Omslag HannoArt Gloss 250 g/m2, binnenwerk HannoArt Gloss 150 g/m2, 2003, © Sappi Europe SA, communications@eu.sappi.

com
„De productie van papier” is een van Sappi's technische brochures. Sappi heeft deze kennis over papier bijeengebracht om
onze klanten te inspireren om het maximale uit zichzelf te halen.
De productie van papier
Van hout tot gestreken papier

Water Interference Mottling Garenloos binden: Mat papier in devon

Verarbeitung praktijk
Mattpapier
Water als storende factor in de offsetdruk? Lijmtechnieken Waarom vereisen matte
Warum verdienen papieren
Mattpapiere
Ontwikkelingen in de druk- en papier- speciale aandacht?
besondere Beachtung?
industrie en de betekenis voor
lijmtechnieken in de boekbinderij

sappi

Vouwen en rillen De productie van papier Het drukproces

Verwerking van gestreken papieren Van hout tot gestreken papier Vellen-offset- en rotatie-offsetdruk
na de vellenoffsetdruk

www.sappi.com

sappi sappi sappi

Sappi Fine Paper Europe
Sappi Europe SA
154 Chausseé de la Hulpe
B-1170 Brussels
Tel. + 32 2 676 97 36
Fax + 32 2 676 96 65

sappi idea
exchange
De video over de productie van papier en andere technische brochures
zijn aan te vragen op onze knowledge bank: sappi
sappi
www.ideaexchange.sappi.com/knowledgebank

The word for fine paper

 De productie van papier, de vijfde publicatie in een reeks technische
brochures, verzorgd door Sappi Idea Exchange

sappi idea
exchange

Sappi heeft zich verplicht gesteld om drukkers en grafische ontwerpers te helpen papier op de beste wijze in te zetten. Wij doen
dit door onze kennis te delen met onze klanten en hen te voorzien van monsters, specificaties, ideeën, technische informatie en
een complete range van producten via Sappi Idea Exchange. U vindt meer informatie op onze website.

www.ideaexchange.sappi.com

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
De productie van papier
Van hout tot gestreken papier

Inhoud

I Inleiding 2 V Coating

Waarom wordt papier gestreken? 11

II Houtproductie
De coatingmachine 11

Bereiding van de coating 12

Hout als grondstof 3

VI Afwerking
III Pulpproductie

De kalander 12
Het pulpproces
De omroller 13

Mechanische en chemische pulp 4
De bobineuse 13

Het sulfaat- en het sulfiet-proces 4
De vellensnijmachine 13

Tussenvormen 5
De schoonsnijmachine 13

Het bleekproces 5
VII Verpakking en opslag 14

IV Papierproductie
VIII Papiereigenschappen 15
Grondstoffen

Voorbereiding van de vezels in de refiner 6

Hulpstoffen 6 lX Slotopmerkingen 16

De papiermachine

Overbrenging in de stofoploop 7

Bladvorming in de zeefpartij 7

Filtratie / Indikking 7

De twinformer en de gapformer 8

Ontwatering in de perspartij 9

De droogpartij 9

De eindpartij 9

Behandeling van het papieroppervlak

De lijmpers 10

De filmpers 10

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
l Inleiding
We staan er misschien niet altijd bij stil, maar papier is een
essentieel onderdeel van ons bestaan. Papier is het docu-
ment van het leven zelf, in al zijn verschijningsvormen en in al
zijn verbluffende diversiteit. Papier is al meer dan 2000 jaar
in gebruik als medium voor communicatie. De Chinezen
staan te boek als de uitvinders van papier. De eerste papier-
soorten werden gemaakt van de vezels van boombast,
papyrus, stro en katoen. De rol van hout als grondstof is van
verrassend recente oorsprong – pas in het midden van de
negentiende eeuw werd hout de belangrijkste grondstof
voor de massaproductie van papier.

De gedrukte pagina is direct en universeel, niet gebonden

aan culturele beperkingen, een inhoudelijke boodschap die
interesse wekt, maar ook een zintuiglijke ervaring, die ons
doet wegdromen en verlangen. Een bron van kennis en een
archief van informatie, maar ook een forum voor meningen
en een medium voor uiteenlopende vormen van entertainment
en kunst..
Papier is als productiemateriaal een onderhoudbare bron,
als medium een permanent document. Het is het universele
communicatiemiddel voor de voortschrijdende kroniek van
onze geschiedenis en ons dagelijks bestaan. Papier is het
vastgelegde verleden, maar het is ook de spiegel van onze
eigen tijd en de blauwdruk van de toekomst.
Papier raakt het bestaan van iedereen op deze planeet en
Sappi is zich daar ten volle van bewust. Sappi is de mondiale
marktleider op het gebied van gestreken grafische papieren,
en daar zijn wij met recht trots op. Sappi heeft een lange
geschiedenis in de ontwikkeling van nieuwe normen voor de
papierindustrie, en die traditie zetten wij ook nu onverminderd
voort.
Het interieur van een middeleeuwse papiermolen
Op basis van honderden jaren ervaring, met de volle inzet van
het vakmanschap en de expertise van onze medewerkers en
gesteund door ultramoderne productietechnieken. Sappi
zal, als een van de meest prominente papierproducenten ter
wereld, een leidende rol blijven vervullen in de ontwikkeling
en productie van papier van de allerbeste kwaliteit!
Deze brochure laat zien hoe dit kwaliteitspapier wordt
gemaakt. We volgen het totale productieproces, van het
hout dat de belangrijkste grondstof voor de papierindustrie
is, via de productie van pulp in diverse soorten, tot de
productie van basispapier op de papiermachine en het
proces van coating dat het papier zijn uiteindelijke vlakke
oppervlak en heldere tint geeft. Aan het eind van deze
brochure gaan we kort in op de eigenschappen die bepalend
zijn voor de kwaliteit van het papier.

