Supryn-Klepcarz M. - Repetytorium Gramatyczne Z Jä Zyka Francuskiego PDF

z języka francuskiego
( WYDAWNICTWO
~ SZKOLNE
~PWN
i,
L
Od autorlc:i
Oto trzymasz w rękach książkę, która została opracowana z myślą o wszystkich, którzy, ucząc się
.. języka francuskiego, zmagają się z rozmaitymi zagadnieniami gramatycznymi bądź świadomie chcą
pogłębić swoją wiedzę z zakresu gramatyki tego języka.
W repetytorium znajdziesz systematyczną prezentację większości* zagadnień gramatycznych, na

którą składają się podstawowe wyjaśnienia teoretyczne, przedstawione często w formie tabel i sche-
matów, a także zilustrowane licznymi przykładami.
Każde zagadnienie jest przedstawione w taki sposób, że oprócz fundamentalnych wiadomości, bez
których nie można się obyć, znajdziesz także różne wyjątki, ciekawostki i nietypowe zastosowania.
Po zapoznaniu się z wyjaśnieniami
i ich zrozumieniu, możesz sprawdzić swoją wiedzę, rozwiązując
ćwiczenia znajdujące się na dołączonej do książki płycie CD (łącznie jest ponad 1OOO ćwiczeń).
A gdy już będziesz pewien/pewna, że opanowałeś/opanowałaś podstawy, że wszystko rozumiesz,
spróbuj swoich sił, rozwiązując testy samooceny znajdujące się w repetytorium po każdym rozdziale
·Gest ich w sumie 9).
Dzięki szerokiemu wachlarzowi ćwiczeń każdy znajdzie coś dla siebie: zarówno osoby uczące się języ
ka francuskiego od niedawna, jak też te, które pragną utrwalić lub pogłębić swoją wiedzę. Możesz
rozwiązać wszystkie ćwiczenia lub poprzestać na tych, których stopień trudności odpowiada Twoim
potrzebom.
Mam nadzieję, że uznasz tę pozycję za nieocenione źródło informacji oraz pomoc w n~uce języka
francuskiego. Bonne chance !
*W repetytorium pominięto trzy czasy, które są stosowane głównie w literaturze: ie passe simple, le passe anterieur
i le futur anterieur.
Opis stosowanych piktogramów:
- ćwiczenie kształtujące sprawność mówienia
- ćwiczenie kształtujące sprawność pisania
- odsyłacz do ćwiczeń na płycie CD
- odsyłacz do klucza ćwiczeń do testów samooceny.

Spis treści
7
1.1. Rzeczownik i jego·rodzaj 8
1.2. Tworzenie rodzaju żeńskiego rzeczowników 11
1.3. Rzeczowniki o jednej formie w obu rodzajach 14
1.4. Rzeczowniki o różnych formach dla obu rodzajów 15
1.5. Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników . . . 17
1.6. Rzeczowniki o jednej liczbie . . . . . . . . . . . 19
1. 7. Rzeczowniki o tej samej formie w obu liczbach 20
1.8. Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników złożonych 20
Samoocena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
~- ~ammek
Le pronom 25
2.1 .a. Zaimki przymiotne wskazujące 25
2.1.b. Zaimki przymiotne dzierżawcze 26
2. 1.c. Zaimek przymiotny pytający i wykrzyknikowy 28
2.1.d. Zaimki przymiotne nieokreślone . 30
2.1 .e. Zastosowania tout . . . . . . . 34
2.2. Zaimki osobowe w funkcji podmiotu 36
2.3. Zaimki zwrotne . . . . • . . . . . 38
2.4. Zaimki osobowe akcentowane . . . 40
2.5. Zaimki osobowe w funkcji dopełnienia bliższego 41
2.6. Zaimki osobowe w funkcji dopełnienia dalszego 43
2.7. Zaimek przysłowny EN 45
2.8. Zaimek przysłowny Y . . . 48
2.9. Miejsce i kolejność zaimków 50
2.1 O.a. Zaimki względne proste 54
2. 1O.b. Zaimki względne złożone 57
2.11.a. Zaimki rzeczowne wskazujące 59
2.11 .b. Zaimki rzeczowne dzierżawcze 62
2. 11 .c. Zaimki rzeczowne pytające 63
2.11.d. Zaimki rzeczowne nieokreślone 66
Samoocena . . . . . . . . . . . . . . 71
3 •. R@d:ii:ajnmk _..-~.· ·.
' ~m.:
rarticte ·~ ~ 74
3.1. Rodzajniki określone 75
3 .2. Rodzajniki nieokreślone . . . 77
3.3. Formy ściągnięte rodzajników 79
3.4. Rodzajniki cząstkowe . . 81
3.5. Rodzajniki po przeczeniu 83
3.6. Opuszczanie rodzajników 84
Samoocena . . . . . . . . . 88
4
I
iii!. llilr~ymi@tnmk V~ ...
tadjectif qualificatif ~~ 90
4.1. Tworzenie rodzaju żeńskiego przymiotników 92
4.2. Tworzenie liczby mnogiej przymiotników .. 94
4.3. Przymiotniki o dwóch formach w rodzaju męskim 95
4.4. Stopniowanie przymiotników . . . . . . . . . . 96
7 4.5. Miejsce przymiotników . . . . . . . . . . . . . 98
4.6. Uzgadnianie przymiotników oznaczających kolory . 101
8 4. 7. Imiesłowy użyte jako przymiotniki 103
1 Samoocena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
4
5
7
9 ;. 11.m~~ellH'ilmk ~.otĄf'AiA_·_·.
o tadjectit numera1 ~ M 108
o 5.1. Liczebniki główne . . . 108
2
5.2. Liczebniki porządkowe 113
Samoocena . . . . . . . . 116
®· $3p@jniik
La conjonction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
"lJ~ irlJli':ii:WDMelk
La preposition 124
7.1. Zastosowanie niektórych przyimków 127

7.2. Przyimki używane po czasownikach : 136
7.3. Wyrażenia przyimkowe .. 141
Samoocena (Spójnik i Przyimek) • . . . 143
s. Pli'ZY!'llłówek
tadvetbe ~--~·· 147
8.1. Tworzenie przysłówków 150

8.2. Miejsce przysłówków w zdaniu ·· 152
8.3. Stopniowanie przysłówków 153
8.4. Wyrażenia przysłówkowe 154
Samoocena . . . . . . . . . . 156
. 9. li::iUl!S@Wll'iliik
Le. verbe. 160
9.1. Bezokolicznik . . . . . . . . . . 161

9.2. Trzy grupy czasowników francuskich 165
9.3. Czasowniki zwrotne . . . . . . . . 167
9.4. Czasowniki posiłkowe . . . . . . . 170
9.5. Czasowniki i konstrukcje nieosobowe 174
9.6. Wyrażenia czasownikowe . . . . . . 176
5
9.7. Uzgadnianie czasownika z podmiotem 180
9.8. Konstrukcje czasowników 183
9.9. Czasowniki wieloznaczne 186
9.1 O. Tryb oznajmujący „. 192
9.1 O.a. Czas teraźniejszy 192
9.1 O.b. Czas przeszły bliski • f 198
9.1 O.c. Czas przyszły bliski 199
9.1 O.d. Czas przyszły prosty 200
9.1 O.e. Czas przeszły złożony 203 Di
9.1 O.f. Czas przeszły niedokonany 206
9.1 O.g. Czas zaprzeszły . . . . . 209 R<
9.1 O.h. Użycie czasów przeszłych 211 i I
9.11. Tryb rozkazujący 214
re
9.12. Tryb warunkowy 216 1
9.13. Tryb łączący .. 219
9.14. Imiesłów 227
9.14.a. Imiesłów czasu teraźniejszego i forma gerondif 228
9.14.b. Imiesłów czasu przeszłego . . . . . . . 232
9.14.c. Uzgadnianie imiesłowu czasu przeszłego 236 .,
Samoocena . . . . . . . . . . . ..... 240
s
'Il@. Bud@wa ~f11lonma
La structure de Ja phrase 244
10.1. Zdanie proste . . , . 244 "i

10.1.a. Zdanie oznajmujące 246 D
10.1.b. Zdanie pytające . . 247
10.1.c. Zdanie przeczące . 252
10.1.d. Zdanie wykrzyknikowe 257
10.2. Strona bierna . . . . . 259
10.3. Konstrukcje emfatyczne 261
10.4. Nominalizacja, czyli redukcja zdania poprzez zastosowanie grupy rzeczownikowej 263
10.5. Zdanie złożone . . . . . . . . 267
10.5.1. Zdania współrzędnie złożone ....................... . 268
10.5.2. Zdanie podrzędnie zlożone ....................... . 269
10.5.2.a. Zdanie podrzędne względne . . . . . 269
10.5.2.b. Zdanie podrzędne dopełnieniowe . . . . . 271
10.5.2.c. Zdanie podrzędne okolicznikowe czasu . . 274
10.5.2.d. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny 276
10.5.2.e. Zdanie podrzędne okolicznikowe skutku . . 278
10.5.2.f. Zdanie podrzędne okolicznikowe celu . . . 280
10.5.2.g. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia lub opozycji. 281
10.5.2.h. Zdanie podrzędne okolicznikowe warunku . . . . . . . . . 283
10.6. Zdanie bezokolicznikowe 287
10.7. Mowa zależna.' . . . . . . . . 287
Samoocena . . . . ' . . . . . . . . 292
Klucz ćwiczeń z testów do samooce.ny 296
Uwaga! Na płycie CD znajdują się zestawy ćwiczeń skorelowane z każdą częścią teoretyczną.
~a~:~:: ::~:zn~: ~;:~:::::o ::::t~~::: :::~~:::ni: ~

- Procesor: 1,5 GHz lub lepszy
0
.
- Pamięć: 512 MG RAM
- Karta graficzna: 256 MB VRAM
- Przeglądarka INTERNET EXPLORER.
Aby uruchomić płytę CD, należy kliknąć dwukrotnie na'ikonę: tOO
6
,, '" I@'."'.'- "
180
'83
86
1 ~ Rzeczownik .~ . . . .· .
92
92
98
99
oo
03 Definicja
06
Rzeczownik (/e no,m) jest częścią mowy określającą istoty żywe (ludzi, zwierzęta) oraz rzeczy, miejsca
09
i pojęcia abstrakcyjne. W języku francuskim rzeczownik odmienia się w liczbie i w rodzaju. Podlega
11
rozmaitym podziałom. Wyróżnia się następujące kategorie rzeczowników:
i4
i6 1. Rzeczowniki pospolite I własne
19 1ac Rzeczowniki pospolite (/es noms communs) są to nazwy ogólne nadawane wszystkim istotom lub rze·
~7 czom należącym do danej grupy, pisane są małą literą i są poprzedzone określnikiem (ie determinant).
'8
:2
un chien (pies), /a maison (dom), cette filie (ta dziewczyna) itd.
:5
1b. Rzeczowniki własne (/es noms propres) są to nazwy własne jednostkowych, konkretnych osób i rzeczy.
o Są to np. imiona i nazwiska osób, nazwy państw i narodów, nazwy geograficzne. Piszemy je wielką literą
i w wielu przypadkach nie są poprzedzone rodzajnikiem.
Napoleon Bonaparte, Edith Piaf, fes Alpes (Alpy), /a France (Francja), fes Polonais (Polacy),
4 Paris (Paryż), Londres (Londyn), Varsovie (Warszawa), ale: Le Havre (Hawr) itd.
4 fl!ll®1•~fl'. Nazwy oznaczające mieszkańców danego państwa. regionu lub miasta piszemy wielką literą. Ale, gdy j>eł·
J nią funkcję przymiotnika lub orzecznika. piszemy je małą literą.
7
Les Parisiens se depechent tout Je temps. Paryżanie cały czas się spieszą.
Les Franr;ais aiment Ja bonne cuisine. Francuzi lubią dobrą kuchnię.
Ale: avoir Ja nationalite franr;aise (mieć narodowość francuską); parler franr;ais (mówić po francusku);
fa cuisine fran1;aise (kuchnia francuska); /a Republique franr;;aise (Republika Francuska) itd.
Zinedine Zidane est franr;ais. Zinedine Zidane jest Francuzem.
2. Rzeczowniki konkretne I abstrakcyjne

2a. Rzeczowniki konkretne (fes noms concrets) nazywają przedmioty, które możemy zobaczyć, poczuć,
usłyszeć lub dotknąć.
un homme (człowiek), un vent (wiatr), /e solei/ (słońce), une table (stół) itd.
2b. Rzeczowniki abstrakcyjne (fes noms abstraits) odnoszą się do pojęć, których nie możemy rozpoznać za
pomocą naszych zmysłów.
Ja beaute (piękno). /'intelligence (inteligencja), /a difficu/te (trudność), J'amitie (przyjaźń) itd.
3. Rzeczowniki żywotne I. nieżywotne

3a. Rzeczowniki żywotne (fes noms animes) oznaczają istoty żywe.
un lyceen (licealista), un perroquet (papuga), une vache (krowa) itd.
3b. Rzeczowniki nieżywotne (fes noms inanimes) oznaczają przedmioty, uczucia i pojęcia abstrakcyjne.
une chaise (krzesło), un livre (książka), /'amour (miłość), le bien (dobro) itd.
lll'.1f~1S~~3$ Obok podziału na rzeczowniki żywotne i nieżywotne istnieje też podział na rzeąownikfosobowe, oznacZa-
jące tylko ludzi, oraz rzeczowniki nieosobowe, oznaczające wszystkie inne istoty. przed.mioty i pojęcia.
4. Rzeczowniki jednostkowe I zbiorowe

4a. Rzeczowniki jednostkowe (/es noms individuels) oznaczają pojedyncze osoby i przedmioty.
un passant (przechodzień), une feuille (liść), un cahier (zeszyt) itd.
7
4b. rzeczowniki zbiorowe (fes noms col/edifs) to takie, które występują w liczbie pojedynczej, ale oznacza- ® naz
ją zbiór osób lub przedmiotów jednostkowych. lat
Ja foule (tlum), le feuil/age (listowie), l'equipe (drużyna) itd.
Wiele rzeczowników zbiorowych występuje z dopełnieniem w liczbie mnogiej, np. un groupe (grupa), /a ma- ®na;
jorite (większość), une foule (tłum), une multitude (mnóstwo, tłum), une douzaine (tuzin). lity
Une foule de vacanciers se promenent sur la plage. Tłum wczasowiczów spaceruje po plaży. W'.
5. Rzeczowniki proste I złożone 0 na

Sa. rzeczowniki proste (fes noms simp/es) są to słowa pojedyncze. ty<
une etoi/e (gwiazda), un stylo (długopis), un enfant (dziecko), le regret (żal) itd.
eh
Sb. rzeczowniki złożone (fes noms composes) składają się z co najmniej dwu słów połączonych myślnikami
N•
lub/i apostrofem.
un arc-en-ciel (tęcza), un chef-d'reuvre (arcydzieło), une chauve-souris (nietoperz) itd.
6. Rzeczowniki policzalne I niepoliczalne

6a. rzeczowniki policzalne (fes noms comptab/es) określają przedmioty, które dadzą się policzyć.
une voiture (jeden samochód), deux nuages (dwie chmury), trois fleurs (trzy kwiaty), quatre chats (cztery
koty) itd.
"'n
6b. rzeczowniki niepoliczalne (fes noms non comptables) nie dają się policzyć. Mówiąc o nich, używamy
f
zwrotów ilościowych lub rodzajników cząstkowych (fes articles partitifs).
(1j [
le sab/e (piasek), /a pluie (deszcz), la viande (mięso), /'eau (woda), la liberte (wolność), le courage (odwa-
ga) itd. · I
une bouteil/e de vin (butelka wina), un kilo de sucre (kilogram cukru), un peu de patience (trochę cierpli- 1}: I
wości) itd.
1. Rzeczownik c+ 1. Rzeczownik,.+ ćw. 1.-3. ~
. .· .,
~
RZECZOWNIK I JIEGO RODZAJ!

1.1. LE GENRE DU NOM
Rzeczowniki w języku francuskim mają stały rodzaj: męski (le masculin) lub żeński (le feminin). We francuskim
nie występuje rodzaj nijaki. Na rodzaj rzeczownika wskazuje towarzyszący mu rodzajnik: un lub /e dla rodzaju
męskiego oraz une lub /a dla rodzaju żeńskiego. Informację o rodzaju rzeczownika niosą także zaimki przymiot-
ne wskazujące (/es adjedifs demonstratifs) i niektóre zaimki przymiotne dzierżawcze (fes adjedifs possessifs).
un voyage (podróż), un veto (rower); le lycee (liceum), le monde (świat)
une femme (kobieta), une pomme (jabłko); /a musique (muzyka), /a gare (dworzec)
ce livre (ta książka), cet hótel (ten hotel), cette personne (ta osoba)
mon veto (mój rower), ta chambre (twój pokój), sa trousse (jego/jej piórnik) itd.
O tym, jakiego rodzaju jest dany rzeczownik, może informować przynależność do kategorii słów, ale trzeba
uważać, gdyż występuje tu wiele wyjątków.
Rodzaj żeński rzeczowników

Rodzaju żeńskiego są najczęściej rzeczowniki oznaczające:
e nazwy państw i kontynentów kończące się na -e, np. /'Europe (Europa), /'Asie (Azja), l'Amerique (Ameryka), I
l'Austra/ie (Australia), l'Afrique (Afryka); /a France (Francja), /a Pologne (Polska), l'Allemagne (Niemcy), /'/talie
(Włochy), l'Espagne (Hiszpania);
Wyjątki: le Mexique (Meksyk), /e Cambodge (Kambodża), le Mozambique (Mozambik), le Zimbabwe (Zimbabwe).
8
RZECZOWNIK I JEGO RODZAJ "'
nacza- e nazwy chorób, np. /'angine (angina), J'appendicite (zapalenie wyrostka robaczkowego), la vario/e (ospa),
/a bronchite (zapalenie oskrzeli), /a rougeo/e (różyczka);
Wyjątki: le rhume (katar), le diabete (cukrzyca), le cholera (cholera).
a ma- e nazwy dyscyplin naukowych, np. /es mathematiques (matematyka), la medecine (medycyna), la politique (po-
lityka);
Wyjątki: le calcu/ (arytmetyka), le droit (prawo).
"' nazwy świąt, np. /a Saint-Jean (dzień Świętego Jana), la Saint-Nicolas (Mikołajki), la Toussaint (Wszystkich Świę
tych);
-~~i&Ę~XR Pćiques (Wielkanoc) w znaczeniu daty jest rodzaju męskiego i występuje w liczbie pojedynczej. Kiedy
chcemy powiedzieć, że coś wydarzy się w czasie Wielkanocy; powiemy aPćiques bez .rodzajnika; podobnie będzie z Bożym
cami
Narodzeniem: aNoel. Te ostatnie święta występują we francuskim zarówno w rodzaju męskim jaki żeńskim: la Noel albo le.Noe!.
Nous nous reverrons a Paques prochain. Spotkamy się w czasie Wielkanocy.
Ale: Joyeuses Paques ! Wesołych Świąt (Wielkanocnych)!
Venez chez nous a Noel. Przyjedźcie do nas w okresie Bożego Narodzenia.
Joyeux Noel ! Wesołych Świąt (Bożego Narodzenia)!
:ery Iii! nazwy samochodów osobowych, np. une Citroen, une Peugeot, une Jaguar, une Mercedes, une Opel.
Rodzaj męski rzeczowni!<ów

my
Rodzaju męskiego są najczęściej rzeczowniki oznaczające:
ra- G nazwy państw kończące się na inną literę niż -e, np. ie Bresil (Brazylia), le Canada (Kanada), le Japon (Japonia),
le Kenya (Kenia);
di- " nazwy drzew (w tym owocowych), np. ie bouleau (brzoza), le ch/!!ne (dąb), le pin (sosna), le tilleul (topola),
ie sau/e (wierzba), /'oranger (drzewo pomarańczowe);
© nazwy metali i substancji chemicznych, np. ie fer (żelazo), le cuivre (miedź), le plomb (ołów), l'etain (cyna);
liJ nazwy dni, miesięcy, pór roku, stron świata, np. ie lundi (poniedziałek), le samedi (sobota); un fevrier (luty),
un jui!let (lipiec); le printemps (wiosna), l'ete (lato); le nord (północ), le sud-est (południowy-wschód);
e nazwy liczb i litery, np. le cinq (liczba pięć), le huit (liczba osiem); un A (litera A), un B (litera B);
Rodzaju męskiego są także rzeczowniki utworzone na bazie:

" przymiotników (nazwy kolorów, języków), np. le rouge {kólor czerwony), le noir (kolor czarny); le beau (pięk
no); le polonais Qęzyk polski), /'ang/ais Qęzyk angielski);
Q bezokoliczników, np. ie devoir (obowiązek), le dejeuner (obiad), le souvenir (wspomnienie; pamiątka);
słów nieodmiennych (przysłówków i przyimków), np. le bien (dobro), le mal (zło), le devant (przód).
O przynależności do rodzaju mogą informować niektóre sufiksy (końcówki rzeczowników).
Rodzaju żeńskiego są najczęściej rzeczowniki kończące się na:
-ade far;ade (fasada), salaae (sałata, sałatka), bouscu/ade (popychanie)

Wyjątki:@. stade (stadion), @_ grade (stopień)
-ail/e(s} fianr;ai/les (zaręczyny), ferrail/e (żelastwo, złom), canail/e (kanalia)
-aison I -oison 1-ison conjugaison (koniugacja), pamoison (omdlenie), guerison (wyleczenie)
-ance naissance (narodziny), resistance (opór), constance (stałość)
-anse danse (taniec), transe (trans)
9
-ee arrivee (przybycie, przyjazd), soiree (wieczór), pensee (myśl)
un
Wyjątki: ff;_musee (muzeum), ff;_ lycee (liceum) un
un
-en ce absence (nieobecnÓść), evidence (oczywistość), apparence (wygląd, pozór)
ur
Wyjątek: ff;_ silence (cisza) ,
ur
-ense defense (obrona), depense (wydatek), offense' (zniewaga) ur
Ul
-esse richesse (bogactwo), politesse (uprzejmość), finesse (delikatność)
Ul
-ette raquette (rakieta), fi!lette (dziewczynka), starlette (gwiazdka filmowa) Ui
-eur blancheur (białość), grandeur (wielkość), peur (strach), valeur (wartość)

(pojęcia abstrakcyjne) Wyjątki: ff;_ bonheur (szczęście), ff;_ malheur (nieszczęście), /'honneur (honor), ff;_ /abeur (trud) Ja
-ie plaisanterie (żart, dowcip), p/uie (deszcz), hypocrisie (hipokryzja)
Za
Wyjątki: ff;_ genie (geniusz), /'incendie (pożar), ff;_ parapluie (parasol) un
nil
-sian I tion explosion (wybuch), passion (pasja), fiction (fikcja), emotion (emocja), parution (ukazanie się), ksi
discretion (dyskrecja)
-ise maitrise (mistrzostwo), sottise (głupota), franchise (szczerość)
-te qua/ite Qakość), salete (brud), bonte (dobroć), beaute (piękno), vanite (próżność)
Wyjątki: ff;_ cóte (bok), ff;_ pate (pasztet), ff;_ traite (traktat), ff;_ comite (komitet)
-u de exaditude (dokładność), attitude (postawa)
-ure fermeture (zamknięcie), brQ/ure (oparzenie), parure (ozdoba)
p,
Rodzaju męskiego są najczęściej rzeczowniki kończące się na:
c
t
-age voyage (podróż), feui!lage nettoyage (czyszczenie)
(liście, listowie), r;
Wyjątki: @page (strona), /'image (obrazek), @plage (plaża), @cage (klatka)
-ail vitrail (witraż), detai/ (detal, szczegół), corail (koral)

-al Journal (dziennik), hópital (szpital), anima/ (zwierzę)
-at anonymat (anonimowość), pensionnat (szkoła z internatem)
-(e)au noyau (pestka), bureau (biuro), moineau (wróbel)

Wyjątki: @peau (skóra), /'eau (woda)
-ege cortege (orszak), manege (ujeżdżanie koni), college (gimnazjum)

-et coffret (kuferek), garr;onnet (chłopczyk), livret (książeczka)
-eur ascenseur (winda), interrupteur (wylącznik), moteur (silnik), ordinateur (komputer),

(urządzenia) refrigerateur (lodówka), televiseur (telewizor)
-ier fermier (farmer},,,epicier (sklepikarz); pommier Uabłoń), prunier (śliwa).
-isme journalisme (dziennikarstwo), tourisme (turystyka), stoTcisme (stoicyzm),
optimisme (optymizm), pessimisme (pesymizm), idealisme (idealizm)
-ment mouvement (ruch), batiment (budynek), chlltiment (kara)
--oir soir (wieczór), 'arrosoir (konewka)
-oire /aboratoire (laboratorium), territoire (teren), pourboire (napiwek)
Wyjątki: IE_ balanr;oire (huśtawka), @memoire (pamięć), fil_ patinoire (lodowisko),
IE_ baignoire (wanna), /'armoire (szafa)
[;'}1:8~~f~f:~X;_~:\:;!;,. W języku francuskim istnieje grupa słów - homonimów- zmieniających znaczenie w zależności od ro-
dzaju. Oto kilka takich rzeczowników:
un aide pomocnik une aide pomoc
un crepe !crepa une crepe naleśnik
un critiąue krytyk une critiąue krytyka: recenzja
10
TWORZENIE RODZAJU 2EŃSKIEGO RZECZOWNIKÓW ,'.!;;12,
un livre książka une livre funt, pól kilograma

un mOnche trzonek, rękojeść une manche rękaw
un manreuvre robotnik une manreuvre manewr
un memoire rozprawa naukowa une memoire pamięć
un mode sposób, metoda une made moda
un physique wygląd la physiąue :fizyka
un poste stanowisko; odbiornik une poste poczta·
un tour objazd, przejażdżka une tour wieża
un vase waza, naczynie une vase bioto; mul
un voile woalka; welon une voile żagiel
i) Jale się uczyć efel(tywnie?

Zapewne zauważyłeś/łaś, że wiele słów francuskich różni się rodzajem od słów polskich, np. une table (stół),
un livre (książka). Dlatego, jeśli nie chcesz popełniać błędów, ucz się rzeczowników francuskich razem z rodzaj-
nikami, które podpowiadają rodzaj danego słowa. Patrz również aneks nr 1 znajdujący się na dołączonej do
książki płycie CD.
1. Rzeczownik - 1.1. Rzeczownild i jego rodzaj~ ćw. 1.-17. ~
~
'll"WORlEll\lllE ROIDlAJU ŻEIŃISKIEGO RlEC:lOWINllB<ÓW
1.2. LA FORMAT/ON DU FEMININ DES NOMS
Podstawowa zasada tworzenia rodzaju żeńskiego rzeczowników polega na dodaniu -e do formy męskiej rze-
czownika, co w wielu przypadkach prowadzi do zmian fonetycznych oraz ortograficznych (np. wymawianie
bądź podwojenie ostatniej spółgłoski). W przypadku wielu rzeczowników utworzenie rodzaju żeńskiego pole-
ga na wymianie całej końcówki formy męskiej.
Le marie aidait la mariee amarcher. Pan młody pomagał iść pannie młodej.
C'est le laureat I la /aureate du concours. To jest laureat I laureatka konkursu.
Le frere de Monique, c'est un inte/lectuel. Brat Moniki to intelektualista. ·
La sa=ur de Leo, c'est une intel/ectuel/e. Siostra Leo to intelektualistka.
Je suis a/le au concert de ce chanteur. Poszedłem na koncert tego piosenkarza.
Beaucoup de jeunes connaissent la chanteuse franr;aise Alizee. Wielu młodych ludzi zna francuską pio-
senkarkę, Alizee.
Sposoby tworzenia rodzaju żeńsl<iego rzeczowników

Różne sposoby tworzenia rodzaju żeńskiego rzeczowników obrazuje poniższa tabela.
;,_ ".'~ "'·.:·,~~ =''.:':&, ·„ ·.i.~~'·'.: '·1 :'.t! a ·:iji • ~-·~ ~·""; ~Jrra~;;·LQ:··„
b - ~·'ił!m·l}i1Ji·'lłl',I.!łiiil:=!!li~:·'!!!]··=-~r·''fj'ij'lm.~.";.,,!ł!'!łi!łif!l.1,1. ,,;,,~
Reguła Przykłady Uwagi
. fornia rzecz. un employe - une einployee - Gdy rzeczownik w rodz. męskim kończy się na samo-
w r.m. + e (urzędrii)'/czka) głoskę, rzeczowniki w obu rodzajach będą'l!'Yl)1awiane
un ami - une amie w ten sam sposób.
. (przyjaclel/ciółkii)
- Wymawianie ostatniej spółgłoski w żenskiej formie
rzęczoWnika:·
-t .- -te etudiant - etudiante [t]

(student/ka)
-d- -de un marchand - une marchande [d]
(handlarz.Irka)
-s - -se un Franr;ais - une Franr;aise [z]
(Francuz/ka)
-I - -Je un rival --... une rivale - Wyjątek: końcowe [I] jest wymawiane także w rodz.
(rywaVka) męskim.
11
..
„. ~·
'

-er- -ere un boucher - une bouchere - W końcówkach -ere, -iere wymawiana jest ostatnia -t
(rzeźnik/czka) spółgłoska [r], pojawia się akcent (/'accent grave);
-ier - -iere un caissier - une caisstere zmienia się też wymowa ostatniej samogłoski: e ferme
(kasjer/ka) (zamknięte) jest zastąpione przeze ouvert (otwarte).
-in - -ine un cousin - une cousine - W koTlcówkach -ine, -aine, -ane wymawiana jest
(kuzyn/ka) ostatnia spółgłoska [n]; ostatnia sylaba w rodz. żeńskim
„ain - -aine un Amf§ricain - une Americaine traci charakter nosowy.
(Amerykanin/anka)
-an - -ane un Catalan - une Catalane - Wyjątek: un paysan - une paysanne
(Katalończyk/Katalonka) (mieszkaniec/mieszkanka wsi)
-eur-+ -eure un superieur - une sup€rieure - Takich rzeczowników jest tylko kilka: un prieur (prze-
(przełożony/na) or), un mineur (małoletni, niepełnoletni), un majeur (peł
noletni, dorosły).
'•~:~~'M1~_iffe~~!lZJ§/JW&~~ł~wŁ.~ffil.tf!~:t\"~~~mJ:rg~~~1~~-w~~~ft~~~J$lef5~:~
-en - -enne un Europeen - une Europeenne -+ W końcówkach -enne, -ienne, -onne, -ionne wymawia-
(Europejczyk/Europejka) na jest ostatnia spółgłoska [n]; ostatnia sylaba traci charak-
-ien - -ienne un musicien - une musicienne ter nosowy.
(muzyk)
-on-+ -onne un Breton - une Bretonne
(Bretończyk/Bretonka)
-ion - -ionne un champion - une championne
(mistrz/yni)
-el - -el/e un mortel - une mortelle Wymawianie ostatniej spółgłoski:

(śmiertelnik) - [I] w formie męskiej i żeńskiej rzeczownika
-et - -ette un cadet - une cadette - [t] tylko w formie żeńskiej rzeczownika
(młodszy/a)
-ot - -otte un sot - une sotte - Wyjątki: un prefet - une prefete ; un idiot - une
(głupiec/głupia) idiote (bigot, devot itd.); un avocat - une avocate (can-
-at - -atte un chat - une chatte didat itd.)
(koVka)
- Wymawianie ostatniej spółgłoski w formie żeńskiej

rzeczownika:
-f - -ve un veuf - une veuve [w] (w rodzaju męskim wymawia się końcowe [f])
(wdowiec/wdowa)
-aux-+ -ouse un epoux - une epouse [z]
(małżonek/n ka)
-eux- -euse un .paresseux -+-une paresseuse [z]
(leń, leniuch)
-c--que un Turc - une Turque - Wyjątek: końcowe [k] jest wymawiane także w rodz.
(Turek/Turczynka) . męskim.
- Wyjątek w pisowni: un Grec - une Gres;que
(Grek/Greczynka)

-eur- -euse un joueur - une joueuse
(gracz)
-teur - -teuse un acheteur - une acheteuse - Gdy rzeczownik pochodzi od czasownika na -ter, np.
(kupujący/ca) acheter, flatter, porter, emprunter (a także mentir).
12
TWORZENIE RODZAJU 2EŃSKIEGO RZECZOWNIKÓW 1

-teur,. - -trice un accusateur - une accusatrice - Gdy rzeczownik pochodzi od czasownika niekończą
(oskarżyciel/ka) cego się na -ter, np. accuser, admirer (wyjątek: inventeur
un admirateur - une admiratrice - -trice - inventer).
(wielbiciel/ka)
un acteur - une actrice - Gdy ni~ jesteśmy w stanie podać czasownika, od któ-
(aktor/ka) rego rzeczownik pochodzi, także moniteur, spedateur,
un mediateur - une mediatrice aviateur, auditeur itd.
(pośrednik/czka; mediator)
W ten sposób tworzy się rodz. żeński:

-e* - -esse un maitre - une martresSe - nazw osób (także: un hóte, un ivrogne, un pretre, un
(pan/i ; właściciel/ka) prophete)
un tigre - une tigresse - nazw zwierząt (także: un ane)
ł-
(tygrys/ica)
un duc - une duchesse - tytułów arystokratycznych (także: un prince, un comte)
(książę/księżna)
un defendeur - une defenderesse - pewnych słów z jęz. poetyckiego i żargonu sądowni
(pozwany/a) czego (także: un demandeur)
ia-
un docteur -+ une doctoresse
ak-
(lekarz/rka)
ff~$f,:ił~%tlit~7~~p~~ł:b~~~~~icq~J'.[&.,qt~ft'J4>~"ąt2ff.W~.tfuJJ~~filii~'lffelł~~~i';-*i~
-ou - -o/le un fou - une folie - Są to formy nieregularne, których trzeba nauczyć się
(wariat/ka) na pamięć.
-oux - -ousse un roux - une rousse Patrz też: RZECZOWNIKI O RÓŻNYCH FORMACH DLA
-eux - -eill.e (rudy mężczyzna/ruda kobieta) OBU RODZAJÓW (str. 15).
un vieux _,. une vieille
(staruszek/ka)
*Uwaga! Większość rzeczowników kończących się na -e, które odnoszą się do ludzi, ma jednakową formę w rodzaju męskim oraz żeńskim. Więcej
informacji znajdziesz w rozdziale RZECZOWNIKI O JEDNEJ FORMIE W OBU RODZAIACH (str. 14). .
C'est Y.fl. s-tGgiair:. To jest stażysta. C'est une sragiair:. To jest stażystka.
Je vais chez mon can1a:·ad~:. Idę do mojego kolegi.
Je rencontre aujourd'hui ma can;arade. Spotykam się dziś z koleżanką.
~~cL. Rzeczownik un hOte maczy jednocześnie .gospodarz, pan domu" jak też .gość, osoba zaproszona". Jedy·
nie kontekst może wyjaśnić. o które maczenie chodzi. Takich wątpliwości nie ma w rodzaju żeńskim. ponieważ istnieją
dwie różne formy dla obu znaczeń: une hótesse to „gospodyni. pani domu„, natomiast une hóte to rodzaj żeńsld od słowa
„gość". Nie zapominajmy o nazwie hótesse de l'air znaczącym. „stewardessa„.
~-:;;:;·_~:·J~~.i:_':1,h\/ Rzeczownik amateur posiada tylko formę męską. dlatego powiemy: Elle est amateur de bonne cuisine. {Ona)
jest~miłośniczką dobrej Jruc:Juri_
Rodzaj_ ż:etiski nazw zawodó'llif

"' Większość nazw zawodów tworzy rodzaj Źeński zgodnie z regularni podanymi wyżej.
un avocat - une avocate (adwokat/ka)
un cuisinier - une cuisiniere (kucharzJrka)
un historien - une historienne (historyk/czka)
un coiffeur - une coiffeuse (fryzjer/ka)
un decorateur - une decoratrice (dekorator/ka)
un journaliste - une journa/iste (dziennikarZ/ka) itd.
13
. .
„ f§' .
'
e Niektóre zawody - tradycyjnie męskie - nie posiadają formy żeńskiej. Są to np.:

un chercheur (badacz), un ingenieur (inżynier), un medecin (lekarz), un peintre (malarz), un scu/pteur (rzeź
biarz), un plombier (hydraulik), un pompier (strażak), un chauffeur de taxi (kierowca taksówki), un sołdat
(żołnierz), un auteur (autor), un procur'eur (prokurator).
~ai
Kiedy chcemy użyć któregoś z tych zawodów w odniesieniu do kobiet, użyjemy ich w formie męskiej. Może
my też dodać słowo femme (kobieta).
Eiie est ingenieur. Lub: C'est une femme ingenieur. Ona jest inżynierem.
-is
Obecnie istnieje tendencja - zapoczątkowana w Quebecu - do „feminizowania" nazw zawodów, które kiedyś
były wykonywane tylko przez mężczyzn.
un professeur - une professeure (profesor/ka; nauczyciel/ka)

un auteur - une auteure (autor/ka)
un ecrivain - une ecrivaine (pisarZ/rka)
Wymienione tu formy rodzaju żeńskiego nie są na razie obowiązkowe. Dlatego nadal spotyka się formy:
une femme ecrivain, elle est professeur itd
Niektóre rzeczowniki posiadają dwie formy w rodzaju żeńskim. ale mają one różne żnaczenia. np. od
słowa chanteur mamy formy rodzaju żeńslóego chanteuse (piosenkarka) oraz cantatrice (śpiewaczka np. operowa); od słowa
patron mamy patronne (patronka; pani domu; właścicielka) oraz patronnesse (pani z instytucji dobroczynnej).
-,
Rzeczowniki występujące tyllco w jednym rodzaju

e Niektóre rzeczowniki francuskie mogą odnosić się także albo tylko do mężczyzn, nawet jeśli występują jedynie
w rodzaju żeńskim, np. !d.lli!. sentinel/e (wartownik), une recrue (rekrut, poborowy), une victime (ofiara), une
dupe (osoba naiwna), une vedette (gwiazda), une idole (bożyszcze, idol) albo tylko do kobiet - chociaż wystę
pują jedynie w rodzaju męskim, np. un mannequin (modelka), un modele (modelka), un tendron (podlotek,
młódka) itd.
.i
e Istnieją też nazwy zwierząt, które występują tylko w jednym rodzaju. ,I i
OC
;I
un perroquet (papuga), un ecureui/ (wiewiórka), un zebre (zebra) itd.
une grenouil/e (żaba), une panthere (pantera), une souris (mysz) itd.
Gdy chcemy zaznaczyć, że chodzi o samicę lub samca danego zwierzęcia, musimy dodać femelle (samica) lub rn
mate (samiec). I'I
une souris mate (samiec myszy) - une souris femelle (samica myszy)
un leopard mate (samiec lamparta) - un leopard femel/e (samica lamparta)
1. Rzeczownik - 1.2. TWorzenie rodzaju żeńsldego rzeczowników - ćw. 1.-13. ~-'·

, _.
•
."'·"t:::c<··
::o··
RZECZOWNIKI O JEDNEJ FORMIE W OBU RODZAJACH
1.3. LES NOMS A FORME UNIQUE POUR LES DEUX GENRES
W języku francuskim istnieje grupa rzeczowników, które mają taką samą formę w obu rodzajach: męskim i żeń
skim. O tym, że chodzi o mężczyznę lub kobietę, informuje nas kontekst oraz uzgodnienia (określniki, zaimki, przy-
miotniki). Zamien'1ając te rzeczowniki z rodzaju męskiego na rodzaj żeński, musimy dokonać wszelkich uzgodnień.
Paul, c'est mon camarade du lycee. Paul, to mój kolega z liceum.
Marie, c'est ma collegue du bureau. Maria, to moja koleżanka z biura.
Le ministre des Affaires etrangeres s'est entreten!l_ avec une dipfomate suisse. Minister Spraw Zagra-
nicznych rozmawiał z dyplomatką szwajcarską.
Cet e/eve est tres indiscipling_. Ten uczeń jest bardzo niezdyscyplinowany.
Cette e/eve est fortę en Jangues etrangeres. Ta uczennica jest dobra z języków obcych.
14
RZECZOWNIKI O R02NYCH FORMACH DLA OBU RODZAJOW 1!
Rzeczowni!ci o jecinaimwej fom1ie w mclzaju męskim ! rodzaju że1is!cim

rzeź- Wśród rzeczowników o jednakowej formie dla rodz. męskiego oraz żeńskiego, możemy wyróżnić kilka końcówek.
)/dat
-aire ce/ibataire (niezamężny/na),
/ocataire (lokator/ka), proprietaire - nazwy osób
oże- (właściciel/ka),
stagiaire (praktykant/ka) :
antiquaire (antykwariusz), fonctionnaire (urzędnik/czka), libraire ~ nazwy zawodów lub
(księgarz), veterinaire (weterynarz) zajęć
-iste* artiste (artysta/ka), chimiste (chemik/czka), touriste (turysta/ka) - m.in. nazwY zawodów,
zajęć
guitariste (gitarzysta/ka), percussionniste (perkusista/ka), violońiste · - nazwy muzyków
(skrzypek/aczka) itd.
dadaiste (dadaista/ka), impressionniste (impresjonista/ka), naturafiste · ~ nazwy artystów;
(naturalista/ka), surrea/iste (surrealista/ka) przedstawicieli ruchów art.
aftruiste (altruista/ka), egoiste (egoista/ka), ideafiste (idealista/ka), ~ nazwy typów
rea/iste (realista/ka), optimiste (optymista/ka), pessimiste (pesymista/ka), osobowości/zwolenników
y:
ratfona/iste (racjonalista/ka) nurtów filozoficznych
capitafiste (kapitalista/ka), communiste (komunista/ka), socia/iste .- przedstawiciele,
(socjalista/ka) zwolennicy doktryn
d politycznych
·a
-logue** archeologue (archeolog), astrologue (astrolog), cardiologue (kardiolog), ~ nazwy naukowców,
r!gyptologue (egiptolog), gr!ologue (geolog), phifofogue (filolog), lekarzy, specjalistów
psychologue (psycholog), radio/ogue (radiolog) różnych dziedzin
-e Be/ge (Belg/ijka), Russe (Rosjanin/nka), Suisse (Szwajcar/ka) - nazwy narodowości

1ie
oraz: camarade (kolega/żanka np. z klasy),
ne
co/legue (kolega/żanka np. z pracy), concierge (dozorca/czyni), r!feve
tę
(uczeń/uczennica), esclave (niewolnik/ca), hypocrite (hipokryta/ka),
=k, hóte (gość), mafade (chory/a), responsable (odpowiedzialny/a)
"" Rzeczowniki na -iste oznaczające przedstawicieli lub zwolenników ruchów artystycznych, nurtów filozoficznych czy doktryn politycznych pochodzą często
od pojęć na -isme, np. le symbolisme (symbolizm). le rationalisme (racjonalizm), le monarchisme (monarchizm) itd.
"'* Rzeczowniki na ·logue pochodzą od nazw dziedzin nauki na -logie, np. la speleologie (speleologia), /a laryngologie {laryngologia), itd. •
1b Wśród rzeczowników posiadających jednakową formę dla rodzaju męskiego i żeńskiego znajduje się
również słowo enfant {dziecko}, mimo że nie kończy się ono na -e (un enfant. une enfant).
Un enfant jouait sur la place. Jakieś dziecko bawiło się na placu.

veronique est une enfant tres agitee. Weronika jest bardzo ruchliwym dzieckiem.
1. Rzeczównik ~ 1.3. Rzeczownild o jednej formie w obu rodzajach ~ ćw: 1.-6. ~
RllCClOWNllKI O RÓŻNYCH FORMACH DLA OBU RODWÓW

1.4. LES NOMS AUX FORMES DIFFERENTES POUR LES DEUX GENRES
Część rzeczowników w języku francuskim posiada formy odmienne dla rodzaju męskiego i żeńskiego. Chodzi
o rzeczowniki określające ludzi lub zwierzęta. Można wśród nich wyróżnić dwie grupy:
1. Rzeczowniki o tym samym temacie, ale innych końcówkach;

un canard - une cane (kaczor/kaczka)
un chameau ~ une chamel/e (wielbłąd/dzica)
un compagnon ~ une compagne (towarzysz/ka, kolega/żanka)
15
"""'~
1!'1...--.
~~
un copain - une copine (kolega/żanka, kumpel/ka)

un dindon - une dinde (indyk/czka)
un empereur - une imperatrice (cesarz/owa) un
un favori - une favorite (ulubieniec/cą) un
un heros - une heroi'ne (bohater/ka) un
un jumeau - une jume//e (bliźniak/czka) un
un loup - une louve (wilk/wilczyca)
un
un malin - une maligne (spryciarz/rka)
un mulet - une mule (muł/lica) ur
un serviteur - une servante (słuźący/ca) ur
ur
2. Rzeczowniki o dwóch całkowicie różnych formach dla obu rodzajów. ur
Nie ma tu żadnej reguły, dlatego trzeba się tych form nauczyć na pamięć. Wśród rzeczowników należących do w
tej grupy da się wyodrębnić dwie kategorie: ludzi, głównie członków rodziny oraz zwierzęta.
a. nazwy osób, głównie członków rodziny:
Pi-· -""4'!s~ifłilfrJtilm1
&I?!i0»'1ii~"fd&L~~it~\lif~
~·~r: ~'-u
un beau-fils 1) zięć une belle-fi/le 1)synowa

2) pasierb 2) pasierbica
un beau-frere szwagier une be/le-sceur bratowa; szwagierka
un beau-pere 1) teść une belle-mere l) teściowa
2) ojczym 2) macocha
un confrere kolega, une consceur koleżanka,
współtowarzysz współtowarzyszka
un demi-frere brat przyrodni une demi-sreur siostra przyrodnia p,

un dieu - bóg une deesse bogini n
un fils syn une filie córka
un frere brat une SCEur siostra
un gar,on · chłopiec une filie dziewczyna
un gendre zięć une bru synowa
un grand-pere dziadek une grand-mere babka
un grand-papa dziadziuś une grand-maman babcia
un homme mężczyzna une femme kobieta
un mari mąż une femme żona
monsieur pan madame pani

un neveu 1) siostrzeniec une nieee 1) siostrzenica
2) bratanek 2) bratanica
un ancie wuj; stryj une tante ciotka
un pere ojciec une mere matka
un papa tata, tatuś unemaman mama, mamusia
, un parrain ojciec chrzestny . une marraine matka chrzestna

un roi król une reine królowa
nazwy zwierząt:
~~iMJ~BfG~JI!
un belier baran, tryk une brebis owca
un bouc kozioł une chevre koza
•j
un cerf jeleń une biche lania '
un coq kogut une poule kura .i
16
TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ RZECZOWNIKÓW
un jars gąsior une oie. gęś
un fif!vre zając une hase zajęczyca
un male samiec une femefle samica

un matou kocur une chatte kotka
un porc, un verrat wieprz (świnia) une truie maciora, locha
un sanglier dzik une laie locha
un singe_;_ małpa une guenon małpa
un taureau (b02uf) byk, buhaj (wół) une vache krowa

do un veau cielak une genisse jałówka
_ . -- .
1. Rzeczovmik __,, 1.4. RzeczowrJki o różnych formach dla nbu rodzajó'1v ___,. ćw. 1.-10. ~--:„
.......
,--:-~~---
1 .5. 'liWORlEINIDE i..ICZIBY MINIO©IEJI RZECZOWINllKÓW

LA FORMAT/ON DU PLUR!EL DES NOMS
Podstawowa z·asada, zgodnie z którą tworzy się liczbę mnogą rzeczowników, polega na dodaniu -s do pisem-
nej formy rzeczownika w liczbie pojedynczej.
un livre - des Jivres (książka/ki)
un chat - des chats (kot/ty)
une e/eve - des eleves (uczennica/ce)
Część rzeczowników francuskich tworzy liczbę mnogą nie przez dodanie -s, tylko -x lub przez wymianę koń
cówki. Wszystkie przypadki uwzględnia poniższa tabela.
Sposoby twm·ze11ia liczby mnogiej rzeczowni!ców
Reguła Przykłady Wyjątki/uwagi

forma rzecz. une voiture - des voitures Dodanego -s ni.e wymawiamy!
w l.poj. (samochód/ody)
+s un etudiant - des etudiants - un 02uf - des 02ufs Oajko!a), un b02uf ~ des b02ufs
(student?ci) (wół/woly): końcowe f wymawiane w I. pojedynczej, w I.
une montre - des montres mnogiej znika; zmienia się też sposób wymaWian·ia sa-
(zegarek/ki) mogłoski z dźwięku otwartego na zamknięty [121].
-ou - -ous un clou - des clous - Wyjątki:7 rzeczowników na -ou ma w I. mnogiej koń
(gwóźdź/gwoździe) cówkę •oux : bijou (klejnot), cai//ou (kamyk), chou (ka-
. un fou - des fous pusta), genou (kolano),_ hibou (sowa), joujou (zabawka),
(wariat/wariaci, szaleniec/.y) pou (wesz), np. un bijou - des bijoux.
un trou - des trous
(otwór/otwory)
-ail - -ails un chandail - des chandai/s - Wyjątki: kilka rzeczowników na -ail ma w I. mnogiej
(sweter/swetry) końcówkę -aux, np. bai/ (najem), corail (koraVowiec),
un detail - des details email (szkliwo), travail (praca), vitrail (witraż),
(szczegół/y) np. un travail - des travaux.
17
.
~
· .. ·. ·
-eau - -eaux un chapeau - des chapeaux

(kapelusz/e)
-au.- -aux un tuyau - des tuyaux (rura/y) - Ale: un /andau - des landaus (wózek/ki dziecięcy/el
wjl
-eu - -eux un jeu - des jeux (gra/y) - uri bleu - des b!eus (siniak/i; kombinezon/y),
Ale: bie
un cheveu - des cheveux (włos/y) un pneu - des pneus (opona/y) cza~
-ou - -oux Patrz wyżej: -ou - -ous (wyjątki).

RZl
Wś1
/'or
-al.- -aux un cheval - des chevaux (korVkonie) - Kilka rzeczowników na -a/ ma w I. mnogiej końcówkę
Por
un general - des generaux -ais, np. bal (bal), carnaval (karnawał), ceremonia/ le I
(generał/owie) (ceremoniał), chacal (szakal), festival (festiwal), recital
un journal - des journaux (recital), regal (przysmak), np. un carnaval - des carnavals. L
(gazeta/ty) 1
-ail - -aux Patrz wyżej: -ail - -ails (wyjątki).
~-
f\ !.
w
Kilka rzeczowników w języku francuskim tworzy liczbę mnogą w sposób nieregularny. są to:
bonhomme - bonshommes (poczciwinaJny; typek/łd. facet/ci), madame - mesdames (paniJe), monsieur - messieurs (panJowie), Je
mademoiselle - mesdemoiselles (panna/y), reil - yeux (oko/oczy) le
le
le
W języku francuskim używa się słowa madame, gdy zwracamy się do kobiety zamężnej, natomiast made- IE
moiselle przy zwracaniu się do kobiety niezamężnej - bez względu na to, w jakim jest wieku. le
c:
Większość słów obcego pochodzenia przejętych przez język francuski, podporządkowało się zasadzie tworzenia
z
liczby mnogiej przez dodanie -s na wzór rzeczowników francuskich. -~-,!
un agenda - des agendas (terminarz/e), un casino - des casinos (kasyno/na), une corrida - des corridas
(korrida/dy), un clown - des c/owns (klaun/ny) itd.
Rzeczowniki pochodzenia angielskiego mogą tworzyć liczbę mnogą na dwa sposoby (angielski i francuski).
Ilustruje je poniższa tabela.
-man un barman (barman)

-+ -men - des barmen -mans - des barman~
-y - une lady (lady, pani) -fes - des ladies -ys - des lad)ld
dwie spółgłoski - un match (mecz) dwie spółgłoski + es - matches dwie spółgłoski + s - des matchs
Pocbodzące z łaciny nazwy modlitw są nieodmienne, np. des confiteor (spowiedź powszecbna).
:, :- ___ · ,: Do nazw własnych osób zazwyczaj nie dodajemy -s w liczbie mnogiej, chyba że chodzi
.; ~!y,,;,~ .hlStoryczne postaci, rody, rodziny (często panujące) lub dzieła sztuki przedstawiające znane osoby. Liczby mno·
giej możemy także użyć dla podkreślenia typu osobowości charakterystycznej dla danego człowieka
En France, il y a une foule de Dupont. et de Legrand. We Francji jest mnóstwo Dupont'ów i Legrand'ów.
A verone, au XV" siec/e, /es Capu/ets et /es Montaigus etaient ennemis. W Weronie w XV wieku, Capu-
leci i Montekowie byli wrogami.
Donatello a scu/pte deux Davids. Donatello wyrzeźbił dwóch Dawidów (dwie rzeźby Dawida).
Les Pasteurs sont rares. Takich jak Pasteur nie ma wielu.
18
l'
RZECZOWNIKI O JEDNEJ LICZBIE
RZECZOWNiKI O JIEIONEJ liCZl!lliE

1.6. LES NOMS AYANT UNIQUEMENT LE SINGUUER OU LE PLUR/EL
wjęzyku francuskim występują rzeczowniki, których używa się jędynie w liczbie pojedynczej lub tylko w licz-
bie mnogiej. Niektóre z nich wprawdzie posiadają formy w obydwu liczbach, ale zmiana liczby pociąga wów-
czas zmianę znaczenia słowa.
Rzeczowniki używane tylim w liczbie pojedynczej

Wśród rzeczowników używanych tylko w liczbie pojedynczej należy wymienić pojęcia abstrakcyjne, takie jak, np.
f'orgueil (pycha, zarozumiałość); /a foi (wiara); /a modestie (skromność).
kę Ponadto znajdziemy tu słowa takie, jak:
fe betail (inwentarz żywy, zwierzęta hodowlane); ie pantalon (spodnie).
1/s. La patience est une qualite precieuse. Cierpliwość jest cenną zaletą.
Eiie porte un pantalon noir. (Ona) jest ubrana w (ma na sobie) czarne spodnie.
Rzeczowniki używane tylim w liczbie mnogiej

Wśród rzeczowników występujących tylko w liczbie mnogiej znajdują się:
1, fes a/entours (okolica, pobliże) fes environs (okolice, otoczenie) fes grands-parents (dziadkowie)
fes anna/es (roczniki, annały) fes epousai//es (wesele, ślub) fes mathematiques (matematyka)
fes archives (archiwum) fes fian<;ai//es (zaręczyny) fes mreurs (obyczaje)
fes honoraires (honorarium) fes frais (koszt, wydatek) fes obseques (ceremonia pogrzebowa)
fes condo/eances (kondolencje) fes funerailles (pogrzeb) fes preparatifs (przygotowania)
· fes depenses (koszty) fes gens (ludzie) fes tenebres (ciemność, mrok)
Ciekawie zachowuje się rzeczownik !es gens pudzie), który zazwyczaj jest rodzaju męskiego. Ale wystar-
czy, aby był bezpośrednio
poprzedzony przymiotnikiem. który ma odrębną formę dla rodzaju żeńskiego, aby zaczął się
1ia
zachowywać jak rzeczownik w rodzaju żeńskim.
J'ai rencontre des gens tres interessants. (-przymiotnik stoi po gens: rodz. męski) Spotkałem/łam bar-
as dzo interesujących ludzi.
Les viei//es gens aiment se rappeler /eur jeunesse. (- przymiotnik mający odrębną formę dla rodz. żeń
skiego stoi przed gens : rodz. żeński) Starzy ludzie lubią sobie przypominać swoją młodość. •
i). Quels bons et honnetes gens ! (- przymiotnik nie posiadający odrębnej formy dla rodz. żeńskiego stoi
przed gens : rodz. męski) Jacyż to dobrzy i uczciwi ludzie!
Niektóre rzeczowniki zmieniają znaczenie zależnie od tego, w jakiej liczbie występują.

l'echec (niepowodzenie) - les echecs (szachy); un ciseau (dłuto) - des ciseaux (nożyczki); une lunette puneta) - des lunettes
(olrulary); une vacance (wakat) .....+ des vacances (wakacje).
t'3i:i·!i,ic :.;',•:. • Niektóre rzeczowniki francuskie mają dwie formy w liczbie mnogiej, którychjedhak nie można stosować
zamiennie, gdyż co innego oz:Ó.aczają lub są stosowane w innym kontekście.
.. ~ .;: J: .'
.,: ,, . <.„. -\'ff ~~ ." , wr;·· E" ""''&' .
1. forma Znaczenie/zastosowanie 2. forma Znaczenie/zastosowanie

le ciel - m.in. w sensie religijnym - niebo w kontekście pogody, klimatu
/es cieux /es cie/s
(niebo) (niebiosa/ - niebo w malarstwie
un(e) a/eul(e) - dziadkowie ·
/es a/eu/s /es aieux - (dalsi) przodkowie
(dziadek/babcia) (;,,·babcia i· dziadek)
un rei/ - zvvyczajowa I. mnoga - w słowach zlożonych
/es yeux /es reils
(oko) (oczy) i zwrotach
Les yeux sont le miroir de l'ame. Oczy są zwierciadłem duszy.

Les CEiis-de-chat sont des pierres precieuses. Kocie oczka są kamieniami szlachetnymi.
«Notre Pere qui es aux cieu>:„. ». ;,Ojcze nasz, któryś jest w niebie„."
Nos ai'eux ne connaissaient pas /'e/ectricite, Nasi przodkowie nie znali elektryczności.
19
..
·~·
. . .
:>-- . ;<'- -'·'.·./,;,;:..: .. '.~1.'..;Lcó.·__

Kilka francuskich rzeczowników zmienia rodzaj zależnie od liczłry; w której. są użyte:
;~"li~~bi~-p·~f~dfn~zej są rodzaju męsldego, a w mnogiej - żeńsldego. są to głównie: un amour (miłość), un d€lice (przyjem- uzgac
ność), un orgue (organy).
un
lis sont en train de vivre un grand aniour. Oni właśnie przeżywają wielką miłość. un
On revient toujours ases premieres amours. Stara miłość nię rdzewieje. un
Ce gateau, c'est un vrai deiice. To ciasto - to prawdziwe delićje. Al•
lis connaissent /es de/ices seduisantes de la vie a la campagne. (Oni) znają urzekające przyjemności
życia na wsi.
1. Rzeczownik ~ 1.6. Rzeczowniki o jednej liczbie ~ ćw. 1.-5. ~

. . ~
11> oba
Ul
Ul
U1
RZECZOWNIKI O TEJ SAMEJ !FORMIE W OBIUl llCZBACIHI

1.7. LES NOMS A FORME UNIQUE POUR LES DEUX NOMBRES
uz:
„.
Kiedy w liczbie pojedynczej rzeczownik kończy się na -s, -x, -z (np. pays, cas, voix, nez), w liczbie mnogiej
tf.~
des
będzie miał taką samą formę. O tym, że chodzi o rzeczownik w liczbie pojedynczej lub mnogiej, poinformuje
nas kontekst oraz uzgodnienia (określniki, przymiotniki, czasowniki).
Mon fils est lyceen. Les fils de ma cousine sont collegiens. Mój syn jest licealistą. Synowie mojej kuzynki Pr.
są gimnazjalistami. li> tyl
Eiie a une tres belle voix : deviendra-t-el/e chanteuse ? (Ona) ma bardzo piękny głos: czy zostanie pio-
senkarką?
Mon pere sait parfaitement imiter /es voix des animaux domestiques. Mój tata potrafi doskonale naśla
dować głosy zwierząt domowych.
•t:r§lf'~Jf@l~5 Wprzypadku rzeczownika un os (kość} wymawia się w liczbie ·pojed~czej lOOńcoW.~ -~.Kiedy ten ~eczoW
nik jest użyty w liczbie mnogiej (des os) zachodzą zmiany w jego wymowie: ·S nie jest już wymawiane, dodatkowo zmienia·
się sposób wymawiania samogłoski o z dźwięku otwartego na zamknięty. ·
1. Rzeczownik~ 1.7. Rzeczownild o tej samej formie w obu liczbach~ ćw. 1.--4. ~
TWORZENIE UCZIBY MNOIGiEJ RZECZOWNilKÓW Zll:.OŻONVCH

I
1.s. LA FORMAT/ON DU PLUR/EL DES NOMS COMPOSES
Uzgadnianie w liczbie mnogiej rzeczowników złożonych zależy od ich budowy. Gdy w skład rzeczownika
złożonego wchodzą:
Rzeczownik + rzeczownik/ Przymiotnik + przymiotnik

e oba człony rzeczownika złożonego uzgadniane są w liczbie mnogiej;
un chien-loup ~ des chiens-loups (owczarek/ki alzacki/e)
un wagon-restaurant I une voiture-restaurant - des wagons-restaurants I des voiures-restaurants
(wagon/y restauracyjny/e)
un c/air-obscur - des c/airs-obscurs (światłocień/nie)
20
TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ RZECZOWNIKÓW ZŁ020NVCH 'il_,_.
15:Li\: Kiedy drugi rzeczo~ pełni ~ej~ dopełnieni~ i_ jest p?przedzon! przyimkiem (także domyślnym),
l· uzgadniS się tylko pierwszy rzeczownik. Nie uzgadnia SJę rzeczownikow skroconych. ruekompletnych..
un chef-d'02uvre - des chefs-d'02uvre (ar.cydzieło/a)

un timbre-poste - des timbres-poste (= des timbres po ur la poste) (znaczek/ki pocztowy/el
une auto-ecole - des auto-ecoles (szkoła/y jazdy) ,
Ale: un!des pot-au-feu (sztuka mięsa w rosole), unldes rez-de-chaussee (parter) itd.
Rzeczownik + przymiotnik I Przymiotnik + rzeczownik

ei oba' człony rzeczownika złożonego uzgadniane są w liczbie mnogiej;
un grand-pere - des grands-peres (dziadek/owie)
un coffre-fort - des coffres-forts (kasa/sy pancerna/e)
une belle-mere - des bel/es-meres (teściowa/we; macocha/y)
IJti:~~%~17STufił Kiedy przymiotnik grand (duży) wchodzi w złożenie z rzeczowriilciem w rodzaju żeńskim. zazWyczaf Die
uzgadnia się go w rodzaju żeńskim: . .
une grand-mere - des grands-meres (babcia/cie)
Eł&~;~.~'-f, w słowje un nouveau-ne (noworodek) nouveau jest przysłówkiem, więc nie ulegnie uzgodnieniu:
1ej des nouveau-nes. Demi- (pół) w złożeniach jest nieodmienne: une demi-heure ...- des demi-heures (pół godziny).
1je
. Przysłówek/ Przyimek + rzeczownik

o tylko rzeczownik jest uzgadniany w liczbie mnogiej;
)-
une arriere-boutique - des arriere-boutiques (pokoik/ za sklepem)

3- un sous-sol - des sous-sols (suterena/y)
un haut-parleur - des haut-parleurs (głośnik/i)
un a-cóte - des a-cótes (rzecz/y, sprawa/y marginesowa/e)
Ale: un apres-midi - des apres-midi (popołudnie/a)
Czasownik + rzeczownik
o tylko rzeczownik jest uzgadniany w liczbie mnogiej.
un porte-drapeau - des porte-drapeaux (chorąży/owie)
un couvre-lit - des couvre-lits (kapa/y, narzuta/y)
E!:filf,lj!J Czasem sens rzeczownika nie pozwala na uzgodnienie w liczbie mnogiej._ ~ie .m?żria· uzgodnić ·.~eczo~~
nika. gdy jest on użyty w liczbie mnogiej w formie podstawowej, gdy chodzi o rzeczownik zbiorowy jle nom callectlf) lt1b
niepoliczalny {le nom non comptable) sugerujący mnogość, wielość. · ·
un seche-cheveux - des,seche-cheveux (suszarka/i do włosów)

un porte-cles - des porte-c/es (kółko/a do zawieszania kluczy),
un chasse-neige - des chasse-neige (pług/i do odśnieżania)
.. un porte-monnaie - des porte-monnaie. (portmonetka/i)
Nieodmienne są także: unfdes faire-part (pisemne zawiadomienie/a. zaproszenie/a), unfdes ·n?vez11e-:matin (budzikµ) •. unfdes
. . abat;imir (abażur/y) itd. . _
~~~~~Wli Zanim uzgodnisz słowo złożone, którego jednym elementem jest ganie, zastan6W. się. ::c~ :to .·siot\io. ó:zńa~::·:
Gdy cbodz(()''~s",,bę, jest to wówczas rzeczownik, który uzgodni się w L mnogiej. Jeśli ganie je~ formą odcza;i~Wą
- garder !strzec, pilnowacl - i zazwyczaj wchodzi w skład słów oznaczających przedmioty. wówczas pozoStanie nieodmienny.;
un garde-magasin - des gardes-magasins (wartownik/cy magazynów)
un garde-fou - des garde-fous (barierka/i np. na moście) ·
21
Czasownik + czasownik/ Czasownik + przysłówek
I
0 obydwa elementy rzeczownika złożonego są nieodmienne.
un va-et-vient - des va-et-vient (ruch ,np. pojazdów, przechodniów)
un savoir-faire - des savoir-faire (umiejętność/ci postępowania) 6. le
7. IE
un passe-partout - des passe-partout (wytrych/y)
B. 12
9. I'
~k!~~~~~j,~~~'. w języku francuskim istnieją także rzeczowniki złożone z trzech członów, ·z których 10. li
P, Mają np. konstrukcję rzeczownik + przyimek + rzeczowru1c. są one zazwyczaj nieodmienne.
un pied-a-terre - des pied-a-terre (tymczasowe mieszkanie/a) -· p
ż
un tete-a-tete - des tete-a-tete (sam na sam, spotkanie/a w cztery oczy)
1. iv
2. Li
Jak się uczyć efe!ctyw11ie?
3. L·
Na pewno zauważyłeś/łaś, że istnieje wiele wyjątków od podanych wyżej reguł. Dlatego zanim uzgodnisz 4. L
nowe słowo złożone w liczbie mnogiej, najlepiej sprawdź w słowniku, w jaki sposób to słowo tworzy liczbę 5. L
mnogą. A może jest nieodmienne? W niektórych przypadkach dopuszcza się dwie formy, np. des gratte-cie/ 6. L
lub des gratte-ciels (wieżowce, drapacze chmur).
1. Rzeczownik - 1.8. Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników ztożonych - ćw. 1.-3. ~ 1. Rzeczownik -Testy ID 7. l
8. ,,.
1.
2.
3.
4.
1. Wybierz właściwy rodzajnik, kierując się kategorią słowa. Za każdą prawidłową formę przy- 5.
6.
znaj sobie 1 punkt. r-;-:-: 7.
1. ~J 8.
. - Regarde. Les Bedier ont achete une nouvelle voiture !
- Eile est luxueuse. C'est (un I une) BMW? (1)
- Mais non, c'est (un I une) __ Mercedes. (2)
- Et cette couleur? Je ne vois pas bien a cause du soleil. C'est (du I de la) __ vert 7 (3)
- Non, c'est (du I de la) bleu ! (4)
2.
- Tu voudrais partir ou en vacances ?
- Moi ? Je su is tres tentee par un voyage en Amerique .du Suci. Visiter (le/ la) ·
Colombie, (le I la) __ Venezuela et (le I la) __ Perou, c'est mon reve ! (5;-6,7)
- Mais, i;a coutera les yeux de la tete* ! De plus, tu ne connais pas l'espagnol.
- Mais je connais (le I la) __ frani;ais et l'anglais, je vais me debrouiller*. (8)
-coUter fes yeux de la tete - być bardzo

drogim, drogo kosztować
se debrouiller - (po)radzić sobie
2. Na podstawie definicji i rodzaju rzeczownika odgadnij; o jakie słowo chodzi i dopasuj do nie-
go odpowiednią końcówkę. Uwaga! Niektóre z zaproponowanych końcówek pozostaną nie-
I
wykorzystane. Za prawidłowo utworzony rzeczownik przyznaj sobie 1 punkt; .I
-ade '" -ail * -ance '" -ee ~ -E-9e " -esse „ -ie o; -!er " -isn1e " -n1ent " -oir " -te " -tion
1. la premiere periode de la vie humaine : quand on est enfant = (la) enf- - -
2. on y achete du pain, des baguettes = (la) boulanger_ __
3. l'activite qu'on fait pour gagner de l'argent = (le) trav_ __
4. elle dure du matin au soir = (la) journ _ __
5. !'attitude d'une personne qui n'est pas optimiste = (le) pessim~--
22
~\~ li'P-"'°'.
~~
6. le contra ire de la pauvrete = (la) rich _ __

1. le type d'ecole juste avant le lycee = (le) coli _ _
8. la qua\ite morale d'une personne qui est bonne pour \es autres = (la) bon _ __
9. \'arbre dont le fruit est la poire = (le) poir_ __
ych 10. la presentation publique d'ceuvres d'art = (la) exposi _ __
3. przekształć zdania na rodzaj żeński. Za każdy prawidłowo utworzony rzeczownik w rodzaju

żeńskim przyznaj sobie 1 punkt. W każdym zdaniu są dwa rzeczowniki do uwzględnienia.
/__~1,
1. Mon fils veut devenir coiffeur.
16 r l ,_ _ _
2. Le directeur de l'ecole s'appelle Monsieur Lebrun. - - - - - - - - - - - - - - - - - '------'

3. Le cousin de Philippe est champion d'equitation. - - - - - - - - - - - - - - - - -
nisz 4. Le gagnant du tournoi de tennis est un Suedois_
:zbę 5. Le maitre promene souvent son chien. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
-ciel 6. Le cuisinier va chez le marchand de legumes. - - - - - - - - - - - - - - - - - -
;. Le copain de Caroline est ingenieur. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
8. Mon ami est journaliste de !'Express. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
4. Przekształć zdania według wzoru. Za każdą prawidłową formę rzeczownika określającego

członka rodziny przyznaj sobie 1 punkt. I l
8
f'v1arc '2st :2 p-2r·2 de S)'ivie. --;- S:,-·ivie 12::;L ia fi!le de f\.flarc. 1 - I !
1. Jeanne est la bru de Monique. - Monique e s t - - - - - - - - - - - - - - - - - -
2. Victor est l'oncle de Julie. - Julie est
3.
---------------------
Alain est le petit-fils de C\aire. - C\aire e s t - - - - - - - - - - - · - - - - - - - -
4. Pascal est le fils de Nicole_ - Nicole est
5. Paul est le frere d'Anne_ - Anne est
--------------------
6. ---------------------
Simon est le beau-pere d'Helene._- Helene est _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
7. Sebastien est le grand-pere de Sophie. - Sophie e s t - - - - - - - - - - - - - - - -
8. .Jerome est le beau-frere d'lsabelle - Isabelle est
-----------------
5. Wpisz podane rzeczowniki do tabelki, rozpoznając, jakie mają końcówki w liczbie pojedynczej.
Za każdą prawidłowo przyporządkowaną formę przyznaj sobie 1 punkt. •
1-/ 161
des bateaux " des cerveaux a. des chevaux 0
des coraux " des en1aux "' des faux. ~ des ftEauK "'
des hópftoux ~ d,25 journąux " des joy.aux ~ des tnine§raux " des rtdeaux des taureaux
0 0
des taux „ des tt.:yaux "' des: v1tr2:uX
-al - -aux -ail - -aux -au - -aux -eau - -eaux bez zmiany
6: Określ, czy podane rzeczowniki są _w liczbie pojedynczej (S : singulier), mnogiej (P : pluriel)

czy też mają formę identyczną w liczbie pojedynczej i mnogiej (S/P). Za każdą prawidłową
decyzję przyznaj sobie 1 punkt.
; _115
1. nez - 6. os- 11. perdrix - _ __ •_ _ _ _ _ _ ___J
2. aveux- 7. veaux- - - - 12. permis - _ __

3. tabous - 8. caus - 13. milieu -
4. niveau - 9. pays - 14. pneus -
5. generaux - 10. noix - 15. ananas -
--- ---
23
' , Uzupełnij poniższą reklamę ogrodu zoologicznego nazwami zwierząt w liczbie
mnogiej. Za każdą poprawną formę przyznaj sobie 1 punkt.
Za i ml
ka (/E
{les p
należ
ki wz
ZAl!li
-ZAi
-ZAi
-ZAi
-U
ZAii
-ZA
-ZA
- ZP
-ZP
-U
ZAi
- z,
- Z1
ZA '.!,!
un nandou - nandu, struś pampasoWf -Z
un oryx - rodzaj antylopy -Z
un reptile - gad '
ZP
8. Przekształć
na liczbę mnogą według wzoru. Za każdą prawidłową formę -L
rzeczownika w liczbie mnogiej przyznaj sobie 1 punkt. - I
-1
le bisou du nev.:: 1_1 _,~ les bfsous des neveux
1. l'eau du ruisseau -
2.
-----------------
le noyau de la reine-claude* - - - - - - - - - - - - - -
3. le portail du chateau -
4.
----------------
le joujou dans le berceau - - - - - - - - - - - - - -
·une reine-claude -
renkloda
5. le pneu de la voiture~- - - - - - - - - - - - - - - - -
6. le chapeau de l'epouvantail - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
7. le travail du mac;on - - - - - - - - - - - - - - - - -
8. la cle de la garde-robe - - - - - - - - - - - - - - -
TOTAL : _I 1 OO points
Podlicz wszystkie punkty, które zdobyłeś/łaś za rozwiązanie testu i przeczytaj komentarz: 2

< 59 - musisz się jeszcze pouczyć! · l '
Go-69 - opanowa/eś/laś podstawy, a!e przydałoby się jeszcze przejrzeć to i owo !
r !
70-79 - nieźle, ale może być jeszcze lepiej
BQ-89 - bardzo dobrze!
90-1 OO - znakomicie!
24
Zaimki francuskie dzielą się na takie, które towarzyszą rzeczownikowi, pełniąc funkcję jego określni
ka {/es adjeetifs) oraz takie, które zastępują rzeczownik lub odnoszą się do podmiotu czynności
(/es pronoms). Do pierwszej kategorii zaliczają się zaimki przymiotne {/es adjeetifs). Do drugiej grupy
należą zaimki osobowe {/es pronoms personnels), zaimki przysłowne {/es pronoms adverbiaux), zaim-
ki względne {/es pronoms relatifs) i zaimki rzeczowne {/es pronoms).
ZAIMKI PRZYMIOTNE (fes adjectifs)

- ZAIMKI PRZYMIOTNE WSKAZUJĄCE (fes adjectifs demonstratifs);
- ZAIMKI PRZYMIOTNE DZIERŻAWCZE {/es adjectifs possessifs);
_ZAIMEK PRZYMIOTNY PYTAJĄCY I WYKRZYKNIKOWY (l'adjectif interrogatif et exclamatif);
- ZAIMKI PRZYMIOTNE NIEOKREŚLONE (fes adjectifs indefinis).
ZAIMKI OSOBOWE (fes pronoms personne/s)

- ZAIMKI OSOBOWE W FU NKOI PODMIOTU (fes pronoms personne/s sujets);
- ZAIMKI ZWROTNE (fes pronoms personnels reftechis);
- ZAIMKI OSOBOWE AKCENTOWANE (fes pronoms personne/s toniques);
- ZAIMKI OSOBOWE DOPEŁNIENIA BLIŻSZEGO (/es pronoms personne/s complements d'objet direct- COD);
.- ZAIMKI OSOBOWE DOPEŁNIENIA DALSZEGO (fes pronoms personne/s complements d'objet indirect - CO!).
ZAIMKI PRZYSŁOWNE (fes pronoms adverbiaux)

- ZAIMEK PRZYSŁOWNY EN (fe pranom adverbia/ en);
- ZAIMEK PRZYSŁOWNY Y (fe pranom adverbia/ y).
ZAIMKI WZGLĘDNE (fes pronoms relatifs)

- ZAIMKI WZGLĘDNE PROSTE (fes pronoms re/atifs simples);
- ZAIMKI WZGLĘDNE ZłOŻONE (fes pronoms relatifs composes).
ZAIMKI RZECZOWNE (/es pronoms)

- ZAIMKI RZECZOWNE WSKAZUJĄCE (fes pronoms demonstratifs);
- ZAIMKI RZECZOWNE DZIERŻAWCZE (fes pronoms possessifs);
- Zl'.IMKI RZECZOWNE PYTAJĄCE (fes pronoms interrogatifs);
- ZAIMKI RZECZOWNE NIEOKREŚLONE (fes pronoms indefinis).
ZAIMKI PRZVMIOTNE WSKAZUJĄCE

LES ADJECTIFS DEMONSTRATIFS
Zaimki przymiotne wskazujące (fes adjectifs demonstratifs) towarzyszą rzeczownikowi i zastępują rodzajnik.
Uzywamy ich, gdy chcemy wskazać konkretną osobę, rzecz lub zjawisko. W rzeczywistej sytuacji kom~nikacyj-
neJ towarzyszy im często gest wskazania na osobę lub rzecz, o którą nam chodzi. ~
Tu vois ce garfon ? Cest /'ami de Therese. Widzisz tego chlopca? To przyjaciel Teresy.
Eile m'a donne cette revue pour le voyage. (Ona) dała mi to czasopismo na podróż.
J'aime beaucoup /es pommes. De plus, ces fruits sont bons pour la sante. Bardzo lubię jabłka. Ponadto,
te owoce są dobre dla zdrowia.
.25
Formy FOi
Fon
Rodz. Rodz. męski I żeński da,
CE CETTE CES - z~
CET* - z1
*Zaimek przymiotny wskazujący uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem,' którego dotyczy. Forma cet jest używana przed rzeczow- j i.'j
nikami oraz przymiotnikami w rodzaju męskim zaczynającymi się od samogłoski \ub od h niemego (h muet). dzi1
Cet hótel est tres cher. Ten hotel jest bardzo drogi.
Cet appartement possede une grande terrasse. To mieszkanie ma duży taras.
C'est toi qui m'as donne cet excellent conseil. To ty da!eś/!aś mi tę doskonalą radę:"
Pe
~~~If$%~ł!:~''. Przed rzeczownikami w rodzaju męsldm, które zaczynają się od h przydechowego (h aspire1,. używamy
formy podstawowej ce (listę rzeczowników zaczynających się od h aspin! znajdziesz na płycie CD w anekSie nr 2) .. Natomiast
rzeczownild rodzaju żeńsldego w liczbie pojedynczej zawsze będą poprzedzone zaimldem dzierżawc~ cette, nawet jeśli
·będą się zaczynały od samoglosld czy h niemego (h muet).
Ce heros me p/ait beaucoup. (- h aspire) Ten bohater bardzo mi się podoba. *ł(i
h r
Vous n'aimez pas vous balancer dans ce hamac ? (- h aspire) Nie lubicie huśtać się w tym hamaku?
Nous frequentons cette ecole. Chodzimy do tej szkoły.
Miejsce zaim!<a w zdaniu Ale

Zaimek przymiotny wskazujący zawsze stoi przed rzeczownikiem, do którego się odnosi. mE
Donne a ta sceur ce bonbon. Daj siostrze ten cukierek.

