن ﺑﻪ راﺣﺘـﻲ از ﻣﯿـﺎن ﻧﻤـﻲرود‪ ...‬و‬
‫اﻻن ﻫﻢ ﺳﺨﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻢﺗـﺮ از اﻧﺤـﺮاف اﻧﻘـﻼب از ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﺻـﻮﻟﺶ و‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺮﯾﮑﺎي ﺟﻬـﺎنﺧـﻮار‪ ،‬ﻗﻨﺎﻋـﺖ ﻧﻤـﻲﮐﻨﻨـﺪ‪ ...‬و ﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﭼـﻮب اﻋﺘﻤﺎدﻫـﺎي‬
‫ﻓﺮاوان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎ و ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮرﯾﻢ‪«.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪي ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،٢١‬ص ‪.٩٤‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٦٣‬‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺖﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﺳﭙﺮدن ﻧﻘﺶ اﺻـﻠﻲ ﻧﻈـﺎم‬
‫در ﺗــﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿــﺮيﻫــﺎ ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي اﻧﻘﻼﺑــﻲ اﺳــﺖ و اﯾــﻦ ﺟﻨــﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠــﻲ اﺳــﺖ ﮐــﻪ‬
‫ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎ و ﻣﺮﻓﻬﺎن ﺑـﻲدرد را رﺳـﻮا ﻣـﻲﺳـﺎزد؛ ﻫﻤـﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ در ﺻـﺪر اﺳـﻼم ﻧﯿـﺰ رﺳـﻮا‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺳﻮرهاي ﻧﺎزل ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫اﯾﻤﺎن آورﯾﺪ و درﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﻬﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻣﺮﻓﻬـﺎن از ﺗـﻮ اﺟـﺎزه ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻲﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﮕﺎن ﺑﻤـﺎﻧﯿﻢ‪ .‬راﺿـﻲ ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭘﯿـﺮان واﻣﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﻗﻠﺐﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﻬﺮ زده ﺷﺪه ﺗﺎ )ﺣﻘﺎﯾﻖ را( درك ﻧﮑﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫از دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻼ ﺷﺪن ﭼﻬﺮهي واﻗﻌﻲ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﮐﻨـﺎر‬
‫ﮐﺸﯿﺪن ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﭼﭗﮔﺮا از ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺎ دﻻﯾﻞ و ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت‬
‫ﺑﻲاﺳﺎس‪ ،‬ﻣﺮدم ﭘﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﻨﺤﺮف اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺮدﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶ از اﯾـﻦ و در‬
‫ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬ﭼﻬﺮهي ﭘﻠﯿﺪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ دار و دﺳﺘﻪي »ﻋﺒﺪﷲ اﺑﻦ اﺑـﻲ« و ﯾﻬﻮدﯾـﺎن‬
‫»ﺑﻨﻲ ﻗﺮﯾﻈﻪ« ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬آنﭼﻪ در روز ﺗﻼﻗﻲ دو ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اذن ﺧـﺪا ﺑـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻨﺪ و آﻧﺎن را ﮐﻪ ﻧﻔﺎق ورزﯾﺪﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ آنﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ و‬
‫در راه ﺧــﺪا ﺑﺠﻨﮕﯿــﺪ و ﯾــﺎ دﻓــﺎع ﮐﻨﯿــﺪ؛ ﮔﻔﺘﻨــﺪ‪ :‬اﮔــﺮ ﺟﻨــﮓ ﻣــﻲداﻧــﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬از ﺷــﻤﺎ ﭘﯿــﺮوي‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬آﻧﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ ﮐﻔﺮ از اﯾﻤﺎن ﻧﺰدﯾﻚﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ دﻫـﺎنﻫﺎﯾـﺸﺎن ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﻲ ﻣـﻲﮔﻮﯾﻨـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻪ در ﻗﻠﺐﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪا ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﮐﺘﻤﺎن ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﮔﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪ .١٧‬آزﻣﻮن روﺷﻨﻔﮑﺮي‬

‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪي اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ ﺳـﺨﺖ را ﺑـﺮاي ﺟﺮﯾـﺎن روﺷـﻨﻔﮑﺮي اﯾـﺮان ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫آﯾﻨــﺪﮔﺎن ﺑــﺎ ﻣــﺮور ﺑــﺮ ﮐﺎرﻧﺎﻣــﻪي ﺑﺮﺧــﻮرد ﺟﺮﯾــﺎن روﺷــﻨﻔﮑﺮي ﺑــﺎ دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬ﺑﯿﻤــﺎري‬
‫روﺷﻨﻔﮑﺮي در اﯾﺮان را درﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ دام آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺎ‪ ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮي ﮐﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ در ﺳﻨﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮي ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﻧﻈـﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺎﻃـﺐ ﻣـﺎ آﯾﻨـﺪﮔﺎن ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح روﺷـﻨﻔﮑﺮاﻧﻲ ﮐـﻪ ﺟـﺮأت و‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت‪ ،‬ﮐﻨﮕﺮهي ﺳﺮداران ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ص ‪.٥٧‬‬
‫‪٢٦٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ارادهي ﻧﻘــﺪ دﯾــﺪﮔﺎهﻫــﺎي ﺧــﻮﯾﺶ را داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬روﺷــﻨﻔﮑﺮي در اﯾــﺮان ﻫﺮﮔــﺰ اﺻــﯿﻞ و‬
‫رﯾﺸﻪدار ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮي در اﯾﺮان ﻫﻤﺰاد ﻏﺮﺑﺰدﮔﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺴﺘﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﻔﮑﺮ ﻏﺮب ﺗﻮﻟﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮي در اﯾﺮان ﺑﯿﺶ از آنﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﺻـﯿﻞ و‬
‫رﯾﺸﻪدار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﻠﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮ؛ ﺗﻘﻠﯿﺪﮐﻮرﮐﻮراﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﺮدمﮔﺮﯾـﺰي و‬
‫ﺳﻨﺖﺳﺘﯿﺰي را وﯾﮋﮔﻲ ذاﺗﻲ روﺷﻨﻔﮑﺮي ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬دردﻫﺎ‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪﻫـﺎ و آرزوﻫـﺎي روﺷـﻨﻔﮑﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ از ﺟﻨﺲ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻏﺮﺑﻲ از واﻗﻌﯿـﺎت ﺑـﻪ دور ﺑـﻮده و ﺑـﺎ ﺗﻮﻫﻤـﺎت ﺧـﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﺄﻧﻮس ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﯿﺎن ﺗﻮدهي ﻣﺮدم راه ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد و ﺗـﻮدهي ﻣـﺮدم ﻧﯿـﺰ ﻫﺮﮔـﺰ از‬
‫روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﭘﯿﺮوي ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ در اﻧﻘﻼب ﻇﻬﻮر ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻏﺒﺎر ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻚ و ﺗﺮدﯾﺪ را در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺮ ﻃﺮف ﻧﻤﻮد‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮ اﮔﺮ در‬
‫اﻧﻘﻼب ﺣﺮف ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﻲ و ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧـﻮﯾﺶ ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬در ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﻪاي ﺧﺰﯾﺪ و ﻣﺮدمﺳﺘﯿﺰي ﺧﻮﯾﺶ را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻨــﮓ‪ ،‬ﺗﺠﻠﯿﮕــﺎه ارزشﻫــﺎي اﻧﻘــﻼب ﺑــﻮد و از ﻫﻤــﯿﻦ رو ﺑــﻪ ﺧــﻮﺑﻲ ﺛﺎﺑــﺖ ﻧﻤــﻮد ﮐــﻪ‬
‫دردﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮ در اﻧﻘﻼب‪ ،‬دردﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﺑﻮد و راه روﺷﻨﻔﮑﺮ از راه ﻣـﺮدم از ﻫﻤـﺎن‬
‫اﺑﺘﺪا ﺟﺪا ﺑﻮد‪ .‬اي ﮐﺎش دﻏﺪﻏﻪي روﺷﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬درد ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻔﺘـﯿﻢ‬
‫در ﺷﻨﺎﺧﺖ درد ﻣﺮدم دﭼﺎر ﺑﯿﺮاﻫﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﯿﻤﺎر روش ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺮ دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ دﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺖﻫﺎ و اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺮدم ﺑﻨﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮ در ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﯿـﺰ ﻣـﺮدم را ﻫﻤﺮاﻫـﻲ و ﯾـﺎري ﻧﮑـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﮔـﺎه زﺑـﺎن ﺑـﻪ ﻣﻼﻣـﺖ و‬
‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﻲﮔﺸﻮد؛ ﺣﺘﻲ آﻧﺎن ﮐﻪ داﯾﻢ ﺧﻮد را دردﻣﻨﺪ وﻃـﻦ و اﯾـﺮان ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدادﻧـﺪ‪،‬‬
‫در آزﻣﻮن ﺗﺎرﯾﺨﻲ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﺮدود ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﺻﻞ‪ ،‬آن ﭼﻪ در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ ﻫـﺪف‬
‫ﻫﺠﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﻦ و اﻧﻘﻼب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از آن ﺑﻮد و ﻣﻠﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﻓـﺎع‬
‫از ﻣﯿﻬﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﮔﺎه از ﻗﺼﺪ و ﻧﯿﺖ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻓﺎع از اﻋﺘﻘـﺎد و دﯾـﻦ ﺧـﻮﯾﺶ ﺑـﻪﭘـﺎ ﺧﺎﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد؛ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﺎ آن ﻣﯿﺎﻧﻪي ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎري ﺟﺮﯾﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮي در اﯾﺮان ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻏﺮﺑﺰدﮔـﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از ﺧﻮدﺑـﺎﺧﺘﮕﻲ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺴﺎرت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓﻫﺎي دوﯾﺴﺖ ﺳـﺎﻟﻪي اﺧﯿـﺮ‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و ﭘﯿـﺮوزي اﻓﺘﺨـﺎرآﻣﯿﺰ ﻣﻠـﺖ اﯾـﺮان در دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺴﺎرت آن ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ را ﺟﺒـﺮان ﮐﻨـﺪ و ﺧﻮدﺑـﺎﺧﺘﮕﻲ را ﺑـﻪ ﺧﻮدﺑـﺎوري‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٦٥‬‬

‫‪1‬‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و روﺷﻨﻔﮑﺮ رﻣﯿﺪه از ﻣﺮدم را ﺑﻪ آﻏﻮش ﻣﻠﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٨‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﺎﻟﻲ ﮐﺸﻮر‬

‫ﺗﺤﻮل در ﺣﻮزهي ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﻲ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎور را در ﻣﺮاﮐﺰ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ و ﻋﻠﻤـﻲ ـ ﭘﮋوﻫـﺸﻲ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺗﮑﺎي ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ در اﻣﺮ‬
‫ﻓﻨﺎوريﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ و درك ﻓﺮاﯾﻨـﺪ رﺷـﺪ ﻓﻨـﺎوري ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺘﺨﺼـﺼﺎن و ﻧﺨﺒﮕـﺎن داﺧﻠـﻲ‪،‬‬
‫اﺳــﺘﻘﻼل ﻋﻠﻤــﻲ در داﻧــﺸﮕﺎهﻫــﺎ را رﻗــﻢ زد‪ ،‬و ﻫﻤﮕــﺎن ﻣــﻲداﻧﻨــﺪ ﮐــﻪ اﯾــﻦ اﺳــﺘﻘﻼل ﻣﺮﻫــﻮن‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮدﺑﺎوري ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻧﺪﯾﺸﻪي رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺗﺠﻠﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از اﻧﺼﺎف ﺑﻪ دور اﺳﺖ اﮔـﺮ دﺳـﺘﯿﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﺑﻨﯿـﺎدي و داﻧـﺶ ﻫـﺴﺘﻪاي ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان اﯾﺮاﻧﻲ را ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺧﻮدﺑـﺎوري و ﺧﻼﻗﯿـﺖ دوران دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس ﻧﺪاﻧﯿﻢ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ رﻫﺒﺮ ﻣﻌﻈﻢ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺷـﺎره‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٩‬آزﻣﻮن ﮐﺎرآﻣﺪي ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻫﻨﻮز ﻣﺪت زﯾﺎدي از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب ﺳﭙﺮي ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻧﻈﺎم دﯾﻨﻲ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﭘﺸﺖﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﯾﺪهاي ﻓﺮاﮔﯿﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را در اﺑﻌـﺎد وﺳـﯿﻊ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﻧﻤـﻮد و زﻣﯿﻨـﻪي آزﻣـﻮﻧﻲ ﺳـﺨﺖ را ﺑـﺮاي‬
‫ﮐﺎرآﻣﺪي ﻧﻈﺎم ﻧﻮﭘﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﮐـﺸﺎﻧﺪن ﻧﻈـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ از آﻏــﺎز ﭘﯿــﺮوزي اﻧﻘــﻼب‪ ،‬ﻫﻤــﻮاره ﻫــﺪف ﻗــﺪرتﻫــﺎي اﺳــﺘﮑﺒﺎري ﺑــﻮد؛ ﭼــﺮا ﮐــﻪ‬
‫اﻧﻘﻼب در اﯾﺮان و ﮔﺴﺘﺮش آن در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ اﻓﮑﻨـﺪه ﺑـﻮد و آﻧـﺎن در‬
‫ﭘﯿﮕﯿﺮي اﯾﻦ ﻫﺪف ﺷﻮم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺨﺮب ﺟﻨﮓ اﻣﯿﺪ زﯾﺎدي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ در ﺣـﺎﻟﻲ آﻏـﺎز‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺰاعﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﮑﻨﻲ ﮔﺮوﻫﻚﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮور‬
‫و ﺧﺮاﺑﮑــﺎري‪ ،‬ﮐﻤﺒــﻮد ﻧﯿــﺮوي اﻧﻘﻼﺑــﻲ و ﻣﺘﺨــﺼﺺ‪ ،‬و ﺗﺤﺮﯾــﻚ ﻗﻮﻣﯿــﺖﻫــﺎ‪ ،‬ﻧﻈــﺎم را رﻧــﺞ‬
‫ﻣﻲداد و اﻧﻘﻼب را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﺑﺮار‪.١٣٧٩/٧/٣ ،‬‬

‫‪٢٦٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺣﻮادث و روﯾﺪادﻫﺎي آن زﻣـﺎن‪ ،‬در ﻣـﻲﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﮐـﻪ در‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب ﻧﻘﺶ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﺳـﻬﻢ را در ﺣﻔـﻆ اﻧﻘـﻼب و‬
‫ﻧﺠﺎت آن در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزي داﺷﺘﻨﺪ‪» :‬اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺮدم‪ ،‬اﻣﺎم)ره(«‪ .‬اﯾﻤﺎن ﻣـﺮدم‪،‬‬
‫ﺑــﺎر دﯾﮕــﺮ ﺑــﻪ ﻣﻨﺰﻟــﻪي»ﺳــﯿﻤﺎن اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ« ﻓﺮاﺗــﺮ از روﺣﯿــﻪﻫــﺎي ﺗﻔﺮﻗــﻪاﻧﮕﯿــﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳــﺘﻪ از‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫـﺎي زﺑـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧـﮋادي و ﻣـﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﻮﻧـﺪ داد و از آﻧـﺎن ﺟﻤﻌﯿﺘـﻲ‬
‫واﺣﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ اﯾﺮان را ﻧﺠﺎت داد‪ ،‬ﻧﻪ »اﯾﺮان« و ﻧـﻪ »زﺑـﺎن«‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ »اﺳـﻼم« ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ در ﻃﻮل دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد وﺻﯿﺖﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻬﺪا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎدي ﺗﺎرﯾﺨﻲ و ارزﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺟﺎي ﺷﻚ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭘﺮﻗﻮت ﻣﺮدم در ﻫﻤﻪي ﻋﺮﺻﻪﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾـﺖ از اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖ‬
‫دارد ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺮاي دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘــﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﺑــﻲدرﯾــﻎ ﻣــﺮدم از ﻣــﺴﺆوﻻن‪ ،‬از آن ﺟﻬــﺖ ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﻣــﺴﺆوﻻن از ﻣــﺘﻦ ﻣــﺮدم‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺧﺪﻣﺖﮔﺰار آﻧﺎن داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻬـﺪ و ﺻـﺪاﻗﺖ ﺧـﻮﯾﺶ را ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻮﺟﺒـﺎت اﻋﺘﻤـﺎد ﻣـﺮدم را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪون ﻫﻤﮑـﺎري ﻣـﺮدم ﺑـﺎ ﻣـﺴﺆوﻻن‪،‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ اﻗﺘـﺼﺎدي‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ و‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻢﻫـﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﺒـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﺴﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻮﺀ اﺳـﺘﻔﺎده از وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دوران ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺛﺮوتﻫﺎي ﻫﻨﮕﻔﺖ و ﻧﺎﻣﺸﺮوﻋﻲ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮدهي ﻣﺮدم ﺑﺎ‬
‫درك وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺨﺖ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪي ﮐﺎﻫﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻣﺼﺮف و ﮔـﺮاﯾﺶ ﺑـﻪ ﻗﻨﺎﻋـﺖ‬
‫و ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﻲ‪ ،‬در رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺆوﻻن ﻫﻤﮑﺎري ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻮﻻً ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺪون اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از ﻧﯿﺮوﻫﺎي داوﻃﻠﺐ ﻣﺮدﻣﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﻨﮓ را اداره ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﺎن ﻣـﺎهﻫـﺎي اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪي روشﻫﺎي ﻣﺘﺪاول وﮐﻼﺳﯿﻚ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﯿﺪ و اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫از ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻞ ﻋﻈﯿﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ وارد ﺻﺤﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻧـﻮ‪،‬‬
‫اﺑﺘﮑﺎرات و ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎي آنﻫﺎ در ﻋﺮﺻﻪي ﻧﺒﺮد اﺟﺎزهي اﺟﺮا ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻣــﻮرد ﻧﻘــﺶ رﻫﺒــﺮي در روﻧــﺪ ﺗﺤــﻮﻻت و ادارهي ﺟﻨــﮓ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ ﺗﻮﺟــﻪ داﺷــﺖ ﮐــﻪ‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ از ﯾﻚ ﺳﻮ وﯾﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد و‬
‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺷﺨـﺼﯿﺖ ﺣﻘـﻮﻗﻲ وﻟـﻲ ﻓﻘﯿـﻪ و ﻧﻘـﺶ ﻣـﺆﺛﺮ آن در رﻓـﻊ ﻣـﺸﮑﻼت در ﻧﻈـﺮ‬
‫ّ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻬﺖ ﺷﺨﺼﯿﺘﻲ‪ ،‬ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم)ره( داراي وﯾﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﻣﻨﺤـﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد و‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٦٧‬‬

‫ﺑﻲﻧﻈﯿﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪا از ﺟﻨﺒﻪي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺑﻲﺑﺎﮐﻲ‪ ،‬ﺗﻮان ﺑﺎﻻ در اﯾﺠـﺎد وﺣـﺪت و‬
‫ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺳﺎﻻري دﯾﻨﻲ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي‪ ،‬اﯾﻦ اﻟﮕﻮي ﻧـﻮﯾﻦ را در اداره ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲﺗﺮدﯾﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻧﺤـﻮهي اداره و رﻓـﻊ ﻣﻌـﻀﻼت ﺟﺎﻣﻌـﻪ در آن‬
‫‪1‬‬
‫دوران‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ ﻣﺪﯾﺮان و ﮐﺎرﮔﺰاران ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٠‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺣﻮزهي ﻫﻨﺮ و ادﺑﯿﺎت‬

‫آﻣﻮزهﻫﺎي ﺣﻤﺎﺳﻲ ﺑﻪ وﯾﮋه اﺧﻼق و ﺳـﯿﺮهي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗـﺄﺛﯿﺮي ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ در ﺣـﻮزهي‬

‫ﻫﻨﺮ و ادﺑﯿﺎت ﮐﺸﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ادﺑﯿـﺎت ﺣﻤﺎﺳـﻲ ـ ﻋﺮﻓـﺎﻧﻲ‬
‫در اﯾﻦ دوره ﺗﻮﻟـﺪي دوﺑـﺎره ﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ ﻓـﻀﺎي ذﻫﻨـﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان و ﻓﯿﻠﻤﻨﺎﻣـﻪﻧﻮﯾـﺴﺎن را‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ و ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در آورد‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﻫﻨـﺮ ﮐﻼﺳـﯿﻚ و آﮐﺎدﻣﯿـﻚ در ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ادﺑﯿﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺴﯿﺎرﮐﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻲ ﮐﻪ ﻓـﺎرغ از ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎي‬
‫ﮐﻼﺳﯿﻚ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺳـﻮژهﻫـﺎي ادﺑـﻲ و ﻫﻨـﺮي دﺳـﺖ زدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ درﺧـﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ادﺑﯿـﺎت‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪاي از ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﻫﻨـﺮ ﺟﻨـﮓ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﻌﺮ‪ ،‬داﺳـﺘﺎنﮐﻮﺗـﺎه‪ ،‬رﻣـﺎن‪ ،‬ﺧـﺎﻃﺮه و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺨـﺶﻫـﺎﯾﻲ از ادﺑﯿـﺎت ﺟﻨـﮓ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﻮع ادﺑﯿـﺎت از ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﯾـﺎ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪهاي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن را ادﺑﯿﺎت ﺟﺒﻬﻪ و ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ادﺑﯿـﺎت ﺣﻤﺎﺳـﻲ ﺻـﺮف ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﺮوﻫﻲ دﯾﮕﺮ ﻫﻮﯾﺖ وﺟﻮدي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪاي را در ﻋﺮﺻﻪي ادﺑﯿـﺎت‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﯾﻲ از ﮐﻨﺎر آن ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ادﺑﯿﺎت ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪي وﺟﻮد ﻧﻬـﺎد و ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از ﻓـﻀﺎي ﻣﻌﻨـﻮي و‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻲ وﯾﮋهي ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ در آن‪ ،‬ﺑﺨـﺸﻲ از اﻓﮑـﺎر‪،‬‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات‪ ،‬رواﺑﻂ و ﻋﺎداﺗﻲ ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺠﻠﻲ ﭘﯿﺪا ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ادﺑﯿـﺎت در‬
‫ﻋﺮﺻﻪي ﮔﻔﺘﺎر )زﺑﺎن(‪» ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎر« )ﻗﻠﻢ( و رﻓﺘﺎر ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻧـﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪهي ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ رﻓﺘﺎر و ﻣﺤﺘﻮﯾـﺎت ذﻫﻨـﻲ‪ ،‬روﺣﯿـﻪ و اﻓـﻖ ﻓﮑـﺮي‪ ،‬و ذوق و ﺳـﻠﯿﻘﻪي‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪي اﺑﺮار‪.١٣٧٩/٧/٣ ،‬‬

‫‪٢٦٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ادﺑﯿﺎت ﺟﻨﮓ؛ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﮔﻮﻧﻪاي در ﺟﻨﮓ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﯾﺸﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا در دورهي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫و ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪﮔﺎن آﺛﺎر ادﺑﻲ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﺛﺎر روي آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻣﺤـﯿﻂ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن آﻧـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان آن را‬
‫درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﺗﺤﻮﻻت و ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاريﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎً زﻣﯿﻨﻪي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎه ﻧﻮﯾﻦ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ و ذوق و اﺳﺘﻌﺪاد ادﺑﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎي رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬اوﻟﯿﻦ و ﻣﻬﻢﺗـﺮﯾﻦ آﺛـﺎر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ادﺑﯿـﺎت ﻣﻘﺎوﻣـﺖ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺴﯿﺎري در ﻣـﻮرد ﺟﺒﻬـﻪي ﺟﻨـﮓ و رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﻣـﺴﺎﯾﻞ ﻣﺘﻌـﺪد‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻌﺮ ﺳـﺮودﻧﺪ و داﺳـﺘﺎن ﻧﻮﯾـﺴﺎن ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎي واﻗﻌـﻲ و ﭘـﯿﺶ‬
‫ﻓﺮضﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻠﻖ آﺛﺎر ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﻨﻤﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪهي ادﺑﯿﺎت ﺟﻨﮓ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﯿﻨﻤﺎ و ﻫﻨـﺮ‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺷﻬﺮت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺳﯿﻨﻤﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﻣﻮﺳﯿﻘﻲ دوران ﺟﻨﮓ‪ ،‬از ارزشﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺪاﻓﻊ آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬دﻓﺎع و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺷـﺪ؛ ارزشﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ درون ﻣﺎﯾـﻪي ﺟﻨـﮓ را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻋﺎدي ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻓﺮاد رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﻣﺸﺨﺺ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‬
‫و ﻣﺮدم ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺣﺎل دوﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮاري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ‬
‫درك ﻧﻤﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬
‫و ﻣﺤﯿﻂ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در دورهي ﺗﺤﻮﻻت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻘـﻼب و ﺟﻨـﮓ‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎن ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﮑﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣـﺴﺎﯾﻞ و روﯾـﺪادﻫﺎي وﯾـﮋه ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺳـﯿﻨﻤﺎﮔﺮان و‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان در دوران ﺟﻨﮓ اﺣﺴﺎس وﻇﯿﻔﻪ و ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻼش ﻣـﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ و آﺛﺎر آن را ﺑﺮاي ﻣﺮدم و ﻧﺴﻞ آﯾﻨﺪه ﻧﺸﺎن داده و ﺑﺎﻗﻲ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﭼﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن در اﯾـﻦ ﻧﻮﺷـﺘﺎر آﻣـﺪه‪ ،‬ﻣـﺸﺨﺺ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان را از ﯾﻚ دورهي ﺣﺴﺎس ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻣﺤـﺮوم ﮐـﺮد و ﺿـﺮﺑﻪﻫـﺎي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر وارد ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺑـﺴﯿﺎري را از ﺗـﻼش‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي ﺑﺰرﮔـﻲ در ﻋﺮﺻـﻪﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و‬
‫ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورد ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫـﺎي ﻋـﺎدي‪ ،‬ﺑـﻲﺗﺮدﯾـﺪ اﯾـﻦ ﻋﺮﺻـﻪﻫـﺎ ﻧـﺎﭘﯿﻤﻮده ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٦٩‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﻲ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﺷﻤﻨﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺧﻮﺑﻲ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن از ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﺷﺮوع ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺑﮑﺮ و ﺳﻮژهﻫـﺎي دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده‬
‫ﺑــﺮاي ﺛﺒــﺖ و ﺿــﺒﻂ ﺧﺎﻟﻘــﺎن آﺛــﺎر ﻫﻨــﺮي وﺟــﻮد داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪ .‬ﺟﻨــﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠــﻲ ﺑــﻪ ﻟﺤــﺎظ‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮش ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﮓﻫـﺎ و وﯾﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﻣﻨﺤـﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮدي ﮐـﻪ داﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ از اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮآورد دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي ﻫﻨـﺮي در ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﮔـﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻌﻤـﯿﻢ و ﮔـﺴﺘﺮش‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي دﻗﯿﻖ و ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺑـﯿﺶﺗـﺮي در اﯾـﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺳــﺎلﻫــﺎي ﺟﻨــﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠــﻲ )‪١٣٦٠‬ـ ـ ‪ (١٣٦٧‬ﻧﺰدﯾــﻚ ﺑــﻪ ‪ ٥٠‬ﻓــﯿﻠﻢ ﺳــﯿﻨﻤﺎﯾﻲ ﺑﻠﻨــﺪ ﺑــﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺟﻨﮕﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺪي اﯾـﻦ ﻓـﯿﻠﻢﻫـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻓـﯿﻠﻢﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﯾـﺎ‬
‫ﺑــﯿﺶﺗــﺮ ﺻــﺤﻨﻪﻫــﺎي آنﻫــﺎ در ﺟﺒﻬــﻪ ﻣــﻲﮔــﺬرد‪ ،‬ﻓــﯿﻠﻢﻫــﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐــﺎﺗﻲ ـ ﺟﻨﮕــﻲ‪ ،‬ﻓــﯿﻠﻢﻫــﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ـ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻢﻫﺎي ﮐﻤﺪي ـ ﺟﻨﮕﻲ و ﻓﯿﻠﻢﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي آنﻫـﺎ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﻓـﯿﻠﻢﻫـﺎي ﺑـﺴﯿﺎري ﺑـﺎ ﻣـﻀﺎﻣﯿﻦ ﺟﻨﮕـﻲ‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٠ ،١٣٦٨‬ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺎ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺟﻨﮕﻲ و ﯾﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮعﻫـﺎي‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢١‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺷﮑﻲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷﺮاﯾﻄﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻤﺎل ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﻪ و ﺳﻠﻄﻪﮔﺮي ﺑﺮ آنﻫﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ ﺳـﻌﻲ دارﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺮوﯾﺞ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣـﺎدي و ﺣﯿـﻮاﻧﻲ در ﺟﻮاﻣـﻊ واﺑـﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣـﺮدم را ﺗﺨـﺪﯾﺮ ﮐـﺮده‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻧﺤـﻮ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺧﻮد را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو ﺟﺎﻣﻌﻪي اﺳﻼﻣﻲ ﮐـﻪ ﻧﻤـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺴﻲ ﻇﻠﻢ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ زﯾﺮ ﺑﺎر ﻇﻠﻢ ﮐـﺴﻲ ﺑـﺮود‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺪ ﻗـﺪرت ﮐـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع از ﺧـﻮد‬
‫واﻋﺪوا ﻟﻬﻢ ﻣﺎ اﺳـﺘﻄﻌﺘﻢ ﻣـﻦ ﻗـﻮه و ﻣـﻦ رﺑـﺎط‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ّ » :‬‬
‫ﻋﺪوﮐﻢ«‬
‫ﻋﺪو ﷲ و ّ‬ ‫اﻟﺨﯿﻞ ﺗﺮﻫﺒﻮن ﺑﻪ ّ‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ در واﻗـﻊ ﻓﻠـﺴﻔﻪي وﺟـﻮدي ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﮐﻠـﻲ و زﯾﺒـﺎ ﺑﯿـﺎن‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪي اﻃﻼﻋﺎت‪.١٣٧٧/٧/٤ ،‬‬

‫‪٢٧٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋـﺪو ﷲ« وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﺳـﻼم ﺑﺎﯾـﺪ در‬ ‫ﻋـﺪوﮐﻢ و ّ‬‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲﮐـﻪ » ّ‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗﺪرت و ﮐﻔﺎﯾﺖ آﻣﺎدهي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻧﺒﺮد ﻣﻘﺪس ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻲ اﯾﻦ ﻣـﺴﺄﻟﻪاي ﻣﻬـﻢ را ﻓﺮاﻣـﻮش‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي آﻧﺎن در ﺧﺪﻣﺖ اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ داراي اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪهي درﺳﺖ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣـﺴﺘﻘﻞ و در‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﻮاﺿﻊ اﺳﻼم و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮر ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺗﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻫﯿﭻ ﺳـﻠﻄﻪﺟـﻮي ﻣـﺴﺘﮑﺒﺮي‬
‫ﻧﺴﭙﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬رژﯾﻢ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ ﮔﺮدﯾـﺪ و‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻘﺪس اﺳﻼم ﺟﺎي ﺧﻮد را در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺎز ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﺮدم ﮐـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺳﻼﻣﻲ ﮐﺮدن ﮐﺸﻮر ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارزشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ را‬
‫ﭘﺬﯾﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻌﻨﻮي در ﻫﻤﻪي اﺑﻌﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬در ارﺗﺶ ﻧﯿـﺰ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺟﺪﯾﺪي ﭼﻬﺮه ﻧﺸﺎن داد و آن ﻋﻨﺼﺮ ﻋﻘﯿﺪه و ﻣﮑﺘﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻢ در داﺧﻞ اﻗﺸﺎر ارﺗﺶ و‬
‫ﻫﻢ در ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺨﻠﺺ و ﺟﻮان ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ دﯾﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﮐﻪ ﻧﻬﺎدي ﺟﻮﺷـﯿﺪه از ﻣـﺘﻦ اﻧﻘـﻼب و ﻧﯿﺎزﻫـﺎ و ﺿـﺮورتﻫـﺎي آن ﺑـﻮد‪ ،‬در اﺑﺘـﺪا‬
‫ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻻزم رزﻣﻲ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ارﺗﺶ ﻫـﻢ ﮐـﻪ داراي ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﮐﻼﺳـﯿﻚ ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻮان ﮐﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاﻣﯿﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺳـﭙﺎه و‬
‫ارﺗــﺶ ﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ در ﺟﺒﻬــﻪ ﻣﺮاﺣــﻞ ﺗﮑــﺎﻣﻠﻲ ﺧــﻮد را ﻃــﻲ ﮐﻨﻨــﺪ‪ ،‬و ﺑــﺪون ﻫــﯿﭻ ﺗﺮدﯾــﺪي‬
‫ﻫﻤﮑــﺎري ﺳــﭙﺎه ﭘﺎﺳــﺪاران اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ و ارﺗــﺶ ﻧﻘــﺶ ﺑــﺴﯿﺎر واﻻﯾــﻲ در ﺗﺤــﺼﯿﻞ‬
‫ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪيﻫﺎي رزﻣﻨﺪﮔﺎن داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﻤﺮدي و اﯾﺜﺎر ﺧﻮن و ﺟﺎن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪي ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ را از ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﻌﺎﻟﻲ و ﺗﺪاﻓﻌﻲ اوﻟﯿﻪ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﺑﺘﮑـﺎر ﻋﻤـﻞ را در‬
‫‪1‬‬
‫دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٢‬ﺧﻠﻖ زﯾﺒﺎﯾﻲﻫﺎ‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮي زﺷﺖ و ﻫﺮاﺳﻨﺎك دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﯿﻤﯿﺎﮔﺮاﻧﻲ در ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس ﭘﯿﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﻲ زﯾﺒﺎ آﻓﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﯿﺮ ﮐﺮﺑﻼ ﮐﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺒﯿـﺪﷲ‬
‫ﺑﻦ زﯾﺎد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ رأﯾﺖ اﻻ ﺟﻤﯿﻼً« از ﻣﺮگ و ﺧﻮن‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﻲ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده و ﻣﯿﺪان ﻣـﺮگ را‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪.١٤٨‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧١‬‬

‫ﺑـــﻪ ﻫﻤـــﺎﯾﺶ دﻋـــﺎ و ﻧﯿـــﺎﯾﺶ ﺑـــﺎ ﭘﺮوردﮔـــﺎر ﺗﺒـــﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮدﻧـــﺪ و اﺳـــﺮار ﻗـــﺮآن و ادﻋﯿـــﻪي‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ)ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم( را ﺑﺮ دلﻫﺎي ﭘﺎك و ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﻫـﺮ دو اردوﮔـﺎه ﮐﻤﻮﻧﯿـﺴﻢ و اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿـﺴﻢ ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم دﻧﯿـﺎ ﺟـﺎ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ »دﯾﻦ‪ ،‬اﻓﯿﻮن ﺗﻮدهﻫﺎ اﺳﺖ« ـ و اﻣﺮوز ﻫﻢ ﮐﺴﺎﻧﻲ آن را ﻧﺸﺨﻮار ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ‬
‫ـ اﻣﺎ از زﯾﺒﺎﯾﻲﻫﺎي ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ آن ﺑﻮدﮐـﻪ ﻗـﺪرت »دﯾـﻦ« را در ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻋـﺰم ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاي دﻓﺎع از وﻃﻦ ﺑﻪ رخ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﮐﺸﯿﺪ و دﻧﯿﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﷲ اﮐﺒـﺮ و ﯾـﺎ زﻫـﺮا)س( و ﯾـﺎ‬
‫ﺣﺴﯿﻦ)ع( ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺠﺰه ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﻢ در آﻏﺎز ﺟﻨـﮓ ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﺮان اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﯾـﻚ روزﻧﺎﻣـﻪي‬
‫ﭼﺎپ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اﯾﺮاﻧـﻲﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻌﺠـﺰه ﻫـﺴﺘﻨﺪ؛ ﻣﮕـﺮ ﻣﻌﺠـﺰهاي ﺳـﺮاغ‬
‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ و آﻧﺎن را از اﯾﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﺠـﺎت دﻫـﺪ‪ «.‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ روزﻧﺎﻣـﻪي دﯾﮕـﺮي در اروﭘـﺎ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﻧﯿﺰ در ﺣﺮﮐﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ آﻧﺎن ﻧﻤﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺳﻮي ﻣﺮز ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﯾﻦ روزﻫﺎ ﻃﻠﺒﮑﺎراﻧﻪ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺪان آﻣـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ارزشﻫـﺎي دوران دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس را ﺑـﻪ ﻣـﻮزه ﺑـﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن آﯾـﻪﻫـﺎي ﯾـﺄس را‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪ دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً »دﯾﻦ« ﻣﻌﺠـﺰه ﮐـﺮد و اﯾﺮاﻧـﻲ ﺳﻠﺤـﺸﻮر را ﭼﻨـﺎن‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺷﺪن ﻗﺪرت دﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﺎﻣـﻞ اﺻـﻠﻲ ﺣﻔـﻆ ﻋـﺰت و اﻗﺘـﺪار ﻣﻠـﻲ‪ ،‬از دﯾﮕـﺮ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﻲﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاﺷﺖ اﯾﻦ زﯾﺒﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺟـﺰ ﺑـﻪ ﻣﻠﯿـﺖ ﻧﯿﻨﺪﯾـﺸﯿﻢ‪ ،‬ﺿـﺮوري‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬رزﻣﻨﺪﮔﺎن و اﯾﺜﺎرﮔﺮان و در رأس آنﻫﺎ ﺷﻬﯿﺪان آن دوران‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ زﯾﺒﺎﯾﻲﻫـﺎي‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮﯾﺶ در ﺣﺎل ﺗﺨﺮﯾﺐ آن ﮔﺬﺷﺘﻪي ﭘﺮ اﻓﺘﺨـﺎر‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ دام ﮐﺴﺎﻧﻲ اﻓﺘﺎدهاﯾﻢ ﮐﻪ دوران ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس را ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم‬
‫اﯾﺮان از ﺑﻲاﻓﺘﺨﺎرﺗﺮﯾﻦ دورهﻫﺎي زﻧـﺪﮔﻲ آنﻫـﺎ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ؛ و ﺑـﺮﺧﻼف وﺻـﯿﺖﻧﺎﻣـﻪي اﻣـﺎم‬
‫راﺣﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺸﮑﺴﻮﺗﺎن ﺷﻬﺎدت و ﺧﻮن‪ ،‬ﻧﻪ در ﭘﯿﭻ و ﺧﻢ زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﮐـﻪ زﯾـﺮ ﭼـﺮخﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ و دﻋﻮاﻫﺎي ﺑﻲاﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﻲ ﺳـﭙﺮده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻲ ﺗﺎرﯾﺨﻲ اﻣﺎم)ره(‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺳﺆاﻟﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮگ ﺑﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮔﻔﺘﯿﺪ؟ ﭼﺮا‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪام ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﺪ؟!‬
‫‪٢٧٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑــﺮ اﯾــﻦ اﺳــﺎس‪ ،‬ﺻــﻮرت ﺟﻨــﮓ ﻫــﺸﺖ ﺳــﺎﻟﻪ و دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس ﻣــﺎ ﺑــﺮ ﺧــﻼف ﻫﻤــﻪي‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎي دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﻪ رﻧـﮓ ﺳـﯿﺎه و وﯾﺮاﻧـﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ رﻧـﮓﻫـﺎي زﯾﺒـﺎي ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬اﻧـﺴﺎن‬
‫دوﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬اﯾﺜﺎر‪ ،‬ﻋﺸﻖ‪ ،‬وﻓﺎ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و در ﯾﻚ ﮐﻼم »رﻧﮓ ﺧﺪا« اﺳـﺖ و ﺣـﺬف‬
‫»رﻧﮓ ﺧﺪا« از زﻧﺪﮔﻲ اﯾﺮاﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﭘﺎﯾﺎن ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪.‬‬
‫ﯾﺎد ﯾﺎران ﭘﺮ از ﺧﺎﻃﺮه ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺒﺎد‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺎن از دل ﻣﺎ و ﺗﻮ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﺒﺎد‬

‫‪ .٢٣‬ﺗﮑﺮار ﻋﺎﺷﻮرا و ﺗﺠﻠﻲ ﺷﻬﺎدت‬

‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﮐﺮﺑﻼ و ﺣﻤﺎﺳﻪي ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﺗﮑﺮار ﻋﺎﺷﻮرا و ﮐﺮﺑﻼي‬
‫ﺣﺴﯿﻨﻲ را در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﺗﮑﺮار‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪي ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺣﻤﺎﺳـﻲ ﻋﺎﺷـﻮرا در رزم و ﺣﻤﺎﺳـﻪي ﺳﻠﺤـﺸﻮران ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد و رﻣـﺰ و راز ﺷـﻬﺎدت ﺑـﺮ ﻗﻠـﻮب ﺟﻮاﻧـﺎن ﻋﺎﺷـﻖ ﮔـﺸﻮده ﮔـﺸﺖ؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺪا و ﺷﻬﯿﺪان ﮐﺮﺑﻼ ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫»ﺷﻬﺎدت« در ﮐﻨﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻈﯿﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﻮي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ‪ ،...‬داراي اﺛـﺮات ارزﺷـﻤﻨﺪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﯿﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺑﺸﺮي ﺑـﺮاي ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﺷـﯿﺎﻃﯿﻦ و ﻗـﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ در »ﺻـﺮاط‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ«‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺿﺪ ارزشﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫـﺎ‪ ،‬ﻇﺎﻟﻤـﺎن و ﺳـﺘﻤﮕﺮان ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎد ﺑﺮﺧﯿـﺰد و اﯾـﻦ‬
‫ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ روﺣﯿﻪي ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻄﻬﺮي ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ وﯾﮋهاي دارد‪ ،‬ﻣﻨﻄـﻖ ﺷـﻬﯿﺪ را ﺑـﺎ ﻣﻨﻄـﻖ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺳﻨﺠﯿﺪ‪ ...‬ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺸﻖ از ﯾﻚ ﻃﺮف‪ ،‬و ﻣﻨﻄﻖ‬
‫اﺻﻼح و ﻣﺼﻠﺢ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ؛ ﯾﻌﻨـﻲ دو ﻣﻨﻄـﻖ را اﮔـﺮ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄـﻖ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﻲ دﻟﺴﻮﺧﺘﻪ ﺑﺮاي اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻮدش‪ ،‬و ﻣﻨﻄﻖ ﻋﺎرﻓﻲ ﻋﺎﺷﻖ ﻟﻘﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧـﻮدش ‪...‬‬
‫آري؛ ﻣﻨﻄﻖ ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎورد دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﺗﺤﻮل روﺣﻲ و ﻣﻌﻨـﻮي در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻣــﻲداﻧــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣــﻖﻃﻠﺒــﻲ‪ ،‬اﯾﺜــﺎر و ﻓــﺪاﮐﺎري‪ ،‬ﻗﻨﺎﻋــﺖ و ﺳــﺎدهزﯾــﺴﺘﻲ‪ ،‬اﻧﻔــﺎق و ﺑــﺎﻻﺧﺮه‬
‫ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ارزشﻫﺎﯾﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮان از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺮاث اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬

‫‪ ١‬ـ ﻗﺪس‪. ١٣٧٩/٧/٧ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧٣‬‬

‫ﯾﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ارزشﻫﺎ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻃﺮات زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و رزﻣﻨﺪﮔﺎن در ﺟﺒﻬﻪ و ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻋﯿﻨﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ اﺧﻼﻗﻲ را‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬وﺻﯿﺖﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺷـﻬﺪا‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾـﺖ از ﻣﻌﻨﻮﯾـﺖ و‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎﻻي ﺷﻬﺪاي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس دارد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮔﺎه ﻣﻌﺮﻓﻲ زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﯿﺮهي ﺷﻬﺪا ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻧـﺎﻗﺺ و ﯾـﻚ ﺑﻌـﺪي ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﯿﺮد و ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻄﺮ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻏﯿـﺮ واﻗﻌـﻲ‪ ،‬ﺗـﻚ ﺑﻌـﺪي و‬
‫دور از دﺳﺘﺮس از ﺷﻬﺪا در ذﻫﻦ آﯾﻨﺪﮔﺎن ﻧﻘﺶ ﮔﯿﺮد‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﮔـﺎه ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺘﺪاران ﻣﯿﺮاث ﺷﻬﺪا‪ ،‬آﯾﻨﻪ داران ﺻﺎدﻗﻲ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺣﻘﯿﻘﻲ ﺷﻬﺪا ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎي ﺷﻬﺪا را در ﺳـﯿﺮهي آنﻫـﺎ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو داﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﻘﺎد و رﻓﺘﺎر ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ﺷﻬﺪا ﻣﺤﻚ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺮهي ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﻣﻼك و ﻣﻌﯿﺎر ﺧـﻮﺑﻲ ﺑـﺮاي ﻧﻘـﺪ وﺿـﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠـﻲ ﺑـﺴﯿﺞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺠﺮهي‬
‫ﻃﯿﺒﻪي ﺑﺴﯿﺞ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﭼﺎر آﻓﺖ ﮔـﺮدد و ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻌﯿـﺎر »ﺗﻔﮑـﺮ ﺑـﺴﯿﺠﻲ« ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫آﻓﺎت ﺑﺴﯿﺞ اﻣﺮوز را زدود‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺮهي ﺷﻬﺪا از آن ﺟﻬـﺖ اﻫﻤﯿـﺖ دارد ﮐـﻪ ﺣـﺎﻣﻼن‬
‫ﺣﻘﯿﻘﻲ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﯿﺠﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺪا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮاث ﻣﻌﻨﻮي و اﺧﻼﻗﻲ دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﯿﺮهي‬
‫ﺷﻬﺪا ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎدران و ﭘﺪراﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺧﻼص و اﻋﺘﻘﺎد و ﻋﺸﻖ ﺑـﻪ اﺳـﻼم‪،‬‬
‫ﭘﺎرهﻫﺎي وﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ را در راه ﺧـﺪا ﻓـﺪا ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﯾﺜـﺎر و ﻓـﺪاﮐﺎري اﻓﺘﺨـﺎر‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ ﺻﺒﺮ و اﯾﻤﺎن ﻋﺠﯿﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ از ﺑﯿﺎن آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎ زﻧـﺪه‬
‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﯾﺎد و ﺧﺎﻃﺮهي ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬روح اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﺧﻮدﺑـﺎوري در‬
‫اﯾﻦ ﻣﻠﺖ زﻧﺪه ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ارزشﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﻧﻮراﻓﺸﺎﻧﻲ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن آﺳـﻤﺎن‬
‫آن ﺣﻤﺎﺳﻪي ﺟﺎوﯾﺪ‪ ،‬راه ﮐﻤﺎل ﻫﻤﻮارﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .٢٤‬ﺳﻨﮕﺮ ﺳﺎزان ﺑﻲﺳﻨﮕﺮ‬

