Professional Documents
Culture Documents
Bhagvat Gita
Bhagvat Gita
IN IDEOGRAPHIC LANGUAGE
THIS IS A BOOK ON BHAGVAT GITA WRITTEN BY
DR.ANUPAM NIRVIKAR ,IT DESCRIBES THE MEANINGS OF
WORDS IN A CONTEXT BASED AND IDEOGRAPHIC
LANGUAGE . THIS BOOK IS NOT COMPLETED YET IT IS FOR
PREVIEW
KSHTRGYN.CO.IN
WORDPRESS
SANSKRIT LANGUAGE
ANCIENT LANGUAGES
10/10/2020
Contents
1. *प्रथभोऽध्माम्*............................................................................................................................................ 2
CHAPTER 1 VOCABULARY ......................................................................................................................... 4
2. *अथ द्वितीमोऽध्माम्*............................................................................................................................... 15
CHAPTER 2 VOCABULARY ....................................................................................................................... 20
3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्*.................................................................................................................................. 37
CHAPTER 3 VOCABULARY ....................................................................................................................... 39
4 TH CHAPTER ............................................................................................................................................. 50
CHAPTER 4 VOCABULARY ....................................................................................................................... 51
5. *अथ ऩञ्चभोऽध्माम्* ................................................................................................................................ 63
CHAPTER 5 VOCABULARY ....................................................................................................................... 64
6. *अथ षष्ठोऽध्माम्* .................................................................................................................................... 73
CHAPTER 6 VOCABULARY ....................................................................................................................... 75
7. *अथ सप्तभोऽध्माम्* ................................................................................................................................ 87
CHAPTER 7 VOCABULARY ....................................................................................................................... 88
8. *अथाष्टभोऽध्माम्* .................................................................................................................................... 97
CHAPTER 8 VOCABULARY ....................................................................................................................... 98
9. *अथ निभोऽध्माम्* ................................................................................................................................ 106
CHAPTER 9 VOCABULARY ..................................................................................................................... 108
10. *अथ दशभोऽध्माम्* .............................................................................................................................. 117
CHAPTER 10 VOCABULARY ................................................................................................................... 119
11. *अथैकादशोऽध्माम्* ............................................................................................................................... 130
12. *अथ द्िादशोऽध्माम्* ............................................................................................................................ 149
13. *अथ त्रमोदशोऽध्माम्*............................................................................................................................ 155
14. *अथ चतुददशोऽध्माम्* ............................................................................................................................ 165
15. *अथ ऩञ्चदशोऽध्माम्* .......................................................................................................................... 174
16. *अथ षोडशोऽध्माम्* .............................................................................................................................. 181
17. *अथ सप्तदशोऽध्माम्* .......................................................................................................................... 187
18. *अथाष्टादशोऽध्माम्* ............................................................................................................................. 196
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 1
1. *प्रथभोऽध्माम्*
1.धत
ृ याष्र उिाच धभदऺेत्रे कुरुऺेत्रे सभिेता मम
ु त्ु सि् । भाभका् ऩाण्डिाश्चैि ककभकुिदत सॊजम ॥१-१॥
3 ऩश्मैताॊ
6 मुधाभतमुश्च विक्रातत उत्तभौजाश्च िीमदिान ् । सौबद्रो द्रौऩदे माश्च सिद एि भहायथा् �॥१-६॥
12 तस्म सॊजनमतहषं कुरुिद्ृ ध् वऩताभह् । शसॊहनादॊ विनद्मोचचै् शङ्खॊ दध्भौ प्रताऩिान ् ॥१-१२॥
14 तत् श्िेतैहदमैमक्
ुद ते भहतत स्मतदने जस्थतौ । भाधि् ऩाण्डिश्चैि हदव्मौ शङ्खौ प्रदध्भतु् ॥१-१४॥
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 2
17 काश्मश्च ऩयभेष्िास् शशखण्डी च भहायथ् । धष्ृ टद्मम्
ु नो वियाटश्च सात्मककश्चाऩयाजजत् ॥१-१७॥
18 द्रऩ
ु दो द्रौऩदे माश्च सिदश् ऩधृ थिीऩते । सौबद्रश्च भहाफाहु् शङ्खातदध्भु् ऩथ
ृ क्ऩथ
ृ क् ॥१-१८॥
19 स घोषो धातदयाष्राणाॊ रृदमातन व्मदायमत ् । नबश्च ऩधृ थिीॊ चैि तुभुरो व्मनुनादमन ् ॥१-१९॥
24 सॊजम उिाच एिभुक्तो रृषीकेशो गुडाकेशेन बायत । सेनमोरुबमोभदध्मे स्थाऩतमत्िा यथोत्तभभ ् ॥१-२४॥
32 न काङ्ऺे विजमॊ कृष्ण न च याज्मॊ सुखातन च । ककॊ नो याज्मेन गोवितद ककॊ बोगैजॉवितेन िा ॥१-३२॥
34 आचामाद् वऩतय् ऩुत्रास्तथैि च वऩताभहा् । भातुरा् श्िशुया् ऩौत्रा् श्मारा् सॊफजतधनस्तथा ॥१-३४॥ I
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 3
35 एतातन हततशु भचछाशभ घ्नतोऽवऩ भधस
ु द
ू न । अवऩ त्रैरोक्मयाज्मस्म हे तो् ककॊ नु भहीकृते ॥१-३५॥
37 तस्भातनाहाद िमॊ हततुॊ धातदयाष्रातस्िफातधिान ् । स्िजनॊ हह कथॊ हत्िा सुणखन् स्माभ भाधि ॥१-३७॥
41 अधभादशबबिात्कृष्ण प्रदष्ु मजतत कुरजस्त्रम् । स्त्रीषु दष्ु टासु िाष्णेम जामते िणदसॊकय् ॥१-४१॥
CHAPTER 1 VOCABULARY
अत्र
अथ
अधभादशबबिात्कृष्ण
अनततविजमॊ
अतमे
अऩमादप्तॊ
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 4
अवऩ
अमनेषु
अजन
ुद
अजन
ुद
अश्ित्थाभा
अस्भाकॊ
अहो
आचामाद्
आचामादतभातुरातरातॄतऩुत्रातऩौत्रातसखीॊस्तथा
इभेऽिजस्थता
उत्तभौजाश्च
उत्सतन
उत्साद्मतते
उऩाविशत ्
उिाच
एतातन
एतेऽत्र
एि
एि
एिभुक्तो
एिभुक्त्िाजन
ुद ्
कथॊ
कथॊ
कणदश्च
कतुं
का
काङ्क्षऺतॊ
काङ्ऺे
काशशयाजश्च
काश्मश्च
ककॊ
ककॊ
कुततीऩुत्रो
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 5
कुरुऺेत्रे
कुरुिद्
ृ ध्
कुरॊ
कुरऺमकृतॊ
कुरऺमकृतॊ
कुरऺमे
कुरघ्नानाॊ
कुरघ्नानाॊ
कुरधभाद्
कुरधभादणाॊ
कुरधभादश्च
कुरजस्त्रम्
कुरस्म
कृत्स्नभधभोऽशबबित्मुत
कृऩमा
कृऩश्च
कृष्ण
कृष्ण
केशि
कैभदमा
कौततेम्
ऺेभतयॊ
गाण्डीिॊ
गात्राणण
गड
ु ाकेशेन
घोषो
घ्नतोऽवऩ
च
चैि
जनादद न
जाततधभाद्
जामते
ऻेमभस्भाशब्
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 6
त
तत्
तत्
तत्राऩश्मजत्स्थतातऩाथद्
तदस्भाकॊ
तदा
तस्भातनाहाद
तस्म
ताजतनफोध
तातसभीक्ष्म
तु
तु
तभ
ु र
ु ो
त्मक्तजीविता्
