Факултет за информатика

Втор циклус - софтверско инженерство

Транзициските дијаграми на
состојбата

Бизнис процеси

Проф. Оливер Илиев Џавит Бекташи

Бр. Индекс: 13329

Февруари, 2016
Содржина
Содржина ...................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Вовед ............................................................................................................................................................ 4
БИЗНИС ПРОЦЕСОТ НА МОДЕЛИ ............................................................................................................... 5
Бизнис архитектурата.............................................................................................................................. 7
Деривацијаа ......................................................................................................................................... 8
Ограничувања ...................................................................................................................................... 8
Постоење.............................................................................................................................................. 8
Визија ................................................................................................................................................... 9
Процес .................................................................................................................................................. 9
Структурата .......................................................................................................................................... 9
Однесувањето ................................................................................................................................... 10
The Unified Modelling Language (UML) ..................................................................................................... 11
Основите ................................................................................................................................................ 11
UML дијаграми....................................................................................................................................... 12
Клас дијаграми .................................................................................................................................. 12
Објект дијаграми ............................................................................................................................... 13
Statechart дијаграми ......................................................................................................................... 13
Активностните дијаграми ................................................................................................................. 13
Секвенцни дијаграми ........................................................................................................................ 14
Соработните дијаграми .................................................................................................................... 14
Use Case дијаграми............................................................................................................................ 14
Компонентните дијаграми ............................................................................................................... 14
Распоредуваните дијаграми............................................................................................................. 14
Механизмите за продолжување .......................................................................................................... 15
Стереотипи ......................................................................................................................................... 15
Означени вредности ......................................................................................................................... 15
Eriksson-Penker бизнис екстензиите ................................................................................................ 16
Заклучоци................................................................................................................................................... 19
Референци ................................................................................................................................................. 20
 Бизнис процеси 4

ВОВЕД
Со цел денес да се преживее во конкурентен свет, бизнисите требат постојано да
ги разгледаат своите производи и услуги, како и односите со животната средина
(добавувачи, конкуренти, клиенти, закони и слично). Да се оцени квалитетот на нивните
производи и ефективноста на нивните услуги, бизнисите се потпираат на информационите
системи. Првично само поддршката компонента, информациските системи станаа
составен дел на бизнисите. На бизнисите себеси мора да ги дефинираат условите за
информативниот систем.

За жал, многу често на софтверските системи не правилно имаат поддршка на

бизнисот. Причините можат да бидат: недостаток на точна дефиниција за барања,
недостатоци во соодветната деловна разбирање од страна на тимот за дизајнирање на
софтвер, или дури и на природата на бизнисот (што може да се менува често а
софтверотите едноставно не можат да ги следат).

Софтвер моделирањето е прифатен начин на изработка на софтверските системи.

Со примена на пристапот на моделирање на бизнис, точни барања може да се постигнат
за следните софтвери за дизајн активностите. Овој концепт беше донесена повеќе со
идејата за користење на истиот јазик за моделирање за двете софтвер и бизнис
моделирања.

Еден пример на јазик што може да моделира софтверски систем кои припаѓаат на
бизнисот е Unified Modelling Language, UML. Многу програмери се веќе запознаени со
UML моделирање на софтверски системи. Користење на еден ист јазик низ целиот бизнис
и моделирање на софтвер ќе промовира конзистентност и комуникацијата меѓу
моделари, исто така, ги искористат предностите на целиот спектар на алатки за
моделирање кои го поддржуваат UML.
 Бизнис процеси 5

БИЗНИС ПРОЦЕСОТ НА МОДЕЛИ

Моделот е во основа на поедноставен апстрактни поглед на комплексната
реалност. Тоа може да се фокусира на одредени ставови. Во бизнис доменот, модел
претставува концепт за тоа како бизнис функции и тоа неизбежно ќе ги вклучува целите,
визиите, ефикасноста и други важни фактори. Бизнис чинители може да имат малку
поинаков поглед на бизнисот. Затоа, потребно е заеднички договорени бизнис модели
кои ќе им овозможат на сите заинтересирани страни да работат во насока на заедничко
решение и да се разберат концептите на другите.

