Elementi elektroenergetskih

sistema

Kritični raspon
Kritična temepratura
Montažne krive
Mehanička sigurnost provodnika
 2.1.5 Kritični raspon
Kod temperatura prema kojima se vrši proračun dalekovoda, definisali
smo:- minimalnu temperaturu tmin=-20ºC
- temperatura pri kojoj se hvata led tL=-5ºC
- maksimalna temperatura tmax=40ºC

Kritičan raspon je raspon pri kome su naprezanja provodnika pri temperaturi

od -20ºC bez dodatnog opterećenja usled leda i pri temperaturi od -5ºC sa
dodatnim opterećenjem usled leda JEDNAKA.

Kritični raspon ima smisla računati samo za umerene raspone, jer je kod
velikih raspona dominantan uticaj dodatnog tereta usled leda i maksimalno
naprezanje javlja se na t= -5ºC sa dodatnim opterećenjem usled leda. Kod manjih
raspona, uticaj dodatnog opterećenja usled leda je manji, te se maksimalno
naprezanje može pojaviti pri minimalnoj temperaturi od -20ºC.
2.1.5 Kritični raspon
Mogući su sledeći slučajevi: Raspon je kritičan ako su:
I
σ0=σnd t0=-5ºC γ0=γr=γ+γnd
σ=σnd t=-20ºC γ=γ

II

σ0=σnd t0=-20ºC γ0=γ

σ=σnd t=-5ºC γ=γr=γ+γnd
2.1.5 Kritični raspon
γnd=normalna dodatna specifična težina usled leda:

0.18 ⋅ d  daN 
γnd= k ⋅ γ nd min , γ nd =k⋅
s  m ⋅ mm 2 

γ=specifična težina provodnika

2.1.5 Kritični raspon
Zamenom vrednosti iz I ili II u jednačinu promene
stanja provodnika za umerene raspone:
a 2 ⋅ cos 2 ψ  γ 2 γ 02  δ − δ0
⋅  2 − 2  = (t − t0 ) ⋅ α +
24 δ δ0  E ⋅ cosψ

Stavljajući a=akr, i kada se reši:

δ nd 360 ⋅ α
akr = ⋅
cosψ γ r2 + γ 2
2.1.5 Kritični raspon
Nakon izračunavanja akr (kritični raspon)
potrebno je stvarni raspon uporediti sa kritičnim.

Stvarni raspon: a > akr ili a < akr

Ako je stvarni raspon veći od kritičnog, maksimalno

naprezanje se javlja pri temperaturi t= -5ºC sa dodatnom
specifičnom težinom usled leda. Prema tome u ovakvim
slučajevima je početna temperatura t= -5ºC, a početna
specifična težina γ0=γr=γ+γnd.
2.1.5 Kritični raspon
(1) Ako je a > akr , maksimalno naprezanje: δ max = δ nd , t0 = −5°C
sa dodatnom težinom usled leda, pa je γ 0 = γ r = γ + γ nd

Ako je a > akr , za početne vrednosti usvajaju se:

, ,0 ' ' δ 0 = δ nd t0=-5ºC γ0=γr=γ+γnd

Jednačina promene stanja provodnika je:

a 2 ⋅ cos 2 ψ γ 2 γ r2  δ − δ nd
⋅  2 − 2  = (t + 5) ⋅ α +
24 δ δ nd  E ⋅ cos α
 2.1.5 Kritični raspon
Gornja jednačina je δ = f (t ), ali se uvek crta t = Φ(δ ) ,
uglavnom je potrebno izračunati precizno naprezanje na
zadatoj temperaturi.

a > akr δ nd = δ − 5° + led

 2.1.5 Kritični raspon
Ako je stvarni raspon manji od kritičnog, maksimalno
naprezanje se javlja pri temperaturi od -20ºC, pri kojoj se
ne javlja dodatno opterećenje usled leda. U ovakvim
slučajevima t0 = −20°C , a γ 0 = γ

(2) Ako je a < akr , tada je δ max = δ nd , pri t0 = −20°C

i opterećenju γ 0 = γ
2.1.5 Kritični raspon
Ako je a < akr , usvajaju se za početne vrednosti:
,,0’’ δ 0 = δ nd , t0 = −20°C , γ 0 = γ

Jednačina promene stanja provodnika je:

a 2 ⋅ γ 2 ⋅ cos2 ψ 1 1  δ − δ nd
⋅  2 − 2  = (t + 20) ⋅ α +
24 δ δ nd  E ⋅ cosψ
2.1.5 Kritični raspon
Opet se ima jednačina δ = f (t ), a crta se t = Φ(δ )

a < akr δ nd > δ − 5° + led

Tačka − 5°C je opet tačka diskontinuiteta.