A qui appartient cette va/ise ? Czyja jest (do kogo należy) ta walizka? Z2
Ces enfants sont insupportab/es. Te dzieci są nieznośne.
W języku francusldm istnieją także formy złożone zaimków przymiotnych wskazojącycb.

Powstają one przez dodanie do rzeczownika poprzedzonego zaimldem przymiotnym wskazojącym partykuł przysłówkowych
-d lub -liJ.. Uogólniając: -d wyraża bliskość, a -ló: - oddalenie zarówno w czasie jak i w przestrzeni Formy złożone :zaimkóW.przy- i\/
miotnych wskazujących najczęściej występują parami i służą do przeciwstawienia, zróżnicowania dwóch rzeczoWDików. Z;
p
Prends ce crayon-ci et donne-moi ce crayon-/a. Weź sobie ten ołówek (ten, który znajduje się bliżej),
a mnie podaj tamten (ten, który leży dalej).
Je choisis ces fleurs-ci : el/es sont bel/es; ces fleurs-la ne me plaisent pas. Wybieram te kwiaty: są
piękne; tamte kwiaty mi się nie podobają.
Zaimek przymiotny wskazujący złożony występuje również pojedynczo. Język potoczny preferuje cząstkę :1,;.
Ce tableau-ci est plus beau que /'autre. Ten obraz jest ładniejszy od tamtego.
Cet enfant a quatre ans ; a cet age-la, il devrait savoir manger tout seu/. To dziecko ma cztery lata;
w tym wieku powinno potrafić samo jeść.
Cette idee-la ne me p/art pas. Ten pomysł mi się nie podoba.
2. Zaimek~ 2.1.a. Zaimld przymiotne wskazujące - ćw. 1.-12. ~.

. t:!J
ZAIMKI PRZVMIOiJ'NE DZIERŻAWCZE
2.1.~. LES ADJECTIFS POSSESS!FS
Zaimki przymiotne dzierżawcze (/es adjectifs possessifs) pełnią rolę określników rzeczowników. Zastępują rodzaj-
niki i wyrażają przynależność. Odpowiadają na pytanie: czyj? czyja? czyje?
Tu vois souvent tes amis ? Często spotykasz się z przyjaciółmi?
- z czyimi przyjaciółmi się
spotykasz? - z twoimi (swoimi)
Votre voiture est rouge. Wasz I Pani I Pana samochód jest czerwony.
- czyj samochód jest czerwony? - wasz I Pani I Pana
Cest le pere de Pierre ? Oui, c'est son pere. To jest tata Piotra? Tak, to jego tata.
- czyj to jest tata? - jego (Piotra)
D'ou vient cette b_aine ? Skąd bierze się ta nienawiść?
26.
ZAIMKI PRZVMIOTNE DZIERźAWCZE 2.1 .•.
Formv
Formy zaimków przymiotnych dzierżawczych niosą informację zarazem o tym, kto daną rzecz I osobę posia-
da oraz o rodzaju i liczbie tej rzeczy I osoby:
c. ~gadzają się w osobie z_ p_osia_daczem_ (informują o ty".1, czyja jest np. _dana rzecz);
_zgadzają się w rodzaju 1 liczbie z posiadanym przedmiotem I osobą.
-~lf~i: W przypadku. gdy posiadaczem jest któraś z osób liczb~ mnogiej (nous, vous, fis, elles)'zallńki ]lrzy:nii~tne
dzierżawcze mają jedną formę dla obydwu rodzajów. . . .
Posiadacz
1. osoba 2. osoba 3. osoba 1. osoba 2. osoba 3. osoba
Posiadana.rzecz I osoba (je) (tu) (ii, e/le) (nous) (vous) (iis, el/es)
my Rodz. męski MON TON SON
iast NOTRE VOTRE . "LEUR
MA*. TA* SA*
t~uf!s
eśli
MES TES SES NOS vos
*Kiedy formy ma, ta lub sa znajdą się przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej zaczynającymi się od samogłoski lub
h niemego (h muet), wówczas zamieniają się na mon, ton i son (słyszymy wtedy spólgloskę [n] między zaimkiem a rzeczownikiem).
/I/Jon amie s'appelle Sandra. (!,mg amie) Moja przyjaciółka nazywa się Sandra.
Ton imagination est etannante. ~ imagination) Twoja wyobraźnia jest zadziwiająca.
Je dr?teste son hypocrisie. li!..o.g hypocrisie) Nienawidzę jego/jej hipokryzji.
Ale wystarczy rozdzielić zaimek przymiotny dzierżawczy od rzeczownika w rodzaju żeńskim zaczynającego się od samogloski lub h nie-
mego jakimś przymiotnikiem, aby odzyska! formę żeńską.
Ma meifleure amie s'appe/le Sandra. Moja najlepsza przyjaciólka nazywa się Sandra.
Zaimki notre i nos mogą się odnosić nie tylko do nous jako podmiotu zdania, ale także do on (kiedy ma wartość nous).
Est-ce qu'on emporte notre tente ? Czy zabieramy nasz namiot?
On organise une fete et on invite nos amis. Urządzamy imprezę i zapraszamy naszych przyjaciół.
eh.
'cb
zy- Miejsce zaimka w zdaniu
Zaimki przymiotne dzierżawcze stoją bezpośrednio przed rzeczownikiem, do którego się odnoszą (lub przed
przymiotnikiem bezpośrednio poprzedzającym ten rzeczownik).
Est-ce que leur chien est obeissant ? Czy ich pies jest posłuszny?
C"est notre appartement. Entrez ! To nasze mieszkanie. Wejdźcie.
Marie s'occupe deses freres. Maria opiekuje się swoimi braćmi.
Ta grandę passion, c'est le fran\;ais. Twoją wielką pasją jest język francuski.
-~-· Forma leur (icb) wygląda

tak samo jak zaimek dopełnienia dalszego dla 3. osoby .liczby mnogiej (Cd!
- str. 43). Uważaj, żeby icb nie pomylić. Porówoaj: ·· · ·
[ Mes enfants possedent un chien. C'est leur chien. Je Jeur ai offert ce chien.
Moje dzieci mają psa. To jest ich pies. Ja im tego psa podarowałem/łam_
- leur chien = zaimek przymiotny dzierżawczy (le chien de mes enfants)
! - je leur ai offert ce chien = zaimek dopelnienia dalszego lj'ai offert ce chien a mf!s enfants)
Tłumaczenie na język potsl<i zaimków przymiotnych dzierżawczych

e Tam, gdzie w języku polskim powiemy „swój", „swoja", „swoje", w języku francuskim musimy użyć innej for-
my zaimka przymiotnego dzierżawczego; w zależności od tego, kto jest posiadaczem. Porównaj:
f. Moi, .j'ai ma chambre et toi, tu as ta chambre. Ja mam swój pokój, a ty masz swói.
=
; - moi, je ma chambre ; toi, tu = ta .chambre
8 Formy son, sa, ses tłumaczymy zarówno jako „jego", „jej", jak też jako „swój", „swoja". Dlatego czasem można rnieć
wątpliwości, o kogo chodzi. W takich sytuacjach decydujący powinien być kontekst, w jakim te zaimki się pojawiają.
Louise a presente son projet. Tłumaczenie, jakie przychodzi nam do głowy, to: Luiza zaprezentowała swój projekt.
- ale nie możemy mieć pewności, czy np. son projet nie miało znaczyć „jego projekt" (np. brata) lub „jej
projekt" (np. koleżanki). Żeby nie było niejasności, najlepiej byłoby powiedzieć:
Louise a presente le projet de son frere. Luiza przedstawiła projekt swojego brata. Lub:
Louise a presente le projet de sa col/egue. Luiza przedstawiła projekt swojej koleżanki.
27
Żeby podkreślić, że
Luiza zaprezentowała swój własny projekt, można to podkreślić za pomocą przyimka ai za- Qui.:
imka osobowego akcentowanego (moi, toi~ lui, el/e itd.) lub przymiotnika propre (swój, własny): -c
Louise a presente son projet a elle. Luise a presente son propre projet. Qt.'(
-c
Przed nazwami części ciała zamiast zaimków przymiotnych dzierżawczych używamy rodzajników olcre- Qui
<lnTI,vch - les articles de.finis (m.in. wtedy, gdy w zdaniu wystąpił czasownik' zwrotny oraz gdy w odniesieniu do posiadacza
został użyty wcześniej zaimek dopełnienia bliższego lub dalszego).
a
J'ai mai la tete. Boli mnie głowa. (to oczywiste, że chodzi o moją głowę; nie może mnie boleć czyjaś głowa!)· (pozo!
Eile s'est /ave /es mains. Umyła sobie ręce. (skoro umyła „sobie" ręce, wiadomo, że chodzi o lltl ręce) -J
Tu /'as frappe au visage. Uderzyłeś/łaś go w twarz. (au =a + ie; chodzi o jego twarz)
-11
Nie zawsze tłumaczymy zaimló przymiotne dzierżawcze na język polski, które są zresztą w języku francu- - (
sldm stosowane. Dzieje się tak, m.in. gdy jest mowa o czynności zwyczajowej lub powtarzającej się; gdy zasugero·
wane jest, kto jest posiadaczem.
a
lis prennent leur petit dejeuner 8 heures. (Oni) jedzą śniadanie o godzinie 8.
a
li fait ses etudes fa Sorbonne. Studiuje na Sorbonie.
Nous preparons notre examen. Uczymy I Przygotowujemy się do egzaminu.
Eile va mettre sa jupe b/eue. (Ona) włoży niebieską spódnicę ..
J'ai mis ie bil/et dans ma poche. Włożyłem/łam bilet do kieszeni.
~:\)~~§!:i Zaimld przymiotne dzierżawcze wchodzą w skład wyrażeń, w których nie zawsze są tłu·
maczone, np. demander son chemin (pytać o drogę), passer son bac (zdać maturę), perd.re son temps (tracić czas), prendre son temps Q
jnie spieszyć się), gagner sa vie {zarabiać na życie), rater san rrain (spó~ć się na pociąg). Q
2. Zaimek - 2.1.b. Zaimld przymiotne dzierżawcze~ ćw. 1.-16. '('.!) Q
E
c;
ZIUMEK PRZVM!OiiNV PYiiA.IĄCV UWYKRZVKNIKOWY Uz

2.1.e. l..'.ADJECTIF INTERROGATIF ET EXCLAMATIF Kie
.I
'
'
dit.
cze
WI
Zaimek przymiotny pytający (l'adjectif interrogatif) służy do formułowania pytań, natomiast zaimek przymiot-
ny wykrzyknikowy (f'adjectif exciamatif) do formułowania zdań wykrzyknikowych. Mają taką samą formę, ale
wymawiane są z odmienną intonacją. W tekście pisanym pomagają je odróżnić znaki przestankowe charakte·
rystyczne dla każdego z nich i stojące na końcu zdania:. znak zapytania (?) dla zaimka przymiotnego pytające·
go i wykrzyknik(!) dla zaimka przymiotnego wykrzyknikowego. Tłumaczymy je: jaki, jaka, jakie, jacy.
Quel est ton reve ? Jakie jest Twoje marzenie? Jakie masz marzenie? UC
Quel/es fleurs est-ce qu'efle aime ? Jakie kwiaty ona lubi? al'
de
Quel/e surprise ! Jaka/Co za/Ależ niespodzianka!
Quels bons e/eves ! Jacy dobrzy uczniowie!
Formy
Rodz. męski męski Rodz .

.-, QUEL . QllELLE . QUELS QUELLES r
Zaimek przymiotny quel uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, którego dotyczy.
Miejsce zaimka w zdaniu

W pytaniach bezpośrednich zaimek pytający quel stoi albo bezpośrednio przed rzeczownikiem, do którego
się odnosi: pełni wówczas rolę przydawki (une epithete), albo przed czasownikiem: jest wówczas orzecznikiem
(un attribut). Często występuje na początku zdania.
Zaimek wykrzyknikowy quel stoi zawsze przed rzeczownikiem, którego dotyczy.
28
ZAIMEK PRZVMIOTNY PYTAJĄCY I WYKRZVKNIKOWY 2.1";
za- Quelle voiture tu as achetee ? Jaki samochód kupiłeś/aś?

- quelle = epithete (przydawka)
Quels sont leurs numeros de telephone ? Jakie są ich numery telefonu?
- que/s = attribut (orzecznik) .
re-· Quelle histciire elle m 'a racontee ! Ależ historię mi opowiedziała!
:za
Często się zdarza. zarówno w zdaniach pytających jak i wykrzylmikowych, :i:e czasownik jest pominięty
va!) domyślny).
-J'ai vu un film interessant. Obejrzałem interesujący film.

- Quel film ? Jaki film?
_/Is ont des problemes. (Oni) mają problemy." ~·
co· _ Quels problemes ? Jakie problemy?
:ro-
Zaimek pytający może być poprzedzony przyimlciem właściwym dla danej lconstrnlccji czasownilcowej. .
A quel/i: heure est-ce qu'il se leve le dimanche ? O której godzinie on wstaje w niedzielę?
Vous ~tes originaire de quel pays ? Z jakiego kraju Pan I Pani pochodzi? ·
Pour quel/e raison sortez-vous si tót ? Z jakiej przyczyny I dlaczego wychodzicie tak wcześnie?
:łu· W niektórych przypadkach zaimka quel nie tlumaceymy dosłownie ,Jaki, jaka. jalde".. Przyjrzyj się:
•ps Quelle heure est-il? Która jest godzina? (a nie: Jaka jest godzina?)
Quel est votre nom ? Jak się Pan I Pani nazywa? (a nie: Jakie jest Pana I Pani nazwisko?)
Quelle est ton adresse ? Gdzie mieszkasz? (a nie: Jaki jest twój adres?)
Efie a quel age ? Ile ona. ma lat? (także: W jakim ona jest wieku?)
Quel temps.! Co za pogoda!
Uzgadnianie imiesłowu czasu przeszłego <le participe passe>

Kiedy quel z rzeczownikiem stoją w czasach i trybach złożonych (le passe compose, le plus-que-parfait, le con·
ditionnel passe i le śubjonctif passe) przed słowem posiłkowym avoir, wówczas należy uzgodnić imiesłów
czasu przeszłego (le participe passe) w liczbie i rodzaju z tym rzeczownikiem. Patrz: UZGADNIANIE IMIESŁO
WU CZASU PRZESZŁEGO str. 236.
iiot-
Que//e chemise a+i/ mise ? Jaką koszulę (on) włożył?
ale
Ouels /ivres ont-elles Ius ? Jakie książki (one) przeczytały?
kte-
Quel/es villes avez-vous visitees ? Jakie miasta zwiedziliście/łyście?
jce-
B;i!!t~~· Zdania wylcrzylm.ikowe możemy wymówić z różną intonacją i zabarwieniem ~mocjonalnym..Zalefy to. od
uczucia, jakie chcemy wyrazić (np. zdziwienie, radość, strach). Na preylclad Quel tableau.I Uaki /Co za obtaŻI) może wyrażać
albo podziw, albo np. niesmalc (oburzenie). Aby od razu było wiadomo, o jakie zabarwienie emotjonalne chodzi, wystarczy
dodać odpowiedni przymiotnik
Que/le nouvelle ! Ca za wiadomość!

Quel/e bomie nouvelle ·1 Jaka dobra wiadomość!
Quel/e mauvaise nouvelle ! Jaka zła wiadomość!
~'·}~fb~Jłi~!· Zaimek przymi~tny pytający je~ też.używany w pytaajach pośre~Ch (w ż4ania~~i~o_d~

rzędoych). Patrz podrozdziały ZDANIE PYTAJĄCE (str. 247) i MOWA ZALEŻNA (stI: 287). .
.
Je ne sais pas quelle decision ils vont prendre. Nie wiem, jaką decyzję (oni) podejmą.
Eiie se demande quel cadeau tu lui apporteras. Zastanawia się, jaki prezent jej przyniesiesz:
ego 2. Zaimek - 2.1.c. Zaimek przymiotny pytający i wykrzyknikowy - ćw. 1.-11. ~.··..
'.· ·
.iem
t!J
,C~;: t
~b
(f'adV•
ZAHMKB l?RZVMIOTINIE INlllE!l)KREŚll..ONE
2.1.~. LES ADJECTIFS INDEFINIS
J'a
CE
To
Zaimki przymiotne nieokreślone (fes adjectifs indefinis) są określnikami rzeczownika. Najogólniej mówiąc, słu
żą one do wyrażenia pewnej ilości lub jakości. Jest to niejednorodna grupa zaimków, z których niektóre mogą
być poprzedzone jakimś określnikiem, niektóre używane są tylko w I. pojedynczej, a niektóre tylko w I. mno-
giej. Ilustruje to poniższa tabela, natomiast ich zastosowanie jest omówione w dalszej części.
z rz
Formy i stc
za IE
L
li
le MEME · laMEME les MEMES
11
un TEL une TELLE de* TELS de* TELLES
un AUTRE une AUTRE d'AUTRES

l'AUTRE les.AUTRES
DIFFERENTS DIFFERENTES
DIVERS DIVERSES
CERTAIN CERTAINE CERTAINS CERTAINES d2

kc
PLUSIEURS m
QUELQUE QUELQUES rr
SI
·.AUCUN. '.AUCUNE
TOUT TOUTE TOUS TOUTES
CHAQUE
N'IMPORTE N'IMPORTE N'IMPORTE N'IMPORTE

QUEL QUELLE QUELS QUELLES
*Rodzajnik nieokreślony des zamienia się na de, kiedy stoi przed zaimkiem przymiotnym nieokreślonym w liczbie mnogiej.
Znaczenie zaimków przymiotnych nieokreślonych

Zaimki przymiotne nieokreślone mogą wyrażać:
A. podobieństwo, identyczność lub odmienność

1. mm sluży do wyrażania podobieństwa, identyczności, a także porównania (wówczas występuje ze spój-
nikiem que). Zazwyczaj stoi przed rzeczownikiem i sam jest poprzedzony rodzajnikiem określonym (/'artic/e
defirn). Uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi (forma zaimka ma tylko dwie
formy: dla liczby pojedynczej i dla liczby mnogiej; w rodzaju uzgodniony jest rodzajnik, który go poprzedza).
Tlumaczymy go jako „taki sam, ten sam".
Nous avons toutes fes deux fes memes sacs. Obie mamy takie same torebki.
Eiie frequente fa meme ecole que moi. Ona chodzi do tej samej szkoły co ja.
!Is vont aujourd'hui dans le meme magasiń qu'hier. Idą dzisiaj to tego samego sklepu co wczoraj.
-jł'J Kiedy meme stoi bezpośrednio po rzeczowniku lub zaimku (wówczas bez rodzajnika\, słutj. do podkreśle
nia jakiejś idei, położenianacisku, sprecyzowania.
Ma mere est la bonte meme. Moja mama jest samą dobrocią(= jest bardzo dobra).
!Is sont venus le matin et repartis le soir meme. Przyjechali rano i wyjechali wieczorem (tego samegg dnia).
N'envoie pas ta sreur; viens toi-meme, Nie przysyłaj swojej siostry; przyjdź sam/sama(;,, osobiście).
30
ZAIMKI PRZVMIOTNE NIEOKREŚLONE 2.1.e.
d:fł[~;~~~;~{,f~· M~me jest również zaimkiem rzeczownym nieokreślonym {Ie pranom indefini), a ·także przysló.wkie~
(l'adVerbe). Porowna]: . · .
]'ai achete le meme disque que toi. Ku pil.em taką samą płytę jak ty.
_ fe mi!me = zaimek przymiotny nieokreślony (l'adjectif indefin1)
ce sont toujours /es memes qui gagnent. Wygrywają zawsze· ci sami.
_ fes memes = zaimek rzeczowny nieokreślony (le pranom indefini)
Tous mes amis sont venus, meme Cecile et Louise. Przyszli wszyscy moi przyjaciele, nawet Cecylia i Luiza.
- meme = przyslówek (l'adverbe)
2. &Jr]J może wyrażać podobieństwo, intensywność lub nieokreśloność. Uzgadnia się go w liczbie i rodzaju
7 rzeczownikiem, do którego się odnosi. Zazwyczaj występuje z rodzajnikiem nieokreślonym (l'artic/e indefini)
i stoi przed rzeczownikiem. Tłumaczymy go jako „taki", „podobny" (jego synonimem będzie wtedy pareil) lub
zależnie od kontekstu.
Un tel comportement est inadmissible. Takie (jak to) I Podobne zachowanie jest nie do przyjęcia.
1f n'a jamais eu une telle peur. On nigdy tak bardzosię nie bał.
fi y avait de te/s embouteillages ! Byly takie korki!
11'1 bywa używany bez rodzajnika, np. w przysłowiach.
Tel pere, tel fils. Jaki ojciec, taki syn.
3. f/ID1li'.l!jl
służy do wyrażania odmienności, inności. Zazwyczaj stoi przed rzeczownikiem i musi być poprze-
dzony określnikiem. Kiedy jest poprzedzony rodzajnikiem nieokreślonym (l'artic/e indefini), tłumaczymy go ja-
, ko „inny" lub „jeszcze jeden"; kiedy stoi przed nim rodzajnik określony (/'artic/e defini), wskazuje na jakiś przed-
miot iub osobę, przeciwstawiając je innym z tej samej kategorii, które zostały już wymienione. Zaimek autre
może być też poprzedzony innymi określnikami, np. zaimkiem przymiotnym dzierżawczym (l'adjectif posses-
sif), wskazującym (l'adjectif demonstratif) lub nieokreślonym (l'adjectif indefini).
// y a encore une autre possibilite. Istnieje jeszcze inna możliwość.
Je prends ce gateau, mais donnez-moi encore un autre gateau. Biorę to ciasto, ale proszę mi dać jesz-
. cze jedno (takie) ciasto.
Je.prefere cette robe, l'autre ne me p/ait pas du tout. Wolę tę sukienkę, ta druga (tamta) wcale mi się
nie podoba. .
, Mon frere cadet est medecin, mon autre frere est architecte. Mój młodszy brat jest lekarzem, drugi brat
' jest architektem.
~~J'J'. Llczbą mńogą od un autre, une autre jest d'autres, :a nie des autres (jest to liczba mnoga formy de l'aut:re):.
Donnez-moi d'autres exemp/es. Proszę mi dać inne przykłady.
Si tu veux, prends ces photos. Moi, je garde fes autres. Jeśli chcesz, weź te zdjęcia. Ja zatrzymam tam-
pój- te (pozostałe; te, które zostały). „ .
tic/e .. Tu peux prendre ces photos ; j'ai besoin des autres. (des = de + /es) Możesz wziąć te zdjęcia; pozo'
lwie t stałe (wszystkie inne) są mi potrzebne. , ·
za).
B. różnorodność
4. i 5. m1n1mnm.~ są zaimkami" przymiotnymi nieokreślonymi, kiedy występują przed rzeczowni-
kami w liczbie mnogiej. Uzgadniają się w rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnoszą. W zasadzie zastę
pują określnik rzeczownika. Tłumaczymy je jako „różne, kilka, rozmaite". są synonimami zaimka plusieurs.
f Differentes personnes me l'ont dit. Różne osoby (kilka osób) powiedziały mi o tym.
f Nous en avons par/e adiverses personnes. Rozmawialiśmy o tym z różnymi (kilkoma) osobami.
~~iii. Ani dijferents, ani divers nie mogą być poprzedzone zamildem nieokreślnym. ·Af~ ·~oźe.:·~;;eci ni:t:~,J~·~"
określony les.
wac rodzajnik - _· ·. :J··
„
( li faut ana/yser fes differents sens de ce mot. Trzeba zanalizować różne znaó:enia tego słowa:
31
f~~~i~~~11ft~~~id !Uedy dif.ferents lub divers znajdą się lłQ rzeczowniku, pełnią wówczas rolę przymiotnika właściwego (l'ad.-~;
jeetif qual!Jlcadj). Different może występować wtedy także w liczbie pojedyoczej. Tłumaczymy go wówczas jako .różny. Od·!
m.ienny; nie tald samn. r 1 o.
rej w
Cette so/ution a des avantages divers: To rozwiązanie ma różne(= rozmaite, różnorakie) korzyści. i rod;
Son opinion est differente de Ja mienne. Jego/Jej opinia jest.odmienna (różni się) od mojej.
// E
Tol
c. bliżej nieokreśloną ilość Elit
6. ~jest zaimkiem przymiotnym nieokreślonym, gdy stoi przed rzeczownikiem. Ma wartosć zbliżoną Zairr
do wartości rodzajnika nieokreślonego; w liczbie pojedynczej występuje z rodzajnikiem nieokreślonym i tłuma 1. te
czymy go jako „jakiś, pewien, bliżej nieokreślony"; w liczbie mnogiej występuje bez określnika i jest tłumaczo w
ny jako „jacyś, niektórzy, bliżej nieokreśleni". ki
C'etait une femme d'un certain age. To była kobieta w pewnym (bliżej nieokreślonym) wieku. rr
s~
lis m 'ont donne une certaine quantite de leurs produits. Dali mi pewną (niewielką) ilość swoich pro-
duktów. )'i.
Dans certains pays, cette coutume n'est pas connue. W pewnych I niektórych krajach ten zwyczaj nie El
jest znany. Tc
Certaines personnes n 'aiment pas qu 'on Jeur dise Ja verite. Pewne I Niektóre osoby nie lubią, żeby mó- J!,
wić im prawdę.
Certain może stać także po rzeczowoiku: jest wówczas przymlotoikiem właściwym (l'adjeetif qual!Jlcadf) . Zna·
znaczącym „pewny, niezaprzeczalny, oczywisty, rzeczywisty". li
Leur arrivee est un fait certain. Ich przyjazd jest pewny (niezaprzeczalny). E
C'est une dame d'un age certain. Ta pani jest mocno zaawansowana .w latach.
c
,.
7. @!1iu!@iliJ!ljl'JJ zastępuje określnik rzeczownika i wyraża bliżej nieokreśloną ilość, większą od dwóch. Wystę-
puje tylko w liczbie mnogiej, ma taką samą formę w rodzaju męskim oraz żeńskim. Zazwyczaj jest tłumacza- 2.
ny jako „kilka".
Dans cette ville, il y a plusieurs cinemas. W tym mieście jest kilka kin.
J'ai ecrit atous mes amis. Pfusieurs personnes m'ont repondu. Napisałem/łam do wszystkich przyjaciół.
Kilka osób mi odpowiedziało.
8. ~zastępuje określnik rzeczownika. Zazwyczaj jest używany w liczbie mnogiej i służy do wyraże-
nia bliżej nieokreślonej, niewielkiej ilości. Ma taką samą formę w rodz. męskim oraz żeńskim. Zazwyczaj jest
tłumaczony jako „kilka, parę", przy czym chodzi o ilość mniejszą niż w przypadku zaimka plusieurs. W liczbie in
pojedynczej znaczy „jakiś, pewien" i jest synonimem rodzajnika nieokreślonego (/'article indefin1) un, une oraz
d
zaimka przymiotnego nieokreślonego certain, certaine.
d
A J'universite, j'ai rencontre que/ques amis du Jycee. Na uniwersytecie spotkałem paru przyjaciół z liceum. d
li n'y avait dans Ja rue que quefq'!es personnes qui rentraient chez el/es. Na u)icy było tylko kilka (pa- d
rę) osób, które wracały do domu. iI
li a eprouve quelque regret : il devait la quitter. Poczuł pewien (jakiś) żal: musiał ją opuścić. ci
ci
d
--:J!ł:I. Queique jest także przysłówkiem (l'adverbe) znaczącym „okołon: ci
Dans Ja sal/e du cinema, il y avait quelque deux cents personnes.. W sali kina byto C>k.Olt:l'ć!V\lustu osób.
D. ilość zerową
9. 51\!ll występuje w zasadzie tylko w liczbie pojedynczej i zawsze z ne, z którym tworzy przeczenie. Wy-
raża ilość zerową(podobnie jak NUL i PAS UN). Tłumaczymy go na język polski jako „żaden". Uzgadnia się
w rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi.
li n'a aucun ami. (On) nie ma żadnego przyjaciela.
Vous n'avez aucune raison de vous inquieter. Nie macie żadnego powodu, żeby się niepokoić. ·.1
32
ZAIMKI PRZYMIOTNE NIEOKREŚLONE 2.1.0.
E. ideę catoś.ci
O. fifil,!!!łlwystępuje "':kilku konstrukcjach z ~kreślniki:;m łub bez ~.i ego i _w zależno~~i od konstrukcji, w któ-
1
. występuje, moze byc tłumaczony Jako „cały , „kazdy , „wszystek lub „Jak1kolw1ek . Uzgadnia się w l1czb1e
~iodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi. ·
//est tres gourmand: il a mange toute la tarte. Jest bardzo'łakomy: zjadł cały placek.
Toute jeune fi/le reve d'un prince charmant. Każda młoda dziewczyna marzy o księciu z bajki.
El/es se promenent tous fes apres-midi. (One) spacerują każdego popołudnia.
Zaimek przymiotny nieokreślony tout występuje w dwóch podstawowych konstrukcjach:
zon
Jma 1. tout + określnik + rzeczownik: w liczbie pojedynczej jest tłumaczony jako „cały" (jego synonimem jest
lCZO wtedy przymiotnik entier). W liczbie mnogiej tłumaczymy go jako „wszyscy" (jest wtedy synonimem zaim-
ka chaque). Określnikiem, z którym tout występuje, jest najczęściej rodzajnik określony (/'artic/e defini), ale
może nim być także rodzajnik nieokreślony (l'artic/e indetini), zaimek przymiotny dzierżawczy (l'adjectif po-
ssessif) lub wskazujący (l'adjectif demonstratif);
pro
; J'ai travai/le toute la semaine. Pracowałem/łam przez cały tydzień.
ij ni Eiie a fait tous fes exercices. Zrobiła wszystkie zadania.
Tous ces eleves ecoutent /eur enseignante. Wszyscy ci uczniowie słuchają swojej nauczycielki.
I ITTÓ- J'ai invite toutes mes cousines. Zaprosiłem/łam wszystkie moje kuzynki.
9aJRł~- Konstrukcja „tout + określnik + rzeczownik" słuZy takZe do wyrażania zwyczaju lub- częstotliwości.
znaczy wtedy ,Jtażdy" ijest synonimem zaimka chaque). ··
catif)
li va au cinema tous /es samedis. Chodzi do kina w każdą sobotę (co sobota).
En ete, on peut sortir tous fes soirs. Latem można wychodzić co wieczór.
- tous fes samedis, tous fes soirs = chaque samedi, chąque soir
Qi.land ma mere etait ma/ade, je tui telephonais toutes les trois heures. Kiedy mama była chora; dzwo-
niłem/łam do niej co trzy godziny. ·
lystę-
aczo- 2. tout + rzeczownik bez określnika: najczęściej jest tłumaczony jako „każdy" (jest wtedy synonimem
chaque) lub „jakikolwiek" (jest wtedy synonimem n'importe quen. Spotyka się go m,in. w przysłowiach
i. regulaminach, a także w odniesieniu do całości twórczości jakiegoś autora.
aciół ~ ..Tout eleve doit obeir au reg/ement de /'ecole. Każdy uczeń musi przestrzegać regulaminu szkoły.
ł Tóute peine merite sa/aire. (przysłowie, powiedzenie) Każdy wysiłek zasługuje na zapłatę, rekompensatę.
fi li a lu tout Balzac. (= toutes /es ceuvres de Balzac) Przeczytał całego Balzaca.
-.!.!ID!J'i1- Tout przed rzeczownikiem bez olcreślnika wchodzi też w skład wielu zwrotów, w ktÓ~Ch wyraża B.lbo
;ilJt~ość, albo zoaczy ,jakikolwiek, nieważne jaki", np.
-:,;,,;!~';!_#te vitesse - jak najszybciej de taute fe~n - mimo wszystko
, , ::':~~-~0-~force - za wszelką cenę de tout temps - od dawien dawna
-:,,-~1~-~_thasard - na wszelki wypadek de tout comr - z całego serca
;(:ą_:tD~re heure - o każdej porze en toute saison - (przez) cały rok, o każdejporze roku
;,,;~>:,ą,~t_age - w każdym wieku en to ute franchise ~-z całkowitą szczerością
;_;?_,::X~,r~Utprix - za wszelką cenę en taut cas - w każdym razie
, _;:'-i~it;m!--propas - przy każdej okazji en toutes lettres -- przen. wyraźnie, bez ogródek
J;e;1?"' eganls - pod każdym względem de toute(s) part(s) - ze wszystldch .stron
~ -~-~ woment /a tous moments - w każdej chwili
)SÓ
Tout jest także zaimkiem rzec~ownym nieokreśl~nym (le p;..nom indejini) oraz przysłówhlem. Waclverbe).
rvois mes voisins tous fes jours. Widuję moich sąsiadów codziennie.
· tous = zaimek przymiotny nieokreślony (l'adjectif indefini) .
ous doivent venir a la reunion. Wszyscy muszą przyjść na zebranie. ~'""'"''"'
~~k~i~~- Zaimek przymiotny
.
nieokreślonytów; wymawia się [tu], na·
,.... tous = zaimek rzeczowny nieokreślony (le pranom indefini)
tomiast zaimek rzeczowny nieolcreślo
·e_tait tout emu. Był bardzo wzruszony.
ny tow; wymawia się [tus].
""'raut = przysłówek·(/'adverbe)
33
11. ~:1!D stoi przed rzeczownikiem, zastępuje określnik, występuje tylko w liczbie pojedynczej i jest
nieodmienny. Tłumaczy się go na język polski jako „każdy". IL Jaki
w kon
Chaque dimanche, il va voir ses parents. Każdej niedzieli odwiedza rodziców.
Chaque personne a besoin d'amour. K:ażda osoba potrzebuje miłości. 1. wu
2. tou
3. tou
F. brak zdecydowania, obojętność
12. 95~1~ zastępuje określnik przed rzeczownikiem, uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczow- Not
nikiem, do którego się odnosi. Tłumaczymy go jako „jakikolwiek, nieważne jaki". Les
bar<
Tu peux y al/er n'importe quel jour. Możesz tam pójść w jakikolwiek dzień. On
Donnez-moi n 'importe quels fruits. Proszę mi dać jakiekolwiek owoce. Toc
Doda
Miejsce zaimka w zdaniu LONE
Zaimki przymiotne nieokreślone zazwyczaj znajdują się przed rzeczownikiem (wyjątek: patrz MEME).
§~~
~~lJ!:ł~Rzeczowniki poprzedzone większością zaimków przymiotnych nieokreślonych mogą .być zastą- 1
ny nif
piane zaimkiem przysłownym en, a formy zaimków są wtedy powtórzone po czasowniku (patrz też: Zaimek wym<
przysłowny en - str. 45). Natomiast rzeczowniki w liczbie mnogiej poprzedzone zaimkiem tous (toiltes), rno- ·
gą być zastąpione zaimkiem dopełnienia bliższego (/e pranom complement d'objet direct) fes.
llL J
Eiie n'a aucune amie. Eiie n'en a aucune. Ona nie ma żadnej przyjaciółki. . . . . . . . o ktc
J'ai passe plusieurs annees en Ang/eterre. J'en ai passe plusieurs en Ang!eterfe. Spędziłem/łam kilka ·
Ce
lat w Anglii. . ·
Ne
li a achete quelques journaux. Jl en a achete quelques-uns*. Kupił parę (kilka) gazet.
KL
lis ont fait tous fes exercices. /Is /es ont tous faits. Zrobili wszystkie ćwiczenia.
*Zapamiętaj! IV..
Zaimek quelques powtórzony po czasowniku przybiera postać que/ques-uns (dla rzeczowników liczby mnogiej w rodzaju męskim)
ko\/\
oraz quelqLJes-unes (d\a rzeczowników liczby mnogiej w rodzaju Zeńskirn).
m1e
2. Zaimek - 2.1.d. Zaimld przymiotne nieokreślone - ćw. 1.-9. ('.!) 1. t
gj.Q:
f,
T<
k
2.1.e. 2. i
A
Słowo tout funkcjonuje w różnych kategoriach gramatycznych, które warto rozróżniać, aby rozumieć jego zna- (
czenie i nie popełnić błędu. Oto różne zastosowania tout: I
L Jako zaimek przymiotny nieokreślony (/'adjectif indefini) uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem,
do którego się odnosi. Występuje z określnikami rzeczownika: rodzajnikiem określonym (/'artic/e defini), rodzaj-
nikiem nieokreślonym (/'artic/e indefini), zaimkiem przymiotnym dzierżawczym (l'adjectif possessif) lub wska- 3.
zującym (/'adjectif demonstratif). Występuje w następujących konstrukcjach:
1. tout, toute + określnik + rzeczownik w I. pojedynczej = „cały" (synonim entier);

2. tous, toutes + określnik+ rzeczownik l. mnogiej = „wszyscy", „każdy" (synonim chaque); ta konstrukcja
służy m.in. do wyrażenia zwyczaju lub częstotliwości);
3. tout + rzeczownik bez określnika = „każdy" (synonim chaque), „jakikolwiek" (synonim n'importe quef).
Toute la famille a assiste au mariage de Paul et veronique. Cała rodzina była obecna na ślubie Pawła
w
i Weroniki.
Mon grand-pere lit fes journaux tous fes jours. Mój dziadek codziennie (= każdego dnia) czyta gazety.
Tout travail merite sa/aire. Każda praca zasługuje na zapłatę.
Dodatkowe informacje o tym zastosowaniu tout znajdziesz w podrozdziale ZAIMKI PRZYMIOTNE NIEOKREŚ
LONE (str. 30).
.,
.34
.j
ZASTOSOWANIA TOUT ::J!.1.•.
p
est li. Jako zaimek rzeczowny nie.określony (ie pronom indefini) odnosi się do rzeczownika, który pojawił się już
w kontekście i posiada następujące formy:
1. tous, toutes - tylko w liczbie mnogiej = „wszyscy"; . , . , „ . . ,
. tout zaimek nijaki (pronom neutre) = „wszystko" (zastępuje ogol nieokreslonych blizej rzeczy lub pojęc);
2
3. tout le monde= „wszyscy ludzie", „wszyscy".
Nous avons tous des defauts. Wszyscy mamy Uakieś) wady.
Les enseignantes de cette eco/e ? Toutes sont tres sympathiques. Nauczycielki z tej szkoły? Wszystkie są
bardzo sympatyczne.
on peut s'habituer a tout. Można się do wszystkiego przyzwyczaić.
Tout le monde etait la. Wszyscy tam byli.
Dodatkowe informacje o tym zastosowaniu tout znajdziesz w podrozdziale ZAIMKI RZECZOWNE NIEOKREŚ
LONE (str. 66).
l&k~J!i Forma tous jest jednocześnie zaimkiem przynti~tnym_i rzeczownym.-Różnią sięwyri:ioW~-Z~~-p{4~o~t;;
:ą- ny nieokreślony tous (l'adjectifindejini) wymawia się [tn], natomiast zaimek rzeczowny nieokreślony tous (lepron~.m•indlijlni)
ek wymawia się [tns]. · ·
o-
Ili. Jako rzeczownik (le nom) jest poprzedzony określnikiem (ie tout, un tout) i oznacza ogół elementów,
o których mowa.
ka Ces elements forment un tout. Te elementy tworzą całość.
Nous avons achete des pommes, des tomates et du pain. Nous avons paye Je tout 10 euros.
Kupiliśmy/łyśmy jabłek, pomidorów i chleba. Za wszystko zapłaciliśmy/łyśmy 1O euro.
IV. Jako przysłówek (l'adverbe) towarzyszy najczęściej przymiotnikom (poprzedza je) i znaczy „całkiem", „cał
kowicie", „kompletnie", „zupełnie", „bardzo" i jest - nietypowo dla przysłówków - w pewnych sytuacjach od-
mienny:
1. tout trzeba uzgodnić w liczbie i rodzaiu z przymiotnikami rodzaju żeńskiego, które zaczynają się od spół
ałoski i h przvdechowego (h aspire); to uzgodnienie jest obowiazkowe;
'
t Eiie etait toute ma/heureuse : e/le ne voulait pas partir. Byla bardzo nieszczęśliwa: nie chciala wyjeżdżać.
I Toutes b.onteuses de Jeur ignorance, el/es sont vite sorties. Bardzo zawstydzone swoją niewiedzą, szyb-
f! ko wyszły.
2, tout można uzgodnić w liczbie i rodzaju z przymiotnikami rodzaju żeńskiego, które zaczynają się od samo-
głoski lub h niemego (h muet); to uzgodnienie jest fakultatywne;
ii Mes soeurs, tout (toutes) Qccupees a /eurs affaires, n '.ont pas remarque m~n retour. Moje siostry, bar-
:na. ~ dzo zajęte swoimi sprawami, nie zauważyły mojego powrotu.
i Anne est tout (toute) b.eureuse d'avoir reussi son examen. Anna jest bardzo szczęśliwa, że zdała (swój)
2m,- i. egzamin.
zaL
;ka- 3, tout pozostaje nieodmienne przed przymiotnikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej i mnogiej.
'/Mes voisins etaient tout 'contents de Jeur nouvelle voiture. Moi sąsiedzi byli bardzo zadowoleni ze swo-
~ jego nowego samochodu.
(Cja '„" est tout pale. Jest całkiem I bardzo bla~y.
3 1@·~ 1 •:®~1i_: Ze względu na różne zastoso~~a tout ~atwo o ~e~oro~e~e~--~-~~_cza g4~,~~~i~"-:~~~~---}~~:

-W liczbie mn~gf~j. Dlatego należy zwrócić uwagę, co chcemy wyrazić lub co wynika z kontekstu. -~_i:t!Y,j_i'zyj, ~i~:_P-r;,'~~-d_o~
~ty.
t /Is etaient tout contents. I lis etaient tous contents. (Oni) byli bardzo zadowpleni.J(Oni)byli yvszysc::y
~ zadowoleni. . . .· .· . > } :
! El/es etaient tout (toutes) occupees. I El/es etaient toutes occupees. (One) były b~rdzo :;;:~j~t~./(Qnę)
> były wszystkie zajęte. .. · . · .:; •. ••.• > .
:ś-
35
__.„;m'""'...,_,
na bazi• iJniesloWU czasu
-~'''
teraźniejszego, ,.,...zupełnie),
"' de suit• \natycbmiast), tout ii fait \calldem.
"""",.,,.••-. „.i)
wyrażeniach
a talde w wielu przyslów\cowych, n{j
tout ii \'hem'< \dopiero co; wkrótce):')'
.!i-
Y,
•.
chodzi
;
zaJnll"
pJe tr1
.· '.
prze ds.
neme (miJno wszystko). · Je'
1res de nous. Usiądź.cie (bardzo) blisko nas.
Idąc, listę zakupów.
NO'
I repetait la /iste des courses. powtarza\ śnY
1t a wyjdź.cie!un
coup, j'ai entendu
e ! Natychmiast bruit bizarre. Odpoczywatem/lam. Nagle L1slysżalem/lam pie
ścii
2. Zaimek - 2.1.e. zastosowania TOUT - ćw. 1.-7. l:!J zai1

zairr
zgOt
ktÓT
czo 1
A.UMK.U ososowe w r:uNKt..n pooMuotu ni ee
li
ES PRONOMS PERSONNELS SUJETS B
~
zastępują wykonujące
''" w ;e,o.ch wyrn±ocy'h
oeo<owoo;rni
prr~
'funkcji podmiotu (/es pronoms personne/s sujets)
'''°"~;.
gdy± ole
<PW'"'"'cy Zą<mki
mogą oee -p~ąć ;ąrnodcieloie,"<e ""''"' ;ią
rzeczowniki
aą;owoi
im a<Powoik.
jedyeie'
;1,bymi
czyn- za
za
pe
1.
nimi uzgodniony. 2.
? (T.y) jesteś zadowolony?
ours en retard. (Ona) zawsze się spóźnia.
ez. pas nous accompagner. (Wy) nie możecie nam towarzyszyć. 3
:
ELLES
\LS
NOUS vous
ON $\
'się w j' przed czasownikami zaczynającymi się od samogloski lub h niemego (h muet).
ip /es fruits exotiques. Bardzo lubię owoce egzotyczne.
~ -· - - ~ ·-"""'";..,._.. "' - ,....,.. ..... ~; •"';,;,;. ~

-de-chaussee. Mieszkam na parterze.
Ili ,,_„
wno ludzi. jak też zwierzęta i rzeczy.
de ? Eiie est sur la table. Gdzie jest mój klucz? (On) leży na stole. ·
? //s sont /a. Twoje książki? (One) są tam.
1
. .. ...
= ma mere ? // est tres gourmand. Kot mojej mamy? (On) jest bardzo lakorrry.
p~e podrnioW wy;>ępoią p""'1 aąwwoiki~. w wyją<ki~ ąd;oi• '"";ącego' '"'o

:aiml<a w zdaniu
w fookcji
\oWO';(i, kied> W ąoąjdoią ;;, po aą;owoikP W Jo<mie ;pąków(<<"(, w;6-P ""'"'"'" i•k
~j. są pominięte.
us au
/le po/onais Jesteście
/ycee. ?(On) pracuje w liceum.Czy jest Pan Polakiem I Pani
Polakami? Polką? .· .. ·
i'al/ons pas sortir ce soir. Dziś wieczorem nie wyjdziemy z domu.
-tu a ton avenir ? Czy myślisz o swojej przyszlości?
I Ne sors pas ! Wyjdź!
I Nie wychodź.! ·
''·-
ZAIMKI OSOBOWE W FUNKCJI PODMIOTU ::J:.2.
-~1J~}~tf(~ Jed~e foi::m! z~imków 3. osoby liczby pojedync_ze~ i ~ogiej (il, ell~, ils, eUes) w~l~:rmjąjedn_ozria~e. ~e
chodZi 0 rodzaju męsla lub zenslo. W pozostałych przypadkach me jestesmy w stanie tego ola-eslic P'?_ ~~eJ o/llco form.le
aimka. Taldej informacji mogą nam udzielić obecne w zdaniu przymiotnild lub imiesłowy uzgodriione_ z_ podmiotem.
~e trzeba pamiętać, że w liczbie mnogiej uzgadniamy je w rodzaju męskiią,_nawet:jeśli w grupie osóbjest·_tyll~oj;~n
przedstawiciel „płd brzydldej". , ·. ..· ·
Je suis heureux. I Je suis heur~. Jestem szczęśliwy. /Jestem· szczęśliwa. · .·. • : .
Nous nous sommes mis a rire. I Nous nous sommes mises a rire. Zaczęliśmy się śmiaćj Zaczęłyśmy się
łam śmiać. · ·· ·•
Pierre f Toi et tes sceurs, quand est-ce que vous etes venus? Piotrze! Ty i twoje siostry, kiedy przyszli-
ście?
zaimki tu i vous
Zaimek osobowy vous w funkcji podmiotu oznacza na ogół liczbę mnogą (ty i co najmniej jedna osoba), ale
zgodnie z regułami grzeczności obowiązującymi we Francji, należy go używać, gdy zwracamy się do osoby,
której nie znamy lub z którą pozostajemy w relacjach oficjalnych. Oznacza wtedy liczbę pojedynczą, tłuma
czony jest jako „Pan /Pani" i zastępuje zaimek tu, który z kolei stosujemy w relacjach koleżeńskich, rodzinnY,ch,
nieoficjalnych.
Toi et ta sceur, vous etes originaires de Suisse ? Ty i twoja siostra, pochodzicie ze Szwajcarii?
Bonjour, monsieur. Comment al/ez-vous? Dzień dobry Panu. Jak się Pan miewa?
Maman, tu peux me passer le se!, s'il te plait ? Mamo, czy możesz podać mi sól, (bardzo) proszę?
Zaimek on
Zaimek on może mieć wiele znaczeń, a czasownik, który mu towarzyszy, odmienia się zawsze w 3. os. liczby
· pojedynczej. Zaimek on zazwyczaj oznacza:
1. lesgens (=ludzie; w znaczeniu ogólnym): En France, on parle franr;ais. We Francji mówi się po francusku.
2. quelqu'un (=ktoś bliżej nieokreślony lub ktoś, kogo nie chcemy wymienić): On te demande au te/ephone.
!(toś do ciebie dzwoni i chce z tobą rozmawiać.
3. nous(= my; stosowane głównie w języku potocznym): Sandrine I Qu'est-ce qu'on fait ce soir? On sort?
Sandrine! Co robimy dziś wieczorem? Wychodzimy?
4. tout le monde (= wszyscy; stosowany głównie w przysłowiach, powiedzertiach itd. dla wyrażenia prawdy
ogólnej): On ne doit pas mentir. Nie należy kłamać.
5. konkretną/e osobę/y, którą/e mamy na myśli lub, do której/ych się zwracamy: Et bien, /es garr;ons, on est
S contents de l'excursion ? No więc, chłopcy, jesteście zadowoleni z wycieczki? (on = vous)
Uzgadnianie przymiotników i imiesłowów z zaimkami vous i on

9 Kiedy zaimek vous użyty ze względów grzecznościowych oznacza jedną osobę, wtedy przymiotniki i imiesło
wy uzgadniamy w liczbie pojedynczej, w rodzaju odpowiadającym płci osoby, do której się zwracamy.
~ Monsieur, vous etes satisfait ? Czy jest Pan zadowolony?
>•Vous vous etes decideg, Madame ? Czy zdecydowała się Pani?
9
i<jedy zaimek on oznacza nous, przymiotniki i imiesłowy możemy uzgodnić albo z on, albo z domyślnym nous.
Jeżeli wiemy, że on zastępuje np. kobietę, musimy przymiotnik lub imiesłów przeszły uzgodnić w rodzaju żeńskim.
-
ł. Marie ! Qu'est-ce que tu as fait hier soir? Mario, co robiłaś wczoraj wieczorem.
L-Avec Sophie et Zoe, on est alle(ę2 au .cinema. Razem z Sophie i Zoe poszłyśmy do kina.
~Alors, Agathe, on est facheg aujourd'hui ? A więc Agato, jesteś dziś zagniewana? .
:asto-
oj jak Zaimek bezosobowy il
Zjiimek il występuje także jako podmiot zdania bezosobowego («il» impersonnel), między innymi dla wyraże
nia zjawisk pogodowych.
il a piu toute la journee. Wczoraj padało przez cały dzień.
est possible que je ne vienne pas. Możliwe, że nie przyjdę.
zaimku będzie jeszcze mowa w podrozdziale CZASOWNIKI I KONSTRUKOE NIEOSOBOWE (str. 174).
37
Zaimek osobowy w funkcji podmiotu jest obowiązkowy. W zasad.zie .nie występ.uje tylko ·w. formie roz~ uzg
zującej. się jedna!~ że w jednym zdaniu występują dwa czasowniki odnoszące się do tego samego podmiotu (częst~
połączone spójnildem et) - może być powtórzony za pomocą zaimka osobowego_przed drugim cz~_11
\NSZI
wtedy podmiot zdania
sownildem. ale też można go pominąć. . . ••„,
conc
.· .- ·. .:i1:i
nak,
Ton col/egue est arrive il y a une heure et il m'a tout racqnte. . . . . ·~ pują
Lub: Ton collegue est arrive il y a une heure et m'a tout raconte. Twój kolega przyszedł/przybył godzin~
1. c:
temu i o wszystkim mi opowiedział. ·. .· •· · ·~ p
En
2. Zaimek~ 2.2. Zaimld osobowe w funkcji podmiotu~ ćw. 1.-14. ~.·.
UZ
\.!.! Sa
2.3. ZAIMKI ZW~O'll'NE

LES PRONOMS PERSONNELS REFLECHIS 2. c
('
El
Zaimki zwrotne (/es pronoms personnels reflechis) występują z czasownikami zwrotnymi (/es verbes pronominaux), (e
a ich forma musi być uzgodniona z podmiotem zdania. Na ogół oznaczają, że wykonywana czynność jest ski ero.
wana na jej wykonawcę. Zaimki zwrotne mogą pełnić funkcję dopełnienia bliższego (COD) lub dalszego (CO/). 3. '
Je me reveil/e tous fes jours a 7 heures. Codziennie budzę się o siódmej.
Tu ne te reposes jamais apres le travail. Nigdy nie odpoczywasz po pracy. !.'.<
Jl s'est deja habitue a ce climat. (On) przyzwyczaił się już do tego klimatu. (t
Nous a/lans nous arreter pour faire des achats. Zatrzymamy się, żeby zrobić zakupy.
li est necessaire que vous vous prepariez bien pour ce long voyage. Konieczne jest, żebyście dobrze się 4. '
przygotowali/ty. I Musicie dobrze się przygotować do tej długiej podróży.
El/es doivent se depecher. (One) muszą się pospieszyć. 11
(/
Formy
cza
2. osoba
L
ME TE 2
(ivl:>~ (T'.J~
*Formy me, te i se zamieniają się na m', t' i s', gdy znajdą się przed czasownikiem zaczynającym się od samogłoski lub „h" niemego
(h muet). ~
fra
Je m'appelle Sylvain. Nazywam się Sy!vain.
Tu t'habilles apres le petit dejeuner. Ubierasz się po śniadaniu. Itie
li s'interesse a la chimie. (On) interesuje się chemią. na

Zaimki zwrotne znajdują się bezpośrednio przed czasownikiem (za wyjątkiem formy twierdzącej trybu rozka·
zującego), ale mogą być od niego oddzielone innym zaimkiem. W czasach i trybach złożonych stawiamy je
przed słowem posiłkowym.
Jl se couche tard le soir. (On) kładzie się późno wieczorem.
Je me souviens de mon sejour a Prague. Przypominam sobie pobyt w Pradze.
Je ne m'en souviens pas. Nie przypominam go sobie.
Eiie ne s'est pas rappe/e leur nom. Ni°e przypomniała sobie ich nazwiska. Je
Ne te decide pas tout de suite ! Nie decyduj się od razu! pi
Ale: ·oepechez-vous ! Pospieszcie sięl sł·
·-: ' r
Tryb rozkazujący w formie twierdzącej występuje tylko w 2. osobie liczby pojedynczej oraz 12. osobie
liczby mnogiej. Wówczas zaimki zwrotne te, nous i vous stoją -po czasownilaL Forma te (t1-;z~enia_śię _na tDi.:_
Arretez-vous ! Zatrzymajcie się!

Prepare-toi ! Przygotuj się!
Ale: Ne te mets pas en co!ere ! Nie wpadaj w złość!
'j
38
ZAIMKI ZWROTNE ::i/.3.
uzgadnianie imieslowu czasu przeszłego ue participe passe!

wszystkie czasowniki zwrotne użyte w_ czasach i trybach złożonyc_h Ue passe compo~e, le plus-que-parfait, le
ditionnel passe i le sub1onct1f passe) odmieniają się z czasown1k1em posiłkowym etre. Nie oznacza to Jed-
~~~, że le participe passe tych czasownikóvy.jest zawsze uzgadniany z podmiotem. Trzeba tu wyróżnić nastę:
pujące sytuacje:
czasowniki występujące tylko jako zwrotne i czasowniki o znaczeniu strony biernej - imiesłów czasu
1
· przeszłego (le participe passe) jest uzgadniany z podmiotem;
En entendant cette nouvelle, ma mere s'est evanouig_. Słysząc tę wiadomość, moja mama zemdlała. -
uzgodnienie z ma mere {podmiot zdania)
sa voiture s'est bien vendug_. Jego/Jej samochód dobrze się sprzedał.
_ uzgodnienie z sa voiture (podmiot zdania)
2. czasowniki, w których zaimek zwrotny stojący przed czasownikiem pełni funkcję dopełnienia bliższego
(COD) - imiesłów czasu przeszłego (le participe passe) jest uzgadniany z zaimkiem;
Ef/es se sont coiffees. Uczesały się.
aux)' (ef/es ont coiffe qui' el/es-memes) - uzgodnienie z se (COD)
:i ero
'). 3. czasowniki zwrotne nieposiadające dopełnienia bliższego (zaimek zwrotny pełni wówczas funkcję dopełnie
nia dalszego - CO/) - iimiesłów czasu przeszłego (le participe passe) nie jest uzgadniany z zaimkiem.
tete dernier, ils se sont te/ephone tous /es jours. Ubiegłego lata codziennie do siebie dzwonili.
(telephoner a qqn. ; se = CO/) - brak uzgodnienia
e si• 4. czasowniki zwrotne posiadające dopełnienie bliższe, ale stoi ono po czasowniku (zaimek zwrotny pełni
wówczas funkcję dopełnienia dalszego - COi) - le participe passe nie jest uzgadniany z zaimkiem.
Nous nous sommes /ave qua/? fes mains. Umyliśmy/łyśmy sobie ręce.
(fes mains = COD ; nous = CO/) - brak uzgodnienia (COD po czasowniku)
M@t~; jeśli dopełnienie bliższe, którym nie jest zaimek zwrotny. znajdzie się p~ed cz~o~em. ~~ba_~ÓW·
czas z nim uzgodnić le partidpe passe. _ _ _ -,,,_:--·· :--. ·.
Les lettres qu 'i/s se sont envoyees. (envoyer qqch. a qqn ; fes lettres = COD ; se = .CO/) - uzgodnienie
i· z.fes lettres (COD przed czasownikiem) · . ·
meg
l@!,J.f~~i, Niektóre francuskie czasowniki zwrotne są zwrotne także w języku polskim._ 11,p.:s~, lav~_ (my_ć _ ~~)·:--~~':-~e
~cuskim istnieje grupa czasowników zwrotnych, które nie są zwrotne w języku polskim. np. se lever (wstawac)oraz .ta·
kie, które nie są zwrotne we francuskim. a są zwrotne w języku polskim. np. rejlechir (zastanawiać się)• Więcejlnforinatji
na temat czasowników zwrotnych znajdziesz w podrozdziale im poświęconym (str._16/'.). · ,' ;;<{iJ:".
i zka-
ji$@•1•~-cbt§?~~~JI Zaimldem zwrotnym jest także soi, występujący zazwyczaj ~o ~rzyimkach. ~o~~j~~!l
ny je 1e,g~
temat, przyldady ilustrującego jego zastosowanie oraz ćwiczenia znajdziesz w podrozdziale ZAfM:KI,OSOBQWE:~-
roWANE jstr. 40). . ' ' ... .
Jak się uczyć efektywnie?

Je;śli chcesz wiedzieć, czy dany czasownik. jest zwrotny w języku francuskim i jaka jest jego konstrukcja, najle-
pieJ sprawdź w słowniku. Nie można skutecznie nauczyć się języka obcego bez umiejętności posługiwania się
słovvnikiem. - ·· ·
2. Zaimek - 2.3. Zaimld zwrotne~ ćw. 1.-11. ~-·.··.

·.•.·.
c.@"'"
'/.,.
39
ZADMKD OSOBOWE AKC::EINl'll'OWIU\l!IC Nous..
LES PROf\101\/IS PERSONNELS TONiQUES - Tu V
- Qui,
li y at
Zaimki osobowe akcentowane (fes pronoms personnels toniques), zwane też mocnymi (forts) lub emfatyczny.
mi (emphatiques), odpowiadają zaimkom osobowym w funkcji podmiotu (je, tu, il, efie, nous, vous, i/s, el/es\ ~8:-_;'.
i tłumaczymy je tak samo (ja, ty, on, ona, my, wy, oni, one). Zaimki akcentowane, w odróżnieniu od zaimkóv, wtedy et
wystąpujących w funkcji podmiotu, mogą funkcjonować'<iamodzielnie,· bez czasownika. Zaimki te odnoszą się podlrreśl
głównie do ludzi. Cest

Cest
Formy Ce se
!{onstn
MOI TOI LUI ELLE NOUS vous EUX f~--i

kóW aJ\I
mocnfll
Zastosowanie
VOU!
Zaimków osobowych akcentowanych najczęściej używamy:
li es
1. dla podkreślenia innego rzeczownika lub zaimka;
Moi, je m'appelle Lili, et toi? Ja się nazywam Lili, a ty?
Lui, il ne viendra pas. On nie przyjdzie.
Ef/es, el/es sont toujours pretes a m'aider. One są zawsze gotowe mi pomóc.
2. po zwrocie prezentującym c'est; 2.
- C'est toi, Caroline? - Qui, c'est moi. - Czy to ty, Karolino? - Tak, to ja.
3. w odpowiedziach, w których nie użyjemy czasownika (często ze zwrotami aussi, pas, non plus);
- Nous al/ons au cinema, et toi ? - Moi aussi. - idziemy do kina, a ty? - Ja także.
4. w porównaniach; Za im\
fis sont plus riches que nous. Oni są bogatsi od nas. tern'
Comme vous, je suis photographe. Tak jak wy I Pan/Pani jestem fotografem. rzecz
75),:
5. po różnych przyimkach, m.in. a, de,
avec, chez, pour, sans, devant, derriere. jectif
Quand je fais fes achats, ma sceur m'accompagne. D'habitude, je fais fes achats avec e/le. Kiedy robię
- I
zakupy, towarzyszy mi siostra. Zazwyczaj robię zakupy z nią (w jej towarzystwie). - (
Regarde, c'est pour toi. Spójrz, to dla ciebie.
Aujourd'hui, on se rencontre chez nous. Dzisiaj spotykamy się u nas.

W większości przypadków, zaimki osobowe akcentowane stoją bądź na początku zdania (oddzielone są prze-
cinkiem), bądź po przyimku lub spójniku.
Nous, on frequente le lycee. My chodzimy (uczęszczamy) do liceum. FOi
· Si tu te comportes mal, je part/rai sans toi. Jeśli będziesz się źle zachowywać, wyjadę bez ciebie.
Mes parents me manquent beaucoup et moi, je pense souvent ~ eux. Bardzo brakuje mi rodziców i czę
sto o nich myślę.
i
~5~~lft~I;- W języku francuskim istnieje również zaimek zwrotny soi, który stosuje_ się głównie Po przyimkach. Wy· I
stępuje on w 3. os. L pojedynczej, ale nie określa konkretnej osoby. Używa się go w znaczeniu ÓgólÓ.ym; w zdaniu. którego !
podmiotem są zaimki nieokreślone on (ktoś, wszyscy, ludzie, my), chacun (każdy), personne (nikt), nul (nikt), tout le monde For
(wszyscy), quelqu'un ~ctoś). rzE
się
Chacun travaille pour soi, Każdy pracuje dla siebie.
On a souvent besoin d'un plus petit que soi. Często potrzebuje się kogoś mniejszego od siebie.
I
i
40 I
J
·j
ZAIMKI OSOBOWE W FUNKCJI DOPEŁNIENIA BLl2SZEGO 2.s.
~łJ'..fr}'.:;{\:;ji··,,·:, Przyimek chez w połączeniu z zaimldem akcentowanym zastępującym osobę oznacza miejsce, w którym
. ·-rnn·""~·ii~ii iub gdzie się pracuje, dlatego zdarza się, że jest poprzedzony innym przyimldem.
się
Nous rentrons chez nous. Wracamy do siebie (do naszego domu, miejsca zamieszkania).
_Tu vas chez ton ancie ? - Idziesz do wuja? '
_ oui, je vais chez lu i. - Tak, idę do niego.
11 y a un nouveau supermarche pres de chez moi. Blisko mnie (mojego domu) znajduje się nowy supermarket.
--l~~~f:{/;/:'..· IUed~ le ~ronom t~nique jest użyty w .konstrukcji c'est f _ce n'est pas „. qu! lub ce s~nt f ce ne :on~ pas .„_ qui,
wtedy czasownik musi byc uzgodniony z osobą wyrazoną przez ten zaunek. Konstrukcje te słuzą do połozema naasku.
podlrreslenia, o jaką osobę chodzi.
('est moi qui ai raison. (moi =je) To ja mam rację.
C'est nous qui sommęs /es meil/eurs ! To my jesteśmy najlepsi!
ce sont el/es qui sont venues en retard. To one się spóźniły.
Konstrukcja ce sont /ce ne sont pas ... qui jest używana tylko z zaimkami ewe i elles 1
;ki
~~;-2]}1l'ifir;~:,~fl:;7~~,(/ Kiedy chcemy dodatkowo wzmocnić zaimek. położyć na niego nacisk, wówczas do zaim·
:s l<óW ~ai;~;~~~~~Yeh U:Ożemy dodać zaimek przymiotny nieokreślony meme (sam), który uzgadniamy w liczbie z zaimkiem
mocnym, któremu towarzyszy.
vous devez faire ce travai/ vous-memes. Musicie wykonać tę pracę sami.
//est deja grand: il se /ave lui-meme. Jest już duży: myje się sam.
2. Zaimek~ 2.4. Zaimki osobowe aiccentowane ~ ćw. 1.-14. ~
ZAHIMiCH OSOIBJOWE W IFUJNKC:JJH IDOPEtNHENHA IBll!.UŻSZEGO

2.s. LES PRONOfi/15 PERSOf\ff\IELS COIViPLEMENTS D'OBJET
D/,i(ECT - COD
Zaimki osobowe dopełnienia bliższego (fes pronoms complements d'objet direct), oznaczane francuskim skró-
tem· COD, zastępują rzeczowniki stojące bezpośrednio po czasowniku i niepoprzedzone przyimkiem a. Są to
rzeczowniki określone, będą więc często poprzedzone rodzajnikiem określonym (l'artic/e defin1) le, la, fes (str.
75), zaimkiem przymiotnym dzierżawczym (l'adjedif possessif) mon, ton, son, .. (str. 26) lub wskazującym (l'ad-
jectifdemonstratif) ce (cet), cette, ces (str. 25). Odpowiadają na pytanie: qui? (kto?), quoi? (co?).
; - Vincent regarde quo;' le sport a la tele ? - Vincent ogląda sport w telewizji?
. - Oui, Vincent le regarde souvent. - Vincent go często ogląda.
) - Tu vois qui? cette fi/le ? Widzisz tę dziewczynę? - Qui, je la vois. - Tak, widzę ją.
~ -A quel/e heure vous finissez quo;, vos cours ? - O której godzinie kończycie zajęi;:ia 7
l - Nous /es finissons a 14 heures. - Kończymy je o 14-tej.
prz t- Pierre ne prend pas qu~;' le petit dejeuner ? - Piotr nie je śniadania 7
~. - Non, il ne le prend pas. - Nie, on go nie je.
Formy
i cz
LE, lA
' NOUS
(l:'}
c
'ormy me (m'), te (t), nous i vous odnoszą się tylko do osób, natomiast le, la (I) oraz /es - mogą zastępować
17
eczowniki określające zarówno osoby jak i rzeczy. Zamiast me i te należy użyć m' i t', gdy zaimki te znajdą
się przed czasownikiem zaczynającym się od samogłoski lub h niemego (h muet).
~li m'avertit toujours de tout. (On) o wszystkim zawsze mnie uprzedza.
"Je t'admire. Podziwiam cię.
41
f~lt~~~~k~g;: W 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej zaimki dopełnienia bliższego wyglądają jak rodzajniki określ~ Jak s
ne: Ie dla zaimków rodzaju męsldego, la dla zaimków rodzaju żeńsldego i les dla liczby mnogiej. Forma slcrócona 1',jest wspól4!
Staraj
na dla obu rodzajów i stosuje się ją przed czasownildem zaczynającym się od samogłosld lub h niemego (h muet}. ,'~!
I ses pi
voisin
Miejsce zaimlca w zdaniu
regarc
Zaimki dopełnienia bliższego stawiamy przed czasownikiem' odmienionym w czasie i trybie prostym
(le present, le futur simple, l'imparfait, le subjonctif present, le conditionne/ present) przed bezokolicznikiem w cza:
sach opisowych (le futur proche, le passe recent) oraz konstrukcjach „czasownik + bezokolicznik" e'"
np.po
'O!
',ai
(za wyjątkiem faire!laisser + bezokolicznik), a w czasach i trybach złożonych (le passe compose, le plus,que-parfaft} (albo i
le subjonctif passe, le conditionnel passe) - przed czasownikiem posiłkowym. Wyjątkiem jest forma twierdząca trybu conseii
rozkazującego, kiedy zaimki stawiamy po czasowniku. Patrz także: MIEJSCE I KOLEJNOŚĆ ZAIMKÓW (str. 50). . demar
Tu m 'aides toujours. Zawsze mi pomagasz. dire ru
Bruno ne te connait pas. Bruno cię nie zna. Jaire f
Je vais vous attendre. Będę na was (Panią I Pana) czekać.
Le /ycee? lis /'ont deja visite. Liceum? Już je zwiedzili. e KiedJ
On ne peut pas fes deranger. Nie można im przeszkadzać. ggfai
Vous n'allez pas l'inviter. Nie zaprosicie go/jej. staw
Ton cahier ? Je viens de le donner a maman. Twój zeszyt? Przed chwilą dałem/łam go mamie. Je
Les vois-tu ? Widzisz ich/je? Ne fes voyez-vous pas ? Nie widzicie ich? L
Mon poeme ? Ne le lisez pas ! Mój wiersz? Nie czytajcie go! Sli
Ale: Le diner? Preparez-Je ! Kolacja? Przygotujcie ją! N
Pe
w formie twierdzącej trybu rozkazującego formy me (m') i te (t') zamieniają się na moi i toi i stoją zawsze
® Zai
Tu me regardes ? Regarde-moi ! Patrzysz na mnie? Spójrz na mnie! CY!
Ale: Ne. me regarde pas! Nie patrz na mnie!
A
Uzgadnianie imiesłowu czasu przeszłego ue participe passe> z zaimkami dopełnienia I
bliższego !COD>
Jeśli zaimek osobowy w funkcji dopełnienia bliższego stoi, w czasach i trybach złożonych (ie passe compose,
le plus-que-parfait, le conditionnel passe i le subjonctif passe), przed cząsownikiem posiłkowym avoir, trzeba
uzgodnić imiesłów czasu przeszłego (le participe passe) w liczbie i rodzaju z tym dopełnieniem poprzez doda-
nie do imiesłowu -e (dla rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej), -s (dla rodzaju męskiego yv liczbie mnogiej)
lub -es (dla rodzaju żeńskiego w liczbie mnogiej). Więcej informacji dotyczących uzgadniania /e participe passe
znajdziesz w podrozdziale UZGADNIANIE IMIESŁOWU CZASU PRZESZŁEGO (str. 236).
Le prof nous a ecoutes attentivement. Nauczyciel uważnie nas wysłuchał.
Ma mere? Je /'ai deja appelee. Moja mama? Już _do niej zadzwoniłem/łam.
~~1:c;if~~'.ii, Czasowniki wymagające użyóa dopełnienia bliższego - to czasowniki przechodnie (les vi?rbes transitift
directs), natomiast te, które się stosuje bez dopełnienia, to czasownild nieprzechodnie (Ies verbes intransitift).
Wiele czasowników fra.llcusldch nie może funkcjonować bez dopełnienia bliżsZego, np.,annoncer qqch./qqn. z
(ogłosić coś, zaltomunik0wać coś, zaanonsować kogoś), cacher qqn./qqch. (ukryć cośfkogoś, schować coś), faire qqch. ((z)robić
coś), inviter qqn. (zaprosić kogoś), obtenir qqch. (otrzymać coś), preparer qqch./qqn. (przygotować cośfkogoś), regarder qqch./qqn.
(patrzeć na cośpcogoś, przyglądać się czemuśfkomuś). Listę często stosowanych czasowników, które wymagają obecności do-
pełnienia bliższego, znajdziesz w aneksie nr 3 na płycie CD.
ŚC!Ą~AW!U4J
Oto kilka „klopotliwych" czasowników francuskich występujących z dopełnieniem bliższym (nie sugeruj się polskim tlu-
maczeniem!): ·1
accompagner que/qu'un -towarzyszyć komuś
aider que/qu'un - pomagać komuś
appe/er quelqu'un, quelque chose - dzwonić do kogoś (także: wzywać kogoś; nazywać kogoś), nazywać coś
attendre que/qu'un, que/que chose - czekać na kogoś, na coś
deranger que/qu'un - przeszkadzać komuś
regarder quelqu'un, que/que chose - przyglądać się komuś, patrzeć na kogoś, oglądać coś
remercier que/qu'un - dziękować komuś
42
ZAIMKI OSOBOWE W FUNICCJI DOPEŁNIENIA DALSZEGO 2.G.
Jal' się uczyć efei<tyw11ie?

>ól- Staraj się uczyć czasowników w kontekście, aby nie mieć problemów z rozpoznaniem dopełnienia, np. aider
es parents (pomagać rodzicom), appeler la police (wezwać policję, zadzwonić na policję), deranger son
~oisin (przeszkadzać sąsiaclowi), attendre son ami (czekać na przyjaciela), regarder la tele (oglądać telewizję),
regarder sa montre (patrzeć na zegarek). , ·
ty
:za-_ ~~i, w języku francuskim występuje także zaimek nijaki le, który- może zastępÓwać treść całego zdania,
lik"- n;p 0 d1"Z;dnego. jest to możliwe w przypadku czasowników o konstrukcji wymagającej obecności. dop_ełnienia .bliższego
fait, (albo i bliższego, i dalszego), np.: . · .· ..
ybu conse!11er !l!lf1h (a qqn.} - radzić coś (komuś) lire !!Qfl!,. (a qqn.) - przeczytać coś (komuś) ·
derńander !l!lf1h (a qqn.) - prosić (kogoś) o coś promettre !l!!f!b (il qqn.) - obiecać coś (komuś) ,
dire gg'1k (il qqn.)- powiedzieć coś (komuś) savoir m:. -wiedzieć-coś
faire g!jf]1:. - robić coś vouloir !l!lf11. - chcieć coś
· Kiedy po tego typu czasownikach stoi bezokolicznik. po niektórych z nich pojawia się przyimek d_e (np.: canselller !i. qqn.
9
: !Jg_faire qqch„ promettre ó qqn. defaire qqch.). Mimo to, takie zdanie także będzie zastąpione zaimkiem le (decyduje o tym pod-
stawowa konstrukcja czasownika z dopełnieniem bliższym}.
Je Jui telephonerai demain. Dis-Je-lui. Zadzwonię do niego/niej jutro. Powiedz to jemu/jej.

Tu sais qu'ils ne viendront pas aujourd'hui. - Oui, je Je sais. /Is m'ont telephone. Czy wiesz, że oni dzi-
siaj nie przyjdą. - Tak, wiem (to/o tym). Zadzwonili do mnie.
Nous tui avons conseil/e de changer de travai/. Nous le tui avons conseil/e.
Poradziliśmy/łyśmy mu/jej zmianę pracy I żeby zmienił/ta pracę. Poradziliśmy/łyśmy jemu/jej to.
e zaimek nijaki le może także zastępować orzecznik (l'attribut), czyli przymiotnik lub rzeczownik bez.rodzajnika występują-
cy po takich czasownikach jale etre (być), devenir (stawać się, zostawać), sembler, paraitre (wydawać się). . . •
- Sera-t-elle celebre ? -Je pense qu'el/e fe sera. - Czy ona będzie sławna? - Myślę, że będzie (sławna).
Mes parents sont medecins ; un jour, moi aussi, je serai medecin. . . . . ... · ·
nia Mes parents sont medecins ; un jour, moi aussi, je Je serai. Moi rodzice są lekarzami; pewnegó diiia,ja
także nim będę.
ose„
:eba
)da
2. Zaimek ~ 2.5. Zaimld osobowe w funkcji dopełnienia bliźszego ~ ćw. 1.-22. (!)
giej)
ZAIMKI OSOBOWE W FiJNKC.!11 DOl?ElNIEł\lliA li:>All.SZECPO

LES PRONOMS PERSONNELS COMPLEMENTS D'OBJET
IN DIRECT - COi
_Zaimki osobowe dopełnienia dalszego' (/es pronoms complements d'objet indireet), oznaczane francuskim
sv.rótem CO/, zastępują rzeczowniki stojące po czasowniku i oddzielone od niego przyimkiem a, przy czym rze-
powniki te mogą określać tylko ludzi. Zaimki CO/ odpowiadają na pytanie: a qui? (komu? do kogo?).
ml'ai telephone 'ąu; 7 a ma sceur. Zadzwoniłem/łam do siostry.
fifJe lui ai telephone. Zadzwoniłem/łam -do. niej.
ł Vo~s ecrivez so~v~nt 'ąu;' a vos amis ? Często piszecie do przyjaciół?
!i;.pw, nous leur ec;nvons souyent. Tak, często do nich piszemy.
&::Tu m'enverras une carte posta/e. (m' ~ me = amol) Wyślesz mi pocztówkę.
u-
'"
I ~/~e, va te donner un bouquet de fleurs. (te = a to!) (Ona) da ci bukiet kwiatów.
televe repond au* professeur. Uczeń odpowiada nauczycielowi.
I /Ilu; repond. (On) mu odpowiada.

•'!li·Racontez aux* enfants une histoire ! Racontez-Jeur par exemple un conte de fees J Opowiedzcie dzie-
c„ciom jakąś historyjkę! Opowiedzcie im na przykład bajkę!
;:<::'._>,:{a-~e~y przyim:k a znajdzie się ptii?d rodzajnikami określonymi w liczbie pojedynczej (le) lub mnogiej {/es), powstają wówczas rodzajniki ściągnięte. Patrz
';.{::>:: _e. FORMY SC!ĄGNIĘTE RODZAJNIKÓW, str. 79.
43
Formy
tl}T:)l
1. 2. 3. osoba 1. osoba 2. osoba 3. osoba ·p•r:f
s}OVI
ME TE
(M')* (T')*
LUI NOUS vous LEUR //
//
*Zamiast me i te należy użyć m' i t', kiedy znajdą slę przed czasownikiem zaczynającym się od samogłoski lub od h niemego (h muet}. N
li
Forma lui dla 3. osoby liczby pojedynczej jest wspólna dla rodzaju męskiego i żeńskiego. Natomiast forma dla
3. osoby liczby mnogiej - leur -wygląda tak samo jak zaimek przymiotny dzierżawczy dla 3. osoby liczby mno-
giej (/'adjectif possessif). Staraj się ich nie mylić. Porównaj:
wy:
/Is ont lu /'article a Paul et a Sophie. (Oni) przeczytali artykuł Pawłowi i Zosi. si b
/Is /eur ont lu /'article. (Oni) przeczytali im artykuł.
- leur = CO/ (dopełnienie dalsze)
/Is ont rencotre leur amie, Sophie. (Oni) spotkali swoją (ich) przyjaciółkę, Zosię.
- leur = adjectif possessif (zaimek przymiotny dzierżawczy)

Zaimki dopelnienia dalszego stawiamy przed czasownikiem, do którego się odnoszą (za wyjątkiem formy twier-
dzącej trybu rozkazującego), a w czasach i trybach złożonych - przed czasownikiem posiłkowym: etre lub avoir.
2.
Eile me propose cette solution. (Ona) proponuje mi to (takie) rozwiązanie.
Nous ne t'avons pas promis de venir. Nie obiecaliśmy/lyśmy ci, że przyjdziemy. w
13
Tu vas nous envoyer des lettres. Wyślesz nam listy.
Je veux vous raconter ce qui s'est passe. Chcę wam opowiedzieć, co się wydarzyło.
Ne /ui dis pas mon secret. Nie wyjawiaj jemu/jej mojej tajemnicy.
Ale: Donne-leur ces livres. Daj im te książki.
W form.ie twierdzącej trybu rozkazującego formy me i te zamieniają się na moi i toi i stoją zawsze po cza·
Prete-moi ta voiture I Pożycz mi swój samochód!

Ale: Ne me raconte pas de betises ! Nie opowiadaj mi głupstw!
.'}/~ik~~-f[f~f+.rEt Niektóre czasowniki francuskie występujące z przyimkiem ii wymagają powtórzenia"tego -p~ i za·
stąpienia rzeczowników oznaczających osoby zaimkami osobowymi akcentowanymi (Jes pronoms toniques): moi, to'i, lui, eile,
nous, vous, ewe, elles. Dzieje się tak w przypadku czasowników:
croire ó: qqn. - wierzyć w kogoś
penser ii: qqri. - myśleć o kiinś
etre ó: qqn. - należeć do kogoś songer a qqn. - myśleć, pamiętać o kimś
faire attention aqqn. - uważać na kogoś, zwracać na kogoś Uwagę
tenir il qqn. ·- zależeć na ldmś
oraz czasownllców zwrotnych. Więcej informacji o zaimkach osobowych akcentowanych (Ies pronDms toniques) i O cz.aSoWni-
kach zwrotnych występujących z przyimkiem aznajdziesz w podrozdziałach im poświęconych.
Je pense souvent a mes amies. Często myślę o moich przyjaciółkach.
Je pense souvent a el/es. Często o nich myślę.
Eile tient a toi. Zależy jej na tobie.
/Is s'adressent a vos parents. (Oni) zwracają się do waszych rodziców.
/Is s'adressent a eux. (Oni) zwracają s!ę do nich.
~~!.~iJ: W 1. i 2. osobie IiĆZby pojedynczej i mnogiej ~aimld .dopełnienia dai'szegO. wy~lądają ·tak. ~ahio.'.j·ak.·żaimld
dopełnienia bliższego (les pronoms complemei.its d'objet direct): me, te, nous, vous. Aby stwierdiić, o jakie:dopelni.enie.;chodzi,
musisz znać podstawową konstrukcję czasownika; patrz także PRZYJMKI użYwANE PO CZASOWNIKAcH (str. 136) i KON·
STRUKCJE CZASOWNIKÓW (str. 183).
Eile nous appelle souvent. Eile nous telephone souvent.
(Ona) często do nas dzwoni.
- nous = COD (dop. bliższe), - nous = CO/ (dop. dalsze),
ponieważ: appeier qqn. ponieważ: telephoner a qqn..
(dzwonić do kogoś) (dzwonić do kogoś)
44
ZAIMEK PRZVSŁOWNY E/11 2.1.
-~Ą'z~:}+~/,--'- z zaimldem dopełnienia dalszego stojącym. przed czasami i trybami złożonymi (le pass€ compose, le pJus-qii.e·
.~u·~;i~ le ~~ńdidonnel passel i Je subjoncdfpassel
.. •
odmienianymi z czasownikiem posiłkowym avoir nigdy nie uzgadnia się_~~
sł oWU
czasu przeszłego ( e parti.ctpe passe,! .
11 a offert des chocolats a sa mere. Podarował swojej matce czekoladki.

// /ui a offert des choco/ats. Podarował jej czekoladki. ,
~).
Nous avons avoue la verite a nos cousines. Wyznaliśmy prawdę naszym kuzynkom.
Nous leur avons avoue la verite. Wyznaliśmy im prawdę.
-mt'.i1J~:~(~::iJ/ Żeby stwierdzić, czy użyty zaimek zastępuje dopełnienie dalsze, dokładnie przyjrzyj się zdaniu. ·w któl-ym
WYSt;;~j;~J~śli znaj~iesz w~ słowa stojące w pozycji dopełnienia bliższego, to z~.':~~ przed _fzasownildem-mp.•
si być użyty w funkq1 dopełmema dalszego. _ __ _ _ .
Tu me donnes son adresse. Dajesz mi jego/jej adres.

_son adresse stojący bezpośrednio po czasowniku występuje tu w funkcji dopełnienia bliższego,
_ żaimek me stojący przed czasownikiem musi więc pełnić funkcję dopełnienia dalszego.
~~~]{':C Wśród czasowników występujących z dopełnieniem dalszym trzeba wyróżnić dwie grupy: . .. „
1. czasowniki, które wymagają dopełnienia dalszego ji nie posiadają dopełnienia bliższego), np.: plaire ii qqn. (podobać się
komuś), reflechir ii qqch. !zastanowić się nad czymś) czy te1ephoner ii qqn. (dzwonić do kogoś).
2. czasownild, które mogą posiadać zarówno dopełnienie bliższe jak i dalsze, np.: conseiller qqch. ó: qqn. (radzić coś kOµiuś),
mono-er qqch. ii qqn. !pokazywać coś komuś) czy proposer qqch. d qqn. (proponować coś komuś).
Więcej czasowoików należących do obydwu grup znajdziesz w podrozdzialach: PRZYil\00 UŻVWANE PO CZASDWNIKA.CH jstr.
!36J, KONSfRUl{qE CZASOWNIKÓW !str. 183). .
Niektóre czasowniki francuskie tłumaczone na język polski lączą się z rzeczownikiem w celowniku !komu? czemu?),
np. pomagać korriuś (aider qqn.) lub przyglądać się komuś lub czemuś (regarder qqch.!qqn.), co wskazywałoby na dopel-
nienie dalsze w języku francuskim. Tymczasem są to czasowniki wymagające dopełnienia bliższego. Lista kilku czasowni-
ków tego typu znajduje się w rozdziale dotyczącym zaimków w funkcji dopelnienia bliższego (patrz: Ściągawka, str. 42).
Nie daj się też wprowadzić w błąd tłumaczeniem następujących czasowników:
emprunter qqch. a qqn. - pożyczać coś od kogoś
de.mander qqch. a qqn. - prosić kogoś o coś
ca.cher qqch. a qqn. - ukrywać coś przed kimś
2. Zaimek~ 2.6. Zaimki osobowe w funkcji dopełnienia dalszego~ ćw. 1.-16. ~··..
.
··~·
--,·
lA~MIEIK PRZVSll:.OWNV EN
.7. LE PRONOM ADVERBIAL Ef\J
Zaimek en pełni kilka funkcji:

