You are on page 1of 119

socialur mecnierebaTa seria

kultura
da
modernizacia
saleqcio kursi
socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis

ivane wereTeli
qeTevan kakitelaSvili

Tbilisi
2006
socialur mecnierebaTa seria supranational structures. Democracy is the basis for the European union. The members of the
European union are the countries, which aspire to the growth and strengthening of democracy.
mTavari redaqtori: marine CitaSvili European union is the result of modernization, as the modernization is the development of a
society with attributes of democracy. Georgia tries to find out the answer on the challenge of
enobrivi redaqtori: lia kaWarava
globalization through the integration in European Union.
Modernization and westernization are inevitable processes for the societies aiming to integrate
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi in the Western unity The geopolitical position of Georgia enables it to join global processes;
Georgia has it’s own function in a number of economic and political projects. Hence, Georgia will
face the global culture.
Above mentioned processes of localization has been developed in Georgia as well as in other
parts of the world. Even the process of “McDonaldization” has gone through the certain localization
in Georgia. This is just the process, which was defined as glocalization: in many places but in a
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 different kind. The purpose of is a fast food; in the West one usually spends 7-9 minutes in this
© Center for Social Sciences, 2006 restaurant; in non western countries McDonald’s has changed it’s profile; in Georgia it is not only a
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. 10 place for fast feed, but also it is used for entertainment; schoolchildren, students, grandmothers
and grandfathers together with their grandchildren go there for amusement. The process of
el. fosta: contact@ucss.ge
“McDonaldization” was accompanied by the appearance of the national “fast-food” units. There are
internet gverdi: www.ucss.ge number of national dishes useful for fast food objects. Thus, the occurrence of western
hamburgers has stimulated transformation of local cookery, its adaptation to the contemporary
situation and creation of new Georgian dishes.
In this case the Georgian culture has managed to preserve its original character. Cookery is
not a decisive factor, but it is one of the important artifact of the Georgian culture
It is difficult to image the replacement of the national culture by the global one. But it certainly
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa
centris~ (Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, does not mean complete denying of the global culture. The way of integration into the Western
budapeStis Ria sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis society lays through the modernization, thus rejecting of the global culture is impossible for
mxardaWeris programis (HESP) finansuri xelSewyobiT Georgia. And it is not necessary either.
Georgia will not be able to get rid of the global culture.
The statistical data are given, in which the changes taking place in the Georgian society for
last years are fixed.

The book has been published by the Center for Social Sciences,
sponsored by the OSI-Zug Foundation and the Higher Education
Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Budapest.

ISBN: 99940 - 871 - 7 - 7

119
TOPIC 9. “MINOR CULTURES” AND THE PROBLEM OF MODERNIZATION.
GEORGIAN CULTURE AND THE PROBLEMS OF MODERNIZATION.
In the case of minor cultures’ modernization, we should mention several categories, especially
tradition, as in numerous cases, modernization of minor cultures are discussed as a process,
conducted at the expense of disparaging the traditions of these cultures, equal to losing their own sarCevi
peculiarity.
Nowadays, modernization bares an “anti-traditional” character, especially in case of analyzing
the nonwestern cultures’ modernization, as the modernization of these communities was
conducted at the expense of suppressing local traditions. Within the context of the western Tema I. ZiriTadi cnebebi da terminebi 3
community, modernization means extension of western traditions and its development.
However there is a great contrast between “traditional” and “modern” communities, successful
Tema II. modernizaciis cneba. modernizaciis Teoriebi 10
modernization can take place, if it is based on some elements of traditional regulation. Thus
successful functioning of the “modern” community depends on the existence of relevant traditional
preconditions, their introduction and use into the modern system. Tema III. kulturaTa tipologia modernuli da
That’s why it is necessary: aramodernuli kulturebis maxasiaTebelTa safuZvelze 20

1. To review correlation of tradition and variability, to conduct analysis of the present traditional
community forces, which facilitate the process of changes and of those, which impede it. Tema IV. modernizacia _ dasavluri
Correspondingly, the place of these factors should be analyzed in the general structural and sazogadoebis ganviTarebis erT-erTi etapi 39
cultural system of regulation.
2. To reveal difference among the changes, which accompany to the traditional order and Tema V. modernizacia da globalizacia 52
which leave these limits and cause renewal of the community.
3. To disclose the differences between the changes, which promote further development of the Tema VI. Tanamedrove modernizebuli msoflio
community and which undermine this ability. 115 sazogadoeba globalizaciis gamowvevebis winaSe 61

4. To reveal a general character of impact of modern changes on the traditional system.


Tavi VII. vesternizaciisa da modernizaciis
5. To determine how community can work out within its own heritage and it has an ability to cnebaTa urTierTmimarTebisTvis 68
solve these problems; or to reach this through the adaptation to new conditions of its central
institutions and without important changes in the sphere of values and ideas (or their
Tema VIII. dasavlur da aradasavlur kulturaTa
transformation). (S.N.Eisenshtadt). warmomadgenlebis TvaliT danaxuli samomavlo perspeqtiva 68
On the basis of discussed information, we have tried to determine typological (traditional or
innovational, individualistic or collectivistic) essence of Georgian culture; to analyze correlation of
Tema IX. `mcire kulturebi~ da modernizaciis problema.
tradition and modernization, peculiarities of the Georgian culture, to find out the degree of qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi 89
modernization of the Georgian society. We have overviewed the history of Georgia during the last
two centuries; changes, that have influenced Georgian culture on the background of ongoing
processes in the modern world. Thus, we have outlined the possible variants of the development of CULTURE AND MODERNIZATION (Summary) 111
Georgian culture.
It is necessary to admit, that during the Soviet period Georgia was excluded from the world
processes. However, after the dissolution of the Soviet Union, it has appeared face to face with the
problems of globalization. Therefore it is interesting to work out the best way for Georgia to deal
with the processes of globalization and which nuances should have been underlined. On the
background of the ideas of the western and non-western thinkers, we have tried to examine the
Georgian reality.
There is no national way out the challenges of globalization, there is only the transnational way
out. Regionalism – this is a creation of transnational, supranational unities. The creation of
transnational and supranational unities are caused by economical and political factors and such
unities are based on cultural similarities. Nowadays, only the European countries are united in

118 3
Tema I. ZiriTadi cnebebi da terminebi 1. Multiculturalizm;
2. Pluralizm;
pirveli Tema eTmoba im ZiriTadi cnebebisa da terminebis ganmartebebs, romlebic
kursis manZilze iqneba gamoyenebuli. am terminebiT operireba aucilebelia iseT 3. Globalization
sakiTxebze msjelobisas da im procesebis aRsawerad, romelic gardauvalia sxvadasxva It is clear, that globalization, described by Al-Qadri, is a source of multicultural is a source of
regionsa da, Sesabamisad, sxvadasxva kulturul sivrceSi modernizaciis procesis creation of multicultural world (global) society. This viewpoint is supported by him, unless the
mimdinareobisas. es aris kulturaTa Soris kontaqtis problema _ misi sxvadsxvagvari interests of small societies and cultures will be considered by the West.
gamovlineba (asimilacia, kulturuli Soki, konfrontacia, simbiozi, sinTezi, kul- Several years ago was published Glisan’s novel, called “Sartorius”, which tells about the tribe
turuli konfliqti, kulturuli difuzia), tradiciis roli da adgili modernizaciis of Batatu. It is the modern fable about non-domination. Though the existence of nationality, called
procesSi, tradiciisa da modernizaciis urTierTmimarTebis problema; identurobis Batatu, is clearly determined in time and space (500 AD, Central Africa), is still mythical tribe. Such
problema aradasavlur kulturebSi mimdinare modernizaciuli gardaqmnebis myth is necessary for the world, as Batatu is embodiment of those people, who does not wish to be
pirobebSi da a.S. a sample for others and addresses to them not with the purpose of subjection, but for coexistence.
pirvel rigSi aucilebelia kulturisa da civilizaciis cnebaTa interpretaciis The concepts like “relation", "creolization", "universality" - fill each other. "Universality" is a
gadmocema, ramdenadac modernizaciuli procesebis warmoSoba da mimdinareoba or modern world with its diversity and chaos. The chaos is not simply disorder, but it is impossibility of
ZiriTad _ kulturul da civilizaciur _ doneze xdeba da am procesebis Seswavla da events’ definition and the lack of the world’s reasonable management. "Relations" call for
analizi am ori fenomenis farglebSi da maT safuZvelze unda mimdinareobdes. transversality, instead of causal-investigatory of events.
According to Glisan’s opinion the novelty will come from the small countries, which have
kulturisa da civilizaciis cnebaTa interpretacia. neither colonial past, nor strongly expressed national traditions. They are not afraid of
kulturis fenomenze saubrisas yuradRebas gavamaxvilebT mis or aspeqtze: disappearance or loss of the status. We should get accustomed to the new structure of the world,
1. kultura _ rogorc kacobriobis universaluri maxasiaTebeli; where the relations between centre and periphery will be absolutely different from the present.
2. kultura _ rogorc calkeul sazogadoebaTa Soris arsebuli gansxvavebebisa Everything at the same time will be both centre, and periphery.
da mijnebis ZiriTadi safuZveli. According to the abovementioned factors, globalization is tolerated by people who don’t have
pirveli maTgani gulisxmobs, rom kultura aris Homo sapiens-is, rogorc their own, original culture. The representatives of the last one are against of this process.
biologiuri saxeobisa da socialuri arsebis unikaluri unaris Sedegi. swored am The authors of these theories are the representatives of non-Western world. Each of them
niSniT gansxvavdeba es saxeoba yvela sxva biologiuri arsebisagan. adamianSi recognize successive development of global culture. Therefore, they try to find means of
genetikuradaa (biologiuradaa) determinirebuli potencia _ iyos kulturis adaptation to the modern conditions. All of them are aware of the Western culture, therefore it is
Semoqmedi, kvlavmwarmoebeli da gadamcemi, magram am potenciis realizeba mxolod easy for them to perceive differences and similarities between their and other cultures. However,
socialur garemoSia SesaZlebeli, rac aucilebel pirobad iTxovs kavSirs wina there are number of cases, which can be perceived as their responses to the "challenges" of the
Taobebidan gadmocemuli socialuri cxovrebis gamocdilebasTan da mTlianad West, rather than as objective estimation of reality.
damokidebulia socializaciis procesze. rogorc r.benediqti aRniSnavda, `kultura As we have mentioned above, the turn of cultures to their own roots and the localization
ar eZleva adamians dabadebidan, ar aris Cadebuli Canasaxovan ujredebSi rogorc according to cultural characteristics were caused by the challenges of globalization. The close and
krazanebTan an WianWvelebTan, aramed aTvisebuli unda iqnes yoveli axali Taobis mier constant relations between societies have revealed several existing differences between them,
ufrosTagan Seswavlis gziT~1. anTropolog e.hiobelis gansazRvrebiT, kultura aris which called forth definition and systematization of own culture’s characteristic features. L.Sengor
`integrirebuli sistema qcevis Seswavlili modelebisa, romlebic damaxasiaTebelia has made it on an example of the African culture. He has presented the characteristics of the
sazogadoebis wevrTaTvis da romlebic ar warmoadgenen biologiuri memkvidreobis African culture and it’s differences from the Western one.
Sedegs~2. Localization leads up to the multiple world. In global community original cultures are coexisting
e.tailori, romelic kulturis cnebis pirveli mecnieruli gansazRvrebis with one another. Due to the transparency of borders, the solve of various problems, connected
avtoradaa miCneuli, xazs usvams kulturis socialur bunebas. misi sityvebiT, with travel, the facilities of constant connection have call forth the fact, that nowadays one does not
`kultura Sedgeba codnis, rwmena-warmodgenebis, xelovnebis, zneobis, kanonebis, zne- leave the frameworks of their own culture, despite of physical distance, they have constant and
Cveulebebisa da zogi sxva unar-Cvevisgan, romlebic SeZenilia adamianis rogorc continuous contact with their houses. This factor protects them from cultural assimilation. For
sazogadoebis wevris mier~3. example, in the USA, namely in New York, some Chinese are able to pass around whole their life
kultura SeiZleba miviCnioT aseve RirebulebaTa, qcevis normaTa da standartTa successfully without English, as they do not tear away from the Chinese world, while traveling
erTobliobad, romelic aregulirebs adamianTa urTierTobebs erTmaneTTan, sazo- around the whole USA. Multiculturalism is the main challenge of globalization. Thus, society or the
gadoebasa da bunebasTan. country will be presented as a multicultural unity. For example, China is not only political and
economical unity, in determined geographical borders, but it is also an imaginary society, with it’s
cultural sings, which is scattered in various territories of globe. Thus we can talk about China in
1
kulturologia (kulturis istoria da Teoria). Tb., 2003. gv. 24. China, China in America, China in Russia. These challenges led to the various problems for the
2
3
iqve, gv.22. Western countries.
iqve.

4 117
Therefore, only culture itself is insufficient to deal with the global culture; financial support and maSasadame, farTo azriT, kulturis cneba `xazs usvams adamianis gansxvavebas yvela
material maintenance of this culture is also necessary. sxva biologiuri arsebisagan. kulturaSi igulisxmeba ara calkeuli SemoqmedebiTi
Due to the experience of his country, Katrin Lalumier the representative of France in European aqti, aramed Semoqmedeba rogorc adamianis universaluri damokidebuleba sam-
Parliament, states in the article “The War for Culture”: The process of globalization is followed by yarosadmi, romlis meSveobiT igi qmnis `axal samyaros~ da sakuTar Tavs~1. kultura
the standardization of ideas and unification of the way of life by the American standard. aris yovelive is, rac socialuri memkvidreobis Sedegia da rac uzrunvelyofs
France has realized, that the French people have painfully felt the approach of the American socialuri gamocdilebis memkvidreobiTobas.
culture. Nowadays, France is one of the countries, which rejects globalization, perceiving it as kulturis meore aspeqti ki gulisxmobs imas, rom adamianis rogorc kulturis
Americanization. France has turned back to the roots of own culture and has begun to advertise it Semoqmedis, matareblisa da gadamcemis unari sxvadasxva sazogadoebaSi gansxva-
on a large scale. Thus, France aims to save it’s original culture. We can conclude, that without vebulad realizdeba, ama Tu im socialuri jgufis arsebobis specifikuri pirobebisa
economic maintenance, localization and preservation of own culture is impossible. da ganvlili istoriuli procesebis mixedviT. amdenad, Cven SegviZlia visaubroT
It is interesting, that "facilitating circumstances" are offered to the societies by globalization; kulturebze, romlebic qmnian samyaros unikalur, mxolod maTTvis damaxasiaTebel
transnational corporations, international organizations and various funds, carrying out activities in models. sxvadasxva kulturaSi adamianebi gansakuTrebulad aRiqvamen samyaros,
the concrete country, usually offer several opportunities in this direction. To clarify this sazogadoebas da adamians maTTan mimarTebaSi. yovel kulturas aqvs RirebulebaTa da
phenomenon, we can take example from the Georgian reality: the national Georgian dance group normaTa gansxvavebuli sistema, qcevis wesebi, idealebi da yovelive is, razec
“Erisioni” became popular all over the world after it was financed by the French organization; The e.tailori miuTiTebda. kultura, aseT SemTxvevaSi, xdeba identifikaciis safuZveli,
purpose of the project was an offering something new to the world business, leading up to the is, riTac adamiani gansazRvravs `Tavisiansa~ da `ucxos~. `kultura, yvelaze farTo
profit. From the point of view of business, the joint project has appeared to be successful for both mniSvnelobiT, aris is, ris gamoc Sen ucxod iqcevi, rogorc ki Sens saxls datoveb~2.
sides. Besides this, the Georgian dances have achieved new success. amdenad, kultura aris is ZiriTadi maxasiaTebeli, ris safuZvelzec emijnebian
As the answer to the challenges of globalization, Leopold Sengor’s (well-known African erTmaneTs sxvadasxva sazogadoebis warmomadgenlebi, riTac isini Tavs ganarCeven
scientist), theory about the originality of the Negroid-African culture is quite interesting. He sxvebisagan da riTac sxvebi ganarCeven maT danarCenebisagan.
dreamed about synthesis of the Western conceptualism and African imagination. He dreamed of amgvarad, kultura SeiZleba ganvixiloT, rogorc:
future Euro-Africa, which would become the predecessor of the world civilization, based on united 1. socialuri qcevis determinanti;
culture of mankind. He considered that African civilization is an unique civilization. Leopold Sengor 2. subieqturi codnisa da interpretaciebis determinanti;
and his supporters concluded without organic synthesis with sensible, human African spirit, the 3. TviTidentifikaciis meqanizmi;
Western civilization is doomed to failure. There have appeared concepts like “the African- 4. socialuri cxovrebis regulatori;
European” and “European-African”. The African opposes to the European. The European is an 5. socialuri gamocdilebis translatori;
engineer, pragmatist, who continuously exploits nature, himself and beings like him. Through all his 6. saadaptacio meqanizmi.
life he works as a machine, counting money. He perceives world by means of formula, i.e. kulturis sinonimad SeiZleba gamoviyenoT termini `sazogadoeba~, radgan
consciousness. But the African is a poet; the nature is displayed and expressed by him. The adamianis moRvaweobis kulturul da sazogadoebriv dones kursis farglebSi
attitude towards the nature is idealistic. There is a reign of collective soul, mutual aid and TanabarmniSvnelovnad moviazrebT.
interconsistency; apart from Europe – where social antagonism, conflicts, aggression and civilizaciis cnebis aseve mravalgvar interpretacias Soris sami ZiriTadi
discrimination of the man by the man are taking place. midgoma ikveTeba:
The Pakistan scientist Muhammad Tahir-Al-Qadri has offered his viewpoint in the article 1. lokalur-istoriuli (n.danilevski, o.Spengleri, a.j.toinbi, s.hanTingtoni);
“Globalization of Culture?”. Al-Qadri is the supporter of cultural integration, thus he is the follower 2. istoriul-stadiuri, romelic ama Tu im kriteriumze dayrdnobiT ganarCevs
of the idea about universal values, namely: the standards of success and achievement, activities ramdenime sxvadasxva tipis civilizacias;
and occupation, material comfort, practicality and efficiency, science and technology, freedom and 3. msoflio-istoriuli, romlis farglebSi civilizacia ganixileba rogorc
individual choice, individual initiative and other elements. All these are sources to carry out a kacobriobis istoriuli ganviTarebis safexuri.
dialogue between cultures. According to Al-Qadri’s opinion, the cultural interaction is impossible kursis farglebSi Cven veyrdnobiT civilizaciis lokalur-istoriul
without dialogue. It is necessary to integrate majority and minority, in order to conduct a dialogue, interpretacias, romelic civilizacias ganixilavs rogorc kulturul zesistemas
but special resources are required for this. In this case, the main responsibility is assigned to the (p.sorokini), romelic aerTianebs garkveuli maxasiaTeblebiT msgavs kulturebs.
majority. Al-Qadri is dissatisfied with West’s attitude towards Islam. The western society does not civilizacia _ esaa kulturuli identurobis yvelaze farTo done, romlis
have the right image of Islam. It is familiar with Islam through contemporary viewpoints, created farglebSi arsebuli kulturebi mravalferovania, Tumca erTmaneTisagan maTi
and provided by it’s own media sources. gansxvavebulobis xarisxi ufro naklebia, vidre sxva civilizaciebis Semadgeneli
Al-Qadri declares, that for an explanation of cultural diversity and for real integration, kulturebi. i.v. iakoveci aRniSnavs, rom `TiToeul civilizacias aqvs sakuTari
ethnocentrism is incompatible. Ethnocentrism is a judgment about other culture by means of own centri-birTvi, romelic yvelaze mkafiod gamoxatavs mocemuli civilizaciis
standards. Uni-culturalizm is also unable to solve this problem, as it transforms all ethnic cultures
into one whole. 1
iqve, gv.21.
It is necessary to search for the decision of this problem in three directions: 2
Culture Sshock. A Reader in Modern Culture Anthropology. Ed. by Ph.K.Bock. N.Y., 1970. p.74.

116 5
niSnebsa da Taviseburebebs; periferia, romelic periodulad farTovdeba da consider that modern stage of development is a new phase of western imperialism, where national
viwrovdeba da, romelic SeiZleba mezobeli civilizaciis niSnebs atarebdes da governments have played the role of monopolitical capital’s agents. According to an American
mezobel civilizaciebTan momijnave teritoriebi~1. theorist H. Gleizer, globalization is a spread of the Western information and entertainment sources,
civilizacia SeiZleba ganvsazRvroT rogorc socialuri da kulturuli super- which affects on the countries of the non-Western world.
sistema, romelic ar emTxveva arc ers, arc saxelmwifos da, arc romelime socialur
jgufs. igi scildeba konkretul geografiul sazRvrebs. civilizaciur maxasiaTeb-
lebad miCneulia droisa da sivrcis aRqma; samyaros xedva da masSi adamianis adgilis
gansazRvra; bunebis aRqma, masze zemoqmedebisa da misi Semecnebis xerxebi da a.S. TOPIC 8. THE MODERN WORLD ACCORDING TO WESTERN AND NON-WESTERN WORLD.
The interrelations of global and local cultures lead up to the certain results. Each concrete
identuroba (kulturuli, civilizaciuri)
society has it’s specific relations with unfamiliar and new culture. Therefore, the answers of
identuroba (Identitit, Identitas – laT. `igive da igive~, erTi da igive) — adamianis Western and non-Western societies to the challenges of globalization are interesting for us. In this
fsiqologiuri warmodgena sakuTar `me~-ze, rogorc subieqturad aRqmul realobasa chapter the theories of Western and non-Western intellectuals are discussed.
da individualobaze, romlis meSveobiT pirovneba sakuTar Tavs aigivebs (nawilobriv In our opinion, there are two answers to the challenges of globalization or result of it’s
gacnobierebulad da zog SemTxvevebSi qvecnobieradac) ama Tu im tipologiur development, namely - localization and multiculturalism. Within the framework of localization, the
kategoriebTan (rogoricaa socialuri statusi, sqesi, asaki, jgufi, kultura). phenomenon, called glocalization, is discussed. The concept "global" means “simultaneously in
socialur mecnierebebSi gamoyofen socialur identurobas, kulturul identu- many places”, or “translocally”.
robas, eTnikur identurobas, jgufur identurobas... The global culture is supported by the strong society, which aims to strengthen the certain
identuroba (misi SegrZneba) yalibdeba adamianis individualuri ganviTarebis rules all over the world. The global culture is backed by the strong economic system. This is the
kvaldakval da socializaciis, identifikaciis, pirovnuli integraciis Sedegia. most important factor. For example, due to the lack of finances, the family traditions are destroyed
individis mier socialur-kulturuli nimuSebis, normebis, Rirebulebebis aTviseba da in Africa, it actually leads up to the transformation of the whole culture, based on the family
gaziareba, sakuTari Tavis, adgilis mikuTvneba ara aris erTgvarovani procesi da tradition. This case is quiet interesting due to the fact, that according to this viewpoint, original
xasiaTdeba garkveuli cvlilebebiTac; ZiriTadad es procesi axalgazrdobis dros culture is influenced by economics and transnational corporations, and global culture does not take
sruldeba. part in it. Certainly, it does not mean to ignore well advertised global culture’s influence. We can
mecnierebi aseve gamoyofen identurobis dakargvis, Selaxvis SesaZleblobasac, conclude that the process of the Western globalization is an united system, consisting of three
romelic ZiriTadad individis asakobrivi, fsiqologiuri krizisis an socialur- parts: economics, politics and culture; All these parts are connected with each other. The rule of
kulturuli garemos mkveTrad Secvlis SemTxvevaSi realizdeba. maSasadame, iden- the management of politics and economics is determined by culture. On the other hand, they affect
turobis dakargva Tanamdevia iseTi movlenebisa rogoricaa gaucxoeba, deperso- th
greatly on culture. Japan’s culture of the 20 century is Japanese, however due to the political and
nalizacia, anomia, pirovnuli disorientacia, socialuri izolireba, gaoreba th
(marginalizacia), fsiqologiuri paTologia. socialur-kulturuli kulturuli economic influences, nowadays it differs greatly from the Japanese culture of the 18 century. As a
cvlilebebis dros identurobis krizisma SeiZleba farTo, sayovelTao masStabebi result of external influence it has gone through a great transformation. According to Fukyiama’s
miiRos, Tumca mas zogjer dadebiT rezultatamdec mivyavarT (rogoricaa methodology, Japan has gone through modernization and democratization from up to down; thus,
cvlilebebisadmi adaptacia, struqturuli cvlilebebi da sxv.). Japan had believed in democratic values on the first stage, and, as a result of it, civil society and
identurobis meqamizmi gadamwyvet rols TamaSobs socialuri struqturisa da other institutions were formed. As this was the determinant factor in transformation and
kulturuli tradiciebis SenarCunebis, gadacemis procesSi. development, the Japanese culture has not been changed. The Japanese culture is a traditional
mravali mecnieri upiratesobas aniWebs termins `identifikacia~, vidre `identu- culture, but it is not a closed one. Shintoism enables to be a Shintoist and the Christian
roba~. pirveli Tavad processac gulisxmobs da ara marto movlenas. termini pirvelad simultaneously, or either Buddhist and the Muslim. The Japanese culture is able to receive
xmarebaSi fsiqoanalizmis fuZemdebelma zigmund froidma SemoiRo. misi skola external influences and transform them. However, Japan subordinates them to the own culture.
identifikacias `mes~ TviTganviTarebis mTavar, centralur meqanizmad moiazrebs. This had an effect on Japanese kitchen: The business-culture of Davos is followed by the “Fast-
identifikaciis cnebas aseve aqtiurad iyeneben sociologebi da socialuri Foodization” as “time is money”; this is caused by the total “McDonaldization”. However, “Fast-
fsiqologiis mkvlevrebi rogorc socializaciis, socialuri rolebis, adaptaciis, Foodization” in Japan has accepted a local character. The market of “fast feed” is full of
miRebis, socialur-kulturuli modelebis aTvisebis mTavar elements. hamburgers and the Japanese and Chinese dishes as well. The appearance of hamburgers on
kulturuli identuroba aris ama Tu im istoriuli erTobis wevr individTa am Japan’s market have given stimulus to the development of local products and dishes, representing
erTobis kulturis wevrad TviTmoazreba. Japanese culture. Thus, Japan has managed to localize in this sphere.
civilizaciuri identuroba aris ama Tu im kulturis matarebelTa (TviT)gaazreba According to the widespread opinion, we are able to deal with the process of globalization,
romelime civilizaciuri erTobis wevrad. when the average revenue exceeds 5000 USD. We have already mentioned, that globalization of
culture is a process of mutual relations between global and local cultures. In the process of
globalization the Western culture is backed by political and, first of all, with economic factors.
1
kulturologia (kulturis istoria da Teoria). gv. 39.

6 115
Samuel P. Huntington (professor of the Harward University). The dynamics of globalization of tradicia
culture were observed by the groups of scientists in several countries. As a result of researches, tradicia _ wina Taobebidan arawerilobiTi gziT memkvidreobiT miRebuli da
Pitter L. Berger outlined four directions of global culture’s extension: damkvidrebuli Cveuli azrovnebisa da qcevis standartebis erToblioba, informacia
• Davos culture, or international business - culture; sazogadoebrivi cxovrebis adrindeli gamocdilebis, rwmena-warmodgenebis, socia-
luri poziciisa da institutebis Sesaxeb.
• “Mc-global” culture, or mass consumed culture;
tradicia moicavs socialuri da kulturuli gamocdilebis didi erTobliobis
• International faculty club culture; mxolod im komponentebs, romlebic sazogadoebis winaSe periodulad wamoWrili
problemebis gadaWris yvelaze efeqtur saSualebad iqca da romelic SenarCunda
• New religious movements.
istoriuli, struqturuli da organizaciuli cvlilebebis Semdeg. tradicia
The growing global culture is distributed both at elite, and at wide layers. Probably, the main kulturis TviTmyofadobis erT-erTi gamomxatvelia, romelic, Tavis mxriv, uzrun-
way of culture’s distribution at an elite level is the one, named by Huntington as Davos culture. The velyofs am TviTmyofadobis SenarCunebas.
international culture of leading business and political groups is defined by this term. The driving tradicia moicavs socialuri da kulturuli memkvidreobis elementebs, romlebic
force of this culture, like economic and technological globalization is international business. The ara mxolod gadaecema Taobidan Taobas, aramed narCundeba xangrZlivi drois
representatives of this culture are not only the people who visit Davos quiet often, but the ones, ganmavlobaSi, mravali Taobis cxovrebis manZilze. tradicia gansazRvravs ara marto
who aim to be the member of this community, but yet are not those. imas, ra gadaices memkvidreobiT, aramed imasac, Tu rogor gadaices igi. es termini
In global culture there is one more elite sector, which often accompanies business culture, or gamoiyeneba qcevis wesebisa (stuqturis) da rwmena-warmodgenebis xasiaTis TiTqmis
opposes it. This sector is the globalization of the Western intellectuals, which was named by identur formebSi ganmeorebadobis aRsawerad da asaxsnelad.
Berger as the Faculty Club Culture. Its distribution occurs by various ways: by means of academic
structures, funds, non-governmental organizations, etc. It creates its own market – consisting of kulturaTa urTierTqmedeba
ideas, norms of behavior created by Western, namely, American intellectuals, such as experts, ase ewodeba uSualo kavSirurTierTobis saxes, romelic yalibdeba, sul mcire, or
human rights watchers, etc. kulturas Soris, agreTve am urTierTobaTa Sedegad warmoSobil gavlenebsa da
The Protestantism plays an important role in distribution of global culture. This subject has ormxriv cvlilebebs. kulturaTa urTierTqmedebis procesSi gadamwyveti mniSvne-
been explored for a long time by David Martin, English sociologist. He estimated that the number of loba aqvs faseulobaTa, TvisebaTa, kulturuli aqtivobis formebis Secvlas, axali
followers of this religion is 250.000. The practice of this religion is followed by certain changes in orientirebis gaCenas, rac garedan momdinare impulsebis gavleniT xdeba. kulturaTa
family structure, education and especially in attitude to business, wich has definite effects on the urTierTqmedeba, rogorc wesi, xangrZlivi procesia (aranakleb ramdenime aTeuli
economics as a whole. wlisa).
The global culture aims to allocate man from it’s community and traditions and contributes to gamoyofen kulturaTa urTierTqmedebis sxvadasxva dones: 1) eTnikuri done _
their individualization. Traditions and collective spirit is destroyed by modernization, thus the urTierToba eTnosebs, istoriul-eTnografiul, eTnokonfesiur da sxva jgufebs
individual becomes more self-sufficient. This leads up to the individual independence. The new Soris. 2) erovnuli done, sadac regulaciur funqcias mniSvnelovanwilad saxel-
global culture has much in common with the process of modernization. Today in many parts of the mwifo-politikuri struqturebi asruleben. 3) civilizaciuri done.
world these two processes coincide with each other. kulturaTa urTierTqmedebis procesSi ganarCeven kultura-donors da kultu-
At an early stage of modernization people are excited by the new opportunities and the feeling ra-recipients. pirveli mets gascems, vidre iRebs, meore _ piriqiT. istoriuli
of freedom. Therefore, the new global culture is attractive to those who appreciates personal periodis manZilze es rolebi SeiZleba icvlebodes.
freedom and aims to realize it. cnobilia urTierTqmedebis rogorc mSvidobiani, nebayoflobiTi (Tanaswor-
uflebiani TanamSromloba), ise aramSvidobiani, ZaldatanebiTi (koloniuri, samxedro
dapyrobebi) formebi.
TOPIC 7. MODERNIZATION AND WESTERNIZATION: THE INTERRELATION OF CONCEPTS. kulturuli urTierTqmedebis Sedegebi araerTgvarovania, maTi Sefasebis krite-
riumebis moZebna Znelia. Sesabamisad, Znelia saubari calsaxad dadebiT an uaryofiT
One of the main problems is the interrelation of two concepts, that are modernization and
Sedegebze, garda im SemTxvevisa, roca erTi kultura iwyebs aSkara daqveiTebas,
globalization. Generally, ther exist two viewpoints:
meoreSi gaTqvefas an ukvalod qreba. aseTi Sdegis Tvalis midevneba yvelaze ukeT
According to the first one, globalization is the wider process than westernization. In addition,
SeiZleba reliqturi an arqauli kulturebis magaliTze, romlebic TavianTi istoriis
globalization is equal to modernization. This viewpoint is supported by A. Giddens, R. Robertson,
romeliRac periodSi Tanamedrove tipis kulturebs Seejaxnen da mzad ar aRmoCndnen,
M. Elbrow and U. Konol. On example of the countries of Eastern Asia it became obvious that
aeTvisebinaT maT mier SeTavazebuli kulturuli formebi.
modernization is possible without westernization.
ufro rTulia msjeloba im kulturaTa urTierTqmedebaze, romlebic Zireulad ar
According to the second approach, globalization is only a global diffusion of the Western
gansxvavdebian tipologiuri maxasiaTeblebiT.
modernism. It aims to expanse westernization – e.g. Western capitalism and institutes. This
yovel kulturas aqvs dacviTi meqanizmebis mTeli sistema, romelic icavs mas sxva
viewpoint is shared by A. Amin and L. Benton. R. Gilpin considers that world’s internalization is a
kulturaTa gansakuTrebiT intensiuri zemoqmedebisagan.
product of the distribution of the American world influence. A. Kilinikos and some other scientists

114 7
gamoiyofa kulturaTa/civilizaciaTaSorisi urTierTobis sami ZiriTadi tipi: TOPIC 3. TYPOLOGY OF CULTURES ON A BASIS OF CHARACTERISTICS OF MODERN
1. konfrontacia, 2. simbiozi, 3. sinTezi. AND NON-MODERN CULTURES.
pirveli tipi emyareba ucxo realobis srul uaryofas, sulieri gamocdilebis sxva,
In this chapter some models of cultures’ typology are considered from the viewpoint of their
`sakuTarisagan gansxvavebuli~ formebis totalur miuReblobas. es gamocdileba
attitude to modernity and nоn-modernity. These models are: a collectivistic or individualistic,
ganixileba rogorc `ucxo~, `mtruli~, romelic calsaxad unda ganidevnos.
traditional or innovative types of culture, the cultures of space and time. Characteristics of such
meore tipi gulisxmobs viTarebas, roca TiToeuli urTierTmoqmedi mxare
cultures are examined as well.
inarCunebs sakuTar saxes, ar warmoiSoba axali kulturuli Tvisebrioba, magram
Eventually, such grouping of cultures may lead us to East-West dichotomy. Does the existence
kontaqtSi myof kulturul realobaTa Soris Cndeba sistemuri kavSiri. `gareSe~
of such dichotomy correspond to the reality? is the classification of East/West societies as
kulturuli realoba kontaqtis monawileTa mier bunebrivad aRiqmeba; aseTi
nonmodern, collectivistic, traditional and modern, individualistic, innovational, reasonable? – these
arsebobis winaaRmdegobrioba ar gaiazreba. simbiozisaTvis damaxasiaTebelia
will be a subject of discussion.
urTierTmizidvisa da urTierTganzidvis winaaRmdegobrivi Serwyma. pirvelis Zala
sakmaod didia imisTvis, rom Seiqmnas sistemuri kavSiri kontaqtis monawileebs Soris,
amasTan, TiToeuli mxare meores aRiqvams rogorc `ucxos~. am ukanasknelis ganzidvis,
TOPIC 4. MODERNIZATION – ONE OF THE STAGES IN THE DEVELOPMENT OF THE
moSorebis xarisxi ki sakmaod didia, raTa Seiqmnas mkacri zRvari gansxvavebul
WESTERN COMMUNITY.
kulturul elementTa daaxloebis, Serwymisa axal, kontaqtSi myofTagan gansxvavebul
Tvisebriobad CamoyalibebisaTvis.. We shall try to discuss the notion of modernization in details, according to which modernization
simbiozSi myof eTnokulturul elementTa Tanafardoba SeiZleba sxvadasxvagvari is a sum of sociocultural signs, which characterizes a specific phase of the Western community
iyos: dawyebuli situaciiT, roca upiratesoba aqvs avtoqtonur sawyiss, xolo (civilization) development. This complex should be considered in general, in the context of the
`mosuli~ kulturis elementebi arseboben cnobierebis periferiaze, damTavrebuli Western society development, in direct relations with the peculiarities of the cultural forms
mdgomareobiT, roca msoflmxedvelobis RerZad faseulobaTa `motanili~ sistema preceeding this civilization.
gvevlineba. Besides, the roots of modernization in Western civilization and distinctive features of the
mesame tipze _ sinTezze _ saubari SeiZleba maSin, Tu kontaqtis zonaSi Cndeba Western society, due to which the appearance of modern society became possible, are discussed.
Tvisebrivad axali, kontaqtSi myof kulturul samyaroTagan gansxvavebuli We also argue historical peripheries of establishing a modern society in the west, we’ll talk of
kulturuli realoba. modernization as a continuation of the western tradition, − one of the phases in the Western
society’s development.
kulturuli konfliqti
kulturuli konfliqti — pirovnebebs, jgufebs, pirovnebasa da jgufs,
pirovnebasa da sazogadoebas, jgufsa da sazogadoebas, sxvadasxva jgufsa da TOPIC 5. GLOBALIZATION AND MODERNIZATION.
koalicias Soris RirebulebaTa, orientaciaTa, poziciaTa winaaRmdegobis kritikuli
It is necessary to argue the problem of arising of the concept of globalization and its
stadia. kulturuli konfliqti ganpirobebulia monawile mxareTa socialuri
definitions. The globalization as a process must also be analyzed. It should be mentioned that the
gamocdilebis gansxvavebulobiT.
process determined by economic factors have spread in all levels of life (generally there are three
yvela konfliqti dinamikuria da moicavs winaaRmdegobaTa daZlevis molapa-
levels: economics, politics and culture). Globalization of culture leads up to the contrast processes
rakebaTa gziT maTi gadaWris, mtruli moqmedebebis mxareTa Soris axali kontaqtebis
in the different societies. For the number of societies the process of modernization is closely
damyarebisa da konpromisis monaxvis stadiebs. arsebobs konfliqtis sxvagvari
connected with the spread of the global culture, modernization is possible only in the atmosphere
gamosavalic: brZola saboloo gamarjvebamde an konfliqtis mogvarebis gadadeba
of globalization.
momavlisaTvis.
kulturuli konfliqtis tipur magaliTebad SegviZlia davasaxeloT jvarosnuli
laSqrobebi, religiuri, samoqalaqo, revoluciuri, erovnul-gamanTavisuflebeli
omebi, saeklesio inkviziciis moqmedeba, ama Tu im sarwmunoebaze iZulebiTi moqceva, TOPIC 6. CONTEMPORARY MODERNIZED WORLD SOCIETY AND THE CHALLENGES OF
genocidi da a.S. GLOBALIZATION.
kulturuli konfliqti dakavSirebulia tolerantobisa da sxva kulturis mimarT In the process of globalization studies we collide with the paradox: before we start to explore
interesis problemebTan. kulturuli konfliqtis gansakuTrebuli tipia Semoqme- this phenomenon, it seems that we are aware of it; however during the study it’s essence becomes
debiTi konfliqti mimarTulebebs, skolebs, jgufebs an ama Tu im dargis calkeul vague.
warmomadgenlebs Soris. Taking into the consideration a vast number of scientific papers, articles and theories about
kulturis difuzia globalization, we think it will be helpful to set a framework for future researches.
This framework was developed in 1999-2002, as a result of the research which had been
kulturis difuzia aris ori an meti sazogadoebis kulturuli maxasiaTeblebis
carried out by the Boston University and Institute of Study of Economic Culture (ISEC). The
uerTierTSeRweva da urTierTgamdidreba. esaa kulturis gavrceleba-moZraobis
research was conducted under the supervision of Pitter L. Berger (sociologist, director ISEC) and

8 113
In the framework of this course the concept of “society” will be used as a synonym of culture, gansakuTrebuli forma, romelic ar gulisxmobs aucileblad migraciul procesebs.
as we interpret the cultural and social levels of human activity as the equal spheres of human life. kulturuli difuziis saSualebebad miiCneva turizmi, misionerTa moRvaweoba,
Definition of the concept of civilization is based on its local-historical interpretation. According to savaWro urTierTobani, omi, samecniero konferenciebi, gamofenebi, studentebisa Tu
this viewpoint, civilization is a cultural super system, embodying cultures, which are similar by specialistebis gacvliTi programebi da a.S. magaliTad, saqarTveloSi moRvawe
certain characteristics. Civilization is the widest level of cultural identity. The cultures, which are the evropeli misionerebi aq ara marto TavianT religiur kodeqss amkvidrebdnen, isini
members of the concrete civilization, are different, but the degree of their difference from cultures sxva samyaros `kulturis elCebi~ iyvnen Cvens qveyanaSi (maTgan aiTvises qarTvelebma
of other civilizations is deeper. qaris wisqvili, funTuSeulobis cxoba da sxva).
In the first chapter, concepts of identity (cultural and civilizational), tradition, cultural conflict, kulturis difuzia SeiZleba ganxorcieldes ara marto xalxebsa da qveynebs,
cultural shock, diffusion of cultures and other forms of cultural interaction (confrontation, symbiosis, aramed jgufebs da klasebs Soris. aqedan gamomdinare, ganarCeven or mimarTulebas:
synthesis) are discussed. 1) kulturis difuzia eTnosebs, garkeuli statusis mqone individebis jgufebs
Soris (mag., policielebis mier qurduli samyaros leqsikis aqtiuri xmareba);
2) kulturuli elementebis vertikaluri gavrceleba araTanabari statusis mqone
subieqtebs Soris. aseT process uwodeben statifikatorul kulturul difuziasac,
TOPIC 2. THE CONCEPT OF MODERNIZATION. THEORY OF MODERNIZATION
romelic SeiZleba ori _ aRmavali da daRmavali _ formiT ganviTardes (mag.,
Modernization, in a broad sense, implies the permanent process of establishment of a new aristokratiis mier mdabiuri saubris stilis elementebis gadmoReba an fufunebis
forms of thinking and technologies. In this sense, modernization is a continuous and open-ended sagnebis sayovelaod qceva).
process and it is not a once-and-for-all-time achievement. In a narrow sense, in sociology this term
is used to mark the transformation of traditional, rural and agrarian society into secular, industrial kulturuli Soki
and urban one. Tavdapirveli reaqcia individualuri an jgufuri cnobierebis SejaxebasTan
Nowadays, the process of modernization is not confined to the internal development of individebis an jgufebis ucxo kulturul realobasTan. kulturuli Sokis situacia
individual states. It can be seen on a global scale, as modernization extends outward from its _ esaa konfliqtis situacia idnividebis Cveul Rirebulebebs, normebs, enas,
original Western base to take in the whole world. yoveldRiur praqtikas Soris. damaxasiaTebelia im garemosi, romelic man datova da im
The modernization within the framework of this course is considered as: axali garemosTvis, romelSic is aRmoCnda. kulturul Soks met-naklebad ganicdis
yvela, vinc moxvdeba pirvelad ucxo kulturul garemoSi (turistebi, emigrantebi da
1. One of the stages in the development of western community. At this stage we'll discuss in detail
a.S.). Sokuri reaqciis Zala ganisazRvreba Rrma gansxvavebiT yofil da axal kulturebs
the conception of modernization, according to which modernization is a complex of
Soris. fsiqologiuri daxasiaTeba pirovnebis, orientaciuli SesaZlebloba,
sociocultural signs characteristic to a specific phase of the western community (civilization)
rigidulobis xarisxi an plastiuroba, arsebuli an Zveli kulturuli elementebis
development. This complex should be discussed in general, in the context of the western
arqona. magaliTad, ojaxi, megobrebi, romlebsac individi gadmoitans TavisTan axal
society development, in direct relations with the peculiarities of the cultural forms preceeding
kulturul konteqstSi. xarisxi Riaobis an daxurulobis warmomadgeneli axali
this civilization.
kulturisa, romelTanc kontaqtSia individi. kulturul Soks aseve SeiZleba hqondes
adgili jgufuri Semecnebis doneze, rodesac ucxo kulturul garemoSi ereva mTeli
2. The unity of social and cultural signs which, due to the modern stage’s specific development of
jgufi (mag., masobrivi emigraciis SemTxvevaSi) anda rodesac intensiuri kulturuli
world societies, became the characteristic of other non-Western cultures and civilizations.
difuziis Sedegad warmoiSoba konfrontaciis situacia Zvel da axal Rirebulebebis,
Several chapters of this course are devoted to the contemporary cultural processes, derived by
normebis, yofaqcevis modelebs Soris. ukanaskneli xSirad xdeba sazogadoebrivi
the modernization of non-Western societies.
tradiciis modernizaciis msvlelobis dros.
In the same chapter are discussed the most important factors of modernization in social, gamoiyofa oTxi SesaZlebloba konfliqtis daZlevis: nayofi kulturis Sokis
cultural, political, economic and institutional spheres, as well as the controversial and contradictory getoizaciaa. mosulebi ukavSirdebian erTmaneTs da ayalibeben SigniT axals maTi
results of world’s modernization processes. kulturisaTvis izolirebul anklavebs (geto), sadac inaxaven da inarCuneben
The evolution of the theory of modernization since M. Weber up to date is analyzed. The tradiciebs TavianTi kulturuli yofaqcevis modelebs. magaliTisaTvis SeiZleba
cultural, acultural and negative theories of modernization are examined. gamodges dasavleTis TiTqmis yvela msxvili qalaqebisaTvis damaxasiaTebeli `Caina
Tauni~ (China Town) da braiTon biCi (kvartlebi) niu-iorkSi.
asimilacia. mosulebi cdiloben mTlianad Seeguon axals maTi kulturisaTvis,
SeeTvison mis normebs, Rirebulebebi, qcevi modelebs da mTlianad uaryofen im
kulturul memkvidreobas, romelic datoves.
urTierTmoqmedeba. mcdeloba moZebnon raRac saSualo xazi, gaaerTianon axali da
Zveli kulturis elemetnebi. isini Seecdebian SeaTavson orive kulturis yofaqcevis
normebi, cdiloben moawesrigon kulturaTa Soris komunikacia, gaamdidron rogorc
sakuTari kultura, agreTve is, romliTac isini amJamad sargeblobdnen. amis magaliTia

112 9
sawarmoSi momuSave indoeli da Turqi muSebi, romlebic samuSaoze xelmZRvaneloben Ivane Tsereteli
Tanamedrove da industiruli Sromis wesebiT, xolo saxlSi, ojaxur cxovrebaSi Ketevan Kakitelashvili
ixelmZRvaneleben TavianTi tradiciebiTa da wes-CveulebebiT.
kolonizacia. pirvelmosulebi daiwyeben yvelanair propagandas, Tavsmoxvevas CULTURE AND MODERNIZATION
cxovrebaSi Tavisi sakuTari yofaqcevis modelebis, daupirispiron isini imas, rac
Summary
tradiciuli kulturisaTvis aris damaxasiaTebeli, romelSic isini aRmoCndenen. es
xdeba rogorc saomari, aseve mSvidobiani dapyrobis dros, aseve modernizaciis
procesSi. termin `kolonizacias~ am SemTxvevaSi ara aqvs SefasebiTi mniSvneloba, es
TOPIC 1. BASIC CONCEPTS AND TERMS
faseulobiTi TvalsazrisiT neitraluri cnebaa. saqme exeba kulturul
koloniozacias; politikuri kolonizacia kulturuli kolonizaciis mxolod kerZo, The first topic aims to interpret the basic concepts and terms, which will be used in the
Tavisi SedegbiT arc ise radikaluri SemTxvevaa. framework of the course. These terms deal with the problems and description of developments,
kulturuli Soki, farTo azriT, rogorc filosofiur-kulturuli an filo- which are connected with the process of modernization in different regions, thus in different cultural
sofiur-istoriuli kategoria, kulturis Sesaxeb mecnierebaTa CamoyalibebisaTvis spaces. The problems of intercultural contacts and its various forms (assimilation, confrontation,
TiTqmis gadamwyveti kategoria aRmoCnda. XII-XVII ss. mogzaurTa gadmocemebma, symbiosis, synthesis, cultural conflict, cultural shock, diffusion), the role and place of tradition in the
romlebic aRwerdnen axali qveynebisa da xalxebis usasrulo raodenobas, evropaSi process of modernization, problems of interconnection of tradition and modernization, the question
kulturuli Soki gamoiwvia, rac safuZvlad daedo kulturis fenomenis rogorc of identity in non-Western cultures in the light of significant changes accompanied with
Seswavlis obieqtis Camoyalibebas. am kulturulma Sokma evropelTa gonebaSi modernization shall be discussed through the course.
gadatrialeba moaxdina, romelsac SeiZleba anTropologiuri revolucia vuwodoT. As the process of modernization has arisen and developed on two levels, that are culture and
misi arsi isaa, rom Seirya evropelTa warmodgena sakuTar gansakuTrebulobaze; civilization, it is necessary to define these two phenomena. The study and analysis of these
aRmoCnda, rom kacobrioba Sedgeba mravali kulturisagan. Tuki kopernikiseulma processes should be based on these concepts.
revoluciam mospo samyaros centris yofnis iluzia, anTropologiurma revoluciam As the phenomenon of culture is concerned, its two aspects must be mentioned:
mospo evropis iluzia ekumenis centrSi yofnisa.
1. Culture, as an universal determinant of humanity;
mTlianad kulturuli Soki TamaSobs kulturaSi dadebiT rols, vianidan xels
uwyobs kulturaTa urTierTqmedebasa da urTierTgamdidrebs, tradicul kulturaSi 2. Culture, as the basis of differences and borders between distinct societies.
sxva kulturul elementTa integracias, kulturaTa Riaobis zrdas. According to the first approach, culture is a result of an unique ability of Homo Sapiens –
biological and social being. This factor differs humans from other biological kinds.
asimilacia
Man is genetically (biologically) determined to create, reproduce and transmit culture.
procesi, romlis Sedegad erTi eTnikuri jgufis wevrebi kargaven TavianT Realization of these unique abilities is possible only during the social practice, in connection with
Tavdapirvel kulturas da iTviseben im eTnikuri jgufis kulturas, romelTanac experience of preceding generations, together with the process of socialization.
uSuali kontaqti aqvT. es procesi SeiZleba spontanurad mimdinareobdes _ aseT Apart from this, culture is represented as a complex of values, patterns of behavior and
SemTxvevaSi igi SeiZleba ganixilebodes akulturaciis erT-erT tipad, akulturaciis standards, which regulate people’s interrelations and their attitudes towards the nature and society.
procesis Sedegad. Thus, culture is a complex of social heritage, providing the succession of social experience.
cneba `asimilacia~ XIX s-is bolodan damkvidrda amerikul kulturanTro- The second aspect of culture implies that man’s ability to create and to pass culture is realized
pologiaSi, Tavdapirvelad — termin `amerikanizaciis~ sinonimuri mniSvnelobiT. misi differently in particular societies. These differences are caused by specific conditions of
pirveli gansazRverba r.parksa da e.berjess ekuTvniT: `asimilacia urTierTSeRwevisa development and the history of the concrete social group. Hence, we can speak about the peculiar
da Serevis procesia, romlis ganmavlobaSi individebi an jgufebi iZenen sxva models of the world, each created by separate culture.
individebis istoriul mexsierebas da iziareben ra maT gamocdilebas, CarTuli Culture is the main characteristic, by means of which the representatives of diverse societies
aRmoCndebian saerTo kulturul cxovrebaSi~. XX s-is Sua wlebamde es termini differentiate themselves from others.
gamoiyeneboda aSS TeTrkaniani mosaxleobis dominirebad kulturaSi indielTa Thus, culture can be defined as:
tomebis inkorporaciis mniSvnelobiT. amerikuli sazogadoeba ganixileboda
uzarmazar `SemoqmedebiT laboratoriad~, sadac sxvadasxva kulturuli tradicia • Determinant of social behavior;
erTmaneTs ereva da `gadaidnoba~ sinTezur mTlianobad. XX s-is meore naxevarSi j. van • Determinant of individual knowledge and interpretations;
der zandenma ganasxvava calmxrivi asimilacia, roca umciresobis kultura mTlianad
• Mechanism of self-identification;
gamoidevneba dominirebadi kulturis mier, da kulturaTa Sereva, romlis drosac
daqvemdebarebuli da gabatonebuli jgufebis elementebi erTmaneTs ereva, qmnis • Regulator of social life;
mdgrad kombinaciebs da safuZvels uyris axal kulturas.
• Translator of social experience;
m.gordonma daamkvidra asimilaciis xarisxobrivi ganxilvis tradicia. dRes
miCneulia, rom sruli asimilaciis SemTxvevebi Zalian iSviaTia; Cveulebriv, adgili • Adaptation mechanism.

10 111
Tanacxovrebis gamo, yofier doneze saerTo Tvisebebi CamouyalibdaT, msgavsi iyo aqvs umciresobis kulturis ama Tu im xarisxiT transformacias dominirebadi
Cacma-daxurvis stili, stumar-maspinZlobis, pirovnebis Rirsebis Sefasebis, is, rasac eTnikuri jgufis kulturis zegavleniT. amasTan, xSirad umciresobis kulturis
vaJa-fSavela ‘’kai ymas’’ uwodebda msgavsia qarTvelebis, afxazebis, osebis, somxebisa ukuzegavlenac friad Zlieria.
da azerbaijanelebisaTvis. geografiulma mezoblobam am mxriv didi roli iTamaSa. dRes mkvlevarTa umravlesoba garkveul sifrTxiles iCens termin `asimilaciis~
saqarTveloSi mWidrod dasaxlebulni ar arian istoriulad ucxo kulturis mimarT, misi politikuri Seferilobis gamo.
warmomadgenlebi da, jerjerobiT, sazRvrebis gaxsnas ar moyolia emigraciis talRis
zrda, rac aseve ekonomikur sakiTxebs ukavSirdeba. statistikuri monacemebi kargi
saSualebaa sazogadoebaSi mimdinare cvlilebebis danaxvisaTvis. rogorc Cans, iseTi Tema II. modernizaciis cneba. modernizaciis Teoriebi
sakiTxebi rogoricaa qorwineba, Sobadoba, mosaxleobis migracia da sxva pirdapir
kavSirSia globalizaciidan momdinare gamowvevebTan. sazogadoebaSi, romelic
modernizacia
modernizacias ganicdis, mimdinareobs garkveuli socialuri cvlilebebi. modernizacia, farTo azriT, gulisxmobs zogadsakacobrio evuluciis Tanmdevi,
modernizacia iTvaliswinebs, magaliTad, qalis socialuri rolis gaaqtiurebas, rac axali saazrovno formebisa da teqnologiebis damkvidrebis permanentuli process.
dadebiTad xasiaTdeba, magram erTis SexedviT dadebiT process Tan axlavs aseTi gagebiT, modernizacia uwyveti da usasrulo procesia da misi Sedegi ar aris
uaryofiTic _ qalis socialuri rolis gaaqtiureba iwvevs qorwinebis asakis zrdas, erTjeradi monapovari.
Sobadobis klebas. es ukanaskneli ki sazogadoebas daberebiT emuqreba. sazogadoebaSi viwro azriT, am terminiT sociologiaSi aRniSnaven tradiciuli, sasoflo,
aqtiuri mosaxleobis Sevseba globalizaciis pirobebSi xdeba emigrantTa xarjze. agraruli sazogadoebidan sekularuli, industriuli, urbanistuli sazogadoebad
emigracia ki niSnavs ucxo kulturis Semosvlas. globalizacia qmnis imis saSualebas, transformacias.
rom ar moxdes ucxo kulturis matarebelTa adgilobriv kulturasTan asimiliacia, modernizaciis procesi dReisaTvis ar Semoifargleba erTi calkeuli qveynis
isini inarCuneben TviTmyofadobas, ufro metic cdiloben sakuTari kulturuli Sinagani ganviTarebiT. is unda ganixilebodes globaluri masStabiT, radgan
moTxovnilebebis dakmayofilebasa da aRiarebas. modernizacia gavrcelda Tavisi warmoSobis adgilidan _ dasavleTidan _ da mTeli
samyaro moicva.
modernizacia kursis farglebSi SeiZleba ganvixiloT rogorc:
1. dasavluri sazogadoebis (civilizaciis) ganviTarebis konkretuli etapisaTvis
damaxasiaTebeli socialur-kulturuli niSnebis erToblioba, romelic unda
ganixilebodes zogadad, dasavluri sazogadoebis ganviTarebis konteqstSi, am
civilizaciis winamorbed kulturul formebis TaviseburebebTan uSualo
kavSirSi.
2. socialur-kulturuli niSnebis erToblioba, romelic msoflio sazogadoebis
ganviTarebis Tanamedrove etapis specifikam sxva, aradasavlur sazogadoebaTa
(kulturaTa, civilizaciaTa) maxasiaTeblad aqcia. am aradasavlur sazogadoebaTa
modernizaciis procesSi gamokveTili axali kulturuli procesebis aRweras
kursSi ramdenime saleqcio Tema eTmoba.
modernizaciis pirveli gageba SeiZleba gamoviyenoT dasavluri sazogadoebis
istoriuli da Tanamedrove ganviTarebaze msjelobisas, xolo meore _ Tanamedrove
msoflioSi mimdinare procesebis aRsawerad.
modernizaciis umniSvnelovanes faqtorebad miCneulia:
ekonomikaSi _ axali teqnologiebisa da kapitalis gamoyenebis gazrda, bunebrivi
resursebis farTo aTviseba, meurneobis meoradi da mesameuli seqtorebis
gafarToeba, kapitalis, Sromisa da sasaqonlo bazris ganviTareba.
socialur sferoSi _ socialurobis adrindeli, winaswargansazRvruli (askrip-
tiuli) tipebisa da socialuri kuTvnilebis zogadi tipebis Sesusteba, adrindeli,
pirvel rigSi, religiuri, saerTo askriptiuli kavSirebis fragmentacia da axali,
sabazro an profesiul kriteriumebze damyarebuli racionaluri kavSirebis sferos
gafarToeba. am ukanasknels Tan sdevs socialuri da profesiuli diferenciaciis
zrda, gansakuTrebiT klasobrivi, qonebrivi da funqciuri, warmoebis, politikuri da
sazogadoebrivi moRvaweobis erTmaneTisagan gamoyofa, urbanizaciis zrda da soflis
CarTva sabazro urTierTobebSi. statusis adrindeli, memkvidreobiT miRebuli da
jgufisadmi kuTvnilebiT gansazRvrul askriptiuli simboloTa nacvlad mzard

110 11
aRiarebas iRebs `miRwevis~ kriteriumi moRvaweobis axal, upirveles yovlisa, mosaxleobis Semcireba, pirvel rigSi, migraciis Sedegia, radgan Sobadobisa da
sameurneo, finansur da saqmian sferoSi. mokvdavobis Sefardeba jerjerobiT ar aris im doneze gauaresebuli, rom msgavsi
politikis sferoSi _ centralizebuli nacionaluri saxelmwifoebis Camoyali- Sedegi gamoeRo.
beba, romlis farglebSi yalibdeba sakuTari interesebisaTvis mebrZoli sxva- davakvirdeT mosaxleobis gare migracias:
dasxvagvari socialur-politikuri moZraobebi, elitebi da jgufebi; dinastiuri
reJimebis legitimurobis tradiciuli formebis Sesusteba da demokratiis zogierTi მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდო
elementis Semotana; cvlileba centrsa da periferias Soris urTiermimarTebaSi, rac (ათასი კაცი)
gamoixateba imiT, rom periferiisaTvis xelmisawvdomi xdeba xelisufleba centrSi. 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
kulturul sferoSi _ RirebulebiTi orientaciebis diferenciacia, sazoga- -140,9 -142,6 -127,2 -123,1 -123,1 -39,2 -36,3 -35,2 -31,2 -29,1
doebrivi codnisa da ganaTlebis sekularizacia da pluralizacia, ideologiuri
mimarTulebebis mravalferovneba, masmediis ganviTareba. upiratesoba eniWeba da rogorc vxedavT, gasuli saukunis 90-iani wlebis pirveli naxevari, migraciis
aRiarebuli xdeba qcevis sul ufro meti individualizacia da pirovnebis TviT- mxriv, Zalzed arasaxarbielod gamoiyureba. es ki, Cveni azriT, pirdapir kavSirSia
gamorkveva. sulier sferoSi mniSvnelovani cvlilebad miiCneva sekularizmis gavr- socialur problemebTan. samwuxaroa is faqti, rom imigrantTa TiTqmis absolutur
celeba risi safuZvelic aris meurneobisa da politikis avtonomiurobis zrda, umravlesobas swored aqtiuri mosaxleoba warmoadgens. 1998 wlidan migraciis
moRvaweobis praqtikuli da racionaluri formebis gafarToeba, sadac ganmsazRvreli procentuli maCvenebeli sagrZnoblad mcirdeba, Tumca, rogorc zemoT davinaxeT, am
kriteriumebi ara moraluri, sulieri an estTetikuri mosazrebebia, aramed procesebma gamoiwvia saqarTvelos mosaxleobis TiTqmis milioniT Semcireba, rac
efeqturoba da praqtikuli sargebeli. am cvlilebebis (romelTa xarisxis gansazRvra saqarTvelos msgavsi qveynisaTvis sakmaod didi cifria.
empiriuladac aris SesaZlebeli) arsebiTi parametrebi mosaxleobis mobilurobis, statistikuri monacemebi kargi saSualebaa sazogadoebaSi mimdinare cvlilebebis
socialur da politikur marTvaSi misi monawileobis da, aseve sxvadasxva socialur danaxvisaTvis. rogorc Cans, iseTi sakiTxebi rogoricaa qorwineba, Sobadoba,
jgufis Tanamedrove kulturaSi CarTulobis xarisxia. modernizacia moicavs mosaxleobis migracia da sxva pirdapir kavSirSia globalizaciidan momdinare
mosaxleobis sul ufro farTo fenebs, aTavisuflebs ra maT yofisa da warmoebis gamowvevebTan. sazogadoebaSi, romelic modernizacias ganicdis, mimdinareobs
uZravi formebisagan. magram modernizaciis procesis struqturaSi yovelTvis xdeba garkveuli socialuri cvlilebebi. modernizacia iTvaliswinebs, magaliTad, qalis
mewarmeTa fenis gaZliereba da daqiravebuli Sromis gamoyenebis zrda. socialuri rolis gaaqtiurebas, rac dadebiTad xasiaTdeba, magram erTis SexedviT
instituciuri TvalsazrisiT _ modernizacia gamoixateba institutebis dadebiT process Tan axlavs uaryofiTic _ qalis socialuri rolis gaaqtiureba
diferenciaciis zrdaSi, romlebic sakuTar Tavze iReben moRvaweobis axali formebis iwvevs qorwinebis asakis zrdas, Sobadobis klebas. es ukanaskneli ki sazogadoebas
regulacias. cxovrebis yvela sfero, religiuris CaTvliT, ufro mravalferovani daberebiT emuqreba. sazogadoebaSi aqtiuri mosaxleobis Sevseba globalizaciis
xdeba. pirobebSi xdeba emigrantTa xarjze. emigracia ki niSnavs ucxo kulturis Semosvlas.
socialuri TvalsazrisiT, modernizaciis mamoZravebli Zala, umeteswilad, is globalizacia qmnis imis saSualebas, rom ar moxdes ucxo kulturis matarebelTa
aqtiuri fenebia, romlebsac Sualeduri pozicia ukaviaT adre arsebul ZiriTad adgilobriv kulturasTan asimiliacia, isini inarCuneben TviTmyofadobas, ufro
socialur fenebTan mimarTebaSi. metic cdiloben sakuTari kulturuli moTxovnilebebis dakmayofilebasa da
xSirad modernizaciis iniciatorebad gamodian ucxo kulturuli elementebi, sxva aRiarebas.
konfesiuri Tu eTnikuri jgufis warmomadgenlebi. maT axasiaTebT gazrdili saqarTvelo, SesaZloa, am mxriv katastrofis winaSe ar imyofebodes, magram
mobiluroba da aqtiuroba savaWro-sawarmoo sferoSi. yurdRebamisaqcevia is, rom ekonomikuri da socialuri problemebis gamo, romelic
amgvarad, modernistuli sazogadoebis ZiriTadi niSnebia: sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg warmoiSva, iklebs yvelanairi maCvenebeli _
industrializacia, urbanizaciis maRali xarisxi, mecnierul-teqnikuri progresi, qorwineba, Sobadoba minusebisken mieqaneba. saqarTvelodan migraciis gamomwvevi
Tavisufali sabazro warmoeba, konstitucionalizmi, liberaluri demokratia, mizezic swored ekonomikuri da socialuri problemebia da ara, vTqvaT ganaTlebis
individualizmi, sekularizmi, racionaluri azrovneba. miReba an biznesi. SeiZleba iTqvas, rom is problemebi, rac ganivaTarebul qveynebSi
modernizaciis procesma gamoiwvia, saqarTveloSi mxolod ekonomikuri da socialuri
modernizaciis winaaRmdegobrivi Sedegebi
siduxWiris gamo Seiqmna. qorwinebisa da demografiuli sakiTxis daRmasvla
modernizaciis Teoriis kritikis Sedegad, gamovlinda is mravalferovani wina- gamowveulia ara qalis socialuri rolis gazrdiT (sabWoTa kavSiris dros ufro meti
aRmdegobrivi Sedegebi, romlebic Tan sdeven sazogadoebis modernizaciis process. es qali iyo dasaqmebuli saqarTveloSi, vidre axla, es ki imis bralia, rom Semcirda
winaaRmdegobani yvela SemTxvevaSi iCens Tavs, Tumca gansxvavebuli xarisxiT. samuSao adgilebi), aramed imiT, rom saqarTveloSi samoqalaqo Tu teritoriuli
1. ~tradiciisa~ da `Tanamedroveobis~ Sejaxeba, rac iwvevs gaxleCas socialurobis mTlianobis dasacavad warmoebulma omma, aseve Seqmnilma kriminogenulma situaciam
tipebsa da kulturul sferoebs Soris, aseve aviwroebs adre arsebuli kulturis Seiwira swored is Taoba, romlis saSualebiTac unda momxdariyo genofondis zrda.
moqmedebis sferosa da moRvaweobis axal sferoebSi misi statusis damcrobas amas emateba ekonomikuri da socialuri problemebi da saxeze gvaqvs qorwinebisa da
ganapirobebs. axal pirobebSi xdeba askriptiul kavSirebze damyarebuli socia-
lurobis adrindeli principebisa da im Tanamedrove orientaciebis dapirispireba, Sobadobis kleba, mosaxleobis Semcireba.
romlebic mimarTulia warmatebebze komerciuli saqmianobaSi, profesionalizmsa saqarTvelo warmoadgens multieTnikur saxelmwifos. multikulturaze saubari,
da praqtikul codnaSi da a.S. urTierToba da urTierTqmedebis sistema, romlebic Cveni azriT, gamoricxulia, radgan aq mcxovreb erovnebebaTa umravlesobas, didi xnis

12 109
კონტრაცეპტივების გავრცელება axasiaTebs komunitarul struqturebs da romlebic gaformebulia sakralizebuli
normebiT, moraluri orientaciebiTa simbolikiT, kargaven adrindel mniSvnelobas
1990 1995 2000 2001 2002
da ejaxebian imperativebs, romlebsac sabazro kavSirebis funqcionaluri samyaro
კონტრაცეპტივების გავრცელება, ერთეული 6353 5181 7865 8755 8143 karnaxobs. askriptiuli socialurobis adrindeli totaluri sistemebi, romelSic
TiToeul individs Tavisi gansazRvruli adgili hqonda mikuTvnebuli, kargaven
აბორტები adrindel mniSvnelobas, ixliCebian sxvadasxva nawilebad, amasTan mzardi
mniSvneloba eniWeba axal, funqciur da miRweviT kriteriumebze damyrebul
1995 2000 2001 2002
sistemebs. unda iTqvas, rom miRweviTi orientaciebi met-naklebad arsebobs
აბორტების რაოდენობა სულ, ათასი 34.9 9.5 9.7 8.8 nebismier `tradiciul~ garemoSi, magram iq isini askriptiul sazogadoebisaTvis
მინი-აბორტი 8.6 5.4 5.3 5.1 damaxasiaTebel ierarqiul sistemaSi iyo CarTuli. axal pirobebSi miRweviT
orientaciebma, SesaZloa, xeli Seuwyos rogorc urTierTobaTa individua-
lizacias, aseve sazogadoebis danawevrebas sxvadasxva jgufebad da erTobebad.
ჩვილ ბავშვთა სიკვდილიანობა
1990 1995 2000 2001 2002
modernizaciis Teoriebi
გოგო 813 645 444 451 449
dasavluri kulturaSi modernizaciis safuZvlebis Camoyalibebis sxvadasxvagvari
ბიჭი 1097 955 656 647 653
axsna arsebobs. veberiseuli xedva upiratesobas im faseulobaTa xasiaTSi xedavs,
სულ 1910 1600 1100 1098 1102 romelic materialuri sikeTis dagrovebasa da gafarTebazea orientirebuli. meore
mimarTuleba upiratesobas socialur-politikur struqturas (upirveles yovlisa,
rogorc vxedavT, droTa ganmavlobaSi iklebs qorwineba, aseve ganqorwineba.
sofelTan SedarebiT qalaqis siWarbes) aniWebda (f.brodeli, igive m.veberi). mesame
sabednierod, moiklo Cvil bavSvTa sikvdilianobamac, amasTan erTad, iklebs
mimarTuleba gansakuTrebul mniSvnelobas Zalauflebis ganawilebis principsa da am
abortebis raodenobac, rac, albaT, kontraceptivebis moxmarebis zrdiTaa gamowveuli principis institutebSi gamyarebas aniWebda (S. eizenStadti).
da TavisTavad dadebiTi movlenaa, magram mTlianobaSi mokvdavobisa da Sobadobis saukunenaxevris manZilze modernizaciis Teoriis mTavari damaxasiaTebeli niSani
Sefardeba uaryofiTisaken ixreba. es procesi aqtualuria imdenad, ramdenadac iyo Sexeduleba msoflio istoriis Tanamedrove etapeze TiToeuli sazogadoebis
pirdapir kavSirSia aqtiuri mosaxleobis procentul maCvenebelTan. aqtiuri sworxazovani ganviTarebis Sesaxeb. es miuTiTebda yoveli sazogadoebis im sistemaSi
mosaxleobis raodenoba ki, rogorc zemoT davinaxeT, mniSvnelovania rogorc
Sesvlis aucileblobaze, romelic dasavleT evropasa da aSS-Si Camoyalibda da,
ganviTarebadi, aseve ganviTarebuli qveynebisaTvisac. Sesabamisad, maT `centralur~ civilizaciasTan `mierTebaze~. zustad es iyo prog-
davakvirdeT Sromisunariani mosaxleobis raodenobis cvlilebas wlebis resis, rogorc procesisa da miznis arsi. socialuri regulaciis yvela adrindeli
ganmavlobaSi: varianti, miRwevebi da Rirebulebebi gadaisinja dasavleTis mier Seqmnili
1989 1998 1999 2000 2001 2002 2003 TanamoedroveobaSi Sesasvlelad. amitom yvela aradasavluri kultura, upirveles
შრომისუნარიანზე უმცროსი 1423,0 1059,5 1037,7 1015,7 996,3 987,5 959,3 yovlisa, axal realobaSi SesvlisaTvis vargisianobis TvalsazrisiT ganixileboda.
შრომისუნარიანი 3039,3 2767,4 2743,9 2721,2 2697,3 2678,9 2685,1 yvela saxis istoriuli da adgilobrivi da istoriuli Tavisebureba ganixileboda
შრომისუნარიანზე უფროსი 938,5 678,0 688,2 698,3 707,8 705,1 698,2 mxolod rogorc sawyisi fazis specifika, romelic swraf transformaciasa da
gaqrobas eqvemdebareboda. XIX saukunisa da XX saukunis garkveuli periodis manZilze
15 წლის და მეტი ასაკის მოსახლეობის განაწილება ganviTarebis Taviseburebis problematika faqtobrivad im mkvlevarTa yuradRebis
ეკონომიკური აქტიურობის მიხედვით 2002 წელს miRma darCa, romlebic aradasavluri qveynebis ganviTarebis gzebsa da SesaZ-
ქალები კაცები leblobebze saubrobdnen. metic, Tu adre aqcenti keTdeboda dasavluri
sazogadoebisa da misi ganviTarebis specifikaze, SemdgomSi damkvidrda dasavluri
modelis universalurobis idea mTeli msofliosaTvis.
70-iani wlebis dasawyisamde modernizaciis Teoria `vesternizaciis~ koncefciis
bazaze viTardeboda, romelic dasavluri liberalizmis universalobas amtkicebda.
vesternizaciis Teoriis mimdevrebi amtkicebdnen, rom gaTanamedrovebis procesi
rogorc istoriulad, ise logikurad gulisxmobs, pirvel rigSi, meurneobis
warmarTvis kapitalisturi meTodis miRebas, aseve dasavleTis, rogorc `msoflio
civilizaciis~ eqspansia. problema mxolod `sastarto pirobebisa~ da `winaaR-
mdegobebis~ gamovlenaSi, aseve sxvadasxva sazogadoebaTa universaluri xasiaTis mqone
ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობა modernizaciis indeqsis mixedviT SefasebaSi mdgomareobda.
koloniuri sistemis daSlasa da suverenuli saxelmwifoebis Camoyalibebas, rasac
ეკონომიკურად არააქტიური მოსახლეობა Tan sdevda kulturuli TviTmyofadobis ideologiuri mtkiceba, ar gamouwvevia
sworxazovani koncefciis gadaxedva. dekolonizaciis procesi dasavlur isto-
riografiaSi ganixileboda, rogorc dasavluri ekonomikuri, socialuri, politikuri

108 13
da kulturuli formebis gavlenis Sedegi, rogorc maTi `difuzia~. sociokulturul meti adamianis danaklisi arcTu mcirea. sainteresoa, Tu ram gamoiwvia kleba _
WrilSi modernizacia unda warmarTuliyo rogorc moZraoba `avtoritetulobidan sikvdilianobis zrdam da Sobadobis Semcirebam, Tu migraciulma procesebma.
Tavisuflebisaken~, rogorc dromoWmuli tradiciebis gardaqmna da gadalaxva, pirvel rigSi, davakvirdeT mosaxleobis bunebrivi matebis maCvenebels:
teqnikur efeqturobaSi ganxorcielebuli racionalobis damkvidreba da saparla-
mento demokratiis gafarToebaze damyarebuli axali politikuri kulturis aTviseba. შობადობა, მოკვდაობა და მოსახლეობის ბუნებრივი მატება
sazogadoebaTa dayofa `dasavleT-aRmosavleTis~ diqotomiis safuZvelze
gulisxmobda maT dayofas `ganviTarebis unaris mqone~, `mowinave~ da `CamorCenil~ სულ, ათასი მოსახლეობის 1000 კაცზე
sazogadoebebad. am ukanasknelTaTivis ki gardauvali iyo saerTo gzisaTvis gverdis წლები დაიბადა გარდაიც- ბუნებრივი მა- დაიბადა გარდაიც- ბუნებრივი
avla. am process Tan axlavs dasavluri faseulobebis, normebis da qcevis ვალა ტება, კლება(-) ვალა მატება,
კლება(-)
stereotipebs aucilebeli sesxeba. xSirad, modernizacia gaigeba rogorc avtori-
tarizmisa da despotizmis gadalaxva, qcevisa da sazogadoebis regulaciis tra- 1980 89,4 43,3 46,1 17,6 8,5 9,1
diciuli formebis TandaTanobiTi gandevna da maTi axali, gonivrulobisa da mecni- 1985 97,7 46,1 51,6 18,5 8,7 9,8
erul principebze dayrebuli formebiT Canacvleba. ucvleli da dromoWmuli
1990 92,8 50,7 42,1 17,1 9,3 7,8
wesrigidan sazogadoeba gadadis mudmivi cvlilebebisa da srulyofis procesisaken.
aseTi principebi sxvadasxva variaciebiT SeiZleba Segvxvdes liberalur, refor- 1991 89,1 52,4 36,7 16,3 9,6 6,7
matorul an socialistur mimarTulebebSi. aradasavluri kulturuli memkvidreobis 1992 72,6 54,9 17,7 13,4 10,2 3,2
Seswavla Seesabameboda `istorizmis~ im ganwyobas, romlis mixedviT warsulis
1993 61,6 57,5 4,1 12,0 11,2 0,8
istoriam `Caiara~ da amitom unda Seicvalos axali, Tanamedrove sazogadoebiT.
naSromebi, romlebic aRmosavluri kulturebis Zveli da klasikuri periodis 1994 57,3 50,3 7,0 11,8 10,4 1,4
istoriisa da aradasavluri sazogadoebebis struqturisa da funqciobis kvlevas 1995 56,3 49,1 7,2 11,9 10,4 1,5
eZRvneboda mxolod erTi daskvnis gamotanis SesaZleblobas iZleoden _ am 1996 55,0 48,0 7,0 11,9 10,4 1,5
sazogadoebaTa tipis cvlileba gardauvali iyo reformebis an revoluciis gziT.
1997 54,0 47,6 6,4 11,9 10,5 1,4
civilizaciuri TvalTaxedviT, modernizaciis Teoria Tavdapirvelad `Zveli~
civilizaciebis `gadalaxvasa~ da yvela sazogadoebisaTvis progresis universaluri 1998 51,5 47,3 4,2 11,5 10,5 1,0
gzis dasaxvaSi mdgomareobda. sociologiuri TvalsazrisiT, modernizaciis Teoria 1999 48,7 47,2 1,5 10,9 10,6 0,3
socialurobis, rogorc tradiciisa da Tanamedroveobis, CamorCenilobisa da
2000 48,8 47,4 1,4 11,0 10,7 0,3
ganviTarebulobis, dasavleTisa da aRmosavleTis diqotomiur aRqmas emyareboda.
aseTi midgomis farglebSi tradicia aRiqmeboda rogorc Semaferxebeli Zala, romlis 2001 47,6 46,2 1,4 10,8 10,5 0,3
Sesusteba da gadalaxva uzrunvelyofda Tanamedrove ganviTarebuli sistemis 2002 46,6 46,4 0,2 10,7 10,7 0,0
damkvidrebasa da ganviTarebas.
rogorc vxedavT, Sefardeba mokvdaobasa da Sobadobas Soris wlebis manZilze
arsebobda tradiciuli sazogadoebebisaTvis damaxasiaTebeli im `naklovani
uaryofiTi Sedegisaken iklebs. Cvens xelT arsebuli ukanaskneli oficialuri
Taviseburebebis~ CamonaTvali, romelic xels uSlida da aferxebda imitaciur
monacemi 2002 wlisaa, romlis mixedviTac Sefardeba nulis tolia.
modernizacias. am CamonaTvalSi Sedioda socialuri struqturis Semdegi Tavise-
sruli suraTis dasaxatad davakvirdeT Sobadobis klebis gamomwvev mizezebs.
burebani: askriptiuli kavSirebi: urTierTvaldebulebebi ojaxisa da naTesaobis
mizezi SesaZlebelia iyos qorwinebis raodenobis kleba, abortebis mateba, Cvil
farglebSi, megobruli da klanuri kavSirebi, mcire jgufebi, sazogadoebrivi azri; am
bavSvTa sikvdilianobis zrda:
kavSirebidan gamomdinare, koleqtiuri warmodgenebis upiratesoba da individis
jgufisagan ganuyofeloba; lokalur erTeulebsa da teritoriebze mijaWvuloba; ქორწინება
kasturi da klasobrivi barierebi; mkacri msoflmxedvelobrivi kontroli, orien- 1995 2000 2002
tirebuli saboloo da maradiul Rirebulebebze sawinaaRmdegod instrumentuli
ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი
faseulobebisa, romlebic yoveldRiur praqtikul qcevas aregulireben. gardaqmnebis
დაქორწინებულია, სულ 21481 21481 12870 12870 12535 12535
damabrkolebel kulturul winaaRmdegobebad miCneuli iyo Semdegi Rirebulebebi:
`samuSao~ drois ignorireba, yoveldRiuri da Seupavari Sromis unaris arqona, ganqorwineba
fatalizmi, eTnocentrizmi, siamayisa da Rirsebis gamZafrebuli gancda, moride- 1989 7,4 aTasi
2000 1.9 aTasi
bulobis konservatiuli normebi, adgilobrivi politikuri avtoritetebis pativis-
2001 2,0 aTasi
cema da `sakuTar~ miwasTan mijaWvuloba, Cuqebis rogorc gacvlis formisadmi 2002 1,8 aTasi
pozitiuri damokidebuleba da a.S. kulturis struqturaSi aRiniSneba gaxleCa maRal
moralur orientaciebsa da adamianuri yofis realuri pirobebis ugulvebelyofas
Soris, problemebis realuri gadaWris Tavidan arideba, statusis, genderuli da

14 107
dedaqalaqi Tbilisi asakobrivi rolebis TanamedroveobisaTvis araadekvaturi diferenciacia. komunika-
saxelmwifo ena qarTuli ciuri barierTa ricxvs miakuTvneben mSobliur enasTan, wes-CveulebasTan, tradiciul
etiketTan da mijaWvulobas. kulturul-fsiqologiuri TvalsazrisiT, motoruli
religiuri aRmsarebloba marTlmadidebloba
nimuSebi da sxeulis Cveuli poziciebi aseve miiCneva rogorc winaaRmdegoba axlis
sxva religiuri jgufebi mahmadianebi, somxuri monofizitebi, ebraelebi, aTvisebaSi.
kaTolikebi, baptistebi da iezidebi tradiciis rogorc modernizaciis damabrkolebeli garemoebis aseT anTro-
erovnuli umciresobebi afxazebi, azerbaijanelebi, osebi, rusebi, somxebi
pologiuri diskreditacias Tan erTvoda civilizaciuric. es pirvel rigSi religias
gaeroSi Sesvlis TariRi 1992w. 31 ivlisi exeboda. m.veberis koncefciis Tanaxmad, aradasavluri religiebi ar miiCnevian
modernizaciuli potenciis matareblad.
erovnuli valuta lari
amgvarad, Tanamedroveoba am konteqstSi upirispirdeba tradiciuls. socialur-
mTliani Sida produqti 1626 lari kulturuli TvalsazrisiT, am Tanamedroveobis matareblad miiCneva individi
(erT sulze 2002w.) rogorc pirovneba, romelmac Tavi daaRwia askriptiul kavSirebs da romelic sakmaod
lari/aSS dolaris 1.8 lari Tavisufalia qcevasa da azrovnebaSi. es aqtiuri SemoqmedebiTi pirovnebaa, romelic
ar aris SeboWili koleqtiuri avtoritetebiT. mis maxasiaTeblebad miiCneva mzadyofna
gacvliTi kursi (2002 w)
gardaqmnebisaTvis da maTSi aqtiuri monawileoba. es pirovneba racionaluri gegmis
sicocxlis xangrZlivoba mamakaci 68 weli mixedviT moqmedebs.
dabadebisas (2002 w.) qali 75 weli
XX saukunis udidesi nawili manZilze tradiciisa da diskreditacia da
modernizaciis apologia Tanaarsebobda kolonializmis kritikisa da aradasavluri
am monacemebis mixedviT, SesaZlebelia garkveuli suraTis daxatva: saqarTvelo sazogadoebebis TviTmyofadobis dacvasTan erTad. sazogadoebrivi azris mier
warmoadgens mcirericxovan, patara teritoriaze gansaxlebul qveyanas; miuxedavad vesternizaciis uaryofiTi Sedegebis gacnobiereba koloniur periodSi xdeboda, imiT
laris kursis ganmtkicebisa (2004 wlis noembris monacemebiT, igi aSS dolarTan iyo gamowveuli, rom sul ufro da ufro naTeli xdeboda aradasavlur
Seadgenda 1,80), igi sakmaod Raribia, Tumca sicocxlis xangrZlivoba arcTu ise sazogadoebebze dasavluri kulturis gavlenis winaaRmdegobrivi xasiaTi. dasavluri
dabalia; qveyanaSi cxovroben sxvadasxva religiuri aRmsareblobisa da erovnebis kulturis SeTvisebis periods mohyva brZola dekolonizaciisa da aziis, afrikisa da
warmomadgenlebi; warmovadgenTT maTi raodenobis procentul maCvenebels. laTinoamerikuli qveynebis TviTmyofadobisa da damoukideblobisaTvis.
1960-iani wlebis bolomde samecniero literaturaSi Warbobda Sromebi, romlebic
მოსახლეობის ეროვნული შემადგენლობა tradiciisa da Tanamedroveobis diqotomiur aRqmas emyareboda da romlebSic
(მოსახლეობის აღწერების მონაცემებით) aradasavluri sazogadoebebis Zveli memkvidreoba ganixileboda rogorc udavo
dabrkoleba modernizaciis gzaze. Sesabamisad, msoflmxedvelobrivi TvalsazrisiT
ათასი კაცი პროცენტობით მთელ upiratesoba eniWeba utilitarizmis, sekularizmisa da racionalizmis Rirebulebebs.
მოსახლეობასთან magram 1970-iani wlebSi bevr qveyanaSi arsebulma mravalricxovanma sirTulem,
1979 1989 2002 1979 1989 2002 warumatebelma modernizaciam da revoluciurma Zvrebma mkvlevrebi aiZula Zveli
მთელი მოსახლეობა universaluri modelebis gadaexedva da ganviTarebis procesebis axali, SedarebiTi
4993,2 5400,8 4371,5 100 100 100
kvlevis wamowyeba.
ქართველი 3433,0 3787,4 3661,2 68,8 70,1 83,8 dasavlur socialur mecnierebaSi 1970-80-iani wlebis manZilze warmoebulma
აფხაზი 85,3 95,9 3,5 1,7 1,8 0,1 kvlevam gamoiwvia Sexedulebis cvlileba tradiciis arssa da mis xasiaTTan
ოსი 160,5 164,1 38,0 3,2 3,0 0,9 dakavSirebiT. `tradiciuli~ kulturebis ufro seriozulma Seswavlam gamoavlina,
რუსი 371,6 341,2 67,7 7,4 6,3 1,5 rom maTi maxasiaTeblebi da damokidebuleba TanamedroveobasTan mniSvnelovan
უკრაინელი 45,0 52,4 7,0 0,9 1,0 0,2 araerTgvarovnebas amJRavnebs. aRmoCnda, rom askriptiuli kavSirebi _ ojaxuri,
აზერბაიჯანელი 255,7 307,6 284,8 5,1 5,7 6,5 naTesauri, klanuri _ xSirad xdebodnen axali sawarmoo urTierTobebis matareblebi.
სომეხი 448,0 437,2 248,9 9,0 8,1 5,7 es ufro efeqturi iyo, vidre kavSirebis individualizacia, rasac xSirad,
ებრაელი 28,3 24,8 3,6 0,6 0,5 0,1 sazogadoebis rRveva da misi kriminalizacia sdevda Tan.
ბერძენი 95,1 100,3 15,2 1,9 1,9 0,3 diqotomuri Teoriebi da koncefciebi araefeqturi aRmoCnda aexsna moderni-
ქურთი 25,7 33,3 20,8 0,5 0,6 0,5 zaciuli procesebis xSiri Cavardnebi, gardamavali sazogadoebebis mravalferovneba,
maTTvis damaxasiaTebeli Sinagani dinamika da aseve Tanamedrove diferencirebuli
rogorc vxedavT, wlebis manZilze qarTvelebis procentuli maCvenebeli izrdeba; es, politikuri da ekonomikuri kompleqsebis damoukidebeli arsebobis SesaZlebloba.
pirvel rigSi, sxva erovnebis xalxTa migraciis Sedegad moxda, da ara Tavad qarTvelTa amitom didi yuradReba mieqca am qveynebisaTvis damaxasiaTebeli rogorc politikuri,
raodenobis zrdis xarjze; aqve unda iTqvas, rom 1989 wels mudmivi mosaxleobis aseve socialur-kulturuli sistemebis Sedarebas, upirveles yovlisa es exeboda
raodenoba iyo 5 401 aTasi, xolo 2002 wlis aRweriT igi Semcirda 4 372 aTasamde. milionze religiasa da kulturul memkvidreobas rogorc am sistemebis Camomyalibebel

106 15
faqtors. ufro adekvaturi Teoriis ZiebaSi uari iTqva iseT terminebze, rogoricaa iCens Tavs postindustriuli ganviTarebis qveynebSi. 50 wlis win TeTri saxlis
`evropeizacia~ da `vesternizacia~, romlebic gulisxmobs yovelmxriv gaigivebas maspinZlebi Riad saubrobdnen amerikaze, rogorc `qristianul qveyanaze~; dRes Tavad
dasavleTTan, xolo terminma `amerikanizacia~ kritikuli da negatiuri datvirTva buSic ki, moerideba Riad aseT fomulirebas.
SeiZina. rogorc aRvniSneT, multikulturalizmi, pirvel rigSi, dasavlur samyaros
Teoriuli TvalsazrisiT, modernizaciis adreuli modelebis kritika, pirvel emuqreba, amis mizezi ki ganviTarebis maRali donea. sxva kultturis warmomadgenlebi
rigSi, mimarTuli iyo ~tradicia-modernizaciis~ diqotomiis winaaRmdeg. es kritika dasavleTSi swored finansuri uzrunvelyofis mizniT Cadian. kulturul
emyareboda ganviTarebis, rogorc evoluciuri procesis gansazRvrebas, romelic problemebTan erTad, emigracia politikur-ekonomikur problemebsac qmnis; Raribi
gulisxmobs sazogadoebis mowyobis adrindeli socialur-kulturuli principebis qveynebidan Casuli xalxi iafi muSaxelia; amis gamo dasavleTis qveynebSi
gandevnasa da Canacvlebas. kritikis meore mniSvnelovani aspeqti gaxda kulturuli adgilobrivebs, SesaZloa, garkveuli problemebi SeeqmnaT samsaxuris Sovnis mxriv.
memkvidreobisa da urTierTobaTa socialur-kulturuli sistemis rolis gamov- magram yvelze mTavari sul sxvaa, rac bolo periodSi xSirad iCens xolme Tavs.
lineba. progresistuli koncefciebis sawinaaRmdegod, kulturuli memkvidreoba magaliTad, safrangeTma miiRo kanoni, romelmac akrZala Cadris tareba safrangeTSi;
ganixileboda rogorc stabilurobis SenarCunebis winapiroba, romelic uzrun- demokratiuli proncipebidan gamomdinare, safrangeTSi mcxovrebma muslimebma didi
velyofs sazogadoebis funqciobas. xolo tradicia ganixileboda rogorc socialur- winaaRmdegoba gauwies am kanons. maT aiZules safrangeTis mTavroba da sakuTar
kulturuli kavSirebis aucilebeli birTvi, romelic uzrunvelyofs individis qveyanaSi miaRebines kanoni, romelic, pirvel rigSi, kulturul-religiuri niSniT
socializaciis arsebiT formebs, jgufTaSoris urTierTobis organizaciasa da gansxvavebulobas usvams xazs. am nabijiT muslimurma samyarom safrangeTSi frangebi
sazogadoebis erTobas. aiZula eRiarebinaT islamis Zala. anu multikulturalizmis Sedegad frangulma
nebismier damuSavebul variantSi modernizaciis Teoria aRiarebs ori sferos sazogadoeam kanonmdeblobis dros unda gaiTvaliswonos arafranguli, araevropuli
urTierTqmedebas _ sazogadoebis integraciasa da diferencias, Sesabamisad, misi da aradasavluri samyaros warmomadgenelTa moTxovnebi. msgavsi problemebi
damoukideblobisa da SenarCunebaSi, rac politikuri TvalsazrisiT gamoixateba saqarTvelos jerjerobiT ar exeba, radgan saqarTveloSi ar arsebobs iseTi
suverenitetis principSi, xolo kulturuli TvalsazrisiT _ TviTmyofadobis, ekonomikuri done, romelic did imigraciul procesebs ganapirobebda.
identurobis principSi. am daskvnebma msoflio samecniero literaturaSi gamoiwvia aucilebelia, yuradReba mieqces imas, rom modernizaciis xarisxis zrda
modernizaciis procesis arsis gadaxedva. aseTi gaazrebis erTgvar kategoriuli ganapirobebs zemoT ganxiluli problemebis zrdasac. f.fukuiama acxadebs, rom
formulirebaa s.hanTingtons ekuTvnis: `modernizacia aucileblad ar niSnavs uaxloesi wlebis ganmavlobaSi aSS da safrangeTs kvlav emuqreba imigrantTa miReba.
vesternizacias. aradasavluri sazogadoebebma SesaZloa ganicadon modernizacia ise, bevri iqneba damokidebuli am qveynebze, kerZod, Tu rogor moaxerxeben isini
rom uari ar Tqvan sakuTar kulturaze, ar miiRon dasavluri Rirebulebebi, imigrantTa integracias sakuTar istoriul kulturaSi.
institutebi da qcevis formebi. sinamdvileSi modernizacia aZlierebs am kulturebs globalizacia namdvilad aris Sinagani procesi, romelic gagrZeldeba uaxloesi
da iwvevs dasavleTis SedarebiT dasustebas. SiZleba iTqvas, rom samyaro sul ufro da aTwleulebis ganmavlobaSi. ase rom, XXI saukunis postindustriul qveynebs da
ufro modernizebuli da naklebad dasavluri xdeba~. sazogadoebebs mouwevT Sejaxeba amerikuli kulturis im elementebTan, romelTac
rogorc ukve iTqva, didi xnis manZilze sxvadasxva saxis kulturul faqtorebs dRes evropelebi miuReblad miiCneven, askvnis igi.
SedarebiT naklebi yuradReba eTmoboda. modernizaciis subieqtebad upirveles modernizaciisa da ganviTarebis process ori _ rogorc pozitiuri, aseve
yovlisa saxelmwifoebi miiCneodnen, ufro sworesd ki politikuri reJimebi. negatiuri mxare aqvs. qalis socialuri aqtivobis gazrdam gamoiwvia Sobadobis kleba.
Sesabamisad, politikis sfero ganmsazRvrelad iTvleboda ekonomikasTan da yvelaze metad daberebis procesi Tavs iCens ganviTarebul qveynebSi, aqtiuri
politikasTan SedarebiT. magram gardaqmnebma rac ufro farTod moicves socialuri mosaxleobis Sevseba ki xdeba sxva kulturis qveynebidan mosuli imigrantebiT.
regulaciis sxvadasxva sfero, miT ufro mkafiod gamoikveTa sakuTriv kulturuli arsebobs problemebi, romelic mosdevs modernizaciis dadebiT process; amitom
kanonzomierebebisa da socialuri regulaciis specifikis gansakuTrebuli sainteresoa, Tu ra mdgomareobaa am mxriv saqarTveloSi. suraTis kargad
mniSvneloba. unda aRiniSnos, rom es specifika mniSvnelovanwilad iyo damokidebuli warmoCenisaTvis mizanSewonilad miviCnevT warmogidginoT statistikuri monacemebi.
kulturuli velis doneze.
bolo sami aTwleulis manZilze modernizaciis procesSi nacionaluri da saqarTvelo
civilizaciuri TviTmyofadobis SenarCunebis principi sabolood damkvidrda
mmarTvelobis forma saprezidento respublika
samecniero literaturaSi.
sazogadod, modernulobis warmoSobis ori Teoria arsebobs. isini warmoadgenen mdebareoba aRmosavleTis grZedis 40’ da 47’
or gansxvavebul gagebas imisa, Tu riT gansxvavdeba Cveni Tanamedrove sazogadoeba CrdioloeT ganedis 41’ da 44’
Tavisi winamorbedisagan. erTi gagebiT, Tanamedrove dasavlur sazogadoebasa da, teritoriis farTobi 69 700 km/kv
magaliTad, Sua saukunebis evropas Soris iseTive gansxvaveba arsebobs, rogoric Sua mosaxleoba (2002 wlis 4 602 aTasi kaci
saukuneebis evropasa da amave periodis CineTsa Tu indoeTs Soris. sxva sityvebiT, Cven
aRweris mixedviT)
SegviZlia CavTvaloT, rom arsebobs gansxvaveba civilizaciebs Soris, romelTagan
TiToeuls Tavis sakuTari kultura aqvs. meore gagebiT, adreuli saukuneebidan mosaxleobis simWidrove 66 adamiani km/kv-ze
dRemde arsebuli cvlilebebi Cven SegviZlia avxsnaT raRac `ganviTarebis~ msgavsiT _

16 105
piriqiT, ewinaaRmdegeba mas da Tavis mxriv eqceva sxva civilizaciis Tu kulturis rogorc tradiciuli sazogadoebis dasasruli da modernis dasawyisi. am gabato-
gavlenis qveS1. nebuli TvalTaxedviT, procesebi friad gansxvavebulad warmogvidgeba.
modernulobis gagebis pirvel variants pirobiTad kulturuls uwodeben, xolo
Tanamedrove qarTuli sazogadoeba cifrebsa da sttistikur monacemebSi meores _ akulturuls. arsebobs kulturaTa simravle, romelTagan TiToeuls aqvs
arsebobs mosazreba, rom globalizaciis procesi qmnis iseT gamowvevebs, romelic ena da gamocdileba, romlebic gansazRvraven pirovnulobis, socialuri urTierT-
ukavSirdeba ojaxuri tradiciebis cvlilebas, Sobadobis Semcirebas; es problemebi, obebis, cudisa da kargis, saTnoebisa/zneobisa da uzneobis da a.S. specifikur gagebas.
rogorc Cans, modernizaciis procesis Tanmdevia. es modeli _ modernulobis kulturuli Teoria _ Tanamedrove dasavleTSi
f.fukuiamas TqmiT, modernizaciis procesma gamoiwvia `didi SeSfoTeba~, rac 60- momxdar cvlilebebs axali kulturis warmoSobis safuZvelze xsnis. Tanamedrove
ian wlebSi ganviTarebul industriul qveyanaTa safuZvels, sayrdens Seexo. atlantikuri samyaro aris kultura (an erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli kul-
socialuri SeSfoTeba gamowveuli iyo ori saxis teqnologiuri gardaqmniT. erTi turaTa jgufi), romelsac aqvs, magaliTad, pirovnebis, bunebis, kargisa da cudis sa-
mxriv, moxda gadasvla industriuli sazogadoebidan informatikis samyaroSi, sadac kuTari, specifikuri gageba, es kultura SeiZleba davupirispiroT sxva danarCenebs,
fizikuri Sroma Secvala gonebrivma. meore mxriv, gamoCnda biomedicinis artefaqtebi Tavisi winamorbedi civilizaciebis CaTvliT (romelTanac, cxadia, uamravi saerTo
(laT. artefaqtum _ xelovnurad Seqmnili), magaliTad, preparatebi, romelTa aqvs).
saSualebiTac SesaZlebelia sqesobrivi kavSiris gareSe cocxali organizmebis Seqmna. amis sapirispirod, akulturuli Teoria am transformacias kulturisagan ganye-
am garemoebam Secvala damokidebuleba mamakacsa da qals Soris da qalis socaluri nebulad xsnis. am TvalsazrisiT, es cvlilebebi ar ganixileba rogorc konkretul
aqtivoba ganviTarebul qveynebSi gazarda. man didi zegavlena moaxdina ojaxur kulturaSi mimdinare procesi, aramed miiCneva movlenad, romelic SeiZleboda
Rirebulebebze, aRzrdaze. am procesis Sedegebs, f.fukuiamas azriT, `Cven mxolod Sexeboda nebismier tradiciul kulturas. magaliTad, akulturuli Teoria
axla vxvdebiT da vatyobT. SesaZloa, SeSfoTebis talRam sxvadasxva sazogadoebs modernulobas ganixilavs, rogorc mravali sxvadasxva mizezis Sedegs: vTqvaT,
sxvadasxva dros gadauara, magram Sedegebi yvelgan saerToa~2. mecnieruli cnobierebis zrdis, sekularuli TvalTaxedvis ganviTarebis, efeqtu-
aRniSnulma talRam didi gavlena moaxdina, agreTve Sobadobaze. ganviTarebul ri/instrumentuli racionalizmis aRzevebis, faqtsa da mis Sefasebas Soris absolu-
qveynebSi Sobadobam iklo. safrangeTSi daregistrirebulia yvelaze TvalSisacemi turad cxadi sxvaobis da sxv. sxvagvarad, modernuloba SeiZleba davukavSiroT
cifrebi Sobadobis SemcirebasTan dakavSirebiT. rogorc socialur, aseve inteleqtualur cvlilebebs: trasformaciebi, inte-
ganviTarebul qveynebSi Sobadobis kleba weliwadSi 1% Seadgens, rac erTi Taobis leqtualuris CaTvliT, ganixileba rogorc daCqarebuli mobilurobis/cvlilebebis,
cxovrebis ganmavlobaSi 30%-mde adis. es ki sakmaod didi cifria. rac Seexeba saSualo populaciis koncentraciis, industrializaciis da a.S. Sedegi. yvela am SemTxvevaSi
asaks, igi ganagrZobs zrdas. XXI saukunis Sua wlebSi evropis macxovrebelTa saSualo modernuloba transformaciaTa erTobliobaa, romelic TiToeul kulturas SeuZlia
asaki miaRwevs 60 wels. iseT sazogadoebaSi, sadac biologiurad aqtiur ganicados da, savaraudod, iZulebuli iqneba ganicados.
macxovrebelTa umravlesoba warmodgenilia an Zalze axalgazrdebiT, an Zalze es cvlilebebi ar aris gansazRvruli am kulturebis mdgomareobiT da, magaliTad,
xanSiSesulebiT. iaponia da evropa aRmoCndebian iseTi ganviTarebadi qveynebis pirovnebis, sazogadoebis an sikeTis specifikuri gagebiT; ufro metad, esaa
garemocvaSi, sadac saSualo asaki gansazRvrulia istoriuli normis mixedviT da cvlilebebi, romelsac yoveli kultura, principSi, msxverplad ewireba. magaliTad,
biologiurad aqtiuri sazogadoebis ZiriTadi nawilis asaki 20 weli iqneba, Tavad ki am TiToeul kulturas SeiZleba Seexos mecnieruli cnobierebis zrda, yovel religias
zRvars didad gascdebian. aseTma demografiulma cvlilebam politikuri Sedegebic _ sekularizacia, instrumentuli azrovnebis zrdam SeiZleba gamoiwvios saboloo
gamoiRo da ganviTarebul qveynebS imigrantTa roli gaizarda. imigrantebi ki aRsasruli, warmodgena metafizikurze SeiZleba Zireulad Seicvalos faqtsa da mis
warmodgenili arian yvelaze Raribi da kulturulad gansxvavebuli qveynebidan. Sefasebas Soris gaCenili dapirispirebis gamo.
f.fukuiama saubrobs safrangeTsa da aSS Soris arsebul politikur modernuloba, am Teoriis mixedviT, gagebulia rogorc konkretuli kulturisagan
dapirispirebaze da miiCnevs, rom diplomatiuri krizisis safuZveli safrangeTis ganyenebuli racionaluri an socialuri procesebis Sedegi. es ar niSnavs imas, rom es
globalizaciis gamowvevebisadmi damokidebulebaSia saZiebeli. f.fukuiama askvnis, Teoria ugulebelyofs im istoriul mizezebs, ris gamoc es cvlilebebi Tavda-
rom globalizacia, romelic frangebma Seafases rogorc maTi kulturuli pirvelad warmoSva swored am, da ara sxva civilizaciaSi, an ris gamoc am cvlilebebs
Rirebulebebis arealSi amerikis Carevis, SeRwevis mcdeloba, faqtobrivad, aris erTni ufro advilad eqvemdebarebian, sxvani ki _ Znelad. saqme ufro isaa, rom es
modernizaciis universaluri procesis niSani. SesaZloa, amerikelebi am procesSi, sxva procesi ganisazRvreba ara rogorc kulturuli specifika, aramed rogorc zogadi
qveynebTan SedarebiT, adre Caebnen, magram sxva danarCenebic male aRmoCndebian igive funqcia, romelic kulturul specifikas msxverplad iwiravs.
procesis zemoqmedebis qveS3. ganviTarebis am xaziT, postindustriuli qveynebis Tu am sakiTxs sxva kuTxiT mivudgebiT, es procesebi ar unda ganvixiloT rogorc
ganviTarebis saerTotraeqtoria mimarTulia multikulturuli sazogadoebebis erTi specifikuri, sxvaTagan gansxvavebuli gagebis an RirebulebaTa sistemis
Semnisaken. es ki ganviTarebuli qveynebis mosaxleobisaTvis, romlebsac sakuTari arCevanis asaxva. socialuri ganmartebis SemTxvevaSi, gadamwyveti mniSvneloba eniWeba
istoriuli Rirebulebebi aqvT, sakmaod Zneli misaRebia. aSS kulturuli iseT istoriul movlenebs, rogoricaa industralizacia, romelic gavlenas axdens
gansxvavebuloba, romelic evropelTa mxridan mudmivi kritikis sagania, Zalian male Rirebulebebze; magram amgvari movlenebi xSirad ar aris miCneuli konkretul
sferoSi specifikuri arCevanis gamoxatulebad. rodesac saqme exeba racionalur
1
aSkareli n. saqarTvelo cvalebad samyaroSi. _ gaz. “meridiani”, Tb., 2001, 7-9 noemberi, 9-12 noemberi.
axsnas, is miiCneva zogadi SesaZleblobebis ganxorcielebad, romelic eloda Sesabamis
2 pirobebs ralizaciisaTvis. garkveuli pirobebSi adamianebi mividnen im daskvnamde,
Фукуяма Ф. Париж-Вашингтон: общая судьбаю .. ИноСМИ.ru.
3
Фукуяма Ф. Париж-Вашингтон: общая судьбаю .. ИноСМИ.ru.

104 17
rom racionaluri azrovneba efeqturia, rom instrumentuli racionalizmi amarTlebs niSniT iyo aRbeWdili: `Cveni qveyana ... bizantiis wes-wyobilebiT imarTeboda. Cven
sakuTar Tavs, rom religiuri rwmena-warmodgenebi iwvevs gauTvaliswinebel yvelani erTob axlo videqiT aziasTan, erTob vemonebodiT mis magaliTs, mis xasiaTs.
naxtomebs, rom faqti da misi Sefaseba sxvadasxva ramaa. am cvlilebebis ganxorcieleba es xasiaTi erTianad, upiratesad, despotis pirad SexedulebebSi, pirad survilSi,
zogierTma RirebulebiTma da msoflmxedvelobiTma sistemam SesaZloa gaadvilos, nebaSi, TviT-mnebelobaSi mdgomareobda. despots bizantiaSi imperatori erqva, CvenSi
zogierTma ki _ Seaferxos. isini (e.i. RirebulebiTi sistemebi da cvlilebaTa procesi) _ mefe, sxvagan _ mTavari, magram saqmiT, SinaarsiT yovelgan erTi da igive Tviseba
ar aris erTmaneTze ganuyrelad gadajaWvuli. ufro metad, isini gansazRvrulia imiT, hqonda: is iyo marto, da meti ara iyo-ra~1.
rac, Cveni azriT, moicavs RirebulebaTa da gagebaTa gavrcelebis mTel konteqsts. rac Seexeba bizantiis SedarebiT neli sazogadoebrivi ganviTarebisa da, Semdgom,
albaT, cxadia, rom bolo ori saukunis manZilze gabatonebuli modernulobis misi dacemis mizezebs, aseTebad xSirad saxeldeba bizantiuri saxelisuflebo da
Teoriebi akulturuli xasiaTisaa. bevrma modernulobis ganviTareba, nawilobriv samarTlebrivi institutebis specifika, ganviTarebuli biurokratiuli aparati,
mainc, axsna imiT, rom Cven davinaxeT zemoT moxseniebul savaraudo WeSmaritebaTa saxelmwifo marTvis ukiduresi centralizacia, dasavluri (`klasikurad~ miCneuli)
mTeli wyeba. sxvagvarad, cvlilebebi nawilobriv axsnil iqna kulturulad feodaluri institutebis neli ganviTareba da sxv.2 magram bizantinologTa nawili
neitraluri (kulturisagan ganyenebuli) socialuri ganviTarebis movlenebiT amgvar axsnas arasworad miiCnevs da umTavres mniSvnelobas sagareo faqtors aniWebs.
rogoricaa e.durkheimiseuli moZraoba socialuri erTobis meqanikuri formebidan m.i.siuziumovi, g.g.litavrini da sxvebi aRniSnavdnen, rom bizantiis imperia
diferencirebuli, organuli formebisaken. an aleqsis de tokvilis varaudi, `mcocavi permanentul omSi iyo Cabmuli, romelic yovelwliurad nTqavda uzarmazar adamianur
demokratiis~ Sesaxeb (romelSic igi gulisxmobda moZraobas Tanasworobisaken). maqs da materialur resursebs. aseT pirobebSi imperiis xelisufalni iZulebulni iyvnen,
veberis interpretaciiT, racionalizacia myari procesia, romelsac droTa nebismieri saSualebiT SeenarCunebinaT stabiluroba, moexdinaT arsebuli wyobilebis
ganmavlobaSi yvela kultura gaivlis. konservireba. did socialur reformebs SeeZlo daerRvia socialuri wonasworoba.
magram yvelaze popularulia modernulobis mizezobrivi ganmartebebi. mxolod sagareo faqtori hipertrofirebul rols iZenda da saSinao faqtorad iqceoda3.
socialur axsnas mivyavarT mizezamde: socialuri cvlilebebi, iseTebi rogoricaa Tavis mxriv, bizantiuri saxelmwifoebriv-politikuri institutebis damkvidreba
mobiluroba da industrializacia, ganapirobeben inteleqtualur da sulier CvenSi xels uwyobda ufro mWidro integracias bizantiur civilizaciasTan,
cvlilebs, radgan isini ubiZgeben xalxs, daTmon Zveli Cvevebi da rwmenebi _ religia ramdenadac bizantiuri (aRmosavlurqristianuli) civilizaciis miRwevaTa aTvisebis
an tradiciuli morali _ romlebic miuRebeli xdebian, kargaven ra damoukidebel procesi ufro swrafi da efeqturi iyo im qveynebSi, sadac arsebobda an yalibdeboda
racionalur safuZvels, rac gaaCnia modernulobis iseT warmodgenebs rogoricaa mmarTvelobis centralizebuli forma4.
individualizmi da instrumentuli azrovneba. roca qarTuli saxelmwifoebriobis dacemis mizezTa Ziebisas CvenSi bizantiuri
magram SeiZleba gaCndes kiTxva _ ra vuyoT modernulobis farTod gavrcelebul modelis arsebobasa da mis uaryofiT rolze vmsjelobT, iqneb, marTebuli iyos meti
da popularul negatiur Teorias, romelic modernizaciis process ganixilavs ara yuradRebis miqceva igive sagareo faqtoris mniSvnelobaze. iqneb, civilizaciaTa
rogorc zrdas, aramed rogorc daqveiTebas da dakninebas? sainteresoa, rom isinic mijnaze yofnam CvenTanac ganapiroba am faqtoris hipertrofirebuli roli da misi
Taviseburad akulturistebi arian. amis warmosaCenad, Cven unda ganvavrcoT zemoT saSinao faqtorad transformacia, rogorc es bizantis SemTxvevaSi moxda?
motanili ganmarteba. imis nacvlad, rom cvlilebebi ganixilos rogorc SesaZ- sxva saqmea, rom bizantiis dacemis Semdeg CvenSi bizantiuri yaidis
leblobaTa realizacia, negatiuri Teoria modernulobas xSirad mxolod safrTxis saxelmwifoebriv-politikuri institutebi SenarCunda, romlebSic sul ufro
Semcvelad miiCnevs. magram xSirad is konkretuli kulturisagan damoukideblad Zlierdeboda aRmosavluri elementebi. mogvianebiT ki maT kargad moergo `bizantiuri
ganixileba. modernulobas axasiaTeben rogorc perspeqtivadakargul, safuZvelga- ornamentebiTa da dasavluri aqsesuarebiT damSvenebuli~ rusuli mmarTvelobis wesi.
moclil (fesvebdakargul) movlenas, romelic qedmaRlobis gamo uaryofs adamianuri ase yalibdeba saqarTveloSi saxelmwifo aparatis funqciobis zemoT naxsenebi
SesaZleblobebis SezRudulobas, Cvens damokidebulebas istoriaze an RmerTze. is aziuri stili, romelic Cveni aradasavlurobis erT-erT yvelaze mkafio
ganusazRvrel ndobas ucxadebs aramdgrad/cvalebad adamianur gonebas; akninebs gamoxatulebad saxeldeba5.
TviTSemwynareblobas, romelic Sorsaa cxovrebis heroikuli ganzomilebisagan. dRes saqarTvelo aRiqmeba gaurkvevli mikuTvnebulobis saxelmwifod, romelic
modernulobis ganmartebebis udidesi nawili pozitiur da negatiur inter- imyofeba TviTgamorkvevis procesSi da ganicdis zemoqmedebas: 1) dasavluri
pretaciaze modis. isini akulturulobisaken arian midrekilni. kulturuli civilizaciis mxridan; 2) dasavlursa da slavur-marTlmadideblur civilizaciebs
interpretaciebi Zlieria, magram maTi ricxvi naklebia. magaliTad, fridrix nicSe Soris gaxleCili ruseTis mxridan; 3) dasavlursa da islamur civilizaciebs Soris
Tanamedrove samecniero kulturas axasiaTebda rogorc ganpirobebuls faseulobaTa gaxleCili TurqeTis mxridan. Cveni sazogadoebis erTi nawili iRebs ama Tu im
specifikuri mTlianobiT. veberma, garda imisa, rom SemogvTavaza racionalizaciis civilizaciis gavlenas, anu dasayrdeni da gamtaria misTvis, xolo meore nawili,
rogorc myari, kulturulad damoukidebeli Zalis Teoria, protestantuli eTika
gaiazra rogorc religiur-moralur SexedulebebaTa gansakuTrebuli erToba, 1
nikolaZe n. bulgaria. _ qarTuli mwerloba, t.14, Tb., 1997, gv. 222-223.
2
romelmac, Tavis mxriv, ganapiroba Tanamedrove kapitalizmi. ix.: Сюзюмов М.Я. Некоторые проблемы исторического развития Византии и Запада. – В сб.: Византийский временник,
т.35, М., 1973, с.4.
amgvarad, akulturuli Teoriebi gabatonebuli arian. es cudia. imisaTvis, rom 3
Сюзюмов М.Я. Историческая роль Византии и ее место во всемирной истории. – В сб.: Византийский временник, № 29,
avxsnaT, Tu ratom, ufro cxadad unda vaCvenoT, ras aniWeben es Teoriebi М., 1968, с.44; Литаврин Г.Г. Геополитическое положение Византии в средневековом мире в VII-XII вв. – В кн.:
Византия между Западом и Востоком. Опыт исторической характеристики. СПб., 1995, с. 16.
upiratesobas, ra gamoaqvT wina planze da ras ar aqceven yuradRebas. 4
Оболенский Д. Византийское содружество наций. М., 1998, с.299.
5
niJaraZe g. Tanamedrove qarTuli sazogadoeba politikuri qcevis aspeqtSi. _ gaz.: “ganaxlebuli
iveria”, Tb., 2000, 1-2, gv.11.

18 103
ekonomikur sistemebTan. aRniSnuli garemoeba dasavleTisadmi saqarTvelos akulturuli Teoriebi midrekilni arian axsnan modernulobis tranzicia
civilizaciuri kuTvnilebis Teziss umagrebs safuZvels. gadasvla, rogorc tradiciuli rwmenebisa da maTdami erTgulebis dakargva. es
qarTuli feodalizmis evropulTan msgavsebis gaqroba, rasac safuZveli XIII danakargi SeiZleba ganvixiloT rogorc instituciuri cvlilebebis Sedegi.
saukuneSi Caeyara, fasdeba rogorc `qarTuli istoriis drama da specifika~1. magaliTad, mobiluroba da urbanizacia ganixilulia rogorc mizezi, romelic
batonymobis qcevam qveynis sazogadoebriv-politikuri sistemis umTavres safuZvlad, asustebs statikuri sasoflo sazogadoebis rwmena-warmodgenebsa da safuZvlebs. am
socialuri infrastruqturis umniSvnelovanesi elementis _ vaWar-xelosnuri danakargs/cvlilebebs, SesaZloa, safuZvlad edos Tanamedrove samecniero azris
qalaqisa da mesame wodebis _ ganadgurebam da politikuri sistemidan misma ganviTareba. cvlilebebi SeiZleba dadebiTad iyos Sefasebuli; an piriqiT,
gauCinarebam ganapiroba dasavleTTan msgavsebis moSla da aRmosavluri politikuri uaryofiTad _ imaT mier, visTvisac tradicia ufro faseulia da visac mecnieruli
RirebulebiTi orientaciis mimarTulebiT gadaxra2. azrovneba SezRudulad miaCnia. magram yvela es Teoria Tanxvdeba erTmaneTs erT
a.joxaZem yuradReba miaqcia friad mniSvnelovan garemoebas: Cveni politikuri garkveul aspeqtSi: Zveli Sexedulebebi da maTdami erTguleba Sesustebulia. Zveli
elitis suliskveTeba TandaTan aRmosavluri gaxda, magram goneba Tavs mainc horizontebi, nicSeseuli warmodgeniT, gaqra.
dasavleTis (qristianuli samyaros) nawilad moiazrebda. gvian SuasaukuneebSi ra Cndeba am danakargis Semdeg. codnis miRebis empiriul-mecnieruli midgomis
`aRmosavluri suliskveTebis qarTvel Tavadaznaurobas qveSecneulad aRmosav- gabatoneba amkvidrebs individualizms, negatiur Tavisuflebas da instrumentul
leTTan integracia surda, integraciis es procesi karga Sorsac iyo wasuli, magram racionalobas. isini wina planze gamodian, maT adamianebi ~normalurad~ afaseben,
religiuri sxvaoba aRmosavleTTan kanonieri qorwinebis sanqcias ar iZleoda~3. radgan kacobrioba aRar aris Seferxebuli Tu dabrmavebuli yalbi crurwmenebiT da
swored es daedo safuZvlad ruseTisaken swrafvas, rac gaazrebuli iyo rogorc cxovrebis arafrismomcemi wesiT, romelsac es rwmenebi ganapirobebda. erTxelac miTi
evropasTan daaxloeba. `rusi Cinovnikis da jariskacis mundirma qarTul zepur da Secdoma gaqra. mxolod empiriuli midgomaa efeqturi codnis misaRebad. da es
sazogadoebas qristianuli dasavleTis nairsaxeobis iluzia Seuqmna. gajiutebulma maSinve cxadi gaxdeba rogorc ki, gavTavisufldebiT metafizikis monobisagan. mzardi
cnobierebam ver SeniSna, rom rusuli saxelmwifo monRolur administraciul instrumentuli racionaloba SesaZleblobas gvaZlevs maqsimalurad davikmayofiloT
sistemaze dayrdnobili despotia iyo, romelsac bizantiuri ornamentebi da survilebi, Cven yovelTvis mxolod gvafrTxobdnen usafuZvlo direqtiviT _
dasavluri aqsesuarebi amkobda~4. SegvezRuda sakuTari Tavi. individualizmi aris normaluri/bunebrivi Sedegi ada-
daaxloebiT igives werda Tavis droze gr.lorTqifaniZe: `aziuri saqarTvelos mianis mier sakuTari Rirsebis SegrZnebisa/TviTpativiscemisa, RmerTis iluzoruli
evropuli suli mudam dasavleTisken iswrafvoda. am swrafvaSi XVIII saukunis bolos moTxovnebis, yofierebis borkilebisa da wminda/RvTiuri sazogadoebrivi wesrigis
erekles saqarTvelom TiTqos evropis surogati ruseTSi pova~5. gareSe.
SemoTavazebuli Tvalsazrisi friad sainteresoa, magram gveCveneba, rom igi sxvagvari Sefaseba, romelic avsebs gamorCenil niuansebs, aris imis SesaZleblobis
Tavisaufali ar aris calmxrivobisa da sakiTxis gamartivebisagan. mxolod religiuri daSveba, rom dasavluri modernuloba SeiZleba emyarebodes Tavis sakuTar,
sxvaoba aSorebda saqarTvelos aRmosavleTisagan? arsebobda raime safuZveli, rac originalur sulier sawyisebs da ar iyos gagebuli warmoSobili martivad da
aRmosavleTTan `kanonier qorwinebas~ SesaZlebels gaxdida? gardauvlad _ rogorc ganviTarebis Sedegi.
an kidev, sainteresoa, mainc ram ganapiroba `cnobierebis gajiuteba~? iqneb, akulturuli Teoriis batonobis mizezebi gasagebi xdeba, rodesac vacnobierebT,
bizantiasTan xangrZlivi da mWidro kontaqtis gamocdilebam, romelic didi xnis rom dasavlelebi saukuneebis manZilze cxovrobdnen modernulobisaken gardamaval
ganmavlobaSi qarTvelTaTvis dasavleTad moiazreboda (muslimur aRmosavleTTan periodSi, im civilizaciis gareT, romelsac qristianul samyaros vuwodebT. rTulia
mimarTebaSi) da romlis memkvidred SemdgomSi Tavi ruseTma gamoacxada? Tavad icxovro cvlilebaTa periodSi da ar iyo tendenciuri. am suliskveTebiT Cven, sakmaod
bizantia ki mxolod elinizmisa da laTinizmis memkvidre ar iyo. misTvis xSirad, SefasebiT axsnas vaxdenT xolme, romelime mxaris sasargeblod. cvlilebebi
damaxasiaTebeli iyo naxevradaRmosavluri _ ZiriTadad, sasanuri sparseTisagan uproblemod aixsneba imiT, rom Cven `SevZeliT~ siyalbis danaxva, an daviviwyeT
nasesxebi _ politikuri institutebi, monarqis xelisuflebis centralizaciis, mniSvnelovani WeSmaritebani. kulturuli xedvis farglebSi aseTi damajerebeli
zekanonierebisa da sakralizaciis CaTvliT. yovelive aman didi gavlena iqonia daskvnebis gamotanisaTvis, saWiro iqneboda modernulobis kompleqsuri SedarebiTi
bizantiasTan kontaqtSi myofi yvela xalxis ganviTarebaze, maT Soris, cxadia, Cveni Sefaseba, imis sapirispirod, rom mas ganapirobebda qristianoba. aseT mkafio
politikuri sistemis formirebazec. swored bizantias umadlian es xalxebi daskvnamde misvla friad rTuli (Tu SeuZlebeli ara) amocanaa.
saxelmwifoebriobis formaso, aRniSnavda r.landa6. kulturuli Teoriis TvalTaxedviT, Cven sakuTar kulturas ganvixilavT, rogorc
Tavis droze niko nikolaZe miuTiTebda Cveni saxelmwifo mmarTvelobis bizantiur erT-erTs sxvaTa Soris, da es Cveni civilizaciis axali monapovaria, amitom gasakviri
xasiaTze, romelic, Tavis mxriv, aziuri despotiebisaTvis damaxasiaTebeli mravali araa, rom revoluciuri cvlilebebis pirveli Sefaseba akulturuli iyo. Cveni
winaprebis umravlesoba sxva civilizaciebs ganixilavda rogorc barbarosuls,
1
warmarTuls an velurs. absurduli iqneboda molodini, rom safrangeTis revoluciis
joxaZe a. sikvdili bizantiurad. _ gaz. “rezonansi”, Tb., 2001, 23-24.01.
2
iqve. Tanamedroveebs, orive politikuri mxaris warmomadgenlebs, am politikur
3
joxaZe a. sikvdili bizantiurad. _ gaz. “rezonansi”, Tb., 2001, 23-24.01. gadatrialebaSi kulturuli cvlilebebi daenaxaT. im periodSi kulturuli
4
iqve. pluralizmis idea mxolod isaxeboda. magaliTad, iohan gotfrid herderis
5
lorTqifaniZe gr. damoukidebeli saqarTvelo. _ wignSi: lorTqifaniZe gr. fiqrebi saqarTveloze. Tb.,
1995, gv.156. TxzulebebSi.
6
Ланда Р. Межцивилизационные связи и историческое взаимодействие народов Черноморья. – В журн.: Центральная Азия
и Кавказ, М., 2000, № 1 (7), с.205-206.

