Phaàn III: Thieát keá vaø moâ phoûng caùc heä thoáng gaàm treân OÂtoâ:

Treo, Laùi, Phanh

Chöông1 : HEÄ THOÁNG TREO
I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ DAO ÑOÄNG TREÂN OÂTOÂ
I.1.Kh¸i niÖm chung vÒ ®é ªm dÞu chuyÓn ®éng
HÖ thèng treo cña «t« lµ treo ®µn håi, liªn kÕt gi÷a phÇn treo (khung xe) víi phÇn
kh«ng treo (b¸nh xe vµ cÇu xe). Do ®ã, khi chuyÓn ®éng trªn nhöõng con ñöôøng
kh«ng b»ng ph¼ng, «t« sÏ bÞ dao ®éng döôùi t¸c ®éng kÝch thÝch cña mÆt ñöôøng
. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ, dao ®éng ®ã lµ cã h¹i. §Ó ®¸nh gi¸ dao ®éng cña
«t« trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng, ngöêi ta dïng kh¸i niÖm ®é ªm dÞu khi chuyÓn
®éng.
VËy ®é ªm dÞu khi chuyÓn ®éng cña «t« lµ kh¶ n¨ng xe chuyÓn ®éng trªn ñöôøng ë
nh÷ng tèc ®é sö dông x¸c ®Þnh mµ kh«ng x¶y ra va ®Ëp cøng, cã thÓ ¶nh höôûng
xÊu tíi søc kháe cña ngöôøi, cña l¸i xe, hµng hãa chuyªn chë trªn xe vµ ®Õn ñoä
chÝnh x¸c cuûa caùc chi tiÕt treân oâtoâ.
Do «t« lµ mét hÖ ®µn håi nªn ®é ªm dÞu chuyÓn ®éng cña nã g¾n víi hai hiÖn tîng
tuy kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt nhng cã ¶nh hëng t¬ng t¸c víi nhau.
Mét mÆt, do cã treo ®µn håi nªn thïng xe dao ®éng trong qu¸ tr×nh sö dông. Dao
®éng lu«n thay ®æi sÏ ¶nh höôûng tíi c¬ quan tiÒn ®×nh cña con ngêi; vµ ë nh÷ng
®iÒu kiÖn cô thÓ nã cã thÓ g©y nªn c¨n bÖnh thÇn kinh. Ngoµi ra, b¶n th©n c¸c
th«ng sè ®Æc tröng cho qu¸ tr×nh dao ®éng ( nhö biªn ®é, tÇn sè, vµ ®Æc biÖt lµ
gia tèc dao ®éng; chóng g©y t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn khung xe vµ truyÒn ®Õn hµnh
kh¸ch, hµng hãa c¸c côm chi tiÕt cña xe) còng cã thÓ vöît qu¸ giíi h¹n cho phÐp.
MÆt kh¸c, ®é ®µn håi cña treo cã thÓ kh«ng ®ñ ®Ó tiÕp nhËn c¸c xung va ®Ëp
(xung n¨ng löîng) t¸c ®éng lªn b¸nh xe khi «t« chuyÓn ®éng trªn ñöôøng kh«ng b»ng
ph¼ng hoÆc t¸c ®éng lªn thïng khi xe cã chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu (khi t¨ng tèc
hoÆc khi phanh). Khi ®ã sÏ x¶y ra va ®Ëp cøng gi÷a c¸c chi tiÕt phÇn kh«ng ñöôïc
treo víi chi tiÕt phÇn ñöôïc treo (thïng xe). Lóc x¶y ra va ®Ëp cøng, gia tèc cña thïng
xe t¨ng lªn rÊt lín (bÞ qu¸ t¶i). TrÞ sè cña gia tèc thïng xe cã thÓ gÊp 3, 4 lÇn gia tèc
träng tröêng hoÆc lín h¬n.
Va ®Ëp cøng x¶y ra tröôùc hÕt do t¨ng tèc ®é chuyÓn ®éng cho «t«. §Ó tr¸nh x¶y ra
va ®Ëp cøng buéc lßng ph¶i gi¶m tèc ®é chuyÓn ®éng cña xe. NÕu nhö lùa chän c¸c
th«ng sè cña hÖ thèng treo kh«ng ®óng, sÏ ph¸t sinh céng höëng ë mét sè vïng tèc ®é,
do ®ã sÏ lµm t¨ng biªn ®é dao ®éng cña thïng xe, cuèi cïng l¹i còng x¶y ra va ®Ëp
cøng.
§Ó tr¸nh x¶y ra va ®Ëp cøng buéc l¸i xe ph¶i gi¶m tèc ®é khi ®i trªn ®öôøng khoâng
toát vaø goà gheà. §iÒu ®ã lµm gi¶m tèc ®é trung b×nh cña xe, Gi¶m tèc ®é vµ gi¶m
c¶ kh¶ n¨ng chÊt t¶i sÏ lµm t¨ng löôïng tiªu hao nhiªn liÖu. Ngoµi ra, nhiªn liÖu cßn
bÞ tiªu tèn cho viÖc hÊp thô c¸c t¶i träng ®éng vµ dËp t¾t dao ®éng. V× vËy, ®é ªm
dÞu chuyÓn ®éng cña «t« kh«ng tèt sÏ lµm gi¶m c¶ tÝnh kinh tÕ.
 T¶i träng t¸c dông lªn c¸c b¸nh xe dÉn höôùng lu«n bÞ thay ®æi khi cã dao ®éng sÏ
¶nh höôûng xÊu ®Õn ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng æn ®Þnh vµ ®Æc tÝnh l¸i cña xe.
§iÒu nµy cµng ®Æc biÖt nguy hiÓm khi cã b¸nh xe bÞ nhÊc leân khôûi maët
ñöôøng, nhÊt lµ víi xe nhiÒu cÇu cã chiÒu dµi c¬ së lín. V× vËy, ®é ªm dÞu chuyÓn
®éng cña «t« lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng. §Æc biÖt víi xe qu©n sù, ®é ªm dÞu
chuyÓn ®éng trë thµnh mét nh©n tè ®Ó x¸c ®Þnh vïng tèc ®é cã thÓ ho¹t ®éng cña
xe còng nhö ®Ó x¸c ®Þnh ®é tin cËy vµ tuæi thä cña mét lo¹t c¸c côm chi tiÕt quan
träng cña «t«.
Nhö vËy, kh¶o s¸t ®é ªm dÞu chuyÓn ®éng cña «t« chÝnh lµ viÖc kh¶o s¸t ¶nh
höôûng cña dao ®éng «t« trong ®iÒu kiÖn ñöôøng x¸ kh¸c nhau ®Õn ngöêi, hµng
hãa chuyªn chë trªn xe vµ ®Õn chÝnh «t« ®ã.
Cã thÓ m« h×nh hãa bµi to¸n trªn b»ng s¬ ®å sau:

¤t«
L¸i xe

MÆt ®öêng

Trong ®ã:
¤t« ®öôïc coi nhö mét hÖ dao ®éng, chÞu t¸c ®éng cña hµnh kh¸ch, hµng hãa (t¶i
träng t¸c dông ) vµ cña mÆt ®öôøng (lµ t¸c nh©n kÝch thÝch).
Hµnh kh¸ch, l¸i xe, hµng hãa võa lµ ®èi töôïng chÞu t¸c ®éng do dao ®éng cña «t«
sinh ra, võa lµ t¸c nh©n g©y dao ®éng (khèi löôïng cuûa oâtoâ ñöôïc tÝnh vµo khèi
löôïng phaàn ñöôïc treo khi kh¶o s¸t dao ®éng cña «t« ).
L¸i xe cßn lµ t¸c nh©n ®iÒu khiÓn. Nã sÏ lµm t¨ng hoÆc h¹n chÕ ¶nh höôûng cña
dao ®éng ®Õn ®èi töôïng chÞu t¸c ®éng cña dao ®éng.
MÆt ñöôøng ñöôïc coi lµ t¸c nh©n kÝch thÝch g©y ra dao ®éng. §iÒu kiÖn ñöôøng
s¸ thay ®æi th× tr¹ng th¸i dao ®éng còng thay ®æi theo.
HÖ “L¸i xe - «t« - ®öôøng” cã t¸c ®éng töông hç víi nhau. Tïy ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
tõng ®èi töôïng, taùc ñoäng töông hç gi÷a chóng còng kh¸c nhau.
Kh¶o s¸t ®é ªm dÞu chuyÓn ®éng cña «t« trªn quan ®iÓm nh»m c¶i thiÖn ®iÒu
kiÖn ®i l¹i (b»ng phöông tiÖn «t«) cña con ngöêi; ®iÒu kiÖn chuyªn chë hµng hãa. C¸c
phÇn tö cña m« h×nh nªu trªn sÏ ñöôïc kh¶o s¸t theo c¸c maët :
- Kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña con ngêi; cña hµng ho¸ chuyªn chë trªn xe khi «t«
chuyÓn ®éng trªn ñöôøng;
 - Nh÷ng th«ng sè kÕt cÊu cña «t« ¶nh höôûng ®Õn tr¹ng th¸i cña con ngêi (hµng
hãa...);
- T¸c ®éng cña mÆt ®öôøng ®Õn «t«, vµ qua ®ã, ®Õn hµnh kh¸ch, hµng hãa
chuyªn chë trªn xe.