1. u.J•lwfilID>~lQD)@\;;~ (le complement d'objet direct). Zastępuje wówczas rzeczowniki stojące bez-
pośrednio po czasowniku, gdy te rzeczowniki (nieokreślające ludzi) są poprzedzone:
a. rodzajnikiem cząstkowym (/'artic/e partitif): du, de la, de I' (forma ta jest wspólna dla obu rodzajów i sto-
sujemy ją, gdy stoi przed rzeczownikiem zacŻynającym się od samogłoski lub od h niemego);
~ - Vou/ez-vous du cafe ? Czy chce Pan/Pani kawy?
i-Non, merci, je n'en veux pas. Nie, dziękuję, nie chcę (kawy).
i. Je vais acheter de /'eau minerale. Kupię wody mineralnej (pewną ilość).
r Je va is en acheter. Kupię jej (pewną ilość).
•m·v-
~·<~~~J~' W formie przeczącej formy du, de la, de l' i des
Ine Zastąpiony przez zaimek en.
zamieniają się na de. Także w tej sytllacji rzeczownik zosta:·
I Eile ne mange pas de fromage. Eiie n'en mange pas. Ona nieje ~era. Ona go nie je.
45
b. rodzajnikiem nieokreślonym (l'artide indefini): un, une, des;
rCf
- li a une voiture ? - Qui, il en a une. Czy on ma samochód? Tak, ma. „<
- Tu manges souvent des pommes? Czy jesz często jabłka? O!
- Qui, j'en mange souvent. Tak, jem je często.
c. liczebnikiem (le nombre), zaimkiem przymiotnym nieokreślonym (/'adjectif indefin1), przysłówkiem

(!'adverbe) lub zwrotem ilościowym (une expression de quantite), np. beaucoup de, trop de, assez de, un ki-
lo de, plusieurs, que/ques;
p
Eiie a deux sceurs. Eiie en a deux. (Ona) ma dwie siostry. Ma dwie.
J'achete beaucoup de fruits. J'en achete beaucoup. Kupuję dużo owoców. Kupuję ich dużo.
Nous prenons trois boutei//es d'eau. Nous en prenons trois bouteilles. Bierzemy trzy butelki wody. Bie-
rzemy jej trzy butelki.
;~~~~,~~~- w tym przypadlru. po zastąpieniu rzeczownika zaimldem en powtarzamy liczebnik ltib zwrot ilościowy-:\
po czasowniku. Przymiotnik nieokreślony quelques zamienia się na quelques-uns (dla rzeczowników w rodzaju męskim)lub n
quelques.unes (dla rzeczowników w rodzaju żeńsldm), ldedy stoi po czasowniku. }'
, -::\
- Tu as un appartement ? C?>J masz mieszkanie?

- Qui, j'en ai un. Tak, mam (jedno I mieszkanie).
- Non, je n 'en ai pas. Nie, nie mam (mieszkania).
li y a trop de c/ients dans ce magasin. li y en a trop dans ce magasin. W fym sklepie jest za dużo klien-j
tów. W fym sklepie jest ich za dużo. . . . . . .·. · .. . ;
Nous avons lu que/ques romans de Le Clezio. Nous en avons lu quelques-uns. Przeczytaliśmy kilka pei-i L
wieści Le Clezio. Przeczytaliśmy (ich) kilka. l f.
;>
Oto zestawienie kilku zwrotów ilościowych, których znajomość przyda Ci się nie tylko przy omawianiu zaimka en.
uri kilo de..., kilogram (np. ziemniaków, mąki)
un litre de - litr (np. mleka, soku)
· 500 grammes!une livre de - pól kilograma (np. kawy, czereśni)
une boite de - pudelk.o, puszka (np. czekoladek, zapałek, sardynek)
une bouteil/e de - butelka (np. oleju, wina)
une brique de - karton (np. mleka)
un f/acon de -flakon, buteleczka (np. perfum) Przysłówki wyrażające ilość
un paquet de - paczka, pudełko (np. papierosów, cukierków) beaucoup de - dużo
une p/aque!une tab/ette de - tabliczka (np. czekolady) peu de- mało
un pot de - słoik, pojemnik (np. musztardy, konfitur, jogurtu) assez de - wystarczająco
un tu be de - tubka (np. pasty do zębów) . tant.de - tak dużo, tak wiele
une bouchee de - kęs (np. chleba) trop de - za I zbyt dużo
un peu de - trochę
une cuilleree de - łyżka (np. cukru, syropu)
combien de - ile
une gorgee de - łyk (np. soku, herbaty)
moins de - mniej
une goutte de - kropla (np. wody) •
plus de - więcej
un morceau de - kawałek (np. chleba, ryby)
une tasse de - filiżanka (np. kawy, herbaty, czekolady)
une.tranche de - kawałek, plaster (np. mięsa, szynki)
un verre de - szklanka, kieliszek (np. wody, wina)
2. «PJ•rngij)i=m11~l!iff.lą§•) (/e complement d'objet indirect). Zastępuje wówczas rzeczownik poprzedzony

przyimkiem de. To, w jaki sposób przetłumaczymy zaimek en, zależy od sensu i konstrukcji czasownika, które-
mu towarzyszy.
czasownik lub przymiotnik + de + rzeczownik ~ en
Eiie parte sans cesse de ses prob!emes. Eiie en parte sans cesse. (Ona) mówi cały czas o swoich proble-
mach. (Ona) cały czas o nich mówi.
Vous etes contents de votre succes ? Vous en etes contents ? Jesteście zadowoleni ze swojego sukcesu?
Jesteście z niego zadowoleni? I
J
46
ZAIMEK PRZVSŁOWNV EN 2.1.
-·~~~~tfff;:t~',ti: Zaimek en ~e może zastęp~~ać i:eczo.wników ~znaczających lud.z~ ldedy te są ~e _":1"-ko_n~c;:ji

zasownik +de+ rzeczownik". W tej sytuaCJl przyunekJeSt powtorzony po czasowniku, a osoba zastąpiona- _zaimld~m
~~obowym akcentowanym. Spójrz: :_ ·
Eiie parle sans cesse de son petit ami. Efie par/e sans cesse de lui. (Ona) mówi cały czas o swoim chło.i
paku. (Ona) cały czas o nim mówi. . .. . .. .
n
3. mm))fimJ~J (ie comp!ement de /leu). Zastępuje wtedy rzeczownik oznaczający jakieś miejsce,
pop~edzony przyimkiem de. Tłumaczymy go jako „stąd, stamtąd".
czasownik + de + miejsce ~ en
Biec Je sors de la sal/e. J'en sors. Wychodzę z sali. Wychodzę z niej I stąd.
Vous revenez du cinema ? Vous en revenez? Wracacie z kina? Wracacie z niego I stamtąd?,
~J'~1Eł Kiedy zaimek en stoi bezpośrednio po zaimkach je, me, te, se, le, la, po pierwszym elemeńd~_P1;'ZeczeJ?.ia'..:.
ne Jub przyimku de. formy te zmieniają się w j', m', t', s', I', n', d'. .. · .
Je te sers du fromage ? Je t'en sers ? Podać ci ser (sera)? Podać ci go (trochę)?
Nous venons d'acheter des oranges. Nous venons d'en acheter. Dopiero co kupiliśmy/lyśmy pomarań
czy. Dopiero co kupiliśmy/łyśmy ich (trochę, kilka).

Zaimek en stawia się przed czasownikiem, do którego się odnosi (za wyjątkiem formy twierdzącej trybu roz-
kazującego), a w czasach i trybach zlożonych (ie passe compose, le plus-que-parfait, le conditionnel passe i /e
. subjonctif passe)- przed czasownikiem posiłkowym: etre lub avoir. Jeśli w zdaniu jest jeszcze jakiś inny zaimek,
en zawsze będzie występował po nim.
Tu n'as pas achete de biscuits? Tu n'en pas as achete ? Nie kupiłeś/łaś biszkoptów? Nie kupiłeś/laś ich?
Vous avez combien d'enfants ? Vous en avez combien ? Ile państwo macie dzieci? Ile ich macie?
Elles seront satisfaites de ma decision. El/es en seront satisfaites. (One) będą zadowolone z mojej decy-
zji. Będą z niej zadowolone.
Nous vous remercions de votre aide. Nous vous en remercions. Dziękujemy wam za waszą pomoc. Dzię
'• kujemy wam za nią.
N'en par/ons plus ! Nie mówmy już o tym!
\ Ale: Buvez du jus d'orange. Buvez-en. Pijcie sok pomarańczowy. Pijcie go.
-Ja~~- Do formy twierdzącej trybu rozkazującego, w 2. osobie liczby pojedynczej cz~own:ików 1. _grupy-_(ł«JĄ_czą:-·
cych-się w bezokoliczniku na -er), po której występuje zaimek en, dodawana jest litera s. Ma to na celu ulatwieniewyriJ.óWie--
!iia.-poprzez fonetyczne połączenie zaimka z czasownildem. WymaWiamy wówcz·as {z) przed zaiinkie~-eri.
Mange des fruits ! Mange;;-en ! Jedz owoce. Jedz je.

Apporte des sandwichs ! Apporte;;-en ! Przynieś kanapki. Przynieś je.
'Et~1Jił Zaimka en nigdy nie uzgad.ii.ia się z imiesłowem czasu pizeszłego (Ie partidp~ pass~lł .
~(aiachete deux robes d;ns cette boutique. J'en ai achete deux. Kupiłem/łam dwie suki~nkivv tyrr1 s~le-
!f pie. Kupiiem/łam dwie. ·. . . •. ·. „. .:·.· •. •.·. ·
;- _ lłJ@··N{~- Zaimek en wchodzi też w sld~d pewnych zwrotów ,i czasownikóW z,łożonych, taki~·Jak:::-~~~~-vO~~'o/~-·ą,,;~
,JIJU,e_ć coś komuś za złe; mieć_ do kogoś pretensje, żal), s'en aller (pójść sobie), n'en pouvoir plus (nie m_óc ~ej~~~ć- ~t'-,.
·'.~.:być a kresu wytrzJmal~ści), s'enfaire (martwić się, przejmować się czymś), s'enprerulre aqljlL (czepi~(się ~g~~fo~m·
_lllac_ kogoś o coś), en avoir pour (mieć czegoś na jakiś czas), n'en revenir pas (być bardzo zaskoczoriym). Wtym :wfp.idlĆU° :nie
należy analizować. jaką mię pełni.
Ce film n'est pas interessant. Je m'en vais. Ten film nie jest ciekawy. Idę sobie.
·oble il s'en prend a moi? Je ne suis pas responsab/e de cet acddent ! Dlaczego on'sięr'nnie cze-
Nie jestem odpowiedzialny/na za ten wypadek. . ·. · . ·· . .· > >.:
. sai!i qu'elfe n'est pas venue. Ne /ui en veux pa>, efie etait ma/ade. Wiem, źe nie.przyszła..NiemieJdą
nieJ pretensji, była chora. · ·
47
~---···
·----"'""~" .~ "
Ne t'en fais pas, tout s'arrangera. Nie martw się, wszystko się jakoś ułoży. 11/lieiS'
·Le repassage ? J'en ai encore pour 5 minutes. Prasowanie? Zostało mi jeszcze na 5 minut (kończę je Za im el
5 minut). zujące1
jest jes
W$J!]~~~p.~{f:i•' Staraj się nie pomylić zaimka przysłownego en z tak samo wyglądającym przyimldem (la preposition)) to sytL
występującym m.in. przed formą imiesłowu czasu teraźniejszego (le partidi)Ie present), tworząc tzw. le gerondif. ';( znajdL
•
Mes cousins habitent en Espagne. Moi kuzyni mieszkają w Hiszpanii. ;y f//e
·1
en ~ przyimek ·1 swo_
1 il tri
En attendant son pere, il lisait un livre. Czekając na ojca, czytał książkę.
en + imiesłów czasu teraźniejszego ~ le gerondif (tarr
li mange peu de pain. li en mange peu. (On) je mało chleba. Mało go je. Je n
en ~ zaimek przysłowny Nie
Nig'
~~1~i~i~~i~tif~:t~'f~-~;~i!_~.:.> Zaimek en może zastępować także całe zdanie. Jest to możliwe w przypadku czasowników~ Ne
i przymiotników, które łączą się z przyimldem de. Ale;
li va venir demain. J'en suis sur. (On) jutro przyjedzie. Jestem tego pewien (Jestem pewien, że on jutroj
tłJfj
przyjdzie). ) sięw,t
li est gravement malade et il ne s'en rend pas compte. (On) jest ciężko chory i nie zdaje sobie z tego:) nie v;;
sprawy. (Nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest ciężko chory.) ;
Pei
Va
2. Zaimek - 2.7. Zaimek przysłowny en - ćw. 1.-8. ~.
\_!/
ZAHMi=K IPRlVSł!:.OWNV Y -~
wlej
LE PRONO!l/I ADVERB!AL Y fs1
Ot
Zaimek y pełni dwie podstawowe funkcje: li!~

lub~
1. ~Jllił1fi'ł~ (le complement d'objet indirect). Zastępuje wtedy rzeczowniki nieosobowe po- Je
przedzone przyimkiem a (w połączeniu z rodzajnikami określonymi przybiera on formy a la, a /', au oraz aux).
TL
W tym przypadku tłumaczenie zaimka y zależy od znaczenia czasownika, z którym występuje;
czasownik + a + rzeczownik - y
- Tout le monde a participe au concours ? Wszyscy wzięli udział w konkursie?
m
rać i
- Qui, tous y ant participe. Tak, wszyscy wzięli w nim udział. Czę~
na,1
li faut reflechir a ce probleme. Trzeba się zastanowić nad tym problemem.
któI
Nous devons y reflechir. Musimy się nad nim zastanowić. funl
Pensez-vous souvent a vos examens ? Często myślicie o swoich (waszych) egzaminach? i
Oui, nous y pensons souvent. Tak, często o nich myślimy.
li '
c
I
~~~ Kiedy po przymiku ó znaj duje się rzeczownik określający osobę, nigdy nie można go Zastąpić zaimldem yl.:\ E
W tej sytuacji przyimek jest powtórzony po czasowniku, a osoba zastąpiona - zaim.ldem osobowym akcentowanym.
Nous pensons souvent a nos grands-parents. Nous pensons souvent a eux. Często myślimy o naszych)
dziadkach. Często myślimy o nich. · a
iml
I
! .!
2.~~Wlfl?l'l (le complement de lieu). Zastępuje wówczas rzeczowniki określające miejsca,
które są poprzedzone przyimkami a, chez, dans, en, sur, sous itd. Tłumaczymy go na ogół jako "tam, tutaj". ·J
czasownik + a I chez I dans I en I sur I sous + miejsce - y

Nous sommes al/es a Lvon. Pojechaliśmy do Lyonu.
Nous y sommes al/es. Pojechaliśmy tam.
- Marie est dans sa chambre ? Czy Maria jest w swoim pokoju?
- Non, Marie n 'y est pas. Nie, Marii tam nie ma.
48
ZAIMEK PRZVSŁOWNY Y 2.s.
Miejsce zaimlca w zdaniu

ZairnekY stawia się przed czasowniki.em, do którego się odnosi (za wyj.ątkiem fo'.my twierdzącej ~rybu rozka-
zującego), a w czasach .1 trybach złozonych - przed czasownikiem posiłkowym: etre. lub avo1r. Jesli w zda.n1u
. st jeszcze jakiś inny zaimek, y zazwyczaj będz1estałpo nim. Po zaimku y moze stac tylko zaimek en, ale Jest
~~sytuacja dość rzadka. Oba te zaimki występują wspólnie jedynie, gdy en pojawi się w zwrocie il y a (jest, są;
znajduje/ą się) - li y en a. ·
Efie est a/lee a Madrid. Efie y a rencontre sa copine. (y = aMadrid) Pojechała do Madrytu. Spotkała tam
swoją koleżankę.
li travaillera dans cette entreprise. li y travaillera. Będzie pracował w tym przedsiębiorstwie. Będzie w nim
(tam) pracował.
Je ne m'habituerai pas a ces conditions. Je ne m 'y habituerai jamais.
Nie przyzwyczaję się do tych warunków. Nigdy się do nich nie przyzwyczaję.
Nigdy nie przyzwyczaję się do nich.
Ne mange pas sur la terrasse ! N'y mange pas ! Nie jedz na tarasie. Nie jedz tam.
:. Ale: Retournez a vos places ! Retournez-y ! Wróćcie na swoje miejsca. Wróćcie na nie.
ammt4"~ Do formy twierdzącej trybu rozkazującego w 2. osobie liczby pojedynczej czasowników 1. grupy (kończących
się-w bezokolicznilru na-er) oraz czasownika aller. po której występuje zaimek y, dodawana jest litera s. Ma to na celu ułatwie:
nie wymówienia poprzez fonetyczne połączenie zaimka z czasownildem: wymawiamy wówczas [z} przed ·zaimkiem y.
Pense a ton avenir ! Pense>_-y ! Myśl o (swojej) przyszłości! Myśl o niej!
Va ala banque! Va>_-y ! Idź do banku! Idź do niego!
-~ Ze względu na wymowę, zaimek y nie jest używany przed czasownildem ailer ·{iść, jechać) :odmieriionym_
w lefutur simple (czas przyszły prosty) oraz le conditionnel pnisent (czas teraźniejszy trybu warunkowego). . .
w: Est-ce qu'el/e ira au cinema avec nous ? Czy ona pójdzie .z nami do kina?
! Qui, el/e ira avec nous. Tak ona pójdzie (tam) z nami.
iMTPli Kiedy zaimek y stoi bezpośrednio po zaimkach je, me, te, se, le, la. Po pierwszym e1emencie pfz:eczema--·ne-
lub przyimku de formy te zmieniają się w j', m', t', s', I', n', d'.
vais ala poste. J'y vais. Idę na pocztę. Idę tam.
le conduiras a l'hópital. Tu l'y conduiras. Zawieziesz go do szpitala. Zawieziesz go tam.
l®ii!ll1f8 Zaimek y wchodzi też w sldad pewnych zwrotów i czasowników złożonych, takich jak: s'yprendre (zabie-
r,a_ć :_się do czegoś), s'y connaitre en (znać się na czymś), n'y pouvoir rien (nie móc nic zrobić, nie·mieć.na coś żadnego-wpływu).
cźęsto spotyka się sfonnułowania: c;a y est I (koniec! udało się! skończyłem/łam), je n'y suis pour ńen (niejestem winnyJwin·
~ niczego nie zrobiłem/łam.). Nie sposób nie wspomnieć o bardzo przydatnym zwrocie zawierającym zaimek y. czyli il y a,
1'.t.?ry stosujemy, gdy chcemy powiedzieć, że coś lub ktoś gdzieś się znajduje. W tym wypadku nie należy analizować, jaką
fuDlccję pełni zaimek y. ·
r11 s'y connalt en informatique et il va vous aider. On się zna na informatyce i pomoże wam.
~.C'est un exercice tres difficile et je ne sais pas comment m'y prendre. To jest bardzÓ trudne ćwiczenie
~.i nie wiem, jak się do niego zabrać. .
l5n face du cafe, il y a un cfnema. Naprzeciwko kawiarni znajduje się kino:
·'jttm@tt~'tt~'
llilkiem a. ·-„ •
Zaimek y może też zastąpić całe zdanie. Jest to możliwe w przypadku czaso~~w ~1:ępujących z przy·
· . ·..
ł~;fu ~ois te /ever tres tot demain matin. Je Q'y ai pas perfs~. Musisz wstać jutro bardzo w~eśnie. Nie po-
~·:;rnysialem/łam o tym (że musisz wstać jutro bardzo wcześnie). ·
2. Zaimek ~ 2.8. Zaimek przysłowny y ~ ćw. 1.-9. ~

...·•.. . · ·•. · .·..
®
Zaimek ~ Testy: zaimld en i y ~.·
.....
~
49
3. pl
a. w
MiEJ~~E i KOl!.EJNOŚĆ ZAIMKÓW
2.9. LA PLACE ET tORDRE DES PRONOMS
b.p
okol
Qt
N<
Pod pojęciem zaimków kryją się tu: //
- zaimki dopełnienia bliższego (COD): me, te, le, la, i, nous, vous, fes;
- zaimki dopełnienia dalszego (CO/): me, te, lui, nous, vous, leur;
- zaimki zwrotne: me, te, se, nous, vous, se;
- zaimki przysłowne: en, y
Niektóre z zaimków powtarzają się w kilku wymienionych seriach (me, te, nous, vous), jednak w tabelkach ilu-
•
beze
li
Ti
- strujących kolejność zaimków będą one podane tylko raz, gdyż dla tej kwestii istotna jest forma, a nie pełnio
na przez zaimek funkcja_
4.
L Miejsce zaimka w zdaniu bei
prz
Wymienione wyżej zaimki stawia się w zdaniu (za wyjątkiem formy twierdzącej trybu rozkazującego) przed
czasownikiem, do którego sie odnosza. Ale ze względu na to, że np. w zdaniu może występować więcej niż
jeden czasownik, trzeba dokładnie przyjrzeć się temu zagadnieniu.
J
W zdaniach twierdzących, przeczących i pytających zaimki stawiamy:
1. przed czasownikiem odmienionym w czasach i trybach prostych (ie present, /'imparfait, le futur sim-
p/e, le conditionnel present, fe subjonctif present);
Iza -
- Vous n'ecoutez pas Ja radio ? - Non, nous ne J'ecoutons pas maintenant. Nie słuchacie radia? Nie, nie
słuchamy go teraz.
El/es telephonaient souvent a leur tante. El/es Jui te/ephonaient souvent. One często dzwoniły do swo-
jej ciotki. One często do niej dzwoniły.
- Quand aurais-tu beaucoup de temps libre ? Quand en aurais-tu beaucoup ? Kiedy miałbyś/miałabyś -
dużo wolnego czasu? Kiedy miałbyś/miałabyś go dużo?
IiI
~~ Także~ formie przeczącej try~U rozkaiującego wyżej wymJenione'Zaimki bęaą -staWiane--pci:ed a·a:s~wnij fi
kiem odmienianym. J
N'al/ez pas au supermarche ! N'y al/ez pas ! Nie idźcie do supermarketu! Nie idźde-tam-!
Ne pose pas ces auestions ! Ne /es pose pas ! Nie zadawaj tych pytań! Nie zadawaj kh!
Ne leur permettons pas de sortir ! Nie pozwólmy im wyjść! -
2. przed odmienionym czasownikiem posiłkowym (etre lub avoir) w czasach trybach złożonych
(lepasse compose, le plus-que-parfait, Je conditionnel passe i le subjonctif passe);
Eiie n'a pas donne ses jouets ason frere. Eiie ne /es a pas donnes a son frere:
(Ona) nie oddała bratu swoich zabawek. Nie oddała ich bratu.
Vous connaissez ce restaurant? Vous y etes deja al/es ? (alfer a, dans) Znacie tę restaurację? Już tam by-
liście (poszliście)?
Si tu m'avais envoye des ohotos. j'en aurais montre que/ques-unes a Philippe. Gdybyś przysłał/la mi
I
zdjęcia, pokazałbym/łabym (ich) kilka Filipowi. I
EJSTI'.!$Jtl Kiedy zaimek dopełnienia b}iżSźego (COD) inaj~e :si~ w ~aś_a~ i tryba~ żłoion~ch::Prz~d-i:z_~,~-~deni '-'
posiłkowym avoir, wówczas trzeba uzgodnić imiesłów czasu przeszłego (Ie partidpe passel w liczbi~ i. rodZiłju --z ~e~ąwni·
kiem zastąpionym przez ten zaimek. · ·
li a raconte cette histoire. li /'a raconteg_. Opowiedział tę historię. / On ją opowiedziaL < ' _· _> _ · 1
Vous aviez connu nos amis ? Vous /es aviez connud ? Poznaliściejłyście naszych przyjaciół? f<nnaliście/
łyście ich? ,
lis n'ont pas encore fini leurs lecons. l/s ne /es ont pas encore finies. Jeszcze nie skończy.li s\IVoich lekcji.
Jeszcze ich nie skończyli.
50
/'
:L
MIEJSCE I KOLEJNOŚĆ ZAIMKÓW 2.9.
_ przed bezokolicznikiem w konstrukcjach: czasownik odmieniony + bezokolicznik;

3
a. w czasie przyszłym + bezokolicznik
bliskim (ie futur proche): alfer
b. po czasownikach typu vou/oir, pouvoir, savoir,_ devoir + _bez_o~olicznik (za wyjątkiem konst'.ukcji faire + bez-
okolicznik, /aisser + bezokolicznik oraz tak zwanych czasown1kow percepcyjnych: patrz n1zeJ).
Qui va preparer la tarte ? Qui va Ja preparer ? Kto przygotuje placek? Kto go przygotuje?
Nous ne voulons pas vous decevoir. Nie chcemy was rozczarować.
li doit partir a /'etranger. li doit y partir. (On) musi wyjechać zagranicę. (On) musi tam wyjechać.
§i ;,1it·~)J oo wym.ie~~ny~ wyżej czas.o~?w; po których ~puje,bezokoliC~~ trzeb~Jesz.cze d.Ół~·~·~:~~t

beźosobowy Il faut+ bezokolicznilt !trzeba cos zrob1c). . .· . . . .. , , .
//faut avertir ses parents ? Oui, il faut fes avertir tout de suite. Czy trzeba uprzedzić jego/jej rodziców?
,_ Tak, trzeba ich natychmiast uprzedzić.
4. przed faire, Jaisser lub czasownikiem percepcyjnym w konstrukcjach: faire + bezokolicznik, laisser +
bezokolicznik oraz czasownik percepcyjny (voir - widzieć, entendre - słyszeć, ecouter - siuchać, regarder -
przyglądać się, apercevoir - zauważyć, sentir - poczuć) + beżokolicznik;
d
: Nous ferons rire nos amis. Nous /es ferons rire. Rozśmieszymy naszych przyjaciół. Rozśmieszymy ich.
f Eiie ne nous /aisse pas partir. (Ona) nie pozwala nam wyjechać.
~ J'entendais mes voisins chanter. Je /es entendais chanter. Siyszałem/łam, jak moi sąsiedzi śpiewali.
0 Słyszałem/łam, jak oni śpiewali.
- · Kiedy chcemy użyć tych konstrukcji w formie twierdzącej trybu rozkazrijąc~go, ·wówczas·. od?ov.fi.ed:Ói
zaimek stawiamy po pierwszym czasoWniku (faire, laisser; voir; enten~,,regarder etc.), ajednocześnie_przed.bezokoJ.icznildeJil.
\Faites rire vos amis I Faites-fes rire ! Rozśmieszcie swoich przyjaciół! Rozśmieszcie ich! .
! Laisse-moi soitir I Pozwól mi wyjść!
i ~ Regardez cet enfant s'amuser f Regardez-Je s'amuser I Patrzcie, jak to dziecko się bavvi.! Patrzc:iejaksię
$ .ono·baw1!
1§1!\lł!.SiJ; Kiedy konstrukcjafaire ~aisser) + bezokoliczniltjest uZyta w czasie lub trybie zlożol1l'Ill>to.nie)'Zga~~y
tini1!51owu czasu przeszłego (le partidpe passel fait ~isse} z zaimkiem, lctóry stoi przed czasownikiem posiłko-..ym; ;y;ęcejin
foilJ1acji dotyczących uzgadniania bądź nie le partidpe pass€, znajdziesz w podrozdziale poświęconym tej kwestii (str_ 232),
t Ces chambres ? Je /es ai fait preparer pour vous. Te pokoje? Kazałem/łam je dla was przygotować.
!: Ces etudiants ? Je ne /es ai pas /aisse entrer. Ci studenci? Nie pozwoliłem/łam im wejść.
5. przed bezokolicznikiem w konstrucjach czasownik + prŻyimek + bezokolicznik, np. w czasie przeszłym

bliskim (le passe recent) : venir de + bezokolicznik.
(Ue viens d'acheter de /'eau minerale. Je viens d'en acheter une bouteil/e. Właśnie kupiłem/łam wody mi-
lfi. neralnej. Właśnie kupiłem/łam butelkę ~wody). ·
i_._'. /1 a essaye de telephoner a sa sa=ur. Jl a essaye de lui telephoner. Próbował dodzwonić się do siostry.
1ii Próbował się do niej dodzwonić.

l a a
·
Ont-ils renonce continuer /eurs etudes ? Ont-ils renonce /es continuer ? Czy oni zrezygnowali z kanty-
. nuowania studiów? Czy oni zrezygnowali z ich kontynuowania?
: i· •·@il12JFI ra sama zasada będzie też dotyczy~ zwrotów, po których występuje przYimek o...,; bezokolic~~. np; avo;,-
0:};;:8-~gi·~ de {potrzebować), avoir envie de !mieć ochotę), avoir l'intention d; (mieć zamiar). ·"- ~. · .·. . ....-~.'.:, _ u::·-
c.l'Jai l'intention d'aller en Amerique du S~d. J'ai l'intention d'y al/er. Mam zamiar pojechać do Ameryki
j-~:,f'<lłudniowej. Mam zamiar tam pojechać. : .. .· · · : ·. . .
lJ/s ont envie de faire le tour du monde. /Is ont envie de Je faire. Mają ochotę zwiedzić cały świat Mają
:;rochotę to zrobić. ,. · · · ..:. ·· . · .·· ·.· ··
51
!:)~i~;::'; Zamiana zdania twierdzącego na przeczące nie ma żadnego wpływu na zmianę miejsca zaimka w zdaniu. Korr
f5i
lis ont apporte quelques oranges. Przynieśli kilka pomarańczy.
lis en ont apporte que/ques-unes. Przy~ieśli kilka (pomarańczy). str
// I
lis n'en ont apporte aucune. Nie przynieśli żadnej (pomarańczy).
OS•
M.
W formie twierdzącej trybu rozkazującego zaimki w funkcji dopełnienia bliższego oraz dalszego, a takżej
zaimld en i y stawiane są po czasowniku. Korr
// 1
Va a /'eco/e ! Vas-y ! Idź do szkoły! Idź tam (do niej)! Tr.;
· Prenez ce medicament ! Prenez-/e ! Weźcie to lekarstwo! Weźcie je! j Ne
Parle a tes professeurs ! Par/e-/eur ! Porozmawiaj ze swoimi nauczycielami! Porozmawiafz nimi!· pr
A-
11. Kolejność dwóch zaim!ców w zdaniu nie
Kiedy w zdaniu znajdą się dwa zaimki, stawiamy je w tym samym miejscu, co jeden zaimek. Ale nie stawiamy Kon
ich w dowolnej kolejności. Trzeba tu rozpatrzyć dwie sytuacje.
Ta
1. W zdaniach twierdzących, przeczących oraz pytających, a także w formie przeczącej trybu rozkazu- w.
jącego stawiamy zaimki w następującej kolejności: // '
lt .
SV
Kon
le (I')
(ne) lu i orzeczenie
podmiot la (I') y en
(n') nous leur (czasownik)
les
vous
se (s') 2. I
Oczywiście nie jest możliwe, aby wszystkie te zaimki wystąpiły jednocześnie w jednym zdaniu. Możliwa jest :1
,;1
kombinacja dwóch spośród wyżej wymienionych zaimków.
Kombinacja 1 - 2
Je ne connaissais pas son adresse : il ne me l'avait pas donnee. Nie znałem/łam jego adresu: nie dał mi go.
Nous avons besoin de ce livre. Nous /'enverras-tu ? Potrzebujemy tej Książki. Przyślesz nam ją?
Eile se /ave fes cheveux tous /es jours. Eile se fes /ave tous fes jours. (Ona) myje sobie codziennie włosy.
(Ona) myje je sobie codziennie. •
Tak
Kombinacja 1 - 4
Kor
Tu t'interesses a la musique ? Tu t'y interesses ? Interesujesz się muzyką? Interesujesz się nią?
Nous n'aimons pas cette ville. Nous ne nous y sommes pas habitues. Nie lubimy tego miasta. Nie przy- p,
zwyczailiśmy się do niego. N
On se rencontre au cinema. Je vous y retrouverai. Spotykamy się w kinie. Znajdę was tam (w nim). ci
7i
Ko1
E
Kombinacja 1 - 5
L I
El/es m'ont parle de leurs projets. El/es m'en ont parle. Powiedziały mi o swoich planach. Powiedziały mi o nich.
Tu peux me preter ce dictionnaire ? Tu ne t'en sers pas souvent. Możesz mi pożyczyć ten słownik? Nie KOI
używasz go często. /\
Nous voulons parler de notre proposition. Vous en souvenez-vous ? Chcemy porozmawiać o naszej pro- J
pozycji. Przypominacie ją sobie?
Ili
Kombinacja 2 - 3
Nos parents n'ont pas repondu a cette question. Nous allons la leur poser. Nasi rodzice nie odpowie· K:i
dzieli na to pytanie. Zadamy je im. J
Tu ne veux pas que Michel connaisse ton numero de telephone ? Je ne le tui donnerai pas. t
Nie chcesz, żeby Michał znał twój numer telefonu? Nie dam mu go. )
Ces articles interessent tes grands-parents ? Les /eur as-tu Ius ? Te artykuły interesują twoich dziadków?
Czy przeczytałeś/łaś je im?
52
MIEJSCE I KOLEJNOŚĆ ZAIMKÓW 2.9.
Kombinacja 2 - 4
Est-ce que tu as rencontre ta s02ur a Paris ? Est-ce que tu J'y as rencontree ? Czy spotkałeś/łaś swoją sio-
strę w Paryżu? Czy spotkałeś/łaś ją tam?
// ne veut pas chercher ces personnes au bureau. // ne veut pas fes y chercher. (On) nie chce szukać tych
osób w biurze. (On) nie chce ich tam szukać.
i Mare n'est jamais a/le au theatre. Je J'y emmene. Marek nigdy nie był w teatrze. Zabieram go tam (do niego).
Kombinacja 2 - 5
//faut informer la classe de ce probleme. li faut /'en informer. Trzeba powiadomić klasę o tym problemie.
Trzeba ją o tym/nim powiadomić.
Nos amis nous ont donne un cadeau magnifique. Nous ne /es en avons pas encore remercies. Nasi
przyjaciele dali nam wspaniały prezent. Jeszcze im za niego nie podziękowaliśmy/łyśmy.
A-t-on accuse cet homme de ce crime ? t:en a-t-on accuse ? Czy oskarżono tego człowieka o tę zbrod-
nię? Czy oskarżono go o nią/o to?
imy Kombinacja 3 - 5
Ta petite amie adore recevoir des fleurs. Donne-tui-en un bouquet ! Twoja dziewczyna uwielbia dosta-
1zu; wać kwiaty. Daj jej bukiet (kwiatów)!
li a parte deses plans a son pere. // tui en ai parte. Mówi o swoich planach tacie. Mówił mu o nich.
1f n'a pas apporte de souvenirs ases proches. // ne /eur en a pas apporte. Nie przywiózł upominków dla
swoich bliskich. Nie przywiózł ich dla nich.
Kombinacja 4 - 5 w zwrocie il y en a
f _!I y a dans cette ville de bons restaurants ? - Mais oui, il y en a une dizaine. - Czy w tym mieście znaj-
f: dują się jakieś dobre restauracje? - Ależ tak, jest ich ok. dziesięciu (z dziesięć).
· 2. W formie twierdzącej trybu rozkazującego zaimki stawiamy w następującej kolejności:
1ur.··
·nous„,„.
·vous·
Je_uf
Takjak w poprzednim przypadku, możliwa jest kombinacja dwóch spośród wyżej wymienionych zaimków.
Kombinacja 1 - 2
ł Passe-moi le se/, s'il te p/alt. Passe-le-moi, s'i/ te pla/t. Podaj mi sól, proszę. Podaj mi ją, proszę.
[. Nous ne comprenons pas ces exercices ! Expliquez-/es-nous ! Nie rozumiemy tych ćwiczeń. Wytłumacz
~·c1e je nam!
~·Tu as ecrit la lettre a tes parents ? Envoie-/a-/eur ! Napisałeś/łaś list do rodziców? Wyślij go im!
~ombinacja 1 - 3
~Jmmene ton frere a Ja piscine ! Emmene-J'y ! Zabierz brata na basen. Zabierz go tam .
.~ Laisse tes affaires dans ma chambre ! Laisse-les-y ! Zostaw swoje rzeczy w moim pokoju! ZÓstaw je tam!
l<Dmbinacja 2 - 3
l~o_us a//ons a la gare ! Accompagne-nous-y ! Jedziemy na dworzec. Odprowadź nas tam!
' i~J ar envie d'a/Jer au cinema ! Emmenez-m'y ! Mam ochotę pójść do kina. Zabierzcie mnie tam!
~C>mbinacja 2 - 4 .
conn~is
l tyczących .pas .de details .sur cette histoire. Donnez-m'en quelques-uns ! Nie znam szczegółów do-
·. ·. ·.•·.• .·•.·.1.·.;····Je. ne
tej h1stor11. Dajcte mt (tch) ktlka!
.. : 'Achete des bonbons aux enfants ! Achete-Jeur-en ! Kup dzieciom cukierków! Kup im (trochę)!
2. zaimek - 2.9. Miejsce i kolejność zaimków - ćw. 1.-13. ID
53 ..
staI
ZAIMKU WZIGl!.ĘDl\llE IPIROS'll'E zast
ne I
LES PROf\fOMS REL4TIFS Sli\l/PLES
J
z
J
Zaimki względne (/es pronoms reiatifs) służą do połączenia dwóch zdań prostych w jedno zdanie złożone, uni-
kając powtórzenia słowa (rzeczownika lub zaimka), które zostało już użyte. Zdanie wprowadzone p17ez zaim-
j,
ki względne nosi nazwę zdania podrzędnego względnego (/a proposition subordonnee reiative - patrz:
ZDANIE PODRZĘDNE WZGLĘDNE, str. 269) i służy często do scharakteryzowania, określenia danej osoby lub
17eczy, wyjaśnienia lub sprecyzowania jakiejś informacji. W języku francuskim występują zaimki względne c
proste oraz złożone.
Zaimki względne proste (fes pronoms reiatifs simpies) są nieodmienne, tzn. ich forma jest zawsze taka sama R..
Idei
bez względu na rodzaj i liczbę rzeczowników czy zaimków, do których się odnoszą. Wszystkie tłumaczymy na
język polski z reguły za pomocą słowa „który" odmienianego w różnych rodzajach i przypadkach. To, którego J
z zaimków użyjemy, zależy od funkcji, jaką pełni w zdaniu względnym. d
Je lis un livre qui raconte des aventures passionnantes. Czytam książkę, która opowiada o pasjonujących
przygodach.
La filie que tu regardes s'appeiie Annie. Dziewczyna, której się p17yglądasz, nazywa się Annie. 2.
C'est fa ville ou je suis ne. To jest miasto, w którym (gdzie) się urodzilem. kóv
Nous avons un camarade dont le pere est pompier. Mamy kolegę, którego ojciec jest strażakiem. )1
o
Formy .b
ż
)1
z
L
IL
* Forma que zamienia się na qu', gdy zaimek ten stoi przed słowem zaczynającym się od samogłoski lub h niemego. Natomiast forma qui
nigdy nie ulega elizji (skróceniu i po!ączeniu za pomocą apostrofu ze słowem zaczynającym się od samogłoski lub h !liemego).
j'
C'est un aeteur qu'elle adore. To jest aktor, którego ona uwielbia.
Le film qu'ils ont vu hier soir etait tres interessant. Film, który widzieli/obejrzeli wczoraj wieczorem, by! bardzo ciekawy. L
Toutes fes personnes a qui ils ont ecrit /eur ont rr§pondu. Wszystkie osoby, do których napisali, odpowiedzialy im.
d
Funl<cje
3_
1. Zaimek qui pełni w zdaniu względnym rolę podmiotu. Odnosi się zarówno do rzeczowników osobowych
„gc
jak i nieosobowych.
imE
C'est ma cousine Eile etudie l'informatique. To jest moja kuzynka. (Ona) studiuje Informatykę. lę,
--"ma cousine ie/le określają tę samą osobę, która w drugim zdaniu pełni funkcię podmiotu: Qui etudie
/'informatique ? ~ eile = ma cousine; możemy te dwa zdania połączyć w jedno:
c
VI
C'est ma cousine qui etudie l'informatique. To jest moja kuzynka, która studiuje informatykę.
Tu as vu mon livre ? !l etait sur la_ table. Widziałeś/łaś moją książkę? (Ona) była na stole.
p
~ mon livre i ii określają ten sam przedmiot, który jest podmiotem drugiego zdania; łącząc te dwa zdania
VI
w jedno, otrzymamy:
Tu as vu mon livre qui etait sui fa table ? Widziałeś/łaś moją książkę, która była na stole? c
b
;1
~:I:- Kiedy zaimek względny qui odnosi się do zaimka osobowego alcc~ntowarie~o -(J~prć.inom-persó-n"'_e1_ ioniqu_eJ$j
forma czasownika znajdującego się w zdaniu względnym musi być użyta w tej samej osobie, Jaką,~a ~ainlek ("."ięceij
informacji o tym zagadnieniu oraz ćwiczenia z jego zastosowaniem Znajdziesz w podrozdziit.Ie _ZAIMKI osonoym_.·_~CENT<>:_jt
WANE, str. 40). . . '" · . ' .~
'-1
C'est moi qui su is responsab/e de cette piaisanterie. To ja jestem odpowied~ialny/na. za ten żart .,; . li
54
i
·I
ZAIMKI WZGLĘDNE PROSTE 2·- .10 .••
·---J"
-0·'.;l.~t_i(':;H;- ICiedy rzeczowniki osobowe będą poprzedzone jakimś przyim.Idem innym niż de (np. ii, pour, SU!)•. wie.dy>zo-
~ z~~tąplone zaimltiem względnym qui poprzedzonym odpowiednim przyimltiem (a qui, pour qui, sur qui etc,). jVlogą być
stai;ąpione także zaimkami względnymi złożonymi. Rzeczowniki nieosobowe poprzedzone przyimkiem ·mogą __być.zastąpio
:~tyll<0 formami złożonymi zaimlców względnych. np. leque~ auque~ avec lequel .(patrz: ZAIMKI WZGLĘDNE ZIOZONJ!, str, 57).
J'ai rencontre une filie. Tu as travail/e avec cette filie. Spotkałe:rn!łam pewną dziewczynę. Pracowałeś/łaś
z tą dziewczyną. ~ cette filie = rzeczownik osobowy · · · ·. · -~. · ...
J'ai rencontre une fi/le avec qui I avec /aquel/e tu as travail/e. Spotkałem/łam pewną dziewczy~ę; z.któ-
rą pracowałeś/łaś. ·
Je reconnais ce parap/uie. lis sont sortis avec ce parap/uie. Rozpoznaję ten parasol. Oni wyszliz ±,,Jl1'pa-
rasolem (zabrali go ze sobą). - ce parapluie = rzeczownik nieosobowy .. .. .·
('est le parapluie avec /equel i/s sont sortis. To jest parasol, z którym oni wyszli (który wzięli ze.sobą) .
. _. -. - - -._::_r-:: ___ ,
~;!t:Wst;;;- Kiedy rzeczownik osobowy jest poprzedzony przyimldem panni lub entre, możemy go zaStąp~-ć tyiic~-:~aim
kiem względnym złożonym. _ _ :.. :: „ .: :
J'ai vu arriver des gens parmi /esque/s je n'ai pas remarque Pierre. Zobaczyłem/łam nadchodzących lu-
dzi, wśród których nie zauważyłem/łam Piotra.
2. Zaimek que pełni w zdaniu względnym rolę dopełnienia bliższego. Odnosi się zarówno do rzeczowni-
ków osobowych jak i nieosobowych.
Je te presente mon ami. Je le connais depuis longtemps. Przedstawiam ci mojego przyjaciela. Znam go
od dawna.
-•mon ami jest powtórzone w drugim zdaniu w formie zaim.ka le i występuje w nim w funkcji dopełnienia
bliższego czasownika connaitre: je le connais =je connais qw' = mon ami; żeby nie powtarzać słów, mo-
żemy sformułować takie zdanie:
Je te presente mon ami que je connais depuis longtemps. Przedstawiam ci mojego przyjaciela, którego
znam od dawna.
La natation est un sport agreable. J'aime beaucoup ce sport. Pływanie jest przyjemnym sportem. Bardzo
lubię ten sport.
qut
- un sport jest powtórzone w drugim zdaniu jako ce sport, gdzie pełni funkcję dopełnienia bliższego:
\ j'aime '"°' 1 ce sport ; możemy połączyć te zdania w ten sposób:
! La natation est un sport agreable que j'aime beaucoup. Pływanie jest przyjemnym sportem, który bar-
dzo lubię.
3. Zaimek ou pełni w zdaniu względnym przede wszystkim rolę okolicznika miejsca; tłumaczymy go jako
„gdzie", „w którym", ale także rolę okolicznika czasu, który tłumaczymy jako „kiedy", „gdy", „w którym''. Za-
imek au może zastępować tylko rzeczowniki wyrażające miejsce lub czas (np. dzień, porę roku, epokę, chwi-
lę, godzinę). ·
( C'est un endroit tranquille. Eiie adore se reposer dans cet endroit. To jest cichy zakątek. (Ona) uwielbia
~w nim odpoczywać.
~ - un endroit jest powtórzone w drugim zdaniu jako cet endroit, w którym pełni rolę okolicznika miejsca,
f Po_ni~waż odpowiada na pytanie „gdzie?":. e//e adore se reposer 0 " ' dans cet endroit. ·Łącząc oba zdania
le W Jeano, otrzymamy:
~· Cest uri endroit tranquille ou efie adorę se reposer. To j.est cichy Żakątek, w któr)rm /gdzie (ona) uwiel-
, b1a odpoczywać.
li se rappelfe un jour. li a tout perdu ce jour-la. (On) pamięta pewien dzień. Tego dnia wszystko stracił.
-: słowo jour wystąpiło tu dwa razy jako un jour oraz ce jour-la ; w drugim przypadku pełni funkcję okolicz-
~ik~ ~zasu, ponieważ odpowiada na pytanie „kiedy?": il a tout perdu quond' ce jour-la. Możemy te zdania po-
ąc"yc w ten sposób:
se rappe//e le jour ou il a tout perdu. (On) pamięta dzień, kiedy/ w którym wszystko stracił.
55
~lif~.)i, Zaimek względny ofJ. może być poprzedzony przyimkami de oraz par.
'
!"
,,
Mi
!jj
'1
lis habitent au cinquieme etage. De la. on peut voir la tour Eiffel. Oni mieszkają na piątym piętrze. Stam- · Zai
tąd można zobaczyć wieżę Eiffla. ne~
- lis habitent au cinquieme etage d'ou on peut voir la tour Eiffel. Oni mieszkają
na piątym piętrze, skąd{
(
można zobaczyć wieżę Eiffla. •. ·
Je me su is arretee dans un vil/age. Des pelerins passaient par ce vil/age. Zatrzymałam się w miastecz-.' L
ku. Pielgrzymi przechodzili przez to miasteczko. · ·
- Je me su is arretee dans un vil/age par ou passaient des pelerins. Zatrzymałam się w miasteczku, przez' uz
które przechodzili pielgrzymi. Kie
(le
km
4. Zaimek dont pełni w zdaniu względnym rolę dopełnienia czasownika, przymiotnika lub rzeczownika
z r.
wprowadzonego przez przyimek de. Tłumaczymy go jako „którego, z którego, w którym, o którym". Za-
imek dont odnosi się zarówno do rzeczowników osobowych jak i nieosobowych. J
Cette voiture est tres chere. Tu m'as parle de cette voiture. Ten samochód jest bardzo drogi. Mówiłeś/łaś
mi o tym samochodzie. c
a
- dwukrotnie jest mowa o samochodzie: cette voiture; w drugim zdaniu cette voiture jest dopełnieniem cza-
sownika, który wymaga obecności przyimka de (parler de qqch. - mówić o czymś). Możemy te zdania po- [G>fi
i'.Lt:i
łączyć, unikając powtórzenia słowa voiture i otrzymamy: żaS.
le il
Cette voiture dont tum 'as par/e est tres chere. Samochód, o którym mi mówiłeś/łaś, jest bardzo drogi.
C'est un ieune homme. Sylvie est amoureuse de cet homme. To jest młody mężczyzna. Sylvie jest zako- J
chana w tym mężczyźnie.
(
- słowo homme (un jeune homme) zostało powtórzone w drugim zdaniu (cet homme), gdzie pełni rolę do-
pełnienia przymiotnika wymagającego użycia przyimka de (etre amoureux de qqn. - być w kimś zakocha·
L
nym). W związku z tym, łącząc te zdania, otrzymamy:
(
C'est un jeune homme dont Sylvie est amoureuse. To jest młody mężczyzna, w którym Sylvie jest zakochana. (
J'ai vu un film. Le metteur en scene de ce film est tres connu. Widziałem/łam (pewien) film. Reżyser te- r~
go filmu jest bardzo znany. (
- słowem dwukrotnie użytym jest tutaj film (un film, ce film), które w drugim zdaniu pełni funkcję dopel-
nienia rzeczownika wprowadzonego przez przyimek de (le metteur en· scene de ce film - reżyser tego fil·
mu). Możemy połączyć te zdania w ten sposób:
J'ai vu un film dont le metteur en scene est tres connu. Widziałem/łam (pewien) film, którego reżyser:
jest bardzo znany.
można stosować złożonych wyrażeniach de{ł:~1,

Zaimka dont nie
KI WZGLĘDNE ZIOŻONE, str. 57).

po przyimkach i przyimltowych z px-zymtldem
np. cause de, autour de, pres de itd. W tym przypadku stosujemy zaimki względne złożone: duquei de laquelle... (patrz: ZAJM~~ć
~·~
2.:
„?;}?
~Jft~~'.~jf~~!f!it~~~%i~~1z~t1:rĘI,R~i W języku francuskim spotykane są formy ce qui, ce que, ce dont. w tym przypadku zairrudl_ft
względne proste nie odnoszą się do konkretnego rzeczownika. tylko do zaimka nijakiego ce. To, ·co zaimek ce określa, zalęf'.# i, Zai1
ty od kontekstu, ale najc~ęściej jest tłumaczony jako „to, co". '.~~ 1~: re/a
Choisis ce que tu preferes. Wybierz to, co wolisz.
Tu peux faire ce qui te plaft. Możesz robić to, co ci się podoba.
U
, prz
i
żor
Ce dont efie a besoin ne m'interesse p'as. To, czego ona potrzebuje, nie interesuje mnie. tlf i sh
'' infc
W języku francuskim występuje też zaimek względny nijaki quoi, który odnosi się do ce, quelque chose lub!
rien. Zaimek quoi występuje najczęściej z przyimkami a, pour, contre, grace a itd. Zai1
Doc
Le tabagisme, c'est quelque chose contre quoi il faut lutter. Uzależnienie nikotynowe, jest to coś takie- p zlo:i
go, przeciwko czemu trzeba walczyć. ·
tecologie, c'est ce a quoi tout le monde doit s'interesser. Ekologia jest to coś takiego, czym wszyscy po· 1 L1
winni się interesować. N
rE
~tf&~f~~łfqJ~~~>~ Przed zaimlcami względnymi (zarazem proscymijak i złożońymi} w ję;ku francusldm na og~ł nie stawiś] t c
się przecinków. Patrz także: ZDANIE PODRZĘDNE WZGLĘDNE (str. 269). (i f p
56
ZAIMKI WZGLĘDNE ZŁOŻONE 2.10.0.
-,,_,_,;:,
Miejsce za~mica wz91lęd11ego w zdaniu

Zaimki względne stoją na. początku zdania względnego, które znajduje się albo w dru.giej części zdania złożo-
nego, albo jest tzw. zdaniem wtrąconym (la pr:opos1t1on mC1se) w strukturę,.zdan1a głownego. .
('est une actrice que j'adore. To jest aktorka, którą uwielbiam.
i:actrice qui joue dans ce film a obtenu un oscar. Aktorka, któia gra w tym filmie, dostała Oscara.
uzgadnianie imiesłowu czasu przeszlego Ue participe passel z zaimkiem względnym que

Kiedy zaimek względny que, pelniący funkcję dopełnienia bliższego, stoi w czasach i trybach złożonych
(le passe compose, le p/us-que-parfait, le conditionnel passe i le subjonctif passe) przed czasownikiem posił
kowym avoir, wówcż·as musimy uzgodnić imiesłów czasu przeszlego (ie participe passe) w liczbie i rodzaju
z rzeczownikiem zastąpionym przez ten zaimek względny.
. J'ai vu fes photos qu'el/e a prises en Espagne.
_zaimek qu' (que) zastępuje słowo /es photos (rodz. żeński, I. mnoga), które jest dopełnieniem bliższym
czasownika prendre : e/le a pris ąuol' fes photos ; dopełnienie bliższe stoi przed czasownikiem posilkowym
avoir, dlatego trzeba uzgodnić le participe passe : prises.
E[m}~~;;f Zaimld względne qui, que, quoi, a także formy ce qui i ce que są stosowane także jako zaimki pytające. Uwa·
żaj, żeby ich nie pomylić! Więcej informacji na temat zaimków pytających (!es pronoms interrogatife) znajdziesz w podrozdzia.
le im poświęconym. str. 63. Porównaj:
J'ai achete un livre que je vais tui offrir. Kupiłem/łam książkę, którą jemu/jej podaruję.
- que = zaimek względny
Que se passe-t-il? Co się dzieje? - que = zaimek pytający
Le jeune homme qui est venu est mon neveu. Młodzieniec, który przyszedł, jest moim bratankiem. ·
- qui= zaimek względny ·
Qui est venu. ? Kto przyszedł? - qui = zaimek pytający
Ce a quoi je pense c'est mon voyage en Amerique du Sud. To o czym myślę, to moja podróż do Ame-
ryki Południowej. - quoi = zaimek względny
C'est. quoi, cette machine ? Co to takiego jest, to urządzenie?
- quoi = zaimek pytający
W/_,
2. Zaimek - 2.10.a. Zaimki względne proste - ćw. 1.-13. ~

. ·.........· .·
~.
ZAIMKI WZCill.ĘfONE ZŁOŻONE

LES PRONOMS RELAT!FS COMPOSES
'. ~imki względne złożone (fes pronoms relatifs composes), podobnie jak zaimki względne proste (fes pronoms
':-fejatifs simp/es - patrz popr~edni podrozdział) służą do połączenia dwóch zdań prostych w jedno. zdanie zło
:3one, unikając powtórzenia słowa (rzeczownika lub zaimka), które zostało już użyte. Zdanie wprowadzone
<~rzez zaimki względne nosi nazwę zdania podrzędnego względnego (la proposition subordonnee relative)
!~łuzy często do scharakteryzowania, określenia danej osoby lub rzeczy, wyjaśnienia lub sprecyzowania jakiejś
/19forrnacji. ·
,~~imki względne złożone uzgadniają się vy liczbie i rodzaju z rzeczownikami lub zaimkami, które zastępują.
„Dodatkowo tworzą formy kombinowane z przyimkami a oraz de. Różnorodność form zaimków względnych
~lozonych obrazuje tabela na następnej stronie.
Ile banc sur lequel il s'est assis n'etait pas commode. Ławka, na której usiadł, nie była wygodna .
.~~?~s aim?ns. notre eco/e autour de laque/le il y a beaucoup d'arbres. Lubimy naszą szkołę, wokół któ-
ll'ire1 <na1du1e się duzo drzew.
J„Ce sont.des objets auxque/s nous sommes tres attaches. To są przedmioty, do których jesteśmy bardzo:
.<7 Przywiązani.
57
Formy Je
sie
żeński Rodz. Je
LEQUEL LAQUELLE LESQUELS LESQUELLES pe
z przyimkiem a
AU QUEL A LAQUELLE AUiCQUELS AUXQUELLES
,",) -
Z przyimkiem de czo w
DUQUEL DE LAQUELLE DESQUELS DESQUELLES lony
C',
ktc
Zastosowanie zaimków względnych złożonych
Zaimki względne złożone są używane, gdy:
1. rzeczownik, który docelowo zastąpią, jest poprzedzony przyimkiem prostym, np. avec, contre, dans, de- się p1
vant, par, pour, pendant, se/on, sur. W tym przypadku zaimkami względnymi złożonymi są zastąpione głów.
nie rzeczowniki nieosobowe (rzeczy i zwierzęta). W odniesieniu do ludzi także można ich użyć, choć częściej·
stosuje się zaimek względny prosty qui poprzedzony odpowiednim przyimkiem. Mie
C'est son sac ados. li a fait le tour du monde avec ce sac a dos. To jest jego plecak. Objechał z nim (tym Zairr
plecakiem) cały świat. neg;
C'est son sac ados avec /equel il a fait le tour du monde. To jest jego plecak, z którym objechał cały świat. M
- w odniesieniu do rzeczowników nieosobowych - jedyna możliwość: przyimek prosty + /equel, iaquelle„. w
C'est mon amie. J'aime passer mon temps libre avec elle. To jest moja przyjaciółka. Lubię z nią spędzać Le
wolny czas. zn
C'est mon amie avec qui I avec laquel/e j'aime passer mon temps libre. To jest moja przyjaciółka, z którą
lubię spędzać wolny czas.
- w odniesieniu do ludzi - dwie możliwości: „przyimek prosty+ qui! leque/, /aquelle,„." Uwa:
dzial
2. rzeczownik, który docelowo zastąpią, jest poprzedzony przyimkiem a, Zaimek względny złożony łączy się La
z przyimkiem a, tworząc charakterystyczne formy (patrz: tabelka). Także w tym przypadku zaimkami względ
nymi złożonymi zastąpione są głównie rzeczowniki nieosobowe (rzeczy i zwierzęta). Wprawdzie można ich E/1
użyć także w odniesieniu do ludzi, ale częściej stosuje się zaimek względny prosty qui.
C'est une question difficile. Je n'ai pas su repondre a cette question. To jest trudne pytanie. Nie potrafi·
Iem/łam odpowiedzieć na to pytanie.
C'est une question difficile a Jaquel/e je n'ai pas su repondre. To jest trudne pytanie, na które nie potra-
fiłem/łam odpowiedzieć.
- w odniesieniu do rzeczowników nieosobowych - jedyna możliwość: auquel, a laquelle„.
li a rencontre hier ses col/egues. Cette voiture appartient a ces col/egues. Spotkał wczoraj swoich kole-
gów. Ten samochód należy do tych kolegów.
li a rencontre hier ses col/egues a qui I auxquels appartient cette voiture. Spotkał wczoraj swoich ko-
legów, do których należy ten samochód. ~.
- w odniesieniu do ludzi - dwie m?żiiwości: „przyimek a + qui I auquel, a /aquel/e,„." ~-
-~ Zaimek ~ui z przyimld~m (ó qui, pour qui, sur qui .et~) -~_cIJ;tosi'Si~_-~ą~~~fl~-i~-~-~b~-:~~~~~~:iriiirir_
żone IeąueL auqueL avec IequeJ etc. mogą się odnosić zarówno do osób jak i do Izeczy cey zwj_e.rząŁ - -- -
Zair
3. rzeczownik, który docelowo zastąpią, je>t poprzedzony wyrażeniem przyimkowym z przyimkiem de: , cizię
a cause de, a cóte de, au cours de, au milieu de, autour de, pres de, a propos de itd. Zaimek względny zło- / zwą
żony łączy się z przyimkiem de, tworząc charakterystyczne formy (patrz: tabelka powyżej). W tym przypadku i nej
zaimkami względnymi złożonymi są zastąpione głównie rzeczowniki nieosobowe (rzeczy i zwierzęta), choć 1 poi'
w odniesieniu do ludzi także można ich użyć (ale częściej spotyka się zaimek qw). '
Voila cette boutique. Nous avons /aisse notre voiture a cóte de cette boutique. Oto ten sklep. Zostawi-
' ·'
J sr
liśmy nasz samochód obok tego sklepu. LE I
Voi/a cette boutique a cóte de laquel/e nous avons Jaisse notre voiture. Oto ten sklep, obok którego rą
zostawiliśmy nasz samochód. Tc

- w odniesieniu do rzeczowników nieosobowych - jedyna możliwość: „wyrażenie przyimkowe + duquel, lę
de /aquel/e, „."
l
I
58 I,
j
$
ZAIMKI RZECZOWNE WSKAZUJĄCE 2.11 .•.
·-, _„,,
Je connais ces garcons. El/es etaient assises a cóte de ces garcons au cinema. Znam tych chłopców. One
siedziały obok tych chłopców w kinie .
. Je connais ces garr;ons a cóte de qui I a cóte desquels el/es etaient assises au cinema. Znam tych chło·
pców, obok. których one. siedzia.ły w kinie. : . . . . . . "
_w odniesieniu do ludzi ~ dwie mozl1wosc1: „wyrazenie przyimkowe + de qw I duquel, de laque/le„ ..
-::WJ.li W przypadku czasowników, rzeczowników i przymiotnriców wymagających obecności przyimka de rz~

ezciirtóry po nim występuje, zastępujemy zaimkiem względnym prostym dont. Ale kiedy zaimek względny jest oddzie-
lony od rzeczownika, do którego się odnosi, przyimldem i rzeczownikiem, zamiast dont trzeba użyć duquel (de laquelle} itd.
c'est un enfant au nom duquel je vais repondre. (= au nom de cet enfant) To jest dziecko, wimieniu
, którego będę odpowiadać.
-~l~i§i Przed zaimkami względnymi (zarazem prostymi jak i złożonymi} w językn francuskim na ogólnie stawia
się przecinków.
Miejsce zaiml<a w zdan~u

Zaimki względne stoją na początku zdania względnego, które znajduje się albo w drugiej części zdania złożo·
ym nego, albo jest tzw. zdaniem wtrąconym (la proposition incise) w strukturę zdania głównego.
iat ; Mes parents ont vendu la maison dans /aquel/e j'ai passe mon enfance. Moi rodzice sprzedali dom,
e„ !<w którym spędziłem/łam dzieciństwo.
t Le magasin en face duquel vous vous trouvez appartient a notre ami. Sklep, na przeciwko którego się
t znajdujecie, należy do naszego przyjaciela.
, łfM·f1%·')'pfZI: Zaimek względny złożony lequel (laquelle, lesquels, ·lesquelles) jest również używany jako ·zaimek--pytający.
Uwaiaj, żeby icb nie pomylić! Więcej informacji na temat zaimków pytających (!es pronoms interrogatift} znajdziesz w podroz·
ciZiale im poświęconym. Porównaj:
maison dans /aquel/e nous habitons est grande. Dom, w którym mieszkamy, jest duży:
· /aque/le = zaimek względny
a choisi une chanson. Laquel/e ? Wybrała piosenkę. Którą?
lfrc;>'fa"1uelle = zaimek pytający
2. Zaimek~ 2.10.b. Zaimki względne złożone~ ćw:l.-8. ~
~
Z.aimld ~ Testy: zaimld względne proste i złożone ~
ZAIMKI RZECZOWNE WSKAZUJĄCE

LES PRONOMS DEMONSTRAT!FS
;~ki rzeczowne wskazujące (fes pronoms demonstratifs) zastępują rzeczowniki, które już raz zostały użyte,
.ię_k1 czemu unikamy powtórzenia tych rzeczowników oraz możemy je zróżnicować. Zgodnie ze swoją na·
•::.c'zaimki te służą do wskazania, o którą osobę lub rzecz nam chodzi. W rzeczywistej sytuacji komunikacyj-
uowarzyszy im często gest wskazania. Tłumacząc zaimki rzeczowne wskazujące na język polski, zazwyczaj
'tlarzamy rzeczowniki przez nie zastąpione .
. _ette voiture est deja vendue, mais vous pouvez acheter celle qui est a cóte. Ten samochód jest już
,.rzedany, ale może Pan/Pani kupić ten (samochód) obok.
:'J roman que j'ai lu, c'est celu i que tu m'as prete. Powieść, którą przeczytałem/łam, to ta (powieść), któ·
,mi pożyczyleś/łaś.
~s les gateaux sont delicieux mais je prefere qeux de Nathalie. Wszystkie ciastka są przepyszne, ale wo-
_c1astka Natalii.
59
Formy
b.'
Zaimki rzeczowne wskazujące występują w formach prostych i złożonych.
Tc
Li
CELLES
2. ;
CELLE-Cl CELLES'.CJ
a.'
Złożone* p,
CELLEcLA. CELLES-LA.
}E
*Formy zlożone zaimków rzeczownych wskazujących powstają przez dodanie do form prostych partyku! przysłówkowych -ci lub -/a. Cząst. >
Y.. a -ci wyraża bliskość i odnosi się do czegoś lub kogoś znajdującego się bliżej mówiącego, w przeciwieństwie do cząstki -lir, która wyra- b.'
ża oddalenie i odnosi się do czegoś lub kogoś znajdującego się dalej (w czasie i przestrzeni). Zaimki wskazujące zlożone użyte parami slu-
żą do przeciwstawienia lub odróżnienia kogoś lub czegoś.
E.
Les pommes ? Achetez celles-ci, n'achetez pas cel/es-ta. Jabłka? Kupcie te, nie kupujcie tamtych.
//
Zaimek wskazujący z dodaną cząstką -ci jest też stosowany dla zastąpienia rzeczownika, o którym dopiero co była mowa.
k·
Le petit gar~on vou/ait attraper un chat ma;s ce/ui-ci s'est enfui. Chlopiec
Kiedy zaimkowi rzeczownemu wskazującemu towarzyszy cząstka -fa, może on
chciał złapać
mieć
kota, ale ten (= kot, a nie chlopiec!) uciekl.
zabarwienie negatywne, wyrażać krytykę lub niechęć.
IJ
Id ri
Li1i a oub/ie de nouveau son cahier. -Ah, celle-Ja, efie ne changera jamais ! zail:
Lili znów zapomniala swój zeszyt. - Ach, ta (dziewczyna), ona nigdy się nie zmieni! Star
Che z Pierre, il y aura fes Grandet. - Ah, ceux-Ja, je n 'ai pas envie de /es voir I U Piotra będą Grandetowie. - Ach, ci, nie mam ocher
ty ich widzieć!
--~,,_ Form prostych zaimków rzeczownych wskazujących zazwjczaj używamy z przyimkiem de Iuh z ~ahnka.·] F
mi względnymi. l
Le c/imat de l'Angleterre est different de ce/ui de /'/talie. Klimat Anglii różni się od klimatu Włoch.
J'aime beaucoup cette photo. C'est celle qui a ete faite devant le Louvre. Bardzo lubię to zdjęcie. Jest) Zai
to zdjęcie zrobione przed Luwrem. · ·.. ·•. ·· . ··.. . •. Jj Zai
Louise a achete des meubles pour le salon, ceux que je lui ai conseil/es. Luiza ku pila meble do salonu,~ Za i
te, które jej poradziłem/łam. '·
1.
Tu sais, ma cousine, celle dont je t'ai souvent par/e, elle s'est mariee. Wiesz, moja kuzynka,. ta, o któ''!'
rej często ci opowiadałem/łam, wyszła za mąż. ' L
- ~ektórych przypadkach zaimek rzeczowny wskazujący-o~da ogóhrl·e 'illćtzt-Nie-O_dnosi-Si~ -Wówczas:z

W
do rzeczownika wcześniej użytego w zdanitL Czasem zależy też od kontekstu. Tłumaczymy go .ci, którzy"., .ludzie, którzy·.·,
2.
Ceux qui sont d'accord, levez Ja main ! Ci, którzy się zgadzają, niech podniosą rękę. . .. •· · ·. ·.•· . . ,
Je vais punir ceux d'entre vous qui n'ont pas fait leur devoir. Ukarzę tych spośród was, którzy nie odro'
bili pracy domowej.
3. .~!
-1
Zaimki rzeczowne wskazujące nijakie
W języku francuskim występują też zaimki wskazujące nijakie, które w odróżnieniu od wyżej omówionych za- ~
11.lli
imków rzeczownych wskazujących nie. wskazują na konkretną osobę łub rzecz. Tłuma!=zymy je jako „to". si)
fit
Formy
.CE
(C')
.„
'
zastosowanie
Zaimek nijaki ce jest używany:
M
1. z czasownikiem etre (być) i służy wówczas do: Zi

a. prezentowania osób lub rzeczy, wchodząc w skład często stosowanych zwrotów/konstrukcji prezentują- · ·'
cych c'est i ce sont (ce zamienia się w c' przed formami czasownika etre zaczynającymi się ode łub e); ·
I
Qui a fait le menage ? - C'est Monique. Kto posprzątał? (To) Monika.
Ce sont mes parents. To są moi rodzice.
60 j
-g
ZAIMKI RZECZOWNE WSKAZUJĄCE 2.12„.
. . „.,,:
b. zastąpienia poprzedniego zdania lub grupy stów.

i Tous mes amis m'ont soutenu, c'etait sympathique. Wszyscy przyjaciele mnie poparli, to było sympatyczne.
i La salade de fruits, c'est notre dessert prefere. Sałatka owocowa, to nasz ulubiony deser.
2. z zaimkami względnymi. Zastępuje wówcŻas:
a. coś, co sugeruje kontekst; ..
. Prends ce que tu preferes. Weź to, co wolisz.
t Je voudrais savoir ce qui s'est passe. Chciałbym/Chciałabym wiedzieć, co się wydarzyło.
ząst
vyra
b. całe zdanie.
i siu' , Eile est malade, ce qui m'ennuie. Ona jest chora, to mnie martwi. (= Martwi mnie to, że jest chora.)
[ //faut aider /es pauvres, ce que nous trouvons indispensab/e. Trzeba pomagać biednym, co uważamy za
[ konieczne.(= Uważamy, że trzeba pomagać biednym. To konieczne.)
pi•dlA1; Formy ce (zaimek rzeczowny wskazujący nijaki) i ceux (zaimek rzeczowriy. wSkaz~jącf~.zast~pllją~~~cz~~
ki rodz. męsldego w L mnogiej) są często mylone, jeśli są źle wymawiane (a nie wymawia się ich identycznie!). Tak sil!Ilo iii!<
zaimek rzeczowny ce wygląda też zaimek paymiotny ce, który zawsze stoi przed rzeczownikiem (i tak·samo.sięję·wymawii!);
staraj się ich nie pomylić. · ·
peux-tu avertir ceux qui sont en retard ? [swl Czy możesz uprzedzić tych, którzy się spóźniają.? ·
Peux-tu repeter ce qu'i/s ont dit ? Czy możesz powtórzyć to, co powiedzieli?
ce = zaimek rzeczowny wskazujący nijaki [sal
Peux-tu me donner ce cahier ? Możesz mi dać ten zeszyt?
- ce = zaimek przymiotny wskazujący [sal
Za.imek nijaki ce/a (<;a)

Zaimek cela jest wariantem zaimka ce, a r;a zastępuje ce/a w języku potocznym. Tłumaczymy go jako „to".
Zaimek cela jest używany:
1. jako podmiot przed czasownikami innymi niż etre. Porównaj:
~t:etat du ma/ade s'empire. C'est inquietant. Stan chorego pogarsza się. To jest niepokojące.
t '-'z czasownikiem etre - ce (c/
~Cela (<;a) m'inquiete que /'etat du ma/ade s'empire. Niepokoi mnie, że stan chorego się pogarsza.
· ~::--z czasownikiem innym niż etre - cela I r;a
:fjako dopełnienie;
';.IBois cela (r;a) ! Wypij to!
~Ne par/ons pas de cela (r;a) ! Nie mówmy o tym!
3~\dla zastąpienia grupy słów lub całego zdania (częściej używa się formy r;a).
{'a quittee ? Qui t'a dit qa ? On ją opuścił? Kto ci to powiedział?
irela vaissel/e ? Je n'aime pas r;a. Zmywanie? Nie lubię tego (robić).
·. Zaimek fa wchodzi w skład licznych zwrotów występujących w języku potocznym.np. ccill11Jlelltfa"l'<l ;>(~Il
:1 Jak się masz?), commesi, comme fa itak sobie), comme fa (w tald sposób); Et avec fa.? (co.dot.ego?,C\>jeszc~e?l;};'.ai:'.l'.t'i
zyl Dość!), i;a y est I (Skończone! SkończylemJ!aml), Qu'est·ce que c'est que fa.? (Cą tojest? Co to inaczyć?)i' .'. ma
- d ,J ,
ete e p/eurer ! <;a suffit ! Przestań płakać! Wystarczy.!
' ' ,,,,
· .· . .•. · · ·· .... ,• . ,ze
:· ,,,·,, "--··· ':.·.--._-:-.---- ,,,._ /-:„-;-,->·:;.\·':·-.<::·.<>'
'r;•>·•• ·rc,'J:i••5f'.';
.onnez-moi un kilo de farine. - Voila. Et avec c;a ? - Poproszę o kilo mąki.- Proszę 1b~rdźo. Czyrn jesz-
•Togę służyć?
9'us etes ita/ien et vous habitez en Suisse ? - Oui, c'est bien qa, - Je~;t[JariV\llt>cherr\;jiT)ięs;!_ka p;3Q
.zyvajcarii? - Tak, to prawda/ zgadza się. ·
fsce zaimka w zdaniu

~kie miejsce w zdaniu zajmują zaimki rzeczowne wskazujące, zależy od funkcji, jaką w tym zdaniu pełnią
~p1one przez nie rzeczowniki.
· Konstrukcja .zaimek rzeczowny wskazujący + de + rzeczownik" slllŻy do ~~ap~fiadania. / /

2~rt ta voiture ? - Non, c'est celle de Louise. To jest twój samochód.?·~ Nie, {tojesfiarrZochód)Luizy, •
61
W języku francuskim istnieje także zaimek nijald ced, który jest rzadko używany w języJoij
potocznym. ma za zadanie zapowiedzieć to, co dopiero zostanie wyrażone. . -0 ~2
liczby I
Retenez bien ceci : il faut manger pour vivre et non pas vivre pour manger. Zapamiętajcie to dobrze:l (Jeurj. \
trzeba jeść, żeby żyć, a nie żyć po to, żeby jeść. li Not,
N'oublie jamais ceci : je t'aime de tout mon cceur. Nigdy tego nJe zapominaj: kocham cię z całego serca.~ Nas;
I ;'f
- /E
2. Zaimek~ 2.11.a. Zaimld rzeczowne wkazujące - ćw. 1.-14. ~ Not
Nas:
- fi
Nos
- IE
Z.ADMKB RZEC:ZCWNE ll)ZiERŻ.AWC:ZE
2.11.b. LES PRONOMS POSSESSIFS Zaimk
(kiedy
Fait
Definicja (pre
Zaimki rzeczowne dzierżawcze (fes pronoms possessifs) zastępują rzeczowniki poprzedzone zaimkami przy.
miotnymi dzierżawczymi (fes adjectifs possessifs), które zostały użyte w tym samym bądź też w poprzednim Mie}
zdaniu. Służą do wyrażenia przynależności. Na język polski są tłumaczone za pomocą zaimka rzeczownego To, ja
„mój, twój, nasz ... " itd. zastą1
Nous sommes amis depuis longtemps ; ils connaissent toute ma farni/le, et moi, je connais la leur. Je- ~
steśmy przyjaciółmi od dawna; oni znają całą moją rodzinę, a ja znam ich rodzinę. ~ la /eur = leur familie ~
siens 11
Tout le monde n 'a pas le meme gout, chacun a le sien. Wszyscy nie mają takiego samego gustu, każdy
ma swój (gust). - le sien =son gout E/IE
Je n 'ai pas mon parapluie. Peux-tu me preter le tien ? Nie mam swojego parasola. Czy możesz mi poży. No.
czyć twój (parasol)? - le tien = ton parapluie (De
Les bagages ? Nous n'avons pas encore fait fes nótres. Bagaże? Nasze jeszcze nie są gotowe. Ce1
- fes nótres = nos bagages
Pormv Jak
Formy zaimków rzeczownych dzierżawczych informują zarazem o posiadaczu, jak też o rodzaju i liczbie oso· Żeby
by lub rzeczy posiadanej, za wyjątkiem form fes nótres (nasze), /es vótres (wasze), /es leurs (ich), które są wspól· jego
ne dla obydwu rodzajów. Integralną częścią zaimków rzeczownych dzierżawczych są rodzajniki określone (/es form
articles definis) le, la, !es.
Posiadana rzecz/osoba
Posiadacz Jodz, męski rodz. żeński rodz. męski rodz. żeński
1.os. :;]e LE_MIEN. LAM1i:~~i:. LE~.lllll~N~. · .LIOS.Ml§NNES
.. 2.os'..,-t~ .....
3fos;'--jl/"lle' ·.
LE TIEN
..LESIEN···
LA.T.IENNE
LA SIENNE
LES TIENS..
LE_s_s1ENs ... .
LES TIENNES
CE's~1€lllNEs
2.1
1:;-p·s_:_·:~'/rió~O~:<': ·.'i.i: 1116-fRE. .. •.. . . I.A f)f6rRE. ···•.·• i.Es\iiO-rRE.s•·-.···
-::~-.-q~:_--,_~]i$G_~-„ LE\/ófR.i:. ..•.. LA\/ol'iiE' . . /··-~ESVQTRES
··3.~s;:; i[~"ll.Os. .. .:i:'tl:l.JR. .. LAI.Eu~( ·• LES tEORs
Zairr
I. Pe
~··· Kiedy przed zaimkami :fzeczowhymi dzierżawczymi znaj.dą się przyimki ·a 11ib .de, zajdnii!. w.óW·CZ~ ·zja~, takż,
sko ściągnięcia (la contmctlon). Dla zaimków rodzaju męskiego liczby pojedynczej oraz dla zaimków obydwu rodzajówj (co?
liczby mnogiej powstaną następujące formy: · · ·~ ·po >
z przyimkiem a przyimkiem de
Z 81
O:j1
au mien aux miens / miennes du mien des miens./ miennes ~
au tien
au sien
aux tiens / tiennes
aux siens / siennes
du tien
du sien
des tiens / tienries
des stens / siennes
l
au n6tre aux nótres du nDtre des nOtres -~
au vOtre aux vOtres du vOtre des vótres ,1
'l
au leur aux leurs du leur des leurs -~
62
ZAIMKI RZECZOWNE PYTAJĄCE 2.11.,,
-,,,_,.,('--
l#?ffkjl~_fj''i~f:~:;,::: Formy le / la leur i les leurs przypominają zaimld przymiotne dzieri:awcze (Ies adjectifs possessifs) dla 3. os. ·
ua:;;;•;;'gr;T (leur. leurs) oraz zaimek dopełnienia dalszego (le pranom complement d'objet indirect) dla 3. os. liczby mnoiliej.
(Jeur). Widząc którąś z tych form. należy się zastanowić, o którą z nich chodzi, aby się nie pomylić. Porównaj: · . ·. .
~~~~~~~~~~· .
Nasza córka jest blondynką, ich córka jest brunetką.
_ /eur (filie) : zaimek przymiotny dzierżawczy
Notre fi/le est blonde, la leur est brune.
Nasza córka jest blondynką, ich (córka) jest brunetką.
_ /a /eur = /eur fi/le : zaimek rzeczowny dzierżawczy
Nos fil/es ? Nous leur avons telephone. Nasze córki? Zadzwoniliśmy do nich.
- ieur = a nos fil/es: zaimek dopełnienia dalszego
Zaimki /elfa notre oraz /es n6tres mogą się odnosić nie tylko do nous jako podmiotu zdania, ale także do on
(kiedy ma wartość nous).
Faites voir votre projet et on vous montrera Je nótre. Pokażcie wasz projekt, a my pokażemy wam nasz
; (projekt).