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
ll Houtproductie
Hout als grondstof

In principe zijn er zo'n 25.000 houtvormende planten, maar

daarvan is slechts een klein gedeelte geschikt als grondstof
voor papier. In de papierproductie worden alleen naald-
boomsoorten en loofbomen gebruikt. Het hout van naald-
bomen heeft langere vezels dan dat van loofsoorten, en
levert dan ook sterker papier op.

De naaldboomsoorten die het meest worden gebruikt in de

industriële productie van papier zijn de den, de spar en de
pijnboom. De meest gebruikte loofboomsoorten zijn beuk, Beukenhout
berk, populier en eucalyptus.

De stam van een boom is geen homogeen geheel. De cellen
waaruit de stam is opgebouwd, zijn van verschillende typen.
Leeftijd speelt een rol, maar ook positie in de stam en het
seizoen waarin een cel is ontstaan, zijn bepalende factoren.
Onder de schors, de buitenkant van de stam, bevinden zich
het bastweefsel en het cambium (teeltweefsel). Door middel
van celdeling groeit dit teeltweefsel van binnen naar buiten.
Daarbij treedt in de wintermaanden een stagnatie op, wat resul-
teert in de bekende jaarringen. De stam, met de verschillende
typen cellen die zorgen voor het transport van sappen en
voedingsstoffen, vormt de grondstof voor de productie van
papierpulp. De schors is het onbruikbare gedeelte.
Daarom moet het hout, voordat het geschikt is voor de pro-
ductie van papierpulp, eerst worden ontdaan van de schors.
De ontschorste stammen worden vervolgens vermalen tot
vezels voor mechanisch ontsloten pulp of verwerkt tot hout-
snippers („chips”) voor chemisch ontsloten pulp.
Voor de productie van pulp worden volledige stammen
gebruikt, of – in de meeste gevallen – houtafval afkomstig
van zagerijen in de vorm van planken of houtsnippers.

Boomstammen Chips

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
lll Pulpproductie vrijgemaakte vezels zijn volledig intact en bijzonder schoon.
De resulterende pulp wordt houtvrij genoemd. Het is deze
Het pulpproces pulp die voor alle houtvrije papieren van Sappi wordt gebruikt.

Er zijn twee methoden om hout te verwerken tot pulp: Het sulfaat-proces is een alkalisch proces. Ook sterk
mechanisch of chemisch. harshoudende houtsoorten kunnen op deze manier worden
verwerkt, maar daar zijn kostbare installaties voor nodig en
Mechanische pulp grote hoeveelheden chemicaliën.

In het geval van mechanische pulp wordt de vezelstof
gemaakt door het hout te vermengen met water en te
vermalen tegen een sneldraaiende steen. De opbrengst ligt
bij deze methode rond de 95 procent. Mechanische pulp
(MP) wordt houthoudende pulp genoemd.
Het nadeel van deze methode is dat de vezels ernstig worden
beschadigd en dat de geproduceerde pulp nog allerlei
onzuiverheden bevat. Mechanische pulp levert papier op
van een hoge opaciteit, dat echter minder sterk is. De pulp
heeft een gelige kleur en een lage lichtechtheid.
Chemische pulp
Voor het produceren van chemische pulp moet de pure
vezel vrij worden gemaakt, en dat betekent dat ook de lignine
moet worden verwijderd. Om dat te bewerkstelligen, wordt
het hout in dit proces eerst gekookt in een vloeistof met che-
mische toevoegingen.
Bij het sulfiet-proces wordt een kookzuur gebruikt dat be-
staat uit een mengsel van vrije zwavelige zuren en gebonden
zwavelige zuren (magnesium-bisulfiet). De kookvloeistof
dringt bij dit proces in het hout door in de lengterichting van
de vezels, met andere woorden, in de lengterichting van de
houtsnippers. Nadat het zuur door het hout is opgenomen,
wordt de lignine in het eigenlijke kookproces afgebroken,
omgezet in een in water oplosbare vorm en vervolgens
uitgewassen. De afbraakproducten van de koolhydraten zijn
in de vorm van suikers in de kookvloeistof aanwezig.
Als de restvloeistof later wordt ingedampt om de chemi-
caliën terug te winnen, worden deze suikers omgezet in
alcohol en ethaanzuur. De onbehandelde pulp heeft een
bruine of geelbruine kleur en moet, om er witte papiersoorten
van te kunnen maken, eerst worden gebleekt. Dit proces
van bleken, waarbij geen chloor of chloorhoudende stoffen
worden gebruikt, vindt meestal plaats in de pulpfabriek, als
onderdeel van de totale pulpbereiding.

Dit chemische proces resulteert in sulfaat- of sulfietpulp, Sulfiet-pulp is minder sterk dan sulfaat-pulp. Sappi past in
afhankelijk van de gebruikte chemicaliën. De opbrengst ligt de eigen pulpfabrieken uitsluitend het magnesium-bisulfiet-
bij deze methode rond de 50 procent. De op deze manier proces toe.