I.2. CAÙC THOÂNG SOÁ TÖÔNG ÑÖÔNG :

Keát caáu heä dao ñoäng oâtoâ goàm 4 phaàn chính :[1]
1. Phaàn ñöôïc treo: laø boä phaän chuû yeáu cuûa oâtoâ , bao goàm khung , thuøng , heä
thoáng ñoäng löïc, vaø caùc cô phaän khaùc lieân keát vôùi nhau. Toaøn boä khoái löôïng
cuûa caùc boä phaän naøy ñöôïc ñaët leân heä thoáng ñaøn hoài vaø daãn höôùng goïi laø
heä thoáng treo.
2. Phaàn khoâng ñöôïc treo: Goàm coù caàu – daàm caàu, heä thoáng chuyeån ñoäng
(baùnh xe), cô caáu daãn ñoäng laùi… Troïng löôïng naøy khoâng taùc duïng leân heä
thoáng treo. Coù moät soá cô phaän cuûa oâ toâ vöøa ñöôïc laép leân phaàn ñöôïc treo
vöøa ñöôïc laép leân phaàn khoâng ñöôïc treo, nhö nhíp, giaûm chaán, truïc cardan … do
ñoù moät phaàn khoái löôïng cuûa chuùng ñöôïc xem nhö thuoäc phaàn ñöôïc treo vaø
nöõa kia thuoäc phaàn khoâng ñöôïc treo.
3. Heä thoáng treo: laø boä phaän bao goàm caùc phaàn töû ñaøn hoài, giaûm chaán, lieân
keát vaø daãn höôùng. Caùc boä phaän naøy noái baùnh xe vôùi caùc caàu vaø baùnh xe
oâtoâ, töøng boä phaän thöïc hieän nhieäm vuï sau ñaây :
 Boä phaän ñaøn hoài giaûm nheï taûi troïng ñoäng taùc duïng töø maët ñöôøng ,
ñaûm baûo tính eâm dòu caàn thieát.
 Boä phaän giaûm chaán ñeå daäp taét caùc dao ñoäng cuûa phaàn ñöôïc treo cuûa
oâtoâ.
 Boä phaän daãn höôùng ñeå truyeàn löïc doïc vaø moâmen töø maët ñöôøng taùc
duïng leân caùc baùnh xe. Ñoäng hoïc cuûa boä phaän daãn höôùng xaùc ñònh tính
chaát dòch chuyeån töông ñoái giöõa baùnh xe vaø khung xe.
 Loáp laø thaønh phaàn ñaøn hoài thöïc hieän vieäc naâng ñôõ vaø truyeàn löïc cho
oâtoâ, ñaûm baûo cho baùnh xe tieáp xuùc toát vôùi maët ñöôøng vaø laøm giaûm
nheï taûi troïng ñoäng taùc duïng leân phaàn khoâng ñöôïc treo.
Khaùi nieäm veà caùc thoâng soá töông ñöông: OÂ toââ laø moät heä dao ñoäng
bao goàm nhieàu boä phaän noái vôùi nhau. Moãi boä phaän coù khoái löôïng vaø caùc
thoâng soá ñaëc tröng rieâng cuûa noù. Boä phaän coù taùc duïng laøm giaûm chaán
ñoäng töø maët ñöôøng leân laø heä thoáng treo. Heä thoáng treo laø ñoái töôïng chính
khi nghieân cöùu dao ñoäng. Baûn thaân heä thoáng treo cuõng coù caùc thoâng soá ñaëc
tröng. Caùc thoâng soá cuûa heä thoáng treo luoân luoân ñi keøm vôùi moät boä caùc
thoâng soá khaùc cuûa oâ toââ nhö khoái löôïng ñöôïc treo, khoái löôïng caùc phaàn töû
khoâng ñöôïc treo, tyû leä phaân phoái khoái löôïng treân caùc caàu … hình thaønh moät
theå thoáng nhaát quyeát ñònh ñeán caùc chæ tieâu veà ñoä eâm dòu, oån ñònh chuyeån
ñoäng cuûa oâ toâ.
 Ñeå khaûo saùt dao ñoäng OÂtoâ vaø tính toaùn noù, thoâng thöôøng ta phaûi moâ
taû oâ toââ baèng moät sô ñoà dao ñoäng töông ñöông, trong sô ñoà töông ñöông phaûi
coù ñaày ñuû caùc ñaïi löôïng chuû yeáu lieân quan ñeán dao ñoäng oâ toââ nhö : Khoái
löôïng ñöôïc treo M, khoái löôïng khoâng ñöôïc treo m, heä thoáng treo.
I.2.1 Khoái löôïng ñöôïc treo M
Khoái löôïng ñöôïc treo M goàm nhöõng cuïm chi tieát maø troïng löôïng cuûa
chuùng taùc duïng leân heä thoáng treo. Ñoù laø khung voû xe, haønh khaùch, haøng
hoùa vaø moät soá chi tieát khaùc. Giöõa chuùng ñöôïc noái vôùi nhau moät caùch ñaøn
hoài nhôø caùc ñeäm ñaøn hoài. Khoái löôïng treo thöïc ra laø moät nhoùm khoái löôïng
ñöôïc lieân keát ñaøn hoài thaønh moät heä thoáng. Tuøy sô ñoà boá trí cuï theå cuûa oâ
toâ maø coù theå chia khoái löôïng ñöôïc treo thaønh 2 hoaëc nhieàu khoái löôïng, giöõa
caùc khoái löôïng lieân keát vôùi nhau baèng caùc phaàn töû ñaøn hoài. Giöõa caùc
thaønh phaàn cuûa khoái löôïng ñöôïc treo coù bieán daïng raát nhoû so vôùi bieán daïng
cuûa heä thoáng treo vaø loáp, cho neân trong tröôøng hôïp ñôn giaûn coù theå coi khoái
löôïng ñöôïc treo M laø moät khoái ñoàng nhaát.
I.2.2 Khoái löôïng khoâng ñöôïc treo m:
Khoái löôïng khoâng ñöôïc treo goàm nhöõng cuïm maø troïng löôïng cuûa chuùng
khoâng taùc ñoäng leân heä thoáng treo maø chæ taùc ñoäng leân loáp vaø truyeàn
xuoáng maët ñöôøng. Ñoù laø baùn truïc, daàm, caàu, baùnh xe, moät phaàn chi tieát
cuûa heä thoáng treo, truyeàn ñoäng laùi, nhíp, giaûm chaán, moät phaàn cuûa truïc caùc
ñaêng. Coi khoái löôïng khoâng ñöôïc treo laø moät vaät theå ñoàng nhaát cöùng tuyeät
ñoái coù khoái löôïng m taäp trung vaøo taâm caùc baùnh xe. Ngoaøi taùc duïng laø heä
thoáng di chuyeån vaø ñôõ toaøn boä troïng löôïng cuûa xe, baùnh xe coøn laø hình aûnh
thu nhoû cuûa heä thoáng treo, nghóa laø noù cuõng bao goàm moät thaønh phaàn ñaøn
hoài vaø moät thaønh phaàn giaûm chaán.
 I.2.3. Heä thoáng treo :
Heä thoáng treo treân oâ toââ coù nhieäm vuï noái phaàn ñöôïc treo M vaø phaàn
khoâng ñöôïc treo m moät caùch ñaøn hoài. Heä thoáng treo cuøng vôùi loáp laøm giaûm
nhöõng chaán ñoäng gaây neân do nhöõng maáp moâ cuûa maët ñöôøng khi xe chuyeån
ñoäng. Heä thoáng treo goàm nhöõng thaønh phaàn sau:
Thaønh phaàn ñaøn hoài: Loø xo, nhíp, thanh xoaén, bình khí... Noù ñöôïc bieåu
hieän baèng moät loø xo coù ñoä cöùng C.
Ñoä voõng tónh ft: laø thoâng soá mang tính quyeát ñònh ñeán ñoä eâm dòu
chuyeån ñoäng, noùi chung ft khoâng neân ít hôn 150-300mm 9oái vôùi xe du lòch vaø
khoâng beù hôn 100-200 ñoái vôùi xe oâ toââ buyùt .
Theo taøi lieäu thieát keá oâ toââ, ñeå ñaûm baûo ñoä eâm dòu chuyeån ñoäng thì
tæ soá ñoä voõng tónh cuûa heä thoáng treo sau vaø ñoä voõng tónh cuûa heä thoáng treo
tröôùc phaûi naèm trong caùc giôùi haïn sau :
OÂ toââ du lòch : fts/ftt = 0.8-0.9
Ñoä voõng ñoäng fñ cuûa heä thoáng treo:
OÂ toââ du lòch : fñ = (0.8-0.9)ft
OÂ toââ buyùt : fñ = (0.7-0.8)ft
OÂ toââ taûi : fñ = 1.0ft
Thaønh phaàn giaûm chaán: Coù nhieäm vuï daäp taét nhöõng chaán ñoäng. Noù
ñöôïc ñaëc tröng baèng heä soá caûn giaûm chaán K.
I.3. MOÂ HÌNH DAO ÑOÄNG OÂ TOÂÂ :