To, jakie miejsce w zdaniu zajmują zaimki rzeczowne dzierżawcze, zależy od funkcji, jaką w tym zdaniu pełnią
zastąpione przez nie rzeczowniki.
łjt&.Uij.~;!-~J~,~- Zaimki rzeczowne dzierżawcze ~chodzą w skład .ciekawych okreśi_eń francu1SlticJi,·np,.J.,,,:

siens (rodzina, bliscy, znajomi).faire des siennes (narobić głupstw), A la tiennel (na zdrowie!). .
się kłóci
.
[ Eiie se querel/e toujours avec /es siens. Ona zawsze
! Nous organisons un pique-nique. Soyez des. nótres ! Organizujemy piknik. Wybierzcie
K (Dołączcie do nas!)
z bliskimi.
l Cet enfant a encore fait des siennes. To dziecko znów narobiło głupstw.

Żeby wiedzieć, jaką formą zaimka rzeczownego dzierżawczego trzeba zastąpić dany rzeczownik, należy znać
jego rodzaj. Dlatego pamiętaj, aby się uczyć nowych rzeczowników wraz z rodzajnikiem, gdyż niesie on in-
formację o ich rodzaju.
2. Zaimek~ 2.11.b. Zaimki rzeczowne dzierżawcze~ ćw. 1.-15. ~

. ·. · ·.·. ·..... ·
~
ZAIMKI RZECZOWNE !PYTAJĄCE

LES PRONOMS INTERROGATfFS
J2aimki rzeczowne pytające (/es pronoms interrogatifs) służą do formułowania pytań.

ifiJ, P~dstawowymi zaimkami pytającymi są qui? .(kto?) oraz que? (co?), które są nieodmienne. Występują one
,.{B:kże w formach wzmocnionych z est-ce que : qui est-ce qui? (kto?), qui est-ce que ? (kogo?), qu'est-ce qui?
;,,,(cq?l, qu'est~,e que ? (co?). _Zai.mek que ie~t zastępowany w niektórych przypadkach zaimkiem quoi, głównie
"•3~ przyimkach, np. a, de, avec, par. ·
~Qui a pris mon parap/uie? Kto wziął mój parasol?

. (~Avec qui est-ce que tu prepares cet expose ? z kim przygotowujesz ten referat?
·~Que penses-tu de ce projet ? Co sądzisz o tym projekcie?
~fłu'est-ce que vous voulez ? Que voulez-vous ? Co chcecie?
~A quoi est-ce qu'i/s jouent? W co oni grają?
De quoi est-ce que vous par/ez ? O czym rozmawiacie?
·.63··
QUE*?
QUO!?
QU'EST-CE QUE* ?
IL I
QUI? QUE*?
ceg
QUI EST-CE QUI? QU'EST-CE QUI ?
nie
QUI? QUE? QUO!? żen
QUI EST-CE QUE*? QU'EST-CE QUE* ? .
c
te
il
A QUI ? A QUI
EST-CE QUE* ? AQUO! ? A QUO! EST-CE QUE* ? re
DE QUI ? DE QUI EST-CE QUE* ? DE QUO! ? DE QUO! EST-CE QUE* ?
AVEC QUI? AVEC QUO!? Fol
AVEC QUI EST-CE QUE* ? AVEC QUO! EST-CE QUE* ?
Zai1
*Forma que zamienia się w qu', gdy stoi przed słowem zaczynającym się od samogloski lub h niemego (h muet).
De quoi est-ce qu'ils ant besoin? Czego oni potrzebują?
Qui est-ce qu'el/e a vu chez sa tante ? Kogo ona widziata u swojej ciotki?
Po zaimkach rzeczownych pytających często stosuje się inwersję polegającą na przestawieniu kolejności.!
podmiotu orzeczenia (O): ·
• szyk zdania twierdzącego: P + O
0 szyk zdania pytającego z inwersją: O + P
Kiedy jednak pytanie jest zadane za pomocą est-ce que, wtedy zachowany jest szyk zdania twierdzącego:
0 szyk zdania pytającego z est-ce que : P + O
· Vous preparez des crepes. Robicie naleśniki.

Que preparez-vous ? lub: Qu'est-ce que vous preparez ? Co robicie? Za
Zai
zastosowanie 1.
Zaimek rzeczowny pytający qui jest używany do zadawania pytań o osoby, natomiast zaimek rzeczowny pyta- i
E
jący que (zastąpiony w niektórych sytuacjach przez zaimek quo1) - do formułowania pytań dotyczących rze- (
czowników nieosobowych. Obydwa stosujemy, gdy chcemy: ' 2.
1. zidentyfikować osobę lub przedmiot; J
Qui est-ce ? C'est qui ? Kto to jest? 3.
C'est quoi ? Qu'est-ce que c'est ? Co to jest?
2. spytać o podmiot czynności;
Qui est venu hier soir ? Qui est-ce qui est venu hier soir ? Kto przyszedł wczoraj wieczorem?
Que se passe-t-il ? Qu'est-ce qui se passe ? Co się dzieje?
3. spytać o osobę lub przedmiot w funkcji dopełnienia bliższego;
Qui as-tu rencontre chez Marie ? Qui est-ce que tu as rencontre chez Marie ? Kogo spotkałeś/łaś u Marii? j no1
Que fait-il ? Qu'est-ce qu'i/ fait ? Co on robi? 1
t
W języku potocznym zainlelt quo i często zastępuje zaimek que.

//a dit quoi ? zamiast: Qu'a-t-i/ dit ? Jub Qu'est-ce qu'il a dit ? Co on powiedział?
4. spytać o dopełnienie poprzedzone różnymi przyimkami. .1

A qui vous adressez-vous ? A qui est-ce gue vous vous adressez ? Do kogo się zwracacie?
tJ
A quoi penses-tu ? A quoi est-ce gue tu penses ? O czym myślisz? i ffiJ
De qui I quoi s'occupent-ils? De qui I quoi est-ce gu'ils s'occupent? Kim/ czym oni się zajmują? t
I
Avec qui est-efie sortie? Avec qui est-ce gu'elle est sortie ? Z kim (ona) wyszła?
Chez qui al/ez-vous ? Chez qui est-ce gue vous al/ez? Do kogo idziecie?
Sur quoi comptez-vous ? Sur quoi est-ce gue vous comptez ? Na co liczycie?
I
. 64
1
ZAIMKI RZ5CZOWNE PYTAJĄC5 ::l?.12.,.
Odpowiadając na pytania, powtarzamy przyimel~ który się w nich pojawił.

pour aui travail/e-t-il ? Pour son beau-pere. Dla kogo on pracuje? Dla swojego teścia.
"Q.e quoi parlent-ils ? De /eur travail, O czym oni mówią? O swojej pracy.
li. Kiedy chcemy spytać o osoby lub rzeczy, o których już była mowa, używamy zaimka rzeczownego pytają
cego /equel? Odnosi się on zarówno do osób jak i do rzeczy. Zazwyczaj stosujemy go, gdy chodzi o dokona-
nie wyboru lub sprecyzowanie, o kogo lub o co nam chodzi. Stawiając pytania za pomocą /equel, także mo-
żemy użyć wzmocnienia est-ce que. Lequel? tłumaczymy jako „który?".
ce sont /es candidats a ce poste. Lequel (est-ce que) tu choisis ? Lequel choisis-tu ? To są kandydaci na
to stanowisko. Którego (z nich) wybierasz?
// y a trois so/utions. Laquel/e (est-ce que) vous me consei/Jez ? Laquelle me conseillez-vous ? Są trzy
rozwiązania. Które (z nich) mi doradzacie?
Formy
Zaimek /equel uzgadnia się w rodzaju i liczbie z rzeczownikiem, do którego się odnosi.
męski Rodz. żeński Rodz. męski Rodz. żeński .

LE QUEL LAQUELLE LESQUELS LESQUELLES
Kiedy przed zaimkiem /equel znajdzie się przyimek a lub de, wówczas powstają formy:
z przyimkiem a
AU QUEL A LAQUELLE AUXQUELS AUXQUELLES
z przyimkiem de
DUQUEL DE LAQUELLE DESQUELS DESQUELLES
zastosowanie
Zaimek pytający /equel odnosi się do:
.1. podmiotu;
I' Eiie a vu ces photos ? Laquel/e tui p/art ? Czy (ona) widziała te zdjęcia? Które jej się podoba?.
2.. dopełnienia bliższego;
~Ue te propose ces deux robes. Laquel/e preferes-tu ? Proponuję ci te dwie sukienki. Którą wolisz?
3. dopełnienia poprzedzonego przyimkiem.
Mare et Philippe t'ont ecrit des lettres. A Jaquel/e as-tu repondu ? Marek i Filip napisali do ciebie listy.
,Na który odpowiedziałeś/łaś?
Tu as fait plusieurs voyages. Duquel te souviens-tu le plus souvent ? Odbyłeś/łaś kilka podróży. O której
najczęściej sobie przypominasz?
Formy zaimka,rzeczownego pytającego leque! są identyczne z zaimkami względnymi złożonymi (fes prcr
rełatifs composes). Staraj się ich nie mylić!
n vous a vo/e des DVD. Vous pouvez preciser Jesquels ? - Oue/s DVD vous a-t-on vo/es ?
.'C. zaimek rzeczowny pytający) · · .
~radziono Panu/i (wam) płyty DVD. Może Pan/i (możecie). powiedzieć dokładnie jakie? . . . . •. :i
. connais /es fil/es auxquel/es tu penses souvent. - Je connais ces fil/es. Tu penses souvent a el/es ca ces fil~
Is.(= zaimek względny złożony) Znam oziewczyny, o których często myślisz.
Kiedy chcemy podlrreślić, że chodzi nam o jeden z kilku elementów, o jedną z kilku osób, wówczas_~a.
llimka pytającego !equel z przyimldem de. .. · :.·
·;aąue/le de ces fil/es est, se/on toi,

la plus belle ? Która z tych dziewczyn jest według ciebie najpiękniejsza?
ęque/ de ces films choisissez-vous ? Który z tych filmów wybieracie? \: ' ·. · ·
65
Miejsce za~m!<a w zdaniu
Zaimki rzeczowne pytające najczęściej stoją na początku zdań pytających niezależnych. W określonych sytu. a. Al
acjach są poprzedzone przyimkami. przec
Qu'est-ce que tu regardes ? Co oglądasz? Czemu się przyglądasz? czym
Avec qui etes-vous venu au rendez-vous ? Z kim Pan przyszedł na spotkanie? Me
Tu par/es de differents sports. Auque/ est-ce que tu t'interess~s le plus ? Mówisz o różnych sportach. brz
Którym interesujesz się najbardziej? J'a1
2. Zaimek~ 2.11.c. Zaimld rzeczowne pytające~ ćw. 1.-17. ~ trz)
\.!_} li n
ZABMB<B RZECZOWINIE l!\llUEOIJ<REŚLONE b. Al

2.11.d. LES PRONOMS INDEFiN!S
„ktoś
Un
li fi
*W jęz
Definicja tłum ac
Niektóre z zaimków rzeczownych nieokreślonych mają wartość rzeczowników nieokreślonych (tout, quelqu'un, //fa
chacun, rien, personne), inne natomiast zastępują rzeczowniki, które już zostały użyte w kontekście. Zazwyczaj Nou
wyrażają to samo, co odpowiadające im zaimki przymiotne nieokreślone (/es adjectifs indefinis): podobień
stwo, odmienność, nieokreśloną ilość, ilość zerową itd.
l'autre,
gie, in
Formy
Les
le la les zad
Ma,
un AUTRE uneAUTRE d'AUTRES*
Me:
l'AUTRE les AUTRES Dor
l'UN l'UNE les UNS les UNES jem
CERTAINS CERTAINES
PLUSIEURS
E
innegc
QUELQUES-UNS QUELQUES-UNES
LA PLUPART Cel
AU CU N AU CU NE my
PERSON NE
Ne,
RIEN
TOUT (pronom neutre) TOUS TOUTES
CHACUN CHACUNE
3.G
nosi.;
QUELQU'UN
Pan
QUELQUE C:HOSE
Cer
N'IMPORTE N'IMPORTE N'IMPORTE N'IMPORTE
LEQUEL LAQUELLE LESQUELS LESQUELLES 4. ~
*liczbą mnogą od un autre, une autre jest d'autres, a nie des autres Gest to l. mnoga formy de !'autre).
ma cze
wspor
Znaczenie zaimków rzeczownych nieokreślonych
Les
Zaimki rzeczowne nieokreślone mogą wyrażać: par
A. podobieństwo, "identyczność lub odmienność god:
1. (il!Jl@ll'MJll ma takie same formy jak zaimek przymiotny nieoRreślony memei znaczy „ten sam, taki sam". Za· Eile
zwyczaj zastępuje rzeczownik stojący w tym samym lub w poprzednim zdaniu. rie".:
Tu as une jo/ie jupe. Moi, je voudrais fa meme en noir. Masz ładną spódnicę. Ja bym chciała taką samą f 5. ~
tylko czarną. > mnogi
Quel/es nouve//es apportez-vous ? Les memes qu'hier. Jakie nowiny przynosicie? Takie same co wczoraj.!• J'ai,
Ce sont toujours /es memes qui gagnent. Zawsze ci sami wygrywają. ka z
Parn
2. f0!noij) występuje albo z rodzajnikiem nieokreślonym (l'artic/e indefiru), albo z rodzajnikiem określonym nyc~
(l'article defiru) i posiada takie same formy co zaimek przymiotny nieokreślony autre.
66
ZAIMKI RZECZOWNE NIEOKREŚLONE 2.11.~.
tu- a AUTRE zastępuje rzeczownik, który pojawił się w tym samym lub w poprzednim zdaniu. Często służy do
· eciwstawienia dwóch lub więcej osób lub rzeczy. W zależności od kontekstu, w którym się znajduje, tłuma-
:rny go jako ,,inny, drugi" lub „jeszcze jeden'.' (w liczbie pojedynczej) oraz ,,inni, pozostali" (w liczbie mnogiej).
Mon portable ne marche pas bien. Je vais (en) acheter un autre. Mój telefon komórkowy nie działa do-
brze. Kupię sobie inny (drugi). ;
eh. J'avais dix pommes. Je n 'en vois que trois. Ou sont /es autres ? Miałem/łam dziesięć jabłek. Widzę tylko
trzy. Gdzie są pozostałe?
// n'y a pas assez d'assiettes. Apportez-en d'autres. Nie ma dość talerzy. Przynieście inne I ich. więcej.
b. AUTRE może mieć wartość rzeczownika nieokreślonego. Przetłumaczony na język polski będzie znaczyć
„ktoś inny, jakaś inna osoba".
i. Un autre vous ecoutera peut-etre. Ktoś inny może was wysłucha.
;, //faut aider fes autres*. Trzeba pomagać innym (ludziom).
*W języku francus~i~ istnie~: ~~.kże zaimek nieokreślony autrui znaczący mniej więcej to samo co un autre, fes autres hommes (inni), ale
tlumaczy się go tez 1ako „bllzni . .
r //faut respecter les besoins d'autrui. Trzeba respektować potrzeby innych.
f Nous appe/ons l'amour d'autrui l'altruisme. Miłość do bliźniego (do innych ludzi) nazywamy altruizmem.
~IJ~. Zaimki l'autre i les autres są często używane w opozycji do zaimków l'un(e}, les un(e}s. Zestawienie:· l'un(eJ ·-
l'autre, les un(e)s - les autres będziemy tłumaczyć jako ,jeden Uedna)"- „drugi (druga)", ,jedni Uedne)" - .drudzy. inni (dru·
gie, inne)". Taka konstrukcja często wyraża wzajemność.
. Les uns sont contents. Les autres sont mecontents. Jedni są za.dowaleni. Drudzy (inni, pozostali) są nie-
! zadowoleni.
~ Marchez l'un apres /'autre. Idźcie jeden za drugim.
ł Mes sr:eurs ne sont venues ni /'une ni l'autre. Ani jedna, ani druga z moich sióstr nie przyszła.
f. Donnez-vous des cadeaux /es uns aux autres. (donner qqch. a qqn. ; a + /es = aux) Dajcie sobie nawza-
! jem prezenty Uedni drugim). ·
~tm: Autre wchodzi w skład zaimka nijakiego autre chose, który jest używany bez rodzajnika, a .znaczy n_cóś
innego", „coś ponadto, coś jeszcze". - ·
Ce sujet ne m 'interesse pas, par/ans plut6t d'autre chose. Ten temat mnie nie interesuje, porozmawiaj-
my-raczej o czymś innym. •
a
raccroche pas! J'ai autre chose te dire. Nie odkładaj słuchawki! Mam ci coś jeszcze do powiedze.nia.
B. bliżej nieokreśloną ilość

C,§;ml!§f.il
występuje tylko w liczbie mnogiej i uzgadnia się w rodzaju z rzeczownikiem, do którego się od-
. Dósi. Znaczy „pewni, niektórzy".
·g'Parmi ces livres, certains m'appartiennent. Niektóre spośród tych książek do mnie należą.
li!ccertaines de mes amies n'aiment pas le foot. Niektóre z moich przyjaciółek nie lubią piłki nożnej.
'§. C@u;"J@un;.jl występuje w liczbie mnogiej (ma tylko jedną formę), oznacza bliżej nieÓkreśloną ilość i jest tłu
maczony na język polski jako „kilka, wiele". Może, ale nie musi, odnosić się do rzeczownika, który już został
.yvspomniany. ·
~Les enfants passent trop de temps devant le petit ecran. Plusieurs y consacrent plus de trois heures
lpar Jour. Dzieci spędzają za dużo czasu .pr~ed ekranem (telewizora). Wiele (z nich) poświęca na to ponad trzy
~,godziny dziennie.
1~//e connait_des histoire~ il)teressantes. Chaque fois, e//e en raconte p/usieurs. Ona zna ciekawe histo-
;.ne. Za każdym razem opowiada kilka (z nich).
·~· U°?W3$•lJ!JĘ.1J!l\!0) odnosi się do rzeczownika, o którym już była

mowa w kontekście. Występuje w liczbie
.~nagiej i uzgadnia się w rodzaju z rzeczownikiem, który zastępuje. Tłumaczymy go jako „niektóre, kilka z„.".
:tl'ai lu_ beaucoup de romans. Quelques-uns etaient passionnants. Przeczytałem/łam wiele powieści. Kil-
liika z nich (niektóre) były pasjonujące.
,5Parmi ces fleurs, il y en a que/ques-unes qui sont tres bel/es. Wśród tych kwiatów jest kilka bardzo pięk
•.7 nych (niektóre są bardzo piękne).
67
5. l!!tlIDJ11l'!fuBjest zaimkiem nieodmiennym i występującym tylko w tej jednej postaci. Zastępuje rzeczownik
w liczbie mnogiej. Czasownik stojący po nim uzgadnia się w liczbie mnogiej. Tłumaczymy go jako „większość". f
uesz
Eile a invite tous ses collegues de la classe : la p/upart sont venus. (Ona) zaprosiła wszystkich kolegów i Je
z klasy: większość przyszła.
li
La plupart występuje taicie z przyimkami de i d'entre oraz dopełnieniem w liczby mnogiej. Vc
La plupart des invites sont mes amis. Większość gości jest moimi przyjaciółmi.
La p/upart d'entre eux sont americains. Większość z nich jest Amerykanami.
"'
Uzg
c. ilość zerową J'c
To
7. ~!J ma zawsze znaczenie przeczące, zastępuje jeden z elementów przeczenia. Używa się go najczę- f
ściej
z czasownikiem, przed którym stoi ne. Tłumaczy się go jako „żaden". Występuje w liczbie pojedynczej, r
uzgadnia się w rodzaju z rzeczownikiem, który zastępuje. Zaimek aucun może być używany z zaimkiem przy. nego
słownym en lub sam.
J'ai essaye p/usieurs panta/ans. Aucun ne me convenait. Zmierzyłem/łam kilka par spodni. Żadna mi nie li.~
pasowała I odpowiadała. I; bliż~
Est-ce qu'il y a encore des enfants dans la c/asse ? - Non, il n '.Y fill a aucun. Czy w klasie są jeszcze dzie- ,!. To
ci? - Nie, nie ma żadnego. luc
-As-tu entendu des chansons de Garou ? - Non, aucune. - Słyszałeś/łaś piosenki Garou? - Nie, żadnej. f NE
f' 111
Podobne znaczenie jak aucun ma taicie pas un (pas une), używaoe często z przymiotnikiem seul (cale wyra.. f.:
To
żenie tłumaczymy jako „ani jeden, żaden"), • r
~Czy w klasie są( r
*Z wre
- Est-ce qu'il y a encore des enfants dans la classe ? - Non, il n'y en a pas un (seul). się r:z.
jeszcze dzieci? - Nie, nie ma ani jednego I żadnego. • li We.i
f En
8. ~filUifeLllifililj ma wartość rzeczownika nieokreślonego, występuje wyłącznie w jednej formie, w liczbie po· t fil'" /·~
jedynczej i zawsze w zdaniu przeczącym (stanowi jeden z elementów przeczenia). Odnosi się tylko do osób. ! Ce
~
Tłumaczony jest na język polski jako „nikt" i jest zaprzeczeniem que/qu'un (ktoś), on (ludzie, my) i tout le t
monde (wszyscy). · I
t_ 11.
Personne ne peut sortir de cette sal/e. Nikt nie może wyjść z tej sali. ! stępL
Je n'ai rien dit a personne. Nikomu niczego nie powiedziałem/łam. ~
Eile fil' veut voir personne d'autre que sa mere. Ona nie chce widzieć nikogo innego, tylko
Quelqu'un m'a ecrit? - Non, personne. - Ktoś do mnie napisał? - Nie, nikt.
swoją matkę. i
•
ni ka,
chac1
Ch
Personne uzgadnia się w rodz. męsldm. Trzeba-też uważać, żeby nie -p~mylić- zaimkape~oń-~e-z rzeczowni'._: Ul!.
une personne {osoba). ;fl Ch !
Personne n'est venu. Nikt nie przyszedł. (personne =pranom indefini) · .. . ..
'
• , . ·. · ] ~
J'ai connu deux personnes sympathiques. (personne = nom) Poznałem/łam. dwie sympatycze~qsoby. Jl ~
9. ~;fi~i!J podobnie jak personne ma wartość rzeczownika nieokreślonego, występuje wyłącznie w jednej for· I\
L:
.V:
•popn
Qu
Ce,
.
mie, liczby pojedynczej i zawsze w zdaniu przeczącym (stanowi jeden z elementów przeczenia). Odnosi się do .; Ch
rzeczowników nieosobowych. Znaczy ;,nic" i Jest zaprzeczeniem quelque chose (coś) i tout (wszystko). ~
Rien n'est impossible. Nic nie jest niemożliwe. ~·
12. I
Samedi? Nous n'avons rien fait de specia/. W sobotę? Nie robiliśmy niczego specjalnego (wyjątkowego). ł ,,i
czo111
- Qu'est-ce qu'i/s disent ? - Rien. - Co oni mówią? - Nic. !'
~ Qu
~..-. Rien uzgadnia się w rodzaju męskim. Może być także rzeczownOOe~- -~Ótj: zlla~ „cti·ob1'1<Jstl<ii., birle E fv,j
I
błaha przyczyna".
Rien n 'est plus beau que /'amitie. Nie ma nic piękniejszego od przyjaźni. 13. i
·i
Eile est tres susceptible : efie se ftiche pour un rien. (Ona) jest bardzo draźliwa: óbraza %ię o w lic;
(z błahej przyczyny). Av1
- c;
68 •..
ZAIMKI RZECZOWNE NIEOKREŚLONE :l:.11.0.
IT{~1[J];;1}!,t;;:j. ~ per:onne i rien mogą występować także w konstrukcjach przeczących ne/n' ... plus {już nie). nejn' „ •. ~n~re
ueszcze nie), ne ... 1ama1S (mgdy). . . .
Je n'ai encore invite personne. Nikogo jes~cze nie zaprosiłem/łam.
//DY a plus rien amanger. Nie ma już więcej nic do jedzenia.
vous n'avez jamais rien a dire. Nigdy nie macie nic do powiedzenia.
D. idee catośd
10. - odnosi się do rzeczownika w liczbie m~ogiej, o którym z reguły była już mowa w kontekście.
Uzgadnia się z nim w rodzaju. Jest tłumaczony jako „wszyscy".
J'ai invite dix personnes. Toutes sont venues. Zaprosiłem/lam dziesięć osób. Wszystkie przyszły.
Tous m'ont te/icite. Wszyscy mi pogratulowali.
DUBM~jiłł~. Zaimek taus jest wymawiany ftus], co odróżnia go od zaimka przymiotnego nieokreślonego tous. \vymaw,ia-
nego [tu}. •. ·
~J!'.~it#; W języku francuskim jest jeszcze zaimek nijald (pranom neutre) tout, lctóry zastępuje ogóf nieokreśiony~
bliżej rzeczy lub pojęć. . ·
Tout m'interesse ici : le paysage, /es gens, /es monuments. Wszystko mnie tutaj interesuje: pejzaż,
ludzie, zabytki.
Ne t'inquiete pas : tout va bien. Nie martw się: wszystko jest w porządku.
fi faut tout prevoir. Trzeba wszystko przewidzieć.
Tout le monde* veut etre heureux. Wszyscy chcą być szczęśliwi.
*Zwrot tout Je monde oznacza ogól ludzi, możemy tłumaczyć go jako „wszyscy ludzie" lub „wszyscy". Po tym zwrocie.zawszestosuje~
się
czasownik w 3. osobie liczby pojedynczej.
· w czasach i trybach złożonych zaimek nijald tout jest stawiany przed le partii:ipe passe.
t En le voyant, el/e a tout compris. Widząc go, wszystko zrozumiała.
lf.b•r:Q~1'4, Zaimek tous, toutes jest używany z zaimkiem dopełnienia bliższego {COD} les.
Ces disques? Je /es ai tous achetes en France. Te płyty? Kupiłem/łam je wszystkie we Francji.
11. (@!f;\'lil'1ll] występuje tylko w liczbie pojedynczej, ale uzgadnia się w rodzaju z rzeczownikiem, który za-
stępuje. Znaczy „każdy, każda" i może być używany samodzielnie, to znaczy nie potrzebuje obecnośći rzeczow-
nika, który zastępuje, w tym samym lub w poprzednim zdaniu. Gdy chcemy zamienić zdanie zawierające
chacun na liczbie mnogą, możemy to zrobić, np. za pomocą zaimka tous.
Chacun peut se tromper. Każdy może się pomylić.
(Tous peuvent se tromper. Wszyscy mogą się pomylić.)
Chacune d'entre nous peut devenir celebre. Każda z nas może zostać sławna.
,;'.;}.~i Po zaimkach quelques-un(e)s, certain(e)s, plusieU'5, chacun(e), aucun(e), pas un(e} może Wys.~ę_po~~~;:~·4~~··.:~
· ·poprzedzony przyimkiem de lub zaimek osobowy poprzedzony przyimldem d'entre. · ·· · · ·
,;'~ Que/ques-uns des e/eves se sont mis~ rire. Niektórzy uczniowie (kilku uczniów) zaczęli (z~częlo}'si~ś~i~ć)
il Certaines d'entre el/es m'ont envoye une /ettre. Niektóre spośród nich wysłały do mnie list :: .<' ''H··
:.~, Chacun d'eux est venu a temps. Każdy z nich przyszedł na czas. · ··· ·· · ·
E. bliżej nieokręśłoną tożsamość lub jakość

12. ij)ii@MR jest stosowane tylko w liczbie pojedynczej i oznacza bliżej nieokreśloną osobę. Jest tłuma-
,c:zone jako „ktoś". Forma w rodzaju żeńskiri; współcześnie praktycznie nie Występuje. ·
t Que/qu'un m'a te/ephone ? Czy ktoś do mnie dzwonił?
[Nous voyons que/qu'un pres de la porte. Widzimy kogoś obok drzwi.
13: ~~oznacza bliżej nieokreśloną rzecz lub pojęcie. Występuje tylko w tej jednej formie,
l1czb1e pojedynczej. Tłumaczymy ten zaimek jako „coś".
Avez-vous que/que chose a faire ? Macie coś do zrobienia?
- Qu'est-ce que tu fais ? -Je cherche quelque chose a boire. - Co robisz? - Szukam czegoś do picia.
69
-=-=
Przymiotnild i imiesłowy czasu przeszłego odnoszące się do zaimka rzeczownego nieokreślonego quelque
chose uzgadnia się w rodzaju męskim.
Quelque chose est'tombe par terre. Coś.upadło na ziemię.
1.
Po zaimkach personne, rien, quelqu'un, quelque chose może '!'Ystępować przymiotnik liczby pojedynczej
mę„ldm poprzedzony przyimldem de.
J'ai remarque quelque chose d'etrange. Zauważyłem/łam coś dziwnego.
- Raconte ! - J'ai rencontre que/qu'un d'exceptionnel„. - Opowiadaj! - Spotkałem/łam kogoś wyjątko 1. I
wego.„
line s'est rien passe d'interessant. Nie wydarzyło się nic interesującego.
14. ~~~"JD uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi. Oznacza
niezdecydowanie, obojętność. Jest tłumaczony jako „jakikolwiek, nie ważne I wszystko jedno jaki".
- Tu veux quel /ivre ? - N'importe lequel. - Którą chcesz książkę? - Jakąkolwiek.
- Quel/e rue devons-nous prendre ? - N'importe laquelle : vous al/ez arriver a la place principale.
- Którą drogą mamy pójść? - Którąkolwiek I wszystko jedno którą: i tak dojdziecie do głównego placu. 7
wjęzyku francusldm występują taltże zaimki n'importe qui oraz n'lmporte quoL które mają podobną funkcję
jak n'importe leque~ przy czym n'importe qui (ktokolwiel~ nieważne /wszystko jedno kto) odnosi się do osób, a n'importe quoi'
2, u
{cokolwiek, nieważne I wszystko jedno co) do rzeczowników nieosobowych. (1
n
N'importe qui pourrait prendre fa parole. Ktokolwiek mógłby zabrać głos.
Vous pouvez faire n'importe quoi. Możecie robić wszystko jedno co.
- o
- (<
- Ce
i;l~~ł~~~J~'., Zwrot n'importe występuje także w zwrotach przysłówkowych n'importe oil. (gdziekolwiek, nieważne /,; - Je
wszystko jedno gdzie), n'importe quand (kiedykolwiek. nieważne/ wszystko jedno kiedy), n'importe comment tiakkolwiek, nie·· - Pe
ważne /wszystko jedno jale). - Je
- Tu
- 01
Miejsce zaiml<a w zdaniu - Je,
- Ee;
To, jakie miejsce zajmą różne zaimki rzeczowne nieokreślone, zależy od funkcji, jaką pełnią w zdaniu. Jeśli (li
występują w roli podmiotu, stoją przed czasownikiem, który jest z nimi uzgodniony. Kiedy są użyte w funkcji
- Pa'
dopełnienia bliższego, stoją po czasowniku.
lfrAfit~l~~,(~- Kilka zaimków rzeczownych nieokreślonych (aucun, certains, plusieurs, quelques-uns) często występuje z za·::;
im.Idem przysłownym en. 3. ul
J'ai rencontre quelques voisins. J'en ai rencontre quelques-uns. Spotkałem/łam kilku sąsiadów. ,,
N/ :!
fd
Jl y avait des blesses. Les pompiers ro ont sauve plusieurs. Byli ranni. Strażacy uratowali kilku z nich. \
Je ne sais pas ou sont tes oranges. Je n'en ai pris aucune. Nie wiem, gdzie są twoje pomarańcze. Nie'i
(1)
wziąłem/wzięłam żadnej (~ nich). • . ·· ,:
Des prob/emes ? Nous en avons certains comme tout le monde. Problemy? Mamy pevvne (problemy)j Jama i~
(3) __j
jak wszyscy. ii
annee
toujot
F'A-:·1~'"~~;i!!ifY.~J$f~~~J~~f
~, • ~"'"'"'PTZ Y '""-"'-"""'
'"":t.;:.\'2',:::+"'°J0.C:!ii00--0'lc;
W 1·ęzyku francuskim
•
występui·ą także inne zaimki
,
rzeczo~e
,
nieokn?śi~~
. _ '
które warto,j< signif~
znać, choć niektóre z nich rzadko używane są w języku codziennym. Są to tel (kto), nul (żaden, nikt), quiconque (ktoś, Jrtokol·.J ferm ei I
wiek). Można je spotkać na przykład w przysłowiach i powiedzeniach_· '/c histoil I
Tel qui rit vendredi dimanche p/eurera. ·Kto się w piątek śmieje, zapłacze w niedzielę:.
j
lais d~
Nul n'est prophete dans son pays. Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju. j perm ej
Plusieurs temoins ont vu /'agression mais nul n'est intervenu; Kilku świadków widziało napaść, ale ża:I Si 1·'0 ··_,>'i
den I nikt nie zainterweniowat. plag es
fis savent mieux que quiconque ce qu'il faut faire dans ce cas. (Oni) wiedzą. lepiej JiiŻ ktokolwiek, có'i (13) i
trzeba zrobić w tym przypadku. · au !rOj
I
Ne le dites a quiconque. Nie mówcie tego nikomu. i•
2. Zaimek~ 2.11.d. Zaimld rzeczowne nieokreślone~ i:W. 1.-16. ~

..... •·.• 2. Zaimek ~ Testy ~.
70 ~ ~
uzupełnij tytuły
i hasła propagandowe.odpowiednimi zaimkami: /e, fa, fes, en luby. Za każdy
poprawnie wstawiony zaimek przyznaj sobie 1 punkt.
cer n'ayez pas peur de Id' - - - parler !

1.Lecan ' 2. Les elect1·0 · · .
ns pres1denf li ..
3 . Arrete de fumer ! Tu as des enfants ? Ne ___ empoisonne pas !

ie es, part1c1pez-
-· I
5. Les dechets, triez-_ __
4. Les vacances
· proiez-_
7 f't
1
6. La nature ? Nous devons ___ sauver !
t gagner?
7. Votre avenir, pensez-_ __ 8. Le premier prix ... Qui ne veu pas - - -
Uzupełnij dialog zaimkami pasującymi do kontekstu. Pamiętaj o skracaniu niektórych form

(np. j'en, t'y) Po sprawdzeniu odpowiedzi przyznaj sobie 1 punkt za każdą prawidłową for-
bnę~a ou ce soir? I I 181

te soir ? Je ne peux pas.
omment ? Tu avais promis ! (1, 2)
e:sais. Ne~---=_ veux pas. _Ma soeur a aujourd'hui besoin de_·__ . (3, 4), (5)
ourquoi tu ne - - as pas prevE'nue 7 (6)
Je vculais _ _ _ _ parler mais j'ai oublie ! (7, 8)
m.Jas oublie? Et _ _, j'ai invite nos amis. (9)
cón peut _ _ telephoner pour an nu/er ce rendez-vous. (1 O)
e/J' _ _ ai asseż. le va is debrouiller sans ! (11 ), (12), (13)
foute, je viendrai chercher demain, on ira en bo1te et on passera une soiree merveilleuse !
4); (15) -- -- •
·squestion ! Laisse- _ _ tranquille ! Je_·_ _ _ vais. (16), (17, 18)
..i:upełnij wypowiedź za pomocą: c'est - cet- cette - ce - ceux - ces - se -.s'.

.iektóre z form trzeba użyć więcej niż jeden raz. Za każdą prawidłowo wstawioną
~rmę przyznaj sobie 1 punkt.
que je regrette vraiment, (2-) de n'avoir

·-s3pu aller en Australie, J'ai toujours reve de visiter
· continent. li est p'ossible que '(4) ·
(5) _ _ projets (6) ___ realisent. On m'a
<s rępete que vouloir, (7) . pouvoir, Cela·
ie que (8) · qui veulent peuvent.! Et j'y tróis
•.eńt Je ne supporte plus toutes (9) · . .·
.es sur /es pays exotiques ... <;a fait longtemps ql.Je je
Jeconomies et j'espere que {)O) . . .. argenf r;ne ...
~
-
~!tra enfin de faire (11)
,_- _:______
voyage dereve. ·.•··.··.··.·•···.·.•···•.·••·..•.·· .•·· •.•.·.·.
.87 la chance, je passerai (12) hiver sur les .. •••••
a a
australiennes bronzer et surfer ! Pendant )
D
temps mes amis devront (14) exposer
A. a la pluie OLI a la neige ... Brrr .!
71
4. Wpisz odpowiednie zaimki przymiotne lub rzeczowne wskazujące oraz dzierżawcze. 1
Po sprawdzeniu rozwiązań przyznaj sobie 1 punkt za każdą poprawną formę.
1. e.
I 1s
- Monsieur ! Vous avez oublie _ _ _ _ journal !
- Non, ce n'est pas . C'est de ce monsieur la-bas.
2.
- Regarde robe. Eiie est jolie ! Je vais l'essayer.
- Eiie ressemble un peu a de Monique mais _ _ _ _ est plus longue.
3.
- C' est - - - - moto ?
_ _ _ _ ?Non, ce n'est pas _ _ _ _. Je l'ai empruntee a _ _ _ _ frere.
4.
- Mais quand est-ce qu'ils vont venir? J'ai besoin de aide.
- Pendant qu'ils ne sont pas la, nous te proposons _ _ __
----
5. c
- Je vois que voisins sont tres comprehensifs. La musique ne les derange pas. Tu as de la chance !•
- C'est vrai. lis sont tres gentils, voisins. Par contre, de Sylvie, ils sont terribles ! · 4
5. Uzupełnij pytania odpowiednimi zaimkami przymiotnymi i rzeczownymi pytającymi.

W niektórych przypadkach trzeba dodać właściwy przyimek. Za prawidłową formę przyznaj
sobie 1 punkt.
I8 le.
1. _ _ _ _ _ _ _ _ est le premier jour de la semaine ?
ril
2. a construit le premier ordinateur? iAD•w•Nis PYTAŃ
3. vous servez-vous pour vous laver les dents ? 7.
4. c'est le baccalaureat?
5. mais de l'annee commencent par la lettre « j » ?
6. yous allez voir quand vous tombez malade ?
7. un enfant s'adresse quand il est triste?
8. s'est passe d'important dans votre vie l'annee derniere?
.~
. .~-·.· ~J, 6. Uzupełnij wypowiedź odpowiednimi zaimkami względnymi. W niektórych przypadkach
.
ce
qu
~ 6 musisz dodać zaimek wskazujący lub odpowiedni przyimek. Za każdą poprawną ,-----, 10
formę przyznaj sobie 1 punkt. oPOWIADANJE , \\-
1'.0iEGO NAll OO SWI'ĘtAC
. llZENIA
J'adore les fetes de Noel ! Cest une periode magique (1) tout peut arriver. Toute l'annee, j'at
tends avec impatience ces quelques jours (2) restent pour longtemps dans ·la memoire.
(3) j'aime le plus, ce sont les gateaux (4) je prepare avec ma mere et l'ambianc
(5) regne. J'aime surtou.t !e sapin de Noel (6) nous decorons tous ensemble et au
pied (7) on retrouve plus tard les cadeaux; le reveillon* pendant (8) toute la famill
se reunit ; les chants de Noel (9) les melodies ant un charme particulier. .. Ah, et les fetes d """ra
Ńoel devraient etre blanches ! Malheureusement, il arrive souvent a Noel qu'il n'y ait pas de neige sans. un c
(1 O)
minees* grace (11)
tout est triste et laid. Mais il suffit alors de regarder toutes ces vitrines et ces fenetres illu'
tout semble tres beau pour se sentir mieux. Je.souhaite a tout le monde de.
une
.,.·:
'
passer les fetes en compagnie des gens (12) on aime et (13) on a besoin. Joyeux Noel!
*illumine - rozświetlony, ozdobiony

i
świate!kami
fe rr!:veillon - wieczerza wigilijna .,
72 :'I
.. zupełnij horoskop, wybierając właściwe formy spośród zaproponowanych.
'Ipfzy:znaj sobie 1 punkt za każdą dobrze wspisaną formę.
;:'
aucune - chaque - quelqu'un meme - n'importe quoi - fes autres - que!que chose
_ tout le monde un certain - un tef - que!ques - toutes
1. Verseau : Faites attention a 2. Poissons : Vous ne pouvez 3. Belier: Cette semaine, vous
vos proches : - - - - - - plus mener - - - - - - devriez faire - - - - - -
d' entre eux aura besoin de made de vie ! Vous devez a
depenses. Attention vos
votre aide. - - - - - - vous reposer ! Faites finances ! Soyez aussi prudent
proposition de coup de -,..,.-.....,---- pour vous en prenant vos
main* sera la bienvenue. detendre. decisions.
certains - personne - aucune - n 'importe quel/e - differents - un certain - un tel

que/qu'un - rien personne - tout - tous
4. Taureau : N'essayez pas d'in- 5. Gemeaux : La chance vous 6. Cancer: Apres avoir ren-
fluencer mem- sourira : vous pouvez tenter contre obs-
bres de votre familie : avec succes - - - - - - ini- tacles, vous allez enfin
_ _ _ _ _ ne vous tiative.
- - - - - - 1ra retrouver - - - - - -
ecoutera. Attendez patiem- tres bien ! equilibre.
ment ! c;a va bientot changer.
fes autres - n'importe quoi - un certain - certaines - differents - que!qu'un - rien

rien - tout le monde personne - quelques-unes - tous
7. Lion : Dans votre vie profes- 8. Vierge : li est temps de regler 9. Balance : Apres
sionnelle, il ne se passe actu- ______ questions que
-----
les efforts que vous avez faits
ellement d'inte- vous avez dernierement ces derniers jours, votre ener-
ressant. Mais dans une ou laissees de cóte. Ainsi gie diminuera. Mais
deux semaines ______ ne pourra vous
------ - - - - - - de votre
voudra travailler avec vous ! reprocher votre negligence*. entourage voudra vóus
soutenir.
certains - la p/upart de - fes autres - un certain - aucun - la meme - la plupart de

que/ques-uns - tout le monde quefque chose - que!ques - n 'im porte quo i
10, Scorpion : _ _ _ __ 11. Sagittaire : Ne soyez pas 12. Capricorne : Ne vous faites
· vos problemes vont dispa- ego'iste et ecoutez - - - - - - S O U C I pour
raltre. Gardez dane votre _ _ _ _ _ . lis peuvent votre sante : vous ne pour-
optimisme ! Et n'oubliez vous suggerer rez pas vous plaindre.
pas vos amis : il y en a - - - - - - de tres im-
______ chose pour
_ _ _ _ _ qui voudraient portant pour votre avenir. votre vie sentimentale : vous
vous voir. trouverez l'ame sceur* !
I TOTAL:_/ 100 points I
R.lucz do ćwiczeń. ~ str. 296 ·~
7'3
Ut
C'
;, LE
' Ce
Al
f Le
Definicja
I U1
Eli
Rodzajniki (/es articles) są to formy charakterystyczne dla języka francuskiego, które nie występują
jednak w języku polskim. Zazwyczaj towarzyszą rzeczownikowi (za wyjątkiem pewnych sytuacji), do f wję
ł
którego się odnoszą, stoją wtedy przed nim i uzgadniają się z nim w liczbie i rodzaju. Należą do pod- deńi
stawowych określników rzeczownika (/es determinants), dzięki którym można się wiele dowiedzieć. Każe
Niektóre rodzajniki towarzyszące rzeczownikowi mogą informować:
I
1. o rodzaju tego rzeczownika; I
un artiste - artysta I une artiste - artystka
le col/egue - kolega (po fachu, z pracy) I la collegue - koleżanka (po fachu, z pracy)
e Widząc sam rzeczownik, nie bylibyśmy w stanie powiedzieć, czy chodzi o mężczyznę czy o kobietę; kwestia ta f
wyjaśnia się dzięki obecności rodzajnika nieokreślonego lub określonego, a także dzięki kontekstowi (uzgod-
nienia przymiotnika lub czasownika), jeśli taki występuje.
lll!jlf!l!!M~ Gdyby jednak rzeczownik artiste był poprzedzony rodzajnikiem okre,;ion)'Ill, któryip.rzed ra,eio\Vll,ikaDll ·
3
zaczyoającymi się od samogłoski lub h niemego (h mu et) przybiera fonnę skróconą I', nie Wiedzie~~yśmy, jakiego rodzaj1n . ,,_
jest ten rzeczownik: l'artlste - artysta~ca _.. . ·. .. . . · . ·. · . :· • . . ·,:· -~ ł
Rod;
2. o liczbie tego rzeczownika; ~ czaj<
une souris - mysz I des souris - myszy f 1.g
le prix - cena; nagroda /fes prix - ceny; nagrody , ż1
'
li> w przypadku większości rzeczowników, ich forma informuje o tym, że są użyte w liczbie mnogiej, np. acteur, r·._·. La
acteurs, ale w przypadku rzeczowników, które mają jednakową formę w obu liczbach, takich jak souris CT/ ;
2. g
I
prix, obecność rodzajnika pozwala stwierdzić, o jaką liczbę chodzi.
p
3. o znaczeniu tego rzeczownika (np. w przypadku rzeczowników homonimów); . Le
La
le Tour de France - Wyścig Dookoła Francji I la tour Eiffel -
du marbre - marmur (ograniczenie ilościowe substancji)
un marbre - posąg z marmuru
Wieża Eiffla
I 3.g
d
La
4. o stosunku mówiącego (czy piszącego) do tego rzeczownika; za1
Une fi/le s'est arretee devant la vitr(ne. Jakaś dziewczyna zatrzymała się przed wys\awą sklepu. Ce
La fi/le est entree dans la boutique. Dziewczyna weszła do butiku. La
Le
e Nie jest to jakaś, pewna dziewczyna Uak w pierwszym zdaniu), tylko dziewczyna znana mówiącemu,
na przez kontekst lub sytuację.
określa-
i •
4. g
a,
5,o tym, że chodzi w ogóle o rzeczownik, f.-.·.•.·
Ne
De
Porównaj: dejeuner - jeść obiad (czasownik) le dejeuner - obiad (rzeczownik)
bleu;- niebieski (prŻymiotnik). ·
~
le b/eu - kolor niebieski (rzeczownik)

dess'us - na wierzchu (przysłówek) ł I
fe dessus - wierzch (rzeczownik) li ' '
tyc
C.'2
E@r.i!fg Rodzajnik nie może występować razem z zaimkiem przymiotnym dZierżawczym. (m~n, to~ i~~), ~~.:ł, Ne
przymiotnym wskazującym (ce, cette itd.), zaimldem przymiotnym pytającym lub wykl:zyknikowym (quel; quelle itd.), któ1'!i
5. g'
zastępują rodzajnik. Może mu natomiast towarzyszyć liczebnik główny lub porządkowy (np. trois, db<:, cinquieme), a także ni~
które zaimki przymiotne nieolrreślone (np. tel, certain, meme) "~ j So
r , "·' -----~,-- ~ - . zol
74
RODZAJNIKI OKREŚLONE
, Un cahier se trouve sur la table. Jakiś zeszyt znajduje się na stole.

~· ['est tein cahier ? Czy to jest twój zeszyt?
~ Le veto de Mathieu est super equipe. R~l/Ver Mateusza ma super wyposażenie.
I Combien coOte ce veto ? Ile kosztuje ten rower?· • ,,
I Ale: Les deux fil/es sont venues en meme temps. Obie dziewczyry przyszły jednocześnie. ·
f Le Premię,cJriinistre a pris la parole.
Premier zabrał głos. • .... ·. ,.
I Un aufre e/eve devra elaborer ce sujet. Jakiś inny uczeń będzie musiał opracować ten temat.
f. Eiie restera chez nous un certain temps. Ona zostanie u nas przez jakiś czas. ·
wjęzyku francuskim występują rodzajniki nieokreślone (/es articies indefinis): un, une, des, określone (/es articies
definis): le, /a, /', fes także formy ściągnięte (/es artic/es contractes) i cząstkowe (/es articies partitifs): du, de la, des.
Każdy typ rodzajnika jest omówiony oddzielnie w dalszej części rozdziału.
3. Rodzajnik ~ 3. Rocizajnild ~ ćw. 1.-5. ~
~it»[!IZA.Jl!\lllKI OKREŚILO!\llE
LES ARTiCLES DEFINIS
Rodzajniki określone (fes articies definis) są określnikami rzeczownika używanymi przed rzeczownikami ozna-
czającymi rzeczy, osoby lub pojęcia abstrakcyjne w następujących sytuacjach:
1. gdy rzeczownik oznacza osobę lub przedmiot jedyne w swoim rodzaju, np. le Solei/ (Słońce), /a Lune (Księ
życ), la Terre (Ziemia), le ciel (niebo), la mer (morze);
i' La Lune est satel/ite de fa Terre. Księżyc jest satelitą Ziemi.
· 2. gdy rzeczownik jest użyty w znaczeniu ogólnym, tzn. gdy oznacza cały zbiór, gatunek lub klasę rzeczy lub
pojęć (wartość generalizująca);
ń Les hommes sont morte/s. Ludzie są śmiertelni.
E La musique me passionne. Muzyka mnie pasjonuje.
3. gdy rzeczownik jest określony przez kontekst (najczęściej za pomocą zdania względnego wtrąconego lub
dopełnienia);
la femme qui est entree il y a 5 minutes a commande un cafe. Kobieta, która weszła pięć minut temu,
zamówiła kawę.
Ce sont /es enfants de mes voisins. To są dzieci moich sąsiadów.
la robe que tu as achetee est jo/ie. Sukienka, którą kupiłeś/łaś, jest ładna.
Les chansons de Garou nou~ p/aisent. Podobają nam się piosenki Garou.
4. gdy rzeczownik jest znany mówiącemu (lub piszącemu), inaczej mówiąc, gdy jest on określony przez sytu-
ację, w której jest o nim mowa;
. Nefinqui~te pas
ł, Donne-mot /es cies ! Daj m1 klucze!
Le portable est sur Ja table. Nie martw się! Telefon komórkowy jest na stole.
_J
.
~· - zarówno mówiący, jak i odbiorca wiedzą, o jaki telefon czy kluGe chodzi - - .....'. .
If fi est entre dans sa chambre et a. ouvert tbut de suite Ja fenetre. (On) wszedł do swojego pokoju i na-
tychm1ast otworzył okno (= w sw01m pokoju).
~Ce soir, je reste a la maison. Dziś wieczorem zostaję w domu(= w moim domu).
l'. Nous voulons entrer. Ouvre la porte ! Chcemy wejść. Otwórz drzwi! ( = te, przed którymi stoimy)
5. gdy o tym rzeczowniku już była wcześniej mowa.
f Soudain, j'ai vu un. chien .. Quand je me suis assis sur un banc'. le _chien s'.est approche de moi. Nagle
·" zobaczylem Jakregos psa. Kredy usiadłem na ławce, (ten) pies zblrzył srę do. mnie.
75
Formy
SO
Rodz. męski i żeński
d2
LES
*Zamiast rodzajników w liczbie pojedynczej le i /a trzeba użyć formy skróconej /', góy znajdą się one przed rzeczownikami zaczynającymi
sięod samogloski lub od h niemego (h muet).
Lhomme est mortel. (Każdy) człowiek jest śmiertelny.
Dans la mythologie romaine, Cupidon etait Je dieu de l'g_mour. W mitologii rzymskiej, Kupidyn by{ bogiem miłości.
5.
~-!IJ Gdy rzeczownik zaczyoa się od h przydechowego (h aspi;..,1, rodzajnik określony występuje przed nim' er
w liczbie pojedynczej w podstawowej, pełnej formie le lub la. Wiele rzeczowników zaczynających'się od h przyd,ec:howego--
(!! aspirel znajdziesz w aneksie nr Z na płycie CD.
Le heros de ce film etait pompier. Bohater tego filmu był strażakiem.

Eile voudrait un jour jouer de la llarpe. Chciałaby pewnego dnia (za)grać na harfie.
Tłumaczenie rodzajnil<ów określonych

Rodzajnika określonego zazwyczaj nie tłumaczymy na język polski. Jednak ze względu na jego zastosowanie, 6:.
może mieć on wartość zaimka przymiotnego wskazującego (l'adjectif demonstratif) lub zaimka przymiotnego dy
dzierżawczego (l'adjectif possessif).
a
J'ai vu un chien. Le chien a commence aboyer. Zobaczyłem/łam jakiegoś psa. (Ten) pies ( = pies, które-
go zobaczyłem/łam) zaczął szczekać.
Eile se /ave /es mains. (Ona) myje sobie ręce. (=swoje ręce)
7.
Pozostałe zastosowania rodzajników określonych
1. Rodzajnik określony jest używany przed:
- nazwami geograficznymi, np. /a France (Francja), ie Canada (Kanada), /'/talie (Włochy), /a Seine (Sekwana),
fes Alpes (Alpy). Ale nie używa się z reguły rodzajników przed nazwami miast, np. Paris, Varsovie, Londres, ~.
~
(patrz też: OPUSZCZANIE RODZAJNIKÓW, str. 84); męi
- nazwami narodów i języków, np. /es Espagno/s (Hiszpanie), /es Polonais· (Polacy), /'ang/ais Uęzyk angielski), jed
le russe (język rosyjski); le, t
ŚOJ
- nazwami pór roku i datą (ale nie przed nazwami miesięcy!), np. ie printemps (wiosna), l'ete '(Jato), /'autom·
ne (jesień), l'hiver (zima), le 22 mars (22 marca);
- nazwami kolorów, np. le blanc (kolor biały, biel), le rouge (kolor czerwony, czerwień);
- przymiotnikiem w stopniu najl/VYŻszym, np. Le Louvre est le musee franr;a1s le plus connu. (Luwr jest naj·
bardziej znanym francuskim muzeum.);
- tytułami grzecznościowymi oraz nazwiskami, np. le professeur Durand (profesor Durand), /a princesse
Diana (księżna Diana), ie President (prezydent), /es Dubois (państwo I rodzina Dubois).
2. Rodzajnik określony stosujemy po czasowniku faire dla 1/1/Yrażenia czynności domowych, np. faire le
menage (sprzątać), faire la /essive (robić pranie), faire la cuisine (gotowac').
3. Rodzajnik określony występuje przed rzeczownikami użytymi po czasownikach wyrażających upodobania
3
i preferencje, np. aimer (lubić), detester (nienawidzić), adorer (uwielbiać), preferer (woleć). ·
·~\
Jl n'aime pas /es fruits de mer. On nie lubi owoców morza.

Ma sreur adore la musique et la danse: Moja siostra uwielbia muzykę i taniec.
Roc
Nous detestons J'hypocrisie. Nienawidzimy hipokryzji.
oz n
li. Rodzajnikokreślony jest używany zazwyczaj przed nazwami części ciała zamiast zaimka przymiotnego
dzierżawczego (patrz także rozdział: ZAIMKI PRlYMIOTNE DZIERŻAWCZE, str. 26). Dzieje się tak w sytuacji, 1. '
gdy związek między częścią ciała a jej posiadaczem jest oczywisty, m.in. gdy wyrażamy to za pomocą czasow· i/y'
nici
nika zwrotnego lub gdy posiadacz jest już wskazany za pomocą zaimka dopełnienia bliższego lub dalszego.
D I
li marchait lentement /es mains dans /es poches. Szedł powoli z rękami (czyimi? swoimi!) w kieszeniach.
kc
Mon pere a mal aux dents. Mojego ojca bolą zęby. (aux = + /es) a s;;_
Lavez-vous /es pieds ! Umyjcie sobie stopy!
Chez le coiffeur, on /ui a /ave /es cheveux. U fryzjera umyto mu I jej włosy. .k'!
i
Ji
76 j
RODZAJNIKI OKREŚLONE !il.2.,
-mjfJ~ Nieldedy w odniesieniu do części ciała stosuje się także rodzajnik nieokreślony._przede Wszystldrii P_o<cza.
sowiriku avoir (mieć). Trzeba jednak uważać. co chcemy wyrazić, gdyż czasami uży~e _rodzajnika nieo~_ś_Ionego,w,prowa·:
dza istotną różnicę ~aczeniową. · · .
Eiie a fes yeuxbleus. Lub: Eile a des yewi b/eus. Ona ma niebieskie oczy.
//s ont fes cheveux blancs. Mają siwe włosy (= są całkiem siwi). ·
·Ale: !fs ont des cheveux blancs. Mają trochę siwych włosów (=: są szpakowaci).
5. Kiedy rodzajnik określony jest użyty przed nazwą dnia tygodnia lub pory dnia, wówczas informuje nas, że
chodzi o czynność zwyczajo\i\fą, powtarzającą się.
Je vais a fa piscine le lundi et le jeudi. Chodzę na basen w (każdy) poniedziałek i czwartek.

Ale: Mardi, Mare a un diner d'affaires. We wtorek(= we wtorek w tym tygodniu) Marek ma służbową
kolację. - Gdy chodzi o konkretny dzień, nie stawiamy przed dniami tygodnia rodzajników!
Le matin, nous nous levons a 7 heures. Rano zazwyczaj wstajemy o godzinie 7.
_ Kiedy chodzi nam o wskazanie pory dnia w danym dniu, wtedy użyjemy zaimka przymiotnego wskazującego:
ce soir, el/e va au cinema. Dziś wieczorem ona idzie do kina.
6. Rodzajnika określonego używa się także w celu wyrażenia miary, ceny, wagi. Chodzi tu o tzw. znaczenie
dystrybutywne.
Ces pommes sont a 3 euros le kilo. Te jabłka są po 3 euro za kilogram.
Ce tissu ? li coOte 15 euros le metre. Ten materiał? Kosztuje 15 euro za metr.
Alfer a 80 km a /'heure. Jechać 80 km na godzinę.
7. Za pomocą rodzajnika określonego wyrazimy w przybliżeniu jakąś liczbę, kwotę.
!· Se/on moi, el/e a la trentaine. Moim zdaniem, ona ma około trzydziestki.

! Une chemise coOte dans fes quarante euros. Koszula kosztuje około 40 euro.
FflW'i"lit~ Rodzajnik określony jest używany w wielu wyrażeniach określających miejsce, p~biei:ająt"wrodz~ji'
_męskim oraz w liczbie mnogiej formę rodzajnika ściągniętego, np. ailer a la mer, a la montagne,-~ _ dnemQ'.---~-_la !'ó~_re (i>ójś_ćfi>~--- ---.
-jechać.nad morze,· w góry, do kina. na pocztę), vivre a la campagne (żyć na wsi), restera 1a-riiaison (z°:stać_,l,Y::~o~u),-~-~--,il,:1'.€C~
1~.au bureau {być w szkole, w biurze), se trouver aux Elllts·Unis (znajdować się w stanach Zjedno.ćzoi'J'ch)' Patrz: FO~···
ŚCIJ\GŃJĘTE RODZAJNIKÓW, str. 79. . . .. . . . .
3. Rodzajnik - 3.1. Rodzajniki określone~ ć;,. ,.-17. ~-····.·

. ·.· · · . '
~
RODZA.!llNIBKi l\llDEOKREŚl.01\!E
LES ARTICLES lNDEFINIS
Rodzajniki nieokreślone (fes articles indefiniS) są określnikami rzeczownika używanymi przed rzeczownikami
';,oznaczającymi rzeq:y, osoby lub pojęcia abstrakcyjne w następujących sytuacjach:
/;1_ Gdy o rzeczowniku jest mowa po raz· pierwszy; bardzo często będzie tak po zwrotach prezentujących
ily a (jes1/są; znajduje/ją się), c'est (to jest), ce sont (to są), voici (oto), voi/a (oto), które służą do przedstawie-
.rna nowych, jeszcze niezidentyfikowanych przedmiotów lub osób.
~i Dans cette chambre, ilJ!.E. un lit, un bureau et une chaise. W tym pokoju znajduje się (jest) łóżko, biur-
~ ko i krzesło.
~ C'est une maison. To jest dom. Ce sont des cadeaux. To są prezenty.
~ 1'2ifi un stylo a bille. Oto długopis. Voila des sacs. Oto torby.
77
Kiedy jednak rzeczownild wprowadzone przez te zwroty mająjakiś punkt-odniesienia. Jdedy są olcreślone
kontelc;t, wówczas będą poprzedzone rodzajnikami określonymi.
dom:
C'est la maison de mes amis. To jest dom moich przyjaciół. J'i
Voila fes sacs que Paufine et Marie ont apportes. Oto torby, które przyniosły Paulina i Maria,
ro
2. Gdy rzeczownik nie jest określony przez kontekst. 3. F

li a achete une chafne stereo et des haut-parfeurs. Kupił wieżę stereo i głośniki. s
t:universite est foin. li faut prendre un bus ou un taxi. Uniwersytet jest daleko. Trzeba pojechać autobu- c
sem lub taksówką.
3. Gdy rzeczownik nie jest znany mówiącemu (lub piszącemu); to znaczy, gdy nie określa go sytuacja, w któ-
rej o. nim mowa.
e> Kied
Je vois des personnes. Widzę Uakieś) osoby. okre
Nous avons besoin d'une voiture. Potrzebujemy samochodu.
CE
4. Gdy rzeczownik ma wartość reprezentatywną dla danej klasy rzeczowników, przy czym brak jest konkret.
nego powiązania z kontekstem lub sytuacją. e Rod:
gruf
Le chien est un mammifere. Pies jest ssakiem. (= jednym z wielu) z pr:
Les cigognes sont des oiseaux echassiers migrateurs. Bociany są wędrownymi ptakami brodzącymi. (= są
też inne gatunki wędrownych ptaków brodzących) de
(O•
Formy
e Po z
un fi
Rodz. męski rzec
UN
Vc
!Is
Tłumaczenie rodzajnil<ów nieokreślonych A<
Ac
Zazwyczaj rodzajników nie tłumaczy się na język polski. Jednak w przypadku rodzajnika nieokreślonego w wie-
lu sytuacjach tłumaczy się go jako „jakiś, pewien". Rodzajnik nieokreślony w liczbie pojedynczej ma również e Po n
wartość numeryczną i w pewnych kontekstach tłumaczymy go jako „jeden, jedna". Czasami może też znaczyć
rodz
„jeden z... ". Natomiast rodzajnik nieokreślony w liczbie mnogiej -des - da się czasem przetłumaczyć jako „kilka".
la
Un homme est entre. Wszedł jakiś mężczyzna. la
Je vois des gens dans fa rue. Widzę jakichś ludzi na ulicy. bi·
li m 'a donne des conseils. Dał mi pewne rady.
Efie a achete une baguette et des croissants. Kupiła (jedną) bagietkę i rogaliki I kilka rogalików.
J'ai rencontre un professeur de mon lycee. Spotkałem/łam jednego z nauczycieli z mojego liceum.
Pozostałe zastosowania rodzajników nieokreślonych

1. Rodzajnik nieokreślony może mieć wartość generalizującą, tzn. wyrażać pojęcie ogólne, i zastępuje wtedy
rodzajnik określony o wartości generalizującej. Ale taką funkcję może pełnić tylko rodzajnik nieokreślony
w liczbie pojedynczej (un, une). Gdy chcemy zdania o tym znaczeniu użyć w liczbie mnogiej, musimy to zro- 3 'i
bić za pomocą rodzajnika określonego „es. .,
,-,
Un dauphin n'attaquera jamais un homme. Nigdy delfin nie zaatakuje człowieka.
Une mere aime toujours ses enfants. Matka zawsze kocha swoje dzieci. .zfa
Ale: Les (a nie: des) dauphins n'attaqueront jamais fes hommes. Delfiny nigdy nie zaatakują ludzi. rodz
2. Rodzajnik nieokreślony jest też używany wówczas, gdy rzeczownik podlega ograniczeniu jakościowemu, gdy rodz I
towarzyszy mu jakiś przymiotnik. Rodzajnik nieokreślony zastępuje wówczas rodzajnik określony lub cząstkowy. w li(
Le so/ei/ brille aujourd'hui tres fort. Słońce świeci dziś bardzo mocno. Ce I
Ale: li fait aujourd'hui un so/ei/ ecfatant. Dzisiaj jest (mamy) jaskrawe słońce. Elf
Cet homme a montre du courage. Ten człowiek wykazał się odwagą. Le
Ale: li a montre un courage extraordinaire. (On) wykazał się nadzwyczajną odwagą. Pa :I
'I
78 'J
~
FORMY SCIĄGNIĘTE ROOZAJNllCÓW 3.3.
····.-·/.'
-~f·~J2.: Rodzajnik nieokreślony może mieć także wartość afektywną: ograniczenie jakościo.~e P,o.zo~t.a~e·.~-~":_!:~0::
dOI!lYSJne. . . . • • ·i . '•? •
, j'ai une soif I Ależ mi się cbce pić I jak bardzo chce mi się pić! . . · . •··.·.· > >.··.
f _ Podstawowa konstrukcja pozwalająca wjrrazić pragnienie, to avoir soif bez żadnegorodzaj~iga; uźYde
t rodzajnika nieokreślonego zwraca uwagę na pewną jakość rzec,zownika soif. · .. :•. ,.,.••.
3. Rodzajnik nieokreślony w liczbie mnogiej - des - użyty przed rzeczownikami heures (godziny), jours (dni),
semaines (tygodnie), mais (miesiące), annees (lata) itp. wyraża nieokreślony czas trwania i podkreśla jego
długość.
Nous connaissons Pierre depuis des anne·es. Znamy Piotra od (wielu) lat.
(a fait des semaines que je ne /'ai pas vu. Nie widziałem/łam go od (wielu) tygodni.
łil Kiedy przed rzeczownikiem nieokreślonym w liczbie mnogiej występuje przymiotnik, wówczas rodzajnik nie-
określony des jest zastąpiony przez de.
! ce sont de bons eleves (a nie: des bons .. .). To są dobrzy uczniowie.
0 Rodzajnik nieokreślony des pozostaje bez zmian przed rzeczownikiem poprzedzonym przymiotnikiem, gdy
grupa „przymiotnik + rzeczownik" ma odrębne znaczenie. Dzieje się tak w przypadku niektórych złożeń
z przymiotnikami bon, faux, grand, jeune, petit. Więcej tego typu rzeczowników znajdziesz w aneksie nr 4.
i des jeunes gens (młodzi Judzie, młodzież), des grands-parents (dziadkowie), des petites annonces
1 (ogloszenia drobne), des faux pas (gafy) itd.
e Po zwrotach ilościowych, np. beaucoup de (dużo), assez de (dość, wystarczająca ilość), un kilo de (kilogram),
un /itre de (litr) pomijamy rodzajnik nieokreślony: przed rzeczownikiem stoi wówczas przyimek de lub d' (przed
rzeczownikiem zaczynającym się od samogłoski lub h niemego). Patrz także: ZAIMEK PRZYSŁOWNY EN (str. 45).
t Vous avez trop de problemes. Macie zbyt wiele problemów.
/, lis ant beaucoup d'amis. (Oni) mają wielu przyjaciół.
~ Achetons deux bouteil/es de Coca. Kupmy dwie butelki Coca-Coli.
fil Achete une bouteil/e d'huile I Kup butelkę oleju!
e Po niektórych zwrotach i rzeczownikach zbiorowych może występować forma des, ale jest to forma ściągnięta
rodzajnika.
w
. ··'a plupart des etudiants - większość studentów
LJa majorite des electeurs - większość wyborców
~ bien des fois - wiele razy
3. Rodzajnik~ 3.2. Rodzajnild nieolcreślone ~ ćw. 1.-15. ~
Rodzajnild ~ Testy: Rodzajnild olcreślo~e i nieokreślone ~
FORMY ŚCIĄGNIĘTE RODZAJINIG<ÓW

LES ARTICLES CONTRACTES
.:.·;)
',}formami ściągniętymi rodzajników (/es articles contracte~) będziemy mieć do czynienia wtedy, gdy przed
· rqdzajnikami określonymi (/es articles definis) znajdą się przyimki a lub de. Dokładniej mówiąc, do ściągnięcia
.rod.zajników dochodzi w przypadku rodzajników określonych stojących przed rzeczownikami rodzaju męskiego
•"!liczbie pojedynczej oraz przed rzeczownikami w liczbie mnogiej.
I Ce samedi, nous alians au cinema. W tę sobotę idziemy do kina.

fE!le _est nee aux Etats-Unis. (Ona) urodziła się w Stanach Zjednoczonych.
~Le fils du voisin fait beaucoup de bruit. Syn sąsiada robi .dużo hałasu. .
,,/ar/ans des examens du dernier semestre. Porozmawiajmy o egzaminach z ostatniego semestru.
.. .••••. 7~ . :.·
Formy
Rodz. męski Rodz.