त्रैरोक्मयाज्मस्म
जत्िदभेतष
े ाॊ
दध्भौ
दध्भौ
हदव्मौ
दफ
ु द्
ुद धेमद्
ुद धे
दम
ु ोधनस्तदा
दष्ु टासु
दृष््िा
दृष््िेभॊ
दे िदत्तॊ
दोषॊ
दोषॊ
दोषैयेतै्
द्रऩ
ु दश्च
द्रऩ
ु दो
द्रौऩदे माश्च
द्रौऩदे माश्च
द्विजोत्तभ
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 7
धनञ्जम्
धनरु
ु द्मम्म
धभदऺेत्रे
धभे
धातदयाष्रस्म
धातदयाष्रा
धातदयाष्राणाॊ
धातदयाष्रातकवऩध्िज्
धातदयाष्रातन्
धातदयाष्रातस्िफातधिान ्
धत
ृ याष्र
धष्ृ टकेतुश्चेककतान्
धष्ृ टद्मम्
ु नो
न
न
न
न
न
न
नकुर्
नबश्च
नयकामैि
नयकेऽतनमतॊ
नयऩुङ्गि्
नष्टे
नानाशस्त्रप्रहयणा्
नामका
तनशभत्तातन
तनहत्म
नु
नो
ऩणिानकगोभुखा्
ऩतजतत
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 8
ऩयभेष्िास्
ऩयमाविष्टो
ऩरयदह्मते
ऩरयशुष्मतत
ऩमादप्तॊ
ऩश्मजतत
ऩश्माशभ
ऩश्मैताॊ
ऩश्मैतातसभिेतातकुरूतनतत
ऩाञ्चजतमॊ
ऩाण्डि्
ऩाण्डिश्चैि
ऩाण्डिानीकॊ
ऩातकभ ्
ऩाऩभेिाश्रमेदस्भातहत्िैतानाततातमन्
ऩाऩादस्भाजतनिततदतुभ ्
ऩाथद
वऩतय्
वऩतयो
वऩताभह्
वऩताभहा्
वऩताभहान ्
वऩतॄनथ
ऩुत्रास्तथैि
ऩरु
ु जजत्कुजततबोजश्च
ऩथ
ृ क्ऩथ
ृ क्
ऩधृ थिीॊ
ऩधृ थिीऩते
ऩौण्रॊ
ऩौत्रा्
प्रणश्मजतत
प्रताऩिान ्
प्रदध्भतु्
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 9
प्रदष्ु मजतत
प्रऩश्मद्शबजदनादद न
प्रित्त
ृ े
वप्रमधचकीषदि्
प्रीतत्
फत
फरॊ
फहि्
बितीत्मनुशुश्रुभ
बितत्
बिातबीष्भश्च
बिेत ्
बायत
बीभकभाद
बीभाशबयक्षऺतभ ्
बीभाजन
ुद सभा
बीष्भद्रोणप्रभुखत्
बीष्भभेिाशबयऺततु
बीष्भाशबयक्षऺतभ ्
बेमश्द च
बोगा्
रभतीि
भदथे
भधुसूदन
भनष्ु माणाॊ
भभ
भभ
भहतत
भहत्ऩाऩॊ
भहाफाहु्
भहायथ्
भहायथ्�
भहायथा्
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 10
भहाशङ्खॊ
भहीकृते
भहीक्षऺताभ ्
भहीऩते
भहे ष्िासा
भातुरा्
भाधि्
भाभप्रतीकायभशस्त्रॊ
शभत्रद्रोहे
भुखॊ
भे
भे
भेऽचमत
ु
म
मथाबागभिजस्थता्
महद
मद्मप्मेते
मद्राज्मसुखरोबेन
मािदे ताजतनरयऺेऽहॊ
मुद्धविशायदा्�♂
मुद्धे
मुधाभतमुश्च
मुधध
मुधधजष्ठय्
मम
ु ुत्सि्
मुमुत्सुॊ
मुमुधानो
मे
मेषाभथे
मोत्स्मभानानिेऺेऽहॊ
मोद्धव्मभजस्भन ्
मोद्धुकाभानिजस्थतान ्
यणसभुद्मभे
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 11
यणे
यथॊ
यथोत्तभभ ्
यथोऩस्थ
याजा
याज्मॊ
योभहषदश्च
रुप्तवऩण्डोदककक्रमा्
रोबोऩहतचेतस्
िमॊ
िमभ ्
िणदसॊकय्
िणदसॊकयकायकै्
िाक्मशभदभाह
िाष्णेम
िासो
विकणदश्च
विक्रातत
विजमॊ
विनद्मोचचै्
विऩयीतातन
वियाटश्च
विशशष्टा
विषीदजतनदभब्रिीत ्
विसज्
ृ म
िीमदिान ्
िीमदिान ्
िक
ृ ोदय्
िेऩथुश्च
व्मदायमत ्
व्मनन
ु ादमन ्
व्मिशसता
व्मिजस्थतातदृष््िा
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 12
व्मढ
ू ॊ
शक्नोम्मिस्थातॊु
शङ्खॊ
शङ्खातदध्भु्
शङ्खाश्च
शङ्खौ
शब्दस्तभ
ु र
ु ोऽबित ्
शयीये
शस्त्रऩाणम्
शस्त्रसॊऩाते
शाश्िता्
शशखण्डी
शूया
शैब्मश्च
श्मारा्
श्रेमोऽनुऩश्माशभ
श्िशुया्
श्िशुयातसुरृदश्चैि
श्िेतैहदमैमक्
ुद ते
स
सॊकयो
सॊख्मे
सॊजनमतहषं
सॊजम
सॊऻाथं
सॊफजतधनस्तथा
सनातना्
सभिेता
सभागता्
सशभततॊजम्
सभऩ
ु जस्थतभ ्
सिद
सिद
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 13
सिदश्
सिादतफतधूनिजस्थतान ्
सिे
सिेषाॊ
सिेषु
सशयॊ
सह
सहदे िश्च
सहसैिाभ्महतमतत
सात्मककश्चाऩयाजजत्
शसॊहनादॊ
सीदजतत
सख
ु ातन
सुखातन
सुणखन्
सुघोषभणणऩुष्ऩकौ
सेनमोरुबमोयवऩ
सेनमोरुबमोभदध्मे
सेनमोरुबमोभदध्मे
सैतमस्म
सौबद्रश्च
सौबद्रो
सौभदवत्तस्तथैि
स्त्रीषु
स्थाऩम
स्थाऩतमत्िा
जस्थतौ
स्मतदने
स्माज्जनादद न
स्माभ
स्रॊसते
स्िजनॊ
स्िजनॊ
KSHTRGYN.CO.IN | 1. *प्रथभोऽध्माम्* 14
स्िजनभाहिे
स्िजनभद्
ु मता्
हत्िा
हततुॊ
हततुशभचछाशभ
हतमुस्ततभे
हस्तात्त्िक्चैि
हह
रृदमातन
रृषीकेशॊ
रृषीकेशो
हे तो्
ह्मेषाॊ
2. *अथ द्वितीमोऽध्मामः*
1. सॊजम उिाच तॊ तथा कृऩमाविष्टभश्रऩ
ु ण
ू ादकुरेऺणभ ् । विषीदततशभदॊ िाक्मभि
ु ाच भधस
ु द
ू न् ॥२- १॥
3 क्रैब्मॊ भा स्भ गभ् ऩाथद नैतत्त्िय्मुऩऩद्मते ।ऺुद्रॊ रृदमदौफदल्मॊ त्मक्त्िोवत्तष्ठ ऩयततऩ ॥२- ३॥
4 अजन
ुद उिाच कथॊ बीष्भभहॊ सॊख्मे द्रोणॊ च भधुसूदन । इषुशब् प्रतत मोत्स्माशभ ऩूजाहादिरयसूदन ॥२- ४॥
6 न चैतद्विद्भ् कतयतनो गयीमो मद्िा जमेभ महद िा नो जमेमु् । मानेि हत्िा न जजजीविषाभस्तेऽिजस्थता् प्रभुखे
धातदयाष्रा् ॥२- ६॥
12 न त्िेिाहॊ जातु नासॊ न त्िॊ नेभे जनाधधऩा् । न चैि न बविष्माभ् सिे िमभत् ऩयभ ् ॥२- १२॥
16 नासतो विद्मते बािो नाबािो विद्मते सत् । उबमोयवऩ दृष्टोऽततस्त्िनमोस्तत्त्िदशशदशब् ॥२- १६॥
19 म एनॊ िेवत्त हततायॊ मश्चैनॊ भतमते हतभ ् । उबौ तौ न विजानीतो नामॊ हजतत न हतमते ॥२- १९॥
21 िेदाविनाशशनॊ तनत्मॊ म एनभजभव्ममभ ् । कथॊ स ऩुरुष् ऩाथद कॊ घातमतत हजतत कभ ् ॥२- २१॥
22 िासाॊशस जीणादतन मथा विहाम निातन गह्ृ णातत नयोऽऩयाणण । तथा शयीयाणण विहाम जीणाद तमतमातन सॊमातत
निातन दे ही ॥२- २२॥
23 नैनॊ तछतदजतत शस्त्राणण नैनॊ दहतत ऩािक् । न चैनॊ क्रेदमतत्माऩो न शोषमतत भारुत् ॥२- २३॥
28 अव्मक्तादीतन बूतातन व्मक्तभध्मातन बायत । अव्मक्ततनधनातमेि तत्र का ऩरयदे िना ॥२- २८॥
33 अथ चेत्त्िशभभॊ धम्मं सॊग्राभॊ न करयष्मशस । तत् स्िधभं कीततं च हहत्िा ऩाऩभिाप्स्मशस ॥२- ३३॥
34 अकीततं चावऩ बत
ू ातन कथतमष्मजतत तेऽव्ममाभ ् । सम्बावितस्म चाकीततदभयद णादततरयचमते ॥२- ३४॥
35 बमाद्रणादऩ
ु यतॊ भॊस्मतते त्िाॊ भहायथा् । मेषाॊ च त्िॊ फहुभतो बूत्िा मास्मशस राघिभ ् ॥२- ३५॥
37 हतो िा प्राप्स्मशस स्िगं जजत्िा िा बोक्ष्मसे भहीभ ् ।तस्भादवु त्तष्ठ कौततेम मुद्धाम कृततनश्चम् ॥२- ३७॥
38 सुखद्ु खे सभे कृत्िा राबाराबौ जमाजमौ । ततो मुद्धाम मुज्मस्ि नैिॊ ऩाऩभिाप्स्मशस ॥२- ३८॥
40 नेहाशबक्रभनाशोऽजस्त प्रत्मिामो न विद्मते । स्िल्ऩभप्मस्म धभदस्म त्रामते भहतो बमात ् ॥२- ४०॥
42 माशभभाॊ ऩजु ष्ऩताॊ िाचॊ प्रिदतत्मविऩजश्चत् । िेदिादयता् ऩाथद नातमदस्तीतत िाहदन् ॥२- ४२॥
46 मािानथद उदऩाने सिदत् सॊप्रुतोदके । तािातसिेषु िेदेषु ब्राह्भणस्म विजानत् ॥२- ४६॥
48 मोगस्थ् कुरु कभादणण सङ्गॊ त्मक्त्िा धनॊजम । शसद्ध्मशसद्ध्मो् सभो बूत्िा सभत्िॊ मोग उचमते ॥२- ४८॥
50 फुद्धधमुक्तो जहातीह उबे सुकृतदष्ु कृते । तस्भाद्मोगाम मुज्मस्ि मोग् कभदसु कौशरभ ् ॥२- ५०॥
52 मदा ते भोहकशररॊ फुद्धधव्मदतततरयष्मतत । तदा गतताशस तनिेदॊ श्रोतव्मस्म श्रुतस्म च ॥२- ५२॥
55 श्रीबगिानुिाच प्रजहातत मदा काभातसिादतऩाथद भनोगतान ् । आत्भतमेिात्भना तुष्ट् जस्थतप्रऻस्तदोचमते ॥२- ५५॥
58 मदा सॊहयते चामॊ कूभोऽङ्गानीि सिदश् ।इजतद्रमाणीजतद्रमाथेभ्मस्तस्म प्रऻा प्रततजष्ठता ॥२- ५८॥
59 विषमा वितनितदतते तनयाहायस्म दे हहन् ।यसिजं यसोऽप्मस्म ऩयॊ दृष््िा तनितदते ॥२- ५९॥
61 तातन सिादणण सॊमम्म मुक्त आसीत भत्ऩय् ।िशे हह मस्मेजतद्रमाणण तस्म प्रऻा प्रततजष्ठता ॥२- ६१॥
65 प्रसादे सिदद्ु खानाॊ हातनयस्मोऩजामते ।प्रसतनचेतसो ह्माशु फुद्धध् ऩमदिततष्ठते ॥२- ६५॥
66 नाजस्त फद्
ु धधयमक्
ु तस्म न चामक्
ु तस्म बािना ।न चाबािमत् शाजततयशाततस्म कुत् सुखभ ् ॥२- ६६॥
67 इजतद्रमाणाॊ हह चयताॊ मतभनोऽनु विधीमते ।तदस्म हयतत प्रऻाॊ िामुनादिशभिाम्बशस ॥२- ६७॥
68 तस्भाद्मस्म भहाफाहो तनगहृ ीतातन सिदश् ।इजतद्रमाणीजतद्रमाथेभ्मस्तस्म प्रऻा प्रततजष्ठता ॥२- ६८॥
69 मा तनशा सिदबत
ू ानाॊ तस्माॊ जागततद सॊमभी ।मस्माॊ जाग्रतत बत
ू ातन सा तनशा ऩश्मतो भन
ु े् ॥२- ६९ ।।
70 आऩूमभ
द ाणभचरप्रततष्ठॊ सभुद्रभाऩ् प्रविशजतत मद्ित ् ।तद्ित्काभा मॊ प्रविशजतत सिे स शाजततभाप्नोतत न
काभकाभी ॥२- ७०॥
72 एषा ब्राह्भी जस्थतत् ऩाथद नैनाॊ प्राप्म विभुह्मतत । जस्थत्िास्माभततकारेऽवऩ ब्रह्भतनिादणभचृ छतत ॥२- ७२॥
CHAPTER 2 VOCABULARY
अकीततं
अचछे द्मोऽमभदाह्मोऽमभक्रेद्मोऽशोष्म
अथ
अथ
अनामदजष्ु टभस्िग्मदभकीततदकयभजन
ुद
अनाशशनोऽप्रभेमस्म
अततितत
अजन
ुद
अजन
ुद
अिाचमिादाॊश्च
अिाप्म
अविनाशश
अव्मक्ततनधनातमेि
अव्मक्तादीतन
अव्मक्तोऽमभधचतत्मोऽमभविकामोऽमभुचमते
अशोचमानतिशोचस्त्िॊ
आगभाऩातमनोऽतनत्मास्ताॊजस्तततऺस्ि
आत्भतमेिात्भना
आत्भिश्मैविदधेमात्भा
आत्भिान ्
आऩूमभ
द ाणभचरप्रततष्ठॊ
आश्चमदिचचैनभतम्
आश्चमदित्ऩश्मतत
आसीत
3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्मामः*
1. अजन
ुद उिाच ज्मामसी चेत्कभदणस्ते भता फुद्धधजदनादद न ।तजत्कॊ कभदणण घोये भाॊ तनमोजमशस केशि ॥३- १॥
2 व्माशभश्रेणेि िाक्मेन फद्
ु धधॊ भोहमसीि भे । तदे कॊ िद तनजश्चत्म मेन श्रेमोऽहभाप्नुमाभ ् ॥३- २॥
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 37