‫از ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪي ﻣﺮزي اﯾﺮان و ﻋـﺮاق در آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن ﻏﺮﺑـﻲ ﺗـﺎ ﺟﻨـﻮﺑﻲﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄـﻪي‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺟﻬﺎد ﺳـﺎزﻧﺪﮔﻲ ﺣـﻀﻮر ﻓﻌـﺎل داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﺟـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ‬
‫رزﻣﻨــﺪهاي در ﺣــﺎل ﭘﯿــﺸﺮوي و ﻧﺒــﺮد ﺑــﻮد‪ ،‬ﻗــﺴﻤﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳــﻲ ﺟﻬــﺎد درﮐﻨــﺎر او ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ ﺟﻬــﺎدﮔﺮان ﺻـﺎدق در زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ از ﺧـﻮد ﻧـﺸﺎن دادﻧـﺪ‪ ،‬دﺷــﻤﻦ‬
‫ﮐﻮردل را ﺑﻪ ﺣﯿﺮت وا داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪٢٧٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﺟﻬـﺎدﮔﺮان در اﯾﺠـﺎد ﺧﺎﮐﺮﯾﺰﻫـﺎ و ﺳـﻨﮕﺮﻫﺎي ﻋﻈـﯿﻢ در ﺣﻤـﻼت ﺷـﺪﯾﺪ‬

‫دﺷﻤﻦ و ﻧﯿﺰ اﺣﺪاث ﺟﺎده و ﭘﻞ ـ ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﻞ ﺑﻌﺜـﺖ ـ از اﻓﺘﺨـﺎرات ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧـﺸﺪﻧﻲ ﺟﻬـﺎد‬
‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٥‬ﺳﻔﯿﺮان آزاده‬

‫ﯾﮑﻲ از ﻧﺘﺎﯾﺞ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اﺛﺒﺎت اﯾﻤﺎن و ﭘﺎﯾﻤﺮدي ﺟﺎن ﺑﺮ ﮐﻔﺎن اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را در ﺳﯿﺎﻫﭽﺎلﻫﺎي دوران اﺳﺎرت ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ در آوردﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪي ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﺑﻪ اﺳﻼم و وﻻﯾﺖ را از اﯾﻦ ﻋﺰﯾﺰان ﺳﺮﻣﺸﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دﻻور ﻣﺮدان ﻣﺎ در زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖ و در ﻣﯿﺎن ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳـﺎت ﺧـﻮد ﺗـﻮﻫﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻋﺘﻘـﺎد و اﯾﻤـﺎن زﻻل‪ ،‬ﮐـﻪ در‬
‫واﻗﻊ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺣﻖ اﻟﯿﻘﯿﻦ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺣﯿﺮت ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮان ﺑﻌﺜـﻲ ﻣـﻲﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫راﺳﺘﻲ اﮔﺮ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ اﯾﻤﺎن و روح ﭘﺮﺻﻼﺑﺖ آﻧﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫دل ﺑﻪ درﯾﺎ زدن و دم ﻧﺰدن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﻫﺮﮐﺴــــﻲ را ﻧﺮﺳﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ‬

‫‪ .٢٦‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل زﻧﺎن‬

‫از اﻓﺘﺨﺎرات دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﭘﺮﺷﻮر زﻧﺎن در ﻫﻤﻪي ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ وﯾـﮋه در‬
‫اﻣﺮ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ و اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﺎ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺒـﺎرز‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوي اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ را ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌـﺎل در اﻣـﻮر‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪي ﻣﻀﺎﻋﻔﻲ را ﻋﻬﺪهدار ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮاﻧﻲ ﮐﻪ ﺟـﺎي ﭘـﺪر را در ﺧـﺎﻧﻮاده ﭘـﺮ ﻧﻤـﻮده‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﻲ ﻓﺮزﻧـﺪان‬
‫ﺷــﻬﯿﺪ را ﻋﻬــﺪهدار ﻣــﻲﮔﺮدﯾﺪﻧــﺪ‪ ،‬در واﻗــﻊ زﯾﻨــﺐوار ﭘــﺮﭼﻢ ﺷــﻬﺎدت و اﯾﺜــﺎر را ﺑــﻪ دوش‬
‫ﻣﻲﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و اﻣﺮوز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان آﯾـﻪﻫـﺎي ﻣﺠـﺴﻢ اﯾﺜـﺎر و ﭘﯿـﺎم آوران ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺣﻤﺎﺳـﻪ و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺑﺮ ﻧﺎﺻﯿﻪي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﻣﻲدرﺧﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٧‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺗﺤﮑﯿﻢ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و روح ﺑﺮادري‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧٥‬‬

‫از ﺑﺮﮐﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻌﺎﺷﺮتﻫﺎ و ﺗﺤﮑـﯿﻢ رواﺑـﻂ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻮد؛ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ و ﺑﺮادري و ﺻﻠﻪي رﺣﻢ در ﺑـﯿﻦ ﻣـﺮدم ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اي ﺑـﺴﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺪرﻗﻪي رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺟﻬﺖ اﻋﺰام ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ ﯾـﺎ ﺷـﺮﮐﺖ در ﻣﺮاﺳـﻢ ﺗـﺸﯿﯿﻊ‬
‫ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﯿﻨﻪﻫﺎ و ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻃـﺮف ﻣـﻲﺷـﺪ و ﻗﻄـﻊ راﺑﻄـﻪي ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﻟﻪي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ را ﺑﻪ دوﺳﺘﻲ ﻣﺒﺪل ﻣﻲﮐﺮد و ﯾﺎ ﺣﻀﻮر در ﻣﺰار ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ﭘـﺴﺘﻲ و زﺷـﺘﻲ‬
‫دﻧﯿﺎﻃﻠﺒﻲ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﺪﮔﺎن ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲﻧﻤﻮد و از ﻫﻤﺎن ﺟﺎ اﻧﺴﺎن ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﻧﯿﺎ ﻧﺎراﺣﺘﻲ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﺣﻼﻟﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٨‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﺗﻘﻮﯾﺖ رواﺑﻂ ﻋﺎﻃﻔﻲ اﻋﻀﺎي آن ﺑﻮد‬
‫و ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺎﻧﻮادهاي ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻣﻌﻨﻮي او ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻨﯿـﺎن و‬
‫ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در آﻏﻮش ﮐﺸﯿﺪن رزﻣﻨـﺪه ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺧـﺪا ﺣـﺎﻓﻈﻲ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺳﺮﺷﺎر از ﻋﺎﻃﻔـﻪ و ﻣﺤﺒـﺖ را ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﺰرﯾـﻖ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ .‬اي ﺑـﺴﺎ‬
‫اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﻣﻨﻈـﺮهﻫـﺎ ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﺎﻧﻮن ﺳـﺮد ﺧـﺎﻧﻮادهي ﺧـﻮد را ﺑـﺎ اﻟﻬـﺎم از‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ و اﺣﺴﺎس و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪل ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٩‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮر‬

‫از ﺑﺮﮐﺎت دﯾﮕﺮ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮر ﺑـﻮد؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮريﮐـﻪ آﻧﭽـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻮد‪ ،‬دﻓﺎع از ﮐﺸﻮر و ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﺗﻨﺒﯿﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻌﺜﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺟﻨﮓ در رأس اﻣﻮر اﺳﺖ«‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻫﻤﮕـﺎن ﺟﻨـﮓ را‬
‫در اوﻟﻮﯾﺖ ﮐﺎرﻫـﺎ و ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿـﺮيﻫـﺎ ﻗـﺮار داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺷﺨـﺼﻲ و ﻓـﺮدي‪ ،‬ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻓﺪاي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎد و ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬آن ﭼﻨﺎن ﺑﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﻲ ارزش‬
‫و ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲﻫـﺎي دﻓـﺎﻋﻲ ﺧـﻮد ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﻲﮐـﺮد و ﭘﯿﻮﻧـﺪ‬
‫ﻫﻤﻪي ﺗﻮﻓﯿﻘﺎت و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻮادث دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﺳﯿﺎﺳـﻲ‬
‫را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫‪٢٧٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ .٣٠‬ﺷﻨﺎﺧﺖ دوﺳﺖ از دﺷﻤﻦ‬

‫در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻒ ﻣﺠﺎﻫﺪان از ﻗﺎﻋﺪان ﺟﺪا ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﺪﻋﯿﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻃﻤـﻊ‬
‫ﻗﺪرت و ﺛﺮوت‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﺗـﺮس ﺟـﺎن و ﻣـﺎل ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﮔﻮﺷـﻪاي ﺧﺰﯾﺪﻧـﺪ و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎرج ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﭘـﺎ ﺑﺮﻫﻨﮕـﺎن‬
‫و ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ درد ﻓﻘﺮ را ﭼﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن راه ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره(‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و دﺷﻤﻨﺎﻧﻤﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ‪«.‬‬

‫‪ .٣١‬ﺗﺠﺮﺑﻪي دﻓﺎع ﺑﺎز دارﻧﺪه و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬

‫ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ از ﺳـﻮي دﺷـﻤﻦ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷـﺪﯾﻢ و آﻣـﺎدﮔﻲ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع در آﻏـﺎز ﺗﺠـﺎوز‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي دﺷﻤﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ درﺳﻲ ﮐـﻪ از دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس آﻣﻮﺧﺘـﻪاﯾـﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ در اوج آﻣـﺎدﮔﻲ دﻓـﺎع ﺑﺎزدارﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬اﯾـﻦ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي ﻫﻤﭽﻨـﺎن از‬
‫ﺳﻮي ﻣﺴﺆوﻻن ﻣﺮﺑﻮط دﻧﺒﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﺳﺘﺮاﺗﮋي دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫در اﯾــﻦ ﺳﯿﺎﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﻮازﻧــﻪي ﻗــﻮا ﺷــﺮط اﺻــﻠﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬و اﺳــﺘﺮاﺗﮋي ﺑﺎزدارﻧــﺪهي دﻓــﺎﻋﻲ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﻬﻢ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٣٢‬اﺣﯿﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﺋﻤﻪي ﺟﻤﺎﻋﺎت‪ ،‬از ﺑـﺪو ﻇﻬـﻮر اﺳـﻼم در ﻧـﺸﺮ ﻣﻌـﺎرف اﺳـﻼﻣﻲ و اﺳـﺘﺤﮑﺎم‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در دوران ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و ﻫـﺸﺖ‬
‫ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺷـﺎﻫﺪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺷـﮕﺮف ﻣـﺴﺎﺟﺪ در ﻣﻌﺮﻓـﻲ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫــﺎ ﺑــﻪ وﯾــﮋه ﺑــﺴﯿﺞ ﻣﺮدﻣــﻲ در دوران دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس و ﻧــﺸﺮ و ﺗــﺮوﯾﺞ ﻓﺮﻫﻨــﮓ اﯾﺜــﺎر و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ اﻫﻢ آنﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ؛ اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻪي اوﻟﯿﻪي ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻲرﯾﺰي ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲﮐﻪ رﺳﻮل اﮐـﺮم ـ‬
‫ﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟـﻪ ـ از ﻣﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺪﯾﻨـﻪ ﻫﺠـﺮت ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻫﻤﮑـﺎري ﻣﻬـﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧـﺼﺎر‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧٧‬‬

‫ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻋﻤﻼً ﺑﺎ اﺣﺪاث اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر رﺳﻮل ﺧﺪا ـ ﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟـﻪ ـ درﻣـﺴﺠﺪ و رﺳـﯿﺪﮔﻲ ﺑـﻪ اﻣـﻮر ﻣـﺮدم در ﮐﻨـﺎر‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺟﻠـﻮهي ﺧﺎﺻـﻲ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺠﺪ ﺑﺨـﺸﯿﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﺮﮐـﺰ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ دﯾﻨـﻲ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻓﺮاﮔﯿـﺮي اﺻـﻮل ﺣﮑﻮﻣـﺖ داري ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻋـﺪاﻟﺖ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ِﻨـﺪ‬
‫ِ واﻗﻴﻤﻮا وﺟـﻮهﻜﻢ ﻋ‬
‫ِﺴﻂ‬
‫»ﻗﻞ اﻣﺮ رﺑﻲ ﺑﺎﻟﻘ‬
‫ِﺼﲔ ﻟﻪ اﻟﺪﻳﻦ«‪١‬‬
‫ٍ و ادﻋﻮﻩ ﻣﺨﻠ‬
‫ِﻞ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫آ‬
‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرم اﻣـﺮ ﺑـﻪ ﻋـﺪاﻟﺖ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺟـﻪ ﺧـﻮﯾﺶ را در ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﺳﻮي او ﮐﻨﯿـﺪ و او را ﺑﺨﻮاﻧﯿـﺪ؛ در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ‬
‫دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮاي او ﺧﺎﻟﺺ ﮔﺮداﻧﯿﺪهاﯾﺪ‪«.‬‬

‫‪٢‬ـ ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮر وﺣﺪت‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ـ ﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ـ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺑﻨﺎي ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒـﺎ‪ ،‬درس ﻣـﺸﺎرﮐﺖ‬
‫و ﻫﻤﺪﻟﻲ را ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر در اﺣﺪاث ﺑﻨﺎي‬
‫ﻣﺴﺠﺪ دوﺷﺎدوش ﻫﻢ ﮐﺎر ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﺻـﻔﺎ و ﺻـﻤﯿﻤﯿﺖ ﺑـﯿﻦ آنﻫـﺎ روز ﺑـﻪ روز ﺑـﯿﺶﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮر وﺣﺪت و ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﻮد و ﻣﺴﺠﺪ ﺿﺮار ﮐـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻔﺮﻗـﻪي‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﯾﺮان ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ِـﺮارا و آﻔـﺮا و‬
‫»واﻟﺬﻳﻦ اﺗﺨـﺬوا ﻣـﺴﺠﺪا ﺿ‬
‫ّﻤﻦ ﺣﺎرب اﷲ‬
‫َ‬ ‫ِرﺻﺎدا ِ‬
‫ﻟ‬ ‫ِﻨﲔ و ا‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﺎ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺆﻣ‬
‫ِﻦ ﻗﺒﻞ‪٢«...‬‬
‫و رﺳﻮﻟﻪ ﻣ‬
‫»ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪي ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﺮاي زﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﮐﻔـﺮ‬
‫و ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻓﮑﻨﻲ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﻤﯿﻨﮕﺎه ﺑﺮاي ﮐﺴﻲ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣـﺴﺠﺪ ﺿـﺮار اﺻـﻼً ﻣـﺴﺠﺪ ﻧﺒــﻮد‪ ،‬زﯾـﺮا اﺻـﺎﻟﺖ و ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻣـﺴﺠﺪ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾــﻪي‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ اﯾﻤﺎن و وﺣﺪت ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻔﺮﻗﻪ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ اﻋﺮاف‪.٢٩ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺗﻮﺑﻪ‪.١٠٧ ،‬‬
‫‪٢٧٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ ٣‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻧﻪي ﻣﻄﻤﺌﻦ‬

‫ﻣــﺴﺠﺪ در ﺻــﺪر اﺳــﻼم ﺗﻨﻬــﺎ ﻣﺮﮐــﺰ اﻃــﻼعرﺳــﺎﻧﻲ ﺑــﻪ ﻣــﺮدم ﺑــﻮد‪ .‬ﺧﺒــﺮ‪ ،‬ﺣــﻮادث و‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻬﻢ ـ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ً ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮاي ﻏﺰوات ـ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻋـﻼم ﻣـﻲﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﻬﻢ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ در ﻣـﺴﺠﺪ ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﻣـﺮدم ﻣـﻲرﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫـﻢ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺧﺒﺮي را ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﺋﻤﻪي ﺟﻤﺎﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬در دوران ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻘﺶ اوﻟﯿﻪي ﺧـﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري‬
‫ﮐﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ـ ﺑﻪ وﯾﮋه اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎ و ﭘﯿﺎمﻫﺎي اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( ـ از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻲرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺒﻬﻪ ـ اﻋﻢ‬
‫از ﻧﯿﺮو و اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺗﺪارﮐﺎت و ﭘـﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ ـ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﺑـﻪ اﻃـﻼع اﻣـﺖ ﺷـﻬﯿﺪ ﭘـﺮور‬
‫ﻣﻲرﺳﯿﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﻫﻢ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ در ﺣﺪ ﺗﻮان اﻗﻼم ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ را ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺪﻧﻲ و دﯾﻨﻲ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮ اﻋﺰام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺴﯿﺠﻲ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﻧﻤـﺎزﮔﺰاران ﻣـﻲرﺳـﯿﺪ و زن و‬
‫ﻣﺮد ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﺪرﻗﻪاي ﺑـﺎ ﺷـﮑﻮه آﻣـﺎده ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻗـﺮآن و دﺳـﺘﻪﻫـﺎي ﮔـﻞ و ﯾـﺎ‬
‫دﺳﺘﻤﺎل و ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﯾﺎدﮔﺎري‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺪرﻗﻪ را آذﯾﻦ ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت ﺑﺴﯿﺠﻲﻫﺎي ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﺮاﺳﻢ ﺗـﺸﯿﯿﻊ ﭘﯿﮑـﺮ آن ﻋﺰﯾـﺰان‪ ،‬از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺠﺪ و اﻋﻀﺎي ﻫﯿﺄت اﻣﻨﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺴﺠﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺮدم اﻃـﻼع داده ﻣـﻲﺷـﺪ و‬
‫ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﻮري ﻣﻌﻨﻮي و دﯾﺪﮔﺎﻧﻲ اﺷﻚآﻟﻮد‪ ،‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﯿﯿﻊ و ﺗﺪﻓﯿﻦ ﺷﻬﺪا ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﺳﻪ آﻓﺮﯾﻨـﺎن دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس اﺑـﺮاز‬
‫ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣــﺮوزه ﻋﻨــﺼﺮ ﻣﻬــﻢ در اﻃــﻼعرﺳــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺻــﺪق راوي و ﺣﻘﯿﻘــﺖ ﺧﺒــﺮ اﺳــﺖ‪ ،‬ﮐــﻪ ﺣﺘــﻲ‬
‫ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺧﺒﺮي ﺟﻬﺎن را ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺪي ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻗﺪاﺳـﺖ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﯿﺸﯿﻨﻪي ﺗﺎرﯾﺨﻲ آن‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻤﺎزﮔﺰاران را ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺧﺒﺮرﺳﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ اﻓﺰوده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺳﺎﻟﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﮐـﺰ ﺧﺒﺮرﺳـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ـ‪ .٣٢‬ﻣﺴﺠﺪ و روﺣﺎﻧﯿﺖ‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٧٩‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ روﺣﺎﻧﯿﺖ در دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس ﭘﺮداﺧـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ارزﻧـﺪهي آﻧـﺎن ﻧﻤـﻮد؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ‬
‫راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻣﺜﻞ راﺑﻄﻪي ﺟﺴﻢ ﺑﺎ روح اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻟﻨـﺪﮔﻲ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮ‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ در دوران اﻧﻘﻼب و ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﻣﺮﻫـﻮن زﺣﻤـﺎت و ﻫـﺪاﯾﺘﮕﺮيﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪي روﺣﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﻣﺮاﮐـﺰ اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در واﻗـﻊ اﺳـﺎس اﯾـﻦ‬
‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺟـﺬاب روﺣﺎﻧﯿـﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬاري‬
‫ﻋﻤﯿﻖ آن در اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮدم‪ ،‬از ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ ﺗﺒﻠﯿـﻎ و اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﻲ در ﻧﻈـﺎم ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﺻـﺎدق و ﻓـﺪاﮐﺎر‪ ،‬ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ رژﯾـﻢ ﻃـﺎﻏﻮت و ﺣـﻀﻮر در‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼب دﻋﻮت ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧـﻮد ﭘﯿـﺸﺎﭘﯿﺶ ﻫﻤـﻪ در ﻣﯿـﺪان ﻧﺒـﺮد ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮﻫﻮن روﺷﻨﮕﺮيﻫﺎ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻇﺮﯾﻒ روﺣﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﻣﯿﻦ و ﻣﺨﻠﺺ اﻧﻘﻼب در دلﻫﺎي ﻣﺮدم ﻣﻲدرﺧﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻘﺶ و ﺣـﻀﻮر ﻓﻌـﺎل روﺣﺎﻧﯿـﺖ از ﺳـﻨﮕﺮ ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﻨﮕﺮ ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎي ﻏـﺮب و ﺟﻨـﻮب ﮐـﺸﻮر‪ ،‬از ﺻـﻔﺤﺎت زرﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﺗـﺎرﯾﺦ دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫اﺳﺖ؛ ﺣﺘﻲ ﻋﺒـﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ از ﻣﯿـﺎدﯾﻦ ﻣـﯿﻦ و ﭘﯿـﺸﺘﺎزي در ﺷـﻬﺎدت‪ ،‬ﻗﺪاﺳـﺘﻲ ﺟﺎوداﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻓﺪاﮐﺎر ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺪﻟﻲ و ﻫﻤﺰﺑــﺎﻧﻲ روﺣﺎﻧﯿــﺖ در ﺗــﺎرﯾﺦ اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ و دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬از اﺳــﺮار‬
‫ﻧﺎﮔﺸﻮدهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺎ از آن اﻃﻼع روﺷﻦ و ﮐﺎﻓﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ راز‬
‫ﺧﻮب ﮐﺸﻒ ﺷﻮد‪ ،‬در واﻗﻊ راه ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس ﻫـﻢ ﮐـﺸﻒ ﻣـﻲﮔـﺮدد و آن‬
‫ﺣﻔﻆ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ روﺣﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪم اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ آن‪ ،‬ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎﯾﻲ ﺟـﺪي را‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٥‬ـ‪ .٣٢‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺒﺎرز‬

‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪي ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺒﺎرز و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ دﯾﻦﺳـﺘﯿﺰي‬
‫در ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻤﻲ و داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ رژﯾﻢ ﻃﺎﻏﻮت ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﺣﺘـﻲ ﺑﻘـﺎي‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻨﮕﯿﻦ ﺧـﻮد را در اﻧﺤـﺮاف ﺟﻮاﻧـﺎن و دﯾﺎﻧـﺖزداﯾـﻲ در ﻣـﺪارس و داﻧـﺸﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﮐﺸﻮر دﯾﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﻪ دﯾﻦ و روﺣﺎﻧﯿـﺖ ﺑـﺪﺑﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬درﯾـﻎ ﻧﻨﻤـﻮد‪ .‬در‬
‫‪٢٨٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﺧﺪا ﺟﻮ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و وﻋﻆ روﺣﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﺑﯿﺶﺗـﺮي‬
‫ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑـﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺪاي اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ)ره( ﻟﺒﯿـﻚ ﮔﻔﺘـﻪ‪ ،‬اﻧﻘـﻼب‬
‫ﻋﻈﯿﻢ اﺳﻼﻣﻲ را در اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ و روﺣﺎﻧﯿـﺖ‬
‫آﮔﺎه و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻓـﺪاﮐﺎر و ﻣـﺆﻣﻦ در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻧﺒﺮد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾـﺪاري ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪي آﻧـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ دﺷـﻤﻦ ﺧﻄﺮﻧـﺎﮐﻲ ﭼـﻮن ﺻـﺪام‪،‬‬
‫ﻣﺮﻫﻮن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮي و اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﮐﺸﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﻣـﺴﺆوﻻن ﮐـﺸﻮر ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﻫﻮﯾـﺖ دﯾﻨـﻲ و ﻣﻌﻨـﻮي اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺟﺪ‬
‫اﻫﺘﻤــﺎﻣﻲ وﯾــﮋه ﮐﻨﻨــﺪ و ﻧﻘــﺶ ﮐﺎرﺳــﺎز و ﻣــﺆﺛﺮ دوران اﻧﻘــﻼب و دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس را ﺑــﻪ آن‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻏﻔﻠﺖ از ﻣـﺴﺎﺟﺪ و ﻧﻘـﺶ آن در ﺗـﺪاوم ارزشﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬در واﻗـﻊ‬
‫ﮐﻤﻚ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺷﻮم دﺷﻤﻦ در ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ و روﺣﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣـﺎم‬
‫ﺧﻤﯿﻨﻲ)ره( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﻦﻫﺎ از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺪ دﯾﺪﻧﺪ؛ ﺧﺼﻮﺻﺎً در اﯾﻦ دو ﺳﻪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﯾﻚ ﻣﺤﻠﻲ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ و ﻗﯿﺎم ﺑـﺮ ﺿـﺪ ﻇﻠـﻢ ﺗﻬﯿـﯿﺞ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦﻫـﺎ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ اﯾـﻦ ﺳـﻨﮕﺮ را‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪«.‬‬
‫»اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺧﻮﻧﺒﺎر آن را ﺣﻔـﻆ ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و اﺻﻮل ﺗﺮﺑﯿﺘﻲ روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ دارﯾﻢ‪«.‬‬
‫»اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺤﻤﺪﷲ اﮐﺜﺮاً اﯾﻦ ﻃﻮري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺷﺨﺎﺻﻲ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲروﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺑـﺸﻮﻧﺪ ﺑـﻪ ﺗﺮﺑﯿـﺖﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‪ .‬ﻣـﺴﺎﺟﺪ را‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﻧﮕﺬارﯾﺪ‪ .‬آنﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﮑـﺸﻨﺪ و ﺷـﻤﺎ را دور ﮐﻨﻨـﺪ از ﻣـﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬دور‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻌﻠﯿﻢ وﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬آنﻫﺎ دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ٦‬ـ‪ .٣٢‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺮدﻣﻲ‬

‫ﭘﺲ از ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺑـﺴﯿﺞ ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﺎن اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ)ره( در ‪ ٥‬آذر ‪ ،١٣٥٨‬ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎد ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺞ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘـﺼﺎص دادﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﺎزﮔﺰاران‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﺟﻤﻊ اﺋﻤﻪي ﺟﻤﺎﻋﺎت‪ ،‬آﺑﺎن ﻣﺎه ‪.١٣٥٩‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٨١‬‬

‫ﺧﺪا ﺟﻮ و ﻣﺘﻌﻬﺪ و اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣـﻀﻮر ﻧﻈـﺎﻣﻲ و اراﯾـﻪي ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎ و ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻫﻨﺮي و ﺗﺒﻠﯿﻐﻲ ﺧﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻲ و اﻋـﺰام ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﺘﻌﺪ ﭘﺮرﻧـﮓﺗـﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺟﻮاﻧـﺎن‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﺟﺒﻬﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺆﺛﺮي در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺞ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﯾﻚ ﺑﺎ اراﯾﻪي ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫـﺎي‬
‫رزﻣﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد اﻋﻼم داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﮑــﺎت ﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻮﺟــﻪ اﯾــﻦ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻧﯿﺮوﻫــﺎي رزﻣﻨــﺪه ﺑــﻪ ﻫﻨﮕــﺎم اﻋــﺰام‪ ،‬ﺑــﻪ اﻋــﻀﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهي ﺧﻮد ﺳﻔﺎرش ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎي ﺧـﺎﻟﻲ آنﻫـﺎ را در ﻣـﺴﺠﺪ و ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﺴﯿﺞ ﭘـﺮ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺷﻬﺪا ﻧﯿـﺰ در وﺻـﯿﺖﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد ﮐـﺮاراً ﺳـﻔﺎرش اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ)ره( را درﺑـﺎرهي‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮد ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻨﮕﺮ اﺳﺖ؛ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬

‫‪ ٧‬ـ‪ .٣٢‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺴﺎﺟﺪ از ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ارزشﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﮔﺬرا ﺑﻪ دوران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺮدم ﺣﻘـﺎﯾﻖ اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﻮادث ﺟﻬﺎﻧﻲ را از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﺟﺪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺴﺆوﻻن و ﺷﺨـﺼﯿﺖﻫـﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻧﻘﻼب‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ارﺗﺒـﺎط داﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﮔﻔﺘﻨـﻲ را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻢ ﺣﻮادث ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ و ﭘﯿﺎﻣـﺪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺗﺮﯾﺒﻮنﻫﺎي ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣـﻲﺷـﺪ؛ ﺣﺘـﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﻣﻬﻢ‪ ،‬در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و درﺑﺎرهي‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي آن ـ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ـ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﺮﺷﻮر آﻧﺎن را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮان ﺻـﺎدق دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎن و دل ﻣﻲﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﻧﻘﻞ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨‬ـ ‪ .٣٢‬ﺟﻤﻊ آوري ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫ﻣﺴﺎﺟﺪ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ اﻋﻼم اﻗﻼم ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺟﻤﻊآوري ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ارزش ﻣﺎدي ﮐﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ‬
‫‪٢٨٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮐﻪ در ﺧﻮر ﺗﻮﺟـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣـﻀﻮر ﻣﻌﻨـﻮي آﺣـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﺮدم در اﻣـﺮ ﮐﻤـﻚرﺳـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺷﮕﻔﺖآور ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺮﻣﺮدي را ﻣﻲﺑﯿﻨﻲ ﮐﻪ اﻧﮕـﺸﺘﺮ ﯾﺎدﮔـﺎري ﭘـﺪرش را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑـﺎ‬
‫ارزشﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﺎع زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﺗﻘﺪﯾﻢ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ و از اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﮐﻬﻮﻟـﺖ‬
‫ﺳﻦ ﺗﻮان ﺣﻀﻮر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛ ﯾﺎ ﭘﯿﺮزﻧـﻲ را ﻣـﻲﺑﯿﻨـﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﻫـﺪاي‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬ﺧﻮد را در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺳـﻬﯿﻢ ﻣـﻲداﻧـﺪ؛ ﯾـﺎ ﮐـﻮدﮐﻲ ﺧﺮدﺳـﺎل ﮐـﻪ‬
‫ﻗﻠﻚ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺎﻣﻪاي ﺑـﺮاي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ ﻣـﺴﺠﺪ ﻣـﻲآورد؛ ﯾـﺎ ﻣـﺎدراﻧﻲ ﮐـﻪ ﻫﻨـﺮ‬
‫دﺳﺘﻲ و ﺧﯿﺎﻃﻲ ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ؛ ﯾﺎ ﻧﻮﻋﺮوﺳﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪي ﺧﻮد را در ﺷـﺐ اول‬
‫ﻋﺮوﺳــﻲ ﺑــﻪ ﺳــﺘﺎد ﮐﻤــﻚﻫــﺎي ﻣﺮدﻣــﻲ ﺗﺤﻮﯾــﻞ ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ؛ و دهﻫــﺎ ﻣــﻮرد دﯾﮕــﺮ‪ ،‬ﮐــﻪ‬
‫ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﺟﻠﻮهﻫﺎي اﯾﺜﺎر و ﺣﻤﺎﺳﻪي اﯾﻦ ﻣﻠﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬
‫از آن ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﻲ از ﻧﺒﺮد رو ﯾﺎ رو ﺑﺎ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم در ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ‬
‫درﻣﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ و ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ‪ ،‬آﻣﻮزﺷـﻲ و ﻣﺮاﮐـﺰ درﻣـﺎﻧﻲ را ﻣـﻮرد ﺣﻤـﻼت‬
‫ﺷـﺪﯾﺪ ﻫــﻮاﯾﻲ و ﻣﻮﺷــﮑﻲ ﺧــﻮد ﻗــﺮار ﻣــﻲداد‪ ،‬ﻣـﺮدم ﺳﺮاﺳــﯿﻤﻪ ﺑــﺮاي اﻫــﺪاي ﺧــﻮن و ‪ ...‬ﺑــﻪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾــﻦ ﺣﺮﮐــﺖﻫــﺎي ﺧــﺪا ﭘــﺴﻨﺪاﻧﻪ و اﯾﺜﺎرﮔﺮاﻧــﻪي ﻣــﺮدم‪ ،‬ﻣﻮﺟــﺐ دﻟﮕﺮﻣــﻲ رزﻣﻨــﺪﮔﺎن و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﻣﺴﺆوﻻن ﮐﺸﻮر ﻣﻲﺷﺪ؛ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻲﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ و اﻧﮕﯿﺰه ﺑﺮاي اﺣﻘـﺎق‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوزان در آﻧﺎن ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻲﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﻠﻲ اﯾﺜﺎر و اﯾﻤﺎن ﻣﻠﺖ ﺧﺪاﺟﻮي اﯾﺮان در ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧـﻮراﻧﻲ ﻧﺒـﻲ‬
‫‪1‬‬
‫اﮐﺮم)ﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬اﻟﻤﺴﺠﺪ ﺑﯿﺖ ﮐﻞ ﺗﻘﻲ«‬
‫ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻢ ﻋﻨﺎﯾﺖ و رﺣﻤﺖ واﺳﻌﻪي ﺧﻮد را ﭼﻮن ﺑﺎران ﺑﻬﺎري ﺑﺮ دلﻫﺎي ﺧﺮم‬
‫و ﺳﺮﺳﺒﺰ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺎ ﻧﺎزل ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﻤﺎﺳـﻪاي ﻣﺎﻧـﺪﻧﻲ و ﺧﻮاﻧـﺪﻧﻲ را در ﺗـﺎرﯾﺦ دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس رﻗﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺑـﺮ اﻓﺘﺨـﺎر دﻓﺘـﺮ ﻣﺠﺎﻫـﺪان و ﭘﺎﮐﺒـﺎزان راه ﺧـﻮن و ﺷـﻬﺎدت ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨـﺪ و‬
‫اﺑﻮاب ﻓﻀﻞ اﻟﻬﻲ را ﺑﺮ روي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٩‬ـ ‪ .٣٢‬ﺗﺮوﯾﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدت‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻣﻬﻢ ﻣﺴﺎﺟﺪ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗـﺮوﯾﺞ ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﯾﺜـﺎر و ﺷـﻬﺎدت‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﺎب اﻻﺧﺒﺎر‪ ،‬ص ‪.٢٣‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٨٣‬‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺷﻬﺪا از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺤﻠﻪﻫﺎ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﺪ و آﺣﺎد ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺑـﺴﺘﮕﺎن و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺷـﻬﺪا در ﻣـﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻔﻠـﻲ روﺣـﺎﻧﻲ و ﻣﻌﻨـﻮي را ﺑﺮﭘـﺎ ﻣـﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ‬
‫اﺋﻤﻪي ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ)ﻋﻠﯿﻬﻢاﻟﺴﻼم( و ارواح ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوزي رزﻣﻨﺪﮔﺎن و رﺳﻮاﯾﻲ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ دﻋﺎ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﻬﺪا در ﻣﺴﺎﺟﺪ و دﻋﻮت از ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن و ﺻـﺎﺣﺐ ﻧﻈـﺮان‪ ،‬از‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ روﺣـﺎﻧﻲ و ﺑـﺴﯿﺞ ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب ﻣـﻲآﻣـﺪ‪ .‬ﺗـﺸﺮﯾﺢ ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﯾﺜـﺎر و‬
‫ﺷﻬﺎدت و ﻣﻌﺮﻓﻲ وﯾﮋﮔﻲﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﻲ در روﺣﯿﻪي ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﻪوﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺘﻲ و اﺧﻼﻗﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت آﻧﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑـﺎزﮔﻮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺣﺘﻲ ﻧﺰدﯾﮑﺎن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت ﻋﺰﯾﺮاﻧﺸﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ اﻓﺮاد‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري ﺑﺮاي ﺷﻬﺎدت ﮔﻠﭽﯿﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮﯾﺪار ﺟﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ‬
‫وﺻﺎل او ﻧﻤﻲاﻧﺪﯾﺸﻨﺪ و در آﺗﺶ ﻓﺮاق او ﻣﻲﺳﻮزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ‪:‬‬
‫اي ﮔﻞ ﺗﻮ دوش داغ ﺻﺒﻮﺣﻲ ﭼﺸﯿﺪهاي‬
‫ﻣـــﺎ آن ﺷـﻘـﺎﯾـﻘﯿــﻢ ﮐـﻪ ﺑﺎ داغ زادهاﯾـﻢ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪» :‬اوﻟﯿﺎﺋﻲ ﺗﺤﺖ ﻗﺒﺎﺋﻲ«‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﻲ دوﺳﺘﺎن واﻗﻌـﻲ ﻣـﻦ ﺗﺤـﺖ ﭘﻮﺷـﺶ ﻣﺤﺒـﺖ ﻣـﻦ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و در ﺑـﯿﻦ ﻣـﺮدم ﮔﻤﻨـﺎم و‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ؛ ﻏﺒﺎر ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺑﺮ ﭼﻬﺮهي آﻧـﺎن ﻧﺸـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ و دوﺳـﺖ ﻧﺪارﻧـﺪ ﮐـﺴﻲ از آنﻫـﺎ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺎ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﯾﻢ ﻫﻤﻪ از ﻣـﺎ ـ راﺳـﺖ ﯾـﺎ دروغ ـ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫آﻧﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻮد را ﺧﻼف ﺑﻨﺪﮔﻲ و ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﻣﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ دوﺳـﺘﺎﻧﻲ ﮐـﻪ آﻧـﺎن را‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬راﺿﻲ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﯿـﺰي در وﺻـﻒ آنﻫـﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ از ﺷـﻬﺎدت ﮐـﻪ‬
‫دوﺳﺘﺎن و ﻫﻤﺮزﻣﺎن از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﺧﻼﻗﻲ و ﺳﻠﻮك ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﺣﻤﺎﺳﻪ آﻓﺮﯾﻨـﻲﻫـﺎي آﻧـﺎن‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ در ﺣﯿﺮت ﻓﺮو ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﺎه و ﺳـﻦ ﮐـﻢ ﺑـﻪ‬
‫آن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻌﻨﻮي و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎن اوﺻﺎف و ﺧﺎﻃﺮات ﺷﻬﺪا در ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻟﮕـﻮﯾﻲ ﻓﺮاواﻧـﻲ در ﺟﻮاﻧـﺎن داﺷـﺖ و‬
‫ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺗﺸﻮﯾﻖ آﻧﺎن ﺟﻬﺖ اﻋﺰام ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﯾﻦ اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫـﺎي اﯾﻤـﺎن و ﺷـﻬﺎدت ﻓﺮاﻣـﻮش ﺷـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫‪٢٨٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫روزﻣﺮﮔـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬و ﻣـﺴﺎﺟﺪ‬‫ّ‬ ‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﺎ ﯾﺎد و آﺛﺎر آﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻮردي ﻣـﺼﺮﻓﻲ ﺑـﺎ ذاﺋﻘـﻪي‬
‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ از ﻃﻨﯿﻦ ﺣﻤﺎﺳـﻪي آﻧـﺎن ﺑـﻲﺑﻬـﺮه ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻋﺎﻓﯿـﺖ ﺟﻮﯾﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻃﻌﻨـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺮاث ﺧﻮﻧﺒﺎر آﻧﺎن ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻏﺒﺎن ﻧﺎﺷﻲ‪ ،‬ﮔﻞ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺎر وﺟﯿﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در آن ﺑﺎﻏﻲ ﮐﻪ ﮔﻠﭽﯿﻦ ﺑﺎﻏﺒﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻓﻐــــﺎن ﺑﻠﺒـﻼن ﺑﺮ آﺳﻤـــــﺎن اﺳـﺖ‬

‫‪ ١٠‬ـ‪ .٣٢‬ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺎﺟﺪ در ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘـﺲ از دوران دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ در ﻧـﺸﺮ ارزشﻫـﺎي دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ﺷﻬﯿﺪان ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎﯾﻲ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻬﯿـﻪي‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﯾﻮاري و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﺲ از دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪان درﺑﺎرهي ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻔﺎرشﻫﺎي ﻓﺮاوان ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ؛ از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬راه ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺣﻀﻮر‬
‫در ﻣﺴﺎﺟﺪ اداﻣﻪ دﻫﯿﺪ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ﺷﺐ وروز ﺑﻪ روي ﮔﻠﺪﺳﺘﻪﻫـﺎي ﻣـﺴﺎﺟﺪ ﻧﺸـﺴﺘﻪ و ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫اذان ﺑــﻪ درب ﻣــﺴﺠﺪ ﻣــﻲﻧﮕﺮﻧــﺪ ﮐــﻪ ﮐــﺪام ﯾــﻚ از دوﺳﺘﺎﻧــﺸﺎن در ﻧﻤــﺎز ﺟﻤﺎﻋــﺖ ﺣﺎﺿــﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺴﺠﺪ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺰد اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ـ ﻋﻠﯿﻪ اﻟـﺴﻼم ـ ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﯿﻌﻪي واﻗﻌﻲ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ و اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪي دﯾﮕﺮ در وﺻﯿﺖﻧﺎﻣﻪي ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻧﺎم و ﺧـﺎﻃﺮهي ﻣـﺎ را در ﻣـﺴﺎﺟﺪ زﻧـﺪه‬
‫ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺎ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻦ و ﻋﺎﺷﻮرا آﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺰ ﯾﺎد ﺧـﺪا‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و راز اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲﻓﻬﻤﯿﻢ‪:‬‬
‫ّــﻪ ﻓــﻼ ﺗــﺪﻋﻮا ﻣــﻊ اﷲ‬
‫ِ‬ ‫ِﻠ‬
‫ِ‬ ‫»و ان اﻟﻤــﺴﺎﺟﺪ ﻟ‬
‫اﺣﺪا«‪١.‬‬
‫و ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ از آن ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرشﻫﺎي ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن اﻣﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﻣـﺴﺎﺟﺪ را ﻫﻤـﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ در دوران‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻨﻚ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﮐﺰ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي درﺳﺖ و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣـﺴﺎﺟﺪ را‬

‫‪ ١‬ـ ﺟﻦ‪.١٧ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٨٥‬‬

‫در ﺗﺪاوم راه ﺷﻬﯿﺪان ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و روﺣﺎﻧﯿﺖ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ارزشﻫﺎي اﻧﻘﻼب و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻧﻘﺶ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻚ در ﺣﻔﻆ و ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎ و ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻢ‬
‫ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺪي و ﺣﺴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﺑﺮاي آن ﮐـﻪ ﻣـﺴﺎﺟﺪ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎرآﻣﺪي ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺮدم ﺳﺎﻻري دﯾﻨﻲ در ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫ﯾﮑـﻲ از ﺑــﺴﺘﺮﻫﺎي ﻋﯿﻨــﻲ ﭘﯿﻮﻧــﺪ دﯾـﻦ ﺑــﺎ ﻣــﺮدم‪ ،‬ﻣــﺴﺠﺪ اﺳـﺖ‪ .‬از اﯾــﻦ رو‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻣــﺮدم‬
‫ﺳــﺎﻻري دﯾﻨــﻲ در ﮐـﺸﻮر ﺗﺤﻘــﻖ ﻋﯿﻨــﻲ ﭘﯿــﺪا ﻣــﻲﮐﻨــﺪ ﮐــﻪ ﻣــﺴﺆوﻻن و ﮐــﺎرﮔﺰاران ﮐــﺸﻮر‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﻣﻈﻬﺮ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﻼﯾﻖ و آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻨﻲ ﺑﺎ ﻣـﺮدم ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و اﺋﻤـﻪي ﺟﻤﺎﻋـﺎت را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﮔﻮﯾﺎي ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣـﺮدم ﺑـﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬و ارﺗﺒـﺎط ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﻣـﺮدم از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣـﺴﺎﺟﺪ‬
‫ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻤﺎع ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣﺮدم و رﻓـﻊ ﻧﯿﺎزﻫـﺎي آﻧـﺎن‬
‫ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﯾﻨﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد؛ ﺑﻮدﺟـﻪ و‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؛ و ﺑﺮ اﺳـﺎس روز ﺷـﻤﺎر اﻧﻘـﻼب و دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺗﺒﻠﯿﻐﻲ و ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﻮه ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ج‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣﺮدم‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﻨﯿـﺎديﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻬـﺎد دﯾﻨـﻲ و ﻣـﺪﻧﻲ ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬آﺣـﺎد ﻣـﺮدم ﺑـﻪ‬
‫ﻣــﺴﺎﺟﺪ ﻫﺠــﻮم ﻣــﻲآورﻧــﺪ‪ ،‬زﯾــﺮا در ﮐﻨــﺎر ﻧﯿﺎزﻫــﺎي ﻣﻌﻨــﻮي و ﻋﺒــﺎدي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒــﺎت ﻣــﺎدي و‬
‫روزﻣﺮهي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫د‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﯿﻮﻧﺪ دﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬

‫ﭘﯿﻮﻧﺪ دﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﻌﺎر ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺟﺪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺧـﻮد‬
‫‪٢٨٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي راﻫﺒﺮدي ﮐﺮدن اﺗﺤﺎد دﯾﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺶ اول را ﺑـﻪﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﺎﻫﺎن ﺑﺮاي ﻣﺸﺮوع ﺟﻠﻮه دادن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و روﺣﺎﻧﯿﺖ‬
‫ﻧﺰدﯾﻚ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻲﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣـﺎ ﻣـﺎﻫﯿﺘﻲ دﯾﻨـﻲ دارد و ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﺑـﺎﻃﻨﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻫﻮﯾـﺖ دﯾﻨـﻲ ﺧـﻮد را ﻣﻨﻬـﺎي‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً در ﭼﺎﻟﺶ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫ ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ؛ ﻣﺤﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﺴﻞ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻓﺮدا‬

‫ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐـﻪ ﺧﺎﻧـﻪي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﺷـﻬﯿﺪان در دوران دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺮوز ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎﻧﻮن دﯾﻨﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸﺮ ارزشﻫﺎ و اﻫﺪاف واﻻي آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب‬
‫ﻣﻲآﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﺆوﻻن دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺠـﺎري اﻧﺘﻘـﺎل ارزشﻫـﺎي دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘـﺪس ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار دﻫﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺟـﺎي رﯾﺨـﺘﻦ ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎي ﮐـﻼن در ﻫﺎﺿـﻤﻪي ﻫﻨـﺮ‬
‫ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻫﻨـﺮي و ادﺑـﻲ ﺑـﺴﯿﺠﯿﺎن ﻋﺰﯾـﺰ در ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻣـﺴﺎﺟﺪ و ﻧﻤـﺎزﮔﺰاران‬
‫ﺧﻼق را ﺷﮑﻮﻓﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﺟﺎوداﻧـﻪ ﺑـﯿﻦ ﻧـﺴﻞ اﻣـﺮوز و ﻓـﺮدا و ارزشﻫـﺎي‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﯾﺠـﺎد ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬در آن ﺻـﻮرت‪ ،‬آﺣـﺎد ﻣـﺮدم ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺣﺎدﺛـﻪي‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا را در ﮔﻨﺠﯿﻨﻪي ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﮑﻞ وﻗﺎﯾﻊ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘــﺪس را ﺑﺨــﺸﻲ از اﻋﺘﻘــﺎدات ﺧــﻮد داﻧــﺴﺘﻪ‪ ،‬آن را ﺟﺎوداﻧــﻪ در ﺳــﯿﻨﻪي ﺗــﺎرﯾﺦ اﯾــﻦ ﻣﻠــﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ .١‬ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻗﺘﺪار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﻧﺎﺧﻮد آﮔﺎه ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻲ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻲ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪي اﯾﺮان ﺳﻪ روزه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻫﺸﺖ‬
‫ﺳﺎل دﻓﺎع دﻟﯿﺮاﻧﻪي رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﯾـﻚ وﺟـﺐ از ﺧـﺎك ﮐـﺸﻮرﻣﺎن را‬
‫اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در اوج درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ و ﻋﺠﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾـﺪاري و‬
‫اﻗﺘﺪار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم راﺣـﻞ)ره( در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪» :‬ﻣـﺎ‬
‫در ﺟﻨﮓ رﯾﺸﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﭘﺮﺑﺎر اﺳﻼﻣﻲﻣﺎن را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﯾﻢ‪«.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٨٧‬‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً اﮔﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻃﻲ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل‪ ،‬اﻗﺘـﺪار ﻣﻠـﺖ ﻣـﺎ را ﻧﺪﯾـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬در ﺳـﺎل ‪ ٢٠٠٣‬ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق‪ ،‬اﯾـﺮان را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار ﻣـﻲداد‪ .‬اﻣـﺎ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻮاره ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫اﻧــﺼﺮاف دﺷــﻤﻦ از ﺣﻤﻠــﻪ ﺷــﺪه‪ ،‬ﺗﺜﺒﯿــﺖ اﻗﺘــﺪار ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان در دوران دﻓــﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﺗﻀﻤﯿﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر‬

‫ﮐـﺸﻮري ﮐــﻪ ﻣﻘﺘــﺪر اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳــﺘﻘﻼل دارد‪ .‬دﺷــﻤﻦ ﺑﻌﺜــﻲ ﻃـﻲ ﻫــﺸﺖ ﺳــﺎل‪ ،‬اﺳــﺘﻘﻼل و‬
‫آزادي ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت اﻗﺘﺪار ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺳـﻂ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬اﺳـﺘﻘﻼل ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻧﯿﺰ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪي آﺣﺎد ﻣﻠـﺖ و ﺑـﻪﺧـﺼﻮص اﺣـﺰاب ﺳﯿﺎﺳـﻲ ﮐـﺸﻮر‪ ،‬اﺳـﺘﻘﻼل و‬
‫آزادي اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﺮﻫﻮن ﻣﺠﺎﻫﺪت رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺧﻮن ﻣﻘﺪس ﺷﻬﺪا ﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗـﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎ اﻟﻔﺒﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ آﺷﻨﺎﯾﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺗﻮﻟﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻧﻮﯾﻦ دﻓﺎﻋﻲ‬

‫اﻣــﺮوزه اﺳــﺘﺮاﺗﮋيﻫــﺎي دﻓــﺎﻋﻲ و ﺗﻬــﺎﺟﻤﻲ ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﮐﻼﺳــﯿﻚ و ﻋﻠــﻮم ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ اﻣﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﻠﻲ از دﻓﺎع ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬
‫ارادهي دروﻧــﻲ او ﻧﻘــﺶ اول را در دﻓــﺎع داﺷــﺖ‪ .‬ﻋﻨــﺼﺮ اﯾﻤــﺎن و ﻋــﺸﻖ ﺑــﻪ ﺧــﺪاي ﻣﺘﻌــﺎل‪،‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻣﻘﻮﻟﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻋﻠﻤﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﻚ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي ﻧـﻮﯾﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٤‬اﯾﺠﺎد اﻟﮕﻮي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ‬

‫از ﺑﺮﮐﺎت ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اراﯾﻪي اﻟﮕﻮﯾﻲ از ﻣﺒﺎرزه ﺑـﺮاي ﮐـﺸﻮرﻫﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫و ﺟﻬﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﺑﺮﮐﺎت ﺟﻨﮓ را اﻟﮕﻮﮔﯿﺮي ﮐـﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ‬
‫ﭼﻮن ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ‪ ...‬در ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان و ﺳﻠﻄﻪﮔـﺮان داﻧـﺴﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻨـﻚ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﮐﺖ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮐﺎﺑﻮس ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ در اذﻫﺎن ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺷﮑـﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻣﺎ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺑﻬﺖ دو اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺷﺮق‬
‫و ﻏﺮب را ﺷﮑﺴﺘﯿﻢ‪«.‬‬
‫‪٢٨٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ .٥‬اﺛﺒﺎت ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ اﯾﺮان در ﺟﻬﺎن‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪي دﺷﻤﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺎد‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺟـﺪي ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﯾﺮان ﻧﻤﻲﺷﺪ؛ ﮔﻮﯾﻲ ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺻﺪام ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺻـﺪور‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ ٥٩٨‬و اﻋﻼﻣﯿﻪي دﺑﯿﺮﮐﻞ وﻗﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ و ﻧﯿـﺰ ﺗﺠـﺎوز ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﮐﻮﯾـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاف رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮدن ﻋﺮاق را در ﭘـﻲ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺳـﻨﺪ‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯿــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ اﯾــﺮان را اﻣــﻀﺎ ﻧﻤــﻮد و ﻫﻤﮕــﺎن ﺑــﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿــﺖ اﯾــﺮان اﻋﺘــﺮاف‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٦‬رﺷﺪ رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﻲ و دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬

‫وﻗﺘــﻲ ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬــﺎن‪ ،‬ﺑــﻪ وﯾــﮋه ﮐــﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪ‪ ،‬اﻗﺘــﺪار و ﺛﺒــﺎت ﻧﻈــﺎم ﺟﻤﻬــﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ را در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪي رواﺑـﻂ ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻲ ﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐـﺎت دروﻏـﯿﻦ اﺳـﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬
‫ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬در دوران دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس درﯾﺎﻓﺘﻨــﺪ ﮐــﻪ اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧــﻪﺗﻨﻬــﺎ ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رﯾﺸﻪ در اﻋﺘﻘﺎدات دﯾﻨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺮدم دارد‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ و ﺗﺮدد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺳﯿﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ رژﯾـﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﯾﺎﻓﺖ؛ ﺣﺘﻲ اﻋﺘـﺮاف ﺑﻌـﻀﻲ از ﮐـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺻﺪام در ﺟﻨﮓ و ﻣﺘﺠـﺎوز ﺑـﻮدن رژﯾـﻢ ﻋـﺮاق‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ دﯾـﺪارﻫﺎي‬
‫دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٧‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﯾﺮان در ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﺎﯾﻞ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﻄﻮط ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﻲ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﺑـﺪون ﺣـﻀﻮر‬
‫ﮐﺸﻮر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﻣﺜﻞ اﯾﺮان ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬از اﯾـﻦ رو ﺑـﻪ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﺒـﻮع ﺧـﻮد ﺗﻮﺻـﯿﻪ‬
‫ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﯾﺮان را در ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺎدﯾﺪه ﻧﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ اﻣـﺮ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن در ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﯿﺎﺳﻲ و رواﺑﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺧﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٨٩‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﺤﻮر اﻣﻨﯿﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬اﺛﺒﺎت ﮐﺎر آﻣﺪي دﯾﻦ اﺳﻼم‬

‫ﻫﻤــﻪي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﺎن ﻣﺒﺎﺣــﺚ اﺳــﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ و ﺳﯿﺎﺳــﻲ در دوران دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس اﻋﺘــﺮاف‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﺮاي دﻓﺎﻋﻲ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐـﻪ ﻋﻨـﺼﺮ دﯾـﻦ و ﻋـﺸﻖ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪاي ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ و ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﻃـﻲ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻪي دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪراﺳـﺘﻲ اﻧﺪﯾـﺸﻪي دﻓـﺎﻋﻲ اﻣـﺎم راﺣـﻞ)ره( ﮐـﻪ اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻠﺖ ﺷﻬﯿﺪ ﭘﺮور ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن و ﺳﯿﺮهي ﻧﺒﻮي و ﻋﻠﻮي‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﻲ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ در ﻫﺪاﯾﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻫﻤﻪي زواﯾﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬در واﻗـﻊ ﮐـﺎر‬
‫آﻣﺪي دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻓﺮﺿﯿﻪي ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دﯾﻨـﻲ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺪرن‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺟﻠﻮه ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﺷﮑﺴﺖ اﻫﺪاف زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﺷﺪهي اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬

‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻏﺎﺻﺐ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺧﻮاب و ﺧﯿﺎل درازي دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﻬـﻮر‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻋﺒﻮر از ﭼﺎﻟﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺷﮑـﺴﺖ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه و در ﮔﺮداب اﻧﺘﻔﺎﺿﻪي ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷـﺪه و ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﻫـﺪاف ﺷـﯿﻄﺎﻧﻲاش ﻋﻘـﯿﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮج اﺳﻼمﺧﻮاﻫﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از ﺟﻨـﮓ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻋﻠﯿﻪ اﺳـﺮاﯾﯿﻞ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑـﺎر ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٠‬ﺷﮑﺴﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻬﺎر دو ﺟﺎﻧﺒﻪي اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﻋﻼن ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺳﻌﻲ داﺷﺖ ﮐﻪ دو ﮐـﺸﻮر اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق را‬
‫در ﭼﻨﮓ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﺟﺮاي ﻣﻚ ﻓﺎرﻟﯿﻦ و اﯾﺮان ﮔﯿﺖ در راﺳﺘﺎي اﺳـﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻬـﺎر‬
‫دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻤﻼً ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺒـﺪاري و ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ‬
‫از ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺻﻒ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐـﺎر را ﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﻲ رﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫‪٢٩٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺻــﺪام را در ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ﮐﻮﯾــﺖ ﻋﺎﻣــﻞ ﺑﺤــﺮان ﻣﻨﻄﻘــﻪ و ﻣﺨــﺎﻟﻒ ﻣﻨــﺎﻓﻊ اﺳــﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ ﺧــﻮد‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ داد و ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻲ ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺻﺪد رﻓﻊ اﯾﻦ ﺑﺤـﺮان ﺑـﺮآﻣـﺪ و اﯾـﺮان اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﺳﺮاﻓﺮاز و اﺳﺘﻮار ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑـﺎ ﺛﺒـﺎتﺗـﺮ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﮐـﺸﻮري ﺑـﺰرگ و ﻣﻘﺘـﺪر‪،‬‬
‫ﻧﻘﺸﻲ ﺣﯿﺎﺗﻲ در ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .١١‬ارزﯾﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﯾﮑــﻲ از ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﺑــﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠــﻲ و ﻣﻨﻄﻘــﻪاي دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬ارزﯾــﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺳــﺎزﻣﺎنﻫــﺎ و‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ـ ﺑﻪوﯾﮋه ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ـ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪي ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗـﺄﻣﯿﻦ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ و ﺻﻠﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﻃـﻲ ﻫـﺸﺖ‬
‫ﺳﺎل ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﻋﺎدﻻﻧﻪ در ﺣـﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﻧﺪارد و ﺣﺘﻲ در ﻣﻘﺎﻃﻌﻲ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺒﺪاري از ﻋﺮاق‪ ،‬اﺻﻞ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ را ﻧﻘﺺ‬
‫ﮐﺮد و ﺣﯿﺜﯿـﺖ ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺧـﻮد را ﺧﺪﺷـﻪ دار ﻧﻤـﻮد‪ ،‬و ﻋﻤـﻼً ﻧـﺸﺎن داد ﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ ﻧﻔـﻮذ‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺳﻠﻄﻪﮔﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺎدر ﺷﺪه از ﺳﻮي ﺷﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫را ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﯿﺶﺗـﺮ در ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﻋـﺪاﻟﺖ و ﺻـﺪاﻗﺖ و دﻓـﺎع از ﺣﻘـﻮق ﻣﻠـﺖﻫـﺎي ﻣﻈﻠـﻮم ـ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪي وﺟﻮدي آن اﺳﺖ ـ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﺑﯿﺶﺗﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎي اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ در ﻗﺒﺎل اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮده و ﻫـﺴﺖ ﮐـﻪ آن را از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺧﺒﺮي و ﭘﯿﺎمرﺳﺎﻧﻲ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻠﯿـﻪي ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي ﺧﺒﺮرﺳـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪ ،‬از رﺳﯿﺪن ﺻﺪاي اﻧﻘـﻼب اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﮔـﻮش ﺳـﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن ﺟﻬـﺎن ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺒﺮي در ﺟﻬـﺎن درﺑـﺎرهي اﯾـﺮان ﻧﻘـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد‬
‫آنﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ ﺗﺎ ﺣﺪودي اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮه را ﺷﮑﺴﺖ و ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﺧﺒﺎري‬
‫ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎن ﻣﻲرﺳﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ‪» :‬اﯾـﻦ‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ‪«.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩١‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪي اﯾـﺮان در ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﻲ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺣﻘﯿﻘـﺖ را ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺴﻠﯿﻢﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻼش اﺑﺮ ﻗﺪرتﻫـﺎ‪ ،‬در راﺳـﺘﺎي ﺷﮑـﺴﺘﻦ ارادهي‬
‫ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮑﺒﺎر ﻫﻢ ﮐـﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣـﺎ‬
‫را وادار ﺑــﻪ »ﺗــﺴﻠﯿﻢ« ﯾــﺎ »ﻋﻘــﺐ ﻧــﺸﯿﻨﻲ از ﺧﻮاﺳــﺘﻪﻫﺎﯾﻤــﺎن« ﮐﻨﻨــﺪ و ﯾــﺎ ﻣــﺎ را ﭘــﺸﺖ ﻣﯿﺰﻫــﺎي‬
‫ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧـﺎن ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ ﯾﮑـﻲ از ﺟﺬﺑـﻪﻫـﺎي ﺟﻬـﺎﻧﻲ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎزش ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي و ﺳﺮﺳﺨﺘﻲ و »ﻻ« ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿـﺴﻢ و ﺻﻬﯿﻮﻧﯿـﺴﻢ‪ ،‬در ﻣـﻮرد اﻧﻘـﻼب‬
‫اﯾــﺮان ﺣﺘــﻲ از اﺧﺒــﺎر ﺗﺤﺮﯾــﻒ ﺷــﺪه و دروﻏــﯿﻦ ﻧﯿــﺰ اﺑــﺎ دارﻧــﺪ و اﺻــﻮﻻً ﭼﻨــﯿﻦ ﻋﻤﻠــﻲ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠـﻪي دوم اﻫﺪاف آنﻫﺎ ﻗـﺮار دارد و ﻣﺮﺣﻠـﻪي ّاول ـ و ﻣﻬـﻢﺗﺮــ ﺑـﺮاي اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿـﺴﻢ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻮﻻً از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺧﺒﺮي در ﺟﻬﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺧﺒـﺮ از آن‪،‬‬
‫ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻧـﺸﺎﻧﻪي آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ »اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ« ﻫﻨـﻮز »وﺟـﻮد دارد« و اﮔـﺮ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ »وﺟﻮد« اﻧﻘﻼب و ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ آن در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ ﻣﺮگآور اﺳﺖ؛‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم ﺑﻪﭘﺎﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺳﻼح‪ ،‬ﺷﺎه را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﺮاﯾﯿﻞ و اﻗﻤﺎر آنﻫﺎ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺒﺮ »وﺟﻮد« اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را ﺑـﯿﺶﺗـﺮ در ﺟﻬـﺎن‬
‫ﭘﺨﺶ ﮐﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﻗﻮل ﻣﻌـﺮوف اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ اﻧﻘـﻼب ﻣﻨـﺰوي ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫دﻟﯿﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٣‬ﺷﮑﺴﺖ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪي دﺷﻤﻨﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﯾﮑـﻲ دﯾﮕـﺮ از ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﻔﯿـﺪ دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ اﻣـﺎم ﻋﺰﯾﺰﻣـﺎن‪ ،‬ﺷﮑـﺴﺖ ﻃـﺮحﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﺎﻧﻪي دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼﻣﯿﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ اﺳﻼﻣﻲ ﯾﮑﻲ‬
‫از ﻣﺮدﻣﻲﺗﺮﯾﻦ ﻗﯿﺎمﻫﺎ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﯿﺪاد و ﻇﻠﻢ ﺑﻮده‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨـﺎوﯾﻦ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن‬
‫دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎر ﺗﻬﯿﻪي ﻃﺮح و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﻧﻘﻼب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑﺤﻤـﺪﷲ و ﺑـﺎ ﻫﻮﺷـﯿﺎري اﻣـﺎم‬
‫راﺣﻞ)ره(‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ آن ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻋﮑـﺲ داد و ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻠـﺖ و اﻧﻘـﻼب ﻣـﺎ را ﺗـﺴﻠﯿﻢ‬

‫‪ ١‬ـ ﭘﯿﺎم اﻧﻘﻼب‪ ،‬ص ‪.٧٢‬‬

‫‪٢٩٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﯿﺪادﮔﺮي ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﻠـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﺑـﺎ دﺷـﻤﻨﺎن ﻣﺒـﺎرزه ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ اﻣـﺮوز ﺛﻤـﺮات آن را ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ و در رأس آنﻫﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎي ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎر و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﺧﻮنآﺷﺎم‪ ،‬ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و در ﺻﺪد ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻫﻤﯿﻦ اﻧﻘـﻼب ﺳـﺪ‬
‫راه ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ آﻧﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣﺎم ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣــﺎ ﺑــﺎ ﯾــﻚ اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻲ در ﻃــﺮف ﻏــﺮب ]اﻣﺮﯾﮑــﺎ[ و ﯾــﻚ اﺑﺮﻗــﺪرﺗﻲ در ﻃــﺮف ﺷــﺮق‬
‫]ﺷﻮروي[ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ دو اﯾﻦﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎ را ﺑﺒﻠﻌﻨﺪ‪«.‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﻫﻤﺖ ﺑﺮادرﻫﺎ و ﺧـﻮاﻫﺮان اﯾﻤـﺎﻧﻲ اﯾـﺮان‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﻪي اﯾﻦﻫﺎ ]اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ[ ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل ﻗﺎﻃﻌﯿـﺖ اﯾـﺴﺘﺎدهاﯾـﻢ و اﺟـﺎزه ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ داد ﮐـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﮐﻨﺪ و ﺗﺼﺮف در ﻣﻘﺪورات ﻣﺎ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ .١٤‬آزﻣﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫زﻣﺎﻧﻲﮐﻪ رژﯾﻢ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎر ﺻﺪام از زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻮا و درﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﯾـﺮان ﺗﺠـﺎوز‬
‫ﮐﺮد و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﺤﺮوم ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب را ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﺑـﻪ زﻧـﺎن و ﮐﻮدﮐـﺎن‬
‫ﺑﻲدﻓﺎع ﻣـﺎ رﺣـﻢ ﻧﮑـﺮد و ﺑـﻪ ﻃـﺮز وﺣـﺸﯿﺎﻧﻪاي آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﺧـﺎك و ﺧـﻮن ﮐـﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺻـﺪاي‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺣﺘﻲ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ دﻓـﺎع از ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳـﺖ‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ ﺑـﺎ ﺳـﮑﻮت‬
‫ﻣﻌﻨﺎدار ﺧﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﺘﺠﺎوز را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ و رژﯾـﻢ ﺳـﻔﺎك‬
‫ﺑﻌﺜــﻲ‪ ،‬ﺑــﺪون اﻋﺘﻨــﺎ ﺑــﻪ ﻣﻌﺎﻫــﺪات ﺑــﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠــﻲ درﺑــﺎرهي ﺣﻘــﻮق اﻧــﺴﺎنﻫــﺎ در زﻣــﺎن ﺟﻨــﮓ‪،‬‬
‫ﺑﻲرﺣﻤﻲ و ﺗﺠﺎوز را در ﺣﻖ ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺪ اوج رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺒـﺎران ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷـﻬﺎدت ﺻـﺪﻫﺎ ﺷـﻬﺮوﻧﺪ ﻣﻈﻠـﻮم و ﺑـﻲدﻓـﺎع ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻮﺷﻪاي از ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺿﺪ ﺑﺸﺮي ﺻـﺪام اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ـ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ـ در اﯾﻦ آزﻣﻮن ﺳﺨﺖ ﻣﺮدود ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺘﻲ اﻧﺠﻤـﻦﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ داﻋﯿـﻪي ﺣﻘـﻮق‬
‫ﺑـﺸﺮ ـ ﺑـﻪ وﯾـﮋه دﻓـﺎع از ﺣﻘـﻮق زﻧـﺎن و ﮐﻮدﮐـﺎن ـ را داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻇﯿﻔـﻪي ﺧـﻮد ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﯿﺎﻫﭽﺎلﻫﺎي رژﯾﻢ ﺻـﺪام‪ ،‬ﺣﻘـﻮق اﺳـﺮاي ﻣـﺎ رﻋﺎﯾـﺖ ﻧـﺸﺪ‪ .‬ﺷـﮑﻨﺠﻪﻫـﺎي‬

‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪي ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،٢١‬ص ‪.٩٨‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩٣‬‬

‫ﺳﺨﺖ و ﻓﺸﺎرﻫﺎي روﺣﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪاي از آن ﺗﻮﺳﻂ آزادﮔـﺎن ﺳـﺮاﻓﺮاز ﻣـﺎ اﻓـﺸﺎ‬
‫ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬اﻧــﺴﺎن را ﺿــﻤﻦ اﺣــﺴﺎس وﺣــﺸﺖ‪ ،‬در ﺣﯿﺮﺗــﻲ ﻋﻈــﯿﻢ ﻓــﺮو ﻣــﻲﺑــﺮد ﮐــﻪ ﭘــﺲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺪﻋﻲ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻲ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﭼﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ؟‬
‫و اﯾﻦ ﺳﺆال‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶ ﻋﻈﯿﻤﻲ را ﭘﯿﺶ روي ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﺪ و ﺟـﻮاب‬
‫آن ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن در آزﻣﻮن دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﺮدود ﺷﺪه‪ ،‬و اﻋﺘﻤﺎد ﺧﻮد را‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٥‬ﺑﯿﺪاري ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‬

‫دﻓﺎع ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪي ﻣﻠﺖ ﺷﻬﯿﺪ ﭘـﺮور اﯾـﺮان در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﺠـﺎوز رژﯾـﻢ ﺳﺮﺳـﭙﺮدهي ﺻـﺪام‪،‬‬
‫زﻧﮓ ﺧﻄﺮ را در ﺟﻬـﺎن اﺳـﻼم ﺑـﻪ ﺻـﺪا درآورد‪ ،‬و اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖ را ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ و اذﻧﺎﺑﺶ ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻒاﻧﺪ و ﻫﺮ دوﻟﺘﻲ ﮐـﻪ ﻧﻈـﺎم ﺳﯿﺎﺳـﻲ و ادارهي ﮐـﺸﻮرش را‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل و آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻨﻲ ﭘﻲرﯾﺰي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﻲ ﻣﻮرد ﻫﺠـﻮم اﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﯿﺮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ در راﺳﺘﺎي ﻃﺮح ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪي ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﺗﺤﻘـﻖ ﻟﯿﺒـﺮال‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺳﻲ و ﺣﺬف اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﮐﻢﺗﺮ ﮐﺴﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﺷﻤﻨﻲ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺿـﺪﯾﺖ او را ﺑـﺎ دﯾـﻦ‬
‫اﺳﻼم و دوﻟﺖﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻧـﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﯾـﻦ آﮔـﺎﻫﻲ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ در دوران ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ از زﺑﺎن ﻣﺒﺎرك اﻣﺎم راﺣﻞ)ره( ﺟﺎري ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺻﺪام‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺣﺬف اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮم ﺻﺪام و اﻓـﺸﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( ﺗﺤﻘﻖ ﻋﯿﻨﻲ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس آﻧﮕﺎه ﻣﻬﻢ ﺟﻠﻮه ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن و ﻧﻮع ﺟﻨﺎﯾﺎت آنﻫﺎ را‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﻲ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎﻫﯿـﺖ و اﻫـﺪاف آﺷـﮑﺎر و ﭘﻨﻬـﺎن دﺷـﻤﻨﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﻃـﻲ‬
‫ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﺎ ﻣﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻧﻮع و ﺣﺠﻢ ﺟﻨﺎﯾﺎت آنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺴﻞ اﻣﺮوز و ﻓـﺮداي ﻣـﺎ را در‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺣﻔﻆ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد و ﺑـﺎ اﻓﺘﺨـﺎر از اﯾـﻦ دوران‬
‫ﺳــﺨﻦ ﮔﻔﺘــﻪ‪ ،‬ﺗــﺄﺛﯿﺮ ارزشﻫــﺎي دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس را در ﺣﻔــﻆ اﺳــﺘﻘﻼل و ﻋــﺰت دﯾﻨــﻲ ﺧــﻮد‬
‫ﻫﻤﯿﺸﮕﻲ و ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪٢٩٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺪ و دﺳﺘﺎورد داﺧﻠﻲ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬

‫‪٢‬ــ ﭼﮕﻮﻧــﻪ دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس در ﺷــﮑﻮﻓﺎﯾﻲ اﺳــﺘﻌﺪاد و ﺧﻼﻗﯿــﺖ ﺟﻮاﻧــﺎن اﯾﺮاﻧــﻲ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔــﺬار‬
‫ﺑﻮدﻫﺎﺳﺖ؟‬
‫‪٣‬ـ ﭼﺮا و ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس در ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪٤‬ـ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي دﻓﺎع ﺑﺎزدارﻧﺪه از دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﯾﺪ؟‬
‫‪٥‬ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫‪٦‬ـ ﭼﺮا و ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس آزﻣﻮن ﺑﺰرﮔﻲ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻋﯿﺎن دﻣﻮﮐﺮاﺳـﻲ و ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪٧‬ـ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺪاري ﺟﻬﺎن اﺳﻼم را ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩٥‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺎدت و اﯾﺜﺎر‬

‫ﺑﺪون ﺷﻚ ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬـﻢ و اﺳﺎﺳـﻲ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و ﭘﯿـﺮوزي در دﻓـﺎع ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻗﻮيﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﺑـﻮﯾﮋه ﺟﻮاﻧـﺎن ﻋﺎﺷـﻖ و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻃﻠـﺐ ﻣـﯿﻬﻦ اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﮐـﻪ در دﻓـﺎع از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ ارﺿـﻲ ﮐـﺸﻮر‬
‫ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺳﺮاز ﭘﺎ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﺗﺤــﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿــﺰ ﺟﻮاﻧــﺎن ﺑﺮوﻣﻨــﺪ اﯾــﻦ ﺳــﺮزﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑــﺮ اﺳــﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬــﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﺑﻲﺑﺪﯾﻞ و ﺑﻲﻧﻈﯿﺮي از ﺷﻬﺎدت و اﯾﺜﺎر را ﺧﻠﻖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺿـﺒﻂ و ﺛﺒـﺖ و‬
‫ﺗﻔــﺴﯿﺮ و ﺗﻮزﯾــﻊ آن اﻫﺘﻤــﺎم ﻧــﻮرزﯾﻢ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻓﺮﻫﻨــﮓ وﺗــﺎرﯾﺦ ﻣــﺮدم اﯾــﻦ ﻣــﺮز و ﺑــﻮم‪ ،‬ﺟﻔــﺎﯾﻲ‬
‫ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮ روا داﺷﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ﺧﻠﻖ اﯾﻦ آﺛﺎر اﻋﺠﺎبآور و ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﮐـﻪ ﻃﺒـﻖ ﻓﺮﻣـﺎﯾﺶ آن‬
‫ﻣﻘﺘﺪاي ﺳﻔﺮ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺑﺮﻫﻪاي ﮐﻮﺗـﺎه از ﺻـﺪر اﺳـﻼم ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﺣﺠـﺖ را ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻤﮕﺎن ﺗﻤﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ اﻣﺮوز اﯾﺮاﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﯾﻚ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮزاﻧﻪ ﻃﻮس‪ ،‬ﻣﺜﻨﻮي ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺑـﺴﺮاﯾﺪ‬
‫ﻫﻤﺖ و ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﺑﺎر ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺷﻌﺮش ﻧﻪ رﺳﺘﻢ دﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪان ﺑﺰرﮔﻮاري ﭼﻮن ﺷﻬﯿﺪ ّ‬
‫ﺑﺎﮐﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي را ﺟﺎﻧﻲ دوﺑـﺎره ﺑﺨـﺸﺪ و ﺗﻤﺜﯿـﻞﻫـﺎ را از ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي‬
‫ﻧﺒــﺮدي اﻧﺘﺨــﺎب ﮐﻨــﺪ ﮐــﻪ از ﺗــﺮاوش ﺧــﻮن و ﺟــﺎن اﺳــﺖ‪ .‬ﻋــﺎرف ﻓﺮزاﻧــﻪ اﯾﺮاﻧ ـﻲ‪ ،‬اﻣــﺮوزه‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎﯾﻲ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻣـﻀﻤﻮن اﯾـﻦ ﺷـﻬﯿﺪان ﮔﻤﻨـﺎم ﺑـﻪ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾـﺮ درآورد؛‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻮﺳـﺘﺎﻧﻲ دﮔـﺮ ﺑـﺴﺮاﯾﺪ و ﮔﻠـﺴﺘﺎﻧﻲ ﻧـﻮ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨـﺪ و اﺳـﺮاراﻟﺘﻮﺣﯿﺪ را ﺗﻔـﺴﯿﺮي دﮔـﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﯾــﺪ‪ .‬ﻣﻔــﺴﺮ و اﻫــﻞ ﻋﻠــﻢ ﻣــﺎ ﻣ ـﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﯾــﻚ ﺑــﺎر دﯾﮕــﺮ ﻣﻘــﺎم ﻣــﻮﻻ ﻋﻠ ـﻲﻋﻠﯿــﻪ اﻟــﺴﻼم در‬
‫ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ را ﻓﺼﻞاﻟﻌﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻗـﺮار داده‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎي ﮐـﻼم ﺣـﻀﺮﺗﺶ را اﯾـﻦ ﺑـﺎر در ﭼﻬـﺮه‬
‫ﻣﻌﺼﻮم ﺑﺴﯿﺠﻲ ﺷﻬﯿﺪي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ره ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ را ﯾـﻚ ﺷـﺒﻪ ﭘﯿﻤـﻮده اﺳـﺖ؛ آن ﺟـﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﻻ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫روح اﻟﯿﻘــﯿﻦ و ﺳــﺘﻼﻧﻮا ﻣــﺎ‬ ‫ِ‬ ‫ـﻢ َﻋﻠـﻲ َ ِ َ‬
‫ﺣﻘﯿﻘــﺔ ْاﻟﺒ َــﺼﯿﺮة َو َ‬ ‫ِ‬ ‫َﻫﺠَـ ِ ِ‬
‫ﺑﺎﺷـ ُـﺮوا ُ َ‬ ‫ـﻢ اﻟﻌﻠ ْـ ُ‬ ‫ـﻢ ﺑﻬـ ُ‬ ‫َ‬
‫اﻟـﺪﻧﯿﺎ ِ َ ِ‬
‫ﺑﺎﻧـﺪان‬ ‫ﻣـﻦ ْ ِ ُ َ‬ ‫اﻟﻤﺘﺮﻓﻮن و ا َِﻧﺴﻮ ﺑﻤﺎﺳﺘﻮﺣﺶ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺠـﺎﻫﻠﻮن َو َﺻـﺤﺒﻮا ﱡ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫اﺳﺘﻮﻋﻪ‬
‫ْ َْ ُ ُ‬
‫ِ‬
‫اﻟـﺪﻋﺎة اﻟـﻲ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﻠﻪ ﻓـﻲ ا َْرﺿـﻪ و ﱡ‬ ‫ﺧﻠﻔﺎﺀ ﱠ‬
‫ﺌﻚ ُ َ ُ‬‫ْ◌ﻋﻠﻲ ُاوﻟ َ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺤﻞ اﻻ َ ْ‬
‫ﻣﻌﻠﻘﻪ َ َ‬ ‫ارواﺣﻬﺎ ُ ّ‬
‫ُ‬
‫‪٢٩٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫دﯾﻨﻪ آه آه ُﺷﻮﻗﺎً ِاﻟﻲ ُ ِ ِ‬

‫رؤﯾﺘﻬﻢ‬ ‫َ‬
‫اﻣــﻮاج ﻋﻠــﻢ ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﺣﻘﯿﻘــﺖ ادراك و ﺑــﺼﯿﺮت آنﻫــﺎ ﻫﺠــﻮم ﺑــﺮد و ﺑــﻪ‬
‫ﯾﮑﺒﺎره آﻧﺎن را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮد و ﺟﻮﻫﺮه اﯾﻤـﺎن و ﯾﻘـﯿﻦ را ﺑـﻪ ﺟـﺎن و دل ﺧـﻮد‬
‫ﻣﺲ ﮐﺮد و آﻧﭽﻪ را ﺧﻮﺷﮕﺬرانﻫﺎ ﺳﺨﺖ و ﻧﺎﻫﻤﻮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧـﺮم و ﻣﻼﯾـﻢ‬ ‫ّ‬
‫و ﻫﻨﺠﺎر اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺟﺎﻫﻼن از آن در وﺣﺸﺖ و ﺗﺮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧـﺲ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺑﺪن ﺧﺎﮐﻲ ﺧﻮد ﻫﻤﻨﺸﯿﻦ دﻧﯿﺎ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺑـﺎ روحﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻗﻠــﻪ از ِذروه ﻗــﺪس ﻋــﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑــﻮت آوﯾﺨﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ .‬اﯾــﺸﺎﻧﻨﺪ در روي زﻣــﯿﻦ‬
‫ﺟﺎﻧــﺸﯿﻨﺎن ﺧــﺪا و داﻋﯿــﺎن ﺑــﺸﺮ ﺑــﻪ ﺳــﻮي دﯾــﻦ ﺧــﺪا‪ .‬آه! آه! ﭼﻘــﺪر اﺷــﺘﯿﺎق‬
‫زﯾﺎرت و دﯾﺪارﺷﺎن را دارم؟‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ آﯾﺎ ﻣﻮﻻ ﻣﺸﺘﺎق دﯾﺪار ﺟﻮاﻧﺎﻧﻲ ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﺸﻖ ﻣـﻮﻻ از ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺧـﻮد‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ دﯾﻦ ﺧﺪا را ﯾﺎري رﺳﺎﻧﻨﺪ؟‬
‫ﻃﻔﯿﻞ ﻫﺴﺘﻲ ﻋﺸﻘﻨﺪ آدﻣﻲ و ﭘﺮي‬
‫ارادﺗﻲ ﺑﻨﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻌﺎدﺗﻲ ﺑﺒﺮي‬
‫ﺑﮑﻮش ﺧﻮاﺟﻪ و از ﻋﺸﻖ ﺑﻲ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺒﺎش‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﺪه را ﻧﺨﺮد ﮐﺲ ﺑﻪ ﻋﯿﺐ ﺑﻲﻫﻨﺮي‬
‫ﻣﻲﺻﺒﻮح و ﺷﮑﺮ ﺧﻮاب ﺻﺒﺤﺪم ﺗﺎ ﭼﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻪ ﻋﺬر ﻧﯿﻢﺷﺒﻲ ﮐﻮش و ﮔﺮﯾﻪ ﺳﺤﺮي‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﻚ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐـﺮد و آن‬ ‫آري‪ ،‬از اﯾﻦ َ َ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪﻫﺎي ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪﻧﻲ را دوﺑﺎره و ﺻﺪﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪ و از آنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺄوﯾﻞ ﻋﺮﻓـﺎن‬
‫و ﺣﮑﻤﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻬﺮهﺟﺴﺖ و ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺳـﻼح و اﯾﻤـﺎن‪ ،‬راﺑﻄـﻪ ﻻزم‬
‫و ﻣﻠﺰوم اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﮔﺎه اﯾﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻼح ﻣـﺆﺛﺮ اﺳـﺖ و ﻻﻏﯿـﺮ و ﻫـﺮ ﮔـﺎه ﺻـﺪاﻗﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎنﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫اﻟﮑﯿﺖ و اَ ْﻧﺰل َ ِ‬ ‫اﻟﻠﻪ ِ ْ َ‬ ‫َ َﻓﻠﻤﺎ َ‬
‫اﻟﻨﺼﺮ‬ ‫ﺑﻌﺪوﻧﺎ ْ َ ْ َ َ َ َ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﱠ ْ‬ ‫ﺻﺪﻗﻨﺎ ِ َ ّ‬ ‫رأي ﱠ‬ ‫ﱠ َ‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﺎ را دﯾﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاري دﭼﺎر ﺳـﺎﺧﺖ‬

‫‪.٥٥‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩٧‬‬

‫ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫و ﭘﯿﺮوزي را ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎ‬

‫ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﮕﯿﺰه ﻣﻘﺪﺳﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮاغ ﺧـﺎﻃﺮات دﻟﯿﺮﻣـﺮدان دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫در و ﺟﻮاﻫﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در اﯾـﻦ ﻋﺮﺻـﻪ را‬ ‫رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬و اﻧﺪﮐﻲ از اﻧﺒﻮه ُ ّ‬
‫ﮔﺮد ﻫﻢ آورﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻄﺮ ﺳـﻄﺮ اﯾـﻦ ﺣﻤﺎﺳـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ آﺗـﺶ ﺣـﺴﺮت و‬
‫اﻓﺴﻮس وﺟﻮدﻣـﺎن را ﻓﺮاﮔﯿـﺮد و ﺷـﮕﻔﺘﻲﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮات‪ ،‬ﻣـﺎ را از ﺧـﻮاب‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﺑﯿﺪار ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫آن ﻫﻤــﻪ ﻣﺤﺒــﺖ در آن ﻫﻤــﻪ ﺻــﻼﺑﺖ‪ ،‬آن ﻫﻤــﻪ ﻟﻄــﻒ در آن ﻫﻤــﻪ ﺳــﺨﺘﻲ‪ ،‬آن ﻫﻤــﻪ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﻲ در آن ﻫﻤﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم‪ ،‬آن ﻫﻤﻪ آراﻣﻲ در آن ﻫﻤﻪ ﺷﺘﺎب‪ ،‬آن ﻫﻤﻪ ﺻﺒﺮ در آن ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﻲﻗﺮاري‪ ،‬آن ﻫﻤﻪ ﻋﺸﻖ و ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ در آن ﻫﻤﻪ ﻋﺼﯿﺎن و ﺧﺮوش و ﺷـﻬﺎدت‪ ،‬و‬
‫آن ﻫﻤﻪ اوج و ﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐ در آن ﻫﻤﻪ ﺳﮑﻮت و ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺤﺼﻮر در ﺳﻄﻮر و‬
‫ﺻﻔﺤﺎت‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ دلﻫﺎﯾﻤﺎن را ﺑﺸﮑﻨﺪ و درسآﻣﻮز ﻣﮑﺘﺐ آنﻫﺎ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻗﻠـﻪ رﻓﯿـﻊ‬
‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ و ﺗﻘﻮا رﺳﯿﺪه و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﻨﺎم زﯾـﺴﺘﻪ و ﻣـﻲزﯾﻨـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن در ﻣﻠﮑـﻮت اﻋﻠـﻲ از ﭼﻨـﺎن‬
‫آوازهاي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﮐﻪ اذﻫﺎن ﻣﺎ از درك آن ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان اﺳـﺖ؛ ﮔـﻮﯾﻲ ﻣـﺼﺪاﻗﻲ ﺑـﺮ‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺷﯿﺦ اﺟﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫اي ﻣﺮغ ﺳﺤﺮ ﻋﺸﻖ ز ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﯿﺎﻣﻮز‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮﺧﺘﻪ را ﺟﺎن ﺷﺪ و آواز ﻧﯿﺎﻣﺪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪﻋﯿﺎن در ﻃﻠﺒﺶ ﺑﻲﺧﺒﺮاﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﺎن را ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺧﺒﺮي ﺑﺎز ﻧﯿﺎﻣﺪ‬
‫و ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﻲ از ﺧﺮﻣﻦ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺑﻲﺷﻤﺎر اﯾـﻦ ﻋﺰﯾـﺰان ﭘـﺮداﺧﺘﯿﻢ‬
‫و ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ درك ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻣـﻲداد‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﻋﺮﻓـﺎﻧﻲ و اﺳـﻼﻣﻲ ﺗﻄـﺎﺑﻖ دادﯾـﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺷﯿﻮا ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد واﻗﻔﯿﻢ ﮐﻪ ادراك زﻣﯿﻨﻲ ﻣﺎ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺣﺘـﻲ اﻧـﺪﮐﻲ از ﻋﻤـﻖ وﺟـﻮدي ﻣﺠﺎﻫـﺪان‬
‫اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻪ ﺷﻬﺪاي ﮔﺮاﻧﻘﺪر را درﯾﺎﺑﺪ و زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﯿـﺎن ذرهاي‬ ‫ﻓﻲﺳﺒﯿﻞ ﱠ‬
‫از ﺑﺰرﮔﻲﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻟﮑﻨﺖ ﻧﯿﻔﺘﺪ و ﻗﻠﻢﻫﺎي ﻣـﺎ ﺿـﻤﻦ ﺗﺮﺳـﯿﻢ اﻧـﺪﮐﻲ از زﯾﺒـﺎﯾﻲﻫﺎﯾـﺸﺎن ﺑـﺎز‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻟﻪ ﻧﺘﻮان اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﻲ را ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﻨﺪار ﻣﺎ از ﻣﺠﺪ و ﮐـﺮم اﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﻫـﺮ ﻗـﺪر‬
‫ﺗﻮﻫﻤﻲ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﻫﻤﺎن ﺑﺲ ﮐﻪ اﻣﺎم و ﻣﺮاد ﺷﻬﯿﺪان ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ّ ،‬‬
‫»ﭼﻪ ﮔﻮﯾﻢ و ﭼﻪ ﻧﻮﯾﺴﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺑﻬﺘﺮ و ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻠﻢ اوﻟﻲﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪٢٩٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫از‪:‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اوﺻﺎﻓﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬

