‫ﺟ ﻨ ﮓ ﻗ ﺎد ﺳ ﯿ ﮫ‬

‫ﺟﻨﮓ »ﻗﺎدﺳﯿﮫ« ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮﺑﻼ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﮭﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫‪ - ١‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ‬
‫‪ - ٢‬ﻗﺎدﺳﯿﮫ در ﻗﻮل ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران‬
‫‪ - ٣‬ﻋﻠﺖ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ از ﻧﮕﺎه دﯾﻨﻮری‬
‫‪ - ۴‬اﺧﺘﻼف در ﺷﻤﺎر اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫‪ - ۵‬رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوی ﮐﻤﮑﯽ‬
‫‪ - ۶‬اﺳﺎﻣﯽ روزھﺎی ﺟﻨﮓ ﭼﮭﺎر روزه‬
‫‪ - ٧‬ﭘﯿﺮوزی و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫‪ - ٨‬ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ‬
‫‪ - ٩‬ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ‬

‫ﺟﻨﮓ »ﻗﺎدﺳﯿﮫ« ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺳﭙﺎه اﯾﺮان اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮوزی اﻋﺮاب در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺿﺮﺑﮫ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﮫ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان وارد آورد‬
‫و راه رﺳﯿﺪن ﺑﮫ ﺗﯿﺴﻔﻮن‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن را آﺳﺎن ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﺤﻞ ﺟﻨﮓ را ﺟﺎﯾﯽ در ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺎﯾﻠﯽ ﮐﻮﻓﮫ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺎدﺳﯿﮫ ﺑﮫ ﻧﺎم »ﻏﺮﯾﺐ« ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎدﺳﯿﮫ در ﻗﻮل ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران‬

‫ﻣﺴﻌﻮدی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﮫ در ﻧﺎﺣﯿﮫای ﺑﮫ ﻧﺎم ﻏﺮﯾﺐ ﺑﺮ ﺣﺎﺷﯿﮫ ﺻﺤﺮا و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺎدﺳﯿﮫ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ«‬
‫]‪ [١‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬

‫ﻣﻘﺪﺳﯽ »ﻗﺎدﺳﯿﮫ« را ﺷﮭﺮی در ﻧﺎﺣﯿﮫ ﮐﻮﻓﮫ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‪ [٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﺣﺴﻦ اﻟﺘﻔﺎﺳﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ ﻣﻨﺰوی‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن اﯾﺮان‪ ،١٣۶١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۴٢‬‬
‫ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻗﺎدﺳﯿﮫ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﺎ ﮐﻮﻓﮫ ﭘﺎﻧﺰده ﻓﺮﺳﻨﮓ و ﺗﺎ ﻏﺮﯾﺐ ﭼﮭﻞ ﻣﯿﻞ ﻓﺎﺻﻠﮫ دارد‪.‬‬
‫]‪ [٣‬ﺣﻤﻮی‪ ،‬ﯾﺎﻗﻮت‪ ،‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﺑﯿﺮوت‪ -‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬دار ﺻﺎدر‪ ،‬ﭼﺎپ دّوم‪١٩٩۵ ،‬م‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۶٩٠‬‬

‫ﻣﺆﻟﻔﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﮫ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ؛ طﺒﺮی ﺳﺎل ‪ ١۴‬ھﺠﺮی‬
‫]‪ [۴‬طﺒﺮی‪ ،‬ﷴ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ طﺒﺮی‪ ،‬ج‪ ،۵‬ص‪.١٧١٣‬‬
‫و ﺑﻼذری ‪ ١۶‬ھﺠﺮی‬
‫]‪ [۵‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬
‫را ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ از ﻧﮕﺎه دﯾﻨﻮری‬

‫دﯾﻨﻮری در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ وﻗﻮع اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آورده اﺳﺖ‪:‬‬