.a+ Le·= a+ Ja=
AU _A. .LA* + les=
... a ,<!·..
a+ I'= AUX
A· ·L'* .
de+ le= de+ la=
Roc
... de DU DE LA* + les ~
okr
de+ I'= DES no!
DE t:* cyz
* Ta forma nie ulega ściągnięciu. A
p
zastosowanie
\!
Formy ściągnięte rodzajników określonych występują przed rzeczownikami określonymi znajdującymi się po: fi
- czasownikach i wyrażeniach czasownikowych łączących się z przyimkami lub de, np. a/Jer (iść, jechać do), a a [.
a a
vivre (mieszkać w), jouer (grać w jakiś sport), participer (uczestniczyć w), demander quelqu'un (py.a a FC
tać kogoś), avoir mal a (boleć); venir de (przychodzić z), sortir de (wychodzić z), parler de (mówić o), parler
a
(mówić do), avoir peur de (bać się), jouer de (grać na instrumencie muz.).
a
- przyimkach lub de dla wyrażenia zawartości lub przynależności, np. une tarte aux fruits (placek z owoca·
mi), le potage a /'oignon (zupa cebulowa), le debut du roman (początek powieści), /a couleur du ciel (kolor
nieba), la fi/le aux cheveux blonds (dziewczyna o blond wlosach).
- przyimkach służących do sytuowania w przestrzeni łączących się z przyimkiem de, a także po zwrotach siu· *Kie
żących do określania kierunków świata, np. pres de (blisko), a cóte de (obok), toin de (daleko), en face de wlic
(naprzeciwko), en bas de (na dole), en haut de (na górze), au milieu de (w środku), au nord de (na półno de/,
Patr:
cy), a /'est de (na wschodzie).
A
Mon frere joue au basket-bal/. Mój brat gra w koszykówkę. Ą
J'adore la tarte aux pommes. Uwielbiam placek z jabłkami. A
La tour Eiffel se trouve en face du Trocadero. Wieża Eiffla znajduje się naprzeciwko placu Trocadero.
Eiie ne voudrait pas habiter /oin des parents. Nie chciałaby mieszkać daleko od rodziców.
La Finlande est situee au nord de /'Europe. Finlandia znajduje się na północy Europy. jące
fv
Formy używane przed nazwami państw i miast A
Frzed nazwami państw (i kontynentów) używamy:
- rodzajników ściągniętych au i du w rodzaju męskim w liczbie pojedynczej (za wyjątkiem nazw państw
zaczynających się od samogłoski), np. habiter au Canada, venir du Bresil;
- rodzajników ściągniętych aux i des w liczbie mnogiej, np. a/Jer aux Pays-Bas, rentrer des Etats-Unis; ru
- przyimków en i de (d') w rodz. żeńskim w liczbie pojedynczej oraz w rodzaju męskim w przypadku nazw państw W;
zaczynających się od samogłoski, np. a/Jer en Tunisie, en /nde, habiter en Iran, venir de Belgique, rentrer d'Europe; poi
a
- przyimków i de przed miastami, np. rester Lyon, venir de Toulouse. a
Informacje na temat rodzaju państw w języku francuskim znajdziesz w podrozdziale f<ZECZOWNIK I JEGO
RODZAJ, str. 8. O użyciu przyimków jest także mowa w podrozdziale im poświęconym.
"'fiD
f/ifk.§f!:!Ui:.o;;.•;"·-:"-"i7,+?"f?Jś,,Ck,·ą , , , • _, • 12
t~:@L~47.jJ~}f~if~;-~'- Niektóre z wyżej omówionych form wyglądają tak samo jako niektóre rodzajniki cząstkoWe (les· articles
partitifs) lub nieokreślone (!es articles indefinis). Staraj się je rozróżniać.
Z3!
Eiie sort du bureau a 16 heures. (Ona) wYchodzi Z biura o godzinie 16. Rac
- sortir de + le bureau = sortir du bureau (- rodz.ajni~ ściągnięty)
Nous achetons du riz. Kupujemy ryż (pewną ilość ryżu). - 9'
- acheter quelque chose + rzeczownik niepoliczalny: rodz. męski,_ I. pojedyncza (- rodzajnik cząstkowy) IT
C'est le chien des enfants. To jest pies dzieci. -)
- fe chien de + fes enfants = le chien des enfants (- rodzajnik ściągnięty) a1
J'ai rencontre des amis. Spotkałem/łam przyjaciół. -d
- rencontrer quelqu'un + rzeczownik nieokreślony w I. mnogiej (- rodzajnik nieokreślony). n
st
3. Rodzajnik - 3.3. Formy ściągnięte rodzajników - ćw. 1.-23. t!).. ! \A,
. @i
!'
i!
80 ,j
.~
L '
RODZAJNIKI CZĄSTKOWE ~.a.
~©IOJZA.JJNIKI CZĄSii"i<©WE
LES ART!CLES PARTIT/FS
Rodzajniki cząstkowe (!es artic/es partitifs) są określnikami rzeczownika używanymi dla oznaczenia bliżej nie
określonej ilości bądź części danego zjawiska. Stosuje się je przed rzeczownikami niepoliczalnymi (/es noms
nonnombrab/es) materialnymi (np. cukier, woda, złoto, węgiel, plastyk) i abstrakcyjnymi (np. radość, siła, pre-
cyzja, awans, inteligencja).
Nous mangeons souvent du pain. Często jemy chleb.
Prenez de la sa/ade ! Weźcie (trochę) sałatki!
• vóus avez de Ja monnaie ? Czy ma Pan/i drobne (pieniądze)?
f //me faut de la perseverance pour reussir. Potrzebuję wytrwałości, żeby odnieść sukces.
oonnez-moi des pommes de terre ! Proszę mi dać ziemniaki (trochę, pewną ilość ziemniaków).
Rodz. męski Rodz. żeński Rodz. męski i żeński
DU DE LA
DES
(DE L')* (DE L')*
,;,Kiedy rzeczowniki poprzedzone rodzajnikiem cząstkowym zaczynają się od samogłoski lub h niemego (h muet), rodzajniki cząstkowe
w-liczbie pojedynczej są zastąpione formą skróconą de I'. Ale przed h przydechowym (h aspirl?) należy użyć form podstawowych du lub
de la.
, -.Patrz także aneks !Jr 2 poświęcony h p!7ydechowemu (h aspirl?), który znajduje się na plycie CD.
Achetez de /'eau minerale! Kupcie wody mineralnej!

t- _Ajoute de J'huile. Dodaj oleju.
Ale: Eprouver d~ Ja haine pour quelqu'un. Odczuwać do kogoś nienawiść.
>: _ _ _ .JJ»lijB!~t Słowa zaczynające się na „y", np. un yaourt, wymagają taldego samego potralrtowania, jak słowa zaczyna-
jące.się on h przydechowego (h aspirel.
~·Manger du yaourt. Jeść jogurt (pewną ilość jogurtu).
~"Acheter trois pots de yaourt. Kupić trzy pojemniczki jogurtu.
Jumaczenie rodzajnil<ów cząst!mwych

niektórych sytuacjach rzeczownik poprzedzony rodzajnikiem cząstkowym daje się przetłumaczyć na język
piski za pomocą dopełniacza cząstkowego, a także innych przypadków lub nie tłumaczy się go wcale.
('/()US vou/ons de l'argent. Chcemy (czego?) pieniędzy. (dopełniacz cząstkowy)
.1/ boit du Jait. (On) pije (co?) mleko. (biernik)
9e la soupe me suffit; d'habitude, je ne mange pas beaucoup. Wystarczy mi (co?) zupa; zazwyczaj nie
dam dużo. (mianownik)
'stosowanie rodzajnii<óW cząstl<0wych

.?zaj~ik cząstkowy jest używany:
gdy jest mowa· o produktach spożywczych, gdy chodzi o pewną ich ilość, np.: i/ faut de la -farin~ (potrzeba
~ąki), ajouter du se/ (dodać soli);
przy określaniu zachowania, charakteru, cech psychicznych i fizycznych, np.: avoir de la fierte (być dumnym),
avo1r de /'energie (być energicznym); ·
la wyrażania zajęć sportowych, muzycznych, artystycznych, intelektualnych; w wielu sytuacjach po czasow-
iku faire (dosł. robić) w znaczeniu (uprawiać), np.: faire de l'equitation (jeździć konno), faire de la gymna-
.'.q~e (ćwiczyć, uprawiać gimnastykę), faire du thf!atre (występować w teatrze), faire de la po/itique·(upra-
iac politykę/ zajmować się polityką);
81
- dla wyrażania zjawisk pogodowych, np.: i/ fait I il y a du vent (wieje wiatr);
- w odniesieniu do dzieła, utworu danego autora lub cech charakterystycznych dla jego twórczości (użycie
metonimiczne: nazwisko autora zamiast dzieła), np.: du Picasso Uakieś dzieło Picassa), du Chopin (muzyka (ora:
i roi
Szopena, jakiś utwór Szopena).
Poró
Ce musee abrite des Rubens. To muzeum posiada dzieła Rubensa.
li a joue du Paderewski. (On) zagrał utwór Paderewskiego.
Po wyrażeniach ilościowych, taldch jak: un 1a1o de (kilogram), un litre de (litr), beaucoup de (dużo), un peu de lfy
(mało), une cert11inequantite de (pewna ilość), assez de
(dość, wystarczająca ilość) itd. nie używa się rodzajników cząstkowych,· w
Więcej zwrotów ilościowych znajdziesz w podrozdziale poświęconym zaimkowi przysłownemu en na str. 46.
El/es mangent trop de viande. (One) jedzą za dużo mięsa.
lis
Se/on toi, j'ai beaucoup de chance ? Twoim zdaniem mam dużo szczęścia?
(Or
szczególne przypadl<i stosowania rodzajników przed rzeczownikami niepoliczalny1111 Efie

(On
Zdarza się, że przed rzeczownikami niepoliczalnymi występują rodzajniki określone lub nieokreślone.
1. Rodzajnika nieokreślonego użyjemy przed rzeczownikiem niepoliczalnym wówczas, gdy:
Żeby
- rzeczownik niepoliczalny podlega ograniczeniu jakościowemu (np. gdy towarzyszy mu przymiotnik); stoi r
chod
Porównaj: On nous a propose du vin. Nous avons bu un vin tres aigre.
Zaproponowano nam wino. Piliśmy bardzo kwaśne wino.
il a du talent pour la musique. C'est un acteur d'un grand talent.

Ma talent do muzyki. To aktor o wielkim talencie.
- w domyśle ograniczamy rzeczownik niepoliczalny do naczynia, w którym się go podaje, np. w kawiarni;
3.
Porównaj: Tous fes matins, je bois du cafe. Un cafe, s'il vous plait. '"j
Codziennie rano piję kawę. Poproszę o jedną kawę.

Kiedy
- zaszło przejście rzeczownika z kategorii niepoliczalnej do policzalnej, np. dla wyrażenia porcji danego pro-
tóre t
duktu lub przedmiotu wykonanego z danej substancji.
Po cz<
Porównaj: Achetez du pain! il a apporte un pain. 1. roi
Kupcie chleba ! (On) przyniósł jeden bochenek chleba. samej
Est-ce qu'on y extrait du ter? C'est un fer a repasser.
Tu [
Czy tam wydobywa się żelazo? To jest żelazko.
Je !l ·.,j
Vous mangez souvent du bCEuf ? C'est un bCEuf de /abour.
Czy często jecie wołowinę ? To jest wół roboczy. 2. rac J
duko111 1
2. Rodzajnika określonego użyjemy przed rzeczownikiem niepoliczalnym wówczas, gdy: przybi,
,"i
- rzeczownik niepoliczalny użyty jest w zńaczeniu ogólnym, gdy chodzi o wartość generalizującą; Eiie
No u
Porównaj: Mangez des fruits. Les fruits sont bons pour la sante. No u
Jedzcie owoce. Owoce są dobre dla zdrowia. I
I
Nous faisons du ski. Le ski est un sport d'hiver. a\'lił
~fili '
Uprawiamy narciarstwo. Narciarstwo jest sportem zimowym. nile nie<
'
:·i'
Eiie a de la patience. La patience est une belle vertu. Jeru
(Ona) jest cierpliwa. Cierpliwość jest piękną zaletą.
'
I'
.J.,
3. rod
- rzeczownik niepoliczalny jest określony przez kontekst lub sytuację. ją zreo•
•J
Porównaj: li faut des CEufs pour cetle recette. Dans ce magasin, fes CEufs sont toujours frais. go (h r.
Do tego przepisu potrzeba jajek. W tym sklepie jajka są zawsze świeże. Je ne
il a de la force dans /es bras. La force de cette homme est incroyable. Po ur
(On) ma silne ramiona. Siła tego człowieka jest niewiarygodna.
!Is n',
82
RODZAJNIKI PO PRZECZENIU 3.s.
-i~j;;;Yj{[! Rodzajniki cząstkowe du i des wyglądają tak samo jak rodzajniki ściągnięte (les articles contractes) du i des
raz rodzajnik nieolcreślony dla libczby mnogiej des); a forma rodzajnika cząstkowego de la - tak samo jak przyimek de
!rodzajnik określony dla rodzaju żeńsldego w liczbie pojedynczej. Łatwo je pomylić, dlatego naucz się je ro~óżniać.
0
porównaj:
a du /ait dans fe frigo. Je parte du Jait qui est dans fe. frigo.
lodówce jest mleko I trochę mleka. Mówię o mleku, które jest w lodówce.
- parler de + le fait qui est... = du.
fis font de la natation. li est admirateur de la natation synchronisee.

(Oni) uprawiają pływanie. Jest zwolennikiem pływania synchronicznego.
- admirateur de + la natation synchronisee = de la
: El/emange souvent des legumes. Quel/e est la valeur nutritive des legumes ?
'<(Ona) często je warzywa. Jaka jest wartość odżywcza warzyw?
- la valeur de + fes legumes (en generaO = des
żeby rozpoznać, o jaki rodzajnik chodzi, trzeba zanalizować czasownik, przymiotnik lub rzeczownik, po których
stoi rzeczownik poprzedzony tym rodzajnikiem. Jeśli wiemy, że łączą się one z przyimkiem de, to na pewno
chodzi o rodzajnik ściągnięty.
3. Rodzajnik~ 3.4. Rodzajnild cząstkowe - ćw. 1.-18. ~--•·.·
...._·· ·.·
~
Rli:>!b!llAJJW\llll!<ll IPO IP~ZECZE~Bll.JI
LES ARTICLES APRES LA NEGATION
Kiedy rozmaite rodzajniki występują po przeczeniu, niektóre z nich pozostają w niezmienionej postaci, a niek-
tóre trzeba zastąpić inną formą. Wszystko zależy od typu rodzajnika.
Po czasownikach w formie przeczącej:
1. rodzajniki określone (fes artic/es definis) le, fa, /', fes znajdujące się przed rzeczownikiem pozóstają w tej
samej formie, jaką miałyby w zdaniu twierdzącym;
f Tu n'aimes pas fes fruits de mer? Nie lubisz owoców morza?
~ Je M. vois pas le chien de ton ami. Nie widzę psa twojego przyjaciela.
2. rodzajniki nieokreślone (fes articles indefinis) un, une, des znajdujące się przed rzeczownikiem zostają zre-
dukowane do przyimka de, który, przed rzeczownikami zaczynającymi się od samogłoski lub h niemego (h muet),
przybiera formę d';
-~ Eiie a un frere mais el/e n 'a pas de sreur. Ona ma brata, ale nie ma siostry.
f Nous avons des cousins. Ma my kuzynów.
fil Nous n'avons pas d'amis. Nie mamy przyjaciół.
&_•Fi,f~} Kiedy negacja nie ma charakteru bezwzględnego; gdy odnosi się do jakoś~ a ~e -~~Ii_ri_~-J\~t~-~-;,~_o:dżaj<_;
_:>~nieokreślony pozostaje niezmieniony. · - - -·. ' <· . ·-~--- -- .;-:-_·_-_-·
~Je M. veux pas des pommes mais des oranges. Nie chcę jabłek t;lko pomarańczy.. .
_5. rodzajniki cząstkowe (fes artic/es partitifs) du, de la, de /', des znajdujące się przed rzeczownikiem zosta-
Ją zredukowane do przyimka de, który przed rzeczownikami zaczynającymi się od samogłoski lub od h nieme-
go (h muet) przybiera formę d';
~-Je M. bois jamais de ca fe. Nigdy nie piję kawy.

f: Pour le dejeuner, nous ne mangeons pas d'reufs. Na obiad nie jadamy jajek.
il lis n'ont pas de courage. (Oni) nie mają odwagi (nie są odważni).
83
li
s_
przeczenie nie ma charakteru całkowitego, tzn. ldedy nie zaprzeczamy istnieniu danej rzeczy: Jnb zja-' 1 n
jeśli 2. ~
wiska, uźywamy nadal rodzajników cząstlcowych. Porównaj: i~ Wys
Jl ojt a pas d'eau. Nie ma wody (= w og\'.>le nie ma wody). . ! Borr
li ojt a pas de /'eau pour tous. Nie ma wody dla wszystkich (= trochę tej wody jest, ale nie wystarczy jej'; i
Pań'
lidlan'a
wszystkich).
pas du talent, il a du genie. (On) nie jest utalentowany, on jest genialny. r·.···.·.·.·.·.·.
li&. boit pas du the mais du cate. (On) nie pije herbaty, tylko kawę. la
Ies Pl
4. rodzajniki ściągnięte (/es articles contractes) au, a la, a/', aux, du, de la, de /', des pozostają w tej samej l
formie, jaką miałyby w zdaniu twierdzącym. It: ::>. „
~
"
J'ai peur des chiens mais je n'ai pas peur des chats. Boję się psów, ale nie boję się kotów. vvys
Demain, nous alians au musee seufs ; Paul ne va pas au musee avec nous parce qu'il est mafade. Ju.
tro idziemy do muzeum sami; Paul nie idzie do muzeum z nami ponieważ jest chory.
Cecile joue de fa guitare et du piano mais elle ne joue pas du via/on. Cecylia gra na gitarze i na piani-
nie, ale nie gra na skrzypcach.
I
!
[
/'a
ve
all
4. \f
Ce
Po formie przeczącej czasownika etre, wszystlde rodzajniki pozostają bez zmiany.
n'est pas fa voiture de Franr;ois. To nie jest samochód Frani;ois.
If et
Vi:
Ce ne sont Qfil fes enfants de Richard. To nie są dzieci Ryszarda. f o·~
Ce n'est pas une maison ; c'est un pa/ais. To nie jest dom; to pałac. ~
Ce ne sont pas des animaux sauvages. To nie są dzikie zwierzęta. 5. µ
są '}\
Ce n 'est pas du jus, c'est de /'eau sucree. To nie jest sok, to posłodzona woda.
W przeczeniu ni. .. ni... (ani... ani) rodzajnild nieolrreślone oraz cząstkowe są pomijane (rodzajniki określone i ściągnięte w Vc
sytuacji pozostają niezmienione). WS
5'c
Nous n'avons ni voiture ni ve/o. Nie mamy ani samochodu, ani roweru.
Je ne veux ni the ni cafe. Nie chcę ani herbaty, ani kawy.
Ale: li n'aime ni fes glaces Di /es gateaux. (On) nie lubi ani lodów, ani ciastek.
1·
i~
~.
gdn
3. Rodzajnik - 3.5. Rodzajnild po przeczeniu - ćw. 1.-15. ~>!\ 1.•. J'a
@I f' go
'--.../ j Le.
Ol?IUJSl!b:lANili: ROl!:DlA.!lN~K.ÓW suj
3.6. tOf\lllSSfON DES ARTfCLES 6. i
rzec;
naJe
stać
Chociaż na ogół rzeczownik jest poprzedzony którymś z rodzajników (lub innym określnikiem), istnieją pewne
sytuacje, w których rodzajniki są pomijane. Najczęściej spotykane przypadki opuszczania rodzajników wymie· gner
nione są poniżej. Je
Sa
Nie stosuje się rodzajników przede wszystkim: Mi
1. przed nazwami własnymi, głównie· ludzi oraz miast; lis
Laetitia Casta, Paris, Saint-Tropez itd. Or:
Ni<
f<~~,,~~;::u2:;0;:;;;';,->-'.,·,,;-;.:··;<>. , \
@:x&i,\~tl\!J;ti1:l~~E~,;Lhf,~)}' Rodzajnik olcreślony jest nieodłącznym elementem niektórych nazwisk francuskich oraz miast. Używa się·: zyc
go tald:e w odniesieniu do całej rodzioy noszącej dane nazwisko, zwłaszcza gdy chodzi o słynny ród. Rodzajniki pojawiają)
się również przed nazwą własną, gdy zwraca się uwagę na jakiś aspekt lub cechę pojęcia, a także dla nazwania. typu cba·J I'"'~'
ację 1
rakteru lub dzieła danego autora. ~
przeć
Miasta: fe Havre (Hawr), /e Caire (Kair), /a Rochelle itd. kiem,
Le Paris medieval est decrit dans ce roman. W tej powieści jest opisany średniowieczny Paryż. ·1•
J'ai lu recemment" Les Fab/es" de La Fontaine. Czytałem/łam ostatnio „Bajki" La Fontaine'a. · . , Me
Les Jagellons regnaient en Pologne et en Utuanie. Jagiellonowie (dynastia Jagiellonów) panowali w Pol-j 11 E ~
~ei na Li~~
eh
Harpagona). . .
.
Mon ancie Edouard, c'est un vrai harpagon. Mój wujek Edward to prawdziwy harpagon (= ma cechy~
.
•
-
C'c ;'!
V1./i1
Le Matejko du salon s'est avere faux. Matejko(= obraz Matejki) z salonu okazał śię fafszywy, ·· I
·1
J
·I
84
OPUSZCZANIE ROOZAJNIKÓW ~.s ..
2. przed nazwami niektórych wysp i państw;

Wyspy: Ma/te (Malta), Chypre (Cypr), Tahiti (Tahiti), Cuba (Kuba), Haiti (Haiti), Java (Jawa), Sumatra (Sumatra),
Borneo (Borneo), Madagascar (Madagaskar) itd.
Państwa: Monaco (Monako), Andorre (Andora), lsrael (Izrael), Panama (Panama) itd.
-j\iffi' Używa się rodzajników przed nazwami niektórych wysp, np. la Corse (Korsyka), Ia SardaigneASan!ynia),
lllSfdlf{SYcylia), les Baleares (Baleary), !es Canaries (Wyspy Kanaryjs!de), le Grrenland (Grenlandia), la Guadeloupe (Gwadelupa),
les Philippines (Filipiny), les Hawai (Hawaje), la Nouvelle·Caledonie (Nowa Kaledonia). • .· · .·
3. przed nazwami państw (i kontynentów) rodzaju żeńskiego lub zaczynających się od samogłoski
występujących jako dopełnienie po przyimkach en i de; .
· J'ambassade de France - ambasada Francji
venir d'Afrique - przyjechać z Afryki
a/Jer en Belgique, en Irak - pojechać do Belgii, do Iraku
li. w ogłoszeniach, tytutach prasowych, reklamach, szyldach itd;
cherche personne pour promener mon chien. Poszukuję osoby do wyprowadzania mojego psa.
Visite du president franr;ais en Grande·Bretagne. Wizyta prezydenta francuskiego w Wielkiej Brytanii.
Defense de stationner. Zakaz postoju.
5. przy wyliczaniu rzeczowników, kiedy wyliczone rzeczowniki składają się na pewną całość lub gdy
są wyiiczone parami o przeciwstawnym znaczeniu;
f Vous pourrez y voir tous /es animaux : lions, tigres, girafes, elephants. Będziecie mogli tam zobaczyć
i wszystkie zwierzęta: lwy, tygrysy, żyrafy, słonie. ~ Nazwy poszczególnych zwierząt są rozwinięciem słowa animaux.
f S'entendre comme chien et chat. Żyć (dogadywać się) jak pies z kotem.
~~!~~X-. Możliwe jest użycie rodzajnika. ldedy chce się położyć nacisk na każdy .z wylfczonydi-~eczo~niltów '?raz
gdy przed wyliczonymi rzeczownikami znajdzie się jaldś przyimek. ·
>
f
J'ai tout prepare : la nourriture, fes boissons, fes couverts et fes serviettes en papier. Wszystko przy·
i gotowałem/łam: jedzenie, napoje, nakrycia i papierowe serwetki. ·
t: Les jeunes s'interessent souvent a /a musique, a /'eco/ogie ou a fa danse. Młodzi ludzie często intere·
)sują się muzyką, ekologią lub tańcem. ··
6. dla określenia nazvvy zawodu, narodowości, pełnionej funkcji, przed rzeczownikiem w funkcji orzecznika
rzeczownego (l'attribut du sujet) oraz orzecznika dopełnieniowego (l'attribut du complement d'objet direct),
najczęściej po czasownikach etre (być), devenir (stawać się), etre appele (być nazywanym), etre nomme (zo·
stać mianowanym), etre e/u (zostać wybranym), choisir (wybierać), e/ire (wybierać poprzez glosowanie), desi-
gner (wyznaczyć), nommer (mianować), proc/amer (proklamować, ogłaszać).
! Je m 'appel/e Anna et je suis canadienne. Nazywam się Anna i jestem Kanadyjką.

· ~ Sa mere est professeur d'ang/ais. Jego/Jej matka jest nauczycielką angielskiego.
f Marie deviendra infirmiere. Maria zostanie pielęgniarką.
je lis sont protestants. (Oni) są protestantami .
.I On /'a nomme directeur. I li a ete nomme directeur. Mianowano go dyrektorem./ Został mianowany na dyrektora.
,, Nicolas Sarkozy a ete etu'23e president de la Republique franr;aise. Nicolas Sarkozy został obrany 23. pre·
ff; zydentem Republiki francuskiej.
ffiilR4J,iJiBt Orzecznik może wystąpić z ródzajnildem określonym, kiedy zachodzi określenie p~ez konteks~ lub sytu·
•.> }'tję
oraz z rodzajnildem nieokreślonym, kiedy orzecznikowi towarzyszy przydawka przymiotna lub. gdy rzecz.ownik jest
J1!2•dstawiony jalm przedstawiciel danego gatunlru, jako jeden z okazów klasy. Rodzajnika .trzeł>a też ufyć przed )'"~'7'owni;
:kiem, gdy znajdzie się po zwrotach c'est, ce sont. - · · ·· ·. · :. .
·~ Monsieur Grandet est le directeur de cette usine. Pan Grandet jest dyrektorem tej fabryki. .. ·...··· ..
to
f: li est avocat? - Mais oui, c'est un avocat repute. On jest adwokatem? -Ależ tak, ienomowanyadvvoka.t
ił Chomme est un mammifere. Człowiek jest ssakiem: . . ·. ·. •. · „., ...... ·
·J-._ Człowiek należy do klasy ssaków, jest przedstawicielem tego gatunku, posiada jego cechy dystynkiywne.
J. C est un ministre. C'est le ministre de la Justice. To jest minister Geden z minjstrów) .. Jo.jestmini~ter spra·
·:. ·.~ wiedliwości. ': <
85
7. przed dopełnieniem. rzeczownika wpkrowadzonym przez.kprzyimk.i a lkub de (także ek~), kiedy to do pel- .!.·
nienie precyzuje znaczenie tego rzeczowni a; grupa „rzeczowni + przy1me + rzeczowni moze: ;. 9. I
verl
a.;~:nt~:;: ::w;~i;~~o::n~o~:lii~~~a(~:~:'~:::i~: (:z~:~k:~~s~~;;:~!ć::z:i:~:t~~:~ówka), un sac de ł a1

ra
voyage (torba podróżna), un arret d'autobus (przystanek autobusowy) itd. t w
Ale: Je_ cherche /'arret de /'autobus 29. Szukam przystanku aut<Jbusu linii 29. j pr
b. wskazywać na cechy rzeczy łub istot żywych; I1 sp
une personne a principes (osoba z zasadami), un romancier de talent (utalentowany powieściopisarz), li

un tissu a fleurs (materiał w kwiaty), un homme a moustaches (mężczyzna z wąsami) itd. I będą
li i
C. wskazywać na przeznaczenie przedmiotu lub jego zawartość;
Ne
une brasse a a
dents (szczoteczka do zębów), une tasse cafe (filiżanka do kawy), une robe de soiree
a
(suknia wieczorowa), une sal/e de concert (sala koncertowa), une bo/te bijoux (szkatułka na biżuterię), f
un boi de /ait (czarka I miseczka mleka) itd. I
Ale: une bo/te aux lettres (skrzynka pocztowa I na listy). I Por·
d. wskazywać na materiał, z którego został wykonany dany przedmiot, lub na jego rodzaj. I
une chemise de soie Gedwabna koszula), des chaussettes en /aine (wełniane
skarpetki), /es meub/es en bois
(drewniane meble), un buste en marbre (marmurowe popiersie), une volonte de fer (żelazna I silna wola) itd.
I!
Kiedy chcemy wyrazić, z jakiego materiału wykonany został dany przedmiot możemy użyć przyimka de lub en;: 10. f
czovv
un verre de cristal I un verre en cristal (kryształowa szklanka) ceau c
pa). V
8. czasami przed rzeczownikami w konstrukcjach „czasownik + przyimek + rzeczownik", po niektó·
rych przyimkach, np. a, avec, de, en, par, sans, sous, a także po comme Gako), en tant que (jako) dla wyra· Dan
Apr.
żenia funkcji,' zawodu, cechy;
ciąg
a a/Jer a pied (iść pieszo), parler a voix basse (mówić cicho), acheter des pommes a 4,50 euros le ki· '· ·
/o (kupić jabłek po 4,50 euro za kilogram) itd. ~ ' f .
avec faire qqch. (robić coś): avec p/aisir (z przyjemnością), avec rapidite (szybko), avec patience • ży od t1
(cierpliwie) itd. - „avec + rzeczownik abstrakcyjny" ma wartość· przysłówka un E
comme travail/er comme employe (pracować jako urzędnik), choisir que/que chose comme dessert Ale:,
(wybrać coś na I jako deser) itd. une
de p/eurer de co/ere (płakać ze złości), crier de joie (krzyczeć z radości), rougir de honte (zaczer· Ale: 1
wienić się ze wstydu), mourir de vieil/esse (umrzeć ze starości) itd. - przyczyna czynności
en voyager en avion (podróżować samolotem), partir en automne (wyjechać jesienią), a/Jer en
voiture Gechać samochodem), en presence de (w obecności„.), partir en vacances (wyjechać na 11. pr
wakacje), en tant que specia/iste Gako specjalista) itd. Lund
par agir par ja/ousie (działać, robić coś z zazdrości) itd. - przyczyna czynności Janvi
gagner 1000 euros par mais (zarabiać 1000 euro miesięcznie), a/Jer au cinema trois fois par
mais (chodzić do kina trzy razy w miesiącu) itd. - wartość dystrubutywna
a także: tomber par terre (upaść na ziemię), apprendre un poeme par creur (nauczyć się wier· ~
llZyWan1
sza na pamięć), envoyer une /ettre par avion (wysłać list pocztą lotniczą) itd. nazwą n
sans vivre sans soucis (żyć bez zmartwień), sortir sans chapeau (wyjść bez kapelusza), boire un cale kontekst
sans sucre (pić kawę bez cukru), etre sans argent (być bez pieniędzy), etre sans pitie (być bez·
Eile v,
litosnym) itd.
Lem2
sous mettre une /ettre sous enve/oppe (włożyć list do koperty), passer une chose sous silence (po·
Le me
minąć coś milczeniem), sous peine d'amende (pod karą grzywny) itd.
Nous
Wyjątki: en /'absence de (pod nieobecność„.), en l'honneur de (na czyjąś cześć), etre sans le sou (być bez Ji
grosza) itd. ·
12.pr i
MW4@Ąill)l"tfaf{ W niektórych przypadkach możliwa jest obe~ość rodzajnika. g~y rzec~o~ j~~,~~!{re_śl'ony- prz~_z łić się), r.
tekst lub gdy towarzyszy mu przymiotnik. •: oC/ J
En sor I
·1
/Is ant reagi avec rapidite. (Oni) zareagowali pośpiesznie. . . . . ·. .· . ,„ \ > raso le
line faut pas agir avec une rapidite excessive. Nie należy działać zbyt pospiesznie. :
iI
Cette, 1
Eiie marche avec la grace d'une gazelle. (Ona) chodzi z gracją gazeli. ·· le mai J
']
l
1
86
OPUSZCZANIE RODZAJNlllóW ::ii.s.
, "·"'//
_ przed rzeczo"."nikami wchodzącymi w skład pewnych utartych zwrotów czasownikowych (fes iocutions
9
verba/es idiomat1ques). Patrz także WYRAZENIA CZASOWNIKOWE, str. 176;
, avoir besoin (potrzebować), avoir envie (mieć ochotę), avoir faim (być głodnym), avoir mai (boleć), avoir
I raison (mieć rację); faire attention (zwracać uwagę), faire peur (przestraszyć), faire partie (wchodzić
\ w skład); perdre patience (stracić cierpliwość), prendre froid _(przeziębić się), prendre part (brać udział),
Iprendre connaissance (dowiedzieć się); rendre service (oddać przysługę), se rendre compte (zdać sobie
t sprawę), rendre visite (złożyć wizytę, przyjść z wizytą, odwiedzić) itd.
F••@at'fJA~. Przed rzeczownikami z wymienionych wyżej zwrotów mogą pojawić si.ę rO~ajniki. gdy te ·rzeć:zowiillci ·
będą olcreślone przez kontekst lub gdy będą im towarzyszyć przymiotnilti wskazujące na ich jakóść. .· ··.
, //a une faim de foup. Jest tak głodny, jak wilk (= jest bardzo głodny).
!·Nous avons un besoin uraent d'argent. Pilnie potrzebujemy pieniędzy.
. .. ... . .
.14ą„,·-~- w przypadku niektórych wyrażeń brak lub obecność rodzajnika może .żmie~ć zn~~enie danego„~enia.'·
fporówoaj: Tu as raison. Cet enfant est la raison de vivre de sa mere. · . · .•.... ·· ··
f Masz rację. To dziecko jest głównym powodem I celem, dla którego żyje jego matka.
4 il est sorti sans prendre conge. Wyszedł bez pożegnania. ·· ·
Nous voulons prendre un conge de cinq jours. Chcemy wziąć 5 dni ui\opu .
•• '.~O. przed rzeczownikami użytymi po zwrotach ilościowych (przysłówkach i rzeczownikach) oraz po rze-
downikach zbiorovvych występujących z przyimkiem de, np. peu de (mało), plus de (więcej), un mor-
.,~au de (kawałek), une goutte de (kropla), une tranche de (plasterek), une foule de (tłum), un groupe de (gru-
ą). Więcej informacji/przykładów znajdziesz w podrozdziale ZAIMEK PRlYSŁOWNY EN, str. 45;
6ans cette rue, il y a une dizaine de maisons. Na tej ulicy jest około 1O domów.
'fi,.pres p/usieurs heures de voyage, j'ai envie de m'al/onger. Po wielu godzinach podróży mam ochotę wy-
piągnąć się (na łóżku).
•.
W niektórych sytuacjach obecność lub brak rodzajnika przed rzeczownikiem w .funktji" dopelniellla zale-
. tego, czy rzeczownik wyrażający ilość czy zbiór elementów jest olcreślony czy -nie.
·ensemble de personne (ogół osób) ·
:i'ensemble des habitants de cette ville (ogół mieszkańców tego miasta)
"e liste de dangers (lista niebezpieczeństw)
: Ja liste des dangers qui nous menacent (lista niebezpieczeństw, które nam zagrażają)
przed nazwami dni tygodnia oraz miesięcy;
pdi est ie premier jour de fa semaine. Poniedziałek jest pierwszym dniem tygodnia.
n,,vier a 31 jours. Styczeń ma 31 dni.
Pojawienie się rodzajnika przed nazwą dni tygodnia nadaje im specyficzne znaczeiiie. Ro~~lllll? ~ą tez
• gdy nazwom dni tygodnia towarzyszą przymiotnilti (inne niż dernier- ostatni, prochain- przysziy, następńy), Prz~d
·esiąca rodzajnik nieokreślony pojawi się tylko wraz z przymiotniltiem. a określony.:_ gdy zajdzie określeDie prież ·.
- - --- --- -- - - ,__ ---- "<:-:;_:
lendra un vendredi. (Ona) przyjedzie w pewien I jakiś piątek. · . . , .. ; • i • •• . '>:!

a:gasin est ferme le mercredi. Sklep j;ost zamknięty w każdą środę. .•. )i >~ j ·<'··' ;" .
ois de mars de cette annee a ete particulierement chaud. Marzec tego.rbku'byt\Nyjątkowo.ciepłyc,
avous cette annee un juil/et piuvieux. W tym roku· mamy deszczowyJipieci ;. · (>"• ·:.•_
pewnych czasownikach łączących się z przyimkiem de, np. changer (zmienić), se tromper (pomy-
manquer (brakować) itd .
..rtant de chez mes amis, je me suis trompe de parap/uie. Wychodząc od przyjaciół, pomyliłem pa-
e (wziąłem nie mój parasol) .
.e annee, je vais changer de voiture. W tym roku zmienię samochód (na inny).
anque de patience. Brakuje mi cierpliwości.
87
Po pewnych czasownikach wymagających użycia przyimka de zachodzą trzy sytuacje przedstawione
1. czasownik + de + (un /une) + rzeczownik -+ c:zasownik + d'un / d'une + rzeczownik:

2. czasownik + de + (le/ la/ l' / les) + rzeczownik - czasownik + du/ de la/ de l' /des + rzeczownik 4. I
3. czasownik + de + (du/ de la/ de I'/ des) + rzeczownik - czasownik + de + rzeczownik 5.
6. -
ł -·" '
+ une nappe ,,; d'une) Przykrył stół białym obrusem.
li a couvert la table d'une nappe blanche. (de
Chaque enfant a besoin de /'amour deses parents. (de + /'amour = de/') Każde dziecko potrzebuje mi-
łości swoich rodziców.
J'ai envie de fruits. (de + des fruits = de) Mam ochotę na owoce. '
- f
Oto niektóre z czasowników (zwrotów czasownikowych) łączących się z przyimldem de: avoir besoin (po. - f
entourer (otaczać), couvrir (pokrywać), orner (ozdabiać), decorer (dekorować), remplir (wypełniać), charger (obda. - J
żać), (se) nourrir (karmić/odżywiać się), se contenter (zadowalać się), souffrir (cierpieć), mourir (umierać), pleurer (płal<ać), cri~ - (
(krzyczeć), piilir (blednąć), etre prive (być pozbawionym), se passer (obywać się bez), parler (mówić), se servir (posłużyć się). - J
Więcej informacji i przyldadów na ten temat znajdziesz w podrozdziałacb WYRAŻENIA CZASOWNIKOWE (str. 176), PRZYJM. - c
Kl l!ŻYWANE PO CZASOWNIKACH (str. 136). - F
3. Rodzajnik - 3.5. Opuszczanie rodzajników~ ćw. 1.-15. t:!:) 3. Rodzajnik ~ TesC} Z!) -
- .c
E
- ~
- c
- Ji
- E
- B
- q
1. Uzupełnij mini-dialogi właściwymi rodzajnikami określonymi, nieokreślonymi, cząstkowymi,
- V
(~
ściągniętymi oraz przyimkami a i de (d'). A kiedy rodzajnik nie jest potrzebny, wpisz znak (-).
- G
Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. ~
- E'
1. - C'est ton sac? li est tres lourd. Qu'est-ce qu'il y a dedans?
~ - N
- li n'y a que (1) _· choses vraiment indispensables : (2) _ agenda, (3) _ portefeuille, (4) _ des ... 4. u
- Je vois aussi (5) _ stylo, (6) _ livre, (7) _ trousse a ongles, (8) _._ cartes (9) _ visite et (1 O)_ ~
bonbons .. Tu exageres !
2. - Alors, Eric, ta vie a (11) _Berlin, c;a va ? C'est une vie sans (12) _sou cis* ?
- Pas trop. Depuis que je vis ici, environ un an et demi, je ne me suis pas habitue (13) _ bruit,
m Po ur
(4)
(14) _ embouteillages, (15) _ agitation quotidienne. Je pense retourner dans mon village natal. tonie
3. - Tu m'as promis de venir chez moi. Alors quel jour te convient? qua n
- C'est un peu complique car tous (16) jours, (17) matin, j'ai (18) cours. (19) mercredi et
(20) _ vendredi, je termine assez tot mais je prend5(21) _ lec;ons de danse et de judo ...
- Oh, toi et tes promesses ! Tu es toujours occupee au point d'oublier tes amis ...
4. Je n'arrive pas a faire moi-meme mes devoirs. Ce sont (22) _ exercices tres difficiles. Je n'ai pas assez
(23) _ patience. •
Avoir (24)._ pat.ierice ne suffit pas. 11 faut aussi avoir (25) _ bonne volonte. "un souci - troska,
5. - Pourquoi il y a tant (26) bruit? Qui sont ces enfants-la ? zmartwienie li
Dec o
- (27) _ petits-enfants (28) _ Meriers, nos voisins, leur rendent (29) _ visite aujourd'hui.
ceau;
6. - Tu as vu ? Les prix (30)_ disques ant augmente ! C'est insupportable. oignc
- Tu as (31) _ raison. Et moi, j'allais m'acheter (32) _. nouv_eau CD (33) _ groupe dont tu m'as parle... cuire
7. - . Et si on mangeait (34) _tarte ? . gon E
Non, je ne veux pas (35) _tarte mais j'ai (36) _grande envie de manger (37) _ glaces. Bon c
.i 1
2. Nazwy własne i geograficzne. Wpisz odpowiednie rodzajniki, przyimek de (d? lub znak (-).
Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. \;:;;l
~OTJ...~
1. _ Danemark, c'est le plus petit etat des pays scandinaves. L=-'-3
2. Beaucoup _ Americains sont obeses*.
3. Cet ete, nous alians Bresil. Nous alians visiter Rio de Janeiro et Sao Paulo.
88
4 Quel le musique tu voudrais ecouter ? - _Jean-Michel Jarre me ferait plaisir.
15 ' Madagascar est une Tle situee a l'est _ Afrique .
.· 6'. -- D'ou est-ce qu'ils viennent? - lis rentrent _!talie et dans de;ux jours, ils vont _ Angleterre.
:3. Wpisz właściwe rodzajniki (niektóre będą poprzedzone przyimkiem a albo de!d? lub znak (-),
· gdy rodzajnik nie jest potrzebny. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. .
Bonj'our, docteur. „1iwt•NIE o sr

.ANIE ZDROWIA
I 10 J I
Bonjour, entrez. Qu'est-ce qui se passe?
J'ai pris (1) _ _ froid et je me sens mal.
Oil vous avez mal ?
J'ai mal partout mais surtout (2) _ _ gorge et (3) _ _ poitrine parce que je tousse.
('est (4) _ _ toux* grasse OLI seche ?
Plutot grasse.
Bon, quittez votre chemise, je dois vous ausculter. Hmm„. C'est grave.
Qu'est-ce qui m'arrive, docteur?
Attendez. Est-ce que vous avez (5) _ _ fievre'' ? *fa fif=vre - gorączka
la toux - kaszel
Qui, 39°C.
';Je pense que c'est (6) _ _ grippe .
•.. Estcce que je vais en sortir ?
i;:Bien sOr. Mais vous devez suivre mes prescriptions.
Qu'est-ce que je dois faire?
yous devez acheter (7) _ _ rT\edicaments, les prendre toutes (8) _ _ trois heures. Et surtout gardez
(9) _ _ lit. Buvez aussi beaucoup (1 O) _ _ eau.
Oui, docteur. ·
tsi vous ne vous sentez pas mieux, revenez me voir dans cinq jours .
.erci beaucoup, docteur.
· zupełnij przepis na kurczaka w pieczarkach odpowiednimi rodzajnikami (także ścią-

.)'dętymi) lub przyimkiem de (d?. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
I I
43
J
ll&@MWJ!ll)mmł!Bł4ii_i.W
· Pour ce piat, il vous faut surtout (21 _ poulet entier" et (3) _ champignons. Mais aussi
(4) farine, (5) beurre, (6) oignons, (7) bouillon. (BJ vin blanc, (9)
'lomates, (10) estragon, (11) -basilic, (12) -sel et (13) poivre. Pour (14)-
quantites exactes, regardez (15) -lisie d'achats-.- -- --
iijm@tOM!l!ll!m
fun bea" poulet d'environ 2 kg 200 grammes (20) _ champignons de Paris
~50 grammes (17) farine 125 grammes (21) _tomates "entier, ere - caly/a
i..50 grammes (18) beurre un demi-verre (22) vin blanc revenir- (kulin.) podsmażyć,
j.1 OO 9 (19) _ oignons un demi-verre (23) bouillon zrumienić
5 saupouder - posypać/yv
)Wu11111i7,f_,,,,,,
iD;couper (25) _ poulet cru en morceaux. Faire fondre (26) moitie du beurre dans (27) cocotte. Y faire revenir" (28) mor·
ceaux de poulet. Saupoudrer* avec (29) _ farine. Verser (30) _ vin blanc et (311 _ bouillon. Saler, poivrer. Ajouter (32) _ petits
mgnons dores apart dans le reste (33) beurre. Cuire 30 minutes. Ajouter alors (34) champignons et (35) tomates. Laisser
cuir. encore 20 mrnutes. Dresser le pouletsur (36) plat.'Tenir 137) chaud. Terminer 138) sauce en y ajoutant (39) estra-
on et 140) _ basilic. Verser la sauce sur le pouletServir immediatement avec (41 I .-riz, (42-)- salade verte et (43) bon vin.
onappBtit! - · - · -
· Klucz do ćil.~czeń ~ str. 296 ~
89
\ ''"...
/11
rzyn1iotnik f
TVr'C
Wieli
!
' -i
DeflnicJ·a
!'
~
Przymiotniki (/es adjectifs qua/ificatifs)
Wyrażają
określają
rzeczowniki lub zaimki, do których
cechy lub właściwości osób, przedmiotów i zjawisk. W języku francuskim przymiotniki
się odnoszą. I
zazwyczaj uzgadniają się w liczbie i w rodzaju z rzeczownikami, które charakteryzują (kwestie te są
omówione w poświęconych im podrozdziałach). Istnieją także przymiotniki nieodmienne. W niektó-
rych przypadkach nie ma uzgodnienia, np. dlatego, że ta sama forma odnosi się zarówno do rodzaju
męskiego jak i żeńskiego albo do obu liczb (zarówno pojedynczej jak i mnogiej).
J'aime beaucoup le cafe bresi/ien et la cuisine italienne.

Bardzo lubię brazylijską kawę i włoską kuchnię.
Ses parents sont tres comprehensifs. Jego/Jej rodzice są bardzo wyrozumiali.
A la reception, toutes /es femmes portaient des robes chic.
Na przyjęciu wszystkie kobiety były ubrane w eleganckie suknie.
li est timide. Eiie est timide aussi. On jest nieśmiały. Ona także jest nieśmiała.
li est serieux, ton cousin ! - Ma cousine aussi, ils sont serieux tous /es deux.
Twój kuzyn jest poważny. - Moja kuzynka także, oboje są poważni. I Prz:v
Niekt
~1!.'.ll;~ Do często stosowanych przymiotników nieodmiennych - oprócz chic (szykowny. elegancki; fajny. sympa'j
tyczny) - należą także: extra (wyjątkowy. ekstra). super (wspaniały. świetny), video )wideo), photo (fotograficzny), meteo; l Zazw
ba!
(meteorologicżny), techno (techno) a także bon man:he (tani). W języku francuskim istnieje także kilka przymiotników,:.
które uzgadnia się tylko w liczbie, ale nie w rodzaju. Są to np. sympa (sympatyczny/a), multimedia (multiinedialny/a) czy•
ecolo (ekologiczny/a). Większość z wymienionych słów jest formą skróconą przymiotnika, który w pełnej formiejest normak
nie uzgadniany w liczbie i rodzaju.
C'etait une fete super. To była wspaniała impreza.
I
I
boi
che
c/a1
dot
dra
Nous sommes al/es au cinema et nous avons vu deux fi/ms extra. dw
Poszliśmy do kina i obejrzeliśmy dwa świetne filmy. fau
Nos profs sont tres sympas. Nasi nauczyciele są bardzo sympatyczni. for:
Regarde ces chaussures : el/es sont jo/ies et en plus bon marche.
Spójrz na te buty: są ładne, a w dodatku tanie. fra1
Les enfants de nos voisins sont sympathiques. ha~
Dzieci naszych sąsiadów są sympatyczne.

Les voitures ecolos (ou : eco/ogiques) sont actuel/ement tres a la made. jeu,
Samochody ekologiczne są obecnie bardzo modne. just
/ou,
mai
Funkcje i użycie przymiotnil<a net
Przymiotnik może być orzecznikiem (l'attribut) lub przydawką (l'epithete). W pierwszym przypadku - przy· vra1
rniotnik łączy się z rzeczownikiem lub zaimkiem za pośrednictwem czasownika, najczęściej etre (być), w dru· LiJj I
gim - odnosi się bezpośrednio do rzeczownika lub zaimka.
Ce garr;on est sympathique. (--> /'ai:tribut). Ten chłopiec jest sympatyczny. ! Lili 5
Nous avons rencontre un garc;on sympathique. (--> /'epithete) Spotkaliśmy/łyśmy sympatycznego
~.dl!~sl~. Przymiotniki oznaczające narod~wość pisane są w języku francuskim małą lit~ te ~l!lne słowa sil>;'
Al•
chłopca.
I ,1l•
rzecz o·
PD WSZ!
autobll!
ną się rzeczownikami, gdy poprzedzimy je jakimś określnikiem (le determinant), np. rodzajnikiem (l'artfcle), z~em pl'Zl'·' un a1-J11
I
miotnym wskazującym (l'adjectif demonstrati.t), zaimkiem przymiotnym dzierżawczym Wadjectlfpos5eSsijf Wtej sytuacji rz~;, f "i
<':C ;t.
une cat
.i
czownik piszemy wielką literą.
Mes voisins sont allemands. Moi sąsiedzi są Niemcami. · ·. ., .

! Une dis:
un intei
I
i
persa -
J'ai rencontre une Russe sympathique. Spotkałem/łam sympatyczną Ffosjankę,
90
l
b
Przymiotnik ti\.
rvvorzenie przvmiotnil(óW
Wiele przymiotników pochodzi od rzeczowników lub czasowników. A tworzy się je za pomocą różnych sufiksów, np.:
habitable (mieszkalny, dający'się.zamieszkać), recirettalJ/e

(zrozumiały, jasny), so/ub/e (rozpuszczalny)
celibataire (bezżenny, kawalerski), planetaire (planetarny), imaginaire (wymyślony, urojony).

amica/ (przyjazny, przyjacielski), malina/ (wczesny, poranny), medica/ (medyczny), tropical (tropi-
kalny)
independant (niezależny, samodzielny), souriant (uśmiechnięty), intel/igent (inteligentny); prudent
(ostrożny)
superficiel (powierzchowny), proyidentiel (opatrznościowy; szczęśliwy, pomyślny)
-el industrie/ (przemysłowy), maternel (matczyny, macierzyński), visue/ (wzrokowy)
hospitalier (szpitalny), mensonger (kłamliwy)
cauchemardesque (koszmarny), livresque (książkowy)
audacieux (śmiały; zuchwały), pretentieux (zarozumiały}, silencieux (milczący, małomówny), scan-

daleux (skandaliczny, gorszący)
catastrophique (katastroficzny), metallique (metalowy), climatique (klimatyczny)
contradictoire (sprzeczny), meritoire (zasługujący na uznanie)
Przymiotniki w roli przyslówl<a

Niektóre przymiotniki bywają używane jako przysłówki Uedynie w liczbie pojedynczej w rodzaju męskim).
{Zazwyczaj występują one w utartych zwrotach. Oto kilka takich przymiotników i przykłady zastosowań:
~i.bas voler bas (latać nisko), tornber bas (upaść nisko), parler bas (mówić cicho),
~bon sentir bon (ładnie/przyjemnie pachnieć), tenir bon (dobrze się trzymać, nie poddawać się),
~~her coOter cher (drogo kosztować),
cfair voir c/air (widzieć jasno/wyraźnie),
doux filer doux (pokornie słuchać, podporządkować się),
droit alfer droit (iść prosto przed siebie),
travailler dur (ciężko pracować), frapper dur (mocno uderzyć),
chanter faux (fałszować, nieczysto śpiewać), jouer faux (grać nieczysto),
crier fort (głośno krzyczeć), frapper fort (mocno uderzyć), sentir fort (intensywnie pachńąć, wydzie-
lać intensywną woń),
parler franc (mówić szczerze),
monter haut (wejść wysoko), parler, lire haut (głośno mówić, czytać), dire haut (powiedzieć gło
śno, otwarcie),
s'habiller jeune (ubierać się młodzieżowo),
voir juste (widzieć we właściwym świetle), frapper juste (celnie uderzyć), chanter juste (śpiewać czysto),
peser lourd (dużo ważyć),
sentir mauvais (brzydko pachnieć), il fait mauvais Uest brzydka pogoda),
s'arreter net (zatrzymać się-nagle), dire net (powiedzieć szczerze, otwarcie);
parler vrai (mówić prawdę) itd.
1
Utichante juste et j'ai toujours honte de chanter avec e//e parce que moi, je chante faux ..
:li
śpiewa czysto i mnie jest zawsze wstyd z nią śpiewać, ponieważ ja fałszuję.
Współczesny język francuski lubi uproszczenia Przejawem-jednego z nich jest skracanie Wabregement)
.!'mików i przymiotników (kilka z nich zostało przedstawionych na początku tego podrozdziału). Niektóre z nichisą
•chnie jnż stosowane, np. un kilo zamiast lalogramme (kilogram), une te1€ zamiast te1€vision (telewizja), un bus zamiast
(autobus), un metro zamiast metropolitain (metro). Czy domyślasz się, od jakich słów pochodzą poniższe skrótowce?
'PP•rt lapart] - appartement (mieszkanie) un prof- professeur (nauczyciel) .
',cata - catastrophe (katastrofa) une pub - pub!icit€ (reklama)
,„dissert [disr.rt] -dissertation (wypracowanie) un resto - restaurant (re'stauracja)
.lJ1tello - intellectuel (intelektualista) sensass - sensationnel (fantastyczny, wyjątkowy)
o- -personnel (osobisty)
4. Przymiotnik~ 4. Przymiotnik~ ćw. 1.-12. ~.··.·

..·. · . . ·_,,
~
91
4.1. TWORZENIE ROl!;>ZAJIU Żli:ŃSKUE_GO PRZVMUOTNUKÓW
LA FORMAT/ON DU FEMININ DES ADJECTIFS QUAUFICAT!FS
-en
-ien
-on
Podstawowa zasada tworzenia rodzaju żeńskiego przymiotników polega - podobnie jak w przypadku tworzenia -e,
rodzaju żeńskiego rzeczowników - na dodaniu -e do formy męskiej przymiotnika, co w wielu przypadkach
prowadzi do zmian fonetycznych oraz ortograficznych (np. wymawianie bądź podwojenie ostatniej spółglosb). ·
W przypadku niektórych przymiotników utworzenie rodz. żeńskiego polega na wymianie końcówki formy męskiaj
Vous vou/ez faire en vacances quelque chose d'inhabituel ? Profitez de notre offre exceptionnelle ! -el
Chcecie robić
w wakacje coś innego niż zwykle? Skorzystajcie z naszej wyjątkowej oferty!
-Ol
Alors, ton diner chez ta tante ? Raconte ! - Un repas tres copieux et une tarte de/icieuse, c'est tout.
Jak tam kolacja u twojej ciotki? Opowiadaj! - Bardzo obfity posiłek i przepyszny placek, to wszystko.
Różne sposoby tworzenia rodzaju żeńskiego przymiotników obrazuje poniższa tabela.
-i -+.·-ie po/i -po/ie - W tej sytuacji obie formy (dla rodz: męskiego i żeńskie.
(grzeczny/a) go) _wymawi~ się identycznie. Wyjątek: favori - favorite
-i§ - -ee sucre - sucree (ulubiony/a). -eu
(słodki/a; słodzony/a)
-u ---ue ab5olu - .ab5o/ue -"' Po.dodaniu -e do przymiotników kończących się na -gu,
(całkÓwity/a) nad e pojawia się.trema (rodzaj akcentu•„): e, np. aigu - -·
aigue (ostry/a).
-al - -ale bana/ - banale (pospolity/a) - W przypadku przymiotników kończących się na-/,
-il - -ile civil - civile (cywilny/a) w obu formach (męskiej i żeńskiej) wymawia się [I).
-ol - -ole · eśpagnol - e5pagnole •j
eu
(hiszpański/a) 1
~i
-d -'>.-de grand·"- grande (duży/a) ·- Wymawia.sięostatnią :spółgłoskę [dl i [Ź] (kiedy po -tei<!
-s -- -se . indecis -> indricise stoi :e wym~wiamy [z]).
·· -5
(niezdecydowany/a) - Kilka przymiotników kończących się na -5 podwaja to
5 w.rodz. zeńskim przed-ie (patrz niżej: punkt 2).
-te
-t - -te court __,_. courte ·-Wymawia się końcowe [t) w rodz. żeńskim.
(krótki/a) - Kilka przymiotników na -et, ma w rodz. żeńskim
camp/et - complete · dodatkowo akcent (/'accent grave); inne podwajają t
(zupełny/a) (patrz: punkt 2).
. ··.·~
~
-er---ere etran"er·- efrangere -Wymawiar1a jest ostatnia spófgł~ska - [rJ; pojawia się bej
· (i:udzoiiemskVa) akcent(/'accent grave); zmienia się też v;i'mol('a ostatniej j
doc
· regtiliel '""' regulieie :amogłoski: ~ferme (e zamknięte) jest zastąpione przez
(regularny/a)
ex~
·• e ouvert (e>otwarte), jale
·-eur - -eure anterieur - ant€rieure - Także: interieur (wewnętrzny), posterieui (późniejszy) _,,,1J j
.. ·(poprzednVa) meil/eur (lepszy), majeur (pełnoletni) itd .

_,; Wkońc?Wkach-in~ .~afne, -ane ;".Ymawiana jest astat·.
--: ' Czę
~in -~: -ine~ fin--.,/in~' • (prze!
· (wykWintny/a) ..••. h1a sp?łgfosk",.-l~];ost°'tn1a sylaba tracich~rakter noso· 'W r
:.ain ~ :~·airl~.--: - -sairy'·,/f!;·.:.s'a_in.;ę:. '-'< ·.><···. ·, •• ww-ttn>nie Jest wl-mawi;ina w sposób.zbliżony do poi· (gc'·~
• (~d(o~/a) .. ·. < . \
' Przy
~kicli·1/1/Yiąt~K,:
ą!ef. ;;J.L.••••·(··········./·
1
'
-an·-'-ane· •. afgr°'" ~fghane
'/
-> -+
·.• . .· F"
pay5an..,I /Jays~nile (wiejskV?l
·/··. ·
malig
• (afg,ańskVa) · ''.·;-/;
92
------------------
TWORZENIE RODZAJU ŻEŃSKIEGO PRZVMIOTNIKÓW 4.1.
- -enne europeen - europeenne -+W końcówkach -en_ner -ien_(l'e; -00r;ie ni~ jest-wymavi/1a-
(europejski/a) na samogłoska nosowa, na którą kończą się przymiotniki
- -ienne ancien - ancienne w rodz. męskim. Natomiast Wymawiane jest [n]c .„
')
(stary/a)
--onne bon -bonne
(dobry/a)
-el - -elle naturel -+ naturelle - Wymawia się [I] także w formie rodz. męskiego. W po-
(naturalny/a) dobny sposób rodz. żeński tworzą też przymiotniki pareil
(podobny), nul (żaden).
- -ette coquet - coquette _,,Wymawia się ostatnią spółgłoskę - [t].

(kokieteryjny/a) Inne przymiotniki kończące się na -et i -ot: ml.Jet (niemy),
- -otte sot - sotte net (czysty), pa/ot (bladawy), viei/lot (staroświecki).
(głupi/a) Wyjątek: devot [devo] - devote [devot](poboźny/a).
gros ___,,. grosse _,,Wymawia się ostatnią spółgłoskę- [s]. Inne przykłady:
(gruby/a) bas (niski), epais (gęsty), gras (tłusty), /as (znużony).
Przykłady Uwagi rodz. zeń1ski<ego

agressif - agressive _,, Zmienia się wymowa spółgłoski [f] na [v].
(agresywny/na)
-euse dangereux - dangereuse _,,Zmienia się wymowa [0] na [0z].
(niebezpieczny/a) _,,Wyjątki: vieux _,, viei/le (stary/a); ·
public _,, publique blanc_,, blanche (biały/a), franć _,, franche (szczery/ra),
(publiczny/a) sec_,, seche (suchy/a) oraz w pisowni: grec_,, grerque
(grecki/a). Końcówki ci que są wymawiane jako [k].
-euse moqueur - moqueuse _,,Wymawia się ostatnią spółgtoskę ~

(szyderczy/a) Końcówka -teur wymienia się na -teuse, gdy p,rzymiotnik
-teuse menteur - menteuse -·pochodzi od czasownika na -ter, np. flatter, porter,
(kłamliwy/a) (a także mentir) itd._ Patrz niżej.
destructeur - destructrice _,, Kilka przymiotników kończących się na -eur, -teur

(destrukcyjny/a) tworzy rodz. żeński przez wymianę tej końcówki na
-eresse, np. enchanteur _,, enchanteresse (zachv.ycający/ca),
maitre - maitresse (istotny/na), traitre _,, traitresse
(zdradziecki/eka) i vengeur _,, vengeresse (mściwy/wa) .
. pe/le (piękny/a) faux'"-- fausse (fałszywy/a)

. _c:fouce (łagodny/a) fou _,, folie (szalony/a) roux -- rousse
expresse (specjalny/a) frais _,, fraiche (świeży/a) tiers - tiefce {tr.<eCiifa).
jalouse (zazdrosny/a) nouveau _,,nouvelle (nowy/a) rigolo _~ rigolote (śn1ie,;zn11/a; zabawny/a)
.;formy nieregularne, których t..Zeba nauq,ć się na pamięć.
0 UŻ}Vvane przymiotniki kończące się na -et, -które w rodz. żeńskim mają końcówkę -€te, to: secret (tajny, poufny), desuet
. rz~ly), ii1discret (n·1edyskretny), discret (dyskretny), inquiet (zaniepokojony), concret (konkretny).
~~;:kt.oryc~ przymiotnikach kończących się na -er, -ier vvymawia się {rJ także w rodz. męskim, np. cher (drogi), fier (dumny), amer
1'l, cierpki)
•miotniki bt:nin (lagodny, przychylny) i malin (bystry; szkodliwy) tworzą rodz. żeński, vvymieniając końcówkę -in na -igne: benigne,
ne.
93
Przymiotnilci o jednej form!e dla obydw11 rodzajów
Wiele francuskich przymiotników kończy się na -e, co oznacza, że w obydwu rodzajach występuje identyczna
forma. Nie ma wówczas potrzeby ani możliwości uzgadniania przymiotnika w rodz. żeńskim. Noc
Quel paysage monotone ! Co za monotonny pejzaż! Ban
lis menent une vie monotone. (Oni) wiodą monotonne życie. /Is c
Cet exercice est facile a faire mais cette chanson est difficile: a retenir.
To ćwiczenie jest łatwe do zrobienia, ale ta piosenka jest trudna do zapamiętania. ff!!_~
oraz Żł
Jak się uczyć efeictyw11ie?
Mill
Poznając nowy przymiotnik, staraj się go zapamiętać razem z jego antonimem, np. grand *petit (duży * mały). Je V
Przypomnij sobie, czy nie znasz już innych przymiotników o takim samym lub podobnym znaczeniu. Wie
Zanotuj je razem. W ten sposób łatwiej je zapamiętasz. Ton
4. Przymiotnik ~ 4.1. Tworzenie rodzaju żeńskiego przymiotników ~ ćw. 1.-8. z-;y Twó
4.2. LA FORMAT/ON DU PLUR/EL DES ADJECTIFS QUAUFICATIFS !
Podstawowa zasada, zgodnie z którą tworzy się liczbę mnogą przymiotników, polega na dodaniu -s do pisem·
! 4.
I
nej formy przymiotnika w liczbie pojedynczej. Dotyczy to przymiotników zarówno rodzaju męskiego jak i żeń·
skiego. W przypadku przymiotników tworzących liczbę mnogą regularnie, dodanie -s nie pociąga za sobą żad·
I
1.
nych zmian fonetycznych. ! Kilka~
niki: b
Mon frere est content. Mes parents aussi sont satisfait". przym
Mój brat jest zadowolony. Moi rodzice także są usatysfakcjonowani. samo,
Cette maison est grande. Les maisons de /'autre cote de la rue sont petite". mol, 1
Ten dom jest duży. Domy po drugiej stronie ulicy są małe. !
-AJ,
Przymiotnil<i rodzaju męskiego tworzące liczbę mnogą nieregularnie · t -W
Vie n
1. Do przymiotników kończących się w liczbie pojedynczej na -eau, dodaje się -x w I. mnogiej; nie pociąga to f Przyj
za sobą żadnych zmian w wymowie; !
2. Przymiotniki kończące się na -a/, mają w liczbie mnogiej końcówkę -aux, którą wymiawia się [o].
Je voudrais avoir un nouveau portable. Ou avez-vous achete vos nouveaux portab/es ? ~'~
Chciałbym/Chciałabym mieć nową komórkę (= telefon komórkowy). Gdzie kupiliście/lyście wasze nowe komórki? podwoj
Qui a joue le personnage principal ? Kto zagrał główną postać?
J'ai beaucoup aime /es deux personnages principaux de cette piece. Prz:
Bardzo mi się podobały dwie główne postaci tej sztuki.
Kilka przyińiotników kończących się na-al tworzy liczbę mnogą regularnie przez przyjęóe -s. są to międz!'i
innymi: (pospolity, banalny), Jata! (nieuchronny, zgubny), fina! (końcowy), gladal (lodowaty), natal (rodzinny. ojczysty),j
naval (morski; okrętowy). Przymiotnik idea! (idealny) ma w liczbie mnogiej dwie formy id€als lub idt!aW<.
Nous avons echange des propos banals . .Rozmawialiśmy o banarnych sprawach.
Przymiotnii<i o tej samej formie w obu liczbach