3. श्रीबगिानि
ु ाच रोकेऽजस्भतद्विविधा तनष्ठा ऩयु ा प्रोक्ता भमानघ । ऻानमोगेन साॊख्मानाॊ कभदमोगेन मोधगनाभ ्
॥३- ३॥
4 न कभदणाभनायम्बातनैष्कम्मं ऩुरुषोऽश्नुते ।न च सॊतमसनादे ि शसद्धधॊ सभधधगचछतत ॥३- ४॥
5 न हह कजश्चत्ऺणभवऩ जातु ततष्ठत्मकभदकृत ् ।कामदते ह्मिश् कभद सिद् प्रकृततजैगण
ुद ै् ॥३- ५॥
6 कभेजतद्रमाणण सॊमम्म म आस्ते भनसा स्भयन ् ।इजतद्रमाथादजतिभूढात्भा शभर्थ्माचाय् स उचमते ॥३- ६॥
7 मजस्त्िजतद्रमाणण भनसा तनमम्मायबतेऽजन
ुद ।कभेजतद्रमै् कभदमोगभसक्त् स विशशष्मते ॥३- ७॥
8 तनमतॊ कुरु कभद त्िॊ कभद ज्मामो ह्मकभदण् ।शयीयमात्रावऩ च ते न प्रशसद्ध्मेदकभदण् ॥३- ८॥
9 मऻाथादत्कभदणोऽतमत्र रोकोऽमॊ कभदफतधन् ।तदथं कभद कौततेम भुक्तसङ्ग् सभाचय ॥३- ९॥
10 सहमऻा् प्रजा् सष्ृ ्िा ऩुयोिाच प्रजाऩतत् ।अनेन प्रसविष्मध्िभेष िोऽजस्त्िष्टकाभधुक् ॥३- १०॥
11 दे िातबािमतानेन ते दे िा बािमततु ि् ।ऩयस्ऩयॊ बािमतत् श्रेम् ऩयभिाप्स्मथ ॥३- ११॥
12 इष्टातबोगाजतह िो दे िा दास्मतते मऻबाविता् ।तैददत्तानप्रदामैभ्मो मो बुङ्क्ते स्तेन एि स् ॥३- १२॥
13 मऻशशष्टाशशन् सततो भुचमतते सिदककजल्फषै् ।बुञ्जते ते त्िघॊ ऩाऩा मे ऩचतत्मात्भकायणात ् ॥३- १३॥
14 अतनाद्बिजतत बत
ू ातन ऩजदतमादतनसम्बि् ।मऻाद्बितत ऩजदतमो मऻ् कभदसभद्
ु बि् ॥३- १४॥
15 कभद ब्रह्भोद्बिॊ विद्धध ब्रह्भाऺयसभुद्बिभ ् ।तस्भात्सिदगतॊ ब्रह्भ तनत्मॊ मऻे प्रततजष्ठतभ ् ॥३- १५॥
16 एिॊ प्रिततदतॊ चक्रॊ नानुितदमतीह म् ।अघामुरयजतद्रमायाभो भोघॊ ऩाथद स जीितत ॥३- १६॥
17 मस्त्िात्भयततये ि स्मादात्भतप्ृ तश्च भानि् ।आत्भतमेि च सततुष्टस्तस्म कामं न विद्मते ॥३- १७॥
18 नैि तस्म कृतेनाथो नाकृतेनेह कश्चन ।न चास्म सिदबूतष
े ु कजश्चदथदव्मऩाश्रम् ॥३- १८॥
19 तस्भादसक्त् सततॊ कामं कभद सभाचय ।असक्तो ह्माचयतकभद ऩयभाप्नोतत ऩूरुष् ॥३- १९॥
20 कभदणैि हह सॊशसद्धधभाजस्थता जनकादम् ।रोकसॊग्रहभेिावऩ सॊऩश्मतकतभ
ुद हदशस ॥३- २०॥
21 मद्मदाचयतत श्रेष्ठस्तत्तदे िेतयो जन् ।स मत्प्रभाणॊ कुरुते रोकस्तदनुितदते ॥३- २१॥
22 न भे ऩाथादजस्त कतदव्मॊ त्रत्रषु रोकेषु ककॊ चन ।नानिाप्तभिाप्तव्मॊ ितद एि च कभदणण ॥३- २२॥
23 महद ह्महॊ न ितेमॊ जातु कभदण्मतजतद्रत् ।भभ ित्भादनुितदतते भनुष्मा् ऩाथद सिदश् ॥३- २३॥
24 उत्सीदे मुरयभे रोका न कुमां कभद चेदहभ ् ।सॊकयस्म च कताद स्माभुऩहतमाशभभा् प्रजा् ॥३- २४॥
25 सक्ता् कभदण्मविद्िाॊसो मथा कुिदजतत बायत ।कुमादद्विद्िाॊस्तथासक्तजश्चकीषर
ुद ोकसॊग्रहभ ् ॥३- २५॥
26 न फद्
ु धधबेदॊ जनमेदऻानाॊ कभदसङ्धगनाभ ् ।जोषमेत्सिदकभादणण विद्िातमक्
ु त् सभाचयन ् ॥३- २६॥
27 प्रकृते् कक्रमभाणातन गुणै् कभादणण सिदश् ।अहॊ कायविभूढात्भा कतादहशभतत भतमते ॥३- २७॥
28 तत्त्िवित्तु भहाफाहो गुणकभदविबागमो् ।गुणा गुणेषु ितदतत इतत भत्िा न सज्जते ॥३- २८॥
29 प्रकृतेगण
ुद सॊभूढा् सज्जतते गुणकभदसु ।तानकृत्स्नविदो भतदातकृत्स्नवितन विचारमेत ् ॥३- २९॥
30 भतम सिादणण कभादणण सॊतमस्माध्मात्भचेतसा ।तनयाशीतनदभभ
द ो बूत्िा मुध्मस्ि विगतज्िय् ॥३- ३०॥
31 मे भे भतशभदॊ तनत्मभनुततष्ठजतत भानिा् ।श्रद्धािततोऽनसूमततो भुचमतते तेऽवऩ कभदशब् ॥३- ३१॥
32 मे त्िेतदभ्मसम
ू ततो नानतु तष्ठजतत भे भतभ ् ।सिदऻानविभूढाॊस्ताजतिद्धध नष्टानचेतस् ॥३- ३२॥
33 सदृशॊ चेष्टते स्िस्मा् प्रकृतेऻादनिानवऩ ।प्रकृततॊ माजतत बूतातन तनग्रह् ककॊ करयष्मतत ॥३- ३३॥
34 इजतद्रमस्मेजतद्रमस्माथे यागद्िेषौ व्मिजस्थतौ ।तमोनद िशभागचछे त्तौ ह्मस्म ऩरयऩजतथनौ ॥३- ३४॥
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 38
35 श्रेमातस्िधभो विगुण् ऩयधभादत्स्िनजु ष्ठतात ् ।स्िधभे तनधनॊ श्रेम् ऩयधभो बमािह् ॥३- ३५॥
36.अथ केन प्रमुक्तोऽमॊ ऩाऩॊ चयतत ऩरु
ू ष् ।अतनचछतनवऩ िाष्णेम फराहदि तनमोजजत् ॥३- ३६॥
37 श्रीबगिानुिाच काभ एष क्रोध एष यजोगुणसभुद्बि् ।भहाशनो भहाऩाप्भा विद्ध्मेनशभह िैरयणभ ् ॥३- ३७॥
38 धूभेनावव्रमते िजह्नमदथादशो भरेन च । मथोल्फेनाित
ृ ो गबदस्तथा तेनेदभाित
ृ भ ् ॥३- ३८॥
39 आित
ृ ॊ ऻानभेतेन ऻातननो तनत्मिैरयणा ।काभरूऩेण कौततेम दष्ु ऩूयेणानरेन च ॥३- ३९॥
40 इजतद्रमाणण भनो फुद्धधयस्माधधष्ठानभुचमते ।एतैविदभोहमत्मेष ऻानभाित्ृ म दे हहनभ ् ॥३- ४०॥
41 तस्भात्त्िशभजतद्रमाण्मादौ तनमम्म बयतषदब ।ऩाप्भानॊ प्रजहह ह्मेनॊ ऻानविऻाननाशनभ ् ॥३-
42 इजतद्रमाणण ऩयाण्माहुरयजतद्रमेभ्म् ऩयॊ भन् ।भनसस्तु ऩया फुद्धधमो फुद्धे् ऩयतस्तु स् ॥३- ४२॥
43 एिॊ फुद्धे् ऩयॊ फुद्ध्िा सॊस्तभ्मात्भानभात्भना । जहह शत्रुॊ भहाफाहो काभरूऩॊ दयु ासदभ ् ॥३- ४३॥
CHAPTER 3 VOCABULARY
अघामरु यजतद्रमायाभो
अतनचछतनवऩ
अनेन
अतनाद्बिजतत
अजन
ुद
असक्तो
अहॊ कायविभढ
ू ात्भा
आत्भतमेि
आित
ृ ॊ
आस्ते
इतत
इजतद्रमस्मेजतद्रमस्माथे
इजतद्रमाणण
इजतद्रमाणण
इजतद्रमाथादजतिभूढात्भा
इष्टातबोगाजतह
उचमते
उत्सीदे मरु यभे
उिाच
एतैविदभोहमत्मेष
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 39
एि
एि
एिॊ
एिॊ
एष
एष
करयष्मतत
कतदव्मॊ
कताद
कतादहशभतत
कभद
कभदणाभनायम्बातनैष्कम्मं
कभदणण
कभदणण
कभदणैि
कभदण्मतजतद्रत्
कभदण्मविद्िाॊसो
कभदफतधन्
कभदशब्
कभदमोगभसक्त्
कभदमोगेन
कभदसङ्धगनाभ ्
कभदसभुद्बि्
कभादणण
कभादणण
कभेजतद्रमाणण
कभेजतद्रमै्
कश्चन
कजश्चत्ऺणभवऩ
कजश्चदथदव्मऩाश्रम्
काभ
काभरूऩॊ
काभरूऩेण
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 40
कामं
कामं
कामदते
ककॊ
ककॊ चन
कुरु
कुरुते
कुमां
कुमादद्विद्िाॊस्तथासक्तजश्चकीषुदरोकसॊग्रहभ ्
कुिदजतत
कृतेनाथो
केन
कौततेम
कौततेम
कक्रमभाणातन
क्रोध
गबदस्तथा
गुणकभदविबागमो्
गण
ु कभदसु
गुणा
गुणेषु
गुणै्
च
चक्रॊ
चयतत
चास्म
चेत्कभदणस्ते
चेदहभ ्
चेष्टते
जन्
जनकादम्
जनमेदऻानाॊ
जहह
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 41
जातु
जातु
जीितत
जोषमेत्सिदकभादणण
ऻानभाित्ृ म
ऻानभेतेन
ऻानमोगेन
ऻानविऻाननाशनभ ्
ऻातननो
ज्मामसी
ज्मामो
तजत्कॊ
तत्त्िवित्तु
तदथं
तदे कॊ
तमोनद
तस्भात्त्िशभजतद्रमाण्मादौ
तस्भात्सिदगतॊ
तस्भादसक्त्
तस्म
तानकृत्स्नविदो
ततष्ठत्मकभदकृत ्
ते
ते
ते
तेनेदभाित
ृ भ्
तेऽवऩ
तैददत्तानप्रदामैभ्मो
त्रत्रषु
त्िॊ
त्िघॊ
त्िेतदभ्मसूमततो
दास्मतते
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 42
दयु ासदभ ्
दष्ु ऩयू े णानरेन
दे िा
दे िा
दे िातबािमतानेन
दे हहनभ ्
धभ
ू ेनावव्रमते
न
नष्टानचेतस्
नाकृतेनेह
नानिाप्तभिाप्तव्मॊ
नानुततष्ठजतत
नानि
ु तदमतीह
तनग्रह्
तनत्मॊ
तनत्मभनुततष्ठजतत
तनत्मिैरयणा
तनधनॊ
तनमतॊ
तनमम्म
तनमम्मायबतेऽजन
ुद
तनमोजजत्
तनयाशीतनदभभ
द ो
तनजश्चत्म
तनष्ठा
नैि
ऩचतत्मात्भकायणात ्
ऩयॊ
ऩयॊ
ऩयतस्तु
ऩयधभादत्स्िनजु ष्ठतात ्
ऩयधभो
ऩयभिाप्स्मथ
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 43
ऩयभाप्नोतत
ऩयस्ऩयॊ
ऩया
ऩयाण्माहुरयजतद्रमेभ्म्
ऩरयऩजतथनौ
ऩजदतमादतनसम्बि्
ऩजदतमो
ऩाऩॊ
ऩाऩा
ऩाप्भानॊ
ऩाथद
ऩाथद
ऩाथादजस्त
ऩुया
ऩुरुषोऽश्नुते
ऩुयोिाच
ऩूरुष्
ऩूरुष्
प्रकृततॊ
प्रकृततजैगुदणै्
प्रकृते्
प्रकृतेगण
ुद सॊभूढा्
प्रकृतेऻादनिानवऩ
प्रजहह
प्रजा्
प्रजा्
प्रजाऩतत्
प्रततजष्ठतभ ्
प्रमुक्तोऽमॊ
प्रिततदतॊ
प्रसविष्मध्िभेष
प्रशसद्ध्मेदकभदण्
प्रोक्ता
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 44
फराहदि
फद्
ु धधॊ
फुद्धधबेदॊ
फुद्धधयस्माधधष्ठानभुचमते
फुद्धधजदनादद न
फुद्धधमो
फद्
ु धे्
फुद्धे्
फुद्ध्िा
ब्रह्भ
ब्रह्भाऺयसभुद्बिभ ्
ब्रह्भोद्बिॊ
बमािह्
बयतषदब
बायत
बािमतत्
बािमततु
बुङ्क्ते
बञ्
ु जते
बूतातन
बूतातन
बूत्िा
भतशभदॊ
भतभ ्
भता
भत्िा
भन्
भनसस्तु
भनसा
भनसा
भनष्ु मा्
भनो
भतदातकृत्स्नवितन
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 45
भतमते
भभ
भमानघ
भतम
भरेन
भहाऩाप्भा
भहाफाहो
भहाशनो
भानि्
भानिा्
शभर्थ्माचाय्
भुक्तसङ्ग्
भच
ु मतते
भुचमतते
भे
भोघॊ
भोहमसीि
म
म्
मऻ्
मऻबाविता्
मऻशशष्टाशशन्
मऻाद्बितत
मऻाथादत्कभदणोऽतमत्र
मऻे
मत्प्रभाणॊ
मथा
मथोल्फेनाित
ृ ो
महद
मद्मदाचयतत
मस्त्िात्भयततये ि
मजस्त्िजतद्रमाणण
माजतत
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 46
मध्
ु मस्ि
मे
मे
मे
मेन
मो
यजोगण
ु सभद्
ु बि्
यागद्िेषौ
रोकसॊग्रहभेिावऩ
रोकस्तदनुितदते
रोका
रोकेषु
रोकेऽजस्भतद्विविधा
रोकोऽमॊ
ि्
िद
ितद
ितदतत
ितेमॊ
ित्भादनुितदतते
िशभागचछे त्तौ
िजह्नमदथादशो
िाक्मेन
िाष्णेम
विगतज्िय्
विगुण्
विचारमेत ्
विद्धध
विद्ध्मेनशभह
विद्मते
विद्िातमक्
ु त्
विशशष्मते
िैरयणभ ्
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 47
िो