Неколку фази може да се идентификуват во процесот на бизнис моделирање:

• деловните цели се поставени, средствата доделени од страна на сопственикот;

• бизнис структурата и нејзините процеси се создаваат од страна на бизнис
моделерот;
• Во согласност со претходниот чекор, системот девелоперот го дизајнира и развива
соодветните информациските системи за поддршка на бизнисот.

Организациските графикони биле на традиционален начин за да документират

еден бизнис. Бизнис модели го подобруваат овој метод, исто така, од страна на
обезбедување на бизнис процеси, ресурси, цели, правила за извршување и други
дополнителни информации.

Бизнис моделот исто така може да го изрази иднина на бизнисот. Во овој случај,
секогаш постои одреден степен на неизвесност за тоа што може да се случи за време на
реализацијата на моделот. И во овој случај, моделот ќе обезбеди бенефиции. Некои од
нив се:

• јасно да се определат улогите и задачите на луѓето во организацијата;

• обезбедува прецизни барања за подоцнежно информатички систем за поддршка
на бизнисот;
• моделот на ниво на бенчмаркинг - односно се обидува нови / поинакви бизнис
концепти на ниво на моделот и проучување на резултатите.
 Бизнис процеси 6

Бизнис моделот како база за информациските системи

Како што беше претходно споменато, тековните информациски системи имаат
различни проблеми, како што се несигурноста, неефикасна поддршка на бизнисот, и
комплексност. Пишување на софтвер за компјутерски системи се уште е специјализирана
работа; Затоа барањата за информациски системи често се напишани од страна на истите
луѓе кои го прават дизајн одлуките. Последица на тоа е на управување ма технологијата, а
не бизнис-управуванањето на информациски систем (се концентрира на прашања како
што се специфични или имплементациските техники на корисничкиот интерфејс, наместо
на она што бизнисот навистина бара од системот).

Бизнис моделот може да се одржи на основа за сите информациски системи во

рамките на бизнис. Има неколку предности за користење на барањата за информацискии
систем на бизнис моделот, иако не сите објекти или процеси во рамките на бизнис може
да бидат директно мапирани во информативниот систем.

Објектно-ориентираната анализа и дизајн може да помогне при користење на

концепти на бизнис моделот и структурата на информативниот систем. Ако повеќе
информациски системи се за поддршка на бизнисот, исто така, постои голема веројатност
дека некои модули може да се користат помеѓу различни софтверски системи.
 Бизнис процеси 7

БИЗНИС КОНЦЕПТИТЕ

На овој дел ќе се трудиме да се објаснат неколку основни бизнис концепти. Некои

од овие концепти најчесто се користат во дизајнот на софтвер системите, но тие исто така
може да се применат на бизнис моделирањето.

Бизнис архитектурата

Бизнис архитектура може да се лабаво дефинира како збир на елементите и добро

дефинирани односи меѓу нив, кои го формираат целината дефинирано од страна на
неговата функционалност. А добро документирани бизнис архитектури кои ги вклучуваат
ситуациите, структурите и однесувањето претставува важна стратешка предност во
бизнис. Тоа ќе им овозможи и да им помогне на откривање на нови можности за бизнис
на подобрување и на основните вредности на информатичките системи за поддршка на
бизнисот.

Една добра архитектура мора да го претставува бизнисот што е можно попрецизно.

Може да има различни нивоа на апстракција за архитектури, во зависност од намената,
процесите и структурата моделирани. Една добра архитектура мора да биде
адаптибилена, исто така, да се прифатат како заеднички став од страна на двете бизнис
заинтересирани страни и работниците. Последно, но не и најмалку важна, добра
архитектура мора да биде лесна за да се разбере со своите корисници и да промовира
комуникација помеѓу нив.

Бизнис правила
Бизнис правилата се осигура дека се врши дејноста во согласност со надворешно
или внатрешно ограничувањата и/или цели. Многу често, правилата се сметат како факти,
иако постои разлика помеѓу фактот и правилото (што може да се користи за да заклучиме
нови знаења, на пример, во експертски системи).
 Бизнис процеси 8

Правилите може да се дефинираат на сите потребни нивоа,на пример, висок

стратешко ниво до поблиските услови на информативниот систем. Правилата
претставуваат заедничка област на бизнисот и моделирање на софтвер, бидејќи на
софтвер за дизајн може да користат голем дел од информациите содржани во бизнис
правила.