102 19
magram maSinac ki, rodesac es pozicia ufro advilad misaRebi gaxda, Cven, sakuTari bunebrivia, rom qristianuli samyaros (ara civilizaciis) ori nawili arsebiTad
poziciis erTgulebis gamo, mis ignorirebas vaxdenT. es nawilobriv gamowveulia imiT, gansxvavdeba erTmaneTisagan da aRmosavleTqristianuli civilizacia met msgavsebas
rom SefasebiTi axsna ufro damakmayofilebelia. Cven gvinda an ganvadidoT amJRavnebs aRmosavlur (muslimur) civilizaciasTan, vidre dasavlurqristianulTan
modernuloba, an gavTaTxoT is. es nawilobriv gamowveulia SiSiTac, rom kulturul (evropulTan)1.
Teoria SefasebiT midgomas SeuZlebels gaxdis. ukanaskneli azri, albaT, mcdaria, amdenad, religiuri parametri ver CaiTvleba umTavres ganmsazRvrelad
magram asea Tu ise aq es garkveul rols TamaSobs. civilizaciuri kuTvnilebis dadgenis gzaze. amis naTelsayofi magaliTebi sxva
sxva faqtori, romelic biZgs aZlevs akulturul Teorias, aris materialisturi adgilas ukve movitaneT (ix. TaviIV, $ 1) da axla sityvas aRar gavagrZelebT.
midgoma, romelic popularuli iyo socialur mecnierebebsa da istoriaSi. am rac Seexeba dasavluri (evropuli) civilizaciisadmi Cvens kuTvnilebas, unda
konteqstSi me vgulisxmob im interpretaciebs, romlebic ugulebelyofdnen moralur aRiniSnos, rom TviT evropaSi Tanaarsebobs identurobis ramdenime Sre _ evropuli,
da sulier faqtorebs ufro `miwieri~ kategoriebis sasargeblod. amgvarad, zemoT dasavleTevropuli, aRmosavleTevropuli; erovnuli; religiuri. germaneli
CamoTvlili movlenebi _ mecnierebis ganviTareba, individualizmi, negatiuri politologis v.vaidenfeldis sityviT, evropis istoria _ esaa diferenciaciisa da
Tavisufleba, instrumentuli azrovneba da modernuli kulturis sxva mniSvnelovani unifikaciis istoria2. arsebuli mravalferovnebis gacnobiereba evropuli kulturis
Taviseburebani _ xSirad ganixileboda rogorc socialuri cvlilebebis, industria- erT-erTi safuZvelia. evropisadmi kuTvnilebis Segneba emyareba evropeli xalxebis
lizaciis, udidesi mobilurobis an urbanizaciis Sedegi. aq, ra Tqma unda, mniSvne- erToblivi kulturuli ganviTarebis gamocdilebas, interess saerToevropuli
lovania mizezobrivi kavSirebis Tvalis midevneba, magram isini ugulebelyofilia, istoriisadmi, saerTo tradiciebisa (politikuri da samarTlebrivi) da saerTo
iseve rogorc problema, ganapirobebs Tu ara es cvlilebebi Tavad kulturaSi raime memkvidreobis (religiuri da kulturuli) arsebobas. miuxedavad amisa, rogorc
cvlilebas zneobriv idealTa TvalsazrisiT. pasuxi xSirad uaryofiTia. mecnierebi aRniSnaven, evropuli integracia aseT warmatebas ver miaRwevda, rom ara
ra Tqma unda, socialuri cvlilebebi, romlebmac, savaraudod, ganapiroba axali evropel inteleqtualTa Taobebis Zalisxmeva, romelTac SeZles saerTo warsulis,
msoflmxedvelobis Casaxva, Tavad unda iyos axsnili, es moiTxovs zogierTi adamianuri awmyosa da momavlis Rrma Teoriuli gaazreba da, misi demonstrirebiT, evropel
motivaciis gaTvaliswinebas. Tu Cven ar vivaraudebT, rom industrializacia da xalxTa orientireba erTiani evropisadmi kuTvnilebaze3. swored inteleqtualTa
qalaqebis sayovelTao zrda ugonurebis Semotevisas moxda. Cven gvWirdeba garkveuli ZalisxmeviT `Seikera~ evropel xalxTa kulturebis `nakuwebisagan~ kulturaTa
codna imisa, Tu ratom iltvoda xalxi mkacrad erTi mimarTulebiT, magaliTad, evropuli ojaxis `erTiani sabani~.
warmoebaSi teqnologiis gamoyenebis zrdisaken, an mosaxleobis didi koncen- ramdenad monawileobdnen qarTvelebi am muSaobaSi? sakmarisi aRmoCnda Tu ara
traciisaken. magram xSirad Cndeba aramoraluri motivaciebi. amaSi me vgulismob qarTvel inteleqtualTa erTi nawilis ramdenimesaukunovani mcdeloba imisaTvis, rom
motivaciebs, romlebsac SeuZlia xalxis aqtivizeba romelime moralur/sulier qarTveli iseve myarad axerxebdes evropasTan TviTidentificirebas, rogorc,
idelaTan kavSiris gareSe, rogorc adre aRvniSne. rogorc Sedegi, es socialuri magaliTad, skandinavieli an italieli? vfiqrobT, gagviWirdeba am kiTxvebze dadebiTi
cvlilebebi xSirad axsnilia rogorc miswrafeba simdidrisa da Zalauflebisaken, pasuxebis gasacemad saWiro argumentebis moZieba.
gadarCenis an sxvaTa kontrolisaken. ra Tqma unda, yvelaferi es SeiZleba erwymodes saqarTvelos civilizaciuri kuTvnilebis problemisaTvis erT-erT sayuradRebo
moralur idealebs, magram maTi arseboba saWiro araa. da amgvarad, es aramoraluri sakiTxs warmoadgens socialuri da ekonomikuri urTierTobebis dinamikis Seswavla da
kategoriebi interpretacia ganixileba rogorc sakmaod mZimed da metismetad maTi tipologiuri raobis gansazRvra dasavlur, bizantiur da aRmosavlur
mecnierulad miiCneva. sistemebTan mimarTebaSi. am mxriv dRevandel mkvlevar-istorikoss soliduri
maSinac ki, roca individualuri Tavisufleba instrumentuli azrovnebis memkvidreoba xvdeba winamorbedTa Sromebis saxiT, romlebSic, mdidari faqtobrivi
gavrcelebad ganixileba rogorc ideebi, romelTac mniSvnelovanwilad SeuZliaT masalis analizis safuZvelze, friad sayuradRebo daskvnebia Camoyalibebuli.
socialuri cvlilebebis axsna, isini xSirad aramoraluri kategoriebiT arian mxedvelobaSi gvaqvs iv.javaxiSvilis, s.janaSias, n.berZeniSvilis gamokvlevebi,
gagebuli. am ideaTa mniSvneloba/siZliere xSirad gaiazreba ara maTi romelTac safuZveli Cauyares Sua saukuneebis qarTuli sazogadoebis socialur-
moraluri/azrobrivi mniSvnelobiT, aramed rogorc im upiratesobaTa erToblioba, ekonomikuri istoriis Seswavlas, rac Semdgom maTma mowafeebma ganagrZes. mkvlevarTa
romelic xalxs eboZa maTi moraluri msoflmxedvelobis miuxedavad, miuxedavad daskvniT, feodalizmis aRmocenebidan XIII saukunemde saqarTveloSi arsebuli
imisa, hqondaT Tu ara maT aseTi msoflmedveloba saerTod. Tavisufleba socialuri da ekonomikuri institutebi (miwaze kerZo sakuTrebis ufleba _ sruliad
SesaZleblobas gaZlevs, gaakeTo is, rac ginda, instrumentuli azrovnebis farTo ucnobi aRmosavluri samyarosaTvis, SeuvalobiT daculi didi feodaluri
gamoyeneba nebismieri survilebis umetesobas gikmayofilebs. samflobeloebis arseboba, socialuri struqtura da sxv.), mTlianad feodaluri
cxadia, nebismier SemTxvevaSi aseTi saxis interpretacia kulturulad sistema did tipologiur msgavsebas amJRavnebs evropulTan, kerZod, frangulTan
dominirebuli xdeba. modernulobis sulieri sawyisebis kvlevis motivacia Zalian (`paraleluri ganviTareba~). SemdgomSi es msgavseba TandaTan gaqra, Tumca ar
sustia. namdvilad, am sawyisebis Tundac zogierTi momentis Secnobis SesaZlebloba Camoyalibebula tipologiuri msgavseba aRmosavluri (islamuri) samyaros socialur-
nuls utoldeba. da es kulturul Teoriebs dRis wesrigidan xsnis.

1
Bagby Ph. Culture and History, p.176.
2
cit. naSromidan: Зотова О.М. Идея европейского единства и национальная идентичность. – Вестник Московского ун-
та, сер.18. Социология и политология. М., 1999, № 3, с.154.
3
Зотова О.М. dasax. naSr., gv. 162.

20 101
daukavSirda. erTmorwmune mokavSiris, Semdeg ki mfarvelis Zieba saukuneTa manZilze Tema III. kulturaTa tipologia modernuli da aramodernuli
saqarTvelos sagareo politikis erT-erTi ZiriTadi mimarTuleba iyo. politikuri kulturebis maxasiaTebelTa safuZvelze.
orientaciis sakiTxi CvenSi kulturuli orientaciis problemad transformirda,
islamur samyarosTan mravalsaukunovani dapirispirebis pirobebSi ki am arCevanma tipologizaciis problema kulturis mecnierebebSi
miiRo, agreTve religiur-kulturuli arCevanis saxe1. kulturaTa kvlevebis erT-erTi umniSvnelovansi mimarTuleba kulturaTa iden-
SemTxveviTi ar unda iyos is faqti, rom qarTul saistorio wyaroebSi Cveni tifikacia, maTi tipis gansazRvra da klasifikaciaa. amitom bunebrivia im TeoriaTa
mahmadiani mezoblebi umTavresad sarwmunoebrivi Sinaarsis matarebeli saxelebiT simravle, romlebic kulturaTa tipilogizaciis bevr sxvadasxva models gvTavazoben.
ixseniebian: `musulmanni~ (`istoriani da azmani SaravandedTani~), `musurmanni~ (basili gamoyofen, magaliTad, kulturis barbarosul da civilizebul, aRmosavlur da
ezosmoZRvari), `mohmadianni~ (iqve), `islemTa eri~ (iqve), `islemni~ (`istoriani da dasavlur, tradiciul da inovaciur, pirvelyofilamdel, pirvelyofil, samxedro,
azmani...`), `sarkinozni~ (iqve), Tumca gvxvdeba eTnikuri saxelebic2. religiur, mecnierul, racionalur, werilobiT, udamwerlobo da sxva uamrav tips.
aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT, niSandoblivia saqarTvelos demokratiuli kulturaTa tipologiis meTodologiuri safuZvelia kulturuli procesis
respublikis cnobili moRvawis gr.lorTqifaniZis Tvalsazrisi. `saqarTvelos sxvadasxva koncefcia: evoluciuri, cikluri, kulturul-istoriuli versiebi da sxv.
kulturuli da civilizaciuri orientacia mtkiced iyo mimarTuli evropisaken. es arsebobs tipologiuri Teoriebi, romlebSic ama Tu im tipis kulturis struqturul
politika qarTveli xalxis tradiciul-istoriuli swrafvaa, _ aRniSnavda igi. _ safuZvlad miiCneva adamianis kulturulad determinirebuli qceva, geografiuli,
aziaSi SeWrili saqarTvelo Tavis saqristiano kulturiT mudam ufro evropis nawils qronologiuri, erovnuli da sxva principebi1.
warmoadgenda, vidre aziisas. saqarTvelos Segnebuli hqonda da aqvs, rom jerjerobiT kulturaTa tipologiuri kvleva dReisaTvis kulturologiis erT-erTi ZiriTadi
yovel SemTxvevaSi yvelaze uaresi evropa saukeTeso azias sjobia~3. da yvelaze aqtualuri problemis _ civilizaciuri kuTvnilebis (identurobis) _
magram, rogorc ukve aRvniSneT, erTia politikuri da, Tundac, sarwmunoebrivi gansazRvris saSualebas iZleva. es problema scildeba wminda samecniero interesebs
orientacia, meore ki _ ama Tu im civilizaciisadmi kuTvnileba, romelic, politikur da mWidrodaa dakavSirebuli saxelmwifoebriv da politikur interesebTan.
da ekonomikur interesebze damyarebuli kavSirebisagan gansxvavebiT, xangrZlivi civilizaciuri identurobis gansazRvra xSirad ganixileba im krizisidan Tavis
drois manZilze yalibdeba da warmoadgens mravali sxvadasxva garemoebis (zogjer _ daRwevis saSualebad, romelsac ganicdian Camoyalibebis procesSi myofi
SemTxveviTisac) Sedegs. ingliseli mecnieri a.smiti aRniSnavs, rom religiuri saxelmwifoebi. mkvlevrebi aRniSnaven im garemoebasac, rom dasaxelebuli problema
identuroba SeiZleba aZlierebdes sxva, maT Soris civilizaciur, identurobebs, da gansakuTrebiT aqtualuria e.w. mcire erebisaTvis.
SeiZleba asustebdes maT4. inovaciuroba-tradiciuloba rogorc kulturaTa tipologizaciis erT-erTi
s.semionovis azriT, religiuri parametris miCneva civilizaciis ZiriTad determinanti
msazRvrelad, rac farTodaa gavrcelebuli istoriul-filosofiur literaturaSi, kulturaTa tipologiuri raobis gansazRvris erTi saintereso niSni maTi
dakavSirebulia meTodologiur reduqcionizmTan da saTaves evropocentrizmidan tradiciulobisa da inovaciurobis TvalsazrisiT gamijvnaa. rogorc iTqva,
iRebs: ukanaskneli saukuneebis dasavleTevropuli civilizaciis ZiriTadi tradiciis qveS igulisxmeba socialuri da kulturuli memkvidreobis elementebi,
maxasiaTebeli aRiarebulia yvela civilizaciis umTavres determinantad5. magram es romlebic ara mxolod gadaecemian Taobidan Taobas, aramed narCundebian xangrZlivi
maxasiaTebeli Znelad Tu gamodgeba sasazRvro civilizaciebisa Tu kulturebisaTvis, drois ganmavlobaSi, mravali Taobis cxovrebis manZilze. tradicia gansazRvravs ara
romlebic warmoadgenen dasavleTis da aRmosavleTis, CrdiloeTis da samxreTis marto imas, ra gadaices memkvidreobiT, aramed imasac, Tu rogor gadaices igi. es
samyaroTa aTaswlovani urTierTqmedebis Sedegs. termini gamoiyeneba qcevis wesebisa (stuqturis) da rwmena-warmodgenebis xasiaTis
mkvlevari aRniSnavs CvenTvis sayuradRebo kidev erT garemoebas: konfesiurad TiTqmis identur formebSi ganmeorebadobis aRsawerad da asaxsnelad. inovaciis qveS
Wrel regionebSi araiSviaTad yalibdeba kulturuli erTobebi, romlebic mravali ki, igulisxmeba axali teqnologiebisa da qcevis axali modelis formirebis meqanizmi.
saukunis manZilze arsebobs. kulturuli memkvidreobiToba aq mJRavndeba ara inovaciebi qmnian winapirobas socialur-kulturuli cvlilebebisaTvis.
religiur sferoSi, aramed kulturis esTetikur da eTikur aspeqtebSi, miTologiaSi, ganasxvaveben ra kulturaTa am or tips, mecnierebi, umravles SemTxvevaSi,
fsiqologiasa da xasiaTSi6. pirvelis qveS gulisxmoben arqaul sazogadoebebs an Zvel civilizaciebs rogorc
kulturisa da civilizaciis mTavar determinantad religiis aRiarebis kritikiT dasavlur, ise aRmosavlur kulturebs ganviTarebis kapitalizmamdel etapze.
XX s. 50-ian wlebSi, rogorc zemoTac aRvniSneT, gamovida amerikeli kulturologi Cveulebriv, tradiciul sazogadoebebs gansazRvraven rogorc statikurs,
f.begbi, romelic xazgasmiT miuTiTebda, rom religia zecivilizaciuri fenomeni ki romlisTvisac damaxasiaTebelia diferenciaciisa da specializaciis, agreTve
ara, misi erT-erTi Semadgeneli nawilia, sxva maxasiaTeblebTan erTad. amitom savsebiT urbanizaciis naklebi xarisxi. politikuri TvalsazrisiT, tradiciul sazogadoebebs
aRweren rogorc damyarebuls `tradiciuli~ elitis Zalauflebaze, romelic marTavs
1
kacitaZe k. orientirebi, gv.4. ama Tu im `zeciuri mandatis~ safuZvelze. tradiciuli sazogadoeba SezRudulia
2
dondua v. “vefxistyaosani” da qarTveli istorikosebi. _ wignSi: saqarTvelo rusTavelis xanaSi kulturuli horizontebiT, romelsac tradicia amyarebs. amgvarad, termini
(rusTavelis 800 wlisTavisadmi miZRvnili krebuli). Tb., 1968, gv.239.
3
lorTqifaniZe gr. damoukidebeli saqarTvelo. _ wignSi: lorTqifaniZe gr. fiqrebi saqarTveloze. Tb., `tradiciuli~ gamoiyeneba im sazogadoebebis aRsaniSnavad, romlebic SedarebiT nela
Tsu gamomc., 1995, gv.156-157. gardaiqmneba, romelTaTvisac damaxasiaTebelia saqmianobis legitimacia warsulze
4
Смит А. Национальная идентичность и идея европейского единства. – В сб.: Актуальные проблемы Европы: экономика,
политика, идеология, М.: ИНИОН, 1993, вып.1, с.120.
dayrdnobiT. pirovneba tradiciul kulturebSi realizdeba mxolod romelime
5
Семенов С.И. Компаративные лонгитюдные исследования..., с.35.
6 1
iqve. kulturologia (kulturis istoria da Teoria). gv.56.

100 21
korporaciisadmi misi mikuTvnebis Sedegad da, umravles SemTxvevaSi, igi mkacrad aris nurobis koleqtivizmTan gaigivebis umarTebulobas da imas, rom koleqtivisturi
mimagrebuli ama Tu im socialur jgufTan. sazogadoeba SeiZleba iyos maskulinuri da piriqiT1.
inovaciuri kulturebis qveS, romelsac `modernistuls~ da `teqnogenursac~ civilizaciisa da kulturis erT-erT umniSvnelovanes maxasiaTeblad miCneulia
uwodeben, gulisxmoben sazogadoebebs, romelTaTvis damaxasiaTebelia mecnierul- lingvisturi tradicia _ gansxvavebuli damokidebuleba sityva-logosisadmi2,
teqnikuri progresi, Tavisufali sabazro warmoeba, konstituciuri saparlamento romelic jer kidev Zvel samyaroSi Camoyalibda da mniSvnelovanwilad gansazRvra
dawesebulebebi da piradi Tavisufleba. es yovelive ki damaxasiaTebelia Tanamedrove gansxvaveba uZveles civilizaciaTa da kulturaTa Soris. induri, Cinuri Tu antikuri
dasavluri civilizaciisaTvis. zemoT aRniSnul elementebs SeiZleba funqciuri (berZnul-laTinuri) civilizaciebi mkveTrad gansxvavdebodnen sityvisadmi
datvirTva hqondeT romelime aradasavlur sazogadoebaSi, ris gamoc is, agreTve damokidebulebis niSniT.
modernistul sazogadoebad miiCneva. inovaciuri Tu modernistuli sazo- evropuli lingvisturi tradicia istoriulad saTaves iRebs berZnul-laTinu-
gadoebisaTvis damaxasiaTebelia diferenciaciis, urbanizaciis, ganaTlebis maRali risagan. igi Tavis TavSi aerTianebs or gansxvavebul Stos: dasavleTevropuls,
done da informaciis sayovelTaoba. politikuri TvalsazrisiT, modernistuli romelic dakavSirebulia, pirvel rigSi, romanul-germanul samyarosTan, da aRmo-
sazogadoeba emyareba masebis farTo monawileobas, romelic ar Rebulobs savleTevropuls, romelic berZnul-bizantiur samyaros ukavSirdeba. dasavleT-
legitimurobis tradiciul principebs da xelisuflebas akisrebs pasuxismgeblobas evropuli lingvisturi tradicia laTinurenovani da, Sesabamisad, erTiani iyo mTeli
efeqturobis TvalsazrisiT. inovaciur sazogadoebas, tradiciulisagan gansxvavebiT, romanul-germanul-kelturi evropisaTvis XV-XVI saukuneebamde, ris Semdeg daiywo
axasiaTebs kulturuli dinamika da orientacia cvalebadobebsa da novaciebze. misi mxolod dasavleT evropisaTvis damaxasiaTebeli saintereso cvlilebebi3. aRmosav-
Tavisebureba da ZiriTadi faseulobaa individualizmi, rac gulisxmobs pirovnebis leTevropul tradicias ki adreuli etapidanve axasiaTebs ganStoebis tendencia
Tavisuflebebisa da uflebebis pativiscemas, agreTve individualuri pasuxismgeb- adgilobrivi enebisa da kulturebis safuZvelze. magaliTad, qarTuli da somxuri
lobis princips. pirovneba ganixileba yovelgvari erTobisagan damoukideblad. lingvisturi tradiciebi TiTqmis warmoSobisTanave daSordnen berZnul-bizantiur
Cvenis azriT, kulturaTa tradiciuloba an inovaciuroba ZiriTadad wyaros ara mxolod damwerlobis saxiT, aramed enis bunebasTan da literaturul-
ganisazRvreba kulturaTa xasiaTis TaviseburebiT: erTi mxriv, misi midrekilebiT werilobiT kulturasTan dakavSirebuli sakiTxebis mimarT damokidebulebiTac.
tradiciaTa SenarCunebisaken, warsulisaken, meore mxriv, miswrafebiT siaxlisaken, savaraudoa, rom am TvalsazrisiT qarTuli lingvisturi tradiciis Seswavla
cvlilebebisaken. kulturaTa es maxasiaTeblebi (iseve rogorc sxva danarCeni) sayuradRebo Sedegebs mogvcems misi tipologiuri raobisa da civilizaciuri
yalibdeba rogorc sazogadoebis Sinagani Tviseba, romelic mxolod nawilobriv kuTvnilebis gansazRvris kuTxiT.
eqvemdebareba da araviTar SemTxvevaSi mTlianad ar aris gansazRvruli droiTi da civilizaciaTa tipologiur maxasiaTebels warmoadgens misi komunikaciurobis
sivrciTi faqtorebiT. amitom, albaT, ar iqneba swori, Tu vityviT, rom ama Tu im xarisxi. igi gansazRvravs civilizaciis dinamikurobas an adinamikurobas4. isic unda
sazogadoebis geografiulad aRmosavluri mdebareoba da qronologiurad iTqvas, rom es maxasiaTebeli sxvadasxva drosa da regionSi sxvadasxvagvarad
premodernul xanaSi arseboba ukve sakmarisi argumentia misi tradiciulobis moqmedebs. erTi da igive civilizacia (da kultura) SeiZleba sxvadasxva periodSi
dasamtkiceblad. modernistuli sazogadoebis warmoSoba dasavleTSi SesaZlebeli komunikaciisTvis mzaobas (Riaobas) an daxSulobas amJRavnebdes. es rig faqtorebzea
gaxda aq manamde inovaciuri sazogadoebis arsebobis gamo, dasavleTSi sazogadoeba damokidebuli. aseve, civilizacia (kultura) erTsa da imave periodSi SeiZleba
inovaciuri iyo kapitalizmamdel xanaSic. amdenad, albaT, ar aris saWiro istoriis SerCeviTad komunikaciuri iyos, anu Ria _ romeliRac kulturasTan urTier-
dayofa tradiciuli da inovaciuri kulturebis xanad. isini SeiZleba droSi TobisaTvis da daxSuli _ sxvebisaTvis. qarTuli kulturis istoriis periodebi da,
Tanaarsebobdnen. garda amisa, unda ganvasxvaoT cneba `modernistuli~ (romelic mTlianad, es istoria am TvalsazrisiTac Sesaswavlia.
gulisxmobs Tanamedrove etapze dasavlur samyaroSi wamoqmnil kulturul tips), erT-erTi ZiriTadi parametri, romlis mixedviTac civilizaciaTa Teoriebis
`inovaciuri~ kulturebisagan, rac aris kulturis Tviseba _ iyos orientirebuli umravlesobaSi civilizaciebi erTmaneTisagan imijneba, religiaa. swored am niSniTa
siaxleze. aqedan gamomdinare, xSirad tradiciul sazogadoebebis modernizacia udris da masze dafuZnebuli sxva maxasiaTeblebiT ganasxvaveben dasavlur, qristianul-
vesternizacias inovaciurobis gareSe. marTlmadideblur, muslimur, konfuciur da sxv. civilizaciebs. amave parametrs
efuZneba saqarTvelos aRiareba dasavluri (evropuli) an aRmosavleT qristianuli
koleqtivisturi da individulisturi sazogadoebebi civilizaciebis nawilad, razec zemoT gvqonda saubari.
individualizmi-koleqtivizmi erT-erTia im fsiqologiur maxasiaTebelTagan, rogorc cnobilia, qristianul-marTlmadideblurma sarwmunoebam didi roli
romlebze dayrdnobiT fsiqologebi cdiloben kulturis saxis gansazRvras da mis Seasrula saqarTvelos istoriaSi. mas daefuZna qarTuli kultura, romlis saxis
tipologizebas. CamoyalibebisaTvis didi mniSvneloba hqonda aRmosavlur qristianul samyaroSi
koleqtivizmi gulisxmobs saerTo interesebis prioritets pirovnulTan damkvidrebul normebs. rigi mizezebis gamo, romelTa Soris umTavresi iyo
SedarebiT. koleqtivistur sazogadoebebSi individi ZiriTadad motivirebulia im saqarTvelos politikuri, kulturuli da civilizaciuri garemo, marTlmadidebloba
jgufis Tu jgufebis interesebiT, romelTa wevricaa igi. am jgufebis wevroba erovnulobasTan gaigivda da misi dacva qveynis `gamoxsna-aRdgomis~ problemas
tradiciulia da ara nebayoflobiTi. jgufi SeiZleba iyos didi (eri, saxelmwifo,
1
surmaniZe l. dasax. naSr., gv.86.
religiuri erToba da sxv.) da SedarebiT mcire (naTesaoba, samezoblo, nacnob- 2
ix.: Алпатов В.М. Культурные фреалф и лингвистические традициию – В сб.: Цивилизации. Вып.3. М., 1995, с.128-133;
megobarTa wre da sxv.). Sesabamisad, ganarCeven e.w. `didjgufovan~ (magaliTad, ruseTi) Бокадарова Н.Ю. Европейская цивилизация: национальные культуры и языковые нормы. – iqve, gv. 133-140.
3
da `mcirejgufovan~ koleqtivistur kulturebs. Бокадарова Н.Ю. dasax.naSr., gv.134.
4
Сванидзе А.А. К проблеме преемственности и взаимосвязи цивилизаций.- В сб.: Цивилизации. Вып.3. М., 1995, с.199.

22 99
(mamakacuri) kulturebisaTvis damaxasiaTebelia mamakacisa da qalis socialuri rac Seexeba saqarTvelos, Zalze gavrcelebulia zemoT motanili Tvalsazrisi
rolebis mkveTri gamijnva; normirebulia mamakacuri da qaluri profesiebi da qarTvelTa personalizmisa da individualistobis Sesaxeb, magram, fsiqologTa mier
saqmianobis sferoebi; qalis cxovreba ufro mkacradaa reglamentirebuli, vidre SemoTavazebuli klasifikaciiT, `saqarTvelo warmoadgens klasikur `mcirejgufovan~
mamakacis, da wesis darRvevisaTvis mas mamakacze ufro mZime sasjeli elis; koleqtivistur kulturas~, sadac ZiriTad socialur erTeuls Seadgens naTesaoba,
sazogadoebas msWvalavs mamakacuri faseulobani, fasobs yvelaferi didi, masStaburi samegobro, nacnobTa wre da yoveldRiur cxovrebas gansazRvravs swored am jufebSi
da Zlieri; warmatebis demonstrireba karg tonad miiCneva; azrovneba raciona- arsebuli normebi1. sazogadoebis wevrTa aseTi normebi saukuneTa manZilze
lurobisaken iswrafvis. feminur kulturebSi pirveladia is faseulobani, romlebic, yalibdeboda, roca saqarTvelo (misi calkeuli nawilebi) damoukidebeli ar iyo da
tradiciulad, qalis rols ukavSirdeba: Tavmdabloba; komforti da daculoba; qveynisaTvis umniSvnelovanesi sakiTxebi mis farglebs gareT wydeboda. calkeuli
sxvebze _ gansakuTrebiT, sustebze _ zrunva; orientacia urTierTobebze da ara individis azrovnebisa da pasuxismgeblobis sivrce zemoT dasaxelebuli jgufebiT
saqmeze; lamazad miiCneva ara `yvelaze didi~, aramed patara da koxta; mniSvnelovania Semoifargleboda (anu sakmaod viwro iyo) da TiTqmis ar vrceldeboda ufro did
romelime jgufisadmi kuTvnileba; azrovneba intuitiurisaken ixreba. g.hofstedes socialur erTobaze _ saxelmwifoze an erze da, miT umetes, iseT abstraqtul
mier Catarebuli gamokvlevebiT, Tanamedrove ganviTarebul kulturebSi maskuli- normaze, rogoricaa kanoni2.
nobis maRali xarisxiT gamoirCeva iaponia, romelsac mosdevs germanulenovani vfiqrobT, g.niJaraZis mier aRniSnuli maxasiaTebeli sayuradReboa da, Tanac,
kulturebi. feminurobis maCvenebliT pirveloben skandinaviis qveynebi da holandia1. konkretuli maxasiaTeblis dadgenis mcdeloba wingadadgmuli nabijia Cveni
Tumca miCneulia, rom maskulinoba-feminurobis done kulturaSi met-naklebad myaria, kulturis xasiaTis gansazRvris rTul gzaze, radgan igi ar warmoadgens mxolod
igi mainc SeiZleba Seicvalos konkretuli socialur-politikuri garemoebebis dReisaTvis aSkara faqtis konstatacias (Tundac kanonTan damokidebulebis
zegavleniT. magaliTad, omebi, politikuri krizisebi da msgavsi movlenebi gmirebis TvalsazrisiT), aramed iZleva erTgvar gasaRebsac am maxasiaTeblis istoriuli
moTxovnilebas badebs da maskulinobis Rirebulebas zrdis2, magram Zneli saTqmelia, Camoyalibebis asaxsnelad.
ramdenad myaria aseTi koniunqturiT gamowveuli cvlileba da, saerTod, cvlis Tu ara cxadia, ar vapirebT fsiqologTa da sociologTa kompetenciis farglebSi SeWras,
igi kulturis maskulinur Tu feminur xasiaTs. magram Tavs uflebas mivcemT gamovTqvaT azri, rom aucilebelia, pirvel rigSi,
maskulinuri da feminuri kulturebis garda, arsebobs Sereuli tipis kulturebi. mkafiod ganisazRvros, ara SeiZleba CaiTvalos kulturis (sazogadoebis)
g.niJaraZis azriT, qarTuli kultura swored am ukanasknelTa ricxvs ganekuTvneba. maxasiaTebliad da ra _ am maxasiaTeblis praqtikul gamovlinebad, realizaciad, misi
masSi Tanaarseboben maskulinuri da feminuri niSnebi, romelTa ucnaur kombinacias moqmedebis Sedegad. sxvagvarad Tavs ver davaRwevT aRrevasa da bundovanebas,
ganapirobebs Cveni kulturis erTgvari infantilizmi. romelic arc Tu iSviTia qarTuli kulturis xasiaTze msjelobis dros. magaliTad,
fsiqologTa interesis sferos scildeba imis kvleva, ganviTarebis romeli g.niJaraZesTan kanonisa da yofis erTmaneTisagan daSoreba qarTuli kulturis erT-
etapidan iCens Tavs es infantilizmi, bavSvuroba, survili _ davrCeT bavSvad, ro- erTi maxasiaTeblis _ mcirejgufovan-koleqtivisturi xasiaTis _ gamovlinebad da
melsac mudmivad sWirdeba deda. saerTod, es (da sxva) kulturuli ganzomilebebi Sedegad warmogvidgeba, e.jgerenaiasTan ki _ Tavad ZiriTad maxasiaTeblad (`qarTuli
istoriul WrilSi aravis ukvlevia. aseTi samuSaos Catarebas, albaT, istorikosTa da sazogadoebis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli niSani werilobiT mocemuli normebis
fsiqologTa erToblivi Sroma dasWirdeba, romelTagan pirvelebis mier moZiebul (kanonis) da yofis erTmaneTisagan maqsimaluri daSorebulobaa~, _ aRniSnavs igi3).
faqtebsa Tu movlenebs (miRebuls ara mxolod istoriul xdomilebaTa qronologiuri Cveni azriT, pirveli midgoma ufro mkafioa da kulturis maxasiaTebelTa
rigis gaxsenebiT, aramed saistorio wyaroTa analizis da sxva monacemebis Sejerebis gansazRvrisaTvis ukeTes SesaZleblobas iZleva.
gziTac) meoreni kulturis fsiqologiuri kvlevis meTodebis momarjvebiT Cveulebriv, individualizms dasavlur, koleqtivizms ki aRmosavlur maxasiaTeb-
gaiazreben. lad miiCneven. aseTi dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia. garda amisa, yuradRebas
jerjerobiT ki, fsiqologTa mier mxolod is aRiniSneba, rom `sazogadoeba an imsaxurebs Semdegi garemoeba. literaturaSi aRniSnulia, rom sazogadoebis
maskulinuri unda iyos, an feminuri; infantilur sazogadoebas mxolod daqvemde- koleqtivisturi orientacia da, saerTod, cxovrebis wesi, kacobriobisaTvis
barebuli qveynis statusiT SeuZlia arseboba~, aqedan gamomdinareobs daskvna, rom gacilebiT ufro reprezentatiulia, vidre individualizmi, Tu gaviTvaliswinebT mis
Cveni sazogadoeba am TvalsazrisiTac unda Camoyalibdes, anu gansazRvros sakuTari ufro xangrZliv droiT perspeqtivas da sivrciT ganfenilobas sxvadasxva qveyanaSi4.
saxe. magram aq Ria rCeba sakiTxi: ramdenad cnobieria kulturuli ganzomilebebis XVI saukunemde dasavluri kulturebic mkafio koleqtivisturi orientaciiT
Camoyalibebis procesi, ramdenad SesaZlebelia am procesebis mizanmimarTuli marTva? xasiaTdebodnen, individualisturi tendenciebi mxolod amis Semdeg iCens Tavs5.
rac Seexeba individualizmi-koleqtivizmisa da maskulinoba-feminurobis `Sua saukuneebis dasavleTi iseTive `aradasavluri~ iyo, rogorc mTeli danarCeni
maxasiaTebelTa urTierTmimarTebas, literaturaSi gavrcelebuli Tvalsazrisis msoflio~, _ wers n.muzaSvili. Semdeg misi saxe Secvala renesansisa da reformaciis
sapirispirod, g.hofstede aRniSnavda maskulinobis individualizmTan, xolo femi- procesebma, romlebic daupirispirda `Suasaukuneobrivi koleqtivizmis citadels _
saxelmwifosa da eklesiis simbiozs. am Widils SeiZleba individualizmisa da

1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi. _ Jurn.: epoqa (sazogadoebrivi mecnierebebi). Tb., 2001, 1, gv.7.
1 2
g.niJaraZe saintereso garemoebaze miuTiTebs: skandinaviis qveynebis mosaxleobis didi nawili, niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
3
ZiriTadad, mrisxane vikingebis STamomavlebi arian (ix.: niJaraZe g. qarTuli kultura..., gv. 80). jgerenaia e. qarTuli sufris sociofilosofia da zogierTi sxva ram. _ gaz.: “meridiani”, Tb., 2001, 27, gv.8.
rogorc Cans, maskulinoba-feminobis xarisxi pirdapir kavSirSi ar aris cxovrebis wesTan, an kidev 4
surmaniZe l. individualisturi da koleqtivisturi sazogadoebebi (Teoriuli modelebi da empiriuli
simyariT ar xasiaTdeba da SedarebiT advilad eqvemdebareba cvlilebas. kvlevebi). Tb., 2001, gv.7.
2 5
surmaniZe l. dasax. naSr., gv. 85. Гуревич А.Я. Категории средневековой культуры. М., 1984.

98 23
koleqtivizmis brZolac vuwodoT~1. amitom xSirad saubroben winaindustriuli sazo- iyo viTarebas, roca `qveynis umniSvnelovanes problemebs gansazRvravda da agvarebda
gadoebebis koleqtivistur xasiaTze, dRes ki koleqtivisturad miiCneven samxreT ev- (cudad Tu kargad) viRac, gareSe Zala, morCilebisa da loialobis safasurad~1.
ropis, laTinuri amerikis, aziuri da afrikuli kulturebis umravlesobas. dasavleT marTlac, Cvens istoriaSi friad xangrZlivia periodi, roca gareSe Zala ganagebda
evropaSi yvelaze mkafio koleqtivisturi orientaciiT espanur kulturas gamoar- qveynis beds, Tanac, rac kidev ufro mniSvnelovania, ara erTi Zala da ara mTliani
Ceven. qveynisa, aramed sxvadasxva Zala _ calkeuli qarTuli politikuri erTeulebisa. aseT
saqarTvelos ar hqonia urTierToba evropasTan mas Semdeg, rac iq indivi- viTarebaSi, albaT, marTebulia saubari ara `movaleobis grZnobisa~ da `koleqtiuri
dualisturi sazogadoeba mkafiod Camoyalibda. Cveni kultura, koleqtivisturi arsebobisa da TviTSenaxvis instinqtis~ ararsebobaze (k.kapaneli), aramed swored
aRmosavluri (muslimuri) kulturebis garemocvaSi, romelsac mogvianebiT ruseTis mcirejgufovani koleqtivis winaSe pasuxismgeblobaze, anu movaleobisa da
aseve koleqtivisturi kultura daemata da mcirejgufovan koleqtivistur pasuxismgeblobis sivrcis siviwroveze. aqedanve gamomdinareobs g.niJaraZis mier
kulturad Camoyalibda. amas xeli Seuwyo im mizezebma, romlebzec cota zemoT aRniSnuli gawafuloba pirovnebaTaSoris urTierTobaSi, individualur
gvqonda saubari. urTierTobaTa damyarebis, partnioris gulis mogebis Cvevebi da, amave dros, sajaro
qcevis CvevaTa deficiti.
sivrcisa da drois kulturebi damoukidebeli saxelmwifos arsebobis pirobebSi zemoT dasaxelebuli
samecniero literaturaSi gvxvdeba `drois kulturisa~ da `sivrcis kulturis~ adaptaciuri meqanizmi, cxadia, veRar imuSavebs, amitom qarTuli kulturis winaSe
cnebebi. am klasifikaciiT, Tanamedrove dasavleTi, moderni _ drois kulturaa; misi axal viTarebasTan Seguebis amocana dgas.
mTavari maxasiaTebelia dinamikuroba, mudmivi cvalebadoba, romelic ukeTesisaken axla davubrundeT individualizmi-koleqtivizmis niSniT kulturaTa
gamudmebul svlad gaiazreba. Sesabamisad, arsebobs mniSvnelobaTa mobiluri (sazogadoebaTa) dasavluroba-aRmosavlurobis gansazRvris problemas. Cveulebriv,
struqturebi da cvalebadi formebi. CveulebaTa azri mudmivad kiTxvis qveS dgeba da, individualizms dasavlur, koleqtivizms ki aRmosavlur maxasiaTeblad miiCneven.
saqmis interesebidan gamomdinare, icvleba. aradasavleTi, premoderni an aramoderni aseTi dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia. garda amisa, yuradRebas imsaxurebs Semdegi
_ sivrcis kulturaa, romelic aRbeWdilia TavianT adgilsamyofelze adamianTa da garemoeba. literaturaSi aRniSnulia, rom sazogadoebis koleqtivisturi orientacia
saganTa mijaWvulobis niSniT. es aris mSvidi, statikuri inercia, romelic adamianebs da, saerTod, cxovrebis wesi, kacobriobisaTvis gacilebiT ufro reprezentatiulia,
simyudrovis, usafrTxoebisa da movlenaTa prognozirebadobis gancdas aniWebs. vidre individualizmi, Tu gaviTvaliswinebT mis ufro xangrZliv droiT perspeqtivas
drois kategoria am kulturisaTvis ucxo ar aris, magram igi, iseve rogorc masTan da sivrciT ganfenilobas sxvadasxva qveyanaSi2. XVI saukunemde dasavluri kulturebic
dakavSirebuli cvalebadoba, did rols ar TamaSobs. drois kulturis sworxazovani, mkafio koleqtivisturi orientaciiT xasiaTdebodnen, individualisturi
3
swrafwarmavali droisagan gansxvavebiT, es cikluri droa, romelic wrebrunvas tendenciebi mxolod amis Semdeg iCens Tavs .
asrulebs gaCenas, aRsasrulsa da kvlav gaCenas Soris. sivrcis kulturisaTvis `Sua saukuneebis dasavleTi iseTive `aradasavluri~ iyo, rogorc mTeli danarCeni
damaxasiaTebelia myari sazogadoebrivi jgufebis arseboba, romlebic gansazRvraven msoflio~, _ wers n.muzaSvili. Semdeg misi saxe Secvala renesansisa da reformaciis
calkeul individTa cxovrebas dabadebidan sikvdilamde da romlebTanac es procesebma, romlebic daupirispirda `Suasaukuneobrivi koleqtivizmis citadels _
individebi mWidrod arian dakavSirebuli. sivrcis kultura aRbeWdilia myari saxelmwifosa da eklesiis simbiozs. am Widils SeiZleba individualizmisa da
ritualebiT, wes-Cveulebebis SenarCunebisaTvis zrunviT. es wes-Cveulebebi am saxiT koleqtivizmis brZolac vuwodoT~4. amitom xSirad saubroben winaindustriuli
mxolod am kulturaSi _ am sivrceSi, am niadagze arseboben, simyudrovisa da sazogadoebebis koleqtivistur xasiaTze, dRes ki koleqtivisturad miiCneven samxreT
Sinaurulobis ganwyobas uqmnian im adamianebs, vis Cveulebebsac isini warmoadgenen2. evropis, laTinuri amerikis, aziuri da afrikuli kulturebis umravlesobas.
saqmis gamartiveba iqneboda daSveba, rom droisa da sivrcis niSniT dasavluri da dasavleT evropaSi yvelaze mkafio koleqtivisturi orientaciiT espanur kulturas
aRmosavluri kulturebi mkafiod emijnebian erTmaneTs. v.Smidis azriT, sivrcis gamoarCeven.
kultura arsebobs planetis oTx mexuTedze, TviT aRmosavleT evropis CaTvliT. saqarTvelos ar hqonia urTierToba evropasTan mas Semdeg, rac iq individu-
ufro metic _ daZabuloba drosa da sivrces Soris Tavs iCens ara mxolod alisturi sazogadoeba mkafiod Camoyalibda. Cveni kultura, koleqtivisturi
erTmaneTisagan geografiulad gamijnul regionebSi, aramed erTi kulturis SigniTac: aRmosavluri (muslimuri) kulturebis garemocvaSi, romelsac mogvianebiT ruseTis
magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi faSisturi dajgufeba gamodis modernis aseve koleqtivisturi kultura daemata, mcirejgufovan koleqtivistur kulturad
winaaRmdeg da piriqiT, iranSi XXI saukunis damdegs mravali axalgazrda uwevs Camoyalibda. amas xeli Seuwyo im mizezebma, romlebzec cota zemoT gvqonda saubari.
winaaRmdegobas aramodernul, xist mmarTvelobas3. holandieli fsiqologis g.hofstedes mier SemoTavazebulia kidev erTi
maxasiaTebeli kulturis saxis gansasazRvrad, anu, rogorc Tavad mecnieri uwodebs,
sabolood kulturaTa aseTi saxis dajgufebam: `kulturuli ganzomileba~; esaa maskulinoba-feminobis maxasiaTebeli5. maskulinuri
individualisturi koleqtivisturi
inovaciuri tradiciuli 1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
drois sivrcis 2
surmaniZe l. individualisturi da koleqtivisturi sazogadoebebi (Teoriuli modelebi da empiriuli
kvlevebi). Tb., 2001, gv.7.
1
muzaSvili n. “orientaciebis” Sesaxeb. _ Jurn. “omega”, Tb., 2000, 7, gv.4. 3
Гуревич А.Я. Категории средневековой культуры. М., 1984.
2 4
Smidi v. omi sivrcesa da dros Soris (leqcia, wakiTxuli 2001 wlis 15 oqtombers, iv.javaxiSvilis sax. muzaSvili n. “orientaciebis” Sesaxeb. _ Jurn. “omega”, Tb., 2000, 7, gv.4.
5
Tbilisis saxelmwifo universitetSi). _ gaz.: “Cveni mwerloba” 49 (75), Tb., 7-14 dekemberi, 2001, gv.2. ix.: surmaniZe l. dasax. naSr., gv. 84-86; niJaraZe g. qarTuli kultura: qaluri, mamakacuri, bavSvuri. _
3
Smidi v. dasax. naSr., gv.2. Jurn.: dro mSvidobisa, Tb., 2001, 2, gv.79-82.

24 97
jgufis Tu jgufebis interesebiT, romelTa wevricaa igi. am jgufebis wevroba SeiZleba migviyvanos aRmosavleT-dasavleTis diqotomiamde. ramdenad Seesabameba
tradiciulia da ara nebayoflobiTi. jgufi SeiZleba iyos didi (eri, saxelmwifo, realobas am diqotomiis arseboba, ramdenad marTebulia aRmosavleT/dasavleTis
religiuri erToba da sxv.) da SedarebiT mcire (naTesaoba, samezoblo, nacnob- sazogadoebaTa klasificireba rogorc aramodernuli, koleqtivisturi, tradiciuli
megobarTa wre da sxv.). Sesabamisad, ganarCeven e.w. `didjgufovan~ (magaliTad, ruseTi) da modernuli, individualisturi, inovaciurisa, es diskusiis msjelobis sagani
da `mcirejgufovan~ koleqtivistur kulturebs. iqneba, rac, Tavis mxriv, moiTxovs kulturs tradiciisa da modernizaciis
rac Seexeba saqarTvelos, Zalze gavrcelebulia zemoT motanili Tvalsazrisi urTierTqmedebis gaazrebas.
qarTvelTa personalizmisa da individualistobis Sesaxeb, magram, fsiqologTa mier
SemoTavazebuli klasifikaciiT, `saqarTvelo warmoadgens klasikur `mcirejgufovan~ aRmosavleTi-dasavleTi _ kulturaTa tipologiis safuZveli
koleqtivistur kulturas~, sadac ZiriTad socialur erTeuls Seadgens naTesaoba, dasavleTisa da aRmosavleTis fenomenze yuradRebis gamaxvileba saWirod
samegobro, nacnobTa wre da yoveldRiur cxovrebas gansazRvravs swored am jufebSi CavTvaleT, pirvel rigSi, imdenad, ramdenadac pirdapir kavSirSia tradiciulobisa da
arsebuli normebi1. sazogadoebis wevrTa aseTi normebi saukuneTa manZilze modernulobis gagebis erT-erT interpretaciasTan.
yalibdeboda, roca saqarTvelo (misi calkeuli nawilebi) damoukidebeli ar iyo da dasavleTi da aRmosavleTi _ kacobriobis cnobierebaSi arsebuli mudmivi
qveynisaTvis umniSvnelovanesi sakiTxebi mis farglebs gareT wydeboda. calkeuli opozicia _ warmogvidgeba ori gansxvavebuli kulturuli sivrcis saxiT. TavisTavad
individis azrovnebisa da pasuxismgeblobis sivrce zemoT dasaxelebuli jgufebiT es dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia, radgan arc erTi maTgani ar warmoadgens eTnikuri
Semoifargleboda (anu sakmaod viwro iyo) da TiTqmis ar vrceldeboda ufro did (da, Sesabamisad, kulturuli) TvalsazrisiT erTgvarovan sivrces. metic, isini
socialur erTobaze _ saxelmwifoze an erze da, miT umetes, iseT abstraqtul swored erTmaneTTan mimarTebaSi yalibdebian met-naklebad mkafiod gamokveTil
normaze, rogoricaa kanoni2. mTlianobad. am ori samyaros tipologia da mecnieruli Seswavla mTlianad dasavluri
vfiqrobT, g.niJaraZis mier aRniSnuli maxasiaTebeli sayuradReboa da, Tanac, samyaros iniciativaa. aman bevri ram gansazRvra maTze Sexedulebis formirebis
konkretuli maxasiaTeblis dadgenis mcdeloba wingadadgmuli nabijia Cveni TvalsazrisiT, rac xSirad ar Tanxvdeboda arsebul sinamdviles (es gasakuTrebiT
kulturis xasiaTis gansazRvris rTul gzaze, radgan igi ar warmoadgens mxolod aRmosavleTze iTqmis). unda aRvniSnoT, rom dasavleTi, aRmosavleTisagan
dReisaTvis aSkara faqtis konstatacias (Tundac kanonTan damokidebulebis gansxvavebiT, ufro advilad aRiqmeba TavisTavad erTobad, radgan integrirebuli
TvalsazrisiT), aramed iZleva erTgvar gasaRebsac am maxasiaTeblis istoriuli dasavleTis tradicias xangrZlivi istoria aqvs. aRmosavleTis erTgvarovan sivrced
Camoyalibebis asaxsnelad. ganxilva ki samarTlianad eqvemdebareba kritikas. aRmosavleTi moicavs muslimur,
cxadia, ar vapirebT fsiqologTa da sociologTa kompetenciis farglebSi SeWras, konfuciur, budistur da sxva erTobebs j.stidmani sruliad uaryofs dasavleT-
magram Tavs uflebas mivcemT gamovTqvaT azri, rom aucilebelia, pirvel rigSi, aRmosavleTis diqotomias. misi azriT, aRmosavleTze, aziaze ar SeiZleba saubari,
mkafiod ganisazRvros, ra SeiZleba CaiTvalos kulturis (sazogadoebis) rogorc raimegvar erTobaze, radgan igi Sedgeba `subkontinenturi civili-
maxasiaTebliad da ra _ am maxasiaTeblis praqtikul gamovlinebad, realizaciad, misi zaciebisagan~: SoreulaRmosavluri, induri da islamuri1.
moqmedebis Sedegad. sxvagvarad Tavs ver davaRwevT aRrevasa da bundovanebas, miuxedavad amisa, mainc xdeba Zalian pirobiTi maxasiaTeblebis SerCeva,
romelsac arc Tu iSviTia qarTuli kulturis xasiaTze msjelobis dros. magaliTad, romlebiTac ganasxvaveben dasavlur an aRmosavlur kulturebs:
g.niJaraZesTan kanonisa da yofis erTmaneTisagan daSoreba qarTuli kulturis erT-
erTi maxasiaTeblis _ mcirejgufovan-koleqtivisturi xasiaTis _ gamovlinebad da
Sedegad warmogvidgeba, e.jgerenaiasTan ki _ Tavad ZiriTad maxasiaTeblad (`qarTuli socialur-ekonomikuri maxasiaTeblebi
sazogadoebis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli niSani werilobiT mocemuli normebis
dasavleTi aRmosavleTi
(kanonis) da yofis erTmaneTisagan maqsimaluri daSorebulobaa~, _ aRniSnavs igi3). ganviTarebuli, urbanistuli CamorCenili, sasoflo
Cveni azriT, pirveli midgoma ufro mkafioa da kulturis maxasiaTebelTa industriuli agraruli
gansazRvrisaTvis ukeTes SesaZleblobas iZleva. warmoeba rogorc bazisi ganawileba rogorc bazisi
Cveni Tvalsazrisis sasargeblod, albaT, isic metyvelebs, rom g.niJaraZes
saSualeba aqvs imsjelos zemoT dasaxelebuli maxasiaTeblis funqciobasa da rolze politikuri maxasiaTeblebi
qarTuli kulturis istoriaSi, an, sxvagvarad rom vTqvaT, ganixilos igi istoriul dasavleTi aRmosavleTi
WrilSi. kerZod, igi miuTiTebs am maxasiaTeblis moqmedebis adaptaciur Rirebulebaze samoqalaqo, demokratiuli patriarqaluri, avtoritaruli,
damoukideblobis arqonis pirobebSi: es iyo erT-erTi faqtori, romlis meSveobiT Cven despoturi
SevinarCuneT TviTmyofadoba, ena, kulturuli faseulobebi4. es sistema morgebuli
istoriuli maxasiaTeblebi
dasavleTi aRmosavleTi
istorizmi aistorizmi
xazovani dro cikluri dro
1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi. _ Jurn.: epoqa (sazogadoebrivi mecnierebebi). Tb., 2001, 1, gv.7.
2
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
3
jgerenaia e. qarTuli sufris sociofilosofia da zogierTi sxva ram. _ gaz.: “meridiani”, Tb., 2001, 27, gv.8.
4 1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7. Стидман Дж. Миф об Азии. // Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. М., 1998. c. 261.

96 25
kulturul-istoriuli maxasiaTeblebi gamovlinebas xedavs XVII-XVIII ss. qarTul kulturaSi da askvnis, rom `am inerciis
dasavleTi aRmosavleTi cxovelmyofeloba ar ganelebula XIX-XX saukunebSic~1.
materializmi suliereba amgvarad, g.gaCeCilaZis mixedviTac, qarTuli kulturis adgili kvlav aRmosavlur
sekularizacia religiuroba
realizmi/pragmatizmi idealizmi kulturaTa Soris iZebneba, Tumca Tavad mkvlevari daskvnisagan Tavs ikavebs, mxolod
obieqtivizmi subieqtivizmi savsebiT samarTlianad aRniSnavs, rom `kulturis am meqanizmebis gaTvaliswinebis
pluralizmi monizmi gareSe impresionizmis doneze rCeba qarTuli kulturisa da mentalobis analizis
racionaloba intuiciuroba yvelaze warmatebuli cdebi rogorc literaturis istoriaSi, ise kulturis
bunebis damorCileba bunebasTan adaptacia filosofiaSi~2.
dinamizmi statikuroba
samarTali morali g.niJaraZem qarTuli kulturis tipologiuri raobis gansazRvra sxva maxasi-
mecnieruli codna sakraluri codna aTebliT scada, kerZod, mimarTa germaneli fsiqiatris kreCmeris mier SemoTavazebul
Tavisufleba wesrigi pirovnebaTa `fsiqiatriul~ klasifikacias, romelic Semdgom gadatanil iqna
neba fatalizmi kulturebzec. miCneul iqna, rom yoveli kultura ganamtkicebs garkveuli tipis
anTropocentrizmi Teocentrizmi ganwyobebsa da qcevebs da xels uSlis sxvaTa damkvidrebas. yovel kulturaSi
miRebuli normebisa da faseulobebis kompleqsi midrekilia ama Tu im `fsiqiatriuli~
ra Tqma unda, Zneli warmosadgenia, rom es maxasiaTeblebi araTu mTel mimarTulebiT _ paranoiduli, katatoniuri Tu isteroiduli. magaliTad, amerikul
civilizacias, aramed erT konkretul kulturasac ki idealurad `miesadagos, magram (aSS) kulturas paranoidul tips miakuTvneben, laTinuramerikul kulturebs _
Tu romelime kultura met-naklebad pasuxobs erT an meore `moTxovnebs~, mainc katatoniurs da a.S. g.niJaraZis azriT, qarTuli kultura isteroidul tips
gveZleva misi tipologiurad gansazRvris saSualeba. ganekuTvneba. misi ZiriTadi damaxasiaTebeli niSania emociis ufro intensiuri
radgan kulturuli maxasiaTeblebis gamovlena kulturaTa klasifikaciis erT- gamoxatva, vidre gancdis siRrmes Seesabameba. qarTuli kulturis isteroiduli
erTi ZiriTadi safuZvelia, amitom unda SevexoT sakiTxs, romelic kulturuli xasiaTis yvelaze mkafio gamoxatulebad mkvlevari miiCnevs Cveni kulturis `bazur~
maxasiaTeblis raobasa da mis kulturasTan urTierTmimarTebas exeba. ritualebs _ panaSvidsa da sufras3. masve mocemuli aqvs am ukanaskneli ritualis
kulturul maxasiaTebelTa kompleqsad SeiZleba miviCnioT ama Tu im friad saintereso analizi. gansakuTrebiT xazgasmulia qarTuli sufris (rogorc misi
sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli aracnobieri Tvisebebis erToblioba, romelic am mimdinareobis, aseve menius) ritualuri xasiaTi.
sazogadoebis warmomadgeneli TiToeuli individis qcevasa da azrovnebis formaSi ritualizebisaken midrekileba aseve aRmosavlur kulturaTa maxasiaTeblad
vlindeba da dakavSirebulia koleqtiuri fsiqikis fenomenTan. TvisebaTa es kompleqsi iTvleba. aqve unda aRiniSnos, rom g.gaCeCilaZis azriT, qarTuli kulturis
droSi met-naklebad ganicdis cvlilebebs, magram Tavisi ZiriTadi arsiT mdgradia da midrekileba yofiTobis ritualizebisaken mkafio gamovlinebaa movaleobasTan
mas `erovnul~ an `kulturul xasiaTs~ uwodeben. a.baroninis ganmartebiT, erovnuli mimarTebaSi adamianis Sefasebis tradiciisa (sircxvilis kultura), xolo dakrZalvis
xasiaTi naciis fsiqikuri wyobis komponentia, romelic ganisazRvreba rogorc ceremoniali da Wama-smis rituali amis TvalsaCino dasturia. Tumca kulturaTa
realobis sxvadasxva gamovlinebisadmi konkretuli eTnikuri erTobis urTierTobis gzajvaredinze yofnis faqti aqac mJRavndeba: `Tamada qarTul sufraze da
(damokidebulebis) sistema, gamovlenili azrovnebis myar stereotipebSi, emociur sadRegrZelos poetika Tavidan bolomde nasazrdoebia `sircxvilisa~ da `danaSaulis~
reagirebasa da zogadad qcevaSi1. rogor xdeba kulturul maxasiaTebelTa kompleqsis poetikidan gamoxmobili aqsesuarebiT~4.
formireba, Zneli saTqmelia. aq, albaT, ramdenime mniSvnelovani momenti moqmedebs, movaleobisadmi damokidebulebis niSniT sxvagvarad afasebs qarTul kulturas
romlebic dakavSirebulia rogorc sazogadoebis Sinagani ganviTarebis specifikasTan, k.kapaneli, romlis azriT, `Cvens ers ufro afeqtebi amoZravebs, vidre movaleoba~,
aseve gare faqtorebis (geografiuli da socialuri) zegavlenasTan, ufro sworad, maT saidanac gamomdinareobs, cota ar iyos, ucnauri daskvna imis Taobaze, rom `qarTul
urTierTzemoqmedebasTan. kulturas axrCobs, originalobas umcirebs da nebisyofas usustebs `uCemoT vin
kulturul maxasiaTeblebs daaxloebiT saukunenaxevaria ikvleven imRereToba~... Cveni kulturis provincializmi damTavrda logikurad personalizmiT.
eTnofsiqologebi da kulturis fsiqologebi. am maxasiaTebelTa erToba sxvadasxva socialuri, koleqtiuri arsebobisa da TviTSenaxvis instinqti CvenSi ar moqmedebs;
terminiT aRiniSneba: erovnuli (xalxis) suli, erovnuli xasiaTi, kulturuli qarTveli piradi interesebis TvalsazrisiT uyurebs yovlgvar sazogado saqmes,
(eTnikuri) stereotipi, naciis fsiqikuri wyoba, mentaloba da a.S. magram unda iTqvas, yovelgvar istoriul moZraobas~5.
rom es fenomeni kvlevisaTvis mainc `mouxelTebelia~, bolomde axsnili ar aris da, individualizmi-koleqtivizmi erT-erTia im fsiqologiur maxasiaTebelTagan,
SesaZloa, arc eqvemdebareba aseT axsnas. rogorc individualuri xasiaTi ar SeiZleba romlebze dayrdnobiT fsiqologebi cdiloben kulturis saxis gansazRvras da mis
zustad aixsnas, aseve (da miT ufro) warmoudgenelia koleqtiuri xasiaTis tipologizebas.
erTmniSvnelovnad gansazRvra. koleqtivizmi gulisxmobs saerTo interesebis prioritets pirovnulTan
dasavleTi da aRmosavleTi erTmaneTisagan gansxvavdebian samyaros xedviTa da SedarebiT. koleqtivistur sazogadoebebSi individi ZiriTadad motivirebulia im
masSi adamianis adgilis gansazRvriT; bunebis aRqmiTa da masze zemoqmedebis (misi 1
gaCeCilaZe g. dasax. naSr.
Semecnebis) xerxebiT _ magiuri, racionaluri, teqnikuri Tu sxv.; individisa da 2
iqve.
3
niJaraZe g. qarTuli sufra kulturul konteqstSi. _ gaz. “ganaxlebuli iveria”, Tb., 2000, 8-9, gv.12.
4
gaCeCilaZe g. dasax. naSr.
1 5
Баронин А.С. Этническая психология. Киев, 2000. с.254. kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, gv.327-328.

26 95
tovebdnen rogorc TavianT zne-Cveulebebs da stils, agreTve fiziologiur koleqtivis urTierTmimarTebiT; damokidebulebiT Sromisadmi; damokidebulebiT
elementebs, ujredebs, sisxls~1. samarTlis rogorc socialur urTierTobaTa regulatorisadmi; amqveyniurisa da
sainteresoa, ratom mxolod azielebi (Tumca, cxadia, maTi ricxvi meti iyo da imqveyniuris urTierTmimarTebiT; damokidebulebiT sikvdilisadmi; religiurobis
maTTan kontaqti _ xangrZlivi)? formebiT; istoriis aRqmiTa da misi mimarTulebis gaazrebiT (progresi, wrebrunva,
zogi mkvlevris azriT, mfarvelis Zieba qarTuli kulturis aradasavlurobis erT- regresi); damokidebulebiT mSoblebsa da Svilebs, Taobebs, saerTod, socialuri
erTi mkafio niSania. `araferia ufro araevropuli, an aradasavluri, vidre kargi mTelis sxvadasxva jgufebs Soris da sxv.
`patronis~ Tu `mfarvelis~ Zieba, romlis kalTasac amoefarebi, _ wers g.nodia. _ dasavleTsa da aRmosavleTs erTmaneTisagan ganasxvavebs kidev mravali
`dasavlurobis~ TviT ideisTvis ganmsazRvrelia adamianis Tavisufleba, misi maxasiaTebeli, maT Soris _ ierarqiuli urTierTobebi, informaciis gacvlis
pasuxismgebloba, misi arCevani, da Semdeg misi aqtivoba, Sroma, mimarTuli am arCevanis sxvadasxva wesi, araverbaluri komunikaciis sxvadasxva forma. es yvelaferi naTlad
gansaxorcieleblad. es aqtivoba, Sroma, upirveles yovlisa, niSnavs Zalisxmevas vlindeba ara mxolod filosofiuri Tu socialuri moZRvrebebis, an istoriuli
sakuTari cxovrebis mosawyobad da sakuTari Tavis Sesaqmnelad~2. warsulis aRqmis analizisas, aramed yofiT da saqmian urTierTobebSic. magaliTad,
vfiqrobT, g.nodias daskvna metismetad kategoriulia. niSnavs Tu ara mfarvelis dasavluri kulturebi zustad gansazRvraven dros da dagvianeba danaSaulad Tu ara,
Zieba pasuxismgeblobis sxvisTvis gadabarebas? iqneb, es swored sakuTar Tavze araseriozul saqcielad iTvleba, aziis rig qveynebSi dagvianebiT veravis gaakvirveb,
pasuxismgeblobis aRebaa (moZebnili `mfarvelis~ gamo), is arCevania, romlis ufleba aq aCqareba saWiro ar aris. arabebi yavis smasa da saubars saqmis keTebad miiCneven,
adamianis TavisuflebaSi Sedis da romlis ganxorcielebas sworedac zemoT naxsenebi amerikelebi ki mas drois fuW flangvad Tvlian. Cinelebi da iaponelebi udides pativs
`Sroma da aqtivoba~ sWirdeba? scemen ierarqiul urTierTobebs, amerikelebi ki Tanasworobis xazgasmas cdiloben.
sad ganTavsdeba qarTuli kultura fsiqologiur maxasiaTebelTa mixedviT? amerikuli instruqciebi imasac ki iTvaliswinebs, rom aziis warmomadgenlebTan
qarTuli kulturis fsiqologiuri raobis gansazRvrisaTvis g.gaCeCilaZe fotografirebis dros sasurvelia jdoma, raTa TvalSisacemi ar iyos simaRleSi
gvTavazobs resentimentis _ mexsierebaSi motivtive `mtanjvel mogonebaTa~ _ sxvaoba. iaponelebs principulad ar SeuZliaT `ara~-s Tqma, radgan es maT kulturaSi
maxasiaTebels, romelsac garkveuli funqcia ekisreba kulturis sistemaSi. am uzrdelobad iTvleba, amitom molaparakebis dros isini aTasgvari zrdilobiani
sistemaSi, aRniSnavs g.gaCeCilaZe, resentimenti aris toinbiseuli `gamowvevisa da formiT cdiloben uaris Tqmis Tavidan acilebas, rasac xSirad SecdomaSi Seyavs maTi
pasuxis~ analogi. masze dayrdnobiT ganasxvaveben `sircxvilisa~ da `danaSaulis~ dasavleli partniorebi1.
kulturebs. pirveli tipis kultura pirovnebaze socialuri kontrolis orientirad cxadia, rom nebismieri zemoT CamoTvlili niSniT romelime kulturis
sircxvilis kategorias iyenebs (ra azris arian Cems Sesaxeb sxvebi), meore _ sindisisa tipologiuri gansazRvra friad Znelia. kidev ufro rTuli warmosadgenia, rom esa Tu
(rogor gamoviyurebi Cemi TviTSefasebis samsjavroze)3. is kultura zustad `Cajdes~ maxasiaTebelTa mTel CamonaTvalSi. Cven mxolod
am ori tipis gamijvna Znelia, radgan maT Soris sazRvrebi gamWvirvale ufroa, romelime tipisadmi misi zogadi kuTvnilebis gansazRvra SegviZlia, isic pirobiTad.
vidre Seuvali. da mainc, garkveuli pirobiTobis gaTvaliswinebiT, mecnierebi iyeneben magaliTad, Tvalis erTi gadavlebiTac aSkaraa, rom qarTul kulturas zog
am maxasiaTebels kulturaTa tipologizaciasTvis: aRmosavluri kulturebi SemTxvevaSi dasavluri maxasiaTeblebi miesadageba, zogSi — aRmosavluri, xan ki arc
(iaponuri, Cinuri, arabuli) sircxvilis kulturebad miiCneva, dasavluri (evropuli, erTi da arc meore. es bunebrivicaa, radgan dasavleT-aRmosavleTis mijnaze
amerikuli) _ danaSaulisa4. mdebareobisa da xan erTis, xan meoris orbitaSi moqcevis gamo, Cvens kulturaSi
rogorc g.gaCeCilaZe aRniSnavs, bunebrivia, rom aRmosavlur-dasavlur kultu- `daileqa~ rogorc erTis, ise meoris damaxasiaTebeli niSnebi da gamomuSavda kidev
raTa gzajvaredinze mdebare saqarTveloSi, rogorc sarkeSi, ise irekleba mesame — orivesgan gansxvavebuli Tvisebebi.
`sircxvilisa~ da `danaSaulis~ kulturaTa tipologia5. danaSaulis kulturis unda iTqvas, rom aRmosavlur da dasavlur civilizaciaTa tipologiuri gamijvnis
klasikur nimuSad miaCnia mkvlevars `galobani sinanulisani~, amave kulturidan sakiTxi sabolood garkveuli ar aris. i.pavlenko aRniSnavs, rom Tu aRmosavlur
gamoxmobil gmirebad _ vaJas joyola, aluda da mindia. amave dros, qarTul sazogadoebaTa buneba, ase Tu ise, gamoikveTa bolo aTwleulebis gamokvlevaTa
kulturaSi adamiani fasdeba movaleobasTan anu rolebriv funqciasTan misi Sedegad, sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ratom iqca dasavleTi dasavleTad, jer kidev elis
Sesatyvisobis safuZvelze, movaleobaTa arsis matarebeli ki sircxvilis kulturaa. am Seswavlas2. albaT, pavlenko sabWoTa da rus mkvlevarTa ukanaskneli aTwleulis
tipis kulturis, rogorc erTi medlis, or mxared miaCnia g.gaCeCilaZes adre Sua naSromebs gulisxbobs, Torem kiTxvaze, Tu ratom iqca dasavleTi dasavleTad, Zalian
saukuneebis `SuSanikis wameba~ da renesansuli `vefxistyaosani~, igive tipis saintereso pasuxi aqvs gacemuli maqs vebers3.
evropeli da rusi mkvlevrebi aRniSnaven, rom evropulma (dasavlurma)
civilizaciam gansakuTrebuli roli Seasrula kacobriobis istoriaSi, romelic ar
icnobs sxva civilizacias esoden masStaburi, msoflio wesrigis ganmsazRvreli
1
kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, iqve, gavleniT. Tu XIX saukunemde, Spenglerisa da toinbis kvaldakval, kidev SeiZleba
gv.330. msoflio istoriis danawevreba calkeul, erTmaneTisagan damoukidebel
2
nodia g. winaTqma krebulisaTvis “Wkua vaisagan”, Tb., 1994, gv.IV.
3
gaCeCilaZe g. Ressentiment-is (“mtanjvel mogonebaTa”) erTi gamoZaxilis Sesaxeb da gamo. _ gaz. “axali 7
dRe”, Tb., 2001, 13-19 aprili, gv.14-15.
4 1
ix. Jurn. “ogoniokidan” gadmobeWdili Jurnalist a.nikonovis interviu fsiqologiis mecn. doqt. Почепцов Г.Г. Теории коммуникации. М.-Киев, 2001, с.600-603.
2
t.stepanenkosTan: aRmosavleTi _ dasavleTi: sircxvilis kultura mtyuanobis winaaRmdeg. _ gaz. Павленко Ю.В. Происхождение цивилизаций: Альтернативные пути. – В кн.: Альтернативные пути к цивилизации.
“saqarTvelos respublika”, 17-18. 10. 2001. Коллект. монография, под ред. Н.Н.Крадина, А.В.Коротаева, Д.М.Бондаренко, В.А.Лынши. М., 2000, с.127.
5 3
gaCeCilaZe g. dasax. naSr. Вебер М. Протестантская этика и дух капитализма. – Избранные произведения. М., 1990, с. 61-344.

94 27
civilizaciaTa istoriebad, SemdgomSi, swored evropis mier inicirebulma im determinantTagan, romlebze dayrdnobiT axdenen kulturaTa tipologizebas,
transformaciebma erTiani sakacobrio istoria Teoriulidan praqtikul sferoSi erT-erTi sainteresoa fsiqologiuri maxasiaTeblebi. SevexebiT zogierT maTgans,
gadaitana. romelTa gaanalizebisa da maT konteqstSi qarTuli kulturis raobis gaazrebis
mkvlevarTa azriT, es roli ganpirobebuli iyo evropuli civilizaciis unikaluri sayuradRebo mcdelobani samecniero literaturaSi gvxvdeba.
Sinagani TaviseburebebiT, romelTac gansazRvres misi sicocxlisunarianoba da fsiqologiur maxasiaTebelTa erToblioba Cvens saistorio wyaroebsa da
eqspansia, socialur-kulturul niSebSi Canergvisa da ucxo kulturul garemoSi literaturaSi xSirad aRiniSneba sityviT `xasiaTi~. qarTvelTa xasiaTis pirvel
gadarCenis unari. mecnierTa nawili ZiriTad Taviseburebad miiCnevs antikur epoqaSi yvelaze srul aRweras vaxuSti bagrationTan vxvdebiT. mis mier aRniSnul
Camoyalibebul polisis struqturas, romelmac safuZveli Cauyara dasavleTisa da fsiqologiur maxasiaTebelTagan zogierTi momdevno xanis mecnierTa ganxilva-
aRmosavleTis struqturul-tipologiur gansxvavebas. polisi orientirebuli iyo analizis sagnad iqca, amitom srulad movitanT vaxuStiseul daxasiaTebas: `xolo
moqalaqis kerZo sakuTrebasa da Tavisufali bazris institutebze, rac principulad kacni amis queynisani arian... mxneni muSakni, WirTa momTmenni, cxensa zeda da
ucnobi iyo aRmosavleTis nebismieri sazogadoebisaTvis1. mas daefuZna evropuli mxedrobasa Sina kadnierni, mkvircxlni, mswraflni; salaSqroTa Sina axovanni,
feodalizmi avtonomiuri qalaq-komunebiT, romlebic politikur brZolaSi saWurvelT moyuareni, amayni, laRni, saxelis meZiebelni esreT, rameTu TvisTa
damoukidebel subieqtebad gamodiodnen, rac agreTve ucnobi iyo sxva saxelTaTvis ara rideben queyanasa da mefesa Tvissa, stumarTa da ucxoT moyuareni;
civilizaciebisaTvis. Camoyalibda erTiani mwkrivi antikuri polisidan — Sua mxiarulni, ukeTu orni anu samni arian, ararai SeiWirvian; uxuni, arca Tvissa da arca
saukuneebis saqalaqo komunebis gavliT — industriuli da postindustriuli sxvisas krZalaven; saunjeTa ara mmesvelni; gonierni, mswrafl-mimxdomni, mCemebelni,
sazogadoebisaken2. swavlis moyuareni. urTierTis mimyolni, sikeTis damswavlelni da mimgebelni,
sircxvilis mdevarni, keTil-borotzed adre mimdrekni, Tavxedni, didebis moyuareni,
dasavlur da aradasavlur civilizaciaTa urTierTobis problema Tualmgebni da moTakileni~1.
Tanamedrove etapze qarTuli kulturis fsiqologiuri raobis gansazRvris mcdelobas vxvdebiT
XX s-is bolo ori aTwleulis manZilze didi yuradReba eqceva civilizaciaTa da k.kapanelis naSromSi `qarTuli kulturis suli~, Tumca avtori operirebs ara
kulturaTa urTierTobis problemaTa Seswavlas. am sakiTxebs sxvadasxva kuTxiT kulturis, aramed temperamentisa da sulis cnebebiT: `Cveni temperamenti qaluri da
ikvlevs kulturologia, sociologia, saistorio mecniereba. am mimarTulebiT isteriulia: tragedias qarTuli suli ar icnobs; rac unda cudad mimdinareobdes
mimdinare kvlevaTa da miRweuli Sedegebis popularizaciaSi makoordinirebel cxovreba Cvens garSemo, Cven mainc ocnebebsa da imedebSi varT~. `qarTuli suli
funqcias asrulebs `kulturaTSorisi komunikaciis kvlevisa da swavlebis isteriuli da paTetiuria, arasistematuri~. `qarTveli fsiqologiurad akrobati da
saerTaSoriso sazogadoeba~ (SIETAR International), romelic yovelwliurad marTavs Jonglioria~2.
konferenciebs, gamoscems specialur Jurnals. araracionalizmi, romelsac k.kapaneli qarTuli kulturis maxasiaTeblad miiCnevs
cnobili germaneli mecnieris karl iaspersis Teoriis mixedviT, msoflios (erTTavad ocnebebsa da imedebSi yofna) tipuri aradasavluri niSania. rogorc Tavad
dayofas dasavleTad da aRmosavleTad safuZveli e.w. `RerZul droSi~ Caeyara, k.kapaneli ambobs, `aRmosavleTi grZnobis qveyanaa: sisxlis intensiuri moZraoba
saidanac saTaves iRebs, agreTve erTiani, globaluri msoflio, rogorc im droisaTvis gulis saSualebiT gonebas ebrZvis~3. es savsebiT Seesabameba imave avtoris mier
Soreuli perspeqtiva. swored maSin yalibdeba is ZiriTadi maxasiaTeblebi, romlebmac qarTuli kulturis Sefasebas sxva niSnebis mixedviTac. kerZod, sxva naSromSi
dasavleTisa da aRmosavleTis saxe gansazRvres. rogorc wesi, samecniero k.kapaneli aRniSnavs, rom `Soreuli warsulidan saqarTvelo ganicdida aRmosavleTis
literaturaSi es maxasiaTeblebi Semdeg opoziciur wyvilebad jgufdeba: indivi- gavlenas. qarTuli literatura da xalxuri metyveleba erTnairad atarebs daRs
dualizmi-koleqtivizmi, inovaciuroba-tradiciuloba, racionaloba-intuiciuroba, muslimanur-arabuli kulturis gavlenis. `vefxistyaosani~ aTargulia muslimanur-
Tavisufleba-wesrigi, neba-fatalizmi, anTropocentrizmi-Teocentrizmi, materiali- arabuli kulturis ideologiur dazgaze. droTa viTarebaSi qarTuli suli Caiketa
zmi-suliereba, pragmatizmi-idealizmi, obieqtivizmi-subieqtivizmi, dinamizmi-stati- aziuri cxovrebis degradaciis pirobebSi. saqarTvelo istoriulma aucileblobam
kuroba, istorizmi-aistorizmi da sxv. aRmosavleTi da dasavleTi urTierTSeRwevadni daayena muslimanur qveynebTan erTad degeneraciis gzaze~4. mxolod XIX saukunis
gaxdnen, pirvel rigSi, xmelTaSuazRvispireTis arealSi, sadac aRmocenda didi dasawyisidan Semodis `qarTuli kulturis aRmosavleTur wyobaSi dasavleTuri
civilizaciebi, maT Soris evropulic. kultura~, romelic mxolod Soreuli naSTis saxiTRa SemorCeniliyo5.
rac Seexeba maxasiaTebelTa dajgufebas opoziciur wyvilebad, Tavis droze, qarTvelTa kulturuli raobis sakiTxze msjelobisas k.kapaneli aRniSnavda:
p.sorokini miuTiTebda, rom aseTi diqotomiuri sqemebis gardauval nakls warmo- `qarTul ZarRvebSi moZraobs sisxli Cqari, ryevadi TiTqmis yvela aRmosavluri rasis
adgens erTi tipis farglebSi erTmaneTisagan mniSvnelovnad gansxvavebuli da tomis: gadmodiodnen ra aRmosavleTidan saqarTvelos miwa-wyalze azielebi,
socialur-kulturuli warmonaqmnebis Tavmoyra, agreTve did Tu mcire erTobaTa
specifikis gamokveTis sirTule. Cveni azriT, es gansakuTrebiT iTqmis swored mcire
kulturebze, romelTa ricxvs miekuTvneba qarTuli kultura da romelTa
1
batoniSvili vaxuSti. aRwera samefosa saqarTvelosa. — qarTlis cxovreba, IV, teqsti dadgenili yvela
ZiriTadi xelnaweris mixedviT s.yauxCiSvilis mier. Tb., 1973, gv. 45.
1
Васильев Л.С. Восток и Запад в истории (Основные параметры проблематики). – В кн.: Альтернативные пути к 2
kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, gv. 328-330.
цивилизации, с.104. 3
kapaneli k. qarTuli literaturis socialuri genezisi. _ iqve, gv. 108.
2
Драгунский Д.В., Цымбурский В.Л. Генотип европейской цивилизации. – В журн.: Политические исследования, М., 1991, 4
iqve, gv.98-99.
5
№ 1, с.7-8. iqve, gv.108.

28 93
fiziologebis mier SemoTavazebulia Tavis tvinis hemisferoTa funqciuri tipologizeba diqotomiuri sqemebis mixedviT Znelad xerxdeba, miT umetes, Tu isini
lateralizaciisa da misgan gamomdinare sivrciTi orientaciis gaTvaliswineba civilizaciaTa kontaqtis zonaSi mdebareoben.
kulturuli identurobis sakiTxis garkvevisaTvis1. hemisferoTa funqciuri isic unda iTqvas, rom Znelia diqotomiuri sqemis `SenarCuneba~ erTi kultu-
lateralizacia niSnavs adamianis fsiqikuri procesebis organizaciaSi tvinis ris/civilizaciis mTeli istoriis manZilze, amitom saWiro xdeba damatebiTi deter-
naxevarsferoTa gansxvavebuli aqtivobiT monawileoba. rogorc aRmoCnda, Tavis minantebis Semotana1.
tvinis funqciur lateralizacias, sqesobriv da asakobriv TaviseburebebTan erTad, dasavleTi da aRmosavleTi TviTidentifikacias erTmaneTTan mimarTebaSi axdenen.
eTnikuri Taviseburebebic gaaCnia, romlebic urTierTqmedeben garemosTan, swored civilizaciaTa urTierTobis procesSi gamoikveTeba TiToeuli kulturis
damokidebuli arian socialur-kulturul faqtorebze da, Tavis mxriv, zegavlenas identuroba. am procesSi xdeba faseulobaTa gadarCeva _ dromoWmulis mniSvnelobis
axdenen sazogadoebis msoflmxedvelobis Camoyalibebaze2. dakargva da drois Sesabamis faseulobaTa aqtualizacia2.
hemisferoTa funqciuri lateralizacia nawilobriv kulturulad determinire- rogorc amerikeli mkvlevari j.stidmani aRniSnavs, dasavleTi da aRmosavleTi
bulia. sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgenlebs Soris arsebobs gansxvaveba Tavis mudmivad urTierTqmedeben, iTviseben erTmaneTis faseulobebs, amdidreben
tvinis funqciur asimetriaSi, sivrceSi orientaciis procesis organizaciis erTmaneTs. aRmosavleTTan urTierTobam didi gavlena iqonia evropuli civilizaciis
TvalsazrisiT3. Camoyalibebaze3.
zemoT aRniSnulis gaTvaliswinebiTa da fiziologTa mier SemoTavazebuli d.Saieganis azriT, dasavleTisa da aRmosavleTis didi kulturebis Seqmna
meTodis gamoyenebiT qarTuli kulturis raobis kvlevis pirveli Sedegebi friad warsulSi arsebul civilizaciaTa nayofieri dialogis Sedegi iyo4.
sayuradReboa, Tumca isini jerjerobiT gamoqveynebuli ar aris da amitom maTze a.pirenis sityviT, evropelTa Sexebam islamTan es ukanaskneli maTTvis `ucxos~
sityvas ar gavagrZelebT. WeSmarit gansaxierebad aqcia, romlis winaaRmdeg sabrZolvelad, Sua saukuneebidan
2000 wlis seqtemberSi neirobiologi, profesori volf zingeri moxsenebiT moyolebuli, SemarTuli iyo mTeli evropuli civilizacia. pireni miuTiTebs
warsdga germanel istorikosTa dReze aaxenSi, romelic 43-jer Catarda. man miuTiTa muslimuri aRmosavleTis rolze evropuli civilizaciis CamoyalibebaSi: VII
aRqmisa da mogonebaTa procesebze, rogorc kvlevis erTnairad saintereso saganze saukuneSi, islamis Semotevis Sedegad, daiwyo evropuli kulturis centris
neirobiologebisa da istorikosebisaTvis. pirvelni mas ikvleven rogorc tvinis gadanacvleba xmelTaSuazRvispireTidan (romelic arabul provinciad iqca)
funqcionirebis erT-erT sferos, magram, v.zingeris azriT, am kvlevaTa Sedegebi CrdiloeTisaken. dasrulda romauli tradicia da saTave daedo TviTmyofad
mniSvnelovania istorikosebisTvisac: isini warsulis rekonstruqciisaTvis iyeneben romanul-germanul civilizacias. evropa iqca did qristianul Tanamegobrobad,
teqstur da grafikul wyaroebs, romelTa umravlesoba swored aRqmis, aRmosavleTi ki — misTvis kulturuli TvalsazrisiT ucxo, `sxva~ samyarod5.
interpretaciisa da mogonebebis Sedegia. mecnieris azriT, wyaroTa sandoobis erTi sityviT, aRmosavleTi iyo is `sxva~, romelic daexmara dasavleTs (evropas)
xarisxze msjelobisas istorikosebs marTebT tvinis funqcionirebis kvlevis SedegTa sakuTari raobis gansazRvraSi. aRmosavleTis daxasiaTebis, misi gansazRvris fonze
gaTvaliswineba, kerZod, maT mxedvelobaSi unda hqondeT, rom adamianis cnobiereba dasavleTma, romlis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia kritikuli TviTrefleqsia,
garesamyarodan Semomavali signalebis farTo speqtridan arCevs mxolod imaT, SeimuSava sakuTari maxasiaTeblebic, gansazRvra sakuTari saxe.
romelTac is elis, romlebic gamosadegia am rTul samyaroSi gadarCenisaTvis. swored da mainc, zemoT CamoTvlili opoziciuri wyvilebi, iseve rogorc dasavleTisa da
am mciredidan iqmneba Semdeg msoflios suraTi4. aRmosavleTis nebismieri maxasiaTebeli, ZiriTadad, asaxavs dasavlelTa warmodgenas
fsiqologebisa da geografebis mier damuSavda e.w. mentaluri rukis koncefcia, sakuTar Tavsa da aRmosavlelebad wodebul aradasavlelebze. es damokidebuleba
romelic geograf r.m. dounzisa da fsiqolog d.sTeas saxelebs ukavSirdeba. samecniero literaturaSi orientalizmis saxeliTaa cnobili. miCneulia, rom mas
mentaluri ruka ganimarteba rogorc adamianis subieqturi Sinagani warmodgena safuZveli 1312 wels Caeyara, roca venis saeklesio krebam daadgina arabuli,
garemomcveli sivrcis nawilze, am nawilis adamianis mier Seqmnili gamosaxuleba. berZnuli, Zvelebrauli da siriuli enebis kaTedraTa Seqmna parizis, oqsfordis,
mentaluri rukis cneba mniSvnelovania saistorio mecnierebisTvisac, radgan boloniis, avinionisa da salamankas universitetebSi.
adamianTa jgufebi Tu erTobebi aseve qmnian istoriuli da kulturuli TvalsazrisiT XIX s-is Sua xanebisaTvis evropaSi soliduri codna dagrovda aRmosavleTis
specifikur warmodgenebs garemomcveli samyaros sivrciT struqturaze. kultu- Sesaxeb, magram igi, ZiriTadad, Zveli periodiT Semoifargleboda. Seiswavleboda
rologiisaTvis sayuradReboa ama Tu im sazogadoebis (kulturis) warmodgena Zveli wignebi, xelnawerebi, materialuri kulturis Zeglebi. Sesaswavl qveyanaSi
sivrceze, gamoxatuli teqsturad Tu gamosaxulebaTa saxiT — magaliTad, werilobiT Casul evropel mkvlevars eWvi ar epareboda Tavis `wignismier~ codnaSi, magram
wyaroebSi, rukebsa da naxatebze5. realoba sagrZnoblad gansxvavdeboda warmodgenisagan, adgilobrivi mkvidrni —
literaturuli saxeebisagan. faqts axsna Wirdeboda da isic moiZebna: aborigenTa
gadagvareba da odesRac didebuli kulturis daknineba. dasavleTis orientalisturi
1
mayaSvili m., samadaSvili i., azmaifaraSvili T., SaianTan Sai a.T. Tavis tvinis funqciuri lateralizaciis
eTnikuri Taviseburebebis Sesaxeb. _ Jurn.: axali paradigmebi, 1, Tb., 1998, gv.155; mayaSvili m. Tavis
1
tvinis hemisferoTa funqciuri asimetria adamianis sivrciT orientaciaSi. disertacia biologiur Ерасов Б.С. О статусе культурно-цивилизационных исследований. – В сб.: цивилизации и культуры. Вып.1. Россия и
mecn. doqtoris samecn. xarisxis mosapoveblad. Tb., 1998. Восток: цивилизационные отношения. М., 1994, с.15.
2 2
mayaSvili m. dasax. naSr., gv.6. Василенко Н.А. Источники и механизмы согласия в межкультурном диалоге. – В сб.: Цивилизации и культуры. Вып.3. М.,
3 1996, с.406.
iqve, gv.130.
3
4
Шенк Ф.Б. Ментальные карты: Конструирование географического пространтсва в Европе. – В журн.: Политическая наука, Steadman J.M. The Myth of Azia. N.Y., 1969, p.26-27.
4
№ 4 (Регионализация посткоммунистической Европы), М., 2001, с.6. Shayegan D. The Challenges of Today and Cultural Identity. – East Asian Ciltural Studies. V-VI, 4, Tokyo, 1977, p.36-37.
5 5
iqve, gv.8. cit.naSromidan: Said E.W. Orientalism. L., 1978, p.71.

92 29
skolebis damsaxurebaa Zveli civilizaciebis Seswavla, evropis biblioTekebSi Zveli elementze dayrdnobiT. es imas niSnavs, rom `Tanamedrove~ sazogadoebis warmatebuli
xelnawerebis Tavmoyra da maTi katalogebis gamocema, kvlevis meTodikis SemuSaveba, funqcionireba didad aris damokidebuli Sesabamisi tradiciuli winapirobebis
aRmosavleTis qveynebSi sakuTari warsulisadmi interesis gaRviveba. amave dros, arsebobaze, Tanamedrove sistemaSi maT CarTvaze da gamoyenebaze.
orientalizmi, rogorc samecniero mimarTuleba, asaxavs evropelTa damokidebulebas amitom aucilebelia:
aRmosavleTis rogorc pasiuri `obieqtisadmi~, romlis miRwevebi Soreul warsulSi 1. gadaixedos tradiciisa da cvalebadobis Tanafardoba, Catardes mocemuli
darCa. e.saidis sityviT, orientalizmi gacilebiT mets gveubneba TviT dasavleTze, tradiciuli sazogadoebis im ZalTa/faqtorebis analizi, romlebic xels uwyoben
vidre aRmosavleTze1. cvlilebebis process da imaTic, romlebic abrkoleben mas. Sesabamisad unda
XVIII s-is bolosa da XIX s-is dasawyisSi, evropuli civilizaciiT inteleqtualTa gaanalizdes am faqtorTa adgili regulaciis zogad struqturul da kulturul
sistemaSi;
nawilis imedgacruebam gaacxovela interesi aRmosavleTis, rogorc mdidari
2. gamovlindes gansxvaveba im cvlilebebs Soris, romlebic axasiaTebs/Tan axlavs
kulturis mxaris mimarT, romlisganac dasavleTs bevri ram unda eswavla, Tu surda
Tavad tradiciul wesrigs da romlebic scildebian am farglebs da iwveven
Tavi daeRwia momakvdinebeli meqanicizmisa da materializmisaTvis; aqac interesis sazogadoebis ganaxlebas;
sagnad gvevlineboda ara aRmosavleTi TavisTavad, aramed dasavleTisaTvis misi 3. gamovlindes gansxvaveba im cvlilebebs Soris, romlebic xels uwyoben
gamoyenebis SesaZlebloba. sazogadoebis Semdgom ganviTarebas da romlebic am unars Zirs uTxrian;
orientalizmi ganasaxierebda aRmosavleTisadmi evropelTa aqtiur 4. gamovlindes tradiciul sistemaze Tanamedrove cvlilebebis zemoqmedebis
damokidebulebas. e.saidis sityviT, orientalizmma `Seqmna~ iseTi aRmosavleTi, zogadi xasiaTi;
romelic mTlianad gansxvavdeboda dasavleTisagan da xasiaTdeboda myari niSnebiT _ 5. ganisazRvros, ramdenad SeuZlia sazogadoebas gamoimuSaos Tavis sakuTar
religiuriT, enobriviT, kulturuliT. uzogadesi gansazRvrebiT, aRmosavleTi _ es memkvidreobaSi unari gadaWras es problemebi; an miaRwios amas axal pirobebTan
iyo aRmosavleli adamianis saxli, sadac is cxovrobda aRmosavlur komfortSi, adaptaciiT Tavisi centraluri institutebisa da faseulobiT-azrobriv sferoSi
mniSvnelovani cvlilebebis gareSe (an maTi transformaciiT) (S.N. Eisenshtadt).
aRmosavluri despotizmis pirobebSi, aRmosavluri fatalizmis grZnobiT2.
kolonializmis epoqis dasasrulTan erTad, dasavleTi axali realobis winaSe
qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi
aRmoCnda, waawyda ra politikurad gaaqtiurebuli da mebrZoli aRmosavleTis
gamowvevas. am leqciebze SevecdebiT kursis manZilze miRebuli informaciisa da codnis
dasavlur orientalizmze reaqciis saxiT gvevlineba aradasavlel xalxTa safuZvelze movaxdinoT qarTuli kulturis tipologiuri (tradiciuli Tu
mcdeloba, gaiazron sakuTari kulturis originaluroba, xazi gausvan socialuri da inovaciuri, individualisturi Tu koleqtivisturi) raobis gansazRvra; aseve
kulturuli arsebobis sakuTari wesis ara mxolod Tanasworobas, aramed qarTuli kulturis konteqstSi Tavs movuyriT miRebul codnas kulturaSi
upiratesobas evropulTan SedarebiT. aTwleulebis manZilze yalibdeba met-naklebi tradiciisa da modernizaciis urTierTqmedebis/proporciis Sesaxeb; moderni-
mecnieruli Rirebulebis mqone araerTi koncefcia, magaliTad, leopold sengoris zaciasTan mimarTebaSi qarTuli kulturis Taviseburebebis gaanalizebas wina (VIII)
saxelTan dakavSirebuli negritiudi — moZRvreba negro-afrikuli civilizaciis TemaSi motanili xuTi punqtis safuZvelze. vecdebiT gavarkvioT qarTuli
TviTmyofadobis Sesaxeb, romlis sulierebasTan, grZnobadobasTan, uSualobasTan sazogadoebis modernizebulobis xarisxi. amisaTvis, kursis interesebidan gamom-
organuli kavSiris gareSe dasavleTis meqanikuri cxovrebis wess gardauvali daRupva dinare, mimovixilavT ukanaskneli ori saukunis saqarTvelos istorias; visaubrebT
emuqreba. ganviTarebis sakuTari gzis dasabuTebas, progresis dasavluri modelis Tanamedrove msoflioSi mimdinare procesebis fonze qarTul kulturaSi momxdar (an
alternativis Seqmnas cdiloben laTinoamerikeli mkvlevrebi, gansakuTrebiT, mosalodnel) cvlilebebze. aqedan gamomdinare, davsaxavTT qarTuli kulturis
`gaTavisuflebis filosofiis~ mimarTulebis warmomadgenlebi, romlebic TavianT ganviTarebis SesaZlo variantebs.
miznad acxadeben kontinentis evropocentristuli istoriis daZlevas. isini
aRniSnaven, rom XV saukunidan TandaTan damkvidrda evropuli civilizaciis qarTuli kulturis tipologiuri raobisa da civilizaciuri kuTvnilebis
kvlevis zogierTi Tanamedrove mimarTuleba
universalurobis idea, romelic dRes kulturuli imperializmis saxiT vlindeba. amas
mosdevs laTinuri amerikis qveynebis yoveldRiuri cxovrebis amerikanizacia. mzardi eTnologTa mier mopovebuli masalebiT didi xania cnobilia, rom sxvadasxva xalxi
erTgvarovnebis logikas `gaTavisuflebis filosofia~ upirispirebs universalizmis biologiur aqtebsac ki (Jestebi, Tavis daWeris manera, sakvebis miReba, moZraoba,
axal models, romelic kulturaTa mravalferovnebis ideas emyareba3. avadmyofoba, sikvdili da a.S.) sxvadasxvagvarad ganaxorcielebs, da am gansxvavebaTa
zemoT saubari gvqonda imis Sesaxeb, Tu rogor iqca kulturis fenomeni safuZveli kulturaa.
mecnieruli da politikuri dapirispirebis obieqtad. dasavleTSi arsebobs kulturaTa nairgvari klasifikacia, sxvadasxva kriteriumze dayrdnobiT
ganaTlebamiRebulma da, xSir SemTxvevaSi, iq momuSave aRmosavlelma mkvlevrebma SemoTavazebulia kulturaTa sxvadasxva tipologiuri modeli. Cveulebriv, kultu-
laparaki daiwyes dasavluri orientalizmis krizissa da misi principebis gadasinjvis ris raobaze msjeloben iseTi parametrebis mixedviT, rogoricaa gaxsniloba—
karCaketiloba, originaluroba—imitaciuroba, tradiciuloba—inovaciuroba da a.S.
1 ukanasknel wlebSi kulturuli identurobis problemis kvlevaSi, humanitarebTan
Said E. Orientalizm, p.118.
2
Said E. Orientalizm, p.104. erTad, aqtiurad CaerTnen fiziologebi, fsiqologebi, geografebi da neiro-
3
Петякшева Н.И. Трактовка феномена конкисты в латиноамериканской «философии освобождения». – В сб.: Iberica biologebi.
Americans. Культуры Нового и Старого Света XVI-XVIII вв. в их взаимодействии. СПб., 1991, с.49-54; Деменчонок
Э.В. Историко-культурная драма прошлого и проблема «Латинская Америка-Запад» в современной
латиноамериканской философии. – Там же, с.54-59.

30 91
muslimur sazogadoebebs garkveuli siZneleebi SexvdaT modernizaciis gzaze, aucileblobaze1. e.saidma saWirod miiCnia istoriuli azrovnebis — orientalizmis
amitom faipsi, im Tvalsazrisis dasasabuTeblad, rom vesternizacia modernizaciis filosofiur-istoriuli safuZvlis — binaruli opoziciebidan (`voluntarizmi _
aucilebeli pirobaa, miuTiTebs winaaRmdegobaze islamsa da Tanamedroveobas Soris determinizmi~, `dasavluri sazogadoeba — aziuri sazogadoeba~ da a.S.) polimorfuli
ekonomikur sakiTxebSi, rogoricaa kapitaldabandeba, memkvidreobis kanoni da qalis obieqtebisa da ganviTarebis nairgvari variantebis mravalganzomilebian analizze
Sromis ufleba. magram igi mainc eTanxmeba maqsin rodinsons imasTan dakavSirebiT, rom gadasvla, evropocentristuli universalizmis Secvla mravalganzomilebiani
`ar arsebobs araviTari damajerebeli argumenti imisa, rom muslimurma religiam xeli midgomiT, evropuli istorizmis Sesatyvisad dalagebuli masalis `daSla~ da
SeuSala muslimur samyaros Tanamedrove kapitalizmis gziT ganviTarebaSi~. faipsi xelaxali dalageba2. a.abdel-maleki ki aRniSnavda, rom aRmosavleTis xalxTa zewolam
amtkicebs, rom islami da modernizacia arc sxva sakiTxebSi ewinaRmdegebian da socialur mecnierebebSi momxdarma Zvrebma gadamwyveti roli Seasrula
erTmaneTs. morwmune muslimebs ZaluZT ganaviTaron mecniereba, nayofierad imuSaon orientalizmis gardaqmnaSi Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad3.
qarxnebSi an gamoiyenon daxvewili iaraRi. modernizacia ar moiTxovs aranair tradiciuli orientalizmis kritikosebs momxreebi TviT dasavlelTa Sorisac
politikur ideologias an iseT institutebs, rogoricaa arCevnebi, saxelmwifo gamouCndnen (j.stidmani, j.gudi da sxv.).
sazRvrebi, samoqalaqo organizaciebi. arc dasavluri cxovrebis sxva damaxasiaTebeli XX s-is bolo meoTxedSi erTmaneTs daupirispirda ori tendencia: erTi mxriv,
niSnebia aucilebeli ekonomikuri ganviTarebisaTvis. rogorc mrwamsi, islami kulturis globalizaciis perspeqtiva, meore mxriv, aradasavluri samyaros
akmayofilebs menejmentis konsultantsac da glexsac. SariaTi arafers ambobs gaaqtiureba da msoflios e.w. `fragmentacia~. Tanamedrove msoflios erT-erT
modernizaciis Tanamdev iseT cvlilebebze rogorica gadasvla soflis meurneobidan ZiriTad maxasiaTeblad iqca globalizaciisa da partikularizmis tendenciaTa
mrewvelobaze, moZraoba soflidan qalaqisken Tu socialuri uZraobis socialuri urTierTqmedeba, rig SemTxvevebSi ki _ dapirispireba4. bipolaruli msoflios
mobilurobiT Secvla. igi ar exeba arc iseT sakiTxebs rogoricaa sayovelTao demontaJma, rac Sedegad mohyva sabWoTa kavSiris daSlasa da da `civi omis~
ganaTleba, komunikaciis daCqarebuli saSualebebi, transportis axali saxeobebi Tu dasrulebas, dRis wesrigSi daayena axali msoflios saxis sakiTxi, kerZod, misi erTi
jandacva. Tu mravalpolusianobis perspeqtiva. es problema, politikurTan erTad, kulturis
yvelaze radikali antivesternistebi da adgilobrivi kulturebis aRorZinebis sferosac moicavs.
momxreebic ki uyoymanod iyeneben Tanamedrove teqnikas _ eleqtronul fostas, dasavleli mecnierebi sul ufro mets laparakoben msoflios aradasavluri
kasetebs Tu televizias — sakuTari ideebis propagandisaTvis. centrebis Camoyalibebis, islamuri fundamentalizmis safrTxis, konfuciuri
erTi sityviT, modernizacia aucileblad ar niSnavs vesternizacias. aradasavlur samyaros eqspansiis Sesaxeb. dasavluri samyaros kulturul-civilizaciuri
sazogadoebebs SeuZliaT da SeZles kidec modernizeba sakuTari kulturis uaryofisa oponentis rolSi aqtiurad gamodis yofili `mesame samyaro~5, romlis sivrceze
da yvela dasavluri Rirebulebis, institutisa Tu Cveulebis aTvisebis gareSe. es mniSvnelovani procesebi mimdinareobs. igi ramdenime struqturul zonad daiSala,
ukanaskneli, albaT, SeuZlebelicaa: ra dabrkolebebic ar unda Seuqmnan Camouyalibda sakuTari CrdiloeTi da samxreTi.
aradasavlurma kulturebma modernizacias, isini verc ki Seedreba im sirTuleebs, `vin icis, iqneb XXI saukuneSi orientalizaciis procesma, rogorc gabatonebulma
romlebic vesternizaciis process eRobeba. bavSvuri gulubryviloba iqneboda tendenciam, Secvalos modernizaciis procesi? wynari okeanis auzSi formirebadi
gvefiqra, aRniSnavs brodeli, rom modernizacia, anu `erTi civilizaciis triumfi~, samyaro pretenzias acxadebs alternatiuli civilizaciuri centris rolis
SeiZleba, sawindari gaxdes istoriuli kulturebis mravalricxovnebis mospobisa, Sesrulebaze axal, postmodernul msoflioSi~, _ kiTxulobs a.neklesa6.
romlebic saukuneebis ganmavlobaSi xorcs isxamdnen msoflios did civilizaciebSi. `wynari okeanis auzSi formirebadi samyaros~ mzard perspeqtivas Seexo
amis nacvlad, modernizacia aZlierebs am kulturebs da amcirebs dasavleTis Zalas. s.hanTingtonic Tavis cnobil naSromSi. man aRniSna dasavluri civilizaciis rolis
msoflio xdeba sul ufro da ufro modernuli da naklebad dasavluri. gaoreba aradasavlur civilizaciebTan mimarTebaSi: erTis mxriv, dasavleTi
politikuri, ekonomikuri da samxedro Zlierebis mwvervalzea da, Sesabamisad,
warmatebiT axerxebs sakuTar kulturul faseulobaTa gavrceleba-danergvas
Tema IX. `mcire kulturebi~ da modernizaciis problema. danarCen msoflioSi; meore mxriv ki, igi sul ufro mzard winaaRmdegobas awydeba
qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi aradasavluri civilizaciebis mxriv, romlebSic aSkarad SeimCneva `sakuTari
rodesac mcire kulturebis modernizaciis sakiTxs vexebiT, dgeba tradiciis kulturuli fesvebisaken mibrunebis~ procesi7. erTni cdiloben modernizacias
kategoriis gamoyenebis aucilebloba, radgan, umetes SemTxvevaSi mcire kulturebis vesternizaciis gareSe, meoreni ver axerxeben am ukanasknelis Tavidan acilebas,
modernizacia ganixileba rogorc am kulturaTa tradiciis dakninebis xarjze mesameni ki konfrontaciul gzas irCeven.
ganxorcielebuli procesi, rac am kulturaTa TavisTavadoebis dakargvas utoldeba. 1
ix.: Abdel-Malek A. Orientalism in Crisis. – Abdel-Malek A. Civilizations and Social Theory. Albany, 1981, p.73-96; Said E.
modernizaciam `antitradiciuli~ xasiaTi, albaT, aradasavluri kulturebis Orientalism. L., 1978 da sxv.
2
modernizaciis gaanalizebis Sedegad miiRo, radgan am sazogadoebaTa moder- Said E. Orientalism. L., 1978, p.127-128.
3
Abdel-Malek A., dasax. naSr., gv.88.
nizacia, umetesad adgilobrivi tradiciebis daTrgunvis xarjze xdeboda. 4
Празаускас А.А. Этнонационализм, многонациональное государство и процессы глобализации. – В журн.: Политические
dasavlur sazogadoebis konsteqstSi ki modernizacia sworedac dasavluri исследования. М., 1997, № 2, с.42.
5
termini “mesame samyaro” 1952 w. daamkvidra frangma mkvlevarma alfred sovim “mesame wodebis” analogiiT
tradiciis gagrZelebasa da ganviTarebas niSnavs. — im wodebisa, romelmac Tavis droze daamxo arsebuli msoflwesrigi. sovis azriT, ignorirebul
rac ar unda didi iyos kontrasti `tradiciulsa~ da `Tanamedrove~ sazogadoebebs “mesame samyaros” momavalSi SeeZlo sul sxva adgilis damkvidreba msoflioSi.
6
Soris, warmatebuli modernizacia SeiZleba moxdes tradiciuli regulaciis zogierT Неклесса А. Конец цивилизации..., с.78.
7
hanTingtoni s. civilizaciaTa Sejaxeba? gv. 10-11.

90 31
XX saukunis manZilze iyo mcdelobebi _ SeeerTebinaT `dasavluri teqnika da dasavleTis warumatebeli mcdelobebisa, qristianul rjulze moeqciaT isini. Tu
aRmosavluri morali~, `muSaoba da locva~, mecniereba da adamianuri faseulobani, Cinelebi rodesme isesxeben raimes qristianobidan, albaT, Secvlian mas ise, rom igi
racionalizmi da humanizmi. mwvave problemam — SesaZlebelia Tu ara sxva civilizaciam Tavsebadi gaxdes Cinuri kulturis ZiriTad elementebTan. analogiurad, muslimma
aiTvisos dasavluri teqnologia da moaxerxos misi transformireba sakuTar arabebma aiTvises, daafases da gamoiyenes `elinuri memkvidreoba ukiduresad
RirebulebaTa Sesabamisad — cnobil amerikel mkvlevar m.melkosTan Semdegi utilitaruli miznebisaTvis. iyvnen ra ZiriTadad dainteresebulni garkveuli
interpretacia SeiZina: `Tu CineTma SesZlo induri budizmis transformireba ise, rom garegnuli formebis an teqnikuri mxareebis aTvisebiT, maT icodnen, Tu rogor
igi ufro daosizms daemsgavsa, ratom ar SeiZleba vivaraudoT, rom XXI saukuneSi igi ugulebeleyoT berZnuli filosofiuri azris nebismieri elementi, romelic
moaxerxebs dasavluri teqnologiebisa da politikuri ideebis transformirebas ise, ewinaaRmdegeboda yuranis fundamenturi normebiTa da swavlebiT dadgenil
rom isini Cinur kulturas Seesatyvisebodnen?~1 `WeSmaritebas~. iaponiamac msgavsi gza gaiara. VII saukuneSi man ganaxorciela Cinuri
mkvlevarTa nawili saubrobs `ekleqtikuri msoflios~ Camoyalibebis Sesaxeb, kulturis importi da sakuTari nebiT, `yovelgvari ekonomikuri da politikuri
romelic moicavs dasavlur da aradasavlur civilizaciebs da romlis zewolis gareSe, gardaqmna igi~ ufro maRal civilizaciad. `momdevno saukuneebSi
dasaxasiaTeblad xSirad mimarTaven `msxvilad daWrili salaTis~ an `nakuwebisagan erTmaneTs enacvleboda kontinenturi gavlenisagan SedarebiTi izolaciisa (roca
Sekerili sabnis~ metaforas. es metaforebi Caenacvla `sadnobi Rumelis~ saxeliT xdeboda adrindel nasesxeb elementTa gadarCeva da sasargeblos SeTviseba) da
cnobil Teoriul winamorbeds, romliTac aRiniSneboda amerikuli kulturis xasiaTi, kontaqtisa Tu kulturuli sesxebis periodebi~. mTeli am xnis ganmavlobaSi iaponurma
Camoyalibebuli sxvadasxva kulturuli tradiciis gadamuSavebisa da kulturam SeinarCuna TviTmyofadi saxe.
urTierTSerwymis Sedegad. axali saxeliT monaTluli fenomeni ki gulisxmobs ara qemalistTa mozomili msjeloba imis Sesaxeb, rom aradasavluri sazogadoebebi
mTlian, erTian kulturas, aramed eTnikur kulturul elementTa narevs. SeiZleba modernizdnen vesternizebis gziT, ar mtkicdeba. ukiduresi qemalistebis
`ekleqtikuri msoflios~ liderad jer kidev rCeba dasavleTi, magram aziur- warmodgena, TiTqos aradasavluri sazogadoebebi unda vesternizrdnen, raTa
wynarokeanuri regioni zustad reagirebs civilizacia-lideris nebismier SemdgomSi modernizdnen, ar gamodgeba sayovelTao `receptad~. Cndeba kiTxva:
warumateblobaze da cdilobs mis gamoyenebas Tavis sasargeblod. swored igi SeiZleba arseboben Tu ara iseTi aradasavluri sazogadoebebi, sadac lokaluri kultura ise
mogvevlinos liberaluri dasavleTis principebis mTavar metoqed2. aferxebs modernizaciis process, rom es kultura Zireulad unda amoiZirkvos da
meore nawili ar iziarebs amgvar xedvas. magaliTad, a.dirliki miiCnevs, rom aziur- Seicvalos dasavluri kulturiT? Teoriulad, es ufro SesaZlebelia dasrulebul,
wynarokeanuri regioni warmoadgens geoekonomikur sistemas, romlis saTaveebTan vidre instrumentul kulturebSi. instrumentuli kulturebi `xasiaTdeba saboloo
idgnen aRmosavleT aziaSi SeWrili evropelebi da amerikelebi. misive azriT, dRes am miznebisagan gancalkevebuli da damoukidebeli Sualeduri miznebis vrceli arealis
sistemis farglebSi mimdinare procesebi dakavSirebulia ukve aRmosavleT azielebis arsebobiT. es sistemebi advilad ganaxldeba, afarebs ra cvlilebas tradiciis safars.
mier iniciativis xelSi aRebasTan, rasac mosdevs `kvazikonfuciuri menejeruli aseT sistemebs ZaluZT ganaxleba ise, rom arc gamoamJRavnon Zireuli cvlilebebi
kapitalizmis~ mier aSS da kanadaSi sakuTari niSebis Seqmna. amis Sedegad civilizacia- TavianT socialur institutebSi. piriqiT, siaxle Zvelis daviwyebas emsaxureba~.
lideri kargavs sakuTari sistemis funqcionirebis mniSvnelovan rgolebze kontrols, dasrulebuli sistemebi, piriqiT, `xasiaTdeba mWidro kavSiriT Sualedur da saboloo
romelic dasavleTis samyaroSi CarTul ucxo kulturul erTobaTa warmomadgenlebis miznebs Soris... sazogadoeba, saxelmwifo, xelisufleba da a.S. warmoadgenen
xelSi gadadis3. saguldagulod SekavSirebul, kargad Sekrul sistemas, romelic gamsWvalulia
amasTan dakavSirebiT, yuradRebas iqcevs kidev erTi garemoeba: Tu XIX saukunesa da religiiT, rogorc Semecnebis saxelmZRvanelo proncipiT. aseTi sistemebi yovelTvis
XX s-is pirvel naxevarSi aradasavluri warmomavlobis imigrantebi, xvdebodnen ra mtrulad iyvnen ganwyobilni siaxlisadmi~. apteri iyenebs am kategoriebs afrikul
dasavluri kulturis `sadnob RumelSi~, iRebdnen da iTvisebdnen samoqalaqo tomebSi momxdari cvlilebebis analizisaTvis. aizenStadtma SedarebiTi meTodis
sazogadoebis kulturas, axla isini arc cdiloben Camoyalibebul socialur garemoSi gamoyenebiT gaaanaliza aziis didi civilizaciebi da msgavs daskvnebamde mivida.
adaptirebas, aramed qmnian diasporebs, tradiciul Rirebulebebze dafuZnebul, met- Sinagan cvlilebebs `mniSvnelovnad aadvilebs socialuri, kulturuli da
naklebad daxSul lokalur erTobebs, romlebic cxovroben pirvel rigSi sakuTari da politikuri institutebis avtonomia~. am mizeziT, SedarebiT ufro instrumentuli
mxolod Semdeg _ maspinZeli qveynis normebis Sesabamisad. amasTan, isini, rogorc wesi, xasiaTis iaponuri da induri sazogadoebebi ufro advilad da adre daadgnen
iReben dasavleTis qveSevrdomobas da gardaqmnian (cvlian) dasavleTis qveynebis modernizaciis gzas, vidre konfuciuri da muslimuri sazogadoebebi. maT ufro meti
socialur garemos4. unari gaaCndaT Tanamedrove teqnologiebisa sesxebisa da maTi gamoyenebisa sakuTari
CineTisa da, saerTod, aRmosavleT aziis garda, dasavleTis civilizaciur kulturis ganmtkicebisaTvis. niSnavs Tu ara es imas, rom Cinurma da muslimurma
oponentad xSirad ganixilaven muslimur samyaros. xSirad saubroben bipolarizmis sazogadoebebma an uari Tqvan rogorc modernizaciaze, ise vesternizaciazec, an
axali formis — dasavleTisa da islamis samyaros dapirispirebis Sesaxeb. dasavleTis orive miiRon? arCevani arc ase SezRudulia. iaponiasTan erTad, singapuri, taivani,
gamowvevis pasuxad muslimuri samyaros gamococxlebis erT-erT formad gvevlineba saudis arabeTi da, naklebad, iranic Tanamedrove (modernul) sazogadoebebad
gardaiqmnen yovelgvari vesternizaciis gareSe. sainteresoa, rom Sahis mcdelobebma,
1
Melko M. World Systems Theory: Faustian Delusion. – Comparative Civilizations Review, 1994, 30, p.11-12. qemalistur kurss gahyoloda da ganexorcielebina orive _ modernizaciaca da
2
Цымбурский В. Сколько цивилизаций? (С Ламанским, Шпенглером и Тойнби над глобусом ХХ1 века. – В журн.: т.5, № 3 vesternizaciac, mZafri antidasavluri, magram ara antimodernuli reaqcia gamoiwvia.
(Россия и ее южные соседи). М.., 2001, с.186. CineTic aSkara reformistul gzas daadga.
3
Цымбурский В. Сколько цивилизаций? ..., с.186.
4
Иноземцев В.Л., Кузнецова Е.С. Глобальный конфликт XXI в. Размышления об истоках и перспективах
межцивилизационных противоречий. – В журн.: Политические исследования. М., 2001, № 6, с.137.

32 89
ukanaskneli mniSvnelovania, gamomdinare iqidan, rom mis gareSe pirvelis islamistebis gaaqtiureba, romlebic Zalauflebis xelSi aRebis gziT fiqroben
ganxorcieleba ararealuria, da orive SesaZlebelia. reformizmisaTvis modernizacia dasavluri faseulobebiT `mowamluli~ sazogadoebis reislamizacias, amave dros,
sasurveli da SesaZlebelia yovelgvari Zireuli vesternizebis gareSe, romelic, mecnierebisa da teqnikis uaxlesi miRwevebis gamoyenebas da Tanamedrove
amavdroulad, arasasurvelicaa. maSasadame, uTanxmoebaa uaryofis politikasa da sazogadoebrivi cxovrebis Casmas islamis konceptualur CarCoebSi. maTi
qemalizms Soris modernizaciisa da vesternizaciis sasurvelobis Taobaze, aseve damokidebuleba dasavleTisadmi sam ZiriTad punqtad SeiZleba Camoyalibdes: 1.
qemalizmsa da reformizms Soris imis Taobaze, Tu ramdenad realuria modernizacia nostalgia (swored islamma Seitana dasavleTSi civilizacia); 2. dasavleTis
vesternizaciis gareSe. RirebulebaTa mankierebisa da `ormagi standartebis~ mxileba (zneobrivi principebis
cxrili 3.1 swored am mimarTulebebs gamosaxavs. `uarmyofeli~ A wertilze dacvas igi mxolod sxvebisagan moiTxovs); 3. islamis apologia1.
darCeba; qemalisti diagonals mihyveba B wertilamde; reformatori horizontals globalizaciis procesi dakavSirebulia dasavluri cxovrebis wesis,
gauyveba C wertilamde. ra gziT wavidnen sinamdvileSi sazogadoebebi? ra Tqma unda, maskulturisa da azrovnebis tipis eqspansiasTan. kulturis globalizacia
yovel aradasavlur sazogadoebas ganviTarebis sakuTari gza aqvs, romelic, SesaZloa, vesternizaciis, ganviTarebul qveynebSi ki — amerikanizaciis formas iRebs, rasac
SesamCnevad gansxvavdebodes mocemuli sami prototipuli marSrutisagan. mazrui saTanado reaqcia mohyveba nacionalizmis sxvadasxva formis gaZlierebis saxiT.
imasac amtkicebda, rom egvipte da afrika D wertilis mimarTulebiT wavida: es iyo istoriulad Camoyalibebuli kulturebi warmoadgenen adamianis yofis,
`kulturis vesternizaciis mtkivneuli procesi teqnikuri modernizaciis gareSe.~ Tu RirebulebaTa da normaTa ierarqiis, TviTSegnebis safuZvels. adamians aSinebs
modernizaciisa da vesternizaciis nebismier ZiriTad formas ganvixilavT, rogorc kulturuli fesvebis dakargvisa da, aqedan gamomdinare, anomiis anu fsiqologiuri
aradasavluri sazogadoebebis pasuxs dasavleTisadmi, maSin gamogviva mrudi - dezorientaciis safrTxe. xSirad es nayofier niadags qmnis fundamentalizmisaTvis.
Tavdapirvelad vesternizacia da modernizacia erTmaneTTan mWidro kavSirSia: vesternizaciis process Tan sdevs eTnikuri miTebis, mogonebebisa da tradiciebis
aradasavluri sazogadoeba iTvisebs dasavluri kulturis TiTqmis yvela elements, gamococxleba. maT pirispir ki, dgas globaluri, kosmopolituri kultura, romelic,
amave dros, SeimCneva modernizaciis neli procesi. Tumca, rogorc ki modernizacia konkretul istoriul identurobasTan dakavSirebuli eTnikuri kulturisagan
daCqardeba, vesternizaciis intensivoba klebulobs da iwyeba adgilobrivi kulturis gansxvavebiT, moklebulia `mexsierebas~.
aRorZineba. Semdgomi modernizacia ukve cvlis civilizaciur balanss dasavlur da vfiqrobT, globalizaciis Tanamedrove interpretaciebSi gadaWarbebiT fasdeba
aradasavlur sazogadoebaTa Soris da aZlierebs sakuTar kulturaze mijaWvulobas. integraciuli procesebis mniSvneloba. magram naTelia, rom Soreul perspeqtivaSic ki
maSasadame, cvlilebaTa adreul stadiaze modernizacia vesternizaciis msoflios mravalferovneba ar waiSleba. rogorc i.krasini aRniSnavs, `msoflio mudam
saSualebiT xorcieldeba. Semdgom etapebze modernizacia devesternizaciis gziT mravalferovani iyo, magram yovelTvis iTvleboda, rom SeiZleba misi
midis da ganapirobebs adgilobrivi kulturebis gamococxlebas ori saxiT: gaerTmniSvnelianeba. iqmneboda nairnairi sqemebi, da Tumca bevri realoba maTSi ar
sazogadoebriv doneze, modernizacia aviTarebs ekonomikas, jars, axdens `jdeboda~, igulisxmeboda, rom integraciisa da konvergenciis Sedegad msoflio
sazogadoebis politikur konsolidacias, aniWebs am sazogadoebis wevrebs TavianTi homogenuri gaxdeboda, da es dasavluri civilizaciis farglebSi moxdeboda~2.
kulturisadmi rwmenasa da TviTdajerebulobas. individualur doneze, moder- magram suraTi gacilebiT rTulia. cxadia, miswrafeba dasavluri nimuSebisa da
nizacias Tan axlavs gaucxoebisa da anomiis grZnoba, radgan irRveva tradiciuli standartebisaken dResac didia da mas zurgs umagrebs dasavleTis teqnologiuri
kavSirebisa da sazogadoebrivi urTierTobebis normebi, rasac pirovneba mihyavs upiratesoba. Cvens Tvalwin garegnuli ieri icvala mravalma aratradiciulma
identurobis krizisamde, romelzec pasuxs religia iZleva. sazogadoebam, Tumca maT ar uRalatiaT TavianTi Zireuli principebisaTvis,
es zogadi hipoTezuri modeli iTvaliswinebs rogorc socialur mecnierebaTa romlebic SeuTavsebelia dasavlur individualizmTan. afrikul tomTa beladebi
Teoriebs, ise istoriul gamocdilebasac. dawvrilebiT mimoixilavs ra `ucvlelobis prezidentebad iqcnen, indoneziaSi gaCnda parlamenti, ganviTarebadi qveynebis
Teorias~, rainer baumi askvnis, rom `adamianis mier idealuri mmarTvelobisa da umravlesobaSi deklarirebulia xelisuflebis dayofis principi. mkvlevarTa nawili
idealuri pirovnuli avtonomiis mudmivi Zieba sxvadasxva formiT vlindeba cakleul amas ubralo mimkriad miiCnevs da misi axsnisaTvis Semdeg martiv mizezs gvTavazobs:
kulturebSi. am mxriv multikulturuli da homogenuri msofliosaken swrafva ar dasavluri kreditebisa da investiciebis mopovebis umTavres pirobas warmoadgens
ikveTeba. piriqiT, rogorc Cans, is sistemebi, romlebic Camoyalibdnen ganviTarebis demokratiuli samoqalaqo sazogadoebisaken svlis formaluri niSnebis arseboba.
istoriul da adre-modernul safexurebze, kvlav ucvleladaa SenarCunebuli. tradiciul sazogadoebaTa liderebi dasavluri principebis Sesabamisad iqcevian
sesxebis Teoria, SemuSavebuli frobeniusis, Spenglerisa da bouzmanis mier, xazs mxolod dasavleTis saxelmwifoebTan urTierTobaSi, saSinao sakiTxebis
usvams sazRvrebs, romelTa farglebSi civilizacia-recipientebi SerCeviTad gadawyvetisas ki tradiciul stereotipebs emyarebian3.
iTviseben sxva civilizaciebis elementebs, axdenen maT adaptirebas, gardaqmnasa da erTi sityviT, saubaria globaluri (dasavlur Targze aWrili) kulturis mxolod
asimilacias da amiT uzrunvelyofen TavianTi kulturebis umTavresi Rirebulebebis formebis kopirebaze, rac SedarebiT iolad xdeba. magram am formebis safuZvlebi
_ `paideumi~ _ gadarCenas. msoflios TiTqmis yvela aradasavluri civilizacia saukuneTa manZilze yalibdeboda. dRes dasavluri moda, moxmarebis sagnebi, garTobis
arsebobda, sul cota, erTi, zogi ki ramdenime aTasi weli. arsebobs araerTi magaliTi
sxva civilizaciaTagan sesxebisa, sakuTari arsebobis SesanarCuneblad. mkvlevrebi
1
sanikiZe g. islamizmi, fundamentalizmi, integrizmi, tradicionalizmi — cnebaTa ganmartebisaTvis. —
aRniSnaven, rom CineTis mier indoeTisgan budizmis aTvisebas ar gamouwvevia CineTis sag.saq.saministros sagareo politikis kvlevisa da analizis centris biuleteni, 7 (16), Tb., 1999, gv.42-43.
`induizacia~. Cinelebma igi TavianT miznebsa da saWiroebebs Seusabames, Cinuri 2
Актуальные вопросы глобализации (Круглый стол «МЭ и МО»). – В журн.: Мировая экономика и международные
kultura ki Cinuri darCa. Cinelebs SeuZliaT Seadginon qronologiuri CamonaTvali отношения, М., 1999, № 5, с.42.
3
Иноземцев В.Л., Кузнецова Е.С. Глобальный конфликт XXI в., c.135.