‫»ﭼﻮن ﯾﺰدﮔﺮد ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ ﻣﺮدم را از ھﺮ ﺳﻮ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺎھﯽ ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ و رﺳﺘﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺮ ھﺮﻣﺰ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ داد‪ .‬رﺳﺘﻢ ﺑﮫ ﺳﻮی ﻗﺎدﺳﯿﮫ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﮫ ﺟﺮﯾﺮ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪﷲ و ﻣﺜﻨﯽ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﮫ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻋﻤﺮ ﻧﺎﻣﮫ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و او را آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ ﻋﻤﺮ ﻣﺮدم را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ ٢٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص را ﺑﮫ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ اﯾﺸﺎن ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎھﯿﺎﻧﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﺑﮫ ﻗﺎدﺳﯿﮫ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎھﯿﺎن ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﮫ او ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫]‪ [۶‬دﯾﻨﻮری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ داود‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﻟﻄﻮال‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١١٩‬‬

‫اﺧﺘﻼف در ﺷﻤﺎر اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ﻣﻮرﺧﺎن در ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوھﺎی اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺳﭙﺎه اﯾﺮان‪ ،‬اﻋﺪاد ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوھﺎی اﯾﺮان را ‪ ١٢٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻮﺷﺘﮫاﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [٧‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬

‫طﺒﺮی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن ‪ ١٢٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ ٣٠‬ﻓﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ھﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫]‪ [٨‬طﺒﺮی‪ ،‬ﷴ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ طﺒﺮی‪ ،‬ج‪ ،۵‬ص‪.١٧١١‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوھﺎی ﺳﭙﺎه اﯾﺮان را ‪ ۶٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوھﺎ ھﻤﮕﯽ زرهﭘﻮش ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﻨﮓ اﻓﺰارھﺎی زﯾﺎدی ﺑﮫ ھﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫]‪ [٩‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٠‬‬

‫ﻣﺴﻌﻮدی ﺷﻤﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ‪ ٨٨‬ھﺰار ﻧﻔﺮ و ﺷﻤﺎر ﻣﺸﺮﮐﺎن را ‪ ۶٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻮﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫]‪ [١٠‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻌﺪاد ﺳﭙﺎه اﻋﺮاب را ‪ ٩‬ﺗﺎ ‪ ١٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١١‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬
‫ّ‬
‫ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻼذری ﺗﻨﮭﺎ ﺗﻌﺪاد آن دﺳﺘﮫ از ﻧﯿﺮوھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﮐﮫ در ﻋﺮاق ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﻻ ﻧﯿﺮوھﺎی ﮐﻤﮑﯽ ﮐﮫ از ﻣﺪﯾﻨﮫ و ﺷﺎم ﺑﮫ ﮐﻤﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫ‬
‫ﯾﻘﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎه اﻋﺮاب در ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﯾﻨﻮری ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﻤﺮ ﺑﮫ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی و اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺟﺮاح ﺟﺪاﮔﺎﻧﮫ ﻧﺎﻣﮫ ﻧﻮﺷﺘﮫ و از اھﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﮫ و ﺷﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﮔﺮوھﯽ را ﺑﮫ ﯾﺎری ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ«‬
‫]‪ [١٢‬دﯾﻨﻮری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ داود‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﻟﻄﻮال‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١٢٠‬‬

‫ﻣﺴﻌﻮدی در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﻣﺮدم از ﺷﺎم و ﺟﺎھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﮫ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ«‬
‫]‪ [١٣‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬

‫رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوی ﮐﻤﮑﯽ‬

‫ﺑﺪون ﺷﮏ رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوھﺎی ﮐﻤﮑﯽ از ﺷﺎم و ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﺮاواﻧﯽ در روﺣﯿﮫ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺖ و ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺮوزی اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬رﺳﺘﻢ و ﻧﯿﺮوھﺎی ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﭘﯿﺸﻨﮭﺎد ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﺳﻼم و ﯾﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﯾﮫ را رد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﮭﺎ راه ﺳﻮم ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻨﮓ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١۴‬ﮐﻮﻓﯽ‪ ،‬اﺑﻦ اﻋﺜﻢ‪ ،‬اﻟﻔﺘﻮح‪ ،‬ھﻨﺪ‪١٣٩٣ ،‬ه‪ .‬ق‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١٩٧‬‬