Бизнис правилите можат да бидат структурирани во категории според различни

критериуми. Актуелните случувања во бизнис моделирање се идентификуваат на четири
главни категории на правила:

Деривацијаа

Правилната деривација го дефинираат како знаење или информации која од една

форма може да се трансформира во друга форма. Правилната деривација може да биде
пресметковна (пресметување на вредноста) или правила на инференција.

Ограничувања

Ограничуваните правила се важен механизам за зачувување на интегритетот, во

процесите како што се создавање на објект и модификација на односи. Ограничуваните
правила може да бидат структурни (статични), оперативни (динамичен) и
стимулни/одговорни (настан базирана) типови.

Постоење

Постоечките правила дејствуват кога постои одреден објект. Тие може да се

користат пред и пост условите за објект создавање/бришење, и така натаму.

Бизнис погледите
Бизнисите се комплексни системи. Концептот на поглед може да се користи со цел
да се справи со оваа комплексност. Развојот на ставовите (кои покажуваат одредени
аспекти на бизнисот) не треба да биде постигнато во изолација, еден по еден, туку
постепено за целиот сет на ставови. Како што повеќе информации се собираат за бизнис,
ставовите се развиват. Последните случувања во бизнис моделирање предложат сет од
четири бизнис ставови, како што следува:
 Бизнис процеси 9

Визија

Визијата ја отсликува структурата на целта за компанијата и пречките кои треба да

се надминат, со цел да се постигнат целите. Овој преглед содржи некои витални концепти
за бизнис, како што се: мисија, цели, предности, слабости, закани за бизнис (на пример
конкурентоста), клучните фактори за успех, стратегии, основни надлежности, улоги ,
клучните процеси, и така натаму од гледаната точка на бизнис визија, исто така се
вклучува идентификување на идните трендови од анализата на клиент/конкурент на
пазарот.

Визионата точка може да вработи неколку методи за анализа, како што се

дефинирање на стратегијата, концептуално моделирање (ниво на модел) и
целта/проблем моделирањето (ниво на кориснички модел).

Процес

Од гледаната точка на процес се потпира на целите дефинирани во поглед на

визијата, со цел да се опишат потребните процеси за да се постигне одредената цел. Овој
поглед има да моделира основни процеси на компанијата (од суштинско значење за
постоењето на бизнис). Процесите дејствуват како модели (класи), додека извршување на
процес е процес инсранца (објект).

Процес моделирање може да се постигне со користење на различни пристапи. Во

овој труд ќе се опише само екстензии на UML , што имплицира концепти како цел, влез,
излез, набавка, контрола.

Структурата

Погледот на структурата претставува ресурси, производи / услуги и информации во

бизнисот. Овој тип на гледање е исто така се користи од страна на референтната
архитектура.

На информатичко моделирање има посебно значење - информациите се

специјален тип на ресурс што понекогаш може да управуваат со бизнисот. Затоа е
моделирана одделно.
 Бизнис процеси 10

Организацијата е случај на моделирање на ресурсот каде што средствата се

распределуваат на организациони единици. Процесот може да се протега во текот на
повеќе организациони единици. Моделот на организација има за цел да се покаже на
алокација на ресурси, известувачки методи, задачи и задача за управување. Овој тренд е
да се движат подалеку од хиерархиски, на флексибилен и динамичен (проект-базирани)
организации.

Однесувањето

Погледот на процесот го опишува однесувањето на објектни ресурс. Од гледаната

точка на однесување оди во понатамошни детали со анализа на можни состојби,
однесување во секоја состојба и транзиции меѓу состојбите. Моделирањето на состојбите
се базира на концепти како што се вели, настани (причини на една состојба во транзиција)
и акции. Моделирање на интеракцијата се однесува на односите помеѓу процесите и
ресурсите.
 Бизнис процеси 11

The Unified Modelling Language (UML)

Овој оддел има за цел да обезбеди многу концизен буквар на UML, особено од
бизнис гледната точка. За подетални информации во врска со UML .