2.1.5 Kritični raspon
Ukoliko se želi za odredjenu temperaturu
izračunati naprezanje provodnika, jednačina stanja
se piše u obliku kubne jednačine:

δ + A ⋅δ = B
3 2
2.1.5 Kritični raspon
Znači prethodne relacije treba napisati u formi
kubne jednačine po ( δ ), gde su A i B:

a > akr 3

E ⋅ cosψ ⋅ α ⋅ (t + 5) +
a 2 ⋅ γ r ⋅ cos 2 ψ 
2
a2
⋅ γ 2
⋅ E ⋅ cosψ
 − δ nd
t0 = −5°C 24 ⋅ δ nd
2
  24

a < akr
 a 2 ⋅ γ 2 ⋅ cos2 ψ  a 2
⋅ γ 2
⋅ E ⋅ cosψ
3
E ⋅ cosψ ⋅ α ⋅ (t + 20) +  − δ nd
t0 = −20°C ⋅ δ 2
 24 nd  24
 2.1.6 Kritična temepratura
def: Najveći ugib provodnika može se pojaviti na maksimalnoj
temperaturi + 40°C , ili na temperaturi t L = −5°C , uz prisustvo dodatne
specifične težine usled leda.

Pre=max. ugib – s obzirom na to gde se javlja na vodu (ako je prav raspon

na sredini, gde je tangenta paralelna sa spojnicom tačaka vešanja), a u buduće
s obzirom na temperaturu.

def: Na kritičnoj temperaturi ugib provodnika = je njegovom ugibu na

temperaturi − 5°C , uz prisustvo dodatne specifične težine usled leda
2.1.6 Kritična temepratura
def:

f m (− 5°C + led ) = f L f m (t = tkr ) = f tkr

f tkr = f Led
2.1.6 Kritična temepratura
Pre za maksimalni ugib:

a2 ⋅ γ a 4 ⋅ γ 3 ⋅ cosψ
f max k = +
8 ⋅ δ ⋅ cosψ 384 ⋅ δ 3

a2 ⋅ γ a2 ⋅ γ r
=
8 ⋅ δ tkr ⋅ cosψ 8 ⋅ δ L ⋅ cosψ

γ
δ tkr = δ L ⋅
γr
 2.1.6 Kritična temepratura
γ γ =γ
Dva stanja: t = tkr , δ = δ kr = δ L ⋅ ,
γr

Smenom u jednačinu promene stanja za umerene

raspone dobija se:
a 2 ⋅ cosψ  γ 2 γ 02  δ − δ0
⋅  2 − 2  = (t − t0 ) ⋅ α +
24 δ δ0  E ⋅ cosψ

  γ
  ⋅δ − δ
a 2 ⋅ cos2 ψ  γ2 γ 02  γr L 0
⋅ − 2  = (tkr − t0 ) ⋅ α + - plus treba izabrati početne uslove
2
δ0 E ⋅ cosψ
  δ L ⋅ γ 
24

  γ r  
2.1.6 Kritična temepratura
Da bi se odredila kritična temperatura (tkr ) ,
potrebno je izabrati početne uslove za ovu relaciju.
Najjednostavnija relacija se dobija ako se za stanje
,,0’’ izabere:
,,0’’ t0 = −5°C , γ 0 = γ r , δ 0 = δ L

Zamenom ,,0’’ u prethodnoj jednačini dobija se:

 γ r2 γ r2  δL  γ 
 2 − 2
= 0 ⇒ t = ⋅ 1 −  − 5
δ
 L δ L 
kr
α ⋅ E ⋅ cosψ  γr 
2.1.6 Kritična temepratura
Postoje dva slučaja:
1. Za raspone a > akr , ova relacija je
direktno primenljiva, jer je naprezanje:
δ L = δ nd
2. Za raspone a < akr , unapred se ne zna
naprezanje δ L , jer je ono u takvim
slučajevima manje od maksimalno
dozvoljenog.
2.1.6 Kritična temepratura
U ovakvim slučajevima se prvo mora odrediti
naprezanje iz jednačine stanja u koju treba uvrstiti
sledeće veličine.

t0 = −20°C γ0 = γ δ 0 = δ nd

t = −5°C γ = γr δL = ?
2.1.6 Kritična temepratura
Jednačina stanja provodnika za umerene raspone:
a 2 ⋅ cos 2 ψ  γ 2 γ 02  δ − δ0
⋅  2 − 2  = (t − t0 ) ⋅ α +
24 δ δ0  E ⋅ cosψ

Uvrstiti gornje parametre i dobija se:

δ L3 + A ⋅ δ L 2 = B

a 2 ⋅ γ 2 ⋅ E ⋅ cos3 ψ
A = 15 ⋅ α ⋅ E ⋅ cosψ + − δ nd
24 ⋅ δ nd
2

a 2 ⋅ γ r ⋅ E ⋅ cos 3 ψ
2
B=
24
2.1.6 Kritična temepratura
Sračunato δ L , ide u tkr
a.) Ako je kritična temperatura tkr > 40°C ,
maksimalni ugib javlja se pri temperaturi
tkr = −5°C , uz prisustvo dodatne
specifične težine leda.
b.) Ako je kritična temperatura t kr < 40°C ,
maksimalni ugib javlja se pri temperaturi
t kr = +40°C
 2.1.6 Kritična temepratura
a2 ⋅ γ , t (raste), σ (opada), f (raste).
f =
8 ⋅ δ ⋅ cosψ
δL  γ 
tkr = ⋅ 1 −  − 5
α ⋅ E ⋅ cosψ  γ r 