Przymiotniki rodzaju męskiego, które w liczbie pojedynczej kończą się na -s lub na -x, nie ulegają zmianie
w liczbie mnogiej: w obu liczbach mają identyczną formę. ... Formy b
gloski, sa
Mare est un gari;on paresseux. D'ail/eurs, mes deux freres sont plutot paresseux. J'ai V1
Marek jest lenivvym chłopcem. Zresztą obaj moi bracia są raczej leniwi. Widzi
Mes amis portugais viennent chez moi cet ete. Notre
Moi portugalscy przyjaciele przyjeżdżają do mnie tego lata. Nasza
94
PRZVMIOTNIKI O DWÓCH FORMACH W RODZAJU MĘSIOM
-~~i1i1:~E?-_::-: Wszystlde formy rodzaju żeńskiego przymiotnilców tworzą regularnie liczbę mnogą.
Nous avons beaucoup aime /es rencontres theatra/es a Strasbourg.
Bardzo nam się podobały spotkania teatralrie w Strasburgu.
fis ant abandonne /eurs viei/les habitudes. Porzucili swoje stare przyzwyczajenia.
~~~~;~ jeśli przymiotnik odnosi się do grupy rzeczowników, wśród których są rzeczowniki w rodiaju męskiiD.
oraz żeńskim. zawsze uzgadniamy go w rodzaju męsld.m (i oczywiście w liczbie mnogiej). ,
Marie et Philippe sont intelligents. Maria i Filip są inteligentni.

}e;;j5 mettre un pantalon et une chemise bleus.
Wlo.żę niebieskie spodnie i (niebieską) koszulę.
Ton pere et ta mere sont tout le temps tres energiques.
Twój ojciec i twoja matka są ciągle bardzo energiczni.
4. Przymiotnik ~ 4.2. Tworzenie liczby mnogiej przymiotników ~ ćw. 1.-8. ~
P~lVMB01'NDKI O IOWÓCHI FORMACH! W RODZAJIUI MĘSKDM

LES ADJECTIFS A DEUX FORMES AU ft!IASCUUN SINGUUER
Kilka przymiotników francuskich posiada dwie formy w rodzaju męskim liczbie pojedynczej. Chodzi o przymiot-
niki: beau (piękny, przystojny), fou (szalony), mou (miękki), nouveau (nowy) i vieux (stary). Kiedy któryś z tych
przymiotników znajdzie się przed rzeczownikiem rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej zaczynającym się od
sarnogloski lub h niemego (h muet), wówczas przybiera drugą formę, kończącą się na spółgłoskę-/: bel, fol,
(mol, nouvel, vieil (zwróć uwagę na zmiany ortograficzne w ostatnim przymi.otniku!).
~·c-Alors, tu as vu le nouveau film de Polański? - Qui, il est meme marrant.
*.-Widziafeś//aś nowy film Polańskiego? - Tak, jest nawet zabawny.
Viens voir mon nouvel gppareil photo .
. Przyjdź zobaczyć mój nowy aparat fotograficzny.
un homme fou un fol espoir une idee folle

un chap~ati moi.J un m.o/ oreiller une}lre maile
un nouveau blouson le nouvel an une nouvelle collećtion .
vieux loup de mer un. vieilhómme ·ulle viei/le femme
'~m.1! b-?Jte, iolle, molle, nouvef/e, vieilfe zachowują tę samą formę bez względu na to, cz.y rzeczowniki. przed którymi się znajdują, zaczynają się od spół
.ki, s3 mog!oski czy h niemego (h muet).
'ai vu la nouvelle ed;tian de ce roman.

_ Widzi3lemftam now; vvydanie tej powieści.
Notre grand-mere nous a raconte une tres vieille histaire.
Nasza babcia opowiedziała nam bardzo starą opowi~ć.
.95
i&i~~~~i~~~~!:Jfr:-}j'.~:,;- W liczbie mnogiej przymiotnild beau, fou, mou, nouveau i vieux mają tylko dwie formy: jedną dlac ""~"'"' 0 Le su
męsldego i jedną dla rodzaju żeńskiego bez względu na to, odjaldej litery zaczyna się rzeczownik. oto zestawienie rodz a
kich form tych przymiotników: go oo
le p/L
L. poj. L. mn. L. poj. le me
BEAU I BEL BEAUX BELLE BELLES
Stopie
FOU I FOL FOUS FOLLE FOLLES
I
rzeczy
MOU/ MOL MOUS MOLLE MOLLES jasno
NOUVEAU I NOUVEL NOUVEAUX NOUVELLE NOUVELLES C'e;
Quel bel homme ! Jakiż przystojny mężczyzna!

Quel beaux hommes ! Jacyż przystojni mężczyźni !
Quel/es sont fes nouvel/es tendances dans Ja mode ?
!
'
Ces
Ci se
Mes
Moi
Jakie są nowe tendencje w modzie?
4. Przymiotnik - 4.3. Przymiotniki o dwóch formach w rodzaju męskim - ćw. 1.-4. '?'!\ -~
padkac
~ dając ~::
nielded
Siif'OPNIOWANBE PRZVMBO'lf'li\lllKÓW
4.iflL Cett
LES DEGRES DES ADJECTfFS QUAUFICATIFS To rr
J'ai t
Marr
Nou:
Stopniowanie przymiotników służy do porównania osób, rzeczy lub zjawisk. Większość przymiotników stop· Marr
niuje się regularnie, co polega na dodaniu do nich przysłówków aussi, (le) plus i (le) moins. Tworzenie po·
szczególnych stopni przysłówków w sposób regularny obrazuje poniższa tabela.
Niere
Kilka p.
formy,
AUSSI FORTE MOINS FORTE LA MOINS .FORTE

AUSSI FORTS PLUS FORTS MOINS FORTS LES PLUS FORTS LES MOINS FORTS
AUSSI FORTES PLUS FORTES MOINS FORTES LES PLUS FORTES LES MOINS FORTES j
(taJ< samo silny/a, (silniejszy/a, (mniej silny/a, (najsilniejszy/a, (najmniej silny/a,
silni/ńe) . · silniejsi/sze) silni/ne) najsilniejsi/sze) silni/ne)
zastosowanie
0 Le comparatif służy do porównania dwóch elementów (rzeczy, osób, zjawisk). Tworzy się go przez umiesz·
czenie przed przymiotnikiem przysłówków aussi (również, tak samo), moins (mniej), plus (bardziej). Drugi
człon porównania jest wprowadzony przez que (od, niż, jak).
Ton tee-shirt est aussi joli que ton blouson.

Twój tee-shirt jest tak samo ładny jak twoja kurtka.
Ce roman est plus interessant que J'autre.
Ta powieść jest ciekawsza od tej drugiej. .
Ma sceur est beaucoup moins patiente que mon frere.
Moja siostra jest o wiele mniej cierpliwa niż mój brat.
··ąf~~~~ Różne stopnie intensywności danej cechy wyrażonej przez przymiotnik w stopniu wyiszym można uzy·
skać, stawiając przed nim pewne przysłówki. np. un peu (trochę), beaucoup (dużo). infiniment (nieskoliczenie).
Ma sceur est beaucoup plus curieuse que moi.
Moja siostra jest dużo bardziej ciekawa niż ja.
Ton expose est un peu moins difficile a preparer que Je mien.
Twój referat jest odrobinę mniej trudny do przygotowania niż mój.
96
.·
STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW .4.o..
Le superfatiftworzy się przez umieszczenie przed przymiotnikiem przysłówków plus i moins poprzedzonych
• rodzajnikiem określo_nym (f'article defim! ie, la, fes_ uzgodnionym w liczbie i rodzaju z rzeczo_wnikiem'. do które-
0 odnosi się przymiotnik. W ten sposob uzyskujemy dwie odmiany przymiotnika w stopniu najwyzszym:
g .
f plus/ fa plus I fes plus (najbardziej) + przymiotnik (fe superfatif de superiorite)
f: moins /la moins I /es moins (najmniej) +przymiotnik (le superfatif d'inferiorite)
Stopień najwyższy służy do wyrażenia i _podkreślenia _najbardziej lub najmniej widoc~nej cechy jakiejś osoby,
rzeczy lub zjawiska. Drugi człon zdania jest zazwyczaj wprowadzony przez de lub d (z, w), ale gdy ?ytuaqa
jasno wskazuje na treść porównania, drugi człon zdania można opuścić.
1 C'est le plus grand pays d'Europe. To jest największy kraj w Europie.

I Ces voisins sont /es moins sympathiques de tout l'immeubfe.
!. Ci sąsiedzi są najmniej sympatyczni z całego budynku.
!· Mes amis sont super ! Anna est la plus serviab/e.
~- Moi przyjaciele są super. Anna jest najbardziej uczynna.
,fj!!§&lr.NJ!tV!~~: Naj~zy stopień natężenia cechy - bez elementu porównawczego - można ~ć ~J:ii~~~l}idl'P~:· ·
•pailkach za pomocą przedrostków archi·, extra·, ultra·, hyper· (bardzo) lub przyimków sur i sous. Po_dobnY: ef•l<tllZ)'SkaJ:ItY do,
· dając do przymiotnika sufiks -issime, np. ce1ebre (słynny, znany) - c€le1Jrissime (bardzo znany). Tak 11owsta1,e sł"c~o moze ~~ć
· 'riiekiedy zabarwienie ironiczne lub pejoratywne. · ·
l-Cette ville est ce/ebre pour son architecture ultramoderne (= tres moderne).
, !;To miasto słynie ze swojej bardzo nowoczesnej architektury.
''lJ'ai un emploi du temps surcharche (= tres charge) .
.~.Mam przeładowany rozkład zajęć. . : . .
i• Nous avons /'honneur d'avoir parmi nous le ce/ebrissime (= tres celebre) citoyen de la ville...
''t,Mamy zaszczyt gościć wśród nas bardzo słynnego obywatela miast.a ... ·
Nieregularne formy przymiotników w stopniu wyższym i najwyższym

.Kilka przymiotników francuskich tworzy stopień wyższy i najwyższy w sposób nieregularny; niektóre mają dwie
· ormy dla wyrażenia stopnia wyższego. Oto te przymiotniki: ·
MEILLEUR (lepszy)
MOINS BON (mniej dobry)
PLUS MAUVAIS (gorszy)
lub: PIRE (gorszy)
MOINS MAUVAIS (mniej zły)
PWS. PETIT (mniejszy)

lub:. JVl()INDRE (mniejszy)
. MOINS
' ;.<
PETIT.(mniej m~ły)
odane w tabelce przymiotniki występują w rodzaju męskim liczby pojedynczej. Podlegają one uzgodnieniu
·,rodzaju i liczbie z rzeczownikami lub zaimkami, do których się odnoszą.
La meif/eure fa<;on de se reposer, se/on certains, c'est fa promenade.
Najlepszym sposobem na odpoczynek, zdanjem niektórych, jest spacer.
_Ces joueurs sont mauvais, mais ceux de /'equipe adverse sont encore pires.
(i gracze są kiepscy, ale ci z drużyny przeciwnej są jeszcze gorsi .
.. To, że mauvais i petit posiadają dwie formy dla wyrażenia pojęcia wyż_s~Ości nie ozn~.~-:-ie·~~~uje::z~:--,
. ~stosować zamiennie. Plus petit używa się dla wyrażenia wzrostu, rozmiaru; _moindre słuZy: d~ :wyrażellia:~·~~-~ma,}a~_;_:
~
Natomiast pire - w porównaniu
. do plus mauvais - ma większe zabarwienie
. .
emocjonaJ.ne,
. .• ldadżie
........
na
nacisk Wfrażaną_.;
-~··:::'.;'>_---~::>/
97
E'f~f!}'N:~~ti,1~'.tf*j
Kiedy przymiotnik w stopniu najwyższym znajduje się przed rzeczownildem. w grupie "rzeczownik +;} b. J
przymiotnik" występuje tylko jeden rodzajnik. Natomiast kiedy przymiotnik w stopniu najwyższym znajdzie się po rzeczo\Vf!
niku, wtedy w grupie "rzeczownik + przymiotnik" wystąpią dwa rodzajniki. Rodzajnik będzie pominięty, kiedy przym;0 tnil({ c
poprzedzimy zaimkiem przymiotoym dzierżawazym. · Tc
L<
C'est l'eleve le plus doue de la c/asse. To najzdolniejszy uczeń. w klasie.
Kl
C'est ['etudiant le plus intel/igent du groupe. ·
To najinteligentniejszy student w grupie. c. i1
Pour cette fete, j'ai mis ma plus jo/ie robe.
Na tę uroczystość włożyłam swoją najpiękniejszą sukienkę. N
}E
4='$0$i§1!';00-"'::o:'i;w;;5.
lis
,~~1~4l.~If:!±&~fy?J,~J?f Po przymiotnikach w stopniu najwyższym. po których występuje zdanie względne, używa się czaso~ł
w trybie subjonctif. Chodzi o wyrażenie wyjątkowości, niepowtarzalności jakiegoś zjawiska Więcej informacji na ten temat2;
znajdziesz w podrozdziale poświęconym zastosowaniom trybu łączącego (le sulefoncti.fl. ·· 2. F
C'est la plus emouvante histoire que i'aie (iamais) connue. uży
To najbardziej wzruszająca historia, którą (kiedykolwiek) poznałem/łam. jeun
przy
Nie wszystlde przymiotniki franruslde podlegają stopniowaniu. Niektóre z nich nie stopnhf:J Qi
,,~
ją się, dlatego że np. cechę w stopniu najwyższym. np. absolu (absolutoy. nieograniczony), affreux (okropny. potwo~t
ny), de1ideux (wyśmienity), entier (cały. całkowity), essentie1 (pierwszorzędnej wagi. fundamentalny), eia:eUent (doskonały. wyY Al
śmienity),
in.fini (nieskończony), mngnijique (wspaniały. wyśmienity), parfait (doskonaly),prindpal (główny, najważniejszy), super:i 01
be (nadzwyczajny. wspaniały), supreme (najważniejszy. największy), uniljue fiedyny), ultime (końcowy. ostateczny), itd. Ce
Nous avons demain la principale reunion de l'annee : votre presence est obligatoire. Le
Jutro mamy główne (najważniejsze) zebranie w roku: obecność obowiązkowa.
4. Przymiotnik~ 4.4. Stopniowanie przymiotoików ~ tw. 1.-11. ~

!! 3. p
W}1rC
I~! (zad
(okr<
sp/er
I
rzec;
post
4.s. LA PLACE DES ADJECTIFS QUAUFICATIFS

Tu
w
Je
Po
To, w jakim miejscu stawia się dany przymiotnik, zależy między innymi od długości tego przymiotnika oraz od l!!Wlil
~
jego znaczenia. Większość francuskich przymiotników w funkcji przydawki (l'epithete) stawia się zawsze po będą
rzeczowniku, a niektóre z nich - zawsze przed. Istnieje także grupa przymiotników, które można stawiać za· kiem,
równo przed jak i po rzeczowniku, przy czym niektóre z nich wraz ze zmianą miejsca zmieniają znaczenie. Jed·
Le
na z zasad głosi, że przymiotniki długie (kilkusylabowe) stawia się po, a krótkie (głównie jednosylabowe) -
Fra
przed rzeczownikiem. Ale ta kwestia jest bardziej skomplikowana. Oto omówienie najważniejszych przypad·
ków dotyczących miejsca przymiotnika w zdaniu:
c,
c.
To
1. Większość francuskich przymiotników stoi PO rzeczowniku. Są to: Ale
a.przymiotniki wyrażające kolor, kształt, oćlnoszace się do nazw geograficznych, narodowości, religii i syste·
mów politycznych;
Efie porte souvent ce pantalon bleu. Qna często nosi te niebieskie spodnie.
La table ronde pres de la fenetre appartenait a mes grands-parents. 4. Pi
Nie':t
Okrągły stół stojący obok okna należał do moich dziadków.
ciosie
Nous adorons la cuisine exotique. Uwielbiamy kuchnię egzotyczną.
staw
J'ai rencontre plusieurs etudiants allemands.
Spotkałem/łam kilku niemieckich studentów.
La religion catho/ique domine en Pologne.
W Polsce przeważa religia katolicka. (katolicyzm)
98
MIEJSCE PRZVMIOTNIKÓW W ZOANIU ifil.s.
·,„,.,.~<>
b. przymiotniki zastępujące dopełnienie rzeczownika;

, Ce sont des temperatures estivales (= des temperatures d'ete).
! To są letnie temperatury.
i Le cfimat tropica/ est tres chaud et humide (= le c/imat de tropiques).
,~ Kli;:;,ttropikalny jest bardzo ciepły i wilgotny.
c. imiesłowy czasu teraźniejszego i czasu przeszłego użyte jako przymiotniki.
, Nous connaissons un jeu amusant. Znamy zabawną grę.

ł Je deteste fes vovaqes organises. Nie cierpię zorganizowanych podróży.
j lis ant eu hier une journee fatigante. Mieli wczoraj męczący dzień.
2. przymiotniki stojące PRZED rzeczownikiem to przymiotniki krótkie. Nie jest ich wiele, ale są często
używane, np. beau (piękny), bon (dobry), double (podwójny), grand (duży, wysoki), gros (gruby; ważny),
.; jeune (miody), joli (la.dny), long (długi), mauvais (zly), nouveau (nowy), petit (mały), vieux (stary), a także inne
· przymiotniki w niektorych przypadkach, np.: bas (niski), large (szeroki), premier (pierwszy), dermer (ostatni).
~ ąue/le jo/ie vue ! Co za ładny widok!
f, /Is ont fait un long vovaqe. Odbyli długą podróż.
i. Ale: Eiie porte une robe /ongue, et tui, - une chemise a manches /ongues.
łona jest ubrana w długą suknię, a on - w koszulę z długimi rękawami.
I Cette person'!e mene une double vie. Ta osoba prowadzi podwójne życie.
·.~Les Champs-Elysees, c'est une large avenue. Pola Elizejskie są szeroką aleją.
3. Przymiotniki, które mogą stać PRZED lub PO rzeczowniku bez zmiany znaczenia, są to przymiotniki
V;yrażające ocenę, osąd, uczucie, np.: agreable (przyjemny, miły), charmant (uroczy, zachwycający), etonnant
'(źadziwiający, zdumiewający), extraordinaire (nadzwyczajny, wyjątkowy), grave (poważny, znaczny). horrible
(okropny), magnifique (wspaniały, cudowny), mysterieux (tajemniczy, niejasny), passionnant (pasjonujący),
splendide (świetny, wspaniały), superbe (wspaniały, zachwycający). Stawianie tego typu przymiotników przed
~eczownikiem jest często zabiegiem stylistycznym. Gdybyś miał/a problemy, gdzie postawić te przymiotniki,
postaw je za rzeczownikiem, a na pewno nie będzie to błędem .
. Tu as vu ce pavsaqe magnifique lub: ce magnifique pavsaqe ?
Widziałeś/łaś ten wspaniały pejzaż?
'Je vais te montrer des chaussures superbes lub: de superbes chaussures.
,Pokażę ci cudowne buty.
Kiedy przymiotniki z omówionych grup są dodatkowo określone za pomocą dopelnienialub przysłówka. .

wówczas stały zawsze po rzeczowoiko. Jedynie przymiotniki krótkie-wymienione wyżej -użyte z króilim pr'zysłów·
takim jak np. tres, assez czy peu, mogą stać zarówno przed jak i po rzeczownikU.:
.!'' fram;ais est une /angue assez diffic/[e .

.francuski jest dość trudnym językiem. · .
!='est une tres jo/ie femme/, une femme tres jo/ie. To jest bardzo ładna kobieta:
S'est une grande maison. C'est une tres grande maison. ·
o jest duży dom. To jest bardzo duży dom.
e: C'est une maison re/ativement grande ..To jest dość duży dom.
f Przymiotniki zmieniające znaczenie zależnie od ich miejsca w stosunku do rzeczownika:

·a·iektóre_przymiotniki co innego znaczą, gdy stoją przed lub po rzeczowniku. Zazwyczaj przymiotniki użyte
"osłownie, w znaczeniu obiektywnym, stoją po rzeczowniku. Użyte przenośnie, w znaczeniu subiektywnym,
.~~wiane są przed rzeczownikiem. Oto zestawienie najpopularniejszych przymiotników z tej kategorii:
99
uz
une langue ancienne (""' vieil/e, .antique) mon ancienne.adresse (= d'autrefois)
ANCIEN Mi-
- stary język, np. greka, łacina - mój poprzedni adres od<
un soldat brave (= courageux) une brave femme (= honnete) i nl
BRAVE
- odważny żołnierz . - poczciwa, dobra kobieta L.
un resultat certa in (= sur,. evident) une certaine nouvelle(= indefinie) p
CERTAIN
- pewny, oczywisty wynik - pewna, jakaś wiadomość D
p,
un disque cher (= qui coOte cher) mon cher ami(= aime, cheri)
CHER Li
- droga płyta - mój drogi przyjaciel
S;
une fi/le chic(= .e/egante) une chic fi/le (= sympathique) N
CHIC
- elegancka dziewczyna - sympatyczna dziewczyna N
un garr;on curieux (= desireux de .. .) un curieux garqon I= etrange, bizarre! A
CURIEUX A
- chlonny wiedzy chlopak - dziwny chlopak
K1
le mais dernier(= passe, precedent) le dernier mais de J'annee li
DERNIER
- as-i.3tni, poprzedni r~lesiąc - ostatni miesiąc roku
une vie differente (= dissemblable, autre) differentes personnes (= plusieurs) KH!
DIFFERENT Jeśli
- inne, odmienne życie - kilka, wiele osób
I!
dot~
une aventu;e dróle (= amusante) une dró/e d'aventure (= extravagante,
DRÓLE LE
- zabawna przygoda bizarre) - dziwna przygoda
Be
un metal dur(= solide) un dur travai/ (= difficile, penible)
DUR li
- twardy metal - trudna praca (C
un homme grand(= haut.detaille) un grand homme (= important, ce/ebre) I Ni
GRAND
- wysoki człowiek, mężczyzna . wielki, ważny człowiek ' Pr
un mot nouveau (= recent) une nouvelle robe (= autre, seconde)

NOUVEAU
- nowe, nieznane dotychczas słowo - nowa, inna, dodatkowa sukienka
zami
une fi/le pauvre (= qui manque d'.argent) une pauvre fi/le (= malheureuse)
PAUVRE li.
- niezamożna .dziewczyna - biedna, nieszczęśliwa dziewczyna
w
un commen;ant petit (= de petite tai/le) un petit commerqant (=qui n'"?f pas importanV Al
PETIT
- niski, niewysoki handlarz - drobny handlarz Pr
PRO PRE
des serviettes propres (= qui ne sont pas safes) mes propres affaires (= amoi)
- czyste ręczniki - moje wlasne sprawy
des fleurs rares (= uniques) de rares visites (= peu nombreuses)
RARE
- rzadkie, niespotykane kwiaty - nieczęste, nieliczne odwiedziny
u~e chemise sale(= qui n'est pai propre) un sale temps (= desagreab/e, mauvais)
SALE
· - brudna. koszula - brzydka, kiepska pogoda
une personne seu/e (= solitaire) la seu/e so/ution (= une, unique)
SEUL
-'samotna osciba - jedyne rozwiązanie
un problerne simpl~ (=pas t:ĆJriipliq<Je) une simple formalite (= seulement une)
SIMPLE ·.
,'•''" - ńieskomplikowany, prosty prnble111 . - jedyna formalność
Przy1
un enfant triste(= qui n'est pas gai) un triste etat(= grave, penible) fes a,
TRISTE
- smutne dziecko - stan godny pożałowania
. rego j
•unehistoire vraie{~·.autnentique) un vrai talent(= veritable) ry), j \1
.I
vRAi. - prąwd~lwa,-.autentyczna_·: h_ist6fl9' · - prawdziwy, wielki tale.n! ']
Ja
Ba I
fll.e--~~l-: Niektóre przymiotnilń, zazwyczaj występujące po rzeczowniku, pojawiają się przed nilll" Le:
w utartych zwrotach, np. le juste milieu (złoty środek), un fru! ńre (niepohamowany śmiech), un libre·service (samoobsługa),
en plein air (pod gołym niebem),faire l a = matinee (spać do poludnia);faire la sourtle oreille (udawać głuchego) i inne.
IO .
100.
UZGADNIANIE PRZVMIOTNIKÓW OZNACZAJĄCYCH KOLORY .iiJ.s.
',.,~, ,<
uzgadnianie przymiotników mi·, semi-, demi· i nu-

M- semi-, demi- i nu- stojące przed rzeczownikiem są nieodmienne (stanowią wówczas jakby prefiksy
~dzielone od rzeczownika łącznikiem). Nieodmienny jest także zwrot demi (w połowie). Ale kiedy demi
a
• ~nu stoją po rzeczowniku, uzgadniają się z nim: nu w liczbie i rodzaju, .a demi - tylko w rodzaju.
La premiere mi-temps est enfin sifflee. .
Pierwsza połowa meczu została wreszcie odgwizdana (skończyła się).
oonnez-nous une demi-bouteille de vin rouge.
poprosimy o pól butelki czerwonego wina.
Le soleil est aujourd'hui a demi voile par /es nuages.
Slońce jest dzisiaj do połowy przysłonięte chmurami.
Ne sortez pas nu-tete, c'est dangereux !
Nie wychodźcie z gołą głową, to niebezpieczne!
Ale: Eiie marche sur le trottoir /es pieds nu;s_ ? (Ona) idzie po chodniku z gołymi stopami?
Achetez deux kilos et demi de pommes de terre.
Kupcie dwa i pół kilograma ziemniaków.
!fest deux heures et demig_. Jest (godzina) druga trzydzieści (w pół do trzeciej).
Kili<a przymiotników odnoszących się do jednego rzeczownika

Jeśli co najmniej dwa przymiotniki odnoszą się do jednego rzeczownika, wówczas stosujemy te same zasady
dotyczące miejsca przymiotnika w stosunku do rzeczownika, zależnie od ich kategorii.
Les heros de ce film, ce sont de petits hommes verts.

Bohaterami tego filmu są małe zielone ludziki.
// n'a pas une grande experience professionnelle.
(On) nie ma dużego doświadczenia zawodowego.
Nous adherons a une oraanisation sportive internationa/e.
Przystępujemy do międzynarodowej organizacji sportowej.
:;:.:··rty@~l~l~t Kiedy ptzymiotnik w liczbie mnogiej poprzedza rzeczownik, wó~czaS. ~o~~j.mk'·meo~~~·~#. ~es·
,. żamienia się na de.
!: // y a dans cette ville un hotel luxueux I des hóte/s luxueux.
~W tym mieście jest luksusowy hotel I kilka luksusowych hoteli.
I'. Ale: li a apporte un gros livre I de gros livres.
·l Przyniósł grubą książkę I grube książki.
4. Przymiotnik ~ 4.S. Miejsce przymiotników w zdaniu ~ ćw. 1.-11. ~
IUllCADNIANIE PRZVMIOTNIKÓW OlNACWĄCYCH KOLORY

J..:ACCORD DES ADJECT!FS DE COULEUR
Przymiotniki oznaczające kolory zazwyczaj podlegają tym samym zasadom, co pozostałe przymiotniki (patrz:
·!es adjectifs qualificatifs, str. 90), tzn. uzgadniają się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem lub zaimkiem, do któ-
1rego się odnoszą, o ile istnieje taka możliwość. Tak zachowują się, np. blanc (biały), bleu (niebieski), gris (sza-
·. ry),jaune (żółty), noir (czarny), rouge (czerwony), vert (zielony) czy vio/et (fioletowy).
f l'aime beaucoup mon tee-shirt gris et ma chemise verte.
ł. Bardzo lubię mój szary podkoszulek i moją_ zieloną koszulę.
~- Les murs dans ma chambre sont b/eus. Sciany w moim pokoju są niebieskie.
' 'łJf®!ł•;ij Blanc (biały) ma w rodzaju żeńskim formę blanche, a violei (fioleto~) ~vio;er:~. •
101
eodmienne przymiotniki oznaczające kolory Niektc
:ymiotniki oznaczające kolory pozostają nieodmienne, gdy: petit I
rolę przymiotnika oznaczającego kolor pełni rzeczownik (chodzi o nazwy metali, owoców, warzyw, karnie. tow cy
szlachetnych, produktów spożywczych itp.);
Efie a orne son chapeau de rubans abricot.
Ozdobita 'kapelusz morelowymi wstążkami (= w kolorze moreli).
Des panta/ans chaco/at sont actue/lement tres a la mode.
Spodnie w kolorze czekolady są obecnie bardzo modne.
~1J!t~1: Funlccję koloru mogą pełnić - i wówczas pozostają nieodmienne - ~p~:·~~ris~.-- {wiśni~); dtron_- (~)~ -
mnge (pomarańcza}, prune (śliwka}, carotte (marchew), olive (oliwka}, lavande (lawe11da),marron ~ztanjadalny}, noisettl'fe
orzech laskowy}, acajou (mahoń}, e1Jerre (heban}, ader (stal}, argent (srebro), or (złoto}, emeraude (szmaragd), f'Ubis (rubilllil Wiele
aphir (szafir), turquoise {turłms), cafe (kawa), champagne (szampan}, creme (śmietana. krem), brique (cegła); nacre t!IlaSał pes pa
>erłowa), perle (perła), pallle (słoma). '~ wane ~
_;_;
jów 1rr
~~l!l,fi Kilka rzeczowników pospolitych oznaczających kolor funktjonuje już jak typowe przymiotniki, tz.n. Cett,
Diane są
w liczbie i rodzaju z rzeczownikami, do których się odnoszą. są to ecarlate {szkarłatny), fauve (płowy), mauve Ten c
kowo-różowy, koloru malwy), pourpre (purpurowy), rose {różowy). · ·· Les 2
El/es se sont achete des panta/ans roses. Kupiły sobie różowe spodnie. Aktc.
I/ avait honte : ses joues sont devenues ecarlates. -Da
Było mu wstyd: jego policzki zrobiły się szkarłatne. - Da 1
Le Iii
2. nazwa koloru jest słowem zapożyczonym z innego języka; tera.
Książ
lis portent souvent des chemises kaki. (Oni) często noszą koszule w kolorze khaki. histo1
3. chodzi o kolory złożone:
a. może to. być jeden kolor o różnych odcieniach, np. bleu turquoise (niebieski o odcieniu turkusowym). vert Fornm
o/ive (zielony o odcieniu oliwki), jaune pale (bladożółty); Formy I
b. lub kolor będący połączeniem dwu innych kolorów, np. gris-vert (szarozielony); - fim),
W tym drugim przypadku przymiotniki oznaczające kolory łączy się za pomocą tącznika. (ref/ech.
czasu p
Les chemises bleu ciel te vont tres bien. Koszule w kolorze błękitu nieba bardzo ci pasują.
Je reve d'avoir un manteau vert fance. Marzę o ciemnozielonym płaszczu. Form)
Nous avons vu des chandails rouge vif tres extravagants.
Widzieliśmy/atyśmy ekstrawaganckie jaskrawoczerwone swetry. Przym ie
Ma meil/eure amie a des yeux bleu-vert. na -ant.
Moja najlepsza przyjaciótka ma niebieskozielone oczy. zach od;
nich Uh
flj!i)ij;~-~~~· Przymiotniki oznaczające kolo~ wchodzą w skład bardzo wiel~ ~owiedzeń i zwrotóWi, ~]
które warto znać. oto niektóre z nich: 1 rorn~j
blanc comme neige {bialy jak śnieg f czysty jak łza) . '
1
passer une nuit blanche (spędzić bezsenną noc} convaiA
donner carte blanche d ąueląu'un (da( komuś wolną iękę)
avoir une peur bJeue (bać się panicznie) f.dlffere/i'
etre un cordon bleu [być świetnym kucharzem) , excellei'
etre gris {być pijanym) f:'.', i
etre !'eminence grise [być szarą eminencją, osqbą wpływową) !fatlgue
1:, 1
faire grise mine d que!qu 'un (źle. chlodno kogoś przyjąć/ zareagować na czyjś widok) intrigud
etre le maillotjaune (być zwycięzcą etapu lub całego wyścigu kolarskiego)
rire Jaune {śiniać się nieSzczerze} Jneg//g~
le marche noir (nielegalny handel) precedE
avoir des idees noires {być przybitym)
etre rouge de honte /de colere {być czerwonym ze wstydu f ze złości) [Provor,/
€tre la lanteme rouge {być osobą zajmującą ostatnie miejsce, z najgors~ yvyriikiem) · suffoq~
voir rouge (mieć napad złości, wpaść w szal) -
brUler lefeu rouge (przejechać na czerwonym ŚWietle) 1
Nous<
se mettre au vert (wybrać się na łono natury)
donner le feu vert d queląu'un (zapalić komuś I dla kogoś zielone światlo, pozwolić na coś).
La vie
Pau/ e.
102
IMIESŁOWY ume JAKO PRZYMIOTNIKI .!il.7.
N"ektóre przymiotniki oznaczające kolory funkcjonują też jako rzeczowniki, np. un petit noir (czarna kawa), un
tit blanc/ rouge (kieliszek białego I czerwonego wina), fes Verts (Zieloni, ekolodzy), fes Bleus (francuscy spor-
1
~~wcY. np. reprezentacja piłkarska).

4. Przymiotnik ~ 4".6. Uzgadnianie prz~otników oznaczających kolory ~ ćw. 1.-8. ~
iMil!:St@WV ll.lllYTIC JAKO P~ZVMIO'il'Nii<I

LES PART/CfPES EMPLOYES COMME ADJECTIFS QUAUFICAT!FS
. Wiele imiesłowów czasu teraźniejszego (/es participes presents) oraz imiesłowów czasu przeszłego (fes partici-
:.pes passes)stało się przymiotnikami. Te, które zostały utworzone od imiesłowów czasu teraźniejszego, nazy-
. wane są przymiotnikami odczasownikowymi (/es adjedifs verbaux). Przymiotniki pochodzące od obydwu rodza-
jów.imiesłowów uzgadniają się w liczbie i rodzaju z rzeczownikami lub zaimkami, do których się odnoszą.
1: cette maison est inhabiteg_ depuis des annees.

ł Ten dom jest niezamieszkały od (wielu) lat.
!'·Les adeurs qui jouent dans ce film sont des adeurs tres connw;..
j Aktorzy, którzy grają w tym filmie, są bardzo znanymi aktorami.
l- David, tu es fatigue ? - Un peu. Et toi, Alice ? - Moi, je suis comp/etement creveg_.
~_Dawidzie, jesteś zmęczony? - Trochę. A ty, Alicjo? - Jestem całkiem wykończona.
~Le /ivre que nous devons lire maintenant n 'est pas du tout interessant. Par contre, plus tard, je vais
~te raconter une histoire passionnante.
;ł Książka, którą musimy teraz przeczytać nie jest w ogóle interesująca. Za to później, opowiem ci pasjonującą
ł historię.
)!ormv imiesłowu czasu przeszłego

• ormy Je participe passe czasowników I grupy (-er) kończą się na -e
(farmer - forme), li grupy (-ir) - na -i (finir
fini), natomiast Ili grupy, która zawiera czasowniki nieregularne, mogą kończyć się na -e
(nartre - ne), -i
'flechir - ref/ech1), -u (attendre - attendu), -s (asseoir - assis), -t (faire - fait). Więcej form imiesłowów
asu przeszłego znajdziesz w podrozdziale IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO, str. 232.
ormy imiesłowu czasu teraźniejszego

f-zymiotniki utworzone od imiesłowów czasu teraźniejszego (fes participes presents) kończą się zazwyczaj
a -ant. (patrz IMIESŁÓW CZASU TERAŹNIEJSZEGO i FORMA GERONDIF, str. 228). W niektórych przypadkach
chodzą zmiany ortograficzne między pisownią imiesłowu czasu teraźniejszego a pisownią przymiotników od
·, utworzonych. Porównaj:
,Nous avons vu un spectac/e interessant. Widzieliśmy/łyśmy interesujący spektakl.

La vie dans une grande ville est fatigante" Życie w dużym mieście jest męczące.
Pau/ est un eleve negligent. Paul jest niedbałym (nieuważnym) uczniem.
103
~~j/J~_; Niektóre przymiotniki odczasownikowe kończą się na--ent zamiast na .:OnŁ Gdyb;Ś-:-~a1_fła _ ~_róble~Y.--ktd·_~ _
rej końcówld użyć, sprawdź, jak wygląda rzeczownik pochodzący od tego samego czasownik~ co. P.rzymiot11ik.J~śli rz~< t;m · i'
czownik kończy się na ~nce, to będzie znaczyło, że przymiotnikma.lcońcówkę-~nt, nJ>.-diffeITT, une di.fft!rgnce_·_.-_·d~s opiliionf~
di.ffirg_ntes. Większość przymiotników kończących się.na -ant wygląda ide_ntycznie jak ini:ies!ovry; WSJ>Ół:~esn~ (leś participe{:
presents). o tym, jak je odróżnić, jest mowa w podrozdziale IMIESŁÓW CZASU Tl!RAŹNll\ISZEGOi FORMA GiiRONDIF (stt 228). l Voi
de)
Miejsce w zdaniu imiesłowów użytych jalco przymiotniki
l'ea
Przymiotniki utworzone na bazie imiesłowów, użyte w funkcji przydawki (l'epithete), stawia się zawsze porze-
czowniku, do którego się odnoszą.
Cette agence offre beaucoup de voyages organises. Si V
To biuro oferuje wiele zorganizowanych podróży. sou
Eile essaie de satisfaire sa mere exigeante. Ave
(Ona) stara się zadowolić swoją wymagającą matkę.
-~~~i; Nie wszystlde przymiotniki kończące się na -e lub -ant są jednocześnie imiesł?w~ -.~p-~_ferię, _(św,iąt'ec.Zny,_·
wolny od pracy), iigg {mający pewną liczbę lat; wiekowy. w podeszłym wieku), sensg (rozsądny, rozumny), e1eggnt (elegancki!,'
mechant {zły, niegodziwy. złośliwy) i wiele innych. 3. Zas
jes~~
4. Przymiotnik - 4.7. Imiesłowy użyte jako przymiotnild - ćw. 1.-8. ~.·

. ·....·...· .· 4. Przymiotnik - Testy t!) zna
t!/ 1. Eile
2. NOL
3. Cet1
4. li pr
5. Mor
6. Ces
7. Cett
1. Wpiszprzymiotniki wyrażające to samo, co podkreślone fragmenty zdań. Uzgodnij jk, jeśli

jest to konieczne. Do utworzenia przymiotników użyj podańych sufiksów. Za każdą prawidło· 4. Uzu
wą formę przyznaj sobie 1 punkt. po~
'-a.ble. -·aire' -al o.' -ant ~el -eux· -ique -issime
O O O D O O Is I I 1.
odri
(prei
1. Elle·a commence des etudes de medecine ; ce sont des etu des
--~------ Z. (pro'
2. J'ai des troubles de la vision ; je dois parler au medecin de r:nes troubles - - - - - - - - -
3 .. Nous assistons .a des changements du dimat ; ces changements nous inquietent 3. (red
4. Ce proces a provoque un scandale ; c'etait un proces _ _ _ _ _ _ _ __ 4. (refli
5. Mes voiśins sont tres riches ; ils sont 5. (satti
-----~--- d'ad
6. Leur ar:nie, Sophie, sourit tout letemps; c'est une.fille-"'7~-~-----
6. (surf
7. Cette r11aison n' est pas tres confortable, mais on peut l'habiter; elle est=-'-'-'-'--"-'-''-'~ ·]
8. Chacuri de nous fait parfois des voyages dans son imagination, des voyages
. .
-~-~~---- 5. Uzuj
.!
2~ Uzupełnijteksty rnklam odpowiednią formą przymiotników w nawiasach.
Za każdą prawidłowąi'otmę przyznaj sobie 1 punkt. o iai
'i
Devi
Notre eau minerale ·«La Source » est d'une fralcheur (1: naturel)--~~~--
1. Cet I'
Ell(a un;(2; bon) . ·
et legerement (4; gazeifie)
goOt; ellę est(3; propre) _~'--~-='---
• Choisissezcla poUr u11ey1e (57 sairi)
On s II
· · et (6. simple) ! · 2. ced
_J'
.~
i
I
„
i
I
Avec has croisieres* en bateau, vous trouverez une.ambia.nce (7. accueillani) .
i
-~------""-· et (8. sympathique) · et le luxe (9. 'raffine)
------- des voyages (1 O. international)
' ' : .,. '
·
I
*une croisiere - wycieczka
statkiem, rejs
)4
voici une offre (11. sensationnel) - - - - - - - - - ! Une montre (12. elegant)
~------et (13. leger) mais en m.eme temps (14. soli-
cie) . Eiie est (15. resistant) aux chocs et a
I' eau.
Si vous voulez conserver pour longtemps vos (16. meilleur) _ _ _ _ _ __

souvenirs de vacances, achetez notre (17. nouveau) ------~ appareil !
Avec lui, vos photos seront plus (18. clair) et plus (19. precis)
, les couleurs seront plus (20. vif) que jama is.
-------
. 3. zastąp podkreślone fragmenty zdań przymiotnikami odczasownikowymi uzgodnionymi, jeśli

jest to konieczne, z rzeczownikami, do których się odnoszą. Za każdą prawidłową formę przy-
znaj sobie 1 punkt. 1-:-::1
. .Eiie avait les yeux qui brillaient. - ~
· · Nous avons un professeur qui exige beaucoup de tous les eleves. - _ _ _ _ _ _ __
Cetle jeune filie porte une tenue* qui provoque. - - - - - - - - -
11 prononce souvent des phrases qui irritent. - - - - - - - - -
. .Mon frere pratique un sport qui. fatigue beau coup. - - - - - - - - -
.:·Ce sont des jeunes hommes qui ont beaucoup de charme: - - - - - - - - - "une tenue - strój,
ubiór
; Cetle cha1ne produit des emissions qui passionnent. - - - - - - - - -
· Uzupełnij przymiotnikami o formie imiesłowów czasu przeszłego utworzonymi od czasowników

: podanych w nawiasach. Uzgodnij je, jeśli jest to konieczne, z rzeczownikami, do których się
<(ldnoszą. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
(preferer) Ma matiere est la philosophie.
Jprometlre) Chose , chose due*.
(reconna1tre) Nous avons parle en classe d'un auteur _ _ _ _ __
reflechir) Les professeurs aiment avoir des eleves - - - - - - * Chose promise, chose due -
atisfaire) Les parents · de nos resultats nous ont promis przysłowie: obietnica,
'acheter un chien. rzecz Swięta
surmener) Les lyceens · - - - - - - revent d'un repos bien merite.
zupełnijteksty zagadek odpowiednią formą przymiotników w nawiasach i spróbuj odgadnąć,

jaki przedmiot chodzi. Za każdą prawidłową formę przymiotnika przyznaj sobie 1 punkt.
evinettes. Qu'est-ce que' c'est?

. I /141
et objet a une forme (rond) . li peut avoir des couleurs (different) ________
. n s'en sert pour pratiquer (certa in) sports, par exemple le football. - C'est...
;e~ objet peut avoir des dimensions (variable) . li a d'habitude une forrne (rectangulaire)
s - - - - - - · li se compose d'un assez (grand) nombre de feuilles (couvert)
=-:-;--:--...,..-,-,.-de signes (destine) a
etre Ius. - C'est.:". .
b""t (circulaire) et (piat) . li est recouvert d'une (fin) couche
'aluminium. li y en a plusieurs types. li est utilise pour stocker des donnees* sous forme (numerique)
: : : - - - - - - · - C'est„.
'est un piat (italien)
------ a l'origine avec des
w mes et des sauces tres (varie) .- C'est...
*/es donnees - dane,
~ '\;' D!!dWCJ anb5!P UO'E <lJfl!I un ·z: UD)leq uń ·i
informacje
105
samoocena
6. Uzupełnij zdania podkreślonymi rzeczownikami i odnoszącymi się do nich przymiotnikami

5. - J'.;
(gdy są dwa przymiotniki, opuść spójnik et). Za każdy przymiotnik wstawiony w odpowiedn
- Ce
miejsce przyznaj sobie 1 punkt. - TL
1. Ces meubles sont vieux.---<- Debarrassons-nous de ces _ _ _ _ _ _ _ _ __ 6. -Q
2. Nous avons un chien. li est obeissant. - Nous avons un - - - - - -M
3. Ce studio est meuble. ---<- Nous avons Joue un _ _ _ _ _ _ _ _ __ - Pi
4. Eile porte toujours sa casquette qui est rouge tomate. - Je deteste sa _ _ _ _ _ _ _ _ __ -M
c'
5. Ce personnage se com porte ridiculement. li est curieux. - Tu con na is ce _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ -At
6. Ma chambre est grande et confortable. - C'est une _ _ _ _ _ - - - - - - - - - -
7. Cette annee, l'ete est beau et chaud.---<- Cette annee, nous avons un _ _ _ _ _ _ _ _ __ 9. UzL
poc
8. On nous a servi un potage. li etait onctueux~ et bien epice*. ---<- On nous fort
a servi un ~---- " epice, -ee - przyprawiony, do
onctueux, -euse - tlusty, zawiesisty;
I{!
o konsystencji kremu
Aujour1
" 1. Wpisz przymiotniki w nawiasach w odpowiedniej formie i w odpowiednie miejsce
w stosunku do rzeczownika. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
(3. tern
[
.•;~~~~~t~~
e 'e:taa (1. inteńsif) t.iite.
ma Vio.Wieme.jdwmee..kPanh; ·
foi.0.11.e.i!. · ·
łe.· 4~/A~·.. •6W.gu~e. Je P}tofi.i.:te. płe..tne.-
pwwe. que. •... ne son1
Demail,
mmt de. ma~ (2. bref)
·. ·• .· . . .·· ·. .· . . ·.·. ·. • 4eJ o!.IJL dcut6.. .en. cilpLtaJ!.e de. ła < nord di
j'aińai:t fu .toUJLnfa de../ du, (3.parisieil) .·
FJta.Yi.ce; Aufqwr.d'JuU., · mu.6ee6
------'-~--'. •. f,tJe.ĄuM Juwie ! J'ai vuile./dę.<\ (4:beau,5.abs,t'.ait)···
~-"-"-''-"---""-'-'-. P~··· .·• .__ .•.. , de I du,(6::splęnciioeh> : ...· .•.•_ .. ·.
Ąeu.i'.pftt!icU > ·.. · , ......\ '(!;{. pll.ILUeu.l'.ie)Wne.n;t iliml. ime.(7 .. magnlfique) .··
~7-~~----'-,--··~· 4ta.tlLe ··· ···.· · ·. · · de m~e.,.:i~?.:~.••.·. i_. ńill .l'.f0 · _'.cu;.
:
mu .: .J'cilfue.C.on.rutUJii. le.!.> (8 •.nouveau) ·~··--'-''7-'7-.....,.~'7-~ ""''-"""""~·

aa.1u ··fu -m6di.: ·. CJ.tia.Yld. P~vdi.J., 6a.Un •.. . Je me. ĄLJM de.hi.te Urie. (9.'aeli.d~~x> •· ·.•....•..•. · ·•·. · .· ·.· .· . _.·
pitl:Ml,~f!. ·. · · · · ·. . c•e.S.t. bien. vJta,t Q<i'enJ!UUW.f'. µ: y a beiweoup .de. (i O. bon)
· dno.6e5 ii' miWge'1: : , • < ' ·• · .
---~-~--·"-'·----~ ~-
----'"~~-- ~.:.~·::_::_~~~:::;L~:.-~~ :;~~~ -. -:_-, ·_;_'_ "--·---~---~::„ .:": :___::.. ---·--- --· ~>- ----····---·-,:.:- ;.:':..~-:." -~_;„~_:___:::.:...:."--'"' :.::_:-_,_,,__ ...,.;.~;
·, -- /„ - ,,,- • -: ;;--:'·; ' •__:__.·.·.:-_·:-:-••·._:·-••_·;,:._->.·_.. ·..··.··.··_.:-
__._._._•·.·.·.·.·_··..·.·.·_·.
„: _____ ,_,_:_.::. ___ ·-· - -.
J;J\. 8. Uzupełnij wypowiedzi odpowiednimi formami pr~ymiotników ~ nawiasach,

6 także w stopniu wyższym lub najwyższym. Za każdą prawidłową formę przyznaj
sobie 1 punkt.
1. - Qui est-ce qu'on choisit pour notre eguipe? Andre?
- Moi, je prefere Jacques, il est (fort) et (discipline) _ _ _ _ _ _ __
- Oui, mais Andre est (bon) joueur de basket-bali dans tout Je lycee l
- Si on dornie sa chance a Jacques, tu vas voir qu'il est (bon) qu' Andre. lis ant eu I
les memes. resultats. ·j
2. -Alors, comment tu trouves les gateaux de ma sceur? ]
- lis ont ·un goGt specifique et ils sont un peu (dur)_·_ _ _ _ _ _ _ _ .,. l
I
- N'aie pas peur et dis franchement que ce sont (mauvais)_·-----'-~~ gateaux que tu aies I
3.
jamais manges !
- Je ne peux pas me decider. Tu peux me conseiller ? Quel le jupe choisir ?
i'
- Je pense que cette jupe (bleu marine) te va tres bien. .1
- Oui, mais cetle longueur n' est pas dans Je vent* dans cette saison, j
- Prends alors cette jupe (demi-Jong) ! I
4. - Est-ce que tu prends un pull ? l
- Mais, maman l Dans Jes climats (tropical) _,~---,.---on n'a pas besoin de pull.
- Tu as sans doute besoin de tee-shirts et de shorts (leger)
--~----~-
06
-J'ai decouvert une patisserie qui vend (bon)_·_ _ _ _ _ _ _ _ tartes de la ville ..
ce n' est pas possible. Je ne connais pas de (bon) tartes que celles que tu prepares !
'-Tu penses ? C'est tres gentil de ta part.
Quel temps horrible ! Je deteste l'hiver !
_ Mais pou rquoi ?
_ Parce qu'il fait froid, bien sOr ! Surtout ces vents (glacial) - - - - - - - · · · Brrr !
_Moi, je ne suis pas d'accord avec toi. Pour moi, les (principal) avantages de l'hiver,
c'est de pouvoir patiner, glisser; fai re du ski, de la luge ...
-Arrete !
'i uzupełnij informacje dotyczące pogody, odpowiednią formą rzeczowników i i:1rzymiotników

podanych w nawiasach;~Przymiotniki wpisz w odpowiednim miejscu. Z~ każ~ą prawidłową
formę przyznaj sobie, 1 'pLinkt. · •· · . - , ../ /.'.'.·.· > ./ 1,::::1
.. -- - ----· . , ,.," . -~ Op!SY,~A~\i. 10GO~:~. ·';-:, ~
Les (1. informations I meteo) -------------~ d'aujouid'.h;i

ujourd'hui, nous .avóns.eu Uf1_e. (2. journee I beau)/··· ·. .. . 'd'automne avec une
. temperattire I cha ud) · ·· : · pou( !~saison. Le matin, une (4. bru me I epais)
· · arendu la circulation ditficile/A·l'.est du pays - des/ de (5. pluie I gros)
~--~-~ d'órage; aiTisud- une (S:chaleur/ puissant) _ _ _ _ __
'----'7~ Ć:Ornl)Je· au mois dejuillet. Les (i travaill,ęJJrf pauvre) --~-~>~·=···-~=---qui
'.sont pas en vacanćes n'ont pas pu profiter de ce (8. tempś I magnifique) ~--~-- --~--
f11ain, ce sera la continuation de cette.(9,ch9_Leur / lourd) ---~-~----""~-· Seulement au
fd du pays il fera une (1 o. journ~e'/ frais·i-·· .~... „ poUr la~ajson.)f
.. Jror~L : '5_ I 1oo points I
Klucz do ćwiczeń-> str. 295 ~
107
ucz
10.
71 .
72.
73.
74.
75
76.
Liczebniki (/es adjectifs numeraux) służą do wyrażania ilości, miary, wagi, godzin, dat oraz kolejności. 77.
Dzielą się na dwie grupy: liczebniki wskazujące na ilość - są to liczebniki główne (fes adjectifs card;. 78
naux) oraz te które wskazują na kolejność, czyli liczebniki porządkowe (/es adjectifs ordinaux). 79
~
łaniaJ
5.1. ll.ICZEBNiBC! Cll:.ÓWNE

LES ADJECTIFS NUfViERAUX CARDINAUX
• 70 1
•SO 1
• 901
Część liczebników posiada formy złożone zapisywane za pomocą łącznika, który oznacza pewne działania ma-
tematyczne. Liczebniki główne zazwyczaj są nieodmienne. Istnieje jednak kilka odstępstw od tej reguły. I
• ..
naści i
Kiedy
znajd
I 80
85
Liczebniki od o do 19 91
o zero
1.un (une)
5.cinq
6 six
7 sept
10 dix
11 onze
. ·12 douze
15 quinze
16 seize
17 dix-sept
I septai
I
2 deux
3 trois 8 huit 13 treize 18 dix-huit
4 quatre 9 neuf 14 quatorze 19 dix-neuf
Licz
1 Ol
jako rzeczownik uzgadnia się w liczbie. 10'
101
Cest un mauvais e/eve : il collectionne fes zeros. To jest słaby uczeń: kolekcjonuje jedynki (najgorsze oceny).
1 O!
• Un {jeden) przybiera postać une, gdy odnosi się do rzeczownika w rodzaju żeńsldm. 11!
un garc;on (jeden chłopak), ale: une fi/le (jedna dziewczyna)
• Liczebniki 17, 18 i 19 są utworzone przez dodanie liczebników 7, 8, 9 do liczebnika 10; 17: dix·sept (10
(10 + 8). 19: dix-neuf(10 + 9).
+ 7), 18: dix-huit e
•Mil
II <
fi J
•Mil
ore
uczebnil<i od 20 do 69 trc
/'a I
20 vingt
21 vingt et un (une)
22 vingkjeux
30 trente '"' 40 quaral1te
31 trente et un (une) · 41 quarante et un (une)
3"2:trente-deux . · '42q&arant~-deux
s~,-ci0quante-, 60 soixante
51 cinquante et un (une) 61 soixante et un (une)
si cińquante-deux 62 soixante-deux
/'a II
23 vingt-trois 33 trente-trois 43 quarante-trois · 53 cinquante-trois 63 soixante-trois I
·1
2ifvingt'quatre 34 trente-rjuatre ,· ·· · : : 41tquarantN/t1atie 54 ciqquante-quatre 64 soixiwte-quatre
uzgc
25 vingt-cinq 35 trente-cinq · 45 quara~te:cinq 55 cinquante-cinq 65.soixante-cinq
Ul
26. vingt-six 36 trente'six · 46 quarante.six 56 Cinquante'si'i • 6(i so/xante-six
li
27 vingt-sept 37 trente·sept 47 quarante-sept 57 cinquante-sept 67 soixante-sept
28 vingt-huit 38 trehte'huit •· 48 quarańi:e-huif 58 cińqui'lnte'liuit · : "68 soixante-huit •Ki•
29 vingt-neuf 39 trente-neuf . 49 quarante-neuf 59 cinquante-neuf 69 soixante-neuf po
41
Liczby 21, 31, 41, 51 i 61 zawierają spójnik et (i) między wielolcrotnością dziesięciu i liczbą un ijeden). 5;
·1
l
108
Liczebnil<i od 70 do 99
Y'QO soixante-dix 80 quatre-vingts 90 quatre-vingt-dix:
~1J.soixante et o~ze 81 quatre-vingt-un (une) 91 quatre-vingt-onze
'lff!J.z·soixante-douze 82 quatre-vingl:cdeux . 92 quatre-vingt-di/uze
lk_.--,-, - •
[f[j_3_soixante-tre1ze _ 83 quatre-vingt-trois 93 quatre-vingt-treize ·
Jt~soixante-quatorze 84 quatie-vingt,quatre · 9.' 4 -quatre"vingt-quaiOiZ~.•
- - - " .
f7_s soixante-qu1nze 85 quatre-vingt-cinq 95 quatre-vingt-quinze
~il.6',soixante-sęize 86 quatre"vingt,six 96 quatre-virigt"seize: · ·
if!J7t:~o_ixante-dtx~sept 87 quatre-vingt-sept 97 quatre-vingi:dix-sept
~~soixante-dix-huit · 88 ql1ątre:.vingt-huit · 98 quatre-vingt-dix:fiiiit '
~J.9 soixante-dix-neuf 89 quatre~vingt-neuf 99 quatre-vingt-dix~neuf ,
1$1S1J1~~( W języ~ru francuslcim nie ma odrębnych słów dla wyrażenia liczb 70, 80 i 90; ich forniy,są St'ł~~,:yntldzia-
łaniami matematycmymi: . , --- /·.::_:·::-::-:-::·-,'.>---· ---. ·
• 70 to 60 + 10: soixante·dix; 72 to 60 + 12: soixante-douze; 77 to 70 + 17: soixante-dix-septitd. ._ .;_/:::):'.~>·,>-:;-._:·< -
, 80 to 4 x 20: quatre-vingts ; 83 to 4 x 20 + 3: quatre-vingt-trois ; 88 to 4 x 20 + 8: quatre-vingt-huit itd. · : ·.. · ·•
, 90 to (4 x 20) 80 + 10: quatre-vingt-dix ; 94 to 4 x 20 + 14: quatre-vingt-quatorze ; 99 to 4 x 20 + 19: quatre-viJ1~~',ne)!J:itd,
MBlt1~, Llczebnik 71, podobnie jak 21, 31, 41, 51 i 61 zawiera spójnik et (i), z tym że p_rzed liczelJ~-~~-~~--::g·e~-~-::
naście) a nie un (jeden): soixante et onze. Ale spójnika et nie ma w liczebnikach 81i91: quatre-vingt-un._ quatre.-~J-flf :<_„,-_ ,- -
Kiedy liczba 20 jest zwielokrotniona, jak w liczbie 80, dodajemy na końcu liczebnika-s. Ale jeśli w tej samej ~cjLpo 20
znajdzie się jakaś inna liczba. -s znika. · · - -
80 pages : quatre-vingtii_ pages osiemdziesiąt stron

85 ans : quatre-vingt-cinq ans osiemdziesiąt pięć lat
9i euro : quatre-vingt-onze euros dziewięćdziesiąt jeden euro
Ei!!!ll\!l:ii)Il!l2F~ W niektórych regionach francuskojęzycznych (np. w Belgii, Szwajcarii, Kanadzie) funkrj!l1ltiją llazwy
.Septante zamiast soixante-dix (70), octante lub huitante zamiast quatre-vingts (80) oraz nonante zamiast quatre-vingt-dfr (90).
140 cent quarante 300 trois cents 800 huit cents · 3000 trois mille . .
200 deux cents 400 quatre cents 900 neuf cents 16 ooo seize mille
201 deux cent un .500 cinq cents 1 ooo mille 900 oóo .iieuf centmille
205 deux cent cińq 600 six cents 1 001 mille un ·1 .ooo oo() ~;, /ńitii~n
230 deux cent trente 700 sept cents 1020 mille vingt 1 ooo ooo ooo 1111.rnilliard
1!~~-
- , illion i miiiiQi-d są rzeczownikami, a nie liczebnikami, dlatego są uzgadnianie w liczbie mnogiej~-
// a paye deux millionii_ pour cette entreprise. Zapłacił 2 miliony za tę firmę.
I Y a six mi/liardii_ d'habitants sur notre planete. Jest 6 miliardów mieszkańców.na
. 1 e (tysiąc) jest zawsze nieodmienne; w języiru francuskim funkcjonuje także forma mil, którą używa siętylkllw 1latad!,
_ raz forma millier, która jest rze~zownildem i jest uzgadniana w liczbie mnogiej.
trois mille personnes, ale: trois milliers de personnes (trzy tysiące osób)
'.an 1000 : /'an mille (rok tysięczny) · . .
l'~n 1900: /'an mille neuf cents lub /'an.m!I neuf cents (rok tysiąc dziewięćsetny)
0!Ji W języlru francuskim istnieje także rzeczownik mille oznaczając;jednostkę. długości (mil~ 1ni,1rs:kaf,któfy
dnia się w' liczbie mnogiej (może być zastąpio~y przez inną jednostkę długości. np. kilometr llib stopęJ'· ,
n mille ang/ais (mila angielska) /1609 m/, un mille marin (mila morska)/1852 rn/
li a parcouru deux mil/es a pied. Przeszedł pieszo dwie mile. .
lfiedy liczba cent (sto) jest zwielokrotniona, np. w liczbach 200, 300 dodajemy-s do słowa
o cent znajdzie się jakaś inna liczba. ·S znika
400 e/eves : quatre cents e/eves (czterystu uczniów) ,. .
550 livres : cinq cent cinquante livres (pięćset pięćdziesiąt ksiiiż&k)
109
-~~,6{{, Słowo cent jest nieodmienne, gdy znajduje się przed mille (tysiąc). Ale cent uzgadnia się~ li~bie ~óiiej; 3.
kiedy znajdzie się przed millier (tysiąc, okola tysiąca), million (milion) i millianl (miliard),
It L
900 OOO employes : neuf ~mille employes (dziewięćset tysięcy praco""'.ników)
600 OOO OOO d'habitants : six cents mil/ions d'habitants (sześćset niilionów mieszkańcóvv)
400 OOO OOO OOO de dol/ars : quatre cents milliards de dol/ar~ (czterysta miliardów dolarów)
! 2
Ii E
'j: V
Miejsce liczebnil<ów głównych w zdaniu
Zazwyczaj liczebniki główne stoją przed rzeczownikiem, do którego się odnoszą. Ale gdy oznaczają kolejność E
sim:
.
a nie ilość, stawia się je po rzeczowniku. Dzieje się tak w imionach władców, po rzeczowniku an (rok) i w od'.
Rok
syłaczach, jako numery stron. · dix·J
Henri VIII : Henri huit (Henryk Ósmy)
/'an 2000 : /'an deux mille (rok dwutysięczny)
i:ome quatre (tom czwarty), chapitre douze (rozdział dwunasty), page une (strona pierwsza) itd.
li'
~~,- Kiedy liczebniki główne są użyte jako liczebniki porządkowe, wówczas pozOstają nieód.Jiuenne~ , , "
VI
)<
Ouvrez vos livres page quatre-vingt. Otwórzcie książki na stronie 80-siątej.
En 1700 : en mille sept cent. W tysiąc siedemsetnym roku.
~. .
avri
(lis<
Liczebniki główne mogą być poprzedzone rodzajnikami określonymi (/es artic/es definis), zaimkami przymiotny-
mi wskazującymi (/es adjectifs demonstratifs), zaimkami przymiotnymi dzierżawczymi (fes acljectifs possessifs). 4.'
Les cinq sens traditionnels, ce sont le gout, /'odorat, l'oui"e, le toucher et la vue. Pięć tradycyjnych zmy- Wj
słów, to: smak, węch, słuch,
dotyk i wzrok. cjal
Mes deux freres sont etudiants. Moi dwaj bracia są studentami. (SZE
Ces quatre feutres appartiennent a ma copine. Te cztery flamastry należą do mojej koleżanki. lew
pm
zastosowanie liczebników głównych che
1. Wyrażanie ilości (/a quantite), ceny (le prix), wagi (le poids), wieku (/'age), wymiarów I rozmiaru L<
(/es mesures, la tai/le) itd. n
- Vous voulez une table ? Vous etes combien ? - Nous sommes quatre. - Chcecie państwo stolik? Dla
ilu osób? - Jest nas czworo. ·
- Combien coOte ce pull bleu ? - 43 euros (quarante-trois). - Ile kosztuje ten niebieski sweter 7 - 43 euro.
Ce co/is pese 3 (trois) kilos. Ta paczka waży 3 kilogramy.
J'ai 19 (dix-neuf) ans. Mam 19 lat.
Cette commode mesure 80 (quatre-vingts) cm de long, 40 (quarante) cm de large et 1(un) m de haut.
li
Lub: Cette commode a 80 cm de /ongueur, 40 cm de largeur et 1 m de hauteur.
Ta komoda jest długa na 80 cm, szeroka na 40 cm i wysoka na 1 m.
li
mid1
Ta komoda ma 80 cm wysokości, 40 cm szerokości i 1 m wysokości.
Quel/e tai/le faites-vous? Tai/le 38 (trente-huit), n'est-ce pas? Jaki rozmiar (ubraij) pan/i nosi? Rozmiar ~
38, nieprawdaż? "' oz1
li fait tres chaud aujourd'hui. li fait 30 (trente) degres a /'ombre. Jest dziś bardzo gorąco. Jest 30 stopni
19~:'.!
w cieniu.
2. Podawanie adresu, numeru telefonu.

- Quel/e est votre adresse ? - Jaki jest Pana/i adres?
· -J'habite au 20 (vingt), rue de la Rotonde.
- Mieszkam pod numerem 20 na ulicy de la Rotonde.
Mon numera de portable, c'est le 06 43 71 22 05 (zero six, quarante-trois, soixante et onze, vingt·
deux, zero cinq). Numer mojej komórki, to 06 43 71 22 05.
~ Numery telefonów stacjonarnych we Francji zaczynają się na liczby ~d Ql dlJ ~s wskilzuj~crcb. ha region li
niu
zamieszkania abonenta: 01 - to centrum Francji z Paryżem, 02 - pln.-zacbód. 03 -:. pln.·ll{ScbócL: .04..: pcL-wscbód i OS - płd.
- zachód Natomiast numery telefonów komórkowych zaczynają się na 06„-Numery telefon_Ólfi We Francji skladaj~f się z dzie- dnq
sięciu liczb, a czyta się je zgrupowane po dwie. . . · taki
110
LICZEBNIKI GŁÓWNE 5.1.
3. Wyrażanie dat.
·-~ _ Ql/el jour sommes-nous aujourd'hui ? - Którego dziś mamy?
;:; ~ Lub: Que/le est la date ?
;~ -Aujourd'hui nous sommes le vendredi, 25 (vingt-cinq) avril 2008 (dęux mille huit). - Dziś jest piątek
J. 25 kwietnia 2008 roku.
!~En 1492 (mille/mil quatre cent quatre-vingt-douze), Christophe Colomb a decouvert l'Amerique.
ł w 1492r. Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę. ·
.,..~~l~l- Przed dniem miesiąca używam.Y rodzajnika 01creś1onego. ·w odniesieniu do pierws~ego amą_~iin-~-~ą~irilfu·_
siJnY użyć liczebnika porządkowego premier, np. le premier juffiet (pierwszy lipca). .. . . • < ; 1~ •• . ; ·
'iiókmożna wyrazić na dwa sposoby: 1400, to m11le quatre cents lub quatorze cents; 1988,- to _mill_e::neu/c_e,n~_:qu_a_~:~~~~~-i~:-~~~~,
,JiX-neuf cent quatre·vingt·huit, przy czym tego drugiego sposobu wyrażania roku używamy tylko do. roku 2000. · · ·
.d'·uRI Francuzi używają określenia Bjours (dosł. s dni) zamiast ,;tydzień" i 15jours (dosł. 15 dni) ""'~51;··7;~~~:~ie"1
·Mes parents prennent quinze jours de vacances. Moi rodzice biorą dwa tygodnie (dost. l:lietm1ście dlni
wakacji (urlopu). ·
']e reviens dans huit jours. Wracam za tydzień (dost. osiem dni).
§}-1tfuJ,t'@®Y~-m. Gdybyś nie pamiętał[ła nazw miesięcy po francusku, oto one:_janvier.(styczeń),fevrier (luty)>·:~~~:{~-~~}:;
avn1 iJ<wiecień), mai (maj),juin (czerwiec),juffiet (lipiec), aoiit (sierpień), septemhre (wrzesień), octobre (październil{).novembre
'·)opad), decembre (grudzień).
języku francuskim, podobnie jak w języku polskim, istnieją dwa systemy wyrażania godzin: oficjalny i nieofi-
lny. Zgodnie z systemem oficjalnym podaje się godzinę zgodną z jej zapisem cyfrowym, np. 76 (seize) heures
esnasta), 22 (vingt-deux) heures (dwudziesta druga). System ten obowiązuje przy podawaniu programu te-
wizyjnego, radiowego, godzin odjazdów pociągu czy odlotów samolotów. Poza tymi sytuacjami używa się
wszechnie - dla podanych przykładów - godzin: czwarta i dziesiąta. W razie wątpliwości, o jaką porę dnia
odzi, można dodać du matin (rano) lub du soir (wieczorem).
e train 5236 a destination de Lyon part a 17 h 12 (dix-sept heures douze), quai 4 (quatre). Pociąg
r 5236 do Lyonu odjeżdża o siedemnastej dwanaście z peronu czwartego ..
. Le film que nous voulons voir, c'est a quelle heure ? - A huit heures.
Oltórej godzinie jest film, który chcemy obejrzeć? - O ósmej.
Vous partez a que/le heure ? -A neuf heures. - Du soir ? - Non, du matin.
O której godzinie wyjeżdżacie? - O dziewiątej. - Wieczorem? - Nie, rano.
W zestawieniu neufheures wymawia się [w] zamiast[!].
Tylko w systemie nieoficjalnym używane są pojęcia.quart (kwadrans) i ae•nL .-e ,._ '"_.goilzil1y),\atal<::ż.e.
minuit (północ). Porównaj:
w języku francuskim .godzina" i .minuta" są rodzaju żeńskiego, dJat~golicie#i,JkJ~ą~;·11'ff.W~(idiij~~lt

godzin i minut uzgadnia się, np. U est vingt et une heure Uest godzina dwudzie51;!l ,Pi~szl';); u."5t/dfi;,;e!J.Jiite~ .
ntę et une Uest godzina dziewiętnasta pięćdziesiąt jedeń). z tych samych wzgiędów w. rodzaju feńskilii·ąi~dnia;filę;,
Przymiotnik demi (pół), np. 11 est deux heures et demie Uest w pół do trzeciej; dosl,·drągatr:iydiieści), :••i:;Kff..i.<•:y;·· ·;;-,
111
5. Działania
matematyczne.
a. dodawanie (une addition):
2 + 4 = 6: deux plus quatre egale(nt) six (dwa plus dwa równa się sześć) lub deux et quatre font six (dwa
i cztery dają sześć) ·
b. odejmowanie (une soustraction):
8- 3 = 5: huit moins trois egale(nt) cinq (osiem minus trzy rówha się pięć)
C. mnożenie (une multip/ication): T\11
4 x 7 = 28: quatre fois sept egale(nt) vingt-huit (cztery razy siedem równa się dwadzieścia osiem) Lic
glć
d. dzielenie (une division): sec
1o : 2 = 5: dix divise par deux egale(nt) cinq (dziesięć podzielone przez dwa równa się pięć) nik
6. Podawanie imion władców. Izg,

Louis XIV (quatorze) Ludwik XIV (Czternasty) licz
Charles V (cinq) Karol V (Piąty) sly•
Ale: Franr;ois !'"(premier) Franciszek I (Pierwszy)
Lit
ws
nyr
w języku francuskim można wyrazić przybliżoną liczbę za pomocą rzeczowników utworzonych na bazie dzi
liczebników, których dodaje się sufiks -aine, np. une huitaine (osiem. około ośmiu), une dizaine (mniej więcej dziesięć), /,
W ten sposób tworzy się rzeczowniki od liczb 8, 10, 12, 15, 20, 30, 40, 50, 60 i 100. Po tych formach stosuje się przyimek de, L
kiedy występuje po nich rzeczownik. J
tls ant quitte /'ecole il y a une dizaine d'annees. Opuścili szkołę około dziesięć lat temu. ~
C'etait uri homme d'une cinquantaine d'annees. To był mężczyzna mniej więcej pięćdziesięcioletni. (
- Achete des awfs. - Combien ? - Une douzaine.

- Kup jajek. - Ile? - Tuzin (ok. dwunastu). Fa
7. Zwroty zawierające liczebniki.

faire la une (nie schodzić z pierwszych stron gazet)
en deux mots (w dwóch słowach, pokrótce)
a deux pas d'ici (dwa kroki stąd, blisko)
couper un cheveu!/es cheveux en quatre (dosł. dzielić włos/y na czworo)
se mettre I se couper en quatre (stawać na głowie, wychodzić ze skóry)
manger I boire comme quatre Geść/pić za trzech)
etre tire a quatre eping/es (być ubranym jak spod igły)
faire fes cent pas (chodzić w tę i z powrotem, czekając na coś/kogoś)
faire fes quatre cents coups (robić głupstwa)
avoir I gagner des mille et des cents (mieć/zarabiać krocie, dużo pieniędzy)
monter I descendre /'escalier quatre a quatre (wchodzić po schodach I schodzić ze schodów po kilka stop·
ni na raz) itd.
5. Liczebnik ~ 5.1. Liczebnild główne ~ ćW. 1.-18. t!)
I
i
:
·]
.i
112
LICZEBNIKI PORZĄDKOWE
l~CZEBNIKI PORZĄl!>IKOW'E
LES ADJECTIFS NUMERAUX ORDINAUX
·•·• iworzenie
· Liczebniki porządkowe, stużące do wyrażania kolejności, morzy się przez dodanie końcówki -ieme do licze.bników
głównych (fes adjedifs numeraux cardinaux). Wyjątkiem od tej reguty są premier, premiere (pieiwszy/a) oraz
second, -e (drugVa), który jest jedną z form liczebnika porządkowego, obokdeuxieme, liczby deux (dwa). W liczeb-
'nikach ztożonych końcówkę -ieme dodaje się tylko do ostatniego elementu, np. dix-huitieme (osiemnasty).
:'.~_ . •ofo&@& Przy tworzeniu liczebników porządkowych od liczebnikÓW. ifó~yc~ i{~ńczą~ch si~-na ~.:·.(rip.·.q~~oi::on:~.
rf#i dauzg) dodając końcówkę -ieme odcina się -e. np. douze ale: douzieme. ~.o Iiczby.dn,q (5) dodaje·.się,.u: cinqyiemą.,a.w:.rormle·
·:;:Il,:cz,ebnika porządkowego utworzonego od 9 (neu.f) wymienia sięfna..v:.neuvie~. w liczebńilcach.troisiem.e...*eme,·dixieme
';lftf1!ać w wymowie [z]. ··
•.u(zebniki porządkowe uzgadniają się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnoszą (na rodzaj
Vvskazują określniki towarzyszące liczebnikom porządkowym). Mogą być poprzedzone rodzajnikiem określo-
.\1ym (l'article defini), zaimkiem przymiotnym wskazującym (l'adjedif demonstratif) lub zaimkiem przymiotnym
'dzierżawczym (l'adjedif possessif).
'11 y a dans fes arbres /es premieres feuil/es. Na drzewach są pieiwsze liście.
is fe troisieme chapitre du manuel. Przeczytaj trzeci rozdziat podręcznika.
i
a
J'espere que ce premier week-end la mer te plaira beaucoup.
'Mam nadzieję, że ten pieiwszy weekend nad morzem bardzo ci się spodoba. I
C'est son troisieme portable. To jego/jej trzecia komórka ( = telefon). I:
113
Przy zapisie cyfrowym liczebników porządkowych dodajemy do nich e (a dla liczebnika premier - " lub" 1'•
dla formy rodzaju żeńskiego).
la 1"' edition = la premiere edition (pierwsze wydanie)
I
la 2• etape = la deuxieme etape (drugi etap)
!
l
la s• merveil/e du monde = la huitieme* merveille du monde (ósmy cud świata)
le 11• arrondissement = le onzieme* arrondissement Gedenasta dzielnica) cz
le 27" etage = le vingt-septieme etage (dwudzieste siódme piętro) itd.
;:Przed liczebnikami hutt (osiem) - huiteme (ósmy/a), onze ijedenaście) - onzieme Uedenasty/a) nie dochodzi do 0
łączenia rniędzywyraz. .
wego (la liaison).
Po
-~-~il1 Liczebnika porządkowego second,-e używamy zamiast deuxieme zwłaszcza wtedy. gdy .. chodzi o drugą
z dwóch rzeczy. Przyjęło się uźywanie seconde w odniesieniu do drugiej klasy pociągu, samolotu czy drugiej wojny światowej. 5
La seconde moitie du XX' siec/e, c'est la periode de l'essor de /'Internet.
3
Druga połowa dwudziestego wieku to okres rozkwitu Internetu.
tr
li voyage toujours en seconde classe. (On) zawsze podróżuje drugą klasą.
J'habite au deuxieme (ou : second) etage. Mieszkam na drugim piętrze. 2
Apres la Seconde guerre mondiale /'economie europeenne etait ruinee. Po drugiej wojnie światowej
vi
gospodarka europejska była zrujnowana.
l'/
11
Miejsce liczebników porządkowych w zdaniu di
Liczebniki porządkowe stoją z reguły przed rzeczownikiem, do którego się odnoszą. W niektórych przypadkach
liczebnik premier,-ere (pierwszy/a) stawia się po rzeczowniku.
~
C'est deja la troisieme fois que je te demande de m'ecouter. To już po raz trzeci proszę cię, żebyś mnie virgi
posłuchał/la.
O,
La cinquieme Republique existe en France depuis 1958. Piąta Republika istnieje we Francji od 1958 roku. 4,
Cette filie, c'est son premier amour. Ta dziewczyna to jego pierwsza miłość.
Ale: Lisez le chapitre premier lub /e premier chapitre. Przeczytajcie pierwszy rozdział.
Matieres premieres (surowce naturalne, które ulegają przetworzeniu)
Francois premier (Franciszek Pierwszy)
u
tycz
końc
zastosowanie liczebników porządkowych M

1. Wyrażanie kolejności; M
M
li est arrive cinquieme au 1OO metres. Był piąty w wyścigu na 1OO metrów.
Le troisieme age commence a soixante ans. Trzeci wiek zaczyna się po sześćdziesiątce.
~ We francuskim systemie szkolnictwa, klasy gimnazjum pe college), którychjes1: ąi~J. ;onumerowane są 1e

malejąco od szóstej do trzeciej. W ten sposób sixieme to pierwsza klasa gimnazjum. ctnqui,eJJte;~_ dJ;u~ _qu_~tfierne - trzecia
i troisieme - czwarta. Klasy w liceum stanowią kontynuację tej .numeracji.--w ten sposó~ secóitde-:~_t~ klcls'a--p_i~sza_ liceum.
premii!re - druga. a tenninale - to klasa trzecia. maturalna. (W Polsce odp_owiednildem-fuinćuśldej klaśy:-secoridi?:.::,.. jest pierw· M
sza liceum, a premien: - druga.) 01
M
M
2. Wyrażanie części i ułamków.
Przy wyrażaniu licznika ułamków używamy liczebnika głównego, a mianownika - liczebnika porządkowego.
Kiedy w liczebniku znajduje się liczba .większa od 1, wówczas liczebnik porządkowy dla wyrażenia mianowni-