िोऽजस्त्िष्टकाभधक
ु ्
व्मिजस्थतौ
व्माशभश्रेणेि
शत्रुॊ
शयीयमात्रावऩ
श्रद्धािततोऽनसम
ू ततो
श्रीबगिानुिाच
श्रीबगिानुिाच
श्रेम्
श्रेम्
श्रेमातस्िधभो
श्रेष्ठस्तत्तदे िेतयो
स
सॊकयस्म
सॊतमसनादे ि
सॊतमस्माध्मात्भचेतसा
सॊऩश्मतकतभ
ुद हदशस
सॊमम्म
सॊशसद्धधभाजस्थता
सॊस्तभ्मात्भानभात्भना
स्
स्
सक्ता्
सज्जते
सज्जतते
सततॊ
सदृशॊ
सततुष्टस्तस्म
सततो
सभधधगचछतत
सभाचय
सभाचय
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 48
सभाचयन ्
सिद्
सिदककजल्फषै्
सिदऻानविभूढाॊस्ताजतिद्धध
सिदबूतष
े ु
सिदश्
सिदश्
सिादणण
सहमऻा्
साॊख्मानाॊ
शसद्धधॊ
सष्ृ ्िा
स्तेन
स्भयन ्
स्मादात्भतप्ृ तश्च
स्माभुऩहतमाशभभा्
स्िधभे
स्िस्मा्
हह
हह
ह्मकभदण्
ह्मिश्
ह्मस्म
ह्महॊ
ह्माचयतकभद
ह्मेनॊ
KSHTRGYN.CO.IN | 3. *अथ तत
ृ ीमोऽध्माम्* 49
4 TH CHAPTER
1.श्रीबगिानुिाच इभॊ वििस्िते मोगॊ प्रोक्तिानहभव्ममभ ् । वििस्िातभनिे प्राह भनुरयक्ष्िाकिेऽब्रिीत ् ॥४-१॥
2 एिॊ ऩयम्ऩयाप्राप्तशभभॊ याजषदमो विद्ु । स कारेनेह भहता मोगो नष्ट् ऩयततऩ ॥४-२॥
3 स एिामॊ भमा तेऽद्म मोग् प्रोक्त् ऩुयातन् । बक्तोऽशस भे सखा चेतत यहस्मॊ ह्मेतदत्त
ु भभ ् ॥४-३॥
4 अजन
ुद उिाच अऩयॊ बितो जतभ ऩयॊ जतभ वििस्ित् । कथभेतद्विजानीमाॊ त्िभादौ प्रोक्तिातनतत ॥४-४॥
5 श्रीबगिानुिाच फहूतन भे व्मतीतातन जतभातन ति चाजन
ुद । तातमहॊ िेद सिादणण न त्िॊ िेत्थ ऩयततऩ ॥४-५॥
6 अजोऽवऩ सतनव्ममात्भा बत
ू ानाभीश्ियोऽवऩ सन ् । प्रकृततॊ स्िाभधधष्ठाम सॊबिाम्मात्भभाममा ॥४-६॥
7 मदा मदा हह धभदस्म ग्रातनबदितत बायत । अभ्मुत्थानभधभदस्म तदात्भानॊ सज
ृ ाम्महभ ् ॥४-७॥
8 ऩरयत्राणाम साधूनाॊ विनाशाम च दष्ु कृताभ ् । धभदसॊस्थाऩनाथादम सम्बिाशभ मुगे मुगे ॥४-८॥
9 जतभ कभद च भे हदव्मभेिॊ मो िेवत्त तत्त्ित् । त्मक्त्िा दे हॊ ऩुनजदतभ नैतत भाभेतत सोऽजन
ुद ॥४-९॥
10 िीतयागबमक्रोधा भतभमा भाभुऩाधश्रता् । फहिो ऻानतऩसा ऩूता भद्बािभागता् ॥४-१०॥
11 मे मथा भाॊ प्रऩद्मतते ताॊस्तथैि बजाम्महभ ् । भभ ित्भादनि
ु तदतते भनष्ु मा् ऩाथद सिदश् ॥४-११॥
12 काङ्ऺतत् कभदणाॊ शसद्धधॊ मजतत इह दे िता् । क्षऺप्रॊ हह भानष
ु े रोके शसद्धधबदितत कभदजा ॥४-१२॥
13 चातुिण्द मं भमा सष्ृ टॊ गुणकभदविबागश् । तस्म कतादयभवऩ भाॊ विद्ध्मकतादयभव्ममभ ् ॥४-१३॥
14 न भाॊ कभादणण शरम्ऩजतत न भे कभदपरे स्ऩहृ ा । इतत भाॊ मोऽशबजानातत कभदशबनद स फध्मते ॥४-१४॥
15 एिॊ ऻात्िा कृतॊ कभद ऩूिैयवऩ भुभुऺुशब् । कुरु कभैि तस्भात्त्िॊ ऩूिै् ऩूित
द यॊ कृतभ ् ॥४-१५॥
16 ककॊ कभद ककभकभेतत किमोऽप्मत्र भोहहता् । तत्ते कभद प्रिक्ष्माशभ मज्ऻात्िा भोक्ष्मसेऽशुबात ् ॥४-१६॥ *
17 कभदणो ह्मवऩ फोद्धव्मॊ फोद्धव्मॊ च विकभदण् । अकभदणश्च फोद्धव्मॊ गहना कभदणो गतत् ॥४-१७॥
18 कभदण्मकभद म् ऩश्मेदकभदणण च कभद म् । स फद्
ु धधभातभनष्ु मेषु स मक्
ु त् कृत्स्नकभदकृत ् ॥४-१८॥
19 मस्म सिे सभायम्बा् काभसॊकल्ऩिजजदता् । ऻानाजग्नदग्धकभादणॊ तभाहु् ऩजण्डतॊ फुधा् ॥४-१९॥
20 त्मक्त्िा कभदपरासङ्गॊ तनत्मतप्ृ तो तनयाश्रम् । कभदण्मशबप्रित्त
ृ ोऽवऩ नैि ककॊ धचत्कयोतत स् ॥४-२०॥
21 तनयाशीमदतधचत्तात्भा त्मक्तसिदऩरयग्रह् । शायीयॊ केिरॊ कभद कुिदतनाप्नोतत ककजल्फषभ ् ॥४-२१॥
22 मदृचछाराबसॊतुष्टो द्ितद्िातीतो विभत्सय् । सभ् शसद्धािशसद्धौ च कृत्िावऩ न तनफध्मते ॥४-२२॥
23 गतसङ्गस्म भक्
ु तस्म ऻानािजस्थतचेतस् । मऻामाचयत् कभद सभग्रॊ प्रविरीमते ॥४-२३॥
24 ब्रह्भाऩदणॊ ब्रह्भ हविब्रदह्भाग्नौ ब्रह्भणा हुतभ ् । ब्रह्भैि तेन गततव्मॊ ब्रह्भकभदसभाधधना ॥४-२४॥
25 दै िभेिाऩये मऻॊ मोधगन् ऩमऩ
ुद ासते । ब्रह्भाग्नािऩये मऻॊ मऻेनैिोऩजुह्ितत ॥४-२५॥
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 50
26 श्रोत्रादीनीजतद्रमाण्मतमे सॊमभाजग्नषु जह्ु ितत । शब्दादीजतिषमानतम इजतद्रमाजग्नषु जुह्ितत ॥४-२६॥
27 सिादणीजतद्रमकभादणण प्राणकभादणण चाऩये । आत्भसॊमभमोगाग्नौ जह्ु ितत ऻानदीवऩते ॥४-२७॥
28 द्रव्ममऻास्तऩोमऻा मोगमऻास्तथाऩये । स्िाध्मामऻानमऻाश्च मतम् सॊशशतव्रता् ॥४-२८॥
29 अऩाने जुह्ितत प्राणॊ प्राणेऽऩानॊ तथाऩये । प्राणाऩानगती रुद्ध्िा प्राणामाभऩयामणा् ॥४-२९॥
30 अऩये तनमताहाया् प्राणातप्राणेषु जुह्ितत । सिेऽप्मेते मऻविदो मऻऺवऩतकल्भषा् ॥४-३०॥
31 मऻशशष्टाभत
ृ बुजो माजतत ब्रह्भ सनातनभ ् । नामॊ रोकोऽस्त्ममऻस्म कुतोऽतम् कुरुसत्तभ ॥४-३१॥
32 एिॊ फहुविधा मऻा वितता ब्रह्भणो भख
ु े । कभदजाजतिद्धध तातसिादनेिॊ ऻात्िा विभोक्ष्मसे ॥४-३२॥
33 श्रेमातद्रव्मभमाद्मऻाज्ऻानमऻ् ऩयततऩ । सिं कभादणखरॊ ऩाथद ऻाने ऩरयसभाप्मते ॥४-३३॥
34 तद्विद्धध प्रणणऩातेन ऩरयप्रश्नेन सेिमा । उऩदे क्ष्मजतत ते ऻानॊ ऻातननस्तत्त्िदशशदन् ॥४-३४॥
35 मज्ऻात्िा न ऩुनभोहभेिॊ मास्मशस ऩाण्डि । मेन बूतातमशेषेण द्रक्ष्मस्मात्भतमथो भतम ॥४-३५॥
36 अवऩ चेदशस ऩाऩेभ्म् सिेभ्म् ऩाऩकृत्तभ् । सिं ऻानप्रिेनैि िजृ जनॊ सततरयष्मशस ॥४-३६॥
37 मथैधाॊशस सशभद्धोऽजग्नबदस्भसात्कुरुतेऽजन
ुद । ऻानाजग्न् सिदकभादणण बस्भसात्कुरुते तथा ॥४-३७॥
38 न हह ऻानेन सदृशॊ ऩवित्रशभह विद्मते । तत्स्िमॊ मोगसॊशसद्ध् कारेनात्भतन वितदतत ॥४-३८॥
39 श्रद्धािाॉल्रबते ऻानॊ तत्ऩय् सॊमतेजतद्रम् । ऻानॊ रब्ध्िा ऩयाॊ शाजततभधचये णाधधगचछतत ॥४-३९॥
40 अऻश्चाश्रद्दधानश्च सॊशमात्भा विनश्मतत । नामॊ रोकोऽजस्त न ऩयो न सुखॊ सॊशमात्भन् ॥४-४०॥
41 मोगसॊतमस्तकभादणॊ ऻानसॊतछतनसॊशमभ ् । आत्भिततॊ न कभादणण तनफध्नजतत धनॊजम ॥४-४१॥
42 तस्भादऻानसम्बूतॊ रृत्स्थॊ ऻानाशसनात्भन् । तछत्त्िैनॊ सॊशमॊ मोगभाततष्ठोवत्तष्ठ बायत ॥४-४२॥
43 ॐ तत्सहदतत श्रीभद्बगिद्गीतासूऩतनषत्सु ब्रह्भविद्मामाॊ मोगशास्त्रे श्रीकृष्णाजन
ुद सॊिादे ऻानकभदसॊतमासमोगो नाभ
चतुथोऽध्माम् ॥ ४ ॥
CHAPTER 4 VOCABULARY
अकभदणश्च
अजोऽवऩ
अऻश्चाश्रद्दधानश्च
अऩयॊ
अऩये
अऩाने
अवऩ
अभ्मुत्थानभधभदस्म
अजन
ुद
आत्भिततॊ
आत्भसॊमभमोगाग्नौ
इतत
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 51
इजतद्रमाजग्नषु
इभॊ
इह
उऩदे क्ष्मजतत
उिाच
एिॊ
एिॊ
एिॊ
एिामॊ
कथभेतद्विजानीमाॊ
कतादयभवऩ
कभद
कभद
कभद
कभद
कभद
कभद
कभद
कभदजा
कभदजाजतिद्धध
कभदणाॊ
कभदणो
कभदणो
कभदण्मकभद
कभदण्मशबप्रित्त
ृ ोऽवऩ
कभदपरासङ्गॊ
कभदपरे
कभदशबनद
कभादणखरॊ
कभादणण
कभादणण
कभैि
किमोऽप्मत्र
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 52
काङ्ऺतत्
काभसॊकल्ऩिजजदता्
कारेनात्भतन
कारेनेह
ककॊ
ककॊ धचत्कयोतत
ककभकभेतत
ककजल्फषभ ्
कुतोऽतम्
कुरु
कुरुसत्तभ
कुिदतनाप्नोतत
कृतॊ
कृतभ ्
कृत्िावऩ
कृत्स्नकभदकृत ्
केिरॊ
क्षऺप्रॊ
गतसङ्गस्म
गतत्
गततव्मॊ
गहना
गुणकभदविबागश्
ग्रातनबदितत
च
च
च
च
च
चतुथोऽध्माम्
चाति
ु ण्
द मं
चाऩये
चाजन
ुद
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 53
चेतत
चेदशस
तछत्त्िैनॊ
जतभ
जतभ
जतभ
जतभातन
जुह्ितत
ऻात्िा
ऻात्िा
ऻानॊ
ऻानकभदसॊतमासमोगो
ऻानतऩसा
ऻानदीवऩते
ऻानप्रिेनैि
ऻानसॊतछतनसॊशमभ ्
ऻानाजग्न्
ऻानाजग्नदग्धकभादणॊ
ऻानािजस्थतचेतस्
ऻानाशसनात्भन्
ऻातननस्तत्त्िदशशदन्
ऻाने
ऻानेन
तत्ते
तत्त्ित्
तत्ऩय्
तत्सहदतत
तत्स्िमॊ
तथा
तथाऩये
तदात्भानॊ
तद्विद्धध
तभाहु्
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 54
ति
तस्भात्त्िॊ
तस्भादऻानसम्बूतॊ
तस्म
ताॊस्तथैि
तातमहॊ
तातसिादनेिॊ
ते
तेन
तेऽद्म
त्मक्तसिदऩरयग्रह्
त्मक्त्िा
त्मक्त्िा
त्िॊ
त्िभादौ
हदव्मभेिॊ
दष्ु कृताभ ्
दे िता्
दे हॊ
दै िभेिाऩये
द्रक्ष्मस्मात्भतमथो
द्रव्ममऻास्तऩोमऻा
द्ितद्िातीतो
धनॊजम
धभदसॊस्थाऩनाथादम
धभदस्म
न
न
न
न
न
न
न
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 55
न
न
नष्ट्
नाभ
नामॊ
नामॊ
तनत्मतप्ृ तो
तनफध्नजतत
तनफध्मते
तनमताहाया्
तनयाशीमदतधचत्तात्भा
तनयाश्रम्
नैतत
नैि
ऩजण्डतॊ
ऩयॊ
ऩयततऩ
ऩयततऩ
ऩयम्ऩयाप्राप्तशभभॊ
ऩयाॊ
ऩरयत्राणाम
ऩरयप्रश्नेन
ऩरयसभाप्मते
ऩयो
ऩमऩ
ुद ासते
ऩवित्रशभह
ऩश्मेदकभदणण
ऩाण्डि
ऩाऩकृत्तभ्
ऩाऩेभ्म्
ऩाथद
ऩाथद
ऩुनजदतभ
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 56
ऩन
ु भोहभेिॊ
ऩयु ातन्
ऩूता
ऩूित
द यॊ
ऩूिै्
ऩूिैयवऩ
प्रकृततॊ
प्रणणऩातेन
प्रऩद्मतते
प्रिक्ष्माशभ
प्रविरीमते
प्राणॊ
प्राणकभादणण
प्राणातप्राणेषु
प्राणाऩानगती
प्राणामाभऩयामणा्
प्राणेऽऩानॊ
प्राह
प्रोक्त्
प्रोक्तिानहभव्ममभ ्
प्रोक्तिातनतत
फहिो
फहुविधा
फहूतन
फद्
ु धधभातभनष्ु मेषु
फुधा्
फोद्धव्मॊ
फोद्धव्मॊ
फोद्धव्मॊ
ब्रह्भ
ब्रह्भ
ब्रह्भकभदसभाधधना
ब्रह्भणा
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 57
ब्रह्भणो
ब्रह्भविद्मामाॊ