88 33
industria farTodaa gavrcelebuli iqac, sadac samoqalaqo sazogadoebis xsenebac ki gaTavisebuli, raTa misgan iswavlo(n). evropuli enebi da dasavluri saganmanaTleblo
ar aris. dawesebulebebi savaldebuloa, miuxedavad imisa, rom es ukanasknelni marTlac xels
afrikuli warmoSobis mkvlevarma a.a.mazruim yuradReba miaqcia dasavluri uwyoben Tavisufal azrovnebasa da uzrunvelyofil cxovrebas. muslimebi mxolod
kulturis mimzidvelobisa da misadmi agresiuli ganwyobis urTierTdaSrevebas maSin miaRweven iseT mdgomareobas, roca SesaZlebeli iqneba teqnikuri siaxleebis
dasavleTTan aradasvluri samyaros urTierTobis procesSi: `mosuli (dasavluri — aTviseba da Semdgom ganviTareba, Tu isini upirobod miiReben dasavlur models~.
n.C.) kultura iwvevs erTdroulad aRfrTovanebasa da zizRs, mibaZvis survilsa da
protestis grZnobas~1. sul ufro aSkarad ikveTeba aradasavlur civilizaciaTa samoci wliT adre, vidre es sityvebi daiwereboda, mustafa qemal aTaTurqi msgavs
miswrafeba sakuTari saxis, sakuTari faseulobebis damkvidrebisaken. `Cven vcxovrobT daskvnamde mivida da otomanTa imperiis nangrevebidan axali TurqeTi Seqmna, didi
ara mxolod mTlian samyaroSi, aramed `samyaroebis samyaroSi~2, sadac mimdinareobs Zalisxmeva gaswia rogorc misi vesternizebis, aseve modernizebisaTvis. am kursis
pasuxis Zieba globalizaciis gamowvevaze. arCeviTa da muslimuri warsulis uaryofiT aTaTurqma TurqeTi `gaxleCil qveynad~
iraneli mecnieris, Teiranis universitetis profesor d.Saieganis azriT, es aqcia, romlis sazogadoeba muslimuri iyo Tavisi religiiT, memkvidreobiT,
gamowveva principulad gansxvavdeba warsulSi kulturaTa urTierTqmedebisagan, CveulebebiT da institutebiT, magram hyavda mmarTveli elita, romelsac ganzraxuli
radgan saqme exeba socialuri da individualuri yofis organizaciis amosaval hqonda misi gaTanamedroveoba, dasavlur yaidaze mowyoba da dasavleTTan yofna. XX
principTa totalur SeuTavseblobas. dasavleTisaTvis esaa istoriuli evoluciis, saukunis bolosaTvis ramdenime qveyana adgas qemalistur gzas, isini cdiloben
grZnobadi da zegrZnobadi samyarosgan gancalkevebuli sulis, nebis primatisa da Secvalon aradasavluri identuroba dasavluriT. maTi mcdelobebi gaanalizebulia
raodenobriv maxasiaTeblebze samyaros dayvanis principebi. iq damkvidrebuli meeqvse TavSi.
samyaros sekularizacia niSnavs mis despiritualizacias, bunebis ukidures reformizmi. uaryofa gulisxmobs sazogadoebis izolirebis uimedo mcdelobas
obieqtivacias, saidanac gamomdinareobs scientizmi da teqnicizmi. Zireulad Tanamedrove cvalebad samyaroSi. qemalizmi niSnavs Znel da mtkivneul gzas
gansxvavebulia aRmosavlur civilizaciaTa principebi. istoria aq wmindaTawmindaa da saukuneebis ganmavlobaSi arsebuli kulturis ngrevisa da misi Canacvlebisa sxva
uSualod ukavSirdeba esqatologias. adamianuri instinqtebi da vnebani ar miiCneva civilizaciidan Semotanili (nasesxebi) kulturiT. mesame gza gulisxmobs
istoriis mTavar mamoZravebel Zalad, _ rogorc islamSi, ise induizmSi maT modernizaciis Sexamebas adgilobrivi kulturis umTavresi faseulobebTan,
daqvemdebarebuli adgili mieCinebaT, an kidev isini aRiqmeba mZime tvirTad, CveulebebTan da institutebTan. rasakvirvelia, es mimarTuleba yvelaze ufro
romlisganac gaTavisuflebaa saWiro. popularuli iyo aradasavlur elitebs Soris. CineTSi cinis dinastiis mmarTvelobis
d.Saiegani Tvlis, rom dasavluri civilizaciis, rogorc universaluris, bolo xanebSi aqtualuri iyo devizi `ti-iongi~: Cinuri swavleba _ fundamenturi
damkvidreba an angrevs sxva kulturaTa eTikur da esTetikur faseulobebs, an dayavs principebisaTvis, dasavluri swavleba _ praqtikuli gamoyenebisaTvis.~ iaponiaSi es
isini `adgilobriv koloritamde~. kulturaTa sinTezi ucxo RirebulebaTa zewolis iyo `vakon, iosei~ (iaponuri suli, dasavluri teqnika~). 1830-iani wlebis egvipteSi
pirobebSi SeuZlebelia, radgan motanili faseulobebi diametrulad sawinaaRmdegoa muhamed alim scada `teqnikuri modernizaciis Catareba seriozuli kulturuli
adgilobrivisa. es moaswavebs dagrovil memkvidreobaze uaris Tqmas, damoukidebel vesternizaciis gareSe~. Tumca es mcdeloba kraxiT damTavrda; britaneTma aiZula igi,
azrovnebaze, qcevasa da qmedebaze xelis aRebas, sabolood ki — uaris Tqmas sakuTar uari eTqva mTel rig reformebze, romlebic modernizaciisaken iyo mimarTuli. amis
Tavze. `Tu aRmosavlur samyaros ara aqvs sxva arCevani, garda `aSkara gamowvevis~, Sedegad, rogorc ali mazrui SeniSnavs, `egviptes ar ewera iaponiis bedi teqnikuri
`garduvali bedisweris~ miRebisa, rac dasavleTTan Segueba-morgebaSi gamoixateba, modernizaciisa kulturis vesternizaciis gareSe, arc aTaTurqiseuli bedi teqnikuri
maSin es iqneba aRmosavluri civilizaciebis tragikuli aRsasruli. esaa yofierebis modernizaciisa kulturis vesternizaciis saSualebiT~. XIX saukunis meore naxevarSi
ori tipis mkacri Setakeba, romelTa Soris kompromisi SeuZlebelia~, — askvnis jamal al-din al-avRanma, muhamed abdulam da sxva reformatorebma kvlav scades
mkvlevari3. islamisa da Tanamedroveobis urTierTmorgeba, amtkicebdnen ra `islamis Tavseba-
`Tanamedrove muslims ar SeuZlia, ar awarmoos mudmivi jixadi (wminda omi) ara dobas Tanamedrove mecnierebasTan da dasavluri azrovnebis saukeTeso momentebTan~,
mxolod sakuTar TavTan, raTa SeinarCunos saRi goneba da sulieri sijansaRe, aramed cdilobdnen muslimuri dasabuTeba moeZebnaT Tanamedrove ideebisa da institutebis
Tavis garemomcvel samyarosTanac, raTa daicvas winaparTa didebuli sulieri da (iqneboda es samecniero, teqnikuri Tu politikuri _ konstitucionalizmi da
mxatvruli memkvidreoba da gadasces igi momaval Taobas~, _ wers s.nasri4. warmomadgenlobiTi mTavroba) misaRebad safuZvlis momzadebisaTvis.~ es ukve farTo
niSandoblivia saudis arabeTis princis gancxadebac, romelic s.hanTingtons reformatoruli moZraoba iyo, romelic, midioda ra qemalizmis gziT, ara marto
mohyavs: `ucxouri importi mSvenieria lamazi nivTebis an maRalteqnikuri sagnebis moderniziaciisken iswarfvoda, aramed zogierTi dasavluri institutis aTvisebis-
saxiT. magram socialuri da politikuri institutebis importi SeiZleba Tvisac iyo mzad. aseTi saxis reformizmi muslimuri elitebis mxridan dasavleTisadmi
yvelaze gavrcelebuli pasuxi iyo ormocdaaTi wlis ganmavlobaSi, 1870-iani wlebidan
1920-ian wlebamde, sanam igi ar waawyda gamowveveas jer qemalizmis, xolo mogvianebiT
_ fundamentalisturi formis ufro daxvewili reformizmis mxridan.
uaryofis politika, qemalizmi da reformizmi efuZneba sxvadasxva warmodgenas
1
Mazrui A. World Federation of Cultures: an African Perspective. N.Y., 1976, p.457. imis Sesaxeb, Tu ra aris SesaZlebeli da ra _ sasurveli. uaryofis politikisaTvis
2
Актуальные вопросы глобализации, с.42.
3
Shayegan D. The Challenges of Today and Cultural Identity. – East Asian Cultural Studies. Tokyo, 1977, 4, p.35-36.
orive _ modernizaciac da vesternizaciac _ arasasurvelia da SesaZlebelia orives
4
Наср С.Х. О столкновении принципов западной и исламской цивилизаций. –В кн.: Сравнительное изучение цивилизаций. uaryofa. qemalizmisaTvis orive _ modernizaciac da vesternizaciac _ sasurvelia,
Под ред. Б.С.Ерасова, с.481-482.

34 87
karCaketilobis politika mniSvnelovanwilad ganpirobebuli iyo Cinelebis momakvdinebeli aRmoCndes... islami CvenTvis mxolod religia ki ara, cxovrebis wesia.
warmodgeniT sakuTar Tavze, rogorc msoflios centrze, agreTve yvela sxva xalxze Cven, saudelebs, gvsurs modernizeba, magram ar vsaWiroebT vesternizebas~1.
Cinuri kulturis upiratesobis mtkice rwmeniT. CineTis izolacia, iseve, rogorc dasavlur samyarosTan muslimuri aRmosavleTis urTierTobis Sedegebisa da
iaponiisa, dasavleTis iaraRis meSveobiT dasrulda, romelic 1839-1842 wlebis perspeqtivebis SefasebaSi gacilebiT naklebradikaluria iraneli
opiumis omis dros gamoiyena inglisma. rogorc magaliTebidan vxedavT, XIX saukuneSi literaturaTmcodne, doqtori abdulhusein zarinkubi, romelmac 1974 wels
dasavluri saxelmwifoebi Sanss ar utovebdnen aradasavlur sazogadoebebs, gamoaqveyna wigni friad niSandoblivi saTauriT: `arc dasavluri, arc aRmosavluri _
ganexorcielebinaT absoluturad karCaketili politika. adamianuri~. miuxedavad dasavleTisadmi mkveTrad uaryofiTi damokidebulebisa, igi
meoce saukuneSi momxdarma winsvlam satransporto da sakomunikacio saSualebaTa miiCnevs, rom SeuZlebelia iranuli kulturis dakonserveba, misi SenarCuneba Zveli
sferoSi, agreTve globalurma urTierTdamokidebulebam ganze dgoma did fufunebad tradiciebis farglebSi. igi unda viTardebodes, iTvisebdes axals _ aucilebelsa da
aqcia. modernizaciis, iseve rogorc vesternizaciis sruli uaryofa naklebad sasargeblos. problemas qmnis ara dasavluris aTviseba _ es istoriuli
realuria im msoflioSi, romelic dRiTidRe sul ufro Tanamedrove da urTierT- aucileblobaa, radgan kapitalistur ekonomikasTan erTad xalxis cxovrebaSi iWreba
dakavSirebuli xdeba. aseTi fufunebis ufleba mxolod patara, izolirebulma garkveuli kulturuli faseulobani, _ aramed dasavleTis winaSe qedis moxra,
sasoflo Temma Tu SeiZleba misces Tavs, romlis miswrafebebi saarsebo minimumis iqiT cxovrebis ucxo normebis Tavsmoxveva. sad aris gamosavali? mecnieris azriT,
ar midis. `mxolod yvelaze eqstremisti fundamentalistebi~, _ wers daniel faipsi gadamwyvet rols Seasrulebs iranuli kulturis istoriuli gamocdileba, romelmac
islamTan dakavSirebiT, `uaryofen rogorc modernizacias, ise vesternizacias. isini SesaZlebeli gaxada enis, literaturisa da kulturis SenarCuneba sxvadasxva saxis
mdinareSi yrian televizorebs, krZalaven majis saaTis tarebas, uars acxadeben zewolis pirobebSi. unda viamayoT imiT _ dasZens mkvlevari _ rom iranuli kultura
Sidawvis Zravis moxmarebaze. magram maTi samoqmedo gegmis ararealuroba msgavs arc aRmosavluria, arc dasavluri, igi adamianuria2.
jgufebs mimzidvelobas ukargavs; zogierT SemTxvevaSi ki (magaliTad, ien izala cxadia, daskvna, cota ar iyos, ucnauria, magram sakiTxis dasma sainteresoa: sxva
kanoSi, sadaTis mkvlelebi, meqas meCeTze Tavdamsxmelebi, dayvas zogierTi dajgufeba iraneli mkvlevrebi, maT Soris, zemoT naxsenebi d.Saiegani iranuli kulturis
malaiziaSi) — xelisuflebasTan sisxlian SetakebebSi gancdilma marcxma mogvianebiT aRmosavlurobas eWvqveS ar ayeneben. Tumca, rogorc Cans, arsebobs sxva Tvalsazrisic.
maTi TiTqmis ukvalod gaqroba gamoiwvia.~ ukvalod gaqroba — aseTia sruli uaryofis cnobili istorikosi da literaturaTmcodne, Teiranis universitetis profesori
politikis zogadi perspeqtiva meoce saukunis miwuruls. fanatizmi, toinbis sityviT islami noduSeni aRniSnavs, rom erT-erTi ZiriTadi faqtori, romelic mudam
rom vTqvaT, ubralod, arasicoclisunariani arCevania. zemoqmedebda iranis istoriaze, aris misi mdebareoba aRmosavleTsa da dasavleTs
qemalizmi. meore SesaZlo pasuxi dasavleTisadmi aris toinbiseuli herodianizmi, Soris. geografiam gansazRvra CvenTvis erTaderTi gza _ wonasworobis SenarCuneba,
anu rogorc modernizaciis, ise vesternizaciis miReba. aseTi pasuxi gamomdinareobs anu sakuTar safuZvelze myarad dgomis unari, askvnis igi3.
warmodgenidan, rom modernizacia sasurveli da aucilebelia, da rom adgilobrivi vfiqrobT, ganxiluli poziciebi sainteresoa CvenTvisac: rogorc davinaxeT,
kultura SeuTavsebelia modernizaciasTan, amitom masze uari unda iTqvas, an igi unda iranelebi xazs usvamen dasavleTsa da aRmosavleTs Soris TavianT yofnas (Cveni
ganadgurdes. sazogadoeba srulad unda vesternizdes, raTa SesaZlebeli gaxdes Tvalsawieridan, iranuli kultura calsaxad aRmosavluria), Cveni mkvlevrebis nawili
warmatebiT modernizeba. modernizacia da vesternizacia aZlierebs urTierTs da ki daJinebiT cdilobs qarTuli kulturis an mxolod dasavluri, an mxolod
isini Tanadroulad unda warimarTon. msgavsi damokidebuleba gamoxatulia aRmosavluri maxasiaTeblebis moZiebas.
mecxramete saukunis dasasrulis zogierTi iaponeli da Cineli moazrovnis aradasavlel mkvlevarTaTvis, cxadia, miuRebelia mtkiceba, rom Tu ara
msjelobebSi, romelTa mixedviT, modernizaciisaTvis saWiroa, rom maTma sazo- koloniuri eqspansia, aRmosavleTis yvela qveyana, iaponiis CaTvliT, dRes TiTqmis XV
gadoebebma daiviwyon TavianT istoriuli enebi da aRiaron inglisuri, rogorc saukunis doneze iqneboda. yvelaferi axali da Tanamedrove aRmosavleTSi
saxelmwifo ena. es Sexeduleba, rogorc mosalodneli iyo, ufro dasavlur wreebSi iyo dasavleTidan movida, vesternizaciisa da modernizaciis procesis Sedegad, da
popularuli, vidre aradasavlur elitebSi. misi mTavari principia: `Tu ginda aRmosavleTi yovelive (an TiTqmis yovelive) amiT mSvenivrad sargeblobs. am
warmatebas miaRwio, Cvennairi unda gaxde; es erTaderTi gamosavalia~. argumenti ki TvalsazrisiT, swored kolonializmma daaaxlova aRmosavleTi dasavleTTan4.
isaa, rom `[aradasavlur] sazogadoebaTa religiuri Rirebulebebi, zneobrivi normebi sapirispirod, aRmosavleli mkvlevrebi cdiloben daasabuTon, rom Rirebulebani
da sazogadoebrivi wyoba saukeTeso SemTxvevaSi ucxoa, Tu ara mtruli, da miRwevebi, romlebiTac ase amayobs Tanamedrove dasavleTi, arc aRmosavluri, maT
industrializmis Rirebulebebisa da tradiciebisadmi.~ aqedan gamomdinare, ekono- Soris, muslimuri sazogadoebebisaTvisaa ucxo, zog SemTxvevaSi ki es ukanasknelni
mikuri ganviTareba moiTxovs cxovrebisa da sazogadoebis mkveTr da Zireul winac uswreben dasavlelebs. magaliTad, a.a.mazrui aRniSnavs, rom Tumca qalTa
reorganizacias, da, xSirad, Tavad am civilizaciis xalxis mier arsebobis saazrisis mdgomareoba muslimur qveynebSi dasavleTis mZafri kritikis sagania, magram,
xelaxla gaazrebas.~ igive azrs imeorebs faipsi islamze msjelobisas:`anomiis Tavidan dasavleTisagan gansxvavebiT, am qveynebSi qals yovelTvis gaaCnda qmrisgan
asarideblad, muslimebs mxolo erTi gza darCeniaT, radgan modernizacia vester-
nizacias gulisxmobs... islami ar gvTavazobs alternatiul gzas modernizebisaTvis... 1
hanTingtoni s. dasavleTi — unikaluri, ara universaluri. — kreb.: kulturis istoriisa da Teoriis
sekularizmis daTmoba warmoudgenelia, Tanamedrove mecniereba da teqnologia sakiTxebi, X, Tb., Tsu gamomc., 2001, gv.185.
2
moiTxovs misi Tanamdevi saazrovno procesebis gaTavisebas; igive situaciaa Китаянов Д.С. Иран и Запад: история и современный диалог. – В кн.: Восток-Запад: Притяжение, отталкивание. М., 1998,
с.32-33. aqve aRvniSnavT, rom iranis islamuri revoluciis ideologebi am lozungs daesesxnen
politikur institutebTan dakavSirebiTac. Sinaaarsic iseve unda iyos aTvisebuli, zarinkubs da igi Semdegnairad gadaakeTes: arc aRmosavluri, arc dasavluri _ islamuri.
3
rogorc garegnuli forma. dasavluri civilizaciis pirveloba imTaviTve unda iyos iqve, gv.9.
4
Васильев Л.С. dasax. naSr., gv.107.

86 35
damoukidebeli sakuTrebis ufleba, rac, vTqvaT, britanelma qalebma mxolod 1870 mis Tavidan acilebas, ubrundeba sakuTar kulturas. TavisTavad sakuTari kultu-
wels miiRes. muslimuri samarTali aseve Tanabrad cnobda rogorc vaJebis, ise risaken mibruneba kargicaa da aucilebelic, magram aman ar unda miiRos garemosagan
qaliSvilebis memkvidreobiT uflebebs, bevr dasavlur qveyanaSi ki cota xnis win izolaciis saxe. izolacia gamoiwvevs karCaketilobas, rasac SesaZloa sazogadoebis
qalebs aseTi ufleba ar hqondaT. did britaneTSi qalebma saarCevno ufleba 1928 wels statikur mdgomareobaSi gadasvla moyves (magaliTisaTvis sakmarisia ori koreis da
miiRes, aSS-Si — 1920 wels, safrangeTSi — 1971 wels; am droisaTvis bevr muslimur uaxloes warsulSi ori germaniis Sedareba). rogorc Cans, rac ar unda didi da Zlieri
qveyanaSi (irani, erayi, pakistani da sxv.) qalebi arCevnebSi monawileobdnen. ufro iyos kultura, gamoricxulia gare samyarosTan urTierTobisa da siaxleTa miRebis
metic — pakistanSi, bangladeSSi, TurqeTSi qalebi ikaveben premier-ministris postebs, gareSe misi ganviTareba. TviT iseTi didi kultura, rogoricaa CineTi, romelsac
aSS-s ki arasdros hyolia qali-prezidentio, dasZens a.a.mazrui. Tavisuflad SeiZleba ewodos civilizacia, ver uaryofs amas. igi cdilobs garedan
misi azriT, kulturebi/civilizaciebi unda fasdebodes ara mxolod umaRles Sesuli siaxleebi marTvadi gaxados, miiRos is, rac surs. amitom uwodes CineTis
miRwevaTa mixedviT, aramed mankierebaTa da Seubraleblobis xarisxiT, romlisTvisac magaliTs ~marTvadi globalzacia~.
isini swiraven sakuTar Tu sxva xalxebs. am TvalsazrisiT, islams ufro Zlieri axlis miReba ar niSnavs Zvelis uaryofas da modernizaciis procesi ar aris
imuniteti aqvs nacionalizmis, komunizmis, rasizmis, genocidis winaaRmdeg. Tu tradiciebisgan gaTavisufleba. k.tompsoni miiCnevs, rom kulturuli memkvidreoba da
muslimur samyaroSi dasavlurze Zlieria politikuri Zalmomreoba, dasavleTSi Tanamedrove adamianis yoveldRiuri cxovreba absoluturad daukavSirebelia
gacilebiT masStaburia quCis Zaladoba. dasavluri liberaluri demokratia erTmaneTTan, CemTvis ufro misaRebia S.eizenStadtis mosazreba. misi TqmiT, rac ar
uzrunvelyofs ekonomikis maRalmwarmoeblurobas, mosaxleobis farTo monawileobas unda didi iyos kontrasti ~tradiciul~ da ~Tanamedrove~ sazogadoebebs Soris,
marTvaSi, magram dasavlurma pluralizmma warmoSva rasizmi, faSizmi, genocidi. warmatebuli modernizacia SesaZlebelia mxolod tradiciuli elementebis
dasavleTma mets miaRwia yovelive saukeTesos realizaciaSi, rac adamianis bunebaSia, regulaciaze dayrdnobiT. amis naTeli dadasturebaa iaponiis magaliTi, romelzec
aRmosavleTma — adamianis bunebis yvelaze cudi mxareebis SezRudvaSi. zogierTi Cven zemoT gvqonda saubari. msjelobis mizania damajerebeli gaxados daskvna, romlis
adamianuri kriteriumiT (stabiluri ojaxi, socialuri Zalmomreobisagan dacva da mixedviTac globaluri kultura da Tavad globalizacia ar warmoadgens iseT
sxv.), muslimuri samyaro win uswrebs dasavleTs. yovelive amis gamo, a.a.mazruis saSiSroebas, rogoradac igi saqarTveloSi aRiqmeba, Tumca es ar niSnavs imas, rom igi
daskvniT, kacobriobam unda gamoiyenos ara mxolod dasavleTis, aramed aRmosavleTis, idealuria da yuradRebis miqcevas ar saWiroebs.
kerZod, muslimuri samyaros gamocdilebac1. globalur kulturasTan urTierToba saqarTvelos aucileblad mouwevs. am
aqve davZenT, rom am da zogierT sxva SemTxvevaSic Tavad sakiTxis amgvari dayeneba kulturaTa urTierTobas unda moyves raime Sedegi. saqarTvelos mier globaluri
ufro saintereso da mniSvnelovania rogorc `pasuxi~ dasavleTis `gamowvevaze~, vidre kulturis sruli uaryofa iseve miuReblad da uaryofiTad mimaCnia, rogorc
motanili magaliTebis realobasTan Sesabamisoba. adgilobrivi kulturis globaluri kulturiT Canacvleba.
samecniero literaturaSi aRniSnulia ori urTierTsapirispiro tendencia adgilobrivi da globaluri kulturis urTierTobas Teoeriulad, SeiZleba, is
dasavleTisa da aradasavluri samyaros urTierTobaSi. erTis mxriv, dasavluri Sedegebi mohyves, romelzedac Cven zemoT gvqonda saubari. esenia: konfrontacia,
Rirebulebebi, masobrivi kulturis saxiT, farTod vrceldeba mTel msoflioSi. am simbiozi, sinTezi. magram SesaZlebelia, kulturaTa urTierTqmedeba ar mivides
movlenas `koka-kolonizaciisa~ da `hamburgerizaciis~ efeqtis saxeliT ixsenieben. romelime am tipis realizaciamde da Semoifarglos mxolod kulturul Rirebu-
saqme ufro Sorsac midis. rogorc e.saidi aRniSnavs, Tanamedrove arabuli samyaro aSS- lebaTa urTierTgacvliT, romelic intesivobiTa da xarisxiT Camouvardeba
s politikur da kulturul satelitad gvevlineba. mimdinareobs gemovnebis zemonaxseneb tipebs.
farTomasStabiani standartizacia, rac gamoixateba ara mxolod tranzistorebiT,
jinsebiTa da koka-koliT, aramed aRmosavleTis kulturuli saxeebiT, romelTac pasuxebi dasavleTs da modernizacia
farTod avrcelebs masobrivi sainformacio saSualebebi da romlebic ukritikod dasavleTis eqspansiam aradasavluri sazogadoebebis modernizeba da vester-
moixmareba masobrivi auditoriis mier. amis paradoqsuli Sedegi isaa, rom arabi nizireba gamoiwvia. am sazogadoebebis politikuri da inteleqtualuri liderebis
sakuTar Tavs holivudis mier SemoTavazebuli saxiT aRiqvams2. azieli studentebi (da pasuxi dasavleTis Semotevaze samgvari iyo: 1) orives _ modernizaciisa da
profesorebi) kvlav amjobineben, moikalaTon amerikel orientalistTa ferxTiT, vestrenizaciis _ uaryofa, 2) orives miReba, 3) erTis miReba da meoris uaryofa.
Semdeg ki adgilobriv msmenelebs gaumeoron kliSeebiT gajerebuli orientalisturi uaryofa. 1542 wlidan _ dasavleTTan pirveli kontaqtis damyarebidan _ XIX
dogmebi3. saukunis Sua xanebamde iaponia dasavleTis mkveTri uaryofis gziT midioda. daSvebuli
meore mxriv, XX s-is 50-iani wlebidan saTaves iRebs aRmosavlur kulturebTan iyo modernizaciis mxolod SezRuduli formebi, magaliTad, sabrZolo masalebis
dasavleTis urTierTobis TvalsazrisiT umniSvnelovanesi movlena. Tu aqamde SeZena, xolo dasavluri kulturis importi, maT Soris yvelaze gamorCeulad _
dasavleTi Tavis msoflaRqmas amdidrebda aRmosavluridan nasesxebi esTetikuri Tu qristianobisa, sastikad ikrZaleboda. XVII saukuneSi dasavlelebi saerTod gamoaZeves
dekoratiuli elementebiT, am droidan evropulenovani aRmosavleli mwerlebis qveynidan. ukompromiso damokidebulebas bolo moeRo 1854 wels, rodesac kapitanma
masobrivi SemoWris Sedegad `Seiqmna sruliad axali tipis literatura — perim ZaliT daarRvia iaponiis karCaketiloba, 1868 wels meiZis restavracias mohyva
orbunebovani, orcnobierebiani, organzomilebiani... miviReT aRmosavluri aqtiuri mcdelobebi, gaeziarebinaT dasavleTis gamocdileba. ramdenime saukunis
manZilze CineTic cdilobda, xeli SeeSala modernizebisa da vesternizebis seriozuli
1
Mazrui A.A. Islamic and Western Value. – Foreign Affairs, N.Y., 1997, vol.76, 5, p.118-132. mcdelobebisaTvis. 1601 wels qveyanaSi SeuSves qristiani misionerebi, Tumca 1722
2
Said E.W. Orientalism. L., 1978, p.322. wlisaTvis isini saguldagulod gamoaZeves iqidan. iaponiisgan gansxvavebiT, CineTis
3
iqve, gv.323-324.

36 85
kulturiT sakuTaris Canacvleba miuRebeli da warmoudgenelia, radgan es niSnavs warmoSobis evropuli mwerloba, romlis filosofiur-mxatvrulma koncefciam
sakuTaris, TviTmyofadisa da originaluris dakargvas. kultura imdenad aris sruliad gadaasxvafera msoflios mTliani literaturuli procesebi~1. mecnierebi
sazogadoebis sisxlSi gamjdari, rom misi revoluciuri Secvla drois mokle miuTiTeben axali tipis mxatvruli azrovnebis Camoyalibebaze, romelic aRniSnulia
monakveTSi SeuZlebelia. saqarTvelosaTvis sakuTari kulturis globaluri `metisurobis~, Tanamedrove dasavleTSi aRmosavleTis yofnis niSniT2. magaliTad,
kulturiT Canacvleba warmoudgenelia. es Cven kargad dagvanaxa Tundac kulinariaze inglisur literaturul premiebs xSirad iReben inglisurenovani ucxoeli mwerlebi,
gakeTebulma kvlevam, sadac qarTulma xinkalma sagrZnoblad dasjabna hamburgeri. es, frangul literaturaSi sul ufro xSirad gvxvdeba arabuli warmoSobis avtorebi.
ra Tqma unda, ar niSnavs globaluri kulturis srul uaryofas. zogadad rom vTqvaT, erTi sityviT, aRmosavleTis mier evropuli literaturuli sivrceebis dapyrobis
globaluri kulturis sruli uaryofa SeuZlebelia, saqarTvelos SemTxvevaSi ki _ tendencia zogadad mTeli Tanamedrove evropuli literaturis mkveTri
warmoudgeneli, radgan saqarTvelo cdilobs dasavlur sazogadoebaSi integracias, maxasiaTebelia. sul raRac erTi saukunis win ki gansxvaveba aRmosavlur da dasavlur
rac modernizacis gareSe warmoudgenelia. politikisa da ekonomikis sferoSi azrovnebas Soris imdenad didi iyo, rom pirveli Cineli da iaponeli mTargmnelebi ki
warmatebis miRweva da dasavlur yaidaze sazogadoebis mowyoba kulturis doneze ar Targmnidnen, TiTqmis Tavidan werdnen evropul romanebs3.
urTierTobis gareSe SeuZlebelia. es urTierToba ki iTvaliswinebs sazogadoebaSi aRniSnuli procesi mxolod literaturis sferos ar exeba.
garkveuli saxis cvlilebebs, sxva kulturasTan adptirebas da morigeba-Seguebas. TviT kulturuli konvergenciis Teoriis momxreebi, romlebic Tvlian, rom
globaluri kulturis srul uaryofas saqarTvelo verc moaxerxebs da, Cveni azriT, mimdinareobs kulturis globaluri homogenizacia transnacionalur korporaciaTa
arc unda iyos aucilebeli da saWiro. modernizacia, f.fukuiams TqmiT, sazogadoebaSi zegavleniT (`koka-kola~, `makdonaldsi~ da sxv.), aRniSnaven, rom `msoflio
cvlilebebs oTx doneze iwvevs _ ideologia, institutebi, samoqalaqo sazogadoeba produqciis~ mwarmoebel korporaciaTa saqmianoba warmatebulia imdenad, ramdenadac
da kultura. saqarTvelom globaluri kuluturis talRa unda gamoiyenos moder- isini adaptirdebian adgilobriv kulturasTan. `importior~ qveynebSi dasavluri
nizacisaTvis, anu Tu saqarTveoloSi ise, rogorc msoflios sxvadasxva adgilze, dawesebulebani Tu moxmarebis saSualebani sxva socialur, ekonomikur da kulturul
globaluri kulturis gavrceleba daemTxva modernizacias an gamoiwvia igi, funqciebs asruleben, vidre samSobloSi. `sonis~ prezidentma akio moritam am
globalizacia saqarTveloSi dadebiT procesad unda CaiTvalos. globaluri procesis aRsaniSnavad SemogvTavaza termini `glokalizacia~ (globalizacia+lo-
kultura, rogorc ukve mogaxseneT, vrceldeba iseTi saSualebebiT, romelTac kalizacia), anu `orive mxares yureba~4.
s.hanTingtonma da p.bergerma ~daosuri kultura~ da ~inteleqtualTa~ saklubo mecnierebi saubroben kardinalur mijnaze, romelsac miadga kacobrioba da
kultura uwodes. romlis iqiT istoria, rogorc Cans, kalapots icvlis. `dominirebadma civilizaciam
rogorc zemoT aRvniSneT, msoflioSi arsebobs biznesSi Cabmuli axalgazrdebis Zlierebis piks miaRwia da globaluri gaxda, magram igi namdvil sulier katastrofas
sazogadoebaTa mTeli qseli, romlebic kargad saubroben inglisurad, Sesabamisad ganicdis. qristianuli kultura — am supercivilizaciis macocxlebeli wyaro —
icvamen da erTobian, aseve, SeiZleba iTqvas, azrovneben inglisurad. maT Soris TandaTan adgils uTmobs axal realiebs, cnobierebis organizaciis sxva formebs,~ —
gamosayofia ori mimarTuleba: am axalgazrdebis nawili sruli kosmopolitia; meore wers a.neklesa5.
nawili ki cdilobs erTdroulad or samyaroSi icxovros: ar CamorCes globalur 2001 wlis miwuruls gamoqveynda ukiduresi memarjvene amerikeli politikosis
saqmian kulturas, magram sakuTari piradi cxovreba orientirebuli aqvs gansxvavebul patrik biukenanis wigni friad niSandoblivi saTauriT: `dasavleTis sikvdili: rogor
kulturul faseulobebze. emuqreba Cvens saxelmwifosa da civilizacias mosaxleobis kleba da imigrantTa
globalur kulturaSi arsebobs kidev erTi elitaruli seqtori, romelic xSirad Semosevebi~ (Patrick J.Buchanan. The Death of the West: How Dying Populations and Immigrant
erTvis saqmian kulturas, xSirad ki upirispirdeba mas. es aris dasavluri inte- Invasions Imperil Our Country and Civilization). sxvaTa Soris, am wignis publikacia 11
ligenciis globalizacia, romelsac bergerma uwoda inteleqtualTa saklubo seqtembris teraqtebis gamo gadaido, Tumca igi jer kidev zafxulSi mzad iyo
kultura (faculty club culture). misi gavrceleba xdeba saxvadasxva gziT: gamosacemad. avtori dasavluri samyarosa da, kerZod, aSS-saTvis friad samwuxaro
akademiuri struqturebiT, fondebiT, arasamTavrobo organizaciebiT. igi qmnis samomavlo perspeqtivas xatavs: 2050 wlisaTvis aSS mesamexarisxovan qveynad
sakuTar bazars _ es aris ideebi, qcevis normebi, romlebic Seqmilia dasavleli, gadaiqceva, evropis TeTrkaniani mosaxleobisa da iaponelebis ricxvi katastrofulad
kerZod, amerikeli inteleqtualebis mier, rogorebic arian adamianis uflebaTa daiklebs, sabolood ki, isini sulac gaqrebian aziisa da afrikis muslimuri qveynebis
damcvelebi, specialistebi da sxvani. demografiuli Semotevis Sedegad. ganaxldeba islamis zewola evropis qveynebze, rac
`inteleqtualTa saklubo kultura~ da `daosuri kultura~ aris saqarTveloSi ukve iyo istoriaSi, magram misi Sedegebi amjerad gacilebiT tragikuli iqneba
sazogadobis ganviTarebis erT-erTi garanti da safuZvelia im cvlilebebisa, romelic evropelTaTvis. arc ruseTis momavali esaxeba biukenans naTel ferebSi: CineTi
aucileblad unda ganxorcieldes institutebisa da samoqalaqo saozgadoebis doneze. gandevnis mas cimbiridan da Soreuli aRmosavleTidan, muslimuri samyaro ki _
anu SesaZlebelia, saqarTveloSi globaluri kultura da modernizaciis procesi kavkasiidan da centraluri aziidan. qristianTa _ kaTolikeTa, protestantTa da
erTmaneTs daemTxves. amdenad globaluri kulturis suli uaryofa, Cveni azriT, romc
SegveZlos, dadebiTi Sedegis momtani ar unda iyos. 1
ebraliZe T. or kulturas Soris. — gaz. “Cveni mwerloba” (saliteraturo CanarTi gazeTisa “axali epoqa”),
arsebobs SiSi imisa, rom modernizaciis procesi uaryofs warsulidan SemorCenil 23 (49), 8-15 ivnisi, 2001, gv.3.
2
tradiciebs, spobs maT da adamians met Tavisuflebas sTavazobs. bevrisaTvis es Прожогина С.В. Литература магрибинцев во Франции: продолжение диалога культур Востока и Запада. – В кн.: Восток-
Запад: Притяжение, отталкивание. М., 1998, с.178.
tradiciisgan gaTavisufleba kulturis originalobisa da TviTmyofadobis dakargvas 3
ebraliZe T. dasax naSr., gv.3.
niSnavs. amitom xSirad modernizacia uaryofiTad fasdeba da sazogadoeba cdilobs 4
Питерсе Я.Н. Глобализация и культура.- В кн.: Этнос и политика. Автор-составитель А.А.Празаускас. М., 2000, с.322.
5
Неклесса А. Конец цивилизации..., с.74.

84 37
marTlmadidebelTa _ ricxvi TandaTan Semcirdeba. erT-erT TavSi _ `amerikis sazogadoebaa, kulturuli niSniT erTiani da gansxvavebuli samyaro, romelic
deqristianizacia~ _ biukenani dasavleTis qveynebis demografiuli krizisis mTavar ganfenilia dedamiwis sxvadasxva teritoriaze _ CineTi CineTSi, CineTi amerikaSi,
mizezad qristianuli sarwmunoebis daqveiTebas miiCnevs da acxadebs, rom ukve isaxeba CineTi ruseTis teritoriaze. es gamowveva ufro did problemebs jerjerobiT
axali aTeisturi civilizacia, romelic safuZvels uryevs dasavlur kulturas. dasavleTis qveynebs uqmnis.
globalistebi msoflios kulturul gaerTgvarovnebasa da inglisuri enis zemoT warmodgenili analizis Sedegad, SesaZlebelia garkveuli daskvnebis
sayovelTao gavrcelebas winaswarmetyveleben. `ori-sami Taobis Semdeg sazogadoebis gakeTeba.
mxolod yvelaze gaunaTlebel wevrebs ar ecodinebaT inglisuri... Tqveni ena xdeba Tanamedrove msoflioSi mimdinareobs globalizaciis procesi. misi proeqtireba
raRac, razec ilaparakeben saxlSi, megobrebis wreSi, is, garkveulwilad, kulturuli Tavdapirvelad moxda dasavleTSi. globalizacia ar warmoadgens dasavleTis,
dialeqti iqneba da ara komunikaciis mTavari saSualeba~, _ ambobs inglisuri konkretulad amerikis samoqmedo gegmas. igi bunebrivad warmoSobili procesia.
literaturis amerikeli mkvlevari j.benseni1. am mtkicebis sapirispirod, isev msoflioSi mimdinare modernizaciis procesma, romlis saTavec dasavleTi iyo,
lingvistebi miuTiTeben, rom rac ufro meti sxvadasxva erovnebis adamiani miiRebs ganviTarebis garkveul dones miaRwia. msoflio Zalzed mWidrod dasaxlebul sofels
monawileobas inglisuri enis funqcionirebaSi, miT meti leqsikuri erTeuli Seva masSi daemsgavsa, sadac yovel mosaxles urTierTTan aqvs kontaqti. mWidro kontaqtma
sxva enebidan, gaCndeba gramatikuli inovaciebi, Seiqmneba inglisuri enis sxvadasxva gamoaaSkarava sazogadoebaTa Soris arsebuli gansxvavebebi. daingra miTi dasavluri
versia da maTze mosaubreebs sul ufro metad gauWirdebaT erTmaneTis gageba. modernizaciis, rogorc ganviTarebis erTaderTi aucilebeli pirobis Sesaxeb.
dasavlel mkvlevarTa nawili (e.gelneri da sxv.) aRniSnavs, rom samecniero da globalizacia araerTgvarovnad aRiqmeba sazogadoebaTa mier. igi yvela doneze
teqnikuri codna SeiZleba gamoyenebuli iyos individTa mier yoveldRiur praqtikaSi, misaRebia iseTi kulturebisaTvis, romelTac ar aqvT warsuli, es is kulturebia,
ise, rom ar gamomdinareobdes misi kulturidan, ar warmoadgendes misi kulturis romlebic axla yalibdebian, amitom maTTvis advilia yovelive axlis miReba.
nawils. Semecnebis xerxi ar emyareba religias, kulturas, civilizaciur globalizacia miuRebelia kulturebisaTvis, romelTac aqvT warsuli, is, rac
Rirebulebebs. sxvagvarad rom vTqvaT, qimiuri formulebi an planetaTa ganlagebis Seqmnilia maT mier, raSic warmodgenilia maTi suli, cnobiereba, mentaliteti. radgan
codna ar gvixsnis, rogor vicxovroT, rogor aRvzardoT bavSvebi, Tayvani vceT kulturebi, romelTac dRes globalur, viwro samyaroSi uwevT arseboba da aqvT
RmerTebs. mravalma aradasavlurma kulturam SeiZleba aiTvisos mecnierebis Zalzed mWidro kontaqtebi, odesRac erTmaneTisagan damoukideblad Camoyalibdnen.
Tanamedrove Sexedulebani, Semecnebisa da marTvis racionaluri meTodebi, dasavlur maT TanamedroveobisaTvis damaxasiaTebeli urTierToba daiwyes maSin, rodesac
civilizaciad transformirebis gareSe2. warmoadgendnen zrdasrul erTobebs. anu is, rac ganapirobebda maT qcevas,
jer kidev a.toinbi miuTiTebda, rom erTmaneTSi ar unda avurioT socialuri Camoyalibda manamde, sanam erTmaneTs safuZvlianad gaicnobdnen. es pirveladoba
cxovrebis ekonomikuri, politikuri da kulturuli aspeqtebi, romelTagan pirvel sayuradReboa, radgan erT kulturas ar SeuZlia raime cvlileba Seitanos meore
ors Seexo unifikacia (da ara erToba), mesame ki, gacilebiT ufro Rrma da kulturis siRrmiseul, pirvelad SreSi. Tanamedrove etapze mWidro urTierTkavSiri
fundamenturia, vidre pirveli ori. da Sexeba ki ar aaxlovebs kulturebs, aramed aRrmavebs maT Soris arsebul
globalistTa da kulturuli pluralizmis momxreTa kamaTSi gaCnda msoflios gansxvavebebs.
kulturuli momavlis kidev erTi, ase vTqvaT, neitraluri versia — kulturis globalizacia mravalmxrivi procesia. Tu Tavdapirvelad gamowvevebi mxolod
kreolizaciis Teoria, romlis avtoria martinikeli frangulenovani mwerali, dasavleTidan momdinareobda, Tanamedrove etapze mas aradasavluri kulturebic
mTargmneli da filosofosi eduard glisani. kulturaTa da xalxTa urTierT- qmnian. da, rac yvelaze mTavaria, ukve saubaria aradasavluri kulturebis mier
Sexvedrasa da SeRwevaSi igi xedavs kacobriobis arsebobis axal formas. msoflioSi ganxorcielebul kontrSetevebze.
arsebul situacias igi aRniSnavs terminiT `kreolizacia~; misi azriT, es aris mudmivi saqarTvelo globalur procesebSi maSin Caeba, rodesac TiTqmis gamoxatuli iyo
procesi, romelic ganapirobebs identurisa da gansxvavebulis warmoSobas. unda konturebi, Tu sad gamoCndeboda globalizaciis ZiriTadi da mZlavri mowina-
SeveguoT im azrs, rom Cven SevicvlebiT sxvebTan Sexvedris Sedegad, amasTan, arc erTi aRmdegeebi. Cven SevecadeT, msoflios sxvadasxva sazogadoebisa da kulturebis
mxare ar dakargavs sakuTar bunebas da ar gaiTqvifeba kulturul magmaSi, _ wers warmomadgenel inteleqtualTa mier SemoTavazebuli Teoriebisa da mosazrebebis
glisani. igi Tvlis, rom siaxle patara qveynebidan mova, romelTac ara aqvT arc saSualebebiT garkveuli warmodgena Segveqmna globalizaciisadmi saerTo damoki-
koloniuri warsuli, arc mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebi. maT naklebad debulebis Sesaxeb. rogorc Cans, SesaZlebelia, gamovyoT zogadad ramdenime
eSiniaT `statusis~ gaqrobis an dakargvisa. erT-erT aseT regionad igi karibis mimarTuleba, romelTa CarCoebSic gavanawilebT kulturis globalizaciis mimarT
kunZulebs miiCnevs, sadac, misi azriT, gamomuSavdeba da yalibdeba urTierTobaTa sazogadoebaTa damokidebulebebs:
Tanamedrove modelebi, arsebobs kulturaTa mravalferovnebisa da erTobis mZlavri 1. globaluri kulturis sruli uaryofa;
potenciali. amdenad, karibis kunZulebi kreolizaciis nimuSad iqceva, Tumca 2. adgilobrivi kulturis globaluri kulturiT Secvla;
kreolizacias ganicdis mTeli danarCeni msoflioc. kacobriobis arsebobis 3. adgilobrivi da globaluri kulturis Tanaarseboba sagrZnobi da mkveTri Serevis
gareSe;
4. adgilobrivi da globaluri kulturebis TaviseburebaTa sinTezi.
1
Zalzed sainteresoa, Tu romeli maTgania saqarTvelosaTvs misaRebi. didi sja-
wiklauri m., edilaSvili m. dedamiwa arasodes iqneba nacrisferi. — gaz. “Cveni mwerloba”, Tb., 2001, 16
(40), gv.3. baasi imis Sesaxeb, rom saqarTvelos gaaCnia istoriuli wasuli, tradiciebi, saerTod
2
Левашова А.В. Современная международная система: глобализация или вестернизация. – В журн.: Социально- TviTmyofadi kultura, ar aris saWiro. warsulis mqone kulturebisaTvis globaluri
гуманитарные знания, М., 2000, № 1, с.264.

38 83
organizaciis Sesaxeb, sadac sruliad gansxvavebuli urTierToba iqneba centrsa da Tanamedrove ganzomilebani scildeba erovnulobis CarCoebs, romlebis
1
periferias Soris; yvela iqneba erTsa da imave dros centric da periferiac. winaaRmdegobis gawevas cdiloben .
rogorc aqedan Cans, globalizacia misaRebia imisaTvis, visac ar gaaCnia sakuTari, mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebis mqone qveynebi da xalxebi ki
ukve mkacrad Camoyalibebuli, TviTmyofadi kultura. magram is, vinc amgvari cdiloben, TavianTi misia sxvagvarad dainaxon da daasabuTon. Cexi mwerali m.kundera
kulturis warmomadgenelia, ewinaaRmdegeba am process. aRniSnavs: `me vxedav patara xalxebis istoriul misias Tanamedrove msoflioSi,
Cvens mier ganxiluli Teoriebis avtorebi aradasavluri samyaros romelic didi saxelmwifoebis anabaraa darCenili, es ukanasknelni ki cdiloben mis
warmomadgenlebi arian. yoveli maTgani aRiarebs globaluri kulturis aRmavlobas; `gamoWras~ sakuTar Targze. patara xalxebi, mudmivad eZieben ra sakuTar saxes da
aqedan gamomdinare, isini cdiloben, moZebnon Tanamedrove procesebTan Segueba- ibrZvian TviTmyofadobis SenarCunebisaTvis, xels uwyoben imas, rom msoflio win
morigebis saSualebebi. samive maTgani kargad icnobs dasvalur kulturas, amitom aRudges saSinel unifikacias, SeinarCunos tradiciaTa siWrele da cxovrebis wesis
maTTvis advili dasanaxia sakuTar da ucxo kulturas Soris arsebuli sxvaoba, Tu mravalferovneba, adamians ki gaaCndes samSoblos jadosnuri grZnoba~2.
msgavseba. Tumca, rig semTxvevebSi, maTi Sexedulebani ufro dasavleTis `gamowvevaze~ amerikanizaciis formiT mimdinare globalizaciis process SeSfoTebiT adevneben
pasuxia, vidre realobis obieqturi Sefaseba. Tvals TviT dasavluri samyaros warmomadgenlebic. XX s-is 90-iani wlebis dasawyisSi
rogorc vxedavT, Tanamedrove msoflioSi kulturis roli ufro da ufro aSS wamoayena kulturul RirebulebaTa Tavisufali gacvlis idea, rasac didi kamaTi
izrdeba. unda iTqvas, rom Tavad kulturis xasiaTi ganapirobebs sazogadoebis mohyva. safrangeTi da kanada SeSfoTebas gamoTqvamdnen imis gamo, rom maT emuqreboda
damokidebulebas globalizaciis mimarT. kerZod, zemoT moyvanili Teoriebis amerikuli kulturuli produqciiT walekvisa da amerikuli cxovrebis wesis
mixedviT, sxvadasxva kulturis warmomadgeneli inteleqtualebi sxvadasxvagvar moZalebis safrTxe. 1993 w. evrokavSirma, safrangeTis winadadebiT, uari Tqva
saxels arqmeven kulturis globalizaciis process: globaluri kulturis Tavisufal gacvlaze kulturis sferoSi.
gavrceleba, makdonaldizacia, koka-kolonizacia, hamburgerizacia, fast-fudizacia, `Cven globalizaciis atmosferoSi vcxovrobT, rac ganapirobebs ideaTa
vesternizacia, amerikanizacia, kreolizacia _ yvela es aris sxvadsxvagvari axsna, standartizaciasa da cxovrebis wesis gaerTgvarovnebas — pirvel rigSi, amerikuli
gageba msoflioSi mimdinare erTi procesisa, romelsac yvelaze zogadad modelis Sesabamisad.кшyvela, visTvisac Zvirfasia sakuTari istoria, tradiciebi, ena,
globalizacia ewodeba globalizaciis process sayovelTao xasiaTi aqvs, xolo is, Tu filosofia da religia, SeSfoTebulia aRniSnuli tendenciiT, _ werda
ras daarqmevs mas sazogadoeba, gamoxatavs konkretuli sazogadoebis evroparlamentSi safrangeTis deputati katrin lalumieri3. msoflios
damokidebulebas procesisadmi. glisanis mier SemoTavazebuli cneba `kreolizacia~ standartizaciis perspeqtivis sapirispirod, sul ufro mets laparakoben
ar aRniSnavs mxolod karibis kunZulebze mimdinare process. es mxolod kulturuli mravalferovnebis Sesaxeb.
damokidebulebaa mis mimarT: xalxi, visac ar gaaCnia Rrma istoriuli warsuli da mkvlevarTa azriT, SeiZleba vivaraudoT, rom pluralistur `samyaroTa samyaroSi~
tradiciebi, umtkivneulod miiRebs globalur kulturas da moxdeba sazogadoebis iarsebebs ara erTi, aramed ramdenime civilizaciur-kulturuli centri, romelTa
modernizeba. yvela zemoT CamoTvlili gansazRvreba Seiqmna da Camoyalibda urTierTobaSi gaCndeba problema erTi, istoriulad Camoyalibebuli simboloTa
globalizaciis gamowvevebisa da masze gacemuli pasuxebis Sedegad. enidan sxva kulturaTa da civilizaciaTa somboloebis enebze Targmnisa. s.hanTin-
rogorc vxedavT, globalizaciis gamowvevebma ganapiroba kulturebis mier gtonis sityviT, Tvalsawier momavalSi ar Camoyalibdeba erTiani universaluri
sakuTari `fesvebisaken~ mibruneba, lokalizeba kulturuli niSniT. sazogadoebaTa civilizacia da TiToeul arsebul civilizacias mouwevs sxvebTan Tanaarseboba.
Soris axlo da mudmivma urTierTobebma ufro naTelyo maT Soris arsebuli kulturaTa da civilizaciaTa Tanaarsebobis perspeqtiva gansakuTrebiT
gansxvavebebi, ramac ganapiroba sakuTari kulturis maxasiaTebelTa sistematizacia mtkivneul Temad iqca 2001 wlis 11 seqtembris movlenebis Semdeg, romlebic
da mkveTrad gansazRvra, ise, rogorc es afrikuli kulturis magaliTze l.sengorma Sefasebul iqna rogorc ori planetis Sejaxeba erT planetaze, civilizaciaTa adre
gaakeTa. l.sengors axali araferi uTqvams, ubralod axleburad, sistemuri saxiT nawinaswarmetyvelevi Sejaxeba, modernis Sejaxeba aramodernTan da winaremodernTan,
warmoadgina afrikuli kulturis maxasiaTeblebi da misi gansxvaveba dasavluri romlis aRmsrulebelni TviT modernis iaraRebs iyenebdnen da maT modernisave
kulturisagan. winaaRmdeg mimarTavdnen. dasavleli mkvlevrebi imedovneben, rom es Tavzardamcemi
lokalizacia ganapirobebs kulturuli niSniT msoflios mravalpolusianobas. qmedeba biZgs miscems sxvagvari msoflios Seqmnas, romelSic sivrciTi da droiTi
msoflio sazogadoebaSi Tanaarseboben originaluri kulturebi. sazRvrebis kulturebi aRar moindomeben erTmaneTis ganadgurebas. es axali msoflio aRar iqneba
gafermkrTalebam, Sor manZilze mgzavrobis problemis moxsnam, mudmivi kontaqtis martooden droiTi kulturis sul ufro mzardi da mZlavri aRmavlobis imedze _ im
saSualebebma ganapiroba is, rom adamiani sakuTar kulturul centrs aRar scildeba, kulturisa, romelic gamanadgureblad moqmedebs sivrciT kulturebze4.
miuxedavad fizikuri daSorebisa, mas sakuTar saxlTan mudmivi da uwyveti kontaqti
aqvs; es ki adamianebs kulturuli asimilaciisgan icavs. magaliTad, amerikaSi, kerZod,
niu-iorkSi dasaxlebuli Cinelebis erTi nawili ise amTavrebs cxovrebas, rom
inglisuri enis swavlac ki ar sWirdeba, radgan Cinur samyaros ar scdeba, miuxedavad 1
Культурная креолизация мира. – В журн.: Label France (Информационный журнал МИД Франции), № 38, январь, 2000, с.39.
imisa, rom SesaZloa mTeli amerika moiaros. globalizacia qmnis erT metad aqtualur 2
ix.: Хольцер Я. Была или не была? (Существовала или нет центральная Европа: чешские споры о центральноевропейской
gamowvevas, es aris multikulturalizmi; anu sazogadoeba, qveyana warmodgenili ментальности малого народа). – В журн.: Политическая наука, № 4 (Регионализация посткоммунистической Европы),
М., 2001, с.76.
iqneba multikulturuli erTobiT. magaliTad, CineTi aris ara marto geografiul 3
Лялюмьер К. Борьба за культурное многообразие. – В журн.: Label France (Информационный журнал МИД Франции), №
sazRvrebSi moqceuli politikur-ekonomikuri erTeuli, aramed warmosaxviTi 38, январь, 2000, с.25.
4
Smidi v. dasax. naSr., gv.2.

82 39
Tema IV. modernizacia _ dasavluri sazogadoebis ganviTarebis rogorc Cans, globalizacia al-qadrisaTvis warmoadgens multikulturuli
erT-erTi etapi msoflio sazogadoebis Seqmnis saSualebas, rac misTvis misaRebia mxolod im
SemTxvevaSi, Tu dasavleTis mxridan gaTvaliswinebul iqneba mcire sazogadoebebisa da
am etapze dawvrilebiT ganvixilavT modernizaciis im gagebas, romlis mixedviT kulturebis interesebic.
modernizacia dasavluri sazogadoebis (civilizaciis) ganviTarebis konkretuli rogorc zemoT aRvniSneT, arsebobs sazogadoebebi, romelTaTvisac globali-
etapisaTvis damaxasiaTebeli socialur-kulturuli niSnebis erTobliobaa, romelic zaciis procesi kulturaTa Serevas niSnavs da es procesi maTTvis ar warmoadgens
unda ganixilebodes zogadad, dasavluri sazogadoebis ganviTarebis konteqstSi, am raime saSiSroebas, piriqiT _ maTTvis globalizaciis gamowvevebi misaRebia;
civilizaciis winamorbed kulturul formebis TaviseburebebTan uSualo kavSirSi. eduard glisani _ martinikeli mwerali da filosofosi _ kulturis
aqve SevexebiT dasavleTSi modernuli sazogadoebis damkvidrebis istoriul `kreolizaciis~ Teoriis avtoria. kulturaTa da xalxTa urTierTSexvedrasa da
peripetiebs, visaubrebT winamorbedi istoriuli realobis Sesaxeb, modernizacias SeRwevaSi igi xedavs kacobriobis axal formas, damyarebuls sakuTar tradiciebsa da
ganvixilavT, rogorc dasavluri tradiciis gagrZelebas, dasavluri sazogadoebis fesvebze, oRond gamdidrebuls sxva xalxTa kulturuli tradiciebiT. misTvis
ganviTarebis erT-erT etaps. amosavalia `urTierTobis~ cneba, romelic upirispirdeba kulturul dominirebas an
multikulturas (es ukanaskneli kulturul mravalferovnebas enacvleba).
dasavleTi da modernizacia
ramdenime wlis win gamoqveynda misi romani `sartoriusi~, romelic batatus toms
universaluri civilizaciis gaCenis SesaZleblobis mesame da yvelaze farTod exeba. es aris Tanamedrove igavi aradominirebaze. Tumca batatus xalxis arseboba
gavrcelebuli argumenti mdgomareobs wamodgenaSi, rom igi aris modernizaciis drosa da sivrceSi mkafiodaa gansazRvruli (Zv.w. 500 weli, centraluri afrika),
yovlismomcveli procesis Sedegi, romelic jer kidev XVIII saukuneSi daiwyo. magram batatu miTiuri tomia. msoflios sWirdeba aseTi miTi, radgan batatu im xalxis
modernizacia moicavs industrializacias, urbanizacias, wera-kiTxvis mcodneTa gansaxierebaa, romelsac ar surs iyos nimuSi sxvebisaTvis da mimarTavs maT ara
mzard procents, ganaTlebas, simdidres da socialur mobilurobas, samuSao dasamorCileblad, aramed TanaarsebobisaTvis.
adgilebis gamravalferovnebas da daxvewas. swored XVIII saukuneSi dawyebuli `urTierToba~, ~kreolizacia~, ~universaloba~ _ es cnebebi urTierTSemavsebelia.
samecniero da teqnologiuri codnis uzarmazari eqspansiis Sedegia is, rom dRes `universaloba~ _ esaa Tanamedrove msoflio mTeli misi mravalferovnebiT da qaosiT.
SegviZlia vakontroloT da CamovayaliboT Cveni garemo sruliad axali saxiT. qaosi ubralod uwesrigoba ki ar aris, aramed movlenaTa gansazRvrisa da msoflios
modernizacia revoluciuri procesia, romelic mxolod sazogadoebebis gonivruli marTvis SeuZleblobaa. `urTierToba~ aRniSnavs, pirvel rigSi, movlenaTa
primitiulidan civilizebul mdgomareobaSi gadasvlas Tu SegviZlia SevadaroT, anu transversalur, da ara mizez-Sedegobriv Tanafardobas.
calkeuli civilizaciebis gaCenas tigrosisa da evfratis auzebSi, nilosisa da indis mwerali gadaWriT ilaSqrebs terminis `kreoluri kultura~ winaaRmdeg. misi
xeobebSi 5000 wlis win. Tanamedrove sazogadoebis Sexedulebebi, faseulobebi, codna azriT, situacias msoflioSi gacilebiT ufro Seesabameba termini `kreolizacia~. es
da kultura didad gansxvavdeba tradiciuli sazogadoebisagan. dasavleTi pirveli aris mudmivi procesi, romelic ganapirobebs identurisa da gansxvavebulis
modernizda da modernuli kulturis aTvisebis avangardSia. vinaidan sxva warmoSobas. `kreoluri kultura~ ki is terminia, romelsac multilingvizmi da
sazogadoebebi iTviseben ganaTlebis, muSaobis, simdidrisa da klasobrivi multieTnikuri sawyisi dogmisa da nimuSis rangSi ayavs, amitom igi miuRebelia
organizaciis msgavs formebs, aqedan momdinareobs warmodgena imis Sesaxeb, rom avtorisaTvis, romelic yovelgvari nimuSis winaaRmdegia.
dasavluri kultura universalur msoflio kulturad iqceva. SekiTxvaze, xom ar niSnavs `msoflio qaosis~ pozitiuri mniSvnelobiT xmareba imis
is, rom mniSvnelovani gansxvavebebi arsebobs modernul da tradiciul kulturebs daviwyebas, rom qaosi iwvevs urTierTobis gawyvetas da babilonis godolis Senebas,
Soris kamaTs aRar iwvevs. Tumca, es sulac ar niSnavs imas, TiTqos modernuli mwerali pasuxobs: me vgulisxmob, rom Cven ar SegviZlia dagegmva da ganWvreta. Cvenma
kulturis matarebeli sazogadoebebi erTmaneTs ufro hgvanan, vidre tradiciuli Carevam samyaro ufro rTuli gaxada. amieridan Cven xeli unda aviRoT msoflios
kulturis matarebeli xalxebi. ra Tqma unda, samyaro, sadac zogierTi sazogadoeba marTvis ambiciur survilze. unda SeveguoT im azrsac, rom Cven SevicvlebiT sxvebTan
maRal doneze modernizebulia, xolo sxvebi _ kvlav tradiciuli, ufro naklebad Sexvedris Sedegad. amasTan, arc erTi da arc meore mxare ar dakargavs sakuTar bunebas
erTgvarovania, vidre samyaro, romlis yvela sazogadoeba SedarebiT Tanabrad da ar gaiTqvifeba multikulturul magmaSi. es yvelaferi Znelad gaiazreba da kidev
modernizebulia. magram raRa vuyoT im samyaros, sadac yvela sazogadoeba ufro Znelad xorcieldeba, magram swored es udebs zRvars `msoflio qaoss~.
tradiciuli iyo? aseTi samyaro xom ramdenime aseuli wlis win arsebobda. iyo igi mwerlis azriT, karibis kunZulebi is regionia, sadac gamomuSavdeba da yalibdeba
naklebad homogenuri, vidre, rogorc fiqroben, iqneba sayovelTaod modernizebuli urTierTobaTa Tanamedrove modelebi. aq arsebobs kulturaTa mravalferovnebisa da
momavali msoflio? albaT, ara. `minis (dinastiis) CineTi... ueWvelad, ufro axlos iyo erTobis mZlavri potenciali. karibis kunZulebi kreolizaciis nimuSad iqceva. Tumca
valuas (danastiis) safrangeTTan~, ambobda brodeli, `vidre mao Ze dunis CineTi _ kreolizacias ganicdis mTeli danarCeni msoflioc. mwerali Tvlis, rom kacobriobis
mexuTe respublikis safrangeTTan.~ arsebobis Tanamedrove ganzomilebani scildeba erovnulobis CarCoebs, romlebic
da mainc, arsebobs ori mizezi, ris gamoc modernuli sazogadoebebi ufro SeiZleba winaaRmdegobis gawevas cdiloben.
erTmaneTis msgavsni iyvnen, vidre tradiciuli sazogadoebebi. pirveli mizezia e.glisanis azriT, siaxle patara qveynebidan mova, romelTac ar aqvT arc
intensiuri urTierTqmedeba modernul sazogadoebebs Soris, romelic, SeiZleba, ver koloniuri warsuli, arc mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebi. maT naklebad
warmoSobs saerTo kulturas, magram aadvilebs mokle droSi teqnikis, gamogonebebis, eSiniaT statusis gaqrobis an dakargvisa. Cven unda SeveCvioT azrs msoflios aseTi
Cveulebebis gadacemas erTi sazogadoebidan meoreSi, Tanac im doniT, romliTac es

40 81
cxovrebis ufro maRal donemde, sruliad ar aris calsaxad dasavleTis sasargeblo, warmoudgenelia tradiciul samyaroSi. meore mizezi isaa, rom tradiciuli
meores mxriv ki, is Rirebulebebi, romliTac ase amayobs dasavleTi, sulac ar aris sazogadoeba dafuZnebulia soflis meurneobaze, modernuli sazogadoeba ki
dasavluri warmoSobis, an kidev aRmosavleTSi dasavleTze adre damkvidrda. mrewvelobaze, romelic SeiZleba moicavdes meurneobis sistemas _ xelosnobidan
rogorc vxedavT, am ori avtorisaTvis cxovrebis mxolod dasavluri stili dawyebuli, klasikuri mZime mrewvelobis gavliT, rTul teqnologiebze damyarebuli
misaRebi ar aris, isini upiratesobas afrikuls aniWeben, miuxedavad imisa, rom industriiT damTavrebuli. soflis meurneobis sistema da misi Tanamdevi socialuri
cxovrebis ekonomikuri done dasavleTSi gacilebiT maRalia. swored es ganasxvavebs struqtura ufro damokidebulia bunebriv garemoze, vidre mrewvelobis sistema. igi
kulturebs, msoflaRqmebs. TiToeuli maTgani sxvadasxva moments ayenebs win. icvleba niadagisa da klimatis mixedviT da SeiZleba gamoiwvios miwis flobis,
erT-erTi mosazreba SemogvTavaza pakistanelma mecnierma muhamed tahir-al- sazogadoebrivi wyobisa da xelisuflebis sxvadasxva formis warmoSoba. vitfogelis
qadrim statiaSi `kulturis globalizacia?~ al-qadri kulturuli integraciis hidravlikuri civilizaciis Teoriis miuxedavad, soflis meurneoba, romelic
momxrea, xolo amosavali wertili aris is, rom arsebobs zogadsakacobrio faseulo- damokidebulia masStaburi sairigacio sistemebis mSeneblobasa da funqciobaze, xels
bani, esenia: warmatebisa da miRwevebis standartebi, moqmedeba da muSaoba, materi- uwyobs centralizebuli da biurokratiuli politikuri xelisuflebis warmoSobas.
aluri komforti, praqtikuloba da efeqturoba, mecniereba da teqnologia, Tavi- sxvanairad ar xdeba. mdidari niadagi da kargi klimati xSirad xels uwyobs masiuri
sufleba da individualuri arCevani, individualuri iniciativa da sxva elementebi, saplantacio meurnebis gaCaRebas da misi Tanamdevi socialuri wyobis Camoyalibebas,
anu saSualeba kulturaTa Soris dialogis gamarTvisa, radgan al-qadris azriT, romelic moicavs mdidari miwaTmflobelebis mcirericxovan da plantaciaSi momuSave
kulturuli urTierTqmedebis miRweva maT Soris dialogis gareSe SeuZlebelia. Tumca glexebis, monebis Tu ymebis did fenas. masStaburi soflis meurneobis porobebSi
amas esaWiroeba umravlesobis da umciresobis mxridan integraciisaTvis garemos SeiZleba gaCndes damoukidebel glexTa sazogadoeba. mokled, sasoflo-sameurneo
Seqmna. aq Tavdapirveli pasuxismgebloba ekisreba umravlesobas. sazogadoebebSi sazogadoebrivi wyoba ganpirobebulia bunebrivi garemoTi.
kulturuli urTierTqmedebis safuZvelia kulturuli Riaoba. Cven mzad unda mrewveloba naklebadaa damokidebuli bunebriv garemoze. industriul organizaciaSi
viyoT yvela kulturaSi arsebuli problemebis, prioritetebisa da moTxovnebis arsebuli gansxvavebebi ki ufro kulturasa da socialur wyobaSi arsebuli sxvaobebiT
mosmenisTvis, miuxedavad imisa, es kultura umravlesobis saxiTaa warmodgenili, Tu unda iyos gamowveuli, vidre geografiuli mizezebiT; aqedan pirveli SeiZleba
romelime eTnikuri umciresobis kuTvnileba, acxadebs al-qadri. gardaiqmnas, magram ukanaskneli _ arasdros.
amis Semdgom al-qadri saubrobs muslimuri da dasavluri sazogadoebis maSasadame, modernul sazogadoebebs bevri ram aqvT saerTo. magram arian ki isini
msgavsebaze. avtonomia, ganaTleba, sicocxlisunarianoba, morali, sulieri kmayo- aucileblad erTgvarovanni? am kiTxvaze dadebiTi pasuxi gamomdinareobs mosaz-
fileba, samuSao eTika, socialuri harmonia, globaluri perspeqtivebi da ekologiuri rebidan, rom modernuli sazogadoeba unda daemsgavsos mxolod erT — dasavlur
cvlilebebi _ es is ZiriTadi safuZvlebia, romlebzec, misi TqmiT, SeiZleba models, rom modernuli civilizacia igive dasavluri civilizaciaa. Tumca, es
multikulturalizmis damyareba. adamianTa uflebebi kidev erTi faqtoria, romelsac savsebiT mcdari msjelobaa. dasavluri civilizacia warmoiSva VIII-IX saukuneebSi da
kulturi globalizaciis procesi SeiZleba daefuZnos. islami aris fuZemdebeli da Tavisi individualuri niSan-Tvisebebi Semdgom saukuneebSi SeiZina. misi modernizeba
saukeTeso mxardamWeri adamianTa uflebebisa da demokratiisa, acxadebs, al-qadri. moxda arauadres XVII-XVIII saukuneebisa. dasavleTi dasavleTs warmoadgenda
misi TqmiT, Zalzed mniSvnelovania kulturaTa Soris arsebul msgavsebebze gacilebiT ufro adre, vidre igi modernuli gaxdeboda. dasavleTis mTavari niSan-
yuradRebis gamaxvileba, da, amave dros, gansxvavebebis realisturi da demokratiuli Tvisebebi, romlebic mas sxva civilizaciebisgan ganarCeven, win uswrebs dasavleTis
Sefaseba. ar SeiZleba gadawyvetilebis xelovnurad miReba. modernizacias.
rogorc Cans, al-qadri ukmayofiloa islamisadmi dasavleTis damokidebulebiT. ra niSan-Tvisebebi hqonda dasavlur sazogadoebas aswleulebis ganmavlobaSi,
dasavlur sazogadoebas ar aqvs islamis WeSmariti suraTi. is icnobs mxolod sanam is modernizdeboda? sxvadasxva mecnierma sxvadasxvanairi pasuxi gasca am
dRevandel Sexedulebas, romelic misive mediiTaa miwodebuli. swored esaa imis kiTxvas, isini gansxvavdebian detalebSi, magram aRiareben ZiriTadi institutebis,
mizezi, rom nebismieri mcireodeni incindenti, romlisganac negatiuri daskvna Cveulebebis da rwmena-warmodgenebis erTobliobas, romlebic savsebiT kanon-
SeiZleba iyos gamotanili, gaSuqebulia da propagandirebulia mediiT da mis irgvliv zomierad SeiZleba miviCnioT dasavluri civilizaciis safuZvlad. esenia:
farTo debatebi imarTeba, maSin rodesac, aTasobiT pozitiuri faqtori uaryofilia klasikuri memkvidreoba. rogorc mesame Taobis civilizaciam, dasavleTma bevri
da amis Sedegad SeuZlebelia xidis gadeba kulturebs Soris. ram SeiTvisa winamorbedi civilizaciebisgan, gansakuTrebiT ki, klasikuri
am msjelobaze dayrdnobiT, al-qadri acxadebs, rom kulturuli mravalferov- civilizaciisagan. klasikuri civilizaciis memkvidreoba mravalferovania: berZnuli
nebisa da realuri integraciis naklebobis asaxsnelad eTnocentrizmi ar gamodgeba. filosofia da racionalizmi, romauli samarTali, laTinuri ena da qristianoba.
eTnocentrizmi _ es aris sxva kulturis gansja sakuTari standartebiT. arc muslimurma da marTlmadideblurma civilizaciebmac bevri ram aiTvises klasikuri
unikulturalizmi gadawyvets am sakiTxs, ramdenadac is yvela eTnikur kulturas erT civilizaciisagan, magram Seudareblad naklebi, vidre dasavleTma.
mTlianobad aqcevs. kaTolicizmi da protestantizmi. dasavluri qristianoba _ Tavdapirvelad
am problemis gadawyveta sami mimarTulebiTaa saZiebeli. kaTolicizmi, Semdeg kaTolicizmi da protestantizmi _ warmoadgenen dasavluri
esenia: civilizaciis istoriulad umniSvnelovanes maxasiaTebels. Tavisi arsebobis TiTqmis
1. multikulturalizmi; mTeli aTaswleulis manZilze is, rac dasavluri civilizaciis saxeliT aris cnobili,
2. pluralizmi; dasavleT saqristianod iwodeboda; arsebobda erTobis kargad ganviTarebuli grZnoba
3. globalizacia. dasavleTis qristian xalxebs Soris, romlis meSveobiT isini Tavs ganasxvavebdnen

80 41
Turqebis, mavrebis, bizantielebisa da sxvebisagan; swored RvTisa da oqros araTu SenarCunebas, aramed gavrcelebasac. magram iqidan Semosuli maskulturis
gulisaTvis gavidnen dasavlelebi kontinentidan msoflios dasapyrobad XVI nimuSTa niaRvari masSi vrceldeba, Cveni kulturis nimuSebi ki mxolod Zalian viwro
saukuneSi. reformacia da kontrreformacia, dasavleT saqristianos gayofa momxmarebels miewodeba.
protestantul CrdiloeTad da kaTolikur samxreTad dasavleTis istoriis aseve kulturaTa Soris urTierTobaSi did rols TamaSoben pirovnebebi, romelTa
gansakuTrebuli Strixia, romelic sruliad ucxo iyo aRmosavluri biografias SesaZloa ewodos globaluri, radgan arseboben adamianebi, romlebic
orTodoqsiisaTvis da saerTod ar arsebobda laTinuri amerikis sinamdvileSi. ibadebian erT sazogadoebaSi, ganaTlebas iReben sxvagan, sxva qveyanaSi qmnian ojaxs da
evropuli enebi. ena, religiis Semdeg, rigiT meore, yvelaze mniSvnelovani ase Semdeg. maTi cxovreba, SeiZleba iTqvas, transnacionaluria. zemoT Cven ganvixileT
faqtoria, romelic erTi kulturis xalxs meorisgan ganasxvavebs. dasavleTi sxva globaluri kulturis gavrcelebis saSualebebi. davosuri kultura da
civilizaciaTa umravlesobisagan gamoirCeva enebis mravalricxovnebiT. hindi, inteleqtualTa saklubo kultura xels uwyobs pirovnebis biografiis globalizebas.
mandarini, rusuli da TviT arabuli TavTavianTi civilizaciebis ZiriTad enebad arian biznesmenebs, sagareo uwyebis TanamSromlebs, diplomatebs, saerTaSoriso safinanso
miCneuli. dasavleTma memkvidreobiT laTinuri miiRo, magram erebis Camoyalibebis Tu samoqalaqo institutebis warmomadgenlebs xSirad uwevT cxovreba sxvadasaxva
kvalobaze warmoiSva erovnuli enebic, romlebic romanul da germanul enaTa vrcel adgilze. amis Sedegad pirovnebebi axerxeben, Rrmad gaicnon maTTvis ucxo kultura.
jgufebSi moeqcnen. XVI saukunisaTvis maT, ZiriTadad, miiRes TavianTi dRevandeli gacnobis Semdeg arsebobs ori SesaZlo Sedegi: pirovneba axdens kulturaTa
saxe. maxasiaTeblebis mkveTr gamijvns da meore, pirovnebisaTvis misaRebia kulturaTa
sasuliero da saero xelisuflebis gayofa. dasavleTis mTeli istoriis manZilze Serwyma; ufro TvalnaTeli rom gaxdes, SemogTavazebT ramdenime sxvadsxva kulturis
eklesia, Semdeg ki eklesiebi, saxelmwifosagan gancalkevebiT idga. RmerTi da keisari, warmomadgeneli inteleqtualis Teorias. TiToeul am adamians SeiZleba ewodos
eklesia da saxelmwifo, sasuliero avtoriteti da amqveyniuri Zalaufleba globalizebuli biografiis mqone.
gamokveTil dualizmad gvevlineba dasavlur kulturaSi. mxolod indur sainteresoa warmoSobiT afrikeli, kerZod, senegaleli mecnieris leopold
civilizaciaSi Tu iyo religia da politika ase gamokveTilad gamijnuli sengoris biografia da Teoria senegali safrangeTis kolonia gaxldaT. l.sengori iyo
erTmaneTisagan. islamSi RmerTi keisaria, CineTsa da iaponiaSi keisari RmerTia; kaTolike, miiRo brwyinvele dasavluri ganaTleba, icoda Teologia, muSaobda
marTlmadideblobaSi RmerTi keisris umcrosi partnioria. eklesiisa da saxelmwifos safrangeTis xelisuflebaSi, iyo `zRvispira qveynebis~ deputati, muSaobda vice-
gamijvna da maTi perioduli dapirispireba, romelic esoden damaxasiaTebelia spikerad safrangeTis nacionalur krebaSi da bolos gaxda senegalis pirveli
dasavluri civilizaciisaTvis, sxva erTobebSi ar fiqsirdeba. Zalauflebebis aseTma prezidenti. es imitom movyeviT, rom xazi gagvesva imisaTvis, Tu ra axlo kavSiri
gamijvnam, udavod, didi biZgi misca dasavleTSi Tavisuflebis ideis ganviTarebas. hqonda mas dasavlur civilizaciasTan, SeiZleba CaiTvalos, rom igi dasavluri
kanonis batonoba. civilizebul cxovrebaSi kanonis uzenaesoba romaelebisgan faseulobebiT cxovrobda. magram saintereso is aris, rom es kultura ar qceula mis
miRebuli memkvidreobaa. Sua saukuneebis moazrovneebma SeimuSaves bunebiTi Sinagan kulturad, radgan sengorisaTvis dasavleTi ar iqca etalonad. amas mowmobs
samarTlis Teoria, romlis mixedviTac, monarqebs eniWebodaT Zalauflebis is, rom cxovrebis ukansaknel wlebSi l.sengorma Seqmna Teoria zango-afrikuli
ganxorcielebis ufleba, risi Sedegicaa inglisSi samoqalaqo kodeqsis tradiciis kulturis TviTmyofadobis Sesaxeb. misi ocneba iyo sinTezireba dasavluri Rrma
Camoyalibeba. XVI da XVII saukuneebSi, absolutizmis batonobisas, kanonis uzenaesoba konceptualizmisa da afrikuli naTeli warmosaxvisa. igi ocnebobda momaval evro-
ufro irRveoda, vidre daculi iyo, magram idea xelisuflebis damorCilebisa gare afrikaze, romelic iqneboda winamorbedi kacobriobis erTian kulturaze
SezRudvebisadmi ZalaSi rCeboda: `Non sub homine sed sub Deo et lege~ (`ara kacis, aramed dayrdnobili msoflio civilizaciisa. l.sengori da misi momxreebi, imaze dayrdnobiT,
RvTisa da kanonis qveSevrdomoba~). kanonis uzenaesobis tradiciam safuZveli Cauyara rom afrikuli civilizaciac civilizaciaa da, amasTan erTad, originaluri da
konstitucionalizmsa da adamianis uflebebs, maT Soris, kerZo sakuTrebis uflebas, TviTmyofadi, ufro Sors wavidnen, maTi azriT, dasavluri, manqanis msgavsi
ukanonobis winaaRmdeg brZolas. sxva civilizaciaTa umravlesobaSi kanoni gacilebiT civilizacia aucileblad ganwirulia kraxisaTvis, Tu ar moxda misi organuli sinTezi
nakleb rols TamaSobda cnobierebisa da qceves CamoyalibebaSi. afrikul mgrZnobiare, uSualo adamianur sulTan. gaCnda iseTi cnebebi, rogoric aris
socialuri pluralizmi. tradiciulad, dasavluri sazogadoeba pluralisturi afrikeli evropeli, da evropeli afrikeli. afrikeli absoluturad sawinaaRmdegoa
iyo. rogorc doiCi SeniSnavda, dasavleTs gamoarCevs `sxvadasxva avtonomiuri jgufis evropelisa. am dapirispirebis ganviTarebam ganapiroba ori erTmaneTis sawinaaRmdego
arseboba da simyare, romlebic ar arian damyarebuli sisxlismier naTesaobaze an pirovnebis Camoyalibeba. afrikeli daupirispirda evropels. evropeli _ es aris
qorwinebaze~. VI da VII saukuneebidan dawyebuli, aseT jgufebs Tavdapirvelad inJineri, pragmatikosi, romelic ganuwyvetel eqspluatacias uwevs bunebas, Tavis
warmoadgendnen monastrebi, samonastro ordenebi, gildiebi, SemdgomSi evropis Tavs da Tavis msgavsebs; mudam, rogorc manqana, isea, Tvlis fuls. samyaros Seicnobs
araerT kuTxeSi maT moicves mravali sxvadasxva gaerTianeba da sazogadoeba. formuliT, mecnierebiT, gonebiT. afrikeli ki aris poeti, lirikosi; igi bunebas
gaerTianebaTa pluralizms SemdgomSi klasobrivi pluralizmi daemata. dasavleT aireklavs, gamoxatavs da masTan urTierTobas amyarebs cekviT, xelovnebiT, suliT,
evropuli sazogadoebebis umravlesobaSi arsebobda SedarebiT Zlieri da grZnobiT. afrikaSi idiliuri damokidebulebaa bunebasTan, koleqtivizmi,
damoukidebeli aristokratia, soliduri fena glexobis saxiT da mcirericxovani, urTierTdaxmareba da urTierTTanagrZnoba, evropaSi ki _ socialuri antagonizmi,
magram mniSvnelovani klasi vaWrebisa. evropul sazogadoebaTa umravlesobaSi konfliqtebi, agresia, adamianis mier adamianis diskriminacia.
feodaluri arsitokratiis Zliereba mTavari mizezi iyo imisa, rom iq absolutizmis am TvalsazrisiT, sainteresoa aSS-Si moRvawe afrikeli mkvlevris ali mazruis
fexis mokideba SeuZlebeli xdeboda. evropuli pluralizmis gageba diametrulad pozicia, romelic dasavlur da aRmosavlur Rirebulebebze msjelobs da cdilobs
sapirisporoa samoqalaqo sazogadoebis saRaribis, aristokratiis sisustisa da daamtkicos, rom, erTis mxriv, pasuxi kiTxvaze _ arsebobis romel wess mivyavarT

42 79
saSualebas iZlevian am mimarTulebiT. aviRoT faqti qarTuli sinamdvilidan: centralizebuli biourokratiuli imperiebis siZlierisa, romlebic ruseTis da
qarTuli xalxuri cekvis ansambli `erisioni~ msoflioSi popularuli swored mas CineTis realobaSi arsebobda, iseve rogorc TurqeTis samflobeloebsa da sxva
Semdeg gaxda, rac frangulma organizaciam daafinansa. erToblivi proeqtis mizans aradasavlur sazogadoebebSi.
warmoadgenda msoflios Sou-biznesis bazarze siaxlis Setana da mogebis naxva. warmomadgenlobiTi organoebi. socialurma pluralizmma imTaviTve misca
erToblivi proeqtiT orive mxare mogebuli darCa biznesis TvalsazrisiT, xolo dasabami kerZo sakuTrebas, parlaments da sxva institutebs, romlebSic warmodgenili
qarTuli cekva ganviTarebis da warmatebis Semdeg safexurze avida1. iyo aristokratiis, samRvdeloebis, vaWrebisa da sxva fenebis interesebi. am
sxvadasxva kulturebis urTierTobis Sedegad kulturuli artefaqtis organoebSi warmomadgenlobis formebi, modernizaciis kvaldakval, gardaiqmnen
transformacis TvalsazrisiT meore kargi magaliTia suxiSvilebis ansamblis mier Tanamedrove demokratiul institutebad. absolutizmis periodSi zogi maTgani
warmodgenili Sou `asa-farTi~. maT mier filarmoniaSi gamarTuli koncerti or saerTod gaauqmes an mniSvnelovnad SezRudes. miuxedavad aseTi SemTxvevebisa, es
nawilad iyofa: pirveli klasikuri qarTuli xalxuri cekvebiTaa warmodgenili, xolo institutebi mTavar saSualebas warmodgenda politikur cxovrebaSi xalxis farTo
meore ganyofileba absoluturad ucxoa, im gagebiT, rom nacionaluri baletis monawileobis uzrunvelsayofad. arc erT Tanamedrove civilizacias ar aqvs
mocekvaveebi scenaze tradiciuli qarTuli tansacmliT ar gamodian; qalebs Sarvlebi warmoamdgenlobiTi organoebis arsebobis msgavsi aTaswlovani gamocdileba. jer
acviaT da Tavze kacis, ufro zustad, yaraCoRelis qudebi axuravT, mamakacebi Sav kidev IX saukunidan adgilobriv doneze, italiis qalaqebSi, daiwyo moZraoba
formebSi arian gamowyobilni, tanze `kapiSoniani~ maisurebiT; maTi moZraobebi, TviTmmarTvelobisaTvis, romelic Semdgom CrdiloeTiT gavrcelda, `aiZulebda ra
marTalia, qarTuli cekvidan aris aRebuli, magram sruliad uCveuloa; qarTul episkoposebs, adgilobriv baronebs da sxva warCinebulebs, burJuebisTvisac
tradiciul dol-garmonTan erTad, ismis eleqtronuli musikis hangebi, gamoyenebulia gaeziarebinaT, da xSirad, bolos mTlianad daeTmoT Zalaufleba~. saxalxo
aratradiciuli dasartymeli instrumentebi. anu iliko suxiSvilma (umcrosma) warmomadgenlobas nacionalur doneze SemdgomSi daemata avtonomiurobis xarisxi
qarTul cekvebSi Seitana sxva kulturisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi. Cveni interesis adgilobriv doneze, rac arnaxuli movlenaa msoflios sxva regionebisaTvis.
sagans ar warmoadgens imis garkveva, Rirebulia Tu ara `asa-farTi~, rogorc individualizmi. dasavluri civilizaciis bevrma zemoT CamoTvlilma elementma
qoreografiuli xelovnebis nimuSi, ubralod, igi qarTuli da dasavluri kulturis biZgi misca individualizmis, pirovnebis uflebebisa da Tavisuflebis ideas, rac
urTierTobis Sedegia. unikaluri movlenaa civilizebuli sazogadoebebisaTvis. individualizmi ganviTarda
gvinda kvlav `erisions~ davubrundeT; ansamblis gastrolebis win moxda Sous XIV-XV saukuneebSi; XVII saukuneSi dasavleTSi moxda Tavisufali arCevanis uflebis
reklamireba. sareklamo klipis Sinaarsis moyoliT Tavs ar SegawyenT, mxolod xazs aRiareba, rasac doiCi `romeo da julietas revolucias~ uwodebda. yvela
gavusvamT imas, rom is aris franguli sareklamo klipi, romelic damzadda qarTuli adamianisaTvis Tanabari uflebebi (`uRatakesi kacic inglisSi iseve imsaxurebs
cekvis popularizaciis mizniT. es klipi warmoadgens frangebisaTvis mosayol qarTul sicocxles, rogorc umdidresi~), Tu sayovelTaod ar xorcieldeboda, xazi mainc
miTs. arsebiTad Secvlili araferia. gansxvaveba mxolod isaa, rom musikas da gansakuTrebiT esmeboda. individualizmi meoce saukuneSi arsebul civilizaciebs
tradiciul sacekvao ileTebs damatebuli aqvs Tanamedrove teqnologiebiT Seqmnili Soris dasavleTis erT-erT gamorCeul niSan-Tvisebad rCeba. am sakiTxTan
efeqtebi; anu frangebis winaSe warsdga absoluturad qarTuli `genia rokviT dakavSirebul erT-erTi gamokvleviT, romelSic 50 qveynis monacemebi iyo
ganfenili~. warmodgenili, individualizmis umaRlesi indeqsis mqone qveyanaTa pirveli oceuli
kidev erTi magaliTi: sul axlaxans erTi saintereso da sagulisxmo faqti moxda. moicavda yvela dasavlur qveyanas, portugaliis da aseve israelis gamoklebiT.
qarTuli teleseriali `mglebis xorumi~ iyida aSS erT-erTma satelevizio arxma. individualizmisa da koleqtivizmis meore kroskulturuli gamokvlevis avtorma
marTalia, am filmis Sinaarsidan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom Janri amerikulia, aseve xazi gausva dasavleTSi individualizmis dominirebas, danarCen msoflioSi
magram igi qarTuli `boevikia~ da ara amerikuli. igi saintereso gaxda arsebuli situaciisgan gansxvavebiT, sadac ufro koleqtivizmi ikveTeba da aRniSna,
amerikelebisaTvis, radgan filmis istoria moTxrobilia maTTvis ucxo qveynis Sesaxeb rom `Rirebulebani, romlebic dasavleTSi umniSvnelovanesia, danarCen msoflioSi
da mTxrobelic am qveynis warmomadgenelia. amas emateba isic, rom msgavsi Janris yvelaze naklebmniSvnelovania~. dasavlelebica da aradasavlelebic isev da isev
teleserialis gadaReba amerikaSi imaze gacilebiT Zviri dajdeboda, vidre `mglebis individualizms miiCneven dasavleTis mTavar ganmasxvavebel niSnad.
xorumis~ Sesyidva, Targmna da reklamis gakeTeba. zemoT CamoTvlili maxasiaTeblebi ar warmoadgens dasavluri civilizaciis
zemoT moyvanili magaliTebis mixedviT SeiZleba davaskvnaT, rom amerikeli da ganmasxvavebeli niSnebis amomwurav CamonaTvals. arc imis Tqma msurs, rom es
frangi Sou-biznesmenebis interesis sferoSi moxvda qarTuli kulturis artefaqtebi, maxasiaTeblebi dasavlur sazogadoebaSi yovelTvis da yvelgan arsebobda. ra Tqma
anu masobrivi kulturis gavrceleba ar aris calmxrivi procesi; Tu saqarTvloSi unda, es ase ar yofila: dasavleTis istoriaSi araerTi despotia cnobili, romelic
Semodis evropuli da amerikuli masobrivi kultura, aseve saqarTvelodanac ugulebelyofda kanonis uzenaesobas da auqmebda warmomadgenlobiT organoebs.
eqsportirdeba kaulturis garkveuli artefaqtebi, Tan iseT doneze, rom did zemoT CamoTvlili niSan-Tvisebebis miCneva dasavleTis maxasiaTeblebad aseve ar
ovaciasac iwvevs (igive `erisioni~ da Tundac is, rom qarTul xalxur simRerebs niSnavs, rom isini sxva civilizaciebSi ar arsebobs. cxadia, arsebobs. magaliTad,
mRerian frangebi, iaponelebi, amerikelebi da sxva). anu konkretuli adgilobrivi yurani da SariaTi warmoadgenen muslimuri sazogadoebebis ZiriTadi sakanonmdeblo
kulturebi Tavis TavSi atareben imis saSualebas, moaxerxeben Tu ara globalur bazaa; iaponias da indoeTs, dasavleTis msgavsad, aqvT klasobrivi sistema (da,
kulturasTan konfliqtis gareSe urTierToba-morigebas da sakuTari originalobis savaraudod, swored amis gamo arian isini oradori didi aradasavluri sazogadoeba,
romlebic demokratiul mTavrobas irCeven nebismieri vadiT). saTiTaod aRebuli, arc
1
qarTvelebis warmatebas, albaT imanac Seuwyo xeli, rom manamde “suxiSvilebis” ansambls msoflio erTi es niSan-Tviseba ar iyo unikaluri mxolod dasavleTisaTvis, mxolod maTi
masStabiT hqonda aRiareba.

78 43
erToblioba qmnida dasavleTis gansxvavebul saxes. es ideebi, tradiciebi da naklebobas; aqvT eleqtroenergiis problema; aRar vsaubrob kulturul cxovrebaze.
institutebi ufro mZlavrad iyo warmodgenili dasavleTSi, vidre sxva raionebi Caketil sivrceebad iqcnen, siaxle TiTqmis ar xdeba, rac xels uSlis
civilizaciebSi. yovel SemTxvevaSi, isini qmnian mTavar, mudmiv birTvs dasavluri ganviTarebas.
civilizaciisa. swored maTgan gamomdinareobs dasavleTis dasavluroba da ara arsebobs mosazreba, rom globalizaciaze saubari SeiZleba iq, sadac saSualo
modernuloba. amavdroulad, isini warmoadgenen faqtorebs, romlebmac dasavleTs wliuri Semosavali aRemateba 5000 aSS dolars. zemoT Cven ukve visaubreT, rom
saSualeba misca modernizebuliyo da am procesis avangardSi Camdgariyo msoflio kulturis globalizacia _ es aris globaluri da adgilobrivi kulturebis
masStabiT. urTierTobis procesi. globalizaciis dros dasavleTidan moemarTeba kultura,
romelic uzrunvelyofilia politikuri da, pirvel rigSi, ekonomikuri saSualebebiT;
universaluri civilizacia: mniSvnelobebi amitom globaluri kulturis gamowvevebze adekvaturi pasuxis gasacemad mxolod
xSirad amtkiceben, rom Tanamedrove samyaro mowmea `universaluri civilizaciis~ kultura ar aris sakmarisi, saWiroa am kulturis materialuri uzrunvelyofac.
Sobisa (es termini v.s.naipols ekuTvnis). ras gulisxmoben am terminSi? naipolis idea am sakiTxis Sesaxeb, Tavisi qveynis magaliTze dayrdnobiT, saubrobs safrangeTis
zogadad gulisxmobs kacobriobis kulturul gaerTianebas, mTeli msoflios xalxebis deputati evroparlamentSi katrin lalumieri. Tavis naSromSi `brZola kul-
mier saerTo faseulobebis, rwmena-warmodgenebis, orientaciebis, tradiciebisa da turisaTvis~ is aRniSnavs, rom globalizaciis procesi iwvevs ideaTa standarti-
institutebis gaziarebas. ufro zustad, es SeiZleba gulisxmobdes siRrmiseul, zaciasa da cxovrebis wesis gaerTgvarovnebas, amerikuli modelis mixedviT. mis
magram umniSvnelo, an mniSvnelovan, magram arasiRrmiseul mxareebs, an sulac _ gancxadebaSi sainteresoa erTi aRiareba: safrangeTs eSinia Tavisi enisa da kulturis
umniSvnelosa da zedapiruls. dakargvis. is xazs usvams globalizaciis gavlenas safrangeTze, gansakuTrebiT
pirvel rigSi, aRsaniSnavia, rom yvela sazogadoebis warmomadgenlebs aqvT kulturisa da xelovnebis sferoze. magaliTad mohyavs kinoindustria. kinos, romelic
garkveuli ZiriTadi Rirebulebani _ rogoricaa, magaliTad, mkvlelobis pirvelad safrangeTSi gaCnda, frangebi miudgnen rogorc garTobisa da xelovnebis
borotebasTan gaigiveba; saerTo sabazo institutebi _ magaliTad, sxvadasxva saxiT sferos, da is meorexarisxovnad miiCnies. amis paralelurad, aSS-m Seqmna holivudi da
warmodgenili ojaxis instituti. sazogadoebaTa umravlesobas erTmaneTis msgavsi momavali giganturi audiovizualuri industriis safuZveli, saTanado gavrcelebis
`moraluri kodeqsi~ aqvs — elementaruli zneobrivi warmodgena imaze, Tu ra aris sistemiT. lalumieri aRniSnavs, rom aSS, audiovizualuri industriiT, kino-
kargi da ra aris cudi. Tu `universaluri civilizaciis~ cnebaSi es azria Cadebuli, igi kulturiT, maskulturiT emuqreba safrangeTs. igi amas win unda aRudges Tavisi
Rrma da mniSvnelovania, magram, amave dros, es arc axalia da arc aqtualuri. is faqti, kulturis Tanamedroveobis Sesaferisi organizaciaTa (gavrcelebis da popula-
rom adamianebs aqvT ramdenime saerTo fundamenturi Rirebuleba da instituti mTeli rizaciis saSualebebiT) mxardaWeriT. sabolood lalumieri erT rCeva-rekomendacias
istoriis ganmavlobaSi, SeiZleba gvixsnides adamianis qcevis garkveul konstantebs, iZleva: kargad organizebuli ekonomikuri saqmianoba unda emsaxurebodes kulturul
magram mas ar ZaluZs Suqi mohfinos an axsnas istoria, romelic savsea adamianis qcevaSi Semoqmedebas da unda aZlevdes mas axal SesaZleblobebs ganviTarebisa da ayvave-
momxdari cvlilebebiT. garda amisa, Tu mTeli kacobriobisaTvis saerTo bisTvis.
universaluri civilizacia arsebobs, maSin ra termins viyenebT kacobriobis didi rogorc davinaxeT, safrangeTma igrZno amerikuli kulturis moZaleba, rac
kulturuli dajgufebebis aRsaniSnavad, rasebis garda? kacobrioba iyofa frangebma metad mtkivnulad aRiqves. dRes safrangeTi erT-erTi im qveyanaTagania,
qvejgufebad — tomebad, erebad da ufro farTo kulturul erTobebad, romelTac romelic mkacr uars acxadebs globalizaciaze da mas aRiqvams, rogorc
civilizacia ewodeba. Tu civilizaciis cneba ayvanilia mTeli kacobriobis aRmniSvnel amerikanizacias. amis sapirispirod, safrangeTi miubrunda sakuTar kulturas da
gagebamde, maSin an udidesi kulturuli dajgufebis _ kacobriobis _ aRmniSvneli daiwyo misi farTo masStabiT reklamireba, raTa gvian, magram mainc SeZlos sakuTari
axali termini unda gamovigonoT, an unda davuSvaT, rom es didi, magram ara originaluri da gansxvavebuli kulturis SenarCuneba. amis mixedviT, SeiZleba
kacobriobis masStabis mqone dajgufebebi gaqreba. magaliTad, vaclav haveli, davaskvnaT, rom ekonomikuri uzrunvelyofis gareSe lokalizacia da sakuTari
amtkicebda, rom ` Cven axla vcxovrobT erT globalur civilizaciaSi~ da rom igi sxva kulturis SenarCuneba gamoricxulia. winaaRmdeg SemTxvevaSi, survili saSualebas ver
`araferia, Tu ara Txeli saburveli~, romelic `faravs an malavs kulturaTa, xalxTa, daemTxveva da, SesaZloa, sazogadoeba aRmoCndes igive mdgomareobaSi, rogoric
religiaTa samyaroebis udides mravalferovnebas, istoriul tradiciebsa da f.m.manenjim afrikis magaliTze daxata.
istoriulad Camoyalibebul Sexedulebebs; yvelaferi es, garkveuli azriT, mis rodesac vsaubrobT kulturis ekonomikur uzrunvelyofaze da mxolod am
safarqveSaa moqceuli~. `civilizaciis~ terminisaTvis globaluri mniSvnelobis SemTxvevaSi mis gadarCenaze, Cndeba kiTxva: dasavlur _ evropul da amerikul _
miniWeba, xolo im didi kulturuli erTobebis `kulturis~ an `subcivilizaciis~ kulturas, aqedan gamomdinare, mis ekonomikur SesaZleblobebs Znelad Tu gauweven
saxeliT moxsenieba, romlebic yovelTvis civilizaciebad iwodeboda, mxolod da konkurencias da winaaRmdegobas sxva sazogadoebebi; xom ar niSnavs es, rom
mxolod terminebis semantikur aRrevas Tu gamoiwvevs. ekonomikurad naklebad ganviTarebuli sazogadoebebi ganwirulni arian kulturuli
meore, gasaTvaliswinebelia, rom `universaluri civilizacia~ SeiZleba gaerTgvarovnebisa da kulturuli imperializmis batonobisaTvis?! Cveni azriT,
gamoiyenebodes im elementebis aRsaniSnavad, romelTa arseboba damaxasiaTebelia kultura ganwirulia im SemTxvevaSi, Tu sazogadoeba sami-oTxi Taobis ganmavlobaSi
civilizebuli sazogadoebebisaTvis, rogoricaa, magaliTad, qalaqebi da ekonomikuri ganviTarebis nulovan niSnuls ver gascda; magram sainteresoa, rom
ganaTlebuloba — is, rac ganarCevs maTgan pirvelyofil sazogadoebebsa da globalizacia Tavad sTavazobs sazogadoebebs `Semamsubuqebel garemoebebs~;
barbarosebs. es, cxadia, terminis meTvramete saukuniseuli gagebaa, romelic transnacionaluri korporaciebi, saerTaSoriso organizaciebi da fondebi,
civilizaciis mxolobiT ricxvs gulisxmobs da romlis mixedviT, universaluri romelTac garkveuli miznebiT uwevT konkretul qveyanaSi moRvaweoba, garkveul

44 77
procesia, rasac glokalizacia daerqva: mraval adgilze erTdroulad, da amasTan civilizacia perspeqtivis saqmea, anTropologebisa da pirvelyofili sazogadoebebis
erTad, gansxvavebulad. Tavad restoran `makdonaldsis~ daniSnuleba, rogorc bediT Sewuxebuli xalxis saubedurod. am gagebiT, civilizacia, kacobriobis istoriis
cnobilia, swrafi kvebaa. dasavleTis qveynebSi am restoranSi adamiani saSualod 7-9 msvlelobis kvalobaze, TandaTanobiT farTovdeboda da misi (mxolobiT ricxvSi)
wuTs Cerdeba; aradasvlur qveynebSi `makdonaldsma~ sxva daniSnuleba SeiZina. gavrceleba Tavsebadi iyo sxvadasxva civilizaciis (mravlobiT ricxvSi) arsebobasTan.
saqarTvloSi igi warmoadgens ara marto swrafi kvebis obieqts, aramed igi dasvenebisa mesame, termini `universaluri civilizacia~ SeiZleba aRniSnavdes warmodgenebs,
da garTobis adgilicaa. skolis moswavleebi, studentebi, bebia-babuebi Svili- faseulobebsa da doqtrinebs, romlebic saerToa bevri adamianisaTvis dasavlur
SvilebTan erTad, Seyvarebuli wyvilebi xSirad dadian iq `drois satareblad~. amasTan civilizaciaSi da zogierTebisaTvis _ sxva civilizaciebSi. amas SeiZleba `davosis
erTad, `makdonaldsis~ gverdiT saqarTveloSi gaCnda uamravi e.w. `sacxobebi~ da kultura~ vuwodoT. yovelwliurad aTasamde bankiri, biznesmeni, saxelmwifo moxele,
erovnuli sakvebis warmoebis wertilebi. isic unda iTqvas, rom qarTul kulinariaSi moazrovne Tu Jurnalisti mTeli rigi qveynebidan ikribeba msoflio ekonomikur
`fast-fudizaciisaTvis~ damaxasiaTebeli sakvebi nawarmis povna arcTu ise Zneli forumze davosSi, SveicariaSi. TiTqmis yovel maTgans aqvs universitetis diplomi
aRmoCnada. tradiciuli xaWapurisa da lobianis, kartofilisa da xorcis Rvezelis sabunebismetyvelo da sazogadoebriv mecnierebebSi, biznesSi, samarTalSi, isini
gverdiT gaCnda misi msgavsi axali `sasusnavebi~, magaliTad, rogoric aris brinjisa da ikvleven sityvebsa Tu ricxvebs, Tavisuflad floben inglisur enas, dasaqmebuli
xorcis Sereuli farSiT momzadebuli Rvezeli, bostneulis Rvezeli, romelsac arian saxelmwifo organoebSi, korporaciebsa da aqtiur saerTaSoriso cxovrebaSi
`bostneulis samarxvo pica daerqva~ da sxva mravali. sxvagvarad, dasavluri Cambul samecniero dawesebulebebSi, xSirad mogzauroben sakuTari qveynis sazRvrebs
hamburgerebis Semosvlam safuZveli misca adgilobrivi kulinariis transformacias, gareT. isini, ZiriTadad, iziareben saerTo warmodgenebs indvidualizmze, sabazro
Tanamedroveobaze morgebas da axali qarTuli kerZebis Seqmnasac ki. amasTan erTad ekonomikasa da politikur demokratiaze, rac damaxasiaTebelia dasavluri
unda aRiniSnos, rom saqarTvloSi `makdonladsze~ ufro swrafad kveba swored zemoT civilizaciis sazogadoebisaTvis. `davosis xalxi~ akontrolebs, faqtobrivad, yvela
naxseneb `sacxobebSia~ SesaZlebeli. saerTaSoriso dawesebulebas, mravali qveynis mTavrobas da msoflios ekonomikuri da
SesaZlebelia vivaraudoT, rom am SemTxvevaSi, globalur kulturasTan samxedro potencialis met wils. aqedan gamomdinare, `davosis kultura~ uaRresad
mimarTebaSi qarTuli kultura axerxebs sakuTaris, originaluris win wamowevas, rac mniSvnelovania. meore mxriv, ramdeni adamiani iziarebs am kulturas msoflio
imis mimaniSnebelia, rom qarTul kulturas, rogorc tradiciulsa da originalurs, masStabiT? dasavleTs gareT, albaT, 50 mln-ze naklebi, anu msoflios mosaxleobis 1
aqvs saSualeba ar gaiTqvifos globalur kulturaSi da moaxerxos lokalizeba; procenti. igi sakmaod Sors aris imisgan, rom universaluri kultura iyos, da
SesaZloa, kulinaria ar TamaSobs gadamwyvet rols, magram igi kulturis erT-erTi liderebs, romlebic ekuTvnian `davosis kulturas~, yovelTvis rodi aqvT myari
mniSvnelovani artefaqtia. dasayrdeni sakuTar sazogadoebebSi. rogorc hedli buli aRniSnavda, `es saerTo
qarTuli samzareulos magaliTze, SeiZleba iTqvas, rom globalizacia `makdonal- inteleqtualuri kultura mxolod elituri movlenaa: bevr sazogadoebaSi misi
dizaciasTan~ ar igivdeba (`es erovnuli katastrofa arc saqarTvelos emuqreba, fesvebi friad myifea... saeWvoa, rom igi Seezrdeba imas, rasac saerTo zneobriv
vinaidan metad avtoritetul qarTvel eqspertebs mravalsaaTiani moxsenebis wakiTxva principebs, saerTo faseulobebs uwodeben da rac esoden gansxvavebulia saerTo
SeuZliaT imis Taobaze, Tu rogor yvela parametrebiT dajabna qarTulma xinkalma da inteleqtualuri kulturisagan.~
xaWapurma hamburgeri da Cisburgeri~), Tumca qarTulma samzareulom ganicada `fast meoTxe, miRebuli azria, rom dasavlur warmodgenaTa sistemebisa da popularuli
fudizacia~, rac TavisTavad globalizaciis Sedegia da Tanac sakmaod sasargebloc. kulturis sayovelTao gavrceleba mTels msoflioSi universalur civilizacias
`makdonaldizacia~, `fast-fudizacia~ masobriv-samomxmareblo globaluri qmnis. es mosazreba arc Rrmaa da arc mniSvnelovani. kulturuli siaxleebi
kulturis elementebia; rodesac vsaubrobT globaluri masobrivi kulturisa da civilizaciidan civilizacias gadaecemoda mTeli istoriis manZilze. erTi
adgilobrivi qarTuli kulturis urTierTobaze, aucileblad unda ganvixiloT civilizaciis wiaRSi gaCenil inovacias, rogorc wesi, meore civilizacia iTvisebs.
dasavluri _ evropuli da amerikuli _ satelevizio, kino da Sou-biznesis sxva saxis Tumca aq laparakia teqnikur siaxleebze, romlebsac ar mohyveba didi kulturuli
elemetTa zemoqmedebis xarisxi. ramdenime welia saqarTveloSi, ufro zustad gardatexebi an siaxleebi; isini warmavalia, da ar cvlian mimRebi civilizaciis
TbilisSi, regularulad ewyoba sxvadsxva musikaluri festivali, Camodian msoflioSi ZiriTad kulturas. am siaxleebs recipienti civilizacia iTvisebs egzotikurobis an
cnobili Semsruleblebi, gaixsna satelevizio arxebi, arsebobs sakabelo televiziebi, iZulebis gamo. gasul saukuneebSi dasavlur samyaros periodulad gadauvlida xolme
romlebic sxvadasxva qveynis arxebis Tvalyuris devnebis saSualebas iZleva. Cinuri da induri kulturis garkveuli elementebiT gamowveuli enTuziazmis talRa.
globaluri da adgilobrivi kulturis urTierTobaze saubrisas da, saerTod, XIX saukuneSi dasavleTis kulturuli siaxleebi popularuli gaxda indoeTsa da
saqarTveloSi globalizaciis procesze msjelobisas, Cveni azriT, unda CineTSi, radgan iq SeimCneoda dasavleTisadmi loialuroba. mosazreba, TiTqos
gaviTvaliswinoT, rom bolo wlebSi qarTuli sazogadoeba, faqtobrivad, daiyo or popularuli kulturisa da samomxmareblo saqonlis mTels msoflioSi gavrceleba
nawilad: Tbilisi, romelTan erTadac SeiZleba kidev ramdenime qalaqis warmodgena dasavluri civilizaciis triumfia, aufasurebs kidec Tavad dasavlur kulturas.
(baTumi, quTaisi, foTi) da danarCeni saqarTvelo. zemoT CamoTvlil qalaqebs dasavluri kulturis arsia Magna carta (Tavisuflebis didi qartia), da ara Magna Mak
urTierToba aqvT, ara marto qalaqis da qveynis farglebSi, aramed sazRvargareTac. (didi sendviCi). is faqti, rom aradasavlelma SeiZleba es ukanaskneli miirTvas, sulac
arsebobs informaciis adgilobrivi da met-naklebad uwyveti saSualebebi: ar niSnavs, rom misTvis misaRebia sxva faseulobebic.
satelevizio arxebi, radiosadgurebi da beWdviTi gamocemebi. danarCeni saqarTvelo es sruliadac ar gamoxatavs aradasavlelis damokidebulebas dasavleTisadmi.
am yvelafers, SeiZleba iTqvas, TiTqmis moklebulia. ar arsebobs safosto sadRac axlo aRmosavleTSi eqvsiode axalgazrda SeiZleba jinsebSi iyos gamowyobili,
momsaxureba, anu Jurnal-gazeTebi ar miewodebaT Tavis droze; ganicdian informaciis koka-kolas svamdes, reps usmendes, amave dros ki, locvebs Soris, romelTac isini

76 45
meqisaken pirSeqceuli aRavlenen, bombs amzadebdnen amerikuli samgzavro doniT, rac aisaxeba sazogadoebis TiToeuli wevris ukeTes ganaTlebasa da
TviTmfrinavis asafeTqeblad. 1970-ian da 1980-ian wlebSi amerikelebi yovelgvari janmrTelobaSi. es mxolod im SemTxvevaSi aris SesaZlebeli, Tu qalsac da kacsac
`iaponizirebis~ gareSe moixmardnen milionobiT iaponur manqanas, televizors, Tanabari uflebebi aqvT, Teoriuladac da praqtikuladac. CrdiloeTs mniSvnelovani
kameras da eleqtronul xelsawyos, metic _ es yvelaferi iaponiisadmi antagonisturi rolis Sesruleba ekisreba am procesSi. arasodes unda iqnes daSvebuli is, rac
damokidebulebis fonze xdeboda. mxolod gulubryvilo ampartavnoba Tu SezRudavs xalxis usafrTxoebas, identurobis grZnobasa da Rirsebas. afrikam unda
afiqrebinebs dasavlelebs, rom aradasavlelebi `vesternizdebian~ dasavluri iswavlos sakuTari xalxis gansxvavebuli azris pativiscema. amave dros, CrdiloeTma
saqonlis SeZenis Sedegad. marTlacda sasaciloa, rodesac dasavlelebi TavianT yuradReba unda miaqcios afrikeli xalxis gamonaTqvams: `Sen ar SeiZleba icode da ver
civilizacias aigiveben SuSxuna sasmelebTan, gaxunebul jinsebTan da sendviCTan. gauZRvebi mezoblis saxlis saSinao saqmeebs~
universaluri popularuli kulturis ufro daxvewili versia yuradRebas ZiriTadi problema, rac globalurma kulturam afrikul sazogadoebas Seuqmna,
amaxvilebas ara samomxmareblo saqonelze, ara koka-kolaze, aramed mediasa da momdinareobs Semdegidan: daviwyoT imiT, rom globaluri kultura, afrikul
holivudze. amerikis gavlena msoflio kinoze, televiziasa da konoproduqciaze kulturasTan SedarebiT, aris meti SesaZleblobebis mqone, igi ufro Zlieria; Zala
aRemateba kidec amerikis poziciebs saaviacio mrewvelobaSi. 1993 wlis monacemebis gamoixateba imaSi, rom globalur kulturas, rogorc erTi saxis niSan-Tvisebebis
mixedviT, 100 yvelaze popularuli filmidan 88 amerikuli iyo. ori amerikuli da ori erTobliobas, romelic cdilobs garkveuli Rirebulebebis mTel msoflioSi
evropuli organizacia dominirebs globaluri masStabiT axali ambebis mopovebasa da damkvidrebas, zurgs umagrebs politikurad da ekonomikurad Zlieri sazogadoeba.
gavrcelebaSi. aq erTmaneTisgan unda gavmijnoT ori movlena. pirveli _ esaa globaluri kultura materialuri TvalsazrisiT uzrunvelyofilia, rasac, Cveni
sayovelTao moTxovnileba produqciaze, romelic dakavSirebulia siyvarulTan, azriT, udidesi mniSvneloba eniWeba. amis naTeli dadasturebaa zemoT moyvanili
seqsTan, ZaladobasTan, idumal ambebTan, gmirobasTan, simdiresTan; agreTve mogebaze magaliTi; materialuri uzrunvelyofis gamo afrikaSi dairRva ojaxis Zveli
orientirebuli kompaniebis (pirvel rigSi, amerikuli) unari _ gamoiyenon es tradicia, ramac, SesaZloa, gamoiwvios mTeli kulturis gadagvareba, radgan
moTxovnileba sakuTari interesebis Sesabamisad. Zalian cotaa an saerTod ar arsebobs afrikuli kulturis safuZveli ojaxia; frida maiale-manenjis statiis wakiTxvis
argumenti imis sasargeblod, rom vifiqroT, TiTqos globaluri komunikaciis Semdeg Cndeba ganwyoba, rom afrikeli dilemis winaSe dgas: an materialuri minimumis
saSualebaTa gasayovelTaoebas gamoewvios mniSvnelovani cvlilebebi adamianTa uzrunvelyofa, an kulturis saxis SenarCuneba. sainteresoa is faqti, rom am
warmodgenebsa da rwmenaSi. `garToba~, ambobda maikl vlaxosi, `sulac ar niSnavs magaliTis mixedviT, originalur kulturaze gavlenas axdens ara globaluri
kulturuli saxis Secvlas.~ meore: adamianebi siaxleebs aRiqvamen imTaviTve kultura, aramed ekonomika, anu transnacionaluri korporaciebi; aq ar aris saubari
gansazRvruli Rirebulebebis da Tvalsawieris poziciidan (e.i. Taviseburad). `erTi da imaze, rom kargad reklamirebuli globaluri kultura moqmedebs. amis mixedviT
igive vizualuri gamosaxulebis gadmocema planetis sxvadasxva kuTxeSi~, amtkicebs SeiZeleba davaskvnaT, rom dasvleTidan globalizaciiis procesSi moemarTeba erTiani
kiSore mahbubani, `sxvadasxvanair aRqmas iwvevs. dasavleTSi aplodismentebiT sistema, warmodgenili sami mimarTulebiT: ekonomika, politika da kultura. samive
Sexvdebian mfrinavi raketebiT baRdadis dabombvis kadrebs, xolo sxvebi dainaxaven, maTgani erTmaneTzea gadajaWvuli. kultura gansazRvravs politikisa da ekonomikis
rom feradkaniani erayelebi da somalelebi, TeTrkaniani serbebisagan gansxvavebiT, marTvis wesebs, Tavad politika da ekonomika zemoqmedebas axdens kulturaze. XIX
ufro metad isjebian dasavleTis mier — sagangaSo signalia yvela TvalsazrisiT.~ saukunis iaponuri kultura isev iaponuria, magram politikuri da ekonomikuri
globaluri kavSiris saSualebebi dasavluri gavlenis yvelaze mniSvnelovani zemoqmedebis gamo, igi gansxvavdeba XVIII saukunis iaponuri kulturisagan. gare
Tanamedrove gamoxatulebaa. Tumca, es ukanaskneli saSualebas aZlevs aradasavlur zewolis Sedegad man ganicada transforamacia; demokratizacia da modernizacia
sazogadoebaTa populist politikosebs, lanZRon dasavluri kulturuli iaponiam, fukuiamas meTodologiis mixedviT, ganicada zevidan qveviT, anu iaponiam,
imperializmi da darazmon TavianTi sazogadoebebi gaqrobis piras myofi sakuTari pirvel rigSi, irwmuna demokratiiuli faseulobani, amis Sedegad ki moxerxda
kulturebis erTianobis dacvisa da gadarCenisaTvis. globalur komunikaciaTa institutebis da samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibeba, ramac ganapiroba kulturis
sferoSi dasavleTis gavlenis masStabebi dasavleTisadmi aradasavlur sazogadoebaTa transformacia, ganviTareba da ara Secvla. iaponuri kultura tradiciuli
mtruli da uaryofiTi damokidebulebis mTavar wyarod (mizezad) gvevlineba. metic, kulturaa, magram ar warmoadgens Caketil mTlianobas. Sintoizmi saSualebas iZleva,
1990-iani wlebis dasawyisSi aradasavlur sazogadoebaTa modernizaciam da iyo erTdroulad Sintoisti da qristiani, an budisti, an kidev muslimi. anu iaponur
ekonomikurma ganviTarebam ganapiroba adgilobrivi da regionuli mediaindustriis kulturas aqvs unari, rom miiRos garedan mosuli da aqcios igi iaponurad,
gaCena, romlis muSaoba gaTvlili iyo iqauri sazogadoebebis gemovnebaze. magaliTad, dauqvemdebaros sakuTar kulturas. yuradRebas gavamaxvileb iaponur samzareuloze:
1994 wels, CNN International daadgina, rom mas hyavda 55 milioniani potenciuri daosuri biznes-kulturis Tanmdevia `fast-fudizacia~ _ swrafi kvebis kultura,
mayurebeli, anu msoflio mosaxleobis daaxloebiT 1 procenti (saocaria, rom es radgan `dro fuli Rirs~; aman ganapiroba msoflios `makdonaldizaciis~ perspeqtiva;
raodenoba emTxveva `davosis kulturis~ matarebeli xalxis raodenobas), misma magram moxda ise, rom `fast-fudizaciamac~ iaponiaSi adgilobrivi xasiaTi miiRo.
prezidentma ki ganacxada, rom inglisurenovanma gadacemebma, sabolood, SeiZleba swrafi kvebis bazarze dRes warmodgenilia hamburgerebi, iaponuri suSi, gyidon-i
bazris mxolo 2-4 procenti Seadginos. maSasadame, regionuli (e.i. civilizaciuri) (lambaqi brinjiTa da xorciT) da Cinuri warmoSobis bulioni ramen. garedan mosuli
telekompaniebi daiwyeben gadacemebs espanurad, iaponurad, arabulad, frangulad hamburgeris gaCenam gamoiwvia adgilobrivi, sakuTari kulturisaTvis
(dasavleT afrikisaTvis) da sxva enebze. `globalur redaqcias~, sami mkvlevris damaxasiaTebeli sakvebi nawarmis win wamoweva; iaponiam moxerxa lokalizeba.
daskvniT, `kvlav ewinaaRmdegeba babilonis godoli~. ronald dors moyavs sainteresoa, rom msgavsi procesebi saqarTveloSic ganviTarda; igive
diplomatiur wreebsa da sazogado moRvaweebSi globaluri inteleqtualuri makdonaldizaciam saqarTveloSic garkveuli lokalizeba ganicada. es zustad is

46 75
socialuri struqturebis samyaroa; igi saxelmwifos mxridan manipulirebas naklebad kulturis gaCenis STambeWdavi magaliTi, Tumca sabolood midis avtoritetul
eqvemdebareba; meoTxe done aris kultura; igi yvelaze Rrmaa da moicavs iseT daskvnamde, romelic dakavSirebulia komunikaciebis intensifikaciis gavlenasTan:
movlenebs, rogoricaa ojaxis struqtura, religia, moraluri Rirebulebebi; `rogorc wesi [xazgasma avtoris], komunikaciebis SemWidroebam da daxvewam unda
demokratiuli institutebis sayrdeni aris jansaRi samoqalaqo sazogadoeba, xolo uzrunvelyos safuZveli urTierTobaTa daTbobisaTvis naciebs Soris, sul cota _
Tavad samoqalaqo sazogadoebis winamZRvaria kultura. f.fukuiamas azriT, dasavleTi saSualo klasebs Soris, an, Tundac, diplomatiur wreebSi~, Tumca, dasZens igi, `wesi
samarTliani socialuri wyobis aSenebas cdilobs zemodan qvemoT, anu amosavali yovelTvis ar wesobs.~
wertilia pirveli da meore done; xolo aRmosavluri kulturebi mesame da meoTxe
donidan iwyeben da miemarTebian zeviT. modernizaciisa da demokratizaciis procesi ena. nebismieri kulturisa Tu civilizaciis mTavari elementi aris ena da religia.
aradasavlur tradiciul qveynebSi pirvelive dartymas kulturas ayenebs; maTTvis Tu universaluri civilizacia iqmneba, maSin unda SeimCneodes universaluri enisa da
demokratizaciis procesi kulturis transformaciasa da SecvlasTan aris pirdapir universaluri religiis Seqmnis tendenciebi. msgavsi mosazreba xSirad gvesmis enasTan
kavSirSi. amis gamo maTi reaqcia sakmaod mZafria; rodesac saubars iwyeben dakavSirebiT. `msoflio enas inglisuri warmoadgens~, rogorc es `uol strit
demokratias, adamianis Tavisuflebasa da uflebebze, maT miRebaze sakuTar jornalis~ redaqtorma ganacxada. aq SeiZleba ori ram vigulixmoT, romelTagan
sazogadoebaSi, amosavali wertili kulturaa. mxolod erTi Tu amarTlebs mosazrebas universaluri civilizaciis arsebobis Tu
frida maial-manenji Tavis naSromSi: `globalizaciis efeqti afrikul kulturaze, gaCenis Taobaze. SeiZleba, es niSnavdes, rom msoflios mosaxleobis mzardi nawili
danaxuli afrikeli qalis TvaliT~, aRniSnavs, rom globalizaciam didi gavlena iqonia laparakobs inglisurad. araviTari mtkicebuleba ar arsebobs am mosazrebis
afrikeli xalxis yofaze, konkretulad ki sociumSi qalis rolze. globalizaciam, sasargeblod, da yvelaze ufro sando monacemebi, romelic, marTalia, ver iqneba sul
romlis mizania globaluri bazrisaTvis da misi ZalebisaTvis yvela qveynis ekonomikis zusti, sruliad sawinaaRmdegos gviCvenebs. sam aTwleulze ufro xangrZlivi periodis
farTod gaxsna, uzarmazari gavlena iqonia afrikel xalxze da aiZula isini SeecvalaT (1958-1992 ww.) monacemebi metyvelebs, rom enis moxmarebis saerTo suraTi bolo wlebSi
cxovrebis gza da wesi. globalizaciis procesma ubiZga afrikul qveynebs, moexdinaT msoflioSi kardinalurad ar Secvlila, sagrZnoblad Semcirda inglisurad,
ucxouri investiciebis deregulacia, importis liberalizacia, Sesustda saxelmwifo frangulad, germanulad, rusulad da iaponurad molaparake xalxis wili, mcire kleba
kontroli. amis Sedegad, qalebi, romlebic am kontinentze did rols asrulebdnen SeimCneva mandarinis dialeqtze molaparake xalxis saerTo wilisa, mateba _ indurad,
fermerobasa da industriaSi, ucxouri kapitalis Semodinebisa da sawarmoebSi axali malai-indoneziurad, arabulad, bengalurad, espanurad, portugaliurad da sxva
marketingis danergvis Semdeg umuSevrebi darCnen da iZulebuli gaxdnen, miemarTaT enebze molaparake xalxisa. 1958 wels saerTaSoriso enebs Soris (romelzec, sul cota,
qveynebis gareT vaWrobisaTvis. isini gavidnen qveynidan, ris Sedegadac bavSvebs 1 milioni adamiani laparakobs) inglisurad molaparakeTa procentuli maCvenebeli
mSoblebis zrunva daakldaT. globalizaciis kidev erTi Sedegi afrikaSi ojaxis msoflios mosaxleobis saerTo raodenobis 9.8 precents Seadgenda, xolo 1992
rRveva aRmoCnda. statiis avtori aRniSnavs, rom qalebis ojaxidan gasvlis Semdeg wlisaTvis misi wili 7.6 procentamde Semcirda (ix. cxrili 3.1).
bavSvebi aRar sxdebian buxris irgvliv da aRar usmenen im moTxrobebs, romlebic
aswavlian sakuTari Rirebulebebis pativiscemas, erTianobas, mSvidobas, siyvaruls. es wyaro: procentuli monacemebi gamoTvlilia prof.sidni s.qiulbertis (q.sietlis
aRar xdeba TviT agrarul mxareebSic ki, romelsac kargad ergeboda aseTi garemo. vaSingtonis universiteti, fsiqologiis kaTedra) mier Tavmoyrili masalis
afrikaSi kaci, qali Tu bavSvi _ yvela CarTulia gadarCenisaTvis, TiToeuli safuZvelze. yovelwliuri gamocema World Almanac and Book of Facts gvawvdis monacemebs,
dRisaTvis sakvebis mosapoveblad brZolaSi. avtoris TqmiT, afrikul musikasa da Tu ramdeni adamiani saubrobs enebze, romlebze molaparakeTa ricxvi milionia an
cekvaSi Warbobs oblobis, tkivilis, omisa da narkotikebis Temebi. es ganeitralda milions aWarbebs. qiulbertis monacemebSi Sevida rogorc mSobliur, aseve
dasavluri maikl jeqsonis musikiT. axalgazrdoba adgilobriv musikas dasavlurs aramSobliur enaze molaparake xalxi. masalebi Segrovebulia mosaxleobis aRwerebis,
amjobinebs. dasavluri modis mixedviT Seicvala varcxnilobis stili, fexsacmeli da SerCeviTi da saeTero gamokiTxvebis, aseve mosaxleobis zrdis maCveneblebis da
tansacmeli. globalizaciis wyalobiT, afrikaSi dafuZnda da gafarTovda didi skolebis mixedviT.
kompaniebi, romelTac adgilobriv sawarmoebze iafad Semoitanes TavianTi produqcia xuT ZiriTad evropul enaze (inglisuri, franguli, germanuli, portugaliuri,
da amiT mravali adgilobrivi sawarmo aiZules daxuruliyvnen. ufro xSirad kaci rCeba espanuri) molaparakeTa raodenoba, 1958 wlis monacemebiT, msoflios mosaxleobis
umuSevari, vidre qali. moxda ojaxSi rolebis gacvla _ kaci Sin, qali _ gareT. kaci saerTo raodenobis 24.1 procents Seadgenda, xolo 1992 wlisaTvis am maCvenebelma 20.8
zrunavs bavSvebze da saojaxo saqmeebze. mravali bavSvi, gansakuTrebiT ki gogonebi, procentamde iklo. 1992 wels, uxeSad rom viangariSoT, daaxloebiT orjer meti
iZulebuli gaxdnen, swavlisaTvis Tavi daenebebinaT, rasac, bunebrivia, didi gavlena adamiani laparakobda Cinurad (msoflios mosaxleobis 15.2 procenti), vidre
eqneba maT momavalze. inglisurad, da damatebiT kidev 3.6 procenti saubrobda Cinuris sxva versiebze (ix.
rogorc vxedavT, globalizaciis mier motanilma axalma realobam uzarmazari cxrili 3.2).
gavlena iqonia afrikuli kulturis Strixebze, maT tradiciebze. moxda erTis mxriv, ena, romelic msoflios mosaxleobis 92 procentisaTvis ucxoa, ver
Rirebulebebis gadafaseba da rRveva. safrTxe Seeqmna afrikul TviTmyofadobas, rac, iqneba msoflio ena. Tumca, meore mxriv, Cven SeiZleba mas ase vuwodoT, radgan es aris
ra Tqma unda, miuRebelia sazogadoebisaTvis. amis gamo frida maial-manenji miiCnevs, ena, romelsac msoflios sxvadasxva enobrivi jgufebisa da kulturebis xalxi iyenebs
rom `CrdiloeTma unda Secvalos ganviTarebis koncefcia. ekonomikuri winsvla, erTmaneTTan urTierTobis damyarebisaTvis, anu is realurad msoflios lingua franka-a
kulturuli da socialuri samarTlianobis gareSe, ver iqneba Cveni ganviTarebis _ lingvisturi termini rom moviSvelioT, farTo saurTierTobo enas warmoadgnes. Tu
ideali. aucilebelia, rom ganviTarebis done ganisazRvros adamianTa cxovrebis adamianebs surT erTmaneTTan urTierTobis damyareba, unda gamonaxon saamiso

74 47
saSualeba. garkveul etapze maT, SeiZleba, mimarTon profesionalebs, romlebic imgvarad dasma, rom saqarTvelo aucileblad unda iyos an dasavluri, an aRmosavluri
Tavisuflad floben or an met enas Tarjimnobisa da mTargnelobiTi saqmianobisaTvis. civlizaciis Semadgeneli nawili, winaaRmdeg SemTxvevaSi SeuZlebelia ganviTarebis
Tumca es friad mouxerxebelia, mas didi dro da xarji sWirdeba. swored amis gamo, gezis da mimarTulebis gansazRvra, ar aris marTebuli. qarTul kulturaSi
istoriis ganmavlobaSi Cndeboda lingua frank-ebi: laTinuri antikur da Sua aRmosavluri kulturis niSnebis arseboba sulac ar niSnavs, rom qarTuli
saukuneebis samyaroSi, franguli _ dasavleTSi ramdenime saukunis ganmavlobaSi, sazogadoeba ver moaxerxebs modernizacias da demokratiuli saxelmwifos aSenebas, an
zvahiluri _ afrikis mraval kuTxeSi, inglisuri _ msoflios umravles adgilebSi XX dasavleTSi integracias. amis naTeli magaliTebi msoflioSi uamravia: iaponia,
saukunis meore naxevarSi. diplomatebs, biznesmenebs, mecnierebs, turistebs da maT romelic sruliad sxva samyaros warmoadgens, magram moaxerxa demokratiis miReba
mosamsaxure personals, aseve samgzavro TviTmfrinavis pilotebs da sahaero institutebisa da samoqalaqo sazogadoebis doneze, ise, rom kulturuli
dispetCerebs sWirdebaT mosaxerxebeli saSualeba urTierTobisaTvis, romelic originaloba arc daukargavs. Cveni azriT, globalizacia globalur msoflioSi
amJamad inglisuris meSveobiT xorcieldeba. sakuTari adgilis, funqciis povnis saSualebas iZleva. qarTuli kulturis yofna
kulturaTa gzagasayarze SeiZleba iyos dasavluri sazogadoebis CveniT
am azriT, inglisuri msoflios kulturaTSorisi urTierTobis saSualebaa, iseve dainteresebis mizezi. Zalzed aqtualuria msoflioSi kulturaTa dialogis procesi;
rogorc qristianuli kalendari warmoadgens msofliosaTvis drois gansazRvris arseboben erTmaneTisagan mkveTarad gansxvavebuli kulturebi, romlebic dasavlur
saSualebas, arabuli ricxvebi _ Tvlis saSualebas, metruli sistema ki _ umetesi da aRmosavlur civilizaciebs ganekuTvnebian. qarTul kulturas aqvs saSualeba met-
msofliosaTvis _ gazomvis safuZvels. am gagebiT, inglisuri enis gamoyeneba naklebad, saerTo ena gamonaxos rogorc dasavlur, aseve aRmosavlur kulturebTan.
interkulturuli urTierTobis sferos moicavs; igi iTvaliswinebs sxvadasxva, kulturaTa dialogis procesSi sasazRvro1 kulturebs didi mniSvneloba
erTmaneTisagan gansxvavebuli kulturebis arsebobas. lingua franka enobrivi da mieniWeba; niSnadoblivia, rom evrokavSirSi baltiispireTis qveynebis
kulturuli gansxvavebebis daZlevis, da ara maTi mospobis saSualebaa. igi gaerTianebisTanave samive maTgani iqca evrokavSirSi saqarTvelos gawevrianebis
urTierTobis xerxia, da ara sakuTari meobisa da garkveuli sazogadoebisadmi lobistad; Tavad evropis mxridanac swored baltiis qveynebs daevalaT Cveni
kuTvnilebis gansazRvris saSualeba. rodesac iaponeli bankiri da indonezieli daxmareba da kuratoroba garkveul sakiTxebSi, magaliTad, patrulis samsaxuris
biznesmeni erTmaneTs inglisurad elaparakebian, es sulac ar niSnavs, rom romelime SeqmnaSi instruqtorebi swored baltiis qveynebis warmomadgenlebi arian;
maTgani gaingliselebuli an vesternizirebulia. igive SeiZleba vTqvaT germanulad da baltiispireTis qveynebi ufro advilad SeZleben saqarTvelosTan saubaras, radgan
frangulad molaparake Sveicarielebze, romlebic erTmaneTTan ufro inglisurad igive gza maT sul axlaxan gaiares. SeiZleba imis daSvebac, rom saqarTvelo gaxdes
laparaks amjobineben, vidre romelime maT saxelmwifo enaze. aseve, indoeTSi, nerus Suamavali evropasa da samxreT kavkasiis qveynebs Soris, radgan evropas azerbaijanTan
gegmebis sawinaaRmdegod, inglisuris, rogorc damxmare-saurTierTobo enis da somxeTTan saubari saqarTvelodan ufro gauadvildeba. amis safuZvlad mimaCnia
SenarCuneba miuTiTebs indoeTSi mcxovrebi ara-hindis enaze molaparake xalxis rogorc istoriuli Tanacxovrebis safuZvelze Camoyalibebuli kulturaTa
survilze, SeinarCunon sakuTari ena da kultura, aramed imis saWiroebaze, rom garkveuli urTierTmsgavseba, aseve ekonomikur doneze urTierTsaWiroeba
indoeTi mravalenovan sazogadoebad darCes. (azerbaijanuli navTobis transportireba).
rogorc wamyvanma mkvlevarma-lingvistma joSua fiSmenma aRniSna, ufro imisaTvis, rom saqarTvelom moaxerxos dasavlur sazogadoebaSi integracia,
savaraudoa, lingua franka-d anu farTo saurTierTobo enad (LWC) iqces is ena, romelic aucilebelia sazogadoebis modernizeba da demokratizacia. geopolitikuri
naklebadaa gaigivebuli konkretul eTnikur jgufTan, religiasa Tu ideologiasTan. mdebareoba iZleva imis saSualebas, rom saqarTvelo Caebas globalur procesebSi;
warsulSi inglisuri ena dakavSirebuli iyo zemoT xsenebul faqtorebTan. bolo dros arsebobs ekonomikuri da politikuri proeqtebi, romelSic saqarTvelos Tavisi
igi `deeTnizebuli (an minimalurad eTnizebuli)~ gaxda, rogorc es warsulSi aqaduri, funqcia aqvs. aqedan gamomdinare, saqarTvelos mouwevs globalur kulturasTan
arameuli, berZnuli Tu laTinuri enebis SemTxvevebSi moxda. `inglisurs, rogorc Sexeba.
damxmare (meorad) enas, kargi bedi dahyva, ris dasturicaa is faqti, rom arc erTi misi sainteresoa ganvixiloT f.fukuiamas, mier SemoTavazebuli meTodologia. misi
wyaro _ arc britanuli da arc amerikuli, daaxloebiT bolo meoTxedi saukunis TqmiT, demokratiis konsolidacia moxdeba oTx doneze: ideologia, rogorc rwmena
manZilze, ar ganixileba farTod da aSkarad eTnikur da ideologiur konteqstSi~ imisi, rom demokratia mmarTvelobis saukeTeso formaa; institutebi, romelic
[xazgasma avtoris]. maSasadame, inglisuri enis gamoyeneba kulturaTSoris moicavs konstituciebs, sasamarTlo da partiul sistemebs, sabazro struqturebs da
urTierTobebSi xels uwyobs da aZlierebs kidec cakleul xalxTa kulturul a.S; mesamea samoqalaqo sazogadoeba, romelic saxelmwifosagan gamocalkevebuli da
identurobebs. swored imis gamo, rom xalxs surs sakuTari kulturis SenarCuneba, sxva demokratiul politikur institutebze dafuZnebuli spontanurad warmoqmnili
kulturis warmomadgenlebTan urTierTobisas igi iyenebs inglisur enas.
mTel msoflioSi inglisurad molaparake xalxi sxvadasxvanair inglisurze
1
sasazRvro ewodeba kulturas, romelic civilizaciaTa sazRvarze, maTi Sexebis arealSi mdebareobs.
saubrobs. inglisuri avtoqtonizebulia da iZens adgilobriv Seferilobas, riTic aseT kulturebs axasiaTebs: struqturirebis dabali xarisxi; Sinagani daZabuloba da
Sordeba britanul da amerikul inglisurs, ukidures SemTxvevebSi _ imdenadac ki, winaaRmdegobani; kulturaSi sxvadasxva istoriuli epoqis fenomenTa Tanaarseboba; arqaul (Zvel)
fenomenTa mudmivi gamococxleba; identifikaciis problemis gansakuTrebuli aqtualoba da
rom maT ukve aRar esmiT erTmaneTis, iseve, rogorc es Cinuri enis dialeqtebis mtkivneuloba. sasazRvro kulturebi asruleben Suamavlis, Tarjimnis funqcias civilizaciebs
SemTxvevaSi xdeba. nigeriuli inglisuri pijini, induri inglisuri da inglisuris sxva Soris. sazRvruloba ganixileba rogorc lokalur kulturaTa garkveuli saxeobis damaxasiaTebeli
variantebi Serwymulni arian TavianT maspinZel kulturebs; savaraudod, maTi gansakuTrebuli istoriul-kulturuli Tviseba, civilizaciuri procesis gansakuTrebuli tipi, da
ara ganviTarebis etapi. es procesi droSi gaWimulia da SeiZleba ramdenime aTaswleulsac ki
diferencirebis procesi momavalSi ufro gaRrmavdeba, ise, rom isini gadaiqcevian moicavdes. amdenad, sazRvruloba droebiTi ki ara, mudmivi mdgomareobaa.