ka musimy uzgodnić w liczbie mnogiej.
l er
2/5 : deux cinquieme$_ (dwie piąte); 3/8 : trois huitieme:;_ (trzy ósme); 1/1 O : un dizieme Ued na dziesią I
1
ta) itd. ;·~
L>
Eile a obtenu la cinquieme partie de la fortune de son pere. Dostała piątą część majątku swojego ojca. Chod
słó";• '
--~-W przypadku ułamków, które mają w ~anownflru:nczby 2,--3--~ 4--~ii_~~-:-:~z'~iz~~~-;~~~i (Zamiast -1
deuxteme), tiers (zamiast troisieme) i quart (zamiast qua!rieme). .:/;, 1; "
1/2 : un demi Gedna druga), 2/3 : deux tiers (dwie trzecie); l/4: lin qu9rtG~cJnaaw~ita~,i(4: tfois quart~
(trzy czwarte) itd. ·· ' · ·· , ·· ·· · ,
:I
114
LICZEBNIKI PORZĄDKOWE 5.2.
14hlifttąiit~IJ~ Przy wyrażaniu zawartości procentowej (Ie paurcentage) używamy liczebnikóW główny~ ..n:P_..io ..o/o. (dix:_
.;, . aur cent)·- dziesięć procent. Możemy też powiedzieć, np. une personne sur dix- jedna osoba na dziesięć. . ,',.. ·. ..~
.J .
.~jl~· Dla ~enia ~:wnych ilości moż~f też ufyć rzeczowników.la ·moitie de (p·~ł.owa), 'lin :~:.a.e·· (~fnta
część, i/4), un aers de (trzeaa częsc, 1/3). : . . .. . . .: , ::"; ,.
. .. . .
La moitie I un quart I un tiers des e/eves ont oublie de faire /eur devoir.
Połowa/ jedna czwarta I jedna trzecia uczniów zapomniała odrobić pracę domową.
1/2:
. un sur deux! un demi la moitie
1/3
un tiers
un sur trois
1/4 .·
un quart
un ~su~ -q~atre
1/5
un sur cinq I un cinquieme
1/1.0
un sur dix I un dixieme
Llczby dziesiętne oddziela się - tak jak w języku polskim - od całości prz•clńkiom (~ne
Ie), a możemy je czytać na dwa sposoby.
0,25 : zero virgu/e vingt-cinq lub zero vingt-cinq
4,50 : quatre virgu/e cinquante lub quatre quatre cinquante
We Francji bardzo popularne są szarady (!es charades) polegające

cznie na części (sylaby, litery, dźwięki). Po odgadnięciu każdej odrębnie zdefiniowanej części slo1wa4 01trZ;iJn1uje się
ńi:owe. Szarada zazwyczaj zawiera też podpowiedź ułatwiającą znalezienie szukanego sto.wa.
. . . .
Mon premier se dirige quelque part.
Mon deuxieme est la moitie d'un cheveu.
Mon tout vita la ferme.
Pierwszy element dokądś idzie.
Drugi element to potowa słowa „cheveu" (włos).
Catość żyje na fermie (w gospodarstwie rolnym).
1" - va (idzie) 2' - che - Solution (rozwiązanie) - vache.(krowa)
on premier a six faces.

n dort dans mon deuxieme.
on troisieme est le pfuriel de ciel.
on tout siginifie tres bon.
Pierwszy element ma śześć twarzy.
Na drugim elemencie się śpi.
Trzeci element to liczba mnoga „cie/" (niebo).
Całość znaczy „bardzo dobry".
- de (kostka do gry) 2' - lit (tóżko) 3' - cieux (niebiosa)-: Soiution (ro:cwiązanie)~ di€,iirf.efgg 1(pi~~[\yś;ifo(i}
. Często występują rozbieżności ortograficzne między zapisem elementów_sz;ir~~~;~~~~~~~~'

o podobieństwo fonetyczne, więc w szaradach używa się homonimów, czyli tak samo b
•np. mer (morze), maire (mer), mere (matka): {mcr].
5. Liczebnik-.. 5.2. Liczebnild porz:dkowe - ćw. 1.-13. ~
! 5. Liczebnik - Testy ~
115
4!. Zapisz liczby za pomocą cyfr. Za ka:żdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. 6.;
t\ r .\
1. cent quatorze = i\ .\ J\
1
4. deux cent sc;iixante et un = - - - - f\.\.O ' .
2. trois cent soixante-dix-sept = ' 2·. :'i·::\, 5. quatre-vingt-neuf = '· ·-: 1. E

3. quatre-vingt-douze = c -. 6. neuf cent quatre-vingts = -~-'·~}.__
)_ 2. E
\
2. Spróbuj samodzielnie odpowiedzieć na pytania. Jeśli będziesz mieć problemy, 3. E
spójrz na odpowiedzi zamieszczone pod ćwiczeniem i wpisz odpowiednie cyfry. 4. E
Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. l
5. (
Sais-tu... +_:···:·,:· .;·
1 .... combien un homme a de dents ? - dents
2.... quelle est la vitesse de la lumiere? - environ kilometres par seconde
3 .... combien de signes du zodiaque y a-t-il ? - signes du zodiaque
4 .... combien de doigts de la main ont ensemble sept personnes ? - doigts
5.... de combien de couleurs se compose un arc-en-ciel 7 - couleurs
6 .... de combien de vers se compose un tercet? - vers
7 .... en com bien de jours doivent faire le tour du monde les heros d'un roman de Jules Verne 7 - en
- - - jours
8 .... combien de dalmatiens y a-t-il dans le titre d'un film connu 7 - _ _ _ dalmatiens
(xnap iua:> : no) un iuaJ ·g 'si6u1A-a1:i.enb ·L 's101:i. ·g

'+das ·5 'X]p-a+uex!DS ·17 'aznop "E 'atf!LU +uaJ S!OJl ·z 'xnap-alua1i 'l
3. Zapisz liczby słownie. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 2 punkty.
1. 1 7 = ciL x-~ c_:>..:-:-\': 5. 65 = "';·<~Y,--.+,-;:_~·-:x,__f_~ '~}- L!-_,

2, 34 = L-1·.·;c · ·: <1r,\···? 6. 71 = ::::::;\ r'.<) ·c._1f' r·~ ···-~y ~--<'::,
3. 41 = C) \Lei~';{\'(\~? !{_~ \J_\"'-„ 7. 88 = •.!.•;_.:;; .„
4. 59 = ---~~\--_-;;.·._J f\'f"_-\f"' - ·;-- -: L
4. Połącz odpowiednie zdania z prawej i lewej kolumny. Rozwiązania wpisz

w wyznaczone pola. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
1. Le film commence a 20 h 15. a. Je regarde ma serie preferee a midi.

2. La reunion est a 16 h. b. Depeche-toi. c;a commence a huit heures et quart.
3. Le depart de I' avion est a 13 h 20. c. On part a trois heures moins le quart.
4. Le debut du spectacle est a 19 h 30. d. Nous partons a une heure vingt.
5. Le train partira a 14 h 45. e. Je dois etre la a quatre heures pour la reunion.
6. (( l'.amant)) passe tous les jours a 12 h oo. f. Le spectacle commence a sept heures et demie.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
5; Zapisz cyfry słownie. Przyznaj sobie 2 punkty za poprawnie zapisany rok,

po 1 punkcie za datę (dzień i miesiąc) i za pozostałe liczby. - Ji
- V
1. La tour Eiffel a ete constuite en 1889 .,,;,\: ~- .,,„:,.>, ''• 1>\1\ ry "'·.\·'' - · , „. . Eiie - Ji
a 300 \_·, '._.\ . . . metres de hauteur et pese plus de 9 ooo\"'·,,\.._, .~ tonnes. - ·a
2. Le tu n nel sous la M·anche est long de 50 , 1.·1 r1 ·, re -r km. li a ete inaugure le 6.05.1994 - w
1:-_;, ,- -n·· 11. ~ - . ''\,> i: ~ ·"··>.·:.~~. (" , r,J,,._~ < ·. ~.·sa ·construction a coUte 1 6 l1
----- - G
milliards. d'euros.
3. Les baleines peuvent atteindre une longueur de 30 ______ metres et peser jusqu'a 1OO - d 1
- - - - - - tonnes. li existe environ 80 especes de baleines. - ~
116
§zapisz d~ty ~ło~nie. Przyznaj sobie 2 punkty za poprawnie zapisany rok i l:punkt j 113 j
za dzień 1 m1es1ąc.
Eiie est nee le 22.03.1991. - - - - - - - - - - - - - - - - - - . , - - , , - - - - . . , . . . , - - - - - , - -

En 1885 ( - - . . , - - - - - , - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ) , Pasteur decouvre le
vaccin contre la rage''.
Eiie s'est mariee le 01.11.2005. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
tEn 1969 (._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _),le premier homme a marche sur la
:: Lune.
/'! cet evenement s'est produit le 13.08.1874. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
*le vaccin contre la rage - szczepionka

przeciw wściekliźnie
przyjrzyj się godzinom pracy banku, a następnie uzupełnij dialog godzinami według
powszechnie stosowanego systemu. Zapisz godziny słownie. Za każdą prawidłową formę
przyznaj sobie 2 punkty. ~
c;on7.1N PRlicr _ / 10
O](REŚLAN\~
Horaires :
Ouvert du mardi au vendredi r~:
de 9 11130 a 12 h 30 et de 14 h 30 a 17 h 30 t
le sa1nedi •'
!
de 9 h 30 a 12 h oo
Ferrne les dirnanclie et lundi
)esu is desole, monsieur, mais pour ..obtenir ce pret, vous i:Jevez revenir dans un ou deux jours;
Vous savez, c'est une question de temps:
.Je comprends mais nous devons examiner votre dossier avant de vous accorder une somme s·i importante .
. Bon, alors quels sont vos horaires d'ouverture, s'il vous pla1t? ·
La banque est ouverte le matin de (1) a (2)
Le matin, ce n' est pas possible pour moi. Et J'apres-midi ? -------,---
De (3) . a (4)
· C'est ouvert tous les jours? -----------
.on est ouvert tous les jours sauf dimanche et lundi. En plus, le samedi, on ferme a {5) - - - - - - -
117
S<iimooceria
iii;'.~~;;,
8. Zdecyduj, czy wponiższych zdaniach trzeba użyć liczebnika głównego czy
porządkowego. Zapisz go słownie w nawiasie. Za każdą prawidłową
formę przyznaj sobie 1 punkt.
ciną1
1. Je lis un livre sur le regne de Louis XIV. (, _ _ _ _ _ _ _ _ _.
2. Le 1 mai, en France, on offre du muguet* a ses amis. (._ _ _ _ _ _ _ _ __ Dans
3. Les 9/1 O des gens voudraient etre riches. (,_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _. - Be
- Be
4. Nous habitons au 17, rue du Lepie.(,_ _ _ _ _ _ _ _ _~
5. Les filles constituent 70 % des eleves dans notre classe. (_ _ _ _ _ _ _ __
P'
- At
6. - Quel etage 7 - 9, s'il vous plalt. (_ _ _ _ _ _ _ __ - Je
7, Pour appeler l'ambulance, il faut composer le 15. (,_ _ _ _ _ _ _ _ _, - (1
8. Tous les jours, je me reveille a 6 heures. (_ _ _ _ _ _ _ _ _. - Al
9. Eiie est arrivee 3 de sa categorie. (_ _ _ _ _ _ _ _ _. te
10. Nous sommes trois, alors chacun de nous constitue 1/3 du groupe. li:
- Sa
( )
u:
- Ef
AL
-!'fe muguet - konwalia - Je
.
)"~;! 91. Uzupełnij dialog słowną formą liczebników. Za każdą prawidłowo wpisaną liczbę
! .iiJi przyznaj sobie 1 punkt, a za godzinę - 2 punkty.
- Bonjour, madame, je voudrais acheter un billet.

- Bonjour. Alors, vous allez ou 7
- ALyon.
- Tres bien. Et vous voulez partir quand 7
- Jeudi prochain. ·
- Le (1 ") · juillet 7
Oui, c'est bien t;a. Quels sont les horaires 7
- li y a (5) trains : (2) trains le matin et (3) _ _ _ _ dans l'apres-midi.
- Je prefere partir le matin.
- Vous avez un train a (8 h 55 ; godz. oficjalna) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ , un autre a (1 O h 12 ;
godz. o f i c j a l n a ) - - - - - - - - - - -
- Le train a (8 h 55 ; godz. nieoficjalna) - - - - - - - - - - - - - ' s'il vous plalt.
- D'accord. Vous voulez un aller simple* ou un aller-.retour* ?
- Un aller-retour.
- En (1 ")
------
En (2') _ _ _ _ _, merci.
ou en (2')
- - - - - - classe !
stronę
118
.[~-i!A&b
~~
. uzupełnij dialog podanymi liczebnikami. Za każdą prawidłowo wpisaną

nquieme • deux • quatre • trois (2x) • trois cent vingt
'a'ns une agence immobiliere.

"·Bonjour, je cherche un appartement a louer.
'Bonjour, mo~sieur. Je vais essayer de vous aider. Dites-moi, cet apparte.ment, vous le voudriez dans quelle
partie de la ville ?
·.Au centre, bien sur.
Je comprends. Et com bien de pieces vous voudriez ?
(1) OLI (2) .
Alors, j'ai un appartement ideal pour vous. C'est au centre ville, dans un immeuble ancien. Mais l'appar-
tement est en un tres bon etat.
li y a combien de pieces ?
sauf la cuisine, la salle de bains et les toilettes, il y a (3) pieces : un sejour et (4)
chambres.
'~E-t~c'-es--,t'a--cq:-cuc:cel etage ?
Au (5) . Mais il y a un ascenseur.
e ne sais pas„.
li est clair et calme. Et le loyer n' est pas tres eleve.
C'est combien par mois ?
(6) euros.
ffectivement, ce n'est pas cher. Alors, je voudrais le voir.
I TOTAL : _ / 1OO points I
· Klucz dofuńczeń ~ str. 296 ~·
119
&~Spójnik o~
5!WE
albo
zacr
in de
aĄ
Je
Eli
Definicja
Lu
Spójniki (fes conjonetions) są to słowa nieodmienne, które łączą, spajają wyrazy lub zdania. Wiele Tu
z nich służy zarazem do wyrażania związków logicznych (skutku, przyczyny, celu, opozycji, porównania) Alt
oraz relacji czasowych. Wiele spójników ma formę prostą, tzn. są jednowyrazowe, np. car (ponieważ), thE
cependant Gednakże), comme Gak). Niektóre spójniki składają się z dwóch lub trzech wyrazów: rnó.
wimy wtedy o wyrażeniach spójnikowych (fes locutions conjonetives), np. comme si Gak gdyby), par-
ce que (ponieważ, dlatego że), de (telle) maniere que (tak, że; w taki sposób, że).
Jac
Je pense, dane je suis. Myślę, więc jestem. Le
Cherchezjusqu'a ce que vous trouviez ce dont vous avez besoin. Szukajcie, aż znajdziecie to, czego po- na,
trzebujecie.
- Nous ne savons pas quoi faire : rester ou sortir ? - Faites comme vous vou/ez ! Car, ł
- Nie wiemy, co robić: zostać czy wyjść? - Róbcie, jak uważacie!
eGZl
Rodzaj i rola spójnil<ów pisar
Istnieją dwa rodzaje spójników: spójniki wyrażające współrzędność oraz spójniki wyrażające podrzędność. Un
I. Spójniki wyrażające współrzędność (/es conjonetions de coordination) służą do lączenia wyrazów pełnią· che
cych tę samą funkcję w zdaniu oraz zdań prostych. Do głównych spójników wyrażających współrzędność na·
leżą: et (i), ou (lub, albo, czy), ni (ani), mais (lecz, ale), donc (więc, zatem), car (bo, ponieważ), or (otóż).
e((!!;
Hier, mon oncle et mon cousin nous ont rendu visite. Mój wujek i mój kuzyn odwiedzili nas wczoraj (cios!. An
złożyli nam wizytę).
łączy słowa mon oncle i mon cousin pełniące funkcję podmiotu;
- w tym przypadku spójnik et o lmJ
Je prendrai un kilo de pommes ou un kilo d'oranges. Wezmę kilogram jabłek lub kilogram pomarańczy. ciw, c
- w tym przypadku spójnik ou łączy słowa un kilo de pommes i un kilo·d'oranges pełniące funkcję dopel· Pat
nienia bliższego;
tę f
Aujourd'hui. il pleut ; or hier. on a annonce du beau temos. Dzisiaj pada; otóż wczoraj -zapowiedziano
ładną pogodę.
- w tym przypadku spójnik or łączy dwa zdania proste, które mogą funkcjonować samodzielnie:
Aujourd'hui, il pleut. i Hier, on a annonce du beau temps. w zdanie współrzędnie złożone. Je I ;I
zastosowanie głównych spójników wyrażających współrzędność
che
Eiie
Et, ou, ni; mais mogą łączyć zarówno słowa, jak i zdania. upr '1'
e fil
(i) wprowadza dodatkowy element, informację. Gdy wymienianych jest więcej niż dwa elementy, tylko
J
0!
dwa ostatnie są połączone spójnikiem et.
Va a la boulangerie et achete du pain. Idź do piekarni i kup chleb. Uzg~
Lisez des poemes, des nouvel/es, des romans et des pieces de theatre. Czytajcie wiersze, nowele, powie· 1. KiE
ści i sztuki teatralne. · skim.
Iii l!JD(lub, albo, czy) sugeruje wybór między dwiema możliwościami. Aby podkreślić, że jedna możliwość - /ui/E
wyklucza drugą, do ou można dodać bien. qu może także wyjaśniać lub precyzować trudne pojęcia lub wpro· 1 - toi E
wadzać podtytuł literacki; tłumaczy się go wówczas „czyli, inaczej mówiąc, innymi słowy". · - /ui/E
Tu preferes le rouge ou le bleu ? Wolisz kolor czerwony czy niebieski? - vou
Tu es toujours ou bien en retard ou bien en avance. Ty zawsze albo się spóźniasz, albo przychodzisz za wcześnie. -eux1
C'est son beau-frere ou le mari de sa sceur. To jest jego/jej szwagier, czyli rnąż jego/jej siostry. - JuilE
Un des contes philosophiques de Voltaire, c'est « Candide ou /'optimisme ». Jedną z powiastek filozo· - to1 E I
ficznych Woltera jest „Kandyd, czyli optymizm".
Pau
t!!llr"!l1@łfl Uwaga! Nie myl spójnika ou (lub) z zaimkiem względnym ou (g~eJ. : Moi ji
Regardez ou vous marchez. (ou - zaimek względny) Patrzcie; <:jdzie s~awiade no.191.\ :.<)' -: Toi 1
'J
szły
Repondez ou taisez-vous ! (ou - spójnik) Odpowiedzcie lub zam_ilknijde!
120 l
.i
Spójnik
Cl (ani) pełni taką samą funkcję co et, tylko że w zdaniu przeczącym;. można powiedzieć,. że i.est przeciwień-.
sJWem ~t i au. Bardzo często występuje w zdaniu dwukrotnie, choc1az są tutaj dwie mozl1wosc1: ne ... n1 ... n1
lbo ne... pas... ni. Zamieniając formę twierdzącą na przeczącą lub odpowiadając przecząco na pytanie, należy
·a chować po ni rodzajniki określone (!es articfes definis), ale pomija się rodzajniki nieokreślone (!es artic/es
f;definis) oraz rodzajniki cząstkowe (!es articles partitifs). O ni jest także mowa w podrozdziale ZDANIE PRZE-
aĄCE (str. 252).
1
Je ne serai la ni demain ni apres-demain. Nie będzie mnie tu ani jutro, ani pojutrze.
Efie ne veut ni rester ni partir.
Lub: Efie ne veut pas rester ni partir. (Ona) nie chce ani zostać, ani wyjechać.
, Tu n'aimes ni le riz ni fes pates ? Nie lubisz ani ryżu, ani makaronu?
·J: Ale: Je ne bois ni(-) the ni(-) cafe. Nie piję ani herbaty, ani kawy. (Jako odpowiedź na pytanie: Tu bois du
ł the au du cafe ?)
mi (ale, lecz) wprowadza zastrzeżenie, zestawia dwie idee pozostające w opozycji.

~Jacques est sympathique mais impatient. Jakub jest sympatyczny, ale niecierpliwy.
·~Le directeur est deja rentre mais il ne peut pas vous recevoir. Dyrektor już wrócił, ale nie może pa-
--,t- • '
.~ na/i przyjąc.
Car, dane i or łączą tylko zdania.

f!ml (bo, ponieważ) wprowadza wyjaśnienie, wyraża też przyczynę. Obecnie jest częściej używane w języku
pisanym, niż w języku mówionym.
·· Un homme a ete arrete car il refusait de se marier. Pewien mężczyzna został zatrzymany, ponieważ nie
chciał się ożenić.
(więc, zatem) wprowadza zdanie będące skutkiem, rezultatem idei wyrażonej w pierwszym zdaniu.
Anne est malade, efie ne viendra dane pas. Anna jest chora, więc nie przyjdzie.
(otóż) wprowadza nowy argument w stosunku do tego, co zostało już wyrażone; często wyraża sprze-
' opozycję.
Paul raconte partout cette belle histoire, or, j'etais avec lui et tout est faux. Paweł opowiada wszędzie
ę piękną historyjkę, otóż ja byłem/łam razem z nim i wszystko to nieprawda.
Uwaga! Donc i car są w stosunku do siebie odwrotnością.
ne l'ai pas prevenue, efie ne veut dane pas m'accompagner. Nie uprzedziłem/łam jej, więc (ona) nie
hce mi towarzyszyć.
Ile ne veut pas m'accompagner car je ne /'ai pas prevenue. (Ona) nie chce mi towarzyszyć, gdyż jej .nie
przedziłem/łam.
zgadnianie podmiotów połączonych spójnikami wyrażającymi wspóirzędność

•·Kiedy podmioty zdania są połączone za pomocą spójnika et, czasownik uzgadnia się - tak jak w języku poi-
.im - następująco:
Jui/efle et /ui/e/le - czasownik w 3. os. I. mnogiej (bo on/ona z nim/nią = oni)
toi et moi - czasownik w 1. os. I. mnogiej (bo ty i ja = my)
!ui/efle et moi - czasownik w 1. os. I. mnogiej (bo on/ona ija = my)
vous et moi/nous - czasownik w 1. os. I. mnogiej (bo wy i ja/my = my)
euxielles et moi/nous - czasownik w 1. as·. I. mnogiej (bo oni/one i ja/my = my)
iui/el/e et nous - czasownik w 1. os. I. mnogiej (bo on/ona i my = my)
c.toi et lui/el/e, eux/el/es - czasownik w 2. os. I. mnogiej (bo ty i on/ona, oni/one = wy).
Pau/ et Pierre sont deja sortis. Paweł i Piotr już wyszli.
Monique et moi sommes invites chez des amis. Monika i ja jesteśmy zaproszeni do przyjaciół.
Toi_et tes parents devez passer /e prochain week-end chez nous. Ty i twoi rodzice musicie spędzić przy-
szły weekend u nas.
121
2. Kiedy podmioty zdania są połączone za pomocą spójnika au, czasownik uzgadnia się zazwyczaj w liQbi
Ma:
mnogiej, chyba że podmioty wzajemnie się wykluczają, wtedy należy odmienić czasownik w liczbie pojedynczet
ja kb'
t:amour ou l'amitie sont de beaux sentiments. Miłość lub przyjaźń są pięknymi uczuciami. I AU'
Une grande joie au une grande deceptian· attend Nathalie : elle participe aujourd'hui a un casting. Wiel- straż
ka radość lub wielkie rozczarowanie czeka dziś Natalię: bierze udział w castingu.
3. Kiedy podmioty zdania są połączone za

w liczbie pojedynczej, jak i liczbie mnogiej.
pomocą spójników ni... ni, czasownik można uzgodnić zarówno I- Tu te
avant ąt
quand b
Ni ma s02ur ni mon frere ne viendra I viendront pour /es fetes. Ani moja siostra, ani mój brat nie przyja. t gicznyc
dą na święta. (str. 26!
~;f:łf;; Po sformułowaniu l'un (l'une} f1. l'autre {jeden/na i drugi/a; obaj/o~ie) ~~e~ ~go~~''ci~~ w ]iczbi~:~:
mnogiej; po l'un Wune) !lll l'autre ijedenfna lub drugifa) - w liczbie pojedynczej. · · . · · •• ··•· ·
Luc et Mathieu ? t:un et /'autre sont deja venus. Łukasz i Mateusz? Jeden i drugi j~ż -~rzy:;zedf(obaj juŻJ
.· · . .,, I
!
Parlc
Bien
pow i
II
Je te
przyszli). . . . . ·. . .
run ki
t:un au l'autre viendra aussi demain. Jeden z nich przyjdzie także jutro. • No u~
Qua1
~ii!$.
związku między
Do łączenia zdań w podobny sposób, co spójniki wyrażające współrŻęd.Ó.ość;·~~ją,C~~em n~rodz~j·:
tymi zdaniami (czas, przyczyna. slcutek, opozycja itd.), sluźą talcże pewne przysłówki, przyimlci oraz wyra:; I nie Fi
:~:a przysłó::;:~ ;!~owe, tal::j:t (wobec tego, ponlewai) pourtant ijednakże,mimo j to)
I
i
~.
quand i 1
au contraire (przeciwnie) ensuite (poza tym) sinon Ueśli me.
o ile.nie)
c'est pourquoi (oto dlaczego) en consequence (wobec tego, w konsekwencji) salt... soit (bądź..; bądź)
cependont ijednak, jednakże) neanmoins (niemniej je!lnak) en revanche .(za fo, w zamian)
c'est-<l·dire (to jest. to znaczy) par consequent {dlatego, przeto) toutefois · Uec!nakżel Spój n
d'ailleurs (skądinąd, poza tym) par contre (za to, zaś) voire (a nawet) Po spój
Telephone a tes parents, sinon ils vont s'inquieter. Zadzwoń do rodziców, jeśliteg~·~i~'i:~~i~, będą się_ nione v
(ze spć
niepokoić. .· · .. · 0• ·'< . · /• i czaso\
Beatrice parle mal /'ang/ais, par contre elle connait bien le franr;ais. Beatrice źle mówi po angielsku, za1 tabelce
to dobrze zna .francuski. . . . . . ... . ; 0 :·? ?: ... ·· . . . . : znajduj
Je peux te preter 100 euros, c'est-a-dire tout ce que j'ai en ce moment. Mogę p9ży(:zy{ci 1OO euro;i
to znaczy wszystko, co mam w tym momencie. . .• : . '. . ,· , i' .·
Nous sommes au printemps, pourtant il fait un froid .terrible. Jest wiosna(mamywi('.)s(lę),.ie,dnakże/mi-;
mo~j~~~o~mno. ·· · ·'
li. Spójniki wyrażające podrzędność (fes conjonctions de subordination) służą do łączenia zdań podrzędnie
złożonych, tzn. takich, z których jedno jest podporządkowane drugiemu; mogą wyrażać:
- przyczynę, np. parce que (ponieważ), puisque (gdyż)
I ... czaS,
A
',)
~
'1:
- cel, np. afin que (aby, ażeby), pour que (aby, żeby), de peur que (ze strachu, że). de sorte que (tak, żeby) :;
- skutek, np. de (telle) sorte que (tak, że; wtaki sposób, że), de (telle) far;on que (tak, że; w taki sposób, że), ,-1
de (telle) maniere que (tak, że; w taki sposób, że) '

1
- przyzwolenie, opozycję, np. bien que (chociaż), quoique (chociaż), a/ors que (podczas gdy), quand meme ... prZYi
(mimo wszystko), sans que (tak, że nie), tandis que (gdy, podczas gdy) ... przJ,
- warunek, przypuszczenie, np. si (jeśli, gdyby), au cas au (gdyby, w razie), a condition que (pod warunkiem,
że). pourvu que (oby tylko), a moins que (chyba że)
... skutj '
... warc '.!
- czas, np. quand (kiedy), lorsque (kiedy), avant que (zanim), tandis que (podczas gdy), des que (od chwili, "1
gdy), apres que (gdy, skoro), aussitót que (skoro tylko, gdy tylko),jusqu'a ce que (do chwili, gdy), a mesure que i
(w miarę jak)
- porównanie, np. comme (jak), de meme que (tak, jak), comme si (jak gdyby). Test San
Je m'en vais parce que j'en ai assez. Idę sobie, ponieważ mam tego dość. I
Dernierement, mon pere a beaucoup travail/e, de sorte qu'il est tombe ma/ade. Mój tata ostatnio du·
żo pracował, tak że się rozchorował.
David sortira quand nous rentrerons. Dawid wyjdzie, kiedy my wrócimy.
22
Spójnik
·.•.Ma s_owr parle ason chien comme si c'etait un etre humain. Moja siostra rozmawia ze swoim psem tak,
!i AUjakby był człowiekiem.
cas o. u il y aurait un i~cendie,
il faut appe/er /es pompiers. Gdyby wybuchł pożarł,
trzeba wezwać
ł straż pozarną (dosł. strazakow).. , .
i Tu te reposes tandis que moi, je travail/e, Ty odpoczywasz, (podczas) gdy ja pracuję.
L8JUh- Niektóre spójniki i wyrażenia spójnikowe wymagają ufycta-tij~u-:--ł~~-~~g-Ó-u(~~::siii,J,~~Eij.ff;:,·:~k;<~,~;:-_~~~::":

f., =t que, pour que, bien que, jusqu'a ce que, a condition que. Po innych występuje !lyb ~9)"1; (lf co~dW~llJ1eQ, .~P: ~Wf'!'•o~
· • quand bien meme. Więcej informacji i przykładów dotyczących poszczególnych ~.óinfy',-słu2;ą.o/.\'11 d1;1..~~~~1":f.IJ:l~x.
,. gicznych oraz zastosowania trybów ~ajdziesz w podrozdziałach ZDANIAWSPO~~ (~tJ;.}_G~lW.2.~2~';'lD~~?~ON]>~
i .!(str. 269) oraz TRYB ŁĄCZĄCY (str. 219) 1 TRYB WARUNKOWY (str. _2:16); • >:s:;·:; .„. '"·"!• :Je
•·.·.par/ans bas pour que Michel ne puisse pas nous enten,dre. Mów~yc:id{iii~b0/yi1~h~r.qf~~~Ó~łJ~<J°~X~s~ •••
Bien que tu sois jeune, tu sembles tres responsable, Chod~żj~eślJ)lR?'flf!~··':'Y}'d,~ie77.si~~?l{g70.?~-~
· powiedzialny/na. . ..· ·.·· .·· .. ) Yi,"• •• ; .•.•. •it•< ....:, 1 ,',,~~
,~Je te prete mon dictionnaire a condition que tu me le rendes demain: .. Pożyczę d rrićiJsJq1111nikpą.d•yyę:7,
.Ę runkiem, że oddasz mi go jutro. . . . . •. . :. : ..••. ••. ;.,,,._,. ·
ł. Nous devons faire le menage avant que nos parents reviennent. MusimY.P()~p!fątać,za?irnyvrócąro~,?ic~:
'Quan~ bi~n meme tu _me donnerais un pa/ais, je ne t'epouseraisl?a~:.N~yvetgdybX~ę917t~/.n-ljsg~f~g,
rnie poslub1łbyrn/tabym Ciebie. . ·.·. .· .. • . •: • • ./ • • ,. ••: •. ··•,<':.•i
Niektóre spośród wyżej wymienionych słów pełnią różne funkcje, łitóre'Vłarto Zil~Ć!Ćfi~IJii o ~Je;il,-;
and i comme. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziesz w aneksie.tir s·ńa. Pif~iEf tjlj. :·<:::,':(J~}:~;'.,-:
pójniki wyrażające różne relacje logiczne i odpowiadające im przyimki

o spójnikah i wyrażeniach spójnikowych wprowadzających zdania podrzędne stosuje się czasowniki odmie-
• ione w odpowiednim trybie i czasie. W określonych sytuacjach możliwe jest zastąpienie zdania podrzędnego
z.e spójnikiem i czasownikiem w formie osobowej) odpowiednim przyimkiem (wyrażeniem przyimkowych)
:czasownikiem w bezokoliczniku. Odpowiadające sobie spójniki oraz przyimki przedstawione są w poniższej
abelce, natomiast szczegółowe warunki takiej tranformacji zilustrowane przykładami znajdziesz w aneksie nr 8
pajdującym się na dołączonej do repetytorium płycie CD.
Test Samooceny znajduje się po rozdziale 7. i jest wspólny dla dwóch zagadnień: SPÓJNIK oraz PRlYlMEK.
6. Spójnik ~ 6. Spójniki ~ ćw. 1.-8. ~
6. Spójnik ~ Testy ~
Definicja
Przyimki (/es prepositions) są to słowa nieodmienne, za pomocą których wprowadza się różne dopel-
nienia oraz wyraża związki znaczeniowe. Przyimki są słowami niesamodzielnymi, dlatego występują
z rzeczownikiem, zaimkiem (a w niektórych przypadkach także z czasownikiem w bezokoliczniku), o
w połączeniu z którymi tworzą znaczeniową całość. W języku francuskim istnieją przyimki proste _
jednowyrazowe - oraz wyrażenia przyimkowe (patrz podrozdział WYRAŻENIA PRZYIMKOWE, str. 141).
Przyiml<i proste
apres po, za devant* przed, przy parmi

avant* przed du rant prżez, podczaś pendant podczas
avec z, za pomocą en w, do, na po ur dla, -na, za, w celu,
aby/żeby
chez U, do entre bez
contre przeciwko, -O, przy envers oprócz, poza
dans . W, r;ya, dó, JJ~! 'Za excepte •·zgodnie Z, Wedlug
de Z, od, o hors pod
depuis od 11 ci;_/tia_ci.;--_:\fv, .9. -
derriere za wbrew, mimo vers do, ku, w stronę, okola [
l
*avant - przed w znaczeniu czasowym; devant - przed w znaczeniu przestrzennym
Nous sommes ren tres juste avant le dejeuner. Wróciliśmy tuż przed obiadem.
Un homme s'est cache derriere un arbre. Jakiś mężczyzna schowa! się za drzewem.
Je travail/e tous /es jours excepte /es dimanches. Pracuję codziennie z wyjątkiem niedziel.
La voiture se dirige vers le centre de la ville. Samochód kieruje się w stronę centrum miasta.
Mon frere est sorti malgre sa fievre. Mój brat wyszedł mimo gorączki (mimo, że mia! gorączkę).
Si tu ne veux pas m 'aider, je le ferai sans toi. Jeśli nie chcesz mi pomóc, zrobię to bez ciebie.
Pour faire des courses, nous alians au supermarche. Aby zrobić zakupy, idziemy do supermarketu.
Więcej przykładów zastosowań
oraz sposobów tłumaczenia ważniejszych przyimków znajdziesz w podroz-
dziale ZASTOSOWANIE NIEKTÓRYCH PRZYIMKÓW, str. 127.
Uwagi dotyczące użycia niektórych przyimlców

e 6\'JJ1]!łł:filill\'ll) (po/między, wśród, spośród)
Entre używamy wtedy, gdy chcemy powiedzieć, że coś lub ktoś znajduje się miedzy dwoma elementarni
II
' I
zarówno w sensie przestrzennym jak i cżasowym; a także w znaczeniu przenośnym, np. entre nous (między
nami), entre amis (wśród przyjaciół). Natomiast parmi stosuje się, aby powiedzieć, że coś lub ktoś znajduje się
wśród wielu elementów, jest jednym z .nich.· ·
Tu peux t'asseoir entre Monique et moi. Możesz usiąść między Moniką a mną.
Cette affaire doit rester entre nous. Ta sprawa musi zostać między nami. .
Nous viendrons chez toi entre 3 heures et 4 heures. Przyjdziemy do ciebie między godziną trzecią I
a czwartą. ćl
Vous voyez cette maison parmi /es arbres ? C'est la que nous al/ans. Widzicie ten dom wśród drzew?
To właśnie tam idziemy.
On nous a choisis parmi /es meil/eurs. Wybrano nas spośród najlepszych.
124
Przyimek
0
- (w, na)/~ (na)
W kontekście przestrzennym dans używamy głównie wtedy, gdy chodzi o przestrzeń zamkniętą, np. dans le
magasin (w sklepie), dans la rue (na ulicy: domy ograniczają ulicę z dwóch stron). Natomiast sur stosuje się
przede wszystkim w odniesieniu do przestrzeńi otwartej, np. sur la terrasse (na tarasie).
l, Dans cette sal/e, on ne peut pas fumer. W tej sali nie można ,palić.
! Dans fe jardin de mes grands-parents, il y a une balanqoire et deux hamacs. W ogrodzie moich dziad-
! kóW znajduje się huśtawka i dwa hamaki.
i Nous alfons nous retrouver sur la place Voltaire. Spotkamy się na placu Woltera.
t vous.savez comment creer un site sur Internet? Czy wiecie, jak założyć stronę w internecie?
·~przyimki służące do wyrażania czasu: ~m (podczas, przez) ;mil!ln!til (od) /~(za) ;IDJ (w)
Pendant używamy, aby powiedzieć, ile czasu trwał lub będzie trwać jakiś stan. Depuis (od) informuje nas,
od jakiego czasu trwa stan obecny, który się jeszcze nie zakończył. Dans służy do wyrażenia okresu czasu,
jaki upłynie, zanim coś zostanie zrobione. Natomiast en należy użyć wtedy, gdy chcemy powiedzieć, w ja-
kim okresie czasu dana czynność została/zostanie wykonana. Warto też znać zwrot il y a, który w kontek-
ście czasowym, służy do wyrażenia, ile czasu wcześniej coś się wydarzyło. Natomiast zwrot il y a„. que jest
•synonimem przyimka depuis. Przyimek durant jest synonimem przyimka pendant.
~J'ai achete cet appartement il y a cinq mois. Kupiłem/łam to mieszkanie pięć miesięcy temu (przed pięcio
t, ma miesiącami).
!vous avez etudie f'architecture pendant huit ans ? Studiował/la Pan/i architekturę (przez) osiem lat?
~Je me suis reveillee plusieurs fois pendant I durant la nuit. W nocy kilka razy się budziłam.
·f Nous demenageons dans une semaine. Przeprowadzamy się za tydzień.
f
Les meilleurs eleves ont fait cet exercice en trois minutes. Najlepsi uczniowie rozwiązali to zadanie w trzy
Lm1nuty.
łu'habite cette maison depuis deux ans. Mieszkam w tym domu od dwóch lat.
ł'Lub: li y a deux ans que j'habite cette maison. Mieszkam w tym domu od dwóch lat.
.Relacje wyrażane przez przyimki

Przyimki mogą wyrażać:
Z-,relacje przestrzenne: apres, avant, devant, derriere, parmi, sous, sur.„
fmiejsce: a,
dans, en, chez„.
frelacje czasowe: a,
apres, avant, dans, depuis, en, pendant„.
·±przeznaczenie: a, pour.„
f-sposób wykonywania czynności: a, avec, de, en, sans, se/on„.
a,
fcel: envers, pour. „
itd.
imki wprowadzają:
, dopełnienie czasownika (ie complement d'un verbe);
Quand est-ce que tu as te/ephone a tes parents la derniere fois ? Kiedy ostatni raz dzwoniłeś/łaś do rodziców?
,Vous vous souvenez de cette date ? Czy pamiętacie o tej dacie/ tę datę?
tym, z jakimi przyimkami łączą się różne czasowniki, czytaj w podrozdziale PRlYIMKI UŻYWANE PO
OWNIKACH, str. 136.
· dopełnienie przymiotnika (ie complement d'un adjectif); ·

Ce paysage est agreable a regarder. Ten pejzaż przyjemnie się ogląda.
Nous sommes satisfaits de nos etudes. Jesteśmy zadowoleni ze studiów.
' dopełnienie przysłówka (ie complement d'un adverbe) lub zwrotu ilościowego (le complement d'une
xpression de quantite);
f A~jour;J'hui, p~u de gens n_'ont pas (a television. Dz.isiaj ~alo ludzi nie ma telewizji.
: N oub/Je pas d acheter un /Jtre de /a1t ! Nie zapomnij kupie litr mleka!
4. dopełnienie rzeczownika (ie complement d'un nom);
J'ai vu ie nouveau portable de Lili. li est super! Widziałem/łam nowy telefon komórkowy Lili. Jest świetny!
Jl y a combien de sal/es de bains dans cette maison ? Et de sal/es a manger ? lłe jest łazienek w tyrn
domu? A jadalni? ·
Tu vois /'homme portant un vetement sans manches ? li est bizarre. Czy widzisz tego człowieka w ubra.
niu bez rękawów? Jest dziwny.
5. okolicznik (ie complement circonstanciel).

Vous devez arriver a midi. Musicie przyjść w południe.
Je ne sors pas ce soir : je tombe de fatigue. Nie wychodzę dziś wieczorem, (ponieważ) padam ze zmęczenia .. !
Mon pere voyage souvent en train parce qu'il deteste prendre /'avion. Mój ojciec często podróżuje
pociągiem, ponieważ nie cierpi latać samolotem .
.~~w niektórych przypadkach przyimki mają funkcję czysto gr.nnatyczną: meposiadiłją~e~:yodręb~ego

znaczenia i nie tłumaczy się ich. Dzieje się tak w przypadku·niektórych. czasownnmw. D:p;·. ~f.s~~:~.e,~_fa:i~:-~q~p_; _ -~rZ~~Wac
coś robić), commencer ójde faire qqch. (zaczynać coś robić), aider qqn. ii faire qqclJ. (pomagać'lti:>mllŚ. co~·~fró~ićJ.<roDlinięcie\
przyimków w tej sytuacji jest poważnym błędem gramatyczoym. dlatego trzeba o nich P"'!'ięt~ć. '\Ni.ę~eJ:il'f"erl)'acji o U;y:
du przyimków z czasownikami zoajdziesz w podrozdziale PRZYIMKI llŻYWANE PO CZAS.O---WNIKA Ol (str.· 136); ·· ·.,
'.: :_, ----/-·"'.,'„ :,
· -_-_„_y·_~----/·i
Je te conseilie de rester chez toi. Radzę ci zostać w domu. . > > . ·• ·• .. ,.. ·.
li a oublie de me telephoner. Zapomniał do mnie .zadzwonić. ·., .. ·· . . · • '•''''.!!' y•··:
Qu'est-ce qu'ei!e fait ? - Eile cherche a etre Ja meil/eure. Co ona robi,?, ~..Starą.siębyć,najlerisza.
fijijjlliifl;JR Niektóre ze słów nieodmiennych są zarazem przyimkalruip\zrł~"'~~j f}o~~ ~§~p:·~P~·/r~ri(avei;.

contre, deniere. devant. o tym, czy dany wyraz jest przyimkiem czy,przys!Ó\lllde~.,d~.t;Y<l!'ię °7~~!~1~~;#~JŚf~'!" ~danin,
o ile przysłówek jest samodzielny, przyimek funkcjonuje ze słowem; któremu~owa1,.Ys~\01~~~gef.!'~~~#~\Vszewy.
stępuje rzeczownik. któryś z zaimków (osobowy akcentowany, rzeczowny wskaz\,jący lub dp~r.i;aJN,:(;ZY),Jubczaso'vmik
w bezokoliczoiku. · ·;> · • •;,óv „
Dominique passe des heures et des heures devant le miroir..Dorniniki~pę(ff~[;~igl~i·~gą~in'(bacdzo.
dużo czasu) przed lustrem. (devant ~przyimek) . .. •• . „ . >i"'"''•"'·,r,'•··.:··."•'·"'"•"·;·::;:;::>
li marche toujours devant. (On) zawsze idzie z przodu (na czele). (devant.C:.p~y~f~\NeklYi;•/
iiiiWmwfftmJ\ Niektóre przyimki służą do wyrażania relacji logiczoych. WięcejI11t.ifui~~i{~~~~~~;·~~i;'~~cych

takich przyimków znajdziesz w podrozdziałach ZDANIA WSPÓł.RZĘDNIE (str. 268).l PQDRZĘDNIH'Zł.OŻONE !Str. Z69)~ ·
ft!}.'lif!lłi!il, Jako przyimki używane są także niektóre formy odczasownik~we: .;,cy;;.t,;j~#~;~~~~~~zlego

(les partidpes passes), np. vu (zważywszy, biorąc pod uwagę), passe (po: minąwszy), ~ep~ !7~ \Vf.lą~~j·?' ~ą~p~ (wlicza·
jąc, włączając), ii l'insu de (bez czyjejś wieclZy), etant donne (ze względu na. z uWagi na):wtefioli·sii<·nieo~enile,a stawia
się je przed rzeczownikiem lub zaimkiem; do których się odnoszą. ••,,., 'i;·f~'U:> ·
Vu le nombre de pages, je n'ai pas reussi a life tout le rornanpdu/'iFu}d'Jia;HtJii'ź~'•Y u;na liczbę
stron, nie udało mi się przeczytać tej powieści na dzisiaj.· "''''••·"'"'"' ?,,;·:.
Nous avons tout compris, excepte le. dernier exercice. Zroz'umi~lislll\ii~tys/§q{w~~yl~~k~.?i~gVWjiitkiem I
ostatniego ćwiczenia. · ' · · '· '" ' "'i"
·:{'.'.:.·;········.·.•·. ·:.·.: •.~:•..·.~•. ••.·.· .:.·.·.•.· ~·.· .·.:. ><·:y:_-::!::<.L: ,'.,
„:;y;;•s;;~,t .•„,<_'J..'---> :c, ;·'•-
7. Przyimek~ 7. Przyimki~ ćw. 1.-10. ~

ZASTOSOWANIE NIEKTÓRYCH PRZYIMKÓW .i'.1 .
.•,, c·„:c'~-,
ZASTOSOWANIE NIEBf'if'ÓRYCIHI PRZVIMl<ÓW

tEIVIPLó'J DE CERTAINES PREPOSITIONS
Mes cousines vont a Madrid. Moje kuzynki jadą do Madrytu. ·

Pierre va au* Portugal. Piotr jedzie do Portugalii. · · ·
Al/ez au* theatre ! Idźcie do teatru!
Tu vas a /'ecole ? Idziesz do szkoly?
na Cette annee, nous alians passer 2 semaines au* sud de la France.
W tym roku spędzimy 2 tygodnie na południu Francji.
' .127
składniki, np. o smaku ... I Je ne mange jamais de glaces il la vanille. Nigdy nie jem lodów
dania; zapach (brak) o smaku waniliowym I lodów waniliowych.
z . La tarte aux* pommes de ta mere est de/icieuse. Ciasto z jabłkami twojej
mamy jest przepyszne.
o zapachu .. ./ Pour qui as-tu achete ce savon il la lavande ? Dla kogo kupiłeś/łaś mydło
(brak) o zapachu lawendy/ lawendowe mydło 7
przyczynę (opisowo) A faire beaucoup d'efforts, j'ai reussi il maigrir. Dzięki wielu staraniom
udało mi się schudnąć.
cenę za J'ai achete pour Agnes un bracelet il vingt euros. Kupiłem/łam dla
Agnieszki bransoletkę za 20 euro.
- W zwrotach, utartych powiedzeniach:

np. avoir mal il (boleć), avoir froid il (być komuś zimno w), etreltenirlmettre il jour (mieć na bieżąco, uaktualniać),
avrai dire (prawdę mówiąc).
Si tu as mal a la tete, prends une aspirine. Jeśli boli cię głowa, weź aspirynę.
NoUs avons froid aux pieds. Zimno nam w nogi.
- Po niektórych przymiotnikach oraz imiesłowach czasu przeszłego:

np. facile (łatwy), difficile (trudny), attacM/e (przywiązany}, fidele (wierny), attentifl-ve (uważny/a), pret/-e (gotowy/a),
destine/e (przeznaczony/a), consacrel-e (poświęcony/a). O użyciu przyimków z przymiotnikami czytaj także
na str. 130.
a
Ce programme est facile utiliser. Ten program jest łatwy w obsłudze.
Je suis prete a partir. Jestem gotowa do wyjścia.
a
li est toujours fidele ses promesses. On zawsze jest wierny swoim obietnicom (dotrzymuje obietnic).
- Po niektórych czasownikach; patrz podrozdział PRZYIMKI UŻYWANE PO CZASOWNIKACH, str. 136.
*Przed wszystkimi rzeczownikami w liczbie mnogiej oraz rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej (w tym nazwami państw)
niezaczynajacymi się od samogłoski ani h niemego (h muet) należy użyć form ściągniętych {fes articles contractes): au(= a +fe) i aux
(~ii + /es)."Więcej informacji na ten temat znajdziesz w podrozdziale FORMY ŚCIĄGNIĘTE RODZAJNIKÓW (str. 79).
Mówiąc o sposobach przemieszczania się, użyjemy przyimka dz nazwami środków trańsportu (także zwie-
rzętami),na trzeba usiąść, np. okritldem, żeby pojechać. W przypadlru zwierząt można też użyć sformułowania cl dos de
(na grzbiecie... ). W przypadku środków transportu, do środka których się wsiada. trzeba użyć przyimka en (patrz str. 131),
Zapamiętaj kilka wyjątków dotyczących sposobów przemieszczania się: ii pied (pieszo), en rollers (na rolkach), ii velo /en velo
(rowerem, na rowerze), ii slds /en slds (na nartach).
Tu vas au lycee a moto ? Jeździsz do liceum na motorze?
Vous avez envie d'une promenade a cheval ? Macie ochotę na przejażdżkę konno?
En Afrique, on peut voyager a dos de chameau. W Afryce można podróżować na grzbiecie wielbłąda.
Ale: Mes amis se deplacent seulement en train ou en autobus. Moi przyjaciele przemieszczają się tylko
pociągiem lub autobusem. ·
~~4?;~~1J1~ft~i; Kiedy chcemy powiedzieć, że idziemy; udajemy się do kogoś, nie możemy użyć przyimka ci i ewentualnie
którejś z form ściągniętych rodzajnika ·określo.nego (l'artide controcte1, tylko przyimka chez, który znaczy "w czyimś domu.
sldepie, .„; do czyjegoś domu, sklepu, ... ". W związku z tym „u mnie, w moim domu" wyrazimy za pomocą chez moi. przyimek •l
J
chez może być poprzedzony innym przyimldem lub wyrażeniem przyimkowym.
-j
Tous /es samedis, je vais a la campagne ou habitent mes grands-parents. Co sobota jeżdżę na wieś,
gdzie mieszkają moi dziadkowie. l
Ale: Chaque samedi, je vais chez mes grands-parents. Co sobota jeżdżę do moich dziadków. '1
Si tu veux acheter de bons gateaux, va chez le patissier de notre quartier. Jeśli chcesz kupić dobre ciastka, ;l~
idź do cukiernika z naszej dzielnicy. '
Je sais ou se trouve ce bureau. C'est tout pres de chez moi. Wiem, gdzie się znajduje to biuro. To bardzo
blisko mojego domu.
-J
128
ZASTOSOWANIE NIEKTÓRYCH PRZYIMKÓW .'J.1.,
w~Ą;Fiffei't~~~~ Przyimek ii łatwo pomylić z formami osobowymi czasownika avoir w czaSie tei-a.źnlejs~_·.:3i::·.°,_s.~l:J~:·
liczby pojedynczej (a) oraz 2. osobą liczby pojedynczej (as), ponieważ są homonimami: słysząc je, możemy mieć PI'Qbl~!D..z~
stWierdzeniem, o lctórą formę chodzi. Oczywiście ldedy zrozmnie się kontekst, z łatwością powinno się te formy "dróŻIIić; ,
pau/ine a beaucoup de choses a faire aujourd'hui. Et toi, tu as un peu de temps libre ? . . . . ...
paulina ma dzisiaj dużo rzeczy do zrobienia. A ty masz trochę wolnego czasu? ·
_ .„a beaucoup ... = forma czasownika avoir (3. osoba I. pojedyncżej)
- „.a faire ... = przyimek
_ „.as un peu„. = forma czasownika avoir (2. osoba I. pojedynczej)
7. Przyimek~ 7.1._1. Zastosowanie przyimków „a", „chez" i innych~ ćw. 1.-5. ~·-·
.
· .· · "·er·
'~·''.)'·;'i>
2. Przyimek de
Eile est I vient de Suisse. Ona jest

Quand est-ce qu'i/s reviennent d'Espagne
Depechons-nous 1 Le. train de Varsovie est
Pociąg .z Warszawy już przyjechał! .
Nous sommes rentres du* theatre: .v'ers .minuft. Wr·óciiliśrnyi teatn"l.kOło !
pólńocy. . .
ód Je viens de chez mes .amis. Wra_cam od_nioich przyjaciół.
(dope/niacz) Cest le chien de mon ami. To jest pies mojego przyjaciela.
Qu'est-ce que tu as dans la poche de ta veste ? Co masz w kieszeni
.. marynarki?
. . .
.. z I Philippe porte une tres belle chemise de soie.FiHp.ma na•so•bie,_b<i.rdza.···
(pizymiotnikowo) piękną jedwabną koszulę(= z jedwabiu). . ·
Mamie a prepan§ une soupe.de legumes .. Babcia pn:yg•otc1.wirłazu1)ę .. !/
. jarzyno\'Vą (z jarzyn). ·
z Chez le dentiste, Marie a crie de dou/eur. U dentysty Maria krzyknęła
z bólu. (Patrz niżej.)
. . zJ Tu.peux. me passerlf! p9t de conf1tures} Mqźe~z ~ipp?~:;,5;!gi~.5~pTI;\ii[,GS"}

(dope_tniacz) .z konfiturami? ·
od Du lundi au vendredi, je travaille de 8 heures ,j_ 16 heures, Od poniedział~
ku do piątku pracuję od 8-ej do 16-ej.
li .a pris une semaine de conge : du 7 au 15 jui//et. Wziął tydzień urlopu:
od 7 do 15 lipca. ·
za I (opisowo) Nous pn?ferons voyager de jour. Wolimy podróżować za dnia /w ciągu dnia.
... .. (dÓp~!Hia~z)' c'~;trbó{)ifrótde,,;~th~matfq~"5.frc)j~fjiil'.r'li;B~&~~?l~~i)j~lę~a~~~i.'L~· 'i
: ' · • .i : ' .·· :. ·.··... · Tu a5_ton cóurs d'espag„o/ cetapr.es,midi ?Masz kursjęfykahiszpańskie'; ~
· •·.·· i./> '''····>>· . ,·.. :"·f!pd~\ś'i:>.pfiołl.Jdniu?•·•·.·. •., ..•.••..••••. ·. . /'··········· i''''''i.;[i<'f;;~ ?r'if:;.2;. i'tif·'C'.
0'rzrrn1ótlJiko"1ay:•·· ..• Voitau,n,billf!t.d~)RO e(Jr.os. o~g·?•r~~9~stq~~~ofyir•"•·.·: .: t~r;·
·., (;. , ·!:. ( J'a.tiJesoin cf~ ch~ussutes defpo~,Pptrzebuj~ spp(1(.)~5frl\~$?';';\'6;i ...
.z li a recite de memoire une vingtaine de norns. Powiedział z pamięd Około
dwadzieścia nazwisk. . . . . ·.
(opisowo) Tu aś fa im ? Tu devores des* yeux ces petits pains. Jesteś g!Odhy/a?.Poż~<
rasz wzrokiem te bułkL
(przysłówek) Demain,_ nous devons·nous lever-de 'bonne heure.;_Jutro mUsim)i _ WStać-
bardzo wcześnie. ·
.•si~~~~~f'f;,nj ~Iiskijh'(/~·,ąi~~J;~c~qtf!~~iJf(}tde! 1'.f.' \>~~8kdligniR(J'iJ.jf/J.j(iff)\ Pft'f,@

:"a1J11lY~~~,n~e;ttub'a~y-~ięg}~i°Jęc~kp~1~ri:. rt· / ... · · :, ;tri · ·
._-.'.veno_ris! _e :_ren rer::-,- op1_er9_-co:' _-;w_ asn1e_ W-~~c1_ 1smY,- ysrny, · _~;:~\-~\Li-~'.:~/:._ -~'.:·<·{~:~;~:-;,,:,
stronie biernej (la voix passive) dla wprowadzenia wykonawcy czynnośći po czasow~ikach,\ÓJ)'raża)<Ji:ych uc;:usie;
tre aime (być lubianym, kochanym), etre adore (być uwielbianym), etre respeCte (być sza.riowariym) oraz po cia:. i
nikach wyrażających stan, np: etre decore (być ozdobionym), etre entoun? (być otoczonym). ·. · · · · · · · •.!.
,esavant est respecte de tous ses collegues. Ten uczony ]~st szanowany przez wszystkich swoich kolegó~.
- W zwrotach, utartych powiedzeniach: 3. f
np. etre .d'accord (zgadzać się); avoir /'intention de (mieć zamiar), avoir envie de (mieć ochotę), avoir horreur de
(nienawidzić, czuć wstręt do), avoir peur de (bać się).
J'ai envie d'une pomme. Mam ochotę na jabtko.
Tu as peur de partir loin de ta famil/e ? Boisz się wyjechać daleko od swojej rodziny?
___,. W zwrotach ilościowych:
np. un kilo de (kilogram), un tas de (stos, duża liczba), une foule de (tłum), une goutte de (kropla). Więcej zwrotów ilościo
wych znajdziesz w podrozdziale ZAIMEK PRZYSŁOWNY EN, str. 45.
J'ai achete pour ma mere un f/acon de parfum. Kupiłem/łam dla mamy flakon perfum. C2
- Bardzo często w grupie „rzeczownik +de + rzeczownik" w znaczeniu przymiotnikovvym lub dopełniaczowa;
w tej sytuacji opuszcza się rodzajnik p!7ed rzeczownikiem wprowadzonym przez p!7yimek de (pat!7 także: OPUSZ-
CZANIE RODZAJNIKÓW, str. 84):
np. la date de naissance (data urodzenia), la carte de credit (karta kredytowa), la chambre d'enfant (pokój dziecięcy),
le.tennis de table (tenis stołowy).
ks
Je vais t'attendre dans la sa//e de classe. Poczekam na ciebie w sali klasowej (w klasie).
La chouette est un oiseau de nuit. Sowa jest nocnym ptakiem.
- W grupie „rzeczownik +de + bezokolicznik (/'infinitif)":
np. le danger (niebezpieczeństwo), le desir (pragnienie), la volonte (chęć), le pouvoir (moc), la possibi/ite (możliwość).
Jl a le don de prevoir /'avenir (On) ma dar przewidywania przyszłości.
- Po niektórych przymiotnikach:
np. amoureux/-euse (zakochany/a), surl-e (pewny/a), contentl-e (zadowolony/a), satisfait/-e (zadowolony/a), fierl-ere
(dumny/a), capable (zdolny/a), conscientl-e (świadomy/a). s
Ma soeur est incaoab/e de mentir. Moja siostra nie potrafi kłamać.
Mes parents sont heureux de mon succes. Moi rodzice są szczęśliwi z (powodu) mojego sukcesu.
- Dla wyrażenia p!7yczyny po niektórych czasownikach:
np. mourir de faim (umrzeć z głodu), pleurer de joie (płakać z radości), rougir de honte (zaczerwienić się ze wstydu),
trembler de peur (t!7ąść się ze strachu).
Pendant la ceremonie, Sandra s'est evanouie d'f§motion. W trakcie ceremonii Sandra zemdlała z wrażenia.
- Po niektórych czasownikach; patrz podrozdział PRZYIMKI UŻ'l'WANE PO CZASOWNIKACH (str. 136). -~

np. I
*Przed rzeczownikami w liczbie mnogiej oraz rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej niezaczynającymi się od samog!oski się),i
ani h niemego (h muet) należy użyć w niektórych przypadkach form ściągniętych (fes articfes contractes): du(= de +fe) i des(= de+ za),--~
/es). Więcej informacji na ten temat znajdziesz w podrozdziale FORMY ŚCIĄGNIĘTE RODZAJNIKÓW (str. 79).
Tl.i.
-E1
Niektóre przymiotniki mogą się łączyć zarówno z przyimldem ii jak i de, np, amusant/-e (zabawny/a);
ten 1
agreable (przyjemny/a), desagreable (nieprzyjemny/a), bon/-nne (dobry/a). fadle (łatwy/a), diflidle (trudny/a), ennuyeuxf·euse
(uciążliwy/a, kłopotliwy/a). Wybór przyimlca zależy od konstrukcji, w jakiej użyjemy danego przymiotnika Porównaj: En
Une chose /une personne est (semble, parait itd.) + przymiotnik + ii + bezokolicznik ;,En stc
lub: c'est + przymiotnik + ii + bezokolicznik lub h n
n est + przymiotnik + de + bezokolicznik (jest to konstrukcja bezosobowal)
Ce film est agreab/e a regarder. Ten film jest przyjemny w odbiorze I ogląda się ten film z przyjemnością. en l'an
Apprends a conduire ! - Dans mon cas, c'est plus facile a dire qu'a faire. Naucz się prowadzić (samo· Kiedy,
chód)! - W moim przypadku łatwiej to powiedzieć niż zrobić. się głót
li est difficile d'etudier et de travailler en meme temps. Trudno jest uczyć się i pracować jednocześnie. Po czru
J'ai.
On1
~ł;t~fY0k~~}l{~~W/>';(:''-,;- W nazwach dań używa się Przyimka de, aby powiedzieć, z czego owo danie jest przygotowane; wówczas
przed rzeczownildem stojącym po przyimlcu de pomija się rodzajnik. W kontekście kulinarnym stosuje się także przyimek a,
kiedy chce się zwrócić uwagę na smalt (dodatek smalcowy), zapach lub sposób przygotowania potrawy, Zachowuje się !!&~,,~
rodzajnild, które - w niektórych przypadkach - tworzą z przyimlciem ii rodzajniki ściągnięte.
tani
Sa/ade de tomates. Sałatka z pomidorów. za·.--~,,
Poulet a /'estragon. Kurczak w estragonie (z dodatkiem estragonu) - ••• 1

Pates a la bolognaise. Makaron po bolońsku. j
- ••• j II
7. Przyimek___,. 7.1.2. Zastosovva..'1.ie przyimka „de", „a" i innych - ćw. 1.-6. ~
. l!,I ~
130
ZASTOSOWANIE NIEKTORVCH PRZVIMKOW '7.1 .•
3. przvime!< en
Nous habitons .eri* we· Francji.

na Ce qui me plairait. c'est un voyage en Alaska. To, coby mi się podobało
to podróż na Alaskę, ..
do Cet ete, je vais en /talie et en Iran: Tego lata jadę do Wioch i do Iranu.
/Is rentrent demain en Provence. Jutro wracają do Prowansji.
w En hiver, j'adore faire du ski. Wzimie uwielbiam jeździć na nartach. (ale:
au printemps)
· Je suis ne en 1996. Umdziłem. się w 1996 roku .
Vous prenez votre conge en jui!/et? Bierzecie urlop w lipcu? (ale: .: .. au
mois de juil/et = dosł. wmiesiącu lipcu) . . ·
Nous avons fait cet exercice en 10 minutes. Zrobiliśmy to ćvviczeniew. 1O minut.
w Vous vou/ez du sucre en morceaux? Chce Pan/i cukier w kostkach?
.na I (opisowo) Bravo ! To_n travail s'ameliore d~ jour en jour. Brawo! Twoja praca jest
z dnia na dzień (z każdym dniem) lepsza.
(narzędnik) /Is ont effectue un voyage en bateau. Odbyli podróż statkiem.
(przysłówek) Ecrivez fes nombres en toutes lettres. Zapiszcie liczby słownie.
w· · Je vois que tu es en pleine forme.aujourd'hui. Widzę, że jesteś dziś w formie.
·(opisowo) Depechez-vous _J Vous etes enretari:f Pospieszcie się! Je5tefoe spóźnieni.
w (dziedzinie) I Mon ancie est specia/iste en cardiologie. Mój wujek jest specjalistą
w dziedzinie kardiologii.
od (dopełniacz) Tu connais Paul ? il est etudiant en psychologie. Znasz Pawia? Jest studen-
tem psychologii.
(przymfotnikówo) Uti/isez dessacs en papierau lieu de sacs plastique. Używaj~ie t~reb
papierowych.zamiast siatek z plastiku.
Eile a rer;:u une
rotach, utartych po_wi.edzeniach: . • . . . . . . . . . · . .· .. .. . . . .. . .· ·. ·.. •. . .·:

e'!'p~ en temps (od czasu do czasu~ czasami), tomber en panne (zepsuć się), se mettre en colere (zezloś.cić
'ttre en place (umieszczać, organizować), partir en voyage (wYj~ch~ć w podróż), se deguiseren(przebraćsię
irconfiance en qqn: (f)lieć. do kogoś zaufanie), ale: faire confiance il. (ufać w).
~uxm'aider ?Ma voiiure eSt foff!b~e en panne: Możesz mi pomóC:? f\1ój samochód sięzepsuL
·;., ~ imiesłów czasu teraźniejszego (le participe .present)tworzą tz~. g~rondif. Więcej informacji i przykładów na
emat w podrozdziale FORMA GERONDIF (str. 231 ): .
··cdinant, nous regardions fa te/e. Jedząc kolację, oglądaliśmy/lyśmy telewizję.
stosuje się z nazwami pa'ństw rodzaju żeńskiego, a także z nazwami państw rodzaju męskiego zaczynającymi się od samogłoski
niemego (h muet).
. z przyimkiem en nie używa się przed rzeczownikiem rodzajników określonych, za ·wyjątkiem zwrotóW
.n 2000 (w 2000 r.), en l'honneur de (na cZJ'jąś cześć), en !'air (w powietrze, w górę).
chcemy powiedzieć, z czego coś jest wykonane, możemy użyć przyimków de lub en, przy czy:m przyinielc de spot.}'ka
ównie w tekstach literackich, używa się go w bardzo starannym języku. Natomiast en stosuje się w języku p,ót~c"llYD"
asowniku faire używa się raczej przyimka en. . .
'ai achete des gants de /aine I en /aine. Kupiłem/łam wetniane rękawiczki.

n a fait cette tour en pierre. Zbudowano tę wieżę z kamienia.
Przyimek en wygląda tak samo jak zaimek przysłowny en. Nie myl ii:h!
'annee derniere, j'ai voyage en Espagne. Je n'en suis revenu qu'en octobre:
owalem po Hiszpanii. Wróciłem stamtąd dopiero w październiku. ·
... en Espagne = przyimek wyrażający miejsce
··· en suis ... = zaimek przysłowny zastępujący okolicznik miejsca (revenir d'Espagne =en rev•emrJ
. ... en octobre = przyimek wyrażający czas ·
7. Przyimek~ 7.1.3. Zastosowanie przyiml<ów „en", „a" i „de" ~ ćw. 1.-4. ~ ·
131 .
4. Przyimek pour
·Nous partops pour Strasbourg.Wyjeżdżamy do Strasburga.

przeznaczeriia' Voi/a/e tiain pourNice. btc> pociąg d() Nicei: ·
cel żeby + bezokolianik I Pour me distraire, je suis a/lee ep boite. Żeby się rozerwać (dla rDZl)IWki),
dla+ rzea. poszłam do dyskoteki.
. . .
przyaynę ,·.za Ce maffaiteurserapuni pourses ctimes. Ten złoczyńca zostanie ukarany

za swoje zbr?dnie. . ·.. . . .· .··. ·. · · ··. .
(Jn /'a.recompense pour avoir sauve un enfant. Wynagrodzono go za
uratowanie dziecka: ·
przeznaczenie dla J'ai apporte ces chocolats pour toi. Przyniosłem/łam te czekoladki dla ciebie.
na Qu'est-ce que tu prends pour le petit dejeuner? Co jesz na śniadanie?
okres .czasu na Nous partons pour trois jours. Wyjeżdżamy na trzy dni.
Je voudrais reserverune chambre pour une nuit. Chdałbym/łabym zare-
zerw.ować pokój na jedną noc. ·
koszt za J'aiachete ce bracelet pour un rien. Kupiłem/łam tę bransoletkę za grosze. b.
- W zwrotach; utartych powiedzeniach: : . .· . . ·...... · . .. ·· , .. . . · .

np. avo1r pourprincipe (mieć jako/za zasadę), avoir pour but (mieć.na c~lu), avoirpour effet (mieć jako skutek), avoir pour
c.
consequence (mieć za konsek\Nencję), avoirpourresu/tat (mieć jakci wynik), avoir pour habitude (mieć w zwyczaju);
+ de + bezokolicznik (1.'infinitif) ;.avoirqqn pour e/eve /ami/ voisin. •(mieć kogoś za uania, przyjaciela, sąsiada).
J'ai pourprincipe de dire Ja verite. Moją zasadą jest mówienieprawdy.
Nous l'avons pour notre mei/Jeur ami. Mamy (uważamy) go .za .najlepszego przyjaciela.
- Po niektórych czasownikach; patrz podrozdział PRZYIMKI UŻVWANE PO CZASOWNIKACH (str. 136).
s. Przyimel< par
6.
--@i&~~:fJMill~tb1bTh1fifhITm~i1tlt.~!łt:IZ~~~~if~;,r~~~-t[~11B:~i~t,~J~~'.t~1'li-11i~sk>f012B~~Jlii· :;i)
miejsce (trasa), przez Estcceque.ce.buspasse pĘJrfarue principale de .Ja ville .?.Czyten autobus
dosłownie prz~jeżdża .przez główną ulicę miasta?
i w przenośni Cettf' ideem'estpasseeparlatete. _Ten pomysł przemknął mi przez glo-
. wę (przyszedł mi do głowy):
na Asseyez•vou2 par terre !. Usiądźci~. na ziemi.
przyczynę z I przez li nous a apporte ce paquet par gentil/esse. Przyniósl nam tę paczkę
z grzeczności I przez grzeczność.
Nous avons tout appris par Ja presse. Wszystkiego dowiedzieliśmy/łyśmy
się z (za pośrednictwem) prasy.
sposób (narzędnik) /Is sontveniJs parletrain. Przyjechali pociągie;,,.

za Les. enfants se. tenąi~nt par Ja main. Dzieci trzymaly się za ręce.
czas (dopełniacz) Par une belle matinee d'ete, nous sommes al/es a Ja pJage. Pewnego pięk
nego letniego ranka poszliśmy na plażę.
w/ przy 'Par mauvais tempsje.reste chez moi. W złą pogodę'zostaję w domu.
proporcjo~all1ość; Sa~drine .va chefieC:oit[eiJr deuxfoisparsemaine:. Sandrine·.chodzi do
częstotliwośC fryzjera}v.'arazyw{ygodniu/ na tydzień.. . .·· . .·
•,·· yous,avezrec;~ une aid_e financieTf'.: .soo. euraspąr personne. Otrzymaliście
po(11pc fin~.nśo\'l/ą<.59R ~~ro.na osqbę. '> · ·.
przez · MuJtipliez W par 15..!Pomnóżcie lO prżez 15!
..:..w zwrotach, u1.arty~b•pq'tJledzeniacn: .· .•· .· ••••~....... ··········i ................ ·. . •.·. .·•.•. · . ••.. . > ••... ···.•··.• •. . · .·. · . ·.•..·.•.. / ·. . .
np.·torriberpaf, ter:r~.(upaść na ziemię), appr~nqre P~r~re~r (n~/UczYŚ ~ię na pal'l1ię~'l.> parexempJe (na_ przykład),
par hasard •(przypadkiem), par ą\/ance (z góry), • · ·· · · · .. · · ·
Le verre est.tomb~ pa/terre efs'eśttas>e. S~klank~ ll~aciti naŻietiiię iibiłasię.
. - Par jest używa~e w str~nie biernej (/a voixpassive), gdzie wprowadza~konawcę czynn~śd (le compJement
d'agent). Więcej informacji w podrozdziale: STRONA BIERNA str. 259.
Les exercices sont faits par /es eleves. Ćwiczenia są wykonywane przez uczniów. Pr,
-> .l'o fliektófya1 czasO:wnikach; p~trzpod;oŻdz.i~ł.F'RZ'{itviKi•ó.żYwANE POczAsoWN1i(AC:H, str, 13 6.
wą
132
ZASTOSOWANIE NIEKTÓRYCH PRZYIMKÓW 'f'.1.
:.\____....;t'_
-~j~f:&l*} Po przyimku par opuszcza się rodzajnik przed rzeczownikiem w następujących przYpadka~ ·::··,_
a. przf wyrażaniu miary, częstotliwości lub proporcji; . . .· ·.'::.:.· __ .·:::'. ;:.>:::\>.,,.
i Notre voisine fait /es courses au supermarch~ sąsiadka robi zakupY, ;wsu~er"
de.ux fois parmois. Nasza
! rnarkec1e dw~ ~azy w m1es1ącu. . . . .. . ·.:..· : .< .
f Prix par part1c1pant : 250 euros. Cena (przypadająca) na uczestnika: 250 euro. . ·.;. ·.· · ··.· , J.·<C .·. ·...
~niektórych przypadkach przy wyrażaniu miary (litre, metre, kilo itd.) par jesf opuszczane, ale wówczas 11ZywaSięrodzaj
niJ<a określonego. Wyjątkiem jest rzeczownik la piece (sztuka), przed którym rodzajnik określony ma.że być z~ch.~wany'lub
poJllinięty. W przypadka godziny - jalco jednostki miary - mówi się par heure lub de l'heure (za. na godzinę): ·"
, teau minerale coute 1,50 zlotys Je litre. Woda mineralna kosztuje 1,50 zł za litr. . ...· · ,··· · ·
l ces pommes coutent 2 euros /e kilo. Te jabłka kosztują 2 euro za kilogram I kilogram tydyjabłek~(l?~U-
j je 2 euros. ·. · ·.· f · ' .: . -:- ,
! ces pasteques coutent 4 euros la piece. Lub: Ces pasteques coutent 4 euros piece: Te arb~.Z)l.ko~ztu"
I ją 4 euro za sztukę. . .· ·. ·. · <.•"". • ·
! Combien est-ce que vous gagnez par heure ? - Nous ? On gagne 5 euros de J'heure. Ile zarabiacie na
I godzinę? My? Zarabiamy 5 euro na I za godzinę.
b. przy wyrażaniu przyczyny przed nazwami uczuć;
i li nous a Jicencies par ialousie. Zwolnił nas z zazdrości.
f: Ale: repondre par le silence (odpowiedzieć milczeniem), obtenir qqch. par la force (uzyskać cośsi!ą)c
~ w wielu utartych zwrotach, wyrażeniach (patrz taicie wyżej). .. .
Vous n'aimez pas vovager par mer? Nie lubicie podróżować przez morze (drogą ~orską rnorz~r/lJ'{
A 1Oh 30 par habitude il a arrete de travailler et s'est prepare un the. O 10.30 z przyzwyczajeniaprze-
stał pracować i zrobił sobie herbatę.
7. Przyimek~ 7.1.4. Zastosowanie przyimków „pour", „par" i innych~ ćw. 1.-5. ~

..
~
6. Przyimek avec
z Je va is ,au co11cert ;ive•c 1vmn1au.e_

il sort toujours avec
wychodzi z parasolem, na1Net gcly
(narzędnik) Mange avec une fourchette et non avec tes doigts. Jedz za pomocą wi-
I za pomocą„. delca (widelcem), a nie palców (palcami).
Tu peux ouvrir avec ta cle l Czy możesz otworzyć swoim kluczem?
z Nathalie m'arepondu avec sourire, N~tali~ odpowieclziałarn'i z Jsmi~chern. ''
(przysłówek) Comportez-vous avec pr.udence .1 Zachowujcie się' ostrożnie! , ,· ,\:y;.,, ; .,
z Je suis tres heureuse avec /ui. Jestem z nim bardzo szczęśliwa.
wobec/z il est honnete avec tout le monde. On jest uczciwy wobec wszystkich (ze
wszystkimi). '
(razem) z /wraz . 1/s .5e couchent avec le.sol~il. (Orii) ld~dij się
(wtedy, kiedy zachodzi słońce). ·
Tu t'es battu avec ton frere ?. Biłeś się z .bratem?
zwrotach; utartych poV\liedzeniach: . . .·· . ,

tre d'accordavecqqn. (zgadzać.się z kimś), faire connaissance.i'Jve.c
font toujours d'atcord avecnous.• (Oni) zawsze się z ~amLigadtają.
vec użyte z niektórymi rz!'czownikami ma wartość przysłówka, np. avec diplomatie (dyplomatycznie), ave"' 1Jre1:isi1Jn
- ąjnie). Więcej przykładów znajdziesz w podrozdziale WYRAŻENIA PRZYSŁÓWKOWE (str; 154).
ttendez ici avec patience. Poczekajcie tutaj cierpliwie.
niektórych czas~wnikach; patiz podrozdział PRlYlf:A~I UŻl'WANE
-~rzeciwieństwem avec jest sans (bez), używane m.in. w wyrażeniach sans cesse (bez przerwy), sans doute (bez
,wątpienia),
sans exception (bez wyjątku).
133
.
Yll .
µ
7. Pt<:yimek contre
)'/
Vous vous sentez mal? Appuyez-vous contre /'arbre !
Proszę się oprzeć o drzewo!
do
przy
Poussez la commode contre le mur! Przysuńcie komodę do
Eiie s'est _assise contre moi. (Qna) usiadła przy mnie.. ·
ściany!
m
po ni
opozycję przeciw Les deputes ont vote contre ce projet de /oi. Posłowie głosowali przeciw przy]
tej ustawie. At
wbrew /Is ant reussi contre toute attente. Udało im się wbrew powszechnym w
oczekiwaniom.
wymianę na Nous devons echariger ńos. dol/ars contre des eurbd. Musimy wymienić
dolary na euro. 9. F
przeciwdziałanie przeciw I na Tu peux m'apporter un remede contre la toux ? Możesz mi przynieść
lekarstwo na kaszel (przeciw kaszlowi)?
Vous devez vous vacciner contre Ja grippe. Musicie się zaszczepić przeciw
grypie.
od I w razie Tu t'es assure contre fes accidents ? Ubezpieczyłeś się od wypadków
(w razie wypadków)?
Protegez fes yeux contre le so/eil J Chrońcie oczy przed słońcem.
~ Po niektórych czasownikach; patrz podrozdział PRZYIMKI
8. Przyimek dans
miejsce (głównie Je me··sens tres

wewnątrz), pokoju, :]
· dośłbwnie ·Nous avonsJu cette information dans un.journa/. Przec:zylaliśmy/lyśmy tę ~.~
i w -'przenośn'i in.farmację w pewnej gazecie. . .. . np.~
li y a encoredes gens quiviv~nt dans/a misere. Są jeszcze ludzie, którzy coś i
żyjąwnędzy. . _ . i . · . ·•· · · sur,;'

·do Monte enfin dans la voiture J_ Wsiądź wreszcie do samochodu. wiei
_,r~
po Tu vois ces personnes qui se promenent dans la rue.? Czy widzisz te
osoby, które spacerują p~ ulicy} . .·.·.·._ . ··._. ·. ·..••_.•. ·• · · . ·
na · .Jereve de_svacancesdans.fesu.ddel'Afrique.Marzę o wakacjach na
południu AfrykL ·
10.
czas za Les vaćances se terminent dans une semaine. Wakacje kończą się za
·tydzień ..
Nous revenons dans un instant. Wracamy za chwilę.
po I (opisowo) Dans l'apres-midi (dans la soiree) nous a/lans au parc. Po południu
(wieczorem) idziemy da parku.
w (:'et accident /ui est arrive_ dans sa jeunesse. Ten wypadek przydarzy! mu l
się w młodości. 1
•!
· ·WartóSć o Rolo · ·cette robe rioit cbOter ri~hil~scJ.eulce~ts ~ur6d.fa;&~ehkilmusi
. przybliżoną kosztować około dwustu•elirci.:·· · · "• .··.
;o.«"' - „._,__ _, „ .·.:,~·;,;: ., :,;.
&Wa4' Czasownik habiter (mieszkać) b~a ~any za:r~Wno _z preyimkiunt J~_i_be~~---~-fó~Ji·~W~e „miesz·
