WÃkfhý yux÷u þwt ?

* WÃkfhýLkku yÚko Ä{o r¢Þk{kt ðÃkhkíkk MkkÄLkku økýkÔÞk Au. su{ hnuðk {kxu ½h yu MktMkkhLkwt MkkÄLk Au.
þhehLke hûkk {kxu fÃkzk yu ËunLkwt MkkÄLk Au. r¢fux h{ðk {kxu çkux-çkku÷ yu h{íkLkwt MkkÄLk Au.
yÚkkoík íku-íku r¢ÞkLkk [ku¬Mk MkkÄLkku nkuÞ Au. íku{ ykí{kLkk ËçkkÞu÷k þwØ ¼kðkuLku «økx fhðk {kxu
Ãký Ä{oLkk W¥k{ MkkÄLkku hnu÷k Au. su{ ykí{kLke þktrík {kxu Mk{íkk {kxu íkuLkwt ¿kkLk {¤ðwt sYhe Au íku{kt

jainuniversity.org
ÃMkwíkf ðøkuhu ¿kkLkLkwt MkkÄLk Au.
* Ãkrðºk çkLkðk {kxu y®nMkf çkLkðwt sYhe Au. íku {kxu [krhºk-hòunhý MkkÄLk Au.
* þw¼, MkwtËh çkLkðk {kxu ÃkhkuÃkfkhe çkLkðwt sYhe Au. íku {kxu ËkLk ÃkiMkk MkkÄLk Au.
* Mktík çkLkðk {kxu þktík Úkðwt sYhe Au íku {kxu Mkk{krÞf-fxkMkýw MkkÄLk Au.
* ykí{kLku f{oÚke {wõík fhðk WÃkkrÄÚke {wõík Úkðwt sYhe Au. yu {kxu rsLkk÷Þ rsLk®çkçk MkkÄLk Au.

yk{ sux÷k søkíkLkk þwØ ¼kðku Au íkuLkk MkkÄLk íkhefu þw¼ ¼kðkuLku çkíkkÔÞk Au. yLku íku þw¼
¼kðkuLku søkkzðk {kxu siLk Ä{koLkk WÃkfhýkuLke ÞkËe fhkE Au. íku MkBÞøkT ËþoLk, ¿kkLk, [krhºk yLku
íkÃkLkk WÃkfhýku SðLku MktMkkhÚke Wøkkhðk {kxu WÃkkMkf Au. íkuÚke {kuûk {køkuo ykðk WÃkfhýkuLke ÞkËe
ykÃkðk{kt ykðu Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é

çkk¤fku yksu ðøkh ÃkiMkkÚke fhkíkk yuðk Ä{oLke ðkík fhðkLke Au suÚke VkÞËku (Profit) Ãkw»f¤ yLku
LkwõþkLk(Loss) shk Ãký Lknª.
ði¿kkrLkfku Ãký nðu yuðw tsýkðu Au fu suLkk rð[khku ®[íkk{wõík Au ¼÷kE ÃkhkuÃkfkhÚke ¼hu÷k Au.
¼økðkLk «íÞu ©ØkÚke ¼hu÷ku Au íkuLke þÂõík MknwÚke ðÄkhu hnu Au. fkhý fu, þheh{kt fk{ fhíke
økútÚkeyku, [uíkkíktºk, Lkkzeíktºk ðøkuhu{kt yuf yuðk hMk Íhu Au su MkL{køkuo SðLk{kt ykøk¤ ðÄkhðkLke þÂõík
¾wçk ÃkuËk fhu Au. yLku MkwtËh {Lkw»ÞLkwt rLk{koý fhðk{kt yøkíÞLkku ¼køk ¼sðu Au. íÞkhu siLk Ä{o fnu Au
fu, su ÔÞÂõík Ãkh{ ©ØkÚke «¼wLke yk¿kkLkwt Ãkk÷Lk fhu Au ¼Âõík fhu Au íkuLkk yþw¼ f{kuo Lkkþ Ãkk{u Au.
Lkhf rðøkuhuLkk f{kuo økúný fÞko nkuÞ íkku Ëqh ÚkkÞ Au. yLku ykí{rðfkMk MkkÄu Au. íku {kxu Ëun, {Lk yLku
ykí{kLku Ãkrðºk fhLkkhe Ëu¾kíke Mkk{kLÞ Ãký W¥k{ ¿kkLkÃkqðofLke r¢ÞkykuLkwt {køkoËþoLk ykÃku Au yLku íku
Mkk{kLÞ fu rðþu»k ÷køkíke r¢Þk Ãký fux÷w çkÄwt V¤ ykÃkðk Mk{Úko Au íku nðu òuEyu.