Основите

UML може да се смета за наследник на анализа на објектно ориентирано и дизајн

(OOAD) методи кои се размножија во текот на војните во 80-тите и почетокот на 90-
тите.UML претставува само компонента од јазикот на методи и се спроведува одделно од
страна на Рационално Унифицираниот Процес (RUP).

UML претставува обединување на трите главни методи на јазици за моделирање

во рамките на индустријата: Booch, Rumbaugh и Јакобсон. UML помина низ процесот на
стандардизација со група Објект менаџмент гроуп (OMG) и сега е стандард ОМГ.

UML е јазик за моделирање. Како таква, таа содржи сет на симболи (нотација) и
група на правила (семантиката) кои управуваат со јазикот. Правилникот може да се
класифицираа како:

• синтаксички: наведува аспект и комбинација на правила;

• семантички: го наведува значењето на симболите, индивидуалноста и во
контекстот;
• прагматичен: насоки за тоа како да го користат јазикот (намерата на симболи).

Најважните концепти во разбирањето на UML се: UML архитектура, нотацијата

(дијаграми), ограничувања и механизмите за продолжување. Архитектурата на UML не се
однесува директно на опсегот на овој документ; Поради тоа, нема да бидат покриени.
Дијаграмите, ограничувањата и механизмите за продолжување имаат директна врска со
обидот за бизнис моделирање и како последица на тоа, тие ќе бидат накратко објасни.
 Бизнис процеси 12

UML дијаграми

UML содржи девет типа на дијаграми, од кои седум се користат во бизнис

моделирање. Примери на дијаграмот се предвидени да ги изразат (колку што е можно)
бизнис моделите или информациските системи за поддршка (и дел од) бизниси.

Клас дијаграми

Дијаграм класата,е составена од класи и односи. Таа го опишува структурата на

системот. Часовите може да ги претставуваат информациите, производите, документите
или организациите. Еден примерок дијаграм класа е прикажано подоле.

Часовите во класни дијаграми се поврзани преку асоцијации, кои можат да бидат

колонии (цели поврзани со делови), композиции (посебен вид на агрегација, со
сопственоста и коинцидирани ограничувања), генерализации и зависности.

Пакети се користат за да се организираат и да се справи со комплексноста на

големина на големи модели. Пакет може да ги групира на класи, состојби и активности
што може подоцна да се наведени како целина.
 Бизнис процеси 13

Објект дијаграми

Објект дијаграмот претставува прилагодување на дијаграм класа за одредена

ситуација (можни комбинации предмет на одредена класа).

Statechart дијаграми

Statechart дијаграмот покажува можни состојби на системот. Тие го опфатат

животниот циклус на објекти и системи, покажувајќи состојбата што тие можат да бидат
во различни настани и како може да влијае врз тие состојби со текот на времето.

Активностните дијаграми

Активностните дијаграми се опишат на дејности и активности кои се случуваат во

еден систем. Во бизнис моделирање, дијаграмите на активности може да се користи за
моделирање на бизнис процеси (едноставно дефиниран, проток или низа од активности).
Ова моделирање може да се постигне преку објект или контрола на проток. Тековите
може да имат чувари, акции, или спроведен испраќање - клаузули.
 Бизнис процеси 14

Секвенцни дијаграми

Секвенцни дијаграми опишат секвенци на пораки помеѓу множество на објекти.

Редоследот и времето на одржување на објекти се јасно прикажани. Пораки во дијаграм
секвенците може да имаат параметри и чувари. Пораките може исто така да се синхрони
(мора да бидат исполнети пред било што друго што може да се постигне) или асинхрони
(испраќачот не чека за одговор пред да продолжите).

Соработните дијаграми

Соработните дијаграми се слични на секвенцијалните дијаграми. Сепак, тие се

способни да изразат повеќе комплексни интеракции и односи меѓу соработува на
објектите. Ова доаѓа како сметка на се помалку читливата, во споредба со
секвенцијалните дијаграми.