‫‪ .١‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺪرت و ﺗﺤﺮك ﯾﻚ رزﻣﻨﺪه و ﻣﺪاﻓﻊ اﺳﻼم‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ؛ زﯾـﺮا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺒﺪأ و ﻣﻨﺸﺄ ﻗﺪرت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ اراده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻟـﺬا وﻗﺘـﻲ‬
‫ﯾﻚ ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ ﻗﺪرت و ﺣﯿﺎت ﻣﺘـﺼﻞ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ‪ ،‬از ﻫـﯿﭻ ﻗـﺪرﺗﻲ ﺟـﺰ او‬
‫ﺗــﺮس و وﺣــﺸﺖ ﺑــﻪ ﺧــﻮد راه ﻧﻤ ـﻲدﻫــﺪ و اﯾــﻦ ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺰرﮔ ـﻲ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﻣﺠﺎﻫــﺪ‬
‫اﻟﻠﻪ و ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺗﮑﯿﻪﮔﺎه اﺻﻠﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻓﻲﺳﺒﯿﻞ ّ‬
‫ﻃ ـﻲ ﻫــﺸﺖ ﺳــﺎل دﻓــﺎع ﻣﻘــﺪس‪ ،‬ﻫﻤــﯿﻦ ﻗــﺪرت ﻻﯾــﺰال ﺑــﻮده اﺳــﺖ؛ ﺑــﻪ ﻃــﻮري ﮐــﻪ اﻣــﺎم‬
‫راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ از ﻗﺪرتﻫﺎ ﮐﺎري ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﺑـﻪ ﺧـﻮد راه‬
‫ﻧﺪﻫﯿــﺪ‪ .‬ﺷــﻤﺎ ﺟﻨــﻮد ﺧــﺪا ﻫــﺴﺘﯿﺪ و ﭘﯿﺮوزﯾــﺪ‪ .‬آنﻫــﺎﯾﻲ ﮐــﻪ در اﺑﺘــﺪا ﺣﺮﮐــﺖ‬
‫ﺧﻮدﺷــﺎن را ﺷــﺮوع ﮐﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﺎ ﻃﻤﺄﻧﯿﻨــﻪ ﻗﻠﺒــﻲ ﺷــﺮوع ﮐﺮدﻧــﺪ و از ﻫــﯿﭻ‬
‫ﻧﺘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ از آن ﺟﻬﺘﻲ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن اﯾﻤـﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا داﺋـﻢ ﻣـﻲﮔﻮﯾﻨـﺪ "ﻣـﺎ داراي ﻣﻮﺷـﻚ ﻫـﺴﺘﯿﻢ‪".‬‬
‫آنﻫـــﺎ داراي ﻣﻮﺷـــﻚ ﻫـــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـــﻲ اﯾﻤـــﺎن ﻧﺪارﻧـــﺪ؛ ﺷـــﻤﺎ اﯾﻤـــﺎن دارﯾـــﺪ‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﻠﺐﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺒﺪأ ﻧﻮر و ﻗﺪرت ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮرده اﺳﺖ؛ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻲ‪«.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه در واﻗﻊ ﺗﺤﻘﻖ آﯾـﻪ ذﯾـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻧﺒـﺮد دﻟﯿﺮاﻧـﻪ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻣﺼﺪاق ﻋﯿﻨﻲ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ‪:‬‬
‫ﺗﺨـﺎﻓﻮا و ﻻ‬ ‫ﻋﻠـﯿﻬﻢ ْ َ َ ُ‬
‫اﻟﻤﻼﺋﮑـﺔ اَﻻّ َ ُ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺘﻨـﺰل َ َ ْ ُ‬
‫اﺳـﺘﻘﺎﻣﻮا َ َ َ ﱠ ُ‬
‫ﺛـﻢ ْ َ ُ‬ ‫رﺑﻨﺎاﻟﻠـﻪ ُ ﱠ‬
‫ﻗﺎﻟﻮا َ ﱡ َ ﱠ ُ‬ ‫ان ﱠ َ‬
‫اﻟﺬﯾﻦ ُ‬ ‫ِﱠ‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺗﺤﺰﻧﻮا و ا َِﺑﺸﺮوا ِ ْ ِ‬
‫ﺗﻮﻋﺪون‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻨﺔ ﱠاﻟﺘﻲ ُ ْ ُ ْ‬
‫ﮐﻨﺘﻢ ُ ْ َ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َُْ َ ْ ُ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎً آﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﭘﺮوردﮔـﺎر ﻣـﺎ ﺧـﺪاي ﯾﮑﺘـﺎ اﺳـﺖ و ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﭘﯿﻤـﺎن‬
‫اﺳﺘﻮار ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻧـﺎزل ﺷـﻮﻧﺪ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺗﺮس و اﻧﺪوﻫﻲ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ آن ﺑﻬـﺸﺘﻲ‬

‫‪.١١٢‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٩‬ص‬

‫‪ ٢‬ـ ﻓﺼﻠﺖ‪.٣٠ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٢٩٩‬‬

‫ﺑﺎد‪.‬‬ ‫ﮐﻪ وﻋﺪه داده ﺷﺪهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت‬

‫‪ .٢‬ﺑﯿﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ‬

‫اﯾﻤﺎن ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﯿﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﺗﻮأم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درك ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺳﻼم‪ ،‬اﻓﻖ روﺷﻨﻲ را ﭘﯿﺶ روي ﻣـﺪاﻓﻌﺎن اﺳـﻼم ﻣـﻲﮔـﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻧﯿـﺮو و‬
‫ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬آﮔـﺎﻫﻲ و ﻫﻮﺷـﯿﺎري‪،‬‬
‫اﻧﮕﯿﺰه دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺪاﻓﻌﺎن را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﺟـﺎن و ﺷـﻬﺎدت ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ دﺳﺖ از راه و ﻫﺪف ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻋﺰت اﺳﻼم و اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر را ﺑـﺎ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻤﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ِ‬
‫اﻟﻠﻪ َو‬ ‫َﺻﺎﺑﻬﻢ ﻓﻲ َ ِ‬
‫ﺳﺒﯿﻞ ﱠ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﻌﻪ ِ ّ ﱡ َ‬ ‫ﻣﻦ َﻧﺒ ِﻲ َ‬‫و ََ ِ‬
‫ﻫﻨﻮا ﻟﻤﺎ ا َ ُ ْ‬
‫ﮐﺜﯿﺮ َﻓﻤﺎ َو َ ُ‬
‫رﺑﯿﻮن َ ٌ‬ ‫ﻗﺎﺗﻞ َ َ ُ‬
‫َ‬ ‫ﮐﺎﯾﻦ ْ‬
‫ﱢ ْ‬
‫‪١‬‬
‫ِ‬
‫اﻟﺼﺎﺑﺮﯾﻦ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﯾﺤﺐ ّ‬
‫واﻟﻠﻪ ُ ﱡ‬‫اﺳﺘﮑﺎﻧﻮا َ ّ ُ‬
‫ﺿﻌﻔﻮا َو َﻣﺎ ْ َ ُ‬
‫ﻣﺎ َ ُ ُ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮي از ﭘﯿـﺮوان ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮي در ﺟﻨـﮓ ﮐـﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﻫـﻞ اﯾﻤـﺎن ﺑـﺎ ﺳـﺨﺘﻲﻫـﺎﯾﻲ ﮐـﻪ در راه ﺧـﺪا ﺑـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ ﺑﯿﻤﻨـﺎك و زﺑـﻮن ﻧـﺸﺪﻧﺪ و ﺳـﺮ ﺑـﻪ زﯾـﺮ ﺑـﺎر‬
‫دﺷﻤﻦ ﻓﺮو ﻧﯿﺎوردﻧﺪ و راه ﺻﺒﺮ و ﺛﺒﺎت ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻـﺎﺑﺮان را‬
‫دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨــﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻻزﻣــﻪ ﺳــﺮاﻓﺮازي و اﺳــﺘﻘﻼل و ﺗــﺴﻠﯿﻢ ﻧــﺸﺪن در ﺑﺮاﺑــﺮ دﺷــﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣــﺖ و‬
‫ﭘﺎﯾﺪاري آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾـﻦ رو‪ّ ،‬اﻣـﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺻـﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿـﻪ وآﻟـﻪ ﺳـﺨﺘﻲﻫـﺎ و ﻓـﺸﺎرﻫﺎي‬
‫ذﻟـﺖﺑـﺎر ﻧﺪادﻧـﺪ و ﺣﻔـﻆ اﺳـﺘﻘﻼل و ﺷـﺮف و‬ ‫دﺷﻤﻦ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳـﺎزش ّ‬
‫آزادي ﻣﻠﺖ ﺑﺮاي آنﻫﺎ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻣﻨﯿـﺖ و رﻓـﺎه‬
‫»اﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺑﺮﻗـﺪرتﻫـﺎ ﻣـﻲﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ ﺑـﻮد ّ‬
‫ﻇﺎﻫﺮي درﺳﺖ ﻣﻲﺷﺪ و ﻗﺒﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺎ ﭘﺮ از ﺷﻬﺪاي ﻋﺰﯾﺰ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﮔﺮدﯾـﺪ؛‬
‫‪٢‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎً اﺳﺘﻘﻼل و آزادي و ﺷﺮاﻓﺘﻤﺎن از ﺑﯿﻦ ﻣﻲرﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪاﻓﻌﺎن و ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن در ﺣﻮزه اﺳﻼم‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ آل ﻋﻤﺮان‪.١٤٦ ،‬‬

‫‪.٥١‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٧‬ص‬
‫‪٣٠٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫آﮔﺎﻫﻲ و ﺑﺼﯿﺮت‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزوي اﯾﻤﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺗـﻮان دﻓـﺎﻋﻲ ﻣـﺪاﻓﻌﺎن را ﻧﯿـﺰ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﻣـﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿـﺎن ﻋﻠـﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم در ﺗﻮﺻـﯿﻒ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﻼم‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫ِ‬
‫َﺳﯿﺎﻓﻬﻢ«‬
‫ْ‬ ‫ﺑﺼﺎﺋﺮﻫﻢ َﻋﻠﻲ ا ْ‬
‫ﺣﻤﻠﻮا َ َ ُ ْ‬
‫» ََُ‬
‫ﺑﯿﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﺣﻤﻞ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬وﻻﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﯾﮑﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﻲﻫﺎي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺎ در دوران دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‪ ،‬وﻻﯾـﺖ ﭘـﺬﯾﺮي‬
‫ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ وﻻﯾـﺖ‪ ،‬ﺣﯿـﺎت ﻃﯿﺒـﻪ اﺳـﺖ ؛ ﺣﯿـﺎﺗﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺎ درك و اﻃﺎﻋـﺖ‬
‫وﻻﯾﺖ ﻧﺼﯿﺐ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺴﯿﻢ دلاﻧﮕﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﯿﺎت از آﯾـﺎت ﺷـﺮﯾﻒ ﻗﺮآﻧـﻲ‪ ،‬روح و‬
‫ﺟﺎن آنﻫﺎ را ﻧﻮازش ﻣﻲداد‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺮآن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﱠِ ِ‬
‫دﻋﺎﮐﻢ ﻟﻤﺎ ُ ُ ْ‬
‫ﯾﺤﯿﯿﮑﻢ‪.‬‬ ‫ﻟﻠﺮﺳﻮل اذا َ ُ‬
‫اﺳﺘﺠﯿﺒﻮاﻟﻠﻪ َو ﱠ ُ‬
‫آﻣﻨﻮا ْ َ ُ‬ ‫ﯾﺎ ا ﱡ ََﯾﻬﺎ ﱠ َ‬
‫اﻟﺬﯾﻦ َ ُ‬
‫اي ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾـﺪ‪ ،‬ﻧـﺪاي دﻋـﻮت ﺧـﺪا و رﺳـﻮﻟﺶ را اﺟﺎﺑـﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﻤﺎ را زﻧﺪه ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﻣﺰ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ در ﻃﻮل دوران ﻣﺒﺎرزه و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬
‫ﻋﺰت و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﻮد را در ﺣﯿﺎت وﻻﯾﻲ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﻫﻮﯾﺖ و ّ‬
‫آن واﻗﻒ ﺷﺪﻧﺪ و ّ‬
‫و ﺑﺪان اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﻪ ﮐﻮي وﻻﯾﺖ را زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺛﻮاب اﻋﻤﺎل او ﺑﯿﺶ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﺼﻮر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ ‪:‬‬
‫ﺛﻮاب روزه و ﺣﺞ ﻗﺒﻮل آن ﮐﺲ ﺑﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎك ﻣﯿﮑﺪه ﻋﺸﻖ را زﯾﺎرت ﮐﺮد‬
‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﻣﺎﻟـﻚ اﺷـﺘﺮ را ﻣﺜـﺎل زد ﮐـﻪ ﻣـﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿـﺎن ﻋﻠـﻲﻋﻠﯿـﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم در وﺻﻒ او ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪.١٥٠‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪ ٢‬ـ اﻧﻔﺎل‪.٢٤ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٠١‬‬

‫اﻟﻠـﻪ ﻻ‬‫ﺳـﯿﻒ ِﻣـﻦ ُﺳـﯿﻮفِ ﱠ‬

‫ﻓﺎﻧـﻪ َ ٌ‬
‫ِ‬
‫اﻟﺤـﻖ َ ﱠ ُ‬
‫ﻃـﺎﺑﻖ َ ّ‬
‫َﻣـﺮه ﻓﯿﻤـﺎ َ َ‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻌﻮا َﻟﻪ َو ا ُ‬
‫َﻃﯿﻌﻮا ا َ‬ ‫»َ َ‬
‫ِ‬
‫ﻓﺎﻧـﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﮐﻠﯿﻞ ﱠ‬
‫اﻟﻀﺮﯾﺒﻪ َﻓﺎن اَﻣﺮ ُﮐﻢ ان ﺗﻨﻔﺮوا َو ان اَﻣﺮ ُﮐﻢ ان ُﺗﻘﯿﻤـﻮا َ ﱠ ُ‬
‫اﻟﻈﺒﻪ و ﻻﻧﺎﺑﻲ ﱠ‬ ‫َ‬
‫‪١‬‬
‫ﯾﺆﺧﺮ و ﻻ ﯾﻘﺪم اﱢﻻ َﻋﻦ اَﻣﺮي«‬ ‫ﻻﯾﺤﺠﻢ و ﻻ َ ّ‬
‫ﻻ ﯾﻘﺪم و َ ُ‬
‫ﭘﺲ ﺳﺨﻨﺶ )ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ( را ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ و اﻣـﺮ و ﻓﺮﻣـﺎﻧﺶ را در آﻧﭽـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ ﭘﯿﺮو ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺷﻤﺸﯿﺮي اﺳﺖ از ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﺧﺪا ﮐـﻪ ﺗﯿـﺰي‬
‫آن ﮐﻨﺪ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺿﺮﺑﻪ آن ﺑﻲ اﺛﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را اﻣﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي دﺷـﻤﻦ ﺑﺮوﯾـﺪ‪ ،‬رواﻧـﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ و اﮔـﺮ‬
‫ﻓﺮﻣــﺎن دﻫــﺪ ﮐــﻪ ﻧﺮوﯾــﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﯿــﺪ ﮐــﻪ او در ﻫــﺮ ﮐــﺎري ﭘـﯿﺶ ﻧﻤـﻲاﻓﺘــﺪ و ﺑــﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدد و رو ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮداﻧﺪ و ﺟﻠﻮ ﻧﻤﻲرود ؛ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ آوازه و ﻋﻈﻤﺘـﻲ ﮐـﻪ ﻣﺎﻟـﻚاﺷـﺘﺮ دارد‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻋﺸﻖ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم وﻻﯾـﺖ اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨـﺎنﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻻﯾـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻻﯾﺖ ﭼﯿﺰي از اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻲﺳﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﻪ اﻧـﺴﺎن‬
‫ﺣﺮﯾﺖ و آزادﮔﻲ و ﺻـﻼﺑﺖ ﻣـﻲﺑﺨـﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬وﻻﯾﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او ّ ّ‬
‫وﻻﯾﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺣﻖ ﻣﺪاري اﺳﺖ و ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻖ را ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬وﻻﯾﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮي از‬
‫ﺗﺤﻘـﻖ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﺳـﺖ و در ﭘﺮﺗـﻮ آن‪ ،‬ﺧـﺪا ﻣـﺪاري و ﻋـﺪاﻟﺖ ﺧـﻮاﻫﻲ ّ‬
‫ﻋـﺰت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬وﻻﯾـﺖ‪ ،‬روﺣﯿـﻪ ﺳـﺘﯿﺰ ﺑـﺎ دﺷـﻤﻨﺎن را در اﻧـﺴﺎن ﻣـﻲدﻣـﺪ و ّ‬
‫ﺳﯿﺎﺳ ـﻲ ﮐــﺸﻮر را ﺗــﻀﻤﯿﻦ ﻣ ـﻲﮐﻨــﺪ‪ .‬اﯾﻨــﻚ درس اﻃﺎﻋــﺖ ﭘــﺬﯾﺮي از ﻗﯿــﺎم وﻻﯾــﺖ را از‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﻣﻲآﻣﻮزﯾﻢ ﺗﺎ درﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ وﻻﯾـﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺟـﻮﻫﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و‬
‫اﯾﺜﺎر در ﺣﻤﺎﺳﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ درﺧﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ )ره( ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﺰرگ و ﺗﺎرﯾﺨﻲ را اﺑﺮﻣﺮدي رﻫﺒﺮي ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻲ‬
‫ﻧﻈﯿــﺮ اﺳــﺖ‪ .‬اﯾﻤــﺎن ﺑــﻪ ﭘــﺎﮐﻲ و ﺗﻘــﻮا و ﻓــﺪاﮐﺎري و ﭘﺎﯾــﺪاري او را ﻧﻈﯿــﺮي‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ راﻫﺒﺮان اﻧﻘﻼﺑﻲ دﻧﯿﺎ را ﺳﺮ ﻫﻢ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬از ﯾﻚ ﻣﻮي رﻫﺒﺮ‬
‫ﻋﺎﻟﯿﻘــﺪر اﻧﻘــﻼب ﻣــﺎ ﮐﻤﺘــﺮ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾــﻦ اﻧﻘــﻼب ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ ﺗــﺎ‬
‫رﯾــﺸﻪﻫــﺎي اﺳــﺘﺜﻤﺎر و اﺳــﺘﺒﺪاد و اﺳــﺘﻌﻤﺎر را ﺑــﺴﻮزاﻧﺪ؛ ﻋــﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ را‬

‫‪.٣٨‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪٣٠٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ؛ ﻓﻘﺮ و ﺟﻬﻞ و ﻇﻠﻢ و ﻓﺴﺎد را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد؛ ﺳﺘﻢﻫﺎ و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖﻫﺎ‬
‫و ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎ و ﺑﻲ ﻋﺪاﻟﺘﻲﻫﺎ را ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺳﯿﻄﺮه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﺖ در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺎج ّ‬
‫»ﻣــﺎدر! ﺟﻬــﻞ ﺣــﺎﮐﻢ ﺑــﺮ ﯾــﻚ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ ،‬اﻧــﺴﺎنﻫــﺎ را ﺑــﻪ ﺗﺒــﺎﻫﻲ ﻣ ـﻲﮐــﺸﺪ و‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎي ﻃﺎﻏﻮت ﻣﮑﻤﻞ اﯾـﻦ ﺟﻬﻠﻨـﺪ و ﺷـﺎﯾﺪ ﻗـﺮنﻫـﺎ ﻃـﻮل ﺑﮑـﺸﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ از ﺳﻼﻟﻪ ﭘﺎﮐﺎن زاﯾﯿﺪه ﺷﻮد و ﺑﺘﻮاﻧﺪ رﻫﺒﺮي ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﺮ در ﮔـﻢ‬
‫و ﺳﺮ در ﻻك ﺧﻮد ﻓﺮو ﺑﺮده را در دﺳﺖ ﮔﯿﺮد و اﻣﺎم‪ ،‬ﺗﺒﻠـﻮر ﺳـﻼﻟﻪ اداﻣـﻪ‬
‫دﻫﻨﺪﮔﺎن راه اﻣﺎﻣﺖ و ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻼم او اﻟﻬـﺎم ﺑﺨـﺶ روح‬
‫‪٢‬‬
‫ﭘﺮﻓﺘﻮح اﺳﻼم در ﺳﯿﻨﻪ و وﺟﻮد ﮔﻨﺪﯾﺪه ﻣﻦ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﯾﻮﺳﻒ ﮐﻼﻫﺪوز در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﮐﻼﻫﺪوز در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺛـﺎﻣﻦ اﻻﺋﻤـﻪ ﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﻲﺗﻮان آن را اوج اﺧﻼص او ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ ﻗـﺪس ﺳـﺮه‬
‫داﻧـــﺴﺖ‪ .‬ﺷـــﺎﻫﺪ ﺑـــﻮدم ﮐـــﻪ در ﻃﺮاﺣـــﻲ و ﺳـــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﻤﻠﯿـــﺎت و اﯾﺠـــﺎد‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﯿﻦ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﺗﻼش ﺑﻲوﻗﻔﻪاي ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ آﺑﺎدان در ﻣﺤﺎﺻﺮه دﺷﻤﻦ ﻗـﺮار داﺷـﺖ و ﺑﻨـﻲ ﺻـﺪر ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺨﻠﯿـﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻗﺪس ﺳﺮه رﺳـﯿﺪ و در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﻲ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻗﺪس ﺳﺮه در ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺣﺼﺮ آﺑﺎدان ﺑﺎﯾﺪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫او اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﺣﺮف اﻣﺎم ﻗﺪس ﺳﺮه ﺑـﻲ ﺣـﺴﺎب ﻧﯿـﺴﺖ و از ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﯿﺒـﻲ‬
‫اﻟﻬﺎم ﻣﻲﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ درﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻲﻣﯿﻠﻲ ﺗﻌﺪادي از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺣﺼﺮ آﺑﺎدان ﺑﺎﯾـﺪ ﺷﮑـﺴﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣـﺎ‬
‫زﻧﺪه ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻣـﺎ ﺗﮑﻠﯿـﻒ ﻧﺒـﻮد وﻟـﯿﮑﻦ اﮐﻨـﻮن ﮐـﻪ ﻣـﺎ زﻧـﺪهاﯾـﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻠـﻒ‬

‫‪ ١‬ـ ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ص ‪.١٥‬‬

‫ﻫﻤﺖ‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺳﺮخ‪ ،‬ﺷﻬﯿﺪ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٠٣‬‬

‫ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم را اﺟﺮا ﮐﻨﯿﻢ و ﺣﺼﺮ آﺑﺎدان را ﺑﺸﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﺸﺖ ﻣـﺎه‬
‫ﺧﻮن دل ﺧﻮردﯾﻢ و ﺻﺒﺮ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ دﺳﺖ روي دﺳﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ و ﻧﻈﺎره ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ و ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﯾﻢ و از اﯾﻦ ﭘـﺲ ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ در ﺟـﺎ ﺑـﺰﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺧـﺴﺘﻪ ﺑـﺸﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ در ﮐـﺎر‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﺑﺸﻮﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻬﺪي ﺑﺎﮐﺮي در وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻨﻚ ﻓﺮازﻫﺎﯾﻲ از وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﯿﺪ را ﮐﻪ ﺻﻔﺎ ﺑﺨﺶ ﺟﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲآورﯾﻢ‪:‬‬
‫»ﺳﻼم ﺑﺮ روح ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﻨـﺪه ﻣـﺎ از ﻋـﺼﺮ ﺣﺎﺿـﺮ؛ ﻋـﺼﺮ ﻇﻠـﻢ و ﺳـﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻋﺼﺮ ﮐﻔﺮ و اﻟﺤﺎد‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ اﺳﻼم و ﭘﯿﺮوان واﻗﻌﻲاش ‪.‬‬
‫ﻋﺰﯾﺰاﻧﻢ! اﮔﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺷﮑﺮ ﮔﺬار ﺧﺪا ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻌﻤـﺖ اﺳـﻼم و اﻣـﺎم را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﺑﺎز ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎز راﺳـﺘﯿﻦ و ﺻـﺎدق‬
‫اﯾــﻦ ﻧﻌﻤــﺖ ﺷــﻮﯾﻢ‪ .‬ﺧﻄــﺮ وﺳﻮﺳــﻪﻫــﺎي دروﻧـﻲ و دﻧﯿــﺎ ﻓﺮﯾﺒـﻲ را ﺑــﺸﻨﺎﺳﯿﻢ و‬
‫ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺻﺪق ﻧﯿﺖ و ﺧﻠﻮص ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎره ﺳﺎز ﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ّ‬
‫‪ ...‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻲ ﻣﺤﺘـﻮاي ﻓـﺮاﻣﯿﻦ اﻣـﺎم را درك و ﻋﻤـﻞ ﮐﻨـﯿﻢ ﺗـﺎ ﺑﻠﮑـﻪ ﻗـﺪري از‬
‫ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را در ﺷﮑﺮ ﮔﺬاري ﺑﻪ ﺟﺎ آورده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬وﺻﯿﺖ ﻣﻦ ﺑـﻪ ﻣـﺎدرم‬
‫و ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران و اﻫﻞ ﻓﺎﻣﯿﻞ‪ :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ اﺳﻼم ﺗﻨﻬـﺎ راه ﻧﺠـﺎت و ﺳـﻌﺎدت‬
‫ﻣﺎﺳﺖ؛ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﺧﺪا را ﻋﻤـﻞ ﮐﻨﯿـﺪ و از ﺗـﻪ ﻗﻠـﺐ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻘﻠﺪ اﻣﺎم ﺑﺎﺷﯿﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن و ّ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺎج ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺮازي در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﮐﺎري ﺑﻪ ﺧﻂ و ﺧﻂ ﺑﺎزيﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ اﻣﺎم ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﻣـﺴﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم ﮐـﺪام اﺳـﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻗﺒـﻮل دارﯾـﻢ ﮐـﻪ اﻣـﺎم وﻟـﻲ ﻓﻘﯿـﻪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎً‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ او ﺑﺎﺷﯿﻢ؛ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ؛ ﻫﺮ ﮐـﻪ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاي را ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﯿﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه او ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬اﮔـﺮ ﮐـﺴﻲ ﻣـﺴﺆوﻟﯿﺘﻲ دارد‪ ،‬از ﺑﺮﮐـﺖ ﺧـﻮن ﺷـﻬﺪا‬

‫وﻻﯾﺖ‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﭘﺎﺳﺪار‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪٣٠٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫دارد؛ از وﺟﻮد ﻧﺎزﻧﯿﻦ اﻣﺎم دارد؛ ﻣﺎ درﺑﺎره ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ آﯾﻪﷲ ﻣﺤﻼﺗﻲ در وﺻـﯿﺖ ﻧﺎﻣـﻪاش ﻋـﺸﻖ و ﻋﻼﻗـﻪ ﺧـﻮد را ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ اﻣـﺎم اﯾـﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»از ﻣﻌﻈﻢ ﻟﻪ ]اﻣﺎم[ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﺮاي آﻣﺮزش ﻣﻦ‪ ،‬دﻋﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ‬
‫در اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ او ﻋﺸﻖ ﻣﻲورزﯾﺪم و اﻣﺮ او را اﻣـﺮ ﺧـﺪا و رﺳـﻮلﺻـﻠﻲ ﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وآﻟـﻪ ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻢ‪ .‬اﻣﯿـﺪ اﺳـﺖ اﯾـﺸﺎن ﻫـﻢ ﺑﻌـﺪ از اﯾـﻦ ﻋـﺎﻟﻢ در ﭘﯿـﺸﮕﺎه‬
‫اﻟﻠﻪ در آن دﻧﯿﺎ در ﮐﻨﺎر اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ان ﺷﺎﺀ ﱠ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻼﺗﻲ در ﮐﻼم ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪:‬‬
‫»‪...‬از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت دﯾﮕﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻼﺗﻲ‪ ،‬ﻋﺸﻖ و ارادت واﻓﺮ ﺑﻪ اﻣـﺎم ﺑـﻮد‪ .‬او‬
‫ﻋﻼﻗﻪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎي اﻣﺎم داﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫـﺮ ﻣﻮﻗـﻊ اﻣـﺎم‬
‫ﺗﻌﺒـﺪي‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ ﻻزم اﻻﺟـﺮا‬ ‫ﯾﻚ ﭼﯿﺰي را ﺑﯿﺎن ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﯾـﻚ اﻣـﺮ ّ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ روزي ﮐﻪ اﻣﺎم ﺣﮑﻢ داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺸﻮد و ﭼـﻪ روزي‬
‫ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻧﺪاده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﯾﺸﺎن ﻣﻲﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ اﻣﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ...‬اﻋﺘﻤــﺎد و ارادت اﯾــﺸﺎن ﺑــﻪ اﻣــﺎم ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻣــﻦ ﯾﮑـﻲ از ﻋﻮاﻣــﻞ ﺧــﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي اﯾﺸﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ را ﻣﻦ اﺣﺴﺎس ﻣـﻲﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم ﻗـﺪس‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﺮه ﻧﯿﺰ ﯾﻚ اﻋﺘﻤﺎدي ﺑﻪ او داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻈﺮﻫﺎﯾﺶ را ﮔﻮش ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺨــﺸﻲ از ﺳﻔﺎرﺷــﺎت ﺷــﻬﯿﺪ ﻣﺤﻼﺗ ـﻲ ﮐــﻪ در ﺗــﺎرﯾﺦ ‪ ٦٤/١١/١٩‬ﺧﻄــﺎب ﺑــﻪ ﺑــﺮادران‬
‫ﭘﺎﺳﺪار و ﺑﺴﯿﺠﻲ اﺑﻼغ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺖ از وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﯾﻌﻨـﻲ ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﻣﻄﻠـﻖ در‬ ‫‪ -‬در ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر ﺑﺮاﺳﺎس ّ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎ و ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي در ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر ﻋﻘﯿـﺪﺗﻲ‪ ،‬ﻓﮑـﺮي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﻲ‬ ‫‪ّ -‬‬
‫و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻻزم اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺳــﺘﻘﻼل ﺳــﭙﺎه و واﺑــﺴﺘﻪ ﻧﺒــﻮدن آن ﺑــﻪ ﻫــﯿﭻ ﺷﺨــﺼﯿﺖ و ﮔــﺮوه و دﺳــﺘﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم اﻣـﺖ‪ ،‬ﻫـﺮ ﻧـﻮع‬

‫ﻫﻮر‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻫﺰار ﻗﻠﻪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎي ﺳﺮداران )‪ ،(١‬زﯾﺮ آﺳﻤﺎن‬
‫‪ ٢‬ـ ره ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن وﺻﺎل‪ ،‬ﺻﺺ ‪.٢٥-٢٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٠٥‬‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻧﺪﺑﺎزي و ﮔﺮوهﮔﺮاﯾﻲ در ﺳﭙﺎه ﻣﻤﻨﻮع‬

‫‪ -‬در وﺿﻊ ﻓﻌﻠﻲ ﮐﻪ اﻣﺎم اﻣﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪« :‬ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺳﺖ» ﮐﻠﯿﻪ‬
‫واﺣﺪﻫﺎ ﺷﺮﻋﺎ ً ﻣﻮﻇﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ در درﺟﻪ اول ﺑـﻪ اﻣـﻮر ﺟﻨـﮓ ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﻮع اﻫﻤﺎل و ﺳﺴﺘﻲ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫وﻻﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮي ﺑﺴﯿﺠﯿﺎن‬

‫ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﯿﺠﻲ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻮر اﻃﺎﻋﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ از ﻣﻘﺎم وﻻﯾﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬در دوران دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺟﻠﻮهﻫﺎ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد؛ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﮐـﻪ زن و ﻣـﺮد و‬
‫ﮐﻮدك و ﺟﻮان را ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ اﻋﺠﺎباﻧﮕﯿﺰ در ﺳﺎﯾﻪ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ واداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً دﺷﻤﻦ را درﻣﺎﻧﺪه ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﯿﺮت و ﺳﺮدرﮔﻤﻲ در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﯿﺠﻲ ﺑـﻮد‪ .‬از ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻫﺰارﻫﺎ ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺣﯿـﺮتاﻧﮕﯿـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮهاي از ﺷـﻬﯿﺪ ﻣﻬـﺪي زﯾـﻦ اﻟـﺪﯾﻦ )ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه‬
‫دﻻور ﻟﺸﮑﺮ ‪ ٢٧‬ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ( ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫در ﺷﻬﺮ ﻫﻮﯾﺰه ﯾﻚ ﭘﯿﺮﻣﺮد‪ ،‬دو ﭘﯿﺮزن و دو ﭘﺴﺮ ﺑﭽـﻪ ده ﺳـﺎﻟﻪ ﺳـﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﯿﺪم‬
‫ﭼﺮا ﻧﺮﻓﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻮانﻫﺎﻣﻮن ﺑﺎ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﻢ اﻟﻬﺪي رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻮﻧﺪﯾﻢ؛ ﻫﻢ دﻫﻦ ﮐﺠـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎﺳﺖ و ﻫﻢ دﻟﮕﺮﻣﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‪ ...‬ﺻـﺪاي ﺟﯿﭙـﻲ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪ؛ ﭘﯿﺮﻣـﺮد ﻣـﺮا در اﺗـﺎق‬
‫ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺨﻔﻲ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺮﻣـﺮد ﮔﻔـﺖ‪» :‬رﺋـﯿﺲ ﺷـﻤﺎ از‬
‫اﯾﻦ ﭘﺲ ﺻﺪام اﺳﺖ؛ ]اﻣﺎم[ﺧﻤﯿﻨﻲ را ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐﻨﯿـﺪ‪ «.‬ﯾﮑـﻲ از دو ﭘـﺴﺮ ﺑﭽـﻪ ﺟﻠـﻮ آﻣـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﺑﺎم ﺑﺎ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﻢاﻟﻬﺪي رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺠﻨﮕﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲ اﻣﺎم را ﻫﻢ او ﺑﻪ ﻣﻦ داده‪«.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮد ﻋﮑﺲ را ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺎره ﮐـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪] :‬اﻣـﺎم[ ﺧﻤﯿﻨـﻲ را ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺑﭽـﻪ‬
‫ﭘﺎرهﻫﺎي ﮐﺎﻏﺬ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﺗﻔﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت او اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﮔﻠﻮﻟﻪاي ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫او ﺷﻠﯿﻚ ﮐﺮد و ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘـﺴﺮ دوﻣـﻲ ﺟﻠـﻮ آﻣـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺷـﻬﺎدت او ﻫـﻢ ﺣﺘﻤـﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬از‬
‫ﭘﻨﺠــﺮه ﺑــﺎ رﮔﺒــﺎري ﺳــﺮﮔﺮد و ﻫﻤــﺮاﻫﺶ را ﻫــﻼك ﮐــﺮدم؛ ﺑﻼﻓﺎﺻــﻠﻪ دو ﭘﯿــﺮزن و ﭘﯿﺮﻣــﺮد و‬
‫‪٢‬‬
‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ را ﺳﻮار ﺟﯿﭗ ﻋﺮاﻗﻲ ﮐﺮدم و از ﺷﻬﺮ دورﺷﺎن ﻧﻤﻮدم‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.٢٧‬‬

‫‪.٢٧‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﭼﻬﻞ ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‪ ،‬ص‬
‫‪٣٠٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫وﻻﯾﺖ در اﺳﺎرت‬

‫ﻣﻘﺎوﻣــﺖ و ﭘﺎﯾــﺪاري رزﻣﻨــﺪﮔﺎن ﻣــﺎ در ﺳــﯿﺎﻫﭽﺎلﻫــﺎي دژﺧﯿﻤــﺎن ﺑﻌﺜـﻲ‪ ،‬ﺿــﺮب اﻟﻤﺜــﻞ‬

‫روزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪن آنﻫﺎﺑﻪ ﻗﺪري ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ و ﺗﻌﺠﺐ آور اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻋﻘـﻮل‬
‫دﻧﯿﻮي ﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺣﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﯾﺜﺎر آﻧـﺎن را درك ﻧﻤـﻲﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ زﺑـﺎن ﻋـﺸﻖ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﻤﺎﺳــﻪﻫــﺎ را ﺗﻔــﺴﯿﺮ ﮐــﺮد‪ .‬دژﺧﯿﻤــﺎن ﺑﻌﺜـﻲ از ﺷـ ّـﺪت ﻋﻼﻗــﻪ و ﻋــﺸﻖ رزﻣﻨــﺪﮔﺎن اﺳــﻼم ﺑــﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﺪاي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺟـﺴﺎرت ﺑـﻪ اﻣـﺎم راﺣـﻞ ﻗـﺪس ﺳـﺮه‬
‫روح و ﺟﺎن آن ﻋﺰﯾﺰان را ﺷﮑﻨﺠﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬از آزادﮔﺎن ﺳﺮاﻓﺮاز‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫آﻗﺎي ﺣﻤﯿﺪ ّ‬
‫»ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را وادار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ﺗـﻮﻫﯿﻦ ﮐﻨـﯿﻢ؛ ﺑـﻪ ﮐـﺴﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻨﯿﺪن ﺣﺘﻲ ﯾﻚ ﮐﻼﻣﺶ در ﻣﺤﯿﻂ اﺳﺎرت‪ ،‬ﻣﺎهﻫﺎ روﺣﯿﻪ ﻣﺎ را ﺷﺎد و ﻋﺎﻟﻲ ﻧﮕﻪ ﻣﻲداﺷﺖ‬
‫؛ ﺑﻪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ دﯾﺪارش روزﻫﺎي ﺳـﺨﺖ را اﻣﯿﺪواراﻧـﻪ ﺳـﭙﺮي ﻣـﻲﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺐ از روي ﻟﺐ ﻫﯿﭻ ﮐﺪاﻣﻤﺎن ﻧﺠﻨﺒﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻪ ﭼـﺸﻤﺎﻧﺶ داﺷـﺖ از ﺣﺪﻗـﻪ در‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎ ﺣﺴﺎﺑﻲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺎ‪ ،‬از ﺿﺮﺑﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت و ﺳـﺮم‬
‫ﺧﻮرد‪ ،‬در ﯾﻚ ﻟﺤﻈﻪ از ﺧﻮد ﺑﻲ ﺧﻮد ﺷﺪم و ﺧﻮن از دﻫﺎﻧﻢ ﺑﯿﺮون رﯾﺨﺖ ؛ زﯾﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ‬
‫ﺳﯿﺎه و ﮐﺒﻮد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ وﺿﻌﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺷﺶ روز ﮐﻪ در زﻧﺪان اردوﮔﺎه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬دوﺑﺎره آﻣﺪﻧـﺪ و ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﮐـﻪ دوﺳـﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻧﺜﺎرﻣﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻧﺰده روزي ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﮑﻲ ﻣﺤﯿﻂ و ﺑﺪنﻫﺎﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﺑﻌﺜﻲ ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪاي ﺑﻌﺪ از آﻣﺎر اﺟﺎزه ﻣـﻲدادﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي رﻓـﺘﻦ ﺑـﻪ دﺳﺘـﺸﻮﯾﻲ از زﻧـﺪان ﺧـﺎرج‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﻮﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪاي ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ در اﺳﺎرت آﻓﺮﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺴﯿﺎر ﺑـﺮاي ﻣـﺎ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ّ‬
‫آﻣﻮزﻧﺪه و ﻋﺒﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و راه و رﺳﻢ اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﻘـﺎم وﻻﯾـﺖ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﻲآﻣـﻮزد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﯾﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬آن ﻫﻢ از ﺳﻮي ﯾﻚ ﺑﺴﯿﺠﻲ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﻌﺜﻲﻫﺎ در ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﺪﻧﻲ از اﺳﺮا‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺿﺒﻂ وﺳﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ وﺟﻮد ﭼﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﻋﮑـﺲ‬

‫‪.١٠٩‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺣﻤﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬اردوﮔﺎه ﻣﻮﺻﻞ )‪ ،(٣‬ص‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٠٧‬‬

‫در ﺟﯿﺐﻫﺎي ﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﭘﺲ زﻣﯿﻨﻪ ﯾﮑـﻲ از ﻋﮑـﺲﻫـﺎ ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﻲ‬
‫ﻗﺪس ﺳﺮه ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد‪ .‬ﻋﺮاﻗـﻲﻫـﺎ ﭘـﺲ از دﯾـﺪن ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﺣـﻀﺮت اﻣـﺎم‪ ،‬آن را ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و اداي اﺣﺘﺮام ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﯾﮑﻲ از اﻓـﺴﺮان ﻋﺮاﻗـﻲ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺷﺪ و وﻗﺘﻲ وﺿﻊ را ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ را ﮔﺮﻓـﺖ و آن را ﺟﻠـﻮي ﯾﮑﺎﯾـﻚ اﺳـﺮا ﺑـﺮد و از‬
‫اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﺑﻲ اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺳﯿﺰده ﺳﺎﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺳـﻬﯿﻞ رﺳـﯿﺪ‪ .‬او ﻋﮑـﺲ را ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ آن ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﺸﻢﻫـﺎ ﺑـﻪ او ﺧﯿـﺮه ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺣﯿﺮت و ﺗﻌﺠﺐ ﻫﻤﮕﺎن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻋﮑﺲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺴﺒﺎﻧﺪ و ﺑﻌﺪ آن را ﻏﺮق ﺑﻮﺳﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺮا ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ اﯾﻦ ﺻـﺤﻨﻪ ﺗﻌﺠـﺐ آور ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﯿﺮﺗـﺸﺎن اﻓـﺰوده ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺳﻬﯿﻞ‪ ،‬درس ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﯾﻚ ﯾﻚ اﺳﺮا‪ ،‬و ﭘﯿﺎﻣـﺪ آن ﺷـﮑﻨﺠﻪ و‬ ‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ّ‬
‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺳﻬﯿﻞ ﺑﻮد از ﺳﻮي ﺑﻌﺜﻲﻫﺎ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬ﺷﯿﺮ اﮔﺮ در ﻗﻔﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺷﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و روﺑﺎه اﮔﺮ در ﺻﺤﺮا و ﺑﯿﺎﺑـﺎن آزاد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ روﺑﺎه اﺳﺖ‪ .‬رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾـﺰ ﻣـﺎ اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺳـﺎﻟﯿﺎن دراز در اﺳـﺎرت دژﺧﯿﻤـﺎن‬
‫ﺑﻌﺜـﻲ ﺑﻮدﻧــﺪ )ﺑﻌﺜﯿــﺎﻧﻲ ﮐــﻪ در ﺷــﻘﺎوت و ﺑﯿﺮﺣﻤـﻲ و ﮐــﺎرﺑﺮد اﻧــﻮاع روشﻫــﺎي ﭘﯿــﺸﺮﻓﺘﻪ در‬
‫ﺳـﻔﺎﮐﺎن ﺗـﺎرﯾﺦ را ﺳـﻔﯿﺪ ﮐﺮدﻧـﺪ( اﻣـﺎ ﻏـﺮور و ﺷـﻬﺎﻣﺖ اﯾﻤـﺎﻧﻲ و‬‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻋﺰﯾﺰان ﻣﺎ‪ ،‬روي ّ‬
‫ﻋﺸﻖآنﻫﺎ ﺑﻪ وﻻﯾﺖ در ﻫﻤﻪ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي آﻓﺎق و اﻧﻔﺲ درﺧﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ دار ﻓﺎﻧﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫دﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻲ ﺗﻮ ﺑﺮآﯾﺪ ز زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﻣﺮا ز آﺗﺶ ﻫﺠﺮان ﮐﺠﺎ ﺑﻮد ﭘﺮوا‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﻊ دﯾﺮ ﺗﺮا ﻣﯿﻞ ﺳﺮﻓﺸﺎﻧﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﻣﮕﻮ ﭼﻪ آوردي‬ ‫دﻟﻢ رﺳﯿﺪه ﺑﻪ َ‬
‫ِ‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺗﺮا ﺟﺰ ﻏﻢ ارﻣﻐﺎﻧﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ‬