Upkaran gyana # 1 www.jainuniversity.org

 MktÞ{eLkk WÃkfhý
* ykuÄku = yk Au ykuÄku, íku {kU½ku, ðihkøkeLku {Lk MkkUÄku.
* ËtzkMký = yk Au ËtzkMký, SðkuuLku ÚkkÞ rðMkk{ý (Ëw:¾)
* MktÚkkhku = yk Au MktÚkkhku, ¾hu¾h {kuûk {køkoLkku MkÚkðkhku.
* ykMkLk = yk Au ykMkLk, {kuûk {køkoLkwt («króLkwt) ®MknkMkLk.
* ðu»k = yk Au rðhrík Ä{oLkk ðu»kLke ðkík, Ëuðku Ít¾u íkku Ãký Lk {¤u yuf hkík.
* [hý
* Ãkkºkk
=
=
jainuniversity.org
yk Au Ãkrðºk [hý, fhðwt òuEyu ykí{ Mk{Ãkoý.
yk Au økkiík{Mðk{eLkk Ãkkºkk, suÚke Mkw¾u Ãk¤kÞ MktÞ{Þkºkk.
* {wnÃk¥ke = yk Au {wnÃkr¥k, {kuûk {køkoLke çk¥ke.
* [hð¤e = yk Au [hð¤e, SðËÞkLkwt Ãkk÷Lk fhkðu Mkð¤e.
* íkhÃkýe = yk Au íkhÃkýe, íku{kt ÷ðkÞ VkMkwf-rLkËku»o k yknkh Ãkkýe !
*Lkðfkhðk¤e= yk Au Lkðfkhðk¤e, sÃkíkkt SðLk Ëu ysðk¤e.
* ÃkkuÚke þk† = yk Au ÃkkuÚke-þk†, ðkt[íkk ðtËíkk SðLk ÚkkÞ Ãkkºk. ÷uðk suðwt MktÞ{. íÞsðk suðku
MktMkkh. «kó fhðk suðku {kuûk.

ËuhkMkhS (ËþoLkÃkË)Lkk WÃkfhýku

1) „±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é
f¤þ:- yk f¤þÚke Ãkh{kí{kLku s÷ ðøkuhuLkku «ûkk÷ fhðkLkku nkuÞ Au yk f¤þ [ktËe-íkktçkw-
{kxe ðøkuhuLkku çkLku Au. f¤þLkk LkkLkk-{kuxk yLkuf ykfhku Au. íku{kt 1 Úke 9 sux÷kt Lkk¤[kt nkuÞ
Au, rsLk{trËh ðøkuhu þw¼fkÞkuo íku ðÃkhkÞ Au. rsLk{trËh ðøkuhuLkk Ãkqò-rðrÄ ðøkuhu{kt {wÏÞíðu
ðÃkhkÞ Au. fwt¼ yLku f¤þ{kt Lkk¤[ktLkku íkVkðík nkuÞ Au.
2) ykuhMkeÞku:- «¼w Ãkqò {kxu su çkhkMk fu [tËLk ½MkðkLkwt nkuÞ Au íku ¾hçk[zku økku¤-{kuxku ½kx
½zu÷ku ÃkÚÚkh.
3) [tËLk:- Mkw¾zLkk ÷kfzkLkku xqfzku, suLku ykuhMkeÞk WÃkh ÄMke «¼wÃkqò {kxu [tËLk Ãkqò fhðkLke
nkuÞ Au. íku yríkþÞ þeík÷ nkuÞ Au.
4) {kuhÃkªAe:- ¼økðkLkLke {qŠík WÃkh su Vq÷-ðkMkûkuÃk ðøkuhu ykøk÷k rËðMkLkku ÃkqòÞku nkuÞ íkuLku
sÞýkÃkqðof WíkkhðkLkwt MkkÄLk ÞkuøÞ fËLkk {kuhLkkt ÃkªAkLku ÔÞðÂMÚkík heíku çkktÄu÷kt nkuÞ Au.
{wrLkLku «ûkk÷ ðøkuhu Ãkqò fhíkkt Ãknu÷kt {kuhÃkªAe VuhððkLke nkuÞ Au.