ब्रह्भाग्नािऩये
ब्रह्भाऩदणॊ
ब्रह्भैि
बक्तोऽशस
बजाम्महभ ्
बितो
बस्भसात्कुरुते
बायत
बायत
बूतानाभीश्ियोऽवऩ
बत
ू ातमशेषेण
भद्बािभागता्
भनुरयक्ष्िाकिेऽब्रिीत ्
भनुष्मा्
भतभमा
भभ
भमा
भमा
भतम
भहता
भाॊ
भाॊ
भाॊ
भाॊ
भानुषे
भाभुऩाधश्रता्
भाभेतत
भुक्तस्म
भख
ु े
भुभुऺुशब्
भे
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 58
भे
भे
भे
भोक्ष्मसेऽशुबात ्
भोहहता्
म्
म्
मजतत
मज्ऻात्िा
मज्ऻात्िा
मऻॊ
मऻॊ
मऻऺवऩतकल्भषा्
मऻविदो
मऻशशष्टाभत
ृ बुजो
मऻा
मऻामाचयत्
मऻेनैिोऩजुह्ितत
मतम्
मथा
मथैधाॊशस
मदा
मदा
मदृचछाराबसॊतुष्टो
मस्म
माजतत
मास्मशस
मुक्त्
मुगे
मुगे
मे
मेन
मो
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 59
मोगॊ
मोग्
मोगभाततष्ठोवत्तष्ठ
मोगमऻास्तथाऩये
मोगशास्त्रे
मोगसॊतमस्तकभादणॊ
मोगसॊशसद्ध्
मोधगन्
मोगो
मोऽशबजानातत
यहस्मॊ
याजषदमो
रुद्ध्िा
रब्ध्िा
शरम्ऩजतत
रोके
रोकोऽजस्त
रोकोऽस्त्ममऻस्म
ित्भादनि
ु तदतते
विकभदण्
वितता
विद्ु
विद्ध्मकतादयभव्ममभ ्
विद्मते
विनश्मतत
विनाशाम
वितदतत
विभत्सय्
विभोक्ष्मसे
वििस्ित्
वििस्िते
वििस्िातभनिे
िीतयागबमक्रोधा
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 60
िजृ जनॊ
िेवत्त
िेत्थ
िेद
व्मतीतातन
शब्दादीजतिषमानतम
शाजततभधचये णाधधगचछतत
शायीयॊ
श्रद्धािाॉल्रबते
श्रीकृष्णाजुदनसॊिादे
श्रीबगिानुिाच
श्रीभद्बगिद्गीतासूऩतनषत्सु
श्रेमातद्रव्मभमाद्मऻाज्ऻानमऻ्
श्रोत्रादीनीजतद्रमाण्मतमे
स
स
स
स
स
सॊबिाम्मात्भभाममा
सॊमतेजतद्रम्
सॊमभाजग्नषु
सॊशमॊ
सॊशमात्भन्
सॊशमात्भा
सॊशशतव्रता्
स्
सखा
सदृशॊ
सनातनभ ्
सन ्
सततरयष्मशस
सतनव्ममात्भा
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 61
सभ्
सभग्रॊ
सभायम्बा्
सशभद्धोऽजग्नबदस्भसात्कुरुतेऽजुदन
सम्बिाशभ
सिं
सिं
सिदकभादणण
सिदश्
सिादणण
सिादणीजतद्रमकभादणण
सिे
सिेभ्म्
सिेऽप्मेते
साधूनाॊ
शसद्धािशसद्धौ
शसद्धधॊ
शसद्धधबदितत
सख
ु ॊ
सज
ृ ाम्महभ ्
सष्ृ टॊ
सेिमा
स्ऩह
ृ ा
स्िाध्मामऻानमऻाश्च
स्िाभधधष्ठाम
हविब्रदह्भाग्नौ
हह
हह
हह
हुतभ ्
रृत्स्थॊ
ह्मवऩ
ह्मेतदत्त
ु भभ ्
KSHTRGYN.CO.IN | 4 TH CHAPTER 62
ॐ
5. *अथ ऩञ्चभोऽध्मामः*
1.अजन
ुद उिाच सॊतमासॊ कभदणाॊ कृष्ण ऩुनमोगॊ च शॊसशस । मचरे म एतमोये कॊ ततभे ब्रूहह सुतनजश्चतभ ् ॥५- १॥
2 श्रीबगिानुिाच सॊतमास् कभदमोगश्च तन्श्रेमसकयािुबौ । तमोस्तु कभदसॊतमासात्कभदमोगो विशशष्मते ॥५- २॥
3 ऻेम् स तनत्मसॊतमासी मो न द्िेजष्ट न काङ्ऺतत । तनद्दितद्िो हह भहाफाहो सख
ु ॊ फतधात्प्रभच
ु मते ॥५- ३॥
4 साॊख्ममोगौ ऩथ
ृ ग्फारा् प्रिदजतत न ऩजण्डता् । एकभप्माजस्थत् सम्मगुबमोविदतदते परभ ् ॥५- ४॥
5 मत्साॊख्मै् प्राप्मते स्थानॊ तद्मोगैयवऩ गम्मते । एकॊ साॊख्मॊ च मोगॊ च म् ऩश्मतत स ऩश्मतत ॥५- ५॥
6 सॊतमासस्तु भहाफाहो द्ु खभाप्तुभमोगत् । मोगमुक्तो भुतनब्रदह्भ नधचये णाधधगचछतत ॥५- ६॥
7 मोगमुक्तो विशुद्धात्भा विजजतात्भा जजतेजतद्रम् । सिदबूतात्भबूतात्भा कुिदतनवऩ न शरप्मते ॥५- ७॥
8 नैि ककॊ धचत्कयोभीतत मुक्तो भतमेत तत्त्िवित ् । ऩश्मञ्श्रण्ृ ितस्ऩश
ृ जञ्जघ्रतनश्ननगचछतस्िऩञ्श्िसन
् ् ॥५- ८॥
9 प्ररऩजतिसज
ृ तगह्
ृ णतनजु तभषजतनशभषतनवऩ । इजतद्रमाणीजतद्रमाथेषु ितदतत इतत धायमन ् ॥५- ९॥
CHAPTER 5 VOCABULARY
अऻानेनाित
ृ ॊ
अशबतो
अमुक्त्
आद्मततितत्
इतत
इजतद्रमाणीजतद्रमाथेषु
इहै ि
CHAPTER 6 VOCABULARY
अथिा
अनात्भनस्तु
अनाधश्रत्
अनेकजतभसॊशसद्धस्ततो
अप्रततष्ठो
अप्राप्म
अभ्मासेन
अमतत्
अजन
ुद
अजन
ुद
असॊमतात्भना
असॊशमॊ
आत्भसॊमभमोगो
आत्भसॊस्थॊ
आत्भैि
आत्भौऩम्मेन
आरुरुऺोभन
ुद ेमोगॊ
आसीत
इतत
इत्मुचमते
इत्मुचमते
ईऺते
उद्धये दात्भनात्भानॊ
उऩविश्मासने
7. *अथ सप्तभोऽध्मामः*
1. श्रीबगिानुिाच भय्मासक्तभना् ऩाथद मोगॊ मुञ्जतभदाश्रम् । असॊशमॊ सभग्रॊ भाॊ मथा ऻास्मशस तचछृणु ॥७- १॥
2 ऻानॊ तेऽहॊ सविऻानशभदॊ िक्ष्माम्मशेषत् । मज्ऻात्िा नेह बूमोऽतमज्ऻातव्मभिशशष्मते ॥७- २॥
3 भनष्ु माणाॊ सहस्रेषु कजश्चद्मततत शसद्धमे । मतताभवऩ शसद्धानाॊ कजश्चतभाॊ िेवत्त तत्त्ित् ॥७- ३॥
4 बूशभयाऩोऽनरो िामु् खॊ भनो फुद्धधये ि च । अहॊ काय इतीमॊ भे शबतना प्रकृततयष्टधा ॥७- ४॥ *
5 अऩये मशभतस्त्ितमाॊ प्रकृततॊ विद्धध भे ऩयाभ ् । जीिबूताॊ भहाफाहो ममेदॊ धामदते जगत ् ॥७- ५॥
6 एतद्मोनीतन बूतातन सिादणीत्मुऩधायम । अहॊ कृत्स्नस्म जगत् प्रबि् प्ररमस्तथा ॥७- ६॥
7 भत्त् ऩयतयॊ नातमजत्कॊधचदजस्त धनॊजम । भतम सिदशभदॊ प्रोतॊ सूत्रे भणणगणा इि ॥७- ७॥
8 यसोऽहभप्सु कौततेम प्रबाजस्भ शशशसूमम
द ो् । प्रणि् सिदिद
े े षु शब्द् खे ऩौरुषॊ नष
ृ ु ॥७- ८॥
9 ऩण्ु मो गतध् ऩधृ थव्माॊ च तेजश्चाजस्भ विबािसौ । जीिनॊ सिदबत
ू ष
े ु तऩश्चाजस्भ तऩजस्िषु ॥७- ९॥
10 फीजॊ भाॊ सिदबूतानाॊ विद्धध ऩाथद सनातनभ ् । फुद्धधफद्
ुद धधभताभजस्भ तेजस्तेजजस्िनाभहभ ् ॥७- १०॥
11 फरॊ फरिताॊ चाहॊ काभयागवििजजदतभ ् । धभादविरुद्धो बूतष
े ु काभोऽजस्भ बयतषदब ॥७- ११॥
12 मे चैि साजत्त्िका बािा याजसास्ताभसाश्च मे । भत्त एिेतत ताजतिद्धध न त्िहॊ तेषु ते भतम ॥७- १२॥
13 त्रत्रशबगण
ुद भमैबादिैयेशब् सिदशभदॊ जगत ् । भोहहतॊ नाशबजानातत भाभेभ्म् ऩयभव्ममभ ् ॥७- १३॥
14 दै िी ह्मेषा गुणभमी भभ भामा दयु त्ममा । भाभेि मे प्रऩद्मतते भामाभेताॊ तयजतत ते ॥७- १४॥
15 न भाॊ दष्ु कृततनो भढ
ू ा् प्रऩद्मतते नयाधभा् । भाममाऩरृतऻाना आसयु ॊ बािभाधश्रता् ॥७- १५॥
CHAPTER 7 VOCABULARY
अततित्तु
अऩये मशभतस्त्ितमाॊ
अव्मक्तॊ
असॊशमॊ
अहॊ
अहॊ काय
आतो
आसुयॊ
आजस्थत्
इचछाद्िेषसभुत्थेन
इतीमॊ
इि
उदाया्
एकबजक्तविदशशष्मते
8. *अथाष्टभोऽध्मामः*
1.अजन
ुद उिाच ककॊ तद्ब्रह्भ ककभध्मात्भॊ ककॊ कभद ऩुरुषोत्तभ । अधधबूतॊ च ककॊ प्रोक्तभधधदै िॊ ककभुचमते ॥८- १॥
2 अधधमऻ् कथॊ कोऽत्र दे हेऽजस्भतभधुसूदन । प्रमाणकारे च कथॊ ऻेमोऽशस तनमतात्भशब् ॥८- २॥
3 श्रीबगिानुिाच अऺयॊ ब्रह्भ ऩयभॊ स्िबािोऽध्मात्भभुचमते । बूतबािोद्बिकयो विसगद् कभदसॊक्षऻत् ॥८- ३॥
4 अधधबूतॊ ऺयो बाि् ऩुरुषश्चाधधदै ितभ ् । अधधमऻोऽहभेिात्र दे हे दे हबत
ृ ाॊ िय ॥८- ४॥
5 अततकारे च भाभेि स्भयतभक्
ु त्िा करेियभ ् । म् प्रमातत स भद्बािॊ मातत नास्त्मत्र सॊशम् ॥८- ५॥
6 मॊ मॊ िावऩ स्भयतबािॊ त्मजत्मतते करेियभ ् । तॊ तभेिैतत कौततेम सदा तद्बािबावित् ॥८- ६॥
7 तस्भात्सिेषु कारेषु भाभनुस्भय मुध्म च । भय्मवऩदतभनोफुद्धधभादभेिैष्मस्मसॊशमभ ् ॥८- ७॥
8 अभ्मासमोगमुक्तेन चेतसा नातमगाशभना ।ऩयभॊ ऩुरुषॊ हदव्मॊ मातत ऩाथादनुधचततमन ् ॥८- ८॥
9 कविॊ ऩुयाणभनुशाशसताय- भणोयणीमाॊसभनुस्भये द्म् । सिदस्म धातायभधचतत्मरूऩ भाहदत्मिणं तभस् ऩयस्तात ् ॥८-
९॥
KSHTRGYN.CO.IN | 8. *अथाष्टभोऽध्माम्* 97
10 प्रमाणकारे भनसाचरेन बक्त्मा मक्
ु तो मोगफरेन चैि । रि
ु ोभदध्मे प्राणभािेश्म सम्मक्स तॊ ऩयॊ ऩरु
ु षभऩ
ु ैतत
हदव्मभ ् ॥८- १०॥
11 मदऺयॊ िेदविदो िदजतत विशजतत मद्मतमो िीतयागा् । महदचछततो ब्रह्भचमं चयजतत तत्ते ऩदॊ सॊग्रहे ण प्रिक्ष्मे
॥८- ११॥
12 सिदद्िायाणण सॊमम्म भनो रृहद तनरुध्म च ।भूध्तमादधामात्भन् प्राणभाजस्थतो मोगधायणाभ ् ॥८- १२॥
13 ओशभत्मेकाऺयॊ ब्रह्भ व्माहयतभाभनुस्भयन ् ।म् प्रमातत त्मजतदे हॊ स मातत ऩयभाॊ गततभ ् ॥८- १३॥
14 अनतमचेता् सततॊ मो भाॊ स्भयतत तनत्मश् ।तस्माहॊ सर
ु ब् ऩाथद तनत्ममक्
ु तस्म मोधगन् ॥८- १४॥
15 भाभुऩेत्म ऩुनजदतभ द्ु खारमभशाश्ितभ ् ।नाप्नुिजतत भहात्भान् सॊशसद्धधॊ ऩयभाॊ गता् ॥८- १५॥
16 आब्रह्भबुिनाल्रोका् ऩुनयािततदनोऽजन
ुद ।भाभुऩेत्म तु कौततेम ऩुनजदतभ न विद्मते ॥८- १६॥
17 सहस्रमुगऩमदततभहमदद्ब्रह्भणो विद्ु ।यात्रत्रॊ मुगसहस्रातताॊ तेऽहोयात्रविदो जना् ॥८- १७॥
18 अव्मक्ताद्व्मक्तम् सिाद् प्रबितत्महयागभे ।यात्र्मागभे प्ररीमतते तत्रैिाव्मक्तसॊऻके ॥८- १८॥
19 बूतग्राभ् स एिामॊ बूत्िा बूत्िा प्ररीमते ।यात्र्मागभेऽिश् ऩाथद प्रबित्महयागभे ॥८- १९॥
20 ऩयस्तस्भात्तु बािोऽतमोऽव्मक्तोऽव्मक्तात्सनातन् ।म् स सिेषु बत
ू ष
े ु नश्मत्सु न विनश्मतत ॥८- २०॥
21 अव्मक्तोऽऺय इत्मुक्तस्तभाहु् ऩयभाॊ गततभ ् ।मॊ प्राप्म न तनितदतते तद्धाभ ऩयभॊ भभ ॥८- २१॥
22 ऩुरुष् स ऩय् ऩाथद बक्त्मा रभ्मस्त्िनतममा ।मस्मातत्स्थातन बूतातन मेन सिदशभदॊ ततभ ् ॥८- २२॥
23 मत्र कारे त्िनािवृ त्तभािवृ त्तॊ चैि मोधगन् ।प्रमाता माजतत तॊ कारॊ िक्ष्माशभ बयतषदब ॥८- २३॥
24 अजग्नज्मोततयह् शुक्र् षण्भासा उत्तयामणभ ् ।तत्र प्रमाता गचछजतत ब्रह्भ ब्रह्भविदो जना् ॥८- २४॥
25 धूभो यात्रत्रस्तथा कृष्ण् षण्भासा दक्षऺणामनभ ् ।तत्र चातद्रभसॊ ज्मोततमोगी प्राप्म तनितदते ॥८- २५॥