M M
Kt Ct Cs Ks Kt Ct Cs Ks
ms mt
mt ms

a b
Hình III.1. Moâ hình dao ñoäng doïc oâtoâ
a. Khi caàu sau cuûa oâtoâ ñöôïc naâng leân
b. Khi caàu tröôùc cuûa oâtoâ ñöôïc naâng leân
 M Khoái löôïng cuûa nhöõng phaàn ñöôïc treo
K t, , Ks Heä soá ñoä cöùng cuûa boä phaän ñaøn hoài phía tröôùc vaø phía sau
C t , Cs Heä soá ñoä cöùng cuûa boä phaän giaûm chaán phía tröôùc vaø phía sau
m t , ms Khoái löôïng cuûa nhöõng phaàn khoâng ñöôïc treo

c d

Hình III.2. . Moâ hình khi oâtoâ dao ñoäng ngang

c. Ñang ôû traïng thaùi thaêng baèng
d. Khi oâtoâ ôû traïng thaùi bò nghieâng ngang

II. TÍNH NAÊNG CUÛA HEÄ THOÁNG TREO TREÂN OÂTOÂ

Heä thoáng treo: laø boä phaän bao goàm caùc phaàn töû ñaøn hoài, giaûm chaán,
lieân keát vaø daãn höôùng. Caùc boä phaän naøy noái baùnh xe vôùi caùc caàu vaø
baùnh xe oâtoâ, töøng boä phaän thöïc hieän caùc tính naêng sau ñaây:

 Boä phaän ñaøn hoài giaûm nheï taûi troïng ñoäng taùc duïng töø maët ñöôøng ,
ñaûm baûo tính eâm dòu caàn thieát.
 Boä phaän giaûm chaán ñeå daäp taét caùc dao ñoäng cuûa phaàn ñöôïc treo cuûa
oâtoâ.
 Boä phaän daãn höôùng ñeå truyeàn löïc doïc vaø moâmen töø maët ñöôøng taùc
duïng leân caùc baùnh xe. Ñoäng hoïc cuûa boä phaän daãn höôùng xaùc ñònh tính
chaát dòch chuyeån töông ñoái giöõa baùnh xe vaø khung xe.
 Loáp laø thaønh phaàn ñaøn hoài thöïc hieän vieäc naâng ñôõ vaø truyeàn löïc cho
oâtoâ, ñaûm baûo cho baùnh xe tieáp xuùc toát vôùi maët ñöôøng vaø laøm giaûm
nheï taûi troïng ñoäng taùc duïng leân phaàn khoâng ñöôïc treo.

III. PHAÂN TÍCH CAÙC HEÄ THOÁNG TREO THOÂNG DUÏNG

Hình III.3. Moâ hình caùc heä thoáng treo treân oâtoâ
1. Heä thoáng treo phuï thuoäc
2. Heä thoáng treo ñoäc laäp
 III.1. Heä thoáng treo phuï thuoäc.

1 2 3 4

Hình III.4. Heä thoáng treo loaïi Nhíp söû duïng daàm caàu lieàn baèng
theùp chöõ I
1. Baùnh
Ñaëc tröng keátxe
caáu2. cuûa
Daàmheä
caàu lieàn treo
thoáng ñöïôcphuï
cheáthuoäc
taïo baèng theùpcaàu
laø daàm chöõcöùng
I 3. lieân keát
Khung
giöõa hai xe xe. Khi oâtoâ chuyeån ñoäng toaøn boä cuïm truyeàn löïc caàu oâtoâ ñaët
baùnh
4. Nhíp
trong daàm boä Treân oâtoâ caùc caàu bò ñoäng thöôøng daàm caàu ñöôïc cheá taïo
caàu.
baèng theùp ñònh hình duøng ñeå lieân keát dòch chuyeån cuûa hai baùnh xe. Trong heä
thoáng treo phuï thuoäc caùc baùnh xe traùi vaø phaûi noái vôùi nhau baèng moät daàm
caàu cöùng neân khi dòch chuyeån baùnh xe naøy trong maët phaúng ngang thì baùnh xe
coøn laïi cuõng dòch chuyeån theo.
Nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng treo phuï thuoäc:
- Khoái löôïng phaàn khoâng ñöôïc treo ( phaàn lieân keát baùnh xe) laø raát lôùn,
ñaëc bieät ôû treân caàu chuû ñoäng. Khi oâtoâ di chuyeån treân nhöõng con ñöôøng
 khoâng baèng phaúng, taûi troïng sinh ra seõ gaây neân va ñaäp maïnh giöõa phaàn
khoâng ñöôïc treo vôùi phaàn ñöôïc treo, seõ laøm giaûm ñoä eâm dòu trong khi
chuyeån ñoäng. Maët khaùc baùnh xe va ñaäp maïnh treân neàn ñöôøng laøm xaáu ñi
söï tieáp xuùc caùc baùnh xe vôùi maët ñöôøng.
- Khoaûng khoâng gian phía döôùi saøn oâtoâ phaûi lôùn, ñeå ñuû baûo ñaûm cho
daàm caàu thay ñoåi vò trí, cho neân chieàu cao troïng taâm cuûa oâtoâ seõ lôùn vaø
seõ laøm giaûm ñi theå tích chöùa haøng hoùa sau oâtoâ.
- Söï noái cöùng giöõa hai baùnh xe nhôø vaøo daàm caàu lieàn gaây neân caùc traïng
thaùi ñieån hình veà ñoäng hoïc, neáu boá trí heä thoáng treo naøy cho caàu tröôùc
daãn höôùng, seõ laøm xaáu ñi tính oån ñònh trong khi chuyeån ñoäng treân ñöôøng
khoâng baèng phaúng.

Öu ñieåm cuûa heä thoáng treo phuï thuoäc:

- Trong quaù trình chuyeån ñoäng veát baùnh xe ñöôïc coá ñònh, do vaäy ñoä moøn
loáp xe ít.
- Khi chòu löïc beân ( Ly taâm, ñöôøng ngang, gioù beân ) hai baùnh xe lieân keát
cöùng laøm haïn cheá hieän töôïng tröôït beân cuûa baùnh xe.
- Coâng ngheä cheá taïo ñôn giaûn; Soá löôïng caùc chi tieát ít; Deã thaùo laép, söûa
chöõa vaø baûo döôõng; Giaù thaønh thaáp.
Vôùi nhöõng öu ñieåm treân, heä thoáng treo phuï thuoäc thöôøng ñöôïc duøng chuû
yeáu ôû oâtoâ taûi, Buyùt, duøng cho caàu sau cuûa oâtoâ con. Ñoái vôùi nhöõng
oâtoâ coù tính vieät daõ cao, vôùi toác ñoä khoâng lôùn laém thöôøng duøng heä
thoáng treo phuï thuoäc cho caû hai caàu tröôùc vaø caàu sau.

III.2. Heä thoáng treo ñoäc laäp

a. Khi oâtoâ chuyeån ñoäng treân ñöôøng b. Khi moät baùnh xe trong heä thoáng
khoâng baèng phaúng treo ñoäc laäp- Ñöôïc naâng leân vaø
haï xuoáng

Hình III.5. Heä thoáng treo ñoäc laäp cuûa oâtoâ ñang ñang hoaït ñoäng treân con
ñöôøng khoâng baèng phaúng
 3 4
Hình
2 III.6. ̀5
Heä thoáng treo ñoäc1laäp caàu tröôùc cuûa OÂtoâ
6
MERCEDES- E- CLASS
1. OÁng giaûm chaán 2. Khôùp noái treân 3. Maët bích
4. Loø xo truï 5. Tay ñoøn treân 6. Khôùp caàu 7. Ñoøn
noái 8. Tay ñoøn döôùi 9. Khôùp noái tay ñoøn döôùi
10.Thanh lieân keát
( Caân baèng)