1. za a > akr ⇒ δ L = δ nd ⇒ tkr

tkr < 40°C ⇒ f m = f 40°C
tkr > 40°C ⇒ f m = f − 5°C + led
2. za a < akr ⇒ δ L = ? , iz δ L 3 + A ⋅ δ L 2 = B ⇒ tkr

tkr < 40°C ⇒ f m = f 40°C

tkr > 40°C ⇒ f m = f − 5°C + led

2.1.7 Montažne krive
Krive odnosno zavisnosti δ (t ) i f (t ) , nazivaju se
montažnim krivama i koriste se za odredjivanje
naprezanja i ugiba, pri montaži nadzemnog voda.
Montaža se vrši obično po lepom vremenu, sem
kada su havarije.
2.1.7 Montažne krive
Pri montaži, provodnici se pre konačnog
pričvršćivanja za izolatore, stavljaju na koturače,
koje su privremeno vezane za izolatore. Na ovaj
način postiže se izjednačavanje naprezanja u svim
rasponima jednog zateznog polja. Pre konačnog
fiksiranja provodnika za izolatore, proveravaju se
ugibi, a na zateznom ugibu se mere sile zatezanja
provodnika pomoću dinamometra.
i

2.1.7 Montažne krive

Potrebene vrednosti ugiba ili sile zatezanja
očitavaju se sa montažnih krivih. Na slici su
prikazane montažne krive za a > akr i a < akr .
Pretpostavljene vrednosti kritičnih temperatura su
odabrane proizvoljno.
i

2.1.7 Montažne krive

Montažne krive
a) u slučaju kada je
raspon veći od
kritičnog, i kada je
kritična temperatura
veća od 40(°C)
b) u slučaju kada je
raspon manji od
kritičnog, i kada je
kritična temperatura
manja od 40(° C);
t,f,σ-temperatura, ugib i
naprezanje pri montaži
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
Za svaki raspon može se definisati koeficijent
mehaničke sigurnosti provodnika kao odnos
izuzetne dodatne specifične težine usled leda id )(γ *

pri kojoj se u tačkama vešanja dostiže izuzetno

dozvoljeno naprezanje (δ id ) i usvojene normalne
dodatne specifične težine usled leda (γ nd = k ⋅ γ nd min ).
 2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika

γ *
m* = id - faktor mnogostrukosti dodatnog opterećenja
γ nd

γ ir * = γ + γ id * = γ + m* ⋅ γ nd - izuzetna rezultantna specifična težina usled

leda
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
Za izračunavanje m*, polazi se od jednačine stanja
provodnika, ako je:
1.) a > akr , stanje ,,0’’ pri kome se javlja
maksimalno naprezanje provodnika je:

t0 = −5°C δ 0 = δ nd γ 0 = γ + γ nd

t = −5°C δ = δ id γ = γ ir * = γ + m* ⋅ γ nd
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
Zamenom u:
a 2 ⋅ cos 2 ψ  γ 2 γ 02  δ − δ0
⋅  2 − 2  = (t − t0 ) ⋅ α +
24 δ δ0  E ⋅ cosψ

Dobija se koeficijent mehaničke sigurnosti:

2
δ id 24  γ + γ nd  γ
m* = ⋅ 2 ⋅ (δ − δ ) +   −
γ nd a ⋅ E ⋅ cos ψ
3 id nd
 δ nd  γ nd
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
2.) a < akr , stanje ,,0’’ pri kome se javlja
maksimalno naprezanje je:

t0 = −20°C δ 0 = δ nd γ0 = γ

t = −5°C δ = δ id γ = γ ir * = γ + m* ⋅ γ nd
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
Zamenom u jednačinu stanja provodnika dobija
se:
2
δ id 24  γ  γ
m =
*
⋅ 2 ⋅ (15 ⋅ α ⋅ E ⋅ cosψ + δ id − δ nd ) +   −
γ nd a ⋅ E ⋅ cos ψ
3
 δ nd  γ nd

γ id
Po propisu, najmanja dozvoljena vrednost m= ,
γ nd
je 2, pr. (m≥2).
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika
Na mestima ukrštanja nadzemnog voda sa drugim
nadzemnim ili telekomunikacionim vodom, sa
putem ili železničkom prugom propis definiše
minimalnu vrednost koeficijenta mehaničke
sigurnosti:
- m≥3, za ukrštanje nadzemnog voda sa
telekomunikacionim vodom
- m≥4, za ukrštanje nadzemnog voda sa
železničkom prugom
2.1.8 Mehanička sigurnost
provodnika

m ≥m*

Koeficijent mehaničke sigurnosti (m ), može se

*

povećati smanjivanjem raspona ili izborom boljeg

užeta (sa većim δ id )