AVT £adowarka akumulatorów ¿elowych

Zasilacz buforowy
2309
Prosty i tani uk³ad przeznaczony dla
akumulatorów o mniejszych pojemnoœciach,
zw³aszcza do nowoczesnych, szczelnych
akumulatorów stosowanych w urz¹dzeniach
alarmowych, UPS-ach, itp. Urz¹dzenie
przeznaczone jest do pracy przy pr¹dzie
³adowania 0,1 A do 1A (dla akumulatorów o
pojemnoœci do 1,2....20Ah) i dla akumulatorów o
napiêciu nominalnym 12V. Skuteczny w roli
zasilacza buforowego, stale pod³¹czonego do
akumulatora gdzie ci¹gle pod³adowuje go
niewielkim pr¹dem konserwuj¹cym. W razie
poboru wiêkszego pr¹du s³u¿y, jako dodatkowe
Ÿród³o pr¹du o wydajnoœci do 1...1,5A, natomiast
w przypadku wy³adowania akumulatora (np. po
zaniku napiêcia sieci 230V), ³aduje go pr¹dem
nominalnym.

W³aœciwoœci
• wspó³praca za akumulatorami o pojemnoœci od 1,2Ah do 20Ah
• regulowany pr¹d ³adowania w zakresie od 0,1A do 1A
• wbudowany uk³ad automatyki zapobiegaj¹cej prze³adowaniu
• napiêcie zasilania: 12V AC (transformator 12V min.2A)

Opis uk³adu
Schemat ideowy uk³adu pokazany jest na rys.1. Mostek diod D1-D4 oraz kondensatory C1, C2 zapewniaj¹
napiêcie sta³e, dobrze filtrowane, niezbêdne do pracy stabilizatora. Sam uk³ad ³adowania sk³ada siê z dwóch
g³ównych bloków - uk³adu kontroli napiêcia ze stabilizatorem U1 oraz obwodu kontroli pr¹du maksymalnego
z tranzystorem T3. Jest to, wiêc precyzyjny stabilizator napiêcia z uk³adem ograniczania pr¹du.
Generalnie uk³ad pracuje nastêpuj¹co. Gdy akumulator jest roz³adowany i jego napiêcie jest mniejsze ni¿
napiêcie stabilizacji ustalone potencjometrem PR1, wtedy stabilizator U1 jest otwarty. Aby akumulator by³
³adowany mniejszym pr¹dem, odpowiednim dla swej pojemnoœci, dodano obwód z tranzystorem T3. Wartoœæ
pr¹du ³adowania wyznaczona jest sumaryczn¹ rezystancj¹ równoleg³ego po³¹czenia rezystorów R8...R12.
Równoleg³ego po³¹czenia rezystorów dokonujemy przy pomocy zworek Z1...Z5. Gdy spadek napiêcia na
tych rezystorach przekroczy 0,6...0,7V, tranzystor T3 zacznie siê otwieraæ i obni¿y napiêcie na
wyprowadzeniu ADJ(ust.) stabilizatora U1, powoduj¹c zmniejszenie napiêcie wyjœciowego, a tym samym i
pr¹du ³adowania. W zestawie opornoœci rezystorów R8...R12 s¹ tak dobrane, aby z ich pomoc¹ mo¿na by³o
ustaliæ pr¹d ³adowania w zakresie oko³o 60mA do oko³o 1,4A. Rezystor R13 jest potrzebny, by zmniejszyæ
wzmocnienie tranzystora T3 - bez niego uk³ad móg³by siê wzbudziæ. Reasumuj¹c - gdy akumulator jest
roz³adowany, uk³ad ³aduje go sta³ym pr¹dem wyznaczonym przez wartoœci rezystorów R8...R12.

AVT 2309 £adowarka akumulatorów ¿elowych. Zasilacz buforowy 1

Napiêcie na akumulatorze w trakcie ³adowania bêdzie wzrastaæ tylko do napiêcia stabilizacji wyznaczonego
przez PR1. Gdy napiêcie na akumulatorze zbli¿y siê do tej wartoœci, pr¹d ³adowania siê zmniejszy. Wtedy
obwód z rezystorami R8...R12 i tranzystorem T3 nie bêdzie ogranicza³ pr¹du, bo spadek napiêcia na R8...R12
bêdzie mniejszy od napiêcia otwierania tranzystora. Teraz pr¹d ³adowania bêdzie wyznaczony przez
w³aœciwoœci akumulatora i napiêcie ustalone z pomoc¹ Pr1.
W praktyce dla 12-woltowego akumulatora to napiêcie „nominalne“ stabilizatora bêdzie wynosiæ mniej
wiêcej 13,6...14,4V. W zastosowaniach domowych, na przyk³ad do bezprzerwowego zasilania centralki
alarmowej, napiêcie pracy buforowej bêdzie nieco ni¿sze, zbli¿one do 13,65V. Na uwagê zas³uguje jeszcze
obwód z tranzystorami T1, T2 i D5. Z zasady dzia³ania stabilizatora LM317, w czasie normalnej pracy
napiêcie miêdzy jego wyjœciem a koñcówk¹ ADJ wynosi 1,23V. Zgodnie z katalogowymi wskazówkami
dotycz¹cymi uk³adu LM317, minimalny pr¹d obci¹¿enia nie powinien byæ mniejszy ni¿ 3,5mA. Rezystor R1
o wartoœci 220W ustala pr¹d na ponad 5mA. Tranzystor T2 pe³ni dodatkowo bardzo ciekaw¹ funkcjê.
Napiêcie akumulatorów kwasowych maleje z temperatur¹, nale¿y wraz z jej zmianami zmieniaæ napiêcie
„nominalne“ ³adowarki. I w³aœnie tê rolê pe³ni te¿ tranzystor T1 wraz z dzielnikiem R3, PR1, R4 oraz
rezystorami R2 i R1. Tranzystor T2 pe³ni rolê zabezpieczenia przed roz³adowaniem akumulatora w
przypadku zaniku napiêcia sieci 230V. Brak napiêcia na wejœciu powoduje tak¿e wygaszenie diody D5. Uk³ad
nie ma ¿adnego wskaŸnika na³adowania, ale te¿ wskaŸnik taki nie jest potrzebny, bo akumulator nie zostanie
prze³adowany nawet przy ci¹g³ym pozostawaniu „pod opiek¹“ tej ³adowarki.