10 9 8 7

Treân heä thoáng treo ñoäc laäp, daàm caàu ñöôïc cheá taïo rôøi,giöõa chuùng lieân
heä vôùi nhau baèng caùc khôùp noái, boä phaän ñaøn hoài laø loø xo truï, boä giaûm
chaán laø giaûm chaán oáng.
Trong heä thoáng treo ñoäc laäp hai baùnh xe traùi vaø phaûi khoâng coù quan heä
tröïc tieáp vôùi nhau. Vì vaäy khi chuùng ta dòch chuyeån baùnh xe naøy trong maët
phaúng ngang, baùnh xe coøn laïi vaãn giöõ nguyeân. Do ñoù, ñoäng hoïc cuûa baùnh
xe daãn höôùng seõ giöõ ñuùng hôn, nhöng khoâng phaûi taát caû caùc heä thoáng
treo ñoäc laäp ñeàu coù ñoäng hoïc cuûa caùc baùnh xe daãn höôùng laø ñuùng.
Öu ñieåm cuûa heä thoáng treo ñoäc laäp:
- Khoái löôïng phaàn khoâng ñöôïc treo laø nhoû, ñaëc tính baùm ñöôøng cuûa
baùnh xe laø
toát, vì vaäy seõ eâm dòu trong khi di chuyeån vaø coù tính oån ñònh toát.
- Caùc loø xo trong heä thoáng treo ñoäc laäp chæ laøm nhieäm vuï ñôõ thaân oâtoâ
maø khoâng coù taùc duïng ñònh vò caùc baùnh xe (Ñoù laø chöùc naêng cuûa
caùc thanh lieân keát), ñieàu coù coù nghóa laø coù theå duøng caùc loø xo meàm
hôn.
- Do khoâng coù söï noái cöùng giöõa caùc baùnh xe phía traùi vaø phía phaûi neân
coù theå haï thaáp saøn oâtoâ vaø vò trí laép ñoäng cô, do ñoù coù theå haï thaáp
ñöôïc troïng taâm cuûa oâtoâ
- Keát caáu cuûa heä thoáng treo phöùc taïp hôn
- Khoaûng caùch baùnh xe vaø caùc vò trí ñaët baùnh xe thay ñoåi cuøng vôùi söï
dòch chuyeån leân xuoáng cuûa caùc baùnh xe.
- Nhieàu kieåu oâtoâ ñöôïc trang bò thanh oån ñònh ñeå giaûm söï laéc ngang khi
oâtoâ chuyeån ñoäng quay voøng, caûi thieän ñöôïc tính oån ñònh vaø caùc tính
naêng khaùc.

IV. PHAÂN
SôTÍCH KEÁT
ñoà caùc boäCAÁU
phaänVAØ
ñaønMOÂ PHOÛNG
hoài kim loaïi: HOAÏT ÑOÄNG

1. Boä phaän ñaøn hoài kim loaïi:

Hình III.7. Sô ñoà caùc boä phaän ñaøn hoài baèng kim loaïi
1. Boä phaän ñaøn hoài loaïi Nhíp
2. Boä phaän ñaøn hoài loïai Loø xo xoaén
3. Boä phaän ñaøn hoài loaïi Thanh xoaén
 a. Nhíp

Nhíp vöøa coù chöùc naêng laø moät cô caáu ñaøn hoài theo phöông thaúng
ñuùng, vöøa coù chöùc naêng laø cô caáu daãn höôùng: truyeàn löïc doïc, löïc ngang vaø
caû löïc beân vaø moät phaàn laøm chöùc naêng giaûm chaán nhôø söï ma saùt giöõa
caùc laù nhíp, ma saùt trong caùc khôùp cao su vôùi nhau nghóa laø thöc hieän toaøn boä
chöùc naêng cuûa moät heä thoáng treo

1 2 3 4
5

66

Hình III.8. Nhíp boä

1.Tai nhíp chính 2. Khung xe 3. Laù nhíp chính 4.
Giaù ñôû uï cau su 5. UÏ cao su 6. Cuøm nhíp
7.Quang nhíp
Nhíp laø moät
daàm gheùp goàm caùc
laù theùp moûng coù ñoä
ñaøn hoài cao, caùc laù theùp coù kích thöôùc nhoû daàn töø laù lôùn nhaát goïi laø laù
nhíp chính hay goïi laø laù nhíp goác- Hai ñaàøu cuûa laù nhíp chính ñöôïc uoán thaønh
hai tai duøng ñeå noái vôùi khung xe, giöõa boä nhíp coù loã duøng ñeå baét bu loâng
sieát caùc laù nhíp laïi vôùi nhau, coù quang nhíp ñeå giöõ caùc laù nhíp khoâng bò soâ
leäch veà hai beân, caùc laù nhíp coù theå dòch chuyeån töông ñoái vôùi nhau theo doïc
nhíp, do ñoù khi nhíp bieán daïng seõ sinh ra söï ma saùt seõ laøm giaûm dao ñoäng khi
oâtoâ chuyeån ñoäng.
 Khi laøm vieäc, maët treân cuûa laù nhíp seõ chòu keùo, coøn maët döôùi chòu
neùn. Do tính chaát cuûa kim loaïi chòu keùo keùm cho neân ngöôøi thieát keá nhíp
thöôøng laøm maët caét cuûa nhíp coù tieát dieän nhö hình veõ ñeå naâng cao ñöôøng
trung hoøa nhaèm taêng tuoåi thoï cuûa caùc laù nhíp.
Ñeå baûo ñaûm trong quaù trình laøm vieäc, ñoä bieán daïng ñaøn hoài cuûa caùc
laù nhíp khoâng bò aûnh höôûng, khi gheùp caùc laù nhíp laïi vôùi nhau phaûi duøng
môû phaán chì ñeå boâi hoaëc qua caùc laàn baûo döôõng phaûi duøng daàu ñaëêc ñeå
boâi trôn cho nhíp.
Öu ñieåm cuûa nhíp laø coù keát caáu ñôn giaûn, chaéc chaén vaø reû tieàn, cheá
taïo vaø söûa chöõa nhíp cuõng ñôn giaûn
Nhöôïc ñieåm: Troïng löôïng lôùn, thôøi gian phuïc vuï ngaén, ñöôøng ñaëc tuyeán
cuûa nhíp laø ñöôøng thaúng

b. Loø xo
Chöùc naêng:
Loø xo xoaén chæ coù chöùc naêng laø moät cô caáu ñaøn hoài khi boä phaän
chòu löïc theo phöông thaúng ñuùng. Coøn laïi caùc chöùc naêng khaùc cuûa heä thoáng
treo seõ do caùc boä phaän khaùc chòu traùch nhieäm.

a. Loaïi loø xo truï b. Loaïi loø xo coân

Loø xo xoaén chuû yeáu ñöôïc söû duïng trong heä thoáng treo ñoäc laäp, noù coù
theå ñaët ôû ñoøn treân hay ñoøn döôùi cuûa loaïi treo coù hai ñoøn hay boïc chung
quanh oáng giaûm chaán cuûa treo MacPherson treân oâtoâ du lòch hay treân moät soá
heä thoáng treo phuï thuoäc cuûa oâtoâ taûi nheï duøng laøm boä phaän ñaøn hoài cho
heä thoáng.
 c.Thanh xoaén
Chöùc naêng:
Gioáng nhö Loø xo xoaén loaïi naøy cuõng chæ coù chöùc naêng laøm ñaøn hoài
khi coù löïc töø maët ñöôøng taùc duïng thaúng ñöùng leân baùnh xe laøm cho thanh bò
xoaén, coøn laïi caùc chöùc naêng khaùc seõ ñöôïc thöïc hieän do caùc boä phaän khaùc
cuûa heä thoáng treo.

2 1

9
8
7
3 4 5 6

Hình III.10. Boä phaän ñaøn hoài duøng Thanh

xoaén
1. OÁng giaûm chaán 2. Ñoøn treân 3. Khôùp
caàu
Thanh xoaén ñöôïc cheá taïo töø 4. Ñoøntheùp
thanh döôùidaøi,
5. Khôùp truïdieän
coù tieát 6. Khôùp noái hoài
troøn,ñaøn
7. Ñaø
theo chieàu xoaén vaën, ñöôïc thay theá ngang
cho loøcuûa
xo khung xe 8. heä
xoaén trong Thanh xoaéntreo.
thoáng 9. Thanh
Khôùp
xoaén coù hai ñaàu, neáu ñaàu naøy ñöôïcnoái vôùicöùng
gaéng ñoøn treân
döôùikhung xe thì ñaàu coøn laïi
seõ gaén vaøo moät tay ñoøn (Coù theå laø ñoøn treân hay ñoøn döôùi) cuûa heä thoáng
treo ñoäc laäp loaïi hai ñoøn
Khi hoaït ñoäng, tay ñoøn ñöôïc noái vôùi thanh xoaén seõ xoay quanh baûn leà
leân xuoáng laøm xoaén vaën vaø ñaøn hoài- Söï taùc ñoäng ñaøn hoài cuûa thanh xoaén
gioáng nhö loø xo xoaén vaø nhíp laù.
 2. Boä phaän daãn höôùng
2.1 Keát caáu boä phaän daãn höôùng trong heä thoáng treo phuï thuoäc:
- Loaïi söû duïng loø xo xoaén hay khí neùn

1.
2.
10
4. 3.