‫‪ .٤‬دﻧﯿﺎ ﮔﺮﯾﺰي و ﺳﺎدهزﯾﺴﺘﻲ‪:‬‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ دﯾﻨﻲ از »دﻧﯿﺎ« ﺑﺎ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﯾﺎد ﻣﻲﺷﻮد؛ ﮔﺎﻫﻲ ﻣـﻮرد ﻣـﺬﻣﺖ ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺖ »دﻧﯿﺎ«‪ ،‬از‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﯿﺮد و ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ‪ .‬ﻟﺬا ﻗﺒﻞ از ﻫﻤﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ّ‬
‫ﻧﺼﻮص دﯾﻨﻲ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻨﯿﻢ و ﻧﻈﺮ دﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺎن آن را در اﯾﻦﺑﺎره ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪٣٠٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﺼﻮص دﯾﻨـﻲ »دﻧﯿـﺎ« ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؛ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﻣـﻮﻻي‬
‫ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻦ ِاﻟﻲ ﱡ‬
‫‪١‬‬
‫اﻻﺿﻄﺮار‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر‪َ ،‬و ﯾﻘﺘﺎت ﻣﻨﻬﺎ ِ َ ِ‬
‫ﺑﺒﻄﻦ‬ ‫اﻟﺪﻧﯿﺎ ِ‬
‫ﺑﻌﯿﻦ‬ ‫ﯾﻨﻈﺮ ُ‬ ‫َو ﱠاﻧﻤﺎ ُ ُ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دﻧﯿﺎ ﻋﺒﺮﺗﮑﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪو ﺑﻬﺮه وري از آن در ﺣﺪ ﻧﯿﺎز و ﺿـﺮورت‪،‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺒﺮ آﺧﺮت ﻣﺎ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﺧﻮب اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﯾﺎﺗﻲ ﻫﻢ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ «دﻧﯿﺎ» را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ‪:‬‬
‫ِ‪٢‬‬
‫اﻟﻐﺮور‬ ‫ِ‬
‫ﻣﺘﺎع ُ ُ‬
‫اﻟﺤﯿﻮة اﻟ ﱡﺪﻧﯿﺎ اﻻّ َ ُ‬
‫َو َﻣﺎ َ ُ‬
‫دﻧﯿﺎ ﺟﺰ ﻣﺘﺎع ﻓﺮﯾﺐ و ﻏﺮور ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻟﻌﺐ َو َ ْ ٌ‬
‫ﻟﻬﻮ‬ ‫اﻟﺤﯿﻮة اﻟ ﱡﺪﻧﯿﺎ اﻻّ َ ٌ‬
‫َو َﻣﺎ ْ َ ُ‬
‫دﻧﯿﺎ ﺟﺰ ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﮐﻮدﮐﺎن و ﻫﻮﺳﺮاﻧﻲ ﺑﻲﺧﺮدان ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬
‫ﯾﺎد آوري ﻣـﻲﺷـﻮد دﻧﯿـﺎي ﻣـﺬﻣﻮم‪ ،‬دﻧﯿـﺎﯾﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﻌـﺎرض و ﺗـﺰاﺣﻢ ﺑـﺎ‬
‫آﺧﺮت‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘـﺎن و دﻧﯿﺎﭘﺮﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﮐـﺴﺎﻧﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫آﺧﺮت را ﻓﺪاي دﻧﯿﺎ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮي اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪٤‬‬
‫اﻟﺪﻧﯿﺎ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﻠﻪ َﺗﻌﺎﻟﻲ ِاﻟﻲ ﻣﻮﺳﻲ َ‬
‫ﺣﺐ ﱡ‬‫ﻓﺘﻨﻪ َﺑﺬرﻫﺎ ُ ﱡ‬
‫ﮐﻞ َ‬ ‫ّ‬
‫اﻋﻠﻢ ان‬ ‫ﻓﯿﻬﺎ اَوﺣﻲ ﱠ‬
‫در آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻲ وﺣﻲ ﮐـﺮده اﺳـﺖ؛ ﺑـﺪان! ﺑـﺬر ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ دﻧﯿﺎ دوﺳﺘﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﻤﺤﻦ‪.‬‬‫ِ‬ ‫اﻟﺪﻧﯿﺎ رأس ِ‬
‫اﻟﻔﺘ َﻦ َو اَﺻﻞ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ﺣﺐ ﱡ َ ُ‬ ‫ُ ﱡ‬
‫دﻧﯿﺎ دوﺳﺘﻲ ﺳﺮ ﻣﻨﺸﺄ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ و ﻣﺎﯾﻪ رﻧﺞﻫﺎﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه در راه ﺧﺪا ﺷﺮاﯾﻄﻲ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ آن ﻻزم اﺳﺖ و ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ از آنﻫﺎ واﺟﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ رﮐـﻦ و اﺻـﻠﻲﺗـﺮﯾﻦ ﺷـﺮط‪ ،‬ﻫﻤـﺎن‬

‫‪.٣٦٧‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻓﯿﺾ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ‬

‫‪ ٢‬ـ آل ﻋﻤﺮان‪.١٨٥ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﻧﻌﺎم‪.٣٢ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻣﯿﺰان اﻟﺤﮑﻤﻪ‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪.٢٩٤‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﻫﻤﺎن‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٠٩‬‬

‫ﺗﺠﺎرت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﻲ ﻓﺮوش دﻧﯿﺎ و ﺧﺮﯾﺪ آﺧﺮت؛ و ﻣﻨﻈـﻮر از دﻧﯿـﺎ ﮐـﻪ رأس‬
‫ﻫﺮ ﺧﻄﯿﺌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐـﻪ آﺧـﺮت درﺟـﺎﺗﻲ دارد‪،‬‬
‫دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ درﮐﺎﺗﻲ دارد ﮐﻪ ﺑﻌـﻀﻲ از ﺑﺮﺧـﻲ دﯾﮕـﺮ ﻓﺮوﺗـﺮ و ﭘـﺴﺖﺗـﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﺮط اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﺟﺘﻬﺎد در ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ درﮐـﺎت‪ ،‬و ﺗﻤﯿﯿـﺰ آﺧـﺮت ﺑـﺎ ﻫﻤـﻪ‬
‫درﺟﺎت آن اﺳـﺖ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﻗـﺪام ﺑـﻪ داد و ﺳـﺘﺪ و از دﺳـﺖ دادن دﻧﯿـﺎ ﮐـﻪ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬
‫رﻫﺎﯾﻲ از درﮐﺎت آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻗﺘﺮﻓﺘﻤﻮﻫﺎ‬
‫َﻣﻮال ْ َ َ ُ‬ ‫َزواﺟﮑﻢ َو َ ُ ُ‬
‫ﻋﺸﯿﺮﺗﮑﻢ َو ا ٌ‬ ‫آﺑﺎؤﮐﻢ و ِ ُ ُ‬
‫اﺧﻮاﻧﮑﻢ و ا ُ ُ‬ ‫ُﻗﻞ ِان ﮐﺎن ُ ُ‬
‫ِِ‬
‫رﺳـﻮﻟﻪ َو‬ ‫ﺗﺮﺿﻮﻧﻬﺎ اَﺣﺐ ِ َ ُ ِ‬ ‫ِ‬ ‫و ِ ٌ‬
‫اﻟﻠـﻪ َ‬
‫ﻣـﻦ ﱠ‬
‫اﻟﯿﮑﻢ َ‬ ‫ﻣﺴﺎﮐﻦ َ َ َ َ ّ‬ ‫ُ‬ ‫ﮐﺴﺎدﻫﺎ و َ‬
‫ﺗﺨﺸﻮن َ َ‬
‫ﺗﺠﺎرة َ َ َ‬
‫اﻟﻘﻮم ِ‬ ‫ﺣﺘ ّﻲ َﯾﺄﺗ ِﻲ ﱠ‬ ‫ِِ‬ ‫ٍ‬
‫ِﺟﻬﺎد ﻓﻲ َﺳﺒﯿﻠﻪ َ َ ﱠ‬
‫‪١‬‬
‫اﻟﻔﺎﺳﻘﯿﻦ‬ ‫ﻻﯾﻬﺪي َ َ‬ ‫اﻟﻠﻪ َ‬ ‫اﻟﻠﻪ ِ ِ‬
‫ﺑﺄﻣﺮه َو ﱠ ُ‬ ‫ﻓﺘﺮﺑﺼﻮا َ‬
‫اي رﺳــﻮل! ﺑﮕــﻮ اي ﻣــﺮدم اﮔــﺮ ﺷــﻤﺎ ﭘــﺪران و ﭘــﺴﺮان و ﺑــﺮادران و زﻧــﺎن و‬
‫ﺧﻮﯾــﺸﺎوﻧﺪان ﺧــﻮد و اﻣــﻮاﻟﻲ را ﮐــﻪ ﺟﻤــﻊ ﮐــﺮده و ﻣــﺎلاﻟﺘﺠــﺎرهاي ﮐــﻪ از‬
‫ﮐﺴﺎدي آن ﺑﯿﻢ دارﯾﺪ و ﻣﻨـﺎزﻟﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن دل ﺧـﻮش ﻧﻤـﻮدهاﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﺧــﺪا و رﺳــﻮل و ﺟﻬــﺎد در راه او دوﺳــﺖ ﻣـﻲدارﯾــﺪ‪ ،‬ﭘــﺲ ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﺑﺎﺷــﯿﺪ ﺗــﺎ‬
‫ﻗﻀﺎي ﺣﺘﻤﻲ ﺧﺪا ﺟﺎري ﮔـﺮدد ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻗـﻮم ﻓﺎﺳـﻖ ﺑـﺪﮐﺎر را ﻫـﺪاﯾﺖ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪ و داراﯾﻲﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﺧﻮب و ارزﺷﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫راه ﺧﺪا و رﺳﻮل و ﺟﻬـﺎد در راه او ﻧـﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬آﻓـﺎت ﻫـﺪاﯾﺖ و دﯾـﻦ‬
‫داري ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب ﻣـﻲآﯾﻨــﺪ و ﮐــﺴﺎﻧﻲ ﮐــﻪ در ﺑﻨــﺪ دﻧﯿــﺎ و دودﻣــﺎن ﺧــﻮد ﮔﺮﻓﺘــﺎر ﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ زﯾﺎﻧﮑﺎران ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﯾـﻚ ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﻓـﺪاﮐﺎر ﻫﻤـﻮاره اﻣﯿـﺎل و ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﻣﺎدي ﺧﻮد را ﻓﺪاي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﻼم و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎي دﻧﯿﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻲ ﺟﺎن را ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺧﺪا ﻣﻲﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺎم اﻣﯿﺎل ﺧﻮدش را ﻓـﺪاي ﻣﯿـﻞ اﺳـﻼم ﺑﮑﻨـﺪ؛ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ و ﻫﻤﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ واﻗﻌﺎً ﯾﻚ ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﻲ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدﺷـﺎن را‬

‫‪.٢٤‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺗﻮﺑﻪ‪،‬‬

‫‪٣١٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ را دارﻧﺪ ﻓﺪا ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮاي اﺳﻼم‪«.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ اﺟﺘﻨـﺎب ﮐﻨـﺪ و آﻧﭽـﻪ را ﮐـﻪ دارد‪ ،‬در‬
‫ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﻲ ﻓﺪاي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﻼم ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه دﻓﺎع در او ﻗﻮت ﻣﻲﮔﯿﺮد و ﻓﺮﻫﻨـﮓ دﻓـﺎع ﻧﯿـﺰ‬
‫در ﻣﺪار ﺧﻮد اﺳﺘﻮار ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ و رﻓﺎهﻃﻠﺒﻲ رو آورد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ اﻧﮕﯿـﺰه دﻓـﺎع از‬
‫ﺗﻌﻠﻘــﺎت دﻧﯿــﺎﯾﻲ‪ ،‬او را در‬ ‫اﺳــﻼم و ارزشﻫــﺎ در او از ﺑــﯿﻦ ﻧﻤ ـﻲرود‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ دﻟﺒــﺴﺘﮕﻲﻫــﺎ و ّ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺳﻼم ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻲﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻓﺎع ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ رﻓﺎهﻃﻠﺒﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫و ﻫﺮ ﯾﻚ دﯾﮕﺮي را دﻓﻊ ﻣﻲﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎن ﮐـﻪ اﻣـﺎم راﺣـﻞ ﻗـﺪس ﺳـﺮه در ﺑﯿـﺎﻧﻲ ﺑـﺴﯿﺎر زﯾﺒـﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺎرزه و رﻓﺎه و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻗﯿﺎم و راﺣﺖﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺚ دﻧﯿـﺎﺧﻮاﻫﻲ‬
‫و آﺧﺮت ﺟﻮﯾﻲ‪ ،‬دو ﻣﻘﻮﻟﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ؛ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫آنﻫﺎﯾﻲ ﺗﺎ آﺧﺮ ﺧﻂ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ درد ﻓﻘﺮ و ﻣﺤﺮوﻣﯿـﺖ و اﺳﺘـﻀﻌﺎف را‬
‫ﭼـﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘـﺮا و ﻣﺘـﺪﯾﻨﯿﻦ ﺑـﻲ ﺑـﻀﺎﻋﺖ‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨـﺪﮔﺎن و ﺑﺮﭘﺎدارﻧـﺪﮔﺎن‬
‫‪٢‬‬
‫واﻗﻌﻲ اﻧﻘﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻻزﻣﻪ ﺣﻔﻆ روﺣﯿﻪ دﻓﺎع و اﻧﮕﯿﺰه ﻣﺒﺎرزه داﺋﻤﻲ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﯾﻲ ﺑﻪ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ و رﻓـﺎه ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻣﺒﺎرز ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي دﻓﺎع از اﺳﻼم ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﺳﺨﺖ‬
‫در اﺷﺘﺒﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠـﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم از «ﺧﺒـﺎب ﺑـﻦ ارت» ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﻟﮕـﻮي‬
‫ﻋﯿﻨﻲ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺳﻼم ﯾﺎد ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪ ﺧـﻮﯾﺶ‪ ،‬در ﻗﻨﺎﻋـﺖ و ﺳـﺎده‬
‫زﯾﺴﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﺮد و ﻫﻤﻮاره ﻣﺮد ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان دﻓﺎع از اﺳﻼم و ﺣﺮﯾﻢ ارزشﻫﺎي اﻟﻬﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ ‪:‬‬
‫ﻗﻨﻊ ِ َ‬
‫ﺑﺎﻟﮑﻔـﺎف َو‬ ‫ِ‬
‫َﺳﻠﻢ راﻏﺒﺎً ﻫﺎﺟﺮاً ﻃﺎﺋﻌﺎً و َ َ َ‬
‫ﻓﻠﻘﺪ ا َ َ‬
‫اﻟﻠﻪ ﺧﺒﺎب اﺑﻦ اﻻرت َ َ َ‬‫َﯾﺮﺣﻢ ﱠ‬
‫ِ‬
‫اﻟﻤﻌـﺎد‪ ،‬و ﻋﻤـﻞ اﻟﺤـﺴﺎب‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫رﺿﻲ َ ِ‬
‫ﻟﻤﻦ ذﮐﺮ َ‬ ‫ﺎش ُﻣﺠﺎﻫﺪاً‪ ،‬ﻃﻮﺑﻲ َ‬ ‫اﻟﻠﻪ‪ ،‬و ﻋ َ‬
‫ﻋﻦ ﱠ‬ ‫َ‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.٦١/٢/٢٦ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن ‪.٦٧/٤/٣٠‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١١‬‬

‫‪١‬‬ ‫ﺑﺎﻟﮑﻔﺎف و ِ‬
‫اﻟﻠﻪ‬
‫رﺿﻲ َﻋﻦ ﱠ‬ ‫ﻗﻨﻊ ِ َ َ َ َ‬
‫َو َ َ َ‬
‫ﺧﺪا ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت را ﺑﯿـﺎﻣﺮزد ﮐـﻪ از روي ﻣﯿـﻞ و ﻋﻼﻗـﻪ‪ ،‬اﺳـﻼم را ﻗﺒـﻮل‬
‫ﮐﺮد و از وﻃﻦ ﻫﺠـﺮت ﻧﻤـﻮد‪ ،‬و ﻗﻨﺎﻋـﺖ او از دﻧﯿـﺎ ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﮐﻔـﺎف ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﻲ از دﻧﯿﺎ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﻲﮐﺮد( و از ﺧﺪا راﺿﻲ و ﺧﺸﻨﻮد‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﻮاره اﻫﻞ ﺟﻬﺎد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺴﻲ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﻌﺎش ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي روز واﭘـﺴﯿﻦ ﮐـﺎر ﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ اﻧـﺪازه روزي ﺧـﻮد‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﺧﺪا ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﺮداران ﻋﺰﯾﺰ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﭘﻲ ﻣﻲﮔﯿـﺮﯾﻢ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﯾـﺎري ﺣـﻖ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺮش آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎر ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﻪ ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﮕﻲ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺣﯿﺮت و اﻋﺠﺎب ﻫﻤﮕﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺸﺎن در ﻣﻮرد دﻧﯿﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫»اﮐﻨﻮن ﺣﯿﺎت آﻧﻘﺪر در ﻧﻈﺮم ﭘﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺟـﺎن ﺧـﻮد ﯾـﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻲ ﻫﻤﻪ دﻧﯿﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ ﺣﻘﻲ را زﯾﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارم ﯾﺎ داﻧﻪاي را ﺑـﻪ زور از‬
‫ﻣﻮري ﺑﺴﺘﺎﻧﻢ و ﯾﺎ در اداي ﮐﻠﻤﻪ ﺣﻖ‪ ،‬از ﻣﺮگ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي و ﯾﺎ ﮐﺴﻲ وﺣﺸﺖ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﺳﺖ از ﺟـﺎن ﺷـﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﭘﯿـﺸﻮاز ﺣـﻮادث آﻣـﺪهام و ﻫﻤـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻫﺴﺘﻲ ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮدهام‪«.‬‬
‫ﻣﺮدان اﻟﻬﻲ اﮔﺮ ﭼﻪ دوران ﺣﯿﺎت ﻣﺎدي آنﻫﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ درﺧـﺸﺶ ﻣﻌﻨـﻮي آنﻫـﺎ‬
‫ﻫﻤﺖ از ﮐـﺴﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﻧﯿـﺎ‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ّ‬
‫را ﺧﻮب ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻲﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎن ﺧﻄﺎب ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ و ﻣﻬﺮﺑﺎن! واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻮﻧﺎن ﻣﺮدان ﻋﺎدي‬
‫زﻧــﺪﮔﻲ را دوﺳــﺖ دارم؛ دﻧﯿــﺎ ﭼﯿــﺰي ﻧﯿــﺴﺖ ﮐــﻪ اﻧــﺴﺎن از آن رويﮔــﺮدان‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺻـﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿـﻪ وآﻟـﻪ دﻧﯿـﺎ را ﮐـﺸﺘﺰار ﺳـﺮاي ﺑـﺎﻗﻲ ﻣـﻲداﻧـﺪ‪:‬‬

‫‪.١٣٥-١٣٧‬‬ ‫‪ ١‬ـ دﮐﺘﺮ ﻣﻨﺼﻮري ﻻرﯾﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺮي در اﻧﺪﯾﺸﻪ دﻓﺎﻋﻲ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ (ره)‪ ،‬ﺻﺺ‬
‫‪ ٢‬ـ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ص ‪.٤٤٠‬‬
‫‪٣١٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﻻﺧﺮه« ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻦ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﺰرﻋﻪ ﭘﺮﺑﺎر ﺑﯿـﺰار ﮔـﺮدم‪.‬‬ ‫ﻣﺰرﻋﺔ ِ‬
‫اﻟﺪﻧﯿﺎ َ َ ُ‬
‫َ‬ ‫» ﱡ‬
‫ﻟﮑﻦ دل ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺴﺘﻦ را ﻧﻤﻲﭘﺴﻨﺪم‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﻤﻲآﻻﯾـﻢ‪ ،‬ﺧـﻮد را‬
‫ﺳﺮﮔﺮم اﯾﻦ دﻧﯿﺎي ﻓﺎﻧﻲ و ﮔﺬرا ﻧﻤﻲﺳـﺎزم‪ ،‬از ﺟﻬـﺎن اﺑـﺪي و از ﻧﻌﻤـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻲ ﮐﺮان «ﺟﻨﺎت ﻋﺪن» ﻏﻔﻠـﺖ ﻧﻤـﻲورزم و ﺷﺨـﺼﯿﺖ ﺣﻘﯿﻘـﻲ ﺧـﻮد را ﮐـﻪ‬
‫اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ورﻃﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻧﻤﻲﺳﭙﺎرم‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺧﻠﯿﻔﺔ ﱠ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﻦ! ﻣﻦ زﻧﺪﮔﻲ را دوﺳﺖ دارم‪ ،‬وﻟﻲ ﻧـﻪ آﻧﻘـﺪر ﮐـﻪ آﻟـﻮدهاش‬
‫ﺷﻮم و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﮔﻢ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻋﻠﻲ وار زﯾـﺴﺘﻦ و ﺣـﺴﯿﻦ وار ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪن را‬
‫دوﺳﺖ دارم‪ .‬اﻟﮕﻮي ﯾﻚ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬از ﺑﻨﺪ ﻫـﻮي و ﻫـﻮس رﺳـﺘﻦ اﺳـﺖ و ﻣـﻦ‬
‫‪١‬‬
‫اﯾﻦ اﻟﮕﻮ را ﻧﯿﺰ دوﺳﺖ دارم‪«.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺮازي ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎل دﻧﯿﺎ ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫـﯿﭻ وﻗـﺖ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم و‬
‫ﻣﻨﺼﺐ ﻫﻢ دﻟﺒـﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ و ﻣـﻲﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣﻘـﺎم ﻓﺎﯾـﺪهاي ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻣـﻦ ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪم ﮐـﻪ ﺑـﻲ‬
‫آﻻﯾﺶ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﯿﺎن ﺑﺴﯿﺠﻲﻫﺎ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ درد دل آنﻫﺎ ﺑﺮﺳـﻢ«‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻟﺤـﺎظ اﻏﻠـﺐ‬
‫ﺷﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ ﯾﺎ ﺧﻮاﺑﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺮﮐﺸﻲ ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻً ﺣﺎج ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬رزﻣﻨﺪهاي ﻣﺘﻘﻲ و ﺧﺪا ﺗﺮس ﺑﻮد؛ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣـﻲﮐـﺮد ﺑـﺮاي رﺿـﺎي‬
‫ﺧﺪا ﺑﻮد؛ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ آﻣﺎده ﺷﻬﺎدت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﯿﺒﺮ ﮐﻪ دﺳﺘﺶ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﺪارش رﻓﺘﻢ؛ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣـﺎ در‬
‫اﻟﻠﻪ« و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻫـﻢ در اﯾـﻦ راه ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺎر ﻋﻤﺪهاي ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﺟﺰ ﺟﻬﺎد ﻓﻲ ﺳﺒﯿﻞ ﱠ‬
‫دﯾﮕﺮ دوﺳﺘﺎن و رﻓﻘﺎﯾﺶ ﭘﯿﻮﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺮازي در ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﻨﺎن ﺳـﺎده ﺑـﻮد ﮐـﻪ از ﻫـﺮ ﻟﺒـﺎس ﺧـﻮد ﻣـﺪت‬
‫زﯾﺎدي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪي ﮐﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﻣﻲﺷـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﻲ ﺑـﻪ اﯾـﺸﺎن اﺻـﺮار ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺟﺪﯾﺪي ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ‪:‬‬
‫»درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣـﻦ اﺧﺘﯿـﺎر دارم ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﻧﯿـﺎزم از ﺑﯿـﺖ اﻟﻤـﺎل ﻣـﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﺮدارم‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﻮدم اﺟـﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫـﻢ و ﺗـﺎ ﺣـﺪ اﻣﮑـﺎن از ﻫﻤـﯿﻦ ﻟﺒـﺎسﻫـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﺆول ﺣﻤﺎم ﻟﺸﮑﺮ اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻲﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫‪.٢١‬‬ ‫‪ ١‬ـ ره ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن وﺻﺎل‪ ،‬ص‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١٣‬‬

‫»ﯾﻚ ﺑﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﺧﺮازي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ و ﻣﺪﺗﻲ ﺻـﺒﺮ‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﺧﺸﻚ ﺷﺪه آﻧﮕﺎه آن را ﭘﻮﺷﯿﺪ و رﻓﺖ‪«.‬‬
‫در ﻣﻮرد زﻫﺪ و ﺳﺎده زﯾﺴﺘﻲ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺎج ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺻﺎﻟﺤﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻟـﺸﮑﺮ ﺣـﻀﺮت‬
‫رﺳﻮلﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﺳﺨﻦﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ‪:‬‬
‫»ﻗﺮار ﺑﻮد ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﯾﮑﻲ از ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎي ﺟﻨـﮓ ﺻـﻮرت ﭘـﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﻣﻌﺎوﻧﯿﻦ ﯾﮕﺎنﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﯾﻚ ﻣﺤﻞ ﮔﺮد آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ؛ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺷـﻬﯿﺪ ﺣـﺎج ﻏﻼﻣﺮﺿـﺎ ﺻـﺎﻟﺤﻲ‪،‬‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ﻟﺸﮑﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮلﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ‪ .‬او ﻣﯿﺎن ﺑﭽﻪﻫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺑـﺎ‬
‫آنﻫﺎ اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺒـﺎس ﺑـﺴﯿﺎر ﺳـﺎده‬
‫او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﯾﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﺎﻟﻲرﺗﺒـﻪ ﻫـﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷـﯿﺪن‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﻲ زﯾﺒﻨﺪهﺗﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫او ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣــﺎ ﺳــﺎده زﯾــﺴﺘﻲ و ﺧﻠــﻮص را از رﻫﺒــﺮان راﺳــﺘﯿﻦ ﺧــﻮد ﻫﻤﭽــﻮن ﻋﻠــﻲ‬
‫‪٢‬‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪاﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺷﻬﯿﺪ ﺻﺎﻟﺤﻲ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﯾﺎد اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ زﯾﺒﺎي اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم‬
‫در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﻲاﻧﺪازد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺘﺤﯿﯿﺖ ﻣﻦ راﻗﻌﻬﺎ‬ ‫اﻟﻠﻪ َ َﻟﻘﺪ رﻗﻌﺖ ﻣﺪرﻋﺘﻲ ﻫﺬه َ‬
‫ﺣﺘ ّﻲ َ َ ُ‬ ‫َو ﱠ ُ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﺮا ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺸﻤﯿﻨﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺑﺲ آن را وﺻﻠﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬از ﺧﯿـﺎط‬
‫آن ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻲﮐﺸﯿﺪم‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﮐﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده زﯾﺴﺖ ﺑـﻮد و در ﺣﻔـﻆ ﺑﯿـﺖ اﻟﻤـﺎل ﺑـﺴﯿﺎر ﮐﻮﺷـﺎ ﺑـﻮد؛ ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش را از ﺧﻮردن ﻧﺎن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﺣﺬر ﻣﻲداﺷﺖ و از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﺧﻮدﮐﺎر ﺑﯿـﺖ اﻟﻤـﺎل‬
‫ﻣﻨﻊ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﻤﺮزﻣﺎﻧﺶ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮐﻪ ﻣﻨﺪرسﺗـﺮﯾﻦ ﻟﺒـﺎس ﺑـﺴﯿﺠﻲ را‬
‫ﻣﺪتﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‬

‫‪ ١‬ـ ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ رﺟﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻮﺑﺮﻫﺎي ﺳﺮخ‪ ،‬ص ‪.٤٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻋﺸﻖ‪.٧٦/١/٣٠ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪.١٦٠‬‬
‫‪٣١٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮐﻨﻢ‪«.‬‬

‫ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺶ در ﻣﻮرد ﺳﺎده زﯾﺴﺘﻲ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﮐﺮي ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻬــﺪي ﻫﻨﮕــﺎﻣﻲ ﮐــﻪ در ﺷــﻬﺮداري ﺧــﺪﻣﺖ ﻣــﻲﮐــﺮد‪ ،‬از ﺣﻘــﻮق ﺧــﻮد‪،‬‬
‫ﮐﺎرﻣﻨﺪي را ﺑﺮاي ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺑﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﭘﺮورﺷﮕﺎه اﺳﺘﺨﺪام ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را ﻧﻤﻲﮔﺮﻓـﺖ و اﮔـﺮ ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻓـﺮادي ﮐـﻪ ﻧﯿـﺎز داﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﻣ ـﻲداد و در ﺷــﻬﺮ ﻫﻤﭽــﻮن ﯾــﻚ ﮐــﺎرﮔﺮ ﻫﻤــﺮاه ﮐــﺎرﮔﺮان ﺷــﻬﺮداري ﮐــﺎر‬
‫ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺑﻨـﺰ ﺻـﻔﺮ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﺷـﻬﺮداري ﺑـﻮد و اﯾـﺸﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﯾﮑﻲ از دﺧﺘﺮان ﺑﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﭘﺮورﺷﮕﺎه ﻋﺮوﺳـﻲ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ را ﻣﻲدﻫـﺪ و ﻣـﻲﮔﻮﯾـﺪ ﺗـﺰﺋﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺮاي ّاوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر در‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﺮوﺳﻲ اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﺑﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪«.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﺎده زﯾﺴﺘﻲ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻠـﻲ ارﺑـﺎﺑﻲ‪ ،‬رﺋـﯿﺲ ﺳـﺘﺎد ﻟـﺸﮑﺮ زرﻫـﻲ ‪ ٨‬ﻧﺠـﻒ‬
‫اﺷﺮف‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻣﺤـﯿﻂ ﮐـﺎر ﺳـﺨﻦﻫـﺎ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﻧﻤﻮﻧـﻪ از آن اﺷـﺎره‬
‫ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬
‫»ﯾﻚ روز ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻟﺸﮑﺮ ﻫﺸﺖ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺑـﺎ رﺋـﯿﺲ ﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﺷـﻬﯿﺪ ارﺑـﺎﺑﻲ‬
‫رﻓــﺘﻢ‪ .‬ﺗﺎﺑــﺴﺘﺎن ﺑــﻮد و ﮔﺮﻣــﺎ ﺑﯿــﺪاد ﻣ ـﻲﮐــﺮد‪ .‬از ﭘــﺸﺖ ﭘﻨﺠــﺮه ﺳــﺘﺎد ﮐــﻪ رد‬
‫ﻣﻲﺷﺪم‪ ،‬دﯾﺪم ﮐﻮﻟﺮ ﮔﺎزي اﺗﺎق رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻣﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺧـﻮد ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﺣـﺎﻻ‬
‫ﻫﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﺮﻣﺎي ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎ آﻣﺪم‪ ،‬ارﺑﺎﺑﻲ ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮه در را ﻓﺸﺎر دادم؛ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ در ﺑﺎز اﺳﺖ و ارﺑـﺎﺑﻲ‬
‫داﺧﻞ اﺗﺎق ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺎﻧﻲ و اﻃﺮاف ﭼﻬﺮهاش از ﻋﺮق ﺧـﯿﺲ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻮﻫﺎي ﺟﻠﻮ ﺳﺮش ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺎﻧﻲ ﭼﺴﺒﯿﺪه و ﻟﺒﺎﺳﺶ از ﻋﺮق ﻧﻘـﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫اول ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﺮق ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﮐﻮﻟﺮ ﺧـﺮاب اﺳـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﻲ از ارﺑـﺎﺑﻲ ﭘﺮﺳـﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﺎق ﮐﻪ ﮐﻮﻟﺮ ﮔﺎزي دارد‪ ،‬ﭼﺮا روﺷﻦ ﻧﻤﻲﮐﻨﻲ؟‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل ﻋﺮقﻫﺎﯾﺶ را ﭘﺎك ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻻن ﺑﭽﻪﻫﺎ در داﺧﻞ ﭼﺎدر از‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﻧﻔﺲﻫﺎﯾﺸﺎن ﺣﺒﺲ ﺷﺪه؛ اﮔﺮ ﻣﻦ ﮐﻮﻟﺮ را روﺷﻦ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑـﺐ ﮔﻨـﺎه‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪. ٧٤/٤/٢٨ ،‬‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١٥‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺷﺪهام‪«.‬‬
‫اﯾﻦﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از زﻫﺪ و وارﺳﺘﮕﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﺒﮑﺒﺎر و وارﺳﺘﻪ از دﻧﯿـﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﻣﯿﺪان ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اوج ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﭼﻪ ﺷﺪ آن ﺣﺎل و ﻫﻮا؟ و ﭼﻪ ﺷﺪ آن وارﺳﺘﮕﻲﻫﺎ و ﺑـﻲرﻧﮕـﻲﻫـﺎ؟ ﭼـﻪ ﺷـﺪ‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻧﯿﺎ وداع ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ آرزوي او ﮐﺮﺑﻼ ﺑﻮد؟‬
‫ﺧﻮﺷﺎ روزي ﮐﻪ ﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﻣﯿﺎن رﻧﮓﻫﺎ ﺑﻲ رﻧﮓ ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫دل ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﻬﺎدت را ﻃﻠﺐ داﺷﺖ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺸﻖ و ﻣﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﻟﺐ داﺷﺖ‬
‫ﺧﻮﺷﺎ ﺗﻨﻬﺎﯾﻲ ﺷﺐﻫﺎي ﺳﻨﮕﺮ‬
‫ﮐﻪ دل ﺑﻮد و ﺗﻤﻨﺎ ﺑﻮد و دﻟﺒﺮ‬
‫ز زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎ دور ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﺳﺮ و ﭘﺎ ﻣﺴﺖ ﻋﺸﻖ و ﺷﻮر ﺑﻮدﯾﻢ‬

‫‪ .٥‬دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ‬

‫ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻗﻠﺒﻲ و ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪاي‬ ‫ّ‬ ‫ﯾﮑﻲ از اوﺻﺎف ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬روح‬
‫ﻣﺘﻌــﺎل ﺑــﻮد‪ .‬ﻧﻤــﺎز و دﻋــﺎ و ﺗﻮﺳــﻞ و ﺗﻬﺠّــﺪ آﻧــﺎن ﺑــﺮاي ﺑﯿــﺪار دﻻن ﺑــﺴﯿﺎر آﻣﻮزﻧــﺪه و راه‬
‫ﻣﺠﺰا‪ ،‬اﺟﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﻚ از اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﺸﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ّ‬
‫ﻧﻤﺎز‬

‫زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤـﺎز ﺧﺎﻟـﺼﺎﻧﻪ و از روي ﻧﯿـﺎز‪ ،‬در‬
‫ﺗﺤﻮل ﺣﺎﻻت اﻧﺴﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﻲ ﻋﻤـﻮد ﺧﯿﻤـﻪ اﯾﻤـﺎن ﻣﺤـﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد؛‬ ‫ّ‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪.١٠٧‬‬ ‫‪ ١‬ـ آﺑﺸﺎر اﺑﺪﯾﺖ‪ ،‬ص‬

‫‪٣١٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﻋﻤﻮد ُ‬
‫دﯾﻨﮑﻢ‬ ‫ﻓﺈﻧﻤﺎ َ ُ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲا ﱠﻟﺼﻼة ﱠ‬‫اﻟﻠﻪ ﱠ‬ ‫ﱠ‬
‫ﺧﺪا را ﺧﺪا را درﺑﺎره ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﻤﻮد ﺧﯿﻤﻪ اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ اﻗﺎﻣﻪ و ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز ﻓﺮﻣـﺎن داده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺻﺮف ﺧﻮاﻧﺪن و ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﭘﺎﯾﻲ و اﺳﺘﻮاري ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻤﺎز در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ِ ِ ِ ‪٢‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻮا ﻋﻠ َﻲ َ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻗﺎﻧﺘﯿﻦ‬
‫َ‬ ‫واﻟﺼﻠﻮةاﻟﻮﺳﻄﻲ َو ُ ُ‬
‫ﻗﻮﻣﻮا ّﻟﻠﻪ‬ ‫ُ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮات َ ﱠ‬ ‫ﱠ‬ ‫ُ َ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﻪ وﯾـﮋه ﻧﻤـﺎز وﺳـﻄﻲ )ﻇﻬـﺮ و ﻋـﺼﺮ(‪ ،‬و از ﺑـﺮ‬
‫ﭘﺎدارﻧﺪﮔﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ روﺷﻦ ﺑﺮﭘﺎ دارﻧﺪﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻤﺎز ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑـﺎ اﻗﺎﻣـﻪ ﻧﻤـﺎز در‬
‫ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ و ﯾﺎ ﺑﺮ روي ﺧﺎك داغ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧـﺴﯿﻢ ﻋﺒﻮدﯾـﺖ را ﺑـﺮ ﮐﺎﻟﺒـﺪ ﮐـﻢ رﻣـﻖ ﻣـﺎ‬
‫ﺗﻘﺮب ﻣﻲﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮاي ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﻲدﻣﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ّ‬
‫را ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻗﻠﺐ و ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻪ ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻣـﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿـﺎن ﻋﻠـﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪٣‬‬
‫اﻟﺼﻠﻮة ﻗﺮﺑﺎن ُﮐﻞ ّﺗﻘﻲ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﺎﻗﻞ‪ ،‬ﺗﻘﺮب ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﮕﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ّ‬
‫اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ اﺑﻲاﻟﺨﯿﺮ ﻫﻢ زﯾﺒﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﺮ ﻧﺨﻞ وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺮگ و ﺑﺎر اﺳﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﺮم ﺑﻬﺎر اﺳﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫دﯾﺒﺎﭼﻪ ّ‬
‫راﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢ ﮐﺮدﮔﺎر اﺳﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻠﻨﺪ روزﮔﺎر اﺳﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎﺷﻖ و ﺧﺪاﺟﻮي ﻣﺎ ﺑـﺎ درك ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻧﻤـﺎز در ﮔﺮﻣـﺎﮔﺮم ﻧﺒـﺮد و ﻣﺒـﺎرزه‪،‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺻﺪاي اذان را ﻣﻲﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻋﺎت و‬
‫اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻤﺎري ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﯾﻘـﯿﻦ ﻣـﻲﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﺻـﺪاي اذان ﮐـﻪ دﻋـﻮت‬

‫‪.٤٧‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪ ٢‬ـ ﺑﻘﺮه‪.٢٣٨ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪.١٣٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١٧‬‬

‫ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺒﻮد از ﻋﺎﺷﻘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮاﻧﻪ و ﻧﻐﻤﻪ ﺟﺎن ﭘﺮور ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫اﯾﻨــﻚ ﺑــﻪ ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎﯾﻲ از اذان و ﻧﻤــﺎز رزﻣﻨــﺪﮔﺎن‪ ،‬ﭼــﻪ در ﻣﯿــﺎدﯾﻦ ﻧﺒــﺮد و ﭼــﻪ در‬
‫ﺳﯿﺎﻫﭽﺎلﻫﺎي اﺳﺎرت رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي دو‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎوه‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟـﺸﮑﺮ ﭘﻨﺠـﺎه و ﭘـﻨﺞ وﯾـﮋه ﺷـﻬﺪا‪ ،‬ﮐـﺎر‬
‫ﻋﺠﯿﺒﻲ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻄﺸﮑﻦ را ﮐﻪ ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬آﻣﺪ و ﻧﻤﺎزي دو رﮐﻌﺘﻲ را اﻗﺎﻣﻪ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﯾـﻦ ﻧﻤـﺎز را ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ دو دﻟﯿـﻞ ﺧﻮاﻧـﺪم‪ ،‬اول ﺑـﺮاي ﭘﯿـﺮوزي ﺑﭽـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﻄﺸﮑﻦ و ﺑﻌﺪ‪«...‬‬
‫ﯾﮑﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﺑﻌﺪ ﭼﻪ؟«‬
‫»دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ اﮔﺮ ﺧﺪا ﻻﯾﻘﻢ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻤﺎز آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎزم ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫و ﺧﺪا ﻻﯾﻘﺶ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎوه در ﻫﻤﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮي ﻓﺎو ﺑﻮدﯾﻢ؛ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت واﻟﻔﺠـﺮ ﻫـﺸﺖ ﺷـﺐ ﺳـﺨﺘﻲ را ﮔﺬراﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬دﺷـﻤﻦ آﺗـﺶ‬
‫ﺑﺎراﻧﻤﺎن ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﻣـﻦ و دو ﻧﻔـﺮ دﯾﮕـﺮ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻧﻤـﺎز ﻧﺨﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ‪ .‬دﻧﺒـﺎل ﺟـﺎﯾﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻲﮔﺸﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳﻨﮕﺮي را ﮔﯿﺮ آوردﯾﻢ ُﭘﺮ از ﻧﯿﺮو‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﺗﻚ ﺗﻚ ﺑﺮوﯾﻢ‬
‫آنﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ .‬ﻧﻤﺎزﻣﺎن را ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ ،‬از ﺳـﻨﮕﺮ ﺑﯿـﺮون زدﯾـﻢ‪ .‬در ﻏـﺮب‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ اروﻧﺪرود ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﺠﺮوح ﺑﺮﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﻮي ﻗﺎﯾﻘﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑـﺮود‬
‫آن ﻃﺮف رود‪ .‬ﺗﻮاﻧـﺎﯾﻲاش را ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﮐـﺮدﯾﻢ؛ ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔـﺮﻓﺘﯿﻢ ﻫـﺮ ﺟـﺎ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺒﺮﯾﻤﺶ‪ .‬ﺳﻮار ﻗﺎﯾﻖ ﺷﺪﯾﻢ؛ زدﯾﻢ ﺑﻪ آب‪ .‬ﺳﮑﻮت ﻋﺠﯿﺒﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪهام‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪» :‬ﺑﺎ اﯾﻦ زﺧﻢﻫﺎ و ﺗﻦ و ﺑﺪن ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻲ؟« ﻣﻲﺧﻮاﺳـﺘﯿﻢ ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰياش ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﯿﺰﯾﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ زﺧﻢ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺎد ﻋـﺬاﺑﻢ ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ‪ «.‬و ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪ‬
‫‪٢‬‬
‫اﯾﺴﺘﺎد و ﻧﻤﺎزش را اﯾﺴﺘﺎده در ﻗﺎﯾﻖ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻓﺘﺎب ﮐﻢﮐﻢ اﺷﻌﻪ ﻃﻼﯾﻲ ﺧﻮد را از اﻓﻖ ﺑﺮ ﻣﻲﭼﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ رﻫـﺎﯾﻲ رﺳـﯿﺪﯾﻢ؛‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﻲ و ﺧﺎك‪ ،‬ص ‪٩٦‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪٣١٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻠﻲوار ﺑﺮ ﺳـﭙﺎه دﺷـﻤﻦ ﺣﻤﻠـﻪ ﻣـﻲﺑـﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑـﺎ ﻓـﺮا‬ ‫ّ‬ ‫ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻋﻼم رﻣﺰ‬
‫رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎﺀ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑـﺎر‪ ،‬ﺑـﺮﺧﻼف ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزﻣﺎن را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣـﻲﺧﻮاﻧـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﺑـﺮادران ﻧﻤـﺎز را ﻓـﺮادا ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ اﺷـﻚ‬
‫ﻣﻲرﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺧﯿﻠﻲﻫﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﻬﯿﺎي ﺷﻬﺎدت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻫﻤﻪ در ﺣﺎل ﺳﺠﺪه ﺷﺪﯾﺪاً ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬ ‫ّ‬
‫ﺿـﺠﻪ ﻣـﻲزدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﻧـﺴﺎن را ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﻋﺎﺷـﻮرا‬
‫ّ‬ ‫ﭼﻨﺎن‬ ‫آن‬ ‫‪.‬‬‫ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻲ‬‫ﻣ‬ ‫ي‬‫زار‬ ‫و‬ ‫ﮔﺮﯾﻪ‬ ‫ﺷﺪت‬
‫ﺑﻪ ّ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ درﯾﺎدﻻن ﻋﺎﺷﻖ‪ ،‬ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺑـﺎ ﺑـﺎراﻧﻲ‬
‫‪١‬‬
‫از اﺷﻚ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ را ﺷﺴﺘﺸﻮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺪر ﺳﻮار ﻗﺎﯾﻖ ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬زدﯾﻢ ﺑﻪ ﺧﻂ‪ .‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺪ‪ .‬رزﻣﻨﺪه ﭘﯿـﺮي ﺑـﺎ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آب ﻫﻮر وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻮي ﻗﺎﯾﻖ اﯾﺴﺘﺎد ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﻗـﺖ ﮐـﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ اﯾﺴﺘﺎدﯾﻢ ﺑﻪ ﻧﻤـﺎز‪ .‬ﻫـﻮا ﺻـﺎف ﺑـﻮد و ﻧـﺴﯿﻤﻲ دﻟﻤـﺎن را روﺷـﻦ ﻣـﻲﮐـﺮد‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻠﻪ را از ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﻧﻤﺎز آن ﺷﺐ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﺧﻮاﻧﺪهام‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬در راه ﻣـﺪام ﮐﺘـﻚ ﻣـﻲﺧـﻮردم و ﺗﻬﺪﯾـﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪم‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﯿﺪ ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﺎز ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﻪ و درد را ﻣﻲﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻟﺐﻫﺎﯾﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺖ ﻣﺤﮑﻤـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪم ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻤﺎزم را در دل ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎ ﯾﻚ ﻣـﺎه‬
‫‪٣‬‬
‫ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮﻧﻲ و آﻟﻮده ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم؛ آن ﻫﻢ ﺑﺪون ﻗﻄﺮهاي آب و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﯿﻤﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺒـﻞ از ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﮐـﺮﺑﻼي ﺳـﻪ‪ ،‬ﮐﻨـﺎر ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﻫﻤـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎي ﻟـﺸﮑﺮ ﭼﻬـﺎرده اﻣــﺎم‬
‫ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ؛ ﺷﮑﻮه ﻋﺠﯿﺒﻲ داﺷﺖ اﯾـﻦ ﻧﻤـﺎز و ﻫﻤـﯿﻦ ﻃـﻮر ﭘﺎﯾـﺎﻧﺶ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺲ ﺧﻮدش را در آﻏﻮش ُﭘﺮ ﻣﻬﺮ دﯾﮕﺮي اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻲﺑﻮﺳﯿﺪش و ﻣﻲﺑﻮﯾﯿﺪش و‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺣﻼﻟﻢ ﮐﻦ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺘﻢ ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﺒﺨﺶ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺪ ﮐﺮدم‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻮادهام را دﯾﺪي‪ ،‬ﺳـﻼﻣﻢ‬
‫را ﺑﺮﺳﺎن و ﻋﻘﺪه دل ﻣﻲﮔﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺎي ﻣﺮوارﯾﺪ اﺷﻚ‪ .‬و ﺑﺎ ﭼـﻪ ﺻـﻔﺎ و ﺻـﻤﯿﻤﯿﺘﻲ! و ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻲادﻋﺎ! ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﮔﺮﯾﻪ اﺑﺎﯾﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﯾﮑﻲ از روﺣﺎﻧﻲﻫﺎ ﺑﺎ اﺷﻚ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﻣـﻲﮔﻔـﺖ‪:‬‬