Upkaran gyana # 2 www.jainuniversity.org

5) ytøk÷qtAýk:- Ãkh{kí{kLku «ûkk÷ Ãkqò ÚkÞkt ÃkAe {qŠíkLku MkkV fhðk {kxuLkk ºký fkuxLk-{÷{÷Lkk
fÃkzkLkk {kuxk xqfzk, hk¾ðkLkk nkuÞ Au yLku ðkhkVhíke 1-2-3 yu{ «¼wSLku ytøk÷qtAýk
fhðkLkk nkuÞ Au.
6) Úkk¤e-ðkxfe:- [tËLk-çkhkMk, Ãkw»Ãkku ðøkuhu hk¾ðkLkwt MkkÄLk Au «¼w Ãkqò {kxu su fuMkh [tËLk çkhkMk
ðøkuhu ½MkeLku íku{kt ÷E sðkLkwt nkuÞ Au.
7) ÄqÃkËkLke:- su{kt «¼wS ÃkkMku ÄqÃkÃkqò fÞko ÃkAe, ÄqÃk-yøkhçk¥ke ðøkuhu hk¾ðkLkwt MkkÄLk.
8) ËeÃkf:- «¼wS ÃkkMku ËeÃkf Ãkqò fhðk {kxuLkwt MkkÄLk ykLkk yLkufrðÄ «fkhu nkuÞ Au. VkLkMk-
jainuniversity.org
çkeòuYt ðøkuhu Ãký ðÃkhkÞ Au.
9) ykhíke:- yuf, Ãkkt[, Mkkík yÚkðk ðÄkhu ËeÃkfku hk¾ðkLkk ¾kLkk su{kt nkuÞ íku MkkÄLk ÷øk¼øk íku
Ãkkt[ ¿kkLkLkk «ríkfYÃku Ãkkt[ ¾kLkkðk¤e nkuÞ Au. «¼wLke {qŠík Mk{ûk íku Ëhhkus rºkfk¤ ykhíke
QíkkhðkLke nkuÞ Au.
10) {tøk¤Ëeðku:- Ãkh{kí{k ÃkkMku ykhíke Wíkkhíke ð¾íku, yuf s rËðkLkk ¾kLkkðk¤wt yk MkkÄLk nkuÞ
Au. {qŠíkLke Mkk{u íkku ykhíke ÃkAe íkhík WíkkhðkLkku nkuÞ Au.
11) ËÃkoý:- «¼wLkwt rLkŠðfkh {w¾ òuðk {kxuLkku yheMkku Au. «¼w Ãkqò ÃkAe yk r¢Þk fhkÞ Au.
12) [k{h:- [{he økkÞLkk ÃkwåALkk ðk¤{ktÚke çkLkkðu÷wt rðrþü MkkÄLk Au. «çkwS Mkk{u ¼ÂõíkÍe
(ðªÍýkLke su{) [k{h Zku¤ðkLkku nkuÞ Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é

