UKŁAD ODDECHOWY

Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a
środowiskiem. Oddychanie jest jedną z najważniejszych czynności organizmu i podstawowym przejawem
życia. Wdychany tlen używany jest przez komórki wszystkich tkanek jako paliwo do produkcji energii, a
wydychany dwutlenek węgla jest pozostałością tego procesu (jego nadmiar w organizmie jest toksyczny).
Układ oddechowy składa się z dróg doprowadzających powietrze, płuc i narządów pomocniczych,
umożliwiających wprowadzenie wdychanego powietrza do płuc.
Drogi układu oddechowego, doprowadzające powietrze to: nos , gardło, krtań, tchawica, oskrzela.

Nos i jama nosowa

Nos zbudowany jest z części kostnej, chrzęstnej i skórnej. W nozdrzach skóra wnika do jamy nosowej, która u
dorosłego człowieka jest porośnięta włoskami. W jamie nosowej wdychane powietrze zostaje oczyszczone z
pyłu, który osiada na błonie śluzowej wyścielającej ściany jamy nosowej, a także ogrzane i nawilżone. Jama
nosowa łączy się przez nozdrza tylne z gardłem.

Gardło jest miejscem skrzyżowania drogi oddechowej z przewodem pokarmowym, stanowi wspólny odcinek
dla obydwu układów – pokarmowego i oddechowego. Podczas oddychania powietrze po przejściu przez jamę
nosową przechodzi przez gardło, gdzie w jego dolnym odcinku wpada do krtani.

Krtań jest narządem składającym się z 9 połączonych chrząstek. Współpracuje z przełykiem i tchawicą, jest
miejscem przejścia powietrza ze środowiska zewnętrznego do płuc podczas wdychania i w odwrotnym kierunku
podczas wydychania. W jej wnętrzu znajdują się struny głosowe - jest narządem mowy.

Tchawica ma długość ok. 12 cm, a wyglądem swym przypomina sprężystą, spłaszczoną rurę. Zbudowana jest z
chrząstek tchawicznych. Tylna ściana tchawicy nie ma rusztowania chrząstkowego i nosi nazwę ściany
błoniastej. Tchawica położona jest w środkowej części klatki piersiowej (przed przełykiem) i rozwidla się na
dwa oskrzela główne.

Oskrzela główne mają budowę taką jak tchawica. Dwa główne oskrzela, prawe i lewe, dzielą się stopniowo na
mniejsze oskrzela i oskrzeliki, które aż kończą się pęcherzykami płucnymi. Oskrzele główne lewe jest węższe i
dwukrotnie dłuższe od prawego. Oskrzela wysłane są błona śluzową z obfitą ilością wydzieliny śluzowej
szczególnie przy nieżycie oskrzeli.

Płuca stanowią główny narząd wymiany gazowej. Położone są w klatce piersiowej w jamach opłucnowych.
Płuco prawe składa się z trzech płatów. Płuco lewe jest nieco mniejsze i podzielone na dwa płaty. Płuco
dorosłego człowieka, na skutek odkładania się w nim cząsteczek węgla zawartych we wdychanym powietrzu,
jest koloru ciemnego, płuco dziecka jest barwy różowej. Na pojemność życiową płuc składa się suma objętości
oddechowej, objętości zapasowej wdechowej i wydechowej i wynosi około 4000 cm3. Pojemność całkowita
płuc jest większa o objętość zalegającą płuc i wynosi około 5200cm3.

Źródło: http://anatomiac.w.interia.pl/ukl_odd.html (16.10.2010)