‫‪.٦٥‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ رﺟﺎﺋﻲ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺻﺺ ‪- ٦٦‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﻲ و ﺧﺎك‪ ،‬ص‬
‫‪.١٤٤‬‬
‫‪ ٣‬ـ اﮐﺮم ارﺟﺢ و ﻓﺮﯾﺪه ﻫﺎدﯾﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز در اﺳﺎرت‪ ،‬ص ‪.١٢٦‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣١٩‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮي آب ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﻲ روﺑﺮو ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻮﻻﯾﺘﺎن را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫اﻟـﺴﻼمﻋﻠﯿـﻚ‬‫را داد ﺑﺰﻧﯿﺪ در دلﻫﺎﯾﺘﺎن‪ .‬ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪش ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدﺗﺎن‪ .‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺰﻧﯿـﺪ » ّ‬
‫اﻻﻣﯿـﻪ ﻋـﺮاق را ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ اﺳـﮑﻠﻪ ّ‬
‫اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ« ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮﯾﺎدﻫـﺎي دل ﺑـﻮد ﮐـﻪ ّ‬
‫ﱠ‬ ‫ﯾﺎ‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اردوﮔﺎه رﻣﺎدﯾﻪ ﯾﻚ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻫﻤﻮاره ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﺑﺮﮔﺰار ﻣـﻲﮐـﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﮐﻪ از اﻧﺴﺠﺎم و وﺣﺪت ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﺑﯿﻤﻨـﺎك ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﻌﻲ در ﺑـﺮ ﻫـﻢ زدن‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺮﻗﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻚ روز ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻋﺮاﻗـﻲﻫـﺎ ﮐﺎﺑـﻞ در دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﭘـﺸﺖ ﭘﻨﺠـﺮه‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺎ را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آن ﻧﻤـﺎز‪ ،‬ﻋﺮاﻗـﻲﻫـﺎ ﭘﯿـﺸﻨﻤﺎزﻣﺎن را ﮐـﻪ ﯾـﻚ ﻓـﺮد‬
‫ﺑﺴﯿﺠﻲ ﺑﻮد ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ وﻗﺘـﻲ او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﻘـﺪر ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻒ ﭘﺎﯾﺶ ﮐﺎﺑﻞ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﺶ ﮐﻢ ﺳﻮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻃﺮاف ﺧﻮد را‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻲدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺮادرﻫﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ روﺣﯿـﻪﺷـﺎن ﺿـﻌﯿﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻣـﻲدﯾﺪﻧـﺪ‬
‫آﺗﺶ دﺷﻤﻦ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ روي ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ و اذان ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﺶ را‬
‫ﺑﮑﻨﯿﺪ اﮔﺮ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ اذان ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲﺷـﻮد؟! ﭼﻨـﺎن ﺿـﻌﻔﻲ در روﺣﯿـﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻣﻲآﻣﺪ ﮐﻪ در اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣﻮاﻗـﻊ ﺑـﻪ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎﯾـﺸﺎن ﭘﻨـﺎه ﻣـﻲﺑﺮدﻧـﺪ و دﯾﮕـﺮ ﺧﺒـﺮي از‬
‫‪٣‬‬
‫آﺗﺶ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻬﺠﺪ و ﺷﺐ زﻧﺪهداري‬
‫ّ‬

‫ﺗﻬﺠـﺪ و‬
‫ﯾﮑﻲ از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻧﯿﮑـﻮ و ﺗﺤـﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و آزادﮔـﺎن ﺳـﺮاﻓﺮاز‪ّ ،‬‬
‫ﺷﺐزﻧﺪهداري ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺮاث ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ را از اﺋﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم و اوﻟﯿﺎي اﻟﻬﻲ‬
‫ﺑــﻪ ارث ﺑــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﺧــﺪاي ﻣﺘﻌــﺎل ﻫــﻢ ﺻــﻔﺖ ﻧﯿﮑــﻮي ﻋﺎﺷــﻘﺎن را ﺷــﺐ زﻧــﺪهداري و‬
‫ﺳﺤﺮﺧﯿﺰي ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﻲ و ﺧﺎك‪ ،‬ص ‪.٥٢‬‬

‫‪ ٢‬ـ اﮐﺮم ارﺟﺢ و ﻓﺮﯾﺪه ﻫﺎدﯾﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز در اﺳﺎرت‪ ،‬ص ‪٦٩‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﮐﻮﺗﺎه از ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ص ‪.٤‬‬
‫‪٣٢٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫ﺤﺎرﻫﻢ َ ْ َ ْ ِ ُ َ‬ ‫ِ‬
‫ﯾﺴﺘﻐﻔﺮون‬ ‫ﯾﻬﺠﻌﻮن َو ﺑ ِﺎْﻻَﺳ ِ ُ‬ ‫ﻣﻦ ﱠ ِ‬
‫اﻟﯿﻞ َ َ ُ َ‬ ‫ﮐﺎﻧﻮا ﻗﻠﯿﻼً َ‬
‫ُ‬
‫ﭘﺎﺳﻲ از ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺑﯿﺪاري ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ و ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻚ و آه ﺳﺤﺮي‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ ﺣﻮاﺋﺞ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬آﻧـﺎن ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻓـﯿﺾ ﺷـﻬﺎدت‬
‫ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﻔﺘﺎح ﻓﺮج‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺮاد دل رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺎم آنﻫﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻏﺰل ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻃﻔﯿﻞ ﻫﺴﺘﻲ ﻋﺸﻘﻨﺪ آدﻣﻲ و ﭘﺮي‬
‫ارادﺗﻲ ﺑﻨﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻌﺎدﺗﻲ ﺑﺒﺮي‬
‫ﻣﻲﺻﺒﻮح و ﺷﮑﺮ ﺧﻮاب ﺻﺒﺤﺪم ﺗﺎ ﮐﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪر ﻧﯿﻢ ﺷﺒﻲ ﮐﻮش و ﮔﺮﯾﻪ ﺳﺤﺮي‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در ﻣﻮرد ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺷﺐ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎﮐﯿﺔ‬
‫ً‬ ‫اﻋﯿﻨﻬﻢ‬
‫ُ ُ‬ ‫اﻟﺪﻧﯿﺎ زاﮐﯿﻪ و‬‫ّاﻟﺬﯾﻦ ﮐﺎﻧﺖ أﻋﻤﺎﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﱡ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن در دﻧﯿﺎ ﭘـﺎك و ﭼﺸﻤﺎﻧـﺸﺎن در ﺷـﺐﻫـﺎ‬
‫ﮔﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺷﻚ و آه ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻋﻼﻣـﺖ ﻋـﺸﻖ و ﺗﻮﺟـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﻋﺎﺷـﻘﺎن اﺳـﺖ؛ ﯾﻌﻨـﻲ ﺧـﺪا ﻫـﺮ‬
‫ﺑﻨﺪهاي را ﮐﻪ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﻣﯿﻞ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﯿﺎﯾﺶ و ﺗـﻀﺮع و زاري ﺳـﻮق ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺗـﺎ در‬
‫ﻣﺘﻦ اﯾﻦ ﮔﺮﯾﻪ و زاري‪ ،‬ﺻﻔﺎي ﺑـﺎﻃﻦ و ﺳـﺮور و ﺷـﺎداﺑﻲ رواﻧـﻲ را ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ارزاﻧـﻲ دارد؛‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﯾﺎري ﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﯿﻞ ﻣﺎ را ﺟﺎﻧﺐ زاري ﮐﻨﺪ‬
‫اي ُﺧﻨﻚ ﭼﺸﻤﻲ ﮐﻪ او ﮔﺮﯾﺎن اوﺳﺖ‬
‫اي ﻫﻤﺎﯾﻮن دل ﮐﻪ او ﺑﺮﯾﺎن اوﺳﺖ‬
‫از ﭘﻲ ﻫﺮ ﮔﺮﯾﻪ آﺧﺮ ﺧﻨﺪهاي اﺳﺖ‬
‫ﻣﺮد آﺧﺮ ﺑﯿﻦ ﻣﺒﺎرك ﺑﻨﺪهاي اﺳﺖ‬
‫ﺗﻬﺠـﺪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و آزادﮔـﺎن ﻋﺰﯾـﺰ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﻨﯿـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫اﯾﻨﻚ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﻲ از ّ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺼﺎدﯾﻖ روﺷﻦ آﯾـﺎت و رواﯾـﺎت ﺷـﺪﻧﺪ و در ﺿـﻤﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧـﻮراﻧﻲ اﻣـﺎم‬

‫‪.١٨‬‬ ‫‪ ١‬ـ ذارﯾﺎت‪ ١٧ ،‬و‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٢١‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬‫ﺻﺎدقﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم دﻗﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬
‫ﺷﯿﻌﺘﻨﺎ َﻣﻦ َﻟﻢ ُ ّﯾﺼﻞ َﺻﻼة ﱠ‬
‫اﻟﻠﯿﻞ‪.‬‬ ‫َﻟﯿﺲ ﻣﻦ َ َ‬
‫ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬از ﺷﯿﻌﯿﺎن واﻗﻌﻲ ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫روزﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ آﻣﻮزش و ﺷﺐﻫﺎ در رزم ﺷﺐ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ .‬آن ﻣـﺎه‪ ،‬ﻣـﺎه رﻣـﻀﺎن ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻮي ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﻮر و ﺣﺎل ﻋﺠﯿﺒﻲ داﺷﺘﻨﺪ؛ از ﺳﺮﺷﺐ ﺗﺎ اواﯾـﻞ‬
‫ﺻﺒﺢ‪ ،‬دﻋﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﺮاﺳﻢ ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﻲ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺳـﺮﻣﻲزدي‪ ،‬در ﻧﮕـﺎه ّاول‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﮐﺮدي ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﻧﮕـﺎه ﻣـﻲﮐـﺮدي‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻫﺖ ﻣﻲﺷﺪي و ﻣﻲﻓﻬﻤﯿﺪي ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻧﻤـﺎز ﺷـﺐ ﺧـﻮانﻫـﺎي ﺟﺒﻬـﻪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺷﮕﺮدي ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣـﻲﺑـﺮد؛ ﯾﮑـﻲ ﺑـﻪ ﺳـﺮ و ﺻـﻮرت ﺧـﻮد ﭼﻔﯿـﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺴﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮي ﺑﺮ روي ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺮش ﭘﺘﻮ آوﯾﺰان ﻣﻲﮐﺮد و ﺑﻌﻀﻲ ﻫﻢ در ﮔﻮﺷـﻪﻫـﺎي‬
‫‪٢‬‬
‫دﻧﺞ و ﺧﻠﻮت‪ ،‬ﺑﻪ آراﻣﻲ ﻗﺎﻣﺖ رﺳﺎﯾﺸﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻲﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌـﺰزي«‬‫ﯾﻚ ﺷﺐ در اﺛﺮ ﺻﺪاﯾﻲ از ﺧﻮاب ﭘﺮﯾﺪم‪ .‬ﻓﺎﻧﻮس روﺷـﻦ ﺑـﻮد‪ .‬دﯾـﺪم ﺷـﻬﯿﺪ » ّ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و در ﺳﺠﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻠﻨﺪ ﻧـﺸﺪم ﺗـﺎ او ﻧﻔﻬﻤـﺪ ﻣـﻦ او را دﯾـﺪهام و‬
‫‪٣‬‬
‫دوﺑﺎره ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬ﺣﺪوداً ‪ ٢‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم‪ ،‬دﯾﺪم ﻫﻨﻮز ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ!!‬
‫ﯾﮑﻲ از اﺳﺮا ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺶ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ از ﺧﻮاب ﺑﯿـﺪار ﻣـﻲﺷـﺪ و ﺑﺎﻟـﺸﻲ‬
‫ﺟﻠﻮي ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻌـﺪ ﻣﻬـﺮ ﺧـﻮد را روي آن ﻗـﺮار ﻣـﻲداد و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻧﺸـﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﻲﺷـﺪ‪ .‬او ﻣـﺪتﻫـﺎ ذﮐـﺮ ﻣـﻲﮔﻔـﺖ و اﺷـﻚ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﻣﺮوارﯾـﺪ از‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻓﺮو ﻣﻲﻏﻠﺘﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﮔﻮاه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮاي دﻟﻨﺸﯿﻦ »اﻟﻬﻲ اﻟﻌﻔـﻮ« ﭼﻨـﯿﻦ ﻋﺰﯾﺰاﻧـﻲ در‬
‫ﻧﯿﻤﻪ ﺷـﺐ‪ ،‬ﻗﻠـﺐ ﻫـﺮ اﻧـﺴﺎﻧﻲ را ﺗﮑـﺎن ﻣـﻲداد و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺻـﺎﻋﻘﻪ‪ ،‬ﺷـﺐ ﺗﺎرﯾـﻚ و ﻇﻠﻤـﺎﻧﻲ را‬
‫‪٤‬‬
‫ﻣﻲﺷﮑﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در اردوﮔﺎه ﻣﻮﺻﻞ ‪ ،٤‬ﯾﻚ ﺷـﺐ ﺑـﻪ ﯾﮑـﻲ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ ﻧﮕﻬﺒـﺎن ﺷـﺐ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳـﻔﺎرش‬
‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﮐﻨﺪ؛ وﻗﺘﻲ ﺳﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮا ﺑﯿـﺪار ﮐـﺮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪم ﮐـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﺳﯿﻤﺎي ﻓﺮزاﻧﮕﺎن‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪.٢١٤‬‬

‫‪.٦٣‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺣﺴﻦ ﮔﻠﭽﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي در آﺗﺶ و ﺧﻮن‪ ،‬ص‬
‫‪ ٣‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﮐﻮﺗﺎه از ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ص ‪.٩٧‬‬
‫‪ ٤‬ـ اﮐﺮم ارﺟﺢ و ﻓﺮﯾﺪه ﻫﺎدﯾﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز در اﺳﺎرت‪ ،‬ص ‪.١٠٧‬‬
‫‪٣٢٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﯿﺶ از ﻧﻮد درﺻـﺪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻣـﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧـﺪن ﻧﻤـﺎز ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ دﯾـﺪن اﯾـﻦ ﺻـﺤﻨﻪ از ﺧـﻮدم‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زود ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺣﺴﺎس ﺷﺪه و‬
‫آن را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻗﺒﻞ از اذان ﺻﺒﺢ ﺑﯿﺪار ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮑﻲ از ﺷﺐﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎجآﻗﺎ اﺑﻮﺗﺮاﺑﻲ ﮐﻪ در اردوﮔﺎه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣـﻲﺑـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﮐـﺴﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺰاج و ﺗﺐ ﺷﺪﯾﺪي ﮐﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮاﻫﻨﺶ ﺧﯿﺲ ﻋﺮق ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬آن ﺷﺐ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ از ﺧـﻮاب‬
‫ﺑﯿﺪار ﺷﺪم‪ ،‬ﺣﺎجآﻗﺎ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﯾﻮار ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮد و در ﺣﺎﻟﻲ ﮐـﻪ از‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﺪت ﺗﺐ ﻣﻲﻟﺮزﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺮ ﻧﻤﺎز را روي زاﻧﻮﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺲ ﺑﺎ ﻗﺮآن‬

‫اﻧﯿﺲ روز و ﺷﺐ رزﻣﻨﺪﮔﺎن در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺷﻮق ﺗﻼوت ﻗﺮآن و ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻌﺎﻧﻲ آﯾـﺎت آن‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﯾـﻦ آﯾـﻪ را ﻋﯿﻨﯿـﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ِ‬
‫ان ﻫﺬااﻟﻘﺮآن َﯾﻬﺪي ِ ّﻟﻠﺘﻲ ﻫﻲ ا ََﻗﻮم‬
‫ِﱠ‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺑـﻮده اﺳـﺖ؛ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻌﺒﯿﺮ زﯾﺒﺎي اﺳﺘﺎد ﻣﻌﻈﻢ ﺣﻀﺮت ﻋﻼﻣﻪ ﺣﺴﻦزاده آﻣﻠﻲ )ﺣﻔﻈﻪﷲ(‪:‬‬
‫»ﻣﺎ در ﻋﺮﻓﺎن ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻲ ﺟﺰ ﻗﺮآن ﻧﺪارﯾﻢ و رواﯾﺎت و ادﻋﯿﻪ ﮐﻪ از اﻫﻞ ﺑﯿﺖ‬
‫ﻋﺼﻤﺖ‪ :‬ﺻﺎدر ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎﯾﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ از درﯾـﺎي ﺑﯿﮑـﺮان ﻗـﺮآن ﻣﻨـﺸﻌﺐ ﺷـﺪه و‬
‫‪٤‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﺎزﻟﻪ ﻗﺮآناﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤـﻖ در آﯾـﺎت‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻗـﺮآن ﮐﺘـﺎب اﻧـﺴﺎنﺳـﺎزي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ّ‬
‫ﻗﺮآن‪ ،‬دردﻫﺎي دل ﺧﻮد را درﻣـﺎن ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ و ﻧﯿـﺮو و ﺗـﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ دﺷـﻤﻦ را ﻣﺮﻫـﻮن‬

‫‪.٩٩‬‬
‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‬
‫‪.١٠٢‬‬‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‬
‫‪ ٣‬ـ اﺳﺮاﺀ‪.٩ ،‬‬
‫‪ ٤‬ـ در آﺳﻤﺎن ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ص ‪.٤٨‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٢٣‬‬

‫دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻗـﺮآن ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﯾـﻚ ﻟﺤﻈـﻪ از ﻗـﺮآن ﺟـﺪا ﻧﺒﻮدﻧـﺪ؛ ﻣﺨـﺼﻮﺻﺎً در زﻣـﺎن‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬آﯾﺎت و ﺳﻮرهﻫـﺎﯾﻲ را ﮐـﻪ ﺣﻔـﻆ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در دل و زﺑـﺎن زﻣﺰﻣـﻪ ﻣـﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﯾـﺎ‬
‫ﻗﺮآن را در ﺟﯿﺐ روي ﺳﯿﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻬﯿﺪاﻧﻲ ﮐﻪ ﺧـﻮن ﭘﺎﮐـﺸﺎن‬
‫ﺑﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺮآن ﻫﻤـﺮاه آﻧـﺎن‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﺑـﺴﺖ‪ ،‬و ﺑـﻪ راﺳـﺘﻲ ﮐـﻪ ﻣـﺼﺪاق اﯾـﻦ ﮐـﻼم ﻧـﻮراﻧﻲ‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ‪:‬‬
‫اﻧﻔﺴُﻬﻢ و ﯾﺴﺘﺜﯿﺮون ﺑـﻪ دواﺀ‬
‫اﻟﻘﺮآن ﯾﺮﺗﻠﻮﻧﻬﺎ َﺗﺮﺗﯿﻼً ﯾﺤﺰﻧﻮن ﺑﻪ َ‬
‫ﺗﺎﻟﯿﻦ ﻷﺟﺰاﺀ ُ‬‫َ‬
‫‪١‬‬
‫داﺋﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن را ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺄﻧ ّﻲ و ﺗﻔﮑﺮ و ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿـﻞ ﻗﺮاﺋـﺖ ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺗﻌﻤــﻖ در آﯾـﺎت آن‪ ،‬دلﻫﺎﯾــﺸﺎن ﻣﺤـﺰون ﻣـﻲﺷــﻮد و از اﯾـﻦ ﻃﺮﯾــﻖ‪،‬‬ ‫ﺑـﺮ اﺛـﺮ ّ‬
‫دردﻫﺎي ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺧﻮﯾﺶ را درﻣﺎن ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺑﺎرز راﺑﻄﻪاي ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم ﺑـﯿﻦ ﻋﺎﺷـﻘﺎن ﺑﯿـﺪار دل و‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم اﻟﻬﻲ ﻗﻤـﺸﻪايﻗـﺪس ﺳـﺮه ﭼـﻪ زﯾﺒـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺎﻻت را ﺑﻪ ﻧﻈﻢ درآورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺳﺤﺮ‪ ،‬آن ﻋﺸﻘﺒﺎزان‬
‫ز ﺷﻮق دوﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻤﻊ ﮔﺪازان‬
‫ﮐﻨﻨﺪ اﺟﺰاﺀ ﻗﺮآن را ﺗﻼوت‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻔﮑﺮ وز دراﯾﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ از ﻓﮑﺮ در آﯾﺎت ﻗﺮآن‬
‫درد ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ درﻣﺎن‬ ‫ﻫﺰاران ِ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻗﺮآن اﺳﺖ درﯾﺎب‬
‫ﺳﺪ ﺳﺠﺎن اﺳﺖ درﯾﺎب‬ ‫ﺻﺤﯿﻔﻪ ّ‬
‫ﻣﻲ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﭘﺎك آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫ز ﻗﺮآن ﺟﻮ ﮐﻪ ﺗﺎك آﺳﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺷﻬﻮد ﻏﯿﺒﻲ و ﻏﯿﺐ ﺷﻬﻮدي اﺳﺖ‬
‫ﺻﻌﻮد ﻗﻮﺳﻲ و ﻗﻮس ﺻﻌﻮدي اﺳﺖ‬

‫‪.١٩٣‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪٣٢٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺧﻮﺷﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺷﺐ زﯾﻦ دﻓﺘﺮ ﻋﺸﻖ‬

‫ﻫﻤﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎم دﻟﺒﺮ ﻋﺸﻖ‬
‫ﺧﻮﺷﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺳﺤﺮﮔﺎه‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺧﻮش ﻧﻐﻤﻪ از دل ﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪ آه‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎﯾﻪ آراﻣﺶ دل آزادﮔﺎن ﺳﺮاﻓﺮاز ﻣﺎ در زﻧﺪانﻫﺎي ﻣﺨﻮف رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻲ ﻋﺮاق‪،‬‬
‫ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺮآن و اﻫﻞ ﺑﯿﺖﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﻓﯿﺾ ﮐﺎﺷﺎﻧﻲ ﻏﺰﻟـﻲ دارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺣﺎل ﻋﺰﯾﺰان ﻣﺎ در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎي اﺳﺎرت اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ اﺟﻞ دﻫﺪم ﻣﻬﻠﺖ و ﺧﺪا ﺗﻮﻓﯿﻖ‬
‫ﻣﻦ و ﺧﺪا و ﮐﺘﺎﺑﻲ و ﮔﻮﺷﻪ ﺧﻠﻮت‬
‫ﻣﺮاد از ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﯿﺲ دل آرام ﻋﺰﯾﺰان ﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﺎﻃﺮهاي از آزاده ﺳﺮاﻓﺮاز ﻣﻬﻨﺪس ﯾﺤﯿﻮي ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫ﻓﮑــﺮ ﮐــﺮدم ﮐــﻪ ﺷــﺎﯾﺪ روز ﺑــﺮاي ﺧﻮاﻧــﺪن ﻗــﺮآن ﺑﻬﺘــﺮ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺻــﺒﺢ ﺷــﺪ‪ ،‬اﺗــﺎق ﮐﻤـﻲ‬
‫روﺷﻦﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﻤـﻲﺷـﺪ ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ ﻗـﺮآن ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ راه ورود ﻧـﻮر ﺑـﻪ اﺗـﺎق‪،‬‬
‫ﭘﻨﺠﺮهاي ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﺮض ﻧﯿﻢ ﻣﺘﺮ و ﻃﻮل دو ﻣﺘﺮ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺗﺎ ﺳﺮ آن از ﭘﻮﺷـﺶ ﮐﺮﮐـﺮه ﻣﺎﻧﻨـﺪي‬
‫از آﻟﻮﻣﯿﻨﻮم ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﭘﻨﺠﺮه ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ دو ﺻﺒﺢ ﻧﻮر ﺧﯿﻠﻲ ﺑﺎرﯾﮑﻲ وارد‬
‫اﺗﺎق ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮي دﯾﻮار ﻏﺮﺑﻲ ﺳﻠﻮل ﺷﺮوع ﻣﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﻲﮐـﺮد و ﻧـﺼﻒ‬
‫ﺳﻠﻮل را ﻃﻲ ﻣﻲﮐﺮد و از روي دﯾﻮار ﺷﺮﻗﻲ ﻗﻄـﻊ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬در اﺗـﺎق ﺑـﻪ آن ﺗـﺎرﯾﮑﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮآن را دﺳﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﻧﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﻣـﻲﮐـﺮدم‬
‫‪١‬‬
‫و ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ‬

‫ﺧﻮدﺳﺎزي و ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ در ﭘﺮﺗﻮ دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ اﻫـﻞ ﺑﯿـﺖ ﻋﻠـﯿﻬﻢ‬
‫اﻟﺴﻼم ﻧﯿﺎز داﺋﻤﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺮوز آن ﭘﺎﮐﺒﺎزان ﺷﻤﻊ‬
‫ﻣﺤﻔـﻞ ﯾــﺎران و ﯾـﺎد و ﺧــﺎﻃﺮه آﻧـﺎن زﯾﻨــﺖ ﺑﺨــﺶ دل و ﺟـﺎن ﺷــﺪه‪ ،‬ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳــﻮز و ﺳــﺎز‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ آﻧﺎن در ﻣﯿﺎن ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﻄﺎر ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪:‬‬

‫‪.٥٧‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﺴﻦ ﯾﺤﯿﻮي‪ ،‬ده ﺳﺎل اﺳﺎرت‪ ،‬ص‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٢٥‬‬

‫ﺗﺎ ﻧﺴﻮزي و ﻧﺴﺎزي ﻫﻤﭽﻮ ﺷﻤﻊ‬

‫دم ﻣﺰن از ﭘﺎﮐﺒﺎزي ﭘﯿﺶ ﺷﻤﻊ‬
‫ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل رزﻣﻨﺪﮔﺎن و آزادﮔﺎن ﻣﺎ ﮐﻪ دوران ﺟﻬﺎد و ﻣﺒـﺎرزه را ﺑـﻪ ﮐـﻼس درس‬
‫ﺗﻮﺳـﻞ و زﯾـﺎرت‬
‫ﻣﺒﺪل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑـﺎ دﻋـﺎي ﮐﻤﯿـﻞ و دﻋـﺎي ّ‬ ‫ﻋﺮﻓﺎن و ﻋﺸﻖورزي ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق ّ‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا اُﻧﺴﻲ ﺟﺎوداﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﮔﻮﯾﻲ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺎز ﺧﻮد را در ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ دﻋﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫و آن ﭼﻨﺎن در اﺷﻚ دﯾﺪه و ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﻏﻮﻃﻪور ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ زﺑـﺎن از وﺻـﻒ ﺑﯿـﺎن آن‬
‫ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺎ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﺎ اﺷﻚ دﯾﺪه و ﻃﻬﺎرت ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮن دﯾﺪه ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ‪:‬‬
‫ﺧﻮﺷﺎ ﻧﻤﺎز و ﻧﯿﺎز ﮐﺴﻲ ﮐﻪ از ﺳﺮ درد‬
‫ﺑﻪ آب دﯾﺪه و ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﻃﻬﺎرت ﮐﺮد‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ذﮐـﺮ و دﻋـﺎ و ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ اﻫـﻞ ﺑﯿـﺖﻋﻠـﯿﻬﻢ اﻟـﺴﻼم را ﺑـﺎب رﺣﻤـﺖ اﻟﻬـﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل را از ﺧـﻮد راﺿـﻲ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎب‬
‫رﺣﻤﺖ او را ﺑﻪ روي ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎﻟﺪﻋﺎ أﺑﻮاب ﻧﻌﻤﺘﻪ‬
‫ﻓﻤﺘﻲ ﺷﺌﺖ اﺳﺘﻄﺘﺤﺖ ّ‬
‫ﻫﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ اﺑﻮاب رﺣﻤﺖ ﺧـﺪا را ﺑـﻪ روي ﺧـﻮد ﺑﮕـﺸﺎﯾﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫دﻋﺎ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺘـﻲ ﺑﻠﻨـﺪ داﺷـﺘﻨﺪ و از ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل در اوج‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣـﺎ در دﻋـﺎ ﮐـﺮدن ّ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ و اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت را ﻃﻠﺐ ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒـﻲ ﻏﺎﯾـﺖ آﻣـﺎل رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾـﺰ‬
‫ﺳﺮ ﮐـﻼم ﻣـﻮﻻي‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﻬﺎدت را ﺣﯿﺎت اﺑﺪي و ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ّ‬
‫ﻣﺘﻘﯿﺎنﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم واﻗﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺟﻬﺎن و ﯾﻨﻘﻲ ﻋﻨﻚ َ ُ‬
‫وﺑﺎﻟﻪ‬ ‫ُ‬ ‫ﻣﺴﺄﻟﺘﻚ ﻓﯿﻤﺎ َﯾﺒﻘﻲ ﻟﻚ‬ ‫َ َُ‬
‫ﻓﻠﺘﮑﻦ َ ُ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮ از ﺧﺪا آن ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ زﯾﺒﺎﯾﻲ آن ﺑـﺮاي ﺗـﻮ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر و ﺳﺨﺘﻲ آن ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.٣١‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪٣٢٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻬﺘﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ از ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ زﯾﺒـﺎي اﻣـﺎم‬
‫ﺧﻤﯿﻨﻲﻗﺪس ﺳﺮه ﺑﺮ ﻟﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪان ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و آﻧﺎن را از رﻧﺞ و ﻣﺤﻨـﺖ زﻧـﺪﮔﻲ دﻧﯿـﻮي ﺑـﻪ‬
‫اوج اﻋﻼي ﮐﻤﺎل ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در ﺷـﺐ ﻋﺎﺷـﻮرا ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﮐـﺎري را ﮐـﻪ در ﺷـﺐ آﺧـﺮ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﯾﺎران و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻋﺎ و ﻧﯿـﺎﯾﺶ و ﺧﻠـﻮت ﮐـﺮدن ﺑـﺎ ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺷﻮراﯾﯿﺎن ﭘﺲ از ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻫﺮ ﯾﻚ در ﮔﻮﺷـﻪاي از ﺧﯿﻤـﻪﮔـﺎه ﺳـﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺠﺪه ﻧﻬﺎده‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد ﺑﻪ راز و ﻧﯿﺎز ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪ ،‬و ﺗـﻀﺮع و زاري و ﻧﯿـﺎﯾﺶ ﻋﺎرﻓﺎﻧـﻪ‬
‫آنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻋﺮﺷﯿﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐـﺮد؛ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﯿـﺮت‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎي آﻧﺎن در ﺻﺤﺮاي ﮐﺮﺑﻼ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫روح را اﻣﺸﺐ ﻧﻮازش ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ذﮐﺮ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﻫﺮ ﮐﺴﻲ در ﺧﯿﻤﻪاش ﺧﻠﻮت ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﺪا از روي دل ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ دﻋﺎ دل را دﻫﯿﺪ آراﯾﺸﻲ‬
‫ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻫﯿﭻ در آن ﻧﺎﺧﻮﺷﻲ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن رﻓﺘﻨﺪ درون ﺧﯿﻤﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﺮ ﮐﺴﻲ ﺑﺎ ذوق و ﺷﻮق و اﺷﺘﻬﺎ‬
‫آن ﺷﺐ از ﺷﻮر ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺣﺴﯿﻦ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﻻﻫﻮﺗﯿﺎن ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺷﯿﻦ‬
‫در ﺗﺮدد اﻧﺒﯿﺎﺀ و اوﻟﯿﺎﺀ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آن ﺷﺐ از ﺧﺪا ﺗﺎ ﮐﺮﺑﻼ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ ﺑﺎ ﺧﯿﻞ ﻣﻠﻚ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد آورد ﺳﺎﮐﻨﺎن ُﻧﻪ ﻓﻠﻚ‬
‫وام ﺧﻮاه ﺷﻮر آن ﺷﺐ ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﺗﺴﺒﯿﺢ زﯾﻨﺐ ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﻫﻤــﯿﻦ ﺻــﺤﻨﻪ زﯾﺒــﺎ و دلاﻧﮕﯿــﺰ را رزﻣﻨــﺪﮔﺎن ﻣــﺎ در ﺷــﺐﻫــﺎي ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺑــﻪ ﻧﻤــﺎﯾﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ آﺗـﺶ ﻓـﺮاق و ﺳـﻮز وﺻـﺎل‪ ،‬آﻧـﺎن را از ﺧـﻮد ﺑﯿﺨـﻮد ﻣـﻲﮐـﺮد‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٢٧‬‬

‫ﻓﺮﯾــﺎد ﺗﮑﺒﯿــﺮ‪ ،‬ﯾــﺎﻋﻠﻲ‪ ،‬ﯾــﺎزﻫﺮا‪ ،‬ﯾﺎﺣــﺴﯿﻦ و ﯾﺎﻣﻬــﺪي آﻧــﺎن‪ ،‬زﻟﺰﻟــﻪ در ارﮐــﺎن ﻋــﺮش و ﻓــﺮش‬
‫ﻣﻲاﻓﮑﻨﺪ؛ ﮔﻮﯾﻲ در آن ﻟﺤﻈﺎت ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي آنﻫـﺎ دﺷـﻮارﺗﺮ از آﺗـﺶ ﻓـﺮاق ﯾـﺎر ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻮل ﻓﺮوغ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ‪:‬‬
‫ﻋﻘﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ دﺷﻮارﺗﺮ از ﻣﺮدن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻋﺸﻖ ﻓﺮﻣﻮد ﻓﺮاق از ﻫﻤﻪ دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫اﯾﻨﻚ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﻲ از دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮس و ﺟـﻮ ﮐﻨـﺎن و ﺑـﺎ ﻋـﻮض ﮐـﺮدن ﭼﻨـﺪ‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‬
‫ﻣﺎﺷــﯿﻦ‪ ،‬ﺑــﺎﻻﺧﺮه ﻣﻮﻓــﻖ ﺷــﺪم ﺧــﻮدم را ﺑــﻪ ﻣﻘــﺮ ﻟــﺸﮑﺮ ﺑﺮﺳــﺎﻧﻢ‪ .‬ﻫﻤــﯿﻦ ﮐــﻪ ﭘــﺎﯾﻢ را ﺑــﻪ ﻣﻘــﺮ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن دﻋﺎي ﺗﻮﺳـﻞ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎره ﺗﻤﺎم ﺧﺴﺘﮕﻲﻫﺎﯾﻢ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم‪ّ .‬‬
‫ﻋـﺪهاي از آنﻫـﺎ ﺑـﯿﺶ از ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺘﻲ دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﺷﻚ ﺷﻮق ﻣـﻲرﯾﺨﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻲﺷـﻚ‪ّ ،‬‬
‫ﻣﯿﻬﻤﺎن اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ در ﮔﻮﺷـﻪاي از آن ﺟﻤـﻊ ﺟـﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻢ‪ .‬وﻗﺘـﻲ دﻋـﺎي ﺗﻮﺳـﻞ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﭼـﺸﻤﺎﻧﻲ ﮐـﻪ از ﺷـﺪت ﮔﺮﯾـﻪ ﺳـﺮخ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺧـﻮد را آﻣـﺎده ﺣﺮﮐـﺖ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ّ ،‬‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﯿﺮون ﭼﺎدرﻫـﺎ دﻋـﺎي ﺗﻮﺳـﻞ راه ﺑﯿﻨﺪازﻧـﺪ‪.‬‬
‫دﺷﺖ را ﺣﺎل و ﻫﻮاﯾﻲ ﺧﺎص در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻗـﺮار ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﺪ ﮐـﻪ از ﺟﻤـﻊ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺴﻲ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮدش‪ ،‬ﯾﻚ ﻗﺴﻤﺖ از دﻋﺎ را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﻲ از اﺋﻤﻪ اﻃﻬـﺎرﻋﻠﯿﻬﻢ‬
‫اﻟﺴﻼم ﺗﻮﺳﻞ ﺑﺠﻮﯾﺪ‪ .‬دﻋﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﯿﺎن ﺑﺮ و ﺑﭽﻪﻫﺎي دﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ﻧﻔﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺎرده ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪ ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﻲ دو روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦﺟﺎﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﭼﻬـﺎرده ﻧﻔـﺮي ﮐـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫آن ﺷﺐ دﻋﺎ را ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺷﻬﺎدت ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺷﺒﻲ از اﺳﺎرﺗﻤﺎن ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺎ را در ﺳﺎﻟﻨﻲ واﻗﻊ در ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﻪ ﺟﺎي آوردن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﺑﺮق ﺳﺎﻟﻦ ﻗﻄﻊ ﺷـﺪ و در آن ﻓـﻀﺎي ﺗﺎرﯾـﻚ و‬
‫ﺣﺰناﻧﮕﯿﺰ‪ ،‬در آن ﺳﯿﺎﻫﻲ ﻇﻠﻤﺖ‪ ،‬دلﻫﺎﯾﻤﺎن ﻋﺠﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻏـﻢ ﺳـﻨﮕﯿﻨﻲ را اﺣـﺴﺎس‬
‫ﺗﻮﺳـﻞ ﮐـﺮد و ﭘـﺲ از آن زار زار‬ ‫ﻣﻲﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﯾﮑـﻲ از ﺑـﺮادران ﺷـﺮوع ﺑـﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن دﻋـﺎي ّ‬

‫‪ ١‬ـ ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ رﺟﺎﺋﻲ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ص ‪.٣٧‬‬

‫ص ‪.٥٨‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﮐﻮﺗﺎه از ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﺑﺰرگ‪،‬‬
‫‪٣٢٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺮﯾﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻮ روﺣﺎﻧﻲ و ﻣﻠﮑﻮﺗﻲ ﻋﺠﯿﺒﻲ ﺑﺮ ﺳﺎﻟﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧﺎﮔـﺎه ﯾﮑـﻲ از ﻧﮕﻬﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ّ‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ در ﺳﺎﻟﻦ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﮑﺲ ﺻﺪام را از دﯾﻮار ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آن را رﯾﺰرﯾـﺰ ﮐـﺮد و داﺧـﻞ ﺳـﻄﻞ آﺷـﻐﺎل‬
‫‪١‬‬
‫رﯾﺨﺖ‪.‬‬

‫‪ .٦‬اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ‬

‫اﯾﺜﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن ﻧﯿﺎز دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑـﻪ ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ ﻣـﻲﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬و‬
‫‪٢‬‬
‫ﯾﺆﺛﺮون ﻋﻠﻲ أﻧﻔﺴﻬﻢ و ﻟﻮﮐﺎن ﺑﻬﻢ ﺧﺼﺎﺻﺔ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم‪ ،‬اﯾﺜﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪن ﺷـﻬﺎدت ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺧﻠﻌـﺖ‬
‫ﻋﺰت و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻲ ﮐﻪ ﺷﻬﺪ آن ﺷﻮق ﻟﻘﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ّ‬
‫واژﮔﺎن اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ و آن ﭼﻨﺎن ﺑﺎ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫـﺎي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺎ آﻣﯿﺨﺘـﻪ‬
‫ﻋﺰت و ﺷﻬﺮت آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم و ﯾﺎد ﺷﻬﯿﺪان ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿـﺖ اﻣـﺮ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻲ ّ‬
‫ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﺮﺷﻮر و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒـﻲ‬
‫و ﺷﻮق وﺻﺎل ﺟﺎﻧﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ آن ﻫﻤـﻪ ﻓـﺪاﮐﺎري و اﯾﺜـﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و‬
‫اﯾﻦ ﻋﺸﻖ و اﯾﺜﺎر را از ﻣﻮﻻي ﺧﻮد اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ارث ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ‪:‬‬
‫ِ‬
‫ﻟﻘﺮﺑـﺖ‬
‫ﻟﻘـﺎؤه ّ‬
‫ُ‬ ‫ﺣﺘﻢ ﻟـﻲ‬ ‫ﻋﻨﺪ ِﻟﻘﺎﺋﻲ ّ‬
‫اﻟﻌﺪو ‪ -‬وﻟﻮ ﻗﺪ َ‬ ‫اﻟﺸﻬﺎدة َ‬
‫َ‬ ‫واﻟﻠﻪ َﻟﻮﻻ َرﺟﺎﺋﻲ‬
‫َ ﱠ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺷﺨﺼﺖ ﻋﻨﮑﻢ ﻓﻼ أﻃﻠﺒﮑﻢ‬
‫ُ‬ ‫رﮐﺎﺑﻲ ﺛﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺷﻬﺎدت و ﻟﻘﺎي ﺣﻖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﺻﻼً ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﻤﻲﭘﺮداﺧﺘﻢ و از ﺷﻤﺎ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﺪم‪.‬‬
‫وﺻﻒ ﺣﺎل رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻻﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﭼـﻪ ﻫﻤـﻪ دﻧﯿـﺎي‬
‫اﺳﺘﮑﺒﺎر را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﻣﻲدﯾﺪﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻋﺸﻖ ﺑـﻪ ﻟﻘـﺎي دوﺳـﺖ و وﺻـﺎل ﯾـﺎر‪ ،‬آنﻫـﺎ را در‬
‫اوج اﯾﺜﺎر و از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﮕﻲ ﻗﺮار داده ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻟﺴﺎن ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن اﯾﻦ ﺷﻌﺮ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‬

‫ص ‪.٢٧٧‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﺳﺎرت‪ ،‬دﻓﺘﺮ اول‪،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﺣﺸﺮ ‪.٩ -‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪.١١٩‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٢٩‬‬

‫ﮔﻔﺖ ‪:‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫اﻧﺪر ﻫﻤﻪ دﺷﺖ ﺧﺎوران ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﺲ ﺑﺎ ﻣﻦ و روزﮔﺎر ﻣﻦ ﺟﻨﮕﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻟﻄﻒ و ﻧﻮازش وﺻﺎل ﺗﻮ ﻣﺮا‬
‫در دادن ﺻﺪﻫﺰار ﺟﺎن ﻧﻨﮕﻲ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ از ﻟﺴﺎن ﻣﺒﺎرك ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲﻗﺪس ﺳﺮه ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﺟﻮاﻧﺎن از ﻣـﻦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ دﻋـﺎ ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷـﻬﺎدت را ﻧـﺼﯿﺐ آﻧـﺎن ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ روﺣﯿـﻪ در واﻗـﻊ از‬
‫ﻣﺘﺤـﻮل ﮐـﺮد ﺗـﺎ در آرزوي ﺷـﻬﺎدت ﻫﻤـﻪ‬ ‫ّ‬ ‫اﻟﻄﺎف ﺧﻔﯿﻪ اﻟﻬﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣـﺎ را ﯾﮑﺒـﺎره‬
‫ﭼﯿﺰ را در ﻃﺒﻖ اﺧﻼص ﻧﻬﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮب دل آرام ﺧﻮد ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﻏﺎﯾﺖ ﻣﻘﺼﻮد اوﻟﯿﺎي اﻟﻬﻲ و ﺣﺘﻲ اﻫﻞ ﺑﯿﺖﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎنﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺎرﻫﺎ از ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺷﻬﺎدت را ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و ﺣﺘـﻲ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫آرزو و آﻣﺎل ﺧﻮد را ﺷﻬﺎدت ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬روزي ﺑـﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺻـﻠﻲ ﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﮔﻔﺘﻢ در ﻧﺒﺮد اُﺣﺪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ وﻋـﺪه ﺷـﻬﺎدت داده ﺑـﻮدي‪ ،‬ﻟﮑـﻦ ﻫﻨـﻮز ﺗﺤﻘـﻖ ﻧﯿﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪاﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬وﻗﺘـﻲ ﮐـﻪ آن روز ﻓـﺮا رﺳـﺪ‪ ،‬ﺻـﺒﺮ ﺗـﻮ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪١‬‬
‫واﻟﺸﮑﺮ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺸﺮي َ ﱡ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺼﺒﺮ و ﻟﮑﻦ ﻣﻦ ﻣﻮاﻃﻦ ُ‬ ‫اﻟﻠﻪ! ﻫﺬا ﻣﻦ َﻣﻮاﻃﻦ ﱠ‬ ‫ﯾﺎرﺳﻮل ّ‬
‫ﻓﻘﻠﺖ‪َ َ :‬‬‫ُ‬
‫اﻟﻠﻪ! اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺻﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻮارد ﺑـﺸﺎرت و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل ّ‬
‫ﺳﭙﺎس اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﮐﻨﯿﺪ وﻗﺘﻲ ﺿﺮﺑﺖ ﺷﻤﺸﯿﺮ زﻫﺮآﻟـﻮد اﺑـﻦﻣﻠﺠـﻢ ﺑـﺮ ﻓـﺮق ﺳـﺮ‬
‫ﺑـﺮب َ‬
‫اﻟﮑﻌﺒـﻪ« ﯾﻌﻨـﻲ ﺑـﻪ ﺧـﺪاي ﮐﻌﺒـﻪ‬ ‫ّ‬ ‫ﻓﺰت‬
‫اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎنﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ ُ » :‬‬
‫رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻫﻢ زﯾﺒﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻏﺼﻪ ﻧﺠﺎﺗﻢ دادﻧﺪ‬ ‫دوش وﻗﺖ ﺳﺤﺮ از ّ‬
‫و اﻧﺪر آن ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺐ آب ﺣﯿﺎﺗﻢ دادﻧﺪ‬

‫‪.١٥٦‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪٣٣٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻲﺧﻮد از ﺷﻌﺸﻌﻪ ﭘﺮﺗﻮ ذاﺗﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‬