48 73
geopolitikuri mdebareoba _ sakuTari da msoflio interesebis Sesabamisad. inglisuris monaTesave, magram sxva (calke) enebad, iseve, rogorc laTinuridan
mecnieris azriT, ukrainam unda gaataros damoukidebeli sagareo politikuri kursi aRmocendnen romanuli enebi. Tumca italiuri, franguli da espanuri enebisagan
da ar daiwyos im gaerTianebebis karebze kakuni, sadac aravis sWirdeba: natoSi da gansxvavebiT, es inglisuridan nawarmoebi enebi sazogadoebis mxolod mcire nawilis
evrokavSirSi. ukrainelebi Raribebi da Tanac bevrni arian da axlo momavalSi am mier iqneba gamoyenebuli, an kidev maT gamoiyeneben, umTavresad, calkeuli
organizaciaSi maT aravin elis. aqselrodis azriT, ukraina unda gaxdes mizidulobis lingvisturi jgufebis urTierTobebSi.
centri balkaneTis qveynebisTvis, rumineTisTvis, bulgareTisTvis, samxreT kavkasiis swored msgavs procesebs SeiZleba mivadevnoT Tvali indoeTSi. magaliTad,
saxelmwifoebisTvis, moldovisa da yazaxeTisTvis. ukrainelebma unda moawyon arazusti cnobebiT, 1983 wels iq, 733 milionian mosaxleobaSi, 18 milioni inglisurad
civilizebuli saxelmwifo evropuli nimuSis mixedviT, sadac adgili ar eqneba molaparake adamiani cxovrobda, xolo 1991 wlisaTvis, 867 milioniani mosaxleobidan
avtoritarizms. aqselrods Rrmad swams, rom am mimarTulebiT ukrainis perspeqtiva 20 milioni metyvelebda inglisurad. maSasadame, indoeTis mosaxleobaSi inglisurad
imedismomcemia. mecnieris azriT, ukrainelebma unda daZlion TavianTi molaparakeTa wili SedarebiT mdgradi iyo (2-4 procentis farglebSi). viwro elituri
provincializmi da globalizaciis epoqaSi msoflioSi arsebuli problemebis wreebis gareT inglisuri ena lingua franka-s funqcias arc asrulebs. `simarTle isaa, rom
gadaWraSi TavianTi wvlili Seitanon. rodesac vinme kaSmiridan kaniakumarisken (indoeTis naxevarkunZulis yvelaze
am Teoriis mixedviT, aRmosavleT evropis teritoriaze unda Camoyalibdes axali samxreTi wertili) miemgzavreba, kavSiri, ZiriTadad, hindis, da ara inglisuri enis
regioni, romlis organizatori da lideri unda gaxdes ukraina; mis wevrad meSveobiT xorcieldeba~, — acxadebs niu delis universitetis inglisuri enis ori
saqarTveloc moiazreba. profesori. metic, induri inglisuri TavisTavad iZens araerT gamorCeul
ukrainis meTaurobiT aRmosavleT evropaSi axali regionis Seqmna, SeiZleba iTqvas, maxasiaTebels: igi induizebul iqna, ufro zustad ki man, sivrcis cvlilebis
warmoudgenelia; pirvel rigSi Tavad ukraina ar warmoadgens Zlier demokratiul kvalobaze, lokaluri Tvisebebi SeiZina. inglisuri erwymis indur kulturas iseve,
sazogadoebas (arc ekonomikurad da arc politikurad), romelsac Seswevs unari, rogorc es warsulSi moxda sanskritTan da sparsul enasTan dakavSirebiT.
konkurencia gauwios evrokavSirs, radgan Tavad aqselrodis mier CamoTvlil istoriidan cnobilia, rom enis gadanawileba asaxavda Zalebis gadanawilebas
saxelmwifoTa umravlesobis mizani evrokavSirSi gawevrianebaa, maTgan bulgareTi da msoflioSi. yvelaze farTod gamoyenebadi enebi _ inglisuri, mandarini, espanuri,
rumineTi ukve wevrebi arian; meores mxriv, miviCnevT, rom Tavad evropas, sabWoTa franguli, arabuli, rusuli — arian an iyvnen imperiul saxelmwifoTa enebi, romlebic
kavSirTan urTierTobis gamocdilebiT, aRar unda sWirdebodes aRmosavleT evropaSi mondomebiT cdilobdnen imas, rom am enaze sxva xalxebic ametyvelebuliyvnen.
raime alternatiuli regionis Seqmna. cvlilebebi ZalTa TanafardobaSi gavlenas axdens enebis gamoyenebaze. `britaneTis da
aqve unda aRiniSnos, rom msgavsi regionis Seqmnas ver moaxerxebs verc erTi amerikis koloniurma, savaWro, industriulma, samecniero da finansurma Zalauflebam
kavkasiuri qveyana; TurqeTi TviTon cdilobs gaxdes evrokavSiris wevri; erTaderTi, sagrZnobi daRi daamCnia umaRles saganmanaTleblo sistemas, saxelisuflo
visac, SesaZloa, garkveuli survili hqondes regionis Seqmnisa, aris ruseTi; dsT, Cveni mmarTvelobas, vaWrobasa da teqnologias msoflios sxvadasxva kuTxeSi~. britaneTi da
azriT, warmoadgens ara globalizaciis gamowvevebze gacemul pasuxs da bunebriv safrangeTi moiTxovdnen maTi enebis gamoyenebas koloniebSi. Tumca damoukideblobis
erTobas, aramed ruseTis imperiisa da sabWoTa kavSiris gadmonaSTs; igi imTaviTve mopovebis Semdeg yofil koloniaTa umravlesoba, garkveuli aqtiurobiTa da
ganwirulia daSlisaTvis; anu saqarTvelosaTvis am mimarTulebas da evrokavSiris sxvadasxva warmatebiT, Seecada imperiuli enis Secvlas adgilobrivi eniT. sabWoTa
alternatiuli regionis Ziebas realuri safuZveli ar aqvs. kavSiris zenitSi yofnis dros rusuli ena saerTaSoriso enas warmoadgenda praRidan
am msjelobis amosavali wertili aris is, rom `globalizaciis maxidan ar arsebobs moyolebuli hanoimde. ruseTis Zalauflebis damcrobis paralelurad, aRiniSna
erovnuli gamosavali, magram arsebobs transnacionaluri gamosavali~. rusulis, rogorc meoradi enis gamoyenebis Semcireba. rac Seexeba kulturis sxva
regionalizacia aris saSualeba transnacionaluri zesaxelmwifoebrivi organizmebis elementebs, mzard zewolas Tan sdevs rogorc mSobliur enaze molaparakeTa
Seqmnisa. zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnis mizezi da mizani politikisa da TviTdajerebuloba, ise stimuli sxvebisaTvis _ aiTvison igi. berlinis kedlis
ekonomikis sferoebidan momdinareobs, magram saSualeba aris kulturuli dangrevis Semdgom Tabrudamxvev periodSi germania moiazreboda axal gigantad,
urTierTmsgavseba. dReisaTvis msoflioSi zesaxelmwifoebriv organizmSi integracia SeimCneoda tendencia, rom inglisurad sufTad molaparake germanels saerTaSoriso
moaxerxes evropis qveynebma. evropa aris ara mxolod geografiuli ganzomileba, Sexvedrebze germanulad elaparaka. iaponiis ekonomikurma Zlierebam stimuli misca
aramed zesaxelmwifoebrivi sazogadoeba. misi erTianobis safuZvelia demokratia. anu iaponuris swavlas araiaponelTa mier; CineTis ekonomikuri dawinaurebac igive
evrokavSirSi aRmoCndnen da Sesvlis ufleba eZlevaT im qveynebs, romlebic iRvwian tendenciebs ganapirobebs. Cinuri ena aqtiurad ikavebs inglisuris dominantur
sakuTar sazogadoebaSi demokratiulobis xarisxis gazrdisaTvis, anu evrokavSiri pozicias hong-kongSi. miecaT ra gasaqani CineTis sazRvars gareT mcxovreb Cinelebs
warmoadgens modernizaciis Sedegs, radgan modernizacia gulisxmobs sazogadoebis samxreT-aRmosavleT aziaSi, Cinuri gadaiqca enad, romelzec iwarmoeba regionis
ganviTarebas demokratiuli niSnebiT. sakiTxis am mimarTulebiT kveleva marTebulad umravlesi saerTaSoriso biznes-garigebebi. sxva civilizaciebTan SedarebiT,
mimaCnia, radgan saqarTvelos ganviTarebis gezi am mimarTulebiT aqvs aRebuli da dasavleTis zegavlenis dakargvis Tanadroulad, inglisuris da sxva dasavluri enebis
cdilobs globalizaciis gamowvevas pasuxi evrokavSirSi integraciiT gasces. gamoyeneba sxva sazogadoebebSi da sxvadasxva sazogadoebaTa Soris urTierTobebSi
mecnierebaSi miRebulia azri, rom saqarTvelos dasavluri orientacia nel-nela Sesustdeba. Tu garkveul etapze, Sorul momavalSi, CineTi Caenacvleba
gamowveulia qarTuli kulturis dasavluri xasiaTiT. uamravi mosazreba gamoiTqva dasavleTs, rogorc msoflios wamyvan civilizacias, inglisuri daTmobs poziciebs
imis Sesaxeb, Tu ra niSnebis gamo SeiZleba CavTvaloT dasavluri civilizaciis wevrad. mandarinis, rogorc saerTaSoriso enis pirispir.
ra Tqma unda, am mimarTulebiT kvleva aucilebelia, magram miviCnev, rom sakiTxis

72 49
koloniebis damoukideblobisaTvis brZolisa da misi mopovebis fonze, regionalizaciis process sWirdeba meTauri, medroSe; rodesac vsaubrobT regionSi
adgilobrivi enebis xelSewyoba da imperiuli enebis Seviwroeba nacionalisturi wamyvan qveyanaze, aq ar igulisxmeba raime politikuri an ekonomikuri zewola,
elitebisaTvis dasavleli kolonistebisagan sakuTari Tavis gansxvavebisa da sakuTari regionalizacia kulturis niSniT gamoricxavs Zaldatanebas, imperiul zraxvebs.
identurobis gansazRvris erTi-erTi forma iyo. damoukideblobis mopovebis Semdeg, kulturuli niSniT regionalizaciis procesi damyarebulia sazogadoebaTa
meores mxriv, am sazogadoebaTa elitebs surdaT sakuTari Tavis gancalkeveba kulturul msgavsebaze; igi bunebrivi da Seuqcevadi procesia, romelic TavisTavad
sakuTarive sazogadoebebisagan. inglisuris, frangulis Tu sxva dasavluri enis mimdinareobs; gansxvavebis saxiT gavixseneb regionalizacias ideologiis niSniT;
srulyofilad floba swored amis saSualebas iZleoda. amis Sedegia is, rom msgavsi erToba sabWoTa kavSiris saxiT arsebobda; misi daSlis erT-erTi mizezi
aradasavlur sazogadoebaTa elitebs dasavlelebTan da erTmaneTTan ufro eiolebaT swored kulturuli mravalferovneba da gansxvavebuloba gaxda.
urTierToba, vidre sakuTar sazogadoebasTan (igive situacia iyo XVII-XVIII saukuneebis lokalizaciis da regionalizaciis saintereso Teorias gvTavazobs ukraineli
evropul qveynebSi, romelTa aristokratebs advilad SeeZloT frangul enaze mecnieri _ politologi, nobelis premiis laureati robert aqselrodi;
kontaqtis damyareba erTmaneTTan, xolo sakuTari qveynis salaparako enas ver saerTaSoriso konferenciaze: `Tanamedroveobis xelaxla gaazreba~ man ganacxada, rom
flobdnen). aradasavlur sazogadoebebSi ori saxis tendencia SeimCvneva. erTi mxriv, uaxloesi oci wlis manZilze kacobrioba SeeCexeba Semdeg potenciur safrTxeebs:
inglisuri sul ufro da ufro aqtiurad gamoiyeneba sauniversiteto doneze, raTa 1. samxedro da sainformacio teqnologiebis swrafi ganviTareba;
gamouSvan momzadebuli kadrebi, romlebic SeZleben savaWro da samomxmareblo 2. erTa politikuri, kulturuli da religiuri TviTidentifikaciis problema;
(biznesi...) sferoSi saerTaSoriso konkurenciis pirobebSi nayofier moRvaweobas. 3. mniSvnelovani resursebis (sakvebi, wyali, navTobi) ukmarisoba msoflio masStabiT;
meore mxriv, socialuri da politikuri zewola iwvevs adgilobrivi enebis Semosvlas 4. gavlenisa da Zlierebis centrebis gadaadgileba;
sayovelTao xmarebaSi. CrdiloeT afrikaSi arabuli frangul enas enacvleba, 5. gaZlierdeba ganxeTqileba mdidar da Rarib qveynebs Soris da warmoiSoba
pakistanSi urdus ena saxelmwifo da saganmanaTleblo doneze uwevs konkurencias finansuri arastabiluroba;
inglisurs, adgilobrivenovani mediis saSualebebi TandaTanobiT enacvleba 6. demografiuli krizisi.
inglisurenovan mediis saSualebebs indoeTSi. movlenebis aseTi ganviTareba jer kidev udavoa, rom am gamowvevebs sWirdeba adekvaturi pasuxi, acxadebs r.aqselrodi da
1948 wels iwinaswarmetyvela indoeTis ganaTlebis komisiam, rodesac acxadebda, rom miiCnevs, rom globalizmis ignorireba ar SeiZleba. magram globalizmi mxolod
`inglisuris gamoyeneba... xalxs or nawilad yofs: mcirericxovan mmarTvelebad da nawilia didi procesisa, romelsac globalizacia ewodeba. Tu globalizmi gamoiyeneba
mravalricxovan marTulebad. mmarTvelebi ar floben umravlesobis enas da, mxolod erT ganzomilebasTan, ekonomikasTan dakavSirebiT, globalizacia, germaneli
Sesabamisad, ver ugeben mas. ormoci wlis Semdeg inglisuris, rogorc elitis enis politologis ulrix bekis TvalsazrisiT, moicavs sxva aspeqtebsac, rogorebicaa:
mdgradobam gaamarTla winaswarmetyveleba, rom es gamoiwvevda `arabunebrivi politikuri, ekologiuri, socialuri, kulturuli, civilizaciuri. dRevandelobis
situaciis Seqmnas iq arsebuli demokratiis pirobebSi, romelic damyarebulia umniSvnelovanesi problema isaa, rom globalizmi win uswrebs globalizacias.
srulwlovanTa saarCevno uflebebze... inglisurad molaparake indoeTi da zenacionaluri monopoliebi, romelTac mokavSired hyavT aSS, TavianT pirobebs
politikurad aqtiuri indoeTi sul ufro da ufro Sordeba erTmaneTs~, es ki iwvevs karnaxoben msoflios, xolo saerTaSoriso institutebi ver axerxeben amaze
`daZabulobas inglisuris mcodne mmarTvel umciresobasa da danarCen mraval milions reagirebas. konfliqtebis daregulirebaSi ususuria xolme gaero. Teoriuladac ki ar
Soris, romelic SeiraRebulia saarCevno xmis uflebiT da romelic ar flobs arsebobs sxvadasxva kulturisa da civilizaciis urTierTTanaarsebobis formebi.
inglisurs. aradasavlur sazogadoebebSi demokratiuli institutebis damkvidrebisa saeklesio organizaciebisa da saxelmwifo liderebis mxridan imis oficialuri
da xelisuflebaSi iqauri xalxis ufro farTod warmodgenis fonze, dasavluri enebis mtkiceba, rom tradiciuli religiuri konfesiebi da saxelmwifoebi urTierTmimarT
moxmareba iklebs, xolo adgilobrivi enebi sul ufro mniSvnelovani xdeba. tolerantebi arian da eyrdnobian saerTo sakacobrio Rirebulebebs, mxolod kvamlis
sabWoTa imperiisa da civi omis dasasrulma daCagruli Tu daviwyebuli enebis fardaa, romelsac advilad arRveven fundamentalistebi.
sayovelTao gavrceleba da gamococxleba gamoiwvia. mniSvnelovani RonisZiebebi iqna r.aqselrodi mizanSewonilad miiCnevs politkosebis, mecnierebis, samoqalaqo
gatarebuli yofil sabWoTa respublikaTa umravlesobaSi tradiciuli enebis sazogadoebis aqtivistebis Zalisxmevis gaerTianebas imisTvis, raTa Seiqmnas
asaRorZineblad. estonuri, latviuri, litvuri, ukrainuli, qarTuli da somxuri saerTaSoriso institutebi, romlebic Seamcireben globalizmis negatiur Sedegebs.
amJamad damoukidebel saxelmwifoTa nacionalur (saxelmwifo) enebs warmoadgenen. aravisaTvis ar aris saidumlo is faqti, rom ekonomikuri globalizacia aviwroebs da
msgavsi enobrivi gamococxleba moxda muslimur respublikebSi: azerbaijanma, meore planze gadaaqvs globalizaciis is procesebi, romelTa mizania gansxvavebuli
yirgizeTma, TurqmeneTma da uzbekeTma yofili rusi mCagvrelis `kirilicas~ Srifti civilizaciebis Rirebulebebis mudmivi daaxloeba maTi universalizaciis
TavianTi Turqi naTesavebis dasavluri SriftiT Secvales, sparsulenovanma mimarTulebiT. mas, SeiZleba, kacobriobisaTvis araprognozirebadi Sedegebi mohyves.
tajikeTma ki arabuli anbani SemoiRo. meores mxriv, serbebi amjerad TavianT enas ukraineli mecnieri ayalibebs globalizaciis procesis umtkinveulod gadaqcevis
ufro serbuls uwodeben xolme, vidre serbul-xorvatuls da TavianTi kaTolike gzebs. is aRniSnavs, rom pirvel etapze unda daiwyos ara erTiani, universaluri
mtrebis dasavluri anbani rusi naTesavebis anbaniT Secvales. maT msgavsad, ideisaTvis SekavSireba, aramed unda moxdes gansxvavebul politikur, kulturul,
xorvatebic amJamad TavianT enas xorvatuls uwodeben da cdiloben gawmindon igi religiur da nacionalur jgufTa gaerTianeba, romlebic win aRudgebian im
Turquli da sxva ucxoenovani sityvebisagan. am dros ki `Turqulidan da arabulidan faseulobebze Tavdasxmas, romlebic mocemul situaciaSi yvelaze mniSvnelovania.
nasesxebi sityvebi _ balkaneTze TurqeTis imperiis 450 wliani arsebobis enobrivi mecnieri aRniSnavs ukrainis rols momavalSi. is dasZens, rom miuxedavad maTi qveynis
danaleqi _ kvlav popularobas iZens~ bosniaSi. ena gadaewyoba da gadasxvaferdeba mcire ekonomikuri SesaZleblobebisa, kargad SeiZleba iqnes gamoyenebuli maTi

50 71
Soreuli mezobeli, romelsac hqonda msoflio imperiad qcevis pretenzia, met-nakleb imis mixedviT, Tu rogor iTxovs amas identurobis sakiTxi, civilizaciuri
yuradRebas aqcevda saqarTvelos, mis geografiul mdebareobas); Sesabamisad, zemoT Seferiloba. didi Zalebis ngrevis niadagze Rrmavdeba babilonizaciis procesi.
warmodgenili msjelobidan gamomdinare, SesaZlebelia daskvnis gakeTeba, rom religia. universaluri religiis Camoyalibebis albaTobis procenti didad ar
maSindel samyaroSi mimdinare globalur procesebSi monawileoba gaxda qarTuli aRemateba universaluri enis Camoyalibebis Sansebs. meoce saukunis dasasruli
sazogadoebis Camoyalibebisa da ganviTarebis erT-erTi safuZveli; globaluri aRiniSna mTels msoflioSi religiaTa sayovelTao aRorZinebiT. igi moicavda
procesebidan momdinare gamowvevebis mudmivoba ganapiroba geografiulma religiuri TviTSegnebis gaZlierebas da fundamentalisturi moZraobebis
mdebareobam, ramac saqarTvelos garkveuli funqcia mianiWa; saqarTvelos winaSe gaaqtiurebas, ramac, Sesabamisad, gaaZliera religiaTa Soris gansxvavebani. es
arsebuli gamowvevebi ori saxisa iyo: gamowveva, romelic am funqciidan momdinareobda maicndamainc ar gulisxmobda msoflios mosaxleobis religiuri kuTvnilebis mkveTr
da gamowveva, romelze gacemul pasuxsac am funqciis dabrunebamde mivyavdiT. cvlas. konfesiur mikuTvnebulobasTan dakavSirebuli monacemebi kidev ufro
Cveni azriT, globalizaciis pirobebSi modernizaciis gamowvevebze arsebobs ori fragmentuli da arasandoa, vidre enebisa. 3.3 cxrilSi mocemuli maCveneblebi
pasuxi Tu ganviTarebis Sedegi _ lokalizacia da multikulturalizami; sayovelTaod cnobilia. es da sxva monacemebi imaze metyvelebs, rom am saukuneSi
lokalizaciis farglebSi ganixileba iseTi movlena, romelsac mecnierebaSi sxvadasxva religiis mimdevarTa xvedriTi wili mkveTrad ar Secvlila. yvelaze ufro
glokalizacia ewoda. `globalurad~ _ niSnavs mraval adgilze erTdroulad, anu masStaburi iyo `arareligiurTa~ an `aTeistTa~ saxelis qveS klasificirebuli 0.2
translokalurad~. koncernebi `koka-kola~ da `soni~ sakuTar strategiebs procentis (1900 w.) gazrda 20.9 procentamde 1980 wlisaTvis. savaraudod, es
`globalur lokalizacias~ uwodeben, radgan isini miiCneven, rom globalizacia ar maCvenebeli asaxavda mkveTr cvlilebas religiis sazianod; 1980 wels religiuri
niSnavs da moiTxovs msoflios yvela kuTxeSi qarxana-fabrikebis aSenebas, aramed gamoRviZeba mxolod iwyebda Zalebis mokrebas. Tumca aramorwmuneTa 20.7 procentamde
aucilebelia isini am Tu im kulturis nawilad iqcnen, anu `koka-kola~, `makdonaldsi~ mateba zustad emTxveva `Cinuri xalxuri rwmena-warmodgenebis (tradiciuli
Tu `soni~ konkretuli kulturis moTxovnebs iTvaliswinebs menejmentSi. religiebis)~ klebas: 1900 w. igi 23.5 procents Seadgenda, xolo 1980 wels am
lokalizacis procesi iwvevs regionalizacias; magaliTad aviRoT iaponia, maCvenebelma 4.5 procentamde daiwia. am maCvenebelTa Tanabari zrda da kleba imaze
romelic garkveul geografiul garemoSi da sazRvrebSi iqca lider qveynad; igi miuTiTebs, rom komunizmis mosvlasTan erTad Cinuri xalxuri religiis mimdevari
axdens sakuTari kulturis reklamirebas da gavrcelebas; taivanis magaliTze, sin-xuan uzarmazari masa aTeistebad iqca.
maikl siao globalizaciis procesSi gamoyofs sam mimarTulebas _ amerikanizacia,
evropeizacia da iaponizacia. misive TqmiT, taivanuri da iaponuri kulturebi Zalzed cxrili uCvenebs gasuli 80 wlis ganmavlobaSi ori didi prozelituri religiis,
axlos arian erTmaneTTan; 1990-ian wlebSi taivanSi gaCnda axali gamoTqma ha-ri-zu qristianobisa da islamis proporciebis zrdas msoflio mosaxleobaSi. 1900 wels
(`iaponiis TayvanismcemelTa Taoba~), romelic asocirdeba yvelaferi iaponuriT dasavleT qristianebi msoflio mosaxleobis 26.9 procents Seadgendnen, xolo 1980
aRtacebasTan. ha-ri-zu-s warmomadgenlebma, SesaZloa, iaponiis arc istoria icodnen wels _ 30 procents. mulismTa wilma kidev ufro sagrZnoblad moimata: 1900
kargad da arc politikur-ekonomikuri mdgomareoba; es Taoba Seiqmna iaponiis mier wlisaTvis _ 12.4 procenti, 1980 wlisaTvis _ 16.5 procenti, xolo sxvaTa gamoTvliT,
sakuTari kulturis propagandis Sedegad; sin-xuan maikl siao aRniSnavs, rom 1980 wlisaTvis 18 procentsac ki gautolda. meoce saukunis bolo aTwleulSi
taivanuri kulturis iaponurTan siaxlovem taivanze vesternizaciis gavlena mniSvnelovnad gazarda islamisa da qristianobis mimdevarTa ricxvi afrikaSi,
Seasusta; ufro zustad: iaponias taivanSi aqvs mravali sakabelo satelevizio arxi; qristianobas gansakuTrebuli warmatebebi hqonda samxreT koreaSi. swrafad
iaponurma melodramebma warmatebiT moaxdina dasavluri kulturis, cxovrebis wesis modernizirebad sazogadoebebSi, Tu tradiciul rwmenas ar ZaluZs adaptireba
lokalizacia anu adaptireba adgilobrivTan da ise gadasca igi taivanel mayurebels; modernizaciis moTxovnebTan, izrdeba qristianobis an islamis gavrcelebis albaToba.
anu taivani dasavlur Rirebulebebs, Tu SeiZleba ase iTqvas, iaponur wnexSi aseT sazogadoebebSi neoklasikosi ekonomistebi, demokratiis jvarosnebi an
gamovlils iRebs; iaponuri kultura ki imdenad axloa taivanurTan, rom taivanuri transnacionaluri korporaciebis xelmZRvanelebi dasavluri kulturis mTavar
kultura absoluturad Ria aRmoCnda globaluri kulturis miRebisaTvis ise, rom gmirebad ki ara, aramed misionerebad arian warmodgenili. qalaqSi dasaxlebulebisa da
globalur kulturas ar mouxdenia adgilobrivi kulturis gadasxvafereba. msgavs saSualo ganaTlebamiRebulTa pirveli Taobis fsiqologiur, emociur, moralur Tu
gavlenas, ambobs sin-xuan maikl siao, iaponuri kultura sxva Crdilo da samxreT socialur moTxovnilebebs verc adam smiti daakamyofilebs da verc Tomas jefersoni;
aRmosavleT aziis kulturebzec axdens. anu, SeiZleba iTqvas, rom iaponurma kulturam ieso qristes amis ukeTesi Sansi aqvs, Tumca igi maT, SeiZleba, saerTod ar SexvdeT.
lokalizaciis Sedegad moaxerxa garkveuli saxis regionalizacia, am regionSi igi sabolood, gamarjvebuli mainc muhamedi rCeba. qristianoba vrceldeba, ZiriTadad, am
warmoadgens wamyvan sazogadoebas, rac imis saSualebasac iZleva, rom misi msgavsi sarwmunoebaze moqceviT, islami _ moqceviTa da gamravlebiT. qristianobam Tavis piks
kulturebi da sazogadoebebi advilad iReben globaluri kulturis Taviseburebebs 1980-ian wlebSi miaRwia (30 procenti), erT adgilze gaCerda, axla ki ukve klebulobs,
da sakuTari kulturis originalobis dakargvis gareSe axerxeben modernizacias. xolo 2025 wlisaTvis, albaT, 25 procents miuaxlovdeba. gamravlebis maRali
dasawyisSi minda aRvniSno, rom mizani msjelobisa, romelsac me SemogTavazebT, ar procentis gamo, msoflioSi muslimTa xvedriTi wili momavalSi kidev ufro
aris daskvnis gakeTeba; is ufro globalizaciis gamowvevaze saqarTvlos mier gasacemi gaizrdeba, saukuneTa gasayarze 20 procentamdec ki ava, ramdenime wlis Semdeg
pasuxis Ziebaa. qristianTa raodenobas gadaaWarbebs, xolo 2025 wlisaTvis 30 procentsac
amjerad minda Tanamedrove saqarTvelos geografiul garemos Sevexo. iaponiis gautoldeba.
magaliTze ganvsazRvreT, rom regionalizaciis miRweva kulturulad monaTesave
mezoblis gareSe, romelic gaxdeba regionSi wamyvani qveyana, SeuZlebelia; anu

70 51
universaluri civilizacia: wyaroebi aseve mecnierebis ganviTarebaSic. cvlilebebma am orive mimarTulebiT XVIII saukunis
universaluri civilizaciis cneba dasavluri civilizaciis kuTvnilebaa. XIX bolos kulminacias miaRwia. pirvelma modernma ganapiroba politikuri revoluciebi
saukunis idea `TeTri kacis sazrunavis~ Taobaze amarTlebda aradasavlur safrangeTsa da CrdiloeT amerikaSi. meore ki, romelic mimdinareobda teqnologiuri
sazogadoebebze dasavleTis politikur da ekonomikur batonobas. XX saukunis inovaciebisaTvis xelsayrel viTarebaSi, did britaneTis industriuli revoluciis
miwuruls ki universaluri civilizacia gamarTlebas uZebnis sxva sazogadoebebze erT-erTi ZiriTadi elementi iyo.
dasavleTis kulturul gavlenasa da maT mier dasavluri wes-Cveulebebisa da amerikisa da safrangeTis revoluciebma daafuZnes modernuli sazogadoebis
institutebis upirobod aTvisebis aucileblobas. universalizmi dasavleTis iaraRia politikuri tipi _ konstituciuri da demokratiuli. es niSnavs ara imas, rom
aradasavlur kulturebTan dapirispirebisaTvis. rogorc xSirad xdeba xolme amieridan yvela mTavrobas amgvari xasiaTi hqonda, aramed imas, rom aqedan
marginaluri da rwmenaSecvlili adamianebis SemTxvevaSi, erTiani civilizaciis ideis moyolebuli, praqtikulad yvela moazrovnisaTvis cxadi gaxda, rom axla politikur
yvelaze didi damcvelebi dasavleTSi ganaTlebamiRebuli xalxia, rogoricaa naipoli sistemebs aRar unda hqonodaT pretenzia legitimurobaze, Tu is ar iqneboda
da fuad ajami, romelTaTvisac es cneba savsebiT damakmayofilebeli pasuxia mTavar damyarebuli konstituciurad gamoxatul `xalxis nebaze~.
kiTxvaze: `vin var me?~ `TeTri kacis negri~ — ase uwoda erTma arabma moazrovnem aseT
migrantebs. universaluri civilizaciis idea naklebad imsaxurebs mowonebas sxva
Tavi VII. vesternizaciisa da modernizaciis cnebaTa
civilizaciebSi. aradasavleli dasavlurs xedavs imaSi, rasac dasavleli urTierTmimarTebisTvis
universalurad miiCnevs. rasac dasavlelebi nayofier globalur integracias
uwodebenen (magaliTad, msoflio mediis gavrceleba), aradasavlelebi gmoben, rogorc erT-erTi didi problemaa globalizaciisa da vesternizaciis urTierTmimarTeba.
saZulvel dasavlur imperializms. dasavlelebi msolios mTlianobaSi aRiqvamen, Camoyalibda ori Tvalsazrisi:
sxvebi ki am mTlianobaSi safrTxes xedaven. pirvelis mixedviT, globalizacia aris ufro farTo procesi, vidre vesterniza-
universaluri civilizaciis Camoyalibebis varaudi emyareba erT-erTs sami cia; amasTan erTad, globalizacia praqtikulad TanabarmniSvnelovania modernizaci-
mosazrebidan imis Sesaxeb, Tu ratom SeiZleba es moxdes: pirveli ukavSirdeba I TavSi isa; am Sexedulebas mxars uWeren a.gidensi, r.robertsoni, m.olbrou, u.konoli.
ganxilul mosazrebas, rom sabWoTa komunizmis kraxi moaswavebda istoriis dasasruls aRmosavleT aziis qveynebma daamtkices, rom industrializacia SesaZlebelia
da mTel msoflioSi liberaluri demokratiis sayovelTao gamarjvebas. es argumenti vesternizaciis gareSe.
gamomdinareobs civi omis periodis mcdari warmodgenidan imis Taobaze, rom meore midgomis mixedviT, globalizacia mxolod da mxolod dasavluri
komunizmis erTaderTi alternativa liberaluri demokratiaa da pirvelis kvdoma modernizmis globalur difuzias warmoadgens. da igi mimarTulia veternizaciis
meoris gasayovelTaoebas iwvevs. Tumca, ra Tqma unda, avtoritarizmi, nacionalizmi, gafarToebis, dasavluri kapitalizmisa da institutebis gavrcelebisaken. am
korporatizmi da sabazro komunizmi (rogorc CineTSia) uamravi formiTaa mimarTulebas mxars uWeren s.amini da l.bentoni. r.gilpini miiCnevs, rom msoflio
warmodgenili dRevandel msoflioSi. gansakuTrebiT niSandoblivia is faqti, rom internacionalizacia aris amerikuli msoflio wesrigis gavrcelebis produqti.
samoqalaqo ideologiis samyaros miRma misi uamravi religiuri alternativa arsebobs. a.kalinikosi da rigi mecnierebisa TanamedroveobaSi xedaven dasavluri imperializmis
Tanamedrov samyaroSi religia xalxis erT-erTi, SesaZloa erTaderTi mamoZravebeli axal fazas, romelSic nacionalurma xelisuflebebma Seasrules monopolitikuri
da makonsolidirebeli Zalaa. namdvili ampartavneba iqneba imis Tqma, rom radgan kapitalis agentebis roli. amerikeli Teoritikosis h.gleizeris azriT,
sabWoTa komunizmi daeca, dasavleTma mTeli msoflio xelSi Caigdo da rom muslimebi, globalizacia aris gavrceleba dasavleTis mier regulirebuli informaciisa da
Cinelebi, indoelebi da sxvebi aRfrTovanebiT aitaceben dasavlur liberalizms, gasarTobi saSualebebisa, romlebic garkveul efeqts axdens im qveynebis
rogorc erTaderT arCevans. samyaros civi omis droindeli dayofa warsuls Cabarda. faseulobebze, romelbSic es informacia aRwevs. CexeTis prezidentma vaclav havelma
ufro mniSvnelovani — eTnikuri, religiuri da civilizaciuri dayofa jer kidev warmoadgina ubralo beduinis saxe, romelic zis aqlemze da tradiciuli samosis qveS
arsebobs da konfliqtis axal kerebs warmoSobs. jinsebs atarebs. mas xelSi radiomimRebi da koka-kola uWiravs. koka-kola da jinsi,
meore: gavrcelebulia mosazreba, rom xalxTa gacxovelebuli urTierTqmedeba marTalia, naklebmniSvnelovania, magram radiomimRebi da televizori ukve did
(ZiriTadad _ vaWroba, investiciebi, turizmi, media, eleqtronuli kavSiris mniSvnelobas iZens, radgan maTi saSualebiT beduini iRebs informacias, romelic
saSualebebi) warmoqmnis saerTo msoflio kulturas. transportisa da komunikaciebis aucileblad axdens gavlenas beduinis pirvelsawyis Rirebulebebze. rodesac saubaria
teqnologiurma winsvlam marTlac ufro ioli da iafi gaxada fulis moZraoba, kulturis globalizaciaze, saubaria dasavluri civilizaciis, kerZod, amerikuli
tvirTis gadazidva, adamianebis gadaadgileba, codnis, ideebisa da warmodgenebis kulturis gavlenaze msoflios sxva civilizaciebze.
gavrceleba. eWvi ar aris, rom arsebobs intensiuri saerTaSoriso moZraoba am
sferoebSi, magram eWvs iwvevs am moZraobis Sedegebi: zrdis Tu amcirebs igi
konfliqtis SesaZleblobas? warmodgena, TiTqos igi amcirebs omis albaTobas xalxebs Tema VIII. dasavlur da aradasavlur kulturaTa warmomadgenlebis
Soris, sul mcire, ar mtkicdeba, faqtebi sawinaaRmdegos metyvelebs. saerTaSoriso TvaliT danaxuli samomavlo perspeqtiva
vaWroba gafarTovda 1960-ian da 1970-ian wlebSi, aseve civi omis dasrulebis Semdeg rogorc davinaxeT, globalizacia Tanamedrove movlenaa, magram es ar niSnavs, rom
aTwleulSi. magram 1913 wels saerTaSoriso vaWrobis masStabebs sarekordo dRes mimdinare procesebis msgavsi istoriis ganmavlobaSi ar xdeboda. globalur
maCveneblebi hqonda, xolo ramodenime weliwadSi erebi erTmaneTs umagaliTod movlenebi adrec aRiniSneboda; istoriaze dakvirvebiT, SesaZlebelia imis mtkiceba,
uswordebodnen. Tu saerTaSoriso vaWrobas aRniSnul situaciaSi ar SeeZlo omis rom saqarTvelo mudmivad CarTuli iyo globalur procesebSi (nebismieri axlo Tu

52 69
realizebas. amiT globaluri kultura Zalzed waagavs elinizmis epoqas, rodesac Tavidan acileba, maS, rodis SeZlebs? faqtebi ar metyvelebs im mosazrebis
gaizarda individebis miswrafeba `srulyofilebisaken~. sasargeblod, rom saerTaSoriso vaWroba mSvidobas uwyobs xels. 1990-iani wlebis
mizanSewonilad miviCnevT, oriode sityviT Tavad modernizaciis cnebasac Sefaseba kidev ufro metad ayenebs eWvqveS aRniSnul ideas. erT-erTi gamokvlevaSi
SevexoT. am terminiT sociologiaSi aRniSnaven tradiciuli, sasoflo, agraruli askvnian, rom `aqtiuri vaWroba SeiZleba sakmaod Zlier gamTiSvel Zalad mogvevlinos
sazogadoebidan sekularul, industriul, urbanistul sazogadoebad saerTaSoriso politikaSi~, da rom `aqtiuri saerTaSoriso savaWro urTierTobebi,
transformacias. modernuli sazogadoeba industriuli sazogadoebaa. sazogadoebis TavisTavad, ver moxsnis saerTaSoriso daZabulobas, ver uzrunvelyofs seriozul
modernizeba, upirveles yovlisa, mis industrializacias niSnavs. istoriulad, saerTaSoriso stabilurobas~. meore naSromi amtkicebs, rom ekonomikuri
modernuli sazogadoebis aRzeveba mWidrod iyo dakavSirebuli industriuli damoukideblobis maRali done `SeiZleba iyos mSvidobis damamyarebeli an omis
sazogadoebis warmoSobasTan. modernulobis yvela ZiriTadi maxasiaTebeli/niSani gamCaRebeli, rac damokidebulia momavali vaWrobis perspeqtivebze.~ ekonomikuri
dakavSirebulia cvlilebaTa erTobliobasTan, romelmac ori saukuniT adre damoukidebloba xels uwyobs mSvidobas mxolod maSin, `rodesac saxelmwifoebi
ganapiroba industriuli sazogadoebis warmoSoba. termini `industrializacia~ da moelian savaWro urTierTobebis maRali donis SenarCunebas uaxloes momavalSi~. Tu
`industriuli sazogadoeba~ gacilebiT mets gulisxmobs, vidre ekonomikuri da saxelmwifoebi ar elian TanamSromlobis (urTierTdamokidebulebebis) perspeqtivas,
teqnologiuri komponentebia, romlebic mis arss warmoadgenen. industrializmi Sedegad, savaraudod, oms viRebT.
cxovrebis wesia, romelic moicavs Zireul ekonomikur, socialur, politikur da vaWrobisa da komunikaciebis uZlureba _ uzrunvelyon mSvidoba da Tanxmoba _
kulturul cvlilebebs. industrializaciis yovlismomcveli gardaqmnebis Sedegad Seesabameba socialur mecnierebaTa sferoSi gamokvlevebis Sedegebs. socialur
sazogadoeba xdeba modernuli. modernizacia aris uwyveti da usasrulo procesi. fsiqologiaSi arsebuli gansxvavebulobis Teoriis mixedviT, xalxi sakuTar Tavs
istoriulad, modernizacia saukuneebs moicavs, Tumca, arsebobs daCqarebuli gansazRvravs swored imiT, riTac ganirCeva sxvisgan konkretul konteqstSi: `adamiani
modernizaciis magaliTebi. orive SemTxvevaSi, modernizacia ar aris erTjeradi ganixilavs Tavs im maxasiaTeblebiT, romlebic ganarCevs erTs meore adamianisagan,
monapovari. rogoric ar unda iyos ganviTarebis done, yovelTvis arseboben gansakuTrebiT, Tavisive Cveul socialur garemoSi... aTobiT sxva profesiis mqone
`CamorCenili~ regionebi da `periferiuli~ jgufebi. es aris modernul sazogadoebaSi qalTa sazogadoebaSi qali-fsiqologi Tavis Tavs gansazRvravs, rogorc fsiqologi,
daZabulobisa da konfliqtebis mudmivi safuZveli. modernizaciis procesi ar xolo aTobiT mamakaci-fsiqologis garemocvaSi _ rogorc qali~. adamianebi
Semoifargleba erTi calkeuli qveynis Sinagani ganviTarebiT. is unda ganixilebodes gansazRvraven TavianT meobas imis meSveobiT, rac ar arian. vinaidan intensiuri
globaluri masStabiT, radgan modernizacia gavrcelda Tavisi warmoSobis adgilidan kavSiris saSualebebis, vaWrobisa da mogzaurobebis Sedegad civilizaciaTaSorisi
_ dasavleTidan _ da mTeli msoflio moicva. ganviTarebis araTanabari donis mqone urTierTqmedeba gaaTmagebulia, xalxi ufro da ufro did mniSvnelobas aniWebs
naciebis arseboba msoflio saxelmwifoTa sistemaSi arastabilurobis fundamenturi sakuTar civilizaciur identurobas. ori evropeli — germaneli da frangi,
elementia. urTierTobisas erTmaneTs ganarCeven, rogorc frangs da germanels. xolo ori
modernizacias ori ZiriTadi faza aqvs. misi ganviTarebis garkveul momentamde evropeli — germaneli da frangi, da ori arabi — saudeli da egvipteli, erTmaneTSi
modernistuli ideebi progresulad iTvleba, Tumca mas SeiZleba Tavdapirvelad urTierTobisas TaviaT Tavs gansazRvraven evropelebad da arabebad.
winaaRmdegoba Sexvdes. modernizaciis Tavdapirveli winaaRmdegobebi, SesaZloa, CrdiloafrikelTa imigracia safrangeTSi frangebs Soris arakeTilganwyobas iwvevs,
xangrZlivi da mwvave iyos, magram, ZiriTadad isini ganwirulia warumateblobisaTvis. amave dros, amaRlebs evropel kaTolike polonel emigrantTa mimReobis xarisxs.
Tumca, garkveuli momentis Semdeg modernizacia iwvevs mzard ukmayofilebas. es amerikelebi iaponur investiciebs gacilebiT uaryofiTad xvdebian, vidre msgavsi
nawilobriv gamoiwvia modernuli sazogadoebis adreuli warmatebisa da masStabis kanadur da evropul investiciebs (romlebic masStabiT pirvels aRemateba).
dinamizmisagan didi Sedegebis molodinma. jgufebs erTobebSi mzardi moTxovnebi swored amasTan dakavSirebiT aRniSnavda donald horovici: `nigeriis aRmosavleTSi
uCndebodaT da am moTxovnebis dakmayofileba sul ufro da ufro rTuldeboda. ufro ibo SeiZleba iyos... ibo overi an ibo onitSa. lagosSi igi, ubralod, iboa. londonSi is
dasabuTebulad, modernizaciam ganviTarebul doneze msoflio masStabiT moitana nigerielia, niu-iorkSi — afrikeli.~ sociologiis kuTxiT, globalizaciis Teoria
axali socialuri da materialuri sirTuleebi, romlebic safrTxes uqmnida msgavs daskvnas gvTavazobs: `swrafad globalizebad msoflioSi, romelic xasiaTdeba
ganviTarebasa da eqspansias, romelsac modernuli sazogadoeba efuZneba. meore istoriulad uprecendento civilizaciuri, sazogadoebrivi Tu sxva saxis
fazaSi, modernuli sazogadoeba uamravi problemis pirispir aRmoCnda. am problemaTa urTierTdamokidebulebiT da misi sayovelTao gaazrebiT, SeimCneva civilizaciuri,
gadaWra, umravles SemTxvevaSi, aRemateboda tradiciuli eri-saxlemwifos sazogadoebrivi da eTnikuri TviTSegnebis gamwvaveba.~ religiaTa globaluri
SesaZleblobebs. amave dros, msoflios dRevandeli saxis ganmsazRvrel dominirebad aRorZineba~, `siwmindesTan dabruneba~ warmoadgens pasuxs samyaros, rogorc
faqtorad rCeba araTanabari siZlierisa da konfliqturi interesebis mqone mTlianobis gaazrebaze.
suverenul er-saxelmwifoTa sistema.
modernuli sazogadoebis warmoSoba dakavSirebulia XVIII saukuneSi momxdar or
did cvlilebasTan (ZvrasTan) politikur da ekonomikur sferoSi. orive maTgani im Tema V. modernizacia da globalizacia
farTo cvlilebebis nawilia, romlebmac, renesansisa da reformaciis Semdeg,
dasavleTi gadaiyvana ganviTarebis axal, danarCeni samyarosagan gansxvavebul, etapze. sakiTxis SesawavlisaTvis aucilebelia cneba globalizaciis warmoSobis da
cvlilebaTa es modeli gulisxmobda individualizmsa da, saboloo jamSi, samecniero literaturaSi arsebuli definiciebis ganxilva. amis Semdgom unda moxdes
sekularizms, rac protestantul memkvidreobas warmoadgenda. cvlilebebi gamoixata globalizaciis, rogorc procesis ganviTarebis gaanalizeba. yuradReba unda mieqces

68 53
imas, rom Tavdapirvelad ekonomikuri faqtorebiT ganpirobebulma procesma Semdgom axdens imaze, Tu rogor ukavSirdeba xalxi erTmaneTs. swored amitom kulturebi jer
adamianisa da sazogadoebis cxovrebis yvela doneze met-naklebad SeaRwia (zogadad kidev inarCuneben individualurobas. misive TqmiT, 60-ian wlebSi azia aSS-s Sehyurebda
igulisxmeba sami done: ekonomika, politika da kultura). globalizaciis kulturul rogorc modernizaciis models. gabatonebuli iyo mosazreba, rom dasavleTi flobs
doneze gaSlam gansxvavebul sazogadoebebSi gamoiwvia uaRresad saintereso da mowinave sakomunikacio teqnologiebs, romelTa meSveobiTac advili SesaZlebeli
urTierTsapirispiro procesebis warmoSoba. sakiTxis dasmis ZiriTadi mizani swored iqneboda kulturis gavrceleba. magram swored iman, rom am sakomunikacio
globaluri procesebidan momdinare winaaRmdegobebis gansazRvra da warmodgenaa. saSualebebma azias da sxva sazogadoebebs ufro mkveTrad daanaxa is gansxvaveba,
XX saukune kacobriobis istoriaSi erT-erTi yvelaze ufro saintereso periodia, romelic maTi kulturebis ZirebSia saZiebeli da, romlis gafermkrTalebac ki Zalian
igi gamoirCeva didi ZvrebiTa da msoflio wesrigis swrafi cvalebadobiT. Zneli, TiTqmis miuRwevelia. amas isic emateba, rom aziisa da sxva aradasavluri
sainteresoa, rom XX saukune moeswro tipur feodalur imperiebs, maT rRvevasa da sazogadoebebi sul ufro did yuradRebas aqceven amerikaSi mimdinare urbanul
axali saxelmwifoebis Camoyalibebas, msoflio mniSvnelobis ramdenime revolucias, xrwnasa da ojaxis dacemas. es ki isedac arsebul ufskruls sul ufro aRrmavebs.
or msoflio oms, romlebmac samyaros Semdgom ganviTarebasa da saxis CamoyalibebaSi SeiZleba iTqvas, rom informaciulma daaxloebam mxolod moCvenebiTi globaluri
didi roli iTamaSa. kultura Seqmna, romelic misaRebia masisaTvis. masas, SesaZloa, didi survilic
esa Tu is epoqa, sxva maxasiaTeblebTan erTad, erTmaneTisagan gansxvavdeba hqondes, rom miiRos da icxovros ucxo kulturisaTvis damaxasiaTebeli wesebiT,
msoflwesrigis niSniTac. gansxvaveba aris ara marto geografiul sazRvrebSi magram es ver moaxerxos, radgan sakuTari kultura ar miscems amis saSualebas. swored
(magaliTad, portugaliis msoflio batonoba Secvala espaneTis batonobam), aramed es ganasxvavebs masas elitisagan, radgan elita iRebs ara imas, rac surs, aramed imas,
saxelmwifoTa dajgufebis xasiaTSic. Tu cnobil politolog s.hanTingtons risi miRebac mis pirovnebas SeuZlia. ufro sworad, elitas imis miRebis survili
davesesxebiT, msoflio istoria icnobs Semdegi saxis dapirispirebebs, romlebic uCndeba, rac misi kulturisaTvis aris misaRebi da amas igi akeTebs ara ise, rom
gansazRvraven msoflios saxesa da sazRvarTa gavlebis princips: iyo periodi, roca moaxdinos sakuTaris, Zireulis uaryofa, radgan elita Tavidan bolomde SeigrZnobs
sazRvrebi gadioda im teritoriaTa Soris, romelsac esa Tu is mmarTveli flobda, kulturas, masas ki es grZnoba ar gaaCnia, swored amitom misTvis globaluri
mTavar rols asrulebda winaaRmdegoba mmarTvelebs Soris, anu saxelmwifoTaSorisi samomxmareblo kultura ukve niSnavs mTlianad kulturis globalizacias, radgan
urTierTobis dominanti mmarTvelis neba iyo. aman Camoayaliba eri-saxelmwifoebi. kulturis meti siRrme masas ar aintresebs. swored amis eSinoda x.ortega i gasetis
safrangeTis revoluciis Semdeg sazRvrebi swored ama Tu im eris gansaxlebis areals jer kidev XX saukunis 30-ian wlebSi, rodesac acxadebda, rom gaqrebian beThovenisa da
mihyveboda. konfliqtebi da dapirispirebac erebs Soris mimdinareobda, anu dominanti mocartis msmenelebi. es SiSi dResac arsebobs _ SiSi imisa, rom masebis gaZliereba
iyo eri-saxelmwifo. pirveli msoflio omis Semdeg sazRvarTa gavleba ideologiurma TavisTavad moaxdens kulturuli originalurobis gaqrobas. masa moiTxovs komforts,
kuTvnilebam gansazRvra, erebi gaerTiandnen ideologiis niSniT, msoflwesrigis mas ara aqvs mizani, rasac cxovrebas Seswiravs, misi mizania komfortuli cxovreba, mas
dominantic ideologia gaxda. samyaro daiyo or nawilad. erT mxares iyo nacional- mxolod is surs, rom iyos yvelas msgavsi.
socialisturi samyaro, romelic warmodgenili gaxldaT, ZiriTadad, italiisa da aseve didi roli ekisreba globaluri kulturis gavrcelebaSi evangelistur
germaniis saxiT, danarCeni msoflio ki moicavda or ideologiur banaks _ protestantizms. ingliseli sociologi devid martini didi xnis ganmavlobaSi
liberalursa da komunisturs. saerTo mtris arsebobam isini gaaerTiana, magram ara ikvlevda am sakiTxs da dazusta, rom msoflioSi am religiis mimdevari 250 milionamde
ideologiuri, aramed wminda praqtikuli TvalsazrisiT, radgan aucilebeli iyo adamiania. am religiis miReba iwvevs garkveul cvlilebebs ojaxur urTierTobebSi,
nacizmis damarcxeba. misi ganadgurebis Semdeg sazRvari gaivlo liberalur seqsualur gamovlinebebSi, bavSvTa aRzrdaSi da, rac yvelaze mTavaria, saqmisadmi
demokratiasa da komunizms Soris. mas `rkinis farda~ ewoda, xolo dapirispirebas _ damokidebulebaSi, rac TavisTavad gavlenas axdens ekonomikaze saerTod.
`civi omi~. komunizmis marcxma es sazRvaric moSala. msoflio, am TvalsazrisiT, globaluri kultura mimarTulia adamianebis individualizaciisaken da
erTian sivrced gardaiqmna. tradiciebisgan da erTobebisagan maTi damoukideblobisaken. individualizacia unda
`civi omis~, rogorc msoflwesrigis gaqrobam da komunizmis istoriad qcevam ganixilebodes, rogorc socialur-fsiqologiuri procesi, romelic empiriul
warmoSva uamravi gansxvavebuli mosazreba momavali msoflwesrigis Sesaxeb: gamoxatulebas povebs adamianis qcevasa da cnobierebaSi, damoukideblad im ideisagan,
magaliTad, frensis fukuiama Tavdapirvelad miiCnevda, rom kacobriobam Seabija romelic am adamianebs SesaZloa hqodeT amis Sesaxeb. sxva sityvebiT, individualizacia
ganviTarebis axal fazaSi, romelsac, SeiZleba, `istoriis dasasruli~ ewodos, radgan rogorc empiriuli gamovlineba, aucileblad gansasxvavebelia `individualizmisagan,
kacobriobis erTma didma nawilma miaRwia evoluciuri ganviTarebis umaRles rogorc ideologiisagan. msgavsi midgoma momgebiania imdenad, ramdenadac gvexmareba
safexurs da Seqmna adamianis bunebisa da moTxovnilebebisaTvis yvelaze ufro avxsnaT, Tu riT aris mimzidveli axali globaluri kultura. rogorc ukve cnobilia,
Sesaferisi, misaRebi sazogadoebrivi organizacia _ liberalur-demokratiuli modernizacia angrevs tradiciebisa da koleqtiuri sulis mefobas da individs xdis
mmarTveloba. f.fukuiama ar gamoricxavda, rom igi iqceoda kacobriobis organizaciis ufro TviTmyofads. es ki niSnavs gaTavisuflebas. axal globalur kulturas bevri
ukanasaknel da ucvlel formad. ramdenadac f.fukuiamasaTvis istoria aris erTiani aqvs saerTo modernizaciis procesTan. dRevandel dRes ki msoflios mraval kuTxeSi
evoluciuri procesi yvela xalxisa da yoveli drois erTobliobaSi, amdenad, igi kidec emTxvevian erTmaneTs.
miiCnevs, rom erebis, kulturebis umravlesoba sabolood aRiarebs demokratias, modernizaciis adreul etapze adamianebs uCndebaT meti Tavisuflebisa da axali
rogorc mmarTvelobis erTaderT legitimur formas. am niadagze Seiqmneba SesaZleblobebis aRtacebuli grZnoba. amitom axali globaluri kultura
`postistoriuli samyaro~. momxiblavia maTTvis, vinc afasebs pirovnul Tavisuflebas da cdilobs mis srulad

54 67
urTierToba, romelic SeiZleba damyardes skolaSi, quCaSi, kafeSi, qarxanaSi, meore saintereso mosazrebaa istoriis `civilizaciuri xedva~. am midgomis
internetSic xorcieldeba. warmomadgenlis s.hanTingtonis azriT, kacobriobis gamyofi umniSvnelovanesi
interneti xels uwyobs globaluri kulturis Seqmnas, acxadebs saerTaSoriso sazRvrebi kulturuli niSniT iqneba ganpirobebuli. moxdeba msgavsi kulturis mqone
marketinguli firma IDC-s vice-prezidenti gigi vangi (Gigi Wang). am saxis ukanaskneli er-saxelmwifoTa daaxloeba. unda aRiniSnos, rom sabolood kulturis dominantoba
cvlileba iyo gadasvla lokaluridan erovnul ekonomikaze, rasac Tan sdevda SeniSna Tavad f.fukuiamamac. misi TqmiT, liberaluri demokratiis damkvidrebis gzaze
gadasvla rkinigzidan da radiodan avtomobilsa da televizorze. axla xdeba gadasvla mTavari dabrkolebis saxiT win moiwevs kultura.
erovnuli ekonomikidan globalur ekonomikaze, rasac mosdevs sahaero transporti da dReisaTvis kulturas, rogorc sazogadoebaTa gamijvnis safuZvels, yvelaze didi
interneti. datvirTva eniWeba.
boloniis universitetis istoriis profesori devid elvudi (David Elwood) miiCnevs, ukanasknel xanebSi farTo interesis sagania msoflios `globalizaciis~ problema.
rom interneti ar qmnis globalur kulturas, aramed mxolod aCqarebs movlenebs da Cveni mizania gavaanalizoT, Tu ras niSnavs `globalizacia~, saidan iRebs saTaves da ra
qmnis am fenomenis erT-erT Sres. globaluri kultura didi biznesia da misi saTave aris misi warmoSobis safuZveli, ganviTarebis ra kanonzomierebebs eqvemdebareba, saiT
SeiZleba moiZebnos industriis iseT sferoebSi, rogoricaa sporti, filmebi, miemarTeba, saiT mihyavs samyaro?
fotografia, musika da aviaxazebi. yovelive amis Tavi da Tavia aSS gasarTobi civi omis dasrulebiTa da sabWoTa imperiis daSliT saqarTvelo Caeba msoflioSi
industriis mier masobrivi kulturis unikaluri da mzardi moculobiT gamogoneba, mimdinare globalur procesSi, romelic sabWoeTis daSlamde ganviTarebis garkveul
warmoeba da gavrceleba. d.elvudis TqmiT, 1996 wels aSS filmebma, satelevizio etapze avida. srul damoukideblobas saqarTvelom, Tu ar CavTvliT zogierT
produqciam, kompiuterulma teqnikam, wignebma da kulturis sxva formebma gadaaWarba xanmokle periodebs, rogoric iyo mag. giorgi brwyinvales periodi, TiTqmis aTi
sahaero da TavdacviTi produqciis eqsports, da am mxriv pirveli adgili daikava. amis saukunea ver miaRwia, xolo ukanaskneli samasi wlis ganmavlobaSi saqarTvlo ruseTis
Semdeg inglisuri ena iqca ara mxolod globaluri komerciis, aramed saerTaSoriso izolaciis qveS imyofeba. saqarTvelom rusuli karCaketiloba daZlia da cdilobs
teqnologiisa da garTobis enadac. msoflioSi mimdinare procesebSi CaerTos rogorc damoukidebeli subieqti.
kacobriobam Seabija ganviTarebis axal epoqaSi, es aris sainformacio epoqa, Tanamedrove msoflioSi mimdinareobs globalizaciis procesi. modernizacia iqca
interneti aris masobrivi kulturis farTod gavrcelebis saSualeba. afrikeli ganviTarebis mimarTulebad, romelic msoflios sxvadasxva kulturam sxvadasxva-
mkvlevari qalis farida miuale-manenjis (Fridah Muyale-Manenji) TqmiT, globalizacia gvarad aRiqva da, aqedan gamomdinare, sxvadsaxvagvari reaqcia hqonda. modernizacia
uzarmazar gavlenas axdens kulturaze, igi sxvadasxva gziT zemoqmedebs xalxis Tanamedroveobis gamowvevaa; zogierTi aradasavluri qveynisaTvis modernizacia
kulturul qcevaze. adamianebi icvlian cxovrebis wess. koka-kolas ritmuli reklama igivdeba vesternizacia-amerikanizaciasTan, anu isini miiCneven, rom Tuki sazo-
ismis qveynierebis nebismier wertilSi, im soflebSic ki, sadac arsebobs sasmeli wylis gadoebas surs modernizaciis procesSi CarTva, aucilebeli da gardauvalia dasav-
problema. luri, konkretulad, amerikuli kulturiT sakuTari kulturis Canacvleba, anu
informaciulma epoqam ganapiroba is, rom kulturebi dauaxlovdnen erTmaneTs; gardauvalia amerikanizacia. es ukanaskneli ki originaluri kulturebis warmomad-
tradiciul simboloTa gverdiT gaCnda internacionaluri mniSvnelobis simboloebi genelTaTvis miuRebelia; aman xeli Seuwyo sakuTari kulturisaken mibrunebas, anu
da popularuli sistemebi. lokalizacias. zogierTi kulturisaTvis ki, modernizacia anu gaTanamedroveoba
sainteresoa, rom es yvelaferi xdeba zedapirulad, anu yvelafris amerikanizaciis gareSec misaRwevia; da kidev mesame _ globalizaciis procesSi
gaucnobiereblad miRebas axdens masa, romelsac monawileoba ar miuRia Tavisi modernizaciis miRweva SesaZlebelia sruliad umtkivneulod, ori kulturis
kulturis originaluri Rirebulebebis SeqmnaSi, masa, romelsac gacnobierebulic ki elementTa SereviT.
ar aqvs, Tu ras niSnavs Zireuli gansxvaveba kulturebs Soris, amitom masze did am procesebidan saqarTvelo sagrZnoblad daSorebuli iyo. rogorc zemoT
gavlenas axdens reklama. mediis zemoqmedebiT kulturis miReba zustad iseTive mogaxseneT, globalizaciis procesi manam, sanam saqarTvelo sabWoTa sivrceSi iyo
movlenaa, rogorc reklamiT raRac nawarmis farTo masisaTvis gacnoba. reklamaSi Caketili, ganviTarebis garkveul etapze avida, aqedan gamomdinare, dagrovda am
Seqmnili samyaro imdenad mimzidveli da macduria, rom aucileblad axdens procesidan momdinare gamowvevebis winaaRmdeg pasuxis gacemis araerTgvarovani
momxmarebelze gavlenas. momxmarebeli ki dRes aris masa, romelic imdenad gaZlierda, gamocdileba. amitom sainteresoa, Tu romeli saxis pasuxia saqarTvelosaTvis ufro
rom, marTalia, Tavad ver qmnis, magram elitas, romelsac SemoqmedebiTi unari aqvs, misaRebi, ra problemebze da niuansebze unda gamaxvildes yuradReba globalizaciis
karnaxobs imas, Tu ra unda Seqmnas, karnaxobs modas. dRes iqmneba is, rac moswons epoqaSi.
yvelas, yvela ki `masaa~, iqmneba is, raSic masa ufro met Tanxas ixdis. `globalizaciis maxidan ar arsebobs erovnuli gamosavali, magram arsebobs
f.fukuiamas TqmiT, dRes saubari SeZleba mxolod globalur samomxmareblo transnacionaluri gamosavali~. regionalizacia aris saSualeba transnacionaluri
kulturaze, romelic vrceldeba makdonaldsisa da koka-kolas msgavsi kompaniebis zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnisa; zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnis
meSveobiT1. magram, saerTod, kultura ufro metia, vidre samomxmareblo bazari, es mizezi da mizani politikisa da ekonomikis sferoebidan momdinareobs, magram
ukanaskneli aris zedapiruli aspeqti, kulturas ki aqvs siRrme, romelic gavlenas saSualeba aris kulturuli urTierTmsgavseba; dReisaTvis msoflioSi zesaxel-
mwifoebriv organizmSi integracia moaxerxes evropis qveynebma; evropa aris ara
1
(erT saintereso faqtze minda SevaCero Tqveni yuradReba; ruandaSi momxdari genocidis Semdeg ar mxolod geografiuli ganzomileba, aramed zesaxelmwifoebrivi sazogadoeba; misi
arsebobda aranairi infrastruqtura, aranairi wesrigi, qveyana srul qaosiT iyo moculi.
erTianobis safuZvelia demokratia; anu evrokavSirSi aRmoCndnen da Sesvlis ufleba
gaerTianebuli erebis organizacias, romelic gaemgzavra misiis Sesasruleblad am qveyanaSi, erTi
saintereso faqtis momswre gaxda: maTze ufro adre ruandaSi Casvla “koka-kolas” warmomadgenlebma eZlevaT im qveynebs, romlebic iRvwian sakuTar sazogadoebaSi demokratiulobis
moaxerxes)

66 55
xarisxis gazrdisaTvis, anu evrokavSiri warmoadgens modernizaciis Sedegs, radgan nawilisgan mkacri pasuxi miiRes _ Tuki Tqveni kultura ver SeZlebs warmodgenilis
modernizacia gulisxmobs sazogadoebis ganviTarebas demokratiuli niSnebiT. miRebas... es mxolod samwuxaroa. magram mTavari aris is, rom dRevandeli msoflios
saqarTvelos ganviTarebis gezi am mimarTulebiT aqvs aRebuli da cdilobs globaluri sabazro ekonomika Seqmnilia udidesi istoriuli Zalebis mier, romlebmac
globalizaciis gamowvevas pasuxi evrokavSirSi integraciiT gasces. SesaZlebelia Secvales urTierTobis, investirebis stili da msoflios aRqmac ki. Tuki Tqven gsurT
iTqvas, rom saqarTvelos magaliTze sazogadoebis modernizacia emTxveva win aRudgeT am cvlilebebs, Tqven amiT mxolod Tavs moityuebT da sxva araferi.
globalizaciis process. globaluri kulturis gavrceleba xdeba, agreTve masobrivi kulturis
imisaTvis, rom saqarTvelom moaxerxos dasavlur sazogadoebaSi integracia, saSualebebiT (adidasi, makdonaldsi, levisi, mtv da sxva). mas mxolod zedapiruli
aucilebelia sazogadoebis modernizeba da demokratizacia. geopolitikuri xasiaTi aqvs. `globalizacia~ _ es aris movlena, romelic erTgvarovani
mdebareoba iZleva saqarTvelos globalur procesebSi CarTvis saSualebas; arsebobs samomxmareblo kulturis Camoyalibebas uwyobs xels. erTgvarovneba ki misaRebia
ekonomikuri da politikuri proeqtebi, romelSic mas Tavisi funqcia aqvs. aqedan `masisaTvis~. xose ortega i gaseti gasuli saukunis ocdaaTian wlebSi werda, rom
gamomdinare, saqarTvelos mouwevs globalur kulturasTan Sexeba, radgan evropa dRes yvelaze did kriziss ganicdis, ramac SeiZleba moicvas xalxebi, erebi da
Tanamedrove etapze politikis, ekonomikisa da kulturis urTierTganpirobebulobis kulturebi. misi TqmiT, es aris `masebis amboxi~. masas igi axasiaTebs rogorc
xarisxi sakmaod gaizarda. fsiqologiuri rigis movlenas. `adamiani-masa~ isaa, visac ar SeuZlia, rogorc kargi,
modernizaciisa da demokratizaciis procesi aradasavlur tradiciul qveynebSi aseve cudi mxriTac Seafasos Tavi; vinc Tavis Tavs aRiqvamas `iseTad, rogoricaa
pirvelive dartymas kulturas ayenebs; maTTvis demokratizaciis procesi kulturis yvela~ da sulac ar ganicdis amas. mas moswons iyos iseTi, rogoricaa yvela.
transformaciasa da SecvlasTan aris pirdapir kavSirSi. amis gamo umravlesi ortega i gaseti am krizisis dasawyiss XIX saukuneSi xedavs. jer kidev maSin
aradasavluri qveynis reaqcia sakmaod mZafria; rodesac saubars iwyeben iwinaswarmetyveles hegelma, kontma, nicSem `masebis amboxi~, romelic mas Semdeg sul
demokratiaze, adamianis Tavisuflebasa da uflebebze, maT miRebaze sakuTar ufro gaZlierda. adamiani-masa _ es aris pirovneba, romelsac ar gaaCnia Semoqmedebisa
sazogadoebaSi, amosavali wertili kulturaa. da Sefasebis unari. igi iRebs yvelafers iseTad, rogorc awvdian. amis gamo, masaze
amdenad, mimaCnia, rom Cems mier wamoWrili problemis kvleva interesmoklebuli ar zegavlenis moxdena advilia.
unda iyos, radgan Tanamedrove etapze kulturis roli sakmaod izrdeba. iuneskos neoliberaluri msoflwesrigis pirobebSi individis sulieri da kulturuli
programis _ `msoflio kulturuli proeqti~ _ direqtoris d.p.Saferis statiaSi msoflSegneba ganicdis saerTaSoriso sakomunikacio saSualebaTa zewolas. filmebis,
`axali msoflio sistemisaken kulturuli perspeqtivis TvalsazrisiT~ naTqvamia, rom Souebisa da serialebis globaluri auditoriis gaCena da maTi zegavlena programebis
msoflio miiwevs ekonomikuri saukunidan kulturuli saukunisaken. naTeli gaxda, rom Sinaarsze uprecedento movlenaa. media orientirebulia popularul da masobriv
ganviTarebis problemaTa gadawyveta SeuZlebelia kulturis faqtoris kulturaze da masobrivi cnobierebidan devnis alternatiul formebs. mayurebelTa
gaTvaliswinebis gareSe. sxvagvarad msoflios mowyobis nebismieri proeqti da msmenelTa reitingisaTvis mebrZoli mediis saSualebaTa saqmianoba gansazRvrulia
ganwirulia warumateblobisaTvis. d.Saferis azriT, axali msoflio sistemis agebis ekonomikuri interesiT, da ara inteleqtualuri SinaarsiT. kultura ganixileba,
safuZvelia kulturuli Teoriuli tradiciis gaTvaliswineba, kulturisadmi rogorc globaluri auditoriisa da globaluri informaciuli sazogadoebis
holisturi midgoma, istoriis kulturuli interpretaciis gaazreba, yvelaze miRwevis saSualeba.
mdgradi kulturuli faseulobebis ganmtkiceba. unda gaviTvaliswinoT, rom msoflio globaluri kulturis Camoyalibebis centrSia interneti. garemocva, romelSic
Sevida ganviTarebis im stadiaSi, romelsac bevri mkvlevari gansazRvravs rogorc qveyanas, kulturas uxdeba arseboba, did gavlenas axdens mis Camoyalibeba-
kulturaTa da civilizaciaTa Sejaxebas. ganviTarebaze, radgan ama Tu im sazogadoebaSi saxelmwifos urTierToba aqvs
rogorc vxedavT, da rasac qvemoT warmodgenili kvleva ufro TvalnaTels gaxdis, gansxvavebuli kulturis mqone erTobebTan. urTierTobisas xdeba kulturul
Tanamedrove globalizaciis epoqaSi didi mniSvneloba eniWeba kulturas. mosazrebebi RirebulebaTa gacvla, erTobis cnobiereba ganicdis mudmiv transformacias.
da Teoriebi kulturis globalizaciis Sesaxeb iseTive swarfi tempiT icvleba da iyo periodi, rodesac msoflio ar warmoadgenda erTian sivrces da dayofili
viTardeba, rogorc Tavad procesi. imisaTvis, rom saqarTvelom, rogorc erT-ereTma gaxldaT patara samyaroebad; erebi xalxebi da kulturebi ar icnobdnen erTmaneTs, ar
mcire kulturam, moaxeros Tanamedrove procesebisaTvis fexis awyoba da ar CamorCes hqondaT urTierToba, Sexeba, ramac ganapiroba mravali originaluri kulturis, eri-
mas, aucileblad mimaCnia procesis gaanalizebis, axali Teoriebisdmi yuradRebis saxelmwifos Camoyalibeba.
mudmivi miqceva. sakiTxisadmi midgomis amosavali wertili aris is, rom yvela medals dRes msoflio gaxsnilia, igi erTian sivrces warmoadgens. arsebobs farTo
ori mxare gaaCnia. Cveni azriT, ar SeiZleba globalizaciis procesis calsaxad sainformacio saSulebebi, telefoni, sahaero transporti, kosmosuri sadgurebi da,
dadebiTad an uaryofiTad Sefaseba. es procesi Seicavs rogorc pozitiur, aseve rac mTavaria, interneti. maTi meSveobiT SesaZlebelia urTierTobis damyareba
negatiur Tvisebebsac. erTis mxriv acxadeben, rom globalizacia mimarTulia aTasobiT kilometris daSorebiT. yoveldRiurad internetis meSveobiT igzavneba
gaerTgvarovnebisaken da cxovrebis wesis standartizaciisaken, rac TavisTavad milionobiT imeili, cifruli foto, wignis moculobis teqstebi, xmovani da video
gulisxmobs kulturaTa originalobis gaqrobas. meores mxriv, arseboben faili. audionakadi SesaZlebels xdis berlinis radiosadguris mosmenas niu-deliSi
sazogadoebebi, romelTaTvisac globalizacia warmoadgens ganviTarebisa da da piriqiT. internetis `CeT-rumi~ da sadiskusio jgufebi virtualuri saqalaqo
msoflioSi sakuTari adgilis damkvidrebis karg saSualebas, ZiriTadad es exebaT Sexvedris centrebia, sadac aTasobiT adamiani erTmaneTs uziarebs sakuTar azrs;
mcire kulturebs. amdenad, aucilebelia ganxilul iqnes sxvadsxva sazogadoebis TamaSoben, ibmeba megobrobis Zafebi, ideba biznes-garigebebi. yvela adamianuri
damokidebuleba da reaqcia globalizaciisadmi, radgan igi xels Segviwyobs ukeT

56 65
1980-ian wlebSi sami yvelaze Zlieri ekonomikuri instituti, romelic ganTavsebuli gavaanalizoT procesis arsi, SeZlebisdagavarad mkveTrad gamovyoT saqarTve-
iyo aSS dedaqalaqSi _ aSS finansTa saministro, saerTaSoriso savaluto fondi da losaTvis Tu ra SeiZleba aRmoCndes dadebiTi da ra uaryofiTi, radgan is rac
msoflio banki _ mividnen SeTanxmebamde, rom saerTaSoriso vaWrobis ZiriTadi misaRebia erTisaTvis, miuRebelia meoresTvis. sxvaTa gamocdilebis gaanalizeba da
xelSemSleli piroba iyo sabaJo sistemebi. `vaSingtonis konsensusi~ moicavs msoflio Seswavla saSualebas mogvcems CamoyaliboT globalizaciisadmi sakuTari midgoma. es
vaWrobis reorganizaciis aT rekomendacias, romelic SemuSavebul iqna ekonomist aucilebelia, radgan Cven politikuri da ekonomikuri kursi swored mTavari
j.viliamsonis mier. globalizatoris, Tu SeZleba ase iTqvas, dasavleTisaken gvaqvs aRebuli. es ki niSnavs
kerZo biznesis racionalizaciis SesaZleblobis safuZvelze Camoyalibda `oqros imas, rom `macivars mohyveba haqslic~, anu politikis, ekonomikisa da kulturis
korsetis~ wesi, romelic iTvaliswinebs saxelmwifos mxridan garkveuli kanonebis daSoreba SeuZlebelia, ar SeiZleba politikur-ekonomikur kavSirs ar moyves
mixedviT moqmedebas; kerZod: kerZo seqtori iqceva ekonomikis ganviTarebis, urTierToba kulturis doneze. am mxriv sakiTxs arTulebs is, rom erTis SexedviT
ekonomikuri aRmavlobis ZiriTad saSualebad; unda moxdes inflaciis dabali donis erTian dasavleTSi sakmaod didi da rTuli winaaRmdegobebi gaCnda dasavleT evropasa
mxardaWera; SenarCunebul iqnes fasebis stabiluroba; saxelmwifos biurokratiuli da amerikas Soris, rogorc ikveTeba kulturis doneze maT Sorisac sakmaod didi
aparatis roli mcirdeba; aseve mcirdeba importze gadasaxadi; ucxour investiciebze gansxvaveba yofila, radgan evropis zogierTi qveynisaTvis miuRebeli aRmoCnda
SezRudvebi ixsneba; xdeba saxelmwifo kuTvnilebaSi arsebuli sawarmoebis globalizaciis procesSi amerikidan importirebuli kultura. kvlevis aqtualobas
privatizeba; es zrdis imports; aseve adgilobrivi industria gaxsnilia esec amtkicebs, radgan politikis doneze gancxadeba Cveni dasavluri orientaciis
msofliosaTvis da sxva. utkinis TqmiT, `oqros korsetis~ wesis gansakuTrebuloba Sesaxeb gasagebi da misaRebia, magram meore mxriv, Tuki Cven SevxedavT amas mecnieruli
isaa, rom igi iTvaliswinebs `yvelasaTvis erT zomas~; utkini miCnevs, rom swored es TvaliT, gaurkvevelia ras niSnavs dasavluri orientacia _ kari gavuRoT yvelafers
iwvevs sxvadsxva qveyanaze socialur, ekonomikur da kulturul zewolas, rasac, rac modis mTlianad dasavleTidan, anu aSS-dan da evropidan da miviRoT igi, Tu unda
TavisTavad, araerTgvarovani pasuxebi mohyveba. magram kompensaciad miiCneva is, rom ganvasxvavoT amerikuli da evropuli.
`oqros korsetis~ miRebis SemTxvevaSi izrdeba warmoeba, ekonomikuri Semosavali. oci rogorc vxedavT, problema mcire kulturebisaTvis, maT Soris saqarTvelosaTvis,
wlis win malaizielis saSualo Semosavali iyo 350 dolari weliwadSi, magram `oqros sakmaod bevr saintereso da aqtualur sakiTxebs moicavs. SevecadoT ganvsazRvroT,
korsetSi~ CaTreuli malaizieli axla weliwadSi 5000 dolars iRebs. Tu ras niSnavs `globalizacia~, saidan iRebs saTaves da ra aris misi warmoSobis
politikur sferoSi, acxadebs utkini, `oqros korseti~ amcirebs xelisuflebis safuZveli, ganviTarebis ra kanonzomierebebs eqvemdebareba, saiT miemarTeba, saiT
saTaveebTan mdgom partiebs Soris arsebul gasxvavebebs. kerZod, aviRoT aSS miyavs samyaro?
demokratebi da respublikelebi, maTi samoqmedo gegma, mizani da warmodgenili daviwyoT imiT, rom `eri-saxelmwifo aRar iqneba efeqturi Zala: igi Zalian pataraa
saxelmwifo mowyobis gegma ar scdeba `oqros korsetis~ wesebs, amitom maT Soris didi problemisaTvis da Zalian didi _ patara problemebisaTvis~ (artur
arsebuli winaaRmdegoba mcirea: imdenad mcire, rom samxreT koreaSi 1999 wels Sleizingeri; amerikeli istorikosi). es aris formula, romelic kargad miesadageboda
arCevnebSi gamarjvebis Semdeg kim te dJunma vaSingtonSi elCad mowinaaRmdege partiis ~civi omis~ Semdgom, gardamaval periodSi myof msoflios, radgan aSkara iyo, rom
lideri gagzavna. es ukanasknelic daTanxmda im motiviT, rom gansxvaveba am ideologiaTa konfliqtis epoqis dasrulebis Semdeg warmoudgeneli iqneboda eri-
mimarTulebiT da, saerTod, maT Soris mcire iyo. saxelmwifos qceva (Tu dabruneba) msoflio wesrigis ganmsazRvrelad; magram sruliad
yvela qveyana ver axerxebs `oqros korsetis~ saboolood SenarCunebas da morgebas. gaurkveveli rCeboda is, Tu ras an vis unda daekavebina misi adgili. Tuki
zogierTi qveyana mxolod nawilobriv irgebs mas (egvipte, indoeTi); zogierTi davakvirdebiT am periodis samecniero Tu publicistur statiebs, davinaxavT, rom
pirvelive Sedegis mware gamocdilebis gamo ixsnis mas (ruseTi, malaizia); mesameni Sesaval sityvebSi aseTi gamoTqmebi figurirebs: `msoflio gagiJda~, `es fantastikuri
cdiloben, oqros korseti sakuTar nacionalur kulturas moargon da ise miiRon msoflioa~, `kacobriobam ganviTarebis axal fazaSi Seabija~. swavlulebi TiTqos,
(iaponia, germania, safrangeTi); arseboben iseTebic, dasZens utkini, romelnic SeSinebulni, ufro ki gaocebulni arian.
miiCneven, rom korsetSi Tavis Seyofa arc Rirs da ukeTesad miiCneven, rom mxolod SemoTavazebul iqna uamravi da sxvadasxvagvari Teoria momavali msoflio wesrigis
bunebriv resursebs miendon (saudis arabeTi, irani); arseboben kidev iseTi Sesaxeb: istoriis dasasruli, civilizaciaTa Sejaxeba, marqsizmis aRorZineba. erT-
sazogadoebebi, romelnic yvelafers gaiReben imisaTvis, rom korsetis mkacr wesebsa erTma maTganma msoflioSi mimdinare process globalizacia uwoda. es moxda 1983
da kanonebSi ar aRmoCndnen (kuba, sudani, korea); isini, vinc korsetis wesebs aRiareben, wels. amerikelma mecnierma t.levitma am terminiT calkeul produqtTa bazrebis
miiCneven, rom visac surs materialuri progresis miRweva, aucileblad mouwevs am gaerTianeba daaxasiaTa. manamde arsebobda mondializmis anu globalizmis cneba,
wesebis Sesruleba. mis dasturad korsetis momxreebs moyavT faqtebic. kerZod, isini romelic 70-iani wlebidan postindustriuli civilizaciis mTels planetaze
xazs usvamen viwro regionebis ganviTarebas: CrdiloeT italia, samxreT korea, Sanxais gavrcelebas axasiaTebda. amis Semdeg terminma ufro Rrma Sinaarsi SeiZina da iqca
teritoria, tel-avivi israelSi, beiruTi libanSi, bangalori indoeTSi _ yvela cnebad, romelic msoflioSi arsebul process gamoxatavs. Tavad procesis
maTgani miekuTvneba msoflio ekonomikis ganviTarebis korifeTa ricxvs, gansazRvreba imdenivea, ramdeni moazrovnec Seexo mas.
`kibernetikul tomebs~, romlebic cxovroben Sedgenili gegmis mixedviT. Cvenc, Cvenis mxriv, ar CamovrCebiT moazrovneTa did laSqars da vecdebiT misi
`oqros korsetis~ mowinaaRmdegeni erTnairad reagireben masze da miiCneven, rom Sinaarsis gansazRvras samecniero literaturaSi arsebul definiciebze dayrdnobiT.
isini sakuTari kulturis mixedviT, sakuTari siswrafiT ivlian, radgan korseti Tavad cneba `globalizacia~ modis sityvidan global, rac frangulad
Zalzed determinizebulia. isini svamen kiTxvas _ ratom ar SeiZleba, Seikribon sayovelTaos, mTlians, saerTos niSnavs, aqedan, cnebac, advili misaxvedria,
xelaxla da Seqmnan axali, naklebad amkrZalavi modeli? razec msoflios Zlieri `gasayovelTaoebas~ aRniSnavs.

64 57
axla oriod sityva imaze, Tu ris `gasayovelTaoebazea~ saubari. marTalia, cnebas momdinareobs Sveicariuli qalaqis saxelidan); am saxelwodebiT ganisazRvreba
Tavdapirvelad mxolod ekonomikuri datvirTva hqonda, magram dRes igi ukve, wamyvani saqmiani da politikuri wreebis saerTaSoriso kultura, romlis ZiriTadi
faqtobrivad, cxovrebis yvela sferos moicavs. rodesac vambobT yvelafers, mamoZravebeli Zala, iseve rogorc ekonomikuri da teqnologiuri globalizaciisa,
vgulisxmobT doneebs: ekonomikurs, politikursa da kulturul-religiurs. saerTaSoriso biznesia. am kulturis matareblebad moiazrebian ara marto is
yvelaze zogadad, globalizacia aris procesi, romelic msoflios daviwroebas adamianebi, romlebic xSirad dadian davosSi, aramed isinic, visac surs iyos am
axdens. dedamiwas `patara didi sofeli~ SeiZleba ewodos. es aris erTiani `msoflio sazogadoebs wevri da ar aris, an jer ar aris.
sazogadoeba~. am sityvaTwyobaSi Tu sityvaTSeTanxmebaSi germaneli filosofosi msoflioSi arsebobs biznesSi Cabmuli axalgazrdebis sazogadoebaTa mTeli qseli
u.beki sityva `msoflios~ gansxvavebulobis, mravalferovnebis mniSvnelobas aniWebs, (iapi-internacionali _ abreviatura, romelic modis young urban professional-dan),
xolo `sazogadoebas~ _ araintegrirebulobis. amitom, gamodis, rom msoflio romlebic kargad saubroben inglisurad, Sesabamisad icvamen da erTobian, aseve,
sazogadoeba aris erTianobis gareSe arsebuli mravalferovneba. u.beki ganasxvavebs SeiZleba iTqvas, azrovneben inglisurad. maT Soris gamosayofia ori mimarTuleba: am
globalizms, globalurobasa da globalizacias. aRniSnuli gansxvavebis mizania axalgazrdebis nawili sruli kosmopolitia; meore nawili ki cdilobs erTdroulad
daamsxvrios politikurisa da sazogadoebrivis teritoriuli orTodoqsuloba, or samyaroSi icxovros: ar CamorCes globalur saqmian kulturas, magram sakuTari
romelic pirveli modernis proeqtSi Camoyalibda, daukavSirda erovnul saxelmwifos piradi cxovreba orientirebuli aqvs gansxvavebul kulturul faseulobebze.
da miiRo kategorialur-instituciuri absolutis statusi. globalur kulturaSi arsebobs kidev erTi elitaruli seqtori, romelic xSirad
globalizmi _ es aris msoflio bazris batonobis gageba. mas globalizaciis erTvis saqmian kulturas, xSirad ki upirispirdeba mas. es aris dasavluri
mravalmxrivoba (politikuri, kulturuli, ekologiuri da sxva) dayavs mxolod inteligenciis globalizacia, romelsac bergerma uwoda inteleqtualTa saklubo
sameurneo ganzomilebamde da sxva danarCens mxolod mis daqvemdebarebaSi kultura (faculty club culture). misi gavrceleba xdeba saxvadasxva gziT: akademiuri
warmoadgens. globalizmi iZleva imis saSualebas, rom, SeiZleba magaliTad, germania, struqturebiT, fondebiT, arasamTavrobo organizaciebiT. igi qmnis sakuTar bazars
marTo ubralo sawarmosaviT. _ es aris ideebi, qcevis normebi, romlebic Seqmilia dasavleli, kerZod, amerikeli
ramdenadac `msoflio~ da sityvaTSeTanxmeba `msoflio sazogadoeba~ aRniSnavs inteleqtualebis mier, rogorebic arian adamianis uflebaTa damcvelebi,
gansxvavebebs, mravalferovnebas, xolo `sazogadoeba~ _ araintegrirebuleobas, specialistebi da sxvani.
amitom msoflio sazogadoebis cnebis qveS SesaZloa vigulisxmoT erTianobis gareSe davosur kulturas da inteleqtualTa saklubo kulturas aqvs centri da
mravalferovneba. periferia. gansxvaveba am or kulturas Soris aris is, rom davosuri kulturis
msoflio sazogadoeba warmoadgens ara megasazogadoebas, romelic Tavis TavSi centrebi mxolod dasavleTSi ar aris ganlagebuli. iseTi didi biznes-centrebi,
aerTianebs da aqrobs yvela nacionalur sazogadoebas, aramed mravalferovnebiT rogorebicaa tokio, hong-kongi, singapuri iseTsave imave rols asruleben. xolo
gamorCeul da integracias dauqvemdebarebel msoflio horizonts, romelic iReba inteleqtualTa saklubo kulturis centri mxolod dasavleTSi, kerZod, amerikaSia.
maSinve, roca is iqmneba da, amasTan, inarCunebs komunikaciisa da moqmedebis ase, rom mTavar globalizatorad, am mimarTulebiT, dRes amerika miiCneva.
Tavisuflebas. aRsaniSnavia, rom amerikeli inteleqtualebis mier SemoRebuli cxovrebis
axalia ara marto yoveldRiuri cxovreba da qmedebani, romlebic gascdnen janmrTeli wesi da misi ganxorcielebis cda dasavleTSi TavisTavadi movlenaa da
erovnul-saxelmwifoebriv sazRvrebs da qveynebi urTierTdamokidebulebebis qseliT pirdapir daniSnulebas emsaxureba. sxva kulturebSi ki mas sxva daniSnuleba aqvs,
dafares, aramed isic, rom aRar arsebobs sazogadoebis, Sromisa da kapitalis kerZod, es aris am sazogadoebis mier demokratiulobis xarisxis dadasturebis
garkveul adgilze mijaWvuloba. mcdeloba. amis magaliTia samxreT afrikaSi Tambaqos wevis sawinaaRmdego
globalizaciaSi ar igulisxmeba msoflio saxelmwifos arseboba; ufro zustad: kanonmdeblobis Seqmna, maSin roca Sidsis virusma samxreT afrikaSi katastroful
esaa msoflio sazogadoeba msoflio saxelmwifosa da msoflio mTavrobis gareSe. zRvars miaRwia. sigaretis sawinaaRmdego kanonmdebloba, bergeris azriT, swored
laparakia globalurad dezorganizebuli kapitalizmis gafarToebaze, vinaidan arc inteleqtualTa saklubo kulturisaken swrafviT iyo gamowveuli da ara xalxis
ekonomikuri da arc politikuri TvalsazrisiT, ar arsebobs hegemoni xelisufleba da janmrTelobaze zrunviT.
internacionaluri reJimi. jeims hanteri saubrobs im kosmopolitebze, romlebic Zalzed advilad moZraoben
erTi sityviT, globaluri niSnavs erTian sivrces, mas ufro geografiuli mTeli msoflios masStabiT da originaluri kulturis gavlenas ar ganicdian. es xalxi
datvirTva eniWeba. globalizmi aris am sivrceSi msoflio bazris gabatonebis gvxvdeba arasamTavrobo organizaciebsa da saerTaSoriso korporaciebSi,
gamomxatveli cneba. rac Seexeba globalizacias, es aris procesi, anu is, rac evangelistur misiebSi. eseni arian globalizatorebi.
globalizmiT gajerebul globalur msoflioSi xdeba da mimdinareobs, anu rodesac saubaria davosuri kulturisa da inteleqtualTa saklubo kulturis
globalizacia aris cocxali, dinamiuri da mimdinare procesi, romelmac msoflio Taviseburebebze, aucileblad mimaCnia yuradReba gavamaxvilo rusi mecnieris,
axal wesrigamde unda miiyvanos. saerTaSoriso gamokvlevaTa centris direqtoris a.i. utkinis mier SemoTavazebuli
SesaZloa, dResdReisobiT, globalizacia Tavad warmoadgens msoflio wesrigs, mosazrebaze. igi miiCnevs, rom globalizaciis procesi or etapad iyofa. pirveli etapi
radgan uaxloes momavalSi swored misgan momdinare gamowvevebze mouwevs XIX-XX saukuneebis mijnaze unda veZioT, xolo meore etapi _ XX saukunis 70-iani
sazogadoebebs pasuxis gacema. wlebis bolos. maT Soris wyalgamyofia meore msoflio omi da misi momdevno
globalizaciis Sesaxeb Seqmnili Teoriebi iseTive swrafi tempiT viTardeba, aTwleulebi. XX saukunis 70-ian wlebSi globalizaciis meore talRas, utkinis azriT,
rogorc Tavad procesi. Tuki Tqven gaxsniT am procesis erT-erT damaxasiaTebel safuZveli daudo SeTanxmebam, romelic cnobilia `vaSingtonis konsensusis~ saxeliT.