‫اﺳﺎﻣﯽ روزھﺎی ﺟﻨﮓ ﭼﮭﺎر روزه‬

‫ﻧﺒﺮد ﻗﺎدﺳﯿﮫ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ً ﭼﮭﺎر روز طﻮل ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ھﺮ ﯾﮏ از روزھﺎی ﺟﻨﮓ ﺑﮫ ﻧﺎم ﺧﺎﺻﯽ ﻣﺸﮭﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬روز اّول ﺟﻨﮓ »ارﻣﺎث« روز دوم را »اﻏﻮاث« و روز ﺳﻮم را »ﻋﻤﺎس« ﮔﻔﺘﮫاﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١۵‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٧۵‬‬

‫ﺟﻨﮓ در اﯾﻦ ﭼﻨﺪ روز ﺑﮫ ﺷﺪت اداﻣﮫ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺐ ﭼﮭﺎرم ﺑﮫ »ﻟﯿﻠﺔ اﻟﮭﺮﯾﺮ« )در ﺟﻨﮓ ﺻﻔﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺷﺐھﺎی اوج ﺟﻨﮓ ﺑﮫ ﻟﯿﻠﺔ اﻟﮭﺮﯾﺮ ﻣﺸﮭﻮر اﺳﺖ‪(.‬‬
‫]‪ [١۶‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٨١‬‬
‫ﻣﺸﮭﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺐ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ اداﻣﮫ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١٧‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٨١‬‬
‫در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی از ﻧﯿﺮوھﺎی ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺪهای ﻧﯿﺰ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﮫ ﻣﺪاﺋﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١٨‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬اﺑﻦ واﺿﺢ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص ‪.١۴۵‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوھﺎی اﯾﺮان )رﺳﺘﻢ( در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪ‪.‬‬
‫]‪ [١٩‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬اﺑﻦ واﺿﺢ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص ‪.١۴۵‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪن وی ﺑﯿﻢ و ھﺮاس در دل اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺷﮑﺴﺖ آنھﺎ را ﻓﺮاھﻢ آورد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﺴﻌﻮدی »ﺑﻌﻀﯽ ﻏﺮق و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﯽ ھﺰار ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‬
‫آنھﺎ ﮐﮫ ﭘﺎﯾﻤﺮدی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ آنھﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﭘﺎی درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [٢٠‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶٧۵‬‬
‫از ﺳﭙﺎه اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺰ ‪ ٢۵٠٠‬ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪ [٢١‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٢‬‬

‫ﭘﯿﺮوزی و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزی ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮاد )اﻋﺮاق( ﺑﮫ ﺟﺰ ﻣﺪاﺋﻦ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫]‪ [٢٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٣‬‬
‫ﺑﻼذری ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
 ‫»ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺑﮫ ﻣﺪاﺋﻦ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺑﮫ ﯾﺰدﮔﺮد ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ را ﮐﮫ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﮫ ﺷﮭﺎدت رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ«‪.‬‬
‫]‪ [٢٣‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴ ﺗﻮﮐﻞ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،١٣٣٧ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ص‪.٣٧٠‬‬

‫در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯽھﺎ رﻗﻢ ﺧﻮرد و اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺿﻌﻒ ﻗﺪرت ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬رﺳﻮل ﺟﻌﻔﺮﯾﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ »درﻓﺶ ﮐﺎوﯾﺎﻧﯽ« ﮐﮫ ﻧﺸﺎن ﺳﭙﺎه دوﻟﺖ‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮫ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺘﺎد و اﯾﻦ ﻧﺸﺎندھﻨﺪه ﺿﺮﺑﮫ ﻣﮭﻠﮑﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮه اﯾﻦ دوﻟﺖ رو ﺑﮫ زوال ﺧﻮرده ﺑﻮد‪.‬‬
‫]‪ [٢۴‬ﺟﻌﻔﺮﯾﺎن‪ ،‬رﺳﻮل‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم )ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻔﺎ(‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬دﻟﯿﻞ‪ ،١٣٧٩ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.١١٧‬‬