I. Proszę odpowiedzieć na pytania.

1. Jakie pierwiastki chemiczne biorą udział w procesie oddychania?

2. Proszę wymienić główne elementy układu oddechowego.

3. Jakie procesy zachodzą w nosie?

4. Z czego zbudowana jest tchawica?

5. Czy płuca i oskrzela są zbudowane symetrycznie?

1
I. Proszę przeczytać tekst i uzupełnić tabelę.

CZYM RÓŻNI SIĘ PRZEZIĘBIENIE OD GRYPY

Mniej więcej tym, czym różni się armia napoleońska od armii Stanów Zjednoczonych. Przeziębienie wywołują
zwykle bakterie, które są bardzo prymitywnymi organizmami, a ich siła tkwi w ich ilości. Natomiast grypa
wywołana jest przez wirusy - bardzo niebezpieczne drobnoustroje, nieomal inteligentne, zdolne do
błyskawicznego działania, a nawet do zmiany swojego wyglądu i właściwości. Wirusy potrafią też ukrywać się
w naszym organizmie, by później (nawet po kilku miesiącach czy latach) ponownie zaatakować.
Inne są też objawy przeziębienia i grypy. Przeziębienie rozpoczyna się powoli. Najpierw drapie nas w gardle, od
czasu do czasu kichamy. Jeśli na tym etapie sięgniemy po środki zaradcze, najprawdopodobniej inne objawy nie
pojawią się. Grypa zaczyna się nagle, niespodziewanie i błyskawicznie, nawet w ciągu paru godzin. Dopada nas
w pracy, w sklepie, podczas snu. Zazwyczaj od razu pojawia się wysoka gorączka (powyżej 39°C), uczucie
rozbicia, bóle mięśni i stawów. Katar, ból gardła i kaszel przychodzą później lub wcale. Grypa "zwala nas z nóg"
- czujemy się chorzy, niezdolni do pracy i wysiłku.

Po grypie dochodzi czasem do rozwoju powikłań. Najczęstsze z nich to: zapalenie płuc lub oskrzeli, zapalenie
ucha środkowego lub zatok obocznych nosa. Rzadko, na szczęście, w wyniku grypy pojawiają się: zapalenie
mięśnia serca i zapalenie opon mózgowych.

Przeziębienie przebiega o wiele łagodniej. Gorączka rzadko jest wysoka, a nasze ogólne samopoczucie nie jest
tak złe, jak w przypadku grypy. Ponadto grypa atakuje znienacka, przeziębienie zawsze jest skutkiem
przemarznięcia, zmiany temperatury, przemoknięcia.

GRYPA PRZEZIĘBIENIE
POCZĄTEK
TEPERATURA CIAŁA
KATAR
BÓLE MIĘŚNI I STAWÓW
SAMOPOCZUCIE
ZWIĄZEK Z POGODĄ
POWIKŁANIA

Źródło: http://www.zdrowie.med.pl/grypa/grypa2.html, 23.09.2010

odpowiedź na str. 13

II. Jakie znasz domowe sposoby na infekcje?

………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………

2
 ZAPALENIE PŁUC
(pneumonia)

objawy: wysoka gorączka, poty, dreszcze, kaszel, duszność, brązowa plwocina, niekiedy
podbarwiona krwią, uczucie rozbicia, ból głowy, trudności w oddychaniu, oddech przyspieszony,
sine zabarwienie warg i paznokci - w ciężkim stanie, gdy chory jest niedotleniony, niekiedy silny,
rozlany ból brzucha

przyczyny: Chorobę wywołują bakterie i wirusy, a czasem też grzyby lub ciało obce, które
przedostało się do dróg oddechowych.

diagnostyka: Jeśli lekarz podejrzewa zapalenie płuc, m. in. na podstawie stwierdzonych zmian
osłuchowych, może zlecić wykonanie zdjęcia RTG i analizę krwi do potwierdzenia istnienia stanu
zapalnego (duża liczba leukocytów, podwyższone tzw. białko CRP). Aby dobrać antybiotyk, może
zlecić posiew plwociny. W cięższych przypadkach po wyleczeniu zalecana jest spirometria
pozwalająca stwierdzić, czy choroba nie upośledziła wydolności oddechowej.

leczenie: Przy zapaleniu płuc wywołanym przez bakterie lekarz przepisuje antybiotyk, leki
rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające odkrztuszanie. W zależności od przebiegu choroby
podawane bywają wziewne leki rozkurczowe. W przypadku silnego zapalenia płuc lub u osób
osłabionych i niemowląt powinno być rozważone leczenie szpitalne (pozwala ono m.in. na podanie
choremu powietrza o wyższej zawartości tlenu).

przebieg: Leczone antybiotykami ustępuje w ciągu 2-3 tyg.

ryzyko zachorowania: Wzrasta u dzieci i osób starszych, a także u osób z osłabionym układem
odpornościowym (np. chorych na cukrzycę).