26 शुक्रकृष्णे गती ह्मेते जगत् शाश्िते भते ।एकमा मात्मनािवृ त्तभतममाितदते ऩन
ु ् ॥८- २६॥
27 नैते सत
ृ ी ऩाथद जानतमोगी भुह्मतत कश्चन ।तस्भात्सिेषु कारेषु मोगमुक्तो बिाजन
ुद ॥८- २७॥
28 िेदेषु मऻेषु तऩ्सु चैि दानेषु मत ् ऩुण्मपरॊ प्रहदष्टभ ् ।अत्मेतत तत्सिदशभदॊ विहदत्िा मोगी ऩयॊ स्थानभुऩैतत
चाद्मभ ् ॥८- २८॥
29 ॐ तत्सहदतत श्रीभद्बगिद्गीतासूऩतनषत्सु ब्रह्भविद्मामाॊ मोगशास्त्रे श्रीकृष्णाजन
ुद सॊिादे अऺयब्रह्भमोगो
नाभाष्टभोऽध्माम् ॥८॥
CHAPTER 8 VOCABULARY
अऺयॊ
अऺयब्रह्भमोगो
अजग्नज्मोततयह्
अत्मेतत
अधधबत
ू ॊ
अधधबूतॊ
अधधमऻ्
KSHTRGYN.CO.IN | 8. *अथाष्टभोऽध्माम्* 98
अधधमऻोऽहभेिात्र
अनतमचेता्
अततकारे
अभ्मासमोगमुक्तेन
अव्मक्ताद्व्मक्तम्
अव्मक्तोऽऺय
आब्रह्भबि
ु नाल्रोका्
इत्मुक्तस्तभाहु्
उत्तयामणभ ्
उिाच
एकमा
एिामॊ
ओशभत्मेकाऺयॊ
कथॊ
कभद
कभदसॊक्षऻत्
करेियभ ्
करेियभ ्
कविॊ
कश्चन
कारॊ
कारे
कारेषु
कारेषु
ककॊ
ककभध्मात्भॊ
ककभुचमते
कृष्ण्
कोऽत्र
कौततेम
कौततेम
ऺयो
गचछजतत
KSHTRGYN.CO.IN | 8. *अथाष्टभोऽध्माम्* 99
गता्
गततभ ्
गततभ ्
गती
च
चयजतत
चातद्रभसॊ
चेतसा
चैि
जगत्
जना्
जानतमोगी
ऻेमोऽशस
ज्मोततमोगी
तॊ
ततभ ्
तत्ते
तत्र
तत्रैिाव्मक्तसॊऻके
तत्सहदतत
तत्सिदशभदॊ
तद्धाभ
तद्ब्रह्भ
तद्बािबावित्
तऩ्सु
तभस्
तभेिैतत
तस्भात्सिेषु
तस्भात्सिेषु
तस्माहॊ
तु
तेऽहोयात्रविदो
त्मजत्मतते
अनतमाजश्चततमततो
अतनत्मभसुखॊ
अवऩ
अप्राप्म
अभत
ृ ॊ
अिजानजतत
अश्रद्दधाना्
अहॊ
इदॊ
उदासीनिदासीनभसक्तॊ
उऩासते
ऋक्साभ
एकत्िेन
एिॊ
कतुभ
द व्ममभ ्
कभदफतधनै्
कभदसु
कभादणण
कल्ऩऺमे
कल्ऩादौ
ककॊ
कीतदमततो
कृत्स्नभिशॊ
कौततेम
कौततेम
कौततेम
कौततेम
कौततेम
क्रतुयहॊ
अऺयाणाभकायोऽजस्भ
अथिा
अध्मात्भविद्मा
अनततश्चाजस्भ
अजन
ुद
अश्ित्थ्
असॊभूढ्
अशसतो
अहॊ
अहभात्भा
अहभाहदहहद
अहभाहदश्च
अहभेिाऺम्
अहहॊसा
आहदत्मानाभहॊ
आमुधानाभहॊ
आहुस्त्िाभष
ृ म्
इतत
इजतद्रमाणाॊ
इभा्
उचचै्श्रिसभश्िानाॊ
उिाच
एताॊ
एि
एष
ऐयाितॊ
कथॊ
कथम
कथमततश्च
कथतमष्माशभ
11. *अथैकादशोऽध्माम्*
1. अजन
ुद उिाच भदनुग्रहाम ऩयभॊ गुह्मभध्मात्भसॊक्षऻतभ ् । मत्त्िमोक्तॊ िचस्तेन भोहोऽमॊ विगतो भभ ॥११- १॥
2 बिाप्ममौ हह बत
ू ानाॊ श्रत
ु ौ विस्तयशो भमा । त्ित्त् कभरऩत्राऺ भाहात्म्मभवऩ चाव्ममभ ् ॥११- २॥
CHAPTER 11 VOCABULARY
अजानता
अदृष्टऩि
ू ं
अनतत
CHAPTER 12 VOCABULARY
अत
अथ
अथैतदप्मशक्तोऽशस
अद्िेष्टा
CHAPTER 13 VOCABULARY
अध्मात्भऻानतनत्मत्िॊ
अनाहद
अनाहदत्िाजतनगण
ुद त्िात्ऩयभात्भामभव्मम्
अतमे
अतमे
CHAPTER 14 VOCABULARY
अधो
अप्रकाशोऽप्रिवृ त्तश्च
अजन
ुद
इतत
इत्मेि
इदॊ
उचमते
CHAPTER 15 VOCABULARY
अतोऽजस्भ
अधश्च
अधश्चोध्िं
अधधष्ठाम
अध्मात्भतनत्मा
अश्ित्थभेनॊ
अहॊ
इतत
ईश्िय्
उचमते
उत्क्राभततॊ
उत्तभ्
ऊध्िदभूरभध्शाखभश्ित्थॊ
एतद्फुद्ध्िा
एि
कभादनफ
ु तधीतन
कषदतत
कूटस्थोऽऺय
ऺय्
ऺयश्चाऺय
गाभाविश्म
गुणप्रिद्
ृ धा
गुणाजतितभ ्
गुह्मतभॊ
गहृ हत्िैतातन
घ्राणभेि
च
च
च
CHAPTER 16 VOCABULARY
अऻानॊ
अनेकधचत्तविरातता
अऩयस्ऩयसॊबत
ू ॊ
CHAPTER 17 VOCABULARY
अदे शकारे
अनुद्िेगकयॊ
अपराकाङ्क्षऺशबमदऻो
अपराकाङ्क्षऺशबमुक्
द तै्
अशबसॊधाम
अजन
ुद
अशास्त्रविहहतॊ
अश्रद्धमा
असत्कृतभिऻातॊ
18. *अथाष्टादशोऽध्मामः*
1.अजन
ुद उिाच सॊतमासस्म भहाफाहो तत्त्िशभचछाशभ िेहदतुभ ् । त्मागस्म च रृषीकेश ऩथ
ृ क्केशशतनषूदन ॥१८- १॥
2 श्रीबगिानुिाच काम्मानाॊ कभदणाॊ तमासॊ सॊतमासॊ किमो विद्ु । सिदकभदपरत्मागॊ प्राहुस्त्मागॊ विचऺणा् ॥१८- २॥ f
3 त्माज्मॊ दोषिहदत्मेके कभद प्राहुभदनीवषण् । मऻदानतऩ्कभद न त्माज्मशभतत चाऩये ॥१८- ३॥
4 तनश्चमॊ शण
ृ ु भे तत्र त्मागे बयतसत्तभ । त्मागो हह ऩरु
ु षव्माघ्र त्रत्रविध् सॊप्रकीततदत् ॥१८- ४॥
5 मऻदानतऩ्कभद न त्माज्मॊ कामदभेि तत ् । मऻो दानॊ तऩश्चैि ऩािनातन भनीवषणाभ ् ॥१८- ५॥
6 एतातमवऩ तु कभादणण सङ्गॊ त्मक्त्िा परातन च । कतदव्मानीतत भे ऩाथद तनजश्चतॊ भतभुत्तभभ ् ॥१८- ६॥
7 तनमतस्म तु सॊतमास् कभदणो नोऩऩद्मते । भोहात्तस्म ऩरयत्मागस्ताभस् ऩरयकीततदत् ॥१८- ७॥
8 द्ु खशभत्मेि मत्कभद कामक्रेशबमात्त्मजेत ् । स कृत्िा याजसॊ त्मागॊ नैि त्मागपरॊ रबेत ् ॥१८- ८॥
9 कामदशभत्मेि मत्कभद तनमतॊ कक्रमतेऽजुदन । सङ्गॊ त्मक्त्िा परॊ चैि स त्माग् साजत्त्िको भत् ॥१८- ९॥
10 न द्िेष््मकुशरॊ कभद कुशरे नानष
ु ज्जते । त्मागी सत्त्िसभाविष्टो भेधािी तछतनसॊशम् ॥१८- १०॥
11 न हह दे हबत
ृ ा शक्मॊ त्मक्तुॊ कभादण्मशेषत् । मस्तु कभदपरत्मागी स त्मागीत्मशबधीमते ॥१८- ११॥
12 अतनष्टशभष्टॊ शभश्रॊ च त्रत्रविधॊ कभदण् परभ ् । बित्मत्माधगनाॊ प्रेत्म न तु सॊतमाशसनाॊ क्िधचत ् ॥१८- १२॥
13 ऩञ्चैतातन भहाफाहो कायणातन तनफोध भे । साॊख्मे कृतातते प्रोक्तातन शसद्धमे सिदकभदणाभ ् ॥१८- १३॥
14 अधधष्ठानॊ तथा कताद कयणॊ च ऩथ
ृ जग्िधभ ् । विविधाश्च ऩथ
ृ क्चेष्टा दै िॊ चैिात्र ऩञ्चभभ ् ॥१८- १४॥
15 शयीयिाङ्भनोशबमदत्कभद प्रायबते नय् । तमाय्मॊ िा विऩयीतॊ िा ऩञ्चैते तस्म हे ति् ॥१८- १५॥
16 तत्रैिॊ सतत कतादयभात्भानॊ केिरॊ तु म् । ऩश्मत्मकृतफद्
ु धधत्िातन स ऩश्मतत दभ
ु तद त् ॥१८- १६॥
अतत्त्िाथदिदल्ऩॊ
अथ
अधभं
अधधष्ठानॊ
अध्मेष्मते
अतनष्टशभष्टॊ
अनुफतधॊ
अपरप्रेप्सुना
अभ्मासाद्रभते
अमथाित्प्रजानातत
अमक्
ु त्
अजन
ुद
अजन
ुद
अविबक्तॊ
असक्तफुद्धध्
अहॊ
अहॊ कायॊ
इतत
इतत
इत्महॊ
इदॊ
इभॊ
इभॊ
इभाॉल्रोकातन
इष्टोऽशस
ईश्िय्
उचमते
उचमते
उिाच
उिाच
ॐ D
ॐ 26, 44, 62, 74, 77, 85, 91, 103, 106, 115, 118, 125, 129, death
भत्मेष.ु .......................................................................... 139
138, 143, 160, 176, 178, 183, 186, 195, 198, 206, 207,
213, 216, 222, 224, 232, 239, 260 भत्ृ मु् ........................................................................... 142
demigods
दे िानाॊ ........................................................................... 139
A
सुयगणा् ........................................................................ 139
Assemble divine
सभिेता ............................................................................. 2 हदव्मानाॊ ........................................................................ 142
DOUBT
विष्टभ्माहशभदॊ ................................................................ 143
B
doubt -
bowmen असॊभूढ् ........................................................................ 139
C
E
cheat
छरमताभजस्भ ................................................................. 142 eternal
compound अहभेिाऺम् ................................................................... 142
karma knowledge
कभद ................. 24, 45, 46, 59, 60, 61, 76, 86, 87, 106, 115 अध्मात्भविद्मा ............................................................... 141
बिातबीष्भश्च ..................................................................... 3
बीभाजुन
द सभा ...................................................................... 2 M
मुधाभतमुश्च ....................................................................... 2
middle
मुमुधानो ............................................................................ 2
भध्मॊ .................................................................... 140, 141
विकणदश्च ........................................................................... 3
month
वियाटश्च ........................................................................ 2, 4
भासानाॊ ......................................................................... 142
शैब्मश्च ............................................................................. 2
moral
सॊजम ................................................................................ 2
नीततयजस्भ ..................................................................... 142
सौबद्रो ............................................................................... 2
move
सौभदवत्तस्तथैि .................................................................... 3 चयाचयभ........................................................................