Z1

Z2

Z3

Z4

Z5

Rys. 1 Schemat elektryczny

2 AVT 2309 £adowarka akumulatorów ¿elowych. Zasilacz buforowy

 Monta¿ i uruchomienie
Monta¿ uk³adu nie sprawia trudnoœci a uk³ad dzia³a zaraz po zmontowaniu. Dla zmniejszenia strat warto
zastosowaæ taki transformator sieciowy, by napiêcie na kondensatorach C1, C2 wynosi³o 15,5...18V, nie
wiêcej.
Uk³ad zmontowany ze sprawnych elementów nie wymaga uruchamiania, a jedynie regulacji napiêcia
wyjœciowego oraz pr¹du ³adowania. Napiêcie ustawia siê potencjometrem PR1. Na czas regulacji zamiast
akumulatora mo¿na w³¹czyæ rezystor 1kW. Napiêcie wyjœciowe powinno wynosiæ oko³o 13,65V
(2,275V/ogniwo) w przypadku, gdy ma to byæ zasilacz buforowy, na sta³e po³¹czony z akumulatorem. Jeœli
natomiast ma to byæ ³adowarka akumulatorów pracuj¹cych w innych urz¹dzeniach, ³adowanych po
wyczerpaniu (praca cykliczna), nale¿y ustawiæ napiêcie wiêksze 14...14,4V (do 2,4...2,5V/ogniwo).
Maksymalny pr¹d ³adowania trzeba ustawiæ stosownie do pojemnoœci akumulatora np.: dla akumulatora o
pojemnoœci 10Ah pr¹d 1A, dla pojemnoœci 4,8Ah pr¹d 0,48A. Wartoœæ tego pr¹du wyznacza sumaryczna
rezystancja rezystorów R8...R12 (tab.1.).

Symbol WartoϾ WartoϾ

zworki rezystancji pr¹du ³adowania
Z1 1W 0,7A
Z2 2,2W 0,32A
Z3 3,9W 0,18A
Z4 8,2W 85mA
Z5 12W 60mA
Tab.1

+
_

~
230VAC
~
12VAC

TST12V/50W

Rys. 2 Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej, oraz sposób pod³¹czenia.

AVT 2309 £adowarka akumulatorów ¿elowych. Zasilacz buforowy 3

Wykaz elementów
W kolejnoœci lutowania:
1 zworki
2 R1: .............................220W
3 R2: .............................820W
4 R3,R6: .......................22kW
5 R4: .............................33kW
6 R5: .............................nie montowaæ
7 R7: .............................12W
8 R8: .............................1W 0,5W
9 R9: .............................2,2W
10 R10: ...........................3,9W
11 R11: ...........................8,2W
12 R12: ...........................12W
13 R10, R13: ..................3,9W
14 D1...D4: ......................1N4001
15 PR1: ...........................10kW miniaturowy
16 T1: .............................BC558B (BC557B)
17 T2,T3: ........................BC548B (BC547B)
18 D5: .............................dioda LED (zielona lub ¿ó³ta)
19 C1,C2: ........................1000µF/25V
20 Z1...Z5 ........................zworki + jumper
21 U1: .............................LM317T (1,5A) wraz z radiatorem

Zestaw powsta³ na podstawie projektu o tym samym tytule opublikowanego w Elektronice dla Wszystkich 10/98

www.elportal.pl
Oferta zestawów do samodzielnego monta¿u dostêpna jest na stronie internetowej www.sklep.avt.pl

Producent: Dzia³ pomocy technicznej:

AVT-Korporacja sp. z o.o. tel.:(22) 257-84-58
tel.: (22) 257-84-50 ul. Leszczynowa 11 serwis@avt.pl
fax: (22) 257-84-55 03-197 Warszawa

4 AVT 2309 £adowarka akumulatorów ¿elowych. Zasilacz buforowy