powikłania: Zapalenie płuc niekiedy może zagrażać życiu.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 16.10..2010

I. Proszę zdecydować, czy podane stwierdzenia są prawdziwe (P) czy fałszywe (F).

1. Jednym z częstszych objawów zapalenia płuc jest silny ból brzucha. P/F
2. Zapalenie płuc może być spowodowane obecnością ciała obcego w płucach. P/F
3. O zapaleniu płuc świadczy podwyższony poziom leukocytów. P/F
4. Podczas zapalenia płuc pacjent przyjmuje leki mukolityczne. P/F
5. Zapalenie płuc nie zagraża życiu. P/F

II. Proszę uzupełnić zdania.

1. Lekarz może zdiagnozować zapalenie płuc o………………………………………………………… pacjenta.

2. Aby dobrać antybiotyk, z…………………………………………………………… wykonanie badania RTG.
3. Jeśli chorobę w…………………………………………………………bakterie, lekarz przepisuje antybiotyk.
4. Na ryzyko zachorowania n…………………………………………………………… są osoby starsze i dzieci.
5. W przypadku silnego zapalenia płuc lub u osób osłabionych i niemowląt wskazana jest h……………………

3
 ZAPALENIE OSKRZELI
(bronchitis)

objawy: bolesny kaszel z odkrztuszaniem; uczucie bólu za mostkiem; gorączka; trudności w

oddychaniu, świszczący oddech

przyczyny: Najczęściej jest spowodowane przez wirusy, jednak często dochodzi do późniejszego
nadkażenia bakteryjnego. Zapalenie oskrzeli może być także wywołane kontaktem ze szkodliwymi
substancjami, drażniącymi lub uczulającymi.

diagnostyka: Lekarz pierwszego kontaktu po osłuchaniu może zlecić badanie RTG celem
wykluczenia zapalenia płuc.

leczenie: Zwykle zapalenie oskrzeli można leczyć w domu. W infekcji wirusowej, przebiegającej bez
powikłań, wystarczą preparaty dostępne bez recepty: przeciwgorączkowe, rozrzedzające wydzielinę i
ułatwiające odkrztuszanie. W przypadku uporczywego, suchego kaszlu można wspomóc się na noc
lekiem przeciwkaszlowym, ale należy pamiętać, że hamowanie kaszlu zatrzymuje też odkrztuszanie
śluzu, czyli oczyszczanie się organizmu, a tym samym przedłuża proces zdrowienia. Jeśli lekarz
rozpozna zakażenie bakteryjne, zaleci antybiotyk. Zalecane jest picie dużej ilości płynów i inhalacje.

przebieg: Kaszel, początkowo suchy, męczący, przechodzi w wilgotny z wydzieliną śluzową lub
ropną i może utrzymywać się nawet kilka tygodni.

ryzyko zachorowania: Większe u dzieci i palaczy tytoniu.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 16.10..2010

I. Proszę połączyć w pary.

1. kaszel a. oddech
2. świszczący b. śluzu
3. palacz c. z odkrztuszaniem
4. odkrztuszanie d. tytoniu
5. męczący e. kaszel
6. ropna f. odkrztuszanie
7. substancje g. bólu
8. bez h. wydzielina
9. leki ułatwiające i. uczulające
10. uczucie j. powikłań

4
I. Proszę uzupełnić tekst wyrazami z tabeli.

plwociny – nocne – nowotworowych – ciała – zastrzyku – narkomanów – odporna – prątków – spadku

śmiertelna

GRUŹLICA PŁUC
(tuberculosis)

objawy: uporczywy kaszel, krwioplucie, …………………… poty i podwyższona temperatura

ciała, spadek masy …………………………………

przyczyny: Zakażenie Mycobacterium tuberculosis. To specyficzna bakteria, która rozmnaża się

wolno, ale jest bardzo ……………………………… na czynniki zewnętrzne. Zarażony gruźlicą
może latami nosić w sobie prątki, które uaktywnią się przy ……………………………odporności.