5
a. Boä phaän daãn höôùng söû duïng
loø xo truï cuûa heä thoáng treo phuï khí neùn cuûa heä thoáng treo phuï thuoäc
thuoäc
11. Ñoøn daãn höôùng chòu löïc doïc phía
treân 2. Ñoøn daãn höôùng chòu löïc doïc
phía döôùi 3. Khôùp noái ñoøn treân vôùi
khung xe 4. Khôùp noái ñoøn döôùi vôùi
khung xe 5. Loø xo xoaén
6 7 8 9
b. Boä phaän daãn höôùng söû duïng baàu
6. OÁng giaûm chaán 7. Daàm caàu chuû
ñoäng 8. Ñoøn daãn höôùng chòu taùc
duïng cuûa löïc ngang 9. Khôùp noái cuûa
ñoøn 8 vôùi khung xe 10. Baàu chöùa khí
neùn

Hình III.11. Boä phaän daãn höôùng söû duïng loïai loø xo truï vaø baàu khí neùn trong
heä thoáng treo phuï thuoäc

Loaïi naøy chuû yeáu söû duïng ôû caùc caàu sau chuû ñoäng cuûa oâtoâ con vaø
treân moät soá oâtoâ khaùch hieän nay . Goàm giaûm chaán, loø xo hoaëc caùc tuùi khí
neùn, caùc thanh phaûn löïc doïc vaø ngang( Ñeå truyeàn caùc löïc beân, löïc phanh, löïc
keùo töø baùnh xe qua caàu leân khung voû xe)
Do loø xo vaø tuùi khí neùn khoâng coù khaû naêng truyeàn löïc doïc vaø löïc
ngang, cho neân caùc thanh chòu caùc phaûn löïc doïc vaø ngang laøm nhieäm vuï laø
cuûa boä phaän daãn höôùng.
Öu ñieåm cô baûn cuûa heä thoáng treo phuï thuoäc loaïi loø xo vaø khí neùn naøy
laø chieám ít choå khoâng gian hôn loaïi nhíp, so vôùi heä thoáng treo loaïi nhíp thì loaïi
loø xo coù troïng löôïng nhoû coù tuoåi thoï cao.
Nhöôïc ñieåm chuû yeáu laø phaûi theâm caùc boä phaän giaûm chaán vaø daãn
höôùng vaø heä thoáng taïo khí neùn.
 - Loaïi söû duïng nhíp

1 2 3

4 5 6

Hình III.12. Boä phaän daãn höôùng trong

Heä thoáng treo phuï thuoäc
1. Baùnh xe 2. Daàm caàu 3. Khung xe 4.
Heä thoáng Khôùp noái
treo phuï chòuloaïi
thuoäc löïc doïc
nhíp vaø löïcduïng
laù söû ngangquang
5. treo nhíp thöôøng xaõy
Nhíp boä 6. Bu loâng baét chaët nhíp vôùi
ra hieän töôïng “”töï xoay caàu cuûa oâtoâ. Hieän töôïng naøy daàm
neáu xaõy ra ñoái vôùi
caàu
caàu daãn höôùng thì khoâng coù lôïi, coøn ñoái vôùi caàu sau hieän töôïng naøy thöôøng
daãn ñeán dòch chuyeån taâm quay voøng theo höôùng thu nhoû baùn kính quay voøng
2.2 Keát caáu boä phaän daãn höôùng trong heä thoáng treo ñoäc laäp:
a- Loaïi cô caáu höôùng hai ñoøn

1 2 3 45

10 9 8 7 6

Hình III.12. Keát caáu boä phaän daãn höôùng, loaïi cô caáu
hai
ñoøn trong heä thoáng treo ñoäc laäp
1. Baùnh xe 2. Ñoøn treân 3. khung xe 4. truï ñöùng 5.
khôùp caàu treân 6. khôùp caàu döôùi 7. ñoøn döôùi 8. lo
xo 9. oáng giaûm chaán 10. Khôùp truï duøng ñeå noái
vôùi khung xe
 Keát caáu heä thoáng treo hai ñoøn ngang bao goàm moät ñoøn ngang treân vaø
moät ñoøn ngang döôùi, caùc ñaàu trong lieân keát baèng khôùp truï vôùi khung voû xe,
caùc ñaàu ngoaøi lieân keát baèng khôùp caàu vôùi truï ñöùng, ñoøn ñöùng noái cöùng
vôùi truïc baùnh xe, ôû ñaây ñoøn ñöùng coù chöùc naêng nhö truï ñöùng cuûa heä
thoáng treo phuï thuoäc, baùnh xe coù theå quay quanh ñöôøng cuûa hai khôùp caàu
ngoaøi. Boä phaän ñaøn hoài coù theå noái giöõa khung vôùi ñoøn treân hoaëc ñoøn
döôùi, giaûm chaán cuõng coù theå noái vôùi ñoøn treân hay ñoøn döôùi. Hai beân baùnh
xe naøy ñeàu duøng heä thoáng treo loaïi naøy vaø ñöôïc ñaët ñoái xöùng qua maët
phaúng doïc giöõa oâtoâ.
Treân heä thoáng treo hai ñoøn ngang, caùc goùc nghieâng γ, goùc nghieâng σ coù
quan heä toång(γ + σ ) khoâng ñoåi, bôûi vaäy khiγ thay ñoåi taïo neân goùc σ thay ñoåi
laøm aûnh höôûng tôùi söï chuyeån ñoäng cuûa oâtoâ. Söï dòch chuyeån beân ∆y cuûa
baùnh xe gaây neân maøi moøn loáp xe vaø giaûm khaû naêng truyeàn löïc beân cuûa
baùnh xe, Maët khaùc söï thay ñoåi veát baùnh xe lieân quan ñeán khaû naêng oån ñònh
cuûa oâtoâ, vì vaäy giaù trò leäch beân ∆y ñöôïc khoáng cheá sao cho nhoû nhaát, Heä
thoáng treo hai ñoøn ngang coù giaù trò ∆y khaù beù
Ñeå baûo ñaûm truyeàn toát löïc doïc caùc ñoøn coù keát caáu ñoøn tam giaùc.
Moâmen phanh truyeàn qua caùc ñoøn treân vaø ñoøn döôùi
- Baèng nhau – ( Loïai hình bình haønh )
Khi söû duïng loaïi cô caáu daãn höôùng hình bình haønh, luùc ta naâng hay haï
moät ñoaïn thì maët phaúng quay cuûa baùnh xe seõ chuyeån dòch nhöng luoân song
song vôùi nhau. Do ñoù khaéc phuïc hoaøn toaøn söï phaùt sinh moâmen hieäu öùng con
quay vaø trieät tieâu söï rung ñoäng cuûa baùnh xe ñoái vôùi truïc ñöùng cuûa heä thoáng
laùi.Tröông hôïp naøy coù theå hoaøn toaøn khaéc phuïc ñöôïc söï thay ñoåi ñoä
nghieâng maët phaúng quay cuûa baùnh xe, nhöng söï thay ñoåi ∆B laïi töông ñoái lôùn.
Do ñoù loáp xe choáng moøn vaø oån ñònh ngang cuûa baùnh xe seõ keùm ñi.
Söû duïng cô caáu daãn höôùng hình bình haønh ñoäng cô ñöôïc ñöa ra xa hôn
veà phía tröôùc, nhöng khi ñöa xa ñoäng cô ra phía tröôùc thì kích thöôùc cuûa thuøng xe
vaø kích thöôùc khaùc haïn cheá ñoä daøikích thöôùc ñoøn ngang
Nhöôïc ñieåm cuûa cô caáu loaïi naøy laø ñoäng hoïc cuûa caùc baùnh xe phuï
thuoäc vaøo ñoä daøi cuûa ñoøn döôùi nhö trong heä thoáng treo ñoäc laäp loaïi moät
ñoøn.

Hình III.14.
 - Khoâng baèng nhau – ( Loaïi hình thang )

8 7 6 5 5

1 2 3

a) b)

Hình III.15. Boä phaän daãn höôùng heä thoáng treo ñoäc laäp
cuûa oâtoâ
a) Boä phaän höôùng phía tröôùc cuûa oâtoâ
b) Boä phaän höôùng phía sau cuûa oâtoâ
1. Ñoøn döôùi 2. OÁng giaûm chaán 3. Khôùp noái cuûa ñoøn
Hình III.14.döôùi vôùi khung xe 4. Maët bích laép vôùi khung xe 5. Loø xo
xoaén 6. Baùnh xe 7. Khôùp caàu 8. Ñoøn treân
Khi ta naâng hay haï baùnh xe moät ñoaïn h, goùc quay  cuûa baùnh xe seõ giôùi
haïn trong khoaûng 50 ÷ 60. Vôùi trò soá  nhö vaäy moâmen hieäu öùng con quay seõ
töï trieät tieâu nhôø vaøo löïc ma saùt trong heä thoáng, cuøng vôùi söï thay ñoåi chieàu
roäng cuûa veát baùnh xe noù seõ ñöôïc buø laïi do söï ñaøn hoài cuûa loáp xe nhö vaäy
laø loáp xe khoâng bò töïa treân maët töïa.
Ñoái vôùi loaïi naøy, do söï khaùc nhau cuûa ñoøn treân vaø ñoøn döôùi coù theå
baûo ñaûm hoaøn toaøn tính chaát ñoäng hoïc cuûa heä thoáng treo, maët duø veà maët
lyù thuyeát thì khi dòch chuyeån thaúng ñöùng chieàu roäng cô sôû cuõng nhö ñoä
nghieâng beân coù thay ñoåi.
Nhö vaäy chæ coù cô caáu daãn höôùng hình thang laø öu ñieåm hôn caû.
Öu ñieåm cuûa heä thoáng treo ñoäc laäp loaïi hai ñoøn ngang: troïng taâm cuûa
oâtoâ thaáp; Ñoä nghieâng cuûa thuøng xe khi chòu löïc ly taâm nhoû; Oån ñònh khi
chuyeån ñoäng ôû toác ñoä cao, ñoä maøi moøn cuûa loáp xe nhoû. Ngoaøi ra neáu phoái
hôïp toát giöõa heä thoáng treo tröôùc vôùi heä thoáng treo sau seõ giaûm ñöôïc goùc laéc
doïc cuûa oâtoâ. Khoái löôïng phaàn khoâng ñöôïc treo nhoû seõ baûo ñaûm ñoä eâm dòu
chuyeån ñoäng treân ñöôøng khoâng baèng phaúng.