13) ½tx:- ËuhkMkh{kt hnu÷ku ½tz Mkw½ku»kk ½txkLkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au. «¼w ËþoLkÚke WíÃkÒk ÚkÞu÷k
ykLktË-n»koLku ÔÞõík fhðk ðøkkzkíkwt MkkÄLk íku Ãke¥k¤Lkku nkuÞ Au yLku íku{kt Ãký Lkh ½tx yLku {kËk
½tx nkuÞ Au. íku{kt rsLkk÷ÞLke ytËh ‘Lkh ½tx’ hk¾ðk{kt ykðu Au.su økt¼eh yðksÚke yku¤¾kÞ
Au. ½ýkt MÚkkLku øk]n{trËh fu LkkLkk rsLkk÷Þ{kt LkkLke ½txze Ãký {qfðk{kt ykðu Au.
14) ËwtËwr¼:- ykhíke ykrË «Mktøkku{kt çku ÷kfzeÚke ðøkkzkíkwt MkkÄLk Au. su Lkøkkhk íkhefu Ãký yku¤¾kÞ Au.
15) {tShk:- «¼w¼Âõík{kt ðuøk ÷kððk íkÚkk yríkþÞ ykLktË «økx fhðk çku nkÚkuÚke ðøkkzkíkwt MkkÄLk
yk fktMkkLkk çkLku÷kt nkuÞ Au. íkuLku Auzu ËkuheÚke çkktÄu÷k fÃkzkLkkt nkÚkk nkuÞ Au yLku Ãkqò ÃkqsLk
¼Âõík ðøkuhu «Mktøkku{kt ¾kMk ðøkkzkÞ Au.
16) fktMkeòuzk:- {tShkLke {kuxe ykð]r¥k Au yLku íku fktMkkLkk çkLku÷kt çku økku¤, nkÚkÚke Ãkfze þfkÞ íkuðkt
nkuÞ Au. yMk÷ þk†eÞ MktøkeíkLkk Mkqh Ãkqhðk / ÃkqhkððkLkwt yƼwík fk{ fhu Au.
17) ËuhkMkhLke zççke:- rsLkk÷Þu ÷E sðkLke Ãkqò Mkk{økúe hk¾ðkLkwt yuf MkkÄLk. íku{kt [ku¾k-çkËk{-
fuMkh-çkhkMk-ÄqÃk-ËeÃk-V¤-Lkiðuã-hkufz Lkkýwt ðøkuhu {qfkÞ Au. ½ýk ÷kufku zççkeLku çkË÷u
{¾{÷ ðøkuhu{ktÚke çkLkkðu÷k çkxðk Ãký ÷E òÞ Au.
Upkaran gyana # 3 www.jainuniversity.org
18) Äò:- ËuhkMkh WÃkh, rsLkk÷ÞLkk [ku¬Mk{kÃk «{kýu çkLkkðu÷e MkwtËh fkÃkzLke nkuÞ Au. íku{kt çku
çkksw ÷k÷ yLku ðå[u MkVuË f÷h nkuÞ Au òu {q¤LkkÞf ¼økðkLkLke {qŠík yrhntíkÃkýkLke nkuÞ íkku
Ãkhtíkw òu Ãkrhfh rðLkkLke rMkØÃkýkLke {qŠík, {q¤LkkÞf íkhefu nkuÞ íkku ðå[u ÷k÷ f÷h yLku yksw
çkksw çku MkVuË f÷h nkuÞ Au.
19) æðsËtz:- rsLkk÷ÞLkk rþ¾h WÃkh æðòLku çkktÄðk {kxuLkku [ku¬Mk «{kýðk¤ku rÃk¥k¤Lkku W¼ku Ëtz-yLku
íkuLkk WÃkhLkk Auzu [kuhMk Ãkkx÷e nkuÞ Au. su{kt yuf Mkr¤ÞkLke MkkÚku Äò çkktÄðkLke nkuÞ Au.
20) f¤þ:- æðsËtzLke çkksw{kt [ku¬Mk {kÃkðk¤ku fwt¼ ykfkhLkku nkuÞ íku f¤þ fnuðkÞ Au. íku {tøk÷
jainuniversity.org
«íkef íkhefu {qfkÞ Au. ÃkÚÚkhLkku fu ykhMkLkku çkLkkðu÷ku nkuÞ Au.
21) Aºk:- «¼wSLkk {Míkf WÃkh ºký yÚkðk yuf økku¤ ykfkhLkwt Aºke suðk ykfkhLkwt ÃkÚÚkhLku ½zeLku
{wfkÞ Au ºký nkuÞ íkku «Úk{ {kuxwt ÃkAe LkkLkwt yLku MkkiÚke WÃkhLkwt yuLkkÚke LkkLkwt nkuÞ Au. íku MkkuLkk-
[ktËeLkk çkLkkðu÷k Ãký {qfkÞ Au. ºký søkíkLkwt Mðkr{íð çkLkkðíkwt «íkef Au yLku «¼wSLkk yü
«kríknkÞo ÃkifeLkwt yuf Au.
22) rºkøkzwt:- ¢{þ: ºký {kuxk çkkòuX WÃkhk WÃkhe økkuXððk{kt ykðu Au. íku{kt {wÏÞ MÚkkLku «¼wSLke
{qŠík ÃkÄhkðe MLkkºk, Ãkqò, ÃkqsLkku ðøkuhu ÄkŠ{f r¢Þk fhðkLke nkuÞ Au. MkkûkkíkT «¼wS su
Mk{ðMkhý{kt çkuMke ËuþLkk ykÃkíkkt nkuÞ Au. íkuLke «ríkf]rík YÃku {qfkÞ Au. íku {wÏÞíðu ÷kfzkLkwt,
s{oLk rMkÕðh fu [ktËeLkwt çkLkkðu÷wt nkuÞ Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é

23) þktríkf¤þ:- MLkkºk-ÃkqsLk ðøkuhu Ä{o r¢ÞkLke Ãkqýoíkk çkkË fhkíke {ktøkr÷f r¢Þk{kt ðÃkhkíkwt rðrþü
MkkÄLk Au. yk{kt íkktçkkLke fu s{oLk rMkÕðhLke fwtze nkuÞ Au yLku f¤þkuÚke {tøk÷Míkkuºk ÃkkX îkhk
fwt¼Lku MLkkºk s÷Lkk ÃkkýeÚke ¼hðkLkku nkuÞ Au. yk yrík {ktøkr÷f «r¢Þk økýkÞ Au.