diagnostyka: Badanie odczynu tuberkulinowego, czyli OT, które polega na podaniu podskórnie w
formie ……………………………………… antygenów bakterii (tuberkulina), a po trzech dniach
odczytanie wielkości nacieku wokół miejsca iniekcji. Średnica bąbla większa niż 10 mm (wynik
dodatni) wskazuje na zaistniały kontakt z prątkami gruźlicy, ale nie oznacza zakażenia - może być
skutkiem szczepienia. Do rozpoznania gruźlicy konieczne jest zdjęcie RTG klatki piersiowej.
Potwierdzeniem diagnozy jest wykrycie prątków w badaniu ………………………………………
lub wykrycie materiału genetycznego prątka gruźlicy w badaniu molekularnym.

leczenie: Długotrwałe leczenie przy użyciu kilku rodzajów leków przeciwbakteryjnych.

przebieg: Istnieje ustawowy nakaz leczenia chorych na gruźlicę. W przeszłości była to choroba
……………………………, dziś znamy skuteczne leki, ale należy stosować je przez ok. pół roku.

ryzyko zachorowania: Jest większe u osób o niskim statusie ekonomicznym, alkoholików,

…………………………………………………… . W ostatnich latach częstotliwość występowania
gruźlicy maleje, choruje na nią ok. 24 na 100 tys. mieszkańców Polski.

powikłania: Płyn w jamie opłucnowej, w jamie pogruźliczej dochodzi czasami do powstawania

komórek ……………………………………, krwioplucie, przekształcenie się w gruźlicę
lekooporną.

profilaktyka: Unikanie osób zarażonych. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania gruźlicy są

szczepienia. Pamiętajmy jednak, że nie dają one stuprocentowego bezpieczeństwa, zwłaszcza w
przypadku zakażenia dużą ilością ……………………………………………… lub przy spadku
odporności. Według najnowszego kalendarza szczepień obowiązkowi zaszczepienia przeciw
gruźlicy będą podlegały noworodki w ciągu pierwszych 24 godzin po urodzeniu.
Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 16.10..2010

I. Proszę wyjaśnić terminy.

1. gruźlica lekooporna ………………………………………………………………………………………
2. uporczywy ………………………………………………………………………………………
3. nakaz ………………………………………………………………………………………
4. prątki ………………………………………………………………………………………
5. odporność ………………………………………………………………………………………

5
 ***

PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC (PoChP)

(Chronic Obstructive Pulmonary Disease COPD)

objawy: uporczywy, długotrwały kaszel z odpluwaniem; uczucie braku powietrza, szczególnie po

wysiłku; trudności ze złapaniem oddechu, szybkie męczenie się; sine zabarwienie warg, pałeczkowate
palce (grubsze na końcach), szybki oddech i akcja serca; okresowo zaostrzanie się objawów; często
gorączka

przyczyny: Zmiany zapalne w oskrzelach, które powodują ich zwężenie i są przyczyną zmian w
miąższu płucnym. Jest to reakcja płuc na dym tytoniowy, gazy i pyły. PoChP rozwija się na tle
przewlekłego zapalenia oskrzeli i prowadzi do rozedmy płuc (rozdęcie pęcherzyków płucnych). To
choroba nieuleczalna. Zmniejszenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe jest odwracalne tylko
w niewielkim stopniu. Choroba ta okresowo zaostrza się.

ryzyko zachorowania: PoChP to najczęstsza przewlekła choroba płuc. Cierpi na nią ponad 2 mln
Polaków. W większości są to osoby, które paliły lub palą papierosy. Ryzyko zwiększa przebywanie w
pomieszczeniach, w których występuje działanie szkodliwych gazów i pyłów.
Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 23.09.2010

I. Proszę połączyć w pary.

1. uporczywy A. zabarwienie warg

2. sine B. objawów
3. pałeczkowate C. kaszel
4. zaostrzenie się D. zapalenie
5. zmiany E. palce
6. przewlekłe F. gazy
7. miąższ G. zapalne
8. szkodliwe H. oskrzeli
9. kaszel I. płucny
10. zwężenie J. z odpluwaniem

II. Proszę odpowiedzieć na pytania.

1. Kto najczęściej choruje na PoChP? ………………………………………………………………………

2. Po jakim czasie PoChP ustępuje? ………………………………………………………………………
3.Na co skarży się chory na PoChP? ………………………………………………………………………

6
 długotrwały kaszel problemy z oddychaniem

rak płuca
krew w plwocinie (lung cancer) ból w klatce piersiowej

spadek masy ciała / utrata wagi

I. Proszę uzupełnić tekst.

warzyw – palaczy – nowotworu – ryzyko – zdiagnozowano

Warzywa i owoce chronią przed rakiem płuc

Urozmaicony zestaw …………………………… i owoców w diecie może obniżyć …………………………

zachorowania na najczęstszą odmianę raka płuc, zwłaszcza u palaczy - wynika z holenderskich badań,
które publikuje pismo "Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention".