‫ﺑﺎده از ﺟﺎم ﺗﺠﻠ ّﻲ ﺻﻔﺎﺗﻢ دادﻧﺪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﺒﺎرك ﺳﺤﺮي ﺑﻮد و ﭼﻪ ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺷﺒﻲ‬
‫آن ﺷﺐ ﻗﺪر ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺎزه ﺑﺮاﺗﻢ دادﻧﺪ‬
‫ﻫﺎﺗﻒ آن روز ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺮوه اﯾﻦ دوﻟﺖ داد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪان ﺟﻮر و ﺟﻔﺎ ﺻﺒﺮ و ﺛﺒﺎﺗﻢ دادﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺪ و ﺷﮑﺮ ﮐﺰ ﺳﺨﻨﻢ ﻣﻲرﯾﺰد‬
‫اﺟﺮ ﺻﺒﺮﯾﺴﺖ ﮐﺰ آن ﺷﺎخ ﻧﺒﺎﺗﻢ دادﻧﺪ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﯾﺸﺎن اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﯾﻤـﺎن و ﻋـﺸﻖ ﻋﻤﯿـﻖ ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ـﻖ‪،‬‬
‫ﺧــﺪا‪ ،‬ﻫﻤــﻮاره آرزوي ﺷــﻬﺎدت و ﻟﻘــﺎي او را داﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﺠــﺎن ﻋــﺸﻖ و اﺷــﺘﯿﺎق ﻟﻘــﺎي ﺣـ ّ‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻲ ﻣﻲرﺳﯿﺪ ﮐـﻪ دﻟـﺪادﮔﺎن‪ ،‬ﺗـﻮان ﮐﺘﻤـﺎن ﮐـﺮدن آن را از دﺳـﺖ ﻣـﻲدادﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻲﺻﺒﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﻣﻲﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم داﺳﺘﺎن »ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺟﻤـﻮح« را دارﯾـﻢ ﮐـﻪ وﻗﺘـﻲ ﺟﻨـﮓ »اﺣـﺪ« آﻏـﺎز‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪان و ﯾﺎران رﺳـﻮل ﺧﺪاﺻـﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿـﻪ وآﻟـﻪ آﻣـﺎده ﻧﺒـﺮد ﺷـﺪﻧﺪ‪» .‬ﻋﻤـﺮوﺑﻦ‬
‫ﺟﻤﻮح« ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻣﺮدي ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎي ﻟﻨﮓ در ﺻﺤﻨﻪ اﻋﺰام ﺣﺎﺿـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪان و‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎﻧﺶ او را از ﺟﻬﺎد ﻣﻨﻊ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ او ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﺟﻬﺎد ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣـﻲﮐﻨـﺪ؛ ﺗـﺎ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪاﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ آن ﺣﻀﺮت او را ﻣﻨـﺼﺮف‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ رﺳﻮل ﺧﺪاﺻﻠﻲ ﷲ ﻋﻠﯿـﻪ وآﻟـﻪ ﺷـﻮر و اﺷـﺘﯿﺎق »ﻋﻤـﺮو« را دﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪« :‬ﻣﺎﻧﻊ او ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او اﺷﺘﯿﺎق ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﺟﻬﺎد دارد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖ ﺷﻬﺎدت‬
‫را ﻧﺼﯿﺒﺶ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫»ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺟﻤﻮح« ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺧﻨﺪان آﻣـﺎده ﺟﻬـﺎد ﺷـﺪ و ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﮐـﻪ از ﺷـﻬﺮ ﺑﯿـﺮون‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﻲﮐﺮد‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮدﻧﻲ اﻟﻲ ْاﻫﻠﻲ‬ ‫ارزﻗﻨﻲ ﱠ َ َ‬
‫اﻟﺸﻬﺎدة َوﻻ َ ُ ﱡ‬ ‫َﻟﻠﻬﻢ ْ ُ‬
‫ا ﱠُ ﱠ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺷﻬﺎدت را روزي ﻣﻦ ﮐﻦ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهام ﺑﺎز ﻣﮕﺮدان‪.‬‬
‫ﯾﻚ ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻲداﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺟﻬﺎد‪ ،‬اﻋﺘﻼي ﮐﻠﻤـﻪ ﺣـﻖ در ﺟﻬـﺎن اﺳـﺖ و‬

‫‪.٢٦٤‬‬ ‫‪ ١‬ـ واﻗﺪي‪ ،‬ﻣﻐﺎزي‪ ،‬ص‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣١‬‬

‫ﭘﺎداش اﯾﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪت‪ ،‬ﺟﻠﺐ رﺿﺎي ﺧﺪا و ﺑﻬﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﭘﯿـﺮوز‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت و ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﻲ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﻮار رﺣﻤـﺖ‬
‫ﺣﻖ ﻧﺎﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ؛ ﯾﻌﻨﻲ در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت‪ ،‬ﭘﯿﺮوزي و ﺳﻌﺎدت ﻧـﺼﯿﺐ او ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﭘﯿﺮوزي ﻣﺠﺎﻫﺪان و ﺷﮑﺴﺖ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫را رﻗﻢ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮي زﯾﺒﺎ از روﺣﯿﻪ ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬آن را ﻫﻨﺮ ﻣﺮداﻧﻲ ﻣـﻲداﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫زﻧــﺪﮔﻲ آﺧــﺮت و رﺿــﺎﯾﺖ و ﺧــﺸﻨﻮدي ﺣــﻖ ﺗﻌــﺎﻟﻲ را ﺑــﺮ زﻧــﺪﮔﻲ ﻣﺤــﺪود ﻧﺎﭘﺎﯾــﺪار دﻧﯿــﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣـﻦ ُﯾﻘﺎﺗـﻞ ﻓـﻲ‬
‫ْ‬ ‫ﺑـﺎﻷﺧﺮة َو َ ْ‬
‫َ‬ ‫ـﺸﺮون ْ َ َ ﱡ‬
‫اﻟﺤﯿﻮةاﻟـﺪﻧﯿﺎ‬ ‫اﻟﻠـﻪ ﱠ َ‬
‫اﻟـﺬﯾﻦ ﯾَـ ْ ُ‬ ‫ﻓﻠﯿﻘﺎﺗـﻞ ﻓـﻲ َ ِ‬
‫ﺳـﺒﯿﻞ ﱠ‬
‫ُ ْ‬
‫ْ‬
‫‪١‬‬
‫َﺟﺮاً َﻋﻈﯿﻤﺎً‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ِ‬
‫ﻮف ُ ْﻧﺆﺗﯿﻪ ا ْ‬
‫ﻓﺴ ْ َ‬
‫َوﯾﻐﻠﺐ َ َ‬
‫ﻓﯿﻘﺘﻞ ا ْ َ ْ ْ‬
‫َُْ َ ْ‬
‫ﺳﺒﯿﻞ ّ‬
‫اﻟﻠﻪ‬
‫ﮐــﺴﺎﻧﻲ ﮐــﻪ ﺣﯿــﺎت دﻧﯿــﺎ را ﺑــﺎ آﺧــﺮت ﻣﻌﺎﻣﻠــﻪ ﻣـﻲﮐﻨﻨــﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ در راه ﺧــﺪا‬
‫ﺑﺠﻨﮕﻨــﺪ و ﮐــﺴﻲ ﮐــﻪ در راه ﺧــﺪا ﻣـﻲﺟﻨﮕــﺪ‪ ،‬ﮐــﺸﺘﻪ ﺷــﻮد ﯾــﺎ ﭘﯿــﺮوز ﺷــﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺰودي ﭘﺎداش ﻋﻈﯿﻤﻲ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖ را ﺑـﻪ‬ ‫اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻘﺪس و ﺟﺎوداﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻚ ّ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا آوردﻧﺪ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﯾـﻦ ﻣﻨﻄـﻖ را اﺗﮑـﺎي اﻧﺪﯾـﺸﻪ‬
‫ﻣﻠﺖ ﺑـﺎ آﺷـﻨﺎﯾﻲ ﺑـﻪ ﻣﮑﺘـﺐ‬ ‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﯿﻮر و ﺑﺎ اﺧﻼص ﻗﺮار دادﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﺣﺎد ّ‬
‫ﺳﺮخ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬رﻣﺰ ﺑﻘﺎ و ﺣﯿﺎت اﺑﺪي را درﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﺒﺮد را ﺳﯿﻞآﺳـﺎ ﭘـﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ در راه اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ روﺣﯿـﻪ‪ ،‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ دﺷـﻤﻨﺎن اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻠﺖ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑـﻪ‬ ‫»اﯾﻦ ﮐﻮردﻻن ﻧﻤﻲﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺷﻬﺎدﺗﻲ و در ﻫﺮ ﺟﻨﺎﯾﺘﻲ ّ‬
‫اﺳﻼم و ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣـﺼﻤﻢﺗـﺮ و در ﺻـﺤﻨﻪ ﺣﺎﺿـﺮﺗﺮﻧﺪ؟ اﯾﻨـﺎن ﭘـﺲ از ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب و ﻗﺘﻞ ﻋﺎمﻫﺎي ﻓﺠﯿﻊ ﻣﺮدم ﺑـﻲﭘﻨـﺎه‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺎد ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻣﻠﺖ وﻓﺎدار‪ ،‬ﺷﻬﺎدت را در راه ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ﭘﯿﺮوزي را ﻧﺸﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ّ‬

‫‪.٧٤‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻧﺴﺎﺀ‪،‬‬

‫‪٣٣٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪١‬‬
‫آﻏﻮش ﺑﺎز ﭘﺬﯾﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ؟«‬
‫اﻣﺎم راﺣﻞﻗﺪس ﺳﺮه ﺑﺎ اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زرق و ﺑـﺮق ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﻣــﺪرن و ﺗﺠﻬﯿــﺰات ﻣﻮﺷــﮑﻲ دﺷــﻤﻨﺎن اﺳــﻼم‪ ،‬ﺑــﻪ ﺧﻠــﻖ اﺳــﺘﺮاﺗﮋي روﺷــﻨﻲ دﺳــﺖ زدﻧــﺪ و‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي آن را ﻃـﻲ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻬﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﮐﻪ در آن ﻣﺮگ و ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﭘﯿﺮوزي اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﻲﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫»اﮔﺮ ﻣﺎ ﻧﺎﯾﻞ ﺑﺸﻮﯾﻢ ﺑﻪ ﻓﻮز ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﺎﮐﻲ از اﯾﻦ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ در اﯾـﻦ درﯾـﺎي ﭘﺮﺧـﺮوش‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﯾﻢ؛ ﺷﮑﺴﺖ ﺻﻮري‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﯿﺮوز ﺑﺸﻮﯾﻢ؛ ﭘﯿﺮوزي ﺻـﻮري‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﺎ در آن‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺳﯿﺮي ﮐﻪ دارﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺮوز از ﮐﺎر درآﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺮگ ﻣﺎ ﭘﯿـﺮوزي اﺳـﺖ و ﺣﯿـﺎت ﻣـﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫‪٢‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﺳﺖ‪«.‬‬

‫ﻣﺼﺎدﯾﻖ اﯾﺜﺎر در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‬

‫ﻣﻲﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﻲ از اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻬﯿﺪان را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮور‬

‫اﻟﻠـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬وﻗﺘـﻲ ﺑـﺮادرش‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ رﺳـﻮل ﱠ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ دﺳﺘﻮاره‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻟـﺸﮑﺮ ‪ّ ٢٧‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﯿﯿﻊ او ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز در‬
‫ﺳﯿﺪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﺧـﻮب ﺑـﻮد ﻻاﻗـﻞ ﺗـﺎ ﺷـﺐ ﻫﻔـﺖ‬ ‫ﺗﻬﺮان ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ّ‬
‫ﺑﺮادرت ﻣﻲﻣﺎﻧﺪي و ﺑﻌﺪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺘﻲ‪.‬‬
‫در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻔﺘﻪام ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺒﺮي را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ« و ﻫﻨﻮز‬
‫ده روز از ﺷﻬﺎدت ﺑﺮادرش ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤـﺎن ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﻪ او ﻣﻠﺤـﻖ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺷﺪ‪ .‬او ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻬﺎدت ﯾﺎزده ﺑﺎر ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻠـﻪ ﺟﻌﻔـﺮي« در ﺣـﺎل ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻲ‬
‫در اوﻟﯿﻦ روز ﻋﻤﻠﯿـﺎت واﻟﻔﺠـﺮ ﻫـﺸﺖ‪ ،‬ﺷـﻬﯿﺪ »ﻧﻌﻤـﺖ ﱠ‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ دﺷﻤﻦ‪ ،‬از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺘﻒ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺠﺮوح ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ و ﻋﻠﯿـﺮﻏﻢ ﻣﯿـﻞ وي‪ ،‬او را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﯾﻚ ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ آﻣـﺪ و ﻗـﺼﺪ‬
‫اﻋﺰام ﺑﻪ ﺧﻂ را داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪﯾﻢ ﺗﺎ او را از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻨـﺼﺮف ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬او‬

‫‪.٢٥٣‬‬‫‪ ١‬ـ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ج ‪ ،١٥‬ص‬

‫‪ ٢‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،١٤‬ص ‪.٢٢٦‬‬
‫‪ ٣‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.٧٦/١/٣١ ،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣٣‬‬

‫را رواﻧﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و درﻣﺎن ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﺎز ﮔـﺮدد‪ .‬ﭼﻨـﺪ‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐـﻪ او ﺗﻌـﺪادي از ﺑـﺮادران را ﺑـﻪ ﻫﻮرﻫـﺎي اﻃـﺮاف ﺑـﺮده اﺳـﺖ و ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺘﻒ ﻣﺠﺮوح ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻏﻮاﺻﻲ و ﺑﻠﻢراﻧﻲ ﯾﺎد ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬او در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﻌـﺪي ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﺧـﺪا‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ‪ ،٧‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﻮب اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﻫـﻮاي ﺑـﺴﯿﺎر ﮔـﺮم‬
‫ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺗﺸﻨﮕﻲ ﺷﺪﯾﺪي را ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﻟـﺐﻫـﺎي ﺧـﺸﮑﯿﺪه و ﺗـﺮك ﺧـﻮرده‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺗﮑﺎن ﻣﻲﺧﻮرد و آب‪ ،‬آب ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﮐﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي آنﻫﺎ‬
‫ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﻤﻘﻤﻪﻫﺎ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺷﻬﯿﺪ »ﻋﻠﻲ ارﺑﺎﺑﻲ« ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮدان‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺣﻀﺮت اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ آب ﺗﻼش ﻣﻲﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ زﯾﺮ آﺗﺶ ﭘﺮﺣﺠﻢ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻗﺪري آب ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد و‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎ داد‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮد او ﻣﺜﻞ ﺣﻀﺮت اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻪ آب ﻟﺐ ﻧﺰد و ﺑﺎ ﻟﺐ ﺗـﺸﻨﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺮﻣﺮدي در دﯾﺪهﺑﺎﻧﻲ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ از ﻣـﻦ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﮐـﺮﺑﻼ ﮐﺠﺎﺳـﺖ؟ و ﻣـﻦ ﺳـﻮي ﮐـﺮﺑﻼي‬
‫ﺣــﺴﯿﻦ را ﺑــﻪ او ﻧــﺸﺎن دادم‪ .‬ﭘﯿﺮﻣــﺮد ﺑــﺎ ﺣﺎﻟــﺖ ﺧﺎﺻ ـﻲ رو ﺑــﻪ ﮐــﺮﺑﻼ ﮐــﺮد و ﺑــﺎ ﻣــﻮﻻﯾﺶ‬
‫ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ؛ ﺳﺨﻨﻲ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬راﯾﺤـﻪ دلاﻧﮕﯿـﺰي ﻣـﻲﭘﺮاﮐﻨﯿـﺪ و‬
‫ﻋﻄﺮ ﺷﻬﺎدت ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي آن روز ﭘﯿﮑﺮي ﻏﺮق ﺑﻪ ﺧﻮن دﯾﺪم ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻬﯿﺪ ﺣـﺎجاﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺷـﯿﺨﻲ ﺗﻌﻠـﻖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺮﻣﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮي ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم را ﺳﺮاغ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻦ راه را ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﯾﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮﻫﺎ؟ ﻣـﻦ راه را ﻧـﺸﺎن‬
‫‪٣‬‬
‫دادم‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ّﻟﺬت ﺗﺮك ّﻟﺬت ﺑﺪاﻧﻲ‬
‫دﮔﺮ ّﻟﺬت ﻧﻔﺲ ّﻟﺬت ﻧﺨﻮاﻧﻲ‬
‫ﻟـﺬﺗﻲ اﺳـﺖ ﭘﺎﯾـﺪار؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ در اﻣﺘـﺪاد ﻫـﺪف ﺑﻠﻨـﺪي ﻗـﺮار دارد‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ّﻟﺬت ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ‪ّ ،‬‬

‫‪ ١‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪.٧٦/٣/١ ،‬‬

‫‪ ٢‬ـ ﻧﻘﻞ ﺧﺎﻃﺮه از‪ :‬داود ّ‬
‫ﺣﺴﻲ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪.٧٦/٣/٢٧ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻓﺮﯾﺪون ﺧﺴﺮوي‪ ،‬آﺗﺶ و ﻋﺸﻖ‪ ،‬ص ‪.٣٥‬‬
‫‪٣٣٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺷﻬﺮت ﺗﺎ ﭼﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻫﺪﻓﻲ را ﺟﺴﺖ و ﺟﻮ ﻣﻲﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺣﺪ ﺗﺼﻮر ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ را آرزو ﻣـﻲﮐـﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺴﻲ را دﯾﺪم ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ِ‬
‫ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮپﻫﺎ را ﻫﻤﺮاه ﮐﻠﯿﻪ اﻣﮑﺎﻧـﺎت ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻊ ﺟﺪﯾـﺪ در ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻓﺎو اﻧﺘﻘﺎل دادﯾﻢ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻼش ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ آﺗﺸﺒﺎر را ﺑـﺮاي ﺷـﻠﯿﻚ‬
‫آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻼش ﺑﺮادر ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺷﻤﺲ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎل ﻋﺠﯿﺒﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﺷـﺐ‬
‫از ﻧﯿﻤﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ﮔﻔﺖ‪« :‬ﻣﺎﯾﻠﻢ اﻣﺸﺐ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬آن ﺷـﺐ را‬
‫ﺷﺐ ﺣﺮفﻫﺎي ﻗﺸﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﺐ‪ِ ،‬‬
‫او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻬﺎدﺗﻢ‪ ،‬دوﺳﺖ دارم ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺸﻮم ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺛﺮي‬
‫از ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ دوﺳـﺖ دارم ﮔﻤﻨـﺎم ﺑﻤـﺎﻧﻢ و اﻣﯿـﺪوارم ﮐـﻪ ﻣـﻮرد ﻟﻄـﻒ و ﺑﺨـﺸﺶ‬
‫ﺧﺪاوﻧــﺪ واﻗــﻊ ﺷــﻮم« ﺷــﮕﻔﺘﺎ! ﻣ ـﻲﺧﻮاﺳــﺖ ﮐــﻪ از او ﻫــﯿﭻ ﻧﻤﺎﻧــﺪ‪ .‬او ﺳــﺮاﻧﺠﺎم ﺑــﻪ آرزوي‬
‫‪١‬‬
‫دﯾﺮﯾﻨﻪاش ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪ؛ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺛﺮي از وي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ،٥‬اﻣﺪادﮔﺮ ﺑﻮدم‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت دو ﻣﺠـﺮوح را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬
‫زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﯾﮑﻲ از آنﻫـﺎ رﻓـﺘﻢ ﮐـﻪ ﻫﻔـﺖ ﺗـﺮﮐﺶ ﺧـﻮرده ﺑـﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﻢ‬
‫زﺧﻢﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺒﻨـﺪم ﮐـﻪ دﯾـﺪم ﺑـﺎ ﭼـﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑـﻪ ﺑـﺮادر ﻣﺠـﺮوح دﯾﮕـﺮي اﺷـﺎره ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮو ﺑﻪ او ﺑﺮس‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺎﻻي ﺳـﺮ ﺑـﺮادر ﻣﺠـﺮوح دﯾﮕـﺮ رﻓـﺘﻢ او ﻧﯿـﺰ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ّ» :‬اول ﺟﺮاﺣﺎت ﺑﺮادرم را ﺑﺒﻨﺪ و ﺑﻌﺪ زﺧﻢ ﻣﺮا«‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدم ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪ ...‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﺮادر اول ﮐﻪ ﺟﺮاﺣﺎت ﺑﯿـﺸﺘﺮي داﺷـﺖ رﻓـﺘﻢ و‬
‫زﺧﻢﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺴﺘﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﮐﺎرم ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻣﺠﺮوح دﯾﮕﺮ ﺑـﻪ ﺷـﻬﺎدت‬
‫‪٢‬‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﻃﻲ ﯾﻚ ﺗﻔﺘﯿﺶ در اردوﮔﺎه‪ ،‬ﯾﻚ ُﮐﻠﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ دﺳـﺘﻪ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﻣﻲﺑﺮدﻧـﺪ و ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﻣـﻲﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ از ﺟﺮﯾـﺎن اﻃـﻼع ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪاي‬
‫ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺮ روز ﻋﺪهاي را ﻣـﻲﺑﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع روﺷـﻦ ﺷـﻮد‪ .‬وﻗﺘـﻲ‬
‫آزار و اذﯾﺖ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﺷـﺪت ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻘـﻮب ﮐـﻪ از ﺟﺮﯾـﺎن اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﺒـﺮ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺠﺎت ﺑﭽﻪﻫﺎ از ﺷﺮ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺎﺣﺐ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ را‬

‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ ‪.٥٩ - ٦٠‬‬

‫ص ‪.١٣‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﺎﻫﺮﺿﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﮐﻮﺗﺎه از ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﺑﺰرگ‪،‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣٥‬‬

‫از دﺳﺖ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬آن ﮐﺎﻓﺮﻫﺎ ﻫـﻢ او را ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ ﺑـﻪ اﺗـﺎق وﯾـﮋه و آن ﻗـﺪر ﺷـﮑﻨﺠﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﯾﻌﻘﻮب‪ ١‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺎر ﭘﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻏﺮق ﻓﮑﺮ ﺑﻮدﯾﻢ و ﺳﮑﻮت‪ .‬ﺣﺎﺟﻲ ﺳﮑﻮت را ﺷﮑﺴﺖ‪» :‬دﯾﺸﺐ‬
‫ﺧﻮاب دﯾﺪم ﻣﯿﺮرﺿﻲ زﯾﺮ ﯾﻚ درﺧﺖ ﺳﺮﺳﺒﺰ و ﺑﺎ ﻃﺮاوت ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﻐﻀﻲ در ﮔﻠﻮ ﻧﮕﺎﻫﺶ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻪ ﺣﺎﺟﻲ! ﺣﺮف از رﻓﺘﻦ ﻧﺰن«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﻣﻲداﻧﻢ‪ ،‬ﮐﻪ او ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوم«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺧﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺧﻮاب ﺧﯿﻠﻲﻫﺎ را ﻣﻲﺑﯿﻨﻢ«‪.‬‬
‫ﺗــﺎزه از ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎن آﻣــﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬دﺳــﺖﻫــﺎﯾﺶ درد ﺷــﺪﯾﺪي داﺷــﺖ‪ .‬ﭘﻨﺠــﻪﻫــﺎﯾﺶ را در‬
‫ﺟﯿﺒﺶ ﻓﺮو ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﭼﺸﻢﻫـﺎﯾﺶ ﻋﻤـﻖ آبﻫـﺎ را ﻣـﻲﮐﺎوﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓـﺮق دارد‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮوم‪ .‬ﻗﺒـﻮل ﮐـﻦ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓـﺮق دارد‪ ،‬ﻣﯿﺮرﺿـﻲ ﻣﻨﺘﻈـﺮم‬
‫‪٣‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﯿﻢﺧﺎردار ﺑﺮﺧـﻮرد ﮐـﺮدﯾﻢ و ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﯿﻢ ﻣﻌﺒـﺮ را‬
‫ﺑﺎز ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣـﻲﺑﺎﯾـﺴﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺴﺆول دﺳـﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮادران را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﻲ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﻚ ﯾﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎﯾـﺪ روي‬
‫ﺳﯿﻢﺧﺎردار ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ و دﯾﮕﺮان از روي او رد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﺮادران رزﻣﻨﺪه ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑـﺮ‬
‫روي ﺳﯿﻢﺧﺎردار داوﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬و ﻣﺴﺆوﻟﺸﺎن ‪ ٢‬ﻧﻔﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐـﺮد‪ .‬آن دو ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺮ روي ﺳﯿﻢﺧﺎردار ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ ﺗـﺎ درد ﮐﻤﺘـﺮي ﺑﮑـﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺻـﻮرت ﺑـﺮ روي‬
‫ﺳــﯿﻢﻫــﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧــﺪ‪ .‬وﻗﺘـﻲ از آنﻫــﺎ ﺳــﺆال ﮐﺮدﻧــﺪ ﮐــﻪ ﭼــﺮا ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‪ ،‬روي ﺳــﯿﻢﺧــﺎردار‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪهاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻧﮕﺎﻫﺸﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻤﺎن ﻧﯿﻔﺘﺪ ﺗﺎ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘـــﻲ ﮐـــﻪ ﻫﻤـــﻪ رزﻣﻨـــﺪﮔﺎن رد ﺷـــﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑـــﻪﻫـــﺎي ﮔﻮﺷـــﺖ آن ﺑـــﺮادران را از ﻻي‬
‫‪٤‬‬
‫اﻟﻠﻪاﮐﺒﺮ!‬
‫ﺳﯿﻢﺧﺎردار در ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ .‬ﱠ‬
‫ﻃﻠﺒﻪ ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎن ﮔﺮﯾﻮاﻧﻲ در ﺳﺎل ‪ ٦٥‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻮزوﯾﺎن ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑـﻪ ﺟﺒﻬـﻪ رﻓـﺖ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﻚ ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ دوﺳﺖ دارم در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﺎم اﺻﻠﻲ ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞﷲ ﻓﺎﺗﺤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.٩٠‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺣﻤﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬اردوﮔﺎه ﻣﻮﺻﻞ ‪ ،٣‬ﺻﺺ ‪- ٩٤‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﯾﺪﷲ ﮐﻠﻬﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺗﯿﭗ ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪا‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﻣﻮج‪ ،‬ص ‪.١٠٦‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﻘﻞ ﺧﺎﻃﺮه از ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻬﺪي زﯾﻦاﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﮑﺮ ‪ ١٧‬ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﭼﻬﻞ ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ص ‪.٢٨‬‬
‫‪٣٣٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫و ﻧﻬﺎﯾــﺖ ﺗﻼﺷــﻢ را در ﭘﯿــﺮوزي ﻟــﺸﮑﺮ اﺳــﻼم ﺑــﻪ ﮐــﺎر ﺑﮕﯿــﺮم و دﺳــﺖ آﺧــﺮ ﻣﺜــﻞ اﻣــﺎم‬
‫ﺣــﺴﯿﻦﻋﻠﯿــﻪ اﻟــﺴﻼم ﺑــﻪ ﺷــﻬﺎدت ﺑﺮﺳــﻢ؛ ﺑــﻪ ﮔﻮﻧــﻪاي ﮐــﻪ ﺑــﺪﻧﻢ ﺗــﻮي آﻓﺘــﺎب داغ ﺑﻤﺎﻧــﺪ و‬
‫ﭘﺎرهﻫﺎﯾﺶ را ﮐﺴﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺧﻮد آﻗﺎ!«‬
‫ﺑﻌﺪ ازﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼي ‪ ،٥‬ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت و ﻣﻔﻘﻮد اﻟﺠﺴﺪ ﺷﺪن »ﻗﻬﺮﻣﺎن« ﺑـﻪ ﻣـﻦ رﺳـﯿﺪ؛‬
‫ﺑﻌﺪاً ﺟﻨﺎزهاش ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮﭘﻲ ﺑﺎﻻﺗﻨﻪاش را ﺑﻪ ﮐﻠﻲ ﺑﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه ﺟـﺴﺪش را‬
‫از روي ﭘﻼﮐﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ُﻣﻬﺮ و ﺗﺴﺒﯿﺤﻲ ﮐـﻪ در ﺟﯿـﺐ داﺷـﺖ و ﺑﻨـﺪ ﭘـﻮﺗﯿﻨﻲ‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﻔﯿﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺎﻟﻲ‪ ،‬ﯾﮑﻲ از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺧﻮﻧﯿﻦﺷﻬﺮ ﺑﻮد؛ ﮐﺴﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻦ ﻟﺨﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺎﻧﻚﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ آر‪ .‬ﭘﻲ‪ .‬ﺟﻲ ﺷﻠﯿﻚ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﭼـﺮا ﭘﯿﺮاﻫﻨـﺖ را درﻣـﻲآوري و‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺎﻧﻚﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺷﻠﯿﻚ ﻣﻲﮐﻨﻲ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ؛ وﻗﺘﻲ دارم ﻣﻲﺟﻨﮕﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ دارم ﭘﺮواز ﻣﻲﮐﻨﻢ؛ اﯾـﻦ ﻟﺒـﺎسﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﻦ ﺧﯿﻠﻲ ﺳﻨﮕﯿﻨﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫»ﺻﺎﻟﻲ« از ﻣﯿﺎن ﯾﮑﺎﯾﻚ ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬از ﺑـﺎﻻي ﭘـﺸﺖ ﺑـﺎمﻫـﺎ ﺧـﻮدش را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾﻚﺗﺮﯾﻦ ﮐﻮﭼﻪاي ﮐﻪ ﺗﺎﻧﻚ ﻋﺮاﻗـﻲ ﺑـﻮد ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ و ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﺎﻧـﻚ‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﺪ و در ‪ ١٢‬ﻣﺘﺮي ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ و ﮔﻠﻮﻟﻪ آر‪.‬ﭘﻲ‪ .‬ﺟﻲ را ﺷـﻠﯿﻚ ﻣـﻲﮐـﺮد‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﻦ ُﻟﺨﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺎﻧﻚ در ﺷﻌﻠﻪ ﻣﻲﺳـﻮﺧﺖ‪ ،‬او ﺑـﻪ ﺷـﮑﺮﮔﺰاري‪ ،‬زﻣـﯿﻦ را‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫آن روزﻫﺎ ﮐـﻪ ﺳﺮدﺷـﺖ ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺣـﺎج رﺳـﻮل ﻓﯿـﺮوز ﺑﺨـﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻟـﺐ اوﻗـﺎت ﻣـﻲﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺣــﺎجآﻗــﺎ! ﺷــﺐ ﻣ ـﺎ رو ﺑﯿــﺪار ﮐــﻦ!« او ﺑﻠﻨــﺪ ﻣ ـﻲﺷــﺪ ﻧﻤــﺎز ﻣ ـﻲﺧﻮاﻧــﺪ و دﻋــﺎ ﻣ ـﻲﮐــﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺟﺎتﻫﺎﯾﺶ در ﺣﺎل ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺑﺲ ﮐﻪ ﻣﺒﻬـﻮت ﺻـﺪاﻗﺘﺶ ﺑـﻮدم‪ ،‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ دﻓﻌـﻪ ﺑـﺎ او‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﮐـﺮدم‪ .‬ﻫـﺮ ﺑـﺎر ﮐـﻪ ﻣـﻲرﻓـﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎل ﺷـﻬﺎدﺗﺶ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ آن ﺷـﺒﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻣﻌﺎون ﮔﺮدان ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺮاه او ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺎﺷﻮراي ‪ ،٣‬وﻗﺘﻲ در‬
‫ﮐﻨﺎر ﺳﯿﻢﻫﺎي ﺧﺎردار ﺗﯿﺮ ﻣﻲﺧﻮرد و ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﮐﻪ »ﺳﯿﻢﭼﯿﻦ« ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧـﻮد را روي‬
‫ﺳﯿﻢﻫﺎي ﺧﺎردار ﻣﻲاﻧﺪازد و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻨﺎن از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از روي او ﻋﺒـﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻘﻞ از‪ :‬رﺿﺎ ﮔﺮﯾﻮاﻧﻲ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن‪.٧٤/٥/١ ،‬‬

‫‪.٣٠ -‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﻮﺳﻮي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺻﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪٣٢‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣٧‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺐﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﻣﮑﺮر اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﮐـﻪ در ﺣـﯿﻦ ﭘﯿـﺸﺮوي در ﻣﻌﺒـﺮ‪ ،‬رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺪان ﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﺧﻨﺜﻲ ﻧﺸﺪه و ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل در اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﭼـﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺎﮔـﺎه ﯾﮑـﻲ از ﺑـﺮادران ﻋﺰﯾـﺰ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻫـﻢ وﻇﯿﻔـﻪ ارﺷـﺎد ﺑﭽـﻪﻫـﺎي ﮔـﺮدان را داﺷـﺖ و ﻫـﻢ ﭘﯿـﺸﺎﭘﯿﺶ آنﻫـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ! ﺷﻤﺎ رو ﻗﺴﻢ ﻣﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﻦ روي اﯾﻦ ﺳﯿﻢﺧﺎردار ﻣـﻲﺧـﻮاﺑﻢ و ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ّ » :‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از روي ﻣﻦ رد ﺑﺸﯿﻦ«‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﻮاب ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺧﻮد را روي ﺳﯿﻢﺧﺎردارﻫﺎ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻓﺸﺎر و ﺗﯿﺰي آنﻫـﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﻧﻤﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﯾﮑﻲ از ﺧﻮدﺷـﺎن اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺣـﺎجآﻗـﺎي روﺣـﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‪ ،‬روي ﺳـﯿﻢﺧـﺎردار ﺧﻮاﺑﯿـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﻗﺴﻢ ﻣﻲداد ﮐﻪ وﻗﺖ را ﺗﻠﻒ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺗﻌـﺎرف ﻧﮑﻨﯿـﺪ و از روي ﻣـﻦ ﻋﺒـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺶ از ﺷﺼﺖ و ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ از روي ﺑـﺪن اﯾـﻦ ﻋﺰﯾـﺰ ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮي دﺷﻤﻦ اداﻣﻪ دادﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﯾﺜـﺎرﮔﺮي ﻧﻘـﺶ ﺑـﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤـﻲ در ﮐـﺴﺐ و‬
‫‪٢‬‬
‫ﺗﺼﺮف ﻣﻮاﺿﻊ دﺷﻤﻦ و اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﻌﺜﻲ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﺻﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫ﺻﺒﺮ ﯾﻌﻨﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ و دﺷﻮاريﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاف و آرﻣـﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺪس‪ .‬ﻻزﻣﻪ اﯾﻦ ﺻﺒﺮ‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﮕﺸﻮدن و ﺑﻲﺗﺎﺑﻲ ﻧﮑﺮدن‪ ،‬و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﻮﻓﯿـﻖ‬
‫ﭘﯿﺮوزي و رﻫﺎﯾﻲ از ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ را از ﺧﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺷـﺪن اﺳـﺖ؛ ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺧـﺪاي‬
‫ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪٣‬‬
‫ِ‬
‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ِ‬ ‫َواﺻﺒ ِﺮ َو ﻣﺎ َ َ َ‬
‫ﺻﺒﺮك اﻻّ ّ‬
‫ﺻﺒﺮ ﮐﻦ و ﺻﺒﺮ ﺗﻮ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺳـﮑﻮت و دﺳـﺖ روي دﺳـﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺟـﻮﻫﺮ‬

‫‪.٤٢‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ دﯾﺒﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات روﺣﺎﻧﯿﻮن رزﻣﻨﺪه‪ ،‬ص‬

‫‪ ٢‬ـ ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ رﺟﺎﺋﻲ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ص ‪.٩٦‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﺤﻞ‪.١٢٦ ،‬‬
‫‪٣٣٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ و دوراﻧﺪﯾﺸﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﺧـﺪاي‬
‫ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ از ﻧﻤﺎز و ﺻﺒﺮ ﻃﻠﺐ ﯾﺎري ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻊ ﱠ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺼﺎﺑﺮﯾﻦ‬ ‫اﻟﻠﻪ َ َ‬
‫اﻟﺼﻼة ا ﱠن ﱠ َ‬ ‫اﺳﺘﻌﯿﻨﻮا ِ ﱠ‬
‫ﺑﺎﻟﺼﺒﺮِ َو ﱠ‬ ‫َ ُ‬
‫از ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز ﻃﻠﺐ ﯾﺎري ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺻﺎﺑﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻲﺻﺒﺮي و ﺟﺰع و ﺑﻲﺗﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺪ ﺻﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻨﯿـﺎن ﭘﺎﯾـﺪاري‬
‫و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ را وﯾﺮان ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ اﺷﻌﺚ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻠﯿـﻚ‬ ‫ﺟﺰﻋـﺖ ﺟـﺮي َ َ‬ ‫اﻟﻘـﺪر و اﻧـﺖ ﻣـﺄﺟﻮر و إن َ َ َ‬ ‫ﻋﻠﯿﻚ َ‬
‫ﺻﺒﺮت ﺟﺮي َ َ َ‬ ‫إن َ َ‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﻘﺪر و أﻧﺖ ﻣﺄزور‬
‫َ‬
‫ﻣﻘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ّ‬ ‫اﮔﺮ ﺻﺒﺮ و ﺧﻮﯾﺸﺘﻨﺪاري را ﭘﯿﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزي‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣـﻲﯾﺎﺑــﺪ و ﺗــﻮ ﭘــﺎداش ﺻــﺒﺮ ﺧــﻮد را ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﺧــﻮاﻫﻲ آورد‪ .‬اﮔــﺮ ﺟــﺰع و‬
‫ﻣﻘﺮر اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘـﻖ ﻣـﻲﯾﺎﺑـﺪ؛ در ﺣـﺎﻟﻲ ﮐـﻪ ﮔﻨـﺎه را‬ ‫ﺑﻲﺗﺎﺑﻲ ﮐﻨﻲ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ّ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮدت دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﺮدهاي‪.‬‬
‫ﭘــﺲ آﺳــﺎﯾﺶ و ﻋﺎﻓﯿــﺖ‪ ،‬در ﺳــﺨﻦﻫــﺎ و دﺷــﻮاريﻫــﺎي روزﮔــﺎر ﭘﻨﻬــﺎن اﺳــﺖ و ﮐﻠﯿــﺪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي‪ ،‬ﺻﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺳﻌﺪي‪:‬‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻢ روزه ﺑﺴﯿﺎري ﻧﭙﺎﯾﺪ‬
‫رﯾﺎﺿﺖ ﺑﮕﺬرد ﺳﺨﺘﻲ ﺳﺮآﯾﺪ‬
‫ﭘﺲ از دﺷﻮاري آﺳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫وﻟﯿﮑﻦ آدﻣﻲ را ﺻﺒﺮ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ رزﻣﻨﺪﮔﺎن در دوران ﺣﻤﺎﺳﻲ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺤﻘـﻖ ﻋﯿﻨـﻲ آﯾـﺎت و‬
‫رواﯾﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ را ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﻔﺎرش ﻣﻲﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ در درﯾـﺎي‬
‫ﻣﺸﮑﻼت و دﺷﻮاريﻫﺎ و ﻃﻮﻓﺎن ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺣـﻮادﺛﻲ ﮐـﻪ دﺷـﻤﻨﺎن اﺳـﻼم و ﻗـﺮآن آﻓﺮﯾﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و درس ﭘﺎﯾﺪاري و ﺻﻼﺑﺖ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺎﺻـﻞ آن‬
‫رﻧﺞﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﺑﯿﺪاري و ﺻﯿﻘﻞ دادن ﻓﻄﺮت ﺧﺪاﺟﻮﯾﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔـﻮﻫﺮ ﺣـﻖ را‬
‫در درﯾﺎي ﺻﺒﺮ ﺻﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﺣﻖ را ﺑﺎ ﺻﺒﺮ و ﭘﺎﯾﺪاري ﻋﺠﯿﻦ ﮐـﺮده‬

‫‪ ١‬ـ ﺑﻘﺮه‪.١٥٣ ،‬‬

‫‪.٢٩١‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٣٩‬‬

‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﻮاﺻﻮا ِ ﱠ‬
‫ﺑﺎﻟﺼﺒﺮ‬ ‫ﺎﻟﺤﻖ َو َ َ‬ ‫َو َ َ ِ‬
‫ﺗﻮاﺻﻮا ﺑ َ ﱢ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻟﻮي‪:‬‬
‫ﺻﺒﺮ را ﺑﺎ ﺣﻖ ﻗﺮﯾﻦ ﮐﺮد اي ﻓﻼن‬
‫آﺧﺮ واﻟﻌﺼﺮ را آﮔﻪ ﺑﺨﻮان‬
‫ﺻﺪ ﻫﺰاران ﮐﯿﻤﯿﺎ ﺣﻖ آﻓﺮﯾﺪ‬
‫ﮐﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﻫﻤﭽﻮ ﺻﺒﺮ آدم ﻧﺪﯾﺪ‬
‫اﯾﻨــﻚ ﺑــﺮ ﻣــﺎ واﻣﺎﻧــﺪﮔﺎن از ﻗﺎﻓﻠــﻪ اﯾﺜــﺎر و ﺷــﻬﺎدت اﺳــﺖ ﮐــﻪ دﻓﺘــﺮ ﺻــﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣــﺖ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻬﯿﺪان دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﻢ و از ﺣﻤﺎﺳﻪ و اﯾﺜﺎر آنﻫﺎ ﮐﻪ در‬
‫ﭘﺮﺗﻮ ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ دﯾﻨـﻲ آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮاﺿـﻌﺎﻧﻪ درس ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ و آن را اﻟﮕـﻮي راﻫـﻲ‬
‫ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ارزشﻫﺎ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺧﻮن ﺷﻬﯿﺪان ﺑﺪان راه دﻋﻮت ﺷـﺪهاﯾـﻢ‪،‬‬
‫و ﯾﻘﯿﻦ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ از آن ﻫﻤﻪ ﺗﺠﺎرب ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﻋﺒﺮت ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز دﯾﮕـﺮان‬
‫در ﻣﺎ اﺛﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺘﺠﺎرب َﻟﻢ َ َ‬
‫ﯾﻨﻔﻊ ﺷﺒﻲ ﻣﻦ اﻟﻌﻈﻤﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﻼﺀ َو ﱠ‬ ‫َو َﻣﻦ َﻟﻢ َ َ ُ ِ‬
‫ﯾﻨﻔﻌﻪ َ‬
‫ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ و ﺗﺠﺎرب ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬او را ﺑﯿﺪار ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﭘﻨـﺪ و اﻧـﺪرز‪ ،‬وي‬
‫را ﺳﻮدي ﻧﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺳﻌﺪي‪:‬‬ ‫ّ‬
‫ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻮ ﺑﺎد در ﻗﻔﺲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﻧﺎﺗﻮان ﭼﻮ آب در ﻏﺮﺑﺎل‬
‫ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺻﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‬
‫اﯾﻨﻚ از ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﻓﯿﻖ درك ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻌﻨـﻮي رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و‬
‫ﺷﻬﯿﺪان را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﯿﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟـﺎ ﺑـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﻲ از ﺻـﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ آﻧـﺎن‬
‫ﻣﻲﭘـﺮدازﯾﻢ؛ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪي از ﺑﺮﮐـﺎت و رﺷـﺤﺎت آن ﻋﺰﯾـﺰان‪ ،‬ﻣـﺸﻤﻮل ﺷـﻔﺎﻋﺖ‬
‫ﺷﻬﯿﺪان واﻗﻊ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ ١‬ـ ﻋﺼﺮ‪.٤ - ٥ ،‬‬

‫‪.١٧٦‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‬
‫‪٣٤٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫در ﮐﺮدﺳﺘﺎن دو ﮔﺮوه ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻮروز ﻧﻈﺮي ﺑﻲﺳﯿﻢ ﭼﻲ ﮔﺮوه ﺑﻮد‪.‬‬
‫او از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ او را ﺑﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﮐـﺎر اﺻـﺮار‬
‫ﻣـﻲﮐـﺮدﯾﻢ و او رﺿـﺎﯾﺖ ﻧﻤـﻲداد ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺗـﺮك ﮐﻨـﺪ‪ .‬او ﺑــﺎ ﺑـﺪﻧﻲ ﻣﺠـﺮوح ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣــﺖ‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺧﻮد اداﻣﻪ داد‪ .‬ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻈﺮي را دﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ او‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ دو ﭼـﺸﻤﺶ ﺗﯿـﺮ ﺧﻼﺻـﻲ زدﻧـﺪ؛‬
‫‪١‬‬
‫ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻮق ﺷﻬﺎدت ﮔﺮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺤﻮﻃــﻪ اردوﮔــﺎه ﻗــﺪم ﻣ ـﻲزدم و دﻧﯿــﺎي ﺗﻨــﮓ و ﺗﺎرﯾــﻚ اﺳــﺎرت را ﺑــﺎ ﺧــﺎﻃﺮات‬
‫اﻧﺪوﻫﺒﺎر و رﻧﺞآور آن دوران ﺳﺨﺖ ﻣﺮور ﻣﻲﮐﺮدم‪.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﯾﮑﻲ از ﺑﺮادران را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﻟـﺐﻫـﺎﯾﺶ زﺧﻤـﻲ و ﺧـﻮﻧﻲ ﺑـﻮد‪ .‬از او‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم ﭼﺮا ﻟﺐﻫﺎﯾﺖ ﺧﻮﻧﻲ اﺳﺖ؟‬
‫در ﺟﻮاﺑﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﮑﻲ از دژﺑﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﮐﺘﮑﻢ زد و ﻣﻦ ﭼﻮن ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻢ‬
‫آن اﺑﻠﯿﺲ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﻗﺼﺪ آزار و اذﯾﺖ را دارد‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾـﻖ آه و‬
‫ﻧﺎﻟﻪام را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻟﺐﻫﺎﯾﻢ را ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺣـﺴﺮت ﯾـﻚ آه را ﻫـﻢ ﺑـﺮ دل‬
‫‪٢‬‬
‫او ﺑﮕﺬارم؛ ﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ او را اﻓﺰونﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد!‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﮐﺒﺎﺑﻲ را ﮐﻪ داﺧﻞ ﺑﺸﻘﺎب ﭘﻬﻦ ﺷـﺪه ﺑـﻮد آورد و ﺟﻠـﻮي‬
‫ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ‪ ٢٢‬روز ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻋﻄﺮ ﮐﺒﺎب اﺷﺘﻬﺎ را ﺗﺤﺮﯾﻚ ﻣﻲﮐﺮد‪ .‬ﻣـﺴﺆول آن‬
‫ﺟﺎ ﮔﻔﺖ‪« :‬ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﺑﺨﻮر ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺻﺒﺤﺖ ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﻲدﻫﻢ اول ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ را ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺒﯿﻨﻢ آﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻣﻲرﺳـﯿﻢ‬
‫ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮم ﮐﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا را ﺑﺸﮑﻨﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ«‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪ ...‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻧﺮﺳﯿﺪﯾﻢ و ﻣﻦ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا اداﻣﻪ دادم‪.‬‬
‫ﺣﺎﺟﻲ زﯾﻨﻠﻲ روز دوم ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻟﻔﺠﺮ ﻫﺸﺖ‪ ،‬در اﺛـﺮ آﺗـﺶ ﺳـﻨﮕﯿﻦ دﺷـﻤﻦ از ﻧﺎﺣﯿـﻪ‬
‫ﺳﺮ و ﮔـﺮدن زﺧـﻢﻫـﺎي ﻋﻤﯿﻘـﻲ ﺑﺮداﺷـﺖ‪ .‬او را ﺑـﻪ اورژاﻧـﺲ ﺑﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮاﮐـﺰ درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎ اﻋﺰام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ از ﻣﺠﺮوﺣﯿﺖ ﺑﺎ ﮐﻤـﺎل ﺗﻌﺠـﺐ ﺣـﺎﺟﻲ را در ﺧـﻂ ﻣﻘـﺪم‬

