You are on page 1of 5

Judul Kagiyatan : Nelaah teks serat Wedhatama pupuh Gambuh

Jinis Kagiyatan : Analisis


Tujuan Kagiyatan : - Siswa saged ngidentifikasi serat wedhatama pupuh Gambuh

- Nganalisis isi teks serat Wedhatama pupuh Gambuh


- Nyimpulake pitutur luhur kang ana ing sajroning teks serat
Wedhatama pupuh Gambuh
Materi

➢ Paugerane tembang Gambuh:

• Guru Gatra :5
• Guru Lagu : 7, 10, 12, 8, 8
• Guru Wilangan : u, u, i, u, o

Saliyane guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan, ana maneh unsur-unsur sajroning
tembang Gambuh sing nggawe tembang Gambuh krasa endah nalika ditembangake.
Ing antarane yaiku titi laras lan pilihan tembung kang digunakake dening para
pujangga nalika nganggit tembang kasebut.
Gambuh iku tambuh, embuh, kambuh, jumbuh lan tembung kang awanda mbuh.
Tegese Lanteh. Anggitane Natapraja. Kacarita mula bukane tembang iki lelagon
gandarwa (raseksa) ing jaman Mataram. Digunakake kanggo menehi ngelmu kang kukuh
bakuh (tegas/galak).
Gambuh iku salah sijiné tembang macapat kang nduwé watak grapyak, sumanak,
mula cocok kanggo ngandharake bab-bab asipat paseduluran, pitutur, piwulang,
kekarepan. Miturut maknane, tembang Gambuh iku nggambarake watak pawongan
kang ngancik dewasa utawa pribadi kang sansaya dewasa, mula isa njumbuhake
kabutuhan lair lan batin, kluwarga lan masarakat, pribadi karo Gusti. Tembang iki
menehi pitutur, anggenah-nggenahake utawa tansah menehi pangerten. Pancen
lumrahe piyayi sepuh tansah isa njumbuhake panguripane lan seneng aweh pitutur
marang anak putu, patrap lan pangucap isa nyawiji, panguripane ayem tentrem lan ora
bot sisih. Makna sawijine sawise omah-omah kudu padha ngertine, asah asih asuh
marang sawenehe kabutuhan, tanggung jawab lan perkara ing sajroning kluwarga kang
saya abot lan maneka warna.
❖ Cakepan Tembang Gambuh

Ayo sesarengan cakepan tembang Gambuh iki diwaos!

3 5 5 5 5 3 56
sa- mêng- ko ing- sun tu- tur
6 5 3 2 2 3 5 5 3 56
sêm- bah ca- tur su- pa- ya lu- mun- tur
3 2 y j12 2 2 2 2 3 1 y t
dhi- ngin ra- ga cip- ta ji- wa ra- sa ka- ki
1 2 2 2 3 1 2 3
ing ko- no la- mun kê- tê- mu
3 5 6 5 3 j23 1 2
tan- dha nu- gra- ha- ning Ma- non

❖ Teks Serat Wedhatama Pupuh Gambuh

Kanthi luwih cetha, sumangga diwaca teks tembang gambuh lan tegese ing
ngisor iki!

Pada Wedhatama Terjemahane

1
Samengko ingsun tutur Kelak saya bertutur,

Sembah catur supaya lumuntur Empat macam sembah supaya


dilestarikan;
Dhihin raga, cipta, jiwa, rasa, kaki
Pertama; raga, cipta, jiwa, rasa, Anakku
Ing kono lamun tinemu
!
Tandha nugrahaning Manon
Di situlah akan bertemu dengan

pertanda anugrah Tuhan.


2
Sembah raga punika Perbuatan orang yang lagi magang “olah
batin”
Pakartine wong amagang laku
Menyucikan diri dengan sarana air,
Susucine asarana saking warih
Yang sudah lumrah misalnya lima waktu
Kang wus lumrah limang wektu
Sebagai rasa menghormat waktu
Wantu wataking weweton

3
Inguni uni durung Zaman dahulu belum

Sinarawung wulang kang sinerung pernah dikenal ajaran yang penuh tabir,

Lagi iki bangsa kas ngetokken anggit Baru kali ini ada orang menunjukkan
hasil rekaan,
Mintokken kawignyanipun
memamerkan kebisaannya
Sarengate elok elok
amalannya aneh aneh