Naukowcy z holenderskiego Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego i Środowiska zebrali dane w grupie
452.187 osób, dotyczące spożycia 14 popularnych owoców i 26 warzyw - świeżych, w puszce lub suszonych. W
okresie ponad 8 lat u ponad 1.600 uczestników badania ………………………………………… raka płuc.

Analiza wykazała, że jedzenie różnorodnej mieszanki warzyw - niezależnie od tego, w jakich ilościach -
obniżało ryzyko raka płuc, zwłaszcza u ………………………………………. Osoby, których dieta była
dodatkowo wzbogacona o duży wybór owoców były wyraźnie mniej narażone na najczęstszą odmianę tego
…………………………………………… - tj. płaskonabłonkowego raka płuc.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie, ostatnia aktualizacja 2010-09-06 11:16

7
 PYLICE
(pneumoconiosis)

objawy: ograniczenie wydolności, duszność, suchy kaszel

przyczyny: Wieloletnie wdychanie drobnego pyłu, który gromadzi się w płucach. Prowadzi to do
powstawania w płucach guzków i stwardnień. Wśród szkodliwych pyłów wyróżnia się m.in.
krzemionkę, azbest, aluminium oraz pył węglowy będący mieszanką kilku substancji.

przebieg: Choroba trwa wiele lat. Jest nieuleczalna, można tylko złagodzić objawy.

diagnostyka: zdjęcie RTG i tomografia komputerowa klatki piersiowej. W razie wątpliwości zabieg
operacyjny z pobraniem fragmentu chorej tkanki. Ocena wydolności płuc (spiromtria, gazometria w
spoczynku i w trakcie wysiłku)

leczenie: Stosuje się środki zmniejszające nasilanie objawów, m.in. rozszerzające oskrzela, sterydy i
tlen.

ryzyko zachorowania: Dotyczy zwykle mężczyzn. W Polsce najbardziej powszechna jest pylica u
górników kopalń węgla kamiennego.

profilaktyka: Używanie maski chroniącej drogi oddechowe w miejscu pracy.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 23.09.2010

ZAPALENIE OPŁUCNEJ
(pleuritis, pleurisy)

objawy: silny, kłujący ból w klatce piersiowej, nasilający się przy głębszych oddechach i kaszlu; suchy
kaszel; duszność, zwłaszcza po wysiłku; gorączka; często kaszel z odkrztuszaniem zakażonej plwociny

przyczyny: Proces zapalny toczący się w płucu dochodzi do pokrywającej go błony - opłucnej, która w
reakcji na drażnienie wytwarza płyn zwany wysiękiem. Gromadzi się on w jamie opłucnowej.

przebieg: Objawy pojawiają się nagle, konieczna jest diagnostyka i leczenie w warunkach szpitalnych.
Uwaga: płyn w jamie opłucnowej może pojawić się również w innych przypadkach, np. raku płuca czy
niewydolności serca.

ryzyko zachorowania: Częściej chorują mężczyźni.

możliwe powikłania: Wysięk w jamie opłucnowej może spowodować pojawienie się tam zrostów, które
mogą unieruchomić płuco, a przez to upośledzić oddychanie. Usunięcie płynu z jamy opłucnowej
związane jest z ryzykiem odmy.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 23.09.2010

I. Proszę porównać zapalenie opłucnej z pylicami.

………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………

8
 SARKOIDOZA
(sarcoidosis)

objawy: kaszel; osłabienie; łatwe męczenie się i duszność; stany podgorączkowe; zmiany
rumieniowate na skórze podudzi, obrzęk stawów (zwykle skokowych)

przyczyny: Nie są znane. Prawdopodobnie na skutek zaburzeń na tle immunologicznym dochodzi do

tworzenia ziarniaków (najczęściej w płucach i sąsiednich węzłach chłonnych, rzadziej w wątrobie,
jądrach i innych narządach).