Het
pulpproces

Mechanisch Thermo- Chemisch thermo- Chemisch

mechanisch mechanisch

MP TMP, CTMP Sulfaat-proces Sulfiet-proces

mechanische pulp thermo- chemisch thermo- (alkalisch) (zuur)
mechanische pulp mechanische pulp
opbrengst 90-96% opbrengst 90-96% opbrengst 85-90% opbrengst 43-52% opbrengst 43-52 %

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com

Tussenvormen
TMP Thermo-Mechanische Pulp
Bij dit proces worden snippers afvalhout gevaporiseerd
en vervolgens in de refiner onder stoomdruk vermalen
tot afzonderlijke vezels.
CTMP Chemisch Thermo-Mechanische Pulp
Dit proces is een combinatie van impregneren
(vermengen met een chemische stof), koken,
malen en bleken. De opbrengst ligt bij CTMP op
circa 90 procent.
De vezellengte en de daarmee samenhangende
sterkte van het papier zijn bij dit proces te sturen. In
CTMP zit ook nog wat lignine, een taaie, harde lijmstof
uit de celwanden van het hout, die sterk vergeelt.
Van ongebleekte tot gebleekte pulp
U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
Het bleekproces
De pulp heeft in dit stadium nog een bruine kleur. Om de
voor het te produceren papier noodzakelijke witheid te
bereiken, is dan ook een proces van bleken nodig. Tijdens
dit bleekproces wordt ook de resterende lignine verwijderd.
Bleken is eigenlijk een voortzetting van het chemische kook-
proces en het vindt dan ook direct daarna plaats, in de pulp-
fabriek, waar het hele proces geïntegreerd wordt afgewerkt.
Bleken is een proces dat bestaat uit verschillende stappen
waarin de pulp op chemische wijze wordt bewerkt. Tussen-
door wordt de pulp gespoeld.
Voor het bleken van pulp kunnen verschillende stoffen
worden gebruikt: chloor en chloorverbindingen, zuurstof en
waterstofperoxide.
Milieu-overwegingen hebben ertoe geleid dat de rol van
chloorstoffen steeds kleiner is geworden. Bij Sappi verloopt
het bleekproces dan ook volledig chloorvrij. In dat verband
wordt de afkorting TCF gebruikt - Totally Chlorine Free.
lV Papierproductie
Grondstoffen
Voorbereiding van de vezels in de refiner
In de refiner worden de vezels gemalen. Hoe dit precies gebeurt,
is bepalend voor de latere eigenschappen van het papier. In
de refiner wordt de pulp door een systeem van ronddraaiende
en stilstaande messen gevoerd – rotoren en statoren. Deze
Refiner voor de stofvoorbereiding
messen kunnen onderling worden afgestemd om op die
manier een variabele graad van gesneden (droge maling) en
„gefibrilleerde” vezels (vette maling) te bereiken. Bij fibrilleren
worden de uiteinden van de vezels uitgerafeld, waardoor
later een sterke onderlinge verbinding tot stand kan komen.
En dat resulteert weer in sterker papier.
Hulpstoffen
Tot de procesingrediënten behoren aanvullende bestandde-
len als water, vulstoffen, lijmstoffen, kleurstoffen en andere
toevoegingen.
Vulstoffen hebben diverse functies. Ze maken het papier
meer opaak en geven het een meer gesloten oppervlak en
een heldere tint, maar ze kunnen ook, al naar gelang de ge-
wenste eigenschappen, voor extra zachtheid en buigzaam-
heid zorgen. Naast minerale stoffen als kaolien (China clay
of porseleinaarde) wordt tegenwoordig op grote schaal cal-
ciumcarbonaat (krijt) gebruikt. Dit heeft als bijkomend voor-
deel dat de houdbaarheid en levensduur van het papier
U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
erdoor worden verlengd. Het aandeel vulstoffen kan oplopen
tot 30 procent. Afhankelijk van de papiersoort kunnen daar-
naast lijmstoffen, kleurstoffen en optische witmakers worden
toegevoegd. Bij industriële productie worden hoeveelheid en
concentratie van deze aanvullende stoffen computergestuurd
gereguleerd door doseringssystemen – een absolute vereiste
om uniforme kwaliteit te kunnen garanderen bij hoogwaardige
merkpapieren.
Maar veruit het belangrijkste procesingrediënt is water. Voor
één kilo papier is zo'n honderd liter water nodig, en het
gebruik van dat soort hoeveelheden is vandaag de dag alleen
nog te verantwoorden, zowel qua kosten als met het oog op
het milieu, door recycling. Door een systeem van gesloten
watercirculatie en geavanceerde installaties voor zuivering van
afvalwater, is een moderne papierfabriek in staat 90 procent
van het productiewater, soms zelfs meer, te hergebruiken. In
het doseringssysteem worden water, halfstoffen en vulstoffen
in speciale vaten gemengd. Het zogenaamde constante ge-
deelte van de papiermachine fungeert daarbij als overgang
van stofvoorbereiding naar stofoploop. In dit gedeelte van
de machine bevinden zich ook filters die ervoor zorgen dat
verontreinigingen, vreemde stoffen en stofknopen worden
uitgesluisd. Sappi is, ook als het gaat om daadwerkelijke
investeringen in verhouding tot de wettelijke normen, een
van de meest milieubewuste papierproducenten ter wereld.
Vulstoffen: Calciumcarbonaat
Klei
Titaan-dioxide
Toevoegingen: Kleurstoffen
Optische witmakers
Bindmiddelen: Latexproducten en zetmelen
De papiermachine PM11, Gratkorn