58 63
saZiebelia im teritoriaze, romelic moicavs CrdiloeT afrikas, axlo aRmosavleTs, saSualebas _ internets _ da saZiebelSi CawerT sityvas `globalizacia~, Tqvens
indoeTis nawils, centralur da samxreT azias, swored aq iyo protokapitalisturi Tvalwin gaixsneba saSualod 4 mln veb-gverdi.
elementebi. ese igi, maTi azriT, safuZveli aRmosavleTia, xolo Semdeg xdeba globalizacia damyarebulia adamianTa urTierTobaze, ufro sworad, sxvadasxva
`aRmosavleTis dacema~ da dasavleTis ayvaveba. momavalSi mosalodnelia aRmo- sazogadoebaTa urTierTobaze. ese igi, roca saubaria globalizaciaze, igulisxmeba am
savleTis xelaxali ayvaveba, Sesabamisad, Tu dRes dominanti dasavleTia, xval aRmo- Tu im sazogadoebis RirebulebaTa gasayovelTaoeba. xolo sazogadoebam Tavisi
savleTi gaxdeba. Rirebulebebi sayovelTaod rom aqcios, saWiroa igi sxva sazogadoebebs gaacnos da
gauTavisos, risTvisac saWiroa kontaqti. ese igi, logikurad mivediT daskvnamde, rom
globalizaciis pirveli aucilebeli piroba sxvadasxva sazogadoebis, sxvadasxava
Tema VI. Tanamedrove modernizebuli msoflio sazogadoeba kulturuli erTobis urTierTobaa.
globalizaciis gamowvevebis winaSe imisaTvis, rom msjeloba ganvagrZoT, saWiroa globalizaciis saTave romelime
globalizaciis kvlevisas erT paradoqss vawydebiT: kvlevis dawyebamde geCveneba, istoriul epoqas davukavSiroT. am mxriv mecnierTa azri iyofa. erTi nawili miiCnevs,
rom masze mkafio warmodgena gaqvs, xolo kvlevisas ufro bundovani xdeba misi arsi. rom globalizaciis saTaveebi saZiebelia XV saukuneSi, igi ukavSirdeba did
gamomdinare iqidan, rom arsebobs uamravi samecniero naSromi, saJurnalo statia geografiul aRmoCenebs, rodesac dedamiwis macxovrebelTa umetesobam moaxerxa
da Teoria globalizaciis Sesaxeb, mizanSewonilad miviCnevT, winaswar SemogTavazod urTierTgacnoba. mkvlevarTa am jgufis azriT, es iyo pirveli faqti msoflios
sqema, romlis CarCoebSic gavagrZelebT kvlevas. xalxTa urTierTobisa, swored am periodSi xdeba kulturul RirebulebaTa pirveli
sqema, romelsac warmogidgenT, SemuSavebul iqna 1999-2002 wlebSi wlebSi masobrivi gacvla.
Catarebuli kvlevis Sdegad. igi ganaxorciela bostonis universitetma da mecnierTa meore nawili Tvlis, rom globalizacia aris XIX-XX saukuneebis mijnaze
dawyebuli movlena, dakavSirebuli mniSvnelovan aRmoCenebTan sabunebismetyvelo
ekonomikuri kulturis Semswavlelma institutma (ISEC). kvlevas xelmZRvanelobdnen
mecnierebaTa dargSi da msoflios ganawilebis erTi etapis damTavrebasTan.
piter l. bergeri (sociologi, ISEC-is direqtori) da samuel p. hanTigtoni
mesame nawili ki miiCnevs, rom globalizacia XX saukunis meore naxevris movlenaa,
(politologi, harvardis universitetis profesori). mkvlevarTa jgufebma msoflios
radgan misi safuZvlebi saZiebelia informaciuli epoqis dasawyisSi.
aTobiT qveyanaSi Caatares dakvirveba kulturis globalizaciis dinamikaze.
aucileblad miviCnevT, SemogTavazoT konkretul mecnierTa varaudebi; es
Catarebuli samuSaos Sedegad piter l. bergerma gamoyo oTxi mimarTuleba, romlis
varaudebi u.bekis naSromSia warmodgenili:
saSualebiTac vrceldeba globaluri kultura esenia:
1. davosuri kultura, anu saerTaSoriso biznes-kultura; avtori dasawyisi Tema
2. `mak-msoflio~ kultura, anu masobrivi samomxmareblo kultura; marqsi me-15 s. Tanamedrove kapitalizmi
3. inteleqtualTa saerTaSoriso saklubo kultura; uolerstaini me-15 s. msoflio kapitalisturi sistema
robertsoni 1870-1920w.w. mravalwyobianoba
4. axali religiuri moZraobebi.
gidensi me-18 s. modernizacia
imisaTvis, rom mimarTulebaTa aseTi dayofa mkafio da TvalsaCino gaxdes, maT perlmuteri aRmosavleTisa da dasavleTis
ufro safuZvlianad ganvixilavT. globaluri civilizacia
arsebobs ganviTarebadi, zrdadi globaluri kultura da igi xasiaTiTa da dasasruli
warmomavlobiT amerikulia. Cilelma istorikosma klaudio velizim mas uwoda `anglo-
ra Tqma unda, sakamaToa, romeli daskvnaa ufro misaRebi, radgan yovel maTgans
amerikuli civilizaciis elinisturi stadia~ _ stadia, romelic ar SeiZleba gagebul
sakuTari, met-naklebad damajerebeli dasabuTeba aqvs.
iqnas, rogorc `imperializmi~. antikuri samyaro berZnulad iqca swored maSin, roca
imisaTvis, rom gaverkveT am winaaRmdegobaSi da CvenTvis ufro advili Seiqmnes
saberZneTs imperiuli SesaZleblobebi ar gaaCnda. dRes, marTalia, aSS udides Zalas
sakuTari daskvnis gakeTeba, oriode sityviT SevexoT im istoriul periodebs,
flobs, magram, rogorc Tavad amerikelebi miiCneven, aSS ar cdilobs sakuTari
rodesac dasavleTs mWidro urTierToba hqonda sxva samyarosTan.
kulturis Tavs moxvevas sxva sazogadoebebisaTvis. adrec da axlac ena did rols
pirveli intensiuri Sexeba mas aRmosavleTTan hqonda. es iyo antikur xanaSi,
TamaSobda kulturis gavrcelebaSi. elinizmis periodSi mTavar enas warmoadgeneda
rodesac erTmaneTs ebrZoda berZnuli da sparsuli samyaro. am samyaroTa
`koine~ _ ubralo xalxis salaparako ena; dRes igive rols arsulebs inglisuri,
urTierTobam gamoiwvia sruliad axali kulturuli erTobis _ elinisturi samyaros
amerikuli inglisuri ena. igi warmoadgens mzardi globaluri kulturis `koines~. mas
_ warmoSoba, rac mTlianad gamoxatuli iyo berZnuli da araberZnuli (sparsuli da
uaxles momavalSi konkurenti Znelad Tu gamouCndeba. milionobiT adamiani saubrobs
sxva) adaT-wesebis, kulturul faseulobaTa gacvla-gamocvliT. Tuki Sedegebis mxriv
inglisur enaze, magram maTi umravlesoba inglisur enas internetSi Ziebisa da ukeTesi
vimsjelebT, am periodis Semdeg (Tu ar CavTvliT jvarosnul omebs), RirebulebaTa
samuSaos mosaZebnad swavlobs, da ara originalSi Seqspirisa da folkneris wasakiTxad.
urTierTgacvlis mxriv, msgavsi nayofieri Sedegi samyaroTa urTierTobas aRar
ucxo enis gamoyeneba ukvalod ar qreba. enas aqvs kulturuli plastebi, rogorc
hqonia. aleqsandre makedonelis gardacvalebis Semdeg, marTalia, imperia daiSala,
cnobier, aseve normatiul da emociur donezea.
magram axlo aRmosavleTSi Camoyalibda samyaro, romelic arc sparsul-aRmosavluri
mzrdad globalur kulturas aqvs SesaZlebloba, gavrceldes rogorc elitarul,
iyo da arc berZnul-dasavluri, igi am samyaroTa urTierTobis Sedegi gaxldaT.
aseve farTo fenebze. SeasZloa, elitarul doneze kulturis gavrcelebis yvelaze
rodesac kulturul RirebulebaTa gasayovelTaoebazea saubari, unda gamoiyos
mTvari saSualeba aris is, rasac s.hanTingtonma daosuri kultura uwoda (saxelwodeba
ramdenime istoriuli epoqa. Tu Sedegebze mxolod dasavleTTan mimarTebaSi

62 59
visaubrebT, msgavsi SemTxveva ramdenimea: elinisturi epoqa, safrangeTis revolucia melvil herskovicis xelmZRvanelobiT, warmoadgina memorandumi, romlis mixedviTac,
da, Semdeg, komunizmis periodi. yovel maTgans Tavisuflad SeiZleba ewodos saWiro iyo im faqtisaTvis yuradRebis miqceva, rom yovel sazogadoebaSi Tavisufleba
pirovnebaTa saxeli: elinisturs _ aleqsandre makedonelis, safrangeTis revolucias Taviseburad esmiT. rogorc blez paskali ambobda, `is, rac alpebs aqeT WeSmaritebaa,
_ napoleonis, xolo komunizmis periods _ stalinis. safrangeTis revolucia alpebs iqiT sicruea~. memorandumi emyareboda formulas: `adamiani Tavisufalia im
Tamamad CaiTvleba evropul revoluciad, rac Seexeba komunizms, es ideologia SemTxvevaSi, Tuki mas SeuZlia icxovros Tavisuflebis im gagebiT, romelic mis
dasavleTSi aRmocenda da TiTqmis mTel evraziaSi gavrcelda. arc makedoneli, arc sazogadoebaSia miRebuli~. maTi azriT, Rirebulebebsa da faseulobebs sxvadasxva
napoleoni da arc stalini im kulturis uSualo warmomadgenlebi ar iyvnen, romlis kulturaSi sxvadasxva xasiaTi aqvT, amitom, yoveli mcdeloba _ Camoyalibdes isini
saxeliTac moqmedebdnen. arada, ra gasakviric ar unda iyos, SeiZleba CaiTvalos, rom mxolod erTi romelime kulturis warmodgenebze dayrdnobiT, xels uSlis adamianis
es sami pirovneba-epoqa dasavleTis saxis erT-erT ganmsazRvrel faqtorad iqca. uflebaTa aseTi deklaraciis gavrcelebas mTel kacobriobaze. oficialuri
kerZod, makedonelma SeZlo is, rac Tavad berZnebma ver SeZles, anu moaxerxa berZnuli dasavleTisaTvis es memorandumi miuRebeli aRmoCnda da maT miiRes deklaracia,
samyaros gaerTianeba, romelic gaxda safuZveli erTiani dasavluri kulturisa. romelic mxolod dasavlur Rirebulebebs efuZneba. aqedan gamomdinare,
napoleonma frang ganmanaTlebelTa ideebi zogadevropulad aqcia da safuZveli `globalizacia~, anu deklaraciis gasayovelTaoebis mcdeloba dasavluri movlenaa.
daudo erTiani evropis Camoyalibebas, stalinma komunizmis gaZlierebiT Camoayaliba sanam uSualod Tanamedroveobaze gadavidodeT, oriode sityviT ekonomikuri
banaki, romlis winaaRmdeg brZolac SeiZleba CaiTvalos napoleonis epoqaSi dawyebuli `globalizaciis~ Temas SevexoT. dasavlel mecnierTa didi nawili msoflio istorias
evropis konsolidaciis saboloo Camoyalibebis procesad; komunizmis winaaRmdeg aRiqvams, rogorc erT mTlian process. am mecnierTagan unda gamovyoT isini, vinc
brZola iqca evropuli integraciis erT-erT damaCqarebel movlenad. msoflio istoriis amosaval wertilad ekonomikas miiCneven. sainteresoa
samive movlenaSi Cans `gasayovelTaoebis~ niSnebi, magram `globalizaciaze~ msoflsistemuri midgoma, romelic `analebis~ skolis warmomadgenelma fernar
saubari jer kidev adrea, radgan pirvel SemTxvevaSi mxolod ori sazogadoebis brodelma da ekonomikis istoriis mkvlevarma imanuel valerstainma Camoayalibes. am
urTierTobazea saubari, meore SemTxvevaSi es urTierToba ver gascda evropis ukanasknelis wignSi `Tanamedrove msoflsistema~ kargad aris Camoyalibebuli
sazRvrebs, xolo mesame SemTxvevaSi komunizmi, rogorc sayovelTao ideologia, Tavad msoflistemuri TvalTaxedva, romlis mixedviTac, msoflsistema aris ara msoflio
mSobelma dasavleTma uaryo. magram samive maTgans, rogorc ukve aRvniSneT, didi sistema, aramed esaa sistema, romelic warmoadgens samyaros.
wvlili miuZRvis faseulobaTa im sistemis CamoyalibebaSi, ris gasayovelTaoebazec msoflsitemuri midgomisaTvis amosavalia ufro didi organizmebis gamoyofa,
dRes aris saubari. mxedvelobaSi gvaqvs liberalur-demokratiuli ideologia, vidre socialur-istoriuli organizmia, magram amosavali wertili aris ara kultura,
romelic moicavs ekonomikur, politikur da kulturul sferoebs. aramed ekonomika. pirveli msoflsistemebi msoflio imperiebia, romlebic
liberalur-demokratiuli ideologia aris dasavlur faseulobaTa sistema, warmoadgens ara mxolod samyaroebs, aramed warmoebis wessac. es msoflio imperiebi
aqedan gamomdinare, `globalizacia~ dasavluri movlenaa. swored dasavluri Tavis Tavs gardaqmnis axal msoflio sistemad, anu msoflekonomikad. warmoebis wesis
ideologiis Camoyalibebas ukavSirdeba `globalizaciis~ procesis dawyeba. mixedviT, valerstaini gamoyofs sxvadasxva msoflsistemas da aRiarebs, rom
dasavluri cnobierebiT, `progresi sazogadoebis ganviTarebis kanonia~. xolo Tanamedrove msoflsistema, anu kapitalisturi msoflekonomika, erTaderTia,
progresi marto rwmeniT, anu gonebis gareSe SeuZlebelia. ideologia iZleva romelic ara mxolod gadarCa, aramed ajoba sxva socialur sistemebs, `Seisruta ra
amqveyniuri keTildReobis etalons. am SemTxvevaSi ki dasavluri ideologia, rogorc isini~.
Tavad dasavleTi fiqrobs, erTaderTia, romelic iZleva kargi cxovrebis garantias. am 80-iani wlebis miwurulidan gamoikveTa msoflsistemuri midgomis momxreTa mier
daskvnamde dasavleTi im logikiT mivida, rom Zlierebisa da keTildReobisaTvis kacobriobis istoriis orgvari xedva: pirvelis mixedviT, msoflio yovelTvis
saWiroa Zlieri ekonomika, xolo amis miRweva SesaZlebelia mxolod im wesebis dacviT, warmoadgenda erTian msoflsistemas, xolo meoris mixedviT, msoflio yovelTvis iyo
romelsac liberaluri demokratia gvTavazobs. gaxleCili ramdenime msoflsistemad. k.Ceiz-danma pirvelis momxreebs `monoli-
sanam uSualod `globalizaciis~ doneTa ganxilvaze gadavidodeT, gvsurs erT Tistebi~ uwoda, xolo meoreT ki _ `damnawevreblebi~.
faqtze gavamaxviloT yuradReba. msjelobas Jan-Jak rusos sityvebiT daviwyebT: `monoliTistebis~ azriT, ukanaskneli 5 aTasi wlis manZilze (rac arsebobs
`yvelaze Zlieri ar aris ise Zlieri, rom mudam batoni iyos, Tu Tavis Zalas uflebad, kalasobrivi sazogadoeba) mTeli Zveli samyaro warmoadgenda erTian msoflsistemas,
xolo morCilebas movaleobad ar gardaqmnis~. dRes Zlierad msoflios swored axali samyaro ki, XV saukunis bolomde meore msoflsistema iyo. XV saukuneSi es erTi
dasavleTi evlineba, amitom es ukanaskneli yvelanairad cdilobs, dRevandeli `naprali~ Seavso amerikis aRmoCenam. am Tvalsazrisis warmomadgenlebi arian
Zliereba gamoiyenos imisaTvis, rom Zala uflebad aqcios, xolo morCileba ki a.g.franki, s.amini, J.abu-lughodi. yoveli maTganisaTvis damaxasiaTebelia met-
movaleobad, raTa yovelTvis dominantad darCes. kerZod, igi cdilobs Seqmnas naklebad agresiuli antievropeizmi.
samyaro, sadac TviTon moTamaSe arbitris rolSi iqneba. dasavleTi cdilobs, `damnawevreblebis~ warmomadgenelia k. Ceiz-dani, romelic gamoyofs msoflsiste-
msoflios TamaSis sakuTari wesebi ukarnaxos. `globalizaciis~ idea aris is, rom maTa sxvadasxva tips, Semoaqvs cneba `zemsoflsistema~, romliTac aRiniSneba evrazia.
dasavluri Rirebulebani _ demokratia, kanonis uzenaesoba, adamianis uflebaTa rogorc vxedavT, msoflistema Tavis TavSi gulisxmobs `globalizacias~.
pativiscema, Riaoba _ anu liberaluri demokratia aqcios msoflio ideologiad. `monoliTistebi~ aRiareben kapitalisturi msoflekonomikis, rogorc erTiani
`globalizaciis~ dasavlur xedvas kargad gamoxatavs am saukunis ormocian wlebSi msoflsistemis, dominantobas da Tvlian, rom kapitalizmis safuZvlebi saZiebelia ara
adaminis uflebaTa sayovelTao deklaraciis miRebis istoria. misi ganxilvis dros, erT romelime sazogadoebaSi, romelsac valerstaini `nacionalur saxelmwifoebs~
dasavleTis mecnierTa erTma jgufma, kerZod, amerikis anTropologTa asociaciam, uwodebs, aramed swored maT urTierTobaSi. maTi azriT, kapitalizmis safuZvlebi

60 61
visaubrebT, msgavsi SemTxveva ramdenimea: elinisturi epoqa, safrangeTis revolucia melvil herskovicis xelmZRvanelobiT, warmoadgina memorandumi, romlis mixedviTac,
da, Semdeg, komunizmis periodi. yovel maTgans Tavisuflad SeiZleba ewodos saWiro iyo im faqtisaTvis yuradRebis miqceva, rom yovel sazogadoebaSi Tavisufleba
pirovnebaTa saxeli: elinisturs _ aleqsandre makedonelis, safrangeTis revolucias Taviseburad esmiT. rogorc blez paskali ambobda, `is, rac alpebs aqeT WeSmaritebaa,
_ napoleonis, xolo komunizmis periods _ stalinis. safrangeTis revolucia alpebs iqiT sicruea~. memorandumi emyareboda formulas: `adamiani Tavisufalia im
Tamamad CaiTvleba evropul revoluciad, rac Seexeba komunizms, es ideologia SemTxvevaSi, Tuki mas SeuZlia icxovros Tavisuflebis im gagebiT, romelic mis
dasavleTSi aRmocenda da TiTqmis mTel evraziaSi gavrcelda. arc makedoneli, arc sazogadoebaSia miRebuli~. maTi azriT, Rirebulebebsa da faseulobebs sxvadasxva
napoleoni da arc stalini im kulturis uSualo warmomadgenlebi ar iyvnen, romlis kulturaSi sxvadasxva xasiaTi aqvT, amitom, yoveli mcdeloba _ Camoyalibdes isini
saxeliTac moqmedebdnen. arada, ra gasakviric ar unda iyos, SeiZleba CaiTvalos, rom mxolod erTi romelime kulturis warmodgenebze dayrdnobiT, xels uSlis adamianis
es sami pirovneba-epoqa dasavleTis saxis erT-erT ganmsazRvrel faqtorad iqca. uflebaTa aseTi deklaraciis gavrcelebas mTel kacobriobaze. oficialuri
kerZod, makedonelma SeZlo is, rac Tavad berZnebma ver SeZles, anu moaxerxa berZnuli dasavleTisaTvis es memorandumi miuRebeli aRmoCnda da maT miiRes deklaracia,
samyaros gaerTianeba, romelic gaxda safuZveli erTiani dasavluri kulturisa. romelic mxolod dasavlur Rirebulebebs efuZneba. aqedan gamomdinare,
napoleonma frang ganmanaTlebelTa ideebi zogadevropulad aqcia da safuZveli `globalizacia~, anu deklaraciis gasayovelTaoebis mcdeloba dasavluri movlenaa.
daudo erTiani evropis Camoyalibebas, stalinma komunizmis gaZlierebiT Camoayaliba sanam uSualod Tanamedroveobaze gadavidodeT, oriode sityviT ekonomikuri
banaki, romlis winaaRmdeg brZolac SeiZleba CaiTvalos napoleonis epoqaSi dawyebuli `globalizaciis~ Temas SevexoT. dasavlel mecnierTa didi nawili msoflio istorias
evropis konsolidaciis saboloo Camoyalibebis procesad; komunizmis winaaRmdeg aRiqvams, rogorc erT mTlian process. am mecnierTagan unda gamovyoT isini, vinc
brZola iqca evropuli integraciis erT-erT damaCqarebel movlenad. msoflio istoriis amosaval wertilad ekonomikas miiCneven. sainteresoa
samive movlenaSi Cans `gasayovelTaoebis~ niSnebi, magram `globalizaciaze~ msoflsistemuri midgoma, romelic `analebis~ skolis warmomadgenelma fernar
saubari jer kidev adrea, radgan pirvel SemTxvevaSi mxolod ori sazogadoebis brodelma da ekonomikis istoriis mkvlevarma imanuel valerstainma Camoayalibes. am
urTierTobazea saubari, meore SemTxvevaSi es urTierToba ver gascda evropis ukanasknelis wignSi `Tanamedrove msoflsistema~ kargad aris Camoyalibebuli
sazRvrebs, xolo mesame SemTxvevaSi komunizmi, rogorc sayovelTao ideologia, Tavad msoflistemuri TvalTaxedva, romlis mixedviTac, msoflsistema aris ara msoflio
mSobelma dasavleTma uaryo. magram samive maTgans, rogorc ukve aRvniSneT, didi sistema, aramed esaa sistema, romelic warmoadgens samyaros.
wvlili miuZRvis faseulobaTa im sistemis CamoyalibebaSi, ris gasayovelTaoebazec msoflsitemuri midgomisaTvis amosavalia ufro didi organizmebis gamoyofa,
dRes aris saubari. mxedvelobaSi gvaqvs liberalur-demokratiuli ideologia, vidre socialur-istoriuli organizmia, magram amosavali wertili aris ara kultura,
romelic moicavs ekonomikur, politikur da kulturul sferoebs. aramed ekonomika. pirveli msoflsistemebi msoflio imperiebia, romlebic
liberalur-demokratiuli ideologia aris dasavlur faseulobaTa sistema, warmoadgens ara mxolod samyaroebs, aramed warmoebis wessac. es msoflio imperiebi
aqedan gamomdinare, `globalizacia~ dasavluri movlenaa. swored dasavluri Tavis Tavs gardaqmnis axal msoflio sistemad, anu msoflekonomikad. warmoebis wesis
ideologiis Camoyalibebas ukavSirdeba `globalizaciis~ procesis dawyeba. mixedviT, valerstaini gamoyofs sxvadasxva msoflsistemas da aRiarebs, rom
dasavluri cnobierebiT, `progresi sazogadoebis ganviTarebis kanonia~. xolo Tanamedrove msoflsistema, anu kapitalisturi msoflekonomika, erTaderTia,
progresi marto rwmeniT, anu gonebis gareSe SeuZlebelia. ideologia iZleva romelic ara mxolod gadarCa, aramed ajoba sxva socialur sistemebs, `Seisruta ra
amqveyniuri keTildReobis etalons. am SemTxvevaSi ki dasavluri ideologia, rogorc isini~.
Tavad dasavleTi fiqrobs, erTaderTia, romelic iZleva kargi cxovrebis garantias. am 80-iani wlebis miwurulidan gamoikveTa msoflsistemuri midgomis momxreTa mier
daskvnamde dasavleTi im logikiT mivida, rom Zlierebisa da keTildReobisaTvis kacobriobis istoriis orgvari xedva: pirvelis mixedviT, msoflio yovelTvis
saWiroa Zlieri ekonomika, xolo amis miRweva SesaZlebelia mxolod im wesebis dacviT, warmoadgenda erTian msoflsistemas, xolo meoris mixedviT, msoflio yovelTvis iyo
romelsac liberaluri demokratia gvTavazobs. gaxleCili ramdenime msoflsistemad. k.Ceiz-danma pirvelis momxreebs `monoli-
sanam uSualod `globalizaciis~ doneTa ganxilvaze gadavidodeT, gvsurs erT Tistebi~ uwoda, xolo meoreT ki _ `damnawevreblebi~.
faqtze gavamaxviloT yuradReba. msjelobas Jan-Jak rusos sityvebiT daviwyebT: `monoliTistebis~ azriT, ukanaskneli 5 aTasi wlis manZilze (rac arsebobs
`yvelaze Zlieri ar aris ise Zlieri, rom mudam batoni iyos, Tu Tavis Zalas uflebad, kalasobrivi sazogadoeba) mTeli Zveli samyaro warmoadgenda erTian msoflsistemas,
xolo morCilebas movaleobad ar gardaqmnis~. dRes Zlierad msoflios swored axali samyaro ki, XV saukunis bolomde meore msoflsistema iyo. XV saukuneSi es erTi
dasavleTi evlineba, amitom es ukanaskneli yvelanairad cdilobs, dRevandeli `naprali~ Seavso amerikis aRmoCenam. am Tvalsazrisis warmomadgenlebi arian
Zliereba gamoiyenos imisaTvis, rom Zala uflebad aqcios, xolo morCileba ki a.g.franki, s.amini, J.abu-lughodi. yoveli maTganisaTvis damaxasiaTebelia met-
movaleobad, raTa yovelTvis dominantad darCes. kerZod, igi cdilobs Seqmnas naklebad agresiuli antievropeizmi.
samyaro, sadac TviTon moTamaSe arbitris rolSi iqneba. dasavleTi cdilobs, `damnawevreblebis~ warmomadgenelia k. Ceiz-dani, romelic gamoyofs msoflsiste-
msoflios TamaSis sakuTari wesebi ukarnaxos. `globalizaciis~ idea aris is, rom maTa sxvadasxva tips, Semoaqvs cneba `zemsoflsistema~, romliTac aRiniSneba evrazia.
dasavluri Rirebulebani _ demokratia, kanonis uzenaesoba, adamianis uflebaTa rogorc vxedavT, msoflistema Tavis TavSi gulisxmobs `globalizacias~.
pativiscema, Riaoba _ anu liberaluri demokratia aqcios msoflio ideologiad. `monoliTistebi~ aRiareben kapitalisturi msoflekonomikis, rogorc erTiani
`globalizaciis~ dasavlur xedvas kargad gamoxatavs am saukunis ormocian wlebSi msoflsistemis, dominantobas da Tvlian, rom kapitalizmis safuZvlebi saZiebelia ara
adaminis uflebaTa sayovelTao deklaraciis miRebis istoria. misi ganxilvis dros, erT romelime sazogadoebaSi, romelsac valerstaini `nacionalur saxelmwifoebs~
dasavleTis mecnierTa erTma jgufma, kerZod, amerikis anTropologTa asociaciam, uwodebs, aramed swored maT urTierTobaSi. maTi azriT, kapitalizmis safuZvlebi

60 61
saZiebelia im teritoriaze, romelic moicavs CrdiloeT afrikas, axlo aRmosavleTs, saSualebas _ internets _ da saZiebelSi CawerT sityvas `globalizacia~, Tqvens
indoeTis nawils, centralur da samxreT azias, swored aq iyo protokapitalisturi Tvalwin gaixsneba saSualod 4 mln veb-gverdi.
elementebi. ese igi, maTi azriT, safuZveli aRmosavleTia, xolo Semdeg xdeba globalizacia damyarebulia adamianTa urTierTobaze, ufro sworad, sxvadasxva
`aRmosavleTis dacema~ da dasavleTis ayvaveba. momavalSi mosalodnelia aRmo- sazogadoebaTa urTierTobaze. ese igi, roca saubaria globalizaciaze, igulisxmeba am
savleTis xelaxali ayvaveba, Sesabamisad, Tu dRes dominanti dasavleTia, xval aRmo- Tu im sazogadoebis RirebulebaTa gasayovelTaoeba. xolo sazogadoebam Tavisi
savleTi gaxdeba. Rirebulebebi sayovelTaod rom aqcios, saWiroa igi sxva sazogadoebebs gaacnos da
gauTavisos, risTvisac saWiroa kontaqti. ese igi, logikurad mivediT daskvnamde, rom
globalizaciis pirveli aucilebeli piroba sxvadasxva sazogadoebis, sxvadasxava
Tema VI. Tanamedrove modernizebuli msoflio sazogadoeba kulturuli erTobis urTierTobaa.
globalizaciis gamowvevebis winaSe imisaTvis, rom msjeloba ganvagrZoT, saWiroa globalizaciis saTave romelime
globalizaciis kvlevisas erT paradoqss vawydebiT: kvlevis dawyebamde geCveneba, istoriul epoqas davukavSiroT. am mxriv mecnierTa azri iyofa. erTi nawili miiCnevs,
rom masze mkafio warmodgena gaqvs, xolo kvlevisas ufro bundovani xdeba misi arsi. rom globalizaciis saTaveebi saZiebelia XV saukuneSi, igi ukavSirdeba did
gamomdinare iqidan, rom arsebobs uamravi samecniero naSromi, saJurnalo statia geografiul aRmoCenebs, rodesac dedamiwis macxovrebelTa umetesobam moaxerxa
da Teoria globalizaciis Sesaxeb, mizanSewonilad miviCnevT, winaswar SemogTavazod urTierTgacnoba. mkvlevarTa am jgufis azriT, es iyo pirveli faqti msoflios
sqema, romlis CarCoebSic gavagrZelebT kvlevas. xalxTa urTierTobisa, swored am periodSi xdeba kulturul RirebulebaTa pirveli
sqema, romelsac warmogidgenT, SemuSavebul iqna 1999-2002 wlebSi wlebSi masobrivi gacvla.
Catarebuli kvlevis Sdegad. igi ganaxorciela bostonis universitetma da mecnierTa meore nawili Tvlis, rom globalizacia aris XIX-XX saukuneebis mijnaze
dawyebuli movlena, dakavSirebuli mniSvnelovan aRmoCenebTan sabunebismetyvelo
ekonomikuri kulturis Semswavlelma institutma (ISEC). kvlevas xelmZRvanelobdnen
mecnierebaTa dargSi da msoflios ganawilebis erTi etapis damTavrebasTan.
piter l. bergeri (sociologi, ISEC-is direqtori) da samuel p. hanTigtoni
mesame nawili ki miiCnevs, rom globalizacia XX saukunis meore naxevris movlenaa,
(politologi, harvardis universitetis profesori). mkvlevarTa jgufebma msoflios
radgan misi safuZvlebi saZiebelia informaciuli epoqis dasawyisSi.
aTobiT qveyanaSi Caatares dakvirveba kulturis globalizaciis dinamikaze.
aucileblad miviCnevT, SemogTavazoT konkretul mecnierTa varaudebi; es
Catarebuli samuSaos Sedegad piter l. bergerma gamoyo oTxi mimarTuleba, romlis
varaudebi u.bekis naSromSia warmodgenili:
saSualebiTac vrceldeba globaluri kultura esenia:
1. davosuri kultura, anu saerTaSoriso biznes-kultura; avtori dasawyisi Tema
2. `mak-msoflio~ kultura, anu masobrivi samomxmareblo kultura; marqsi me-15 s. Tanamedrove kapitalizmi
3. inteleqtualTa saerTaSoriso saklubo kultura; uolerstaini me-15 s. msoflio kapitalisturi sistema
robertsoni 1870-1920w.w. mravalwyobianoba
4. axali religiuri moZraobebi.
gidensi me-18 s. modernizacia
imisaTvis, rom mimarTulebaTa aseTi dayofa mkafio da TvalsaCino gaxdes, maT perlmuteri aRmosavleTisa da dasavleTis
ufro safuZvlianad ganvixilavT. globaluri civilizacia
arsebobs ganviTarebadi, zrdadi globaluri kultura da igi xasiaTiTa da dasasruli
warmomavlobiT amerikulia. Cilelma istorikosma klaudio velizim mas uwoda `anglo-
ra Tqma unda, sakamaToa, romeli daskvnaa ufro misaRebi, radgan yovel maTgans
amerikuli civilizaciis elinisturi stadia~ _ stadia, romelic ar SeiZleba gagebul
sakuTari, met-naklebad damajerebeli dasabuTeba aqvs.
iqnas, rogorc `imperializmi~. antikuri samyaro berZnulad iqca swored maSin, roca
imisaTvis, rom gaverkveT am winaaRmdegobaSi da CvenTvis ufro advili Seiqmnes
saberZneTs imperiuli SesaZleblobebi ar gaaCnda. dRes, marTalia, aSS udides Zalas
sakuTari daskvnis gakeTeba, oriode sityviT SevexoT im istoriul periodebs,
flobs, magram, rogorc Tavad amerikelebi miiCneven, aSS ar cdilobs sakuTari
rodesac dasavleTs mWidro urTierToba hqonda sxva samyarosTan.
kulturis Tavs moxvevas sxva sazogadoebebisaTvis. adrec da axlac ena did rols
pirveli intensiuri Sexeba mas aRmosavleTTan hqonda. es iyo antikur xanaSi,
TamaSobda kulturis gavrcelebaSi. elinizmis periodSi mTavar enas warmoadgeneda
rodesac erTmaneTs ebrZoda berZnuli da sparsuli samyaro. am samyaroTa
`koine~ _ ubralo xalxis salaparako ena; dRes igive rols arsulebs inglisuri,
urTierTobam gamoiwvia sruliad axali kulturuli erTobis _ elinisturi samyaros
amerikuli inglisuri ena. igi warmoadgens mzardi globaluri kulturis `koines~. mas
_ warmoSoba, rac mTlianad gamoxatuli iyo berZnuli da araberZnuli (sparsuli da
uaxles momavalSi konkurenti Znelad Tu gamouCndeba. milionobiT adamiani saubrobs
sxva) adaT-wesebis, kulturul faseulobaTa gacvla-gamocvliT. Tuki Sedegebis mxriv
inglisur enaze, magram maTi umravlesoba inglisur enas internetSi Ziebisa da ukeTesi
vimsjelebT, am periodis Semdeg (Tu ar CavTvliT jvarosnul omebs), RirebulebaTa
samuSaos mosaZebnad swavlobs, da ara originalSi Seqspirisa da folkneris wasakiTxad.
urTierTgacvlis mxriv, msgavsi nayofieri Sedegi samyaroTa urTierTobas aRar
ucxo enis gamoyeneba ukvalod ar qreba. enas aqvs kulturuli plastebi, rogorc
hqonia. aleqsandre makedonelis gardacvalebis Semdeg, marTalia, imperia daiSala,
cnobier, aseve normatiul da emociur donezea.
magram axlo aRmosavleTSi Camoyalibda samyaro, romelic arc sparsul-aRmosavluri
mzrdad globalur kulturas aqvs SesaZlebloba, gavrceldes rogorc elitarul,
iyo da arc berZnul-dasavluri, igi am samyaroTa urTierTobis Sedegi gaxldaT.
aseve farTo fenebze. SeasZloa, elitarul doneze kulturis gavrcelebis yvelaze
rodesac kulturul RirebulebaTa gasayovelTaoebazea saubari, unda gamoiyos
mTvari saSualeba aris is, rasac s.hanTingtonma daosuri kultura uwoda (saxelwodeba
ramdenime istoriuli epoqa. Tu Sedegebze mxolod dasavleTTan mimarTebaSi

62 59
axla oriod sityva imaze, Tu ris `gasayovelTaoebazea~ saubari. marTalia, cnebas momdinareobs Sveicariuli qalaqis saxelidan); am saxelwodebiT ganisazRvreba
Tavdapirvelad mxolod ekonomikuri datvirTva hqonda, magram dRes igi ukve, wamyvani saqmiani da politikuri wreebis saerTaSoriso kultura, romlis ZiriTadi
faqtobrivad, cxovrebis yvela sferos moicavs. rodesac vambobT yvelafers, mamoZravebeli Zala, iseve rogorc ekonomikuri da teqnologiuri globalizaciisa,
vgulisxmobT doneebs: ekonomikurs, politikursa da kulturul-religiurs. saerTaSoriso biznesia. am kulturis matareblebad moiazrebian ara marto is
yvelaze zogadad, globalizacia aris procesi, romelic msoflios daviwroebas adamianebi, romlebic xSirad dadian davosSi, aramed isinic, visac surs iyos am
axdens. dedamiwas `patara didi sofeli~ SeiZleba ewodos. es aris erTiani `msoflio sazogadoebs wevri da ar aris, an jer ar aris.
sazogadoeba~. am sityvaTwyobaSi Tu sityvaTSeTanxmebaSi germaneli filosofosi msoflioSi arsebobs biznesSi Cabmuli axalgazrdebis sazogadoebaTa mTeli qseli
u.beki sityva `msoflios~ gansxvavebulobis, mravalferovnebis mniSvnelobas aniWebs, (iapi-internacionali _ abreviatura, romelic modis young urban professional-dan),
xolo `sazogadoebas~ _ araintegrirebulobis. amitom, gamodis, rom msoflio romlebic kargad saubroben inglisurad, Sesabamisad icvamen da erTobian, aseve,
sazogadoeba aris erTianobis gareSe arsebuli mravalferovneba. u.beki ganasxvavebs SeiZleba iTqvas, azrovneben inglisurad. maT Soris gamosayofia ori mimarTuleba: am
globalizms, globalurobasa da globalizacias. aRniSnuli gansxvavebis mizania axalgazrdebis nawili sruli kosmopolitia; meore nawili ki cdilobs erTdroulad
daamsxvrios politikurisa da sazogadoebrivis teritoriuli orTodoqsuloba, or samyaroSi icxovros: ar CamorCes globalur saqmian kulturas, magram sakuTari
romelic pirveli modernis proeqtSi Camoyalibda, daukavSirda erovnul saxelmwifos piradi cxovreba orientirebuli aqvs gansxvavebul kulturul faseulobebze.
da miiRo kategorialur-instituciuri absolutis statusi. globalur kulturaSi arsebobs kidev erTi elitaruli seqtori, romelic xSirad
globalizmi _ es aris msoflio bazris batonobis gageba. mas globalizaciis erTvis saqmian kulturas, xSirad ki upirispirdeba mas. es aris dasavluri
mravalmxrivoba (politikuri, kulturuli, ekologiuri da sxva) dayavs mxolod inteligenciis globalizacia, romelsac bergerma uwoda inteleqtualTa saklubo
sameurneo ganzomilebamde da sxva danarCens mxolod mis daqvemdebarebaSi kultura (faculty club culture). misi gavrceleba xdeba saxvadasxva gziT: akademiuri
warmoadgens. globalizmi iZleva imis saSualebas, rom, SeiZleba magaliTad, germania, struqturebiT, fondebiT, arasamTavrobo organizaciebiT. igi qmnis sakuTar bazars
marTo ubralo sawarmosaviT. _ es aris ideebi, qcevis normebi, romlebic Seqmilia dasavleli, kerZod, amerikeli
ramdenadac `msoflio~ da sityvaTSeTanxmeba `msoflio sazogadoeba~ aRniSnavs inteleqtualebis mier, rogorebic arian adamianis uflebaTa damcvelebi,
gansxvavebebs, mravalferovnebas, xolo `sazogadoeba~ _ araintegrirebuleobas, specialistebi da sxvani.
amitom msoflio sazogadoebis cnebis qveS SesaZloa vigulisxmoT erTianobis gareSe davosur kulturas da inteleqtualTa saklubo kulturas aqvs centri da
mravalferovneba. periferia. gansxvaveba am or kulturas Soris aris is, rom davosuri kulturis
msoflio sazogadoeba warmoadgens ara megasazogadoebas, romelic Tavis TavSi centrebi mxolod dasavleTSi ar aris ganlagebuli. iseTi didi biznes-centrebi,
aerTianebs da aqrobs yvela nacionalur sazogadoebas, aramed mravalferovnebiT rogorebicaa tokio, hong-kongi, singapuri iseTsave imave rols asruleben. xolo
gamorCeul da integracias dauqvemdebarebel msoflio horizonts, romelic iReba inteleqtualTa saklubo kulturis centri mxolod dasavleTSi, kerZod, amerikaSia.
maSinve, roca is iqmneba da, amasTan, inarCunebs komunikaciisa da moqmedebis ase, rom mTavar globalizatorad, am mimarTulebiT, dRes amerika miiCneva.
Tavisuflebas. aRsaniSnavia, rom amerikeli inteleqtualebis mier SemoRebuli cxovrebis
axalia ara marto yoveldRiuri cxovreba da qmedebani, romlebic gascdnen janmrTeli wesi da misi ganxorcielebis cda dasavleTSi TavisTavadi movlenaa da
erovnul-saxelmwifoebriv sazRvrebs da qveynebi urTierTdamokidebulebebis qseliT pirdapir daniSnulebas emsaxureba. sxva kulturebSi ki mas sxva daniSnuleba aqvs,
dafares, aramed isic, rom aRar arsebobs sazogadoebis, Sromisa da kapitalis kerZod, es aris am sazogadoebis mier demokratiulobis xarisxis dadasturebis
garkveul adgilze mijaWvuloba. mcdeloba. amis magaliTia samxreT afrikaSi Tambaqos wevis sawinaaRmdego
globalizaciaSi ar igulisxmeba msoflio saxelmwifos arseboba; ufro zustad: kanonmdeblobis Seqmna, maSin roca Sidsis virusma samxreT afrikaSi katastroful
esaa msoflio sazogadoeba msoflio saxelmwifosa da msoflio mTavrobis gareSe. zRvars miaRwia. sigaretis sawinaaRmdego kanonmdebloba, bergeris azriT, swored
laparakia globalurad dezorganizebuli kapitalizmis gafarToebaze, vinaidan arc inteleqtualTa saklubo kulturisaken swrafviT iyo gamowveuli da ara xalxis
ekonomikuri da arc politikuri TvalsazrisiT, ar arsebobs hegemoni xelisufleba da janmrTelobaze zrunviT.
internacionaluri reJimi. jeims hanteri saubrobs im kosmopolitebze, romlebic Zalzed advilad moZraoben
erTi sityviT, globaluri niSnavs erTian sivrces, mas ufro geografiuli mTeli msoflios masStabiT da originaluri kulturis gavlenas ar ganicdian. es xalxi
datvirTva eniWeba. globalizmi aris am sivrceSi msoflio bazris gabatonebis gvxvdeba arasamTavrobo organizaciebsa da saerTaSoriso korporaciebSi,
gamomxatveli cneba. rac Seexeba globalizacias, es aris procesi, anu is, rac evangelistur misiebSi. eseni arian globalizatorebi.
globalizmiT gajerebul globalur msoflioSi xdeba da mimdinareobs, anu rodesac saubaria davosuri kulturisa da inteleqtualTa saklubo kulturis
globalizacia aris cocxali, dinamiuri da mimdinare procesi, romelmac msoflio Taviseburebebze, aucileblad mimaCnia yuradReba gavamaxvilo rusi mecnieris,
axal wesrigamde unda miiyvanos. saerTaSoriso gamokvlevaTa centris direqtoris a.i. utkinis mier SemoTavazebuli
SesaZloa, dResdReisobiT, globalizacia Tavad warmoadgens msoflio wesrigs, mosazrebaze. igi miiCnevs, rom globalizaciis procesi or etapad iyofa. pirveli etapi
radgan uaxloes momavalSi swored misgan momdinare gamowvevebze mouwevs XIX-XX saukuneebis mijnaze unda veZioT, xolo meore etapi _ XX saukunis 70-iani
sazogadoebebs pasuxis gacema. wlebis bolos. maT Soris wyalgamyofia meore msoflio omi da misi momdevno
globalizaciis Sesaxeb Seqmnili Teoriebi iseTive swrafi tempiT viTardeba, aTwleulebi. XX saukunis 70-ian wlebSi globalizaciis meore talRas, utkinis azriT,
rogorc Tavad procesi. Tuki Tqven gaxsniT am procesis erT-erT damaxasiaTebel safuZveli daudo SeTanxmebam, romelic cnobilia `vaSingtonis konsensusis~ saxeliT.

58 63
1980-ian wlebSi sami yvelaze Zlieri ekonomikuri instituti, romelic ganTavsebuli gavaanalizoT procesis arsi, SeZlebisdagavarad mkveTrad gamovyoT saqarTve-
iyo aSS dedaqalaqSi _ aSS finansTa saministro, saerTaSoriso savaluto fondi da losaTvis Tu ra SeiZleba aRmoCndes dadebiTi da ra uaryofiTi, radgan is rac
msoflio banki _ mividnen SeTanxmebamde, rom saerTaSoriso vaWrobis ZiriTadi misaRebia erTisaTvis, miuRebelia meoresTvis. sxvaTa gamocdilebis gaanalizeba da
xelSemSleli piroba iyo sabaJo sistemebi. `vaSingtonis konsensusi~ moicavs msoflio Seswavla saSualebas mogvcems CamoyaliboT globalizaciisadmi sakuTari midgoma. es
vaWrobis reorganizaciis aT rekomendacias, romelic SemuSavebul iqna ekonomist aucilebelia, radgan Cven politikuri da ekonomikuri kursi swored mTavari
j.viliamsonis mier. globalizatoris, Tu SeZleba ase iTqvas, dasavleTisaken gvaqvs aRebuli. es ki niSnavs
kerZo biznesis racionalizaciis SesaZleblobis safuZvelze Camoyalibda `oqros imas, rom `macivars mohyveba haqslic~, anu politikis, ekonomikisa da kulturis
korsetis~ wesi, romelic iTvaliswinebs saxelmwifos mxridan garkveuli kanonebis daSoreba SeuZlebelia, ar SeiZleba politikur-ekonomikur kavSirs ar moyves
mixedviT moqmedebas; kerZod: kerZo seqtori iqceva ekonomikis ganviTarebis, urTierToba kulturis doneze. am mxriv sakiTxs arTulebs is, rom erTis SexedviT
ekonomikuri aRmavlobis ZiriTad saSualebad; unda moxdes inflaciis dabali donis erTian dasavleTSi sakmaod didi da rTuli winaaRmdegobebi gaCnda dasavleT evropasa
mxardaWera; SenarCunebul iqnes fasebis stabiluroba; saxelmwifos biurokratiuli da amerikas Soris, rogorc ikveTeba kulturis doneze maT Sorisac sakmaod didi
aparatis roli mcirdeba; aseve mcirdeba importze gadasaxadi; ucxour investiciebze gansxvaveba yofila, radgan evropis zogierTi qveynisaTvis miuRebeli aRmoCnda
SezRudvebi ixsneba; xdeba saxelmwifo kuTvnilebaSi arsebuli sawarmoebis globalizaciis procesSi amerikidan importirebuli kultura. kvlevis aqtualobas
privatizeba; es zrdis imports; aseve adgilobrivi industria gaxsnilia esec amtkicebs, radgan politikis doneze gancxadeba Cveni dasavluri orientaciis
msofliosaTvis da sxva. utkinis TqmiT, `oqros korsetis~ wesis gansakuTrebuloba Sesaxeb gasagebi da misaRebia, magram meore mxriv, Tuki Cven SevxedavT amas mecnieruli
isaa, rom igi iTvaliswinebs `yvelasaTvis erT zomas~; utkini miCnevs, rom swored es TvaliT, gaurkvevelia ras niSnavs dasavluri orientacia _ kari gavuRoT yvelafers
iwvevs sxvadsxva qveyanaze socialur, ekonomikur da kulturul zewolas, rasac, rac modis mTlianad dasavleTidan, anu aSS-dan da evropidan da miviRoT igi, Tu unda
TavisTavad, araerTgvarovani pasuxebi mohyveba. magram kompensaciad miiCneva is, rom ganvasxvavoT amerikuli da evropuli.
`oqros korsetis~ miRebis SemTxvevaSi izrdeba warmoeba, ekonomikuri Semosavali. oci rogorc vxedavT, problema mcire kulturebisaTvis, maT Soris saqarTvelosaTvis,
wlis win malaizielis saSualo Semosavali iyo 350 dolari weliwadSi, magram `oqros sakmaod bevr saintereso da aqtualur sakiTxebs moicavs. SevecadoT ganvsazRvroT,
korsetSi~ CaTreuli malaizieli axla weliwadSi 5000 dolars iRebs. Tu ras niSnavs `globalizacia~, saidan iRebs saTaves da ra aris misi warmoSobis
politikur sferoSi, acxadebs utkini, `oqros korseti~ amcirebs xelisuflebis safuZveli, ganviTarebis ra kanonzomierebebs eqvemdebareba, saiT miemarTeba, saiT
saTaveebTan mdgom partiebs Soris arsebul gasxvavebebs. kerZod, aviRoT aSS miyavs samyaro?
demokratebi da respublikelebi, maTi samoqmedo gegma, mizani da warmodgenili daviwyoT imiT, rom `eri-saxelmwifo aRar iqneba efeqturi Zala: igi Zalian pataraa
saxelmwifo mowyobis gegma ar scdeba `oqros korsetis~ wesebs, amitom maT Soris didi problemisaTvis da Zalian didi _ patara problemebisaTvis~ (artur
arsebuli winaaRmdegoba mcirea: imdenad mcire, rom samxreT koreaSi 1999 wels Sleizingeri; amerikeli istorikosi). es aris formula, romelic kargad miesadageboda
arCevnebSi gamarjvebis Semdeg kim te dJunma vaSingtonSi elCad mowinaaRmdege partiis ~civi omis~ Semdgom, gardamaval periodSi myof msoflios, radgan aSkara iyo, rom
lideri gagzavna. es ukanasknelic daTanxmda im motiviT, rom gansxvaveba am ideologiaTa konfliqtis epoqis dasrulebis Semdeg warmoudgeneli iqneboda eri-
mimarTulebiT da, saerTod, maT Soris mcire iyo. saxelmwifos qceva (Tu dabruneba) msoflio wesrigis ganmsazRvrelad; magram sruliad
yvela qveyana ver axerxebs `oqros korsetis~ saboolood SenarCunebas da morgebas. gaurkveveli rCeboda is, Tu ras an vis unda daekavebina misi adgili. Tuki
zogierTi qveyana mxolod nawilobriv irgebs mas (egvipte, indoeTi); zogierTi davakvirdebiT am periodis samecniero Tu publicistur statiebs, davinaxavT, rom
pirvelive Sedegis mware gamocdilebis gamo ixsnis mas (ruseTi, malaizia); mesameni Sesaval sityvebSi aseTi gamoTqmebi figurirebs: `msoflio gagiJda~, `es fantastikuri
cdiloben, oqros korseti sakuTar nacionalur kulturas moargon da ise miiRon msoflioa~, `kacobriobam ganviTarebis axal fazaSi Seabija~. swavlulebi TiTqos,
(iaponia, germania, safrangeTi); arseboben iseTebic, dasZens utkini, romelnic SeSinebulni, ufro ki gaocebulni arian.
miiCneven, rom korsetSi Tavis Seyofa arc Rirs da ukeTesad miiCneven, rom mxolod SemoTavazebul iqna uamravi da sxvadasxvagvari Teoria momavali msoflio wesrigis
bunebriv resursebs miendon (saudis arabeTi, irani); arseboben kidev iseTi Sesaxeb: istoriis dasasruli, civilizaciaTa Sejaxeba, marqsizmis aRorZineba. erT-
sazogadoebebi, romelnic yvelafers gaiReben imisaTvis, rom korsetis mkacr wesebsa erTma maTganma msoflioSi mimdinare process globalizacia uwoda. es moxda 1983
da kanonebSi ar aRmoCndnen (kuba, sudani, korea); isini, vinc korsetis wesebs aRiareben, wels. amerikelma mecnierma t.levitma am terminiT calkeul produqtTa bazrebis
miiCneven, rom visac surs materialuri progresis miRweva, aucileblad mouwevs am gaerTianeba daaxasiaTa. manamde arsebobda mondializmis anu globalizmis cneba,
wesebis Sesruleba. mis dasturad korsetis momxreebs moyavT faqtebic. kerZod, isini romelic 70-iani wlebidan postindustriuli civilizaciis mTels planetaze
xazs usvamen viwro regionebis ganviTarebas: CrdiloeT italia, samxreT korea, Sanxais gavrcelebas axasiaTebda. amis Semdeg terminma ufro Rrma Sinaarsi SeiZina da iqca
teritoria, tel-avivi israelSi, beiruTi libanSi, bangalori indoeTSi _ yvela cnebad, romelic msoflioSi arsebul process gamoxatavs. Tavad procesis
maTgani miekuTvneba msoflio ekonomikis ganviTarebis korifeTa ricxvs, gansazRvreba imdenivea, ramdeni moazrovnec Seexo mas.
`kibernetikul tomebs~, romlebic cxovroben Sedgenili gegmis mixedviT. Cvenc, Cvenis mxriv, ar CamovrCebiT moazrovneTa did laSqars da vecdebiT misi
`oqros korsetis~ mowinaaRmdegeni erTnairad reagireben masze da miiCneven, rom Sinaarsis gansazRvras samecniero literaturaSi arsebul definiciebze dayrdnobiT.
isini sakuTari kulturis mixedviT, sakuTari siswrafiT ivlian, radgan korseti Tavad cneba `globalizacia~ modis sityvidan global, rac frangulad
Zalzed determinizebulia. isini svamen kiTxvas _ ratom ar SeiZleba, Seikribon sayovelTaos, mTlians, saerTos niSnavs, aqedan, cnebac, advili misaxvedria,
xelaxla da Seqmnan axali, naklebad amkrZalavi modeli? razec msoflios Zlieri `gasayovelTaoebas~ aRniSnavs.

64 57
xarisxis gazrdisaTvis, anu evrokavSiri warmoadgens modernizaciis Sedegs, radgan nawilisgan mkacri pasuxi miiRes _ Tuki Tqveni kultura ver SeZlebs warmodgenilis
modernizacia gulisxmobs sazogadoebis ganviTarebas demokratiuli niSnebiT. miRebas... es mxolod samwuxaroa. magram mTavari aris is, rom dRevandeli msoflios
saqarTvelos ganviTarebis gezi am mimarTulebiT aqvs aRebuli da cdilobs globaluri sabazro ekonomika Seqmnilia udidesi istoriuli Zalebis mier, romlebmac
globalizaciis gamowvevas pasuxi evrokavSirSi integraciiT gasces. SesaZlebelia Secvales urTierTobis, investirebis stili da msoflios aRqmac ki. Tuki Tqven gsurT
iTqvas, rom saqarTvelos magaliTze sazogadoebis modernizacia emTxveva win aRudgeT am cvlilebebs, Tqven amiT mxolod Tavs moityuebT da sxva araferi.
globalizaciis process. globaluri kulturis gavrceleba xdeba, agreTve masobrivi kulturis
imisaTvis, rom saqarTvelom moaxerxos dasavlur sazogadoebaSi integracia, saSualebebiT (adidasi, makdonaldsi, levisi, mtv da sxva). mas mxolod zedapiruli
aucilebelia sazogadoebis modernizeba da demokratizacia. geopolitikuri xasiaTi aqvs. `globalizacia~ _ es aris movlena, romelic erTgvarovani
mdebareoba iZleva saqarTvelos globalur procesebSi CarTvis saSualebas; arsebobs samomxmareblo kulturis Camoyalibebas uwyobs xels. erTgvarovneba ki misaRebia
ekonomikuri da politikuri proeqtebi, romelSic mas Tavisi funqcia aqvs. aqedan `masisaTvis~. xose ortega i gaseti gasuli saukunis ocdaaTian wlebSi werda, rom
gamomdinare, saqarTvelos mouwevs globalur kulturasTan Sexeba, radgan evropa dRes yvelaze did kriziss ganicdis, ramac SeiZleba moicvas xalxebi, erebi da
Tanamedrove etapze politikis, ekonomikisa da kulturis urTierTganpirobebulobis kulturebi. misi TqmiT, es aris `masebis amboxi~. masas igi axasiaTebs rogorc
xarisxi sakmaod gaizarda. fsiqologiuri rigis movlenas. `adamiani-masa~ isaa, visac ar SeuZlia, rogorc kargi,
modernizaciisa da demokratizaciis procesi aradasavlur tradiciul qveynebSi aseve cudi mxriTac Seafasos Tavi; vinc Tavis Tavs aRiqvamas `iseTad, rogoricaa
pirvelive dartymas kulturas ayenebs; maTTvis demokratizaciis procesi kulturis yvela~ da sulac ar ganicdis amas. mas moswons iyos iseTi, rogoricaa yvela.
transformaciasa da SecvlasTan aris pirdapir kavSirSi. amis gamo umravlesi ortega i gaseti am krizisis dasawyiss XIX saukuneSi xedavs. jer kidev maSin
aradasavluri qveynis reaqcia sakmaod mZafria; rodesac saubars iwyeben iwinaswarmetyveles hegelma, kontma, nicSem `masebis amboxi~, romelic mas Semdeg sul
demokratiaze, adamianis Tavisuflebasa da uflebebze, maT miRebaze sakuTar ufro gaZlierda. adamiani-masa _ es aris pirovneba, romelsac ar gaaCnia Semoqmedebisa
sazogadoebaSi, amosavali wertili kulturaa. da Sefasebis unari. igi iRebs yvelafers iseTad, rogorc awvdian. amis gamo, masaze
amdenad, mimaCnia, rom Cems mier wamoWrili problemis kvleva interesmoklebuli ar zegavlenis moxdena advilia.
unda iyos, radgan Tanamedrove etapze kulturis roli sakmaod izrdeba. iuneskos neoliberaluri msoflwesrigis pirobebSi individis sulieri da kulturuli
programis _ `msoflio kulturuli proeqti~ _ direqtoris d.p.Saferis statiaSi msoflSegneba ganicdis saerTaSoriso sakomunikacio saSualebaTa zewolas. filmebis,
`axali msoflio sistemisaken kulturuli perspeqtivis TvalsazrisiT~ naTqvamia, rom Souebisa da serialebis globaluri auditoriis gaCena da maTi zegavlena programebis
msoflio miiwevs ekonomikuri saukunidan kulturuli saukunisaken. naTeli gaxda, rom Sinaarsze uprecedento movlenaa. media orientirebulia popularul da masobriv
ganviTarebis problemaTa gadawyveta SeuZlebelia kulturis faqtoris kulturaze da masobrivi cnobierebidan devnis alternatiul formebs. mayurebelTa
gaTvaliswinebis gareSe. sxvagvarad msoflios mowyobis nebismieri proeqti da msmenelTa reitingisaTvis mebrZoli mediis saSualebaTa saqmianoba gansazRvrulia
ganwirulia warumateblobisaTvis. d.Saferis azriT, axali msoflio sistemis agebis ekonomikuri interesiT, da ara inteleqtualuri SinaarsiT. kultura ganixileba,
safuZvelia kulturuli Teoriuli tradiciis gaTvaliswineba, kulturisadmi rogorc globaluri auditoriisa da globaluri informaciuli sazogadoebis
holisturi midgoma, istoriis kulturuli interpretaciis gaazreba, yvelaze miRwevis saSualeba.
mdgradi kulturuli faseulobebis ganmtkiceba. unda gaviTvaliswinoT, rom msoflio globaluri kulturis Camoyalibebis centrSia interneti. garemocva, romelSic
Sevida ganviTarebis im stadiaSi, romelsac bevri mkvlevari gansazRvravs rogorc qveyanas, kulturas uxdeba arseboba, did gavlenas axdens mis Camoyalibeba-
kulturaTa da civilizaciaTa Sejaxebas. ganviTarebaze, radgan ama Tu im sazogadoebaSi saxelmwifos urTierToba aqvs
rogorc vxedavT, da rasac qvemoT warmodgenili kvleva ufro TvalnaTels gaxdis, gansxvavebuli kulturis mqone erTobebTan. urTierTobisas xdeba kulturul
Tanamedrove globalizaciis epoqaSi didi mniSvneloba eniWeba kulturas. mosazrebebi RirebulebaTa gacvla, erTobis cnobiereba ganicdis mudmiv transformacias.
da Teoriebi kulturis globalizaciis Sesaxeb iseTive swarfi tempiT icvleba da iyo periodi, rodesac msoflio ar warmoadgenda erTian sivrces da dayofili
viTardeba, rogorc Tavad procesi. imisaTvis, rom saqarTvelom, rogorc erT-ereTma gaxldaT patara samyaroebad; erebi xalxebi da kulturebi ar icnobdnen erTmaneTs, ar
mcire kulturam, moaxeros Tanamedrove procesebisaTvis fexis awyoba da ar CamorCes hqondaT urTierToba, Sexeba, ramac ganapiroba mravali originaluri kulturis, eri-
mas, aucileblad mimaCnia procesis gaanalizebis, axali Teoriebisdmi yuradRebis saxelmwifos Camoyalibeba.
mudmivi miqceva. sakiTxisadmi midgomis amosavali wertili aris is, rom yvela medals dRes msoflio gaxsnilia, igi erTian sivrces warmoadgens. arsebobs farTo
ori mxare gaaCnia. Cveni azriT, ar SeiZleba globalizaciis procesis calsaxad sainformacio saSulebebi, telefoni, sahaero transporti, kosmosuri sadgurebi da,
dadebiTad an uaryofiTad Sefaseba. es procesi Seicavs rogorc pozitiur, aseve rac mTavaria, interneti. maTi meSveobiT SesaZlebelia urTierTobis damyareba
negatiur Tvisebebsac. erTis mxriv acxadeben, rom globalizacia mimarTulia aTasobiT kilometris daSorebiT. yoveldRiurad internetis meSveobiT igzavneba
gaerTgvarovnebisaken da cxovrebis wesis standartizaciisaken, rac TavisTavad milionobiT imeili, cifruli foto, wignis moculobis teqstebi, xmovani da video
gulisxmobs kulturaTa originalobis gaqrobas. meores mxriv, arseboben faili. audionakadi SesaZlebels xdis berlinis radiosadguris mosmenas niu-deliSi
sazogadoebebi, romelTaTvisac globalizacia warmoadgens ganviTarebisa da da piriqiT. internetis `CeT-rumi~ da sadiskusio jgufebi virtualuri saqalaqo
msoflioSi sakuTari adgilis damkvidrebis karg saSualebas, ZiriTadad es exebaT Sexvedris centrebia, sadac aTasobiT adamiani erTmaneTs uziarebs sakuTar azrs;
mcire kulturebs. amdenad, aucilebelia ganxilul iqnes sxvadsxva sazogadoebis TamaSoben, ibmeba megobrobis Zafebi, ideba biznes-garigebebi. yvela adamianuri
damokidebuleba da reaqcia globalizaciisadmi, radgan igi xels Segviwyobs ukeT

56 65
urTierToba, romelic SeiZleba damyardes skolaSi, quCaSi, kafeSi, qarxanaSi, meore saintereso mosazrebaa istoriis `civilizaciuri xedva~. am midgomis
internetSic xorcieldeba. warmomadgenlis s.hanTingtonis azriT, kacobriobis gamyofi umniSvnelovanesi
interneti xels uwyobs globaluri kulturis Seqmnas, acxadebs saerTaSoriso sazRvrebi kulturuli niSniT iqneba ganpirobebuli. moxdeba msgavsi kulturis mqone
marketinguli firma IDC-s vice-prezidenti gigi vangi (Gigi Wang). am saxis ukanaskneli er-saxelmwifoTa daaxloeba. unda aRiniSnos, rom sabolood kulturis dominantoba
cvlileba iyo gadasvla lokaluridan erovnul ekonomikaze, rasac Tan sdevda SeniSna Tavad f.fukuiamamac. misi TqmiT, liberaluri demokratiis damkvidrebis gzaze
gadasvla rkinigzidan da radiodan avtomobilsa da televizorze. axla xdeba gadasvla mTavari dabrkolebis saxiT win moiwevs kultura.
erovnuli ekonomikidan globalur ekonomikaze, rasac mosdevs sahaero transporti da dReisaTvis kulturas, rogorc sazogadoebaTa gamijvnis safuZvels, yvelaze didi
interneti. datvirTva eniWeba.
boloniis universitetis istoriis profesori devid elvudi (David Elwood) miiCnevs, ukanasknel xanebSi farTo interesis sagania msoflios `globalizaciis~ problema.
rom interneti ar qmnis globalur kulturas, aramed mxolod aCqarebs movlenebs da Cveni mizania gavaanalizoT, Tu ras niSnavs `globalizacia~, saidan iRebs saTaves da ra
qmnis am fenomenis erT-erT Sres. globaluri kultura didi biznesia da misi saTave aris misi warmoSobis safuZveli, ganviTarebis ra kanonzomierebebs eqvemdebareba, saiT
SeiZleba moiZebnos industriis iseT sferoebSi, rogoricaa sporti, filmebi, miemarTeba, saiT mihyavs samyaro?
fotografia, musika da aviaxazebi. yovelive amis Tavi da Tavia aSS gasarTobi civi omis dasrulebiTa da sabWoTa imperiis daSliT saqarTvelo Caeba msoflioSi
industriis mier masobrivi kulturis unikaluri da mzardi moculobiT gamogoneba, mimdinare globalur procesSi, romelic sabWoeTis daSlamde ganviTarebis garkveul
warmoeba da gavrceleba. d.elvudis TqmiT, 1996 wels aSS filmebma, satelevizio etapze avida. srul damoukideblobas saqarTvelom, Tu ar CavTvliT zogierT
produqciam, kompiuterulma teqnikam, wignebma da kulturis sxva formebma gadaaWarba xanmokle periodebs, rogoric iyo mag. giorgi brwyinvales periodi, TiTqmis aTi
sahaero da TavdacviTi produqciis eqsports, da am mxriv pirveli adgili daikava. amis saukunea ver miaRwia, xolo ukanaskneli samasi wlis ganmavlobaSi saqarTvlo ruseTis
Semdeg inglisuri ena iqca ara mxolod globaluri komerciis, aramed saerTaSoriso izolaciis qveS imyofeba. saqarTvelom rusuli karCaketiloba daZlia da cdilobs
teqnologiisa da garTobis enadac. msoflioSi mimdinare procesebSi CaerTos rogorc damoukidebeli subieqti.
kacobriobam Seabija ganviTarebis axal epoqaSi, es aris sainformacio epoqa, Tanamedrove msoflioSi mimdinareobs globalizaciis procesi. modernizacia iqca
interneti aris masobrivi kulturis farTod gavrcelebis saSualeba. afrikeli ganviTarebis mimarTulebad, romelic msoflios sxvadasxva kulturam sxvadasxva-
mkvlevari qalis farida miuale-manenjis (Fridah Muyale-Manenji) TqmiT, globalizacia gvarad aRiqva da, aqedan gamomdinare, sxvadsaxvagvari reaqcia hqonda. modernizacia
uzarmazar gavlenas axdens kulturaze, igi sxvadasxva gziT zemoqmedebs xalxis Tanamedroveobis gamowvevaa; zogierTi aradasavluri qveynisaTvis modernizacia
kulturul qcevaze. adamianebi icvlian cxovrebis wess. koka-kolas ritmuli reklama igivdeba vesternizacia-amerikanizaciasTan, anu isini miiCneven, rom Tuki sazo-
ismis qveynierebis nebismier wertilSi, im soflebSic ki, sadac arsebobs sasmeli wylis gadoebas surs modernizaciis procesSi CarTva, aucilebeli da gardauvalia dasav-
problema. luri, konkretulad, amerikuli kulturiT sakuTari kulturis Canacvleba, anu
informaciulma epoqam ganapiroba is, rom kulturebi dauaxlovdnen erTmaneTs; gardauvalia amerikanizacia. es ukanaskneli ki originaluri kulturebis warmomad-
tradiciul simboloTa gverdiT gaCnda internacionaluri mniSvnelobis simboloebi genelTaTvis miuRebelia; aman xeli Seuwyo sakuTari kulturisaken mibrunebas, anu
da popularuli sistemebi. lokalizacias. zogierTi kulturisaTvis ki, modernizacia anu gaTanamedroveoba
sainteresoa, rom es yvelaferi xdeba zedapirulad, anu yvelafris amerikanizaciis gareSec misaRwevia; da kidev mesame _ globalizaciis procesSi
gaucnobiereblad miRebas axdens masa, romelsac monawileoba ar miuRia Tavisi modernizaciis miRweva SesaZlebelia sruliad umtkivneulod, ori kulturis
kulturis originaluri Rirebulebebis SeqmnaSi, masa, romelsac gacnobierebulic ki elementTa SereviT.
ar aqvs, Tu ras niSnavs Zireuli gansxvaveba kulturebs Soris, amitom masze did am procesebidan saqarTvelo sagrZnoblad daSorebuli iyo. rogorc zemoT
gavlenas axdens reklama. mediis zemoqmedebiT kulturis miReba zustad iseTive mogaxseneT, globalizaciis procesi manam, sanam saqarTvelo sabWoTa sivrceSi iyo
movlenaa, rogorc reklamiT raRac nawarmis farTo masisaTvis gacnoba. reklamaSi Caketili, ganviTarebis garkveul etapze avida, aqedan gamomdinare, dagrovda am
Seqmnili samyaro imdenad mimzidveli da macduria, rom aucileblad axdens procesidan momdinare gamowvevebis winaaRmdeg pasuxis gacemis araerTgvarovani
momxmarebelze gavlenas. momxmarebeli ki dRes aris masa, romelic imdenad gaZlierda, gamocdileba. amitom sainteresoa, Tu romeli saxis pasuxia saqarTvelosaTvis ufro
rom, marTalia, Tavad ver qmnis, magram elitas, romelsac SemoqmedebiTi unari aqvs, misaRebi, ra problemebze da niuansebze unda gamaxvildes yuradReba globalizaciis
karnaxobs imas, Tu ra unda Seqmnas, karnaxobs modas. dRes iqmneba is, rac moswons epoqaSi.
yvelas, yvela ki `masaa~, iqmneba is, raSic masa ufro met Tanxas ixdis. `globalizaciis maxidan ar arsebobs erovnuli gamosavali, magram arsebobs
f.fukuiamas TqmiT, dRes saubari SeZleba mxolod globalur samomxmareblo transnacionaluri gamosavali~. regionalizacia aris saSualeba transnacionaluri
kulturaze, romelic vrceldeba makdonaldsisa da koka-kolas msgavsi kompaniebis zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnisa; zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnis
meSveobiT1. magram, saerTod, kultura ufro metia, vidre samomxmareblo bazari, es mizezi da mizani politikisa da ekonomikis sferoebidan momdinareobs, magram
ukanaskneli aris zedapiruli aspeqti, kulturas ki aqvs siRrme, romelic gavlenas saSualeba aris kulturuli urTierTmsgavseba; dReisaTvis msoflioSi zesaxel-
mwifoebriv organizmSi integracia moaxerxes evropis qveynebma; evropa aris ara
1
(erT saintereso faqtze minda SevaCero Tqveni yuradReba; ruandaSi momxdari genocidis Semdeg ar mxolod geografiuli ganzomileba, aramed zesaxelmwifoebrivi sazogadoeba; misi
arsebobda aranairi infrastruqtura, aranairi wesrigi, qveyana srul qaosiT iyo moculi.
erTianobis safuZvelia demokratia; anu evrokavSirSi aRmoCndnen da Sesvlis ufleba
gaerTianebuli erebis organizacias, romelic gaemgzavra misiis Sesasruleblad am qveyanaSi, erTi
saintereso faqtis momswre gaxda: maTze ufro adre ruandaSi Casvla “koka-kolas” warmomadgenlebma eZlevaT im qveynebs, romlebic iRvwian sakuTar sazogadoebaSi demokratiulobis
moaxerxes)

66 55
imas, rom Tavdapirvelad ekonomikuri faqtorebiT ganpirobebulma procesma Semdgom axdens imaze, Tu rogor ukavSirdeba xalxi erTmaneTs. swored amitom kulturebi jer
adamianisa da sazogadoebis cxovrebis yvela doneze met-naklebad SeaRwia (zogadad kidev inarCuneben individualurobas. misive TqmiT, 60-ian wlebSi azia aSS-s Sehyurebda
igulisxmeba sami done: ekonomika, politika da kultura). globalizaciis kulturul rogorc modernizaciis models. gabatonebuli iyo mosazreba, rom dasavleTi flobs
doneze gaSlam gansxvavebul sazogadoebebSi gamoiwvia uaRresad saintereso da mowinave sakomunikacio teqnologiebs, romelTa meSveobiTac advili SesaZlebeli
urTierTsapirispiro procesebis warmoSoba. sakiTxis dasmis ZiriTadi mizani swored iqneboda kulturis gavrceleba. magram swored iman, rom am sakomunikacio
globaluri procesebidan momdinare winaaRmdegobebis gansazRvra da warmodgenaa. saSualebebma azias da sxva sazogadoebebs ufro mkveTrad daanaxa is gansxvaveba,
XX saukune kacobriobis istoriaSi erT-erTi yvelaze ufro saintereso periodia, romelic maTi kulturebis ZirebSia saZiebeli da, romlis gafermkrTalebac ki Zalian
igi gamoirCeva didi ZvrebiTa da msoflio wesrigis swrafi cvalebadobiT. Zneli, TiTqmis miuRwevelia. amas isic emateba, rom aziisa da sxva aradasavluri
sainteresoa, rom XX saukune moeswro tipur feodalur imperiebs, maT rRvevasa da sazogadoebebi sul ufro did yuradRebas aqceven amerikaSi mimdinare urbanul
axali saxelmwifoebis Camoyalibebas, msoflio mniSvnelobis ramdenime revolucias, xrwnasa da ojaxis dacemas. es ki isedac arsebul ufskruls sul ufro aRrmavebs.
or msoflio oms, romlebmac samyaros Semdgom ganviTarebasa da saxis CamoyalibebaSi SeiZleba iTqvas, rom informaciulma daaxloebam mxolod moCvenebiTi globaluri
didi roli iTamaSa. kultura Seqmna, romelic misaRebia masisaTvis. masas, SesaZloa, didi survilic
esa Tu is epoqa, sxva maxasiaTeblebTan erTad, erTmaneTisagan gansxvavdeba hqondes, rom miiRos da icxovros ucxo kulturisaTvis damaxasiaTebeli wesebiT,
msoflwesrigis niSniTac. gansxvaveba aris ara marto geografiul sazRvrebSi magram es ver moaxerxos, radgan sakuTari kultura ar miscems amis saSualebas. swored
(magaliTad, portugaliis msoflio batonoba Secvala espaneTis batonobam), aramed es ganasxvavebs masas elitisagan, radgan elita iRebs ara imas, rac surs, aramed imas,
saxelmwifoTa dajgufebis xasiaTSic. Tu cnobil politolog s.hanTingtons risi miRebac mis pirovnebas SeuZlia. ufro sworad, elitas imis miRebis survili
davesesxebiT, msoflio istoria icnobs Semdegi saxis dapirispirebebs, romlebic uCndeba, rac misi kulturisaTvis aris misaRebi da amas igi akeTebs ara ise, rom
gansazRvraven msoflios saxesa da sazRvarTa gavlebis princips: iyo periodi, roca moaxdinos sakuTaris, Zireulis uaryofa, radgan elita Tavidan bolomde SeigrZnobs
sazRvrebi gadioda im teritoriaTa Soris, romelsac esa Tu is mmarTveli flobda, kulturas, masas ki es grZnoba ar gaaCnia, swored amitom misTvis globaluri
mTavar rols asrulebda winaaRmdegoba mmarTvelebs Soris, anu saxelmwifoTaSorisi samomxmareblo kultura ukve niSnavs mTlianad kulturis globalizacias, radgan
urTierTobis dominanti mmarTvelis neba iyo. aman Camoayaliba eri-saxelmwifoebi. kulturis meti siRrme masas ar aintresebs. swored amis eSinoda x.ortega i gasetis
safrangeTis revoluciis Semdeg sazRvrebi swored ama Tu im eris gansaxlebis areals jer kidev XX saukunis 30-ian wlebSi, rodesac acxadebda, rom gaqrebian beThovenisa da
mihyveboda. konfliqtebi da dapirispirebac erebs Soris mimdinareobda, anu dominanti mocartis msmenelebi. es SiSi dResac arsebobs _ SiSi imisa, rom masebis gaZliereba
iyo eri-saxelmwifo. pirveli msoflio omis Semdeg sazRvarTa gavleba ideologiurma TavisTavad moaxdens kulturuli originalurobis gaqrobas. masa moiTxovs komforts,
kuTvnilebam gansazRvra, erebi gaerTiandnen ideologiis niSniT, msoflwesrigis mas ara aqvs mizani, rasac cxovrebas Seswiravs, misi mizania komfortuli cxovreba, mas
dominantic ideologia gaxda. samyaro daiyo or nawilad. erT mxares iyo nacional- mxolod is surs, rom iyos yvelas msgavsi.
socialisturi samyaro, romelic warmodgenili gaxldaT, ZiriTadad, italiisa da aseve didi roli ekisreba globaluri kulturis gavrcelebaSi evangelistur
germaniis saxiT, danarCeni msoflio ki moicavda or ideologiur banaks _ protestantizms. ingliseli sociologi devid martini didi xnis ganmavlobaSi
liberalursa da komunisturs. saerTo mtris arsebobam isini gaaerTiana, magram ara ikvlevda am sakiTxs da dazusta, rom msoflioSi am religiis mimdevari 250 milionamde
ideologiuri, aramed wminda praqtikuli TvalsazrisiT, radgan aucilebeli iyo adamiania. am religiis miReba iwvevs garkveul cvlilebebs ojaxur urTierTobebSi,
nacizmis damarcxeba. misi ganadgurebis Semdeg sazRvari gaivlo liberalur seqsualur gamovlinebebSi, bavSvTa aRzrdaSi da, rac yvelaze mTavaria, saqmisadmi
demokratiasa da komunizms Soris. mas `rkinis farda~ ewoda, xolo dapirispirebas _ damokidebulebaSi, rac TavisTavad gavlenas axdens ekonomikaze saerTod.
`civi omi~. komunizmis marcxma es sazRvaric moSala. msoflio, am TvalsazrisiT, globaluri kultura mimarTulia adamianebis individualizaciisaken da
erTian sivrced gardaiqmna. tradiciebisgan da erTobebisagan maTi damoukideblobisaken. individualizacia unda
`civi omis~, rogorc msoflwesrigis gaqrobam da komunizmis istoriad qcevam ganixilebodes, rogorc socialur-fsiqologiuri procesi, romelic empiriul
warmoSva uamravi gansxvavebuli mosazreba momavali msoflwesrigis Sesaxeb: gamoxatulebas povebs adamianis qcevasa da cnobierebaSi, damoukideblad im ideisagan,
magaliTad, frensis fukuiama Tavdapirvelad miiCnevda, rom kacobriobam Seabija romelic am adamianebs SesaZloa hqodeT amis Sesaxeb. sxva sityvebiT, individualizacia
ganviTarebis axal fazaSi, romelsac, SeiZleba, `istoriis dasasruli~ ewodos, radgan rogorc empiriuli gamovlineba, aucileblad gansasxvavebelia `individualizmisagan,
kacobriobis erTma didma nawilma miaRwia evoluciuri ganviTarebis umaRles rogorc ideologiisagan. msgavsi midgoma momgebiania imdenad, ramdenadac gvexmareba
safexurs da Seqmna adamianis bunebisa da moTxovnilebebisaTvis yvelaze ufro avxsnaT, Tu riT aris mimzidveli axali globaluri kultura. rogorc ukve cnobilia,
Sesaferisi, misaRebi sazogadoebrivi organizacia _ liberalur-demokratiuli modernizacia angrevs tradiciebisa da koleqtiuri sulis mefobas da individs xdis
mmarTveloba. f.fukuiama ar gamoricxavda, rom igi iqceoda kacobriobis organizaciis ufro TviTmyofads. es ki niSnavs gaTavisuflebas. axal globalur kulturas bevri
ukanasaknel da ucvlel formad. ramdenadac f.fukuiamasaTvis istoria aris erTiani aqvs saerTo modernizaciis procesTan. dRevandel dRes ki msoflios mraval kuTxeSi
evoluciuri procesi yvela xalxisa da yoveli drois erTobliobaSi, amdenad, igi kidec emTxvevian erTmaneTs.
miiCnevs, rom erebis, kulturebis umravlesoba sabolood aRiarebs demokratias, modernizaciis adreul etapze adamianebs uCndebaT meti Tavisuflebisa da axali
rogorc mmarTvelobis erTaderT legitimur formas. am niadagze Seiqmneba SesaZleblobebis aRtacebuli grZnoba. amitom axali globaluri kultura
`postistoriuli samyaro~. momxiblavia maTTvis, vinc afasebs pirovnul Tavisuflebas da cdilobs mis srulad

54 67
realizebas. amiT globaluri kultura Zalzed waagavs elinizmis epoqas, rodesac Tavidan acileba, maS, rodis SeZlebs? faqtebi ar metyvelebs im mosazrebis
gaizarda individebis miswrafeba `srulyofilebisaken~. sasargeblod, rom saerTaSoriso vaWroba mSvidobas uwyobs xels. 1990-iani wlebis
mizanSewonilad miviCnevT, oriode sityviT Tavad modernizaciis cnebasac Sefaseba kidev ufro metad ayenebs eWvqveS aRniSnul ideas. erT-erTi gamokvlevaSi
SevexoT. am terminiT sociologiaSi aRniSnaven tradiciuli, sasoflo, agraruli askvnian, rom `aqtiuri vaWroba SeiZleba sakmaod Zlier gamTiSvel Zalad mogvevlinos
sazogadoebidan sekularul, industriul, urbanistul sazogadoebad saerTaSoriso politikaSi~, da rom `aqtiuri saerTaSoriso savaWro urTierTobebi,
transformacias. modernuli sazogadoeba industriuli sazogadoebaa. sazogadoebis TavisTavad, ver moxsnis saerTaSoriso daZabulobas, ver uzrunvelyofs seriozul
modernizeba, upirveles yovlisa, mis industrializacias niSnavs. istoriulad, saerTaSoriso stabilurobas~. meore naSromi amtkicebs, rom ekonomikuri
modernuli sazogadoebis aRzeveba mWidrod iyo dakavSirebuli industriuli damoukideblobis maRali done `SeiZleba iyos mSvidobis damamyarebeli an omis
sazogadoebis warmoSobasTan. modernulobis yvela ZiriTadi maxasiaTebeli/niSani gamCaRebeli, rac damokidebulia momavali vaWrobis perspeqtivebze.~ ekonomikuri
dakavSirebulia cvlilebaTa erTobliobasTan, romelmac ori saukuniT adre damoukidebloba xels uwyobs mSvidobas mxolod maSin, `rodesac saxelmwifoebi
ganapiroba industriuli sazogadoebis warmoSoba. termini `industrializacia~ da moelian savaWro urTierTobebis maRali donis SenarCunebas uaxloes momavalSi~. Tu
`industriuli sazogadoeba~ gacilebiT mets gulisxmobs, vidre ekonomikuri da saxelmwifoebi ar elian TanamSromlobis (urTierTdamokidebulebebis) perspeqtivas,
teqnologiuri komponentebia, romlebic mis arss warmoadgenen. industrializmi Sedegad, savaraudod, oms viRebT.
cxovrebis wesia, romelic moicavs Zireul ekonomikur, socialur, politikur da vaWrobisa da komunikaciebis uZlureba _ uzrunvelyon mSvidoba da Tanxmoba _
kulturul cvlilebebs. industrializaciis yovlismomcveli gardaqmnebis Sedegad Seesabameba socialur mecnierebaTa sferoSi gamokvlevebis Sedegebs. socialur
sazogadoeba xdeba modernuli. modernizacia aris uwyveti da usasrulo procesi. fsiqologiaSi arsebuli gansxvavebulobis Teoriis mixedviT, xalxi sakuTar Tavs
istoriulad, modernizacia saukuneebs moicavs, Tumca, arsebobs daCqarebuli gansazRvravs swored imiT, riTac ganirCeva sxvisgan konkretul konteqstSi: `adamiani
modernizaciis magaliTebi. orive SemTxvevaSi, modernizacia ar aris erTjeradi ganixilavs Tavs im maxasiaTeblebiT, romlebic ganarCevs erTs meore adamianisagan,
monapovari. rogoric ar unda iyos ganviTarebis done, yovelTvis arseboben gansakuTrebiT, Tavisive Cveul socialur garemoSi... aTobiT sxva profesiis mqone
`CamorCenili~ regionebi da `periferiuli~ jgufebi. es aris modernul sazogadoebaSi qalTa sazogadoebaSi qali-fsiqologi Tavis Tavs gansazRvravs, rogorc fsiqologi,
daZabulobisa da konfliqtebis mudmivi safuZveli. modernizaciis procesi ar xolo aTobiT mamakaci-fsiqologis garemocvaSi _ rogorc qali~. adamianebi
Semoifargleba erTi calkeuli qveynis Sinagani ganviTarebiT. is unda ganixilebodes gansazRvraven TavianT meobas imis meSveobiT, rac ar arian. vinaidan intensiuri
globaluri masStabiT, radgan modernizacia gavrcelda Tavisi warmoSobis adgilidan kavSiris saSualebebis, vaWrobisa da mogzaurobebis Sedegad civilizaciaTaSorisi
_ dasavleTidan _ da mTeli msoflio moicva. ganviTarebis araTanabari donis mqone urTierTqmedeba gaaTmagebulia, xalxi ufro da ufro did mniSvnelobas aniWebs
naciebis arseboba msoflio saxelmwifoTa sistemaSi arastabilurobis fundamenturi sakuTar civilizaciur identurobas. ori evropeli — germaneli da frangi,
elementia. urTierTobisas erTmaneTs ganarCeven, rogorc frangs da germanels. xolo ori
modernizacias ori ZiriTadi faza aqvs. misi ganviTarebis garkveul momentamde evropeli — germaneli da frangi, da ori arabi — saudeli da egvipteli, erTmaneTSi
modernistuli ideebi progresulad iTvleba, Tumca mas SeiZleba Tavdapirvelad urTierTobisas TaviaT Tavs gansazRvraven evropelebad da arabebad.
winaaRmdegoba Sexvdes. modernizaciis Tavdapirveli winaaRmdegobebi, SesaZloa, CrdiloafrikelTa imigracia safrangeTSi frangebs Soris arakeTilganwyobas iwvevs,
xangrZlivi da mwvave iyos, magram, ZiriTadad isini ganwirulia warumateblobisaTvis. amave dros, amaRlebs evropel kaTolike polonel emigrantTa mimReobis xarisxs.
Tumca, garkveuli momentis Semdeg modernizacia iwvevs mzard ukmayofilebas. es amerikelebi iaponur investiciebs gacilebiT uaryofiTad xvdebian, vidre msgavsi
nawilobriv gamoiwvia modernuli sazogadoebis adreuli warmatebisa da masStabis kanadur da evropul investiciebs (romlebic masStabiT pirvels aRemateba).
dinamizmisagan didi Sedegebis molodinma. jgufebs erTobebSi mzardi moTxovnebi swored amasTan dakavSirebiT aRniSnavda donald horovici: `nigeriis aRmosavleTSi
uCndebodaT da am moTxovnebis dakmayofileba sul ufro da ufro rTuldeboda. ufro ibo SeiZleba iyos... ibo overi an ibo onitSa. lagosSi igi, ubralod, iboa. londonSi is
dasabuTebulad, modernizaciam ganviTarebul doneze msoflio masStabiT moitana nigerielia, niu-iorkSi — afrikeli.~ sociologiis kuTxiT, globalizaciis Teoria
axali socialuri da materialuri sirTuleebi, romlebic safrTxes uqmnida msgavs daskvnas gvTavazobs: `swrafad globalizebad msoflioSi, romelic xasiaTdeba
ganviTarebasa da eqspansias, romelsac modernuli sazogadoeba efuZneba. meore istoriulad uprecendento civilizaciuri, sazogadoebrivi Tu sxva saxis
fazaSi, modernuli sazogadoeba uamravi problemis pirispir aRmoCnda. am problemaTa urTierTdamokidebulebiT da misi sayovelTao gaazrebiT, SeimCneva civilizaciuri,
gadaWra, umravles SemTxvevaSi, aRemateboda tradiciuli eri-saxlemwifos sazogadoebrivi da eTnikuri TviTSegnebis gamwvaveba.~ religiaTa globaluri
SesaZleblobebs. amave dros, msoflios dRevandeli saxis ganmsazRvrel dominirebad aRorZineba~, `siwmindesTan dabruneba~ warmoadgens pasuxs samyaros, rogorc
faqtorad rCeba araTanabari siZlierisa da konfliqturi interesebis mqone mTlianobis gaazrebaze.
suverenul er-saxelmwifoTa sistema.
modernuli sazogadoebis warmoSoba dakavSirebulia XVIII saukuneSi momxdar or
did cvlilebasTan (ZvrasTan) politikur da ekonomikur sferoSi. orive maTgani im Tema V. modernizacia da globalizacia
farTo cvlilebebis nawilia, romlebmac, renesansisa da reformaciis Semdeg,
dasavleTi gadaiyvana ganviTarebis axal, danarCeni samyarosagan gansxvavebul, etapze. sakiTxis SesawavlisaTvis aucilebelia cneba globalizaciis warmoSobis da
cvlilebaTa es modeli gulisxmobda individualizmsa da, saboloo jamSi, samecniero literaturaSi arsebuli definiciebis ganxilva. amis Semdgom unda moxdes
sekularizms, rac protestantul memkvidreobas warmoadgenda. cvlilebebi gamoixata globalizaciis, rogorc procesis ganviTarebis gaanalizeba. yuradReba unda mieqces

68 53
universaluri civilizacia: wyaroebi aseve mecnierebis ganviTarebaSic. cvlilebebma am orive mimarTulebiT XVIII saukunis
universaluri civilizaciis cneba dasavluri civilizaciis kuTvnilebaa. XIX bolos kulminacias miaRwia. pirvelma modernma ganapiroba politikuri revoluciebi
saukunis idea `TeTri kacis sazrunavis~ Taobaze amarTlebda aradasavlur safrangeTsa da CrdiloeT amerikaSi. meore ki, romelic mimdinareobda teqnologiuri
sazogadoebebze dasavleTis politikur da ekonomikur batonobas. XX saukunis inovaciebisaTvis xelsayrel viTarebaSi, did britaneTis industriuli revoluciis
miwuruls ki universaluri civilizacia gamarTlebas uZebnis sxva sazogadoebebze erT-erTi ZiriTadi elementi iyo.
dasavleTis kulturul gavlenasa da maT mier dasavluri wes-Cveulebebisa da amerikisa da safrangeTis revoluciebma daafuZnes modernuli sazogadoebis
institutebis upirobod aTvisebis aucileblobas. universalizmi dasavleTis iaraRia politikuri tipi _ konstituciuri da demokratiuli. es niSnavs ara imas, rom
aradasavlur kulturebTan dapirispirebisaTvis. rogorc xSirad xdeba xolme amieridan yvela mTavrobas amgvari xasiaTi hqonda, aramed imas, rom aqedan
marginaluri da rwmenaSecvlili adamianebis SemTxvevaSi, erTiani civilizaciis ideis moyolebuli, praqtikulad yvela moazrovnisaTvis cxadi gaxda, rom axla politikur
yvelaze didi damcvelebi dasavleTSi ganaTlebamiRebuli xalxia, rogoricaa naipoli sistemebs aRar unda hqonodaT pretenzia legitimurobaze, Tu is ar iqneboda
da fuad ajami, romelTaTvisac es cneba savsebiT damakmayofilebeli pasuxia mTavar damyarebuli konstituciurad gamoxatul `xalxis nebaze~.
kiTxvaze: `vin var me?~ `TeTri kacis negri~ — ase uwoda erTma arabma moazrovnem aseT
migrantebs. universaluri civilizaciis idea naklebad imsaxurebs mowonebas sxva
Tavi VII. vesternizaciisa da modernizaciis cnebaTa
civilizaciebSi. aradasavleli dasavlurs xedavs imaSi, rasac dasavleli urTierTmimarTebisTvis
universalurad miiCnevs. rasac dasavlelebi nayofier globalur integracias
uwodebenen (magaliTad, msoflio mediis gavrceleba), aradasavlelebi gmoben, rogorc erT-erTi didi problemaa globalizaciisa da vesternizaciis urTierTmimarTeba.
saZulvel dasavlur imperializms. dasavlelebi msolios mTlianobaSi aRiqvamen, Camoyalibda ori Tvalsazrisi:
sxvebi ki am mTlianobaSi safrTxes xedaven. pirvelis mixedviT, globalizacia aris ufro farTo procesi, vidre vesterniza-
universaluri civilizaciis Camoyalibebis varaudi emyareba erT-erTs sami cia; amasTan erTad, globalizacia praqtikulad TanabarmniSvnelovania modernizaci-
mosazrebidan imis Sesaxeb, Tu ratom SeiZleba es moxdes: pirveli ukavSirdeba I TavSi isa; am Sexedulebas mxars uWeren a.gidensi, r.robertsoni, m.olbrou, u.konoli.
ganxilul mosazrebas, rom sabWoTa komunizmis kraxi moaswavebda istoriis dasasruls aRmosavleT aziis qveynebma daamtkices, rom industrializacia SesaZlebelia
da mTel msoflioSi liberaluri demokratiis sayovelTao gamarjvebas. es argumenti vesternizaciis gareSe.
gamomdinareobs civi omis periodis mcdari warmodgenidan imis Taobaze, rom meore midgomis mixedviT, globalizacia mxolod da mxolod dasavluri
komunizmis erTaderTi alternativa liberaluri demokratiaa da pirvelis kvdoma modernizmis globalur difuzias warmoadgens. da igi mimarTulia veternizaciis
meoris gasayovelTaoebas iwvevs. Tumca, ra Tqma unda, avtoritarizmi, nacionalizmi, gafarToebis, dasavluri kapitalizmisa da institutebis gavrcelebisaken. am
korporatizmi da sabazro komunizmi (rogorc CineTSia) uamravi formiTaa mimarTulebas mxars uWeren s.amini da l.bentoni. r.gilpini miiCnevs, rom msoflio
warmodgenili dRevandel msoflioSi. gansakuTrebiT niSandoblivia is faqti, rom internacionalizacia aris amerikuli msoflio wesrigis gavrcelebis produqti.
samoqalaqo ideologiis samyaros miRma misi uamravi religiuri alternativa arsebobs. a.kalinikosi da rigi mecnierebisa TanamedroveobaSi xedaven dasavluri imperializmis
Tanamedrov samyaroSi religia xalxis erT-erTi, SesaZloa erTaderTi mamoZravebeli axal fazas, romelSic nacionalurma xelisuflebebma Seasrules monopolitikuri
da makonsolidirebeli Zalaa. namdvili ampartavneba iqneba imis Tqma, rom radgan kapitalis agentebis roli. amerikeli Teoritikosis h.gleizeris azriT,
sabWoTa komunizmi daeca, dasavleTma mTeli msoflio xelSi Caigdo da rom muslimebi, globalizacia aris gavrceleba dasavleTis mier regulirebuli informaciisa da
Cinelebi, indoelebi da sxvebi aRfrTovanebiT aitaceben dasavlur liberalizms, gasarTobi saSualebebisa, romlebic garkveul efeqts axdens im qveynebis
rogorc erTaderT arCevans. samyaros civi omis droindeli dayofa warsuls Cabarda. faseulobebze, romelbSic es informacia aRwevs. CexeTis prezidentma vaclav havelma
ufro mniSvnelovani — eTnikuri, religiuri da civilizaciuri dayofa jer kidev warmoadgina ubralo beduinis saxe, romelic zis aqlemze da tradiciuli samosis qveS
arsebobs da konfliqtis axal kerebs warmoSobs. jinsebs atarebs. mas xelSi radiomimRebi da koka-kola uWiravs. koka-kola da jinsi,
meore: gavrcelebulia mosazreba, rom xalxTa gacxovelebuli urTierTqmedeba marTalia, naklebmniSvnelovania, magram radiomimRebi da televizori ukve did
(ZiriTadad _ vaWroba, investiciebi, turizmi, media, eleqtronuli kavSiris mniSvnelobas iZens, radgan maTi saSualebiT beduini iRebs informacias, romelic
saSualebebi) warmoqmnis saerTo msoflio kulturas. transportisa da komunikaciebis aucileblad axdens gavlenas beduinis pirvelsawyis Rirebulebebze. rodesac saubaria
teqnologiurma winsvlam marTlac ufro ioli da iafi gaxada fulis moZraoba, kulturis globalizaciaze, saubaria dasavluri civilizaciis, kerZod, amerikuli
tvirTis gadazidva, adamianebis gadaadgileba, codnis, ideebisa da warmodgenebis kulturis gavlenaze msoflios sxva civilizaciebze.
gavrceleba. eWvi ar aris, rom arsebobs intensiuri saerTaSoriso moZraoba am
sferoebSi, magram eWvs iwvevs am moZraobis Sedegebi: zrdis Tu amcirebs igi
konfliqtis SesaZleblobas? warmodgena, TiTqos igi amcirebs omis albaTobas xalxebs Tema VIII. dasavlur da aradasavlur kulturaTa warmomadgenlebis
Soris, sul mcire, ar mtkicdeba, faqtebi sawinaaRmdegos metyvelebs. saerTaSoriso TvaliT danaxuli samomavlo perspeqtiva
vaWroba gafarTovda 1960-ian da 1970-ian wlebSi, aseve civi omis dasrulebis Semdeg rogorc davinaxeT, globalizacia Tanamedrove movlenaa, magram es ar niSnavs, rom
aTwleulSi. magram 1913 wels saerTaSoriso vaWrobis masStabebs sarekordo dRes mimdinare procesebis msgavsi istoriis ganmavlobaSi ar xdeboda. globalur
maCveneblebi hqonda, xolo ramodenime weliwadSi erebi erTmaneTs umagaliTod movlenebi adrec aRiniSneboda; istoriaze dakvirvebiT, SesaZlebelia imis mtkiceba,
uswordebodnen. Tu saerTaSoriso vaWrobas aRniSnul situaciaSi ar SeeZlo omis rom saqarTvelo mudmivad CarTuli iyo globalur procesebSi (nebismieri axlo Tu

52 69
Soreuli mezobeli, romelsac hqonda msoflio imperiad qcevis pretenzia, met-nakleb imis mixedviT, Tu rogor iTxovs amas identurobis sakiTxi, civilizaciuri
yuradRebas aqcevda saqarTvelos, mis geografiul mdebareobas); Sesabamisad, zemoT Seferiloba. didi Zalebis ngrevis niadagze Rrmavdeba babilonizaciis procesi.
warmodgenili msjelobidan gamomdinare, SesaZlebelia daskvnis gakeTeba, rom religia. universaluri religiis Camoyalibebis albaTobis procenti didad ar
maSindel samyaroSi mimdinare globalur procesebSi monawileoba gaxda qarTuli aRemateba universaluri enis Camoyalibebis Sansebs. meoce saukunis dasasruli
sazogadoebis Camoyalibebisa da ganviTarebis erT-erTi safuZveli; globaluri aRiniSna mTels msoflioSi religiaTa sayovelTao aRorZinebiT. igi moicavda
procesebidan momdinare gamowvevebis mudmivoba ganapiroba geografiulma religiuri TviTSegnebis gaZlierebas da fundamentalisturi moZraobebis
mdebareobam, ramac saqarTvelos garkveuli funqcia mianiWa; saqarTvelos winaSe gaaqtiurebas, ramac, Sesabamisad, gaaZliera religiaTa Soris gansxvavebani. es
arsebuli gamowvevebi ori saxisa iyo: gamowveva, romelic am funqciidan momdinareobda maicndamainc ar gulisxmobda msoflios mosaxleobis religiuri kuTvnilebis mkveTr
da gamowveva, romelze gacemul pasuxsac am funqciis dabrunebamde mivyavdiT. cvlas. konfesiur mikuTvnebulobasTan dakavSirebuli monacemebi kidev ufro
Cveni azriT, globalizaciis pirobebSi modernizaciis gamowvevebze arsebobs ori fragmentuli da arasandoa, vidre enebisa. 3.3 cxrilSi mocemuli maCveneblebi
pasuxi Tu ganviTarebis Sedegi _ lokalizacia da multikulturalizami; sayovelTaod cnobilia. es da sxva monacemebi imaze metyvelebs, rom am saukuneSi
lokalizaciis farglebSi ganixileba iseTi movlena, romelsac mecnierebaSi sxvadasxva religiis mimdevarTa xvedriTi wili mkveTrad ar Secvlila. yvelaze ufro
glokalizacia ewoda. `globalurad~ _ niSnavs mraval adgilze erTdroulad, anu masStaburi iyo `arareligiurTa~ an `aTeistTa~ saxelis qveS klasificirebuli 0.2
translokalurad~. koncernebi `koka-kola~ da `soni~ sakuTar strategiebs procentis (1900 w.) gazrda 20.9 procentamde 1980 wlisaTvis. savaraudod, es
`globalur lokalizacias~ uwodeben, radgan isini miiCneven, rom globalizacia ar maCvenebeli asaxavda mkveTr cvlilebas religiis sazianod; 1980 wels religiuri
niSnavs da moiTxovs msoflios yvela kuTxeSi qarxana-fabrikebis aSenebas, aramed gamoRviZeba mxolod iwyebda Zalebis mokrebas. Tumca aramorwmuneTa 20.7 procentamde
aucilebelia isini am Tu im kulturis nawilad iqcnen, anu `koka-kola~, `makdonaldsi~ mateba zustad emTxveva `Cinuri xalxuri rwmena-warmodgenebis (tradiciuli
Tu `soni~ konkretuli kulturis moTxovnebs iTvaliswinebs menejmentSi. religiebis)~ klebas: 1900 w. igi 23.5 procents Seadgenda, xolo 1980 wels am
lokalizacis procesi iwvevs regionalizacias; magaliTad aviRoT iaponia, maCvenebelma 4.5 procentamde daiwia. am maCvenebelTa Tanabari zrda da kleba imaze
romelic garkveul geografiul garemoSi da sazRvrebSi iqca lider qveynad; igi miuTiTebs, rom komunizmis mosvlasTan erTad Cinuri xalxuri religiis mimdevari
axdens sakuTari kulturis reklamirebas da gavrcelebas; taivanis magaliTze, sin-xuan uzarmazari masa aTeistebad iqca.
maikl siao globalizaciis procesSi gamoyofs sam mimarTulebas _ amerikanizacia,
evropeizacia da iaponizacia. misive TqmiT, taivanuri da iaponuri kulturebi Zalzed cxrili uCvenebs gasuli 80 wlis ganmavlobaSi ori didi prozelituri religiis,
axlos arian erTmaneTTan; 1990-ian wlebSi taivanSi gaCnda axali gamoTqma ha-ri-zu qristianobisa da islamis proporciebis zrdas msoflio mosaxleobaSi. 1900 wels
(`iaponiis TayvanismcemelTa Taoba~), romelic asocirdeba yvelaferi iaponuriT dasavleT qristianebi msoflio mosaxleobis 26.9 procents Seadgendnen, xolo 1980
aRtacebasTan. ha-ri-zu-s warmomadgenlebma, SesaZloa, iaponiis arc istoria icodnen wels _ 30 procents. mulismTa wilma kidev ufro sagrZnoblad moimata: 1900
kargad da arc politikur-ekonomikuri mdgomareoba; es Taoba Seiqmna iaponiis mier wlisaTvis _ 12.4 procenti, 1980 wlisaTvis _ 16.5 procenti, xolo sxvaTa gamoTvliT,
sakuTari kulturis propagandis Sedegad; sin-xuan maikl siao aRniSnavs, rom 1980 wlisaTvis 18 procentsac ki gautolda. meoce saukunis bolo aTwleulSi
taivanuri kulturis iaponurTan siaxlovem taivanze vesternizaciis gavlena mniSvnelovnad gazarda islamisa da qristianobis mimdevarTa ricxvi afrikaSi,
Seasusta; ufro zustad: iaponias taivanSi aqvs mravali sakabelo satelevizio arxi; qristianobas gansakuTrebuli warmatebebi hqonda samxreT koreaSi. swrafad
iaponurma melodramebma warmatebiT moaxdina dasavluri kulturis, cxovrebis wesis modernizirebad sazogadoebebSi, Tu tradiciul rwmenas ar ZaluZs adaptireba
lokalizacia anu adaptireba adgilobrivTan da ise gadasca igi taivanel mayurebels; modernizaciis moTxovnebTan, izrdeba qristianobis an islamis gavrcelebis albaToba.
anu taivani dasavlur Rirebulebebs, Tu SeiZleba ase iTqvas, iaponur wnexSi aseT sazogadoebebSi neoklasikosi ekonomistebi, demokratiis jvarosnebi an
gamovlils iRebs; iaponuri kultura ki imdenad axloa taivanurTan, rom taivanuri transnacionaluri korporaciebis xelmZRvanelebi dasavluri kulturis mTavar
kultura absoluturad Ria aRmoCnda globaluri kulturis miRebisaTvis ise, rom gmirebad ki ara, aramed misionerebad arian warmodgenili. qalaqSi dasaxlebulebisa da
globalur kulturas ar mouxdenia adgilobrivi kulturis gadasxvafereba. msgavs saSualo ganaTlebamiRebulTa pirveli Taobis fsiqologiur, emociur, moralur Tu
gavlenas, ambobs sin-xuan maikl siao, iaponuri kultura sxva Crdilo da samxreT socialur moTxovnilebebs verc adam smiti daakamyofilebs da verc Tomas jefersoni;
aRmosavleT aziis kulturebzec axdens. anu, SeiZleba iTqvas, rom iaponurma kulturam ieso qristes amis ukeTesi Sansi aqvs, Tumca igi maT, SeiZleba, saerTod ar SexvdeT.
lokalizaciis Sedegad moaxerxa garkveuli saxis regionalizacia, am regionSi igi sabolood, gamarjvebuli mainc muhamedi rCeba. qristianoba vrceldeba, ZiriTadad, am
warmoadgens wamyvan sazogadoebas, rac imis saSualebasac iZleva, rom misi msgavsi sarwmunoebaze moqceviT, islami _ moqceviTa da gamravlebiT. qristianobam Tavis piks
kulturebi da sazogadoebebi advilad iReben globaluri kulturis Taviseburebebs 1980-ian wlebSi miaRwia (30 procenti), erT adgilze gaCerda, axla ki ukve klebulobs,
da sakuTari kulturis originalobis dakargvis gareSe axerxeben modernizacias. xolo 2025 wlisaTvis, albaT, 25 procents miuaxlovdeba. gamravlebis maRali
dasawyisSi minda aRvniSno, rom mizani msjelobisa, romelsac me SemogTavazebT, ar procentis gamo, msoflioSi muslimTa xvedriTi wili momavalSi kidev ufro
aris daskvnis gakeTeba; is ufro globalizaciis gamowvevaze saqarTvlos mier gasacemi gaizrdeba, saukuneTa gasayarze 20 procentamdec ki ava, ramdenime wlis Semdeg
pasuxis Ziebaa. qristianTa raodenobas gadaaWarbebs, xolo 2025 wlisaTvis 30 procentsac
amjerad minda Tanamedrove saqarTvelos geografiul garemos Sevexo. iaponiis gautoldeba.
magaliTze ganvsazRvreT, rom regionalizaciis miRweva kulturulad monaTesave
mezoblis gareSe, romelic gaxdeba regionSi wamyvani qveyana, SeuZlebelia; anu

70 51
koloniebis damoukideblobisaTvis brZolisa da misi mopovebis fonze, regionalizaciis process sWirdeba meTauri, medroSe; rodesac vsaubrobT regionSi
adgilobrivi enebis xelSewyoba da imperiuli enebis Seviwroeba nacionalisturi wamyvan qveyanaze, aq ar igulisxmeba raime politikuri an ekonomikuri zewola,
elitebisaTvis dasavleli kolonistebisagan sakuTari Tavis gansxvavebisa da sakuTari regionalizacia kulturis niSniT gamoricxavs Zaldatanebas, imperiul zraxvebs.
identurobis gansazRvris erTi-erTi forma iyo. damoukideblobis mopovebis Semdeg, kulturuli niSniT regionalizaciis procesi damyarebulia sazogadoebaTa
meores mxriv, am sazogadoebaTa elitebs surdaT sakuTari Tavis gancalkeveba kulturul msgavsebaze; igi bunebrivi da Seuqcevadi procesia, romelic TavisTavad
sakuTarive sazogadoebebisagan. inglisuris, frangulis Tu sxva dasavluri enis mimdinareobs; gansxvavebis saxiT gavixseneb regionalizacias ideologiis niSniT;
srulyofilad floba swored amis saSualebas iZleoda. amis Sedegia is, rom msgavsi erToba sabWoTa kavSiris saxiT arsebobda; misi daSlis erT-erTi mizezi
aradasavlur sazogadoebaTa elitebs dasavlelebTan da erTmaneTTan ufro eiolebaT swored kulturuli mravalferovneba da gansxvavebuloba gaxda.
urTierToba, vidre sakuTar sazogadoebasTan (igive situacia iyo XVII-XVIII saukuneebis lokalizaciis da regionalizaciis saintereso Teorias gvTavazobs ukraineli
evropul qveynebSi, romelTa aristokratebs advilad SeeZloT frangul enaze mecnieri _ politologi, nobelis premiis laureati robert aqselrodi;
kontaqtis damyareba erTmaneTTan, xolo sakuTari qveynis salaparako enas ver saerTaSoriso konferenciaze: `Tanamedroveobis xelaxla gaazreba~ man ganacxada, rom
flobdnen). aradasavlur sazogadoebebSi ori saxis tendencia SeimCvneva. erTi mxriv, uaxloesi oci wlis manZilze kacobrioba SeeCexeba Semdeg potenciur safrTxeebs:
inglisuri sul ufro da ufro aqtiurad gamoiyeneba sauniversiteto doneze, raTa 1. samxedro da sainformacio teqnologiebis swrafi ganviTareba;
gamouSvan momzadebuli kadrebi, romlebic SeZleben savaWro da samomxmareblo 2. erTa politikuri, kulturuli da religiuri TviTidentifikaciis problema;
(biznesi...) sferoSi saerTaSoriso konkurenciis pirobebSi nayofier moRvaweobas. 3. mniSvnelovani resursebis (sakvebi, wyali, navTobi) ukmarisoba msoflio masStabiT;
meore mxriv, socialuri da politikuri zewola iwvevs adgilobrivi enebis Semosvlas 4. gavlenisa da Zlierebis centrebis gadaadgileba;
sayovelTao xmarebaSi. CrdiloeT afrikaSi arabuli frangul enas enacvleba, 5. gaZlierdeba ganxeTqileba mdidar da Rarib qveynebs Soris da warmoiSoba
pakistanSi urdus ena saxelmwifo da saganmanaTleblo doneze uwevs konkurencias finansuri arastabiluroba;
inglisurs, adgilobrivenovani mediis saSualebebi TandaTanobiT enacvleba 6. demografiuli krizisi.
inglisurenovan mediis saSualebebs indoeTSi. movlenebis aseTi ganviTareba jer kidev udavoa, rom am gamowvevebs sWirdeba adekvaturi pasuxi, acxadebs r.aqselrodi da
1948 wels iwinaswarmetyvela indoeTis ganaTlebis komisiam, rodesac acxadebda, rom miiCnevs, rom globalizmis ignorireba ar SeiZleba. magram globalizmi mxolod
`inglisuris gamoyeneba... xalxs or nawilad yofs: mcirericxovan mmarTvelebad da nawilia didi procesisa, romelsac globalizacia ewodeba. Tu globalizmi gamoiyeneba
mravalricxovan marTulebad. mmarTvelebi ar floben umravlesobis enas da, mxolod erT ganzomilebasTan, ekonomikasTan dakavSirebiT, globalizacia, germaneli
Sesabamisad, ver ugeben mas. ormoci wlis Semdeg inglisuris, rogorc elitis enis politologis ulrix bekis TvalsazrisiT, moicavs sxva aspeqtebsac, rogorebicaa:
mdgradobam gaamarTla winaswarmetyveleba, rom es gamoiwvevda `arabunebrivi politikuri, ekologiuri, socialuri, kulturuli, civilizaciuri. dRevandelobis
situaciis Seqmnas iq arsebuli demokratiis pirobebSi, romelic damyarebulia umniSvnelovanesi problema isaa, rom globalizmi win uswrebs globalizacias.
srulwlovanTa saarCevno uflebebze... inglisurad molaparake indoeTi da zenacionaluri monopoliebi, romelTac mokavSired hyavT aSS, TavianT pirobebs
politikurad aqtiuri indoeTi sul ufro da ufro Sordeba erTmaneTs~, es ki iwvevs karnaxoben msoflios, xolo saerTaSoriso institutebi ver axerxeben amaze
`daZabulobas inglisuris mcodne mmarTvel umciresobasa da danarCen mraval milions reagirebas. konfliqtebis daregulirebaSi ususuria xolme gaero. Teoriuladac ki ar
Soris, romelic SeiraRebulia saarCevno xmis uflebiT da romelic ar flobs arsebobs sxvadasxva kulturisa da civilizaciis urTierTTanaarsebobis formebi.
inglisurs. aradasavlur sazogadoebebSi demokratiuli institutebis damkvidrebisa saeklesio organizaciebisa da saxelmwifo liderebis mxridan imis oficialuri
da xelisuflebaSi iqauri xalxis ufro farTod warmodgenis fonze, dasavluri enebis mtkiceba, rom tradiciuli religiuri konfesiebi da saxelmwifoebi urTierTmimarT
moxmareba iklebs, xolo adgilobrivi enebi sul ufro mniSvnelovani xdeba. tolerantebi arian da eyrdnobian saerTo sakacobrio Rirebulebebs, mxolod kvamlis
sabWoTa imperiisa da civi omis dasasrulma daCagruli Tu daviwyebuli enebis fardaa, romelsac advilad arRveven fundamentalistebi.
sayovelTao gavrceleba da gamococxleba gamoiwvia. mniSvnelovani RonisZiebebi iqna r.aqselrodi mizanSewonilad miiCnevs politkosebis, mecnierebis, samoqalaqo
gatarebuli yofil sabWoTa respublikaTa umravlesobaSi tradiciuli enebis sazogadoebis aqtivistebis Zalisxmevis gaerTianebas imisTvis, raTa Seiqmnas
asaRorZineblad. estonuri, latviuri, litvuri, ukrainuli, qarTuli da somxuri saerTaSoriso institutebi, romlebic Seamcireben globalizmis negatiur Sedegebs.
amJamad damoukidebel saxelmwifoTa nacionalur (saxelmwifo) enebs warmoadgenen. aravisaTvis ar aris saidumlo is faqti, rom ekonomikuri globalizacia aviwroebs da
msgavsi enobrivi gamococxleba moxda muslimur respublikebSi: azerbaijanma, meore planze gadaaqvs globalizaciis is procesebi, romelTa mizania gansxvavebuli
yirgizeTma, TurqmeneTma da uzbekeTma yofili rusi mCagvrelis `kirilicas~ Srifti civilizaciebis Rirebulebebis mudmivi daaxloeba maTi universalizaciis
TavianTi Turqi naTesavebis dasavluri SriftiT Secvales, sparsulenovanma mimarTulebiT. mas, SeiZleba, kacobriobisaTvis araprognozirebadi Sedegebi mohyves.
tajikeTma ki arabuli anbani SemoiRo. meores mxriv, serbebi amjerad TavianT enas ukraineli mecnieri ayalibebs globalizaciis procesis umtkinveulod gadaqcevis
ufro serbuls uwodeben xolme, vidre serbul-xorvatuls da TavianTi kaTolike gzebs. is aRniSnavs, rom pirvel etapze unda daiwyos ara erTiani, universaluri
mtrebis dasavluri anbani rusi naTesavebis anbaniT Secvales. maT msgavsad, ideisaTvis SekavSireba, aramed unda moxdes gansxvavebul politikur, kulturul,
xorvatebic amJamad TavianT enas xorvatuls uwodeben da cdiloben gawmindon igi religiur da nacionalur jgufTa gaerTianeba, romlebic win aRudgebian im
Turquli da sxva ucxoenovani sityvebisagan. am dros ki `Turqulidan da arabulidan faseulobebze Tavdasxmas, romlebic mocemul situaciaSi yvelaze mniSvnelovania.
nasesxebi sityvebi _ balkaneTze TurqeTis imperiis 450 wliani arsebobis enobrivi mecnieri aRniSnavs ukrainis rols momavalSi. is dasZens, rom miuxedavad maTi qveynis
danaleqi _ kvlav popularobas iZens~ bosniaSi. ena gadaewyoba da gadasxvaferdeba mcire ekonomikuri SesaZleblobebisa, kargad SeiZleba iqnes gamoyenebuli maTi

50 71
geopolitikuri mdebareoba _ sakuTari da msoflio interesebis Sesabamisad. inglisuris monaTesave, magram sxva (calke) enebad, iseve, rogorc laTinuridan
mecnieris azriT, ukrainam unda gaataros damoukidebeli sagareo politikuri kursi aRmocendnen romanuli enebi. Tumca italiuri, franguli da espanuri enebisagan
da ar daiwyos im gaerTianebebis karebze kakuni, sadac aravis sWirdeba: natoSi da gansxvavebiT, es inglisuridan nawarmoebi enebi sazogadoebis mxolod mcire nawilis
evrokavSirSi. ukrainelebi Raribebi da Tanac bevrni arian da axlo momavalSi am mier iqneba gamoyenebuli, an kidev maT gamoiyeneben, umTavresad, calkeuli
organizaciaSi maT aravin elis. aqselrodis azriT, ukraina unda gaxdes mizidulobis lingvisturi jgufebis urTierTobebSi.
centri balkaneTis qveynebisTvis, rumineTisTvis, bulgareTisTvis, samxreT kavkasiis swored msgavs procesebs SeiZleba mivadevnoT Tvali indoeTSi. magaliTad,
saxelmwifoebisTvis, moldovisa da yazaxeTisTvis. ukrainelebma unda moawyon arazusti cnobebiT, 1983 wels iq, 733 milionian mosaxleobaSi, 18 milioni inglisurad
civilizebuli saxelmwifo evropuli nimuSis mixedviT, sadac adgili ar eqneba molaparake adamiani cxovrobda, xolo 1991 wlisaTvis, 867 milioniani mosaxleobidan
avtoritarizms. aqselrods Rrmad swams, rom am mimarTulebiT ukrainis perspeqtiva 20 milioni metyvelebda inglisurad. maSasadame, indoeTis mosaxleobaSi inglisurad
imedismomcemia. mecnieris azriT, ukrainelebma unda daZlion TavianTi molaparakeTa wili SedarebiT mdgradi iyo (2-4 procentis farglebSi). viwro elituri
provincializmi da globalizaciis epoqaSi msoflioSi arsebuli problemebis wreebis gareT inglisuri ena lingua franka-s funqcias arc asrulebs. `simarTle isaa, rom
gadaWraSi TavianTi wvlili Seitanon. rodesac vinme kaSmiridan kaniakumarisken (indoeTis naxevarkunZulis yvelaze
am Teoriis mixedviT, aRmosavleT evropis teritoriaze unda Camoyalibdes axali samxreTi wertili) miemgzavreba, kavSiri, ZiriTadad, hindis, da ara inglisuri enis
regioni, romlis organizatori da lideri unda gaxdes ukraina; mis wevrad meSveobiT xorcieldeba~, — acxadebs niu delis universitetis inglisuri enis ori
saqarTveloc moiazreba. profesori. metic, induri inglisuri TavisTavad iZens araerT gamorCeul
ukrainis meTaurobiT aRmosavleT evropaSi axali regionis Seqmna, SeiZleba iTqvas, maxasiaTebels: igi induizebul iqna, ufro zustad ki man, sivrcis cvlilebis
warmoudgenelia; pirvel rigSi Tavad ukraina ar warmoadgens Zlier demokratiul kvalobaze, lokaluri Tvisebebi SeiZina. inglisuri erwymis indur kulturas iseve,
sazogadoebas (arc ekonomikurad da arc politikurad), romelsac Seswevs unari, rogorc es warsulSi moxda sanskritTan da sparsul enasTan dakavSirebiT.
konkurencia gauwios evrokavSirs, radgan Tavad aqselrodis mier CamoTvlil istoriidan cnobilia, rom enis gadanawileba asaxavda Zalebis gadanawilebas
saxelmwifoTa umravlesobis mizani evrokavSirSi gawevrianebaa, maTgan bulgareTi da msoflioSi. yvelaze farTod gamoyenebadi enebi _ inglisuri, mandarini, espanuri,
rumineTi ukve wevrebi arian; meores mxriv, miviCnevT, rom Tavad evropas, sabWoTa franguli, arabuli, rusuli — arian an iyvnen imperiul saxelmwifoTa enebi, romlebic
kavSirTan urTierTobis gamocdilebiT, aRar unda sWirdebodes aRmosavleT evropaSi mondomebiT cdilobdnen imas, rom am enaze sxva xalxebic ametyvelebuliyvnen.
raime alternatiuli regionis Seqmna. cvlilebebi ZalTa TanafardobaSi gavlenas axdens enebis gamoyenebaze. `britaneTis da
aqve unda aRiniSnos, rom msgavsi regionis Seqmnas ver moaxerxebs verc erTi amerikis koloniurma, savaWro, industriulma, samecniero da finansurma Zalauflebam
kavkasiuri qveyana; TurqeTi TviTon cdilobs gaxdes evrokavSiris wevri; erTaderTi, sagrZnobi daRi daamCnia umaRles saganmanaTleblo sistemas, saxelisuflo
visac, SesaZloa, garkveuli survili hqondes regionis Seqmnisa, aris ruseTi; dsT, Cveni mmarTvelobas, vaWrobasa da teqnologias msoflios sxvadasxva kuTxeSi~. britaneTi da
azriT, warmoadgens ara globalizaciis gamowvevebze gacemul pasuxs da bunebriv safrangeTi moiTxovdnen maTi enebis gamoyenebas koloniebSi. Tumca damoukideblobis
erTobas, aramed ruseTis imperiisa da sabWoTa kavSiris gadmonaSTs; igi imTaviTve mopovebis Semdeg yofil koloniaTa umravlesoba, garkveuli aqtiurobiTa da
ganwirulia daSlisaTvis; anu saqarTvelosaTvis am mimarTulebas da evrokavSiris sxvadasxva warmatebiT, Seecada imperiuli enis Secvlas adgilobrivi eniT. sabWoTa
alternatiuli regionis Ziebas realuri safuZveli ar aqvs. kavSiris zenitSi yofnis dros rusuli ena saerTaSoriso enas warmoadgenda praRidan
am msjelobis amosavali wertili aris is, rom `globalizaciis maxidan ar arsebobs moyolebuli hanoimde. ruseTis Zalauflebis damcrobis paralelurad, aRiniSna
erovnuli gamosavali, magram arsebobs transnacionaluri gamosavali~. rusulis, rogorc meoradi enis gamoyenebis Semcireba. rac Seexeba kulturis sxva
regionalizacia aris saSualeba transnacionaluri zesaxelmwifoebrivi organizmebis elementebs, mzard zewolas Tan sdevs rogorc mSobliur enaze molaparakeTa
Seqmnisa. zesaxelmwifoebrivi organizmebis Seqmnis mizezi da mizani politikisa da TviTdajerebuloba, ise stimuli sxvebisaTvis _ aiTvison igi. berlinis kedlis
ekonomikis sferoebidan momdinareobs, magram saSualeba aris kulturuli dangrevis Semdgom Tabrudamxvev periodSi germania moiazreboda axal gigantad,
urTierTmsgavseba. dReisaTvis msoflioSi zesaxelmwifoebriv organizmSi integracia SeimCneoda tendencia, rom inglisurad sufTad molaparake germanels saerTaSoriso
moaxerxes evropis qveynebma. evropa aris ara mxolod geografiuli ganzomileba, Sexvedrebze germanulad elaparaka. iaponiis ekonomikurma Zlierebam stimuli misca
aramed zesaxelmwifoebrivi sazogadoeba. misi erTianobis safuZvelia demokratia. anu iaponuris swavlas araiaponelTa mier; CineTis ekonomikuri dawinaurebac igive
evrokavSirSi aRmoCndnen da Sesvlis ufleba eZlevaT im qveynebs, romlebic iRvwian tendenciebs ganapirobebs. Cinuri ena aqtiurad ikavebs inglisuris dominantur
sakuTar sazogadoebaSi demokratiulobis xarisxis gazrdisaTvis, anu evrokavSiri pozicias hong-kongSi. miecaT ra gasaqani CineTis sazRvars gareT mcxovreb Cinelebs
warmoadgens modernizaciis Sedegs, radgan modernizacia gulisxmobs sazogadoebis samxreT-aRmosavleT aziaSi, Cinuri gadaiqca enad, romelzec iwarmoeba regionis
ganviTarebas demokratiuli niSnebiT. sakiTxis am mimarTulebiT kveleva marTebulad umravlesi saerTaSoriso biznes-garigebebi. sxva civilizaciebTan SedarebiT,
mimaCnia, radgan saqarTvelos ganviTarebis gezi am mimarTulebiT aqvs aRebuli da dasavleTis zegavlenis dakargvis Tanadroulad, inglisuris da sxva dasavluri enebis
cdilobs globalizaciis gamowvevas pasuxi evrokavSirSi integraciiT gasces. gamoyeneba sxva sazogadoebebSi da sxvadasxva sazogadoebaTa Soris urTierTobebSi
mecnierebaSi miRebulia azri, rom saqarTvelos dasavluri orientacia nel-nela Sesustdeba. Tu garkveul etapze, Sorul momavalSi, CineTi Caenacvleba
gamowveulia qarTuli kulturis dasavluri xasiaTiT. uamravi mosazreba gamoiTqva dasavleTs, rogorc msoflios wamyvan civilizacias, inglisuri daTmobs poziciebs
imis Sesaxeb, Tu ra niSnebis gamo SeiZleba CavTvaloT dasavluri civilizaciis wevrad. mandarinis, rogorc saerTaSoriso enis pirispir.
ra Tqma unda, am mimarTulebiT kvleva aucilebelia, magram miviCnev, rom sakiTxis

72 49
saSualeba. garkveul etapze maT, SeiZleba, mimarTon profesionalebs, romlebic imgvarad dasma, rom saqarTvelo aucileblad unda iyos an dasavluri, an aRmosavluri
Tavisuflad floben or an met enas Tarjimnobisa da mTargnelobiTi saqmianobisaTvis. civlizaciis Semadgeneli nawili, winaaRmdeg SemTxvevaSi SeuZlebelia ganviTarebis
Tumca es friad mouxerxebelia, mas didi dro da xarji sWirdeba. swored amis gamo, gezis da mimarTulebis gansazRvra, ar aris marTebuli. qarTul kulturaSi
istoriis ganmavlobaSi Cndeboda lingua frank-ebi: laTinuri antikur da Sua aRmosavluri kulturis niSnebis arseboba sulac ar niSnavs, rom qarTuli
saukuneebis samyaroSi, franguli _ dasavleTSi ramdenime saukunis ganmavlobaSi, sazogadoeba ver moaxerxebs modernizacias da demokratiuli saxelmwifos aSenebas, an
zvahiluri _ afrikis mraval kuTxeSi, inglisuri _ msoflios umravles adgilebSi XX dasavleTSi integracias. amis naTeli magaliTebi msoflioSi uamravia: iaponia,
saukunis meore naxevarSi. diplomatebs, biznesmenebs, mecnierebs, turistebs da maT romelic sruliad sxva samyaros warmoadgens, magram moaxerxa demokratiis miReba
mosamsaxure personals, aseve samgzavro TviTmfrinavis pilotebs da sahaero institutebisa da samoqalaqo sazogadoebis doneze, ise, rom kulturuli
dispetCerebs sWirdebaT mosaxerxebeli saSualeba urTierTobisaTvis, romelic originaloba arc daukargavs. Cveni azriT, globalizacia globalur msoflioSi
amJamad inglisuris meSveobiT xorcieldeba. sakuTari adgilis, funqciis povnis saSualebas iZleva. qarTuli kulturis yofna
kulturaTa gzagasayarze SeiZleba iyos dasavluri sazogadoebis CveniT
am azriT, inglisuri msoflios kulturaTSorisi urTierTobis saSualebaa, iseve dainteresebis mizezi. Zalzed aqtualuria msoflioSi kulturaTa dialogis procesi;
rogorc qristianuli kalendari warmoadgens msofliosaTvis drois gansazRvris arseboben erTmaneTisagan mkveTarad gansxvavebuli kulturebi, romlebic dasavlur
saSualebas, arabuli ricxvebi _ Tvlis saSualebas, metruli sistema ki _ umetesi da aRmosavlur civilizaciebs ganekuTvnebian. qarTul kulturas aqvs saSualeba met-
msofliosaTvis _ gazomvis safuZvels. am gagebiT, inglisuri enis gamoyeneba naklebad, saerTo ena gamonaxos rogorc dasavlur, aseve aRmosavlur kulturebTan.
interkulturuli urTierTobis sferos moicavs; igi iTvaliswinebs sxvadasxva, kulturaTa dialogis procesSi sasazRvro1 kulturebs didi mniSvneloba
erTmaneTisagan gansxvavebuli kulturebis arsebobas. lingua franka enobrivi da mieniWeba; niSnadoblivia, rom evrokavSirSi baltiispireTis qveynebis
kulturuli gansxvavebebis daZlevis, da ara maTi mospobis saSualebaa. igi gaerTianebisTanave samive maTgani iqca evrokavSirSi saqarTvelos gawevrianebis
urTierTobis xerxia, da ara sakuTari meobisa da garkveuli sazogadoebisadmi lobistad; Tavad evropis mxridanac swored baltiis qveynebs daevalaT Cveni
kuTvnilebis gansazRvris saSualeba. rodesac iaponeli bankiri da indonezieli daxmareba da kuratoroba garkveul sakiTxebSi, magaliTad, patrulis samsaxuris
biznesmeni erTmaneTs inglisurad elaparakebian, es sulac ar niSnavs, rom romelime SeqmnaSi instruqtorebi swored baltiis qveynebis warmomadgenlebi arian;
maTgani gaingliselebuli an vesternizirebulia. igive SeiZleba vTqvaT germanulad da baltiispireTis qveynebi ufro advilad SeZleben saqarTvelosTan saubaras, radgan
frangulad molaparake Sveicarielebze, romlebic erTmaneTTan ufro inglisurad igive gza maT sul axlaxan gaiares. SeiZleba imis daSvebac, rom saqarTvelo gaxdes
laparaks amjobineben, vidre romelime maT saxelmwifo enaze. aseve, indoeTSi, nerus Suamavali evropasa da samxreT kavkasiis qveynebs Soris, radgan evropas azerbaijanTan
gegmebis sawinaaRmdegod, inglisuris, rogorc damxmare-saurTierTobo enis da somxeTTan saubari saqarTvelodan ufro gauadvildeba. amis safuZvlad mimaCnia
SenarCuneba miuTiTebs indoeTSi mcxovrebi ara-hindis enaze molaparake xalxis rogorc istoriuli Tanacxovrebis safuZvelze Camoyalibebuli kulturaTa
survilze, SeinarCunon sakuTari ena da kultura, aramed imis saWiroebaze, rom garkveuli urTierTmsgavseba, aseve ekonomikur doneze urTierTsaWiroeba
indoeTi mravalenovan sazogadoebad darCes. (azerbaijanuli navTobis transportireba).
rogorc wamyvanma mkvlevarma-lingvistma joSua fiSmenma aRniSna, ufro imisaTvis, rom saqarTvelom moaxerxos dasavlur sazogadoebaSi integracia,
savaraudoa, lingua franka-d anu farTo saurTierTobo enad (LWC) iqces is ena, romelic aucilebelia sazogadoebis modernizeba da demokratizacia. geopolitikuri
naklebadaa gaigivebuli konkretul eTnikur jgufTan, religiasa Tu ideologiasTan. mdebareoba iZleva imis saSualebas, rom saqarTvelo Caebas globalur procesebSi;
warsulSi inglisuri ena dakavSirebuli iyo zemoT xsenebul faqtorebTan. bolo dros arsebobs ekonomikuri da politikuri proeqtebi, romelSic saqarTvelos Tavisi
igi `deeTnizebuli (an minimalurad eTnizebuli)~ gaxda, rogorc es warsulSi aqaduri, funqcia aqvs. aqedan gamomdinare, saqarTvelos mouwevs globalur kulturasTan
arameuli, berZnuli Tu laTinuri enebis SemTxvevebSi moxda. `inglisurs, rogorc Sexeba.
damxmare (meorad) enas, kargi bedi dahyva, ris dasturicaa is faqti, rom arc erTi misi sainteresoa ganvixiloT f.fukuiamas, mier SemoTavazebuli meTodologia. misi
wyaro _ arc britanuli da arc amerikuli, daaxloebiT bolo meoTxedi saukunis TqmiT, demokratiis konsolidacia moxdeba oTx doneze: ideologia, rogorc rwmena
manZilze, ar ganixileba farTod da aSkarad eTnikur da ideologiur konteqstSi~ imisi, rom demokratia mmarTvelobis saukeTeso formaa; institutebi, romelic
[xazgasma avtoris]. maSasadame, inglisuri enis gamoyeneba kulturaTSoris moicavs konstituciebs, sasamarTlo da partiul sistemebs, sabazro struqturebs da
urTierTobebSi xels uwyobs da aZlierebs kidec cakleul xalxTa kulturul a.S; mesamea samoqalaqo sazogadoeba, romelic saxelmwifosagan gamocalkevebuli da
identurobebs. swored imis gamo, rom xalxs surs sakuTari kulturis SenarCuneba, sxva demokratiul politikur institutebze dafuZnebuli spontanurad warmoqmnili
kulturis warmomadgenlebTan urTierTobisas igi iyenebs inglisur enas.
mTel msoflioSi inglisurad molaparake xalxi sxvadasxvanair inglisurze
1
sasazRvro ewodeba kulturas, romelic civilizaciaTa sazRvarze, maTi Sexebis arealSi mdebareobs.
saubrobs. inglisuri avtoqtonizebulia da iZens adgilobriv Seferilobas, riTic aseT kulturebs axasiaTebs: struqturirebis dabali xarisxi; Sinagani daZabuloba da
Sordeba britanul da amerikul inglisurs, ukidures SemTxvevebSi _ imdenadac ki, winaaRmdegobani; kulturaSi sxvadasxva istoriuli epoqis fenomenTa Tanaarseboba; arqaul (Zvel)
fenomenTa mudmivi gamococxleba; identifikaciis problemis gansakuTrebuli aqtualoba da
rom maT ukve aRar esmiT erTmaneTis, iseve, rogorc es Cinuri enis dialeqtebis mtkivneuloba. sasazRvro kulturebi asruleben Suamavlis, Tarjimnis funqcias civilizaciebs
SemTxvevaSi xdeba. nigeriuli inglisuri pijini, induri inglisuri da inglisuris sxva Soris. sazRvruloba ganixileba rogorc lokalur kulturaTa garkveuli saxeobis damaxasiaTebeli
variantebi Serwymulni arian TavianT maspinZel kulturebs; savaraudod, maTi gansakuTrebuli istoriul-kulturuli Tviseba, civilizaciuri procesis gansakuTrebuli tipi, da
ara ganviTarebis etapi. es procesi droSi gaWimulia da SeiZleba ramdenime aTaswleulsac ki
diferencirebis procesi momavalSi ufro gaRrmavdeba, ise, rom isini gadaiqcevian moicavdes. amdenad, sazRvruloba droebiTi ki ara, mudmivi mdgomareobaa.