przebieg: Jest zwykle łagodny, w większości przypadków dochodzi do samowyleczenia.

diagnostyka: Badanie radiologiczne klatki piersiowej; oznaczenie OT (w sarkoidozie jest ujemny),

bronchoskopia m.in. z biopsją śluzówki oskrzela lub przezoskrzelową biopsją płuca i przezoskrzelową
biopsją węzłów chłonnych, dobowa zbiórka moczu w celu pomiarów wydalania wapnia (jest
podwyższone). W razie braku możliwości rozpoznania wykonuje się mediastinoskopię (po nacięciu
klatki piersiowej wzdłuż mostka chirurg pobiera próbki węzłów chłonnych ze śródpiersia do badań
pod mikroskopem). Ocenia się wydolność płuc, wykonując spirometrię oraz gazometrię w spoczynku i
przy wysiłku. Ponadto należy ocenić narząd wzroku oraz mięsień sercowy.

leczenie: W większości przypadków choroba nie wymaga leczenia. W bardziej zaawansowanych

stadiach konieczne jest leczenie sterydami, w razie nieskuteczności terapia lekami
immunosupresyjnymi.

ryzyko zachorowania: Chorują zwykle osoby młode, pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

możliwe powikłania: znaczne ograniczenie wydolności organizmu; włóknienie płuc; niewydolność

oddechowa

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 23.09.2010

I. Proszę połączyć w pary.

1. łagodny A. podgorączkowy
2. stan B. organizmu
3. zmiany C. przebieg
4. wydolność D. chłonne
5. węzły E. rumieniowate
6. niewydolność F. stawów
7. biopsja G. śluzówki
8. wydalanie H. oddechowa
9. narząd I. wapna
10. obrzęk J. wzroku

9
 ODMA OPŁUCNOWA
(pneumothorax)

I. Proszę uzupełnić tekst słowami z tabeli.

nasilający się – płat – zabieg – pęcherzyków – powikłań – błony – strzykawki – drenaż – urazu – wchłonie

Do podstawowych objawów odmy opłucnowej należy nagły, ostry i …………………………………………

przy głębszych oddechach bądź kaszlu ból z jednej strony klatki piersiowej oraz duszność.
Do jamy opłucnowej, na skutek pęknięcia ……………………………………………… płucnych lub z zewnątrz
(w wyniku …………………………………… albo punkcji opłucnowej), dostaje się powietrze. Opłucna
pokrywa płuco i klatkę piersiową cienkimi warstwami ……………………………………………………………,
a znajdująca się między nimi ciesz chroni tkanki przed tarciem. Gdy do opłucnej dostanie się powietrze, warstwa
cieczy traci właściwości izolujące, a chory …………………………………………… płuca zapada się. Aby
zdiagnozować odmę należy wykonać rentgen klatki piersiowej.
Objawy odmy opłucnowej narastają zwykle szybko, a nawet dramatycznie. Tylko w przypadku odmy
niewielkiego stopnia objawy są słabsze, jednak chory zawsze wymaga hospitalizacji. W szpitalu, za pomocą igły
i …………………………………………………, przeprowadza się ………………………………………
usunięcia powietrza z opłucnej. Z reguły konieczny jest też ………………………………………… opłucnowy
(na kilka dni zakłada się dren, przez który odsysane jest powietrze). W przypadku bardzo małej i
niepowiększającej się odmy zaleca się jedynie obserwację chorego (licząc na to, że powietrze z jamy opłucnowej
samo się ……………………………………………………).
Na odmę opłucnową najczęściej chorują mężczyźni, a wśród najczęstszych jej …………………………………
można wyróżnić niewydolność oddechową i zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób serca.

Źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie 23.09.2010

II. Proszę zdecydować, czy to prawda (P) czy nieprawda (N).

1. Jednym z objawów odmy opłucnowej jest ból wysiłkowy. P/N

2. Odma opłucnowa powstaje na skutek braku powietrza w jamie opłucnowej. P/N
3. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest rentgen klatki piersiowej. P/N
4. Odmę opłucnową leczy się poprzez usunięcie płynu z jamy opłucnowej. P/N
5. Chory zawsze wymaga leczenia szpitalnego. P/N

10
 TYPOWE PYTANIA LEKARZA

DUSZNOŚCI
KASZEL
1. Czy ma pan /-i duszności / problemy z oddychaniem?
1. Czy ma pan /-i kaszel?
2. Kiedy ma pan /-i duszności? W dzień czy w nocy?
2. Jaki to kaszel – suchy czy mokry?
3. Jak długo trwa atak duszności?
3. Czy kaszel jest z odkrztuszaniem?
4. Czy ma pan /-i duszności napadowo czy stale?
4. Jak długo ma pan /-i kaszel?
5. Jak długo ma pan /-i duszności? Od kiedy?
5. Kiedy się nasila?
6. Co wywołuje / nasila duszność? (wysiłek, pozycja,
6. Jak często ma pan /-i kaszel?
zimne powietrze, sierść kota?)
7. Czy bierze pan /-i jakieś leki?
7. Czy są objawy dodatkowe? (ból, poty, bladość,
kaszel, świszczący oddech)

CHRYPKA
1. Czy ma pan /-i chrypkę?
PLWOCINA 2. Jak długo ma pan / pani chrypkę?
1. Czy odkrztusza pan/-i? 3. Czy chrypka nasila się?
2. Jak dużo jest plwociny? 4. Jaki ma pan /-i zawód?
3. Jaki kolor ma wydzielina? 5. Czy pali pan /-i papierosy?
4. Czy wydzielina jest ropna, śluzowa lub z krwią? 6. Czy ma pan / -i też jakąś infekcje?
5. Jak często pan /-i odkrztusza?
6. Czy ma pan / pani problem z odkrztuszaniem?

GORĄCZKA
KŁUCIE / BÓL KLATKI PIERSIOWEJ 1. Czy ma pan /-i pani gorączkę?
1. Czy boli / kłuje pana / panią w klatce piersiowej? 2. Jak długo ma pan /-i gorączkę?
2. Jak długo pana / panią boli / kłuje? 3. Jak wysoką ma pan /-i gorączkę?
3. Jaki to ból? 4. Czy ma pan /-i też dreszcze?
4. Gdzie boli?
5. Kiedy ból nasila się?
6. Czy ból promieniuje? Dokąd?
INNE
1. Czy pali pan /-i papierosy?
2. Czy ma pan /-i alergię?
3. Czy choruje pan /-i na coś?
4. Co pan / pani robi? Gdzie pan / pani pracuje?
5. Czy bierze pan /-i jakieś leki? Jakie?
6. Czy schudł pan / schudła pani ostatnio?
7. Czy jest pan /-i osłabiony / pani osłabiona?
8. Czy miał pan / miała pani gruźlicę?

11
I. Proszę uzupełnić tekst podanymi fragmentami zdań..

- wywołując przewlekłe stany zapalne i kaszel

- ponieważ większość chorób układu oddechowego jest zaraźliwa i przenosi się drogą kropelkową
- nadużywania produktów osłabiających organizm, powodujących niedobór niezbędnych witamin
- Przede wszystkim należy dbać o higienę posiłków
- długotrwałej odporności przeciw wielu chorobom
- co ich uczula i unikać kontaktu z alergenami
- aby szkodliwe związki nie dostały się do dróg oddechowych.
- tylko badanie lekarskie może wykryć niektóre z poważnych chorób
- sportu zwiększa pojemność i wydajność płuc oraz zapobiega nadwadze
- znajdujące się w powietrzu - zanieczyszczenia oraz drobnoustroje

Choroby układu oddechowego - profilaktyka

Układ oddechowy jest szczególnie wrażliwy na czynniki środowiska. Mimowolnie wprowadzamy do niego
wszelkie szkodliwe substancje, (1) ……………………………………………………………………………….
Choroby układu oddechowego mogą mieć charakter ostry, trwający krótko lub przewlekły. Mogą tez mieć
podłoże genetyczne.

Jak utrzymać nasz układ oddechowy w dobrej formie?