् 142
KING
N seed
फीजॊ ..................................................................... 104, 142
no end separation
नाततोऽजस्त..................................................................... 142 दभमताभजस्भ ................................................................. 142
silence
भौनॊ ............................................................................. 142
O
sin
opulences सिदऩाऩै् ........................................................................ 139
विबत
ू ीनाॊ........................................................................ 142 speech
विबत
ू ेविदस्तयो .................................................................. 142 प्रोक्तो........................................................................... 142
िक्ष्माशभ ................................................................ 117, 139
िचनभब्रिीत .......................................................................
् 2
P
श्रीबगिानि
ु ाच..... 18, 19, 25, 44, 47, 59, 75, 86, 89, 90, 103,
pandavas 115, 126, 138, 140
ऩाण्डिानीकॊ ........................................................................ 2 श्रीिादक्च ........................................................................ 142
phalanx SPEECH
व्मूढॊ.................................................................................. 2 उिाच.......... 2, 4, 5, 18, 19, 24, 44, 59, 75, 89, 90, 115, 140
PLACE speech - arguments
कुरुऺेत्रे .............................................................................. 2 प्रिदताभहभ ्................................................................... 141
teacher
Q
आचामदभऩ
ु सॊगम्म................................................................. 2
quantity tribe
कृत्स्नभेकाॊशन
े ................................................................. 143 कुरॊ.................................................................................. 6
फहुनैतन
े ......................................................................... 143 कुरऺमे ............................................................................. 6
कुरघ्नानाॊ ...................................................................... 6, 7
कुरधभाद् ........................................................................... 6
S
कुरधभादणाॊ......................................................................... 7
sage vyas कुरधभादश्च ........................................................................ 7
व्मास् ................................................................... 140, 142 कुरजस्त्रम्.......................................................................... 6
sages कुरस्म ............................................................................. 6
भहषदम् .......................................................................... 139
भहषॉणाॊ................................................................. 139, 141
U
भन
ु ीनाभप्महॊ ................................................................... 142
season spring unborn
ई
ऋ
ईऺते ............................................................................. 89, 91
ईश्िय् ........................................................ 207, 208, 237, 240 ऋक्साभ ..................................................................... 127, 129
उ ए
उचमते ............... 24, 45, 48, 198, 207, 208, 223, 225, 234, 240 एकबजक्तविदशशष्मते ....................................................... 105, 106
काभेप्सन
ु ा ................................................................... 234, 241 ककभच
ु मते ................................................................... 115, 119
काभैस्तैस्तैरृत
द ऻाना् ...................................................... 105, 107 ककभ ् ....................................................................... 22, 24, 29
कायणभच
ु मते .................................................................... 87, 92 कुतोऽतम् ....................................................................... 61, 64
कायमन...........................................................................
् 76, 78 कुततीऩत्र
ु ो ........................................................................... 4, 8
काऩदण्मदोषोऩहतस्िबाि् ..................................................... 19, 29 कुरु 24, 29, 45, 49, 60, 64, 177, 178, 238, 242
कामं .................................................. 46, 49, 86, 92, 235, 242 कुरुऺेत्रे .............................................................................. 2, 8
कामदते .................................................................................. 49 कुरुनतदन ............................................ 23, 29, 90, 92, 197, 199
कृत्िा ........................ 23, 29, 77, 79, 87, 89, 92, 233, 238, 242 कक्रमतेऽजन
ुद ................................................................. 233, 242
कृत्स्नभेकाॊशन
े ............................................................. 143, 144 क्रोधॊ ...........................................................215, 217, 237, 242
खे 104, 107 गड
ु ाकेश ......................................................140, 144, 155, 162
गुडाकेश् ........................................................................ 19, 30
गुडाकेशेन ........................................................................... 4, 9
ग
गुणकभदविबागमो् ............................................................. 46, 50
गचछतत्मनाभमभ ..............................................................
् 24, 30 गण
ु प्रिद्
ृ धा ................................................................. 206, 208
गचछतत्मऩन
ु यािवृ त्तॊ ............................................................ 76, 79 गुणबेदत् ................................................................... 234, 242
जातु ............................................................ 20, 31, 45, 46, 50 ऻानभुत्तभभ ् ................................................................ 196, 200
जामते ................................................ 5, 6, 9, 20, 31, 197, 200 ऻानिताभहभ ्.............................................................. 142, 145
जजगीषताभ ..................................................................
् 142, 145 ऻानविऻाननाशनभ ...........................................................
् 47, 51
जजऻासुयवऩ ...................................................................... 90, 93 ऻानविऻानमोगो ........................................................... 106, 108
ऻानी ................................................................. 104, 105, 108 तत्तदे िािगचछ .............................................................. 142, 145
तॊ 18, 31, 87, 88, 90, 93, 94, 105, 108, 116, 117, 119, 127, तत्रैिॊ ......................................................................... 233, 244
130, 139, 145, 183, 189, 223, 226 तत्रैिाव्मक्तसॊऻके ......................................................... 117, 119
तचच.......................................................................... 239, 244 तत्सहदतत ... 26, 31, 62, 66, 77, 79, 91, 94, 106, 108, 118, 119,
तचछक्मॊ ..................................................................... 155, 163 129, 131, 143, 145, 160, 163, 178, 179, 186, 190, 198,
तचछृणु ....................................................... 103, 108, 236, 244
200, 207, 209, 216, 218, 224, 226, 239, 244
तत्सभऺॊ .................................................................... 159, 163
तज्ऻानॊ ...................................................................... 234, 244
तत्सभासेन ................................................................. 184, 190
तज्ऻेमॊ ....................................................................... 185, 189
तत्सिदतोऽक्षऺशशयोभख
ु भ ..................................................
् 184, 190
तज्ज्मोततस्तभस् ......................................................... 185, 189
तत्सिदशभदॊ .................................................................. 117, 119
तत 186, 190
तत्सख
ु ॊ....................................................................... 235, 244
ततॊ 159, 163
तत्स्िमॊ .......................................................................... 62, 66
तत्... 3, 9, 22, 31, 88, 94, 105, 108, 156, 163, 177, 179, 206,
तथा ...18, 20, 21, 31, 62, 66, 87, 94, 126, 131, 142, 145, 157,
209
ततशभदॊ ...................................................................... 126, 130
163, 177, 179, 185, 186, 190, 197, 200, 224, 226, 233,
238, 244
ततभ ् ............................................. 20, 31, 117, 119, 236, 244
तथात्भा ..................................................................... 186, 190
तस्म............. 3, 10, 25, 32, 46, 51, 60, 66, 105, 108, 233, 245 तजृ प्तहहद...................................................................... 140, 146
तस्माचराॊ ................................................................... 105, 108 ते 2, 24, 32, 45, 51, 61, 66, 76, 77, 80, 104, 106, 108, 109,
नैिॊ 21, 23, 34 ऩयततऩ .. 18, 19, 35, 59, 61, 67, 105, 110, 126, 132, 142, 147,
ऩश्म .......................................................... 126, 132, 155, 167 ऩाथादनुधचततमन ् ........................................................... 116, 121
ऩश्मञ्श्रण्ृ ितस्ऩश
ृ जञ्जघ्रतनश्ननगचछतस्िऩञ्श्िसन
् ्
..................... 75, 81 ऩाथादम ....................................................................... 156, 167
ऩश्मतत ............................... 75, 81, 89, 95, 186, 191, 233, 248 ऩाथादजस्त ........................................................................ 46, 53
ऩश्मजतत ........................................... 6, 12, 185, 191, 206, 210 ऩािकश्चाजस्भ .............................................................. 141, 148
फुद्ध्मा ............................................... 23, 36, 76, 82, 236, 250 ब्राह्भणऺत्रत्रमविशाॊ ........................................................ 236, 250
फध ब्राह्भी............................................................................ 26, 36
ु ा् .............................................................................. 60, 69
फह ब्रूहह19, 36, 75, 82
ृ त्साभ ..................................................................... 142, 148
बक्त्मा ........ 116, 117, 122, 127, 128, 133, 160, 169, 237, 250 बिेत ...............................................................................
् 7, 13
बक्त्मऩ बिेद्मुगऩदजु त्थता ......................................................... 156, 169
ु रृतभश्नाशभ ....................................................... 128, 133
बगितभमा .................................................................. 140, 148 बिोऽबािो................................................................... 139, 149
बजते ............................................................. 91, 96, 128, 133 बायत ... 4, 13, 19, 20, 21, 22, 36, 46, 54, 59, 62, 69, 105, 111,
बजत्मेकत्िभाजस्थत्.......................................................... 89, 96 155, 169, 183, 186, 192, 196, 203, 207, 211, 214, 220,
222, 229, 237, 251
बजजतत ...................................................................... 128, 133
बाि् ......................................................................... 115, 122
बजतते ............................................... 104, 106, 111, 139, 149
बािना ........................................................................... 26, 36
बजतत्मनतमभनसो........................................................ 127, 133
बािभजानततो ..............................................105, 111, 127, 133
बजस्ि ....................................................................... 129, 133
बािभव्ममभीऺते .......................................................... 234, 251
बजाम्महभ ......................................................................
् 59, 69
बािभाधश्रता्................................................................ 104, 111
बमॊ 139, 149, 235, 251
बािमतत् ....................................................................... 45, 54
बमात ् ............................................................................ 23, 36
बािमततु ........................................................................ 45, 54
बमाद्रणादऩ
ु यतॊ ................................................................. 22, 36
बािसॊशुद्धधरयत्मेतत्तऩो ................................................... 223, 229
बमानकातन.................................................................. 157, 169
बािसभजतिता्............................................................. 139, 149
बमाबमे ...................................................................... 235, 251
बािा ..........................................................104, 111, 139, 149
बमािह्.......................................................................... 47, 54
बािेषु ........................................................................ 140, 149
बमेन ......................................................................... 159, 169
बािो ..............................................................20, 36, 234, 251
बयतषदब . 47, 54, 104, 111, 117, 122, 185, 192, 197, 202, 235,
बािोऽतमोऽव्मक्तोऽव्मक्तात्सनातन् .................................. 117, 122
251
बाषसे ............................................................................ 19, 37
बयतश्रेष्ठ .................................................................... 223, 228
बाषा ............................................................................. 24, 37
बयतसत्तभ ................................................................... 232, 251
बासस्तिोग्रा् ............................................................... 158, 169
बताद .......................................................................... 185, 192
बास्िता ..................................................................... 139, 149
बि 129, 133, 158, 159, 169, 177, 180, 237, 238, 251
शबतना ....................................................................... 103, 111
बितत . 87, 88, 90, 96, 128, 133, 196, 197, 202, 203, 222, 229
बीतबीत् ................................................................... 158, 169
बितीत्मनुशुश्रभ
ु .................................................................. 7, 13
बीतभेनॊ ..................................................................... 160, 169
बितो............................................................................. 59, 69
बीतातन ...................................................................... 158, 169
बितोऽऻानभेि ............................................................. 197, 203
बीभकभाद .......................................................................... 3, 13
बित्मत्माधगनाॊ ............................................................. 233, 251
बीभाशबयक्षऺतभ ..................................................................