Use Case дијаграми

Употреба на случаи опишува делови на функционалноста на системот. А во случај

на користење е еднокористено на системот од страна на еден актер (улогата што
корисникот може да има во систем). Дијаграм употребата на случаи ги опишува односите
помеѓу употребата на случаи. Употребата на случаи може да вклучуваат, се прошируваат
или генерализират друга употреба на случаи.

Компонентните дијаграми

Компонентните дијаграми се користат главно за структурирање на компоненти во

софтверски системи. Тие се уште не се користат во бизнис моделирање.

Распоредуваните дијаграми

Распоредувани дијаграми се класа дијаграми со ликот на хардвер во рамките на

софтверски систем. Затоа, во сегашната форма (UML е уште се развива) распоредуваните
дијаграми не се користат во бизнис моделирање.
 Бизнис процеси 15

Механизмите за продолжување

Механизмите за продолжување се предвидени од страна на UML, со цел да им

овозможи на корисниците да се прилагодат и да се прошират на јазикот и да одговараат
на нивните потреби. Механизмите предвидени се:

Стереотипи

Стереотипите им овозможат на корисниците да се дефинираат нови градежни

блокови од постоечкиот сет. Во суштина, сите UML елементи може да се изменуваат
и/или прошируваат со дефинирање и именување користејќи стереотипите.

Означени вредности

Како што сугерира името, означени вредности се составени од таг и вредност.

Тагирани вредности не мора да бидат секогаш видливи - тие можат да бидат содржани на
пример, во евиденција на база на податоци поврзани со предметот, кои не се графички
претставени на сликата.

Ограничувања

Ограничувањата претставуваат правили кои се применуваат на UML модели. Тие

може да сприменуваат еден или повеќе елементи во моделот. Корисниците можат да ги
користат и двете претходно дефинирани самите корисници и дефинирани ограничувања.
Ограничувањата исто така може да се дефинират со помош Object Constraint Language
(OCL). Во бизнис моделирање, OCL се користи да се дефинират бизнис правилата.

predefined constraint
 Бизнис процеси 16

Бизнис моделирање со UML

Иако се уште се во развој и повеќе нудените во својата сегашна форма, UML е
прифатен од страна на индустријата, како стандардниот јазик софтвер за моделирање.
UML не пропишува специфичен начин за тоа како треба да се користи во проектот. Како
што претходно рековме, UML нуди стандардните механизми за продолжување, која може
да се користи за производство на нови елементи, правила, и така натаму. Тие се
стереотипите, означените вредности и ограничувањата. Спецификацијата на UML исто
така, содржи т.н. "UML продолжување за бизнис моделирање", кој накратко ги опишува
можните екстензии за бизнис моделирање (но без правила за тоа како да се однесуваат).
Поради отсуството на поддршка за бизнис моделирање, имало други обиди да се
дефинират стабилни UML екстензии кои може да моделираат бизниси. Еден таков обид е
Ериксон-Penker бизнис екстензијата.

Компоненти на UML користени во Бизнис моделирање.

Како што рековме, бизнис моделирањето го прави користењето на седум од

деветте UML дијаграми. Бизнис правилата може да се дефинира со помош на објект
ограничуваниот јазик, OCL. Со цел успешно да се моделира бизнисот постои очигледна
потреба да се моделират своите динамични компоненти, односно на деловните процеси.
Ериксон-Penker бизнис екстензиите, всушност, се спојуваат со UML моделираниот процес,
обезбедува многу потребни продолжувања специјализирани со UML во можност да се
справи со бизнис процесот на моделирање.

Бизнис правила

OCL се користи од страна на Ериксон-Penker бизнис екстензиите за да се дефинира

бизнис правилата.

Eriksson-Penker бизнис екстензиите

Ериксон-Penker бизнис екстензиите се наменети како основна рамка за бизнис

моделирање. Користењето на овие екстензии, бизнис архитектите може да додадат на
стереотипите и/или својства на UML за да одговараат на нивната конкретна ситуација.