‫‪ ١‬ـ ﻧﻘﻞ از ﻫﻤﺴﻨﮕﺮ ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.٧٥/١٠/٣٠ ،‬‬

‫‪.١٨٨‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﻧﻘﻞ از آزاده اﺳﺪ ﺧﻀﺮي رﺷﮑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﺳﺎرت‪ ،‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ،‬ص‬
‫‪ ٣‬ـ ﺳﯿﺪﻣﺤﺴﻦ ﯾﺤﯿﻮي‪ ،‬ده ﺳﺎل ﺗﻨﻬﺎﯾﻲ‪ ،‬ص ‪.١٣١‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٤١‬‬

‫دﯾﺪم! اﺑﺘﺪا ﺷﻚ ﮐﺮدم‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺮ و ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺎﻧﺪ ﭘﯿﭽﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻠـﻮ رﻓـﺘﻢ و ﭘـﺲ از ﺳـﻼم و‬
‫اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﺮش را ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺰدﻣـﺎن را‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﻧﻮﺟـﻮان ﻫﻔـﺪه ﺳـﺎﻟﻪاي را در ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﯿﻬﻮﺷـﻲ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﻪ اﺗـﺎق ﻣـﺎ‬
‫آوردﻧﺪ ﮐﻪ از ﺷﺪت ﺿﻌﻒ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻏﻤﺎ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ ...‬ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﭼـﺸﻢ ﺑـﺎز ﮐـﺮد‬
‫‪ ...‬ﻣﻲﮔﻔﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ اﻧﻔﺠﺎر ﯾـﻚ ﻣـﯿﻦ‬
‫ﺷﮑﻤﺶ درﯾﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮش ﻣﻲآﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺷﮑﻤﺶ ﺑﺨﯿﻪ ﺷﺪه و‬
‫دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﻒ ﯾﻚ ﺣﻤﺎم ﻣﻲﺑﯿﻨﺪ‪ ...‬ﻫﺮ ﮔﺎه از ﺷﺪت درد ﻓﺮﯾﺎد ﻣـﻲزد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮود ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻣﺠﺮوﺣﺶ‪ ،‬او را ﺳﺎﮐﺖ ﻣﻲﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬اﻣـﺎ در ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎل‪ ،‬ذﮐـﺮ و‬
‫دﻋﺎ و راز و ﻧﯿﺎز ﺑﺎ ﺧﺪا را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻣﺎ ﮐﻤﻚ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‪ ،‬از ﺗﺨـﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻲآﻣﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﯾﻲ ﻣﻲرﻓﺖ‪...‬‬
‫ﺑﺨﯿﻪﻫﺎي ﺷـﮑﻤﺶ ﺷـﮑﺎﻓﺖ و ﺧـﻮن از زﯾـﺮ ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ ﺑﯿـﺮون زد‪ .‬ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻓﺮﯾـﺎد زدم ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺰﺷﮑﻲ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻲﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد و ﺣﺎل او ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ...‬ﻣﺎ را از آن ﺟﺎ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ...‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺪت ﺟﺮاﺣﺎت ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﯾﮑﻲ از اردوﮔﺎهﻫﺎ وارد ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﺰرﮔﻲ از ﺻﺪام را ﺟﻠـﻮ در ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ را ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﮐﻮﺑﯿـﺪم؛ ﺷﯿـﺸﻪاش ﺧـﺮد ﺷـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺧـﻮد‬
‫ﻋﮑﺲ را ﻫﻢ ﭘﺎره ﮐﺮدم‪ .‬ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮاﯾﻲ! آﻣﺪﻧﺪ؛ ﺳـﻪ ﻣـﺎه زﯾـﺮ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻦ در ﻫﻤﯿﻦ اردوﮔﺎه »ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﺗﻨﺪﮔﻮﯾﺎن« وزﯾـﺮ ﺳـﺎﺑﻖ ﻧﻔـﺖ را دﯾـﺪم‪ .‬از‬
‫او ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﮐﺎرت ﺻﻠﯿﺐ ﺳﺮخ دارد ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻧﻪ! ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻗﺎي ﺗﻨﺪﮔﻮﯾﺎن! ﭼﻮن ﮐﺎرت ﻧﺪاري‪ ،‬آدرﺳﺖ را ﺑﺪه ﺗـﺎ ﺑـﺮاي ﺧـﺎﻧﻮادهات ﻧﺎﻣـﻪ‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﻌﺒﺎن ﻋﻠﻲ زﯾﻨﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻲ ‪ ٨‬ﻧﺠﻒ اﺷﺮف؛ ﻧﻘـﻞ ﺧـﺎﻃﺮه از‪ :‬ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑـﺸﺎر اﺑـﺪﯾﺖ‪،‬‬
‫ﺻﺺ ‪.١١٢ - ١١٣‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﺣﻤﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬اردوﮔﺎه ﻣﻮﺻﻞ ‪ ،٣‬ص ‪.٢٤٢‬‬
‫‪٣٤٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آدرس ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺻﺒﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ!!‬
‫رﻓﺘﺎر وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﺮادران آزاده ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪان اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑـﺎ‬
‫آنﻫﺎ درﮔﯿﺮ ﺑﺸﻮﯾﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ ﻫﯿﺠﺪه ﻧﻔﺮ ﺑﻮد و ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﻌﺜﻲ ﺣﺪوداً ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ زﻧﺪان ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎده ﺑﺎش در ّ‬
‫در اداﻣﻪ درﮔﯿﺮي ﻣـﺎ ﻣﻮﻓـﻖ ﺷـﺪﯾﻢ ﯾﮑـﻲ از ﺳـﺮﺑﺎزان ﻋﺮاﻗـﻲ را ﺑـﻪ ﮔﺮوﮔـﺎن ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را در ﻗﺒﺎل ﺗﺤﻮﯾﻞ او ﻋﻨﻮان ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ ﮐﻪ وﺿﻊ را ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮش ﺷﺮاﯾﻂ اﻋـﻼم‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ّ‬
‫آزادي ﮔﺮوﮔﺎن‪ ،‬آنﻫﺎ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻣﻦ و ﭼﻬﺎر ﻧﻔـﺮ دﯾﮕـﺮ از ﺑـﺮادران را ﺑـﻪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﮔـﺎه‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﻣﺎه ﺗﻤﺎم ﺑـﺎ دﺳـﺘﺒﻨﺪ دﺳـﺖﻫـﺎي ﻣـﺎ را ﺑـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ ﮐﺎﺑـﻞ و ﺑـﺎﺗﻮم ﺑـﻪ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﻲ از ﻣـﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺳـﺨﺖ و ﻣـﺪاوم‪ ،‬دﺷـﻤﻦ اﻋﺘـﺮاف ﮐـﺮد ﮐـﻪ از ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و‬
‫ﭘﺎﯾــﺪاري ﺗــﻚ ﺗــﻚ ﺑــﺮادران در ﺗﻌﺠــﺐ و ﺣﯿــﺮت ﻓــﺮو رﻓﺘـﻪ و ﻣــﺴﺘﺄﺻﻞ و درﻣﺎﻧــﺪه ﺷــﺪه‬
‫‪٢‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪت ‪ ١٤‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑـﻮد ﮐـﻪ آب ﻧﺪاﺷـﺘﯿﻢ و ﺗـﺸﻨﮕﻲ ﺷـﺪﯾﺪ ﺑـﺮ ﺑـﺮادران ﻣـﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷـﺪه و‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺟﺮاﺣﺎﺗـﺸﺎن ﺷـﺪﯾﺪ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻏــﺎري در ﭼﻨــﺪ ﻣﺘــﺮي ﻣﻮاﺿــﻊ ﺧﻮدﻣــﺎن رﻓﺘــﯿﻢ ﺗــﺎ ﻣﺠــﺮوﺣﯿﻦ را ﻣــﺪاوا ﮐﻨــﯿﻢ و در ﺿــﻤﻦ‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺘﻲ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺧﻮن زﯾﺎدي از ﻣﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آن روز ﺗﺎ ﺷﺐ در ﻏﺎر ﺑﻮدﯾﻢ ﺗـﺎ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه آﻓﺘﺎب ﻏﺮوب ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺐ ﺷﺪ و ﻣﺠﺮوﺣﯿﻦ را ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع رﺳـﺎﻧﺪﯾﻢ و ﻣـﻦ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ‬
‫آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ارﺗﻔﺎع رﻓـﺘﻢ و از آن ﺟـﺎ ﺑـﻪ ﮐﻤـﻚ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮادران ﺑـﻪ ﭘـﺸﺖ ﺟﺒﻬـﻪ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﺷــﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣــﻦ ﺑـﯿﺶ از ‪ ٣‬روز در درﮔﯿــﺮي ﻧﺒــﻮدم‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑــﺮادران دﯾﮕــﺮ ﻣــﺪت ‪ ٧‬روز در زﯾــﺮ‬
‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻦ در اﯾﻦ ﻣﺪت ‪ ١٤‬ﺑﺎر ﺑﻪ ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ دﺳـﺖ‬
‫زده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ ﯾﺎري ﺧـﺪا ﺑـﺎ ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي ﮐـﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻋﻘـﺐﻧـﺸﯿﻨﻲ‬

‫‪ ١‬ـ ﺧﺎﻃﺮه از ﻋﯿﺴﻲ ﻋﺒﺪي‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﻖ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪.٧٥/٥/٦ ،‬‬
‫‪ ٢‬ـ ﻧﻘﻞ از ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﺳﺎرت‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ص ‪.٧٩‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٤٣‬‬

‫‪١‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺪر‪ ،‬اﺻﻐﺮ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎ ﺑﺸﺪت ﻣﺠﺮوح ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻓـﺮار ﮐـﺮد و‬
‫ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﻌﺒﺎن‪ ٢‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻐﺮ وﺿـﻌﯿﺖ ﺟـﺴﻤﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﻧـﺪارد و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴﺘﺮي ﺷﻮد‪ .‬او )ﺷﻌﺒﺎن( ﻧﯿﺰ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺻﻐﺮ ﻫـﺴﺘﻨﺪ )ﺟﻬـﺖ ﻣﺮاﺳـﻢ‬
‫ﻋﺮوﺳﻲ(‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻟﻬﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺻـﻐﺮ در ﺑﻬـﺸﺖ ﺑـﺮﯾﻦ ﺣﺠﻠـﻪ داﻣـﺎدي‬
‫ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺻﻐﺮ ﻧﮑﺮد و او ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﺷـﻌﺒﺎن آﻧﻘـﺪر‬
‫درﮔﯿﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ اﺻﻐﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺎ ﯾﻚ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده را ﺑـﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﯿﺒﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻬﯿﺪ «ﺣﺎجﻫﻤﺖ»‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎر ﻫﺪاﯾﺖ ﮔﺮدانﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ روي ﭘﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ؛ ﺗﮑﯿﻪ ﺑـﻪ دﯾـﻮار و ﺳـﻨﮕﺮي‬
‫ﻣﻲداد و ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﻲ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﻲﺳﯿﻢ ﺑﺎ ﮔﺮدانﻫﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ او ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺣـﺎﺟﻲ! ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﺎن اﺻﻼً ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ اورژاﻧﺲ اﻃﻼع دادهاﻧﺪ و آﻣﺒﻮﻻﻧﺲ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺎﺟﻲ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪاي ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﺧﻂ ﺑﺎﻻي ﺳﺮﺷﺎن ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺻﺪاي ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﺧﻂ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺻﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر اﻣﮑﺎﻧﺎت اورژاﻧﺲ را ﭘـﺎي ﺑـﻲﺳـﯿﻢ‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬آﺳﺘﯿﻦ او را ﺑﺎﻻ زدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﺳﺮم وﺻﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻲﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ دﯾﮕﺮش ﺑﻲﺳﯿﻢ را ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و ﺑـﺎ ﮔـﺮدانﻫـﺎ در ﺗﻤـﺎس ﺑـﻮد و آنﻫـﺎ را ﻫـﺪاﯾﺖ‬
‫‪٤‬‬
‫ﻣﻲﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﻣﻄﻠــﻊاﻟﻔﺠــﺮ‪ ،‬ﻣــﺎ و ﺳــﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﺎن ارﺗــﺶ و ﺳــﭙﺎه در ارﺗﻔﺎﻋــﺎت »ﺗﻨــﮓ‬
‫ﮐﻮرك« ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬در آن ﺟﺎ ﻫﻮا ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺣﺘﻲ آب ﺑـﺮاي وﺿـﻮ‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﺒﯿﺨﻮن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﭙﺎه‪ ،‬ص ‪ ،٥٧‬ﻧﻘﻞ از ﻣﺮﺗﻀﻲ دﺷﺘﻲ‪.‬‬

‫ﻧﺠﻒاﺷﺮفﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ اﺻﻐﺮ و ﺷﻌﺒﺎنﻋﻠﻲ زﯾﻨﻠﻲ دو ﺑﺮادر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻌﺒﺎن ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻲ ‪٨‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻘﻞ از ﻗﺎﺳﻢ زﯾﻨﻠﻲ‪ ،‬ﮐﺘﺎب آﺑﺸﺎر اﺑﺪﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﮐﻮﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ص ‪.٤٤‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﻧﻘﻞ از ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ رﺟﺎﺋﻲ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪.٧٤/٥/٢٥ ،‬‬
‫‪٣٤٤‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ وﺿـﻌﯿﺘﻲ ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﺮوﺟـﺮدي‪ ١‬ﻗﺒـﻮل ﻧﮑـﺮد و در ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺗـﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﻗﺼﺪ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﻣﺎ را دارد‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎمﻫﺎ و اﻧﺘﻈﺎرﻫﺎ‬

‫ﯾﮑﻲ از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ راهﻫـﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺷﺨـﺼﯿﺖ و اﻧﺪﯾـﺸﻪ و ﻣـﺮام رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﺷـﻬﯿﺪان‪،‬‬

‫ﭘﯿﺎمﻫﺎ و وﺻﯿﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﻲ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﯾﺎدﮔـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪاﻧـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ اﻧـﺴﺎن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ آنﻫـﺎ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف و اﻧﺘﻈـﺎرات و دﻏﺪﻏـﻪﻫـﺎي دروﻧـﻲ آﻧـﺎن ﭘـﻲ ﺑﺒـﺮد و‬
‫ﻗﻀﺎوت ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻈﻤﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد آنﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻋﻠﻲﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟـﺼﺎﻟﺤﯿﻦ ِﺑﻤـﺎ َﯾﺠـﺮي‬ ‫ﯾﻨﻈﺮون ِﻣﻦ ا ِ‬
‫ُﻣﻮرك‪ ...‬و ّاﻧﻤﺎ َ َ ُ‬
‫ﯾﺴﺘﺪل ﻋﻠﻲ ﱠ‬ ‫اﻟﻨﺎس َ ُ َ‬
‫‪٣‬‬
‫أن ﱠ َ‬
‫و ّ‬
‫اﻟﻠﻪ َﻟﻬﻢ ﻋﻠﻲ أﻟﺴﻦ ﻋﺒﺎده‬
‫ّ‬
‫و ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺖ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲﮐﻨﻨـﺪ و درﺑـﺎره ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺻـﺎﻟﺢ ﺧـﺪا ﺑـﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿﺎنﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم اراﺋﻪ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اوﺻﺎف و ﻣﺠﺎﻫـﺪت‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻬﯿﺪان ﻣﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠـﺺ و ﺧـﺪاﺟﻮ و ﺑـﻲادﻋـﺎ در ﻟـﺴﺎن اوﻟﯿـﺎ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺳﺎري و ﺟﺎري اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد از ﮐـﺎر رزﻣﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاﺟﻮ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺠﺎز و ﺷﮕﻔﺘﻲ ﯾﺎد ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﯾﮑﻲ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ذﮐـﺮ‬
‫و ﯾﺎدآوري ﻋﻤﻞ زﯾﺒﺎ و ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺻﺎﻟﺤﺎن زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺳﻌﺪي‪:‬‬
‫ﭼﻮ ﺧﻮاﻫﻲ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺖ ﺑﻮد ﺟﺎودان‬
‫ﻣﮑﻦ ﻧﺎم ﻧﯿﻚ ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﻬﺎن‬
‫ﻣﺘـﻀﻤﻦ ﺳـﻌﺎدت‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎرﯾﺦ و ﺗﺠـﺎرب زﻧـﺪﮔﻲ ﺻـﺎﻟﺤﺎن‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ّ‬
‫دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﯿﺎمﻫﺎ و ﺳﻔﺎرشﻫﺎي ﺷﻬﯿﺪان ﻣﺎ ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻣﻨﺒـﻊ‬

‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮوﺟﺮدي‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﺮارﮔﺎه ﺣﻤﺰه ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪا‬

‫‪ ٢‬ـ روزﻧﺎﻣﻪ اﺑﺮار‪.٧٥/١٢/٢٧ ،‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ‪.٥٣‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٤٥‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ درﺳـﺘﻲ از آن ﺑﻬـﺮهﮔﯿـﺮي ﻧﻤـﺎﯾﯿﻢ و ﻓﮑـﺮ و اﻧﺪﯾـﺸﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎً از ﺧﻄﺮ ﻫﺠﻮم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن‬
‫ﻣﺼﻮن ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔــﺮ ﺑــﻪ ﻣﺤﺘــﻮاي ﭘﯿــﺎمﻫــﺎ و اﻧﺘﻈــﺎرات ﺷــﻬﯿﺪان و رزﻣﻨــﺪﮔﺎن ﺧــﻮب ﺗﻮﺟــﻪ ﮐﻨــﯿﻢ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻲﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﺤـﻮر اﺻـﻠﻲ ﭘﯿـﺎمﻫـﺎ و ﺳـﻔﺎرشﻫـﺎ ﻫﻤـﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ اوﻟﯿـﺎي اﻟﻬـﻲ‪ ،‬ﭘﯿـﺮوان و‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧــﺪﮔﺎن ﺧــﻮد را ﺑــﺪان ﺳــﻔﺎرش ﻣ ـﻲﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﻣــﺜﻼً ﻣــﻮﻻي ﻣﺘﻘﯿــﺎن ﻋﻠ ـﻲ ﻋﻠﯿــﻪاﻟــﺴﻼم در‬
‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﺗﺎرﯾﺦ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫وﺻﯿﺘﻲ‬
‫اﺧﺬ ﺑﻪ إﻟﻲ ﻣﻦ ّ‬ ‫َو أﻋﻠﻢ ﯾﺎ ُﺑﻨ ﱠﻲ أن اﺣﺐ ّ ﻣﺎ أﻧﺖ ٌ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻟﺼﺎﻟﺤﻮن ﻣﻦ اَﻫﻞ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫اﻟﻠﻪ‪ ...‬واﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻣﻀﻲ َﻋﻠﯿﻪ اﻻ ﱠَوﻟﻮن ﻣﻦ آﺑﺎﺋﻚ‪َ ،‬وا ّ‬ ‫َﺗﻘﻮي ّ‬
‫‪١‬‬ ‫ِ‬
‫ﺑﯿﺘﻚ‪.‬‬ ‫َ‬
‫ﺑﺪان اي ﭘﺴﺮم! ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ آﻧﭽﻪ از وﺻﺎﯾﺎي ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﮐﻨـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻘﻮاي اﻟﻬﻲ و آﺛﺎر ﻣﺮدان ﺻﺎﻟﺢ از ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﺧـﻮد و ﺷﺎﯾـﺴﺘﮕﺎن از اﻫـﻞ ﺑﯿـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو ‪:‬‬
‫ﻣﺮا اﯾﻦ روزﮔﺎر آﻣﻮزﮔﺎر اﺳﺖ‬
‫ﮐﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ را آﻣﻮزﮔﺎري‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻬﯿﺪان و اﯾﺜﺎرﮔﺮان ﺳﺮاﻓﺰار ﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﻲ ﺟـﺰ اﯾـﻦ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﯿﺮت اﻫﻞ ﺑﯿﺖﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و ﭘﺮﻫﯿﺰ از دﻧﯿﺎ و ﺣﻔﻆ اﺣﮑـﺎم‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮاراً دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎل از ﺑﯿﻦ اﻧﺒﻮه ﭘﯿﺎمﻫﺎ و وﺻﯿﺖﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻣـﺸﺘﺮك را اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﺎم ﺟﻤﻌـﻲ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﺷـﻬﯿﺪان و آزادﮔـﺎن ﺳـﺮﻓﺮاز ﺑـﻪ ﺣـﻀﻮرﺗﺎن‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﻲدارﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺎمﻫﺎ‬
‫‪ .١‬وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ‬
‫‪ .٢‬ﻧﻤﺎز‬

‫‪.٣١‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪٣٤٦‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫‪ .٣‬ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪا‬

‫‪ .٤‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﺪاي اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫‪ .٥‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺠﺎب‬
‫‪ .٦‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺑﺎ ﺧﺪا‬
‫‪ .٧‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻲ و اﺣﺴﺎن‬
‫‪ .٨‬ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺣﻀﺮت اﻣﺎمﻗﺪس ﺳﺮه و ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﺎ روﺣﺎﻧﯿﺖ‬
‫‪ .٩‬ﻓﺪاﮐﺎري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺳﻼم‬
‫‪ .١٠‬ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ راه اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫‪ .١١‬دﻋﻮت ﺑﻪ اداﻣﻪ راه ﺷﻬﯿﺪان‬
‫‪ .١٢‬آرزوي ﺷﻬﺎدت‬
‫‪ .١٣‬ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫‪ .١٤‬ﭘﺮﻫﯿﺰ از دﻧﯿﺎﻃﻠﺒﻲ‬
‫‪ .١٥‬ﺑﺮﭘﺎﯾﻲ ﺑﺎﺷﮑﻮه ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ‬
‫‪ .١٦‬ﭘﺎﺳﺪاري از اﻧﻘﻼب‬
‫‪ .١٧‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺎدت‬
‫‪ .١٨‬ﻏﺎﯾﺖ آﻣﺎل‬
‫‪ .١٩‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي در ﺣﻔﻆ اﺳﻼم‬
‫‪ .٢٠‬دﻋﻮت ﺑﻪ اﻧﻔﺎق‬
‫‪ .٢١‬ﺑﺼﯿﺮت و آﮔﺎﻫﻲ‬
‫‪ .٢٢‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺴﯿﺠﻲ‬
‫‪ .٢٣‬دﻋﻮت ﺑﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﯾﻚ ﺧﻮاﻫﺶ از ﺑﺮادران دارم؛ ﻧﻤﺎز را ﺳﺒﻚ ﻧﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻤـﺎز ﭘﺎﯾـﻪ و اﺳـﺎس دﯾـﻦ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﻲ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻤﺎز را ّاول وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﻀﻮ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﻮﯾﺪ و‬
‫در راه دﯾﻦ ﺧﺪا ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪١‬‬
‫ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬

‫آلآﻗﺎ‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﻤﯿﺪ‬

 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٤٧‬‬

‫ﻣﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧﺪا ﻣﻲﺟﻨﮕﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺸﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻖ و‬
‫‪١‬‬
‫از ﻫﺮ ُﺑﻌﺪ ﺑﺮاي اﺳﻼم ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اي اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم! اﮔﺮ ﭼﻪ در ﮐﺮﺑﻼ ﻧﺒﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺪاي َﻫﻞ ﻣﻦ ﻧﺎﺻﺮٍ َ ُ‬
‫ﯾﻨﺼﺮﻧﻲ‬
‫ات ﺟﻮاب دﻫﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺒـﯿﻦ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺪاي ﺣـﻖ ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪت ﺧﻤﯿﻨـﻲ ﻟﺒﯿـﻚ ﮔﻔـﺘﻢ و در‬
‫‪٢‬‬
‫ﮐﺮﺑﻼي ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮم! از ﺗﻮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ در ﺣﻔﻆ دﯾﻦ و ﻣﯿﻬﻦ و ﺣﺠﺎب ﺧـﻮد ﮐﻮﺷـﺎ ﺑﺎﺷـﻲ ﮐـﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺣﺠﺎب‪ ،‬زﯾﻨﺖ زن و ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﯿﺎم ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﺮد ﺣﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺎﻃﻞ آﻣـﺪهام ﺗـﺎ ﺟـﺎن ﺧـﻮد را ﺑﻔﺮوﺷـﻢ‪ .‬اﻣﯿـﺪوارم ﺧﺮﯾـﺪار‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و آﻟﺶ ﻣﺮا زﻧﺪه ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و دﯾﺎرﻣﺎن ﺑﺮﻧﮕﺮدان‪.‬‬ ‫ﺟﺎن ﻣﻦ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﻖ ّ‬
‫دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻢ و ﺟـﺴﻤﻢ آﻏـﺸﺘﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮن در‬
‫راه ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ راه دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﮑﻲ و اﺣﺴﺎن ﮐﻨﯿﺪ و از داﻣﻦ زدن ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮدداري ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺧﻮد در ﺟﻬﺖ ﺳـﺮﮐﻮب دﺷـﻤﻨﺎن اﺳـﻼم ﺑﯿﻔﺰاﯾﯿـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي دﻓـﻦ‬
‫ﺟﻨﺎزهام ﺗﺎ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻦ دﻋﺎي ﮐﻤﯿﻞ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌـﻪ ﻧﯿـﺰ دﻋـﺎي‬
‫‪٤‬‬
‫ﻧﺪﺑﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و آﻧﮕﺎه ﻣﺮا دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ـ اﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ زﻣﺎن و اﺑﺮاﻫﯿﻢ دوران ـ را ﺑﺎ دل و ﺟﺎن دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫در ﮐﻼم او درﯾﺎﯾﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﻔـﻆ روﺣﺎﻧﯿـﺖ‪ ،‬ﺣﻔـﻆ اﺳـﻼم اﺳـﺖ و دﺷـﻤﻨﺎن ﺷـﺮق و‬
‫‪٥‬‬
‫ﻏﺮب از اﺳﻼم و روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺳﯿﻠﻲ ﺧﻮردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑـﺪﻧﻢ را ﻗﻄﻌـﻪ ﻗﻄﻌـﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺧـﻮﻧﻢ را ﺑﺮﯾﺰﻧـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭘﯿﮑـﺮم را آﺗـﺶ ﺑﺰﻧﻨـﺪ و‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮم را ﺑﻪ ﺑﺎد دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﺳﻼم ﺗﻤﺎم ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ را ﻗﺒﻮل ﻣـﻲﮐـﻨﻢ ﺗـﺎ دﯾﮕـﺮ ﻫـﯿﭻ ﻣﻈﻠـﻮﻣﻲ ﺗـﻨﺶ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﯿﺮزا ﻧﺒﻲﺧﺎﻧﻲ‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ رﺿﺎ‬

‫‪ ٢‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﻤﯿﺪ ﮐﺮﯾﻤﻲ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ رﺿﺎﻋﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﻣﯿﺮ (اﺣﻤﺪ) ارﺑﺎﺑﻲ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻧﺎدر ﻣﺨﺘﺎري‪.‬‬
‫‪٣٤٨‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﻇﺎﻟﻤﻲ ﺳﺮخ ﻧﺸﻮد و ﻫﯿﭻ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎري ﻫﻮاي ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑـﻪ ﺳـﺮش‬
‫‪١‬‬
‫ﻧﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺖ ﺷﻬﯿﺪﭘﺮور! ﻫﺮﮔﺰ دﺳﺖ از اﻣﺎم ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ﺑﺮﻧﺪارﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾـﻦ رﺟـﻞ اﻟﻬـﻲ ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮدﯾﺪ و ﻧﺴﻞ آﯾﻨﺪه ﻫـﻢ ﻧﺒـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ اﻣـﺎم ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺟﻮاﻧـﺎن ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﮐﻔﺮ و ﻋﺒﺎدت در دل ﺷﺐ‪ ،‬در ﻣﻨﺠﻼب ﻓﺴﺎد ﻏﻮﻃﻪور ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ او ﻧﺒـﻮد‪ ،‬آداب‬
‫ﺗﻌﺪي آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ راه ﻧﺠﺎﺗﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ او ﻧﺒﻮد‪ ،‬در‬ ‫و رﻓﺘﺎرﻣﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻓﺴﺎد و ّ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺟـﺎي ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﺸﺮوبﻓﺮوﺷـﻲ و ﻣﯿﺨﺎﻧـﻪ ﺑـﻮد؛ ﭘـﺲ ﻫـﺮ ﭼـﻪ دارﯾـﻢ از اﯾـﻦ ﻣـﺮد‬
‫‪٢‬‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻲ دارﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ﭘﯿﺎم ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺧﻮد را در ﺳﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎ ﺣﻚ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮگ ﺑـﻲﺛﻤـﺮ و ﺑـﻲرﻧـﮓ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﯿﺪاد در اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﯾﺴﺘﻦ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﺮدن را‪ ...‬ﺷﻦﻫﺎي داغ ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫـﺎي ﺟﻨـﻮب ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺧـﻮن ﺷـﻬﯿﺪان ﺑـﻪ ﺳـﺮﺧﻲ ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺳﻨﮕﻔﺮشﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﮐﻪ از ﺧﻮن‪ ،‬ﮔﺮﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮرﺷﺎن را ﻓﺮﯾﺎد ﻣﻲزﻧﻨﺪ‬
‫و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺤﺮوم و ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﺗﺎوان ﺧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪهﺷﺎن را ﻃﻠﺐ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺗﻮ اي ﺑﺮادر! ﺑﺪان ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ دوش ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و راﻫـﻲ‬
‫دراز در ﭘﯿﺶ روي دارﯾـﻢ‪ .‬اﻣـﺎم ﺑﺰرﮔﻮارﻣـﺎن اﯾـﻦ راه و ﻫـﺪف را ﻣـﺸﺨﺺ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ؛ آن‬
‫ﺟﺎﯾﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﺪاﻧﺪ اﯾﺮان راه ﺧـﺪا را ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﺗـﺎ ﻗﻄـﻊ ﻣﻨـﺎﻓﻊ اﻣﺮﯾﮑـﺎي ﺟﻬـﺎﻧﺨﻮار ـ اﯾـﻦ‬
‫‪٣‬‬
‫دﺷﻤﻦ ﮐﯿﻨﻪﺗﻮز ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺟﻬﺎن ـ ﻣﺒﺎرزهاي آﺷﺘﻲﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ او دارد‪.‬‬
‫و ﻣﻦ ﺑﺎ ﮔﺎمﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰ دﺷـﻤﻦ ﻫﺠـﻮم ﻣـﻲﺑـﺮم ﺗـﺎ اﻣﺮﯾﮑـﺎي ﺟﻨﺎﯾﺘﮑـﺎر را از‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎك و ﺧﻮﻧﯿﻦ اﯾﺮان اﺳﻼﻣﻲ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﺎدرم! اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﯾﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪َ » :‬ﻫﻞ ﻣﻦ ﻧﺎﺻﺮٍ َ ُ ُ‬
‫ﯾﻨﺼﺮﻧﻲ؟« آﯾﺎ ﻣﻦ ﻣﻲﺗـﻮاﻧﻢ‬
‫او را ﺑﻲﯾﺎر و ﯾﺎور ﺑﮕﺬارم‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ آﻧﻘﺪر ﻣﻲروم‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻣﻲﺟﻨﮕﻢ و دﺷﻤﻦ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﮐﻨﻢ ﺗـﺎ ﺷـﻬﺎدت ﻣـﺮا‬

‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﭘﻨﺎﻫﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ رﺳﻮل‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻨﺼﻮر آﻗﺎﺟﺮي‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٤٩‬‬

‫‪١‬‬
‫در آﻏﻮش ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺖ ﺣﺰبﷲ! ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑﺎﺷـﮑﻮهﺗـﺮ ﺗـﺸﮑﯿﻞ دﻫﯿـﺪ؛ ﻧﻤﺎزﻫـﺎي ﺟﻤﻌـﻪ را‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﺎ ﺷﮑﻮهﺗﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﯿﺪ‪ .‬در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ روي آورﯾـﺪ و‬
‫ﻣــﺴﺎﺟﺪ را ﺑــﻪ ﺳــﻔﺎرش اﻣــﺎم ﭘــﺮ ﮐﻨﯿــﺪ و ﺧــﺎﻟﻲ ﻧﮕﺬارﯾــﺪ ﮐــﻪ ﻣــﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺳــﻨﮕﺮي ﻫــﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮوﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻣﺎم ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻨﮕﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﻨﮕﺮﻫﺎ را ﺧـﺎﻟﻲ ﻧﮕﺬارﯾـﺪ‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫روﺣﺎﻧﯿﺖ ﭘﯿﺮو ﺧﻂ اﻣﺎم را ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ دﻧﯿﺎ زﯾﺒﺎ و دوﺳﺖداﺷﺘﻨﻲ اﺳﺖ و آدم را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﻮدش ﻣﻲﮐـﺸﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫‪٤‬‬
‫ﭘﺎداش اﻟﻬﻲ )ﺧﺎﻧﻪ آﺧﺮت( ﺧﯿﻠﻲ از دﻧﯿﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻠﻲ از دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻋﺎﻟﻲﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﻧﯿﺎ درﯾﺎﯾﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻬﺎن در آن ﻏﺮق ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﺧــﻮد را از اﯾــﻦ درﯾــﺎي ژرف ﻧﺠــﺎت دﻫــﯿﻢ و ﺑــﻪ ﺳــﺎﺣﻞ ﻧﺠــﺎت ﺑﺮﺳــﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ ﮐــﺸﺘﻲ‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎري را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﻞ آن اﯾﻤﺎن‪ ،‬و ﺑﺎدﺑـﺎﻧﺶ و ﻧﺎﺧـﺪاﯾﺶ ﻋﻘـﻞ‪ ،‬و راﻫﻨﻤـﺎﯾﺶ‬
‫‪٥‬‬
‫داﻧﺶ‪ ،‬و ﺳﮑﺎﻧﺶ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎزﻫــﺎي ﺟﻤﻌــﻪ را ﻓﺮاﻣــﻮش ﻧﮑﻨﯿــﺪ‪ ،‬ﺗــﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﯿــﺪ ﺑــﺎ ﺷــﮑﻮهﺗــﺮ ﺑﺮﮔــﺰار ﮐﻨﯿــﺪ‪ .‬ﻋﺰﯾــﺰان!‬
‫ﻣﺴﺠﺪﻫﺎ را ﮐﻪ دژﻫﺎي ﻣﺤﮑﻢ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺮ ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ‪ .‬اي ﻋﺰﯾـﺰان! در دﻋﺎﻫـﺎي‬
‫‪٦‬‬
‫ﮐﻤﯿﻞ و ﺗﻮﺳﻞ ﺣﺘﻤﺎً ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز را در اول وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻨﻲ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز را ﺳﺒﻚ ﻧـﺸﻤﺎرﯾﺪ و‬
‫ﺳﻌﻲ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻔﺮﻣﺎﯾﯿـﺪ و‬
‫در ﺳﻨﮕﺮ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺟﻨـﮓ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺑـﺮادران! ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ اﻣـﺎم‬
‫‪٧‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و اﺋﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﺐاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﺣﻤﺪ‬

‫ﺳﺮاج‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﯾﺤﯿﻲ‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﺗﺎﺟﯿﻚ رﺳﺘﻤﻲ‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﺣﺎﺟﻲﺧﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ـ ﺷﻬﯿﺪ دارﯾﻮش رﺳﺘﻤﻲ ﺷﻬﺮﯾﻮر‪.‬‬
‫‪ ٦‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﻧﻮر ارﺑﺎﺑﻲ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺎﺟﺪ اﺳﮑﻨﺪري‪.‬‬
‫‪٣٥٠‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮐﻌﺒﻪ آﻣﺎل ﻣﺴﺘـﻀﻌﻔﯿﻦ و ﻧﻘﻄـﻪ اﻣﯿـﺪ ﺑـﻲﭘﻨﺎﻫـﺎن اﯾـﻦ ﮐـﺮه ﺧـﺎﮐﻲ‬
‫اﺳــﺖ و ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﺑﺎﺷــﯿﺪ ﮐــﻪ اﯾــﻦ ﮐﻌﺒــﻪ ﺻــﺎﺣﺒﻲ دارد ﮐــﻪ آن را ﺣﻔــﻆ ﺧﻮاﻫــﺪ ﮐــﺮد و ﻣــﺎ‬
‫اﺑـﺪﯾﺖ ﺧـﻮد‬‫ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن ﮔﺎم ﻣـﻲﻧﻬـﯿﻢ ﺗـﺎ ﺗﻮﺷـﻪاي ﺑـﺮاي ّ‬
‫‪١‬‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادراﻧﻢ! ﺷﻬﺎدت ﯾﻌﻨﻲ ﺣﻀﻮر در ﺻﺤﻨﻪ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ؛ ﺷﻬﯿﺪ ﯾﻌﻨـﻲ ﺣﺎﺿـﺮ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﻲ ﮔﻮاه؛ ﺷﻬﯿﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺟﺎوﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻤﻲﻣﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﻮل آﯾـﺖﷲ ﻣﻄﻬـﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﮑﺮ اﺟﺘﻤـﺎع ﮐـﻪ دﭼـﺎر ﮐـﻢ ﺧـﻮﻧﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧـﻮن ﺗﺰرﯾـﻖ ﻣـﻲﮐﻨـﺪ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ را زﻧـﺪه‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬اﯾﺜﺎرﮔﺮ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﯾﮑﻲ ﺑﺎ ﺣﺮف و دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﺟـﺎن‬
‫اﻻاﻟﻠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎﺳﺖ‬ ‫ّ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻻاﻟﻪ‬ ‫و ﺧﻮن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﻲ ّ‬
‫‪٢‬‬
‫و ﺧﻼﺻﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻋﺰﯾﺰ و ﺷﻬﺎدت‪ ،‬آرزوي ﻣـﻦ ﻧﯿـﺴﺖ و‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﺷﻬﺎدت ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻠﻮي ﺗﺸﻨﻪ ﻣﺮا ﺳﯿﺮاب ﮐﻨﺪ و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ درﺧﺖ اﺳـﻼم‬
‫‪٣‬‬
‫ﻣﻠﺘﻢ ﺛﻤﺮه دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮن ﻣﻦ و ﺑﺮادران ﻣﻦ ﺳﯿﺮاب ﺷﻮد و آﻧﮕﺎه ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﺪ و ﺑﺮاي ّ‬
‫اي ﺑــﺮادر! اﯾــﻦ ﮐــﻪ ﻣــﺴﺆوﻟﯿﺖ ﮔﺮداﻧــﺪن اﯾــﻦ ﭼــﺮخ ﺟﻤﻬــﻮري اﺳــﻼﻣﻲ را ﺑــﻪ دوش‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺴﺆوﻟﯿﺪ؛ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺘﻲ ﺳﺨﺖ‪ .‬آﺗﺸﻲ در ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺑﻬـﺸﺘﻲ دﯾﮕـﺮ در‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮﺗﺎن؛ ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﮐﻮﺗـﺎﻫﻲ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ دﻗـﺖ و ﺑﯿـﻨﺶ ﮐـﺎﻓﻲ و ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﻗﺮآﻧـﻲ‬
‫‪٤‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﺗﺒﺎه و ﻫﻼك ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ »اﺣﻤﺪ رﺣﯿﻤﻲ ﻧﻬﻮﺟﻲ« وارﺳﺘﻪ از دﻧﯿﺎ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﮐﻮﻟﻪﺑﺎري از ﻋـﺸﻖ ﺑـﻪ ﺧـﺪا و‬
‫وﻻﯾﺖ داﺷﺖ‪ .‬او در وﺻﯿﺘﻨﺎﻣﻪاش ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﺪاي را ﺷﮑﺮ ﮐﻪ ﻣﺎل و ﻣﻨﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ دردﺳﺮ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﭘﯿﺪا‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان و ﺿﻌﻔﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻚ ﻧـﺬر دارم ﮐـﻪ ﻣـﺎدرم‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ و آن ﻫﻢ ﺗﻘﺒﻞ ﯾﻚ ﺑﭽﻪ ﺑﻲﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ و ﺑﺰرگ ﮐﺮدن آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻓﺮﻣﺎﯾﻲ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻲ از ﭘﺎرﯾﺲ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﮐﻬﻦ‪.‬‬ ‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ داود داﻧﺶ‬

‫آﻗﺎﺋﻲ‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺷﻬﯿﺪ اﺣﻤﺪ‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺠﯿﺪ راورداد‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﻮد اﻓﺘﺨﺎري‪.‬‬
 ‫آﺷﻨﺎﯾﻲ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬ ‫‪٣٥١‬‬

‫ﺗﺎرﯾﻚ اﻧﺪﯾﺸﺎن و ﮐﺞ ﻓﻬﻤـﺎن ﻣـﺎرق و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﮐـﺴﺎﻧﻲ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي رﻫـﺎﯾﻲ از ﮔـﺮداب‬
‫ﺗﺠﻠـﻲ ﺑﺎﺷـﮑﻮه اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻬـﺪي‬ ‫ﺣﺴﺪ در ﻣﺮداب ﻧﻔﺎق ﻓﺮو ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿـﻪ‪ّ ،‬‬
‫‪١‬‬
‫)ﻋﺞ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫اي ﺑﺴﯿﺠﻲﻫﺎ! ﻗﺪر ﺧﻮد را ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪ .‬ﺧﺎك زﯾﺮ ﭘﺎي ﺷﻤﺎ ﺷﻔﺎي اﻣـﺮاض اﺳـﺖ‪ ،‬وﺟﻮدﺗـﺎن‬
‫ﺻﻔﺎي اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺳﻼﻣﺘﺎن ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻋﻠﻲﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم‪ ،‬و ﻧﮕﺎﻫﺘـﺎن ﻫﻤـﺎن ﻧﮕـﺎه ﺣـﺴﯿﻦﻋﻠﯿـﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺴﻼم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن اﺳﻼم و اﻧﻘﻼب ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺧﺪا را ﺑﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧـﺎﻇﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪه راه ﺷﻬﺪا ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﻣﺒـﺎدا‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي از ﯾﺎري اﺳﻼم دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﺧـﺪا را ﺑﺮاﻓﺮوزﯾـﺪ و ﺑﺎﻋـﺚ ﺳـﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﻲ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺧﻮﯾﺶ در آﺧﺮت ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﮑﺮ را ﺗﺮك ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬از ﻧﻤـﺎز و ﻗـﺮآن ﺟـﺪا ﻧـﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا اﯾـﻦ‬
‫‪٤‬‬
‫دو‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻓﻼح و رﺳﺘﮕﺎري ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺜﺎر و ﺷﻬﺎدت را در ﻗﺮآن و ﻣﺘـﻮن دﯾﻨـﻲ اﺳـﻼم ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫‪.١‬‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺶ اﯾﺜﺎر و روﺣﯿﻪي ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻲ را در ﭘﯿﺮوزي رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫‪.٢‬‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اوﺻﺎف اﯾﺜﺎرﮔﺮان و رزﻣﻨﺪﮔﺎن را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪.٣‬‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻧﻘﺶ وﻻﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮي در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪.٤‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎمﻫﺎ و اﻧﺘﻈﺎرﻫﺎي ﺷﻬﯿﺪان را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪.٥‬‬

‫ﻏﻔﺎري‪.‬‬
‫‪ ١‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‬
‫ﺣﺎﺟﻲآﻗﺎ‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ آﻗﺎﺟﺎﻧﻲ‬
‫‪ ٣‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ آﺧﻮﻧﺪي‪.‬‬
‫‪ ٤‬ـ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺷﯿﺮازي‪.‬‬
‫‪٣٥٢‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬

‫ﺑﺮاي درﯾﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻧـﺸﺎﻧﻲ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ ‪ http://www.dsrc.ir‬ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