Overbrenging in de stofoploop de mate waarin de vezels zich vrij in de suspensie kunnen

bewegen. We spreken in dit verband van filtratie en indikking.
Na de verdunning en filtering op onregelmatigheden die in
het constante gedeelte van de papiermachine heeft plaats- Filtratie
gevonden, wordt de suspensie van vezels, processtoffen en
water overgebracht naar het zeefdoek. Het is van groot Hier is sprake van een scherpe overgang tussen de reeds
belang dat dit op een uniforme manier gebeurt en dat de gehele gevormde vezellaag op het zeefdoek en de suspensie daar-
breedte van het doek gelijkmatig wordt bedekt. Dit betekent boven. De pulpconcentratie is in de vloeibare fase nagenoeg
dat de snelheid waarmee de suspensie uit de stofoploop het constant, waardoor de vezels – in verhouding tot de exacte
zeefdoek opstroomt, gelijk moet zijn aan de snelheid van het toestand van de pulpmassa – makkelijk met elkaar in
zeefdoek waarop de bladvorming plaatsvindt. Daarom wordt contact kunnen komen.
de suspensie in de stofoploop onder druk gezet, waardoor
de uitstroomsnelheid wordt opgevoerd tot de loopsnelheid
van het doek. Bovendien wordt de suspensie vlak voor uit-
stroming op het zeefdoek in beweging gebracht, zodat er
geen vlokvorming kan optreden.

Het proces van bladvorming kan met behulp van

een aantal machine-elementen worden gestuurd.
We onderscheiden vier hoofdcategorieën:

1. Meelopende elementen

het in een lus lopende zeefdoek

het bovenzeef, het onderzeef

2. Roterende elementen

de registerwals

de vormwals

de zuigwals
PM6, Ehingen
de aandrukwals

de egoutteur
Via de uitstroomlip verlaat de vezelsuspensie de stofoploop
om uit te stromen op het zeefdoek. Het vezelmengsel kan in 3. Stationaire elementen
deze fase een dikte hebben tot circa 18 millimeter.

de zeeftafel

de hydrofoil
Bladvorming in de zeefpartij

de vacufoil

de natte zuigkast
Zodra de suspensie in contact komt met het zeefdoek, zak-

de vlakke zuigkast
ken de vezels door hun natuurlijke stromingsweerstand van-
zelf naar beneden, waardoor zich direct op het zeefdoek
4. Mechanische elementen
een eerste laag vezels begint te vormen, die van bovenaf
aangroeit. In combinatie met de constante ontwatering die
de uitstroominstelling van de stofoploop
op het zeefdoek plaatsvindt, komen daardoor twee verschil-
de zijdelingse beweging van het zeefdoek
lende processen van bladvorming op gang, afhankelijk van

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
Indikking

Hier is eerder sprake van een geleidelijke overgang tussen

de gevormde vezellaag en de suspensie. De concentratie
neemt van boven naar beneden lineair toe en de vezels
worden in de supensie geïmmobiliseerd. Tegelijkertijd wordt
water uit alle lagen van de suspensie afgevoerd en opge-
vangen voor hergebruik.

De twinformer
De bladvorming – in feite een proces van aanhoudende
concurrentie tussen filtering en vlokvorming – vindt plaats in
de zeefpartij van de papiermachine. Er zijn verschillende
soorten zeefpartijen. Bij het traditionele en meest bekende
systeem vormt het zeefdoek een gesloten lus (endless wire).
Het is een algemeen toepasbaar principe dat een hoge mate
van flexibiliteit biedt ten aanzien van basisgewicht en bladei-
genschappen van het gevormde papier. Daar staat tegenover
dat ontwatering hier alleen via de onderkant plaatsvindt.
Daarom is er een tweede systeem ontwikkeld, dat van de
zogenaamde „twinformer”, waarbij het vezelmengsel na de
eerste ontwateringfase door een dubbele baan van zeef-
doeken wordt gevoerd, een aan de onderkant en een aan de
Gapformer
De gapformer
Er zijn ook moderne, snelle papiermachines die gebruik
maken van een zogenaamde „gapformer”. Het vezelmengsel
wordt daar, onmiddellijk na het verlaten van de stofoploop,
tussen twee zeefdoeken gebracht, een aan de onderkant
en een aan de bovenkant. De vezelstof wordt op die manier
onmiddellijk, binnen milliseconden, gefixeerd en de verdere
ontwatering heeft geen invloed op de bladvorming. Het is
een zeer efficiënt systeem, dat echter wel hoge eisen stelt
aan de technische kwaliteit van de stofoploop en het con-
stante gedeelte van de papiermachine.

Twinformer

bovenkant van de vezelmassa, en waarbij het water ook naar

boven toe wordt afgezogen via speciale zuigkasten. Het
vezelmengsel ontwatert op die manier sneller, wat niet alleen
het productieproces efficiënter maakt, maar ook resulteert in
papier dat minder verschil vertoont in boven- en onderzijde.