Upkaran gyana # 4 www.jainuniversity.org

 ¿kk™™k W…fhýku
1) …wMŒf :- ©wŒ¿kk™™kt ‚kę ¼qŒ „ýkÞ Au. {krnrŒ fu ¿kk™ {u¤ððk {kxu™e yuf …qßÞ y™u
ykËhýeÞ ðMŒw „ýkÞ Au. …wMŒfku ™k™k - {kuxk y™uf rðÄ «fkh™kt nukÞ Au.
h) ‚k…zku :- …wMŒf™u {wfðk {kxu™wt yuf «fkh™wt ‚kę su ÷kfzkt{kÚke ƒ™u Au. ÷kfzkt ™k ƒu
…krxÞk ðå[u …kzu÷k fkýtk (nku÷) {tk òuzu÷k nkuÞ Au, …ý ‚tkÄuk fhu÷ku nukŒku ™Úke. ¾e÷e {eò„hk
suðwt yuf …ý ‚kę ðk…Þok rð™k ¾qƒeÚke ƒ™kðu÷wt nukÞ Au. …wMŒf - „útÚk - ð„uhu ©wŒ¿kk™™ku

3)
jainuniversity.org
rððuf ykËh ò¤ððk yk ‚k…zk™ku W…Þku„ ÚkkÞ Au.
f÷{ :- (…u™) fk„¤ W…h ÷¾ðk™wt ‚kę Au. - …u™ - ƒku÷ …u™ - …uÂL‚÷ - þkne …u™ ð„uhu
nk÷™e þkuÄ „ýkÞ Au. sq™k s{k™k{tk ¾zeÞk{kt r¾¥kk™u ƒku¤e™u «k[e™ „útÚkku ÷¾ðk{kt ykÔÞk
nŒkt Œu nk÷ ™rnðŒT òuðk {¤u Au. y®n ÷¾ðk™k ‚ðo ‚kę™u f÷{ ytŒ„oŒ „ýðk™k nkuÞ Au.
4) …kuÚke :- «k[e™ „útÚkku™u ƒktÄe™u ‚k[ðe hk¾ðk™wt yuf [ku¬‚ ykfkh - «fkhðk¤wt f…zwt - su™u
Auzu ÷ktƒe Ëkuhe nkuÞ Au su íku ©wŒ …wMŒf™u ðetxt e™u ƒktÄðk {kxu nkuÞ Au.
…) …kxe :- ÷kfzk™wt yuf ÷tƒ[kuh‚ …krxÞwt nkuÞ Au. su™u «k[e™ (nMŒf]Œ) xfkW fk„¤ku {kt ÷u¾™
fhðk™ku ykÄkh ƒ™u Au. ©wŒ¿kk™™wt W…fhý „ýkÞ Au.
7) ðne :- su™u ‚tÄ ‚{ks™k yirŒnr‚f «‚t„ku ŒÚkk rðrþ»z «‚t„ku™e ™kutÄ ÷ktƒk W¼k fk„¤ku{kt
fhðk{kt ykðŒe nŒe. ‚t½™k ðrnðx - rn‚kƒ ð„uhu …ý ÚkŒkt Œu™u ËkuheÚke ƒktÄe hk¾ðk{kt