‫ﭘﯿﺮوزی دراﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺟﺒﺎت دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ اﻋﺮاب را ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﻓﺮاھﻢ آورد و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺪاﺋﻦ ﺑﮫ ﺗﺼﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درآﻣﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ‬

‫‪ ↑ .١‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬
‫‪ ↑ .٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﺣﺴﻦ اﻟﺘﻔﺎﺳﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ ﻣﻨﺰوی‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن اﯾﺮان‪ ،١٣۶١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۴٢‬‬
‫‪ ↑ .٣‬ﺣﻤﻮی‪ ،‬ﯾﺎﻗﻮت‪ ،‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﺑﯿﺮوت‪ -‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬دار ﺻﺎدر‪ ،‬ﭼﺎپ دّوم‪١٩٩۵ ،‬م‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۶٩٠‬‬
‫‪ ↑ .۴‬طﺒﺮی‪ ،‬ﷴ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ طﺒﺮی‪ ،‬ج‪ ،۵‬ص‪.١٧١٣‬‬
‫‪ ↑ .۵‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬
‫‪ ↑ .۶‬دﯾﻨﻮری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ داود‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﻟﻄﻮال‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١١٩‬‬
‫‪ ↑ .٧‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬
‫‪ ↑ .٨‬طﺒﺮی‪ ،‬ﷴ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ طﺒﺮی‪ ،‬ج‪ ،۵‬ص‪.١٧١١‬‬
‫‪ ↑ .٩‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٠‬‬
‫‪ ↑ .١٠‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬
‫‪ ↑ .١١‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٣١۴‬‬
‫‪ ↑ .١٢‬دﯾﻨﻮری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ داود‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﻟﻄﻮال‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١٢٠‬‬
‫‪ ↑ .١٣‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶۶٩‬‬
‫‪ ↑ .١۴‬ﮐﻮﻓﯽ‪ ،‬اﺑﻦ اﻋﺜﻢ‪ ،‬اﻟﻔﺘﻮح‪ ،‬ھﻨﺪ‪١٣٩٣ ،‬ه‪ .‬ق‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.١٩٧‬‬
‫‪ ↑ .١۵‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٧۵‬‬
‫‪ ↑ .١۶‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٨١‬‬
‫‪ ↑ .١٧‬اﺑﻦاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.۴٨١‬‬
‫‪ ↑ .١٨‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬اﺑﻦ واﺿﺢ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص ‪.١۴۵‬‬
‫‪ ↑ .١٩‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬اﺑﻦ واﺿﺢ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص ‪.١۴۵‬‬
‫‪ ↑ .٢٠‬ﻣﺴﻌﻮدی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮوج اﻟﺬھﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،١٣٧۴ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ج‪ ،١‬ص‪.۶٧۵‬‬
‫‪ ↑ .٢١‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٢‬‬
‫‪ ↑ .٢٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﮭﺮ ﺑﻦ طﺎھﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺪء و اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺮﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬آﮔﮫ‪ ،١٣٧١ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.٨۵٣‬‬
‫‪ ↑ .٢٣‬ﺑﻼذری‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ﷴ ﺗﻮﮐﻞ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،١٣٣٧ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ص‪.٣٧٠‬‬
‫‪ ↑ .٢۴‬ﺟﻌﻔﺮﯾﺎن‪ ،‬رﺳﻮل‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم )ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻔﺎ(‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬دﻟﯿﻞ‪ ،١٣٧٩ ،‬ﭼﺎپ اّول‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪.١١٧‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‬

‫ﺳﺎﯾﺖ ﭘﮋوھﮫ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﮫ از ﻣﻘﺎﻟﮫ »ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﮫ«‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ‪.١٣٩۵/١٠/٠١‬‬

‫ردهھﺎی اﯾﻦ ﺻﻔﺤﮫ ‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان | ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻔﺎ | ﻓﺘﻮﺣﺎت | ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻤﺮ | ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوھﮫ‬