b- Cô caáu höôùng loaïi neán

1 2 3 4 5 6

Hình III.16. Cô caáu höôùng loaïi Neán

Cô1. caáu
Baùnhdaãn höôùng
xe 2. khungloaïi
xe 3.neán
oángbaûo ñaûm
giaûm khi4.dòch
chaán chuyeån
loø xo 5. voûbaùnh xe khoâng
neán 6.
laøm thay ñoåi caùc goác ñaët cuûa baùnh xe, chieàu roäng cô sôû cuûa oâtoâ coù theå
neán
seõ thay ñoåi moät ít nhöng nhôø vaøo ñoä nghieâng ngang cuûa baùnh xe daãn höôùng
buø laïi neân coi nhö khoâng ñoåi. Troïng löôïng phaàn khoâng ñöôïc treo loaïi naøy beù
nhaát.
Boä phaän höôùng loaïi neán cuõng laøm trieät tieâu hoaøn toaøn söï laéc cuûa
baùnh xe ñoái vôùi truï ñöùng. Vì vaäy seõ laøm maát khaû naêng phaùt sinh moâmen
hieäu öùng con quay khi caùc baùnh xe dòch chuyeån thaúng ñöùng.
Nhöôïc ñieåm cuûa boä phaän höôùng loaïi neán laø:
- Vì thu goïn keát caáu cuûa boä phaän höông neân löïc ngang vaø moâmen do löïc
ngang ôû baùnh xe taùc duïng leân cô caáu ñoøn coù giaù trò lôùn, neân tuoåi thoï cuûa
cô caáu giaûm.
- Ñoä dòch chuyeån tònh tieán hai chieàu cuûa boä phaän lôùn neân khoù giaûm
ma saùt trong boä phaän höôùng cuõng nhö khoù baûo ñaûm ñoä kín
- Khoù boá trí ñöôïc heä thoâng treo leân oâtoâ ñaëc bieät laø khi baùnh xe coù ñoä
dòch chuyeån lôùn, nhaát laø ñoái vôùi phaàn töû ñaøn hoài laø loaïi loø xo xoaén
oác. Loø xo xoaén oác seõ laøm taêng ñoä daøi cuûa neán.
 c- Loaïi Mac Pherson

8 7
6 5 4

1 3
10 2

Hình III. 17. Heä thoáng treo phía tröôùc loaïi Mac Pherson
cuûa oâtoâ BUICK – LACROSSE
1. Ñoøn noái 2. Khôùp truï noái ñoøn döôùi vôùi khung xe 3.
Ñoøn caân baèng 4. OÁng giaûm chaán 5.Khung lieân keát
vôùi caùc ñoøn cuûa heä thoáng treo 6. Ñoøn döôùi 7. Loø xo
Bao goàmbích
8. Maët moät
ñeâûñoøn
laépngang döôùi,xe
vôùi khung giaûm chaánnoái
9. Khôùp ñaëtcoá
theo phöông ñöùng- moät
ñònh
ñaàu goái leân khoái caàu B, moät ñaàu baét vôùi khung
giöõa ñoøn döôùi cuûa heä thoáng treo 10. Khôùp B oâtoâ, truïc baùnh xe ñöôïc noái
cöùng vôùi voû giaûm chaán vaø truïc giaûm chaán
Khaû naêng truyeàn löïc cuûa heä thoáng: Löïc doïc ñöôïc truyeàn qua ñoøn
ngang, löïc beân truyeàn qua ñoøn döôùi vaø khôùp A. Moâmen phanh hoaëc moâmen
keùo ñöôïc truyeàn qua khôùp A vaø B vaøo ñoøn ngang vaø taùc duïng vaøo khung xe.
Do giaûm chaán vöøa laøm chöùc naêng giaûm chaán vöøa laøm truïc ñöùng neân
truïc giaûm chaán chòu taûi lôùn. Vì vaäy caàn coù ñoä cöùng vöõng toát vaø ñoä beàn
cao hôn, ñieàu naøy daãn ñeán keát caáu cuûa giaûm chaán coù theå thay ñoåi caàn thieát.
Qua ñaây, chuùng ta thaáy khôùp B chòu toaøn boä taûi taùc ñoäng leân truï
ñöùng, neân raát mau moøn, ñieàu naøy laøm haïn cheá khaû naêng söû duïng cho caùc
oâtoâ coù tính vieät daõ cao.
Heä thoáng treo ñoäc laäp kieåu Mac – Pherson ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát
ôû heä thoáng treo phía tröôùc cuûa caùc oâtoâ du lòch nhoû vaø trung bình.
Ñaëc ñieåm:
- Coù keát caáu töông ñoái ñôn giaûn.
- Do ít chi tieát neân nheï vì vaäy coù theå giaûm khoái löôïng phaàn khoâng ñöôïc
treo.
 - Do heä thoáng treo chieám ít khoâng gian neân coù theå taêng khoâng gian söû
duïng cuûa khoang ñoâng cô.
- Do khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm ñôõ heä thoáng treo laø lôùn neân coù theå
thay ñoåi nhoû cuûa goùc ñaët baùnh tröôùc do loãi laép ñaët hay do loãi cheá taïo
chi tieát. Vì vaäy, bình thöôøng khoâng caàn thieát ñieàu chænh caùc goùc ñaët
baùnh xe, tröø ñoä chuïm.

3. Boä phaän giaûm chaán

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa taát caû caùc loaïi giaûm chaán thuûy löïc laø: Chaát
loûng bò doàn töø buoàng chöùa naøy sang buoàng chöùa khaùc kha caùc van tieát löu
raát beù neân chaát loûng chòu söùc caûn chuyeån ñoäng raát lôùn. Söùc caûn naøy laøm
daäp taét nhanh caùc chaán ñoäng vaø naêng löôïng cuûa dao ñoäng bò maát bieán thaønh
nhieät naêng nung noùng chaát loûng chöùa trong giaûm chaán.

1 4
5
6
2 7
8

3 9
Hình III.18.
10 Giaûm chaán oáng
1. Buoàng ñieàn ñaày 2. Thanh daãn höôùng 3. Buoàng
döôùi cuûa xylanh laøm vieäc 4. Ñeäm laøm kín 14caùc
11
tieát löu 8 ôû haønh trình traû 5. Píttoâng coù caùc loã
tieát löu 6. Caùc tieát löu cung caáp chaát loûng töø 15
buoàng treân xuoáng buoàng döôùi khi traû 12 13
7. Ñeäm
laøm kín caùc tieát löu 6 ôû haønh trình neùn 8. Caùc
11
loã tieát löu caáp chaát loûng cho buoàng treân khi ôû
haønh trình neùn 9. Ñeäm laøm kín caùc tieát löu 10
ôû haønh trình traû
 Giaûm chaán oáng goàm ba phaàn chính: Phaàn daãn höôùng 2 goàm píttoâng 5
vôùi caùc loã tieát löu 6 - 8 cuûa xylanh laøm vieäc 13 vaø caùc van 10 – 12 ôû ñaùy
cuûa xylanh laøm vieäc 13. Thanh 2 coù píttoâng 5 ôû ñaàu ñöôïc noái vôùi phaàn
khoâng ñöôïc treo. Trong oáng 14 laø xylanh laøm vieäc 13. Khoaûng caùch giöõa oáng
14 vaø xylanh laøm vieäc 13 phaàn khoâng khí aùp suaát hôn cao so vôùi khí trôøi, goïi
laø buoàng ñieàn ñaày- Ñaây laø phaàn ñaëc bieät cuûa giaûm chaán oáng- Trong buoàng
ñieàn ñaày- moät phaàn laø daàu, moät phaàn laø khoâng khí coù aùp suaát cao hôn aùp
suaát khí trôøi.
Xylanh laøm vieäc thì chöùa ñaày daàu.