8)
ykðŒkt nŒkt. „±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é
ykur¤Þwt :- ËMk-ÃktËh Vwx ÷ktçkw yLku 9 Úke 10 #[ Ãknku¤w «k[eLk rðrLk{ÞÃkºk ðøkuhu ÷¾ðk {kxuLkwt
¿kkLkLkwt yuf MkkÄLk rðþu»k Au.
9) Xðýe :- Mkw¾zLke Ãkkík¤e 4 W¼e økku¤ Ëktze (÷kfze) Ãkku÷eþ fhu÷e nkuÞ Au. íku{Lku rðrþ»x heíku
çkktÄeLku WÃkhLkk ¼køku MÚkkÃkLkk[kÞoS ÃkÄhkððk{kxu yuf økkËe suðwt nkuÞ Au. íkuLke WÃkh Ãkkt[
þt¾{ktÚke çkLkkðu÷k Ãkkt[ yk[kÞo nkuÞ Au. økku¤ ykðíkoðk¤k MÚkkÃkLkkS {wfðk {kxuLkwt MkkÄLk rðþu»k
Au. suLke MkL{w¾ s MkkÄw MktMÚkk Ä{o r¢Þk fhíke nkuÞ Au.
10) fð÷e :- ðktMkLke [eÃkLkwt çkLkkðu÷w nMík«íkku {qfðk {kxuLkwt MkkÄLk rðþu»k suÚke y{qÕÞ øktúÚkkuLkku
ykËh - Mkwhûkk ðøkuhu ÚkE þfu.
11) Lkðfkhðk¤e :- Lkðfkh{tºk økýðk{kxuLke {k¤k. íku 108, 54, fu 27 Ãkkhk ({ýfk) Lke nkuÞ Au.
íku WÃkh økku¤ {uÁ nkuÞ Au. WLkLkku økqtÚku÷ku nkuÞ Au. {tºk òÃk fu E»x ËuðLkwt M{hý fhðk {kxu yk
{k¤kLkku WÃkÞkuøk ÚkkÞ Au. Mknw Úke W¥k{ MkwíkhLkk ÃkkhkLke økýkÞ Au. íku rMkðkÞ yLkuf òíkLkk híLkku
rft{íke ÃkÚÚkhku ðøkuhuLke {k¤k çkLku Au.
Upkaran gyana # 5 www.jainuniversity.org
1h) ÃkwXeÞwt :- ÔÞkÏÞkLk Mk{Þu økútÚkLkk ÃkkLkkLku nkÚk{kt hk¾ðk {kxu ÃkwXkLkwt çkLkkðu÷wt yuf MkkÄLk. íku
MkkËw - sheðk¤w rðrðÄ ykf]ríkðk¤w Ëkuhu÷w nkuÞ Au. íkuLku Ãkkx÷eLkk Lkk{u ykku¤¾kÞ Au.
13) [tËhðku :- ÔÞkÏÞkLkLke Ãkkx WÃkh, {MífLkk ¼køku çkktÄu÷ku feLk¾kçk fu {¾{÷ Lkku [kuhMk, {kuxku,
økwtÚku÷ku fÃkzku. su ÔÞkÏÞkLk Mk{Þu ¾kMk çkktÄðkLkku nkuÞ Au.
14) çkxðku :- økwÁ¼økðtíkLkk ykrþ»k {u¤ðkðk {kxu su W¥k{ ÿÔÞ, [tËLk, - Mkw¾z{ktÚke çkLkkðu÷
ðkMkûkuÃkLku ¼hðk {kxuLkwt MkkÄLk. su {¾{÷ fu fkuxLkLkk sheðk¤k fkÃkz{ktÚke çkLkkððk{kt ykðu
Au. yÚkðk Lkðfkhðk¤e ðøkuhu Ãký hk¾ðkLkwt MkkÄLk økýkÞ Au.
jainuniversity.org
[krhºkLkk WÃkfhýku
1) yku½ku :- MkkÄw SðLkLkwt {wÏÞ «íkefAu. Mkqû{ - Íeýk SðkuLke sÞýk Ãkk¤ðk{kt fk{ fhu Au.
yku½kLkwt çkesw Lkk{ hòunhý Au. MkkÄw-{wrLkðhku nhMk{Þu {kÚku s hk¾ðkLkku nkuÞ Au. yLku
Lke[u çkuMkíkkt, f{kz, çkkhe, ðøkuhu W½kz - çktÄ fhíkkt sÞýkÃkqðof Ãkqsðk «{ksoðk yk
yku½kLkku WÃkÞkuøk ÚkkÞ Au. Ëeûkk økúný ð¾íku økwÁ¼økðtík rðrÄÃkqðof ykÃku Au. yk yku½k{kt
yuf [tËLkLke ÷kfze, ÷k÷ f÷hLkwt, nkÚku økwtÚku÷wt, {tøk÷{Þ ykfwríkykuðk¤w,ÃkkXwt (çkLkkíkLkwt òzwt
fÃkzwt) íkuLke WÃkh yuf MkVuË {÷{÷Lkwt fÃkzwt yLku yuf WLkLkwt økh{ fkÃkz (yku½kheÞwt) yLku
çku MkwíkhkW Ëkuhk (rLk»kuÄeÞwt) yk çkÄk Úke ÔÞðÂMÚkík Ãkýu íku çkktÄu÷ nkuÞ Au.
2)
„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é
[hð¤ku :- yuf [ku¬Mk ykÃkðk¤e yLku ykfkhðk¤e fk¤k f÷hLke fu fÚÚkE htøkLke
÷kfzeLkk Aufu WLkLke MkVuË Ëþe (Ãkkík¤e Ëkuhe) yku çkktÄu÷ nkuÞ Au. ykuÄkLke suðkus ykfkh
nkuÞ Au. Ãký yk {kºk ¼kEyku - çknuLkku {kxu nkuÞ Au. Mkwû{ SðhûkkLkk MkkÄLk íkhefu
WÃkÞkuøk fhðkLkku nkuÞ Au. Mkk{krÞf -5rík¢{ý- Ãkki»kÄ ðøkuhu{kt yð~Þ hk¾ðkLkku nkuÞ Au.
¼kEykuLku økku¤ Ëktze yLku çknuLkkuLku [kuhMk ËktzeLkku hk¾ðkLkku nkuÞ Au.
3) {wnÃkr¥k :- ftE Ãký çkku÷íke ðyíku {w¾ ÃkkMku hk¾kðLkwt ykX Ãkzðk¤w fÃkzwt íkuLkkÚke ðkÞwfkÞLkk
SðkuLke sÞýk Ãkk¤ðkLkku nuíkw Au. WÃkk©ÞLke Ä{or¢Þk{kt yð~Þ {wËÃkr¥k hk¾ðkLke nkuÞ Au.
4) ËuzkMkLk :- Ãkkt[ - A ðUík ÷ktçke Lkuíkhfu MkeMk{Lke ÷kfzeLku Auzu yku½k suðes WLkLke Ëkuhe çkktÄu÷e
nkuÞ Au. MkkÄw - Mkkæðe fu Ãkki»kÄðúík ÷uLkkhLku fkòu ( f[hku) fkZðk, hkºku s{eLk WÃkh VuhðeLku
sðk-ykððk {kxu, yk ËuzkMkLkLkku yð~Þ WÃkÞkuøk fhðkLkku nkuÞ Au. SðhûkkLkku nuíkwt Au.