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
Ontwatering in de perspartij
Na de eerste fase van bladvorming, waarin de voornaamste
kenmerken van het papier in principe al zijn bepaald, volgt
een tweede proces van droging en compressie. In de
perspartij wordt het papier verder gedroogd door een aantal
walsen die verticale druk uitoefenen op het papieroppervlak.
Het water dat op die manier uit het papier wordt geperst,
wordt opgevangen en afgevoerd door natvilten.
Er zijn tegenwoordig ook „shoe presses”, die op de plaats
van een van de walsen een hydraulische „shoe” hebben die
door de verlengde perszone efficiënter werkt.
Druk
Tijd Baan-
snelheid
Lengte van de perszone
Nipdruk
Shoe press
De droogpartij
Na de perspartij heeft het papier een bestanddeel vaste
massa van maximaal 50 tot 55 procent. Het resterende
water kan alleen door middel van verdamping worden ver-
wijderd. De gebruikelijke methode is contactdroging op een
serie stoomverwarmde cilinders. De droogpartij bestaat uit
een groot aantal verwarmde cilinders, de zogenaamde
U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
droogcilinders, waar het papier in twee gangen, een voor
elke zijde, overheen wordt gevoerd. Het droogproces vindt
plaats in verschillende fasen. In de eerste, kortstondige fase
wordt het papier alleen verwarmd. Er is op dat moment nog
geen sprake van verdamping. Daarna volgt de fase waarin
het natte papier zijn vochtinhoud afgeeft aan de omgeving
door middel van verdamping. Tenslotte volgt een laatste
fase van geforceerde verdamping waarin het papier wordt
nagedroogd.
De eindpartij
Als het droogproces is afgerond, gaat het papier in veel
gevallen door een „machinekalander” die de dikte van het
papier uniformer maakt. Naast machinekalanders met stalen
walsen zijn er ook zogenaamde „soft calenders”, bestaande
uit een serie van walsparen, een van staal en een met een
zachtere, kunststof mantel. Dit systeem zorgt voor een
betere effenheid en voorkomt het effect van „black glazing”.
Aan het einde van de machine wordt het papier op een ijzeren
stang gewikkeld, de zogenaamde tamboer. Meestal wordt
hierbij een „pope rol” gebruikt die voor een regelmatige
opwikkeling zorgt. De tamboer drukt tegen de pope rol,
waardoor het papier in regelmatige wikkelingen en met
constante snelheid wordt opgenomen.
Op verschillende posities in de papiermachine bevinden
zich frames met meetinstrumenten die de op dat moment
ingestelde kwaliteitsparameters – zoals basisgewicht, vocht
en asgehalte, tint en opaciteit – voortdurend controleren.
Droogpartij
Behandeling van het papieroppervlak

De lijmpers

De eenvoudigste vorm van veredeling is behandeling van

het papieroppervlak in de lijmpers, een installatie die onder-
deel uitmaakt van de papiermachine.

Hier wordt het papier voorzien van een o.a. uit zetmeel
bestaande lijmlaag die voor een steviger oppervlak zorgt en
voorkomt dat er later, als het papier wordt bedrukt, problemen
optreden met stuiven of plukken. In veel gevallen vormt deze
lijming ook de ondergrond voor verschillende vormen van Filmpers
coating die in een later stadium worden aangebracht.

De lijmpers bestaat uit een tweetal zachte, vaak met rubber
beklede walsen, waar het papier tussendoor wordt gevoerd.
De afstand tussen deze walsen is instelbaar, waardoor de
dosering van de aan te brengen lijmlaag kan worden geregeld.
De maximale dikte van de opgebrachte lijmlaag is bij een
lijmpers beperkt.
De filmpers
Met de hogere snelheden van moderne papiermachines en
met de stijgende kwaliteitseisen die aan gepigmenteerd en
machinegestreken papier worden gesteld, werden er ook
persen ontwikkeld met meerdere walsen.

Bij deze systemen wordt de aan te brengen laag vooraf

exact gedoseerd en tussen de walsen overgebracht op het
papier. Het opbrengen van de lijm gebeurt aan de andere
zijde van de wals, volgens een aan het coatingproces
ontleend principe. De snelheid van deze installaties is niet
begrensd, zodat hoge concentraties lijming en pigmentering
mogelijk zijn.