Hoat ñoäng cuûa giaûm chaán:

Trong haønh trình neùn, khi thanh 2 ñi vaøo xylanh laøm vieäc 13 (Ñang ñi
xuoáng) thì moät phaàn chaát loûng phía döôùi trong xy lanh laøm vieäc 13- coù theå tích
baèng theå tích phaàn choaùn choã cuûa thanh 2 trong haønh trình neùn- seõ chaûy vaøo
buoàng ñieàn ñaày 1 qua ngoû van moät chieàu coù vieân bi 12. Moät phaàn buoàng
ñieàn ñaày 1 do chöùa khoâng khí coù aùp suaát cao hôn aùp suaát khí trôøi moät ít. Khi
giaûm chaán laøm vieäc, chaát loûng beân trong giaûm chaán seõ noùng leân neân taêng
theå tích leân roû reät; Ñeå buø laïi caàn taêng aùp suaát khoâng khí trong buoàng ñieàn
ñaày.
Trong quaù trình neùn thanh 2 vaø píttoâng 5 ñi vaøo trong xy lanh laøm vieäc 13.
Van neùn 8 ñöôïc môû ra, chaát loûng töø buoàng döôùi píttoâng chaûy leân buoàng treân
moät caùch töï do. Nhöng taát caû chaát loûng khoâng theå leân ñöôïc buoàng treân cuûa
píttoâng vì theå tích cuûa thanh 2 ñi vaøo xy lanh laøm vieäc 13 choaùn choã neân moät
phaàn chaát loûng( baèng theå tích choùan choã cuûa thanh 2 trong haønh trình neùn ) seõ
chaûy qua caùc loã 10 vaøo buoàng ñieàn ñaày laøm taêng aùp suaát khoâng khí beân
trong buoàng naøy leân moät ít
Trong haønh trình traû thanh 2 vaø píttoâng 5 dòch chuyeån leân treân, van 8 töï
ñoùng laïi vaø aùp suaát chaát loûng treân píttoâng seõ taêng leân.
Neáu traû thì chaát loûng töø buoàng treân seõ chaûy xuoáng buoàng döôùi cuûa
píttoâng 5 qua caùc loã tieát löu 6 beân trong pittoâng 5
Theå tích treân píttoâng seõ lôùn hôn theå tích chaát loûng chaûy töø buoàng treân
píttoâng xuoáng buoàng döôùi vì theå tích naøy goàm caû theå tích moät phaàn cuûa
thanh 2 ñöa ra khoûi xylanh. Nhö vaäy soá chaát loûng chaûy xuoáng buoàng döôùi
píttoâng seõ thieáu vaø buoàng ñieàn ñaày 1 seõ buø soá chaát loûng vaøo cho ñaày.
Khoâng khí bò neùn trong buoàng ñieàn ñaày seõ ñaåy chaát loûng qua caùc loã tieát löu
10û. Vì vaäy aùp suaát chaát loûng trong buoàng ñieàn ñaày vaø trong buoàng döôùi cuûa
píttoâng trong thöïc teá nhö nhau.

V. PHAÂN TÍCH KEÁT CAÁU VAØ MOÂ PHOÛNG HOAÏT ÑOÄNG HEÄ
THOÁNG TREO ÑIEÀU KHIEÅN BAÈNG ÑIEÄN TÖÛ TREÂN OÂTOÂ
(TEMS – Toyota Electronically Modulated System)
Theá naøo laø TEMS ?
TEMS laø vieát taét cuïm töø “ Toyota Electronically Modulate Suspension” töùc laø
“heä thoáng ñieàu khieån ñieån töû Toyota”.
Vôùi heä thoáng naøy, ngöôøi laùi xe coù theå duøng coâng taéc ñeå löïa choïn moät
trong hai cheá ñoä löïc giaûm chaán cuûa giaûm chaán- Bình thöôøng hay theå thao-
Löïc giaûm chaán sau ñoù ñöôïc töï ñoäng chænh ñeán moät trong ba cheá ñoä meàm,
trung bình, cöùng) nhôø vaøo TEMS ECU (boä ñieàu khieån ñieän töû) Döïa treân
cheá ñoä maø ngöôøi ñieàu khieån ñaõ löïa choïn vaø ñieàu kieän laùi xe. Noù laøm
taêng tính eâm dòu vaø caûi thieän tính oån ñònh laùi
Ñaëc ñieåm
Thay ñoåi cheá ñoä giaûm chaán
Ngöôøi ta coù theå löïa choïn cheá ñoä bình thöôøng hay theå thao baèng coâng taéc
löïa choïn cheá ñoä. Khi xe chaïy ôû cheá ñoä bình thöôøng, do phaûi baûo ñaûm duy
trì tính eâm dòu cuûa chuyeån ñoäng, neân ECU ñaët löïc giaûm chaán ôû cheá ñoä
meàm. ÔÛ cheá ñoä theå thao, löïc giaûm chaán ñöôïc ñaët ôû cheá ñoä trung bình
Ñieàu khieån choáng chuùi ñuoâi xe
Noù haïn cheá vieäc ñuoâi xe chuùi xuoáng khi khôûi haønh hay khi taêng toác ñoät
ngoät. Luùc naøy ECU ñaët löïc giaûm chaán cuûa giaûm chaám ôû cheá ñoä cöùng
laøm oån ñònh chuyeån ñoäng cuûa xe
Ñieàu khieån choáng nghieâng ngang
Noù giôùi haïn ñoä nghieâng ngang cuûa thaân xe khi xe quay voøng hay khi xe di
chuyeån vaøo ñöôøng ngoaèn ngeøo. Luùc ñoù löïc giaûm chaán ñöôïc ñaët ôû cheá
ñoä cöùng, vì vaäy caûi thieän ñöôïc tính oån ñònh khi ñieàu khieån.
Choáng chuùi muõi
Noù haïn cheá muõi xe chuùi xuoáng khi phanh. Luùc ñoù löïc giaûm chaán ñöôïc
ñaët ôû cheá ñoä cöùng, laøm oån ñònh chuyeån ñoäng cuûa xe.
Ñieàu khieån toác ñoä cao (chæ ôû cheá ñoä bình thöôøng)
Khi xe chuyeån ñoäng ôû toác ñoä cao, löïc giaûm chaán ñaët ôû cheá ñoä trung bình,
caûi thieän khaû naêng ñieâu khieån
Choáng chuùi ñuoâi khi xe chuyeån soá ( Chæ coù ôû xe coù hoäp soá töï ñoäng)
Noù haïn cheá söï chuùi ñuoâi xe cuûa nhöõng xe coù hoäp soá töï ñoäng khi khôûi
haønh. Khi tay soá ñöôïc chuyeån ñeán caùc vò trí khaùc töø soá N hay P, löïc giaûm
chaán ñöôïc ñaët ôû cheá ñoä cöùng.

Hình
IV.1. BoäIII.19.
chaáp haønh
Keát caáu: Boä chaáp haønh ñöôïc ñaët ôû ñænh cuûa moãi xylanh khí. Boä chaáp
haønh daãn ñoäng van quay cuûa giaûm chaán ñeå thay ñoåi löïc cuûa giaûm chaán.
Boä chaáp haønh ñöôïc daãn ñoäng baèng ñieän töø neân noù coù theå ñaùp öùng
moät caùch chính xaùc vôùi caùc ñieàu kieän hoaït ñoäng thay ñoåi lieân tuïc. Nam
chaâm ñieän töø bao goàm 4 loõi startor vaø 2 caëp cuoän daây startor.
Doøng ñieän qua moãi caëp cuoän daây startor laøm quay nam chaâm vónh cöûu
ñöôïc gaén vôùi caàn ñieàu khieån cuûa giaûm chaám.
ECU thay ñoåi cöïc cuûa caùc loõi startor töø N sang S hay ngöôïc laïi, hay ôû traïng
thaùi khoâng phaân cöïc. Nam chaâm vónh cöûu quay bôûi söùc huùt cuûa löïc ñieän
töø do caùc cuoän daây startor taïo ra.
Hoaït ñoäng:
Boán boä chaáp haønh ñöôïc laép ôû 4 giaûm chaán ñöôïc noái song song vaø caû
boán boä ñeàu hoaït ñoäng ñoàng thôøi. Nam chaâm ñieän ñöôïc ECU kích thích
khoaûng 0,15 giaây moãi laàn.
Ñieän aùp taïi caùc cöïc cuûa ECU khi löïc giaûm chaán thay ñoåi ñöôïc chæ ra ôû
baûng döôùi:

+: Phaùt ra ñieän aùp (+)