48 73
socialuri struqturebis samyaroa; igi saxelmwifos mxridan manipulirebas naklebad kulturis gaCenis STambeWdavi magaliTi, Tumca sabolood midis avtoritetul
eqvemdebareba; meoTxe done aris kultura; igi yvelaze Rrmaa da moicavs iseT daskvnamde, romelic dakavSirebulia komunikaciebis intensifikaciis gavlenasTan:
movlenebs, rogoricaa ojaxis struqtura, religia, moraluri Rirebulebebi; `rogorc wesi [xazgasma avtoris], komunikaciebis SemWidroebam da daxvewam unda
demokratiuli institutebis sayrdeni aris jansaRi samoqalaqo sazogadoeba, xolo uzrunvelyos safuZveli urTierTobaTa daTbobisaTvis naciebs Soris, sul cota _
Tavad samoqalaqo sazogadoebis winamZRvaria kultura. f.fukuiamas azriT, dasavleTi saSualo klasebs Soris, an, Tundac, diplomatiur wreebSi~, Tumca, dasZens igi, `wesi
samarTliani socialuri wyobis aSenebas cdilobs zemodan qvemoT, anu amosavali yovelTvis ar wesobs.~
wertilia pirveli da meore done; xolo aRmosavluri kulturebi mesame da meoTxe
donidan iwyeben da miemarTebian zeviT. modernizaciisa da demokratizaciis procesi ena. nebismieri kulturisa Tu civilizaciis mTavari elementi aris ena da religia.
aradasavlur tradiciul qveynebSi pirvelive dartymas kulturas ayenebs; maTTvis Tu universaluri civilizacia iqmneba, maSin unda SeimCneodes universaluri enisa da
demokratizaciis procesi kulturis transformaciasa da SecvlasTan aris pirdapir universaluri religiis Seqmnis tendenciebi. msgavsi mosazreba xSirad gvesmis enasTan
kavSirSi. amis gamo maTi reaqcia sakmaod mZafria; rodesac saubars iwyeben dakavSirebiT. `msoflio enas inglisuri warmoadgens~, rogorc es `uol strit
demokratias, adamianis Tavisuflebasa da uflebebze, maT miRebaze sakuTar jornalis~ redaqtorma ganacxada. aq SeiZleba ori ram vigulixmoT, romelTagan
sazogadoebaSi, amosavali wertili kulturaa. mxolod erTi Tu amarTlebs mosazrebas universaluri civilizaciis arsebobis Tu
frida maial-manenji Tavis naSromSi: `globalizaciis efeqti afrikul kulturaze, gaCenis Taobaze. SeiZleba, es niSnavdes, rom msoflios mosaxleobis mzardi nawili
danaxuli afrikeli qalis TvaliT~, aRniSnavs, rom globalizaciam didi gavlena iqonia laparakobs inglisurad. araviTari mtkicebuleba ar arsebobs am mosazrebis
afrikeli xalxis yofaze, konkretulad ki sociumSi qalis rolze. globalizaciam, sasargeblod, da yvelaze ufro sando monacemebi, romelic, marTalia, ver iqneba sul
romlis mizania globaluri bazrisaTvis da misi ZalebisaTvis yvela qveynis ekonomikis zusti, sruliad sawinaaRmdegos gviCvenebs. sam aTwleulze ufro xangrZlivi periodis
farTod gaxsna, uzarmazari gavlena iqonia afrikel xalxze da aiZula isini SeecvalaT (1958-1992 ww.) monacemebi metyvelebs, rom enis moxmarebis saerTo suraTi bolo wlebSi
cxovrebis gza da wesi. globalizaciis procesma ubiZga afrikul qveynebs, moexdinaT msoflioSi kardinalurad ar Secvlila, sagrZnoblad Semcirda inglisurad,
ucxouri investiciebis deregulacia, importis liberalizacia, Sesustda saxelmwifo frangulad, germanulad, rusulad da iaponurad molaparake xalxis wili, mcire kleba
kontroli. amis Sedegad, qalebi, romlebic am kontinentze did rols asrulebdnen SeimCneva mandarinis dialeqtze molaparake xalxis saerTo wilisa, mateba _ indurad,
fermerobasa da industriaSi, ucxouri kapitalis Semodinebisa da sawarmoebSi axali malai-indoneziurad, arabulad, bengalurad, espanurad, portugaliurad da sxva
marketingis danergvis Semdeg umuSevrebi darCnen da iZulebuli gaxdnen, miemarTaT enebze molaparake xalxisa. 1958 wels saerTaSoriso enebs Soris (romelzec, sul cota,
qveynebis gareT vaWrobisaTvis. isini gavidnen qveynidan, ris Sedegadac bavSvebs 1 milioni adamiani laparakobs) inglisurad molaparakeTa procentuli maCvenebeli
mSoblebis zrunva daakldaT. globalizaciis kidev erTi Sedegi afrikaSi ojaxis msoflios mosaxleobis saerTo raodenobis 9.8 precents Seadgenda, xolo 1992
rRveva aRmoCnda. statiis avtori aRniSnavs, rom qalebis ojaxidan gasvlis Semdeg wlisaTvis misi wili 7.6 procentamde Semcirda (ix. cxrili 3.1).
bavSvebi aRar sxdebian buxris irgvliv da aRar usmenen im moTxrobebs, romlebic
aswavlian sakuTari Rirebulebebis pativiscemas, erTianobas, mSvidobas, siyvaruls. es wyaro: procentuli monacemebi gamoTvlilia prof.sidni s.qiulbertis (q.sietlis
aRar xdeba TviT agrarul mxareebSic ki, romelsac kargad ergeboda aseTi garemo. vaSingtonis universiteti, fsiqologiis kaTedra) mier Tavmoyrili masalis
afrikaSi kaci, qali Tu bavSvi _ yvela CarTulia gadarCenisaTvis, TiToeuli safuZvelze. yovelwliuri gamocema World Almanac and Book of Facts gvawvdis monacemebs,
dRisaTvis sakvebis mosapoveblad brZolaSi. avtoris TqmiT, afrikul musikasa da Tu ramdeni adamiani saubrobs enebze, romlebze molaparakeTa ricxvi milionia an
cekvaSi Warbobs oblobis, tkivilis, omisa da narkotikebis Temebi. es ganeitralda milions aWarbebs. qiulbertis monacemebSi Sevida rogorc mSobliur, aseve
dasavluri maikl jeqsonis musikiT. axalgazrdoba adgilobriv musikas dasavlurs aramSobliur enaze molaparake xalxi. masalebi Segrovebulia mosaxleobis aRwerebis,
amjobinebs. dasavluri modis mixedviT Seicvala varcxnilobis stili, fexsacmeli da SerCeviTi da saeTero gamokiTxvebis, aseve mosaxleobis zrdis maCveneblebis da
tansacmeli. globalizaciis wyalobiT, afrikaSi dafuZnda da gafarTovda didi skolebis mixedviT.
kompaniebi, romelTac adgilobriv sawarmoebze iafad Semoitanes TavianTi produqcia xuT ZiriTad evropul enaze (inglisuri, franguli, germanuli, portugaliuri,
da amiT mravali adgilobrivi sawarmo aiZules daxuruliyvnen. ufro xSirad kaci rCeba espanuri) molaparakeTa raodenoba, 1958 wlis monacemebiT, msoflios mosaxleobis
umuSevari, vidre qali. moxda ojaxSi rolebis gacvla _ kaci Sin, qali _ gareT. kaci saerTo raodenobis 24.1 procents Seadgenda, xolo 1992 wlisaTvis am maCvenebelma 20.8
zrunavs bavSvebze da saojaxo saqmeebze. mravali bavSvi, gansakuTrebiT ki gogonebi, procentamde iklo. 1992 wels, uxeSad rom viangariSoT, daaxloebiT orjer meti
iZulebuli gaxdnen, swavlisaTvis Tavi daenebebinaT, rasac, bunebrivia, didi gavlena adamiani laparakobda Cinurad (msoflios mosaxleobis 15.2 procenti), vidre
eqneba maT momavalze. inglisurad, da damatebiT kidev 3.6 procenti saubrobda Cinuris sxva versiebze (ix.
rogorc vxedavT, globalizaciis mier motanilma axalma realobam uzarmazari cxrili 3.2).
gavlena iqonia afrikuli kulturis Strixebze, maT tradiciebze. moxda erTis mxriv, ena, romelic msoflios mosaxleobis 92 procentisaTvis ucxoa, ver
Rirebulebebis gadafaseba da rRveva. safrTxe Seeqmna afrikul TviTmyofadobas, rac, iqneba msoflio ena. Tumca, meore mxriv, Cven SeiZleba mas ase vuwodoT, radgan es aris
ra Tqma unda, miuRebelia sazogadoebisaTvis. amis gamo frida maial-manenji miiCnevs, ena, romelsac msoflios sxvadasxva enobrivi jgufebisa da kulturebis xalxi iyenebs
rom `CrdiloeTma unda Secvalos ganviTarebis koncefcia. ekonomikuri winsvla, erTmaneTTan urTierTobis damyarebisaTvis, anu is realurad msoflios lingua franka-a
kulturuli da socialuri samarTlianobis gareSe, ver iqneba Cveni ganviTarebis _ lingvisturi termini rom moviSvelioT, farTo saurTierTobo enas warmoadgnes. Tu
ideali. aucilebelia, rom ganviTarebis done ganisazRvros adamianTa cxovrebis adamianebs surT erTmaneTTan urTierTobis damyareba, unda gamonaxon saamiso

74 47
meqisaken pirSeqceuli aRavlenen, bombs amzadebdnen amerikuli samgzavro doniT, rac aisaxeba sazogadoebis TiToeuli wevris ukeTes ganaTlebasa da
TviTmfrinavis asafeTqeblad. 1970-ian da 1980-ian wlebSi amerikelebi yovelgvari janmrTelobaSi. es mxolod im SemTxvevaSi aris SesaZlebeli, Tu qalsac da kacsac
`iaponizirebis~ gareSe moixmardnen milionobiT iaponur manqanas, televizors, Tanabari uflebebi aqvT, Teoriuladac da praqtikuladac. CrdiloeTs mniSvnelovani
kameras da eleqtronul xelsawyos, metic _ es yvelaferi iaponiisadmi antagonisturi rolis Sesruleba ekisreba am procesSi. arasodes unda iqnes daSvebuli is, rac
damokidebulebis fonze xdeboda. mxolod gulubryvilo ampartavnoba Tu SezRudavs xalxis usafrTxoebas, identurobis grZnobasa da Rirsebas. afrikam unda
afiqrebinebs dasavlelebs, rom aradasavlelebi `vesternizdebian~ dasavluri iswavlos sakuTari xalxis gansxvavebuli azris pativiscema. amave dros, CrdiloeTma
saqonlis SeZenis Sedegad. marTlacda sasaciloa, rodesac dasavlelebi TavianT yuradReba unda miaqcios afrikeli xalxis gamonaTqvams: `Sen ar SeiZleba icode da ver
civilizacias aigiveben SuSxuna sasmelebTan, gaxunebul jinsebTan da sendviCTan. gauZRvebi mezoblis saxlis saSinao saqmeebs~
universaluri popularuli kulturis ufro daxvewili versia yuradRebas ZiriTadi problema, rac globalurma kulturam afrikul sazogadoebas Seuqmna,
amaxvilebas ara samomxmareblo saqonelze, ara koka-kolaze, aramed mediasa da momdinareobs Semdegidan: daviwyoT imiT, rom globaluri kultura, afrikul
holivudze. amerikis gavlena msoflio kinoze, televiziasa da konoproduqciaze kulturasTan SedarebiT, aris meti SesaZleblobebis mqone, igi ufro Zlieria; Zala
aRemateba kidec amerikis poziciebs saaviacio mrewvelobaSi. 1993 wlis monacemebis gamoixateba imaSi, rom globalur kulturas, rogorc erTi saxis niSan-Tvisebebis
mixedviT, 100 yvelaze popularuli filmidan 88 amerikuli iyo. ori amerikuli da ori erTobliobas, romelic cdilobs garkveuli Rirebulebebis mTel msoflioSi
evropuli organizacia dominirebs globaluri masStabiT axali ambebis mopovebasa da damkvidrebas, zurgs umagrebs politikurad da ekonomikurad Zlieri sazogadoeba.
gavrcelebaSi. aq erTmaneTisgan unda gavmijnoT ori movlena. pirveli _ esaa globaluri kultura materialuri TvalsazrisiT uzrunvelyofilia, rasac, Cveni
sayovelTao moTxovnileba produqciaze, romelic dakavSirebulia siyvarulTan, azriT, udidesi mniSvneloba eniWeba. amis naTeli dadasturebaa zemoT moyvanili
seqsTan, ZaladobasTan, idumal ambebTan, gmirobasTan, simdiresTan; agreTve mogebaze magaliTi; materialuri uzrunvelyofis gamo afrikaSi dairRva ojaxis Zveli
orientirebuli kompaniebis (pirvel rigSi, amerikuli) unari _ gamoiyenon es tradicia, ramac, SesaZloa, gamoiwvios mTeli kulturis gadagvareba, radgan
moTxovnileba sakuTari interesebis Sesabamisad. Zalian cotaa an saerTod ar arsebobs afrikuli kulturis safuZveli ojaxia; frida maiale-manenjis statiis wakiTxvis
argumenti imis sasargeblod, rom vifiqroT, TiTqos globaluri komunikaciis Semdeg Cndeba ganwyoba, rom afrikeli dilemis winaSe dgas: an materialuri minimumis
saSualebaTa gasayovelTaoebas gamoewvios mniSvnelovani cvlilebebi adamianTa uzrunvelyofa, an kulturis saxis SenarCuneba. sainteresoa is faqti, rom am
warmodgenebsa da rwmenaSi. `garToba~, ambobda maikl vlaxosi, `sulac ar niSnavs magaliTis mixedviT, originalur kulturaze gavlenas axdens ara globaluri
kulturuli saxis Secvlas.~ meore: adamianebi siaxleebs aRiqvamen imTaviTve kultura, aramed ekonomika, anu transnacionaluri korporaciebi; aq ar aris saubari
gansazRvruli Rirebulebebis da Tvalsawieris poziciidan (e.i. Taviseburad). `erTi da imaze, rom kargad reklamirebuli globaluri kultura moqmedebs. amis mixedviT
igive vizualuri gamosaxulebis gadmocema planetis sxvadasxva kuTxeSi~, amtkicebs SeiZeleba davaskvnaT, rom dasvleTidan globalizaciiis procesSi moemarTeba erTiani
kiSore mahbubani, `sxvadasxvanair aRqmas iwvevs. dasavleTSi aplodismentebiT sistema, warmodgenili sami mimarTulebiT: ekonomika, politika da kultura. samive
Sexvdebian mfrinavi raketebiT baRdadis dabombvis kadrebs, xolo sxvebi dainaxaven, maTgani erTmaneTzea gadajaWvuli. kultura gansazRvravs politikisa da ekonomikis
rom feradkaniani erayelebi da somalelebi, TeTrkaniani serbebisagan gansxvavebiT, marTvis wesebs, Tavad politika da ekonomika zemoqmedebas axdens kulturaze. XIX
ufro metad isjebian dasavleTis mier — sagangaSo signalia yvela TvalsazrisiT.~ saukunis iaponuri kultura isev iaponuria, magram politikuri da ekonomikuri
globaluri kavSiris saSualebebi dasavluri gavlenis yvelaze mniSvnelovani zemoqmedebis gamo, igi gansxvavdeba XVIII saukunis iaponuri kulturisagan. gare
Tanamedrove gamoxatulebaa. Tumca, es ukanaskneli saSualebas aZlevs aradasavlur zewolis Sedegad man ganicada transforamacia; demokratizacia da modernizacia
sazogadoebaTa populist politikosebs, lanZRon dasavluri kulturuli iaponiam, fukuiamas meTodologiis mixedviT, ganicada zevidan qveviT, anu iaponiam,
imperializmi da darazmon TavianTi sazogadoebebi gaqrobis piras myofi sakuTari pirvel rigSi, irwmuna demokratiiuli faseulobani, amis Sedegad ki moxerxda
kulturebis erTianobis dacvisa da gadarCenisaTvis. globalur komunikaciaTa institutebis da samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibeba, ramac ganapiroba kulturis
sferoSi dasavleTis gavlenis masStabebi dasavleTisadmi aradasavlur sazogadoebaTa transformacia, ganviTareba da ara Secvla. iaponuri kultura tradiciuli
mtruli da uaryofiTi damokidebulebis mTavar wyarod (mizezad) gvevlineba. metic, kulturaa, magram ar warmoadgens Caketil mTlianobas. Sintoizmi saSualebas iZleva,
1990-iani wlebis dasawyisSi aradasavlur sazogadoebaTa modernizaciam da iyo erTdroulad Sintoisti da qristiani, an budisti, an kidev muslimi. anu iaponur
ekonomikurma ganviTarebam ganapiroba adgilobrivi da regionuli mediaindustriis kulturas aqvs unari, rom miiRos garedan mosuli da aqcios igi iaponurad,
gaCena, romlis muSaoba gaTvlili iyo iqauri sazogadoebebis gemovnebaze. magaliTad, dauqvemdebaros sakuTar kulturas. yuradRebas gavamaxvileb iaponur samzareuloze:
1994 wels, CNN International daadgina, rom mas hyavda 55 milioniani potenciuri daosuri biznes-kulturis Tanmdevia `fast-fudizacia~ _ swrafi kvebis kultura,
mayurebeli, anu msoflio mosaxleobis daaxloebiT 1 procenti (saocaria, rom es radgan `dro fuli Rirs~; aman ganapiroba msoflios `makdonaldizaciis~ perspeqtiva;
raodenoba emTxveva `davosis kulturis~ matarebeli xalxis raodenobas), misma magram moxda ise, rom `fast-fudizaciamac~ iaponiaSi adgilobrivi xasiaTi miiRo.
prezidentma ki ganacxada, rom inglisurenovanma gadacemebma, sabolood, SeiZleba swrafi kvebis bazarze dRes warmodgenilia hamburgerebi, iaponuri suSi, gyidon-i
bazris mxolo 2-4 procenti Seadginos. maSasadame, regionuli (e.i. civilizaciuri) (lambaqi brinjiTa da xorciT) da Cinuri warmoSobis bulioni ramen. garedan mosuli
telekompaniebi daiwyeben gadacemebs espanurad, iaponurad, arabulad, frangulad hamburgeris gaCenam gamoiwvia adgilobrivi, sakuTari kulturisaTvis
(dasavleT afrikisaTvis) da sxva enebze. `globalur redaqcias~, sami mkvlevris damaxasiaTebeli sakvebi nawarmis win wamoweva; iaponiam moxerxa lokalizeba.
daskvniT, `kvlav ewinaaRmdegeba babilonis godoli~. ronald dors moyavs sainteresoa, rom msgavsi procesebi saqarTveloSic ganviTarda; igive
diplomatiur wreebsa da sazogado moRvaweebSi globaluri inteleqtualuri makdonaldizaciam saqarTveloSic garkveuli lokalizeba ganicada. es zustad is

46 75
procesia, rasac glokalizacia daerqva: mraval adgilze erTdroulad, da amasTan civilizacia perspeqtivis saqmea, anTropologebisa da pirvelyofili sazogadoebebis
erTad, gansxvavebulad. Tavad restoran `makdonaldsis~ daniSnuleba, rogorc bediT Sewuxebuli xalxis saubedurod. am gagebiT, civilizacia, kacobriobis istoriis
cnobilia, swrafi kvebaa. dasavleTis qveynebSi am restoranSi adamiani saSualod 7-9 msvlelobis kvalobaze, TandaTanobiT farTovdeboda da misi (mxolobiT ricxvSi)
wuTs Cerdeba; aradasvlur qveynebSi `makdonaldsma~ sxva daniSnuleba SeiZina. gavrceleba Tavsebadi iyo sxvadasxva civilizaciis (mravlobiT ricxvSi) arsebobasTan.
saqarTvloSi igi warmoadgens ara marto swrafi kvebis obieqts, aramed igi dasvenebisa mesame, termini `universaluri civilizacia~ SeiZleba aRniSnavdes warmodgenebs,
da garTobis adgilicaa. skolis moswavleebi, studentebi, bebia-babuebi Svili- faseulobebsa da doqtrinebs, romlebic saerToa bevri adamianisaTvis dasavlur
SvilebTan erTad, Seyvarebuli wyvilebi xSirad dadian iq `drois satareblad~. amasTan civilizaciaSi da zogierTebisaTvis _ sxva civilizaciebSi. amas SeiZleba `davosis
erTad, `makdonaldsis~ gverdiT saqarTveloSi gaCnda uamravi e.w. `sacxobebi~ da kultura~ vuwodoT. yovelwliurad aTasamde bankiri, biznesmeni, saxelmwifo moxele,
erovnuli sakvebis warmoebis wertilebi. isic unda iTqvas, rom qarTul kulinariaSi moazrovne Tu Jurnalisti mTeli rigi qveynebidan ikribeba msoflio ekonomikur
`fast-fudizaciisaTvis~ damaxasiaTebeli sakvebi nawarmis povna arcTu ise Zneli forumze davosSi, SveicariaSi. TiTqmis yovel maTgans aqvs universitetis diplomi
aRmoCnada. tradiciuli xaWapurisa da lobianis, kartofilisa da xorcis Rvezelis sabunebismetyvelo da sazogadoebriv mecnierebebSi, biznesSi, samarTalSi, isini
gverdiT gaCnda misi msgavsi axali `sasusnavebi~, magaliTad, rogoric aris brinjisa da ikvleven sityvebsa Tu ricxvebs, Tavisuflad floben inglisur enas, dasaqmebuli
xorcis Sereuli farSiT momzadebuli Rvezeli, bostneulis Rvezeli, romelsac arian saxelmwifo organoebSi, korporaciebsa da aqtiur saerTaSoriso cxovrebaSi
`bostneulis samarxvo pica daerqva~ da sxva mravali. sxvagvarad, dasavluri Cambul samecniero dawesebulebebSi, xSirad mogzauroben sakuTari qveynis sazRvrebs
hamburgerebis Semosvlam safuZveli misca adgilobrivi kulinariis transformacias, gareT. isini, ZiriTadad, iziareben saerTo warmodgenebs indvidualizmze, sabazro
Tanamedroveobaze morgebas da axali qarTuli kerZebis Seqmnasac ki. amasTan erTad ekonomikasa da politikur demokratiaze, rac damaxasiaTebelia dasavluri
unda aRiniSnos, rom saqarTvloSi `makdonladsze~ ufro swrafad kveba swored zemoT civilizaciis sazogadoebisaTvis. `davosis xalxi~ akontrolebs, faqtobrivad, yvela
naxseneb `sacxobebSia~ SesaZlebeli. saerTaSoriso dawesebulebas, mravali qveynis mTavrobas da msoflios ekonomikuri da
SesaZlebelia vivaraudoT, rom am SemTxvevaSi, globalur kulturasTan samxedro potencialis met wils. aqedan gamomdinare, `davosis kultura~ uaRresad
mimarTebaSi qarTuli kultura axerxebs sakuTaris, originaluris win wamowevas, rac mniSvnelovania. meore mxriv, ramdeni adamiani iziarebs am kulturas msoflio
imis mimaniSnebelia, rom qarTul kulturas, rogorc tradiciulsa da originalurs, masStabiT? dasavleTs gareT, albaT, 50 mln-ze naklebi, anu msoflios mosaxleobis 1
aqvs saSualeba ar gaiTqvifos globalur kulturaSi da moaxerxos lokalizeba; procenti. igi sakmaod Sors aris imisgan, rom universaluri kultura iyos, da
SesaZloa, kulinaria ar TamaSobs gadamwyvet rols, magram igi kulturis erT-erTi liderebs, romlebic ekuTvnian `davosis kulturas~, yovelTvis rodi aqvT myari
mniSvnelovani artefaqtia. dasayrdeni sakuTar sazogadoebebSi. rogorc hedli buli aRniSnavda, `es saerTo
qarTuli samzareulos magaliTze, SeiZleba iTqvas, rom globalizacia `makdonal- inteleqtualuri kultura mxolod elituri movlenaa: bevr sazogadoebaSi misi
dizaciasTan~ ar igivdeba (`es erovnuli katastrofa arc saqarTvelos emuqreba, fesvebi friad myifea... saeWvoa, rom igi Seezrdeba imas, rasac saerTo zneobriv
vinaidan metad avtoritetul qarTvel eqspertebs mravalsaaTiani moxsenebis wakiTxva principebs, saerTo faseulobebs uwodeben da rac esoden gansxvavebulia saerTo
SeuZliaT imis Taobaze, Tu rogor yvela parametrebiT dajabna qarTulma xinkalma da inteleqtualuri kulturisagan.~
xaWapurma hamburgeri da Cisburgeri~), Tumca qarTulma samzareulom ganicada `fast meoTxe, miRebuli azria, rom dasavlur warmodgenaTa sistemebisa da popularuli
fudizacia~, rac TavisTavad globalizaciis Sedegia da Tanac sakmaod sasargebloc. kulturis sayovelTao gavrceleba mTels msoflioSi universalur civilizacias
`makdonaldizacia~, `fast-fudizacia~ masobriv-samomxmareblo globaluri qmnis. es mosazreba arc Rrmaa da arc mniSvnelovani. kulturuli siaxleebi
kulturis elementebia; rodesac vsaubrobT globaluri masobrivi kulturisa da civilizaciidan civilizacias gadaecemoda mTeli istoriis manZilze. erTi
adgilobrivi qarTuli kulturis urTierTobaze, aucileblad unda ganvixiloT civilizaciis wiaRSi gaCenil inovacias, rogorc wesi, meore civilizacia iTvisebs.
dasavluri _ evropuli da amerikuli _ satelevizio, kino da Sou-biznesis sxva saxis Tumca aq laparakia teqnikur siaxleebze, romlebsac ar mohyveba didi kulturuli
elemetTa zemoqmedebis xarisxi. ramdenime welia saqarTveloSi, ufro zustad gardatexebi an siaxleebi; isini warmavalia, da ar cvlian mimRebi civilizaciis
TbilisSi, regularulad ewyoba sxvadsxva musikaluri festivali, Camodian msoflioSi ZiriTad kulturas. am siaxleebs recipienti civilizacia iTvisebs egzotikurobis an
cnobili Semsruleblebi, gaixsna satelevizio arxebi, arsebobs sakabelo televiziebi, iZulebis gamo. gasul saukuneebSi dasavlur samyaros periodulad gadauvlida xolme
romlebic sxvadasxva qveynis arxebis Tvalyuris devnebis saSualebas iZleva. Cinuri da induri kulturis garkveuli elementebiT gamowveuli enTuziazmis talRa.
globaluri da adgilobrivi kulturis urTierTobaze saubrisas da, saerTod, XIX saukuneSi dasavleTis kulturuli siaxleebi popularuli gaxda indoeTsa da
saqarTveloSi globalizaciis procesze msjelobisas, Cveni azriT, unda CineTSi, radgan iq SeimCneoda dasavleTisadmi loialuroba. mosazreba, TiTqos
gaviTvaliswinoT, rom bolo wlebSi qarTuli sazogadoeba, faqtobrivad, daiyo or popularuli kulturisa da samomxmareblo saqonlis mTels msoflioSi gavrceleba
nawilad: Tbilisi, romelTan erTadac SeiZleba kidev ramdenime qalaqis warmodgena dasavluri civilizaciis triumfia, aufasurebs kidec Tavad dasavlur kulturas.
(baTumi, quTaisi, foTi) da danarCeni saqarTvelo. zemoT CamoTvlil qalaqebs dasavluri kulturis arsia Magna carta (Tavisuflebis didi qartia), da ara Magna Mak
urTierToba aqvT, ara marto qalaqis da qveynis farglebSi, aramed sazRvargareTac. (didi sendviCi). is faqti, rom aradasavlelma SeiZleba es ukanaskneli miirTvas, sulac
arsebobs informaciis adgilobrivi da met-naklebad uwyveti saSualebebi: ar niSnavs, rom misTvis misaRebia sxva faseulobebic.
satelevizio arxebi, radiosadgurebi da beWdviTi gamocemebi. danarCeni saqarTvelo es sruliadac ar gamoxatavs aradasavlelis damokidebulebas dasavleTisadmi.
am yvelafers, SeiZleba iTqvas, TiTqmis moklebulia. ar arsebobs safosto sadRac axlo aRmosavleTSi eqvsiode axalgazrda SeiZleba jinsebSi iyos gamowyobili,
momsaxureba, anu Jurnal-gazeTebi ar miewodebaT Tavis droze; ganicdian informaciis koka-kolas svamdes, reps usmendes, amave dros ki, locvebs Soris, romelTac isini

76 45
erToblioba qmnida dasavleTis gansxvavebul saxes. es ideebi, tradiciebi da naklebobas; aqvT eleqtroenergiis problema; aRar vsaubrob kulturul cxovrebaze.
institutebi ufro mZlavrad iyo warmodgenili dasavleTSi, vidre sxva raionebi Caketil sivrceebad iqcnen, siaxle TiTqmis ar xdeba, rac xels uSlis
civilizaciebSi. yovel SemTxvevaSi, isini qmnian mTavar, mudmiv birTvs dasavluri ganviTarebas.
civilizaciisa. swored maTgan gamomdinareobs dasavleTis dasavluroba da ara arsebobs mosazreba, rom globalizaciaze saubari SeiZleba iq, sadac saSualo
modernuloba. amavdroulad, isini warmoadgenen faqtorebs, romlebmac dasavleTs wliuri Semosavali aRemateba 5000 aSS dolars. zemoT Cven ukve visaubreT, rom
saSualeba misca modernizebuliyo da am procesis avangardSi Camdgariyo msoflio kulturis globalizacia _ es aris globaluri da adgilobrivi kulturebis
masStabiT. urTierTobis procesi. globalizaciis dros dasavleTidan moemarTeba kultura,
romelic uzrunvelyofilia politikuri da, pirvel rigSi, ekonomikuri saSualebebiT;
universaluri civilizacia: mniSvnelobebi amitom globaluri kulturis gamowvevebze adekvaturi pasuxis gasacemad mxolod
xSirad amtkiceben, rom Tanamedrove samyaro mowmea `universaluri civilizaciis~ kultura ar aris sakmarisi, saWiroa am kulturis materialuri uzrunvelyofac.
Sobisa (es termini v.s.naipols ekuTvnis). ras gulisxmoben am terminSi? naipolis idea am sakiTxis Sesaxeb, Tavisi qveynis magaliTze dayrdnobiT, saubrobs safrangeTis
zogadad gulisxmobs kacobriobis kulturul gaerTianebas, mTeli msoflios xalxebis deputati evroparlamentSi katrin lalumieri. Tavis naSromSi `brZola kul-
mier saerTo faseulobebis, rwmena-warmodgenebis, orientaciebis, tradiciebisa da turisaTvis~ is aRniSnavs, rom globalizaciis procesi iwvevs ideaTa standarti-
institutebis gaziarebas. ufro zustad, es SeiZleba gulisxmobdes siRrmiseul, zaciasa da cxovrebis wesis gaerTgvarovnebas, amerikuli modelis mixedviT. mis
magram umniSvnelo, an mniSvnelovan, magram arasiRrmiseul mxareebs, an sulac _ gancxadebaSi sainteresoa erTi aRiareba: safrangeTs eSinia Tavisi enisa da kulturis
umniSvnelosa da zedapiruls. dakargvis. is xazs usvams globalizaciis gavlenas safrangeTze, gansakuTrebiT
pirvel rigSi, aRsaniSnavia, rom yvela sazogadoebis warmomadgenlebs aqvT kulturisa da xelovnebis sferoze. magaliTad mohyavs kinoindustria. kinos, romelic
garkveuli ZiriTadi Rirebulebani _ rogoricaa, magaliTad, mkvlelobis pirvelad safrangeTSi gaCnda, frangebi miudgnen rogorc garTobisa da xelovnebis
borotebasTan gaigiveba; saerTo sabazo institutebi _ magaliTad, sxvadasxva saxiT sferos, da is meorexarisxovnad miiCnies. amis paralelurad, aSS-m Seqmna holivudi da
warmodgenili ojaxis instituti. sazogadoebaTa umravlesobas erTmaneTis msgavsi momavali giganturi audiovizualuri industriis safuZveli, saTanado gavrcelebis
`moraluri kodeqsi~ aqvs — elementaruli zneobrivi warmodgena imaze, Tu ra aris sistemiT. lalumieri aRniSnavs, rom aSS, audiovizualuri industriiT, kino-
kargi da ra aris cudi. Tu `universaluri civilizaciis~ cnebaSi es azria Cadebuli, igi kulturiT, maskulturiT emuqreba safrangeTs. igi amas win unda aRudges Tavisi
Rrma da mniSvnelovania, magram, amave dros, es arc axalia da arc aqtualuri. is faqti, kulturis Tanamedroveobis Sesaferisi organizaciaTa (gavrcelebis da popula-
rom adamianebs aqvT ramdenime saerTo fundamenturi Rirebuleba da instituti mTeli rizaciis saSualebebiT) mxardaWeriT. sabolood lalumieri erT rCeva-rekomendacias
istoriis ganmavlobaSi, SeiZleba gvixsnides adamianis qcevis garkveul konstantebs, iZleva: kargad organizebuli ekonomikuri saqmianoba unda emsaxurebodes kulturul
magram mas ar ZaluZs Suqi mohfinos an axsnas istoria, romelic savsea adamianis qcevaSi Semoqmedebas da unda aZlevdes mas axal SesaZleblobebs ganviTarebisa da ayvave-
momxdari cvlilebebiT. garda amisa, Tu mTeli kacobriobisaTvis saerTo bisTvis.
universaluri civilizacia arsebobs, maSin ra termins viyenebT kacobriobis didi rogorc davinaxeT, safrangeTma igrZno amerikuli kulturis moZaleba, rac
kulturuli dajgufebebis aRsaniSnavad, rasebis garda? kacobrioba iyofa frangebma metad mtkivnulad aRiqves. dRes safrangeTi erT-erTi im qveyanaTagania,
qvejgufebad — tomebad, erebad da ufro farTo kulturul erTobebad, romelTac romelic mkacr uars acxadebs globalizaciaze da mas aRiqvams, rogorc
civilizacia ewodeba. Tu civilizaciis cneba ayvanilia mTeli kacobriobis aRmniSvnel amerikanizacias. amis sapirispirod, safrangeTi miubrunda sakuTar kulturas da
gagebamde, maSin an udidesi kulturuli dajgufebis _ kacobriobis _ aRmniSvneli daiwyo misi farTo masStabiT reklamireba, raTa gvian, magram mainc SeZlos sakuTari
axali termini unda gamovigonoT, an unda davuSvaT, rom es didi, magram ara originaluri da gansxvavebuli kulturis SenarCuneba. amis mixedviT, SeiZleba
kacobriobis masStabis mqone dajgufebebi gaqreba. magaliTad, vaclav haveli, davaskvnaT, rom ekonomikuri uzrunvelyofis gareSe lokalizacia da sakuTari
amtkicebda, rom ` Cven axla vcxovrobT erT globalur civilizaciaSi~ da rom igi sxva kulturis SenarCuneba gamoricxulia. winaaRmdeg SemTxvevaSi, survili saSualebas ver
`araferia, Tu ara Txeli saburveli~, romelic `faravs an malavs kulturaTa, xalxTa, daemTxveva da, SesaZloa, sazogadoeba aRmoCndes igive mdgomareobaSi, rogoric
religiaTa samyaroebis udides mravalferovnebas, istoriul tradiciebsa da f.m.manenjim afrikis magaliTze daxata.
istoriulad Camoyalibebul Sexedulebebs; yvelaferi es, garkveuli azriT, mis rodesac vsaubrobT kulturis ekonomikur uzrunvelyofaze da mxolod am
safarqveSaa moqceuli~. `civilizaciis~ terminisaTvis globaluri mniSvnelobis SemTxvevaSi mis gadarCenaze, Cndeba kiTxva: dasavlur _ evropul da amerikul _
miniWeba, xolo im didi kulturuli erTobebis `kulturis~ an `subcivilizaciis~ kulturas, aqedan gamomdinare, mis ekonomikur SesaZleblobebs Znelad Tu gauweven
saxeliT moxsenieba, romlebic yovelTvis civilizaciebad iwodeboda, mxolod da konkurencias da winaaRmdegobas sxva sazogadoebebi; xom ar niSnavs es, rom
mxolod terminebis semantikur aRrevas Tu gamoiwvevs. ekonomikurad naklebad ganviTarebuli sazogadoebebi ganwirulni arian kulturuli
meore, gasaTvaliswinebelia, rom `universaluri civilizacia~ SeiZleba gaerTgvarovnebisa da kulturuli imperializmis batonobisaTvis?! Cveni azriT,
gamoiyenebodes im elementebis aRsaniSnavad, romelTa arseboba damaxasiaTebelia kultura ganwirulia im SemTxvevaSi, Tu sazogadoeba sami-oTxi Taobis ganmavlobaSi
civilizebuli sazogadoebebisaTvis, rogoricaa, magaliTad, qalaqebi da ekonomikuri ganviTarebis nulovan niSnuls ver gascda; magram sainteresoa, rom
ganaTlebuloba — is, rac ganarCevs maTgan pirvelyofil sazogadoebebsa da globalizacia Tavad sTavazobs sazogadoebebs `Semamsubuqebel garemoebebs~;
barbarosebs. es, cxadia, terminis meTvramete saukuniseuli gagebaa, romelic transnacionaluri korporaciebi, saerTaSoriso organizaciebi da fondebi,
civilizaciis mxolobiT ricxvs gulisxmobs da romlis mixedviT, universaluri romelTac garkveuli miznebiT uwevT konkretul qveyanaSi moRvaweoba, garkveul

44 77
saSualebas iZlevian am mimarTulebiT. aviRoT faqti qarTuli sinamdvilidan: centralizebuli biourokratiuli imperiebis siZlierisa, romlebic ruseTis da
qarTuli xalxuri cekvis ansambli `erisioni~ msoflioSi popularuli swored mas CineTis realobaSi arsebobda, iseve rogorc TurqeTis samflobeloebsa da sxva
Semdeg gaxda, rac frangulma organizaciam daafinansa. erToblivi proeqtis mizans aradasavlur sazogadoebebSi.
warmoadgenda msoflios Sou-biznesis bazarze siaxlis Setana da mogebis naxva. warmomadgenlobiTi organoebi. socialurma pluralizmma imTaviTve misca
erToblivi proeqtiT orive mxare mogebuli darCa biznesis TvalsazrisiT, xolo dasabami kerZo sakuTrebas, parlaments da sxva institutebs, romlebSic warmodgenili
qarTuli cekva ganviTarebis da warmatebis Semdeg safexurze avida1. iyo aristokratiis, samRvdeloebis, vaWrebisa da sxva fenebis interesebi. am
sxvadasxva kulturebis urTierTobis Sedegad kulturuli artefaqtis organoebSi warmomadgenlobis formebi, modernizaciis kvaldakval, gardaiqmnen
transformacis TvalsazrisiT meore kargi magaliTia suxiSvilebis ansamblis mier Tanamedrove demokratiul institutebad. absolutizmis periodSi zogi maTgani
warmodgenili Sou `asa-farTi~. maT mier filarmoniaSi gamarTuli koncerti or saerTod gaauqmes an mniSvnelovnad SezRudes. miuxedavad aseTi SemTxvevebisa, es
nawilad iyofa: pirveli klasikuri qarTuli xalxuri cekvebiTaa warmodgenili, xolo institutebi mTavar saSualebas warmodgenda politikur cxovrebaSi xalxis farTo
meore ganyofileba absoluturad ucxoa, im gagebiT, rom nacionaluri baletis monawileobis uzrunvelsayofad. arc erT Tanamedrove civilizacias ar aqvs
mocekvaveebi scenaze tradiciuli qarTuli tansacmliT ar gamodian; qalebs Sarvlebi warmoamdgenlobiTi organoebis arsebobis msgavsi aTaswlovani gamocdileba. jer
acviaT da Tavze kacis, ufro zustad, yaraCoRelis qudebi axuravT, mamakacebi Sav kidev IX saukunidan adgilobriv doneze, italiis qalaqebSi, daiwyo moZraoba
formebSi arian gamowyobilni, tanze `kapiSoniani~ maisurebiT; maTi moZraobebi, TviTmmarTvelobisaTvis, romelic Semdgom CrdiloeTiT gavrcelda, `aiZulebda ra
marTalia, qarTuli cekvidan aris aRebuli, magram sruliad uCveuloa; qarTul episkoposebs, adgilobriv baronebs da sxva warCinebulebs, burJuebisTvisac
tradiciul dol-garmonTan erTad, ismis eleqtronuli musikis hangebi, gamoyenebulia gaeziarebinaT, da xSirad, bolos mTlianad daeTmoT Zalaufleba~. saxalxo
aratradiciuli dasartymeli instrumentebi. anu iliko suxiSvilma (umcrosma) warmomadgenlobas nacionalur doneze SemdgomSi daemata avtonomiurobis xarisxi
qarTul cekvebSi Seitana sxva kulturisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi. Cveni interesis adgilobriv doneze, rac arnaxuli movlenaa msoflios sxva regionebisaTvis.
sagans ar warmoadgens imis garkveva, Rirebulia Tu ara `asa-farTi~, rogorc individualizmi. dasavluri civilizaciis bevrma zemoT CamoTvlilma elementma
qoreografiuli xelovnebis nimuSi, ubralod, igi qarTuli da dasavluri kulturis biZgi misca individualizmis, pirovnebis uflebebisa da Tavisuflebis ideas, rac
urTierTobis Sedegia. unikaluri movlenaa civilizebuli sazogadoebebisaTvis. individualizmi ganviTarda
gvinda kvlav `erisions~ davubrundeT; ansamblis gastrolebis win moxda Sous XIV-XV saukuneebSi; XVII saukuneSi dasavleTSi moxda Tavisufali arCevanis uflebis
reklamireba. sareklamo klipis Sinaarsis moyoliT Tavs ar SegawyenT, mxolod xazs aRiareba, rasac doiCi `romeo da julietas revolucias~ uwodebda. yvela
gavusvamT imas, rom is aris franguli sareklamo klipi, romelic damzadda qarTuli adamianisaTvis Tanabari uflebebi (`uRatakesi kacic inglisSi iseve imsaxurebs
cekvis popularizaciis mizniT. es klipi warmoadgens frangebisaTvis mosayol qarTul sicocxles, rogorc umdidresi~), Tu sayovelTaod ar xorcieldeboda, xazi mainc
miTs. arsebiTad Secvlili araferia. gansxvaveba mxolod isaa, rom musikas da gansakuTrebiT esmeboda. individualizmi meoce saukuneSi arsebul civilizaciebs
tradiciul sacekvao ileTebs damatebuli aqvs Tanamedrove teqnologiebiT Seqmnili Soris dasavleTis erT-erT gamorCeul niSan-Tvisebad rCeba. am sakiTxTan
efeqtebi; anu frangebis winaSe warsdga absoluturad qarTuli `genia rokviT dakavSirebul erT-erTi gamokvleviT, romelSic 50 qveynis monacemebi iyo
ganfenili~. warmodgenili, individualizmis umaRlesi indeqsis mqone qveyanaTa pirveli oceuli
kidev erTi magaliTi: sul axlaxans erTi saintereso da sagulisxmo faqti moxda. moicavda yvela dasavlur qveyanas, portugaliis da aseve israelis gamoklebiT.
qarTuli teleseriali `mglebis xorumi~ iyida aSS erT-erTma satelevizio arxma. individualizmisa da koleqtivizmis meore kroskulturuli gamokvlevis avtorma
marTalia, am filmis Sinaarsidan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom Janri amerikulia, aseve xazi gausva dasavleTSi individualizmis dominirebas, danarCen msoflioSi
magram igi qarTuli `boevikia~ da ara amerikuli. igi saintereso gaxda arsebuli situaciisgan gansxvavebiT, sadac ufro koleqtivizmi ikveTeba da aRniSna,
amerikelebisaTvis, radgan filmis istoria moTxrobilia maTTvis ucxo qveynis Sesaxeb rom `Rirebulebani, romlebic dasavleTSi umniSvnelovanesia, danarCen msoflioSi
da mTxrobelic am qveynis warmomadgenelia. amas emateba isic, rom msgavsi Janris yvelaze naklebmniSvnelovania~. dasavlelebica da aradasavlelebic isev da isev
teleserialis gadaReba amerikaSi imaze gacilebiT Zviri dajdeboda, vidre `mglebis individualizms miiCneven dasavleTis mTavar ganmasxvavebel niSnad.
xorumis~ Sesyidva, Targmna da reklamis gakeTeba. zemoT CamoTvlili maxasiaTeblebi ar warmoadgens dasavluri civilizaciis
zemoT moyvanili magaliTebis mixedviT SeiZleba davaskvnaT, rom amerikeli da ganmasxvavebeli niSnebis amomwurav CamonaTvals. arc imis Tqma msurs, rom es
frangi Sou-biznesmenebis interesis sferoSi moxvda qarTuli kulturis artefaqtebi, maxasiaTeblebi dasavlur sazogadoebaSi yovelTvis da yvelgan arsebobda. ra Tqma
anu masobrivi kulturis gavrceleba ar aris calmxrivi procesi; Tu saqarTvloSi unda, es ase ar yofila: dasavleTis istoriaSi araerTi despotia cnobili, romelic
Semodis evropuli da amerikuli masobrivi kultura, aseve saqarTvelodanac ugulebelyofda kanonis uzenaesobas da auqmebda warmomadgenlobiT organoebs.
eqsportirdeba kaulturis garkveuli artefaqtebi, Tan iseT doneze, rom did zemoT CamoTvlili niSan-Tvisebebis miCneva dasavleTis maxasiaTeblebad aseve ar
ovaciasac iwvevs (igive `erisioni~ da Tundac is, rom qarTul xalxur simRerebs niSnavs, rom isini sxva civilizaciebSi ar arsebobs. cxadia, arsebobs. magaliTad,
mRerian frangebi, iaponelebi, amerikelebi da sxva). anu konkretuli adgilobrivi yurani da SariaTi warmoadgenen muslimuri sazogadoebebis ZiriTadi sakanonmdeblo
kulturebi Tavis TavSi atareben imis saSualebas, moaxerxeben Tu ara globalur bazaa; iaponias da indoeTs, dasavleTis msgavsad, aqvT klasobrivi sistema (da,
kulturasTan konfliqtis gareSe urTierToba-morigebas da sakuTari originalobis savaraudod, swored amis gamo arian isini oradori didi aradasavluri sazogadoeba,
romlebic demokratiul mTavrobas irCeven nebismieri vadiT). saTiTaod aRebuli, arc
1
qarTvelebis warmatebas, albaT imanac Seuwyo xeli, rom manamde “suxiSvilebis” ansambls msoflio erTi es niSan-Tviseba ar iyo unikaluri mxolod dasavleTisaTvis, mxolod maTi
masStabiT hqonda aRiareba.

78 43
Turqebis, mavrebis, bizantielebisa da sxvebisagan; swored RvTisa da oqros araTu SenarCunebas, aramed gavrcelebasac. magram iqidan Semosuli maskulturis
gulisaTvis gavidnen dasavlelebi kontinentidan msoflios dasapyrobad XVI nimuSTa niaRvari masSi vrceldeba, Cveni kulturis nimuSebi ki mxolod Zalian viwro
saukuneSi. reformacia da kontrreformacia, dasavleT saqristianos gayofa momxmarebels miewodeba.
protestantul CrdiloeTad da kaTolikur samxreTad dasavleTis istoriis aseve kulturaTa Soris urTierTobaSi did rols TamaSoben pirovnebebi, romelTa
gansakuTrebuli Strixia, romelic sruliad ucxo iyo aRmosavluri biografias SesaZloa ewodos globaluri, radgan arseboben adamianebi, romlebic
orTodoqsiisaTvis da saerTod ar arsebobda laTinuri amerikis sinamdvileSi. ibadebian erT sazogadoebaSi, ganaTlebas iReben sxvagan, sxva qveyanaSi qmnian ojaxs da
evropuli enebi. ena, religiis Semdeg, rigiT meore, yvelaze mniSvnelovani ase Semdeg. maTi cxovreba, SeiZleba iTqvas, transnacionaluria. zemoT Cven ganvixileT
faqtoria, romelic erTi kulturis xalxs meorisgan ganasxvavebs. dasavleTi sxva globaluri kulturis gavrcelebis saSualebebi. davosuri kultura da
civilizaciaTa umravlesobisagan gamoirCeva enebis mravalricxovnebiT. hindi, inteleqtualTa saklubo kultura xels uwyobs pirovnebis biografiis globalizebas.
mandarini, rusuli da TviT arabuli TavTavianTi civilizaciebis ZiriTad enebad arian biznesmenebs, sagareo uwyebis TanamSromlebs, diplomatebs, saerTaSoriso safinanso
miCneuli. dasavleTma memkvidreobiT laTinuri miiRo, magram erebis Camoyalibebis Tu samoqalaqo institutebis warmomadgenlebs xSirad uwevT cxovreba sxvadasaxva
kvalobaze warmoiSva erovnuli enebic, romlebic romanul da germanul enaTa vrcel adgilze. amis Sedegad pirovnebebi axerxeben, Rrmad gaicnon maTTvis ucxo kultura.
jgufebSi moeqcnen. XVI saukunisaTvis maT, ZiriTadad, miiRes TavianTi dRevandeli gacnobis Semdeg arsebobs ori SesaZlo Sedegi: pirovneba axdens kulturaTa
saxe. maxasiaTeblebis mkveTr gamijvns da meore, pirovnebisaTvis misaRebia kulturaTa
sasuliero da saero xelisuflebis gayofa. dasavleTis mTeli istoriis manZilze Serwyma; ufro TvalnaTeli rom gaxdes, SemogTavazebT ramdenime sxvadsxva kulturis
eklesia, Semdeg ki eklesiebi, saxelmwifosagan gancalkevebiT idga. RmerTi da keisari, warmomadgeneli inteleqtualis Teorias. TiToeul am adamians SeiZleba ewodos
eklesia da saxelmwifo, sasuliero avtoriteti da amqveyniuri Zalaufleba globalizebuli biografiis mqone.
gamokveTil dualizmad gvevlineba dasavlur kulturaSi. mxolod indur sainteresoa warmoSobiT afrikeli, kerZod, senegaleli mecnieris leopold
civilizaciaSi Tu iyo religia da politika ase gamokveTilad gamijnuli sengoris biografia da Teoria senegali safrangeTis kolonia gaxldaT. l.sengori iyo
erTmaneTisagan. islamSi RmerTi keisaria, CineTsa da iaponiaSi keisari RmerTia; kaTolike, miiRo brwyinvele dasavluri ganaTleba, icoda Teologia, muSaobda
marTlmadideblobaSi RmerTi keisris umcrosi partnioria. eklesiisa da saxelmwifos safrangeTis xelisuflebaSi, iyo `zRvispira qveynebis~ deputati, muSaobda vice-
gamijvna da maTi perioduli dapirispireba, romelic esoden damaxasiaTebelia spikerad safrangeTis nacionalur krebaSi da bolos gaxda senegalis pirveli
dasavluri civilizaciisaTvis, sxva erTobebSi ar fiqsirdeba. Zalauflebebis aseTma prezidenti. es imitom movyeviT, rom xazi gagvesva imisaTvis, Tu ra axlo kavSiri
gamijvnam, udavod, didi biZgi misca dasavleTSi Tavisuflebis ideis ganviTarebas. hqonda mas dasavlur civilizaciasTan, SeiZleba CaiTvalos, rom igi dasavluri
kanonis batonoba. civilizebul cxovrebaSi kanonis uzenaesoba romaelebisgan faseulobebiT cxovrobda. magram saintereso is aris, rom es kultura ar qceula mis
miRebuli memkvidreobaa. Sua saukuneebis moazrovneebma SeimuSaves bunebiTi Sinagan kulturad, radgan sengorisaTvis dasavleTi ar iqca etalonad. amas mowmobs
samarTlis Teoria, romlis mixedviTac, monarqebs eniWebodaT Zalauflebis is, rom cxovrebis ukansaknel wlebSi l.sengorma Seqmna Teoria zango-afrikuli
ganxorcielebis ufleba, risi Sedegicaa inglisSi samoqalaqo kodeqsis tradiciis kulturis TviTmyofadobis Sesaxeb. misi ocneba iyo sinTezireba dasavluri Rrma
Camoyalibeba. XVI da XVII saukuneebSi, absolutizmis batonobisas, kanonis uzenaesoba konceptualizmisa da afrikuli naTeli warmosaxvisa. igi ocnebobda momaval evro-
ufro irRveoda, vidre daculi iyo, magram idea xelisuflebis damorCilebisa gare afrikaze, romelic iqneboda winamorbedi kacobriobis erTian kulturaze
SezRudvebisadmi ZalaSi rCeboda: `Non sub homine sed sub Deo et lege~ (`ara kacis, aramed dayrdnobili msoflio civilizaciisa. l.sengori da misi momxreebi, imaze dayrdnobiT,
RvTisa da kanonis qveSevrdomoba~). kanonis uzenaesobis tradiciam safuZveli Cauyara rom afrikuli civilizaciac civilizaciaa da, amasTan erTad, originaluri da
konstitucionalizmsa da adamianis uflebebs, maT Soris, kerZo sakuTrebis uflebas, TviTmyofadi, ufro Sors wavidnen, maTi azriT, dasavluri, manqanis msgavsi
ukanonobis winaaRmdeg brZolas. sxva civilizaciaTa umravlesobaSi kanoni gacilebiT civilizacia aucileblad ganwirulia kraxisaTvis, Tu ar moxda misi organuli sinTezi
nakleb rols TamaSobda cnobierebisa da qceves CamoyalibebaSi. afrikul mgrZnobiare, uSualo adamianur sulTan. gaCnda iseTi cnebebi, rogoric aris
socialuri pluralizmi. tradiciulad, dasavluri sazogadoeba pluralisturi afrikeli evropeli, da evropeli afrikeli. afrikeli absoluturad sawinaaRmdegoa
iyo. rogorc doiCi SeniSnavda, dasavleTs gamoarCevs `sxvadasxva avtonomiuri jgufis evropelisa. am dapirispirebis ganviTarebam ganapiroba ori erTmaneTis sawinaaRmdego
arseboba da simyare, romlebic ar arian damyarebuli sisxlismier naTesaobaze an pirovnebis Camoyalibeba. afrikeli daupirispirda evropels. evropeli _ es aris
qorwinebaze~. VI da VII saukuneebidan dawyebuli, aseT jgufebs Tavdapirvelad inJineri, pragmatikosi, romelic ganuwyvetel eqspluatacias uwevs bunebas, Tavis
warmoadgendnen monastrebi, samonastro ordenebi, gildiebi, SemdgomSi evropis Tavs da Tavis msgavsebs; mudam, rogorc manqana, isea, Tvlis fuls. samyaros Seicnobs
araerT kuTxeSi maT moicves mravali sxvadasxva gaerTianeba da sazogadoeba. formuliT, mecnierebiT, gonebiT. afrikeli ki aris poeti, lirikosi; igi bunebas
gaerTianebaTa pluralizms SemdgomSi klasobrivi pluralizmi daemata. dasavleT aireklavs, gamoxatavs da masTan urTierTobas amyarebs cekviT, xelovnebiT, suliT,
evropuli sazogadoebebis umravlesobaSi arsebobda SedarebiT Zlieri da grZnobiT. afrikaSi idiliuri damokidebulebaa bunebasTan, koleqtivizmi,
damoukidebeli aristokratia, soliduri fena glexobis saxiT da mcirericxovani, urTierTdaxmareba da urTierTTanagrZnoba, evropaSi ki _ socialuri antagonizmi,
magram mniSvnelovani klasi vaWrebisa. evropul sazogadoebaTa umravlesobaSi konfliqtebi, agresia, adamianis mier adamianis diskriminacia.
feodaluri arsitokratiis Zliereba mTavari mizezi iyo imisa, rom iq absolutizmis am TvalsazrisiT, sainteresoa aSS-Si moRvawe afrikeli mkvlevris ali mazruis
fexis mokideba SeuZlebeli xdeboda. evropuli pluralizmis gageba diametrulad pozicia, romelic dasavlur da aRmosavlur Rirebulebebze msjelobs da cdilobs
sapirisporoa samoqalaqo sazogadoebis saRaribis, aristokratiis sisustisa da daamtkicos, rom, erTis mxriv, pasuxi kiTxvaze _ arsebobis romel wess mivyavarT

42 79
cxovrebis ufro maRal donemde, sruliad ar aris calsaxad dasavleTis sasargeblo, warmoudgenelia tradiciul samyaroSi. meore mizezi isaa, rom tradiciuli
meores mxriv ki, is Rirebulebebi, romliTac ase amayobs dasavleTi, sulac ar aris sazogadoeba dafuZnebulia soflis meurneobaze, modernuli sazogadoeba ki
dasavluri warmoSobis, an kidev aRmosavleTSi dasavleTze adre damkvidrda. mrewvelobaze, romelic SeiZleba moicavdes meurneobis sistemas _ xelosnobidan
rogorc vxedavT, am ori avtorisaTvis cxovrebis mxolod dasavluri stili dawyebuli, klasikuri mZime mrewvelobis gavliT, rTul teqnologiebze damyarebuli
misaRebi ar aris, isini upiratesobas afrikuls aniWeben, miuxedavad imisa, rom industriiT damTavrebuli. soflis meurneobis sistema da misi Tanamdevi socialuri
cxovrebis ekonomikuri done dasavleTSi gacilebiT maRalia. swored es ganasxvavebs struqtura ufro damokidebulia bunebriv garemoze, vidre mrewvelobis sistema. igi
kulturebs, msoflaRqmebs. TiToeuli maTgani sxvadasxva moments ayenebs win. icvleba niadagisa da klimatis mixedviT da SeiZleba gamoiwvios miwis flobis,
erT-erTi mosazreba SemogvTavaza pakistanelma mecnierma muhamed tahir-al- sazogadoebrivi wyobisa da xelisuflebis sxvadasxva formis warmoSoba. vitfogelis
qadrim statiaSi `kulturis globalizacia?~ al-qadri kulturuli integraciis hidravlikuri civilizaciis Teoriis miuxedavad, soflis meurneoba, romelic
momxrea, xolo amosavali wertili aris is, rom arsebobs zogadsakacobrio faseulo- damokidebulia masStaburi sairigacio sistemebis mSeneblobasa da funqciobaze, xels
bani, esenia: warmatebisa da miRwevebis standartebi, moqmedeba da muSaoba, materi- uwyobs centralizebuli da biurokratiuli politikuri xelisuflebis warmoSobas.
aluri komforti, praqtikuloba da efeqturoba, mecniereba da teqnologia, Tavi- sxvanairad ar xdeba. mdidari niadagi da kargi klimati xSirad xels uwyobs masiuri
sufleba da individualuri arCevani, individualuri iniciativa da sxva elementebi, saplantacio meurnebis gaCaRebas da misi Tanamdevi socialuri wyobis Camoyalibebas,
anu saSualeba kulturaTa Soris dialogis gamarTvisa, radgan al-qadris azriT, romelic moicavs mdidari miwaTmflobelebis mcirericxovan da plantaciaSi momuSave
kulturuli urTierTqmedebis miRweva maT Soris dialogis gareSe SeuZlebelia. Tumca glexebis, monebis Tu ymebis did fenas. masStaburi soflis meurneobis porobebSi
amas esaWiroeba umravlesobis da umciresobis mxridan integraciisaTvis garemos SeiZleba gaCndes damoukidebel glexTa sazogadoeba. mokled, sasoflo-sameurneo
Seqmna. aq Tavdapirveli pasuxismgebloba ekisreba umravlesobas. sazogadoebebSi sazogadoebrivi wyoba ganpirobebulia bunebrivi garemoTi.
kulturuli urTierTqmedebis safuZvelia kulturuli Riaoba. Cven mzad unda mrewveloba naklebadaa damokidebuli bunebriv garemoze. industriul organizaciaSi
viyoT yvela kulturaSi arsebuli problemebis, prioritetebisa da moTxovnebis arsebuli gansxvavebebi ki ufro kulturasa da socialur wyobaSi arsebuli sxvaobebiT
mosmenisTvis, miuxedavad imisa, es kultura umravlesobis saxiTaa warmodgenili, Tu unda iyos gamowveuli, vidre geografiuli mizezebiT; aqedan pirveli SeiZleba
romelime eTnikuri umciresobis kuTvnileba, acxadebs al-qadri. gardaiqmnas, magram ukanaskneli _ arasdros.
amis Semdgom al-qadri saubrobs muslimuri da dasavluri sazogadoebis maSasadame, modernul sazogadoebebs bevri ram aqvT saerTo. magram arian ki isini
msgavsebaze. avtonomia, ganaTleba, sicocxlisunarianoba, morali, sulieri kmayo- aucileblad erTgvarovanni? am kiTxvaze dadebiTi pasuxi gamomdinareobs mosaz-
fileba, samuSao eTika, socialuri harmonia, globaluri perspeqtivebi da ekologiuri rebidan, rom modernuli sazogadoeba unda daemsgavsos mxolod erT — dasavlur
cvlilebebi _ es is ZiriTadi safuZvlebia, romlebzec, misi TqmiT, SeiZleba models, rom modernuli civilizacia igive dasavluri civilizaciaa. Tumca, es
multikulturalizmis damyareba. adamianTa uflebebi kidev erTi faqtoria, romelsac savsebiT mcdari msjelobaa. dasavluri civilizacia warmoiSva VIII-IX saukuneebSi da
kulturi globalizaciis procesi SeiZleba daefuZnos. islami aris fuZemdebeli da Tavisi individualuri niSan-Tvisebebi Semdgom saukuneebSi SeiZina. misi modernizeba
saukeTeso mxardamWeri adamianTa uflebebisa da demokratiisa, acxadebs, al-qadri. moxda arauadres XVII-XVIII saukuneebisa. dasavleTi dasavleTs warmoadgenda
misi TqmiT, Zalzed mniSvnelovania kulturaTa Soris arsebul msgavsebebze gacilebiT ufro adre, vidre igi modernuli gaxdeboda. dasavleTis mTavari niSan-
yuradRebis gamaxvileba, da, amave dros, gansxvavebebis realisturi da demokratiuli Tvisebebi, romlebic mas sxva civilizaciebisgan ganarCeven, win uswrebs dasavleTis
Sefaseba. ar SeiZleba gadawyvetilebis xelovnurad miReba. modernizacias.
rogorc Cans, al-qadri ukmayofiloa islamisadmi dasavleTis damokidebulebiT. ra niSan-Tvisebebi hqonda dasavlur sazogadoebas aswleulebis ganmavlobaSi,
dasavlur sazogadoebas ar aqvs islamis WeSmariti suraTi. is icnobs mxolod sanam is modernizdeboda? sxvadasxva mecnierma sxvadasxvanairi pasuxi gasca am
dRevandel Sexedulebas, romelic misive mediiTaa miwodebuli. swored esaa imis kiTxvas, isini gansxvavdebian detalebSi, magram aRiareben ZiriTadi institutebis,
mizezi, rom nebismieri mcireodeni incindenti, romlisganac negatiuri daskvna Cveulebebis da rwmena-warmodgenebis erTobliobas, romlebic savsebiT kanon-
SeiZleba iyos gamotanili, gaSuqebulia da propagandirebulia mediiT da mis irgvliv zomierad SeiZleba miviCnioT dasavluri civilizaciis safuZvlad. esenia:
farTo debatebi imarTeba, maSin rodesac, aTasobiT pozitiuri faqtori uaryofilia klasikuri memkvidreoba. rogorc mesame Taobis civilizaciam, dasavleTma bevri
da amis Sedegad SeuZlebelia xidis gadeba kulturebs Soris. ram SeiTvisa winamorbedi civilizaciebisgan, gansakuTrebiT ki, klasikuri
am msjelobaze dayrdnobiT, al-qadri acxadebs, rom kulturuli mravalferov- civilizaciisagan. klasikuri civilizaciis memkvidreoba mravalferovania: berZnuli
nebisa da realuri integraciis naklebobis asaxsnelad eTnocentrizmi ar gamodgeba. filosofia da racionalizmi, romauli samarTali, laTinuri ena da qristianoba.
eTnocentrizmi _ es aris sxva kulturis gansja sakuTari standartebiT. arc muslimurma da marTlmadideblurma civilizaciebmac bevri ram aiTvises klasikuri
unikulturalizmi gadawyvets am sakiTxs, ramdenadac is yvela eTnikur kulturas erT civilizaciisagan, magram Seudareblad naklebi, vidre dasavleTma.
mTlianobad aqcevs. kaTolicizmi da protestantizmi. dasavluri qristianoba _ Tavdapirvelad
am problemis gadawyveta sami mimarTulebiTaa saZiebeli. kaTolicizmi, Semdeg kaTolicizmi da protestantizmi _ warmoadgenen dasavluri
esenia: civilizaciis istoriulad umniSvnelovanes maxasiaTebels. Tavisi arsebobis TiTqmis
1. multikulturalizmi; mTeli aTaswleulis manZilze is, rac dasavluri civilizaciis saxeliT aris cnobili,
2. pluralizmi; dasavleT saqristianod iwodeboda; arsebobda erTobis kargad ganviTarebuli grZnoba
3. globalizacia. dasavleTis qristian xalxebs Soris, romlis meSveobiT isini Tavs ganasxvavebdnen

80 41
Tema IV. modernizacia _ dasavluri sazogadoebis ganviTarebis rogorc Cans, globalizacia al-qadrisaTvis warmoadgens multikulturuli
erT-erTi etapi msoflio sazogadoebis Seqmnis saSualebas, rac misTvis misaRebia mxolod im
SemTxvevaSi, Tu dasavleTis mxridan gaTvaliswinebul iqneba mcire sazogadoebebisa da
am etapze dawvrilebiT ganvixilavT modernizaciis im gagebas, romlis mixedviT kulturebis interesebic.
modernizacia dasavluri sazogadoebis (civilizaciis) ganviTarebis konkretuli rogorc zemoT aRvniSneT, arsebobs sazogadoebebi, romelTaTvisac globali-
etapisaTvis damaxasiaTebeli socialur-kulturuli niSnebis erTobliobaa, romelic zaciis procesi kulturaTa Serevas niSnavs da es procesi maTTvis ar warmoadgens
unda ganixilebodes zogadad, dasavluri sazogadoebis ganviTarebis konteqstSi, am raime saSiSroebas, piriqiT _ maTTvis globalizaciis gamowvevebi misaRebia;
civilizaciis winamorbed kulturul formebis TaviseburebebTan uSualo kavSirSi. eduard glisani _ martinikeli mwerali da filosofosi _ kulturis
aqve SevexebiT dasavleTSi modernuli sazogadoebis damkvidrebis istoriul `kreolizaciis~ Teoriis avtoria. kulturaTa da xalxTa urTierTSexvedrasa da
peripetiebs, visaubrebT winamorbedi istoriuli realobis Sesaxeb, modernizacias SeRwevaSi igi xedavs kacobriobis axal formas, damyarebuls sakuTar tradiciebsa da
ganvixilavT, rogorc dasavluri tradiciis gagrZelebas, dasavluri sazogadoebis fesvebze, oRond gamdidrebuls sxva xalxTa kulturuli tradiciebiT. misTvis
ganviTarebis erT-erT etaps. amosavalia `urTierTobis~ cneba, romelic upirispirdeba kulturul dominirebas an
multikulturas (es ukanaskneli kulturul mravalferovnebas enacvleba).
dasavleTi da modernizacia
ramdenime wlis win gamoqveynda misi romani `sartoriusi~, romelic batatus toms
universaluri civilizaciis gaCenis SesaZleblobis mesame da yvelaze farTod exeba. es aris Tanamedrove igavi aradominirebaze. Tumca batatus xalxis arseboba
gavrcelebuli argumenti mdgomareobs wamodgenaSi, rom igi aris modernizaciis drosa da sivrceSi mkafiodaa gansazRvruli (Zv.w. 500 weli, centraluri afrika),
yovlismomcveli procesis Sedegi, romelic jer kidev XVIII saukuneSi daiwyo. magram batatu miTiuri tomia. msoflios sWirdeba aseTi miTi, radgan batatu im xalxis
modernizacia moicavs industrializacias, urbanizacias, wera-kiTxvis mcodneTa gansaxierebaa, romelsac ar surs iyos nimuSi sxvebisaTvis da mimarTavs maT ara
mzard procents, ganaTlebas, simdidres da socialur mobilurobas, samuSao dasamorCileblad, aramed TanaarsebobisaTvis.
adgilebis gamravalferovnebas da daxvewas. swored XVIII saukuneSi dawyebuli `urTierToba~, ~kreolizacia~, ~universaloba~ _ es cnebebi urTierTSemavsebelia.
samecniero da teqnologiuri codnis uzarmazari eqspansiis Sedegia is, rom dRes `universaloba~ _ esaa Tanamedrove msoflio mTeli misi mravalferovnebiT da qaosiT.
SegviZlia vakontroloT da CamovayaliboT Cveni garemo sruliad axali saxiT. qaosi ubralod uwesrigoba ki ar aris, aramed movlenaTa gansazRvrisa da msoflios
modernizacia revoluciuri procesia, romelic mxolod sazogadoebebis gonivruli marTvis SeuZleblobaa. `urTierToba~ aRniSnavs, pirvel rigSi, movlenaTa
primitiulidan civilizebul mdgomareobaSi gadasvlas Tu SegviZlia SevadaroT, anu transversalur, da ara mizez-Sedegobriv Tanafardobas.
calkeuli civilizaciebis gaCenas tigrosisa da evfratis auzebSi, nilosisa da indis mwerali gadaWriT ilaSqrebs terminis `kreoluri kultura~ winaaRmdeg. misi
xeobebSi 5000 wlis win. Tanamedrove sazogadoebis Sexedulebebi, faseulobebi, codna azriT, situacias msoflioSi gacilebiT ufro Seesabameba termini `kreolizacia~. es
da kultura didad gansxvavdeba tradiciuli sazogadoebisagan. dasavleTi pirveli aris mudmivi procesi, romelic ganapirobebs identurisa da gansxvavebulis
modernizda da modernuli kulturis aTvisebis avangardSia. vinaidan sxva warmoSobas. `kreoluri kultura~ ki is terminia, romelsac multilingvizmi da
sazogadoebebi iTviseben ganaTlebis, muSaobis, simdidrisa da klasobrivi multieTnikuri sawyisi dogmisa da nimuSis rangSi ayavs, amitom igi miuRebelia
organizaciis msgavs formebs, aqedan momdinareobs warmodgena imis Sesaxeb, rom avtorisaTvis, romelic yovelgvari nimuSis winaaRmdegia.
dasavluri kultura universalur msoflio kulturad iqceva. SekiTxvaze, xom ar niSnavs `msoflio qaosis~ pozitiuri mniSvnelobiT xmareba imis
is, rom mniSvnelovani gansxvavebebi arsebobs modernul da tradiciul kulturebs daviwyebas, rom qaosi iwvevs urTierTobis gawyvetas da babilonis godolis Senebas,
Soris kamaTs aRar iwvevs. Tumca, es sulac ar niSnavs imas, TiTqos modernuli mwerali pasuxobs: me vgulisxmob, rom Cven ar SegviZlia dagegmva da ganWvreta. Cvenma
kulturis matarebeli sazogadoebebi erTmaneTs ufro hgvanan, vidre tradiciuli Carevam samyaro ufro rTuli gaxada. amieridan Cven xeli unda aviRoT msoflios
kulturis matarebeli xalxebi. ra Tqma unda, samyaro, sadac zogierTi sazogadoeba marTvis ambiciur survilze. unda SeveguoT im azrsac, rom Cven SevicvlebiT sxvebTan
maRal doneze modernizebulia, xolo sxvebi _ kvlav tradiciuli, ufro naklebad Sexvedris Sedegad. amasTan, arc erTi da arc meore mxare ar dakargavs sakuTar bunebas
erTgvarovania, vidre samyaro, romlis yvela sazogadoeba SedarebiT Tanabrad da ar gaiTqvifeba multikulturul magmaSi. es yvelaferi Znelad gaiazreba da kidev
modernizebulia. magram raRa vuyoT im samyaros, sadac yvela sazogadoeba ufro Znelad xorcieldeba, magram swored es udebs zRvars `msoflio qaoss~.
tradiciuli iyo? aseTi samyaro xom ramdenime aseuli wlis win arsebobda. iyo igi mwerlis azriT, karibis kunZulebi is regionia, sadac gamomuSavdeba da yalibdeba
naklebad homogenuri, vidre, rogorc fiqroben, iqneba sayovelTaod modernizebuli urTierTobaTa Tanamedrove modelebi. aq arsebobs kulturaTa mravalferovnebisa da
momavali msoflio? albaT, ara. `minis (dinastiis) CineTi... ueWvelad, ufro axlos iyo erTobis mZlavri potenciali. karibis kunZulebi kreolizaciis nimuSad iqceva. Tumca
valuas (danastiis) safrangeTTan~, ambobda brodeli, `vidre mao Ze dunis CineTi _ kreolizacias ganicdis mTeli danarCeni msoflioc. mwerali Tvlis, rom kacobriobis
mexuTe respublikis safrangeTTan.~ arsebobis Tanamedrove ganzomilebani scildeba erovnulobis CarCoebs, romlebic
da mainc, arsebobs ori mizezi, ris gamoc modernuli sazogadoebebi ufro SeiZleba winaaRmdegobis gawevas cdiloben.
erTmaneTis msgavsni iyvnen, vidre tradiciuli sazogadoebebi. pirveli mizezia e.glisanis azriT, siaxle patara qveynebidan mova, romelTac ar aqvT arc
intensiuri urTierTqmedeba modernul sazogadoebebs Soris, romelic, SeiZleba, ver koloniuri warsuli, arc mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebi. maT naklebad
warmoSobs saerTo kulturas, magram aadvilebs mokle droSi teqnikis, gamogonebebis, eSiniaT statusis gaqrobis an dakargvisa. Cven unda SeveCvioT azrs msoflios aseTi
Cveulebebis gadacemas erTi sazogadoebidan meoreSi, Tanac im doniT, romliTac es

40 81
organizaciis Sesaxeb, sadac sruliad gansxvavebuli urTierToba iqneba centrsa da Tanamedrove ganzomilebani scildeba erovnulobis CarCoebs, romlebis
1
periferias Soris; yvela iqneba erTsa da imave dros centric da periferiac. winaaRmdegobis gawevas cdiloben .
rogorc aqedan Cans, globalizacia misaRebia imisaTvis, visac ar gaaCnia sakuTari, mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebis mqone qveynebi da xalxebi ki
ukve mkacrad Camoyalibebuli, TviTmyofadi kultura. magram is, vinc amgvari cdiloben, TavianTi misia sxvagvarad dainaxon da daasabuTon. Cexi mwerali m.kundera
kulturis warmomadgenelia, ewinaaRmdegeba am process. aRniSnavs: `me vxedav patara xalxebis istoriul misias Tanamedrove msoflioSi,
Cvens mier ganxiluli Teoriebis avtorebi aradasavluri samyaros romelic didi saxelmwifoebis anabaraa darCenili, es ukanasknelni ki cdiloben mis
warmomadgenlebi arian. yoveli maTgani aRiarebs globaluri kulturis aRmavlobas; `gamoWras~ sakuTar Targze. patara xalxebi, mudmivad eZieben ra sakuTar saxes da
aqedan gamomdinare, isini cdiloben, moZebnon Tanamedrove procesebTan Segueba- ibrZvian TviTmyofadobis SenarCunebisaTvis, xels uwyoben imas, rom msoflio win
morigebis saSualebebi. samive maTgani kargad icnobs dasvalur kulturas, amitom aRudges saSinel unifikacias, SeinarCunos tradiciaTa siWrele da cxovrebis wesis
maTTvis advili dasanaxia sakuTar da ucxo kulturas Soris arsebuli sxvaoba, Tu mravalferovneba, adamians ki gaaCndes samSoblos jadosnuri grZnoba~2.
msgavseba. Tumca, rig semTxvevebSi, maTi Sexedulebani ufro dasavleTis `gamowvevaze~ amerikanizaciis formiT mimdinare globalizaciis process SeSfoTebiT adevneben
pasuxia, vidre realobis obieqturi Sefaseba. Tvals TviT dasavluri samyaros warmomadgenlebic. XX s-is 90-iani wlebis dasawyisSi
rogorc vxedavT, Tanamedrove msoflioSi kulturis roli ufro da ufro aSS wamoayena kulturul RirebulebaTa Tavisufali gacvlis idea, rasac didi kamaTi
izrdeba. unda iTqvas, rom Tavad kulturis xasiaTi ganapirobebs sazogadoebis mohyva. safrangeTi da kanada SeSfoTebas gamoTqvamdnen imis gamo, rom maT emuqreboda
damokidebulebas globalizaciis mimarT. kerZod, zemoT moyvanili Teoriebis amerikuli kulturuli produqciiT walekvisa da amerikuli cxovrebis wesis
mixedviT, sxvadasxva kulturis warmomadgeneli inteleqtualebi sxvadasxvagvar moZalebis safrTxe. 1993 w. evrokavSirma, safrangeTis winadadebiT, uari Tqva
saxels arqmeven kulturis globalizaciis process: globaluri kulturis Tavisufal gacvlaze kulturis sferoSi.
gavrceleba, makdonaldizacia, koka-kolonizacia, hamburgerizacia, fast-fudizacia, `Cven globalizaciis atmosferoSi vcxovrobT, rac ganapirobebs ideaTa
vesternizacia, amerikanizacia, kreolizacia _ yvela es aris sxvadsxvagvari axsna, standartizaciasa da cxovrebis wesis gaerTgvarovnebas — pirvel rigSi, amerikuli
gageba msoflioSi mimdinare erTi procesisa, romelsac yvelaze zogadad modelis Sesabamisad.кшyvela, visTvisac Zvirfasia sakuTari istoria, tradiciebi, ena,
globalizacia ewodeba globalizaciis process sayovelTao xasiaTi aqvs, xolo is, Tu filosofia da religia, SeSfoTebulia aRniSnuli tendenciiT, _ werda
ras daarqmevs mas sazogadoeba, gamoxatavs konkretuli sazogadoebis evroparlamentSi safrangeTis deputati katrin lalumieri3. msoflios
damokidebulebas procesisadmi. glisanis mier SemoTavazebuli cneba `kreolizacia~ standartizaciis perspeqtivis sapirispirod, sul ufro mets laparakoben
ar aRniSnavs mxolod karibis kunZulebze mimdinare process. es mxolod kulturuli mravalferovnebis Sesaxeb.
damokidebulebaa mis mimarT: xalxi, visac ar gaaCnia Rrma istoriuli warsuli da mkvlevarTa azriT, SeiZleba vivaraudoT, rom pluralistur `samyaroTa samyaroSi~
tradiciebi, umtkivneulod miiRebs globalur kulturas da moxdeba sazogadoebis iarsebebs ara erTi, aramed ramdenime civilizaciur-kulturuli centri, romelTa
modernizeba. yvela zemoT CamoTvlili gansazRvreba Seiqmna da Camoyalibda urTierTobaSi gaCndeba problema erTi, istoriulad Camoyalibebuli simboloTa
globalizaciis gamowvevebisa da masze gacemuli pasuxebis Sedegad. enidan sxva kulturaTa da civilizaciaTa somboloebis enebze Targmnisa. s.hanTin-
rogorc vxedavT, globalizaciis gamowvevebma ganapiroba kulturebis mier gtonis sityviT, Tvalsawier momavalSi ar Camoyalibdeba erTiani universaluri
sakuTari `fesvebisaken~ mibruneba, lokalizeba kulturuli niSniT. sazogadoebaTa civilizacia da TiToeul arsebul civilizacias mouwevs sxvebTan Tanaarseboba.
Soris axlo da mudmivma urTierTobebma ufro naTelyo maT Soris arsebuli kulturaTa da civilizaciaTa Tanaarsebobis perspeqtiva gansakuTrebiT
gansxvavebebi, ramac ganapiroba sakuTari kulturis maxasiaTebelTa sistematizacia mtkivneul Temad iqca 2001 wlis 11 seqtembris movlenebis Semdeg, romlebic
da mkveTrad gansazRvra, ise, rogorc es afrikuli kulturis magaliTze l.sengorma Sefasebul iqna rogorc ori planetis Sejaxeba erT planetaze, civilizaciaTa adre
gaakeTa. l.sengors axali araferi uTqvams, ubralod axleburad, sistemuri saxiT nawinaswarmetyvelevi Sejaxeba, modernis Sejaxeba aramodernTan da winaremodernTan,
warmoadgina afrikuli kulturis maxasiaTeblebi da misi gansxvaveba dasavluri romlis aRmsrulebelni TviT modernis iaraRebs iyenebdnen da maT modernisave
kulturisagan. winaaRmdeg mimarTavdnen. dasavleli mkvlevrebi imedovneben, rom es Tavzardamcemi
lokalizacia ganapirobebs kulturuli niSniT msoflios mravalpolusianobas. qmedeba biZgs miscems sxvagvari msoflios Seqmnas, romelSic sivrciTi da droiTi
msoflio sazogadoebaSi Tanaarseboben originaluri kulturebi. sazRvrebis kulturebi aRar moindomeben erTmaneTis ganadgurebas. es axali msoflio aRar iqneba
gafermkrTalebam, Sor manZilze mgzavrobis problemis moxsnam, mudmivi kontaqtis martooden droiTi kulturis sul ufro mzardi da mZlavri aRmavlobis imedze _ im
saSualebebma ganapiroba is, rom adamiani sakuTar kulturul centrs aRar scildeba, kulturisa, romelic gamanadgureblad moqmedebs sivrciT kulturebze4.
miuxedavad fizikuri daSorebisa, mas sakuTar saxlTan mudmivi da uwyveti kontaqti
aqvs; es ki adamianebs kulturuli asimilaciisgan icavs. magaliTad, amerikaSi, kerZod,
niu-iorkSi dasaxlebuli Cinelebis erTi nawili ise amTavrebs cxovrebas, rom
inglisuri enis swavlac ki ar sWirdeba, radgan Cinur samyaros ar scdeba, miuxedavad 1
Культурная креолизация мира. – В журн.: Label France (Информационный журнал МИД Франции), № 38, январь, 2000, с.39.
imisa, rom SesaZloa mTeli amerika moiaros. globalizacia qmnis erT metad aqtualur 2
ix.: Хольцер Я. Была или не была? (Существовала или нет центральная Европа: чешские споры о центральноевропейской
gamowvevas, es aris multikulturalizmi; anu sazogadoeba, qveyana warmodgenili ментальности малого народа). – В журн.: Политическая наука, № 4 (Регионализация посткоммунистической Европы),
М., 2001, с.76.
iqneba multikulturuli erTobiT. magaliTad, CineTi aris ara marto geografiul 3
Лялюмьер К. Борьба за культурное многообразие. – В журн.: Label France (Информационный журнал МИД Франции), №
sazRvrebSi moqceuli politikur-ekonomikuri erTeuli, aramed warmosaxviTi 38, январь, 2000, с.25.
4
Smidi v. dasax. naSr., gv.2.

82 39
marTlmadidebelTa _ ricxvi TandaTan Semcirdeba. erT-erT TavSi _ `amerikis sazogadoebaa, kulturuli niSniT erTiani da gansxvavebuli samyaro, romelic
deqristianizacia~ _ biukenani dasavleTis qveynebis demografiuli krizisis mTavar ganfenilia dedamiwis sxvadasxva teritoriaze _ CineTi CineTSi, CineTi amerikaSi,
mizezad qristianuli sarwmunoebis daqveiTebas miiCnevs da acxadebs, rom ukve isaxeba CineTi ruseTis teritoriaze. es gamowveva ufro did problemebs jerjerobiT
axali aTeisturi civilizacia, romelic safuZvels uryevs dasavlur kulturas. dasavleTis qveynebs uqmnis.
globalistebi msoflios kulturul gaerTgvarovnebasa da inglisuri enis zemoT warmodgenili analizis Sedegad, SesaZlebelia garkveuli daskvnebis
sayovelTao gavrcelebas winaswarmetyveleben. `ori-sami Taobis Semdeg sazogadoebis gakeTeba.
mxolod yvelaze gaunaTlebel wevrebs ar ecodinebaT inglisuri... Tqveni ena xdeba Tanamedrove msoflioSi mimdinareobs globalizaciis procesi. misi proeqtireba
raRac, razec ilaparakeben saxlSi, megobrebis wreSi, is, garkveulwilad, kulturuli Tavdapirvelad moxda dasavleTSi. globalizacia ar warmoadgens dasavleTis,
dialeqti iqneba da ara komunikaciis mTavari saSualeba~, _ ambobs inglisuri konkretulad amerikis samoqmedo gegmas. igi bunebrivad warmoSobili procesia.
literaturis amerikeli mkvlevari j.benseni1. am mtkicebis sapirispirod, isev msoflioSi mimdinare modernizaciis procesma, romlis saTavec dasavleTi iyo,
lingvistebi miuTiTeben, rom rac ufro meti sxvadasxva erovnebis adamiani miiRebs ganviTarebis garkveul dones miaRwia. msoflio Zalzed mWidrod dasaxlebul sofels
monawileobas inglisuri enis funqcionirebaSi, miT meti leqsikuri erTeuli Seva masSi daemsgavsa, sadac yovel mosaxles urTierTTan aqvs kontaqti. mWidro kontaqtma
sxva enebidan, gaCndeba gramatikuli inovaciebi, Seiqmneba inglisuri enis sxvadasxva gamoaaSkarava sazogadoebaTa Soris arsebuli gansxvavebebi. daingra miTi dasavluri
versia da maTze mosaubreebs sul ufro metad gauWirdebaT erTmaneTis gageba. modernizaciis, rogorc ganviTarebis erTaderTi aucilebeli pirobis Sesaxeb.
dasavlel mkvlevarTa nawili (e.gelneri da sxv.) aRniSnavs, rom samecniero da globalizacia araerTgvarovnad aRiqmeba sazogadoebaTa mier. igi yvela doneze
teqnikuri codna SeiZleba gamoyenebuli iyos individTa mier yoveldRiur praqtikaSi, misaRebia iseTi kulturebisaTvis, romelTac ar aqvT warsuli, es is kulturebia,
ise, rom ar gamomdinareobdes misi kulturidan, ar warmoadgendes misi kulturis romlebic axla yalibdebian, amitom maTTvis advilia yovelive axlis miReba.
nawils. Semecnebis xerxi ar emyareba religias, kulturas, civilizaciur globalizacia miuRebelia kulturebisaTvis, romelTac aqvT warsuli, is, rac
Rirebulebebs. sxvagvarad rom vTqvaT, qimiuri formulebi an planetaTa ganlagebis Seqmnilia maT mier, raSic warmodgenilia maTi suli, cnobiereba, mentaliteti. radgan
codna ar gvixsnis, rogor vicxovroT, rogor aRvzardoT bavSvebi, Tayvani vceT kulturebi, romelTac dRes globalur, viwro samyaroSi uwevT arseboba da aqvT
RmerTebs. mravalma aradasavlurma kulturam SeiZleba aiTvisos mecnierebis Zalzed mWidro kontaqtebi, odesRac erTmaneTisagan damoukideblad Camoyalibdnen.
Tanamedrove Sexedulebani, Semecnebisa da marTvis racionaluri meTodebi, dasavlur maT TanamedroveobisaTvis damaxasiaTebeli urTierToba daiwyes maSin, rodesac
civilizaciad transformirebis gareSe2. warmoadgendnen zrdasrul erTobebs. anu is, rac ganapirobebda maT qcevas,
jer kidev a.toinbi miuTiTebda, rom erTmaneTSi ar unda avurioT socialuri Camoyalibda manamde, sanam erTmaneTs safuZvlianad gaicnobdnen. es pirveladoba
cxovrebis ekonomikuri, politikuri da kulturuli aspeqtebi, romelTagan pirvel sayuradReboa, radgan erT kulturas ar SeuZlia raime cvlileba Seitanos meore
ors Seexo unifikacia (da ara erToba), mesame ki, gacilebiT ufro Rrma da kulturis siRrmiseul, pirvelad SreSi. Tanamedrove etapze mWidro urTierTkavSiri
fundamenturia, vidre pirveli ori. da Sexeba ki ar aaxlovebs kulturebs, aramed aRrmavebs maT Soris arsebul
globalistTa da kulturuli pluralizmis momxreTa kamaTSi gaCnda msoflios gansxvavebebs.
kulturuli momavlis kidev erTi, ase vTqvaT, neitraluri versia — kulturis globalizacia mravalmxrivi procesia. Tu Tavdapirvelad gamowvevebi mxolod
kreolizaciis Teoria, romlis avtoria martinikeli frangulenovani mwerali, dasavleTidan momdinareobda, Tanamedrove etapze mas aradasavluri kulturebic
mTargmneli da filosofosi eduard glisani. kulturaTa da xalxTa urTierT- qmnian. da, rac yvelaze mTavaria, ukve saubaria aradasavluri kulturebis mier
Sexvedrasa da SeRwevaSi igi xedavs kacobriobis arsebobis axal formas. msoflioSi ganxorcielebul kontrSetevebze.
arsebul situacias igi aRniSnavs terminiT `kreolizacia~; misi azriT, es aris mudmivi saqarTvelo globalur procesebSi maSin Caeba, rodesac TiTqmis gamoxatuli iyo
procesi, romelic ganapirobebs identurisa da gansxvavebulis warmoSobas. unda konturebi, Tu sad gamoCndeboda globalizaciis ZiriTadi da mZlavri mowina-
SeveguoT im azrs, rom Cven SevicvlebiT sxvebTan Sexvedris Sedegad, amasTan, arc erTi aRmdegeebi. Cven SevecadeT, msoflios sxvadasxva sazogadoebisa da kulturebis
mxare ar dakargavs sakuTar bunebas da ar gaiTqvifeba kulturul magmaSi, _ wers warmomadgenel inteleqtualTa mier SemoTavazebuli Teoriebisa da mosazrebebis
glisani. igi Tvlis, rom siaxle patara qveynebidan mova, romelTac ara aqvT arc saSualebebiT garkveuli warmodgena Segveqmna globalizaciisadmi saerTo damoki-
koloniuri warsuli, arc mkafiod gamoxatuli erovnuli tradiciebi. maT naklebad debulebis Sesaxeb. rogorc Cans, SesaZlebelia, gamovyoT zogadad ramdenime
eSiniaT `statusis~ gaqrobis an dakargvisa. erT-erT aseT regionad igi karibis mimarTuleba, romelTa CarCoebSic gavanawilebT kulturis globalizaciis mimarT
kunZulebs miiCnevs, sadac, misi azriT, gamomuSavdeba da yalibdeba urTierTobaTa sazogadoebaTa damokidebulebebs:
Tanamedrove modelebi, arsebobs kulturaTa mravalferovnebisa da erTobis mZlavri 1. globaluri kulturis sruli uaryofa;
potenciali. amdenad, karibis kunZulebi kreolizaciis nimuSad iqceva, Tumca 2. adgilobrivi kulturis globaluri kulturiT Secvla;
kreolizacias ganicdis mTeli danarCeni msoflioc. kacobriobis arsebobis 3. adgilobrivi da globaluri kulturis Tanaarseboba sagrZnobi da mkveTri Serevis
gareSe;
4. adgilobrivi da globaluri kulturebis TaviseburebaTa sinTezi.
1
Zalzed sainteresoa, Tu romeli maTgania saqarTvelosaTvs misaRebi. didi sja-
wiklauri m., edilaSvili m. dedamiwa arasodes iqneba nacrisferi. — gaz. “Cveni mwerloba”, Tb., 2001, 16
(40), gv.3. baasi imis Sesaxeb, rom saqarTvelos gaaCnia istoriuli wasuli, tradiciebi, saerTod
2
Левашова А.В. Современная международная система: глобализация или вестернизация. – В журн.: Социально- TviTmyofadi kultura, ar aris saWiro. warsulis mqone kulturebisaTvis globaluri
гуманитарные знания, М., 2000, № 1, с.264.

38 83
kulturiT sakuTaris Canacvleba miuRebeli da warmoudgenelia, radgan es niSnavs warmoSobis evropuli mwerloba, romlis filosofiur-mxatvrulma koncefciam
sakuTaris, TviTmyofadisa da originaluris dakargvas. kultura imdenad aris sruliad gadaasxvafera msoflios mTliani literaturuli procesebi~1. mecnierebi
sazogadoebis sisxlSi gamjdari, rom misi revoluciuri Secvla drois mokle miuTiTeben axali tipis mxatvruli azrovnebis Camoyalibebaze, romelic aRniSnulia
monakveTSi SeuZlebelia. saqarTvelosaTvis sakuTari kulturis globaluri `metisurobis~, Tanamedrove dasavleTSi aRmosavleTis yofnis niSniT2. magaliTad,
kulturiT Canacvleba warmoudgenelia. es Cven kargad dagvanaxa Tundac kulinariaze inglisur literaturul premiebs xSirad iReben inglisurenovani ucxoeli mwerlebi,
gakeTebulma kvlevam, sadac qarTulma xinkalma sagrZnoblad dasjabna hamburgeri. es, frangul literaturaSi sul ufro xSirad gvxvdeba arabuli warmoSobis avtorebi.
ra Tqma unda, ar niSnavs globaluri kulturis srul uaryofas. zogadad rom vTqvaT, erTi sityviT, aRmosavleTis mier evropuli literaturuli sivrceebis dapyrobis
globaluri kulturis sruli uaryofa SeuZlebelia, saqarTvelos SemTxvevaSi ki _ tendencia zogadad mTeli Tanamedrove evropuli literaturis mkveTri
warmoudgeneli, radgan saqarTvelo cdilobs dasavlur sazogadoebaSi integracias, maxasiaTebelia. sul raRac erTi saukunis win ki gansxvaveba aRmosavlur da dasavlur
rac modernizacis gareSe warmoudgenelia. politikisa da ekonomikis sferoSi azrovnebas Soris imdenad didi iyo, rom pirveli Cineli da iaponeli mTargmnelebi ki
warmatebis miRweva da dasavlur yaidaze sazogadoebis mowyoba kulturis doneze ar Targmnidnen, TiTqmis Tavidan werdnen evropul romanebs3.
urTierTobis gareSe SeuZlebelia. es urTierToba ki iTvaliswinebs sazogadoebaSi aRniSnuli procesi mxolod literaturis sferos ar exeba.
garkveuli saxis cvlilebebs, sxva kulturasTan adptirebas da morigeba-Seguebas. TviT kulturuli konvergenciis Teoriis momxreebi, romlebic Tvlian, rom
globaluri kulturis srul uaryofas saqarTvelo verc moaxerxebs da, Cveni azriT, mimdinareobs kulturis globaluri homogenizacia transnacionalur korporaciaTa
arc unda iyos aucilebeli da saWiro. modernizacia, f.fukuiams TqmiT, sazogadoebaSi zegavleniT (`koka-kola~, `makdonaldsi~ da sxv.), aRniSnaven, rom `msoflio
cvlilebebs oTx doneze iwvevs _ ideologia, institutebi, samoqalaqo sazogadoeba produqciis~ mwarmoebel korporaciaTa saqmianoba warmatebulia imdenad, ramdenadac
da kultura. saqarTvelom globaluri kuluturis talRa unda gamoiyenos moder- isini adaptirdebian adgilobriv kulturasTan. `importior~ qveynebSi dasavluri
nizacisaTvis, anu Tu saqarTveoloSi ise, rogorc msoflios sxvadasxva adgilze, dawesebulebani Tu moxmarebis saSualebani sxva socialur, ekonomikur da kulturul
globaluri kulturis gavrceleba daemTxva modernizacias an gamoiwvia igi, funqciebs asruleben, vidre samSobloSi. `sonis~ prezidentma akio moritam am
globalizacia saqarTveloSi dadebiT procesad unda CaiTvalos. globaluri procesis aRsaniSnavad SemogvTavaza termini `glokalizacia~ (globalizacia+lo-
kultura, rogorc ukve mogaxseneT, vrceldeba iseTi saSualebebiT, romelTac kalizacia), anu `orive mxares yureba~4.
s.hanTingtonma da p.bergerma ~daosuri kultura~ da ~inteleqtualTa~ saklubo mecnierebi saubroben kardinalur mijnaze, romelsac miadga kacobrioba da
kultura uwodes. romlis iqiT istoria, rogorc Cans, kalapots icvlis. `dominirebadma civilizaciam
rogorc zemoT aRvniSneT, msoflioSi arsebobs biznesSi Cabmuli axalgazrdebis Zlierebis piks miaRwia da globaluri gaxda, magram igi namdvil sulier katastrofas
sazogadoebaTa mTeli qseli, romlebic kargad saubroben inglisurad, Sesabamisad ganicdis. qristianuli kultura — am supercivilizaciis macocxlebeli wyaro —
icvamen da erTobian, aseve, SeiZleba iTqvas, azrovneben inglisurad. maT Soris TandaTan adgils uTmobs axal realiebs, cnobierebis organizaciis sxva formebs,~ —
gamosayofia ori mimarTuleba: am axalgazrdebis nawili sruli kosmopolitia; meore wers a.neklesa5.
nawili ki cdilobs erTdroulad or samyaroSi icxovros: ar CamorCes globalur 2001 wlis miwuruls gamoqveynda ukiduresi memarjvene amerikeli politikosis
saqmian kulturas, magram sakuTari piradi cxovreba orientirebuli aqvs gansxvavebul patrik biukenanis wigni friad niSandoblivi saTauriT: `dasavleTis sikvdili: rogor
kulturul faseulobebze. emuqreba Cvens saxelmwifosa da civilizacias mosaxleobis kleba da imigrantTa
globalur kulturaSi arsebobs kidev erTi elitaruli seqtori, romelic xSirad Semosevebi~ (Patrick J.Buchanan. The Death of the West: How Dying Populations and Immigrant
erTvis saqmian kulturas, xSirad ki upirispirdeba mas. es aris dasavluri inte- Invasions Imperil Our Country and Civilization). sxvaTa Soris, am wignis publikacia 11
ligenciis globalizacia, romelsac bergerma uwoda inteleqtualTa saklubo seqtembris teraqtebis gamo gadaido, Tumca igi jer kidev zafxulSi mzad iyo
kultura (faculty club culture). misi gavrceleba xdeba saxvadasxva gziT: gamosacemad. avtori dasavluri samyarosa da, kerZod, aSS-saTvis friad samwuxaro
akademiuri struqturebiT, fondebiT, arasamTavrobo organizaciebiT. igi qmnis samomavlo perspeqtivas xatavs: 2050 wlisaTvis aSS mesamexarisxovan qveynad
sakuTar bazars _ es aris ideebi, qcevis normebi, romlebic Seqmilia dasavleli, gadaiqceva, evropis TeTrkaniani mosaxleobisa da iaponelebis ricxvi katastrofulad
kerZod, amerikeli inteleqtualebis mier, rogorebic arian adamianis uflebaTa daiklebs, sabolood ki, isini sulac gaqrebian aziisa da afrikis muslimuri qveynebis
damcvelebi, specialistebi da sxvani. demografiuli Semotevis Sedegad. ganaxldeba islamis zewola evropis qveynebze, rac
`inteleqtualTa saklubo kultura~ da `daosuri kultura~ aris saqarTveloSi ukve iyo istoriaSi, magram misi Sedegebi amjerad gacilebiT tragikuli iqneba
sazogadobis ganviTarebis erT-erTi garanti da safuZvelia im cvlilebebisa, romelic evropelTaTvis. arc ruseTis momavali esaxeba biukenans naTel ferebSi: CineTi
aucileblad unda ganxorcieldes institutebisa da samoqalaqo saozgadoebis doneze. gandevnis mas cimbiridan da Soreuli aRmosavleTidan, muslimuri samyaro ki _
anu SesaZlebelia, saqarTveloSi globaluri kultura da modernizaciis procesi kavkasiidan da centraluri aziidan. qristianTa _ kaTolikeTa, protestantTa da
erTmaneTs daemTxves. amdenad globaluri kulturis suli uaryofa, Cveni azriT, romc
SegveZlos, dadebiTi Sedegis momtani ar unda iyos. 1
ebraliZe T. or kulturas Soris. — gaz. “Cveni mwerloba” (saliteraturo CanarTi gazeTisa “axali epoqa”),
arsebobs SiSi imisa, rom modernizaciis procesi uaryofs warsulidan SemorCenil 23 (49), 8-15 ivnisi, 2001, gv.3.
2
tradiciebs, spobs maT da adamians met Tavisuflebas sTavazobs. bevrisaTvis es Прожогина С.В. Литература магрибинцев во Франции: продолжение диалога культур Востока и Запада. – В кн.: Восток-
Запад: Притяжение, отталкивание. М., 1998, с.178.
tradiciisgan gaTavisufleba kulturis originalobisa da TviTmyofadobis dakargvas 3
ebraliZe T. dasax naSr., gv.3.
niSnavs. amitom xSirad modernizacia uaryofiTad fasdeba da sazogadoeba cdilobs 4
Питерсе Я.Н. Глобализация и культура.- В кн.: Этнос и политика. Автор-составитель А.А.Празаускас. М., 2000, с.322.
5
Неклесса А. Конец цивилизации..., с.74.

84 37
damoukidebeli sakuTrebis ufleba, rac, vTqvaT, britanelma qalebma mxolod 1870 mis Tavidan acilebas, ubrundeba sakuTar kulturas. TavisTavad sakuTari kultu-
wels miiRes. muslimuri samarTali aseve Tanabrad cnobda rogorc vaJebis, ise risaken mibruneba kargicaa da aucilebelic, magram aman ar unda miiRos garemosagan
qaliSvilebis memkvidreobiT uflebebs, bevr dasavlur qveyanaSi ki cota xnis win izolaciis saxe. izolacia gamoiwvevs karCaketilobas, rasac SesaZloa sazogadoebis
qalebs aseTi ufleba ar hqondaT. did britaneTSi qalebma saarCevno ufleba 1928 wels statikur mdgomareobaSi gadasvla moyves (magaliTisaTvis sakmarisia ori koreis da
miiRes, aSS-Si — 1920 wels, safrangeTSi — 1971 wels; am droisaTvis bevr muslimur uaxloes warsulSi ori germaniis Sedareba). rogorc Cans, rac ar unda didi da Zlieri
qveyanaSi (irani, erayi, pakistani da sxv.) qalebi arCevnebSi monawileobdnen. ufro iyos kultura, gamoricxulia gare samyarosTan urTierTobisa da siaxleTa miRebis
metic — pakistanSi, bangladeSSi, TurqeTSi qalebi ikaveben premier-ministris postebs, gareSe misi ganviTareba. TviT iseTi didi kultura, rogoricaa CineTi, romelsac
aSS-s ki arasdros hyolia qali-prezidentio, dasZens a.a.mazrui. Tavisuflad SeiZleba ewodos civilizacia, ver uaryofs amas. igi cdilobs garedan
misi azriT, kulturebi/civilizaciebi unda fasdebodes ara mxolod umaRles Sesuli siaxleebi marTvadi gaxados, miiRos is, rac surs. amitom uwodes CineTis
miRwevaTa mixedviT, aramed mankierebaTa da Seubraleblobis xarisxiT, romlisTvisac magaliTs ~marTvadi globalzacia~.
isini swiraven sakuTar Tu sxva xalxebs. am TvalsazrisiT, islams ufro Zlieri axlis miReba ar niSnavs Zvelis uaryofas da modernizaciis procesi ar aris
imuniteti aqvs nacionalizmis, komunizmis, rasizmis, genocidis winaaRmdeg. Tu tradiciebisgan gaTavisufleba. k.tompsoni miiCnevs, rom kulturuli memkvidreoba da
muslimur samyaroSi dasavlurze Zlieria politikuri Zalmomreoba, dasavleTSi Tanamedrove adamianis yoveldRiuri cxovreba absoluturad daukavSirebelia
gacilebiT masStaburia quCis Zaladoba. dasavluri liberaluri demokratia erTmaneTTan, CemTvis ufro misaRebia S.eizenStadtis mosazreba. misi TqmiT, rac ar
uzrunvelyofs ekonomikis maRalmwarmoeblurobas, mosaxleobis farTo monawileobas unda didi iyos kontrasti ~tradiciul~ da ~Tanamedrove~ sazogadoebebs Soris,
marTvaSi, magram dasavlurma pluralizmma warmoSva rasizmi, faSizmi, genocidi. warmatebuli modernizacia SesaZlebelia mxolod tradiciuli elementebis
dasavleTma mets miaRwia yovelive saukeTesos realizaciaSi, rac adamianis bunebaSia, regulaciaze dayrdnobiT. amis naTeli dadasturebaa iaponiis magaliTi, romelzec
aRmosavleTma — adamianis bunebis yvelaze cudi mxareebis SezRudvaSi. zogierTi Cven zemoT gvqonda saubari. msjelobis mizania damajerebeli gaxados daskvna, romlis
adamianuri kriteriumiT (stabiluri ojaxi, socialuri Zalmomreobisagan dacva da mixedviTac globaluri kultura da Tavad globalizacia ar warmoadgens iseT
sxv.), muslimuri samyaro win uswrebs dasavleTs. yovelive amis gamo, a.a.mazruis saSiSroebas, rogoradac igi saqarTveloSi aRiqmeba, Tumca es ar niSnavs imas, rom igi
daskvniT, kacobriobam unda gamoiyenos ara mxolod dasavleTis, aramed aRmosavleTis, idealuria da yuradRebis miqcevas ar saWiroebs.
kerZod, muslimuri samyaros gamocdilebac1. globalur kulturasTan urTierToba saqarTvelos aucileblad mouwevs. am
aqve davZenT, rom am da zogierT sxva SemTxvevaSic Tavad sakiTxis amgvari dayeneba kulturaTa urTierTobas unda moyves raime Sedegi. saqarTvelos mier globaluri
ufro saintereso da mniSvnelovania rogorc `pasuxi~ dasavleTis `gamowvevaze~, vidre kulturis sruli uaryofa iseve miuReblad da uaryofiTad mimaCnia, rogorc
motanili magaliTebis realobasTan Sesabamisoba. adgilobrivi kulturis globaluri kulturiT Canacvleba.
samecniero literaturaSi aRniSnulia ori urTierTsapirispiro tendencia adgilobrivi da globaluri kulturis urTierTobas Teoeriulad, SeiZleba, is
dasavleTisa da aradasavluri samyaros urTierTobaSi. erTis mxriv, dasavluri Sedegebi mohyves, romelzedac Cven zemoT gvqonda saubari. esenia: konfrontacia,
Rirebulebebi, masobrivi kulturis saxiT, farTod vrceldeba mTel msoflioSi. am simbiozi, sinTezi. magram SesaZlebelia, kulturaTa urTierTqmedeba ar mivides
movlenas `koka-kolonizaciisa~ da `hamburgerizaciis~ efeqtis saxeliT ixsenieben. romelime am tipis realizaciamde da Semoifarglos mxolod kulturul Rirebu-
saqme ufro Sorsac midis. rogorc e.saidi aRniSnavs, Tanamedrove arabuli samyaro aSS- lebaTa urTierTgacvliT, romelic intesivobiTa da xarisxiT Camouvardeba
s politikur da kulturul satelitad gvevlineba. mimdinareobs gemovnebis zemonaxseneb tipebs.
farTomasStabiani standartizacia, rac gamoixateba ara mxolod tranzistorebiT,
jinsebiTa da koka-koliT, aramed aRmosavleTis kulturuli saxeebiT, romelTac pasuxebi dasavleTs da modernizacia
farTod avrcelebs masobrivi sainformacio saSualebebi da romlebic ukritikod dasavleTis eqspansiam aradasavluri sazogadoebebis modernizeba da vester-
moixmareba masobrivi auditoriis mier. amis paradoqsuli Sedegi isaa, rom arabi nizireba gamoiwvia. am sazogadoebebis politikuri da inteleqtualuri liderebis
sakuTar Tavs holivudis mier SemoTavazebuli saxiT aRiqvams2. azieli studentebi (da pasuxi dasavleTis Semotevaze samgvari iyo: 1) orives _ modernizaciisa da
profesorebi) kvlav amjobineben, moikalaTon amerikel orientalistTa ferxTiT, vestrenizaciis _ uaryofa, 2) orives miReba, 3) erTis miReba da meoris uaryofa.
Semdeg ki adgilobriv msmenelebs gaumeoron kliSeebiT gajerebuli orientalisturi uaryofa. 1542 wlidan _ dasavleTTan pirveli kontaqtis damyarebidan _ XIX
dogmebi3. saukunis Sua xanebamde iaponia dasavleTis mkveTri uaryofis gziT midioda. daSvebuli
meore mxriv, XX s-is 50-iani wlebidan saTaves iRebs aRmosavlur kulturebTan iyo modernizaciis mxolod SezRuduli formebi, magaliTad, sabrZolo masalebis
dasavleTis urTierTobis TvalsazrisiT umniSvnelovanesi movlena. Tu aqamde SeZena, xolo dasavluri kulturis importi, maT Soris yvelaze gamorCeulad _
dasavleTi Tavis msoflaRqmas amdidrebda aRmosavluridan nasesxebi esTetikuri Tu qristianobisa, sastikad ikrZaleboda. XVII saukuneSi dasavlelebi saerTod gamoaZeves
dekoratiuli elementebiT, am droidan evropulenovani aRmosavleli mwerlebis qveynidan. ukompromiso damokidebulebas bolo moeRo 1854 wels, rodesac kapitanma
masobrivi SemoWris Sedegad `Seiqmna sruliad axali tipis literatura — perim ZaliT daarRvia iaponiis karCaketiloba, 1868 wels meiZis restavracias mohyva
orbunebovani, orcnobierebiani, organzomilebiani... miviReT aRmosavluri aqtiuri mcdelobebi, gaeziarebinaT dasavleTis gamocdileba. ramdenime saukunis
manZilze CineTic cdilobda, xeli SeeSala modernizebisa da vesternizebis seriozuli
1
Mazrui A.A. Islamic and Western Value. – Foreign Affairs, N.Y., 1997, vol.76, 5, p.118-132. mcdelobebisaTvis. 1601 wels qveyanaSi SeuSves qristiani misionerebi, Tumca 1722
2
Said E.W. Orientalism. L., 1978, p.322. wlisaTvis isini saguldagulod gamoaZeves iqidan. iaponiisgan gansxvavebiT, CineTis
3
iqve, gv.323-324.

36 85
karCaketilobis politika mniSvnelovanwilad ganpirobebuli iyo Cinelebis momakvdinebeli aRmoCndes... islami CvenTvis mxolod religia ki ara, cxovrebis wesia.
warmodgeniT sakuTar Tavze, rogorc msoflios centrze, agreTve yvela sxva xalxze Cven, saudelebs, gvsurs modernizeba, magram ar vsaWiroebT vesternizebas~1.
Cinuri kulturis upiratesobis mtkice rwmeniT. CineTis izolacia, iseve, rogorc dasavlur samyarosTan muslimuri aRmosavleTis urTierTobis Sedegebisa da
iaponiisa, dasavleTis iaraRis meSveobiT dasrulda, romelic 1839-1842 wlebis perspeqtivebis SefasebaSi gacilebiT naklebradikaluria iraneli
opiumis omis dros gamoiyena inglisma. rogorc magaliTebidan vxedavT, XIX saukuneSi literaturaTmcodne, doqtori abdulhusein zarinkubi, romelmac 1974 wels
dasavluri saxelmwifoebi Sanss ar utovebdnen aradasavlur sazogadoebebs, gamoaqveyna wigni friad niSandoblivi saTauriT: `arc dasavluri, arc aRmosavluri _
ganexorcielebinaT absoluturad karCaketili politika. adamianuri~. miuxedavad dasavleTisadmi mkveTrad uaryofiTi damokidebulebisa, igi
meoce saukuneSi momxdarma winsvlam satransporto da sakomunikacio saSualebaTa miiCnevs, rom SeuZlebelia iranuli kulturis dakonserveba, misi SenarCuneba Zveli
sferoSi, agreTve globalurma urTierTdamokidebulebam ganze dgoma did fufunebad tradiciebis farglebSi. igi unda viTardebodes, iTvisebdes axals _ aucilebelsa da
aqcia. modernizaciis, iseve rogorc vesternizaciis sruli uaryofa naklebad sasargeblos. problemas qmnis ara dasavluris aTviseba _ es istoriuli
realuria im msoflioSi, romelic dRiTidRe sul ufro Tanamedrove da urTierT- aucileblobaa, radgan kapitalistur ekonomikasTan erTad xalxis cxovrebaSi iWreba
dakavSirebuli xdeba. aseTi fufunebis ufleba mxolod patara, izolirebulma garkveuli kulturuli faseulobani, _ aramed dasavleTis winaSe qedis moxra,
sasoflo Temma Tu SeiZleba misces Tavs, romlis miswrafebebi saarsebo minimumis iqiT cxovrebis ucxo normebis Tavsmoxveva. sad aris gamosavali? mecnieris azriT,
ar midis. `mxolod yvelaze eqstremisti fundamentalistebi~, _ wers daniel faipsi gadamwyvet rols Seasrulebs iranuli kulturis istoriuli gamocdileba, romelmac
islamTan dakavSirebiT, `uaryofen rogorc modernizacias, ise vesternizacias. isini SesaZlebeli gaxada enis, literaturisa da kulturis SenarCuneba sxvadasxva saxis
mdinareSi yrian televizorebs, krZalaven majis saaTis tarebas, uars acxadeben zewolis pirobebSi. unda viamayoT imiT _ dasZens mkvlevari _ rom iranuli kultura
Sidawvis Zravis moxmarebaze. magram maTi samoqmedo gegmis ararealuroba msgavs arc aRmosavluria, arc dasavluri, igi adamianuria2.
jgufebs mimzidvelobas ukargavs; zogierT SemTxvevaSi ki (magaliTad, ien izala cxadia, daskvna, cota ar iyos, ucnauria, magram sakiTxis dasma sainteresoa: sxva
kanoSi, sadaTis mkvlelebi, meqas meCeTze Tavdamsxmelebi, dayvas zogierTi dajgufeba iraneli mkvlevrebi, maT Soris, zemoT naxsenebi d.Saiegani iranuli kulturis
malaiziaSi) — xelisuflebasTan sisxlian SetakebebSi gancdilma marcxma mogvianebiT aRmosavlurobas eWvqveS ar ayeneben. Tumca, rogorc Cans, arsebobs sxva Tvalsazrisic.
maTi TiTqmis ukvalod gaqroba gamoiwvia.~ ukvalod gaqroba — aseTia sruli uaryofis cnobili istorikosi da literaturaTmcodne, Teiranis universitetis profesori
politikis zogadi perspeqtiva meoce saukunis miwuruls. fanatizmi, toinbis sityviT islami noduSeni aRniSnavs, rom erT-erTi ZiriTadi faqtori, romelic mudam
rom vTqvaT, ubralod, arasicoclisunariani arCevania. zemoqmedebda iranis istoriaze, aris misi mdebareoba aRmosavleTsa da dasavleTs
qemalizmi. meore SesaZlo pasuxi dasavleTisadmi aris toinbiseuli herodianizmi, Soris. geografiam gansazRvra CvenTvis erTaderTi gza _ wonasworobis SenarCuneba,
anu rogorc modernizaciis, ise vesternizaciis miReba. aseTi pasuxi gamomdinareobs anu sakuTar safuZvelze myarad dgomis unari, askvnis igi3.
warmodgenidan, rom modernizacia sasurveli da aucilebelia, da rom adgilobrivi vfiqrobT, ganxiluli poziciebi sainteresoa CvenTvisac: rogorc davinaxeT,
kultura SeuTavsebelia modernizaciasTan, amitom masze uari unda iTqvas, an igi unda iranelebi xazs usvamen dasavleTsa da aRmosavleTs Soris TavianT yofnas (Cveni
ganadgurdes. sazogadoeba srulad unda vesternizdes, raTa SesaZlebeli gaxdes Tvalsawieridan, iranuli kultura calsaxad aRmosavluria), Cveni mkvlevrebis nawili
warmatebiT modernizeba. modernizacia da vesternizacia aZlierebs urTierTs da ki daJinebiT cdilobs qarTuli kulturis an mxolod dasavluri, an mxolod
isini Tanadroulad unda warimarTon. msgavsi damokidebuleba gamoxatulia aRmosavluri maxasiaTeblebis moZiebas.
mecxramete saukunis dasasrulis zogierTi iaponeli da Cineli moazrovnis aradasavlel mkvlevarTaTvis, cxadia, miuRebelia mtkiceba, rom Tu ara
msjelobebSi, romelTa mixedviT, modernizaciisaTvis saWiroa, rom maTma sazo- koloniuri eqspansia, aRmosavleTis yvela qveyana, iaponiis CaTvliT, dRes TiTqmis XV
gadoebebma daiviwyon TavianT istoriuli enebi da aRiaron inglisuri, rogorc saukunis doneze iqneboda. yvelaferi axali da Tanamedrove aRmosavleTSi
saxelmwifo ena. es Sexeduleba, rogorc mosalodneli iyo, ufro dasavlur wreebSi iyo dasavleTidan movida, vesternizaciisa da modernizaciis procesis Sedegad, da
popularuli, vidre aradasavlur elitebSi. misi mTavari principia: `Tu ginda aRmosavleTi yovelive (an TiTqmis yovelive) amiT mSvenivrad sargeblobs. am
warmatebas miaRwio, Cvennairi unda gaxde; es erTaderTi gamosavalia~. argumenti ki TvalsazrisiT, swored kolonializmma daaaxlova aRmosavleTi dasavleTTan4.
isaa, rom `[aradasavlur] sazogadoebaTa religiuri Rirebulebebi, zneobrivi normebi sapirispirod, aRmosavleli mkvlevrebi cdiloben daasabuTon, rom Rirebulebani
da sazogadoebrivi wyoba saukeTeso SemTxvevaSi ucxoa, Tu ara mtruli, da miRwevebi, romlebiTac ase amayobs Tanamedrove dasavleTi, arc aRmosavluri, maT
industrializmis Rirebulebebisa da tradiciebisadmi.~ aqedan gamomdinare, ekono- Soris, muslimuri sazogadoebebisaTvisaa ucxo, zog SemTxvevaSi ki es ukanasknelni
mikuri ganviTareba moiTxovs cxovrebisa da sazogadoebis mkveTr da Zireul winac uswreben dasavlelebs. magaliTad, a.a.mazrui aRniSnavs, rom Tumca qalTa
reorganizacias, da, xSirad, Tavad am civilizaciis xalxis mier arsebobis saazrisis mdgomareoba muslimur qveynebSi dasavleTis mZafri kritikis sagania, magram,
xelaxla gaazrebas.~ igive azrs imeorebs faipsi islamze msjelobisas:`anomiis Tavidan dasavleTisagan gansxvavebiT, am qveynebSi qals yovelTvis gaaCnda qmrisgan
asarideblad, muslimebs mxolo erTi gza darCeniaT, radgan modernizacia vester-
nizacias gulisxmobs... islami ar gvTavazobs alternatiul gzas modernizebisaTvis... 1
hanTingtoni s. dasavleTi — unikaluri, ara universaluri. — kreb.: kulturis istoriisa da Teoriis
sekularizmis daTmoba warmoudgenelia, Tanamedrove mecniereba da teqnologia sakiTxebi, X, Tb., Tsu gamomc., 2001, gv.185.
2
moiTxovs misi Tanamdevi saazrovno procesebis gaTavisebas; igive situaciaa Китаянов Д.С. Иран и Запад: история и современный диалог. – В кн.: Восток-Запад: Притяжение, отталкивание. М., 1998,
с.32-33. aqve aRvniSnavT, rom iranis islamuri revoluciis ideologebi am lozungs daesesxnen
politikur institutebTan dakavSirebiTac. Sinaaarsic iseve unda iyos aTvisebuli, zarinkubs da igi Semdegnairad gadaakeTes: arc aRmosavluri, arc dasavluri _ islamuri.
3
rogorc garegnuli forma. dasavluri civilizaciis pirveloba imTaviTve unda iyos iqve, gv.9.
4
Васильев Л.С. dasax. naSr., gv.107.

86 35
industria farTodaa gavrcelebuli iqac, sadac samoqalaqo sazogadoebis xsenebac ki gaTavisebuli, raTa misgan iswavlo(n). evropuli enebi da dasavluri saganmanaTleblo
ar aris. dawesebulebebi savaldebuloa, miuxedavad imisa, rom es ukanasknelni marTlac xels
afrikuli warmoSobis mkvlevarma a.a.mazruim yuradReba miaqcia dasavluri uwyoben Tavisufal azrovnebasa da uzrunvelyofil cxovrebas. muslimebi mxolod
kulturis mimzidvelobisa da misadmi agresiuli ganwyobis urTierTdaSrevebas maSin miaRweven iseT mdgomareobas, roca SesaZlebeli iqneba teqnikuri siaxleebis
dasavleTTan aradasvluri samyaros urTierTobis procesSi: `mosuli (dasavluri — aTviseba da Semdgom ganviTareba, Tu isini upirobod miiReben dasavlur models~.
n.C.) kultura iwvevs erTdroulad aRfrTovanebasa da zizRs, mibaZvis survilsa da
protestis grZnobas~1. sul ufro aSkarad ikveTeba aradasavlur civilizaciaTa samoci wliT adre, vidre es sityvebi daiwereboda, mustafa qemal aTaTurqi msgavs
miswrafeba sakuTari saxis, sakuTari faseulobebis damkvidrebisaken. `Cven vcxovrobT daskvnamde mivida da otomanTa imperiis nangrevebidan axali TurqeTi Seqmna, didi
ara mxolod mTlian samyaroSi, aramed `samyaroebis samyaroSi~2, sadac mimdinareobs Zalisxmeva gaswia rogorc misi vesternizebis, aseve modernizebisaTvis. am kursis
pasuxis Zieba globalizaciis gamowvevaze. arCeviTa da muslimuri warsulis uaryofiT aTaTurqma TurqeTi `gaxleCil qveynad~
iraneli mecnieris, Teiranis universitetis profesor d.Saieganis azriT, es aqcia, romlis sazogadoeba muslimuri iyo Tavisi religiiT, memkvidreobiT,
gamowveva principulad gansxvavdeba warsulSi kulturaTa urTierTqmedebisagan, CveulebebiT da institutebiT, magram hyavda mmarTveli elita, romelsac ganzraxuli
radgan saqme exeba socialuri da individualuri yofis organizaciis amosaval hqonda misi gaTanamedroveoba, dasavlur yaidaze mowyoba da dasavleTTan yofna. XX
principTa totalur SeuTavseblobas. dasavleTisaTvis esaa istoriuli evoluciis, saukunis bolosaTvis ramdenime qveyana adgas qemalistur gzas, isini cdiloben
grZnobadi da zegrZnobadi samyarosgan gancalkevebuli sulis, nebis primatisa da Secvalon aradasavluri identuroba dasavluriT. maTi mcdelobebi gaanalizebulia
raodenobriv maxasiaTeblebze samyaros dayvanis principebi. iq damkvidrebuli meeqvse TavSi.
samyaros sekularizacia niSnavs mis despiritualizacias, bunebis ukidures reformizmi. uaryofa gulisxmobs sazogadoebis izolirebis uimedo mcdelobas
obieqtivacias, saidanac gamomdinareobs scientizmi da teqnicizmi. Zireulad Tanamedrove cvalebad samyaroSi. qemalizmi niSnavs Znel da mtkivneul gzas
gansxvavebulia aRmosavlur civilizaciaTa principebi. istoria aq wmindaTawmindaa da saukuneebis ganmavlobaSi arsebuli kulturis ngrevisa da misi Canacvlebisa sxva
uSualod ukavSirdeba esqatologias. adamianuri instinqtebi da vnebani ar miiCneva civilizaciidan Semotanili (nasesxebi) kulturiT. mesame gza gulisxmobs
istoriis mTavar mamoZravebel Zalad, _ rogorc islamSi, ise induizmSi maT modernizaciis Sexamebas adgilobrivi kulturis umTavresi faseulobebTan,
daqvemdebarebuli adgili mieCinebaT, an kidev isini aRiqmeba mZime tvirTad, CveulebebTan da institutebTan. rasakvirvelia, es mimarTuleba yvelaze ufro
romlisganac gaTavisuflebaa saWiro. popularuli iyo aradasavlur elitebs Soris. CineTSi cinis dinastiis mmarTvelobis
d.Saiegani Tvlis, rom dasavluri civilizaciis, rogorc universaluris, bolo xanebSi aqtualuri iyo devizi `ti-iongi~: Cinuri swavleba _ fundamenturi
damkvidreba an angrevs sxva kulturaTa eTikur da esTetikur faseulobebs, an dayavs principebisaTvis, dasavluri swavleba _ praqtikuli gamoyenebisaTvis.~ iaponiaSi es
isini `adgilobriv koloritamde~. kulturaTa sinTezi ucxo RirebulebaTa zewolis iyo `vakon, iosei~ (iaponuri suli, dasavluri teqnika~). 1830-iani wlebis egvipteSi
pirobebSi SeuZlebelia, radgan motanili faseulobebi diametrulad sawinaaRmdegoa muhamed alim scada `teqnikuri modernizaciis Catareba seriozuli kulturuli
adgilobrivisa. es moaswavebs dagrovil memkvidreobaze uaris Tqmas, damoukidebel vesternizaciis gareSe~. Tumca es mcdeloba kraxiT damTavrda; britaneTma aiZula igi,
azrovnebaze, qcevasa da qmedebaze xelis aRebas, sabolood ki — uaris Tqmas sakuTar uari eTqva mTel rig reformebze, romlebic modernizaciisaken iyo mimarTuli. amis
Tavze. `Tu aRmosavlur samyaros ara aqvs sxva arCevani, garda `aSkara gamowvevis~, Sedegad, rogorc ali mazrui SeniSnavs, `egviptes ar ewera iaponiis bedi teqnikuri
`garduvali bedisweris~ miRebisa, rac dasavleTTan Segueba-morgebaSi gamoixateba, modernizaciisa kulturis vesternizaciis gareSe, arc aTaTurqiseuli bedi teqnikuri
maSin es iqneba aRmosavluri civilizaciebis tragikuli aRsasruli. esaa yofierebis modernizaciisa kulturis vesternizaciis saSualebiT~. XIX saukunis meore naxevarSi
ori tipis mkacri Setakeba, romelTa Soris kompromisi SeuZlebelia~, — askvnis jamal al-din al-avRanma, muhamed abdulam da sxva reformatorebma kvlav scades
mkvlevari3. islamisa da Tanamedroveobis urTierTmorgeba, amtkicebdnen ra `islamis Tavseba-
`Tanamedrove muslims ar SeuZlia, ar awarmoos mudmivi jixadi (wminda omi) ara dobas Tanamedrove mecnierebasTan da dasavluri azrovnebis saukeTeso momentebTan~,
mxolod sakuTar TavTan, raTa SeinarCunos saRi goneba da sulieri sijansaRe, aramed cdilobdnen muslimuri dasabuTeba moeZebnaT Tanamedrove ideebisa da institutebis
Tavis garemomcvel samyarosTanac, raTa daicvas winaparTa didebuli sulieri da (iqneboda es samecniero, teqnikuri Tu politikuri _ konstitucionalizmi da
mxatvruli memkvidreoba da gadasces igi momaval Taobas~, _ wers s.nasri4. warmomadgenlobiTi mTavroba) misaRebad safuZvlis momzadebisaTvis.~ es ukve farTo
niSandoblivia saudis arabeTis princis gancxadebac, romelic s.hanTingtons reformatoruli moZraoba iyo, romelic, midioda ra qemalizmis gziT, ara marto
mohyavs: `ucxouri importi mSvenieria lamazi nivTebis an maRalteqnikuri sagnebis moderniziaciisken iswarfvoda, aramed zogierTi dasavluri institutis aTvisebis-
saxiT. magram socialuri da politikuri institutebis importi SeiZleba Tvisac iyo mzad. aseTi saxis reformizmi muslimuri elitebis mxridan dasavleTisadmi
yvelaze gavrcelebuli pasuxi iyo ormocdaaTi wlis ganmavlobaSi, 1870-iani wlebidan
1920-ian wlebamde, sanam igi ar waawyda gamowveveas jer qemalizmis, xolo mogvianebiT
_ fundamentalisturi formis ufro daxvewili reformizmis mxridan.
uaryofis politika, qemalizmi da reformizmi efuZneba sxvadasxva warmodgenas
1
Mazrui A. World Federation of Cultures: an African Perspective. N.Y., 1976, p.457. imis Sesaxeb, Tu ra aris SesaZlebeli da ra _ sasurveli. uaryofis politikisaTvis
2
Актуальные вопросы глобализации, с.42.
3
Shayegan D. The Challenges of Today and Cultural Identity. – East Asian Cultural Studies. Tokyo, 1977, 4, p.35-36.
orive _ modernizaciac da vesternizaciac _ arasasurvelia da SesaZlebelia orives
4
Наср С.Х. О столкновении принципов западной и исламской цивилизаций. –В кн.: Сравнительное изучение цивилизаций. uaryofa. qemalizmisaTvis orive _ modernizaciac da vesternizaciac _ sasurvelia,
Под ред. Б.С.Ерасова, с.481-482.