् 3, 13
बितत्............................................................................. 3, 13
बीभाजुन
द सभा .................................................................... 2, 13
बिततभाद्मॊ ................................................................ 158, 169
बक्
ु त्िा ....................................................................... 127, 134 बूमोऽवऩ ..................................................................... 159, 170
बुङ्क्ते ........................................................... 45, 54, 185, 192 बूमोऽशबजामते ............................................................. 185, 192
सिदबत
ू ानाॊ .................................................. 26, 77, 104, 142 बोक्तायॊ .......................................................................... 77, 82
बत
ू ॊ 142, 149 बोक्तुॊ ............................................................................ 19, 37
बूतऩथ
ृ ग्बािभेकस्थभनऩ
ु श्मतत.......................................... 186, 192 बोगान ...........................................................................
् 19, 37
बूतप्रकृततभोऺॊ .............................................................. 186, 192 बोगी ......................................................................... 215, 220
बत
ू बािन .................................................................... 140, 149 बोगैश्िमदप्रसक्तानाॊ............................................................ 23, 37
बत
ू ातन ..... 21, 22, 26, 37, 45, 47, 54, 104, 105, 111, 117, 122, भजचचत्तो ......................................................................... 88, 97
भद्माजी ..................................................... 129, 134, 238, 251 भभाव्ममभनुत्तभभ ् ........................................................ 105, 111
भद्व्मऩाश्रम्................................................................ 237, 251 भमा 59, 60, 69, 126, 134, 142, 150, 155, 158, 159, 160, 170,
भधुसूदन ................................................... 6, 13, 19, 37, 89, 97 215, 220, 238, 252
भधुसूदन् ........................................................................ 18, 37 भमाध्मऺेण................................................................. 126, 134
भध्मॊ.................................................. 140, 141, 149, 156, 170 भमानघ ..........................................................44, 54, 207, 211
भध्मे.......................................................................... 197, 203 भतम47, 54, 62, 69, 89, 97, 104, 112, 128, 176, 177, 181, 184,
192, 237, 238, 252
म 4, 14, 20, 21, 22, 23, 38, 39, 45, 55, 76, 77, 83, 106, 113, मऻाश्च ...................................................................... 224, 229
139, 151, 155, 171, 185, 192, 223, 229, 238, 253 मऻे.................................................... 45, 55, 61, 70, 224, 229
मॊ 20, 26, 38, 87, 88, 97, 116, 122 मऻेनि
ै ोऩजह्
ु ितत .............................................................. 61, 70
म् 25, 38, 45, 55, 60, 70, 75, 77, 82, 86, 97, 115, 122, 160, मऻेष.........................................................................
ु 117, 123
171, 177, 181, 186, 192, 215, 220, 233, 253 मऻैरयष््िा .................................................................. 127, 135
मऺयऺसाभ ् ................................................................. 141, 150 मऻो .......................................................................... 232, 253
मक्ष्मे.......................................................................... 215, 220 मत् ...........................................................206, 211, 236, 253
मचच.......................................................................... 184, 193 मतधचत्तस्म ..................................................................... 88, 97
मचचतद्रभशस ................................................................ 207, 211 मतधचत्तात्भा .................................................................... 87, 97
मचचाग्नौ .................................................................... 207, 211 मतधचत्तेजतद्रमकक्रम् ............................................................ 87, 97
मचचातमद् ................................................................... 155, 171 मतचेतसाभ .....................................................................
् 77, 83
मचचावऩ ...................................................................... 142, 150 मतता ............................................................................ 90, 98
मचचाप्मत्ु क्राभतीश्िय्..................................................... 206, 211 मतताभवऩ................................................................... 103, 112
मचचािहासाथदभसत्कृतोऽशस.............................................. 159, 171 मतते ............................................................................. 90, 98
मचरद्ध् .................................................................... 222, 229 मततो ............................................................................ 25, 38
मचरे म ........................................................................... 75, 82 मतततश्च ................................................................... 127, 135
मचरे म् .......................................................................... 19, 38 मतजतत ...................................................................... 106, 112
मजतत ........................................................................... 60, 70 मतततो ...................................................................... 207, 211
मजतते ....................................... 128, 135, 215, 220, 222, 229 मतततोऽप्मकृतात्भानो.................................................... 207, 211
मजततो ...................................................................... 127, 135 मतम् ............................................................................ 61, 70
मजतत्मविधधऩि
ू क
द भ ् ...................................................... 128, 135 मतिाक्कामभानस्........................................................ 237, 253
मजुयेि........................................................................ 127, 135 मतश्च ....................................................................... 184, 193
मज्जुहोवष ................................................................... 128, 135 मतात्भिान ् ................................................................. 177, 181
मज्ऻात्िा ...................60, 62, 70, 103, 112, 126, 136, 196, 203 मतात्भा ..................................................................... 177, 181
मज्ऻात्िाभत
ृ भश्नत
ु े ....................................................... 184, 193 मतात्भान् ...................................................................... 77, 83
मज्ऻानॊ ...................................................................... 234, 253 मतीनाॊ ........................................................................... 77, 83
मऻॊ ............................................................... 61, 70, 223, 229 मतेजतद्रमभनोफुद्धधभतुद नभोऺऩयामण् ...................................... 77, 83
मऻ् .............................................................. 45, 55, 127, 135 मतो .............................................................................. 89, 98
मऻऺवऩतकल्भषा्............................................................. 61, 70 मत 76,
् 83, 117, 123, 128, 135, 159, 171, 184, 193, 222, 223,
मऻतऩ्कक्रमा् .............................................................. 224, 229 224, 229, 230
मऻतऩसाॊ ........................................................................ 77, 83 मत्कयोवष .................................................................... 128, 135
मऻदानतऩ्कभद ............................................................ 232, 253 मत्कभद ....................................................................... 233, 253
मऻदानतऩ्कक्रमा् ......................................................... 224, 229 मत्तज्ऻानॊ ................................................................... 183, 193
मािातमश्चाजस्भ ............................................................ 237, 254 मेषाॊ ................................... 22, 39, 76, 83, 106, 113, 139, 151
मुक्त ........................................................... 25, 38, 87, 88, 98 मो 45, 55, 59, 71, 75, 83, 89, 91, 98, 105, 113, 116, 123,
मुक्त् .......................................................... 60, 71, 76, 77, 83 128, 136, 139, 151, 177, 181, 182, 184, 193, 207, 212,
मुक्तचेष्टस्म .................................................................... 88, 98
222, 230, 238, 254
मोऽतत्सख
ु ोऽततयायाभस्तथाततज्मोततये ि ................................ 77, 83
मुक्ततभा .................................................................... 176, 181
मोऽशबजानातत.................................................................. 60, 71
मुक्ततभो ........................................................................ 91, 98
मोऽमॊ............................................................................. 89, 99
मुक्तस्तस्मायाधनभीहते .................................................. 105, 113
मोऽजन
ुद .......................................................................... 89, 99
मुक्तस्िप्नािफोधस्म .......................................................... 88, 98
मोऽिततष्ठतत ............................................................... 198, 203
मक्
ु तात्भा .................................................................... 105, 113
मोऽव्मशबचाये ण ............................................................ 198, 203
मुक्ताहायविहायस्म ............................................................. 88, 98
मोक्तव्मो........................................................................ 88, 98
मुक्तो................................. 23, 38, 75, 83, 116, 123, 236, 254
मोग ...................................................................24, 39, 59, 71
मुक्त्िैिभात्भानॊ ............................................................ 129, 136
मोगॊ ........... 59, 71, 75, 83, 103, 113, 139, 140, 151, 239, 254
मुगसहस्रातताॊ ............................................................... 116, 123
मोग् ..................................................................24, 39, 59, 71
मुगे 59, 71
मोगऺेभॊ ..................................................................... 128, 136
मुज्मते ....................................................... 139, 151, 224, 230
मोगधायणाभ ् ............................................................... 116, 123
मुज्मस्ि.................................................................... 23, 24, 38
मोगफरेन ................................................................... 116, 123
मञ्
ु जतो .......................................................................... 88, 98
मोगरष्टोऽशबजामते........................................................... 90, 98
मुञ्जतनेिॊ ................................................................. 88, 89, 98
मोगभिाप्स्मशस ................................................................ 24, 39
मुञ्जतभदाश्रम् ............................................................. 103, 113
मोगभाततष्ठोवत्तष्ठ............................................................. 62, 71
मुञ्जीत .......................................................................... 87, 98
मोगभात्भन् .................................................................... 88, 99
मुञ्ज्माद्मोगभात्भविशुद्धमे................................................. 87, 98
मोगभामासभाित
ृ ् ......................................................... 105, 113
मुद्धभीदृशभ....................................................................
् 22, 39
मोगभैश्ियभ ् .................................................126, 136, 155, 171
मुद्धविशायदा्�♂️ ............................................................ 3, 14
मोगमऻास्तथाऩये .............................................................. 61, 71
मुद्धाचरे मोऽतमत्ऺत्रत्रमस्म .................................................. 22, 39
मोगमुक्तात्भा .................................................................. 89, 99
मद्
ु धाम .................................................................... 22, 23, 39
मोगमुक्तो ........................................................75, 83, 117, 123
मुद्धे................................................................ 5, 14, 236, 254
मोगवित्तभा् ................................................................. 176, 182
मुधाभतमुश्च ...................................................................... 2, 14
मोगशास्त्रे ... 26, 39, 62, 71, 77, 83, 91, 99, 106, 113, 118, 123,
मुधध ................................................................................ 2, 14
129, 136, 143, 151, 160, 171, 178, 182, 186, 193, 198,
मुधधजष्ठय् ......................................................................... 4, 14
203, 207, 212, 216, 220, 224, 230, 239, 254
मध्
ु म .......................................................................... 116, 123
मोगसॊक्षऻतभ ् ................................................................... 88, 99
मुध्मस्ि .......................................................... 47, 55, 158, 171
मोगसॊतमस्तकभादणॊ ........................................................... 62, 71
मुमत्ु सि्........................................................................... 2, 14
मोगसॊशसद्ध् ................................................................... 62, 71
मम
ु त्ु सॊु.............................................................................. 5, 14
मोगसॊशसद्धधॊ ................................................................... 90, 99
मुमुधानो ........................................................................... 2, 14
मोगसेिमा....................................................................... 88, 99
मे 2, 14, 45, 47, 55, 59, 71, 77, 83, 104, 106, 113, 128, 136,
मोगस्त्िमा...................................................................... 89, 99
157, 171, 176, 177, 181, 186, 193, 222, 230
मोगस्थ् ......................................................................... 24, 39
मेऽवऩ ......................................................................... 128, 136
मोगस्म .......................................................................... 90, 99
मेऽप्मतमदे िताबक्ता ...................................................... 128, 136
मोगाचचशरतभानस्........................................................... 90, 99
यजस्तभ ..................................................................... 196, 204 याज्मॊ .................................................... 5, 15, 19, 39, 158, 171
यजस्तभश्चाशबबम
ू ......................................................... 196, 204 यात्रत्रॊ .................................................................................. 123
शयीये .......................................................... 5, 16, 20, 156, 173 शुचीनाॊ ......................................................................... 90, 100
शभद157, 173 शच
ु ौ ............................................................................ 87, 100
सिद 2, 3, 16, 26, 42, 76, 77, 85, 104, 105, 114, 142, 153, 159, सिदभाित्ृ म .................................................................. 184, 195
174, 177, 183, 196, 205, 237, 258 सिदशभतत .................................................................... 105, 114
सिं 61, 62, 73, 89, 101, 126, 137, 139, 153, 159, 174 सिदशभदॊ ........................... 20, 42, 104, 114, 117, 124, 236, 258
सिद्............................................................... 45, 57, 159, 175 सिदभेतदृतॊ .................................................................. 140, 153
सिदकभदणाभ .................................................................
् 233, 258 सिदमऻानाॊ .................................................................. 128, 137
सिदकभदपरत्मागॊ ........................................... 177, 183, 232, 258 सिदमोतनषु ................................................................... 196, 205
सिदकभादणण ...................................................... 62, 73, 237, 258 सिदरोकभहे श्ियभ..............................................................
् 77, 85
सिदकभादण्मवऩ ............................................................... 237, 258 सिदविद्बजतत .............................................................. 207, 213
सिदकाभेभ्मो ................................................................... 88, 101 सिदिऺ
ृ ाणाॊ .................................................................. 141, 153
सिदककजल्फषै् .................................................................... 45, 57 सिदिेदेषु ..................................................................... 104, 114
सिदऺत्र
े ेषु ..................................................................... 183, 194 सिदश् 4, 16, 25, 26, 42, 46, 57, 58, 59, 73, 139, 153, 186, 195
सिदगतॊ ....................................................................... 186, 194 सिदसॊकल्ऩसॊतमासी .......................................................... 87, 102
सिदगत् .......................................................................... 21, 42 सिदस्म ... 22, 42, 105, 114, 116, 124, 139, 153, 185, 195, 207,
सिदगह्
ु मतभॊ................................................................. 238, 258 213, 222, 231
सिदऻानविभढ
ू ाॊस्ताजतिद्धध ......................................................... 57 सिदहयश्चाहभुद्बिश्च..................................................... 142, 153