10

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
V Coating
Waarom wordt papier gestreken?
De afgelopen decennia zijn de eisen die aan drukmedia
worden gesteld, enorm gestegen, zowel op het gebied van
visuele eigenschappen als waar het gaat om bedrukbaar-
heid. Het aanbrengen van een coating – of strijklaag – maakt
het papier mooier in termen van tint en witheid, glans en
gladheid.
Een strijklaag maakt het papier ook geschikt voor bedrukking
met de fijnste rasters, terwijl met dunnere inktlagen een groter
kleurenscala en meer contrast kan worden bereikt.
Een strijklaag bestaat voornamelijk uit pigmenten en bind-
middelen, gemengd met andere procesmaterialen. Een van
de belangrijkste aspecten bij strijken is het zorgvuldig op
elkaar afstemmen van strijkmateriaal, proces, machine,
instellingen en basispapier.
Afhankelijk van de gestelde eisen kan papier enkelvoudig,
dubbel of zelfs drievoudig worden gestreken, met de daarbij
behorende droging. Machines en methoden dienen hier met
zorg te worden gekozen en gecombineerd op basis van een
afweging van voordelen en mogelijkheden.
Coating
Basispapier
Film coating
Coating
Basispapier
Blade coating
U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
De coatingmachine
Vóór de eigenlijke coatingmachine bevindt zich een omroller,
die ervoor zorgt dat ondeugdelijk papier wordt verwijderd.
Om insteltijden aan de coatingmachine te overbruggen,
moet deze omroller op een hogere snelheid draaien dan de
papiermachine. De omroller is voorzien van een afwikkel-
systeem met een vliegende wissel (flying splice). Achtereen-
volgens worden de beide zijden van het papier gestreken en
gedroogd – dat laatste gebeurt door infrarode warmte of
hete-lucht foils, waarna droogcilinders het proces afronden.
Walsen met spiraalgroeven en breedstrekwalsen zorgen
voor veilig transport van de papierbaan door de coating-
machine.
Het belangrijkste gedeelte van de coatingmachine bestaat
uit het opbrengsysteem met het strijkaggregaat. Onder elke
coater bevindt zich een werkstation, dat zorgt voor het op-
pompen van de coatingmassa uit de roestvrij stalen preparatie-
tanks, die speciaal worden gekoeld om te voorkomen dat
de coating aan de wanden kleeft en daardoor gaat klonteren.
De coatingmassa wordt voortdurend gefilterd en belucht
om te voorkomen dat bij het opbrengen onregelmatigheden
ontstaan, bijvoorbeeld in de vorm van messtrepen. Ook
hoeveelheid en vochtgehalte worden constant nauwlettend
bewaakt en waar nodig bijgesteld.
Bij Sappi wordt gebruikgemaakt van diverse vormen van
film coating en blade coating, twee verschillende coating-
technieken.
Bij de film coating methode wordt de coating via een elastische
rol overgebracht op de papierbaan. Het resultaat is een overal
even dikke strijklaag die de contouren van het papieroppervlak
volgt. Men spreekt dan ook wel van contour-coating.
Bij blade coating wordt een extra dikke strijklaag op het
papier gebracht, die daarna weer gedeeltelijk wordt
afgestreken door een stalen mes. Door de druk die het mes
daarbij uitoefent, wordt een egaal papieroppervlak bereikt,
doordat de onregelmatigheden in het papier worden genivel-
leerd.
11
Bereiding van de coating

Een coating bestaat voornamelijk uit pigmenten (krijt, klei of

talk), gemengd met bindmiddelen die ervoor zorgen dat de
pigmenten aan elkaar en aan het papier hechten. Afhankelijk
van de toepassing waarvoor het papier is bedoeld en het
type en de structuur van de pigmenten, zijn verschillende
hoeveelheden van deze bindmiddelen nodig. Er zijn natuurlijke
bindmiddelen, zoals zetmeel, en synthetische, zoals latex.

Daarnaast worden procesmaterialen gebruikt, die de eigen-

schappen van de coating verder aanpassen. Het bekendste
procesmateriaal is optische witmaker, dat onzichtbaar ultra-
violet licht omzet in zichtbaar blauwachtig wit licht. Het papier
krijgt daardoor een helder wit effect.

De ingrediënten worden volgens exact recept gemengd in

tanks in de „coatingkeuken”. De samenstelling van de coating
wordt automatisch gestuurd, om ervoor te zorgen dat er
geen verschillen optreden tussen opeenvolgende partijen.
Meet-frames in de coatingmachine, die soms deel uitmaakt
van de papiermachine zelf, controleren voortdurend het
gewicht van de coatingmassa en de glans van het papier,
zodat de belangrijkste kwaliteitsparameters altijd worden
aangehouden.
Meestal is de coatingkeuken ook de plaats waar de (al dan
niet gepigmenteerde) zetmeeloplossing wordt gemaakt voor
de lijmpers.
Superkalander
Vl Afwerking
De kalander
Bewerking in een kalander of superkalander maakt het papier
extra glad en geeft het een hogere glans. Het papier loopt
tussen een aantal opeenvolgende walsen door, tot tien in
totaal, die druk uitoefenen en warmte afgeven. De gebruikte
apparatuur kan geïntegreerd zijn in de papiermachine of op
zichzelf staan.

Op zichzelf staande (off-line) installaties, de zogenaamde

superkalanders, hebben soms wel zestien walsen. Het opper-
vlak van de walsen kan afwisselend bestaan uit hard staal
en zacht, elastisch materiaal. Elke combinatie heeft zijn
eigen effect op de glans en gladheid van het papier.

Afhankelijk van het type en de beoogde toepassing, is het

papier, na behandeling in de coatingmachine en afwerking
in de kalander, nu in principe klaar.

12

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
De omroller

De omroller dient voor het omwikkelen van de rollen papier

van de ene tamboer op de andere. Bij dit omrollen komt de
binnenkant van het papier in veel gevallen aan de buitenkant
te liggen. De zijkanten van de papierbaan kunnen worden
afgesneden en ondeugdelijk papier kan worden verwijderd.

De bobineuse

Het afgewerkte papier bevindt zich na de laatste bewerking Vellensnijmachine

op tamboers die de breedte hebben van de volledige
papierbaan. Deze tamboers worden nu op de bobineuse tot
smallere rollen versneden door rondmessen die op de vereiste
breedte worden ingesteld. Deze smallere rollen worden als
zodanig aan de klant geleverd, of ze worden op een vellensnij-
machine volgens de gegeven formaatspecificaties tot vellen
gesneden.
Er bestaan diverse technieken voor het invoeren en snijden
van de rollen, maar dat zijn details waar we hier niet nader
op ingaan.
Belangrijk is dat het snijproces volkomen synchroon moet
verlopen om de vellen op exact het juiste formaat en exact
haaks te kunnen snijden. Direct na het kapmes bevindt zich
een transportband die de stapel vellen tijdens het snijden in
positie houdt en ze vervolgens naar een tweede transport-
band overbrengt. De vellen worden op hoge snelheid over-
gebracht naar de tweede transportband, waar ze worden
afgeremd en overlappend worden neergelegd om verder te
worden getransporteerd naar de uitleg op de stapel.