34 87
ukanaskneli mniSvnelovania, gamomdinare iqidan, rom mis gareSe pirvelis islamistebis gaaqtiureba, romlebic Zalauflebis xelSi aRebis gziT fiqroben
ganxorcieleba ararealuria, da orive SesaZlebelia. reformizmisaTvis modernizacia dasavluri faseulobebiT `mowamluli~ sazogadoebis reislamizacias, amave dros,
sasurveli da SesaZlebelia yovelgvari Zireuli vesternizebis gareSe, romelic, mecnierebisa da teqnikis uaxlesi miRwevebis gamoyenebas da Tanamedrove
amavdroulad, arasasurvelicaa. maSasadame, uTanxmoebaa uaryofis politikasa da sazogadoebrivi cxovrebis Casmas islamis konceptualur CarCoebSi. maTi
qemalizms Soris modernizaciisa da vesternizaciis sasurvelobis Taobaze, aseve damokidebuleba dasavleTisadmi sam ZiriTad punqtad SeiZleba Camoyalibdes: 1.
qemalizmsa da reformizms Soris imis Taobaze, Tu ramdenad realuria modernizacia nostalgia (swored islamma Seitana dasavleTSi civilizacia); 2. dasavleTis
vesternizaciis gareSe. RirebulebaTa mankierebisa da `ormagi standartebis~ mxileba (zneobrivi principebis
cxrili 3.1 swored am mimarTulebebs gamosaxavs. `uarmyofeli~ A wertilze dacvas igi mxolod sxvebisagan moiTxovs); 3. islamis apologia1.
darCeba; qemalisti diagonals mihyveba B wertilamde; reformatori horizontals globalizaciis procesi dakavSirebulia dasavluri cxovrebis wesis,
gauyveba C wertilamde. ra gziT wavidnen sinamdvileSi sazogadoebebi? ra Tqma unda, maskulturisa da azrovnebis tipis eqspansiasTan. kulturis globalizacia
yovel aradasavlur sazogadoebas ganviTarebis sakuTari gza aqvs, romelic, SesaZloa, vesternizaciis, ganviTarebul qveynebSi ki — amerikanizaciis formas iRebs, rasac
SesamCnevad gansxvavdebodes mocemuli sami prototipuli marSrutisagan. mazrui saTanado reaqcia mohyveba nacionalizmis sxvadasxva formis gaZlierebis saxiT.
imasac amtkicebda, rom egvipte da afrika D wertilis mimarTulebiT wavida: es iyo istoriulad Camoyalibebuli kulturebi warmoadgenen adamianis yofis,
`kulturis vesternizaciis mtkivneuli procesi teqnikuri modernizaciis gareSe.~ Tu RirebulebaTa da normaTa ierarqiis, TviTSegnebis safuZvels. adamians aSinebs
modernizaciisa da vesternizaciis nebismier ZiriTad formas ganvixilavT, rogorc kulturuli fesvebis dakargvisa da, aqedan gamomdinare, anomiis anu fsiqologiuri
aradasavluri sazogadoebebis pasuxs dasavleTisadmi, maSin gamogviva mrudi - dezorientaciis safrTxe. xSirad es nayofier niadags qmnis fundamentalizmisaTvis.
Tavdapirvelad vesternizacia da modernizacia erTmaneTTan mWidro kavSirSia: vesternizaciis process Tan sdevs eTnikuri miTebis, mogonebebisa da tradiciebis
aradasavluri sazogadoeba iTvisebs dasavluri kulturis TiTqmis yvela elements, gamococxleba. maT pirispir ki, dgas globaluri, kosmopolituri kultura, romelic,
amave dros, SeimCneva modernizaciis neli procesi. Tumca, rogorc ki modernizacia konkretul istoriul identurobasTan dakavSirebuli eTnikuri kulturisagan
daCqardeba, vesternizaciis intensivoba klebulobs da iwyeba adgilobrivi kulturis gansxvavebiT, moklebulia `mexsierebas~.
aRorZineba. Semdgomi modernizacia ukve cvlis civilizaciur balanss dasavlur da vfiqrobT, globalizaciis Tanamedrove interpretaciebSi gadaWarbebiT fasdeba
aradasavlur sazogadoebaTa Soris da aZlierebs sakuTar kulturaze mijaWvulobas. integraciuli procesebis mniSvneloba. magram naTelia, rom Soreul perspeqtivaSic ki
maSasadame, cvlilebaTa adreul stadiaze modernizacia vesternizaciis msoflios mravalferovneba ar waiSleba. rogorc i.krasini aRniSnavs, `msoflio mudam
saSualebiT xorcieldeba. Semdgom etapebze modernizacia devesternizaciis gziT mravalferovani iyo, magram yovelTvis iTvleboda, rom SeiZleba misi
midis da ganapirobebs adgilobrivi kulturebis gamococxlebas ori saxiT: gaerTmniSvnelianeba. iqmneboda nairnairi sqemebi, da Tumca bevri realoba maTSi ar
sazogadoebriv doneze, modernizacia aviTarebs ekonomikas, jars, axdens `jdeboda~, igulisxmeboda, rom integraciisa da konvergenciis Sedegad msoflio
sazogadoebis politikur konsolidacias, aniWebs am sazogadoebis wevrebs TavianTi homogenuri gaxdeboda, da es dasavluri civilizaciis farglebSi moxdeboda~2.
kulturisadmi rwmenasa da TviTdajerebulobas. individualur doneze, moder- magram suraTi gacilebiT rTulia. cxadia, miswrafeba dasavluri nimuSebisa da
nizacias Tan axlavs gaucxoebisa da anomiis grZnoba, radgan irRveva tradiciuli standartebisaken dResac didia da mas zurgs umagrebs dasavleTis teqnologiuri
kavSirebisa da sazogadoebrivi urTierTobebis normebi, rasac pirovneba mihyavs upiratesoba. Cvens Tvalwin garegnuli ieri icvala mravalma aratradiciulma
identurobis krizisamde, romelzec pasuxs religia iZleva. sazogadoebam, Tumca maT ar uRalatiaT TavianTi Zireuli principebisaTvis,
es zogadi hipoTezuri modeli iTvaliswinebs rogorc socialur mecnierebaTa romlebic SeuTavsebelia dasavlur individualizmTan. afrikul tomTa beladebi
Teoriebs, ise istoriul gamocdilebasac. dawvrilebiT mimoixilavs ra `ucvlelobis prezidentebad iqcnen, indoneziaSi gaCnda parlamenti, ganviTarebadi qveynebis
Teorias~, rainer baumi askvnis, rom `adamianis mier idealuri mmarTvelobisa da umravlesobaSi deklarirebulia xelisuflebis dayofis principi. mkvlevarTa nawili
idealuri pirovnuli avtonomiis mudmivi Zieba sxvadasxva formiT vlindeba cakleul amas ubralo mimkriad miiCnevs da misi axsnisaTvis Semdeg martiv mizezs gvTavazobs:
kulturebSi. am mxriv multikulturuli da homogenuri msofliosaken swrafva ar dasavluri kreditebisa da investiciebis mopovebis umTavres pirobas warmoadgens
ikveTeba. piriqiT, rogorc Cans, is sistemebi, romlebic Camoyalibdnen ganviTarebis demokratiuli samoqalaqo sazogadoebisaken svlis formaluri niSnebis arseboba.
istoriul da adre-modernul safexurebze, kvlav ucvleladaa SenarCunebuli. tradiciul sazogadoebaTa liderebi dasavluri principebis Sesabamisad iqcevian
sesxebis Teoria, SemuSavebuli frobeniusis, Spenglerisa da bouzmanis mier, xazs mxolod dasavleTis saxelmwifoebTan urTierTobaSi, saSinao sakiTxebis
usvams sazRvrebs, romelTa farglebSi civilizacia-recipientebi SerCeviTad gadawyvetisas ki tradiciul stereotipebs emyarebian3.
iTviseben sxva civilizaciebis elementebs, axdenen maT adaptirebas, gardaqmnasa da erTi sityviT, saubaria globaluri (dasavlur Targze aWrili) kulturis mxolod
asimilacias da amiT uzrunvelyofen TavianTi kulturebis umTavresi Rirebulebebis formebis kopirebaze, rac SedarebiT iolad xdeba. magram am formebis safuZvlebi
_ `paideumi~ _ gadarCenas. msoflios TiTqmis yvela aradasavluri civilizacia saukuneTa manZilze yalibdeboda. dRes dasavluri moda, moxmarebis sagnebi, garTobis
arsebobda, sul cota, erTi, zogi ki ramdenime aTasi weli. arsebobs araerTi magaliTi
sxva civilizaciaTagan sesxebisa, sakuTari arsebobis SesanarCuneblad. mkvlevrebi
1
sanikiZe g. islamizmi, fundamentalizmi, integrizmi, tradicionalizmi — cnebaTa ganmartebisaTvis. —
aRniSnaven, rom CineTis mier indoeTisgan budizmis aTvisebas ar gamouwvevia CineTis sag.saq.saministros sagareo politikis kvlevisa da analizis centris biuleteni, 7 (16), Tb., 1999, gv.42-43.
`induizacia~. Cinelebma igi TavianT miznebsa da saWiroebebs Seusabames, Cinuri 2
Актуальные вопросы глобализации (Круглый стол «МЭ и МО»). – В журн.: Мировая экономика и международные
kultura ki Cinuri darCa. Cinelebs SeuZliaT Seadginon qronologiuri CamonaTvali отношения, М., 1999, № 5, с.42.
3
Иноземцев В.Л., Кузнецова Е.С. Глобальный конфликт XXI в., c.135.

88 33
XX saukunis manZilze iyo mcdelobebi _ SeeerTebinaT `dasavluri teqnika da dasavleTis warumatebeli mcdelobebisa, qristianul rjulze moeqciaT isini. Tu
aRmosavluri morali~, `muSaoba da locva~, mecniereba da adamianuri faseulobani, Cinelebi rodesme isesxeben raimes qristianobidan, albaT, Secvlian mas ise, rom igi
racionalizmi da humanizmi. mwvave problemam — SesaZlebelia Tu ara sxva civilizaciam Tavsebadi gaxdes Cinuri kulturis ZiriTad elementebTan. analogiurad, muslimma
aiTvisos dasavluri teqnologia da moaxerxos misi transformireba sakuTar arabebma aiTvises, daafases da gamoiyenes `elinuri memkvidreoba ukiduresad
RirebulebaTa Sesabamisad — cnobil amerikel mkvlevar m.melkosTan Semdegi utilitaruli miznebisaTvis. iyvnen ra ZiriTadad dainteresebulni garkveuli
interpretacia SeiZina: `Tu CineTma SesZlo induri budizmis transformireba ise, rom garegnuli formebis an teqnikuri mxareebis aTvisebiT, maT icodnen, Tu rogor
igi ufro daosizms daemsgavsa, ratom ar SeiZleba vivaraudoT, rom XXI saukuneSi igi ugulebeleyoT berZnuli filosofiuri azris nebismieri elementi, romelic
moaxerxebs dasavluri teqnologiebisa da politikuri ideebis transformirebas ise, ewinaaRmdegeboda yuranis fundamenturi normebiTa da swavlebiT dadgenil
rom isini Cinur kulturas Seesatyvisebodnen?~1 `WeSmaritebas~. iaponiamac msgavsi gza gaiara. VII saukuneSi man ganaxorciela Cinuri
mkvlevarTa nawili saubrobs `ekleqtikuri msoflios~ Camoyalibebis Sesaxeb, kulturis importi da sakuTari nebiT, `yovelgvari ekonomikuri da politikuri
romelic moicavs dasavlur da aradasavlur civilizaciebs da romlis zewolis gareSe, gardaqmna igi~ ufro maRal civilizaciad. `momdevno saukuneebSi
dasaxasiaTeblad xSirad mimarTaven `msxvilad daWrili salaTis~ an `nakuwebisagan erTmaneTs enacvleboda kontinenturi gavlenisagan SedarebiTi izolaciisa (roca
Sekerili sabnis~ metaforas. es metaforebi Caenacvla `sadnobi Rumelis~ saxeliT xdeboda adrindel nasesxeb elementTa gadarCeva da sasargeblos SeTviseba) da
cnobil Teoriul winamorbeds, romliTac aRiniSneboda amerikuli kulturis xasiaTi, kontaqtisa Tu kulturuli sesxebis periodebi~. mTeli am xnis ganmavlobaSi iaponurma
Camoyalibebuli sxvadasxva kulturuli tradiciis gadamuSavebisa da kulturam SeinarCuna TviTmyofadi saxe.
urTierTSerwymis Sedegad. axali saxeliT monaTluli fenomeni ki gulisxmobs ara qemalistTa mozomili msjeloba imis Sesaxeb, rom aradasavluri sazogadoebebi
mTlian, erTian kulturas, aramed eTnikur kulturul elementTa narevs. SeiZleba modernizdnen vesternizebis gziT, ar mtkicdeba. ukiduresi qemalistebis
`ekleqtikuri msoflios~ liderad jer kidev rCeba dasavleTi, magram aziur- warmodgena, TiTqos aradasavluri sazogadoebebi unda vesternizrdnen, raTa
wynarokeanuri regioni zustad reagirebs civilizacia-lideris nebismier SemdgomSi modernizdnen, ar gamodgeba sayovelTao `receptad~. Cndeba kiTxva:
warumateblobaze da cdilobs mis gamoyenebas Tavis sasargeblod. swored igi SeiZleba arseboben Tu ara iseTi aradasavluri sazogadoebebi, sadac lokaluri kultura ise
mogvevlinos liberaluri dasavleTis principebis mTavar metoqed2. aferxebs modernizaciis process, rom es kultura Zireulad unda amoiZirkvos da
meore nawili ar iziarebs amgvar xedvas. magaliTad, a.dirliki miiCnevs, rom aziur- Seicvalos dasavluri kulturiT? Teoriulad, es ufro SesaZlebelia dasrulebul,
wynarokeanuri regioni warmoadgens geoekonomikur sistemas, romlis saTaveebTan vidre instrumentul kulturebSi. instrumentuli kulturebi `xasiaTdeba saboloo
idgnen aRmosavleT aziaSi SeWrili evropelebi da amerikelebi. misive azriT, dRes am miznebisagan gancalkevebuli da damoukidebeli Sualeduri miznebis vrceli arealis
sistemis farglebSi mimdinare procesebi dakavSirebulia ukve aRmosavleT azielebis arsebobiT. es sistemebi advilad ganaxldeba, afarebs ra cvlilebas tradiciis safars.
mier iniciativis xelSi aRebasTan, rasac mosdevs `kvazikonfuciuri menejeruli aseT sistemebs ZaluZT ganaxleba ise, rom arc gamoamJRavnon Zireuli cvlilebebi
kapitalizmis~ mier aSS da kanadaSi sakuTari niSebis Seqmna. amis Sedegad civilizacia- TavianT socialur institutebSi. piriqiT, siaxle Zvelis daviwyebas emsaxureba~.
lideri kargavs sakuTari sistemis funqcionirebis mniSvnelovan rgolebze kontrols, dasrulebuli sistemebi, piriqiT, `xasiaTdeba mWidro kavSiriT Sualedur da saboloo
romelic dasavleTis samyaroSi CarTul ucxo kulturul erTobaTa warmomadgenlebis miznebs Soris... sazogadoeba, saxelmwifo, xelisufleba da a.S. warmoadgenen
xelSi gadadis3. saguldagulod SekavSirebul, kargad Sekrul sistemas, romelic gamsWvalulia
amasTan dakavSirebiT, yuradRebas iqcevs kidev erTi garemoeba: Tu XIX saukunesa da religiiT, rogorc Semecnebis saxelmZRvanelo proncipiT. aseTi sistemebi yovelTvis
XX s-is pirvel naxevarSi aradasavluri warmomavlobis imigrantebi, xvdebodnen ra mtrulad iyvnen ganwyobilni siaxlisadmi~. apteri iyenebs am kategoriebs afrikul
dasavluri kulturis `sadnob RumelSi~, iRebdnen da iTvisebdnen samoqalaqo tomebSi momxdari cvlilebebis analizisaTvis. aizenStadtma SedarebiTi meTodis
sazogadoebis kulturas, axla isini arc cdiloben Camoyalibebul socialur garemoSi gamoyenebiT gaaanaliza aziis didi civilizaciebi da msgavs daskvnebamde mivida.
adaptirebas, aramed qmnian diasporebs, tradiciul Rirebulebebze dafuZnebul, met- Sinagan cvlilebebs `mniSvnelovnad aadvilebs socialuri, kulturuli da
naklebad daxSul lokalur erTobebs, romlebic cxovroben pirvel rigSi sakuTari da politikuri institutebis avtonomia~. am mizeziT, SedarebiT ufro instrumentuli
mxolod Semdeg _ maspinZeli qveynis normebis Sesabamisad. amasTan, isini, rogorc wesi, xasiaTis iaponuri da induri sazogadoebebi ufro advilad da adre daadgnen
iReben dasavleTis qveSevrdomobas da gardaqmnian (cvlian) dasavleTis qveynebis modernizaciis gzas, vidre konfuciuri da muslimuri sazogadoebebi. maT ufro meti
socialur garemos4. unari gaaCndaT Tanamedrove teqnologiebisa sesxebisa da maTi gamoyenebisa sakuTari
CineTisa da, saerTod, aRmosavleT aziis garda, dasavleTis civilizaciur kulturis ganmtkicebisaTvis. niSnavs Tu ara es imas, rom Cinurma da muslimurma
oponentad xSirad ganixilaven muslimur samyaros. xSirad saubroben bipolarizmis sazogadoebebma an uari Tqvan rogorc modernizaciaze, ise vesternizaciazec, an
axali formis — dasavleTisa da islamis samyaros dapirispirebis Sesaxeb. dasavleTis orive miiRon? arCevani arc ase SezRudulia. iaponiasTan erTad, singapuri, taivani,
gamowvevis pasuxad muslimuri samyaros gamococxlebis erT-erT formad gvevlineba saudis arabeTi da, naklebad, iranic Tanamedrove (modernul) sazogadoebebad
gardaiqmnen yovelgvari vesternizaciis gareSe. sainteresoa, rom Sahis mcdelobebma,
1
Melko M. World Systems Theory: Faustian Delusion. – Comparative Civilizations Review, 1994, 30, p.11-12. qemalistur kurss gahyoloda da ganexorcielebina orive _ modernizaciaca da
2
Цымбурский В. Сколько цивилизаций? (С Ламанским, Шпенглером и Тойнби над глобусом ХХ1 века. – В журн.: т.5, № 3 vesternizaciac, mZafri antidasavluri, magram ara antimodernuli reaqcia gamoiwvia.
(Россия и ее южные соседи). М.., 2001, с.186. CineTic aSkara reformistul gzas daadga.
3
Цымбурский В. Сколько цивилизаций? ..., с.186.
4
Иноземцев В.Л., Кузнецова Е.С. Глобальный конфликт XXI в. Размышления об истоках и перспективах
межцивилизационных противоречий. – В журн.: Политические исследования. М., 2001, № 6, с.137.

32 89
muslimur sazogadoebebs garkveuli siZneleebi SexvdaT modernizaciis gzaze, aucileblobaze1. e.saidma saWirod miiCnia istoriuli azrovnebis — orientalizmis
amitom faipsi, im Tvalsazrisis dasasabuTeblad, rom vesternizacia modernizaciis filosofiur-istoriuli safuZvlis — binaruli opoziciebidan (`voluntarizmi _
aucilebeli pirobaa, miuTiTebs winaaRmdegobaze islamsa da Tanamedroveobas Soris determinizmi~, `dasavluri sazogadoeba — aziuri sazogadoeba~ da a.S.) polimorfuli
ekonomikur sakiTxebSi, rogoricaa kapitaldabandeba, memkvidreobis kanoni da qalis obieqtebisa da ganviTarebis nairgvari variantebis mravalganzomilebian analizze
Sromis ufleba. magram igi mainc eTanxmeba maqsin rodinsons imasTan dakavSirebiT, rom gadasvla, evropocentristuli universalizmis Secvla mravalganzomilebiani
`ar arsebobs araviTari damajerebeli argumenti imisa, rom muslimurma religiam xeli midgomiT, evropuli istorizmis Sesatyvisad dalagebuli masalis `daSla~ da
SeuSala muslimur samyaros Tanamedrove kapitalizmis gziT ganviTarebaSi~. faipsi xelaxali dalageba2. a.abdel-maleki ki aRniSnavda, rom aRmosavleTis xalxTa zewolam
amtkicebs, rom islami da modernizacia arc sxva sakiTxebSi ewinaRmdegebian da socialur mecnierebebSi momxdarma Zvrebma gadamwyveti roli Seasrula
erTmaneTs. morwmune muslimebs ZaluZT ganaviTaron mecniereba, nayofierad imuSaon orientalizmis gardaqmnaSi Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad3.
qarxnebSi an gamoiyenon daxvewili iaraRi. modernizacia ar moiTxovs aranair tradiciuli orientalizmis kritikosebs momxreebi TviT dasavlelTa Sorisac
politikur ideologias an iseT institutebs, rogoricaa arCevnebi, saxelmwifo gamouCndnen (j.stidmani, j.gudi da sxv.).
sazRvrebi, samoqalaqo organizaciebi. arc dasavluri cxovrebis sxva damaxasiaTebeli XX s-is bolo meoTxedSi erTmaneTs daupirispirda ori tendencia: erTi mxriv,
niSnebia aucilebeli ekonomikuri ganviTarebisaTvis. rogorc mrwamsi, islami kulturis globalizaciis perspeqtiva, meore mxriv, aradasavluri samyaros
akmayofilebs menejmentis konsultantsac da glexsac. SariaTi arafers ambobs gaaqtiureba da msoflios e.w. `fragmentacia~. Tanamedrove msoflios erT-erT
modernizaciis Tanamdev iseT cvlilebebze rogorica gadasvla soflis meurneobidan ZiriTad maxasiaTeblad iqca globalizaciisa da partikularizmis tendenciaTa
mrewvelobaze, moZraoba soflidan qalaqisken Tu socialuri uZraobis socialuri urTierTqmedeba, rig SemTxvevebSi ki _ dapirispireba4. bipolaruli msoflios
mobilurobiT Secvla. igi ar exeba arc iseT sakiTxebs rogoricaa sayovelTao demontaJma, rac Sedegad mohyva sabWoTa kavSiris daSlasa da da `civi omis~
ganaTleba, komunikaciis daCqarebuli saSualebebi, transportis axali saxeobebi Tu dasrulebas, dRis wesrigSi daayena axali msoflios saxis sakiTxi, kerZod, misi erTi
jandacva. Tu mravalpolusianobis perspeqtiva. es problema, politikurTan erTad, kulturis
yvelaze radikali antivesternistebi da adgilobrivi kulturebis aRorZinebis sferosac moicavs.
momxreebic ki uyoymanod iyeneben Tanamedrove teqnikas _ eleqtronul fostas, dasavleli mecnierebi sul ufro mets laparakoben msoflios aradasavluri
kasetebs Tu televizias — sakuTari ideebis propagandisaTvis. centrebis Camoyalibebis, islamuri fundamentalizmis safrTxis, konfuciuri
erTi sityviT, modernizacia aucileblad ar niSnavs vesternizacias. aradasavlur samyaros eqspansiis Sesaxeb. dasavluri samyaros kulturul-civilizaciuri
sazogadoebebs SeuZliaT da SeZles kidec modernizeba sakuTari kulturis uaryofisa oponentis rolSi aqtiurad gamodis yofili `mesame samyaro~5, romlis sivrceze
da yvela dasavluri Rirebulebis, institutisa Tu Cveulebis aTvisebis gareSe. es mniSvnelovani procesebi mimdinareobs. igi ramdenime struqturul zonad daiSala,
ukanaskneli, albaT, SeuZlebelicaa: ra dabrkolebebic ar unda Seuqmnan Camouyalibda sakuTari CrdiloeTi da samxreTi.
aradasavlurma kulturebma modernizacias, isini verc ki Seedreba im sirTuleebs, `vin icis, iqneb XXI saukuneSi orientalizaciis procesma, rogorc gabatonebulma
romlebic vesternizaciis process eRobeba. bavSvuri gulubryviloba iqneboda tendenciam, Secvalos modernizaciis procesi? wynari okeanis auzSi formirebadi
gvefiqra, aRniSnavs brodeli, rom modernizacia, anu `erTi civilizaciis triumfi~, samyaro pretenzias acxadebs alternatiuli civilizaciuri centris rolis
SeiZleba, sawindari gaxdes istoriuli kulturebis mravalricxovnebis mospobisa, Sesrulebaze axal, postmodernul msoflioSi~, _ kiTxulobs a.neklesa6.
romlebic saukuneebis ganmavlobaSi xorcs isxamdnen msoflios did civilizaciebSi. `wynari okeanis auzSi formirebadi samyaros~ mzard perspeqtivas Seexo
amis nacvlad, modernizacia aZlierebs am kulturebs da amcirebs dasavleTis Zalas. s.hanTingtonic Tavis cnobil naSromSi. man aRniSna dasavluri civilizaciis rolis
msoflio xdeba sul ufro da ufro modernuli da naklebad dasavluri. gaoreba aradasavlur civilizaciebTan mimarTebaSi: erTis mxriv, dasavleTi
politikuri, ekonomikuri da samxedro Zlierebis mwvervalzea da, Sesabamisad,
warmatebiT axerxebs sakuTar kulturul faseulobaTa gavrceleba-danergvas
Tema IX. `mcire kulturebi~ da modernizaciis problema. danarCen msoflioSi; meore mxriv ki, igi sul ufro mzard winaaRmdegobas awydeba
qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi aradasavluri civilizaciebis mxriv, romlebSic aSkarad SeimCneva `sakuTari
rodesac mcire kulturebis modernizaciis sakiTxs vexebiT, dgeba tradiciis kulturuli fesvebisaken mibrunebis~ procesi7. erTni cdiloben modernizacias
kategoriis gamoyenebis aucilebloba, radgan, umetes SemTxvevaSi mcire kulturebis vesternizaciis gareSe, meoreni ver axerxeben am ukanasknelis Tavidan acilebas,
modernizacia ganixileba rogorc am kulturaTa tradiciis dakninebis xarjze mesameni ki konfrontaciul gzas irCeven.
ganxorcielebuli procesi, rac am kulturaTa TavisTavadoebis dakargvas utoldeba. 1
ix.: Abdel-Malek A. Orientalism in Crisis. – Abdel-Malek A. Civilizations and Social Theory. Albany, 1981, p.73-96; Said E.
modernizaciam `antitradiciuli~ xasiaTi, albaT, aradasavluri kulturebis Orientalism. L., 1978 da sxv.
2
modernizaciis gaanalizebis Sedegad miiRo, radgan am sazogadoebaTa moder- Said E. Orientalism. L., 1978, p.127-128.
3
Abdel-Malek A., dasax. naSr., gv.88.
nizacia, umetesad adgilobrivi tradiciebis daTrgunvis xarjze xdeboda. 4
Празаускас А.А. Этнонационализм, многонациональное государство и процессы глобализации. – В журн.: Политические
dasavlur sazogadoebis konsteqstSi ki modernizacia sworedac dasavluri исследования. М., 1997, № 2, с.42.
5
termini “mesame samyaro” 1952 w. daamkvidra frangma mkvlevarma alfred sovim “mesame wodebis” analogiiT
tradiciis gagrZelebasa da ganviTarebas niSnavs. — im wodebisa, romelmac Tavis droze daamxo arsebuli msoflwesrigi. sovis azriT, ignorirebul
rac ar unda didi iyos kontrasti `tradiciulsa~ da `Tanamedrove~ sazogadoebebs “mesame samyaros” momavalSi SeeZlo sul sxva adgilis damkvidreba msoflioSi.
6
Soris, warmatebuli modernizacia SeiZleba moxdes tradiciuli regulaciis zogierT Неклесса А. Конец цивилизации..., с.78.
7
hanTingtoni s. civilizaciaTa Sejaxeba? gv. 10-11.

90 31
skolebis damsaxurebaa Zveli civilizaciebis Seswavla, evropis biblioTekebSi Zveli elementze dayrdnobiT. es imas niSnavs, rom `Tanamedrove~ sazogadoebis warmatebuli
xelnawerebis Tavmoyra da maTi katalogebis gamocema, kvlevis meTodikis SemuSaveba, funqcionireba didad aris damokidebuli Sesabamisi tradiciuli winapirobebis
aRmosavleTis qveynebSi sakuTari warsulisadmi interesis gaRviveba. amave dros, arsebobaze, Tanamedrove sistemaSi maT CarTvaze da gamoyenebaze.
orientalizmi, rogorc samecniero mimarTuleba, asaxavs evropelTa damokidebulebas amitom aucilebelia:
aRmosavleTis rogorc pasiuri `obieqtisadmi~, romlis miRwevebi Soreul warsulSi 1. gadaixedos tradiciisa da cvalebadobis Tanafardoba, Catardes mocemuli
darCa. e.saidis sityviT, orientalizmi gacilebiT mets gveubneba TviT dasavleTze, tradiciuli sazogadoebis im ZalTa/faqtorebis analizi, romlebic xels uwyoben
vidre aRmosavleTze1. cvlilebebis process da imaTic, romlebic abrkoleben mas. Sesabamisad unda
XVIII s-is bolosa da XIX s-is dasawyisSi, evropuli civilizaciiT inteleqtualTa gaanalizdes am faqtorTa adgili regulaciis zogad struqturul da kulturul
sistemaSi;
nawilis imedgacruebam gaacxovela interesi aRmosavleTis, rogorc mdidari
2. gamovlindes gansxvaveba im cvlilebebs Soris, romlebic axasiaTebs/Tan axlavs
kulturis mxaris mimarT, romlisganac dasavleTs bevri ram unda eswavla, Tu surda
Tavad tradiciul wesrigs da romlebic scildebian am farglebs da iwveven
Tavi daeRwia momakvdinebeli meqanicizmisa da materializmisaTvis; aqac interesis sazogadoebis ganaxlebas;
sagnad gvevlineboda ara aRmosavleTi TavisTavad, aramed dasavleTisaTvis misi 3. gamovlindes gansxvaveba im cvlilebebs Soris, romlebic xels uwyoben
gamoyenebis SesaZlebloba. sazogadoebis Semdgom ganviTarebas da romlebic am unars Zirs uTxrian;
orientalizmi ganasaxierebda aRmosavleTisadmi evropelTa aqtiur 4. gamovlindes tradiciul sistemaze Tanamedrove cvlilebebis zemoqmedebis
damokidebulebas. e.saidis sityviT, orientalizmma `Seqmna~ iseTi aRmosavleTi, zogadi xasiaTi;
romelic mTlianad gansxvavdeboda dasavleTisagan da xasiaTdeboda myari niSnebiT _ 5. ganisazRvros, ramdenad SeuZlia sazogadoebas gamoimuSaos Tavis sakuTar
religiuriT, enobriviT, kulturuliT. uzogadesi gansazRvrebiT, aRmosavleTi _ es memkvidreobaSi unari gadaWras es problemebi; an miaRwios amas axal pirobebTan
iyo aRmosavleli adamianis saxli, sadac is cxovrobda aRmosavlur komfortSi, adaptaciiT Tavisi centraluri institutebisa da faseulobiT-azrobriv sferoSi
mniSvnelovani cvlilebebis gareSe (an maTi transformaciiT) (S.N. Eisenshtadt).
aRmosavluri despotizmis pirobebSi, aRmosavluri fatalizmis grZnobiT2.
kolonializmis epoqis dasasrulTan erTad, dasavleTi axali realobis winaSe
qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi
aRmoCnda, waawyda ra politikurad gaaqtiurebuli da mebrZoli aRmosavleTis
gamowvevas. am leqciebze SevecdebiT kursis manZilze miRebuli informaciisa da codnis
dasavlur orientalizmze reaqciis saxiT gvevlineba aradasavlel xalxTa safuZvelze movaxdinoT qarTuli kulturis tipologiuri (tradiciuli Tu
mcdeloba, gaiazron sakuTari kulturis originaluroba, xazi gausvan socialuri da inovaciuri, individualisturi Tu koleqtivisturi) raobis gansazRvra; aseve
kulturuli arsebobis sakuTari wesis ara mxolod Tanasworobas, aramed qarTuli kulturis konteqstSi Tavs movuyriT miRebul codnas kulturaSi
upiratesobas evropulTan SedarebiT. aTwleulebis manZilze yalibdeba met-naklebi tradiciisa da modernizaciis urTierTqmedebis/proporciis Sesaxeb; moderni-
mecnieruli Rirebulebis mqone araerTi koncefcia, magaliTad, leopold sengoris zaciasTan mimarTebaSi qarTuli kulturis Taviseburebebis gaanalizebas wina (VIII)
saxelTan dakavSirebuli negritiudi — moZRvreba negro-afrikuli civilizaciis TemaSi motanili xuTi punqtis safuZvelze. vecdebiT gavarkvioT qarTuli
TviTmyofadobis Sesaxeb, romlis sulierebasTan, grZnobadobasTan, uSualobasTan sazogadoebis modernizebulobis xarisxi. amisaTvis, kursis interesebidan gamom-
organuli kavSiris gareSe dasavleTis meqanikuri cxovrebis wess gardauvali daRupva dinare, mimovixilavT ukanaskneli ori saukunis saqarTvelos istorias; visaubrebT
emuqreba. ganviTarebis sakuTari gzis dasabuTebas, progresis dasavluri modelis Tanamedrove msoflioSi mimdinare procesebis fonze qarTul kulturaSi momxdar (an
alternativis Seqmnas cdiloben laTinoamerikeli mkvlevrebi, gansakuTrebiT, mosalodnel) cvlilebebze. aqedan gamomdinare, davsaxavTT qarTuli kulturis
`gaTavisuflebis filosofiis~ mimarTulebis warmomadgenlebi, romlebic TavianT ganviTarebis SesaZlo variantebs.
miznad acxadeben kontinentis evropocentristuli istoriis daZlevas. isini
aRniSnaven, rom XV saukunidan TandaTan damkvidrda evropuli civilizaciis qarTuli kulturis tipologiuri raobisa da civilizaciuri kuTvnilebis
kvlevis zogierTi Tanamedrove mimarTuleba
universalurobis idea, romelic dRes kulturuli imperializmis saxiT vlindeba. amas
mosdevs laTinuri amerikis qveynebis yoveldRiuri cxovrebis amerikanizacia. mzardi eTnologTa mier mopovebuli masalebiT didi xania cnobilia, rom sxvadasxva xalxi
erTgvarovnebis logikas `gaTavisuflebis filosofia~ upirispirebs universalizmis biologiur aqtebsac ki (Jestebi, Tavis daWeris manera, sakvebis miReba, moZraoba,
axal models, romelic kulturaTa mravalferovnebis ideas emyareba3. avadmyofoba, sikvdili da a.S.) sxvadasxvagvarad ganaxorcielebs, da am gansxvavebaTa
zemoT saubari gvqonda imis Sesaxeb, Tu rogor iqca kulturis fenomeni safuZveli kulturaa.
mecnieruli da politikuri dapirispirebis obieqtad. dasavleTSi arsebobs kulturaTa nairgvari klasifikacia, sxvadasxva kriteriumze dayrdnobiT
ganaTlebamiRebulma da, xSir SemTxvevaSi, iq momuSave aRmosavlelma mkvlevrebma SemoTavazebulia kulturaTa sxvadasxva tipologiuri modeli. Cveulebriv, kultu-
laparaki daiwyes dasavluri orientalizmis krizissa da misi principebis gadasinjvis ris raobaze msjeloben iseTi parametrebis mixedviT, rogoricaa gaxsniloba—
karCaketiloba, originaluroba—imitaciuroba, tradiciuloba—inovaciuroba da a.S.
1 ukanasknel wlebSi kulturuli identurobis problemis kvlevaSi, humanitarebTan
Said E. Orientalizm, p.118.
2
Said E. Orientalizm, p.104. erTad, aqtiurad CaerTnen fiziologebi, fsiqologebi, geografebi da neiro-
3
Петякшева Н.И. Трактовка феномена конкисты в латиноамериканской «философии освобождения». – В сб.: Iberica biologebi.
Americans. Культуры Нового и Старого Света XVI-XVIII вв. в их взаимодействии. СПб., 1991, с.49-54; Деменчонок
Э.В. Историко-культурная драма прошлого и проблема «Латинская Америка-Запад» в современной
латиноамериканской философии. – Там же, с.54-59.

30 91
fiziologebis mier SemoTavazebulia Tavis tvinis hemisferoTa funqciuri tipologizeba diqotomiuri sqemebis mixedviT Znelad xerxdeba, miT umetes, Tu isini
lateralizaciisa da misgan gamomdinare sivrciTi orientaciis gaTvaliswineba civilizaciaTa kontaqtis zonaSi mdebareoben.
kulturuli identurobis sakiTxis garkvevisaTvis1. hemisferoTa funqciuri isic unda iTqvas, rom Znelia diqotomiuri sqemis `SenarCuneba~ erTi kultu-
lateralizacia niSnavs adamianis fsiqikuri procesebis organizaciaSi tvinis ris/civilizaciis mTeli istoriis manZilze, amitom saWiro xdeba damatebiTi deter-
naxevarsferoTa gansxvavebuli aqtivobiT monawileoba. rogorc aRmoCnda, Tavis minantebis Semotana1.
tvinis funqciur lateralizacias, sqesobriv da asakobriv TaviseburebebTan erTad, dasavleTi da aRmosavleTi TviTidentifikacias erTmaneTTan mimarTebaSi axdenen.
eTnikuri Taviseburebebic gaaCnia, romlebic urTierTqmedeben garemosTan, swored civilizaciaTa urTierTobis procesSi gamoikveTeba TiToeuli kulturis
damokidebuli arian socialur-kulturul faqtorebze da, Tavis mxriv, zegavlenas identuroba. am procesSi xdeba faseulobaTa gadarCeva _ dromoWmulis mniSvnelobis
axdenen sazogadoebis msoflmxedvelobis Camoyalibebaze2. dakargva da drois Sesabamis faseulobaTa aqtualizacia2.
hemisferoTa funqciuri lateralizacia nawilobriv kulturulad determinire- rogorc amerikeli mkvlevari j.stidmani aRniSnavs, dasavleTi da aRmosavleTi
bulia. sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgenlebs Soris arsebobs gansxvaveba Tavis mudmivad urTierTqmedeben, iTviseben erTmaneTis faseulobebs, amdidreben
tvinis funqciur asimetriaSi, sivrceSi orientaciis procesis organizaciis erTmaneTs. aRmosavleTTan urTierTobam didi gavlena iqonia evropuli civilizaciis
TvalsazrisiT3. Camoyalibebaze3.
zemoT aRniSnulis gaTvaliswinebiTa da fiziologTa mier SemoTavazebuli d.Saieganis azriT, dasavleTisa da aRmosavleTis didi kulturebis Seqmna
meTodis gamoyenebiT qarTuli kulturis raobis kvlevis pirveli Sedegebi friad warsulSi arsebul civilizaciaTa nayofieri dialogis Sedegi iyo4.
sayuradReboa, Tumca isini jerjerobiT gamoqveynebuli ar aris da amitom maTze a.pirenis sityviT, evropelTa Sexebam islamTan es ukanaskneli maTTvis `ucxos~
sityvas ar gavagrZelebT. WeSmarit gansaxierebad aqcia, romlis winaaRmdeg sabrZolvelad, Sua saukuneebidan
2000 wlis seqtemberSi neirobiologi, profesori volf zingeri moxsenebiT moyolebuli, SemarTuli iyo mTeli evropuli civilizacia. pireni miuTiTebs
warsdga germanel istorikosTa dReze aaxenSi, romelic 43-jer Catarda. man miuTiTa muslimuri aRmosavleTis rolze evropuli civilizaciis CamoyalibebaSi: VII
aRqmisa da mogonebaTa procesebze, rogorc kvlevis erTnairad saintereso saganze saukuneSi, islamis Semotevis Sedegad, daiwyo evropuli kulturis centris
neirobiologebisa da istorikosebisaTvis. pirvelni mas ikvleven rogorc tvinis gadanacvleba xmelTaSuazRvispireTidan (romelic arabul provinciad iqca)
funqcionirebis erT-erT sferos, magram, v.zingeris azriT, am kvlevaTa Sedegebi CrdiloeTisaken. dasrulda romauli tradicia da saTave daedo TviTmyofad
mniSvnelovania istorikosebisTvisac: isini warsulis rekonstruqciisaTvis iyeneben romanul-germanul civilizacias. evropa iqca did qristianul Tanamegobrobad,
teqstur da grafikul wyaroebs, romelTa umravlesoba swored aRqmis, aRmosavleTi ki — misTvis kulturuli TvalsazrisiT ucxo, `sxva~ samyarod5.
interpretaciisa da mogonebebis Sedegia. mecnieris azriT, wyaroTa sandoobis erTi sityviT, aRmosavleTi iyo is `sxva~, romelic daexmara dasavleTs (evropas)
xarisxze msjelobisas istorikosebs marTebT tvinis funqcionirebis kvlevis SedegTa sakuTari raobis gansazRvraSi. aRmosavleTis daxasiaTebis, misi gansazRvris fonze
gaTvaliswineba, kerZod, maT mxedvelobaSi unda hqondeT, rom adamianis cnobiereba dasavleTma, romlis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia kritikuli TviTrefleqsia,
garesamyarodan Semomavali signalebis farTo speqtridan arCevs mxolod imaT, SeimuSava sakuTari maxasiaTeblebic, gansazRvra sakuTari saxe.
romelTac is elis, romlebic gamosadegia am rTul samyaroSi gadarCenisaTvis. swored da mainc, zemoT CamoTvlili opoziciuri wyvilebi, iseve rogorc dasavleTisa da
am mciredidan iqmneba Semdeg msoflios suraTi4. aRmosavleTis nebismieri maxasiaTebeli, ZiriTadad, asaxavs dasavlelTa warmodgenas
fsiqologebisa da geografebis mier damuSavda e.w. mentaluri rukis koncefcia, sakuTar Tavsa da aRmosavlelebad wodebul aradasavlelebze. es damokidebuleba
romelic geograf r.m. dounzisa da fsiqolog d.sTeas saxelebs ukavSirdeba. samecniero literaturaSi orientalizmis saxeliTaa cnobili. miCneulia, rom mas
mentaluri ruka ganimarteba rogorc adamianis subieqturi Sinagani warmodgena safuZveli 1312 wels Caeyara, roca venis saeklesio krebam daadgina arabuli,
garemomcveli sivrcis nawilze, am nawilis adamianis mier Seqmnili gamosaxuleba. berZnuli, Zvelebrauli da siriuli enebis kaTedraTa Seqmna parizis, oqsfordis,
mentaluri rukis cneba mniSvnelovania saistorio mecnierebisTvisac, radgan boloniis, avinionisa da salamankas universitetebSi.
adamianTa jgufebi Tu erTobebi aseve qmnian istoriuli da kulturuli TvalsazrisiT XIX s-is Sua xanebisaTvis evropaSi soliduri codna dagrovda aRmosavleTis
specifikur warmodgenebs garemomcveli samyaros sivrciT struqturaze. kultu- Sesaxeb, magram igi, ZiriTadad, Zveli periodiT Semoifargleboda. Seiswavleboda
rologiisaTvis sayuradReboa ama Tu im sazogadoebis (kulturis) warmodgena Zveli wignebi, xelnawerebi, materialuri kulturis Zeglebi. Sesaswavl qveyanaSi
sivrceze, gamoxatuli teqsturad Tu gamosaxulebaTa saxiT — magaliTad, werilobiT Casul evropel mkvlevars eWvi ar epareboda Tavis `wignismier~ codnaSi, magram
wyaroebSi, rukebsa da naxatebze5. realoba sagrZnoblad gansxvavdeboda warmodgenisagan, adgilobrivi mkvidrni —
literaturuli saxeebisagan. faqts axsna Wirdeboda da isic moiZebna: aborigenTa
gadagvareba da odesRac didebuli kulturis daknineba. dasavleTis orientalisturi
1
mayaSvili m., samadaSvili i., azmaifaraSvili T., SaianTan Sai a.T. Tavis tvinis funqciuri lateralizaciis
eTnikuri Taviseburebebis Sesaxeb. _ Jurn.: axali paradigmebi, 1, Tb., 1998, gv.155; mayaSvili m. Tavis
1
tvinis hemisferoTa funqciuri asimetria adamianis sivrciT orientaciaSi. disertacia biologiur Ерасов Б.С. О статусе культурно-цивилизационных исследований. – В сб.: цивилизации и культуры. Вып.1. Россия и
mecn. doqtoris samecn. xarisxis mosapoveblad. Tb., 1998. Восток: цивилизационные отношения. М., 1994, с.15.
2 2
mayaSvili m. dasax. naSr., gv.6. Василенко Н.А. Источники и механизмы согласия в межкультурном диалоге. – В сб.: Цивилизации и культуры. Вып.3. М.,
3 1996, с.406.
iqve, gv.130.
3
4
Шенк Ф.Б. Ментальные карты: Конструирование географического пространтсва в Европе. – В журн.: Политическая наука, Steadman J.M. The Myth of Azia. N.Y., 1969, p.26-27.
4
№ 4 (Регионализация посткоммунистической Европы), М., 2001, с.6. Shayegan D. The Challenges of Today and Cultural Identity. – East Asian Ciltural Studies. V-VI, 4, Tokyo, 1977, p.36-37.
5 5
iqve, gv.8. cit.naSromidan: Said E.W. Orientalism. L., 1978, p.71.

92 29
civilizaciaTa istoriebad, SemdgomSi, swored evropis mier inicirebulma im determinantTagan, romlebze dayrdnobiT axdenen kulturaTa tipologizebas,
transformaciebma erTiani sakacobrio istoria Teoriulidan praqtikul sferoSi erT-erTi sainteresoa fsiqologiuri maxasiaTeblebi. SevexebiT zogierT maTgans,
gadaitana. romelTa gaanalizebisa da maT konteqstSi qarTuli kulturis raobis gaazrebis
mkvlevarTa azriT, es roli ganpirobebuli iyo evropuli civilizaciis unikaluri sayuradRebo mcdelobani samecniero literaturaSi gvxvdeba.
Sinagani TaviseburebebiT, romelTac gansazRvres misi sicocxlisunarianoba da fsiqologiur maxasiaTebelTa erToblioba Cvens saistorio wyaroebsa da
eqspansia, socialur-kulturul niSebSi Canergvisa da ucxo kulturul garemoSi literaturaSi xSirad aRiniSneba sityviT `xasiaTi~. qarTvelTa xasiaTis pirvel
gadarCenis unari. mecnierTa nawili ZiriTad Taviseburebad miiCnevs antikur epoqaSi yvelaze srul aRweras vaxuSti bagrationTan vxvdebiT. mis mier aRniSnul
Camoyalibebul polisis struqturas, romelmac safuZveli Cauyara dasavleTisa da fsiqologiur maxasiaTebelTagan zogierTi momdevno xanis mecnierTa ganxilva-
aRmosavleTis struqturul-tipologiur gansxvavebas. polisi orientirebuli iyo analizis sagnad iqca, amitom srulad movitanT vaxuStiseul daxasiaTebas: `xolo
moqalaqis kerZo sakuTrebasa da Tavisufali bazris institutebze, rac principulad kacni amis queynisani arian... mxneni muSakni, WirTa momTmenni, cxensa zeda da
ucnobi iyo aRmosavleTis nebismieri sazogadoebisaTvis1. mas daefuZna evropuli mxedrobasa Sina kadnierni, mkvircxlni, mswraflni; salaSqroTa Sina axovanni,
feodalizmi avtonomiuri qalaq-komunebiT, romlebic politikur brZolaSi saWurvelT moyuareni, amayni, laRni, saxelis meZiebelni esreT, rameTu TvisTa
damoukidebel subieqtebad gamodiodnen, rac agreTve ucnobi iyo sxva saxelTaTvis ara rideben queyanasa da mefesa Tvissa, stumarTa da ucxoT moyuareni;
civilizaciebisaTvis. Camoyalibda erTiani mwkrivi antikuri polisidan — Sua mxiarulni, ukeTu orni anu samni arian, ararai SeiWirvian; uxuni, arca Tvissa da arca
saukuneebis saqalaqo komunebis gavliT — industriuli da postindustriuli sxvisas krZalaven; saunjeTa ara mmesvelni; gonierni, mswrafl-mimxdomni, mCemebelni,
sazogadoebisaken2. swavlis moyuareni. urTierTis mimyolni, sikeTis damswavlelni da mimgebelni,
sircxvilis mdevarni, keTil-borotzed adre mimdrekni, Tavxedni, didebis moyuareni,
dasavlur da aradasavlur civilizaciaTa urTierTobis problema Tualmgebni da moTakileni~1.
Tanamedrove etapze qarTuli kulturis fsiqologiuri raobis gansazRvris mcdelobas vxvdebiT
XX s-is bolo ori aTwleulis manZilze didi yuradReba eqceva civilizaciaTa da k.kapanelis naSromSi `qarTuli kulturis suli~, Tumca avtori operirebs ara
kulturaTa urTierTobis problemaTa Seswavlas. am sakiTxebs sxvadasxva kuTxiT kulturis, aramed temperamentisa da sulis cnebebiT: `Cveni temperamenti qaluri da
ikvlevs kulturologia, sociologia, saistorio mecniereba. am mimarTulebiT isteriulia: tragedias qarTuli suli ar icnobs; rac unda cudad mimdinareobdes
mimdinare kvlevaTa da miRweuli Sedegebis popularizaciaSi makoordinirebel cxovreba Cvens garSemo, Cven mainc ocnebebsa da imedebSi varT~. `qarTuli suli
funqcias asrulebs `kulturaTSorisi komunikaciis kvlevisa da swavlebis isteriuli da paTetiuria, arasistematuri~. `qarTveli fsiqologiurad akrobati da
saerTaSoriso sazogadoeba~ (SIETAR International), romelic yovelwliurad marTavs Jonglioria~2.
konferenciebs, gamoscems specialur Jurnals. araracionalizmi, romelsac k.kapaneli qarTuli kulturis maxasiaTeblad miiCnevs
cnobili germaneli mecnieris karl iaspersis Teoriis mixedviT, msoflios (erTTavad ocnebebsa da imedebSi yofna) tipuri aradasavluri niSania. rogorc Tavad
dayofas dasavleTad da aRmosavleTad safuZveli e.w. `RerZul droSi~ Caeyara, k.kapaneli ambobs, `aRmosavleTi grZnobis qveyanaa: sisxlis intensiuri moZraoba
saidanac saTaves iRebs, agreTve erTiani, globaluri msoflio, rogorc im droisaTvis gulis saSualebiT gonebas ebrZvis~3. es savsebiT Seesabameba imave avtoris mier
Soreuli perspeqtiva. swored maSin yalibdeba is ZiriTadi maxasiaTeblebi, romlebmac qarTuli kulturis Sefasebas sxva niSnebis mixedviTac. kerZod, sxva naSromSi
dasavleTisa da aRmosavleTis saxe gansazRvres. rogorc wesi, samecniero k.kapaneli aRniSnavs, rom `Soreuli warsulidan saqarTvelo ganicdida aRmosavleTis
literaturaSi es maxasiaTeblebi Semdeg opoziciur wyvilebad jgufdeba: indivi- gavlenas. qarTuli literatura da xalxuri metyveleba erTnairad atarebs daRs
dualizmi-koleqtivizmi, inovaciuroba-tradiciuloba, racionaloba-intuiciuroba, muslimanur-arabuli kulturis gavlenis. `vefxistyaosani~ aTargulia muslimanur-
Tavisufleba-wesrigi, neba-fatalizmi, anTropocentrizmi-Teocentrizmi, materiali- arabuli kulturis ideologiur dazgaze. droTa viTarebaSi qarTuli suli Caiketa
zmi-suliereba, pragmatizmi-idealizmi, obieqtivizmi-subieqtivizmi, dinamizmi-stati- aziuri cxovrebis degradaciis pirobebSi. saqarTvelo istoriulma aucileblobam
kuroba, istorizmi-aistorizmi da sxv. aRmosavleTi da dasavleTi urTierTSeRwevadni daayena muslimanur qveynebTan erTad degeneraciis gzaze~4. mxolod XIX saukunis
gaxdnen, pirvel rigSi, xmelTaSuazRvispireTis arealSi, sadac aRmocenda didi dasawyisidan Semodis `qarTuli kulturis aRmosavleTur wyobaSi dasavleTuri
civilizaciebi, maT Soris evropulic. kultura~, romelic mxolod Soreuli naSTis saxiTRa SemorCeniliyo5.
rac Seexeba maxasiaTebelTa dajgufebas opoziciur wyvilebad, Tavis droze, qarTvelTa kulturuli raobis sakiTxze msjelobisas k.kapaneli aRniSnavda:
p.sorokini miuTiTebda, rom aseTi diqotomiuri sqemebis gardauval nakls warmo- `qarTul ZarRvebSi moZraobs sisxli Cqari, ryevadi TiTqmis yvela aRmosavluri rasis
adgens erTi tipis farglebSi erTmaneTisagan mniSvnelovnad gansxvavebuli da tomis: gadmodiodnen ra aRmosavleTidan saqarTvelos miwa-wyalze azielebi,
socialur-kulturuli warmonaqmnebis Tavmoyra, agreTve did Tu mcire erTobaTa
specifikis gamokveTis sirTule. Cveni azriT, es gansakuTrebiT iTqmis swored mcire
kulturebze, romelTa ricxvs miekuTvneba qarTuli kultura da romelTa
1
batoniSvili vaxuSti. aRwera samefosa saqarTvelosa. — qarTlis cxovreba, IV, teqsti dadgenili yvela
ZiriTadi xelnaweris mixedviT s.yauxCiSvilis mier. Tb., 1973, gv. 45.
1
Васильев Л.С. Восток и Запад в истории (Основные параметры проблематики). – В кн.: Альтернативные пути к 2
kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, gv. 328-330.
цивилизации, с.104. 3
kapaneli k. qarTuli literaturis socialuri genezisi. _ iqve, gv. 108.
2
Драгунский Д.В., Цымбурский В.Л. Генотип европейской цивилизации. – В журн.: Политические исследования, М., 1991, 4
iqve, gv.98-99.
5
№ 1, с.7-8. iqve, gv.108.

28 93
tovebdnen rogorc TavianT zne-Cveulebebs da stils, agreTve fiziologiur koleqtivis urTierTmimarTebiT; damokidebulebiT Sromisadmi; damokidebulebiT
elementebs, ujredebs, sisxls~1. samarTlis rogorc socialur urTierTobaTa regulatorisadmi; amqveyniurisa da
sainteresoa, ratom mxolod azielebi (Tumca, cxadia, maTi ricxvi meti iyo da imqveyniuris urTierTmimarTebiT; damokidebulebiT sikvdilisadmi; religiurobis
maTTan kontaqti _ xangrZlivi)? formebiT; istoriis aRqmiTa da misi mimarTulebis gaazrebiT (progresi, wrebrunva,
zogi mkvlevris azriT, mfarvelis Zieba qarTuli kulturis aradasavlurobis erT- regresi); damokidebulebiT mSoblebsa da Svilebs, Taobebs, saerTod, socialuri
erTi mkafio niSania. `araferia ufro araevropuli, an aradasavluri, vidre kargi mTelis sxvadasxva jgufebs Soris da sxv.
`patronis~ Tu `mfarvelis~ Zieba, romlis kalTasac amoefarebi, _ wers g.nodia. _ dasavleTsa da aRmosavleTs erTmaneTisagan ganasxvavebs kidev mravali
`dasavlurobis~ TviT ideisTvis ganmsazRvrelia adamianis Tavisufleba, misi maxasiaTebeli, maT Soris _ ierarqiuli urTierTobebi, informaciis gacvlis
pasuxismgebloba, misi arCevani, da Semdeg misi aqtivoba, Sroma, mimarTuli am arCevanis sxvadasxva wesi, araverbaluri komunikaciis sxvadasxva forma. es yvelaferi naTlad
gansaxorcieleblad. es aqtivoba, Sroma, upirveles yovlisa, niSnavs Zalisxmevas vlindeba ara mxolod filosofiuri Tu socialuri moZRvrebebis, an istoriuli
sakuTari cxovrebis mosawyobad da sakuTari Tavis Sesaqmnelad~2. warsulis aRqmis analizisas, aramed yofiT da saqmian urTierTobebSic. magaliTad,
vfiqrobT, g.nodias daskvna metismetad kategoriulia. niSnavs Tu ara mfarvelis dasavluri kulturebi zustad gansazRvraven dros da dagvianeba danaSaulad Tu ara,
Zieba pasuxismgeblobis sxvisTvis gadabarebas? iqneb, es swored sakuTar Tavze araseriozul saqcielad iTvleba, aziis rig qveynebSi dagvianebiT veravis gaakvirveb,
pasuxismgeblobis aRebaa (moZebnili `mfarvelis~ gamo), is arCevania, romlis ufleba aq aCqareba saWiro ar aris. arabebi yavis smasa da saubars saqmis keTebad miiCneven,
adamianis TavisuflebaSi Sedis da romlis ganxorcielebas sworedac zemoT naxsenebi amerikelebi ki mas drois fuW flangvad Tvlian. Cinelebi da iaponelebi udides pativs
`Sroma da aqtivoba~ sWirdeba? scemen ierarqiul urTierTobebs, amerikelebi ki Tanasworobis xazgasmas cdiloben.
sad ganTavsdeba qarTuli kultura fsiqologiur maxasiaTebelTa mixedviT? amerikuli instruqciebi imasac ki iTvaliswinebs, rom aziis warmomadgenlebTan
qarTuli kulturis fsiqologiuri raobis gansazRvrisaTvis g.gaCeCilaZe fotografirebis dros sasurvelia jdoma, raTa TvalSisacemi ar iyos simaRleSi
gvTavazobs resentimentis _ mexsierebaSi motivtive `mtanjvel mogonebaTa~ _ sxvaoba. iaponelebs principulad ar SeuZliaT `ara~-s Tqma, radgan es maT kulturaSi
maxasiaTebels, romelsac garkveuli funqcia ekisreba kulturis sistemaSi. am uzrdelobad iTvleba, amitom molaparakebis dros isini aTasgvari zrdilobiani
sistemaSi, aRniSnavs g.gaCeCilaZe, resentimenti aris toinbiseuli `gamowvevisa da formiT cdiloben uaris Tqmis Tavidan acilebas, rasac xSirad SecdomaSi Seyavs maTi
pasuxis~ analogi. masze dayrdnobiT ganasxvaveben `sircxvilisa~ da `danaSaulis~ dasavleli partniorebi1.
kulturebs. pirveli tipis kultura pirovnebaze socialuri kontrolis orientirad cxadia, rom nebismieri zemoT CamoTvlili niSniT romelime kulturis
sircxvilis kategorias iyenebs (ra azris arian Cems Sesaxeb sxvebi), meore _ sindisisa tipologiuri gansazRvra friad Znelia. kidev ufro rTuli warmosadgenia, rom esa Tu
(rogor gamoviyurebi Cemi TviTSefasebis samsjavroze)3. is kultura zustad `Cajdes~ maxasiaTebelTa mTel CamonaTvalSi. Cven mxolod
am ori tipis gamijvna Znelia, radgan maT Soris sazRvrebi gamWvirvale ufroa, romelime tipisadmi misi zogadi kuTvnilebis gansazRvra SegviZlia, isic pirobiTad.
vidre Seuvali. da mainc, garkveuli pirobiTobis gaTvaliswinebiT, mecnierebi iyeneben magaliTad, Tvalis erTi gadavlebiTac aSkaraa, rom qarTul kulturas zog
am maxasiaTebels kulturaTa tipologizaciasTvis: aRmosavluri kulturebi SemTxvevaSi dasavluri maxasiaTeblebi miesadageba, zogSi — aRmosavluri, xan ki arc
(iaponuri, Cinuri, arabuli) sircxvilis kulturebad miiCneva, dasavluri (evropuli, erTi da arc meore. es bunebrivicaa, radgan dasavleT-aRmosavleTis mijnaze
amerikuli) _ danaSaulisa4. mdebareobisa da xan erTis, xan meoris orbitaSi moqcevis gamo, Cvens kulturaSi
rogorc g.gaCeCilaZe aRniSnavs, bunebrivia, rom aRmosavlur-dasavlur kultu- `daileqa~ rogorc erTis, ise meoris damaxasiaTebeli niSnebi da gamomuSavda kidev
raTa gzajvaredinze mdebare saqarTveloSi, rogorc sarkeSi, ise irekleba mesame — orivesgan gansxvavebuli Tvisebebi.
`sircxvilisa~ da `danaSaulis~ kulturaTa tipologia5. danaSaulis kulturis unda iTqvas, rom aRmosavlur da dasavlur civilizaciaTa tipologiuri gamijvnis
klasikur nimuSad miaCnia mkvlevars `galobani sinanulisani~, amave kulturidan sakiTxi sabolood garkveuli ar aris. i.pavlenko aRniSnavs, rom Tu aRmosavlur
gamoxmobil gmirebad _ vaJas joyola, aluda da mindia. amave dros, qarTul sazogadoebaTa buneba, ase Tu ise, gamoikveTa bolo aTwleulebis gamokvlevaTa
kulturaSi adamiani fasdeba movaleobasTan anu rolebriv funqciasTan misi Sedegad, sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ratom iqca dasavleTi dasavleTad, jer kidev elis
Sesatyvisobis safuZvelze, movaleobaTa arsis matarebeli ki sircxvilis kulturaa. am Seswavlas2. albaT, pavlenko sabWoTa da rus mkvlevarTa ukanaskneli aTwleulis
tipis kulturis, rogorc erTi medlis, or mxared miaCnia g.gaCeCilaZes adre Sua naSromebs gulisxbobs, Torem kiTxvaze, Tu ratom iqca dasavleTi dasavleTad, Zalian
saukuneebis `SuSanikis wameba~ da renesansuli `vefxistyaosani~, igive tipis saintereso pasuxi aqvs gacemuli maqs vebers3.
evropeli da rusi mkvlevrebi aRniSnaven, rom evropulma (dasavlurma)
civilizaciam gansakuTrebuli roli Seasrula kacobriobis istoriaSi, romelic ar
icnobs sxva civilizacias esoden masStaburi, msoflio wesrigis ganmsazRvreli
1
kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, iqve, gavleniT. Tu XIX saukunemde, Spenglerisa da toinbis kvaldakval, kidev SeiZleba
gv.330. msoflio istoriis danawevreba calkeul, erTmaneTisagan damoukidebel
2
nodia g. winaTqma krebulisaTvis “Wkua vaisagan”, Tb., 1994, gv.IV.
3
gaCeCilaZe g. Ressentiment-is (“mtanjvel mogonebaTa”) erTi gamoZaxilis Sesaxeb da gamo. _ gaz. “axali 7
dRe”, Tb., 2001, 13-19 aprili, gv.14-15.
4 1
ix. Jurn. “ogoniokidan” gadmobeWdili Jurnalist a.nikonovis interviu fsiqologiis mecn. doqt. Почепцов Г.Г. Теории коммуникации. М.-Киев, 2001, с.600-603.
2
t.stepanenkosTan: aRmosavleTi _ dasavleTi: sircxvilis kultura mtyuanobis winaaRmdeg. _ gaz. Павленко Ю.В. Происхождение цивилизаций: Альтернативные пути. – В кн.: Альтернативные пути к цивилизации.
“saqarTvelos respublika”, 17-18. 10. 2001. Коллект. монография, под ред. Н.Н.Крадина, А.В.Коротаева, Д.М.Бондаренко, В.А.Лынши. М., 2000, с.127.
5 3
gaCeCilaZe g. dasax. naSr. Вебер М. Протестантская этика и дух капитализма. – Избранные произведения. М., 1990, с. 61-344.

94 27
kulturul-istoriuli maxasiaTeblebi gamovlinebas xedavs XVII-XVIII ss. qarTul kulturaSi da askvnis, rom `am inerciis
dasavleTi aRmosavleTi cxovelmyofeloba ar ganelebula XIX-XX saukunebSic~1.
materializmi suliereba amgvarad, g.gaCeCilaZis mixedviTac, qarTuli kulturis adgili kvlav aRmosavlur
sekularizacia religiuroba
realizmi/pragmatizmi idealizmi kulturaTa Soris iZebneba, Tumca Tavad mkvlevari daskvnisagan Tavs ikavebs, mxolod
obieqtivizmi subieqtivizmi savsebiT samarTlianad aRniSnavs, rom `kulturis am meqanizmebis gaTvaliswinebis
pluralizmi monizmi gareSe impresionizmis doneze rCeba qarTuli kulturisa da mentalobis analizis
racionaloba intuiciuroba yvelaze warmatebuli cdebi rogorc literaturis istoriaSi, ise kulturis
bunebis damorCileba bunebasTan adaptacia filosofiaSi~2.
dinamizmi statikuroba
samarTali morali g.niJaraZem qarTuli kulturis tipologiuri raobis gansazRvra sxva maxasi-
mecnieruli codna sakraluri codna aTebliT scada, kerZod, mimarTa germaneli fsiqiatris kreCmeris mier SemoTavazebul
Tavisufleba wesrigi pirovnebaTa `fsiqiatriul~ klasifikacias, romelic Semdgom gadatanil iqna
neba fatalizmi kulturebzec. miCneul iqna, rom yoveli kultura ganamtkicebs garkveuli tipis
anTropocentrizmi Teocentrizmi ganwyobebsa da qcevebs da xels uSlis sxvaTa damkvidrebas. yovel kulturaSi
miRebuli normebisa da faseulobebis kompleqsi midrekilia ama Tu im `fsiqiatriuli~
ra Tqma unda, Zneli warmosadgenia, rom es maxasiaTeblebi araTu mTel mimarTulebiT _ paranoiduli, katatoniuri Tu isteroiduli. magaliTad, amerikul
civilizacias, aramed erT konkretul kulturasac ki idealurad `miesadagos, magram (aSS) kulturas paranoidul tips miakuTvneben, laTinuramerikul kulturebs _
Tu romelime kultura met-naklebad pasuxobs erT an meore `moTxovnebs~, mainc katatoniurs da a.S. g.niJaraZis azriT, qarTuli kultura isteroidul tips
gveZleva misi tipologiurad gansazRvris saSualeba. ganekuTvneba. misi ZiriTadi damaxasiaTebeli niSania emociis ufro intensiuri
radgan kulturuli maxasiaTeblebis gamovlena kulturaTa klasifikaciis erT- gamoxatva, vidre gancdis siRrmes Seesabameba. qarTuli kulturis isteroiduli
erTi ZiriTadi safuZvelia, amitom unda SevexoT sakiTxs, romelic kulturuli xasiaTis yvelaze mkafio gamoxatulebad mkvlevari miiCnevs Cveni kulturis `bazur~
maxasiaTeblis raobasa da mis kulturasTan urTierTmimarTebas exeba. ritualebs _ panaSvidsa da sufras3. masve mocemuli aqvs am ukanaskneli ritualis
kulturul maxasiaTebelTa kompleqsad SeiZleba miviCnioT ama Tu im friad saintereso analizi. gansakuTrebiT xazgasmulia qarTuli sufris (rogorc misi
sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli aracnobieri Tvisebebis erToblioba, romelic am mimdinareobis, aseve menius) ritualuri xasiaTi.
sazogadoebis warmomadgeneli TiToeuli individis qcevasa da azrovnebis formaSi ritualizebisaken midrekileba aseve aRmosavlur kulturaTa maxasiaTeblad
vlindeba da dakavSirebulia koleqtiuri fsiqikis fenomenTan. TvisebaTa es kompleqsi iTvleba. aqve unda aRiniSnos, rom g.gaCeCilaZis azriT, qarTuli kulturis
droSi met-naklebad ganicdis cvlilebebs, magram Tavisi ZiriTadi arsiT mdgradia da midrekileba yofiTobis ritualizebisaken mkafio gamovlinebaa movaleobasTan
mas `erovnul~ an `kulturul xasiaTs~ uwodeben. a.baroninis ganmartebiT, erovnuli mimarTebaSi adamianis Sefasebis tradiciisa (sircxvilis kultura), xolo dakrZalvis
xasiaTi naciis fsiqikuri wyobis komponentia, romelic ganisazRvreba rogorc ceremoniali da Wama-smis rituali amis TvalsaCino dasturia. Tumca kulturaTa
realobis sxvadasxva gamovlinebisadmi konkretuli eTnikuri erTobis urTierTobis gzajvaredinze yofnis faqti aqac mJRavndeba: `Tamada qarTul sufraze da
(damokidebulebis) sistema, gamovlenili azrovnebis myar stereotipebSi, emociur sadRegrZelos poetika Tavidan bolomde nasazrdoebia `sircxvilisa~ da `danaSaulis~
reagirebasa da zogadad qcevaSi1. rogor xdeba kulturul maxasiaTebelTa kompleqsis poetikidan gamoxmobili aqsesuarebiT~4.
formireba, Zneli saTqmelia. aq, albaT, ramdenime mniSvnelovani momenti moqmedebs, movaleobisadmi damokidebulebis niSniT sxvagvarad afasebs qarTul kulturas
romlebic dakavSirebulia rogorc sazogadoebis Sinagani ganviTarebis specifikasTan, k.kapaneli, romlis azriT, `Cvens ers ufro afeqtebi amoZravebs, vidre movaleoba~,
aseve gare faqtorebis (geografiuli da socialuri) zegavlenasTan, ufro sworad, maT saidanac gamomdinareobs, cota ar iyos, ucnauri daskvna imis Taobaze, rom `qarTul
urTierTzemoqmedebasTan. kulturas axrCobs, originalobas umcirebs da nebisyofas usustebs `uCemoT vin
kulturul maxasiaTeblebs daaxloebiT saukunenaxevaria ikvleven imRereToba~... Cveni kulturis provincializmi damTavrda logikurad personalizmiT.
eTnofsiqologebi da kulturis fsiqologebi. am maxasiaTebelTa erToba sxvadasxva socialuri, koleqtiuri arsebobisa da TviTSenaxvis instinqti CvenSi ar moqmedebs;
terminiT aRiniSneba: erovnuli (xalxis) suli, erovnuli xasiaTi, kulturuli qarTveli piradi interesebis TvalsazrisiT uyurebs yovlgvar sazogado saqmes,
(eTnikuri) stereotipi, naciis fsiqikuri wyoba, mentaloba da a.S. magram unda iTqvas, yovelgvar istoriul moZraobas~5.
rom es fenomeni kvlevisaTvis mainc `mouxelTebelia~, bolomde axsnili ar aris da, individualizmi-koleqtivizmi erT-erTia im fsiqologiur maxasiaTebelTagan,
SesaZloa, arc eqvemdebareba aseT axsnas. rogorc individualuri xasiaTi ar SeiZleba romlebze dayrdnobiT fsiqologebi cdiloben kulturis saxis gansazRvras da mis
zustad aixsnas, aseve (da miT ufro) warmoudgenelia koleqtiuri xasiaTis tipologizebas.
erTmniSvnelovnad gansazRvra. koleqtivizmi gulisxmobs saerTo interesebis prioritets pirovnulTan
dasavleTi da aRmosavleTi erTmaneTisagan gansxvavdebian samyaros xedviTa da SedarebiT. koleqtivistur sazogadoebebSi individi ZiriTadad motivirebulia im
masSi adamianis adgilis gansazRvriT; bunebis aRqmiTa da masze zemoqmedebis (misi 1
gaCeCilaZe g. dasax. naSr.
Semecnebis) xerxebiT _ magiuri, racionaluri, teqnikuri Tu sxv.; individisa da 2
iqve.
3
niJaraZe g. qarTuli sufra kulturul konteqstSi. _ gaz. “ganaxlebuli iveria”, Tb., 2000, 8-9, gv.12.
4
gaCeCilaZe g. dasax. naSr.
1 5
Баронин А.С. Этническая психология. Киев, 2000. с.254. kapaneli k. qarTuli kulturis suli. _ wignSi: kapaneli k. qarTuli suli esTetikur saxeebSi, gv.327-328.

26 95
jgufis Tu jgufebis interesebiT, romelTa wevricaa igi. am jgufebis wevroba SeiZleba migviyvanos aRmosavleT-dasavleTis diqotomiamde. ramdenad Seesabameba
tradiciulia da ara nebayoflobiTi. jgufi SeiZleba iyos didi (eri, saxelmwifo, realobas am diqotomiis arseboba, ramdenad marTebulia aRmosavleT/dasavleTis
religiuri erToba da sxv.) da SedarebiT mcire (naTesaoba, samezoblo, nacnob- sazogadoebaTa klasificireba rogorc aramodernuli, koleqtivisturi, tradiciuli
megobarTa wre da sxv.). Sesabamisad, ganarCeven e.w. `didjgufovan~ (magaliTad, ruseTi) da modernuli, individualisturi, inovaciurisa, es diskusiis msjelobis sagani
da `mcirejgufovan~ koleqtivistur kulturebs. iqneba, rac, Tavis mxriv, moiTxovs kulturs tradiciisa da modernizaciis
rac Seexeba saqarTvelos, Zalze gavrcelebulia zemoT motanili Tvalsazrisi urTierTqmedebis gaazrebas.
qarTvelTa personalizmisa da individualistobis Sesaxeb, magram, fsiqologTa mier
SemoTavazebuli klasifikaciiT, `saqarTvelo warmoadgens klasikur `mcirejgufovan~ aRmosavleTi-dasavleTi _ kulturaTa tipologiis safuZveli
koleqtivistur kulturas~, sadac ZiriTad socialur erTeuls Seadgens naTesaoba, dasavleTisa da aRmosavleTis fenomenze yuradRebis gamaxvileba saWirod
samegobro, nacnobTa wre da yoveldRiur cxovrebas gansazRvravs swored am jufebSi CavTvaleT, pirvel rigSi, imdenad, ramdenadac pirdapir kavSirSia tradiciulobisa da
arsebuli normebi1. sazogadoebis wevrTa aseTi normebi saukuneTa manZilze modernulobis gagebis erT-erT interpretaciasTan.
yalibdeboda, roca saqarTvelo (misi calkeuli nawilebi) damoukidebeli ar iyo da dasavleTi da aRmosavleTi _ kacobriobis cnobierebaSi arsebuli mudmivi
qveynisaTvis umniSvnelovanesi sakiTxebi mis farglebs gareT wydeboda. calkeuli opozicia _ warmogvidgeba ori gansxvavebuli kulturuli sivrcis saxiT. TavisTavad
individis azrovnebisa da pasuxismgeblobis sivrce zemoT dasaxelebuli jgufebiT es dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia, radgan arc erTi maTgani ar warmoadgens eTnikuri
Semoifargleboda (anu sakmaod viwro iyo) da TiTqmis ar vrceldeboda ufro did (da, Sesabamisad, kulturuli) TvalsazrisiT erTgvarovan sivrces. metic, isini
socialur erTobaze _ saxelmwifoze an erze da, miT umetes, iseT abstraqtul swored erTmaneTTan mimarTebaSi yalibdebian met-naklebad mkafiod gamokveTil
normaze, rogoricaa kanoni2. mTlianobad. am ori samyaros tipologia da mecnieruli Seswavla mTlianad dasavluri
vfiqrobT, g.niJaraZis mier aRniSnuli maxasiaTebeli sayuradReboa da, Tanac, samyaros iniciativaa. aman bevri ram gansazRvra maTze Sexedulebis formirebis
konkretuli maxasiaTeblis dadgenis mcdeloba wingadadgmuli nabijia Cveni TvalsazrisiT, rac xSirad ar Tanxvdeboda arsebul sinamdviles (es gasakuTrebiT
kulturis xasiaTis gansazRvris rTul gzaze, radgan igi ar warmoadgens mxolod aRmosavleTze iTqmis). unda aRvniSnoT, rom dasavleTi, aRmosavleTisagan
dReisaTvis aSkara faqtis konstatacias (Tundac kanonTan damokidebulebis gansxvavebiT, ufro advilad aRiqmeba TavisTavad erTobad, radgan integrirebuli
TvalsazrisiT), aramed iZleva erTgvar gasaRebsac am maxasiaTeblis istoriuli dasavleTis tradicias xangrZlivi istoria aqvs. aRmosavleTis erTgvarovan sivrced
Camoyalibebis asaxsnelad. ganxilva ki samarTlianad eqvemdebareba kritikas. aRmosavleTi moicavs muslimur,
cxadia, ar vapirebT fsiqologTa da sociologTa kompetenciis farglebSi SeWras, konfuciur, budistur da sxva erTobebs j.stidmani sruliad uaryofs dasavleT-
magram Tavs uflebas mivcemT gamovTqvaT azri, rom aucilebelia, pirvel rigSi, aRmosavleTis diqotomias. misi azriT, aRmosavleTze, aziaze ar SeiZleba saubari,
mkafiod ganisazRvros, ra SeiZleba CaiTvalos kulturis (sazogadoebis) rogorc raimegvar erTobaze, radgan igi Sedgeba `subkontinenturi civili-
maxasiaTebliad da ra _ am maxasiaTeblis praqtikul gamovlinebad, realizaciad, misi zaciebisagan~: SoreulaRmosavluri, induri da islamuri1.
moqmedebis Sedegad. sxvagvarad Tavs ver davaRwevT aRrevasa da bundovanebas, miuxedavad amisa, mainc xdeba Zalian pirobiTi maxasiaTeblebis SerCeva,
romelsac arc Tu iSviTia qarTuli kulturis xasiaTze msjelobis dros. magaliTad, romlebiTac ganasxvaveben dasavlur an aRmosavlur kulturebs:
g.niJaraZesTan kanonisa da yofis erTmaneTisagan daSoreba qarTuli kulturis erT-
erTi maxasiaTeblis _ mcirejgufovan-koleqtivisturi xasiaTis _ gamovlinebad da
Sedegad warmogvidgeba, e.jgerenaiasTan ki _ Tavad ZiriTad maxasiaTeblad (`qarTuli socialur-ekonomikuri maxasiaTeblebi
sazogadoebis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli niSani werilobiT mocemuli normebis
dasavleTi aRmosavleTi
(kanonis) da yofis erTmaneTisagan maqsimaluri daSorebulobaa~, _ aRniSnavs igi3). ganviTarebuli, urbanistuli CamorCenili, sasoflo
Cveni azriT, pirveli midgoma ufro mkafioa da kulturis maxasiaTebelTa industriuli agraruli
gansazRvrisaTvis ukeTes SesaZleblobas iZleva. warmoeba rogorc bazisi ganawileba rogorc bazisi
Cveni Tvalsazrisis sasargeblod, albaT, isic metyvelebs, rom g.niJaraZes
saSualeba aqvs imsjelos zemoT dasaxelebuli maxasiaTeblis funqciobasa da rolze politikuri maxasiaTeblebi
qarTuli kulturis istoriaSi, an, sxvagvarad rom vTqvaT, ganixilos igi istoriul dasavleTi aRmosavleTi
WrilSi. kerZod, igi miuTiTebs am maxasiaTeblis moqmedebis adaptaciur Rirebulebaze samoqalaqo, demokratiuli patriarqaluri, avtoritaruli,
damoukideblobis arqonis pirobebSi: es iyo erT-erTi faqtori, romlis meSveobiT Cven despoturi
SevinarCuneT TviTmyofadoba, ena, kulturuli faseulobebi4. es sistema morgebuli
istoriuli maxasiaTeblebi
dasavleTi aRmosavleTi
istorizmi aistorizmi
xazovani dro cikluri dro
1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi. _ Jurn.: epoqa (sazogadoebrivi mecnierebebi). Tb., 2001, 1, gv.7.
2
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
3
jgerenaia e. qarTuli sufris sociofilosofia da zogierTi sxva ram. _ gaz.: “meridiani”, Tb., 2001, 27, gv.8.
4 1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7. Стидман Дж. Миф об Азии. // Сравнительное изучение цивилизаций. Хрестоматия. М., 1998. c. 261.

96 25
koleqtivizmis brZolac vuwodoT~1. amitom xSirad saubroben winaindustriuli sazo- iyo viTarebas, roca `qveynis umniSvnelovanes problemebs gansazRvravda da agvarebda
gadoebebis koleqtivistur xasiaTze, dRes ki koleqtivisturad miiCneven samxreT ev- (cudad Tu kargad) viRac, gareSe Zala, morCilebisa da loialobis safasurad~1.
ropis, laTinuri amerikis, aziuri da afrikuli kulturebis umravlesobas. dasavleT marTlac, Cvens istoriaSi friad xangrZlivia periodi, roca gareSe Zala ganagebda
evropaSi yvelaze mkafio koleqtivisturi orientaciiT espanur kulturas gamoar- qveynis beds, Tanac, rac kidev ufro mniSvnelovania, ara erTi Zala da ara mTliani
Ceven. qveynisa, aramed sxvadasxva Zala _ calkeuli qarTuli politikuri erTeulebisa. aseT
saqarTvelos ar hqonia urTierToba evropasTan mas Semdeg, rac iq indivi- viTarebaSi, albaT, marTebulia saubari ara `movaleobis grZnobisa~ da `koleqtiuri
dualisturi sazogadoeba mkafiod Camoyalibda. Cveni kultura, koleqtivisturi arsebobisa da TviTSenaxvis instinqtis~ ararsebobaze (k.kapaneli), aramed swored
aRmosavluri (muslimuri) kulturebis garemocvaSi, romelsac mogvianebiT ruseTis mcirejgufovani koleqtivis winaSe pasuxismgeblobaze, anu movaleobisa da
aseve koleqtivisturi kultura daemata da mcirejgufovan koleqtivistur pasuxismgeblobis sivrcis siviwroveze. aqedanve gamomdinareobs g.niJaraZis mier
kulturad Camoyalibda. amas xeli Seuwyo im mizezebma, romlebzec cota zemoT aRniSnuli gawafuloba pirovnebaTaSoris urTierTobaSi, individualur
gvqonda saubari. urTierTobaTa damyarebis, partnioris gulis mogebis Cvevebi da, amave dros, sajaro
qcevis CvevaTa deficiti.
sivrcisa da drois kulturebi damoukidebeli saxelmwifos arsebobis pirobebSi zemoT dasaxelebuli
samecniero literaturaSi gvxvdeba `drois kulturisa~ da `sivrcis kulturis~ adaptaciuri meqanizmi, cxadia, veRar imuSavebs, amitom qarTuli kulturis winaSe
cnebebi. am klasifikaciiT, Tanamedrove dasavleTi, moderni _ drois kulturaa; misi axal viTarebasTan Seguebis amocana dgas.
mTavari maxasiaTebelia dinamikuroba, mudmivi cvalebadoba, romelic ukeTesisaken axla davubrundeT individualizmi-koleqtivizmis niSniT kulturaTa
gamudmebul svlad gaiazreba. Sesabamisad, arsebobs mniSvnelobaTa mobiluri (sazogadoebaTa) dasavluroba-aRmosavlurobis gansazRvris problemas. Cveulebriv,
struqturebi da cvalebadi formebi. CveulebaTa azri mudmivad kiTxvis qveS dgeba da, individualizms dasavlur, koleqtivizms ki aRmosavlur maxasiaTeblad miiCneven.
saqmis interesebidan gamomdinare, icvleba. aradasavleTi, premoderni an aramoderni aseTi dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia. garda amisa, yuradRebas imsaxurebs Semdegi
_ sivrcis kulturaa, romelic aRbeWdilia TavianT adgilsamyofelze adamianTa da garemoeba. literaturaSi aRniSnulia, rom sazogadoebis koleqtivisturi orientacia
saganTa mijaWvulobis niSniT. es aris mSvidi, statikuri inercia, romelic adamianebs da, saerTod, cxovrebis wesi, kacobriobisaTvis gacilebiT ufro reprezentatiulia,
simyudrovis, usafrTxoebisa da movlenaTa prognozirebadobis gancdas aniWebs. vidre individualizmi, Tu gaviTvaliswinebT mis ufro xangrZliv droiT perspeqtivas
drois kategoria am kulturisaTvis ucxo ar aris, magram igi, iseve rogorc masTan da sivrciT ganfenilobas sxvadasxva qveyanaSi2. XVI saukunemde dasavluri kulturebic
dakavSirebuli cvalebadoba, did rols ar TamaSobs. drois kulturis sworxazovani, mkafio koleqtivisturi orientaciiT xasiaTdebodnen, individualisturi
3
swrafwarmavali droisagan gansxvavebiT, es cikluri droa, romelic wrebrunvas tendenciebi mxolod amis Semdeg iCens Tavs .
asrulebs gaCenas, aRsasrulsa da kvlav gaCenas Soris. sivrcis kulturisaTvis `Sua saukuneebis dasavleTi iseTive `aradasavluri~ iyo, rogorc mTeli danarCeni
damaxasiaTebelia myari sazogadoebrivi jgufebis arseboba, romlebic gansazRvraven msoflio~, _ wers n.muzaSvili. Semdeg misi saxe Secvala renesansisa da reformaciis
calkeul individTa cxovrebas dabadebidan sikvdilamde da romlebTanac es procesebma, romlebic daupirispirda `Suasaukuneobrivi koleqtivizmis citadels _
individebi mWidrod arian dakavSirebuli. sivrcis kultura aRbeWdilia myari saxelmwifosa da eklesiis simbiozs. am Widils SeiZleba individualizmisa da
ritualebiT, wes-Cveulebebis SenarCunebisaTvis zrunviT. es wes-Cveulebebi am saxiT koleqtivizmis brZolac vuwodoT~4. amitom xSirad saubroben winaindustriuli
mxolod am kulturaSi _ am sivrceSi, am niadagze arseboben, simyudrovisa da sazogadoebebis koleqtivistur xasiaTze, dRes ki koleqtivisturad miiCneven samxreT
Sinaurulobis ganwyobas uqmnian im adamianebs, vis Cveulebebsac isini warmoadgenen2. evropis, laTinuri amerikis, aziuri da afrikuli kulturebis umravlesobas.
saqmis gamartiveba iqneboda daSveba, rom droisa da sivrcis niSniT dasavluri da dasavleT evropaSi yvelaze mkafio koleqtivisturi orientaciiT espanur kulturas
aRmosavluri kulturebi mkafiod emijnebian erTmaneTs. v.Smidis azriT, sivrcis gamoarCeven.
kultura arsebobs planetis oTx mexuTedze, TviT aRmosavleT evropis CaTvliT. saqarTvelos ar hqonia urTierToba evropasTan mas Semdeg, rac iq individu-
ufro metic _ daZabuloba drosa da sivrces Soris Tavs iCens ara mxolod alisturi sazogadoeba mkafiod Camoyalibda. Cveni kultura, koleqtivisturi
erTmaneTisagan geografiulad gamijnul regionebSi, aramed erTi kulturis SigniTac: aRmosavluri (muslimuri) kulturebis garemocvaSi, romelsac mogvianebiT ruseTis
magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi faSisturi dajgufeba gamodis modernis aseve koleqtivisturi kultura daemata, mcirejgufovan koleqtivistur kulturad
winaaRmdeg da piriqiT, iranSi XXI saukunis damdegs mravali axalgazrda uwevs Camoyalibda. amas xeli Seuwyo im mizezebma, romlebzec cota zemoT gvqonda saubari.
winaaRmdegobas aramodernul, xist mmarTvelobas3. holandieli fsiqologis g.hofstedes mier SemoTavazebulia kidev erTi
maxasiaTebeli kulturis saxis gansasazRvrad, anu, rogorc Tavad mecnieri uwodebs,
sabolood kulturaTa aseTi saxis dajgufebam: `kulturuli ganzomileba~; esaa maskulinoba-feminobis maxasiaTebeli5. maskulinuri
individualisturi koleqtivisturi
inovaciuri tradiciuli 1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
drois sivrcis 2
surmaniZe l. individualisturi da koleqtivisturi sazogadoebebi (Teoriuli modelebi da empiriuli
kvlevebi). Tb., 2001, gv.7.
1
muzaSvili n. “orientaciebis” Sesaxeb. _ Jurn. “omega”, Tb., 2000, 7, gv.4. 3
Гуревич А.Я. Категории средневековой культуры. М., 1984.
2 4
Smidi v. omi sivrcesa da dros Soris (leqcia, wakiTxuli 2001 wlis 15 oqtombers, iv.javaxiSvilis sax. muzaSvili n. “orientaciebis” Sesaxeb. _ Jurn. “omega”, Tb., 2000, 7, gv.4.
5
Tbilisis saxelmwifo universitetSi). _ gaz.: “Cveni mwerloba” 49 (75), Tb., 7-14 dekemberi, 2001, gv.2. ix.: surmaniZe l. dasax. naSr., gv. 84-86; niJaraZe g. qarTuli kultura: qaluri, mamakacuri, bavSvuri. _
3
Smidi v. dasax. naSr., gv.2. Jurn.: dro mSvidobisa, Tb., 2001, 2, gv.79-82.

24 97
(mamakacuri) kulturebisaTvis damaxasiaTebelia mamakacisa da qalis socialuri rac Seexeba saqarTvelos, Zalze gavrcelebulia zemoT motanili Tvalsazrisi
rolebis mkveTri gamijnva; normirebulia mamakacuri da qaluri profesiebi da qarTvelTa personalizmisa da individualistobis Sesaxeb, magram, fsiqologTa mier
saqmianobis sferoebi; qalis cxovreba ufro mkacradaa reglamentirebuli, vidre SemoTavazebuli klasifikaciiT, `saqarTvelo warmoadgens klasikur `mcirejgufovan~
mamakacis, da wesis darRvevisaTvis mas mamakacze ufro mZime sasjeli elis; koleqtivistur kulturas~, sadac ZiriTad socialur erTeuls Seadgens naTesaoba,
sazogadoebas msWvalavs mamakacuri faseulobani, fasobs yvelaferi didi, masStaburi samegobro, nacnobTa wre da yoveldRiur cxovrebas gansazRvravs swored am jufebSi
da Zlieri; warmatebis demonstrireba karg tonad miiCneva; azrovneba raciona- arsebuli normebi1. sazogadoebis wevrTa aseTi normebi saukuneTa manZilze
lurobisaken iswrafvis. feminur kulturebSi pirveladia is faseulobani, romlebic, yalibdeboda, roca saqarTvelo (misi calkeuli nawilebi) damoukidebeli ar iyo da
tradiciulad, qalis rols ukavSirdeba: Tavmdabloba; komforti da daculoba; qveynisaTvis umniSvnelovanesi sakiTxebi mis farglebs gareT wydeboda. calkeuli
sxvebze _ gansakuTrebiT, sustebze _ zrunva; orientacia urTierTobebze da ara individis azrovnebisa da pasuxismgeblobis sivrce zemoT dasaxelebuli jgufebiT
saqmeze; lamazad miiCneva ara `yvelaze didi~, aramed patara da koxta; mniSvnelovania Semoifargleboda (anu sakmaod viwro iyo) da TiTqmis ar vrceldeboda ufro did
romelime jgufisadmi kuTvnileba; azrovneba intuitiurisaken ixreba. g.hofstedes socialur erTobaze _ saxelmwifoze an erze da, miT umetes, iseT abstraqtul
mier Catarebuli gamokvlevebiT, Tanamedrove ganviTarebul kulturebSi maskuli- normaze, rogoricaa kanoni2.
nobis maRali xarisxiT gamoirCeva iaponia, romelsac mosdevs germanulenovani vfiqrobT, g.niJaraZis mier aRniSnuli maxasiaTebeli sayuradReboa da, Tanac,
kulturebi. feminurobis maCvenebliT pirveloben skandinaviis qveynebi da holandia1. konkretuli maxasiaTeblis dadgenis mcdeloba wingadadgmuli nabijia Cveni
Tumca miCneulia, rom maskulinoba-feminurobis done kulturaSi met-naklebad myaria, kulturis xasiaTis gansazRvris rTul gzaze, radgan igi ar warmoadgens mxolod
igi mainc SeiZleba Seicvalos konkretuli socialur-politikuri garemoebebis dReisaTvis aSkara faqtis konstatacias (Tundac kanonTan damokidebulebis
zegavleniT. magaliTad, omebi, politikuri krizisebi da msgavsi movlenebi gmirebis TvalsazrisiT), aramed iZleva erTgvar gasaRebsac am maxasiaTeblis istoriuli
moTxovnilebas badebs da maskulinobis Rirebulebas zrdis2, magram Zneli saTqmelia, Camoyalibebis asaxsnelad.
ramdenad myaria aseTi koniunqturiT gamowveuli cvlileba da, saerTod, cvlis Tu ara cxadia, ar vapirebT fsiqologTa da sociologTa kompetenciis farglebSi SeWras,
igi kulturis maskulinur Tu feminur xasiaTs. magram Tavs uflebas mivcemT gamovTqvaT azri, rom aucilebelia, pirvel rigSi,
maskulinuri da feminuri kulturebis garda, arsebobs Sereuli tipis kulturebi. mkafiod ganisazRvros, ara SeiZleba CaiTvalos kulturis (sazogadoebis)
g.niJaraZis azriT, qarTuli kultura swored am ukanasknelTa ricxvs ganekuTvneba. maxasiaTebliad da ra _ am maxasiaTeblis praqtikul gamovlinebad, realizaciad, misi
masSi Tanaarseboben maskulinuri da feminuri niSnebi, romelTa ucnaur kombinacias moqmedebis Sedegad. sxvagvarad Tavs ver davaRwevT aRrevasa da bundovanebas,
ganapirobebs Cveni kulturis erTgvari infantilizmi. romelic arc Tu iSviTia qarTuli kulturis xasiaTze msjelobis dros. magaliTad,
fsiqologTa interesis sferos scildeba imis kvleva, ganviTarebis romeli g.niJaraZesTan kanonisa da yofis erTmaneTisagan daSoreba qarTuli kulturis erT-
etapidan iCens Tavs es infantilizmi, bavSvuroba, survili _ davrCeT bavSvad, ro- erTi maxasiaTeblis _ mcirejgufovan-koleqtivisturi xasiaTis _ gamovlinebad da
melsac mudmivad sWirdeba deda. saerTod, es (da sxva) kulturuli ganzomilebebi Sedegad warmogvidgeba, e.jgerenaiasTan ki _ Tavad ZiriTad maxasiaTeblad (`qarTuli
istoriul WrilSi aravis ukvlevia. aseTi samuSaos Catarebas, albaT, istorikosTa da sazogadoebis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli niSani werilobiT mocemuli normebis
fsiqologTa erToblivi Sroma dasWirdeba, romelTagan pirvelebis mier moZiebul (kanonis) da yofis erTmaneTisagan maqsimaluri daSorebulobaa~, _ aRniSnavs igi3).
faqtebsa Tu movlenebs (miRebuls ara mxolod istoriul xdomilebaTa qronologiuri Cveni azriT, pirveli midgoma ufro mkafioa da kulturis maxasiaTebelTa
rigis gaxsenebiT, aramed saistorio wyaroTa analizis da sxva monacemebis Sejerebis gansazRvrisaTvis ukeTes SesaZleblobas iZleva.
gziTac) meoreni kulturis fsiqologiuri kvlevis meTodebis momarjvebiT Cveulebriv, individualizms dasavlur, koleqtivizms ki aRmosavlur maxasiaTeb-
gaiazreben. lad miiCneven. aseTi dayofa, ra Tqma unda, pirobiTia. garda amisa, yuradRebas
jerjerobiT ki, fsiqologTa mier mxolod is aRiniSneba, rom `sazogadoeba an imsaxurebs Semdegi garemoeba. literaturaSi aRniSnulia, rom sazogadoebis
maskulinuri unda iyos, an feminuri; infantilur sazogadoebas mxolod daqvemde- koleqtivisturi orientacia da, saerTod, cxovrebis wesi, kacobriobisaTvis
barebuli qveynis statusiT SeuZlia arseboba~, aqedan gamomdinareobs daskvna, rom gacilebiT ufro reprezentatiulia, vidre individualizmi, Tu gaviTvaliswinebT mis
Cveni sazogadoeba am TvalsazrisiTac unda Camoyalibdes, anu gansazRvros sakuTari ufro xangrZliv droiT perspeqtivas da sivrciT ganfenilobas sxvadasxva qveyanaSi4.
saxe. magram aq Ria rCeba sakiTxi: ramdenad cnobieria kulturuli ganzomilebebis XVI saukunemde dasavluri kulturebic mkafio koleqtivisturi orientaciiT
Camoyalibebis procesi, ramdenad SesaZlebelia am procesebis mizanmimarTuli marTva? xasiaTdebodnen, individualisturi tendenciebi mxolod amis Semdeg iCens Tavs5.
rac Seexeba individualizmi-koleqtivizmisa da maskulinoba-feminurobis `Sua saukuneebis dasavleTi iseTive `aradasavluri~ iyo, rogorc mTeli danarCeni
maxasiaTebelTa urTierTmimarTebas, literaturaSi gavrcelebuli Tvalsazrisis msoflio~, _ wers n.muzaSvili. Semdeg misi saxe Secvala renesansisa da reformaciis
sapirispirod, g.hofstede aRniSnavda maskulinobis individualizmTan, xolo femi- procesebma, romlebic daupirispirda `Suasaukuneobrivi koleqtivizmis citadels _
saxelmwifosa da eklesiis simbiozs. am Widils SeiZleba individualizmisa da

1
niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi. _ Jurn.: epoqa (sazogadoebrivi mecnierebebi). Tb., 2001, 1, gv.7.
1 2
g.niJaraZe saintereso garemoebaze miuTiTebs: skandinaviis qveynebis mosaxleobis didi nawili, niJaraZe g. politikuri qceva saqarTveloSi, gv.7.
3
ZiriTadad, mrisxane vikingebis STamomavlebi arian (ix.: niJaraZe g. qarTuli kultura..., gv. 80). jgerenaia e. qarTuli sufris sociofilosofia da zogierTi sxva ram. _ gaz.: “meridiani”, Tb., 2001, 27, gv.8.
rogorc Cans, maskulinoba-feminobis xarisxi pirdapir kavSirSi ar aris cxovrebis wesTan, an kidev 4
surmaniZe l. individualisturi da koleqtivisturi sazogadoebebi (Teoriuli modelebi da empiriuli
simyariT ar xasiaTdeba da SedarebiT advilad eqvemdebareba cvlilebas. kvlevebi). Tb., 2001, gv.7.
2 5
surmaniZe l. dasax. naSr., gv. 85. Гуревич А.Я. Категории средневековой культуры. М., 1984.

98 23
korporaciisadmi misi mikuTvnebis Sedegad da, umravles SemTxvevaSi, igi mkacrad aris nurobis koleqtivizmTan gaigivebis umarTebulobas da imas, rom koleqtivisturi
mimagrebuli ama Tu im socialur jgufTan. sazogadoeba SeiZleba iyos maskulinuri da piriqiT1.
inovaciuri kulturebis qveS, romelsac `modernistuls~ da `teqnogenursac~ civilizaciisa da kulturis erT-erT umniSvnelovanes maxasiaTeblad miCneulia
uwodeben, gulisxmoben sazogadoebebs, romelTaTvis damaxasiaTebelia mecnierul- lingvisturi tradicia _ gansxvavebuli damokidebuleba sityva-logosisadmi2,
teqnikuri progresi, Tavisufali sabazro warmoeba, konstituciuri saparlamento romelic jer kidev Zvel samyaroSi Camoyalibda da mniSvnelovanwilad gansazRvra
dawesebulebebi da piradi Tavisufleba. es yovelive ki damaxasiaTebelia Tanamedrove gansxvaveba uZveles civilizaciaTa da kulturaTa Soris. induri, Cinuri Tu antikuri
dasavluri civilizaciisaTvis. zemoT aRniSnul elementebs SeiZleba funqciuri (berZnul-laTinuri) civilizaciebi mkveTrad gansxvavdebodnen sityvisadmi
datvirTva hqondeT romelime aradasavlur sazogadoebaSi, ris gamoc is, agreTve damokidebulebis niSniT.
modernistul sazogadoebad miiCneva. inovaciuri Tu modernistuli sazo- evropuli lingvisturi tradicia istoriulad saTaves iRebs berZnul-laTinu-
gadoebisaTvis damaxasiaTebelia diferenciaciis, urbanizaciis, ganaTlebis maRali risagan. igi Tavis TavSi aerTianebs or gansxvavebul Stos: dasavleTevropuls,
done da informaciis sayovelTaoba. politikuri TvalsazrisiT, modernistuli romelic dakavSirebulia, pirvel rigSi, romanul-germanul samyarosTan, da aRmo-
sazogadoeba emyareba masebis farTo monawileobas, romelic ar Rebulobs savleTevropuls, romelic berZnul-bizantiur samyaros ukavSirdeba. dasavleT-
legitimurobis tradiciul principebs da xelisuflebas akisrebs pasuxismgeblobas evropuli lingvisturi tradicia laTinurenovani da, Sesabamisad, erTiani iyo mTeli
efeqturobis TvalsazrisiT. inovaciur sazogadoebas, tradiciulisagan gansxvavebiT, romanul-germanul-kelturi evropisaTvis XV-XVI saukuneebamde, ris Semdeg daiywo
axasiaTebs kulturuli dinamika da orientacia cvalebadobebsa da novaciebze. misi mxolod dasavleT evropisaTvis damaxasiaTebeli saintereso cvlilebebi3. aRmosav-
Tavisebureba da ZiriTadi faseulobaa individualizmi, rac gulisxmobs pirovnebis leTevropul tradicias ki adreuli etapidanve axasiaTebs ganStoebis tendencia
Tavisuflebebisa da uflebebis pativiscemas, agreTve individualuri pasuxismgeb- adgilobrivi enebisa da kulturebis safuZvelze. magaliTad, qarTuli da somxuri
lobis princips. pirovneba ganixileba yovelgvari erTobisagan damoukideblad. lingvisturi tradiciebi TiTqmis warmoSobisTanave daSordnen berZnul-bizantiur
Cvenis azriT, kulturaTa tradiciuloba an inovaciuroba ZiriTadad wyaros ara mxolod damwerlobis saxiT, aramed enis bunebasTan da literaturul-
ganisazRvreba kulturaTa xasiaTis TaviseburebiT: erTi mxriv, misi midrekilebiT werilobiT kulturasTan dakavSirebuli sakiTxebis mimarT damokidebulebiTac.
tradiciaTa SenarCunebisaken, warsulisaken, meore mxriv, miswrafebiT siaxlisaken, savaraudoa, rom am TvalsazrisiT qarTuli lingvisturi tradiciis Seswavla
cvlilebebisaken. kulturaTa es maxasiaTeblebi (iseve rogorc sxva danarCeni) sayuradRebo Sedegebs mogvcems misi tipologiuri raobisa da civilizaciuri
yalibdeba rogorc sazogadoebis Sinagani Tviseba, romelic mxolod nawilobriv kuTvnilebis gansazRvris kuTxiT.
eqvemdebareba da araviTar SemTxvevaSi mTlianad ar aris gansazRvruli droiTi da civilizaciaTa tipologiur maxasiaTebels warmoadgens misi komunikaciurobis
sivrciTi faqtorebiT. amitom, albaT, ar iqneba swori, Tu vityviT, rom ama Tu im xarisxi. igi gansazRvravs civilizaciis dinamikurobas an adinamikurobas4. isic unda
sazogadoebis geografiulad aRmosavluri mdebareoba da qronologiurad iTqvas, rom es maxasiaTebeli sxvadasxva drosa da regionSi sxvadasxvagvarad
premodernul xanaSi arseboba ukve sakmarisi argumentia misi tradiciulobis moqmedebs. erTi da igive civilizacia (da kultura) SeiZleba sxvadasxva periodSi
dasamtkiceblad. modernistuli sazogadoebis warmoSoba dasavleTSi SesaZlebeli komunikaciisTvis mzaobas (Riaobas) an daxSulobas amJRavnebdes. es rig faqtorebzea
gaxda aq manamde inovaciuri sazogadoebis arsebobis gamo, dasavleTSi sazogadoeba damokidebuli. aseve, civilizacia (kultura) erTsa da imave periodSi SeiZleba
inovaciuri iyo kapitalizmamdel xanaSic. amdenad, albaT, ar aris saWiro istoriis SerCeviTad komunikaciuri iyos, anu Ria _ romeliRac kulturasTan urTier-
dayofa tradiciuli da inovaciuri kulturebis xanad. isini SeiZleba droSi TobisaTvis da daxSuli _ sxvebisaTvis. qarTuli kulturis istoriis periodebi da,
Tanaarsebobdnen. garda amisa, unda ganvasxvaoT cneba `modernistuli~ (romelic mTlianad, es istoria am TvalsazrisiTac Sesaswavlia.
gulisxmobs Tanamedrove etapze dasavlur samyaroSi wamoqmnil kulturul tips), erT-erTi ZiriTadi parametri, romlis mixedviTac civilizaciaTa Teoriebis
`inovaciuri~ kulturebisagan, rac aris kulturis Tviseba _ iyos orientirebuli umravlesobaSi civilizaciebi erTmaneTisagan imijneba, religiaa. swored am niSniTa
siaxleze. aqedan gamomdinare, xSirad tradiciul sazogadoebebis modernizacia udris da masze dafuZnebuli sxva maxasiaTeblebiT ganasxvaveben dasavlur, qristianul-
vesternizacias inovaciurobis gareSe. marTlmadideblur, muslimur, konfuciur da sxv. civilizaciebs. amave parametrs
efuZneba saqarTvelos aRiareba dasavluri (evropuli) an aRmosavleT qristianuli
koleqtivisturi da individulisturi sazogadoebebi civilizaciebis nawilad, razec zemoT gvqonda saubari.
individualizmi-koleqtivizmi erT-erTia im fsiqologiur maxasiaTebelTagan, rogorc cnobilia, qristianul-marTlmadideblurma sarwmunoebam didi roli
romlebze dayrdnobiT fsiqologebi cdiloben kulturis saxis gansazRvras da mis Seasrula saqarTvelos istoriaSi. mas daefuZna qarTuli kultura, romlis saxis
tipologizebas. CamoyalibebisaTvis didi mniSvneloba hqonda aRmosavlur qristianul samyaroSi
koleqtivizmi gulisxmobs saerTo interesebis prioritets pirovnulTan damkvidrebul normebs. rigi mizezebis gamo, romelTa Soris umTavresi iyo
SedarebiT. koleqtivistur sazogadoebebSi individi ZiriTadad motivirebulia im saqarTvelos politikuri, kulturuli da civilizaciuri garemo, marTlmadidebloba
jgufis Tu jgufebis interesebiT, romelTa wevricaa igi. am jgufebis wevroba erovnulobasTan gaigivda da misi dacva qveynis `gamoxsna-aRdgomis~ problemas
tradiciulia da ara nebayoflobiTi. jgufi SeiZleba iyos didi (eri, saxelmwifo,
1
surmaniZe l. dasax. naSr., gv.86.
religiuri erToba da sxv.) da SedarebiT mcire (naTesaoba, samezoblo, nacnob- 2
ix.: Алпатов В.М. Культурные фреалф и лингвистические традициию – В сб.: Цивилизации. Вып.3. М., 1995, с.128-133;
megobarTa wre da sxv.). Sesabamisad, ganarCeven e.w. `didjgufovan~ (magaliTad, ruseTi) Бокадарова Н.Ю. Европейская цивилизация: национальные культуры и языковые нормы. – iqve, gv. 133-140.
3
da `mcirejgufovan~ koleqtivistur kulturebs. Бокадарова Н.Ю. dasax.naSr., gv.134.
4
Сванидзе А.А. К проблеме преемственности и взаимосвязи цивилизаций.- В сб.: Цивилизации. Вып.3. М., 1995, с.199.

22 99
daukavSirda. erTmorwmune mokavSiris, Semdeg ki mfarvelis Zieba saukuneTa manZilze Tema III. kulturaTa tipologia modernuli da aramodernuli
saqarTvelos sagareo politikis erT-erTi ZiriTadi mimarTuleba iyo. politikuri kulturebis maxasiaTebelTa safuZvelze.
orientaciis sakiTxi CvenSi kulturuli orientaciis problemad transformirda,
islamur samyarosTan mravalsaukunovani dapirispirebis pirobebSi ki am arCevanma tipologizaciis problema kulturis mecnierebebSi
miiRo, agreTve religiur-kulturuli arCevanis saxe1. kulturaTa kvlevebis erT-erTi umniSvnelovansi mimarTuleba kulturaTa iden-
SemTxveviTi ar unda iyos is faqti, rom qarTul saistorio wyaroebSi Cveni tifikacia, maTi tipis gansazRvra da klasifikaciaa. amitom bunebrivia im TeoriaTa
mahmadiani mezoblebi umTavresad sarwmunoebrivi Sinaarsis matarebeli saxelebiT simravle, romlebic kulturaTa tipilogizaciis bevr sxvadasxva models gvTavazoben.
ixseniebian: `musulmanni~ (`istoriani da azmani SaravandedTani~), `musurmanni~ (basili gamoyofen, magaliTad, kulturis barbarosul da civilizebul, aRmosavlur da
ezosmoZRvari), `mohmadianni~ (iqve), `islemTa eri~ (iqve), `islemni~ (`istoriani da dasavlur, tradiciul da inovaciur, pirvelyofilamdel, pirvelyofil, samxedro,
azmani...`), `sarkinozni~ (iqve), Tumca gvxvdeba eTnikuri saxelebic2. religiur, mecnierul, racionalur, werilobiT, udamwerlobo da sxva uamrav tips.
aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT, niSandoblivia saqarTvelos demokratiuli kulturaTa tipologiis meTodologiuri safuZvelia kulturuli procesis
respublikis cnobili moRvawis gr.lorTqifaniZis Tvalsazrisi. `saqarTvelos sxvadasxva koncefcia: evoluciuri, cikluri, kulturul-istoriuli versiebi da sxv.
kulturuli da civilizaciuri orientacia mtkiced iyo mimarTuli evropisaken. es arsebobs tipologiuri Teoriebi, romlebSic ama Tu im tipis kulturis struqturul
politika qarTveli xalxis tradiciul-istoriuli swrafvaa, _ aRniSnavda igi. _ safuZvlad miiCneva adamianis kulturulad determinirebuli qceva, geografiuli,
aziaSi SeWrili saqarTvelo Tavis saqristiano kulturiT mudam ufro evropis nawils qronologiuri, erovnuli da sxva principebi1.
warmoadgenda, vidre aziisas. saqarTvelos Segnebuli hqonda da aqvs, rom jerjerobiT kulturaTa tipologiuri kvleva dReisaTvis kulturologiis erT-erTi ZiriTadi
yovel SemTxvevaSi yvelaze uaresi evropa saukeTeso azias sjobia~3. da yvelaze aqtualuri problemis _ civilizaciuri kuTvnilebis (identurobis) _
magram, rogorc ukve aRvniSneT, erTia politikuri da, Tundac, sarwmunoebrivi gansazRvris saSualebas iZleva. es problema scildeba wminda samecniero interesebs
orientacia, meore ki _ ama Tu im civilizaciisadmi kuTvnileba, romelic, politikur da mWidrodaa dakavSirebuli saxelmwifoebriv da politikur interesebTan.
da ekonomikur interesebze damyarebuli kavSirebisagan gansxvavebiT, xangrZlivi civilizaciuri identurobis gansazRvra xSirad ganixileba im krizisidan Tavis
drois manZilze yalibdeba da warmoadgens mravali sxvadasxva garemoebis (zogjer _ daRwevis saSualebad, romelsac ganicdian Camoyalibebis procesSi myofi
SemTxveviTisac) Sedegs. ingliseli mecnieri a.smiti aRniSnavs, rom religiuri saxelmwifoebi. mkvlevrebi aRniSnaven im garemoebasac, rom dasaxelebuli problema
identuroba SeiZleba aZlierebdes sxva, maT Soris civilizaciur, identurobebs, da gansakuTrebiT aqtualuria e.w. mcire erebisaTvis.
SeiZleba asustebdes maT4. inovaciuroba-tradiciuloba rogorc kulturaTa tipologizaciis erT-erTi
s.semionovis azriT, religiuri parametris miCneva civilizaciis ZiriTad determinanti
msazRvrelad, rac farTodaa gavrcelebuli istoriul-filosofiur literaturaSi, kulturaTa tipologiuri raobis gansazRvris erTi saintereso niSni maTi
dakavSirebulia meTodologiur reduqcionizmTan da saTaves evropocentrizmidan tradiciulobisa da inovaciurobis TvalsazrisiT gamijvnaa. rogorc iTqva,
iRebs: ukanaskneli saukuneebis dasavleTevropuli civilizaciis ZiriTadi tradiciis qveS igulisxmeba socialuri da kulturuli memkvidreobis elementebi,
maxasiaTebeli aRiarebulia yvela civilizaciis umTavres determinantad5. magram es romlebic ara mxolod gadaecemian Taobidan Taobas, aramed narCundebian xangrZlivi
maxasiaTebeli Znelad Tu gamodgeba sasazRvro civilizaciebisa Tu kulturebisaTvis, drois ganmavlobaSi, mravali Taobis cxovrebis manZilze. tradicia gansazRvravs ara
romlebic warmoadgenen dasavleTis da aRmosavleTis, CrdiloeTis da samxreTis marto imas, ra gadaices memkvidreobiT, aramed imasac, Tu rogor gadaices igi. es
samyaroTa aTaswlovani urTierTqmedebis Sedegs. termini gamoiyeneba qcevis wesebisa (stuqturis) da rwmena-warmodgenebis xasiaTis
mkvlevari aRniSnavs CvenTvis sayuradRebo kidev erT garemoebas: konfesiurad TiTqmis identur formebSi ganmeorebadobis aRsawerad da asaxsnelad. inovaciis qveS
Wrel regionebSi araiSviaTad yalibdeba kulturuli erTobebi, romlebic mravali ki, igulisxmeba axali teqnologiebisa da qcevis axali modelis formirebis meqanizmi.
saukunis manZilze arsebobs. kulturuli memkvidreobiToba aq mJRavndeba ara inovaciebi qmnian winapirobas socialur-kulturuli cvlilebebisaTvis.
religiur sferoSi, aramed kulturis esTetikur da eTikur aspeqtebSi, miTologiaSi, ganasxvaveben ra kulturaTa am or tips, mecnierebi, umravles SemTxvevaSi,
fsiqologiasa da xasiaTSi6. pirvelis qveS gulisxmoben arqaul sazogadoebebs an Zvel civilizaciebs rogorc
kulturisa da civilizaciis mTavar determinantad religiis aRiarebis kritikiT dasavlur, ise aRmosavlur kulturebs ganviTarebis kapitalizmamdel etapze.
XX s. 50-ian wlebSi, rogorc zemoTac aRvniSneT, gamovida amerikeli kulturologi Cveulebriv, tradiciul sazogadoebebs gansazRvraven rogorc statikurs,
f.begbi, romelic xazgasmiT miuTiTebda, rom religia zecivilizaciuri fenomeni ki romlisTvisac damaxasiaTebelia diferenciaciisa da specializaciis, agreTve
ara, misi erT-erTi Semadgeneli nawilia, sxva maxasiaTeblebTan erTad. amitom savsebiT urbanizaciis naklebi xarisxi. politikuri TvalsazrisiT, tradiciul sazogadoebebs
aRweren rogorc damyarebuls `tradiciuli~ elitis Zalauflebaze, romelic marTavs
1
kacitaZe k. orientirebi, gv.4. ama Tu im `zeciuri mandatis~ safuZvelze. tradiciuli sazogadoeba SezRudulia
2
dondua v. “vefxistyaosani” da qarTveli istorikosebi. _ wignSi: saqarTvelo rusTavelis xanaSi kulturuli horizontebiT, romelsac tradicia amyarebs. amgvarad, termini
(rusTavelis 800 wlisTavisadmi miZRvnili krebuli). Tb., 1968, gv.239.
3
lorTqifaniZe gr. damoukidebeli saqarTvelo. _ wignSi: lorTqifaniZe gr. fiqrebi saqarTveloze. Tb., `tradiciuli~ gamoiyeneba im sazogadoebebis aRsaniSnavad, romlebic SedarebiT nela
Tsu gamomc., 1995, gv.156-157. gardaiqmneba, romelTaTvisac damaxasiaTebelia saqmianobis legitimacia warsulze
4
Смит А. Национальная идентичность и идея европейского единства. – В сб.: Актуальные проблемы Европы: экономика,
политика, идеология, М.: ИНИОН, 1993, вып.1, с.120.
dayrdnobiT. pirovneba tradiciul kulturebSi realizdeba mxolod romelime
5
Семенов С.И. Компаративные лонгитюдные исследования..., с.35.
6 1
iqve. kulturologia (kulturis istoria da Teoria). gv.56.

100 21
magram maSinac ki, rodesac es pozicia ufro advilad misaRebi gaxda, Cven, sakuTari bunebrivia, rom qristianuli samyaros (ara civilizaciis) ori nawili arsebiTad
poziciis erTgulebis gamo, mis ignorirebas vaxdenT. es nawilobriv gamowveulia imiT, gansxvavdeba erTmaneTisagan da aRmosavleTqristianuli civilizacia met msgavsebas
rom SefasebiTi axsna ufro damakmayofilebelia. Cven gvinda an ganvadidoT amJRavnebs aRmosavlur (muslimur) civilizaciasTan, vidre dasavlurqristianulTan
modernuloba, an gavTaTxoT is. es nawilobriv gamowveulia SiSiTac, rom kulturul (evropulTan)1.
Teoria SefasebiT midgomas SeuZlebels gaxdis. ukanaskneli azri, albaT, mcdaria, amdenad, religiuri parametri ver CaiTvleba umTavres ganmsazRvrelad
magram asea Tu ise aq es garkveul rols TamaSobs. civilizaciuri kuTvnilebis dadgenis gzaze. amis naTelsayofi magaliTebi sxva
sxva faqtori, romelic biZgs aZlevs akulturul Teorias, aris materialisturi adgilas ukve movitaneT (ix. TaviIV, $ 1) da axla sityvas aRar gavagrZelebT.
midgoma, romelic popularuli iyo socialur mecnierebebsa da istoriaSi. am rac Seexeba dasavluri (evropuli) civilizaciisadmi Cvens kuTvnilebas, unda
konteqstSi me vgulisxmob im interpretaciebs, romlebic ugulebelyofdnen moralur aRiniSnos, rom TviT evropaSi Tanaarsebobs identurobis ramdenime Sre _ evropuli,
da sulier faqtorebs ufro `miwieri~ kategoriebis sasargeblod. amgvarad, zemoT dasavleTevropuli, aRmosavleTevropuli; erovnuli; religiuri. germaneli
CamoTvlili movlenebi _ mecnierebis ganviTareba, individualizmi, negatiuri politologis v.vaidenfeldis sityviT, evropis istoria _ esaa diferenciaciisa da
Tavisufleba, instrumentuli azrovneba da modernuli kulturis sxva mniSvnelovani unifikaciis istoria2. arsebuli mravalferovnebis gacnobiereba evropuli kulturis
Taviseburebani _ xSirad ganixileboda rogorc socialuri cvlilebebis, industria- erT-erTi safuZvelia. evropisadmi kuTvnilebis Segneba emyareba evropeli xalxebis
lizaciis, udidesi mobilurobis an urbanizaciis Sedegi. aq, ra Tqma unda, mniSvne- erToblivi kulturuli ganviTarebis gamocdilebas, interess saerToevropuli
lovania mizezobrivi kavSirebis Tvalis midevneba, magram isini ugulebelyofilia, istoriisadmi, saerTo tradiciebisa (politikuri da samarTlebrivi) da saerTo
iseve rogorc problema, ganapirobebs Tu ara es cvlilebebi Tavad kulturaSi raime memkvidreobis (religiuri da kulturuli) arsebobas. miuxedavad amisa, rogorc
cvlilebas zneobriv idealTa TvalsazrisiT. pasuxi xSirad uaryofiTia. mecnierebi aRniSnaven, evropuli integracia aseT warmatebas ver miaRwevda, rom ara
ra Tqma unda, socialuri cvlilebebi, romlebmac, savaraudod, ganapiroba axali evropel inteleqtualTa Taobebis Zalisxmeva, romelTac SeZles saerTo warsulis,
msoflmxedvelobis Casaxva, Tavad unda iyos axsnili, es moiTxovs zogierTi adamianuri awmyosa da momavlis Rrma Teoriuli gaazreba da, misi demonstrirebiT, evropel
motivaciis gaTvaliswinebas. Tu Cven ar vivaraudebT, rom industrializacia da xalxTa orientireba erTiani evropisadmi kuTvnilebaze3. swored inteleqtualTa
qalaqebis sayovelTao zrda ugonurebis Semotevisas moxda. Cven gvWirdeba garkveuli ZalisxmeviT `Seikera~ evropel xalxTa kulturebis `nakuwebisagan~ kulturaTa
codna imisa, Tu ratom iltvoda xalxi mkacrad erTi mimarTulebiT, magaliTad, evropuli ojaxis `erTiani sabani~.
warmoebaSi teqnologiis gamoyenebis zrdisaken, an mosaxleobis didi koncen- ramdenad monawileobdnen qarTvelebi am muSaobaSi? sakmarisi aRmoCnda Tu ara
traciisaken. magram xSirad Cndeba aramoraluri motivaciebi. amaSi me vgulismob qarTvel inteleqtualTa erTi nawilis ramdenimesaukunovani mcdeloba imisaTvis, rom
motivaciebs, romlebsac SeuZlia xalxis aqtivizeba romelime moralur/sulier qarTveli iseve myarad axerxebdes evropasTan TviTidentificirebas, rogorc,
idelaTan kavSiris gareSe, rogorc adre aRvniSne. rogorc Sedegi, es socialuri magaliTad, skandinavieli an italieli? vfiqrobT, gagviWirdeba am kiTxvebze dadebiTi
cvlilebebi xSirad axsnilia rogorc miswrafeba simdidrisa da Zalauflebisaken, pasuxebis gasacemad saWiro argumentebis moZieba.
gadarCenis an sxvaTa kontrolisaken. ra Tqma unda, yvelaferi es SeiZleba erwymodes saqarTvelos civilizaciuri kuTvnilebis problemisaTvis erT-erT sayuradRebo
moralur idealebs, magram maTi arseboba saWiro araa. da amgvarad, es aramoraluri sakiTxs warmoadgens socialuri da ekonomikuri urTierTobebis dinamikis Seswavla da
kategoriebi interpretacia ganixileba rogorc sakmaod mZimed da metismetad maTi tipologiuri raobis gansazRvra dasavlur, bizantiur da aRmosavlur
mecnierulad miiCneva. sistemebTan mimarTebaSi. am mxriv dRevandel mkvlevar-istorikoss soliduri
maSinac ki, roca individualuri Tavisufleba instrumentuli azrovnebis memkvidreoba xvdeba winamorbedTa Sromebis saxiT, romlebSic, mdidari faqtobrivi
gavrcelebad ganixileba rogorc ideebi, romelTac mniSvnelovanwilad SeuZliaT masalis analizis safuZvelze, friad sayuradRebo daskvnebia Camoyalibebuli.
socialuri cvlilebebis axsna, isini xSirad aramoraluri kategoriebiT arian mxedvelobaSi gvaqvs iv.javaxiSvilis, s.janaSias, n.berZeniSvilis gamokvlevebi,
gagebuli. am ideaTa mniSvneloba/siZliere xSirad gaiazreba ara maTi romelTac safuZveli Cauyares Sua saukuneebis qarTuli sazogadoebis socialur-
moraluri/azrobrivi mniSvnelobiT, aramed rogorc im upiratesobaTa erToblioba, ekonomikuri istoriis Seswavlas, rac Semdgom maTma mowafeebma ganagrZes. mkvlevarTa
romelic xalxs eboZa maTi moraluri msoflmxedvelobis miuxedavad, miuxedavad daskvniT, feodalizmis aRmocenebidan XIII saukunemde saqarTveloSi arsebuli
imisa, hqondaT Tu ara maT aseTi msoflmedveloba saerTod. Tavisufleba socialuri da ekonomikuri institutebi (miwaze kerZo sakuTrebis ufleba _ sruliad
SesaZleblobas gaZlevs, gaakeTo is, rac ginda, instrumentuli azrovnebis farTo ucnobi aRmosavluri samyarosaTvis, SeuvalobiT daculi didi feodaluri
gamoyeneba nebismieri survilebis umetesobas gikmayofilebs. samflobeloebis arseboba, socialuri struqtura da sxv.), mTlianad feodaluri
cxadia, nebismier SemTxvevaSi aseTi saxis interpretacia kulturulad sistema did tipologiur msgavsebas amJRavnebs evropulTan, kerZod, frangulTan
dominirebuli xdeba. modernulobis sulieri sawyisebis kvlevis motivacia Zalian (`paraleluri ganviTareba~). SemdgomSi es msgavseba TandaTan gaqra, Tumca ar
sustia. namdvilad, am sawyisebis Tundac zogierTi momentis Secnobis SesaZlebloba Camoyalibebula tipologiuri msgavseba aRmosavluri (islamuri) samyaros socialur-
nuls utoldeba. da es kulturul Teoriebs dRis wesrigidan xsnis.

1
Bagby Ph. Culture and History, p.176.
2
cit. naSromidan: Зотова О.М. Идея европейского единства и национальная идентичность. – Вестник Московского ун-
та, сер.18. Социология и политология. М., 1999, № 3, с.154.
3
Зотова О.М. dasax. naSr., gv. 162.