O formę naszego układu oddechowe możemy dbać sami, na co dzień. Dla prawidłowego funkcjonowania nie
tylko samego układu oddechowego, ale i całego organizmu, szczególnie ważne jest właściwe odżywianie się.,
(2) …………………………………………………………… aby drobnoustroje chorobotwórcze lub inne
zanieczyszczenia nie dostały się do organizmu drogą pokarmową. Powinno się odpowiednio dobierać składniki
pokarmowe - produkty roślinne, szczególnie świeże owoce i warzywa mają dużą zawartość witamin, zwłaszcza
witaminy C. Ona właśnie reguluje odporność naszego organizmu. Unikać z kolei powinno się
(3)……………………………………………………………. Należą do nich m.in. alkohol, kawa herbata,
czekolada i inne.

Jeśli chodzi o sam układ oddechowy, to zgubne działanie ma palenie papierosów. Dym podrażnia śluzówki
gardła, krtani i oskrzeli, (4) ………………………………………………………. Trucizny zawarte w dymie
zatruwają płuca i prowadzą do rozwoju nowotworów. Unikać należy wszelkiej formy kontaktu z dymem
papierosowym, ponieważ tzw. bierne palenie również jest szkodliwe.

Zabezpieczać się powinno także przed zanieczyszczeniami w powietrzu, szczególnie, gdy są one w dużym
stężeniu, np. w postaci smogu. Należy wówczas zatykać usta i nos chusteczką, (5) ……………………………
W przypadku stałego kontaktu ze szkodliwymi substancjami, np. w zakładach pracy, konieczne jest stosowanie
specjalnych środków ochronnych - maseczek z filtrami. W zależności od rodzaju zanieczyszczeń lub pyłów, na
jakie jest się narażonym, używa się innego rodzaju filtra czy innego zabezpieczenia.

Profilaktyka chorób układu oddechowego

Aby uniknąć wystąpienia chorób układu oddechowego, należy dbać o dobry stan zdrowia całego organizmu.
Ważne są więc właściwe odżywianie się i dobra kondycja fizyczna. Systematyczne uprawianie (6) ……………,
która mogłaby powodować obciążenie płuc i układu krążenia.

Unikać należy kontaktu z substancjami szkodliwymi, a więc dymem papierosowym, silnie zanieczyszczonym
powietrzem, pyłami. Alergicy powinni być świadomi, (7) ………………………………………………. Uważać
należy też przy kontakcie z osobami chorymi, (8) ………………………………………………………………, a
więc bardzo łatwo. W okresach zwiększonej zachorowalności należy ciepło się ubierać i nie dopuszczać do

12
przeziębienia organizmu (pamiętaj o szaliku i czapce!). Profilaktycznie można wtedy przyjmować zwiększone
dawki witamin (szczególnie wit.C).

Warto systematycznie odwiedzać lekarza, ponieważ (9)………………………………………. Gruźlicę można

wykryć za pomocą prześwietlenia rentgenowskiego płuc jeszcze zanim wystąpią jakiekolwiek objawy. Nie
należy lekceważyć żadnej dolegliwości - nawet zwykła grypa może wywołać komplikacje, gdy nie zostanie
wyleczona do końca. Konsekwencją może być groźne zapalenie płuc albo oskrzeli.

Standardowym zabiegiem profilaktycznym są szczepienia ochronne. Powodują one wykształcenie czynnej,

(10)………………………………………………………. Większość szczepień wykonuje się obowiązkowo u
dzieci - w przypadku chorób układu oddechowego są to szczepienia m.in. przeciwko błonicy i krztuścowi.
Zaleca się również szczepienia przeciw gruźlicy. Ostatnio powszechnie stosuje się również szczepienia przeciw
grypie, lecz nie dają one długotrwałej odporności, ponieważ wirus grypy jest niezwykle zmienny.

Źródło:http://www.bryk.pl/teksty/liceum/biologia/ Wydawnictwo Greg (zgoda!)

GRYPA PRZEZIĘBIENIE
POCZĄTEK nagły i błyskawiczny powolny i łagodny
TEPERATURA CIAŁA zawsze wysoka gorączka najczęściej nieznacznie podwyższona
KATAR nie zawsze zawsze
BÓLE MIĘŚNI I STAWÓW bardzo często rzadko
SAMOPOCZUCIE bardzo złe umiarkowanie złe
ZWIĄZEK Z POGODĄ względny bardzo częsty
POWIKŁANIA często rzadko

13