4
Thithik kaya santri Dul Kadang seperti santri “Dul”(gundul)

Gajeg kaya santri brai kidul Bila tak salah, seperti santri wilayah
selatan
Saurute Pacitan pinggir pasisir
Sepanjang Pacitan tepi pantai
Ewon wong kang padha nggugu
Ribuan orang yang percaya.
Anggere padha nyalemong
Asal-asalan dalam berucap

5
Kasusu arsa weruh Keburu ingin tahu,

Cahyaning Hyang kinira yen karuh cahaya Tuhan dikira dapat ditemukan,

Ngarep arep urub arsa den kurebi Menanti-nanti besar keinginan


(mendapatkan anugrah) namun gelap
Tan wruh kang mangkono iku
mata
Akale kaliru enggon
Orang tidak paham yang demikian itu

Nalarnya sudah salah kaprah

6
Yen ta jaman rumuhun Tertib teratur runtut harmonis

Tata titi tumrah tumaruntun sariat tidak dicampur aduk dengan olah
batin,
Bangsa srengat tan winor lan laku
batin jadi tidak membuat bingung

Dadi nora gawe bingung bagi yang menyembah Tuhan


Kang padha nembah Hyang Manon

Bila zaman dahulu,

7
Lire sarengat iku Sesungguhnya sariat itu

Kena uga ingaran laku dapat disebut olah,

Dhingin ajeg kapindone ataberi yang pertama ajeg yang kedua tekun

Pakolehe putraningsun hasil sariat, Anakku

Nyenyeger badan mrih kaot dapat menyegarkan badan agar lebih


baik

8
Wong seger badanipun Kita akan menjadi segar badannya

Otot daging kulit balung sungsum otot, daging, kulit dan tulang sungsum

Tumrah ing rah memarah antenging ati Mempengaruhi darah, membuat tenang
di hati.
Antenging ati nunungku
Ketenangan hati membantu
Angruwat ruweding batos
Membersihkan kekusutan batin

9
Mangkono mungguh ingsun Begitulah menurut ku !

Ananging ta sarehne asnafun Tetapi karena orang itu berbeda-beda,

Beda beda panduk pandhuming dumadi Beda pula garis nasib dari Tuhan.

Sayektine nora jumbuh Sebenarnya tidak cocok

Tekad kang padha linakon tekad yang pada dijalankan itu

10
Nanging ta paksa tutur Namun terpaksa memberi nasehat

Rehne tuwa tuwase mung catur Karena sudah tua kewajibannya hanya
memberi petuah.
Bok lumuntur lantaraning reh utami
Siapa tahu dapat lestari menjadi
Sing sapa temen tinemu
pedoman tingkah laku utama.
Nugraha geming kaprabon
Barang siapa bersungguh-sungguh akan

mendapatkan anugrah kemuliaan dan


kehormatan.

11
Samengko sembah kalbu Nantinya, sembah kalbu itu

Yen lumintu uga dadi laku


Laku agung kang kagungan Narapati jika berkesinambungan juga menjadi
olah spiritual.
Patitis tetesing kawruh
Olah (spiritual) tingkat tinggi yang
Meruhi marang kang momong
dimiliki Raja.

Tujuan ajaran ilmu ini

untuk memahami yang mengasuh diri


(guru sejati/pancer)

12
Sucine tanpa banyu Bersucinya tidak menggunakan air

Mung nyunyuda mring hardaning kalbu Hanya mengurangi nafsu di hati

Pambukane tata titi ngati ati Dimulai dari perilaku yang tertata, teliti
dan hati-hati (eling dan waspada)
Atetep telaten atul
Teguh, sabar dan tekun,
Tuladan marang waspaos
Teladan bagi sikap waspada.

Mring jatining pandulu Dalam penglihatan yang sejati,

Panduk ing ndon dedalan satuhu Menggapai sasaran dengan tata cara
yang benar.
Lamun lugu legutaning reh maligi
Biarpun sederhana tatalakunya
Lageane tumalawung
dibutuhkan konsentrasi
Wenganing alam kinaot
Sampai terbiasa mendengar suara
sayup-sayup dalam keheningan

Itulah, terbukanya “alam lain”

Yen wus kambah kadyeku Bila telah mencapai seperti itu,

Sarat sareh saniskareng laku Saratnya sabar segala tingkah laku.

Kalakone saka eneng ening eling Berhasilnya dengan membangun


kesadaran, mengheningkan
Ilanging rasa tumlawung
cipta,pusatkan fikiran
Kono adiling Hyang Manon
Dengan hilangnya rasa sayup-sayup,

di situlah keadilan Tuhan terjadi.


(jiwamemasuki alam gaib rahasia Tuhan)

You might also like