Наставките на Ериксон-Penker го постигнуваат процесот на застапување во UML со

стереотипни активности (од UML дијаграм на активности). Во овој процес пристапот ги
вклучува влез средствата од левата страна на рака и излезните ресурси од десната страна
на рака.
 Бизнис процеси 17

Главните предмети кои се користат во процесниот модел се како што следуваат:

 Целта на предмети: поврзани преку зависност на стереотипи за да се постигне со

тој процес; Целта на предметот е дел од еден цел/проблем (објект) дијаграм;
 Внесување на предмети: предмети, кои се консумираат или рафинирани во
процесот. Внесените предмети се всушност ресурси.
 Излезни предмети: предмети (кои се исто така ресурси) се произведени или
рафинирани во процесот;
 Обезбедување на предмети: извори на средства учествуваат во процес кој не е
потрошена или рафинирани во процесот; нивната зависност е стереотипна на
снабдување;
 Контрола на предмети: средства кои го контролираат или да работи на процесот;
нивната зависност е стереотипна на контрола.

Авторите на екстензии, исто така, ја воведуваат употребата на дијаграмот за

активности преименувана како склопување на дијаграми. Главната цел на овој дијаграм е
да помогне во моделирање на информациски системи за поддршка на бизнисите.
 Бизнис процеси 18

R W W
W

На " assembly lines" се стереотипни на UML пакетите. Обично, асемблираните

линии претставуваат информацискии објекти во информацискиот систем. Ако е така,
склопувањето покажува како се пристапува информациите и како таа се користи од страна
на процесите за наоѓање на врвот на дијаграмот.

Асемблираните дијаграми имаат посебен однос на случаите на употреба на UML.

Информациите пристапни до/од асемблираните линии може да биде одбележан на
употреба на случаи, бидејќи тие во основа покажуваат интерфејс меѓу информатички
систем и на деловните процеси.

Бизнис шаблони

Генерички модел е правилото на три дела, комуникација во однос меѓу контекстот,

проблемот и решението. Бизнис модели се докажани како општи решенија кои може да
ги решат проблемите заеднички за различни бизнис ситуации. Моделите се начин на
искористување на претходното искуство на моделерот. Тие постојат во сите фази на развој
- од бизнис моделирање до фази на кодирање и тестирање. Моделите можат да бидат од
функционална, структурна и однесуванан категорија, во зависност од прашањата со што
се занимаваат.
 Бизнис процеси 19

Форма на моделот се однесува со намерата на моделот. Класификација според

формата на моделот донесува три категории:

• ресурси и владеењето на моделирање: структурни (главно статични)

• целта на моделирање: структурни (главно статични);
• процесот на моделирање: функционална во однесувањето (главно динамичен).

Неколку модели се предложени за целите на бизнис моделирање.

Заклучоци
Не постои такво нешто како конечно решение или универзална алатка.
Предизвикот е да се најде крајно средство, или вистинскиот инструмент за работа. Истото
важи и за бизнис моделирањето.

Во денешниот конкурентен свет, бизнис, кој не постојано се стреми да ја подобри

ефикасноста ( "подобри производи по пониски трошоци" е само врв на ледениот брег) не
може да се очекува да трае многу долго.

Затоа, уште еден важен аспект во животот на еден бизнис е промената.

Долгорочни прогнози се повеќе тешко да се направат во постојано побрзо менување на
животната средина. Како резултат на тоа, претпријатието (бизнисот) не само што мора
брзо да се прилагодува на промените, но, исто така, постојано да се развива. Во овие
услови, промената станува повеќе од постојаните внатрешни процеси, одшто на
надворешените фактори на претпријатието кои треба да се прилагодат.

UML е сеуште во повој; тоа доаѓа од областа на објектно-ориентиран развој на

софтвер, но има зголемување на напорите да се прошири кон бизнис процесот на
моделирање.
 Бизнис процеси 20

Референци

Craig Larman(1998) Applying UML and patterns

Sinan Si Alhir, The Object Oriented Paradigm

Eriksson Hans-Erik et al, Business Modelling with UML

Murray Cantor (1998) Object-Oriented Project Management with UML

Chris Marshall, Enterprise Modelling with UML - Designing Successful Software through
Business Analysis