Professional Documents
Culture Documents
Materi Gambuh 11
Materi Gambuh 11
• Guru Gatra :5
• Guru Lagu : 7, 10, 12, 8, 8
• Guru Wilangan : u, u, i, u, o
Saliyane guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan, ana maneh unsur-unsur sajroning
tembang Gambuh sing nggawe tembang Gambuh krasa endah nalika ditembangake.
Ing antarane yaiku titi laras lan pilihan tembung kang digunakake dening para
pujangga nalika nganggit tembang kasebut.
Gambuh iku tambuh, embuh, kambuh, jumbuh lan tembung kang awanda mbuh.
Tegese Lanteh. Anggitane Natapraja. Kacarita mula bukane tembang iki lelagon
gandarwa (raseksa) ing jaman Mataram. Digunakake kanggo menehi ngelmu kang kukuh
bakuh (tegas/galak).
Gambuh iku salah sijiné tembang macapat kang nduwé watak grapyak, sumanak,
mula cocok kanggo ngandharake bab-bab asipat paseduluran, pitutur, piwulang,
kekarepan. Miturut maknane, tembang Gambuh iku nggambarake watak pawongan
kang ngancik dewasa utawa pribadi kang sansaya dewasa, mula isa njumbuhake
kabutuhan lair lan batin, kluwarga lan masarakat, pribadi karo Gusti. Tembang iki
menehi pitutur, anggenah-nggenahake utawa tansah menehi pangerten. Pancen
lumrahe piyayi sepuh tansah isa njumbuhake panguripane lan seneng aweh pitutur
marang anak putu, patrap lan pangucap isa nyawiji, panguripane ayem tentrem lan ora
bot sisih. Makna sawijine sawise omah-omah kudu padha ngertine, asah asih asuh
marang sawenehe kabutuhan, tanggung jawab lan perkara ing sajroning kluwarga kang
saya abot lan maneka warna.
❖ Cakepan Tembang Gambuh
3 5 5 5 5 3 56
sa- mêng- ko ing- sun tu- tur
6 5 3 2 2 3 5 5 3 56
sêm- bah ca- tur su- pa- ya lu- mun- tur
3 2 y j12 2 2 2 2 3 1 y t
dhi- ngin ra- ga cip- ta ji- wa ra- sa ka- ki
1 2 2 2 3 1 2 3
ing ko- no la- mun kê- tê- mu
3 5 6 5 3 j23 1 2
tan- dha nu- gra- ha- ning Ma- non
Kanthi luwih cetha, sumangga diwaca teks tembang gambuh lan tegese ing
ngisor iki!
1
Samengko ingsun tutur Kelak saya bertutur,
3
Inguni uni durung Zaman dahulu belum
Sinarawung wulang kang sinerung pernah dikenal ajaran yang penuh tabir,
Lagi iki bangsa kas ngetokken anggit Baru kali ini ada orang menunjukkan
hasil rekaan,
Mintokken kawignyanipun
memamerkan kebisaannya
Sarengate elok elok
amalannya aneh aneh
4
Thithik kaya santri Dul Kadang seperti santri “Dul”(gundul)
Gajeg kaya santri brai kidul Bila tak salah, seperti santri wilayah
selatan
Saurute Pacitan pinggir pasisir
Sepanjang Pacitan tepi pantai
Ewon wong kang padha nggugu
Ribuan orang yang percaya.
Anggere padha nyalemong
Asal-asalan dalam berucap
5
Kasusu arsa weruh Keburu ingin tahu,
Cahyaning Hyang kinira yen karuh cahaya Tuhan dikira dapat ditemukan,
6
Yen ta jaman rumuhun Tertib teratur runtut harmonis
Tata titi tumrah tumaruntun sariat tidak dicampur aduk dengan olah
batin,
Bangsa srengat tan winor lan laku
batin jadi tidak membuat bingung
7
Lire sarengat iku Sesungguhnya sariat itu
Dhingin ajeg kapindone ataberi yang pertama ajeg yang kedua tekun
8
Wong seger badanipun Kita akan menjadi segar badannya
Otot daging kulit balung sungsum otot, daging, kulit dan tulang sungsum
Tumrah ing rah memarah antenging ati Mempengaruhi darah, membuat tenang
di hati.
Antenging ati nunungku
Ketenangan hati membantu
Angruwat ruweding batos
Membersihkan kekusutan batin
9
Mangkono mungguh ingsun Begitulah menurut ku !
Beda beda panduk pandhuming dumadi Beda pula garis nasib dari Tuhan.
10
Nanging ta paksa tutur Namun terpaksa memberi nasehat
Rehne tuwa tuwase mung catur Karena sudah tua kewajibannya hanya
memberi petuah.
Bok lumuntur lantaraning reh utami
Siapa tahu dapat lestari menjadi
Sing sapa temen tinemu
pedoman tingkah laku utama.
Nugraha geming kaprabon
Barang siapa bersungguh-sungguh akan
11
Samengko sembah kalbu Nantinya, sembah kalbu itu
12
Sucine tanpa banyu Bersucinya tidak menggunakan air
Pambukane tata titi ngati ati Dimulai dari perilaku yang tertata, teliti
dan hati-hati (eling dan waspada)
Atetep telaten atul
Teguh, sabar dan tekun,
Tuladan marang waspaos
Teladan bagi sikap waspada.
Panduk ing ndon dedalan satuhu Menggapai sasaran dengan tata cara
yang benar.
Lamun lugu legutaning reh maligi
Biarpun sederhana tatalakunya
Lageane tumalawung
dibutuhkan konsentrasi
Wenganing alam kinaot
Sampai terbiasa mendengar suara
sayup-sayup dalam keheningan