Moderne snijmachines kunnen verschillende formaten produ-

ceren. Bovendien wordt in de snijmachine de kwaliteit van
het papieroppervlak gecontroleerd, de vellen worden geteld
Bobineuse en van telstroken voorzien en slechte vellen worden uitge-
sorteerd. Er hoeft zelfs niet te worden gestopt voor het
verwisselen van pallets, want ook dat gebeurt automatisch.
De vellensnijmachine

Op de vellensnijmachine worden de door de bobineuse gepro- De schoonsnijmachine

duceerde smallere rollen tot vellen versneden. In een vellensnij-
machine kunnen, afhankelijk van de capaciteit van de machine Een schoonsnijmachine is bedoeld voor het op maat snijden
en het „snijgewicht” van de gezamenlijk te verwerken rollen, van kleinere partijen. Opnieuw instellen van de vellensnij-
meerdere rollen tegelijk worden geplaatst. Belangrijk is hier machine zou in dat geval niet rendabel zijn. Deze machines
dat de snijkanten „schoon” zijn, dat wil zeggen, dat er geen kunnen het papier ook over allevier de zijden op maat snijden
snijstof aanwezig is dat later, als het papier wordt bedrukt, voor speciale drukprocessen.
problemen zou kunnen veroorzaken. De rollen worden in de
vellensnijmachine aan beide zijden afgesneden, waarna een
rondmes het papier eventueel nogmaals in de lengterichting
doorsnijdt. Daarna snijdt het kapmes de korte kanten door,
waardoor het gewenste formaat vel wordt bereikt.

13

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
Vll Verpakking en opslag
Tenslotte wordt het papier verpakt en getransporteerd in de
vorm van rollen, riemen of in bulkverpakking. Een goede
verpakking voorkomt beschadiging tijdens transport en
beschermt het papier tegen vocht. De transportmiddelen en
de methode van transport bepalen welk type verpakking het
meest geschikt is.
Geautomatiseerde rolleninpakmachines vervullen een groot
aantal taken, waaronder:
Het lezen van de barcodes en het doorgeven van de ID-
codes aan de computer. Plausibiliteitscontrole. Centreren en
positioneren. Aanbrengen van de binnenrondellen. Selectie
van het verpakkingspapier en het feitelijke inpakken van de
rollen volgens een ingesteld aantal wikkelingen. Selectie van
het type lijming. Aanbrengen van de buitenrondellen. Wegen.
Aanbrengen van de etiketten en uitvoeren voor transport.
Verpakking van pallets
Het verpakkingspapier wordt afgesneden, om het papier
gewikkeld en vastgelijmd. De verpakte riemen worden vervol-
gens op pallets gestapeld en van riemetiketten voorzien.
De pallets met papier in vellen (in riemen of in bulkverpak-
king) worden daarna in waterdampdicht wikkel- of krimp-
folie verpakt. Voor transport over grotere afstanden, wordt
voor extra stabiliteit ook nog een dekplaat aangebracht en
wordt het geheel verstevigd met stalen of kunststof banden.
Voor pallets die op deze manier waterdampdicht zijn verpakt,
is geen volledige airconditioning nodig als ze op voorraad
worden gehouden. Ze kunnen onder licht- en waterwerende
condities in het magazijn worden opgeslagen. In de papier-
fabriek en bij de groothandel wordt in veel gevallen gebruik-
gemaakt van hoge opslagstellingen. De pallets kunnen daar in
willekeurige volgorde worden opgeslagen en door computer-
systemen automatisch worden „gepickt” voor transport op
een later tijdstip.

Verpakking van rollen

In het geval van vellen kan het papier worden verpakt als
riemen of in bulkverpakking, direct op de pallet. Een riem
bevat 100, 250 of 500 vellen. Bij kleinere orders of speciale
formaten worden de riemen handmatig verpakt, bij grotere
orders in standaardformaat gebeurt het automatisch. Bij de
keuze van het verpakkingsmateriaal wordt rekening gehouden
met de wensen van de klant. Natuurlijk speelt bescherming
tegen beschadiging en vocht een primaire rol, maar daar-
naast is het verpakkingsmateriaal een uitstekend reclame-
medium. De gedefinieerde eenheden te verpakken papier Het geautomatiseerde magazijn
worden, voordat ze de riemeninpakmachine bereiken, van
de stapel genomen en in de juiste positie doorgevoerd naar
de eerste inpak-unit.