Upkaran gyana # 6 www.jainuniversity.org

5) Ëktzku :- økku¤ yLku WÃkhLkk ¼køku {uÁ ðøkuhu [ku¬Mk ykfkhLkku Ãkkt[ fqx ykMkÃkkMkLkku
÷kfzeLkku Ëtz nkuÞ Au. íku MkeMk{ ðøkuhuLkku çkLku÷ku nkuÞ Au. ËeûkkLkk «Úk{ rËðMkÚke MkkÄwðuþLke
MkkÚku s ykÃkðk{kt ykðu Au. íku çknkh ykðkð - sðk rðnkh - økki[he ðøkuhu{kt MkkÄwLku MkkÚku
hk¾kðLkku nkuÞ Au. yk Ëktzku rðLkk MkkÄwLku 100 zøk÷kÚke Ëqh sE þfkíkwt LkÚke. yrLkðkÞo «Mktøku
MÚkkÃkeLku y{wf r¢Þk fhe þfkÞ Au.
6) fk{¤e :- MkkÄw - MkkæðeS ¼økðtíkkuLkk ¾¼u yÚkðk yk¾k ytøku Zktfe þfkÞ íkuðwt WLkLkwt (økh{)
ð† suLkkÚke Ëuþhûkk fhkÞ Au. yk fk{¤e rðLkk Ãký 100 zøk÷kÚke Ëqh sðkíkwt LkÚke. ykLkk
jainuniversity.org
rðrðÄ «fkhku hnu÷k Au.
7) MktÚkkheÞwt :- hkrºkLkk Mkwíkk (MktÚkkhk) {kxu s{eLk WÃkh ÃkkÚkhðkLkwt WLkLkwt økh{ ð†. su Ãk Úke 6
Vwx ÷ktçkw nkuÞ Au. øk]nMÚk økkË÷k hòE WÃkh Mkwðu íku{ MkkÄw yk MktÚkkhk WÃkh þÞLk fhu Au.
8) fkÃkzku :- MkkÄw ¼økðtíkLku rMkðu÷k fu ykuxÞk ðøkhLkku Mkðk çku Úke yZe {exhLkku fkuxLk(MkwíkhkW)Lkku
fÃkzku. swu çkwþxo Lku MÚkkLku yk¾ku Mk¤tøk fÃkzku [ku¤Ãkèku ÃknuÞko WÃkh Ãknuhíkk nkuÞ Au.
9) ¼ku¤Ãkèku :- ¾kËe fu MkwíkhkWLkku h {exhLkku fÃkzku rMk÷kE ðøkhLkku f{h Vhíkku ðexðk {køxuLkku
nkuÞ Au. su [œe fu ÃkuLxLke søÞkyu ÃknuhkÞ Au.
10) ykMkLk :- MkkÄwyku fÞkhuÞ s{eLkLkku MÃkþo ÚkkÞ íku{ çkuMkíkk LkÚkª Ãkhtíkw WLkLkk økh{ [kh Vwx
Mk{[kuhMk ð† WÃkh çkuMkíkkt nkuÞ Au. íkuLku ykMkLk fnuðkÞ Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é