-: Cöïc ñöôïc noái mass
0: Phaùt ra ñieän aùp 0 volt
 Löïc giaûm chaán trung bình
Khi löïc giaûm chaán chuyeån töø cheá ñoä cöùng hay meàm sang trung bình,
doøng ñieän töø cöïc S+ ñeán S- cuûa ECU roài ñeán nam chaâm ñieän, laøm
nam chaân vónh cöûu quay theo chieàu kim ñoàng hoà ñeán vò trí trung bình.
 Löïc giaûm chaán meàm
Khi löïc giaûm chaán chuyeån töø cheá ñoä cöùng hay trung bình sang meàm ,
doøng ñieän ñi töø cöïc S- qua S+ cuûa ECU ñeán nam chaâm ñieän laøm nam
chaâm vónh cöûu quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà ñeán vò trí meàm
 Löïc giaûm chaán cöùng
Khi löïc giaûm chaán chuyeån töø cheá ñoä meàm hay trung bình sang cöùng,
doøng ñieän töø cöïc SOL cuûa ECU ñeán nam chaâm ñieän laøm nam chaâm
vónh cöûu hoaëc quay ngöôïc hoaëc quay xuoâi chieàu kim ñoàng ñeán vò trí
cöùng.
IV.2. Giaûm chaán
Keát caáu
Keáât caáu vaø hoaït ñoäng cuûa giaûm chaán veà cô baûn gioáng nhö kieåu
thoâng thöôøng. Kieåu giaûm chaán naøy khaùc vôùi kieåu thoâng thöôøng ôû
choã löïc giaûm chaán coù theå ñieàu chænh baèng caùch môû vaø ñoùng caùc
loã tieát löu phuï. Caàn Píttoâng vaø van quay ( Chuùng quay cuøng moät cuïm
vôùi caàn ñieàu khieån) caùc loã tieát löu ô ba möùc nhö hình veõ. Khi van
quay-quay, caùc loã tieát löu ñöôïc môû vaø ñoùng nhö baûng beân phaûi vaø
löïc giaûm chaán thay ñoåi theo ba giai ñoaïn.
Hoaït ñoäng:
1. Löïc giaûm chaán nheï
Taát caû caùc loã tieát löu ñieàu môû, doøng daàu nhö hình veõ :
2. Löïc giaûm chaán trung bình
Loã B môû, loã A vaø C ñoùng – doøng daàu nhö hình veõ:
3. Löïc giaûm chaán cöùng
Taát caû caùc loã ñeàu ñoùng, doøng daàu nhö hình veõ:
IV.3. Heä thoáng ñieàu khieån TEMS
IV.3.1. Sô ñoà maïch ñieän
IV.3.2. Heä thoáng ñieàu khieån TEMS
TEMS ECU ñieàu khieån nhöõng muïc sau döïa treân nhöõng tín hieäu töø
caûm bieán.
1. Caùc cheá ñoä giaûm chaán
Löïc giaûm chaán trong quaù trình chuyeån ñoäng bình thöôøng ñöôïc xaùc
ñònh thoâng qua vieäc ñaët cheá ñoä cuûa coâng taét löïa choïn. Khi coâng
taéc ôû cheá ñoä bình thöôøng, löïc giaûm chaán laø meàm, khi coâng taéc ôû
cheá ñoä theå thao, löïc giaûm chaán laø trung bình.
2. Ñieàu khieån choáng chuùi ñuoâi xe
Noù haïn cheá söï chuùi ñuoâi xe khi khôûi haønh hay khi taêng toác ñoät
ngoät
ECU phaùt ra doøng ñieän töø cöïc SOL, ñaët boä chaáp haønh ôû vò trí cöùng
döôùi caùc ñieàu kieän sau:
 ECU nhaän thaáy raèng toác ñoä cuûa xe nhoû hôn 20km/h; vaø,
 ECU nhaän ñöôïc tín hieäu töø caûm bieán vò trí böôùm ga raèng böôùm ga
môû roäng hay môû ñoät ngoät.
Khoaûng 3 giaây sau khi ñieàu naøy xaûy ra, hay sau khi toác ñoä ñaït ñeán
50km/h, chöùc naêng choáng chuùi ñuoâi khoâng coøn taùc duïng nöõa. Doøng
ñieän töø cöïc S+ hay cöïc S- ñeán boä chaáp haønh nhö tröôùc khi TEMS ñöôïc
ñaët ôû cheá ñoä cöùng. Noù thay ñoåi löïc giaûm chaán trôû veà gia trò ban
ñaàu.
3. Ñieàu khieån cheá ñoä choáng nghieâng ngang
Noù haïn cheá söï nghieâng ngang cuûa thaân xe khi quay voøng hay chuyeån
ñoäng treân ñöông cong chöõ S
Caùc tín hieäu cuûa caûm bieán toác ñoä ñöôïc göûi ñeán cöïc SPD, vaø caùc
tín hieäu cuûa caûm bieán laùi ñöôïc göûi ñeân cöïc SS1 vaø SS2 cuûa ECU
cho pheùp ECU bieát ñöôïc toác ñoä vaø goùc laùi hieän taïi. Sau ñoù ECU
phaùt ra doøng ñieän töø cöïc SOL ñeå ñaët boä chaáp haønh ôû vò trí cöùng,
do ñoù haïn cheá söï nghieâng ngang cuûa thaân xe.
Khi boä chaáp haønh ñöôïc ñaët ôû vò trí cöùng, moái lieân heä giöõa toác ñoä
xe vaø goùc laùi ñöôïc chæ ra ôû ñoà thò beân phaûi.
Chöùc naêng choáng nghieâng ngang maát taùc duïng khoaûng 2 giaây sau khi
noù ñöôïc kích hoaït vaø doøng ñieän töø cöïc S + hay cöïc S- ñeán boä chaáp
haønh nhö tröôùc khi TEMS ñöôïc ñaët ôû vò trí cöùng. Noù thay ñoåi löïc
giaûm chaán trôû veà cheá ñoä ban ñaàu.
Tuy nhieân, thôøi gian ñieàu khieån seõ keùo daøi neáu voâ laêng ñöôïc ñieàu
khieån theo kieåu chaïy zíc- zaéc hay khi voâ laêng ñöôïc xoay hôn nöõa trong
quaù trình quay voøng khi löïc giaûm chaán ñaõ ñöôïc ñaët saün ôû cheá ñoä
cöùng.
4. Ñieàu khieån choáng chuùi ñaàu
Noù haïn cheá choáng chuùi ñaàu xe khi phanh. Khi ECU phaùt hieän raèng
toác ñoä lôùn hôn hoaëc baèng 60km/h vaø neáu nhaän ñöôïc tín hieäu töø heä
thoáng phanh ñang hoaït ñoäng töø coâng taéc ñeøn phanh, ECU seõ phaùt ra
moät doøng ñieän töø cöïc SOL, ñaët boä chaáp haønh ôû vò trí cöùng, vì vaäy
haïn cheá hieän töôïng chuùi ñaàu xe.
Ñieàu khieån choáng hieän töôïng chuùi ñaàu xe maát taùc duïng trong
khoaûng 2 giaây sau khi coâng taéc coâng taéc ñeøn phanh taét vaø doøng
ñieän ñi töø cöïc S+ hay cöïc S- ñeán boä chaáp haønh tröôùc khi TEMS ñöôïc
ñaët ôû vò trí cöùng. Noù thay ñoåi löïc giaûm chaán veà cheá ñoä ñöôïc ñaët
ban ñaàu.
5 Ñieàu khieån toác ñoä cao ( Chæ ôû cheá ñoä bình thöôøng)
Noù caûi thieän khaû naêng oån ñònh laùi ôû toác ñoä cao.
Khi ECU nhaän bieát raèng toác ñoä xe lôùn hôn hoaëc baèng 120km/h, noù
phaùt doøng ñieän töø cöïc S+ qua boä chaáp haønh ñeán cöïc S- , thay ñoåi boä
chaáp haønh töø vò trí meàm sang vò trí trung bình ñeå taêng löïc giaûm chaán
moät chuùt. Vì vaäy caûi thieän ñöôïc khaû naêng laùi oån ñònh ôû toác ñoä
cao.
Ñieàu khieån toác ñoä cao keát thuùc khi toác ñoä xe giaûm xuoáng döôùi
100km/h vaø doøng ñieän laïi baét ñaàu chaïy töø cöïc S- ñeán boä chaáp haønh
nhö tröôùc khi TEMS ñöôïc ñaët ôû vò trí trung bình. Ñieàu naøy thay ñoåi löïc
giaûm chaán ban ñaàu veà vò trí meàm.
5. Choáng chuùi ñuoâi xe khi chuyeån soá( Xe hoäp soá töï ñoäng)
Noù haïn cheá söï chuùi ñuoâi xe khi khôûi haønh xe coù hoäp soá töï ñoäng.
Khi ECU phaùt hieän raèng toác ñoä xe nhoû hôn 10km/h vaø noù cuõng
ñoàng thôøi phaùt hieän caàn soá ñang ôû vò trí “N” hay “P”, ECU phaùt
doøng ñieän töø cöïc SOL, ñaët boä chaáp haønh ôû vò trí cöùng, vì vaäy haïn
cheá söï chuùi ñuoâi xe khi xe khôûi haønh.
Ñieàu khieån choáng chuùi ñuoâi xe chaám döùt khoaûng 5 giaây sau khi caàn
soá chuyeån töø vò trí”N” hay”P” sang vò trí khaùc hay sau khi xe ñaït tôùi
toác ñoä lôùn hôn hoaëc baèng 15km/h, doøng ñieän töø cöïc S + hay cöïc S-
ñeán boä chaáp haønh gioâng nhö tröôùc khi TEMS ñöôïc ñaët ôû cheá ñoä
cöùng. Noù thay ñoåi löïc giaûm chaán trôû veà cheá ñoä ñöôïc ñaët ban ñaàu.