20 101
ekonomikur sistemebTan. aRniSnuli garemoeba dasavleTisadmi saqarTvelos akulturuli Teoriebi midrekilni arian axsnan modernulobis tranzicia
civilizaciuri kuTvnilebis Teziss umagrebs safuZvels. gadasvla, rogorc tradiciuli rwmenebisa da maTdami erTgulebis dakargva. es
qarTuli feodalizmis evropulTan msgavsebis gaqroba, rasac safuZveli XIII danakargi SeiZleba ganvixiloT rogorc instituciuri cvlilebebis Sedegi.
saukuneSi Caeyara, fasdeba rogorc `qarTuli istoriis drama da specifika~1. magaliTad, mobiluroba da urbanizacia ganixilulia rogorc mizezi, romelic
batonymobis qcevam qveynis sazogadoebriv-politikuri sistemis umTavres safuZvlad, asustebs statikuri sasoflo sazogadoebis rwmena-warmodgenebsa da safuZvlebs. am
socialuri infrastruqturis umniSvnelovanesi elementis _ vaWar-xelosnuri danakargs/cvlilebebs, SesaZloa, safuZvlad edos Tanamedrove samecniero azris
qalaqisa da mesame wodebis _ ganadgurebam da politikuri sistemidan misma ganviTareba. cvlilebebi SeiZleba dadebiTad iyos Sefasebuli; an piriqiT,
gauCinarebam ganapiroba dasavleTTan msgavsebis moSla da aRmosavluri politikuri uaryofiTad _ imaT mier, visTvisac tradicia ufro faseulia da visac mecnieruli
RirebulebiTi orientaciis mimarTulebiT gadaxra2. azrovneba SezRudulad miaCnia. magram yvela es Teoria Tanxvdeba erTmaneTs erT
a.joxaZem yuradReba miaqcia friad mniSvnelovan garemoebas: Cveni politikuri garkveul aspeqtSi: Zveli Sexedulebebi da maTdami erTguleba Sesustebulia. Zveli
elitis suliskveTeba TandaTan aRmosavluri gaxda, magram goneba Tavs mainc horizontebi, nicSeseuli warmodgeniT, gaqra.
dasavleTis (qristianuli samyaros) nawilad moiazrebda. gvian SuasaukuneebSi ra Cndeba am danakargis Semdeg. codnis miRebis empiriul-mecnieruli midgomis
`aRmosavluri suliskveTebis qarTvel Tavadaznaurobas qveSecneulad aRmosav- gabatoneba amkvidrebs individualizms, negatiur Tavisuflebas da instrumentul
leTTan integracia surda, integraciis es procesi karga Sorsac iyo wasuli, magram racionalobas. isini wina planze gamodian, maT adamianebi ~normalurad~ afaseben,
religiuri sxvaoba aRmosavleTTan kanonieri qorwinebis sanqcias ar iZleoda~3. radgan kacobrioba aRar aris Seferxebuli Tu dabrmavebuli yalbi crurwmenebiT da
swored es daedo safuZvlad ruseTisaken swrafvas, rac gaazrebuli iyo rogorc cxovrebis arafrismomcemi wesiT, romelsac es rwmenebi ganapirobebda. erTxelac miTi
evropasTan daaxloeba. `rusi Cinovnikis da jariskacis mundirma qarTul zepur da Secdoma gaqra. mxolod empiriuli midgomaa efeqturi codnis misaRebad. da es
sazogadoebas qristianuli dasavleTis nairsaxeobis iluzia Seuqmna. gajiutebulma maSinve cxadi gaxdeba rogorc ki, gavTavisufldebiT metafizikis monobisagan. mzardi
cnobierebam ver SeniSna, rom rusuli saxelmwifo monRolur administraciul instrumentuli racionaloba SesaZleblobas gvaZlevs maqsimalurad davikmayofiloT
sistemaze dayrdnobili despotia iyo, romelsac bizantiuri ornamentebi da survilebi, Cven yovelTvis mxolod gvafrTxobdnen usafuZvlo direqtiviT _
dasavluri aqsesuarebi amkobda~4. SegvezRuda sakuTari Tavi. individualizmi aris normaluri/bunebrivi Sedegi ada-
daaxloebiT igives werda Tavis droze gr.lorTqifaniZe: `aziuri saqarTvelos mianis mier sakuTari Rirsebis SegrZnebisa/TviTpativiscemisa, RmerTis iluzoruli
evropuli suli mudam dasavleTisken iswrafvoda. am swrafvaSi XVIII saukunis bolos moTxovnebis, yofierebis borkilebisa da wminda/RvTiuri sazogadoebrivi wesrigis
erekles saqarTvelom TiTqos evropis surogati ruseTSi pova~5. gareSe.
SemoTavazebuli Tvalsazrisi friad sainteresoa, magram gveCveneba, rom igi sxvagvari Sefaseba, romelic avsebs gamorCenil niuansebs, aris imis SesaZleblobis
Tavisaufali ar aris calmxrivobisa da sakiTxis gamartivebisagan. mxolod religiuri daSveba, rom dasavluri modernuloba SeiZleba emyarebodes Tavis sakuTar,
sxvaoba aSorebda saqarTvelos aRmosavleTisagan? arsebobda raime safuZveli, rac originalur sulier sawyisebs da ar iyos gagebuli warmoSobili martivad da
aRmosavleTTan `kanonier qorwinebas~ SesaZlebels gaxdida? gardauvlad _ rogorc ganviTarebis Sedegi.
an kidev, sainteresoa, mainc ram ganapiroba `cnobierebis gajiuteba~? iqneb, akulturuli Teoriis batonobis mizezebi gasagebi xdeba, rodesac vacnobierebT,
bizantiasTan xangrZlivi da mWidro kontaqtis gamocdilebam, romelic didi xnis rom dasavlelebi saukuneebis manZilze cxovrobdnen modernulobisaken gardamaval
ganmavlobaSi qarTvelTaTvis dasavleTad moiazreboda (muslimur aRmosavleTTan periodSi, im civilizaciis gareT, romelsac qristianul samyaros vuwodebT. rTulia
mimarTebaSi) da romlis memkvidred SemdgomSi Tavi ruseTma gamoacxada? Tavad icxovro cvlilebaTa periodSi da ar iyo tendenciuri. am suliskveTebiT Cven, sakmaod
bizantia ki mxolod elinizmisa da laTinizmis memkvidre ar iyo. misTvis xSirad, SefasebiT axsnas vaxdenT xolme, romelime mxaris sasargeblod. cvlilebebi
damaxasiaTebeli iyo naxevradaRmosavluri _ ZiriTadad, sasanuri sparseTisagan uproblemod aixsneba imiT, rom Cven `SevZeliT~ siyalbis danaxva, an daviviwyeT
nasesxebi _ politikuri institutebi, monarqis xelisuflebis centralizaciis, mniSvnelovani WeSmaritebani. kulturuli xedvis farglebSi aseTi damajerebeli
zekanonierebisa da sakralizaciis CaTvliT. yovelive aman didi gavlena iqonia daskvnebis gamotanisaTvis, saWiro iqneboda modernulobis kompleqsuri SedarebiTi
bizantiasTan kontaqtSi myofi yvela xalxis ganviTarebaze, maT Soris, cxadia, Cveni Sefaseba, imis sapirispirod, rom mas ganapirobebda qristianoba. aseT mkafio
politikuri sistemis formirebazec. swored bizantias umadlian es xalxebi daskvnamde misvla friad rTuli (Tu SeuZlebeli ara) amocanaa.
saxelmwifoebriobis formaso, aRniSnavda r.landa6. kulturuli Teoriis TvalTaxedviT, Cven sakuTar kulturas ganvixilavT, rogorc
Tavis droze niko nikolaZe miuTiTebda Cveni saxelmwifo mmarTvelobis bizantiur erT-erTs sxvaTa Soris, da es Cveni civilizaciis axali monapovaria, amitom gasakviri
xasiaTze, romelic, Tavis mxriv, aziuri despotiebisaTvis damaxasiaTebeli mravali araa, rom revoluciuri cvlilebebis pirveli Sefaseba akulturuli iyo. Cveni
winaprebis umravlesoba sxva civilizaciebs ganixilavda rogorc barbarosuls,
1
warmarTuls an velurs. absurduli iqneboda molodini, rom safrangeTis revoluciis
joxaZe a. sikvdili bizantiurad. _ gaz. “rezonansi”, Tb., 2001, 23-24.01.
2
iqve. Tanamedroveebs, orive politikuri mxaris warmomadgenlebs, am politikur
3
joxaZe a. sikvdili bizantiurad. _ gaz. “rezonansi”, Tb., 2001, 23-24.01. gadatrialebaSi kulturuli cvlilebebi daenaxaT. im periodSi kulturuli
4
iqve. pluralizmis idea mxolod isaxeboda. magaliTad, iohan gotfrid herderis
5
lorTqifaniZe gr. damoukidebeli saqarTvelo. _ wignSi: lorTqifaniZe gr. fiqrebi saqarTveloze. Tb.,
1995, gv.156. TxzulebebSi.
6
Ланда Р. Межцивилизационные связи и историческое взаимодействие народов Черноморья. – В журн.: Центральная Азия
и Кавказ, М., 2000, № 1 (7), с.205-206.

102 19
rom racionaluri azrovneba efeqturia, rom instrumentuli racionalizmi amarTlebs niSniT iyo aRbeWdili: `Cveni qveyana ... bizantiis wes-wyobilebiT imarTeboda. Cven
sakuTar Tavs, rom religiuri rwmena-warmodgenebi iwvevs gauTvaliswinebel yvelani erTob axlo videqiT aziasTan, erTob vemonebodiT mis magaliTs, mis xasiaTs.
naxtomebs, rom faqti da misi Sefaseba sxvadasxva ramaa. am cvlilebebis ganxorcieleba es xasiaTi erTianad, upiratesad, despotis pirad SexedulebebSi, pirad survilSi,
zogierTma RirebulebiTma da msoflmxedvelobiTma sistemam SesaZloa gaadvilos, nebaSi, TviT-mnebelobaSi mdgomareobda. despots bizantiaSi imperatori erqva, CvenSi
zogierTma ki _ Seaferxos. isini (e.i. RirebulebiTi sistemebi da cvlilebaTa procesi) _ mefe, sxvagan _ mTavari, magram saqmiT, SinaarsiT yovelgan erTi da igive Tviseba
ar aris erTmaneTze ganuyrelad gadajaWvuli. ufro metad, isini gansazRvrulia imiT, hqonda: is iyo marto, da meti ara iyo-ra~1.
rac, Cveni azriT, moicavs RirebulebaTa da gagebaTa gavrcelebis mTel konteqsts. rac Seexeba bizantiis SedarebiT neli sazogadoebrivi ganviTarebisa da, Semdgom,
albaT, cxadia, rom bolo ori saukunis manZilze gabatonebuli modernulobis misi dacemis mizezebs, aseTebad xSirad saxeldeba bizantiuri saxelisuflebo da
Teoriebi akulturuli xasiaTisaa. bevrma modernulobis ganviTareba, nawilobriv samarTlebrivi institutebis specifika, ganviTarebuli biurokratiuli aparati,
mainc, axsna imiT, rom Cven davinaxeT zemoT moxseniebul savaraudo WeSmaritebaTa saxelmwifo marTvis ukiduresi centralizacia, dasavluri (`klasikurad~ miCneuli)
mTeli wyeba. sxvagvarad, cvlilebebi nawilobriv axsnil iqna kulturulad feodaluri institutebis neli ganviTareba da sxv.2 magram bizantinologTa nawili
neitraluri (kulturisagan ganyenebuli) socialuri ganviTarebis movlenebiT amgvar axsnas arasworad miiCnevs da umTavres mniSvnelobas sagareo faqtors aniWebs.
rogoricaa e.durkheimiseuli moZraoba socialuri erTobis meqanikuri formebidan m.i.siuziumovi, g.g.litavrini da sxvebi aRniSnavdnen, rom bizantiis imperia
diferencirebuli, organuli formebisaken. an aleqsis de tokvilis varaudi, `mcocavi permanentul omSi iyo Cabmuli, romelic yovelwliurad nTqavda uzarmazar adamianur
demokratiis~ Sesaxeb (romelSic igi gulisxmobda moZraobas Tanasworobisaken). maqs da materialur resursebs. aseT pirobebSi imperiis xelisufalni iZulebulni iyvnen,
veberis interpretaciiT, racionalizacia myari procesia, romelsac droTa nebismieri saSualebiT SeenarCunebinaT stabiluroba, moexdinaT arsebuli wyobilebis
ganmavlobaSi yvela kultura gaivlis. konservireba. did socialur reformebs SeeZlo daerRvia socialuri wonasworoba.
magram yvelaze popularulia modernulobis mizezobrivi ganmartebebi. mxolod sagareo faqtori hipertrofirebul rols iZenda da saSinao faqtorad iqceoda3.
socialur axsnas mivyavarT mizezamde: socialuri cvlilebebi, iseTebi rogoricaa Tavis mxriv, bizantiuri saxelmwifoebriv-politikuri institutebis damkvidreba
mobiluroba da industrializacia, ganapirobeben inteleqtualur da sulier CvenSi xels uwyobda ufro mWidro integracias bizantiur civilizaciasTan,
cvlilebs, radgan isini ubiZgeben xalxs, daTmon Zveli Cvevebi da rwmenebi _ religia ramdenadac bizantiuri (aRmosavlurqristianuli) civilizaciis miRwevaTa aTvisebis
an tradiciuli morali _ romlebic miuRebeli xdebian, kargaven ra damoukidebel procesi ufro swrafi da efeqturi iyo im qveynebSi, sadac arsebobda an yalibdeboda
racionalur safuZvels, rac gaaCnia modernulobis iseT warmodgenebs rogoricaa mmarTvelobis centralizebuli forma4.
individualizmi da instrumentuli azrovneba. roca qarTuli saxelmwifoebriobis dacemis mizezTa Ziebisas CvenSi bizantiuri
magram SeiZleba gaCndes kiTxva _ ra vuyoT modernulobis farTod gavrcelebul modelis arsebobasa da mis uaryofiT rolze vmsjelobT, iqneb, marTebuli iyos meti
da popularul negatiur Teorias, romelic modernizaciis process ganixilavs ara yuradRebis miqceva igive sagareo faqtoris mniSvnelobaze. iqneb, civilizaciaTa
rogorc zrdas, aramed rogorc daqveiTebas da dakninebas? sainteresoa, rom isinic mijnaze yofnam CvenTanac ganapiroba am faqtoris hipertrofirebuli roli da misi
Taviseburad akulturistebi arian. amis warmosaCenad, Cven unda ganvavrcoT zemoT saSinao faqtorad transformacia, rogorc es bizantis SemTxvevaSi moxda?
motanili ganmarteba. imis nacvlad, rom cvlilebebi ganixilos rogorc SesaZ- sxva saqmea, rom bizantiis dacemis Semdeg CvenSi bizantiuri yaidis
leblobaTa realizacia, negatiuri Teoria modernulobas xSirad mxolod safrTxis saxelmwifoebriv-politikuri institutebi SenarCunda, romlebSic sul ufro
Semcvelad miiCnevs. magram xSirad is konkretuli kulturisagan damoukideblad Zlierdeboda aRmosavluri elementebi. mogvianebiT ki maT kargad moergo `bizantiuri
ganixileba. modernulobas axasiaTeben rogorc perspeqtivadakargul, safuZvelga- ornamentebiTa da dasavluri aqsesuarebiT damSvenebuli~ rusuli mmarTvelobis wesi.
moclil (fesvebdakargul) movlenas, romelic qedmaRlobis gamo uaryofs adamianuri ase yalibdeba saqarTveloSi saxelmwifo aparatis funqciobis zemoT naxsenebi
SesaZleblobebis SezRudulobas, Cvens damokidebulebas istoriaze an RmerTze. is aziuri stili, romelic Cveni aradasavlurobis erT-erT yvelaze mkafio
ganusazRvrel ndobas ucxadebs aramdgrad/cvalebad adamianur gonebas; akninebs gamoxatulebad saxeldeba5.
TviTSemwynareblobas, romelic Sorsaa cxovrebis heroikuli ganzomilebisagan. dRes saqarTvelo aRiqmeba gaurkvevli mikuTvnebulobis saxelmwifod, romelic
modernulobis ganmartebebis udidesi nawili pozitiur da negatiur inter- imyofeba TviTgamorkvevis procesSi da ganicdis zemoqmedebas: 1) dasavluri
pretaciaze modis. isini akulturulobisaken arian midrekilni. kulturuli civilizaciis mxridan; 2) dasavlursa da slavur-marTlmadideblur civilizaciebs
interpretaciebi Zlieria, magram maTi ricxvi naklebia. magaliTad, fridrix nicSe Soris gaxleCili ruseTis mxridan; 3) dasavlursa da islamur civilizaciebs Soris
Tanamedrove samecniero kulturas axasiaTebda rogorc ganpirobebuls faseulobaTa gaxleCili TurqeTis mxridan. Cveni sazogadoebis erTi nawili iRebs ama Tu im
specifikuri mTlianobiT. veberma, garda imisa, rom SemogvTavaza racionalizaciis civilizaciis gavlenas, anu dasayrdeni da gamtaria misTvis, xolo meore nawili,
rogorc myari, kulturulad damoukidebeli Zalis Teoria, protestantuli eTika
gaiazra rogorc religiur-moralur SexedulebebaTa gansakuTrebuli erToba, 1
nikolaZe n. bulgaria. _ qarTuli mwerloba, t.14, Tb., 1997, gv. 222-223.
2
romelmac, Tavis mxriv, ganapiroba Tanamedrove kapitalizmi. ix.: Сюзюмов М.Я. Некоторые проблемы исторического развития Византии и Запада. – В сб.: Византийский временник,
т.35, М., 1973, с.4.
amgvarad, akulturuli Teoriebi gabatonebuli arian. es cudia. imisaTvis, rom 3
Сюзюмов М.Я. Историческая роль Византии и ее место во всемирной истории. – В сб.: Византийский временник, № 29,
avxsnaT, Tu ratom, ufro cxadad unda vaCvenoT, ras aniWeben es Teoriebi М., 1968, с.44; Литаврин Г.Г. Геополитическое положение Византии в средневековом мире в VII-XII вв. – В кн.:
Византия между Западом и Востоком. Опыт исторической характеристики. СПб., 1995, с. 16.
upiratesobas, ra gamoaqvT wina planze da ras ar aqceven yuradRebas. 4
Оболенский Д. Византийское содружество наций. М., 1998, с.299.
5
niJaraZe g. Tanamedrove qarTuli sazogadoeba politikuri qcevis aspeqtSi. _ gaz.: “ganaxlebuli
iveria”, Tb., 2000, 1-2, gv.11.

18 103
piriqiT, ewinaaRmdegeba mas da Tavis mxriv eqceva sxva civilizaciis Tu kulturis rogorc tradiciuli sazogadoebis dasasruli da modernis dasawyisi. am gabato-
gavlenis qveS1. nebuli TvalTaxedviT, procesebi friad gansxvavebulad warmogvidgeba.
modernulobis gagebis pirvel variants pirobiTad kulturuls uwodeben, xolo
Tanamedrove qarTuli sazogadoeba cifrebsa da sttistikur monacemebSi meores _ akulturuls. arsebobs kulturaTa simravle, romelTagan TiToeuls aqvs
arsebobs mosazreba, rom globalizaciis procesi qmnis iseT gamowvevebs, romelic ena da gamocdileba, romlebic gansazRvraven pirovnulobis, socialuri urTierT-
ukavSirdeba ojaxuri tradiciebis cvlilebas, Sobadobis Semcirebas; es problemebi, obebis, cudisa da kargis, saTnoebisa/zneobisa da uzneobis da a.S. specifikur gagebas.
rogorc Cans, modernizaciis procesis Tanmdevia. es modeli _ modernulobis kulturuli Teoria _ Tanamedrove dasavleTSi
f.fukuiamas TqmiT, modernizaciis procesma gamoiwvia `didi SeSfoTeba~, rac 60- momxdar cvlilebebs axali kulturis warmoSobis safuZvelze xsnis. Tanamedrove
ian wlebSi ganviTarebul industriul qveyanaTa safuZvels, sayrdens Seexo. atlantikuri samyaro aris kultura (an erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli kul-
socialuri SeSfoTeba gamowveuli iyo ori saxis teqnologiuri gardaqmniT. erTi turaTa jgufi), romelsac aqvs, magaliTad, pirovnebis, bunebis, kargisa da cudis sa-
mxriv, moxda gadasvla industriuli sazogadoebidan informatikis samyaroSi, sadac kuTari, specifikuri gageba, es kultura SeiZleba davupirispiroT sxva danarCenebs,
fizikuri Sroma Secvala gonebrivma. meore mxriv, gamoCnda biomedicinis artefaqtebi Tavisi winamorbedi civilizaciebis CaTvliT (romelTanac, cxadia, uamravi saerTo
(laT. artefaqtum _ xelovnurad Seqmnili), magaliTad, preparatebi, romelTa aqvs).
saSualebiTac SesaZlebelia sqesobrivi kavSiris gareSe cocxali organizmebis Seqmna. amis sapirispirod, akulturuli Teoria am transformacias kulturisagan ganye-
am garemoebam Secvala damokidebuleba mamakacsa da qals Soris da qalis socaluri nebulad xsnis. am TvalsazrisiT, es cvlilebebi ar ganixileba rogorc konkretul
aqtivoba ganviTarebul qveynebSi gazarda. man didi zegavlena moaxdina ojaxur kulturaSi mimdinare procesi, aramed miiCneva movlenad, romelic SeiZleboda
Rirebulebebze, aRzrdaze. am procesis Sedegebs, f.fukuiamas azriT, `Cven mxolod Sexeboda nebismier tradiciul kulturas. magaliTad, akulturuli Teoria
axla vxvdebiT da vatyobT. SesaZloa, SeSfoTebis talRam sxvadasxva sazogadoebs modernulobas ganixilavs, rogorc mravali sxvadasxva mizezis Sedegs: vTqvaT,
sxvadasxva dros gadauara, magram Sedegebi yvelgan saerToa~2. mecnieruli cnobierebis zrdis, sekularuli TvalTaxedvis ganviTarebis, efeqtu-
aRniSnulma talRam didi gavlena moaxdina, agreTve Sobadobaze. ganviTarebul ri/instrumentuli racionalizmis aRzevebis, faqtsa da mis Sefasebas Soris absolu-
qveynebSi Sobadobam iklo. safrangeTSi daregistrirebulia yvelaze TvalSisacemi turad cxadi sxvaobis da sxv. sxvagvarad, modernuloba SeiZleba davukavSiroT
cifrebi Sobadobis SemcirebasTan dakavSirebiT. rogorc socialur, aseve inteleqtualur cvlilebebs: trasformaciebi, inte-
ganviTarebul qveynebSi Sobadobis kleba weliwadSi 1% Seadgens, rac erTi Taobis leqtualuris CaTvliT, ganixileba rogorc daCqarebuli mobilurobis/cvlilebebis,
cxovrebis ganmavlobaSi 30%-mde adis. es ki sakmaod didi cifria. rac Seexeba saSualo populaciis koncentraciis, industrializaciis da a.S. Sedegi. yvela am SemTxvevaSi
asaks, igi ganagrZobs zrdas. XXI saukunis Sua wlebSi evropis macxovrebelTa saSualo modernuloba transformaciaTa erTobliobaa, romelic TiToeul kulturas SeuZlia
asaki miaRwevs 60 wels. iseT sazogadoebaSi, sadac biologiurad aqtiur ganicados da, savaraudod, iZulebuli iqneba ganicados.
macxovrebelTa umravlesoba warmodgenilia an Zalze axalgazrdebiT, an Zalze es cvlilebebi ar aris gansazRvruli am kulturebis mdgomareobiT da, magaliTad,
xanSiSesulebiT. iaponia da evropa aRmoCndebian iseTi ganviTarebadi qveynebis pirovnebis, sazogadoebis an sikeTis specifikuri gagebiT; ufro metad, esaa
garemocvaSi, sadac saSualo asaki gansazRvrulia istoriuli normis mixedviT da cvlilebebi, romelsac yoveli kultura, principSi, msxverplad ewireba. magaliTad,
biologiurad aqtiuri sazogadoebis ZiriTadi nawilis asaki 20 weli iqneba, Tavad ki am TiToeul kulturas SeiZleba Seexos mecnieruli cnobierebis zrda, yovel religias
zRvars didad gascdebian. aseTma demografiulma cvlilebam politikuri Sedegebic _ sekularizacia, instrumentuli azrovnebis zrdam SeiZleba gamoiwvios saboloo
gamoiRo da ganviTarebul qveynebS imigrantTa roli gaizarda. imigrantebi ki aRsasruli, warmodgena metafizikurze SeiZleba Zireulad Seicvalos faqtsa da mis
warmodgenili arian yvelaze Raribi da kulturulad gansxvavebuli qveynebidan. Sefasebas Soris gaCenili dapirispirebis gamo.
f.fukuiama saubrobs safrangeTsa da aSS Soris arsebul politikur modernuloba, am Teoriis mixedviT, gagebulia rogorc konkretuli kulturisagan
dapirispirebaze da miiCnevs, rom diplomatiuri krizisis safuZveli safrangeTis ganyenebuli racionaluri an socialuri procesebis Sedegi. es ar niSnavs imas, rom es
globalizaciis gamowvevebisadmi damokidebulebaSia saZiebeli. f.fukuiama askvnis, Teoria ugulebelyofs im istoriul mizezebs, ris gamoc es cvlilebebi Tavda-
rom globalizacia, romelic frangebma Seafases rogorc maTi kulturuli pirvelad warmoSva swored am, da ara sxva civilizaciaSi, an ris gamoc am cvlilebebs
Rirebulebebis arealSi amerikis Carevis, SeRwevis mcdeloba, faqtobrivad, aris erTni ufro advilad eqvemdebarebian, sxvani ki _ Znelad. saqme ufro isaa, rom es
modernizaciis universaluri procesis niSani. SesaZloa, amerikelebi am procesSi, sxva procesi ganisazRvreba ara rogorc kulturuli specifika, aramed rogorc zogadi
qveynebTan SedarebiT, adre Caebnen, magram sxva danarCenebic male aRmoCndebian igive funqcia, romelic kulturul specifikas msxverplad iwiravs.
procesis zemoqmedebis qveS3. ganviTarebis am xaziT, postindustriuli qveynebis Tu am sakiTxs sxva kuTxiT mivudgebiT, es procesebi ar unda ganvixiloT rogorc
ganviTarebis saerTotraeqtoria mimarTulia multikulturuli sazogadoebebis erTi specifikuri, sxvaTagan gansxvavebuli gagebis an RirebulebaTa sistemis
Semnisaken. es ki ganviTarebuli qveynebis mosaxleobisaTvis, romlebsac sakuTari arCevanis asaxva. socialuri ganmartebis SemTxvevaSi, gadamwyveti mniSvneloba eniWeba
istoriuli Rirebulebebi aqvT, sakmaod Zneli misaRebia. aSS kulturuli iseT istoriul movlenebs, rogoricaa industralizacia, romelic gavlenas axdens
gansxvavebuloba, romelic evropelTa mxridan mudmivi kritikis sagania, Zalian male Rirebulebebze; magram amgvari movlenebi xSirad ar aris miCneuli konkretul
sferoSi specifikuri arCevanis gamoxatulebad. rodesac saqme exeba racionalur
1
aSkareli n. saqarTvelo cvalebad samyaroSi. _ gaz. “meridiani”, Tb., 2001, 7-9 noemberi, 9-12 noemberi.
axsnas, is miiCneva zogadi SesaZleblobebis ganxorcielebad, romelic eloda Sesabamis
2 pirobebs ralizaciisaTvis. garkveuli pirobebSi adamianebi mividnen im daskvnamde,
Фукуяма Ф. Париж-Вашингтон: общая судьбаю .. ИноСМИ.ru.
3
Фукуяма Ф. Париж-Вашингтон: общая судьбаю .. ИноСМИ.ru.

104 17
faqtors. ufro adekvaturi Teoriis ZiebaSi uari iTqva iseT terminebze, rogoricaa iCens Tavs postindustriuli ganviTarebis qveynebSi. 50 wlis win TeTri saxlis
`evropeizacia~ da `vesternizacia~, romlebic gulisxmobs yovelmxriv gaigivebas maspinZlebi Riad saubrobdnen amerikaze, rogorc `qristianul qveyanaze~; dRes Tavad
dasavleTTan, xolo terminma `amerikanizacia~ kritikuli da negatiuri datvirTva buSic ki, moerideba Riad aseT fomulirebas.
SeiZina. rogorc aRvniSneT, multikulturalizmi, pirvel rigSi, dasavlur samyaros
Teoriuli TvalsazrisiT, modernizaciis adreuli modelebis kritika, pirvel emuqreba, amis mizezi ki ganviTarebis maRali donea. sxva kultturis warmomadgenlebi
rigSi, mimarTuli iyo ~tradicia-modernizaciis~ diqotomiis winaaRmdeg. es kritika dasavleTSi swored finansuri uzrunvelyofis mizniT Cadian. kulturul
emyareboda ganviTarebis, rogorc evoluciuri procesis gansazRvrebas, romelic problemebTan erTad, emigracia politikur-ekonomikur problemebsac qmnis; Raribi
gulisxmobs sazogadoebis mowyobis adrindeli socialur-kulturuli principebis qveynebidan Casuli xalxi iafi muSaxelia; amis gamo dasavleTis qveynebSi
gandevnasa da Canacvlebas. kritikis meore mniSvnelovani aspeqti gaxda kulturuli adgilobrivebs, SesaZloa, garkveuli problemebi SeeqmnaT samsaxuris Sovnis mxriv.
memkvidreobisa da urTierTobaTa socialur-kulturuli sistemis rolis gamov- magram yvelze mTavari sul sxvaa, rac bolo periodSi xSirad iCens xolme Tavs.
lineba. progresistuli koncefciebis sawinaaRmdegod, kulturuli memkvidreoba magaliTad, safrangeTma miiRo kanoni, romelmac akrZala Cadris tareba safrangeTSi;
ganixileboda rogorc stabilurobis SenarCunebis winapiroba, romelic uzrun- demokratiuli proncipebidan gamomdinare, safrangeTSi mcxovrebma muslimebma didi
velyofs sazogadoebis funqciobas. xolo tradicia ganixileboda rogorc socialur- winaaRmdegoba gauwies am kanons. maT aiZules safrangeTis mTavroba da sakuTar
kulturuli kavSirebis aucilebeli birTvi, romelic uzrunvelyofs individis qveyanaSi miaRebines kanoni, romelic, pirvel rigSi, kulturul-religiuri niSniT
socializaciis arsebiT formebs, jgufTaSoris urTierTobis organizaciasa da gansxvavebulobas usvams xazs. am nabijiT muslimurma samyarom safrangeTSi frangebi
sazogadoebis erTobas. aiZula eRiarebinaT islamis Zala. anu multikulturalizmis Sedegad frangulma
nebismier damuSavebul variantSi modernizaciis Teoria aRiarebs ori sferos sazogadoeam kanonmdeblobis dros unda gaiTvaliswonos arafranguli, araevropuli
urTierTqmedebas _ sazogadoebis integraciasa da diferencias, Sesabamisad, misi da aradasavluri samyaros warmomadgenelTa moTxovnebi. msgavsi problemebi
damoukideblobisa da SenarCunebaSi, rac politikuri TvalsazrisiT gamoixateba saqarTvelos jerjerobiT ar exeba, radgan saqarTveloSi ar arsebobs iseTi
suverenitetis principSi, xolo kulturuli TvalsazrisiT _ TviTmyofadobis, ekonomikuri done, romelic did imigraciul procesebs ganapirobebda.
identurobis principSi. am daskvnebma msoflio samecniero literaturaSi gamoiwvia aucilebelia, yuradReba mieqces imas, rom modernizaciis xarisxis zrda
modernizaciis procesis arsis gadaxedva. aseTi gaazrebis erTgvar kategoriuli ganapirobebs zemoT ganxiluli problemebis zrdasac. f.fukuiama acxadebs, rom
formulirebaa s.hanTingtons ekuTvnis: `modernizacia aucileblad ar niSnavs uaxloesi wlebis ganmavlobaSi aSS da safrangeTs kvlav emuqreba imigrantTa miReba.
vesternizacias. aradasavluri sazogadoebebma SesaZloa ganicadon modernizacia ise, bevri iqneba damokidebuli am qveynebze, kerZod, Tu rogor moaxerxeben isini
rom uari ar Tqvan sakuTar kulturaze, ar miiRon dasavluri Rirebulebebi, imigrantTa integracias sakuTar istoriul kulturaSi.
institutebi da qcevis formebi. sinamdvileSi modernizacia aZlierebs am kulturebs globalizacia namdvilad aris Sinagani procesi, romelic gagrZeldeba uaxloesi
da iwvevs dasavleTis SedarebiT dasustebas. SiZleba iTqvas, rom samyaro sul ufro da aTwleulebis ganmavlobaSi. ase rom, XXI saukunis postindustriul qveynebs da
ufro modernizebuli da naklebad dasavluri xdeba~. sazogadoebebs mouwevT Sejaxeba amerikuli kulturis im elementebTan, romelTac
rogorc ukve iTqva, didi xnis manZilze sxvadasxva saxis kulturul faqtorebs dRes evropelebi miuReblad miiCneven, askvnis igi.
SedarebiT naklebi yuradReba eTmoboda. modernizaciis subieqtebad upirveles modernizaciisa da ganviTarebis process ori _ rogorc pozitiuri, aseve
yovlisa saxelmwifoebi miiCneodnen, ufro sworesd ki politikuri reJimebi. negatiuri mxare aqvs. qalis socialuri aqtivobis gazrdam gamoiwvia Sobadobis kleba.
Sesabamisad, politikis sfero ganmsazRvrelad iTvleboda ekonomikasTan da yvelaze metad daberebis procesi Tavs iCens ganviTarebul qveynebSi, aqtiuri
politikasTan SedarebiT. magram gardaqmnebma rac ufro farTod moicves socialuri mosaxleobis Sevseba ki xdeba sxva kulturis qveynebidan mosuli imigrantebiT.
regulaciis sxvadasxva sfero, miT ufro mkafiod gamoikveTa sakuTriv kulturuli arsebobs problemebi, romelic mosdevs modernizaciis dadebiT process; amitom
kanonzomierebebisa da socialuri regulaciis specifikis gansakuTrebuli sainteresoa, Tu ra mdgomareobaa am mxriv saqarTveloSi. suraTis kargad
mniSvneloba. unda aRiniSnos, rom es specifika mniSvnelovanwilad iyo damokidebuli warmoCenisaTvis mizanSewonilad miviCnevT warmogidginoT statistikuri monacemebi.
kulturuli velis doneze.
bolo sami aTwleulis manZilze modernizaciis procesSi nacionaluri da saqarTvelo
civilizaciuri TviTmyofadobis SenarCunebis principi sabolood damkvidrda
mmarTvelobis forma saprezidento respublika
samecniero literaturaSi.
sazogadod, modernulobis warmoSobis ori Teoria arsebobs. isini warmoadgenen mdebareoba aRmosavleTis grZedis 40’ da 47’
or gansxvavebul gagebas imisa, Tu riT gansxvavdeba Cveni Tanamedrove sazogadoeba CrdioloeT ganedis 41’ da 44’
Tavisi winamorbedisagan. erTi gagebiT, Tanamedrove dasavlur sazogadoebasa da, teritoriis farTobi 69 700 km/kv
magaliTad, Sua saukunebis evropas Soris iseTive gansxvaveba arsebobs, rogoric Sua mosaxleoba (2002 wlis 4 602 aTasi kaci
saukuneebis evropasa da amave periodis CineTsa Tu indoeTs Soris. sxva sityvebiT, Cven
aRweris mixedviT)
SegviZlia CavTvaloT, rom arsebobs gansxvaveba civilizaciebs Soris, romelTagan
TiToeuls Tavis sakuTari kultura aqvs. meore gagebiT, adreuli saukuneebidan mosaxleobis simWidrove 66 adamiani km/kv-ze
dRemde arsebuli cvlilebebi Cven SegviZlia avxsnaT raRac `ganviTarebis~ msgavsiT _

16 105
dedaqalaqi Tbilisi asakobrivi rolebis TanamedroveobisaTvis araadekvaturi diferenciacia. komunika-
saxelmwifo ena qarTuli ciuri barierTa ricxvs miakuTvneben mSobliur enasTan, wes-CveulebasTan, tradiciul
etiketTan da mijaWvulobas. kulturul-fsiqologiuri TvalsazrisiT, motoruli
religiuri aRmsarebloba marTlmadidebloba
nimuSebi da sxeulis Cveuli poziciebi aseve miiCneva rogorc winaaRmdegoba axlis
sxva religiuri jgufebi mahmadianebi, somxuri monofizitebi, ebraelebi, aTvisebaSi.
kaTolikebi, baptistebi da iezidebi tradiciis rogorc modernizaciis damabrkolebeli garemoebis aseT anTro-
erovnuli umciresobebi afxazebi, azerbaijanelebi, osebi, rusebi, somxebi
pologiuri diskreditacias Tan erTvoda civilizaciuric. es pirvel rigSi religias
gaeroSi Sesvlis TariRi 1992w. 31 ivlisi exeboda. m.veberis koncefciis Tanaxmad, aradasavluri religiebi ar miiCnevian
modernizaciuli potenciis matareblad.
erovnuli valuta lari
amgvarad, Tanamedroveoba am konteqstSi upirispirdeba tradiciuls. socialur-
mTliani Sida produqti 1626 lari kulturuli TvalsazrisiT, am Tanamedroveobis matareblad miiCneva individi
(erT sulze 2002w.) rogorc pirovneba, romelmac Tavi daaRwia askriptiul kavSirebs da romelic sakmaod
lari/aSS dolaris 1.8 lari Tavisufalia qcevasa da azrovnebaSi. es aqtiuri SemoqmedebiTi pirovnebaa, romelic
ar aris SeboWili koleqtiuri avtoritetebiT. mis maxasiaTeblebad miiCneva mzadyofna
gacvliTi kursi (2002 w)
gardaqmnebisaTvis da maTSi aqtiuri monawileoba. es pirovneba racionaluri gegmis
sicocxlis xangrZlivoba mamakaci 68 weli mixedviT moqmedebs.
dabadebisas (2002 w.) qali 75 weli
XX saukunis udidesi nawili manZilze tradiciisa da diskreditacia da
modernizaciis apologia Tanaarsebobda kolonializmis kritikisa da aradasavluri
am monacemebis mixedviT, SesaZlebelia garkveuli suraTis daxatva: saqarTvelo sazogadoebebis TviTmyofadobis dacvasTan erTad. sazogadoebrivi azris mier
warmoadgens mcirericxovan, patara teritoriaze gansaxlebul qveyanas; miuxedavad vesternizaciis uaryofiTi Sedegebis gacnobiereba koloniur periodSi xdeboda, imiT
laris kursis ganmtkicebisa (2004 wlis noembris monacemebiT, igi aSS dolarTan iyo gamowveuli, rom sul ufro da ufro naTeli xdeboda aradasavlur
Seadgenda 1,80), igi sakmaod Raribia, Tumca sicocxlis xangrZlivoba arcTu ise sazogadoebebze dasavluri kulturis gavlenis winaaRmdegobrivi xasiaTi. dasavluri
dabalia; qveyanaSi cxovroben sxvadasxva religiuri aRmsareblobisa da erovnebis kulturis SeTvisebis periods mohyva brZola dekolonizaciisa da aziis, afrikisa da
warmomadgenlebi; warmovadgenTT maTi raodenobis procentul maCvenebels. laTinoamerikuli qveynebis TviTmyofadobisa da damoukideblobisaTvis.
1960-iani wlebis bolomde samecniero literaturaSi Warbobda Sromebi, romlebic
მოსახლეობის ეროვნული შემადგენლობა tradiciisa da Tanamedroveobis diqotomiur aRqmas emyareboda da romlebSic
(მოსახლეობის აღწერების მონაცემებით) aradasavluri sazogadoebebis Zveli memkvidreoba ganixileboda rogorc udavo
dabrkoleba modernizaciis gzaze. Sesabamisad, msoflmxedvelobrivi TvalsazrisiT
ათასი კაცი პროცენტობით მთელ upiratesoba eniWeba utilitarizmis, sekularizmisa da racionalizmis Rirebulebebs.
მოსახლეობასთან magram 1970-iani wlebSi bevr qveyanaSi arsebulma mravalricxovanma sirTulem,
1979 1989 2002 1979 1989 2002 warumatebelma modernizaciam da revoluciurma Zvrebma mkvlevrebi aiZula Zveli
მთელი მოსახლეობა universaluri modelebis gadaexedva da ganviTarebis procesebis axali, SedarebiTi
4993,2 5400,8 4371,5 100 100 100
kvlevis wamowyeba.
ქართველი 3433,0 3787,4 3661,2 68,8 70,1 83,8 dasavlur socialur mecnierebaSi 1970-80-iani wlebis manZilze warmoebulma
აფხაზი 85,3 95,9 3,5 1,7 1,8 0,1 kvlevam gamoiwvia Sexedulebis cvlileba tradiciis arssa da mis xasiaTTan
ოსი 160,5 164,1 38,0 3,2 3,0 0,9 dakavSirebiT. `tradiciuli~ kulturebis ufro seriozulma Seswavlam gamoavlina,
რუსი 371,6 341,2 67,7 7,4 6,3 1,5 rom maTi maxasiaTeblebi da damokidebuleba TanamedroveobasTan mniSvnelovan
უკრაინელი 45,0 52,4 7,0 0,9 1,0 0,2 araerTgvarovnebas amJRavnebs. aRmoCnda, rom askriptiuli kavSirebi _ ojaxuri,
აზერბაიჯანელი 255,7 307,6 284,8 5,1 5,7 6,5 naTesauri, klanuri _ xSirad xdebodnen axali sawarmoo urTierTobebis matareblebi.
სომეხი 448,0 437,2 248,9 9,0 8,1 5,7 es ufro efeqturi iyo, vidre kavSirebis individualizacia, rasac xSirad,
ებრაელი 28,3 24,8 3,6 0,6 0,5 0,1 sazogadoebis rRveva da misi kriminalizacia sdevda Tan.
ბერძენი 95,1 100,3 15,2 1,9 1,9 0,3 diqotomuri Teoriebi da koncefciebi araefeqturi aRmoCnda aexsna moderni-
ქურთი 25,7 33,3 20,8 0,5 0,6 0,5 zaciuli procesebis xSiri Cavardnebi, gardamavali sazogadoebebis mravalferovneba,
maTTvis damaxasiaTebeli Sinagani dinamika da aseve Tanamedrove diferencirebuli
rogorc vxedavT, wlebis manZilze qarTvelebis procentuli maCvenebeli izrdeba; es, politikuri da ekonomikuri kompleqsebis damoukidebeli arsebobis SesaZlebloba.
pirvel rigSi, sxva erovnebis xalxTa migraciis Sedegad moxda, da ara Tavad qarTvelTa amitom didi yuradReba mieqca am qveynebisaTvis damaxasiaTebeli rogorc politikuri,
raodenobis zrdis xarjze; aqve unda iTqvas, rom 1989 wels mudmivi mosaxleobis aseve socialur-kulturuli sistemebis Sedarebas, upirveles yovlisa es exeboda
raodenoba iyo 5 401 aTasi, xolo 2002 wlis aRweriT igi Semcirda 4 372 aTasamde. milionze religiasa da kulturul memkvidreobas rogorc am sistemebis Camomyalibebel

106 15
da kulturuli formebis gavlenis Sedegi, rogorc maTi `difuzia~. sociokulturul meti adamianis danaklisi arcTu mcirea. sainteresoa, Tu ram gamoiwvia kleba _
WrilSi modernizacia unda warmarTuliyo rogorc moZraoba `avtoritetulobidan sikvdilianobis zrdam da Sobadobis Semcirebam, Tu migraciulma procesebma.
Tavisuflebisaken~, rogorc dromoWmuli tradiciebis gardaqmna da gadalaxva, pirvel rigSi, davakvirdeT mosaxleobis bunebrivi matebis maCvenebels:
teqnikur efeqturobaSi ganxorcielebuli racionalobis damkvidreba da saparla-
mento demokratiis gafarToebaze damyarebuli axali politikuri kulturis aTviseba. შობადობა, მოკვდაობა და მოსახლეობის ბუნებრივი მატება
sazogadoebaTa dayofa `dasavleT-aRmosavleTis~ diqotomiis safuZvelze
gulisxmobda maT dayofas `ganviTarebis unaris mqone~, `mowinave~ da `CamorCenil~ სულ, ათასი მოსახლეობის 1000 კაცზე
sazogadoebebad. am ukanasknelTaTivis ki gardauvali iyo saerTo gzisaTvis gverdis წლები დაიბადა გარდაიც- ბუნებრივი მა- დაიბადა გარდაიც- ბუნებრივი
avla. am process Tan axlavs dasavluri faseulobebis, normebis da qcevis ვალა ტება, კლება(-) ვალა მატება,
კლება(-)
stereotipebs aucilebeli sesxeba. xSirad, modernizacia gaigeba rogorc avtori-
tarizmisa da despotizmis gadalaxva, qcevisa da sazogadoebis regulaciis tra- 1980 89,4 43,3 46,1 17,6 8,5 9,1
diciuli formebis TandaTanobiTi gandevna da maTi axali, gonivrulobisa da mecni- 1985 97,7 46,1 51,6 18,5 8,7 9,8
erul principebze dayrebuli formebiT Canacvleba. ucvleli da dromoWmuli
1990 92,8 50,7 42,1 17,1 9,3 7,8
wesrigidan sazogadoeba gadadis mudmivi cvlilebebisa da srulyofis procesisaken.
aseTi principebi sxvadasxva variaciebiT SeiZleba Segvxvdes liberalur, refor- 1991 89,1 52,4 36,7 16,3 9,6 6,7
matorul an socialistur mimarTulebebSi. aradasavluri kulturuli memkvidreobis 1992 72,6 54,9 17,7 13,4 10,2 3,2
Seswavla Seesabameboda `istorizmis~ im ganwyobas, romlis mixedviT warsulis
1993 61,6 57,5 4,1 12,0 11,2 0,8
istoriam `Caiara~ da amitom unda Seicvalos axali, Tanamedrove sazogadoebiT.
naSromebi, romlebic aRmosavluri kulturebis Zveli da klasikuri periodis 1994 57,3 50,3 7,0 11,8 10,4 1,4
istoriisa da aradasavluri sazogadoebebis struqturisa da funqciobis kvlevas 1995 56,3 49,1 7,2 11,9 10,4 1,5
eZRvneboda mxolod erTi daskvnis gamotanis SesaZleblobas iZleoden _ am 1996 55,0 48,0 7,0 11,9 10,4 1,5
sazogadoebaTa tipis cvlileba gardauvali iyo reformebis an revoluciis gziT.
1997 54,0 47,6 6,4 11,9 10,5 1,4
civilizaciuri TvalTaxedviT, modernizaciis Teoria Tavdapirvelad `Zveli~
civilizaciebis `gadalaxvasa~ da yvela sazogadoebisaTvis progresis universaluri 1998 51,5 47,3 4,2 11,5 10,5 1,0
gzis dasaxvaSi mdgomareobda. sociologiuri TvalsazrisiT, modernizaciis Teoria 1999 48,7 47,2 1,5 10,9 10,6 0,3
socialurobis, rogorc tradiciisa da Tanamedroveobis, CamorCenilobisa da
2000 48,8 47,4 1,4 11,0 10,7 0,3
ganviTarebulobis, dasavleTisa da aRmosavleTis diqotomiur aRqmas emyareboda.
aseTi midgomis farglebSi tradicia aRiqmeboda rogorc Semaferxebeli Zala, romlis 2001 47,6 46,2 1,4 10,8 10,5 0,3
Sesusteba da gadalaxva uzrunvelyofda Tanamedrove ganviTarebuli sistemis 2002 46,6 46,4 0,2 10,7 10,7 0,0
damkvidrebasa da ganviTarebas.
rogorc vxedavT, Sefardeba mokvdaobasa da Sobadobas Soris wlebis manZilze
arsebobda tradiciuli sazogadoebebisaTvis damaxasiaTebeli im `naklovani
uaryofiTi Sedegisaken iklebs. Cvens xelT arsebuli ukanaskneli oficialuri
Taviseburebebis~ CamonaTvali, romelic xels uSlida da aferxebda imitaciur
monacemi 2002 wlisaa, romlis mixedviTac Sefardeba nulis tolia.
modernizacias. am CamonaTvalSi Sedioda socialuri struqturis Semdegi Tavise-
sruli suraTis dasaxatad davakvirdeT Sobadobis klebis gamomwvev mizezebs.
burebani: askriptiuli kavSirebi: urTierTvaldebulebebi ojaxisa da naTesaobis
mizezi SesaZlebelia iyos qorwinebis raodenobis kleba, abortebis mateba, Cvil
farglebSi, megobruli da klanuri kavSirebi, mcire jgufebi, sazogadoebrivi azri; am
bavSvTa sikvdilianobis zrda:
kavSirebidan gamomdinare, koleqtiuri warmodgenebis upiratesoba da individis
jgufisagan ganuyofeloba; lokalur erTeulebsa da teritoriebze mijaWvuloba; ქორწინება
kasturi da klasobrivi barierebi; mkacri msoflmxedvelobrivi kontroli, orien- 1995 2000 2002
tirebuli saboloo da maradiul Rirebulebebze sawinaaRmdegod instrumentuli
ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი
faseulobebisa, romlebic yoveldRiur praqtikul qcevas aregulireben. gardaqmnebis
დაქორწინებულია, სულ 21481 21481 12870 12870 12535 12535
damabrkolebel kulturul winaaRmdegobebad miCneuli iyo Semdegi Rirebulebebi:
`samuSao~ drois ignorireba, yoveldRiuri da Seupavari Sromis unaris arqona, ganqorwineba
fatalizmi, eTnocentrizmi, siamayisa da Rirsebis gamZafrebuli gancda, moride- 1989 7,4 aTasi
2000 1.9 aTasi
bulobis konservatiuli normebi, adgilobrivi politikuri avtoritetebis pativis-
2001 2,0 aTasi
cema da `sakuTar~ miwasTan mijaWvuloba, Cuqebis rogorc gacvlis formisadmi 2002 1,8 aTasi
pozitiuri damokidebuleba da a.S. kulturis struqturaSi aRiniSneba gaxleCa maRal
moralur orientaciebsa da adamianuri yofis realuri pirobebis ugulvebelyofas
Soris, problemebis realuri gadaWris Tavidan arideba, statusis, genderuli da

14 107
კონტრაცეპტივების გავრცელება axasiaTebs komunitarul struqturebs da romlebic gaformebulia sakralizebuli
normebiT, moraluri orientaciebiTa simbolikiT, kargaven adrindel mniSvnelobas
1990 1995 2000 2001 2002
da ejaxebian imperativebs, romlebsac sabazro kavSirebis funqcionaluri samyaro
კონტრაცეპტივების გავრცელება, ერთეული 6353 5181 7865 8755 8143 karnaxobs. askriptiuli socialurobis adrindeli totaluri sistemebi, romelSic
TiToeul individs Tavisi gansazRvruli adgili hqonda mikuTvnebuli, kargaven
აბორტები adrindel mniSvnelobas, ixliCebian sxvadasxva nawilebad, amasTan mzardi
mniSvneloba eniWeba axal, funqciur da miRweviT kriteriumebze damyrebul
1995 2000 2001 2002
sistemebs. unda iTqvas, rom miRweviTi orientaciebi met-naklebad arsebobs
აბორტების რაოდენობა სულ, ათასი 34.9 9.5 9.7 8.8 nebismier `tradiciul~ garemoSi, magram iq isini askriptiul sazogadoebisaTvis
მინი-აბორტი 8.6 5.4 5.3 5.1 damaxasiaTebel ierarqiul sistemaSi iyo CarTuli. axal pirobebSi miRweviT
orientaciebma, SesaZloa, xeli Seuwyos rogorc urTierTobaTa individua-
lizacias, aseve sazogadoebis danawevrebas sxvadasxva jgufebad da erTobebad.
ჩვილ ბავშვთა სიკვდილიანობა
1990 1995 2000 2001 2002
modernizaciis Teoriebi
გოგო 813 645 444 451 449
dasavluri kulturaSi modernizaciis safuZvlebis Camoyalibebis sxvadasxvagvari
ბიჭი 1097 955 656 647 653
axsna arsebobs. veberiseuli xedva upiratesobas im faseulobaTa xasiaTSi xedavs,
სულ 1910 1600 1100 1098 1102 romelic materialuri sikeTis dagrovebasa da gafarTebazea orientirebuli. meore
mimarTuleba upiratesobas socialur-politikur struqturas (upirveles yovlisa,
rogorc vxedavT, droTa ganmavlobaSi iklebs qorwineba, aseve ganqorwineba.
sofelTan SedarebiT qalaqis siWarbes) aniWebda (f.brodeli, igive m.veberi). mesame
sabednierod, moiklo Cvil bavSvTa sikvdilianobamac, amasTan erTad, iklebs
mimarTuleba gansakuTrebul mniSvnelobas Zalauflebis ganawilebis principsa da am
abortebis raodenobac, rac, albaT, kontraceptivebis moxmarebis zrdiTaa gamowveuli principis institutebSi gamyarebas aniWebda (S. eizenStadti).
da TavisTavad dadebiTi movlenaa, magram mTlianobaSi mokvdavobisa da Sobadobis saukunenaxevris manZilze modernizaciis Teoriis mTavari damaxasiaTebeli niSani
Sefardeba uaryofiTisaken ixreba. es procesi aqtualuria imdenad, ramdenadac iyo Sexeduleba msoflio istoriis Tanamedrove etapeze TiToeuli sazogadoebis
pirdapir kavSirSia aqtiuri mosaxleobis procentul maCvenebelTan. aqtiuri sworxazovani ganviTarebis Sesaxeb. es miuTiTebda yoveli sazogadoebis im sistemaSi
mosaxleobis raodenoba ki, rogorc zemoT davinaxeT, mniSvnelovania rogorc
Sesvlis aucileblobaze, romelic dasavleT evropasa da aSS-Si Camoyalibda da,
ganviTarebadi, aseve ganviTarebuli qveynebisaTvisac. Sesabamisad, maT `centralur~ civilizaciasTan `mierTebaze~. zustad es iyo prog-
davakvirdeT Sromisunariani mosaxleobis raodenobis cvlilebas wlebis resis, rogorc procesisa da miznis arsi. socialuri regulaciis yvela adrindeli
ganmavlobaSi: varianti, miRwevebi da Rirebulebebi gadaisinja dasavleTis mier Seqmnili
1989 1998 1999 2000 2001 2002 2003 TanamoedroveobaSi Sesasvlelad. amitom yvela aradasavluri kultura, upirveles
შრომისუნარიანზე უმცროსი 1423,0 1059,5 1037,7 1015,7 996,3 987,5 959,3 yovlisa, axal realobaSi SesvlisaTvis vargisianobis TvalsazrisiT ganixileboda.
შრომისუნარიანი 3039,3 2767,4 2743,9 2721,2 2697,3 2678,9 2685,1 yvela saxis istoriuli da adgilobrivi da istoriuli Tavisebureba ganixileboda
შრომისუნარიანზე უფროსი 938,5 678,0 688,2 698,3 707,8 705,1 698,2 mxolod rogorc sawyisi fazis specifika, romelic swraf transformaciasa da
gaqrobas eqvemdebareboda. XIX saukunisa da XX saukunis garkveuli periodis manZilze
15 წლის და მეტი ასაკის მოსახლეობის განაწილება ganviTarebis Taviseburebis problematika faqtobrivad im mkvlevarTa yuradRebis
ეკონომიკური აქტიურობის მიხედვით 2002 წელს miRma darCa, romlebic aradasavluri qveynebis ganviTarebis gzebsa da SesaZ-
ქალები კაცები leblobebze saubrobdnen. metic, Tu adre aqcenti keTdeboda dasavluri
sazogadoebisa da misi ganviTarebis specifikaze, SemdgomSi damkvidrda dasavluri
modelis universalurobis idea mTeli msofliosaTvis.
70-iani wlebis dasawyisamde modernizaciis Teoria `vesternizaciis~ koncefciis
bazaze viTardeboda, romelic dasavluri liberalizmis universalobas amtkicebda.
vesternizaciis Teoriis mimdevrebi amtkicebdnen, rom gaTanamedrovebis procesi
rogorc istoriulad, ise logikurad gulisxmobs, pirvel rigSi, meurneobis
warmarTvis kapitalisturi meTodis miRebas, aseve dasavleTis, rogorc `msoflio
civilizaciis~ eqspansia. problema mxolod `sastarto pirobebisa~ da `winaaR-
mdegobebis~ gamovlenaSi, aseve sxvadasxva sazogadoebaTa universaluri xasiaTis mqone
ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობა modernizaciis indeqsis mixedviT SefasebaSi mdgomareobda.
koloniuri sistemis daSlasa da suverenuli saxelmwifoebis Camoyalibebas, rasac
ეკონომიკურად არააქტიური მოსახლეობა Tan sdevda kulturuli TviTmyofadobis ideologiuri mtkiceba, ar gamouwvevia
sworxazovani koncefciis gadaxedva. dekolonizaciis procesi dasavlur isto-
riografiaSi ganixileboda, rogorc dasavluri ekonomikuri, socialuri, politikuri

108 13
aRiarebas iRebs `miRwevis~ kriteriumi moRvaweobis axal, upirveles yovlisa, mosaxleobis Semcireba, pirvel rigSi, migraciis Sedegia, radgan Sobadobisa da
sameurneo, finansur da saqmian sferoSi. mokvdavobis Sefardeba jerjerobiT ar aris im doneze gauaresebuli, rom msgavsi
politikis sferoSi _ centralizebuli nacionaluri saxelmwifoebis Camoyali- Sedegi gamoeRo.
beba, romlis farglebSi yalibdeba sakuTari interesebisaTvis mebrZoli sxva- davakvirdeT mosaxleobis gare migracias:
dasxvagvari socialur-politikuri moZraobebi, elitebi da jgufebi; dinastiuri
reJimebis legitimurobis tradiciuli formebis Sesusteba da demokratiis zogierTi მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდო
elementis Semotana; cvlileba centrsa da periferias Soris urTiermimarTebaSi, rac (ათასი კაცი)
gamoixateba imiT, rom periferiisaTvis xelmisawvdomi xdeba xelisufleba centrSi. 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
kulturul sferoSi _ RirebulebiTi orientaciebis diferenciacia, sazoga- -140,9 -142,6 -127,2 -123,1 -123,1 -39,2 -36,3 -35,2 -31,2 -29,1
doebrivi codnisa da ganaTlebis sekularizacia da pluralizacia, ideologiuri
mimarTulebebis mravalferovneba, masmediis ganviTareba. upiratesoba eniWeba da rogorc vxedavT, gasuli saukunis 90-iani wlebis pirveli naxevari, migraciis
aRiarebuli xdeba qcevis sul ufro meti individualizacia da pirovnebis TviT- mxriv, Zalzed arasaxarbielod gamoiyureba. es ki, Cveni azriT, pirdapir kavSirSia
gamorkveva. sulier sferoSi mniSvnelovani cvlilebad miiCneva sekularizmis gavr- socialur problemebTan. samwuxaroa is faqti, rom imigrantTa TiTqmis absolutur
celeba risi safuZvelic aris meurneobisa da politikis avtonomiurobis zrda, umravlesobas swored aqtiuri mosaxleoba warmoadgens. 1998 wlidan migraciis
moRvaweobis praqtikuli da racionaluri formebis gafarToeba, sadac ganmsazRvreli procentuli maCvenebeli sagrZnoblad mcirdeba, Tumca, rogorc zemoT davinaxeT, am
kriteriumebi ara moraluri, sulieri an estTetikuri mosazrebebia, aramed procesebma gamoiwvia saqarTvelos mosaxleobis TiTqmis milioniT Semcireba, rac
efeqturoba da praqtikuli sargebeli. am cvlilebebis (romelTa xarisxis gansazRvra saqarTvelos msgavsi qveynisaTvis sakmaod didi cifria.
empiriuladac aris SesaZlebeli) arsebiTi parametrebi mosaxleobis mobilurobis, statistikuri monacemebi kargi saSualebaa sazogadoebaSi mimdinare cvlilebebis
socialur da politikur marTvaSi misi monawileobis da, aseve sxvadasxva socialur danaxvisaTvis. rogorc Cans, iseTi sakiTxebi rogoricaa qorwineba, Sobadoba,
jgufis Tanamedrove kulturaSi CarTulobis xarisxia. modernizacia moicavs mosaxleobis migracia da sxva pirdapir kavSirSia globalizaciidan momdinare
mosaxleobis sul ufro farTo fenebs, aTavisuflebs ra maT yofisa da warmoebis gamowvevebTan. sazogadoebaSi, romelic modernizacias ganicdis, mimdinareobs
uZravi formebisagan. magram modernizaciis procesis struqturaSi yovelTvis xdeba garkveuli socialuri cvlilebebi. modernizacia iTvaliswinebs, magaliTad, qalis
mewarmeTa fenis gaZliereba da daqiravebuli Sromis gamoyenebis zrda. socialuri rolis gaaqtiurebas, rac dadebiTad xasiaTdeba, magram erTis SexedviT
instituciuri TvalsazrisiT _ modernizacia gamoixateba institutebis dadebiT process Tan axlavs uaryofiTic _ qalis socialuri rolis gaaqtiureba
diferenciaciis zrdaSi, romlebic sakuTar Tavze iReben moRvaweobis axali formebis iwvevs qorwinebis asakis zrdas, Sobadobis klebas. es ukanaskneli ki sazogadoebas
regulacias. cxovrebis yvela sfero, religiuris CaTvliT, ufro mravalferovani daberebiT emuqreba. sazogadoebaSi aqtiuri mosaxleobis Sevseba globalizaciis
xdeba. pirobebSi xdeba emigrantTa xarjze. emigracia ki niSnavs ucxo kulturis Semosvlas.
socialuri TvalsazrisiT, modernizaciis mamoZravebli Zala, umeteswilad, is globalizacia qmnis imis saSualebas, rom ar moxdes ucxo kulturis matarebelTa
aqtiuri fenebia, romlebsac Sualeduri pozicia ukaviaT adre arsebul ZiriTad adgilobriv kulturasTan asimiliacia, isini inarCuneben TviTmyofadobas, ufro
socialur fenebTan mimarTebaSi. metic cdiloben sakuTari kulturuli moTxovnilebebis dakmayofilebasa da
xSirad modernizaciis iniciatorebad gamodian ucxo kulturuli elementebi, sxva aRiarebas.
konfesiuri Tu eTnikuri jgufis warmomadgenlebi. maT axasiaTebT gazrdili saqarTvelo, SesaZloa, am mxriv katastrofis winaSe ar imyofebodes, magram
mobiluroba da aqtiuroba savaWro-sawarmoo sferoSi. yurdRebamisaqcevia is, rom ekonomikuri da socialuri problemebis gamo, romelic
amgvarad, modernistuli sazogadoebis ZiriTadi niSnebia: sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg warmoiSva, iklebs yvelanairi maCvenebeli _
industrializacia, urbanizaciis maRali xarisxi, mecnierul-teqnikuri progresi, qorwineba, Sobadoba minusebisken mieqaneba. saqarTvelodan migraciis gamomwvevi
Tavisufali sabazro warmoeba, konstitucionalizmi, liberaluri demokratia, mizezic swored ekonomikuri da socialuri problemebia da ara, vTqvaT ganaTlebis
individualizmi, sekularizmi, racionaluri azrovneba. miReba an biznesi. SeiZleba iTqvas, rom is problemebi, rac ganivaTarebul qveynebSi
modernizaciis procesma gamoiwvia, saqarTveloSi mxolod ekonomikuri da socialuri
modernizaciis winaaRmdegobrivi Sedegebi
siduxWiris gamo Seiqmna. qorwinebisa da demografiuli sakiTxis daRmasvla
modernizaciis Teoriis kritikis Sedegad, gamovlinda is mravalferovani wina- gamowveulia ara qalis socialuri rolis gazrdiT (sabWoTa kavSiris dros ufro meti
aRmdegobrivi Sedegebi, romlebic Tan sdeven sazogadoebis modernizaciis process. es qali iyo dasaqmebuli saqarTveloSi, vidre axla, es ki imis bralia, rom Semcirda
winaaRmdegobani yvela SemTxvevaSi iCens Tavs, Tumca gansxvavebuli xarisxiT. samuSao adgilebi), aramed imiT, rom saqarTveloSi samoqalaqo Tu teritoriuli
1. ~tradiciisa~ da `Tanamedroveobis~ Sejaxeba, rac iwvevs gaxleCas socialurobis mTlianobis dasacavad warmoebulma omma, aseve Seqmnilma kriminogenulma situaciam
tipebsa da kulturul sferoebs Soris, aseve aviwroebs adre arsebuli kulturis Seiwira swored is Taoba, romlis saSualebiTac unda momxdariyo genofondis zrda.
moqmedebis sferosa da moRvaweobis axal sferoebSi misi statusis damcrobas amas emateba ekonomikuri da socialuri problemebi da saxeze gvaqvs qorwinebisa da
ganapirobebs. axal pirobebSi xdeba askriptiul kavSirebze damyarebuli socia-
lurobis adrindeli principebisa da im Tanamedrove orientaciebis dapirispireba, Sobadobis kleba, mosaxleobis Semcireba.
romlebic mimarTulia warmatebebze komerciuli saqmianobaSi, profesionalizmsa saqarTvelo warmoadgens multieTnikur saxelmwifos. multikulturaze saubari,
da praqtikul codnaSi da a.S. urTierToba da urTierTqmedebis sistema, romlebic Cveni azriT, gamoricxulia, radgan aq mcxovreb erovnebebaTa umravlesobas, didi xnis

12 109
Tanacxovrebis gamo, yofier doneze saerTo Tvisebebi CamouyalibdaT, msgavsi iyo aqvs umciresobis kulturis ama Tu im xarisxiT transformacias dominirebadi
Cacma-daxurvis stili, stumar-maspinZlobis, pirovnebis Rirsebis Sefasebis, is, rasac eTnikuri jgufis kulturis zegavleniT. amasTan, xSirad umciresobis kulturis
vaJa-fSavela ‘’kai ymas’’ uwodebda msgavsia qarTvelebis, afxazebis, osebis, somxebisa ukuzegavlenac friad Zlieria.
da azerbaijanelebisaTvis. geografiulma mezoblobam am mxriv didi roli iTamaSa. dRes mkvlevarTa umravlesoba garkveul sifrTxiles iCens termin `asimilaciis~
saqarTveloSi mWidrod dasaxlebulni ar arian istoriulad ucxo kulturis mimarT, misi politikuri Seferilobis gamo.
warmomadgenlebi da, jerjerobiT, sazRvrebis gaxsnas ar moyolia emigraciis talRis
zrda, rac aseve ekonomikur sakiTxebs ukavSirdeba. statistikuri monacemebi kargi
saSualebaa sazogadoebaSi mimdinare cvlilebebis danaxvisaTvis. rogorc Cans, iseTi Tema II. modernizaciis cneba. modernizaciis Teoriebi
sakiTxebi rogoricaa qorwineba, Sobadoba, mosaxleobis migracia da sxva pirdapir
kavSirSia globalizaciidan momdinare gamowvevebTan. sazogadoebaSi, romelic
modernizacia
modernizacias ganicdis, mimdinareobs garkveuli socialuri cvlilebebi. modernizacia, farTo azriT, gulisxmobs zogadsakacobrio evuluciis Tanmdevi,
modernizacia iTvaliswinebs, magaliTad, qalis socialuri rolis gaaqtiurebas, rac axali saazrovno formebisa da teqnologiebis damkvidrebis permanentuli process.
dadebiTad xasiaTdeba, magram erTis SexedviT dadebiT process Tan axlavs aseTi gagebiT, modernizacia uwyveti da usasrulo procesia da misi Sedegi ar aris
uaryofiTic _ qalis socialuri rolis gaaqtiureba iwvevs qorwinebis asakis zrdas, erTjeradi monapovari.
Sobadobis klebas. es ukanaskneli ki sazogadoebas daberebiT emuqreba. sazogadoebaSi viwro azriT, am terminiT sociologiaSi aRniSnaven tradiciuli, sasoflo,
aqtiuri mosaxleobis Sevseba globalizaciis pirobebSi xdeba emigrantTa xarjze. agraruli sazogadoebidan sekularuli, industriuli, urbanistuli sazogadoebad
emigracia ki niSnavs ucxo kulturis Semosvlas. globalizacia qmnis imis saSualebas, transformacias.
rom ar moxdes ucxo kulturis matarebelTa adgilobriv kulturasTan asimiliacia, modernizaciis procesi dReisaTvis ar Semoifargleba erTi calkeuli qveynis
isini inarCuneben TviTmyofadobas, ufro metic cdiloben sakuTari kulturuli Sinagani ganviTarebiT. is unda ganixilebodes globaluri masStabiT, radgan
moTxovnilebebis dakmayofilebasa da aRiarebas. modernizacia gavrcelda Tavisi warmoSobis adgilidan _ dasavleTidan _ da mTeli
samyaro moicva.
modernizacia kursis farglebSi SeiZleba ganvixiloT rogorc:
1. dasavluri sazogadoebis (civilizaciis) ganviTarebis konkretuli etapisaTvis
damaxasiaTebeli socialur-kulturuli niSnebis erToblioba, romelic unda
ganixilebodes zogadad, dasavluri sazogadoebis ganviTarebis konteqstSi, am
civilizaciis winamorbed kulturul formebis TaviseburebebTan uSualo
kavSirSi.
2. socialur-kulturuli niSnebis erToblioba, romelic msoflio sazogadoebis
ganviTarebis Tanamedrove etapis specifikam sxva, aradasavlur sazogadoebaTa
(kulturaTa, civilizaciaTa) maxasiaTeblad aqcia. am aradasavlur sazogadoebaTa
modernizaciis procesSi gamokveTili axali kulturuli procesebis aRweras
kursSi ramdenime saleqcio Tema eTmoba.
modernizaciis pirveli gageba SeiZleba gamoviyenoT dasavluri sazogadoebis
istoriuli da Tanamedrove ganviTarebaze msjelobisas, xolo meore _ Tanamedrove
msoflioSi mimdinare procesebis aRsawerad.
modernizaciis umniSvnelovanes faqtorebad miCneulia:
ekonomikaSi _ axali teqnologiebisa da kapitalis gamoyenebis gazrda, bunebrivi
resursebis farTo aTviseba, meurneobis meoradi da mesameuli seqtorebis
gafarToeba, kapitalis, Sromisa da sasaqonlo bazris ganviTareba.
socialur sferoSi _ socialurobis adrindeli, winaswargansazRvruli (askrip-
tiuli) tipebisa da socialuri kuTvnilebis zogadi tipebis Sesusteba, adrindeli,
pirvel rigSi, religiuri, saerTo askriptiuli kavSirebis fragmentacia da axali,
sabazro an profesiul kriteriumebze damyarebuli racionaluri kavSirebis sferos
gafarToeba. am ukanasknels Tan sdevs socialuri da profesiuli diferenciaciis
zrda, gansakuTrebiT klasobrivi, qonebrivi da funqciuri, warmoebis, politikuri da
sazogadoebrivi moRvaweobis erTmaneTisagan gamoyofa, urbanizaciis zrda da soflis
CarTva sabazro urTierTobebSi. statusis adrindeli, memkvidreobiT miRebuli da
jgufisadmi kuTvnilebiT gansazRvrul askriptiuli simboloTa nacvlad mzard

110 11
sawarmoSi momuSave indoeli da Turqi muSebi, romlebic samuSaoze xelmZRvaneloben Ivane Tsereteli
Tanamedrove da industiruli Sromis wesebiT, xolo saxlSi, ojaxur cxovrebaSi Ketevan Kakitelashvili
ixelmZRvaneleben TavianTi tradiciebiTa da wes-CveulebebiT.
kolonizacia. pirvelmosulebi daiwyeben yvelanair propagandas, Tavsmoxvevas CULTURE AND MODERNIZATION
cxovrebaSi Tavisi sakuTari yofaqcevis modelebis, daupirispiron isini imas, rac
Summary
tradiciuli kulturisaTvis aris damaxasiaTebeli, romelSic isini aRmoCndenen. es
xdeba rogorc saomari, aseve mSvidobiani dapyrobis dros, aseve modernizaciis
procesSi. termin `kolonizacias~ am SemTxvevaSi ara aqvs SefasebiTi mniSvneloba, es
TOPIC 1. BASIC CONCEPTS AND TERMS
faseulobiTi TvalsazrisiT neitraluri cnebaa. saqme exeba kulturul
koloniozacias; politikuri kolonizacia kulturuli kolonizaciis mxolod kerZo, The first topic aims to interpret the basic concepts and terms, which will be used in the
Tavisi SedegbiT arc ise radikaluri SemTxvevaa. framework of the course. These terms deal with the problems and description of developments,
kulturuli Soki, farTo azriT, rogorc filosofiur-kulturuli an filo- which are connected with the process of modernization in different regions, thus in different cultural
sofiur-istoriuli kategoria, kulturis Sesaxeb mecnierebaTa CamoyalibebisaTvis spaces. The problems of intercultural contacts and its various forms (assimilation, confrontation,
TiTqmis gadamwyveti kategoria aRmoCnda. XII-XVII ss. mogzaurTa gadmocemebma, symbiosis, synthesis, cultural conflict, cultural shock, diffusion), the role and place of tradition in the
romlebic aRwerdnen axali qveynebisa da xalxebis usasrulo raodenobas, evropaSi process of modernization, problems of interconnection of tradition and modernization, the question
kulturuli Soki gamoiwvia, rac safuZvlad daedo kulturis fenomenis rogorc of identity in non-Western cultures in the light of significant changes accompanied with
Seswavlis obieqtis Camoyalibebas. am kulturulma Sokma evropelTa gonebaSi modernization shall be discussed through the course.
gadatrialeba moaxdina, romelsac SeiZleba anTropologiuri revolucia vuwodoT. As the process of modernization has arisen and developed on two levels, that are culture and
misi arsi isaa, rom Seirya evropelTa warmodgena sakuTar gansakuTrebulobaze; civilization, it is necessary to define these two phenomena. The study and analysis of these
aRmoCnda, rom kacobrioba Sedgeba mravali kulturisagan. Tuki kopernikiseulma processes should be based on these concepts.
revoluciam mospo samyaros centris yofnis iluzia, anTropologiurma revoluciam As the phenomenon of culture is concerned, its two aspects must be mentioned:
mospo evropis iluzia ekumenis centrSi yofnisa.
1. Culture, as an universal determinant of humanity;
mTlianad kulturuli Soki TamaSobs kulturaSi dadebiT rols, vianidan xels
uwyobs kulturaTa urTierTqmedebasa da urTierTgamdidrebs, tradicul kulturaSi 2. Culture, as the basis of differences and borders between distinct societies.
sxva kulturul elementTa integracias, kulturaTa Riaobis zrdas. According to the first approach, culture is a result of an unique ability of Homo Sapiens –
biological and social being. This factor differs humans from other biological kinds.
asimilacia
Man is genetically (biologically) determined to create, reproduce and transmit culture.
procesi, romlis Sedegad erTi eTnikuri jgufis wevrebi kargaven TavianT Realization of these unique abilities is possible only during the social practice, in connection with
Tavdapirvel kulturas da iTviseben im eTnikuri jgufis kulturas, romelTanac experience of preceding generations, together with the process of socialization.
uSuali kontaqti aqvT. es procesi SeiZleba spontanurad mimdinareobdes _ aseT Apart from this, culture is represented as a complex of values, patterns of behavior and
SemTxvevaSi igi SeiZleba ganixilebodes akulturaciis erT-erT tipad, akulturaciis standards, which regulate people’s interrelations and their attitudes towards the nature and society.
procesis Sedegad. Thus, culture is a complex of social heritage, providing the succession of social experience.
cneba `asimilacia~ XIX s-is bolodan damkvidrda amerikul kulturanTro- The second aspect of culture implies that man’s ability to create and to pass culture is realized
pologiaSi, Tavdapirvelad — termin `amerikanizaciis~ sinonimuri mniSvnelobiT. misi differently in particular societies. These differences are caused by specific conditions of
pirveli gansazRverba r.parksa da e.berjess ekuTvniT: `asimilacia urTierTSeRwevisa development and the history of the concrete social group. Hence, we can speak about the peculiar
da Serevis procesia, romlis ganmavlobaSi individebi an jgufebi iZenen sxva models of the world, each created by separate culture.
individebis istoriul mexsierebas da iziareben ra maT gamocdilebas, CarTuli Culture is the main characteristic, by means of which the representatives of diverse societies
aRmoCndebian saerTo kulturul cxovrebaSi~. XX s-is Sua wlebamde es termini differentiate themselves from others.
gamoiyeneboda aSS TeTrkaniani mosaxleobis dominirebad kulturaSi indielTa Thus, culture can be defined as:
tomebis inkorporaciis mniSvnelobiT. amerikuli sazogadoeba ganixileboda
uzarmazar `SemoqmedebiT laboratoriad~, sadac sxvadasxva kulturuli tradicia • Determinant of social behavior;
erTmaneTs ereva da `gadaidnoba~ sinTezur mTlianobad. XX s-is meore naxevarSi j. van • Determinant of individual knowledge and interpretations;
der zandenma ganasxvava calmxrivi asimilacia, roca umciresobis kultura mTlianad
• Mechanism of self-identification;
gamoidevneba dominirebadi kulturis mier, da kulturaTa Sereva, romlis drosac
daqvemdebarebuli da gabatonebuli jgufebis elementebi erTmaneTs ereva, qmnis • Regulator of social life;
mdgrad kombinaciebs da safuZvels uyris axal kulturas.
• Translator of social experience;
m.gordonma daamkvidra asimilaciis xarisxobrivi ganxilvis tradicia. dRes
miCneulia, rom sruli asimilaciis SemTxvevebi Zalian iSviaTia; Cveulebriv, adgili • Adaptation mechanism.

10 111
In the framework of this course the concept of “society” will be used as a synonym of culture, gansakuTrebuli forma, romelic ar gulisxmobs aucileblad migraciul procesebs.
as we interpret the cultural and social levels of human activity as the equal spheres of human life. kulturuli difuziis saSualebebad miiCneva turizmi, misionerTa moRvaweoba,
Definition of the concept of civilization is based on its local-historical interpretation. According to savaWro urTierTobani, omi, samecniero konferenciebi, gamofenebi, studentebisa Tu
this viewpoint, civilization is a cultural super system, embodying cultures, which are similar by specialistebis gacvliTi programebi da a.S. magaliTad, saqarTveloSi moRvawe
certain characteristics. Civilization is the widest level of cultural identity. The cultures, which are the evropeli misionerebi aq ara marto TavianT religiur kodeqss amkvidrebdnen, isini
members of the concrete civilization, are different, but the degree of their difference from cultures sxva samyaros `kulturis elCebi~ iyvnen Cvens qveyanaSi (maTgan aiTvises qarTvelebma
of other civilizations is deeper. qaris wisqvili, funTuSeulobis cxoba da sxva).
In the first chapter, concepts of identity (cultural and civilizational), tradition, cultural conflict, kulturis difuzia SeiZleba ganxorcieldes ara marto xalxebsa da qveynebs,
cultural shock, diffusion of cultures and other forms of cultural interaction (confrontation, symbiosis, aramed jgufebs da klasebs Soris. aqedan gamomdinare, ganarCeven or mimarTulebas:
synthesis) are discussed. 1) kulturis difuzia eTnosebs, garkeuli statusis mqone individebis jgufebs
Soris (mag., policielebis mier qurduli samyaros leqsikis aqtiuri xmareba);
2) kulturuli elementebis vertikaluri gavrceleba araTanabari statusis mqone
subieqtebs Soris. aseT process uwodeben statifikatorul kulturul difuziasac,
TOPIC 2. THE CONCEPT OF MODERNIZATION. THEORY OF MODERNIZATION
romelic SeiZleba ori _ aRmavali da daRmavali _ formiT ganviTardes (mag.,
Modernization, in a broad sense, implies the permanent process of establishment of a new aristokratiis mier mdabiuri saubris stilis elementebis gadmoReba an fufunebis
forms of thinking and technologies. In this sense, modernization is a continuous and open-ended sagnebis sayovelaod qceva).
process and it is not a once-and-for-all-time achievement. In a narrow sense, in sociology this term
is used to mark the transformation of traditional, rural and agrarian society into secular, industrial kulturuli Soki
and urban one. Tavdapirveli reaqcia individualuri an jgufuri cnobierebis SejaxebasTan
Nowadays, the process of modernization is not confined to the internal development of individebis an jgufebis ucxo kulturul realobasTan. kulturuli Sokis situacia
individual states. It can be seen on a global scale, as modernization extends outward from its _ esaa konfliqtis situacia idnividebis Cveul Rirebulebebs, normebs, enas,
original Western base to take in the whole world. yoveldRiur praqtikas Soris. damaxasiaTebelia im garemosi, romelic man datova da im
The modernization within the framework of this course is considered as: axali garemosTvis, romelSic is aRmoCnda. kulturul Soks met-naklebad ganicdis
yvela, vinc moxvdeba pirvelad ucxo kulturul garemoSi (turistebi, emigrantebi da
1. One of the stages in the development of western community. At this stage we'll discuss in detail
a.S.). Sokuri reaqciis Zala ganisazRvreba Rrma gansxvavebiT yofil da axal kulturebs
the conception of modernization, according to which modernization is a complex of
Soris. fsiqologiuri daxasiaTeba pirovnebis, orientaciuli SesaZlebloba,
sociocultural signs characteristic to a specific phase of the western community (civilization)
rigidulobis xarisxi an plastiuroba, arsebuli an Zveli kulturuli elementebis
development. This complex should be discussed in general, in the context of the western
arqona. magaliTad, ojaxi, megobrebi, romlebsac individi gadmoitans TavisTan axal
society development, in direct relations with the peculiarities of the cultural forms preceeding
kulturul konteqstSi. xarisxi Riaobis an daxurulobis warmomadgeneli axali
this civilization.
kulturisa, romelTanc kontaqtSia individi. kulturul Soks aseve SeiZleba hqondes
adgili jgufuri Semecnebis doneze, rodesac ucxo kulturul garemoSi ereva mTeli
2. The unity of social and cultural signs which, due to the modern stage’s specific development of
jgufi (mag., masobrivi emigraciis SemTxvevaSi) anda rodesac intensiuri kulturuli
world societies, became the characteristic of other non-Western cultures and civilizations.
difuziis Sedegad warmoiSoba konfrontaciis situacia Zvel da axal Rirebulebebis,
Several chapters of this course are devoted to the contemporary cultural processes, derived by
normebis, yofaqcevis modelebs Soris. ukanaskneli xSirad xdeba sazogadoebrivi
the modernization of non-Western societies.
tradiciis modernizaciis msvlelobis dros.
In the same chapter are discussed the most important factors of modernization in social, gamoiyofa oTxi SesaZlebloba konfliqtis daZlevis: nayofi kulturis Sokis
cultural, political, economic and institutional spheres, as well as the controversial and contradictory getoizaciaa. mosulebi ukavSirdebian erTmaneTs da ayalibeben SigniT axals maTi
results of world’s modernization processes. kulturisaTvis izolirebul anklavebs (geto), sadac inaxaven da inarCuneben
The evolution of the theory of modernization since M. Weber up to date is analyzed. The tradiciebs TavianTi kulturuli yofaqcevis modelebs. magaliTisaTvis SeiZleba
cultural, acultural and negative theories of modernization are examined. gamodges dasavleTis TiTqmis yvela msxvili qalaqebisaTvis damaxasiaTebeli `Caina
Tauni~ (China Town) da braiTon biCi (kvartlebi) niu-iorkSi.
asimilacia. mosulebi cdiloben mTlianad Seeguon axals maTi kulturisaTvis,
SeeTvison mis normebs, Rirebulebebi, qcevi modelebs da mTlianad uaryofen im
kulturul memkvidreobas, romelic datoves.
urTierTmoqmedeba. mcdeloba moZebnon raRac saSualo xazi, gaaerTianon axali da
Zveli kulturis elemetnebi. isini Seecdebian SeaTavson orive kulturis yofaqcevis
normebi, cdiloben moawesrigon kulturaTa Soris komunikacia, gaamdidron rogorc
sakuTari kultura, agreTve is, romliTac isini amJamad sargeblobdnen. amis magaliTia

112 9
gamoiyofa kulturaTa/civilizaciaTaSorisi urTierTobis sami ZiriTadi tipi: TOPIC 3. TYPOLOGY OF CULTURES ON A BASIS OF CHARACTERISTICS OF MODERN
1. konfrontacia, 2. simbiozi, 3. sinTezi. AND NON-MODERN CULTURES.
pirveli tipi emyareba ucxo realobis srul uaryofas, sulieri gamocdilebis sxva,
In this chapter some models of cultures’ typology are considered from the viewpoint of their
`sakuTarisagan gansxvavebuli~ formebis totalur miuReblobas. es gamocdileba
attitude to modernity and nоn-modernity. These models are: a collectivistic or individualistic,
ganixileba rogorc `ucxo~, `mtruli~, romelic calsaxad unda ganidevnos.
traditional or innovative types of culture, the cultures of space and time. Characteristics of such
meore tipi gulisxmobs viTarebas, roca TiToeuli urTierTmoqmedi mxare
cultures are examined as well.
inarCunebs sakuTar saxes, ar warmoiSoba axali kulturuli Tvisebrioba, magram
Eventually, such grouping of cultures may lead us to East-West dichotomy. Does the existence
kontaqtSi myof kulturul realobaTa Soris Cndeba sistemuri kavSiri. `gareSe~
of such dichotomy correspond to the reality? is the classification of East/West societies as
kulturuli realoba kontaqtis monawileTa mier bunebrivad aRiqmeba; aseTi
nonmodern, collectivistic, traditional and modern, individualistic, innovational, reasonable? – these
arsebobis winaaRmdegobrioba ar gaiazreba. simbiozisaTvis damaxasiaTebelia
will be a subject of discussion.
urTierTmizidvisa da urTierTganzidvis winaaRmdegobrivi Serwyma. pirvelis Zala
sakmaod didia imisTvis, rom Seiqmnas sistemuri kavSiri kontaqtis monawileebs Soris,
amasTan, TiToeuli mxare meores aRiqvams rogorc `ucxos~. am ukanasknelis ganzidvis,
TOPIC 4. MODERNIZATION – ONE OF THE STAGES IN THE DEVELOPMENT OF THE
moSorebis xarisxi ki sakmaod didia, raTa Seiqmnas mkacri zRvari gansxvavebul
WESTERN COMMUNITY.
kulturul elementTa daaxloebis, Serwymisa axal, kontaqtSi myofTagan gansxvavebul
Tvisebriobad CamoyalibebisaTvis.. We shall try to discuss the notion of modernization in details, according to which modernization
simbiozSi myof eTnokulturul elementTa Tanafardoba SeiZleba sxvadasxvagvari is a sum of sociocultural signs, which characterizes a specific phase of the Western community
iyos: dawyebuli situaciiT, roca upiratesoba aqvs avtoqtonur sawyiss, xolo (civilization) development. This complex should be considered in general, in the context of the
`mosuli~ kulturis elementebi arseboben cnobierebis periferiaze, damTavrebuli Western society development, in direct relations with the peculiarities of the cultural forms
mdgomareobiT, roca msoflmxedvelobis RerZad faseulobaTa `motanili~ sistema preceeding this civilization.
gvevlineba. Besides, the roots of modernization in Western civilization and distinctive features of the
mesame tipze _ sinTezze _ saubari SeiZleba maSin, Tu kontaqtis zonaSi Cndeba Western society, due to which the appearance of modern society became possible, are discussed.
Tvisebrivad axali, kontaqtSi myof kulturul samyaroTagan gansxvavebuli We also argue historical peripheries of establishing a modern society in the west, we’ll talk of
kulturuli realoba. modernization as a continuation of the western tradition, − one of the phases in the Western
society’s development.
kulturuli konfliqti
kulturuli konfliqti — pirovnebebs, jgufebs, pirovnebasa da jgufs,
pirovnebasa da sazogadoebas, jgufsa da sazogadoebas, sxvadasxva jgufsa da TOPIC 5. GLOBALIZATION AND MODERNIZATION.
koalicias Soris RirebulebaTa, orientaciaTa, poziciaTa winaaRmdegobis kritikuli
It is necessary to argue the problem of arising of the concept of globalization and its
stadia. kulturuli konfliqti ganpirobebulia monawile mxareTa socialuri
definitions. The globalization as a process must also be analyzed. It should be mentioned that the
gamocdilebis gansxvavebulobiT.
process determined by economic factors have spread in all levels of life (generally there are three
yvela konfliqti dinamikuria da moicavs winaaRmdegobaTa daZlevis molapa-
levels: economics, politics and culture). Globalization of culture leads up to the contrast processes
rakebaTa gziT maTi gadaWris, mtruli moqmedebebis mxareTa Soris axali kontaqtebis
in the different societies. For the number of societies the process of modernization is closely
damyarebisa da konpromisis monaxvis stadiebs. arsebobs konfliqtis sxvagvari
connected with the spread of the global culture, modernization is possible only in the atmosphere
gamosavalic: brZola saboloo gamarjvebamde an konfliqtis mogvarebis gadadeba
of globalization.
momavlisaTvis.
kulturuli konfliqtis tipur magaliTebad SegviZlia davasaxeloT jvarosnuli
laSqrobebi, religiuri, samoqalaqo, revoluciuri, erovnul-gamanTavisuflebeli
omebi, saeklesio inkviziciis moqmedeba, ama Tu im sarwmunoebaze iZulebiTi moqceva, TOPIC 6. CONTEMPORARY MODERNIZED WORLD SOCIETY AND THE CHALLENGES OF
genocidi da a.S. GLOBALIZATION.
kulturuli konfliqti dakavSirebulia tolerantobisa da sxva kulturis mimarT In the process of globalization studies we collide with the paradox: before we start to explore
interesis problemebTan. kulturuli konfliqtis gansakuTrebuli tipia Semoqme- this phenomenon, it seems that we are aware of it; however during the study it’s essence becomes
debiTi konfliqti mimarTulebebs, skolebs, jgufebs an ama Tu im dargis calkeul vague.
warmomadgenlebs Soris. Taking into the consideration a vast number of scientific papers, articles and theories about
kulturis difuzia globalization, we think it will be helpful to set a framework for future researches.
This framework was developed in 1999-2002, as a result of the research which had been
kulturis difuzia aris ori an meti sazogadoebis kulturuli maxasiaTeblebis
carried out by the Boston University and Institute of Study of Economic Culture (ISEC). The
uerTierTSeRweva da urTierTgamdidreba. esaa kulturis gavrceleba-moZraobis
research was conducted under the supervision of Pitter L. Berger (sociologist, director ISEC) and

8 113
Samuel P. Huntington (professor of the Harward University). The dynamics of globalization of tradicia
culture were observed by the groups of scientists in several countries. As a result of researches, tradicia _ wina Taobebidan arawerilobiTi gziT memkvidreobiT miRebuli da
Pitter L. Berger outlined four directions of global culture’s extension: damkvidrebuli Cveuli azrovnebisa da qcevis standartebis erToblioba, informacia
• Davos culture, or international business - culture; sazogadoebrivi cxovrebis adrindeli gamocdilebis, rwmena-warmodgenebis, socia-
luri poziciisa da institutebis Sesaxeb.
• “Mc-global” culture, or mass consumed culture;
tradicia moicavs socialuri da kulturuli gamocdilebis didi erTobliobis
• International faculty club culture; mxolod im komponentebs, romlebic sazogadoebis winaSe periodulad wamoWrili
problemebis gadaWris yvelaze efeqtur saSualebad iqca da romelic SenarCunda
• New religious movements.
istoriuli, struqturuli da organizaciuli cvlilebebis Semdeg. tradicia
The growing global culture is distributed both at elite, and at wide layers. Probably, the main kulturis TviTmyofadobis erT-erTi gamomxatvelia, romelic, Tavis mxriv, uzrun-
way of culture’s distribution at an elite level is the one, named by Huntington as Davos culture. The velyofs am TviTmyofadobis SenarCunebas.
international culture of leading business and political groups is defined by this term. The driving tradicia moicavs socialuri da kulturuli memkvidreobis elementebs, romlebic
force of this culture, like economic and technological globalization is international business. The ara mxolod gadaecema Taobidan Taobas, aramed narCundeba xangrZlivi drois
representatives of this culture are not only the people who visit Davos quiet often, but the ones, ganmavlobaSi, mravali Taobis cxovrebis manZilze. tradicia gansazRvravs ara marto
who aim to be the member of this community, but yet are not those. imas, ra gadaices memkvidreobiT, aramed imasac, Tu rogor gadaices igi. es termini
In global culture there is one more elite sector, which often accompanies business culture, or gamoiyeneba qcevis wesebisa (stuqturis) da rwmena-warmodgenebis xasiaTis TiTqmis
opposes it. This sector is the globalization of the Western intellectuals, which was named by identur formebSi ganmeorebadobis aRsawerad da asaxsnelad.
Berger as the Faculty Club Culture. Its distribution occurs by various ways: by means of academic
structures, funds, non-governmental organizations, etc. It creates its own market – consisting of kulturaTa urTierTqmedeba
ideas, norms of behavior created by Western, namely, American intellectuals, such as experts, ase ewodeba uSualo kavSirurTierTobis saxes, romelic yalibdeba, sul mcire, or
human rights watchers, etc. kulturas Soris, agreTve am urTierTobaTa Sedegad warmoSobil gavlenebsa da
The Protestantism plays an important role in distribution of global culture. This subject has ormxriv cvlilebebs. kulturaTa urTierTqmedebis procesSi gadamwyveti mniSvne-
been explored for a long time by David Martin, English sociologist. He estimated that the number of loba aqvs faseulobaTa, TvisebaTa, kulturuli aqtivobis formebis Secvlas, axali
followers of this religion is 250.000. The practice of this religion is followed by certain changes in orientirebis gaCenas, rac garedan momdinare impulsebis gavleniT xdeba. kulturaTa
family structure, education and especially in attitude to business, wich has definite effects on the urTierTqmedeba, rogorc wesi, xangrZlivi procesia (aranakleb ramdenime aTeuli
economics as a whole. wlisa).
The global culture aims to allocate man from it’s community and traditions and contributes to gamoyofen kulturaTa urTierTqmedebis sxvadasxva dones: 1) eTnikuri done _
their individualization. Traditions and collective spirit is destroyed by modernization, thus the urTierToba eTnosebs, istoriul-eTnografiul, eTnokonfesiur da sxva jgufebs
individual becomes more self-sufficient. This leads up to the individual independence. The new Soris. 2) erovnuli done, sadac regulaciur funqcias mniSvnelovanwilad saxel-
global culture has much in common with the process of modernization. Today in many parts of the mwifo-politikuri struqturebi asruleben. 3) civilizaciuri done.
world these two processes coincide with each other. kulturaTa urTierTqmedebis procesSi ganarCeven kultura-donors da kultu-
At an early stage of modernization people are excited by the new opportunities and the feeling ra-recipients. pirveli mets gascems, vidre iRebs, meore _ piriqiT. istoriuli
of freedom. Therefore, the new global culture is attractive to those who appreciates personal periodis manZilze es rolebi SeiZleba icvlebodes.
freedom and aims to realize it. cnobilia urTierTqmedebis rogorc mSvidobiani, nebayoflobiTi (Tanaswor-
uflebiani TanamSromloba), ise aramSvidobiani, ZaldatanebiTi (koloniuri, samxedro
dapyrobebi) formebi.
TOPIC 7. MODERNIZATION AND WESTERNIZATION: THE INTERRELATION OF CONCEPTS. kulturuli urTierTqmedebis Sedegebi araerTgvarovania, maTi Sefasebis krite-
riumebis moZebna Znelia. Sesabamisad, Znelia saubari calsaxad dadebiT an uaryofiT
One of the main problems is the interrelation of two concepts, that are modernization and
Sedegebze, garda im SemTxvevisa, roca erTi kultura iwyebs aSkara daqveiTebas,
globalization. Generally, ther exist two viewpoints:
meoreSi gaTqvefas an ukvalod qreba. aseTi Sdegis Tvalis midevneba yvelaze ukeT
According to the first one, globalization is the wider process than westernization. In addition,
SeiZleba reliqturi an arqauli kulturebis magaliTze, romlebic TavianTi istoriis
globalization is equal to modernization. This viewpoint is supported by A. Giddens, R. Robertson,
romeliRac periodSi Tanamedrove tipis kulturebs Seejaxnen da mzad ar aRmoCndnen,
M. Elbrow and U. Konol. On example of the countries of Eastern Asia it became obvious that
aeTvisebinaT maT mier SeTavazebuli kulturuli formebi.
modernization is possible without westernization.
ufro rTulia msjeloba im kulturaTa urTierTqmedebaze, romlebic Zireulad ar
According to the second approach, globalization is only a global diffusion of the Western
gansxvavdebian tipologiuri maxasiaTeblebiT.
modernism. It aims to expanse westernization – e.g. Western capitalism and institutes. This
yovel kulturas aqvs dacviTi meqanizmebis mTeli sistema, romelic icavs mas sxva
viewpoint is shared by A. Amin and L. Benton. R. Gilpin considers that world’s internalization is a
kulturaTa gansakuTrebiT intensiuri zemoqmedebisagan.
product of the distribution of the American world influence. A. Kilinikos and some other scientists

114 7
niSnebsa da Taviseburebebs; periferia, romelic periodulad farTovdeba da consider that modern stage of development is a new phase of western imperialism, where national
viwrovdeba da, romelic SeiZleba mezobeli civilizaciis niSnebs atarebdes da governments have played the role of monopolitical capital’s agents. According to an American
mezobel civilizaciebTan momijnave teritoriebi~1. theorist H. Gleizer, globalization is a spread of the Western information and entertainment sources,
civilizacia SeiZleba ganvsazRvroT rogorc socialuri da kulturuli super- which affects on the countries of the non-Western world.
sistema, romelic ar emTxveva arc ers, arc saxelmwifos da, arc romelime socialur
jgufs. igi scildeba konkretul geografiul sazRvrebs. civilizaciur maxasiaTeb-
lebad miCneulia droisa da sivrcis aRqma; samyaros xedva da masSi adamianis adgilis
gansazRvra; bunebis aRqma, masze zemoqmedebisa da misi Semecnebis xerxebi da a.S. TOPIC 8. THE MODERN WORLD ACCORDING TO WESTERN AND NON-WESTERN WORLD.
The interrelations of global and local cultures lead up to the certain results. Each concrete
identuroba (kulturuli, civilizaciuri)
society has it’s specific relations with unfamiliar and new culture. Therefore, the answers of
identuroba (Identitit, Identitas – laT. `igive da igive~, erTi da igive) — adamianis Western and non-Western societies to the challenges of globalization are interesting for us. In this
fsiqologiuri warmodgena sakuTar `me~-ze, rogorc subieqturad aRqmul realobasa chapter the theories of Western and non-Western intellectuals are discussed.
da individualobaze, romlis meSveobiT pirovneba sakuTar Tavs aigivebs (nawilobriv In our opinion, there are two answers to the challenges of globalization or result of it’s
gacnobierebulad da zog SemTxvevebSi qvecnobieradac) ama Tu im tipologiur development, namely - localization and multiculturalism. Within the framework of localization, the
kategoriebTan (rogoricaa socialuri statusi, sqesi, asaki, jgufi, kultura). phenomenon, called glocalization, is discussed. The concept "global" means “simultaneously in
socialur mecnierebebSi gamoyofen socialur identurobas, kulturul identu- many places”, or “translocally”.
robas, eTnikur identurobas, jgufur identurobas... The global culture is supported by the strong society, which aims to strengthen the certain
identuroba (misi SegrZneba) yalibdeba adamianis individualuri ganviTarebis rules all over the world. The global culture is backed by the strong economic system. This is the
kvaldakval da socializaciis, identifikaciis, pirovnuli integraciis Sedegia. most important factor. For example, due to the lack of finances, the family traditions are destroyed
individis mier socialur-kulturuli nimuSebis, normebis, Rirebulebebis aTviseba da in Africa, it actually leads up to the transformation of the whole culture, based on the family
gaziareba, sakuTari Tavis, adgilis mikuTvneba ara aris erTgvarovani procesi da tradition. This case is quiet interesting due to the fact, that according to this viewpoint, original
xasiaTdeba garkveuli cvlilebebiTac; ZiriTadad es procesi axalgazrdobis dros culture is influenced by economics and transnational corporations, and global culture does not take
sruldeba. part in it. Certainly, it does not mean to ignore well advertised global culture’s influence. We can
mecnierebi aseve gamoyofen identurobis dakargvis, Selaxvis SesaZleblobasac, conclude that the process of the Western globalization is an united system, consisting of three
romelic ZiriTadad individis asakobrivi, fsiqologiuri krizisis an socialur- parts: economics, politics and culture; All these parts are connected with each other. The rule of
kulturuli garemos mkveTrad Secvlis SemTxvevaSi realizdeba. maSasadame, iden- the management of politics and economics is determined by culture. On the other hand, they affect
turobis dakargva Tanamdevia iseTi movlenebisa rogoricaa gaucxoeba, deperso- th
greatly on culture. Japan’s culture of the 20 century is Japanese, however due to the political and
nalizacia, anomia, pirovnuli disorientacia, socialuri izolireba, gaoreba th
(marginalizacia), fsiqologiuri paTologia. socialur-kulturuli kulturuli economic influences, nowadays it differs greatly from the Japanese culture of the 18 century. As a
cvlilebebis dros identurobis krizisma SeiZleba farTo, sayovelTao masStabebi result of external influence it has gone through a great transformation. According to Fukyiama’s
miiRos, Tumca mas zogjer dadebiT rezultatamdec mivyavarT (rogoricaa methodology, Japan has gone through modernization and democratization from up to down; thus,
cvlilebebisadmi adaptacia, struqturuli cvlilebebi da sxv.). Japan had believed in democratic values on the first stage, and, as a result of it, civil society and
identurobis meqamizmi gadamwyvet rols TamaSobs socialuri struqturisa da other institutions were formed. As this was the determinant factor in transformation and
kulturuli tradiciebis SenarCunebis, gadacemis procesSi. development, the Japanese culture has not been changed. The Japanese culture is a traditional
mravali mecnieri upiratesobas aniWebs termins `identifikacia~, vidre `identu- culture, but it is not a closed one. Shintoism enables to be a Shintoist and the Christian
roba~. pirveli Tavad processac gulisxmobs da ara marto movlenas. termini pirvelad simultaneously, or either Buddhist and the Muslim. The Japanese culture is able to receive
xmarebaSi fsiqoanalizmis fuZemdebelma zigmund froidma SemoiRo. misi skola external influences and transform them. However, Japan subordinates them to the own culture.
identifikacias `mes~ TviTganviTarebis mTavar, centralur meqanizmad moiazrebs. This had an effect on Japanese kitchen: The business-culture of Davos is followed by the “Fast-
identifikaciis cnebas aseve aqtiurad iyeneben sociologebi da socialuri Foodization” as “time is money”; this is caused by the total “McDonaldization”. However, “Fast-
fsiqologiis mkvlevrebi rogorc socializaciis, socialuri rolebis, adaptaciis, Foodization” in Japan has accepted a local character. The market of “fast feed” is full of
miRebis, socialur-kulturuli modelebis aTvisebis mTavar elements. hamburgers and the Japanese and Chinese dishes as well. The appearance of hamburgers on
kulturuli identuroba aris ama Tu im istoriuli erTobis wevr individTa am Japan’s market have given stimulus to the development of local products and dishes, representing
erTobis kulturis wevrad TviTmoazreba. Japanese culture. Thus, Japan has managed to localize in this sphere.
civilizaciuri identuroba aris ama Tu im kulturis matarebelTa (TviT)gaazreba According to the widespread opinion, we are able to deal with the process of globalization,
romelime civilizaciuri erTobis wevrad. when the average revenue exceeds 5000 USD. We have already mentioned, that globalization of
culture is a process of mutual relations between global and local cultures. In the process of
globalization the Western culture is backed by political and, first of all, with economic factors.
1
kulturologia (kulturis istoria da Teoria). gv. 39.

6 115
Therefore, only culture itself is insufficient to deal with the global culture; financial support and maSasadame, farTo azriT, kulturis cneba `xazs usvams adamianis gansxvavebas yvela
material maintenance of this culture is also necessary. sxva biologiuri arsebisagan. kulturaSi igulisxmeba ara calkeuli SemoqmedebiTi
Due to the experience of his country, Katrin Lalumier the representative of France in European aqti, aramed Semoqmedeba rogorc adamianis universaluri damokidebuleba sam-
Parliament, states in the article “The War for Culture”: The process of globalization is followed by yarosadmi, romlis meSveobiT igi qmnis `axal samyaros~ da sakuTar Tavs~1. kultura
the standardization of ideas and unification of the way of life by the American standard. aris yovelive is, rac socialuri memkvidreobis Sedegia da rac uzrunvelyofs
France has realized, that the French people have painfully felt the approach of the American socialuri gamocdilebis memkvidreobiTobas.
culture. Nowadays, France is one of the countries, which rejects globalization, perceiving it as kulturis meore aspeqti ki gulisxmobs imas, rom adamianis rogorc kulturis
Americanization. France has turned back to the roots of own culture and has begun to advertise it Semoqmedis, matareblisa da gadamcemis unari sxvadasxva sazogadoebaSi gansxva-
on a large scale. Thus, France aims to save it’s original culture. We can conclude, that without vebulad realizdeba, ama Tu im socialuri jgufis arsebobis specifikuri pirobebisa
economic maintenance, localization and preservation of own culture is impossible. da ganvlili istoriuli procesebis mixedviT. amdenad, Cven SegviZlia visaubroT
It is interesting, that "facilitating circumstances" are offered to the societies by globalization; kulturebze, romlebic qmnian samyaros unikalur, mxolod maTTvis damaxasiaTebel
transnational corporations, international organizations and various funds, carrying out activities in models. sxvadasxva kulturaSi adamianebi gansakuTrebulad aRiqvamen samyaros,
the concrete country, usually offer several opportunities in this direction. To clarify this sazogadoebas da adamians maTTan mimarTebaSi. yovel kulturas aqvs RirebulebaTa da
phenomenon, we can take example from the Georgian reality: the national Georgian dance group normaTa gansxvavebuli sistema, qcevis wesebi, idealebi da yovelive is, razec
“Erisioni” became popular all over the world after it was financed by the French organization; The e.tailori miuTiTebda. kultura, aseT SemTxvevaSi, xdeba identifikaciis safuZveli,
purpose of the project was an offering something new to the world business, leading up to the is, riTac adamiani gansazRvravs `Tavisiansa~ da `ucxos~. `kultura, yvelaze farTo
profit. From the point of view of business, the joint project has appeared to be successful for both mniSvnelobiT, aris is, ris gamoc Sen ucxod iqcevi, rogorc ki Sens saxls datoveb~2.
sides. Besides this, the Georgian dances have achieved new success. amdenad, kultura aris is ZiriTadi maxasiaTebeli, ris safuZvelzec emijnebian
As the answer to the challenges of globalization, Leopold Sengor’s (well-known African erTmaneTs sxvadasxva sazogadoebis warmomadgenlebi, riTac isini Tavs ganarCeven
scientist), theory about the originality of the Negroid-African culture is quite interesting. He sxvebisagan da riTac sxvebi ganarCeven maT danarCenebisagan.
dreamed about synthesis of the Western conceptualism and African imagination. He dreamed of amgvarad, kultura SeiZleba ganvixiloT, rogorc:
future Euro-Africa, which would become the predecessor of the world civilization, based on united 1. socialuri qcevis determinanti;
culture of mankind. He considered that African civilization is an unique civilization. Leopold Sengor 2. subieqturi codnisa da interpretaciebis determinanti;
and his supporters concluded without organic synthesis with sensible, human African spirit, the 3. TviTidentifikaciis meqanizmi;
Western civilization is doomed to failure. There have appeared concepts like “the African- 4. socialuri cxovrebis regulatori;
European” and “European-African”. The African opposes to the European. The European is an 5. socialuri gamocdilebis translatori;
engineer, pragmatist, who continuously exploits nature, himself and beings like him. Through all his 6. saadaptacio meqanizmi.
life he works as a machine, counting money. He perceives world by means of formula, i.e. kulturis sinonimad SeiZleba gamoviyenoT termini `sazogadoeba~, radgan
consciousness. But the African is a poet; the nature is displayed and expressed by him. The adamianis moRvaweobis kulturul da sazogadoebriv dones kursis farglebSi
attitude towards the nature is idealistic. There is a reign of collective soul, mutual aid and TanabarmniSvnelovnad moviazrebT.
interconsistency; apart from Europe – where social antagonism, conflicts, aggression and civilizaciis cnebis aseve mravalgvar interpretacias Soris sami ZiriTadi
discrimination of the man by the man are taking place. midgoma ikveTeba:
The Pakistan scientist Muhammad Tahir-Al-Qadri has offered his viewpoint in the article 1. lokalur-istoriuli (n.danilevski, o.Spengleri, a.j.toinbi, s.hanTingtoni);
“Globalization of Culture?”. Al-Qadri is the supporter of cultural integration, thus he is the follower 2. istoriul-stadiuri, romelic ama Tu im kriteriumze dayrdnobiT ganarCevs
of the idea about universal values, namely: the standards of success and achievement, activities ramdenime sxvadasxva tipis civilizacias;
and occupation, material comfort, practicality and efficiency, science and technology, freedom and 3. msoflio-istoriuli, romlis farglebSi civilizacia ganixileba rogorc
individual choice, individual initiative and other elements. All these are sources to carry out a kacobriobis istoriuli ganviTarebis safexuri.
dialogue between cultures. According to Al-Qadri’s opinion, the cultural interaction is impossible kursis farglebSi Cven veyrdnobiT civilizaciis lokalur-istoriul
without dialogue. It is necessary to integrate majority and minority, in order to conduct a dialogue, interpretacias, romelic civilizacias ganixilavs rogorc kulturul zesistemas
but special resources are required for this. In this case, the main responsibility is assigned to the (p.sorokini), romelic aerTianebs garkveuli maxasiaTeblebiT msgavs kulturebs.
majority. Al-Qadri is dissatisfied with West’s attitude towards Islam. The western society does not civilizacia _ esaa kulturuli identurobis yvelaze farTo done, romlis
have the right image of Islam. It is familiar with Islam through contemporary viewpoints, created farglebSi arsebuli kulturebi mravalferovania, Tumca erTmaneTisagan maTi
and provided by it’s own media sources. gansxvavebulobis xarisxi ufro naklebia, vidre sxva civilizaciebis Semadgeneli
Al-Qadri declares, that for an explanation of cultural diversity and for real integration, kulturebi. i.v. iakoveci aRniSnavs, rom `TiToeul civilizacias aqvs sakuTari
ethnocentrism is incompatible. Ethnocentrism is a judgment about other culture by means of own centri-birTvi, romelic yvelaze mkafiod gamoxatavs mocemuli civilizaciis
standards. Uni-culturalizm is also unable to solve this problem, as it transforms all ethnic cultures
into one whole. 1
iqve, gv.21.
It is necessary to search for the decision of this problem in three directions: 2
Culture Sshock. A Reader in Modern Culture Anthropology. Ed. by Ph.K.Bock. N.Y., 1970. p.74.

116 5
Tema I. ZiriTadi cnebebi da terminebi 1. Multiculturalizm;
2. Pluralizm;
pirveli Tema eTmoba im ZiriTadi cnebebisa da terminebis ganmartebebs, romlebic
kursis manZilze iqneba gamoyenebuli. am terminebiT operireba aucilebelia iseT 3. Globalization
sakiTxebze msjelobisas da im procesebis aRsawerad, romelic gardauvalia sxvadasxva It is clear, that globalization, described by Al-Qadri, is a source of multicultural is a source of
regionsa da, Sesabamisad, sxvadasxva kulturul sivrceSi modernizaciis procesis creation of multicultural world (global) society. This viewpoint is supported by him, unless the
mimdinareobisas. es aris kulturaTa Soris kontaqtis problema _ misi sxvadsxvagvari interests of small societies and cultures will be considered by the West.
gamovlineba (asimilacia, kulturuli Soki, konfrontacia, simbiozi, sinTezi, kul- Several years ago was published Glisan’s novel, called “Sartorius”, which tells about the tribe
turuli konfliqti, kulturuli difuzia), tradiciis roli da adgili modernizaciis of Batatu. It is the modern fable about non-domination. Though the existence of nationality, called
procesSi, tradiciisa da modernizaciis urTierTmimarTebis problema; identurobis Batatu, is clearly determined in time and space (500 AD, Central Africa), is still mythical tribe. Such
problema aradasavlur kulturebSi mimdinare modernizaciuli gardaqmnebis myth is necessary for the world, as Batatu is embodiment of those people, who does not wish to be
pirobebSi da a.S. a sample for others and addresses to them not with the purpose of subjection, but for coexistence.
pirvel rigSi aucilebelia kulturisa da civilizaciis cnebaTa interpretaciis The concepts like “relation", "creolization", "universality" - fill each other. "Universality" is a
gadmocema, ramdenadac modernizaciuli procesebis warmoSoba da mimdinareoba or modern world with its diversity and chaos. The chaos is not simply disorder, but it is impossibility of
ZiriTad _ kulturul da civilizaciur _ doneze xdeba da am procesebis Seswavla da events’ definition and the lack of the world’s reasonable management. "Relations" call for
analizi am ori fenomenis farglebSi da maT safuZvelze unda mimdinareobdes. transversality, instead of causal-investigatory of events.
According to Glisan’s opinion the novelty will come from the small countries, which have
kulturisa da civilizaciis cnebaTa interpretacia. neither colonial past, nor strongly expressed national traditions. They are not afraid of
kulturis fenomenze saubrisas yuradRebas gavamaxvilebT mis or aspeqtze: disappearance or loss of the status. We should get accustomed to the new structure of the world,
1. kultura _ rogorc kacobriobis universaluri maxasiaTebeli; where the relations between centre and periphery will be absolutely different from the present.
2. kultura _ rogorc calkeul sazogadoebaTa Soris arsebuli gansxvavebebisa Everything at the same time will be both centre, and periphery.
da mijnebis ZiriTadi safuZveli. According to the abovementioned factors, globalization is tolerated by people who don’t have
pirveli maTgani gulisxmobs, rom kultura aris Homo sapiens-is, rogorc their own, original culture. The representatives of the last one are against of this process.
biologiuri saxeobisa da socialuri arsebis unikaluri unaris Sedegi. swored am The authors of these theories are the representatives of non-Western world. Each of them
niSniT gansxvavdeba es saxeoba yvela sxva biologiuri arsebisagan. adamianSi recognize successive development of global culture. Therefore, they try to find means of
genetikuradaa (biologiuradaa) determinirebuli potencia _ iyos kulturis adaptation to the modern conditions. All of them are aware of the Western culture, therefore it is
Semoqmedi, kvlavmwarmoebeli da gadamcemi, magram am potenciis realizeba mxolod easy for them to perceive differences and similarities between their and other cultures. However,
socialur garemoSia SesaZlebeli, rac aucilebel pirobad iTxovs kavSirs wina there are number of cases, which can be perceived as their responses to the "challenges" of the
Taobebidan gadmocemuli socialuri cxovrebis gamocdilebasTan da mTlianad West, rather than as objective estimation of reality.
damokidebulia socializaciis procesze. rogorc r.benediqti aRniSnavda, `kultura As we have mentioned above, the turn of cultures to their own roots and the localization
ar eZleva adamians dabadebidan, ar aris Cadebuli Canasaxovan ujredebSi rogorc according to cultural characteristics were caused by the challenges of globalization. The close and
krazanebTan an WianWvelebTan, aramed aTvisebuli unda iqnes yoveli axali Taobis mier constant relations between societies have revealed several existing differences between them,
ufrosTagan Seswavlis gziT~1. anTropolog e.hiobelis gansazRvrebiT, kultura aris which called forth definition and systematization of own culture’s characteristic features. L.Sengor
`integrirebuli sistema qcevis Seswavlili modelebisa, romlebic damaxasiaTebelia has made it on an example of the African culture. He has presented the characteristics of the
sazogadoebis wevrTaTvis da romlebic ar warmoadgenen biologiuri memkvidreobis African culture and it’s differences from the Western one.
Sedegs~2. Localization leads up to the multiple world. In global community original cultures are coexisting
e.tailori, romelic kulturis cnebis pirveli mecnieruli gansazRvrebis with one another. Due to the transparency of borders, the solve of various problems, connected
avtoradaa miCneuli, xazs usvams kulturis socialur bunebas. misi sityvebiT, with travel, the facilities of constant connection have call forth the fact, that nowadays one does not
`kultura Sedgeba codnis, rwmena-warmodgenebis, xelovnebis, zneobis, kanonebis, zne- leave the frameworks of their own culture, despite of physical distance, they have constant and
Cveulebebisa da zogi sxva unar-Cvevisgan, romlebic SeZenilia adamianis rogorc continuous contact with their houses. This factor protects them from cultural assimilation. For
sazogadoebis wevris mier~3. example, in the USA, namely in New York, some Chinese are able to pass around whole their life
kultura SeiZleba miviCnioT aseve RirebulebaTa, qcevis normaTa da standartTa successfully without English, as they do not tear away from the Chinese world, while traveling
erTobliobad, romelic aregulirebs adamianTa urTierTobebs erTmaneTTan, sazo- around the whole USA. Multiculturalism is the main challenge of globalization. Thus, society or the
gadoebasa da bunebasTan. country will be presented as a multicultural unity. For example, China is not only political and
economical unity, in determined geographical borders, but it is also an imaginary society, with it’s
cultural sings, which is scattered in various territories of globe. Thus we can talk about China in
1
kulturologia (kulturis istoria da Teoria). Tb., 2003. gv. 24. China, China in America, China in Russia. These challenges led to the various problems for the
2
3
iqve, gv.22. Western countries.
iqve.

4 117
TOPIC 9. “MINOR CULTURES” AND THE PROBLEM OF MODERNIZATION.
GEORGIAN CULTURE AND THE PROBLEMS OF MODERNIZATION.
In the case of minor cultures’ modernization, we should mention several categories, especially
tradition, as in numerous cases, modernization of minor cultures are discussed as a process,
conducted at the expense of disparaging the traditions of these cultures, equal to losing their own sarCevi
peculiarity.
Nowadays, modernization bares an “anti-traditional” character, especially in case of analyzing
the nonwestern cultures’ modernization, as the modernization of these communities was
conducted at the expense of suppressing local traditions. Within the context of the western Tema I. ZiriTadi cnebebi da terminebi 3
community, modernization means extension of western traditions and its development.
However there is a great contrast between “traditional” and “modern” communities, successful
Tema II. modernizaciis cneba. modernizaciis Teoriebi 10
modernization can take place, if it is based on some elements of traditional regulation. Thus
successful functioning of the “modern” community depends on the existence of relevant traditional
preconditions, their introduction and use into the modern system. Tema III. kulturaTa tipologia modernuli da
That’s why it is necessary: aramodernuli kulturebis maxasiaTebelTa safuZvelze 20

1. To review correlation of tradition and variability, to conduct analysis of the present traditional
community forces, which facilitate the process of changes and of those, which impede it. Tema IV. modernizacia _ dasavluri
Correspondingly, the place of these factors should be analyzed in the general structural and sazogadoebis ganviTarebis erT-erTi etapi 39
cultural system of regulation.
2. To reveal difference among the changes, which accompany to the traditional order and Tema V. modernizacia da globalizacia 52
which leave these limits and cause renewal of the community.
3. To disclose the differences between the changes, which promote further development of the Tema VI. Tanamedrove modernizebuli msoflio
community and which undermine this ability. 115 sazogadoeba globalizaciis gamowvevebis winaSe 61

4. To reveal a general character of impact of modern changes on the traditional system.


Tavi VII. vesternizaciisa da modernizaciis
5. To determine how community can work out within its own heritage and it has an ability to cnebaTa urTierTmimarTebisTvis 68
solve these problems; or to reach this through the adaptation to new conditions of its central
institutions and without important changes in the sphere of values and ideas (or their
Tema VIII. dasavlur da aradasavlur kulturaTa
transformation). (S.N.Eisenshtadt). warmomadgenlebis TvaliT danaxuli samomavlo perspeqtiva 68
On the basis of discussed information, we have tried to determine typological (traditional or
innovational, individualistic or collectivistic) essence of Georgian culture; to analyze correlation of
Tema IX. `mcire kulturebi~ da modernizaciis problema.
tradition and modernization, peculiarities of the Georgian culture, to find out the degree of qarTuli kultura modernizaciis problemasTan mimarTebaSi 89
modernization of the Georgian society. We have overviewed the history of Georgia during the last
two centuries; changes, that have influenced Georgian culture on the background of ongoing
processes in the modern world. Thus, we have outlined the possible variants of the development of CULTURE AND MODERNIZATION (Summary) 111
Georgian culture.
It is necessary to admit, that during the Soviet period Georgia was excluded from the world
processes. However, after the dissolution of the Soviet Union, it has appeared face to face with the
problems of globalization. Therefore it is interesting to work out the best way for Georgia to deal
with the processes of globalization and which nuances should have been underlined. On the
background of the ideas of the western and non-western thinkers, we have tried to examine the
Georgian reality.
There is no national way out the challenges of globalization, there is only the transnational way
out. Regionalism – this is a creation of transnational, supranational unities. The creation of
transnational and supranational unities are caused by economical and political factors and such
unities are based on cultural similarities. Nowadays, only the European countries are united in

118 3
socialur mecnierebaTa seria supranational structures. Democracy is the basis for the European union. The members of the
European union are the countries, which aspire to the growth and strengthening of democracy.
mTavari redaqtori: marine CitaSvili European union is the result of modernization, as the modernization is the development of a
society with attributes of democracy. Georgia tries to find out the answer on the challenge of
enobrivi redaqtori: lia kaWarava
globalization through the integration in European Union.
Modernization and westernization are inevitable processes for the societies aiming to integrate
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi in the Western unity The geopolitical position of Georgia enables it to join global processes;
Georgia has it’s own function in a number of economic and political projects. Hence, Georgia will
face the global culture.
Above mentioned processes of localization has been developed in Georgia as well as in other
parts of the world. Even the process of “McDonaldization” has gone through the certain localization
in Georgia. This is just the process, which was defined as glocalization: in many places but in a
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 different kind. The purpose of is a fast food; in the West one usually spends 7-9 minutes in this
© Center for Social Sciences, 2006 restaurant; in non western countries McDonald’s has changed it’s profile; in Georgia it is not only a
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. 10 place for fast feed, but also it is used for entertainment; schoolchildren, students, grandmothers
and grandfathers together with their grandchildren go there for amusement. The process of
el. fosta: contact@ucss.ge
“McDonaldization” was accompanied by the appearance of the national “fast-food” units. There are
internet gverdi: www.ucss.ge number of national dishes useful for fast food objects. Thus, the occurrence of western
hamburgers has stimulated transformation of local cookery, its adaptation to the contemporary
situation and creation of new Georgian dishes.
In this case the Georgian culture has managed to preserve its original character. Cookery is
not a decisive factor, but it is one of the important artifact of the Georgian culture
It is difficult to image the replacement of the national culture by the global one. But it certainly
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa
centris~ (Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, does not mean complete denying of the global culture. The way of integration into the Western
budapeStis Ria sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis society lays through the modernization, thus rejecting of the global culture is impossible for
mxardaWeris programis (HESP) finansuri xelSewyobiT Georgia. And it is not necessary either.
Georgia will not be able to get rid of the global culture.
The statistical data are given, in which the changes taking place in the Georgian society for
last years are fixed.

The book has been published by the Center for Social Sciences,
sponsored by the OSI-Zug Foundation and the Higher Education
Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Budapest.

ISBN: 99940 - 871 - 7 - 7

119

You might also like