11) Ãkkºkk :- {wrLkðhku su{kt yknkh ðkÃkhu íku ÷kfzkLkk çkLkkðu÷k nkuÞ Au. y{wf òíkLkk ÷kfzk{ktÚke
çkLkkðu÷k økku¤ nkuÞ Au. yLku ¢{þ: {kuxk-{kuxk yu{ Ãkkt[ - Mkkík - Lkð ÃkkºkkLkku Mkux nkuÞ Au. yk
Ëhuf Ãkkºkk WÃkh ¾qçkeÚke [ku¬Mk nkÚkuÚke s f÷h fhu÷k nkuÞ Au. yLku íku Ãký ÃketAe-çkúþ fu
{þeLkLkk WÃkÞkuøk rðLkk htøku÷k nkuÞ Au. yk{kt MkkÄwyku çknkhÚke (½hu)Úke Vhe VheLku yknkh
÷kðíkk nkuÞ Au.
12) íkhÃkýe :- MkkÄwLkk yknkh Ãkkýe {kxu ÃkkýeLke su{ ÷k{zk{ktÚke økku¤ W¼wt ykfkhLkwt yuf WÃkfhý
nkuÞ Au. yk{k ÃkuÞ-«ðkne ÷kðíkkt nkuÞ Au. yk{kt LkkLkk - {kuxk yLkuf fË nkuÞ Au. {kuxk nkuÞ íkuLku
“÷kux” fnuðkÞ Au.íku{kt Wfk¤u÷wt Ãkkýe ÷kðe ðkÃkhkðk (Ãkeðk) {kxu WÃkÞkuøk fhíkkt nkuÞ Au.
LkkUÄ :- Ãkkºkk - íkhÃkýeLkku WÃkÞkuøk fhe ÷eÄk ÃkAe rçk÷fw÷ MðåA yLku þwØ Ëhhkus fhkðkLkk nkuÞ Au.
yLku íku fkuE Ãký «fkhLkk Mkkçkw-hk¾ fu Ãkkðzh rðLkk þwØ fhkíkkt nkuÞ Au.

Upkaran gyana # 7 www.jainuniversity.org

1h) Ãkwtsýe :- LkkLkk fËLke [hð÷k suðk ykfkhLke nkuÞ Au. íku Ãkkºkk Ãkhkík, ½zk ðøkuhuLkk Ãkrz÷nuýLkk
WÃkÞkuøk{kt ykðu Au. SðhûkkLkku nuíkwt Au. íkÚkk f[hku (fkòu) fkZÞk ÃkAe MkwÃkze{kt ÷uðk {kxu su
MkkÄLk ðÃkhkÞ Au. íku òwËw Au. íkuLku Ãký Ãkwtsýe fnuðk{kt ykðu Au. Ãkhtíkw íku þýLkk ÿÔÞ{ktÚke
{w÷kÞ{, Ãkku[e, nkuÞ Au. sÞýk Ãkk¤ðk {kxu Ëhuf ¼h{kt hnuíke nkuÞ Au.
13) MkqÃkze :- yufË{LkkLke MkkEÍLkwt MkwÃkzwt, WÃkk©ÞLkk fkò (f[hk)Lku rðrÄÃkqðof ¼uøkku fÞko ÃkAe
sÞýk Ãkqðof íku fkòLku ¼uøkk fhe, MkqÃkze{kt ÷ELku ÞkuøÞ MÚk¤u ÃkhXððk (Lkkt¾ðk) {kxuLkwt MkkÄLk.
íku ÷kfzkLkwt çkLku÷w nkuÞ Au.
jainuniversity.org
14) ½ze :- Mkk{krÞf 47 {eLkexLkku fk¤ ËþkoðLkkÁt, swLkk ÞwøkLke ½rzÞk¤ økýkÞ Au. su{kt fk[Lkk
çku økku¤kLku [ku¬Mk heíku økkuXÔÞkt nkuÞ Au. yuf økku¤k{ktÚke çkeòøkku¤k{kt yuf rðrþ»x huíke Äe{u
Äe{u ÃkMkkh ÚkkÞ Au. fu su yuf Ãký òíkLke {þeLkhe rðLkk ykÃkkuykÃk 48{eLkexu ¾k÷e ÚkkÞ Au.
su yuf Mkk{krÞf fhðkLkku fk¤ çkíkkðu Au.
1Ãk) rðnkh:- MkkÄwyku StËøke¼h ÃkËÞkºkk fhu Au. íku yuf økk{Úke çkesu økk{ Ãkøk ðzu òÞ Au. íkuLku
rðnkh fnu Au. su [krhºkLkk s yuf ¼køk YÃk fnuðkÞ Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é

Upkaran gyana # 8 www.jainuniversity.org