14

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
VllI Papiereigenschappen
In de data sheets worden de belangrijkste eigenschappen
genoemd die bepalend zijn voor de kwaliteit van het papier.
Dit zijn onder andere:
Gramgewicht
Gramgewicht, gemeten in gram per vierkante meter onder
specifieke condities. Het gramgewicht is de som van vezel-
materiaal, vul- en hulpstoffen, en restwater.
Witheid
Witheid of „brightness”, gemeten als een percentage van
absolute witheid (magnesium-oxide = 100%). Hoe hoger de
gemeten waarde, des te witter het papier.
Glans
Glans, oftewel het percentage onder een gedefinieerde
hoek invallend licht dat door het papieroppervlak wordt
weerkaatst. Hoe meer licht wordt weerkaatst, des te hoger
de glanswaarde.
Kleurbereik
U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
Ruwheid
Ruwheid, gedefinieerd als de afwijking van een ideaal, perfect
egaal oppervlak. Hoe dichter het papier deze ideale norm
benadert, hoe gladder het is. Om de ruwheid, uitgedrukt in
PPS-waarden, te bepalen wordt gemeten hoeveel lucht er
weglekt tussen het papieroppervlak en de volkomen vlakke
meetkop. De diepte van de poriën in het papier wordt
bepaald aan de hand van een gedefinieerde cirkel. Hoe
hoger de PPS-waarde, hoe ruwer het papier.
Opaciteit
Opaciteit, uitgedrukt als een percentage van weerkaatst
licht. Papier dat veel licht doorlaat, is transparant. Papier dat
weinig licht doorlaat, is opaak. Hoe hoger de gemeten waarde,
des te hoger de opaciteit.
Relatieve vochtigheid
Relatieve vochtigheid, oftewel het percentage waterdamp
dat bij een bepaalde temperatuur fysiek aanwezig is in de
lucht tussen de afzonderlijke vellen van een stapel papier of
tussen de wikkelingen van een rol papier.
pH-waarde
De pH-waarde bepaalt het zuur-, respectievelijk alkalisch
gehalte, van het papieroppervlak. Op een schaal van 0 tot
14 staat een lage pH-waarde voor oppervlak met een hoog
zuurgehalte, een pH-waarde van 7 betekent neutraal, en
alles daarboven betekent in toenemende mate alkalisch.
Papier met een neutrale pH-waarde geeft de beste resultaten
bij bedrukken en verdere verwerking.
Specifiek volume
Dikte wordt uitgedrukt in micrometer (µm). Om papieren van
verschillende gramgewichten met elkaar te kunnen verge-
lijken, wordt specifiek volume gebruikt. Specifiek volume is
de dikte van het papier herleid tot een basisgewicht van 100
g/m2. Voor berekening wordt de volgende formule gebruikt:
volume = dikte (µm)
gramgewicht (g/m2)
15
IX Slotopmerkingen
De inhoud van deze brochure is gebaseerd op de papier-
technische ervaring van de auteur en teksten uit de vaklitera-
tuur, met name „Het Papierboek”.

Op deze plaats willen wij een bijzonder dankwoord uitspreken

aan het adres van de

EPN Uitgeverij
Houten, Nederland

● Sappi Fine Paper Europe head office

● Sappi Fine Paper Europe sales office
● Sappi Fine Paper Europe mill
● UK Speciality mill
● Sappi Trading sales office

16

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
 Omslag HannoArt Gloss 250 g/m2, binnenwerk HannoArt Gloss 150 g/m2, 2003, © Sappi Europe SA, communications@eu.sappi.com
„De productie van papier” is een van Sappi's technische brochures. Sappi heeft deze kennis over papier bijeengebracht om
onze klanten te inspireren om het maximale uit zichzelf te halen.
De productie van papier
Van hout tot gestreken papier

Water Interference Mottling Garenloos binden: Mat papier in devon

Verarbeitung praktijk
Mattpapier
Water als storende factor in de offsetdruk? Lijmtechnieken Waarom vereisen matte
Warum verdienen papieren
Mattpapiere
Ontwikkelingen in de druk- en papier- speciale aandacht?
besondere Beachtung?
industrie en de betekenis voor
lijmtechnieken in de boekbinderij

sappi

Vouwen en rillen De productie van papier Het drukproces

Verwerking van gestreken papieren Van hout tot gestreken papier Vellen-offset- en rotatie-offsetdruk
na de vellenoffsetdruk

www.sappi.com

sappi sappi sappi

Sappi Fine Paper Europe
Sappi Europe SA
154 Chausseé de la Hulpe
B-1170 Brussels
Tel. + 32 2 676 97 36
Fax + 32 2 676 96 65

sappi idea
exchange
De video over de productie van papier en andere technische brochures
zijn aan te vragen op onze knowledge bank: sappi
sappi
www.ideaexchange.sappi.com/knowledgebank

The word for fine paper

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com
 Omslag HannoArt Gloss 250 g/m2, binnenwerk HannoArt Gloss 150 g/m2, 2003, © Sappi Europe SA, communications@eu.sappi.com
„De productie van papier” is een van Sappi's technische brochures. Sappi heeft deze kennis over papier bijeengebracht om
onze klanten te inspireren om het maximale uit zichzelf te halen.
De productie van papier
Van hout tot gestreken papier

Water Interference Mottling Garenloos binden: Mat papier in devon

Verarbeitung praktijk
Mattpapier
Water als storende factor in de offsetdruk? Lijmtechnieken Waarom vereisen matte
Warum verdienen papieren
Mattpapiere
Ontwikkelingen in de druk- en papier- speciale aandacht?
besondere Beachtung?
industrie en de betekenis voor
lijmtechnieken in de boekbinderij

sappi

Vouwen en rillen De productie van papier Het drukproces

Verwerking van gestreken papieren Van hout tot gestreken papier Vellen-offset- en rotatie-offsetdruk
na de vellenoffsetdruk

www.sappi.com

sappi sappi sappi

Sappi Fine Paper Europe
Sappi Europe SA
154 Chausseé de la Hulpe
B-1170 Brussels
Tel. + 32 2 676 97 36
Fax + 32 2 676 96 65

sappi idea
exchange
De video over de productie van papier en andere technische brochures
zijn aan te vragen op onze knowledge bank: sappi
sappi
www.ideaexchange.sappi.com/knowledgebank

The word for fine paper

U kunt een gedrukte versie van deze brochure aanvragen via de Idea Exchange op www.sappi.com