5
kać w jakimś mieszkaniu lub domu" może być.oddane za pómocą 'habiterdans,. ale częściej spoty~~.się k?nstrukcję bez
przyimka habiter un appartement, une maison. Mówi się też hab i ter en ville/ la ville (_mieszk~ć. yy_',_n::rleśc.ie)'. . hab.iter d la cam·
l
,,
';j
pagne / la campagne (mieszkać na wsi), habiter en ban!ieue /la. ban!ieue (mieszkać pod miasteui; wok~!lcy J!Odmiejski•il· -]
Natomiast polskie wyrażenie „mieszkać na/ przy ulicy. .. " będzie oddane·w języku francuski.ni pfzez.h"abiter rue„. bez iad·
nego przyimka.
Mes amis habitent une grande maison I dans une grande maison. Moi przyjaci~le mieszkają w dużyrn
·· . ; :: .c' _: -
np.
pas~
~
j
j
i
domu. lld 'fJ'
Tu voudrais un jour habiter a Paris I Paris ? Chciałbyś/łabyś mieszkać kiedyś w Paryżu? s~ ,)
.,
134 1
l
ZASTOSOWANIE NIEKTÓRYCH PRZYIMKÓW 1.1;,
'".„, ..
;:--1tf&i;J~.~·,.- Podając w języku francuskim adres zamieszkania, musimy zacząć od numeru budynku. w którym.:się ;mi~
"fJ'habite 15, rue de Bourgogne. Mieszkam na ulicy de Bourgogne 15. · . .· · · ·...·.
/,.· : .. -·:· .
:--1fł4'~*·· Daru bywa używane w podobnych kontekstach co en, przy czym dans stosuje się wtedy. ·gdy rz_etz,oW:nik.
... ·nim stojący jest poprzedzony rodzajnikiem. Przed rzeczownikiem stojącym .po przyimku en opuszcza się w większości
~adkóW rodzajnik (patrz: PRZYIMEK PRZYSŁOWNY EN, str. 45). . · • ·. ·.. · • . ·
i.~
Attendez-nous en classe, dans Ja classe qui se trouve acóte de Ja cantine. Zaczekajcie na nasyv klasie,.
:~w klasie znajdującej się obok stołówki. ..
: · 7. Przyimek~ 7.1.5. Zastosowanie przyimków „avec", „contre", „dans" i innych~ ćw. 1.-3. ~
9_przyimel< sur ~
Efie a mis un chapeau surfa tete. Włożyła na głowę kap•elusz.,

Ton assiette est sur la table. Twój talerz jest na
nad Quandj'ai vu Marie, efie se penchait sur un livre. Ki<edy.zc1baczyłen'l/ł<1m
Marię, pochylała się nad książką.
po li ne faut pas juger fes gens sur fes apparences. Nie należy ludzi oceniać
po pozorach. ·
na Lili se fait faire fes vetements sur mesure. Lili szyje sobie ubrania na miarę.
na Je. prends ce mr!dicament un joilfsur deux. Przyjmuję to iek,,"rshi,oćraz
na dwa dndco drugi dzień).
na Cette piece mesure cinq metres sur quatre. Ten pokój mierzy pięć metrów
na cztery.
na I o il a ecrit un iivre sur fa vie d~ Louis Xtv. Napis;:ił ksi<1żkę r1aytel)''~'.~'.j~,?~•······
(o tyciu). ludwika XIV. · ·
·,zwrotach, utartych powiedzeniach: . . ...

~air qqch-osur soi (mieć !=oś_przysobie), etresur le point de faire qqch. (być b~:;~~;~~~.~~:"~'~0W~;;in)(Jbii!~-~~J.
(()bić))urersur qqch:. (przysięgać na coś)'. etre sur. le dr!part (właśnie wyjeżżccJżać,
' role(wierzyć komuś na słowo)., revenir sur ses pas (wróćić do miejsca, w lctóryn1 jciz
(mieć prawie, niedługo kończyć lata), faire qqch. sur le coup/sur le champ nai:yd1miastl-o
_'!~~ tonportable sur.toi? Masz przy sobie telefon komórko\Ńy? .
o niektórych czasownikach; patrz podrozdział PRlYIMKI UŻi'WANE PO CZASOWNIKACH (str. 136).
pod
czas za (czasów) Ce poete a vr!cu sous Frani;ois I". Ten poeta żył za (w czasach) Franciszka
Pierwszego.
pod ' · /Is lont fait so.;s la preŚsion de leur i~mifle. Zrobili topÓcl pr;es]ąl"ó#i;ąy.
J'ai acceptr! leurprop".sition sous rr!serve qu'iis attendeńt.ąuelqueŚ)Ó~is;/
Zaakceptovvałem/łam ich propozycję pod warunkiem, że ;;ąć:zeliająJilka tjnj; ..
"•''
pod Les r!leves travaiflent sous la direction de /eur enseignant. Uczniowie·pra-
cują pod kierunkiem swojego· nauczyciela .
pód il n'est pas venu ;ous prr!texte d'etre occupr!. Nie 6rzv52•edf1J1:idni&i<>V-•';
stem, fe był zajęty. ·
so~;~~~~1~:n~!a;J:~~:ci
0
er qqch. sous silence

:~~~:~~.c~~us peine de (pod karą). mettre qqn. sous !es -~~ft~~-~~i~~~]fi~~i~~;)l'~~~~···
(przemi,lczeć),
sous Jesyeux de (na czyichś
oczach), etre sous t1
t{s ant paNr! de tout mais ant passe sous silence leurs probiernes.. (Oni). rozmawiali o wszvstki11i
swoje problemy. . . .
. 135
11. Przyimek apres
eroii
\J\/ is-
Philippe est venu ap~s tout le monde. Filip przyszedl derr.

. No11;s sommes sortis apres vous.. Wyszliśmy pó, was. dire
Apres tous ces eveneriie11ts, o.n nepeut rien faire. Po tych wszystkich don•
' wydarzeniach: nie możnanic·zrob.ić: ecrir
s'hai
kolejność po· Marchez /'un apres l'autre. Maszerujcie jeden za drugim. intel
miejsce, pozycja za (dalej) Vo~s d~vez tournez droite apres laposte. Musi
a Pan/i.skręć:ić w prawo s';nt
(w hierarchii) nizej od; po . zapocztą. . .· joue
Apres le lietJtenant vient le sous-lieUtenant. Niżej whierarchii od porucz. men
, nika stói sem
nuin
- W ?wrntach,'utartj1ch.po•.Viedzi,niach:
obei.
np. apres vous .J etre apres qqn: (byĆprzykimś, nieodstępovllać kogoś). Va
Cette fi/lette est .sa mere. Ta dziewczynka riie odstępujenigdy swojej mamy: No
ME
- Apres użyte z formą złożoną bezokolicznika (/'infinitif passe) może być przetlumaczone za pomocą rzeczownika
lub rzeczownika odczasownikowego jako „po + rzeczownik":
np. apres avoir dejeune (po obiedzie, po zjedzeniu obiadu), apres etre sorti (po wyjściu), apres avoir verifie (po spraw. li1
dzeniu), apres i!tre parti (po wyjeździe). struk1
Apres avoir reflechi quelques minutes, papa m'a permis d'a/ler au cinema. Po kilku minutach zastanowienia tata confia
pozwolił mi pójść do kina. consel
demarr
- Po niektórych cza,;ovllnika~h; patrz niżej pod'.ozdziałPRŹYIMKI użYwANE PO czAsOWNIKACH ..
Le,
Ma
-~· Niektóre czasowniki francuslde - stosowane bez przyimków - są tłumaczone na język po~
No.
sld właśnie z przyimkiem. Warto zwrócić na nie uwagę, aby nie robić błędów w ich konstrukcji. Jest to na przykład przypadek
czasownikóW: dominer qqch. (góro)-vać, wznosić się nad czymś), fróquenter p.ex. une €cole (chodzić, uezęszczać np. do szkoły),
attendre qqn. (czekać na kogoś), trłzverser qqch. (przechodzić przez coś).
m..
en DiEl
„Pożył
Cette tour domine toute Ja ville. Ta wieża góruje nad całym miastem.
zna~
Ces fil/es freauentent souvent fes cates. Te dziewczyny często chodzą do kawiarni /po kawiarniach.
Tu'
Pen
Jak się uczyć efektywnie? Ani
Poznając nowy czasownik, staraj się zapamiętać jego konstrukcję (dopełnienia, przyimki). Ale przede wszyst· Sy/1
kim nie tłumacz dosłownie z języka polskiego na francuski, bo to samo słowo może mieć w każdym języku
różne konstrukcje. b. cz,
7. Przyimek - 7.1.6. Zastosowanie przyimków „sur", „sous", „apres" i innych - ćw. 1.-4. ~ aider
appre ~
autor
PRZVRMKI UŻYWANIE PO CZASOWNIKACH cherc
7.2. LES PREPOSITIÓNS UTILISEES APRES LES VERBES
com n
se de. .·.1
s'hab.
C'e~
Konstrukcja niektórych czasowników wymaga obecności przyimka przed towarzyszącym im dopełnieniem.
Sou
Przyimkami najczęściej występującymi po czasownikach są a
i de. Oto przykłady czasowników łączących się
Torr.
z poszczególnymi przyimkami.
Not
nieg
1. Ważniejsze czasowniki łączące się z przyi'mkiem a:
a. czasownik +a+ rzeczownik
appartenir a qqn.lqqch. (należeć do kogoś/czegoś)
-~~
nienien
apprendre a qqn. (nauczyć kogoś) En c

conseiller a qqn. (poradzić komuś) Son
convenir a qqn. (odpowiadać, pasować komuś) Cet
w p1
1
PRZYIMKI UŻVWANE PO CZASOWNIKACH ~-.
"J__.2.
.;;/!
. "re a qqn.lqqch. (wierzyć w kogoś/coś; parler a qqn. (mówić z kimś, do kogoś)

cro1 . ") participer a qqch. (uczestniczyć w czymś)
""stnie~ie kogos/czegos
d ~ander a qqn. (pytać kogoś) penser a qqn.lqqch. (myśleć o kimś/czymś)
% aqqn. (mówić komuś) p/aire a qqn. (podobać się komuś)
ref/echir a qqch. (zastanawiać się nad czymś)
bnner aqqn. (dawa~ komuś) .
. rire a qqn. (na/prsac do kogos) renoncer a qqch. (zrezygnować z czegoś)
'habituer a qqch. (przyzwyczaić się do czegoś) repondre a qqn.lqqch. (odpowiadać komuś, na coś)
terdire a qqn. (zabraniać komuś) ressembler a qqn. (być podobnym do kogoś)
n,interesser a qqch. (interesować się czymś) rever a qqch. (myśleć o czymś, rozważać coś)
'ouer a qqch. (grać w kontekście sportowym) sourire a qqn. (uśmiechać się do kogoś)
·.·. entir a qqn. (okłamać kogoś) succeder aqqn.lqqch. (dziedziczyć po kimś, następować po
e mettre a qqch. (zabierać się do czegoś) czymś)
Uire a qqn.lqqch. (za/szkodzić komuś/czemuś) tenir a qqn.lqqch. (zależeć na kimś/czymś)
eir a qqn. (być posłusznym komuś) te/ephoner a qqn. (dzwonić do kogoś) itd.
vous jouez souvent au volley-bal/ ? Często gracie w siatkówkę?
Nous avons renonce a ce voyage. Zrezygnowaliśmy z tej podróży.
Mettez-vous au travail ! Zabierzcie się do pracy!
Niektóre z wyżej wymienionych czasowników mają dwa dopełnienia: i bliższe; 1.dalsze.. tzn. ·ma:ją:kon~
cję "czasownik + rzeczownik nieosobowy + d + osoba". Są to np.
~er qqch. ó qqn. (powierzać coś komuś)
eiller qqch. ó qqn. (po/radzić coś komuś)
dire qqch. ó qqn. (mówić/powiedzieć coś kÓmuś)
donner qqch. ó qqn. (dać/dawać coś komuś)
II
der qqch. ó qqn. (s/pytać kogoś o coś) interdire qqch. Ć! qqn. (zabraniać coś komuś). l
e professeur recommande ce livre a son etudiante. Nauczyciel polecą tę książkę swojej studentce;.·
· · arie envoie un cadeau a sa copine. Maria wysyta prezent swojej koleżance.
ous confions un secret a notre meil/eur ami. Powierzamy sekret naszemu najlepszemu przyjaci~IOWi.
. .
. ćzasownik croire (wierzyć) łączy się także z przyimkiem en, zwłaszcza wkontekście religijnym. np. croire
(wierzyć w Boga).
~życzać" ma w języku francuskim dwa odpowiedniki, które nie mogą jednak być nżywane zamienni_e. Priter qqi:h. a qqn.
·.'«czy „pożyczać coś komuś", natomiast emprunter qqch. d ąqn. - „pożyczać coś od kogoś":.,
crois aux fantómes ? Wierzysz w duchy? . .
nsez-vous que /es scientifiques ne croient pas en Dieu? Czy myślicie, że naukowcy niewierząw·Boga?
nne : J'ai prete mes bouc/es d'oreil/es a Sylvie. Pożyczylam moje .kolczyki Sylwii. . · ·
ylvie : J'ai emprunte ces bouc/es d'oreil/es a Anne. Pożyczylam te kolczyki od Anny.
. czasownik + a + bezokolicznik
"der qqn. a (pomagać komuś coś robić) heśiter a (wahać się coś robić)
prendre (a qqn.) a (na/uczyć się/kogoś coś robić) se mettre a (zabierać się do robienia czegoś)
toriser qqn. a (pozwalać komuś coś robić) se preparer a (przygotowywać się do robienia czegoś)
ercher a (usiłować, starać się coś robić) renoncer a (rezygnować z robienia czegoś)
/Timencer a (zaczynać coś robić) reussir a (udać się coś zrobić) ·
. .decider a (z/decydować się coś robić) servir a (służyć do robienia czegoś)
' abituer a (przyzwyczaić się do robienia czegoś) tenir a (zależeć na robieniu czegoś) itd.
C'est ma mere qui m'a appris a lire. To moja mama nauczyla mnie czytać .
•s~udain, Katie s'est mise a pleurer. Nagle i;:atie zaczęła płakać.
Tom m'a aide a rea/iser ce projet. Tom pomógł mi zrealizować ten projekt.
'Nous avons renonce a frequenter ces. personnes impo/ies. Zrezygnowaliśmy/łyśmy z odwiedzania tych
~iegrzecznych osób.
Czasownik consister (polegać) także łączy się z przyimlńem a, lńedy stoi po nim bezokolicznik Ale lńedyjego dopeł'
jest rzeczownik, po czasownikn cunsister trzeba użyć przyimka en, kl"óry pojawi się również w pytaniu ;,Na, czym polega.,.Z".·.
En quoi consiste /'aide aux chómeurs ? Na czym polega pomoc dla bezrobotnych? ·: ·
Son travai/ consiste a accueillir /es c/ients. Jego/Jej praca polega .na przyjmowaniu klientów.
Cet exercice consiste en la redaction d'une /ettre dans Word. To ćwiczenie polegananapisaniu, listu
W programie Word.
137
2. Ważniejsze czasowniki i zwroty czasownikowe łączące się z przyimkiem de:
a. czasownik + de + rzeczownik li
wać
accuser qqn. de qqch. (oskarżać kogoś o. coś) parler de qqn.lqqch. (mówić o kimś/czymś) -i•'
s'approcher de qqn.lqqch. (zbliżać się do kogoś/czegoś) penser qqch. de qqn.lqqch. (myśleć, sądzić coś N
avoir besoin de qqn.lqqch. (potrzebować kogoś/czegoś) o kimś/czymś) N
avoir envie de qqch. (mieć na coś ochotę) se p!aindre de qqch. (skarżyć się na coś)
avoir honte de qqch. (wstydzić się czegoś) profiter de qqch. (korzystać z czegoś)
CZ<
avoir peur de qqch. (bać się czegoś) remercier qqn. de qqch. (dziękować komuś za c .
changer de qqch. (zmienić coś) repondre de qqn./qqch. (odpowiadać za kogoś/~s:0 I N_iel
dependre de qqn.lqqch. (zależeć od kogoś/czegoś) ponosić odpowiedzialność za kogoś/coś) •· a n1a.
douter de qqch. (wątpić w coś) rever de qqn.lqqch. (śnić o kimś/czymś; pragnąć cz .
jouer de qqch. (grać na jakimś instrumencie muzycznym) servir a qqn. de qqch. (służyć komuś za/jako coś) ~ il
manquer de qqn.!qqch. (brakować kogoś/czegoś) se servir de qqch. (używać czegoś, posługiwać się cz., N
se mefier de qqn. (nie ufać komuś, strzec się) sortir de qqch. (wychodzić skądś) ' D•
se moquer de qqn./qqch. (kpić z kogoś/czegoś) se souvenir de qqch. (przypominać sobie coś) o
mourir de qqch. (umrzeć na coś) (veriir de qqch. (przych:;idzić, pochodzić skądś) itd.
s'occuper de qqn.!qqch. (opiekować się kimś/czymś)
J'ai besoin de repos. Potrzebuję odpoczynku. M
Qu'est-ce que vous pensez de ce film ? Co sądzicie o tym filmie?
lv1
Ne vous moquez pas de moi I Nie żartujcie sobie ze mnie!
b. czasownik + de + bezokolicznik (także w zwrotach bezosobowych) A
D1
accepter de (zgodzić się coś zrobić) oublier de (zapominać coś z/robić)
cesser de (przestawać coś robić) se passer de (obyć się bez robienia czegoś)
conseiller (a qqn.) de (radzić komuś coś zrobić) permettre (a qqn.) de (pozwalać komuś coś robić) f/1
se contenter de (poprzestać na zrobieniu czegoś) prier (qqn.) de (prosić (kogoś) o zrobienie czegoś) o
decider de (zdecydować się coś zrobić) promettre (a qqn.) de (obiecać komuś zrobienie ma:: • z
essayer de (starać się coś z/robić) proposer (a qqn.) de (proponować komuś zrob;„.
eviter de (unikać robienia czegoś) czegoś)
finir de (kończyć robienie czegoś) refuser de (odmawiać zrobienia czegoś) J'c.
il est difficile de (trudno coś robić) regretter de (żałować zrobienia czegoś) 01
il est necessaire de (konieczne jest zrobienie czegoś) remercier qqn. de (dziękować komuś za zrobienie moc.
il suffit de (wystarczy coś zrobić) suggerer (a qqn.) de (sugerować komuś zrobienie myc · 3. "
interdire (a qqn.) de (zabraniać komuś coś robić) tenter de (usiłować coś z/robić) itd. set
corr
Eile a accepte de venir avec nous. Zgodziła się przyjść z nami.
disc
J'ai decide de ne pas continuer cette re/ation. Zdecydowałem/łam, że nie będę kontynuować tego związku.
se a
li oublie toujours de fermer la porte a cle. (On) zawsze zapomina zamknąć drzwi na klucz.
s'en
li est facile d'aider fes autres. Łatwo jest pomagać innym (ludziom).
se n
Quand on a beaucoup de bagages, il est preferab/e de prendre le taxi. Kiedy ma się dużo bagaży. lepiej
par/
jest wziąć taksówkę (pojechać taksówką).
sep
rom
~~{i,ł, Czasownild., commencer (za~ać) i continuer (kontynuowac1 są używane zarówn~ z P~em d, jak i de
przed bezokolicznildem w 'zasadzie bez zmiany znaczenia. To samo znaczą też czasowniki o rÓżr!.ej kollstrukcji d€dder de i se
ven1
dedder a (zdecydować się na coś/zrobienie czegoś}. Można też powiedzieć etre d€d~€ a. Nie myl tych koristń.tlccjił Tu
Tes amis ont deja commence a I de regarder le film? Czy twoi przyjaciele zaczęlijuz oglądać film? Za
J'c
· Anne et Paul ant continue a I de parler.sans plus s'occuper de /eurs invites. Anna i .Paweł kontyn uowa·
li rozmowę, nie zajmując się już swoimi gośćmi. 4. v
agir
Użycie przyimków ri i de zależy w niektórych przypadkach od strony. w jakiej dany czasownik jest użyty. I tak s'as:
mamy obliger qqrL ri fai re qqch. (zobowiązać/zmuszać kogoś do robienia czegoś), ale etre oblige de faire qqch. (być zmuszonym col av..;1
zrobić), forcer qqrL ri faire qqch. (zmuszać kogoś do robienia czegoś), ale etre ferce de faire qqch. (być zmuszonym coś zrobić). se b
lutt1
li p/euvait a verse et nous avons ete forces de nous arreter. Bardzo się rozpadafo·i byliśmy zmuszeni się
vote
zatrzymać. :i
Pourquoi vous m'ob/igez a partir? Dlaczego zmuszacie mnie do wyjazdu? Q1
Le
138
PRZVIMIO UŻVWANE PO CZASOWNIKACH i' .2:•.
·:.·~~Jt~j Czasowniki partir (wyjeżdżać), arriver (przyjeżdżać, przybywać), venir (przyjeżdżać. przychodzi~ ·;iZyby-
•,. •1mogą być używane zarówno z przyimldem de, jak id. Wszystko zależy od ich sensu. Partir- głównie w języku pisanym
·~:st użyWaDe także z przyimkiem pour. A „przychodzić do kogoś'' wyrazimy za pomocą venir chez qqn. · · ·_ ·"
)Nous partons I arrivons I venons de Londres. Wyjeżdżamy I przybywamy z Londynu. . ·.. . ·• •
fv1es amis partent I arrivent I viennent a Rome. Moi przyjaciele wyjeżdżają I przybywają do Rzymu.
' . . ·- -
czasownii<i wieloznaczne
'·Niektóre czasowniki wieloznaczne mogą łączyć się zarówno z przyimkiem a, jak i de. Zależy to od ich znacze-
nia. są to czasowniki dość kłopotliwe. Porównaj:
manquera manquerde
il a manque asa parole. Je manque d'argent a la fin du mais.
Nie wywiązał się z danego słowa. Brakuje mi pieniędzy na koniec miesiąca.
oepuis son depart Sylvie manque beaucoup a ses parents.
odkąd Sylwia wyjechała, rodzice bardzo za nią tęsknią.
tenir a tenir de
··· Monique tient beaucoup a son petit ami. Tu tiens de ton pere.
Monice bardzo zależy na jej chłopaku. Jesteś podobny/na do ojca.
servir a servir de
quoi sert cet outi/ ? Cette piece nous sert de cuisine.
Do czego służy to narzędzie? To pomieszczenie służy nam za kuchnię.
parler a parler de
Eile lui p/ait mais il n'ose pas lui parler. Depuis un mais, il ne par/e que d'el/e.
Ona mu się podoba, ale on nie ma odwagi Od miesiąca on mówi tylko o niej.
z nią porozmawiać.
repondre a repondre de
'ai repondu a toutes /es questions. Repondez-vous de cette per.sonne ?
dpowiedziałem/łam na wszystkie pytania. Czy ręczy pan/i za tę osobę?
;Ważniejsze czasowniki łączące się z przyimkiem avec:

'battre avec qqn. (bić się z kimś)
'i'respondre avec qqn. (korespondować z kimś)
'cuter avec qqn. (dyskutować z kimś)
disputer avec qqn. (kłócić się z kimś)
tendre avec qqn. (dobrze się z kimś rozumieć)
arier avec qqn. (ożenić się z kimś, wyjść za mąż)
rler, causer, s'entretenir avec qqn. (rozmawiać z kimś)
promener avec qqn. (spacerować z kimś)
pre avec qqn. (zerwać z kimś)
ir avec qqn. (przychodzić z kimś) itd.
sais avec qui s'est mariee Christine ? Avec un Americain ! Czy wiesz, za kogo Krystyna wyszła za mąż?
a Amerykanina!
'ai longtemps correspondu avec une Ecossaise. Długo korespondowałem/łam z pewną Szkotką.
ażni:isz_e czasowniki łączące się z przyimkiem contre: ·
·- contre qqn.lqqch. (działać przeciwko komuś/czemuś)
urer contre qqch. (ubezpieczyć się od czegoś)
ir qqch. contre qqn. (mieć coś przeciw komuś)
attre contre qqn. (bić się przeciw komuś)
er contre qqn.lqqch. (walczyć z kimś/czymś)
er contre qqn. (głosować przeciwko komuś)
u'est-ce que tu as contre nous ? Co ty masz przeciw nam?
es m.edecins /uttent contre la mort. Lekarze walczą ze śmiercią.
5. Ważniejsze czasowniki tączące się z przyimkiem pour:
se dec/arer pour qqn./qqch. (opowiedzieć się za kimś/czymś)
lutter pour qqch. (walczyć o/za coś)
partir pour (wyjechać do)
passer pour qqn. (uchodzić za kogoś)
prendre (qqn.) pour qqn. (brać kogoś za kogoś)
se passionner pour qqch. (pasjonować się czymś)
se prononcer pour qqch. (opowiedzieć się za czymś)
se tenir pour qqn. (mieć się za kogoś) Vv
travail/er pour qqn. (pracować dla kogoś) z
voter pour qqn. (gtosować za kimś/na kogoś) itd. se
Avec son teint basane, Mare passe faci/ement pour un lta/ien. Dzięki swojej śniadej cerze Marek łatwo
uchodzi za Wtocha (= ludzie myślą, że Marek jest Wtochem).
Excusez-moi ! Je vous ai pris pour mon cousin. Przepraszam, wziątem/wziętam Pana za swojego kuzyna.
6. Ważniejsze czasowniki tączące się z przyimkiem sur:
apprendre qqch. sur qqn. (dowiedzieć się czegoś na czyjś temat)
appuyer sur qqch. (nacisnąć na coś)
compter sur qqn. (liczyć na kogoś)
donner sur (wychodzić na)
/'emporter sur qqn. (wygrać z kimś, mieć nad kimś przewagę)
inf/uer sur qqn./qqch. (wptywać na kogoś/coś)
tomber sur qqch./qqn. (przypadkiem coś znaleźć, kogoś spotkać) itd.
Tu peux toujours compter sur moi. Zawsze możesz na mnie liczyć.
Nos pensees inf/uent sur nos reves. Nasze myśli wywierają wptyw na nasze sny.
B:'arRł „Wpływać na kogoś/coś, wywiercić wpływ na kogoś/coś" można wyrazić po.iranctis~:-~e za pomocą cza·
sownika injluencer qqn./qqch„ który nie łączy się z żadnym przyimkiem.
.„ ..
C'est avous de decider. Je ne veux pas inf/uencer votre choix. Musicie sami zdecydować. Nie chcę wpły·
nąć na wasz wybór.
7. Ważniejsze czasowniki tączące się z przyimkiem apres:

courir apres qqn./qqch. (biec, uganiać się za kimś/czymś)
crier apres qqn. (krzyczeć na kogoś)
repeter apres qqn. (powtarzać po kimś, za kimś)
Va chercher Rex. Je ne vais pas courir apres ton chieti. Idź poszukać Reksa. Ja nie będę biegać za twoim psem.
t:enseignant ne devrait pas crier apres ses e/eves. Nauczyciel nie powinien krzyczeć na swoich uczniów.
8. Ważniejsze czasowniki tączące się z przyimkiem par:

commencer par (zaczynać.od)
finir par (osiągnąć w końcu jakiś efekt)
passer par (przechodzić przez)
regarder par (patrzeć, wyglądać przez)
remp/acer qqn.!qqch. par (zastępować kogoś/coś kimś/czymś)
Quel temps fait-il ? Tu peux regarder par la fenetre ? Jaka jest pogoda? Możesz wyjrzeć przez okno?
Eile a fini partout comprendre. W końcu wszystko zrozumiata. a
Jale się uczyć efektywnie?

Poznając nowy czasownik, zwracaj uwagę na jego konstrukcję, na przyimek (lub przyimki), z którymi się łączy.
Najlepiej jest uczyć się nowych stów w kontekście. Dlatego zapisuj sobie przyktady, np. zdania z nowymi cza-
sownikami, a na pewno tatwiej je zapamiętasz.
7. Przyimek~ 7.2. Przyimld używane po czasownikach~ ćw. 1.-11. l!)
140
WVWENIA PRŹ'llMKOWE "J .3 ..
''.---":".
WY~~IENIA IP'RZV~MKOWE
LES LOCUTIONS PREPOSITIVES
yrażenia przyimkowe pełnią takie same funkcje co przyimki proste, ale różnią się od nich tym, że składają się
dwóch lub trzech wylazów. Zawsze poprzedzają rzeczownik, zaimek, w niektórych przypadkach także cza-
. wnik w bezokoliczniku, do którego się odnoszą i z którym tworzą znaczeniową całość.
· ażniejszych wyrażenia przyimkowe
141
Je ne t'ai pas telephone, faute de temps. Nie zadzwoniłem/łam do ciebie z braku czasu (gdyż nie rnia.
łem/łam czasu).
Tu as laisse /es c/es a /'interieur de la voiture ? Zostawiłeś/łaś klucze w samochodzie I wewnątrz sarno.
chodu? .
Nous nous sommes enfuis a la faveur de I grace a la nuit. Uciekliśmy pod osłoną (korzystając z) nocy.
Attends-moi en bas de /'esca/ier. Poczekaj na mnie na dole schodów.
Les enfants courent autour de la maison. Dzieci biegają dokoła domu.
// s'est enrichi aux depens deses amis. (On) wzbogacił się kosztem swoich przyjaciół.
Mare. ~st occupe mais moi, je peux venir au /ieu de lui (= a sa place). Marek jest zajęty, ale ja mogę
przyisc zamiast niego. ·
-~-~- w związku z tym. że większość wyrażeń przyimkowych zawiera jeden z ,dwódi ~ównych przyimków p~~
stych: d lub de, w wielu przypadkach zastosowania wyrażeń przyimkowych trzeba będzie 11Zyć rodzaj@,... ściągniętych tiefl
articles contractes): au, aux, du, des. Zjawisko to zachodzi, gdy przyimki d i/Jub _de znajdą się przed rze;c:<o~ w liczb~]
. mnogiej oraz przed rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej. Więcej informacji na ten temat znajdzieijl
w podrozdziale FORMY ŚCIĄGNIĘTE RODZAJNIKÓW (str. 79). .. . . ·. . ,y; ~:
~-'' 6,.
Soudain, l'inconnu s'est arrete au milieu du trottoir. Nieznajomy zatrzymał się nagle Ila środku chodni~a
Quant aux circonstances de la catastrophe, el/es ne sont pas encore connues. Co do. oko.liczności k)il'i
tastrofy, nie są one jeszcze znane. · .:J
2.
zastosowanie niel<tórych wyrażeń przyimkowych
1. QZ@il{i"fljolj14AiłziijoJ\{1d4fb'U@e1$Qe1#łJ (nad, ponad)
W kontekście przestrzennym najczęściej stosuje się au-dessus de. Par dessus, tłumaczonego także jako
„przez" używa się, gdy jest mowa o przeszkodzie pokonywanej od góry. W znaczeniu przenośnym najczęściej
występuje ·au-de/a de, ale „ponad wszystko" to par-dessus tout. Au-de/a de znaczy też „poza, za" również
w kontekście czasowym.
Mon ancie habite au-dessus de son bureau. Mój wujek mieszka nad swoim biurem.
Le cheva/ a saute par-dessus la haie. Koń skoczył nad płotem I przeskoczył przez płot. ,'!
Caroline travail/e au-de/a de ses forces. Karolina pracuje ponad swoje siły. 11'
Le Premier ministre a pro/onge sa visite au-de/a du temps prevu. Premier przedłużył swoją wizytę poza I
l·l
ponad przewidziany czas.
Par-dessus tout. j'aime danser. Ponad wszystko lubię tańczyć.
2. C@:m§i!iĘ) (dzięki) ;ftij@JS!@illJe@(z powodu)

Zarówno grace a jak i a cause de służą do wyrażenia przyczyny, co nie znaczy jednak, że mogą być stosowa· I
il
ne zamiennie. Kiedy określona przyczyna ma negatywny ·skutek, powinniśmy użyć a cause de. Natomiast grace a
używa się wtedy, gdy jest mowa o pozytywnym, pomyślnym efekcie działania.
AB
le~
Grace a tes indications, j'ai facilement trouve cette boutique. Dzięki
twoim wskazówkom bez trudu zna- dq
lazłem/łam ten sklep (butik). . s'i
Nous sommes arrives en retard a cause d'un embouteil/age. Spóźniliśmy się z powodu korka na drodze. tai
n;:i
M 0 t.§Ą\!ll\lł Niektóre z omawianych wyrażeń przyimkowych mi>~ b;ć :i,:;wclet ..,·:·~~~~('4~~ii':~ lub{ p~
przysłówkami. Nie są wówczas używane z przyimkami ii lub de i charakteryzuj i! je·--tO, ~-_J z rzeczoV{· DU I
.I
nikiem. Chodzi między innymi o: ii droite, d gauche, au-dessus, autour; en haut. en .ded~ns.·- ·: nej
La cuisine est a cóte de la salle de bain. Kuchnia jest obok łazienki. tel
(a cóte de - przyimek) d~.
Passons dans la chambre a cóte. Przejdźmy do pokoju obok: atj
i
(a cóte - przysłówek) _J
7. Przyimek - 7.3. Wyrażenia przyimkowe - ćw. 1.-9. ~

. l!J
7. Przyimek - Testy l!) I
1.42
Dokończ zdania, używając przyimków lub· wyrażeń przyimkowych wynikających z kontekstu
';(chodzi o słowa o przeciwstawnym znaczeniu). Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie
''1 punkt. \(..Rc.StANlE PO.ŁOŻENJ~' ~/
6
O PRZEDMIOTÓW ~
fo tableau est accroche* au-dessus du lit. - Le lit est tableau.

a
Les usines ne sont pas en general situees !'interieur de la ville. - On situe en general les usines
la ville. •·
\ ---;---::;--;-::-:-:-:-:;:-:--
a
La porte est gauche de l'armoire. - J.'.armoire se trouve la porte.
Le dictionnaire frani;ais-polonais se trouve sur le manuel de litterature. - Le manuel de litterature se
·trouve le dictionnaire fran<;ais-polonais.
La tatile est devant le fauteuil. - Le fauteuil est la table.
].Ma maison se trouve loin du centre-ville. - Ma maison n' est pas centre ville.
*accroche - zawieszony,
przyczepiony
•. Połącz elementy trzech kolumn w taki sposób, aby powstały logiczne zdania.
Za każde prawidłowe zdanie przyznaj sobie 1 punkt.
Ce n'est pas un melomane. li ne s'interesse pas A. avec a. Gabriel Garda Marquez.

Je t'attends B. a cause de b. une heure.
Dans ce magazine, il y a un article interessant c. a c. la greve des condudeurs.
Etes-vous satisfait D. grace a d. deux heures de retard.
Eiie est venue ąu rendez-vous E. depuis e. la nouvelle reforme ?
'.'J'ai trouve un emploi F. sur f. la musique classique.
lis n'ont pas pu venir G. de g. un de mes amis.
2. 3. ~ 5. 6. 7.
Wpisz przyimki a (Zx}, avec (3x), de (d'), en, par w odpowiednie luki. Za każdy prawidłowo
wstawiony przyimek przyznaj sobie 1 punkt.
\S"iVIANIE CZYJEGoś
o'\! ZACHOWANIA 'I
'?osOBU BYClA
' .
.ele, ma s02ur a1nee est une personne excentrique, c'est vrai, mais aussi sympathique et genereuse. Tous
matins, en se douchant, elle chante (1) _ _ voix haute. Vous devez pourtant savoir qu'elle n'est pas
'.óuee pour chanter juste. Toute la familie en souffre mais supporte (2) _ _ patience ces tortures. Adele
Lhabille souvent (3) _ _ .orange, d'ailleurs elle adore les couleurs criardes*: par exemple.el le met un pan-
~lon rouge avec un blouson jaune ou une jupe verte avec un T-shirt violet. Un cauchemar, croyez-moi ! Ce
:est pas tout ce qu'elle fait pour choquer nbn seulement nous, sa familie, mais aussi les autres. Souvent,
a a
endant le diner, elle se met manger (4) _ _ les doigts comme si elle oubliait quoi servent la fourchette
u le couteau. Son humeur change constamment. Quand on lui pose une question, il arrive que d'abord elle
e reponde rien, et ensuite elle repond (5) · ecrit : on trouve un bout de papier* accroche au refrigera-
ur ou glisse sous la porte. Etrange, non ? Des fois* elle accepte (6) _ _ bon c02ur de faire le menage ou
a
~ m'aider fai re mes devoirs. Mais on ne sait ja mais comment·elle va reagir: elle peut ecouter (7)
ttention ou s'enfuir (8) _ _ toute allure. Bie~ qu'elle soit imprevisible, nous l'aimons tous telle quelle*.
,..allure - tutaj: sposób przemieszczania się

un bout de papier - kartka {papieru), karteczka
criard/-e - krzykliwy, jaskrawy (a kolorze)
des fois - czasem
tel quel - taki, jaki jest; bez zmian
143
f szimoocena
l#k;i~12
,.,,.
J. l\'J. 4. Uzupełnij dialog zaproponowanymi przyimkami. Niektórych z nich trzeba użyć kilkakrotnie . . .•.
.~ 6 Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. ~>
- . . _! 13
apres • avec • dans • depuis • en • jusqu'a • parmi • pendant • pour ·
·Ecoute, nous devrons remettre notre reunion annuelle d'anciens copains du lycee.
- Et bien, pourquoi ? Nous nous voyons (1) juillet (2) presque 1O ans
et cette annee ~a va etre pareil. D'ailleurs, certains de nos.amis ant deja confirme leur arrivee.
- Alors, cette annee, moi, je ne serai pas (3) vous.
- Comment ~a ? Tu n'as jamais rate aucune de ces reunions ...
- Je sais mais le directeur m'a confie une mission importante et je n'ai pas pu refuser.
- Une mission ... ? Et qu'est-ce que tu dois faire?
- Je dois aller (4) Bretagne (5)
- - - - - - diriger la campagne de promotion
de notre nouvelle ligne de produits.
- Et quand est-ce que tu pars ?
- (6) une semaine. Et j'y resterai (7) _ _ _ _ _ _ tout l'ete.
- Tu ne prends pas de conge cette annee ?
0
c;a va etre difficile. (8) mon retour, je serai tres occupe (9) _ _ _ _ _ _ la fin de la %1
campagne publicitaire. Mais (1 O) mon sejour (11) Bretagne, je ne -~j
~
travaillerai pas le week-end alors je pourrai me reposer un peu.
- Tu sais? J'ai une idee. Si tu prends ton ordinateur portable (12) --,-----toi, on pourra effectuer
une videoconference. Ainsi tu nous verras et on pourra te dire ce qui se passe. eą
>i
- C'est une excellente idee ! On reste (13) contact, d'accord ? Al
- C'est sOr, je t'appelle. a~
A'I
tai-1!
Pi
PIJ ,1
5. W każdym zdaniu podkreśl prawidłową formę. Za każdą właściwą formę przyznaj sobie
I nI
rlJI
~
1 punkt. · ·
1. Cet artiste est devenu celebre a cause de I grace ason talent.
2. Quand il a presente ses papiers, j'ai lu au-dessus de I par-dessus I au-de/a de son epaule Id ,1
n·_'.
comment il s'appelait.
3. Eile passe a tort* pour I par une personne tres intelligente. ni
4. li a change de travail sur I sous la pression de sa fa mille. rr1
5. Je ne vais pas agir contre I pour mes a mis. 3
1
6. En ete, nous nous baignons dans !sur la mer.
7. Chez moi, ma chambre se trouve entre I parmi la cuisine et la salle de bains.
*.3 tort- niesłusznie,
niesprawiedliwie -{
~
!}:1
' 6. Uzupełnij wypowiedź przyimkami, których wymaga kontekst oraz użyte czasowniki
' i przymiotniki. Za kaźdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.

'
,"l
l
144
w każdym zdaniu podkreśl prawidłową formę. Za każdą właściwą formę ~
'przyznaj sobie 1 punkt. ~
Tu as remarque jusqu'a quel point Mathieu tient I ressemble a son pere? lis sont presque identiques !
': Anne a longtemps ete mefiante : elle ne savait faire confiance I avoir confiance a personne.
' Nous avons decide I nous sommes decides d'acheter une maison a la campagne .
. Je ne peux pas m'opposer I m'occuper de ton chien : je pars pour une semaine.
Nous sommes obliges I La situation nous oblige a abandonner nos etudes .
. Tu me permets I m'autorises de prendre ta voiture? Merci, papa !
Uzupełnij tekst spójnikami car, donc, et, mais, ni, or, ou. Niektórych spójników
leży użyć więcej niż jeden raz. Za każdy dobrze wstawiony spójnik przyznaj
bie 1 punkt.
\.AC}DNOWANIE PRZE
i-'E BIEGU SwtĄT
· cousine, Agathe, devait passer les fetes de Noel avec nous. Alors, on est allee la chercher a la gare.
perais rentrer vite a la maison (1) _ _ le tra in est arrive en retard, je n'etais (2) _ _ pas tres
nousiaste. Au fond de l'ame, j'etais meme contente de ne pas devoir rester toute seule avec mes parents.
the (3) _ _ moi, nous nous impatientions de pouvoir ouvrir les cadeaux (4) _ _ nous avons dQ
.. ndre la fin du reveillon. Au pied du sapin il y avait six paquets : trois pour moi (5) _ _ trois pour
athe. Quand nous pouvions deja les ouvrir, nous hesitions ne sachant par lequel commencer (6) _ _ il
l~it bien faire un choix. Nous nous sommes finalement decidees (7) _ _ nous voulions savoir ce que les
· uets contenaient. Quelle joie ! J'avais demande le nouveau film sur DVD avec mon acteur prefere, Brad
1 (8) _ _ bien un lecteur mp4; je pensais n'avoir (9) _ _ l'un (1 O) _ _ l'autre (11) _ _ derniere-
rit mes notes n'etaient pas excellentes. (12) , j'ai obtenu les deux, plus une
're de gants qui vónt bien avec mon blouson. Agathe aussi etait tout ·
Ge: elle a re~u un jeu de scra'bble, un flacon de parfum (13) une
i9ue echarpe turquoise. Nous etions tellement heureuses que nous
\/ans pas pu retenir nos larmes de bonheur. Et nous avons voulu re~
icier" Papa Noel" : nous nous sommes (14) _ _ jetees au cou de
parents.
Wpisz w zdania odpowiednie spójniki, aby utworzyć logiczne zdania. Za każdą prawidłową
Jormę przyznaj sobie 1 p~nkt. . ~
. condition que • a moins que • apres que • avant que • parce que • pour que ~
e viendrai chez toi demain 1. j'ai a te parler.
2. la prochaine fois tu viennes chez moi.
3. j'-aurai fait.les courses.
4. tu m'expliques un devoir.
5. tu sortes au cinema.
6. tu ne veuilles pas me voic
145
1 IDJ. Uzupełnij poniższe wypowiedzi żaproponowanymi przyimkami i spójnikami.
Za każdą prawidłową odpowiedź przyznaj sobie 1 punkt .
.
LE COURRIER DES LECTEURS*
'
A. a c avec c depuis D donc Q en . . mais c pour Q pourtant c
p
li y a un an, je su is venue (1) ______ Paris (quelle ville extraordinaire !) et je trouve Ja vie id
formidable ! J'ai (2) un probleme: (3) quelques mois, je cherche un
appartement (4) tout est trop cher (5) moi. Je m'adresse
(6) aux lectrices de votre magazine : vous voulez partager un appartement
(7) moi 7 Si on partage les frais, c;a sera plus economique. J'espere que je ne devrai
pas retourner (8) ______ province. R
Is
B. a • dans • de (2x) • en • et • or • pendant
(1) _ _ _ _ _ _ 3 mois, je dois partir au Venezuela. Je devrai vivre et travailler Ja-bas (2)
_ _ _ _ _ _ quelques annees. (3) je ne connais pas du tout l'espagnol, langue
officielle (4) _ _ _ _ _ _ ce pays. J'ai aussi un peu peur du climat. Savez-vous si on peut apprendre
une langue etrangere (5) 3 mois (6) combien de temps il faut pour
s'habituer (7) ce cli mat 7 Je vous sera i reconnaissante (8) bien vouloir
me repondre.
C. a • avec • car • ni (2x) • ou (2x) • de sorte que • jusqu'a ce que
Conseillez-moi (1) j'ai un grand probleme ! Je sortais (2) une filie ma-
gnifique. Tout etait bien (3) j'aie ose lui demander si erle voulait m'epouser. Eile s'est
mise en colere (4) elle ne veut (5) me voir (6) repondre
(7) mes messages, (8) bien elle me pardonne, (9) •· bien
je perds le sens de ma vie ... Est-ce que j'ai fait quelque chose d'impardonnable? Expliquez-le moi !
.,.le courrier des fecteurs - rubryka TOTAL : _ / 1 OO point~'

czasopisma, magazynu z listami
od czytelników
'O
**I
zar
Klucz do ćwiczeń ~ str. 2% ~
146 I
I~ Przysłówek
przysłówki (/es adverbes) są to słowa nieodmienne, które wyrażają właściwości czynności, stanów
i cech. Występują przede wszystkim z czasownikami, przymiotnikami oraz innymi przysłówkami.
· Nous al/ons souvent au cinema. Często chodzimy do kina. (~z czasownikiem)
cette fi/le est tres svmpathique. Ta dziewczyna jest bardzo sympatyczna. (-z przymiotnikiem)
·// marche assez lentement. (On) idzie dość wolno. (-z przysłówkiem)
·odzaJe przyslówlców
nieje wiele rodzajów przysłówków. Dzielimy je na:
-· ·~i2i'].~~~~~)%W&W~?ff4![~~=~-~=:~=-~"',;,~,.;~·:rt·~=::=:~i=,~=i'Pr=_~=~=:1,=:w,r=;;gJe=:w~:{@=ri=··~fłf=rr=~.i.,=~=·_if4=gz~~:;=-"'r=:i=13,=~=:;~=-~=.~=--:t=i~=-:~=-~~=r1r=f:tt==D':~~-~~~~
...•. ain~F(tak;vv tęns~~sÓb)i fJ~aJ~oup,(b<lrai6j; bien(dCJbae),canstilminent. .
1
. (stiJle<wdąż); dęf?put(pa1:uo;gach>nastoj~po:;pionowp).•~f'l~emb/e (raze111), . ·

exp/-es(umyślnie); f'~i lźj~}; vitę(szybko),,volcm\ięrs. (chętnie, :z przyjemnośćią)
aujourd'hui (dziś), autrefois (dawniej, kiedyś), bientót (wkrótce), demain Gutro),
;, . Przysłówki czasu enfin (wreszcie); hier (wczoraj),jamais (nigdy), /ongtemps (długo), maintenant ~
.·i (/es 'adverbes de temps) (teraz), parfois (czasami), soudain. (nagle), souvent (często), toujours (zawsze;
ciągle), tard (póŻno), tót (wcześnie) ·
·c-y-,- ·''•; "'·""'-'' - .
·' ··.· d~~an~ \~e~IJ„4:1ff~'ci,~h~~(Da ~~~~ąf~J:,!rf~rri~~ <z•tytu);,dessous •(po~•.
~sl<J\Jlt8.; f11!ejs~••·· ·: spoden)),,~ev~n.t(~;p~ódµ); f'R~,(stąa.(;s~ai;i;itąd);fcit"'..•(tutaj),/a**{tam}, '·.. ,
/.,;/;<i'1eibes de !ieu)' lóin. (daleko); hu/lepa'ff@gdźie); pi'frtor3t·(wszędzie), pres (blisk.o), y*. (tąm)··
·~~;~;;;;,;,;a~~;~[( >v ma/heureusem!h;(~i~:;ety), heurei;;;:,~~t (szczęśliwie, na szczęście), appa-
es adverbes d'opinlon) remment (prawdopodobnie) >
~st~'&~t@fęzeiii;, · ·. . ·•. ·.·,·.·. s'l(hikli~r'cii.6';ci6.~;;d&~dfugi<lHita'ri(„ffy'i~;'t~k';,;i~l~).'telie~~~t;(;;k;·ta~·~a.raiai.··

4v. 'e.i:.b.es. •.•. il.{int;.;q~i\i#), . ' '··'····.·.··.·,·· .t.re.s. (b'ar2lź.6Y:.': •,'•?.j'fJ;.•;
·>'w ''"•' "',<•<' " '
,. 1"'\·{':;1ti''.!·/\
••;:7;; .• '•o/ifćf;:-·.·<"!-'\'
,,,.
Przysłówki ilośći assez (dość, dosyć), auśsi (równiez);autant (tyle samo), beaucoup (duzo),
environ (około),moins (mniej), peu (mało), p/us(vvięcej), tant (tyle), te/lement
sadverbes de quantite) (tyle),trop(zbyt,zanadto), un peu,(trochę), davantage (więcej, bardziej)
' ~16",),)~iitv&i~vai~ili<l·i','•···.:~'au11.if.i%fJi1,ffdl<Jr,~1iB~ih~ril'fti1ę\;Jąt~1iW,;.;i~ci'~it'~1ri~Qi~f>t;{i.~ewri6śaąn ·•·

"yy~óęó@§)ii~~t§ii'/·f" ·'''sę~ę~;ąa8~."'n•}7;~fi'~rr1.~epie~t;Gs~t)tn.i~Ji'e\'id~il'i~""'f~i)dY\'Vi~cief ·,,.·· ·
erb~~ ii '.a ~irrnation. et de ··' · ·, ...·natÓ'ij!!l~rnent .(ii atari3 i,flie}, ,oroba§lęi(J~nt .(praiOJq opod ob~ieJj• . \ /;
••. /j~u~~~tr.e {byif•rnaz•ą;;f•,;. • :. t• '§ •;M.0x Q'B:,*;;+; n• }K
·. prpqabi/itei •..•.
11
rzyslówki przeczenia ; non (nie), nori plus (równiez nie), pas d/J tout (wcale); Jamais (nigdy),
adverbes de negation) nullement (absolutnie nie, zupefnie)
combie.n (ile), con1ment.Gak, w jaki sposób), pourquoi (dlaczego), quand

(kiedy), ou (gdzie) ·
. '"~.·,
!ą~ł<i v,fyk&ikrl;J{óvSE!
'Cive(bes: d'exC/ainatl~n) ·'
rzysłówkach en i y jest mowa w podrozdziałach ZAIMEK PRZYSLOWNY EN (str. 45) i ZAIMEK PRZYSLOWNY Y (str. 48).
i la są używane dla wyrażenia opozycji: tutaj (blisko) - tam {dalej, daleko). Ale gdy opozycja nie jest wyrażona, często używa się /f:J
st ici.
'. fssez vos manteaux ici, puis asseyez~vous Id. Zostawcie płaszcze tutaj, a potem usiądźcie tam.
Je voudrais parler aJulie. - C'est impossible. Eile n'est pas ta. - Chciałbyrn!łabym rozmawiać z Julią. - To niemożliwe. Nie ma jej (tutaj).
147
Ftml<cje przysiówka
Przysłówek uzupełnia znaczenie słowa, któremu towarzyszy, najczęscieJ Je precyzuje. Gdy towarzyszy cza.
sownikowi, często pełni funkcję okolicznika (ie comp/ement circonstancief). Przysłówek może też odnosić się
do całego zdania lub funkcjonować jako łącznik między dwoma zdaniami.
Barbara s'est vite habituee a ce climat. Barbara szybko przyzwyczaiła się do tego klimatu.
- (jak?) szybko = okolicznik sposobu (ie comp!ement circoństanciel de maniere)
Hier, ils sont al/es au theiltre. (Oni) poszli wczoraj do teatru.
- (kiedy?) wczoraj = okolicznik czasu (ie comp/ement circonstancie/ de temps)
li fait tres chaud, sortons dehors. Jest bardzo ciepło, wyjdźmy na zewnątrz.
- (gdzie?) na zewnątrz = okolicznik miejsca (ie complement circonstanciel de lieu)
Nous n'avons pas fait cette excursion; malheureusement, il a fait mauvais. Nie pojechaliśmy na tę wy.
cieczkę; niestety była brzydka pogoda. - przysłówek ma/heureusement łączy dwa zdania
Wiele przysłówków ilości (assez, autant, beaucoup. moins, peu, plus, tant, teil~erit., trop) oraz p~słówek
conobi<mjest używanych z przyimkiem de, kiedy odnoszą się do rzeczowników. Przysłówek beimcoup z przyllnldem
de znaczy "dużo, wiele", a bez niego - także "bardzo".
Ma mere travail/e beaucoup. Moja mama dużo pracuje. (- beaucoup odnosi się do czynności, do cza-
sownika) ·
Louise aime beaucoup fes bandes dessinees. Luiza bardzo lubi komiksy. (- beaucoup odhosi się do
czynności, do czasownika) . ,. .. ..·
Louise a beaucoup de bandes dessinees. Luiza ma dużo komiksów. (- beaucoup. odnosi się do rzeczownika)
0
Nie pomyl przysłówków beaucoup i tres (bardzo}. Różni je to, że beaucoup w znaczenill ~bardzo" 'ódiiosi Się do tzasownilców,
a tres do przymiotników i przysłówków.
Monique s'interesse beaucoup ala litterature americaine. Monika interesuje się bardzo literaturą ame-
rykańską.
Se/on el/e, la litterature americaine est tres interessante. Jej zdaniem literatura amerykańska jest bardzo
interesująca.
Eile lit tres souvent fes auteurs americains. Bardzo często czyta (utwory) autorów ;amerykańskich.
• Stosuj poprawnie przysłówld peu, peu de (mało) i un peu (trochę), a także plus tot (wcześniell"i pfutot (raczej), które są ho-
monimami.
J'ai trop peu de disques. Tu peux apporter /es tiens ? Mam .za mało płyt. MozesZ: priynieść swoje?
Vous voulez un peu de lait dans votre cafe ? Chce pan I pani trochę mleka ct()·kawy?
La prochaine fois, venez plus tót. Następnym razem przyjdźcie wcześniej ..
Je prefererais manger du poisson plutót que de la viande. Wolatbym/łabym zjeśćJac:iej rybę niż mięso.
• Nie pomyl też przysłówków tant i tellement, które znaczą "tyle, tak bardzo, tak dużo". Zapami\'taj, że zarówno tant jak
·u
i tellement odnoszą się do czasowników, ale tylko tellement do przymiotników i przysłówków est wtedy synonimem si).
Natomiast tant de i tellement de są używane z rzeczownikami. Oto _podsumowanie zastoSowaiiia_ ~11(f tell,erne,n_t oraz si:
czasownik + tellement Jtant (+ que / qu') · · ·. •
tellement /si + przymiotnik/ przysłów~!<(+ que I quJ
tant de Jd' Jtellement de Ja· + rzeczownik (+ que Jqu')
li s'etait tant I tellement exerce qu'i/ est devenu le meil/eur sportif. Tak barcl~ó (~uźo) ćwiczy!, że
został najlepszym sportowcem. . ..· ·. · •
Ce professeur est tel/ement i si comprehensif que tous fes eleves /'aiment bien. 'Ten nauczyciel jest
>. · ·, . .
tak wyrozumiały, że wszyscy uczniowie bardzo go luqią. · . . .. _, .. •:;
Angela est tres triste : el/e a·tant de I tel/ement de prob/emes. Angela jest bardzo smutna: (ona)
ma tak dużo problemów. · ' •· :c. .'
H~~ł Oprócz przysłówków wymienionych na str. 147. warto znać również przysłó°wJd'~~enia przysłówko
we wyrażające relacje logiczne (np. opozycję, ·przyczynę, skutek, a także łączące zd.ania lub fra1'!"'enty_t<;!tstów. np. aussi
(dlatego, toteż), cependont ijednakże), c'est pourquoi (dlatego też), d'ailleprs (zresztą. poza tym). donc'(wjęc), en ,..Vanche (za to),
enfin (wreszcie), ensuite (następnie), par ameurs (z drugiej strony), par consequent (dlatego, przeto),pouriimt ijednak, tymcza·
sem), puis (następnie), quand meme (mimo wszystko). o tych i innych przysłówkach jest mowa w_ rozdziałach poświęconych
zdaniom współrzędnie i podrzędnie złożonym.
.148
Większość przysłówków pochodzi od przymiotników (patrz: TWORZENIE PRZYSŁÓWKÓW, str. 150). Część
rzysłówków posredn10 od nich pochodzi, np. bon (dobry) - bien (dobrze), me11/eur (lepszy) - mieux (lep1eJ),
p auvais (zły) - mal (źle), petit (mały) - peu (mało). Są też takie przysłówki, które nie pochodzą od przymiot-
~ków, np. ainsi (tak, w ten sposób), mainte0ant (teraz), tard (późno), loin (daleko), d'abord (najpierw),
ensuite (następnie) i wiele innych .
. przvsrówki użyte jal<o przymiotni!<!

zdarza się, że przysłówki funkcjonują jako przymiotniki, ale w przeciwieństwie do nich nie są uzgadniane. Przy-
słówek bien użyty jako przymiotnik może być synonimem, zależnie od kontekstu, przymiotników beau (pięk
ny), joli (ładny), savoureux (pyszny), sympathique (sympatyczny), honorable (szanowany), efficace (skuteczny),
reussi (udany) itd. W języku potocznym spotyka się często wyrażenie przysłówkowe pas mal mogące znaczyć
rn.in. plaisant (zabawny), joli (ładny), agreable (przyjemny), bien fait (zgrabny, dobrze zbudowany). Porównaj:
Eiie danse bien. Ona dobrze tańczy. - bien jest przysłówkiem

Eiie est tres bien. Ona jest bardzo piękna. - bien jest przymiotnikiem
Tu sais dormir debout ? Potrafisz spać na stojąco? - debout jest przysłówkiem
li y a combien de places cfebout ? Ile jest miejsc stojących? - debout jest przymiotnikiem
nous sentons mal. Zie się czujemy. - mal jest przysłówkiem
1f sort avec une fi/le pas mal. Spotyka się z ładną (zgrabną) dziewczyną. - pas mal jest przymiotnikiem.
rzymiotnii< bon użyty jal<o przysłówek

rzymiotnik bon(s), bonne(s) (dobry/rzy, dobra/e) jest używany jako przysłówek po czasownikach faire (robić),
'entir (pachnieć) i tenir (trzymać się, nie ustępować). Jest wówczas nieodmienny i w pewnym sensie zastępuje
ochodzący od siebie przysłówek bien (dobrze). Ten ostatni przyjmuje w niektórych przypadkach wartość przy-
iotnika, najczęściej po czasowniku etre (być); zostało to omówione powyżej. Bon i bien mogą mieć czasami
kie samo znaczenie.
Ce soir, il fait bon. Dziś wieczorem jest przyjemnie. ( = nie za ciepło i nie za zimno)
Ces fleurs sentent bon. Comment el/es s'appel/ent? Te kwiaty ładnie (przyjemnie) pachną. Jak się nazywają?
Le match a ete difficile mais notre equipe a tenu bon. Mecz był trudny, ale nasza drużyna wytrzymała (do
końca, nie poddała się).
Regardez ce film ! li est vraiment tres bien. Obejrzyjcie ten film. Naprawdę jest bardzo interesujący (do-
bry, ciekawy).
Ton resume est tres bon I tres bien. Twoje streszczenie jest bardzo dobre.
Przysłówek tout będący synonimem przysłówków completemen~ entierement (całkiem, całkowicie, zupeł-
) jako jedyny bywa uzgadniany, a jest to możliwe jedynie wtedy. gdy tout stoi przed przyntloiniltiem rodzaju żeńskiego ·
cźby pojedynczej i mnogiej, ale tylko tymi. które zaczynają się od spółgłoski lub od h przydechowegó . (h.aspirel. Wi\'cej
rmatji i przyldadów znajdziesz w podrozdziale ZASfOSOWANIA TODT, str. 34. · · ·
,Soudain, Anne est devenue toute pale. Nagle Anna zbladła (stała się całkiem blada).
Paul aussi, il etait tout pale. Takźe Paweł był całkiem blady.
Zamiast przysłówka można Używać zwrotów takich, jak: d'un air con tent (z ~adowolo.ią #ą), cl'un fu~
.·. €chant (złośliwle), d'une fafon bizarre (dziwnie), d'une maniere spedale (w szczególny sposób) lub. avecj~i~ (i rad9ścią.'."~~
, 'e), avec resolution (zdecydowanie, stanowczo), sans pitie (bez litości) itd. Więcej przykładów znajdziesz w•podrozdziale ·
. PRZYSŁÓWKOWE (str. 154). • .... , ·.... < ·.···••· } { j

Regarde Philippe J //est aujourd'hui habifle d'une maniere etrange. (= etrangement)Spójrz na Fili-
pa! Jest dzisiaj dziwnie ubrany. · · . . . · .·.·•··.. .> /> ·
•fis ont accepte avec joie notre proposition. (=}oyeuserrient) Z .radością przyjęli naszą p[opo~y~ję. :
. ··: ' './.·.···· .,_-·~:-·::·.·.-:·---,:--.-:'::.·.-·,
„. Dodanie przysłówka do czasownika nadaje mu czasem szczególne znaczeni_e_In,b -~O,_ P~~j-~}?zj_ej~-'.~:ę

• np. w przypadku czasownika aimer (lubić, kochać). Kiedy kogoś lubimy. traktujemy jako dobrego ,kol~gę; po"1]e!Il~ ~u;
t'aime bien (lubię cię). Do przyjaciela zwrócimy się ze słowami je t'aime beaucoup (bardzo cię lubię). Ale gdy chodzi o sąl\
·ejsze uczucie, powiemy po prostuje t'aime (kocham cię). ·, -- ' . - .·., ·
8. Przysłówek- 8. Przysłówki - ćw. 1.-10. ~
149
'll'WORZE~UE PRZVSŁÓWl<ÓW
8.1. LA FORMAT/ON DES ADVERBES
Wiele przysłówków, zwłaszcza przysłówki sposobu (/es adverbes de maniere), tworzy się od przymiotników
przez dodanie końcówki -ment do formy żeńskiej tych przymiotników, np.:
doux - douce + ment - doucement (łagodnie, delikatnie)
nouveau - nouvelle + ment - nouvellement (świeżo, niedawno)
serieux - serieuse + ment - serieusement (poważnie)
(parfait) Mon amie sait parfaitement son róle. Moja przyjaciółka zna doskonale swoją rolę.
(fou) Mathieu est fol/ement amoureux desa petite amie. Mathieu jest do szaleństwa zakochany w swo-
jej dziewczynie.
(relatif) Cet exercice est re/ativement facile. To ćwiczenie jest względnie łatwe.
(heureux) Heureusement, ils sont deja la ! Na szczęście oni już tu są.
Inne warianty tworzenia przysłówków

Trzeba wiedzieć, że istnieje kilka wariantów tworzenia przysłówków. I tak:
1 a. Od większości przymiotników o jednakowej formie w obu rodzajach tworzymy przysłówki, dodając kor1-
cówkę -ment do formy podstawowej przymiotnika, np. facile - facilement (łatwo).
(tendre) Une femme regardait tendrement ses enfants. Jakaś kobieta patrzyła się czule na swoje
dzieci.
(ca/me) Avant de repondre, il a calmement ref/echi. Zanim odpowiedział, spokojnie się zastanowi!.
1 b. W przypadku kilku przymiotników o jednakowej formie w obu rodzajach, aby utworzyć przysłówek,
należy dodać końcówkę -ement zamiast -ment, np. enorme - enormement (ogromnie, niezmiernie),
aveug/e - aveuglement (ślepo, na oślep). Na -ement kończy się także kilka przysłówków pochodzących od in-
nych przymiotników, np. precis - precisement (dokładnie), profond - profondement (głęboko),
obscur ~ obscurement (niewyraźnie, niezrozumiale), impuni - impunement (bezkarnie). •
(uniforme) Les e/eves de cette ecole doivent etre vetus uniformement. Uczniowie tej szkoły muszą być
jednakowo ubrani.
(impuni) Personne ne volera impunement. Nikt nie będzie kradł bezkarnie.
2a. Gdy przymiotnik kończy sie na samogłoski -i, -e -u, wówczas końcówkę -ment dodajemy do formy mę
skiej przymiotnika, np. po/i - poliment (grzecznie, uprzejmie), aise - aisement (wygodnie, swobodnie),
absolu - absolument (całkowicie, bezwzględnie).
(hardi) Ce garr;on a repondu hardiment au professeur. Ten chłopak bezczelnie odpowiedział nauczycielowi.
(carre) Dites carrement ce que vous en pensez. Powiedzcie otwarcie, co o tym sądzicie.
UMl!ll Przysłówek utworzony od przymiotnika gai (wesoły) ma formę gaiemtmt I~~ .g.imon; (~~s~lo, radośnie).
• ' „ •_, '·' '·· ,,.-··--··· -
J
I :1
!
2b. W przypadku kilku przysłówków utworzonych od przymiotników kończących się na -u, przed końcówką -ment I
I
pojawia się nad „u" akcent circonflexe (O):'assidu - assidOment (gorliwie, pilnie), goulu - gou/Oment (żarlocznie).
(cantinu) Notre voisine nous epie continument. Nasza sąsiadka nieustannie nas szpieguje.
a
Ale: (eperdu) Pour oub/ier ce ma/heur, il s'est mis travailler eperdument. Żeby zapomnieć o tym nie-
lI
szczęściu, zaczął pracować do upadłego (rzucił się w wir pracy). :_ł
3a. Chcąc utworzyć przysłówek od przymiotnika kończacego sie na -ent, musimy wymienić tę końcówkę na
-emment, np. prudent - prudemment (ostrożnie).
150
TWORZENIE .PRZVSŁÓWKÓW
-'P-~ Przymiotnik lent (wolny) mimo końcówki -ent, tworzy przysłówek regularnie, tzn. przez dodanie -ment do
y żeńsldej przymiotnika: lentement (wolno).
;b. Kiedy przymiotnik kończy się na -ant, pochodzący od niego przysłówek zamienia tę końcówkę na
mment, np. savant - savamment (mądrze).
(patifil]J) Mon ami m'attend toujours patiemment. Mój przyjaciel zawsze cierpliwie na mnie czeka.
~.(constiiJJJ) Cette fillette est constamment ma/ade. Ta dziewczynka jest nieustannie chora.
, ICOńcówld przysłówków -emment jak i ;zmment wymawia się tak samo [amii.].
Niektóre przymiotniki tworzą przysłówki nieregularnie:

"I (gent11le} - gentiment (grzecznie, milo)
(breve) - brievement (krótko, zwięźle)
e _,. gravement (z powagą. z godnością; poważnie, ciężko)
- griWement (poważnie, ciężko)
Mon grand-pere parfait si gravement que tout Je monde J'ecoutait avec attention. Mój dziadek mó-
wił tak dostojnie, że wszyscy uważnie go słuchali. ·
l'ai eu un accident : j'ai ete gravement I grievement b/essee. Miałam wypadek: z.ostałam ciężko ranna..
Nie od wszystldch przymiotników francuskich mogą być utworzone przysłówki. Nie jest to możliwe·
adku takich przymiotników, jak np. charmant (uroczy), content (zadowolony), filche (zagniewany);.souriant (uśmiech
), roli!rant (tolerancyjny), vexi! (obrażony, urażony) i wielu innych. _ .
· lówków nie możua także utworzyć od przymiotników oznaczających kolory, np. blanc (biały), rouge (czerwony) r.zy na-
owości, np.franfais (francuski),portugais (portugalski). . · ·
które przymiotniki funkcjonują także jako przysłówki (patrz: PRlYMIOTNIK, str. 91 ), zwłaszcza w utartych
··wiedzeniach. Te same przymiotniki służą też do utworzenia tradycyjnej formy przysłówka na -ment, ale za-
czaj nie mają one takiego samego znaczenia lub są używane w innych kontekstach.
parler bas (cicho mówić) I agir bassement (podle postępować)
sentir bon (przyjemnie pachnieć) I tout bonnement (całkiem po prostu)
payer cher (drogo zapłacić) I vendre cherement sa vie (sprzedać drogo życie)
I/er droit au but (iść prosto do celu) I agir droitement (postępować uczciwie)
ravailler dur (ciężko pracować)/ repondre durement (ostro odpowiedzieć)
hanter faux (nieczysto śpiewać) I faussement accuse (niesłusznie oskarżony)
auter haut (skakać wysoko) I hautement qualifie (wysoko· wykwalifikowany)
.stimer juste (trafnie oceniać) I C'est justement ce qu'il faut faire. (To właśnie należy zrobić.)
'arreter net (nagle się zatrzymać) / exp/iquer nettement (jasno wytłumaczyć)
. Końcówkę -ment ma także sporo .rzeczowników rodzaju męskiego _i niektói-e przymi~tniki. ~p,-~~fglierri~!<
czanie, nauka), fonctionnement (funkcjonowanie), entrainement (trening, praktyka), element (łagodny, pobiażliwy; łase
) i wiele innych. , ·-···~ ,:~:2:
się uczyć efektywnie?

Y. utworzyć większość przysłówków sposobu, trzeba znać formę rodzaju żeńskiego przymiotnika, od które-
ten przysłówek ma.być utwQ[zony, dlatego, poznając nowy przymiotnik, staraj się zapamiętać, w jaki spo-
b tworzy rodzaj żeński. ·
8. Przysłówek - 8.1. Tworzenie przysłówków~ ćw. 1.-11. ~
151
8.2. MiEJJSCE l?RlVSlÓWOCÓW W Zl!>ANHU
LA PLACE DES ADVERBES
To, w jakim miejscu stawia się dany przysłówek, zależy od kategorii słowa, któremu towarzyszy, a także od ieg
formy (prostej lub złożonej, odmienionej lub nie). Wszystkie możliwe warianty dotyczące miejsca przysłów~ J. francuski
w zdaniu przedstawione są poniżej w punktach 1.-4. niektóre /
1 dodaniu ,
1. Kiedy przysłówek towarzyszy przymiotnikowi (także imiesłowowi) lub innemu przysłówkowi, wówczas znaj. wsposób
duje się przed nimi.
Monique est mal habil/ee. Monika jest źle ubrana. (- przed przymiotnikiem)
Jean travaille assez bien. Jan pracuje dość dobrze. (- przed przysłówkiem)
2. Kiedy przysłówek odnosi się do czasownika odmienionego, nigdy nie stoi przed tym czasownikiem. Należy
tu jednak rozpatrzyć kilka sytuacji:
a. z czasownikiem użytym w czasie lub trybie prostym (/e present, /'imparfait, le futur simple, le conditionne/
present, le subjonctif present). przysłówek stawiany jest po tym czasowniku. 1astoso11
i.ecomparc
b. z czasownikiem użytym w czasie lub trybie złożonym (le passe compose, le plus-que-parfait, le conditionne/ iadzony P
passe i le subjonctif passe). przysłówek - zwłaszcza krótki - powinien być postawiony między czasownikiem
posiłkowym (/'auxiliaire) a imiesłowem czasu przeszłego (le participe passe), natomiast przysłówek długi może Je vais ac
i raczej powinien stać za imiesłowem. Cedric se
go przyjac
Jl n'est jamais a /'heure. (On) nigdy nie jest punktualny (na czas). (- po czasowniku użytym w czasie prostym)
Nous tra11
J'ai presque fini /es devoirs. Już prawie skończyłem/łam pracę domową. (- między czasownikiem posiłko
wym a imiesłowem czasu przeszłego)
lis ont reagi rapidement. (Oni) szybko zareagowali. (-długi przysłówek za imiesłowem czasu przeszłego)~· użyć prz:y
3. Kiedy przysłówek towarzyszy bezokolicznikowi (l'infinitif), stoi przed lub. za nim (przysłówki bien i mal naj- ·(Ma)sCEur I
częściej stoją przed bezokolicznikiem).
-
~ 1 ~ mo1a
1 at autan1
Si vous voulez apprendre une /angue, vous devez parler souvent cette /angue. Jeśli chcecie się nauczyći
jakiegoś języka, musicie często mówić w tym języku. (- przysłówek po bezokoliczniku) superlatif VI
J'ai cru bien faire. Wierzyłem/łam, że robię dobrze. (- przysłówek bien przed bezokolicznikiem) . zazwyczaj
4. Kiedy przysłówek odnosi się całego

do zdania (chod.zi najczęściej przysłówki
o czasu, miejsca oraz opinii)Jett; '.ille c
stawia się go na początku lub na końcu tego zdania. n a1me p
. 1e
Hter, . n ,a1. pas eu d e cours. W czoraJ. nre . ł em/ł am Ie kqr„ ( za1ęc
. mra . ')
. o widywać
Je l'ai rencontre la-bas. Spotkałem/łam go tam. >regu1arr
Ma/heureusement, je ne peux pas venir. I Je ne peux pas venir, ma/heureusement. Niestety nie mog
przyjść. ··
,:}~fC~.Jłf$ W przypa~ niektórych przysłówków stojących na poczatku zdąnig. konieczne jest użyci~ inWersji p~
tu (w formie zaimka osobowego) z orzeczeniem. Nakazuje to szczególnie staranny język Chodzi o przysłówki ainsi (tak. w .
sposób), aussi (dlatego, toteż, więc), d peine (zaledwie), peut-ill:re (może, być może), sans doute (bez wątpienia, prawdopodobni
Tych samych przysłówków można też uzyi.Vać zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi miejsca przysłówków w zdaniu. ,•
Le temps devenait mauvais ; aussi avons-nous decide de rentrer. Robiło się brzydko; w związku z ty i.
BIE~
zdecydowaliśmy/łyśmy się wrócić.
Peut-etre pourrez-vous le voir tout a l'heure. M1
Ale: Peut-etre que vous pourrez le voir tout a l'heure. Vous pourrez peut-etre le voir tout a /'heu PEuA.,
Być może będziecie mogli/ly go wkrótce zobaczyć.
. i beaucoup 1
laiment fe p
8. Przysłówek~ 8.2. Miejsce przysłówków w zdaniu - ćw. 1.-7. IJ?"iioues de fa
(jn danse le ,
\is avez moi
152
STOPNIOWANIE PRZYSŁÓWKÓW
Sil'OPN!OWAN!E P~lVSlÓWKÓW
LES DEGRES DES ADVERBES
ncuski przysłówek podlega takiemu samemu stopniowaniu, co przymiotnik, przy czym stopniuje się tylko
óre przysłówki sposobu, miejsca i czasu. Większość przysłówków stopniuje się regularnie, co polega na
aniu do nich przysłówków aussi, (le) plus i (le) moins. Tworzenie poszczególnych stopni przysłówków
posób regularny obrazuje poniższa tabela.
· 'l\llOrllls,yiT~ · , l..El\llOlNSiYITE .
(/Unief~zybko, .·. .(najmqiej .szybko, .
·' ·yvolniej) ·. naj;volniej) ·
comparatif służy do porównania właściwości czynności, stanów i cech. Drugi człon porównania jest wpro-
dzony przez que (co, od, niż, jak).
e vais au cinema aussi souvent que toi. Chodzę do kina tak samo często co (jak) ty.
edric se comporte moins convenab/ement que son ami. cedric zachowuje się mniej odpowiednio niż je-
o przyjaciel.
ous travaillons plus vite que /es autres. Pracujemy szybciej od innych.
• > _: ' • „„, -·- - - _-----______ - ; _,
Przysłówki aussi, plus, moins służą do porównania przysłówków oraz przymiotników. _Z c_zaso~1IiikC1~nln'a_:
· Cprzysłówków autant, plus, moins, a z rzeczownikami - autant de, plus de, moins_ de; "
as02ur parte autant I plus I moins que mon amie. Moja siostra mówLtyle ~arno/\Ąlięce]/rnn.•.•.ie. .1.·C:o ·
niż) moja przyjaciółka. · · .. . . . · . , , , .
'ai autant de I plus de I moins de livres que toi. Mam tyle samo/ więcej /mniejjksiążekco (niz) ty• .
uperlatif wyraża największe lub najmniejsze natężenie właściwości czynności, stanów i cech. Drugi człon zdania
zazwyczaj wprowadzony przez de (z), ale gdy kontekst jest jednoznaczny, drugi człon zdania można opuścić.
ette fi/le court le plus vite de toute la c/asse. Ta dziewczyna biega najszybciej z całej klasy.
e n'aime pas ce type et je souhaite le voir le moins souvent possib/e ! Nie lubię tego osobnika i chcę
o widywać możliwie jak najrzadziej.
regularne stopniowanie przysłówków
lka francuskich przysłówków tworzy przy.stopniowaniu formy nieregularne i tylko w dwóch stopniach: wyż
ym i najwyższym. Pozostałe stopnie tych przysłówków tworzy się regularnie.
·sEJ\uc\?u1>(~~rqzd,'cJL1żfo'······ ·•·· ~Łós,'o/..vĄN'fĄ6i:~(6il~afi~, wlę'cej)'t• Y'Łi:(ptuW ffig5;,·~,t'JW§f;t'n~J~i'ęb~j)··•

• BEAUCQUP DE (dyżo) ·' ~LUS D~ (l'{ię'cej) •• • LE/~~(js DE@i]\r\lię,~ej) ·
· · BIEN (dobrze) MIEUX (lepiej) . LE MIEUX (najlepiej)
rviĄI. (źle) · LE i>l.li~ f;nP.l.;Li:e.1s'xriaJ!JÓrzej)
,„,;,., .: ,_,;,,,,: •' i'',/,,,'N//'-,/' _,, „:.,., ,„ ,,', ,.•:•,,
·.·
PEU (DE) (mało) , MOINS (DE) (mniej) LE MOIN,S (DE) (najmniej)
·l'ai beaucoup d'amis mais Sylvie en a plus que moi. Mam wielu przyjaciół, ale Sylwia ma więcej przyjaciół niż ja.
/Is aiment le plus fes plats italiens. Oni najbardz'1ej lubią dania włoskie.
Tu joues de la guitare mieux que tes copains. G.rasz na gitarze lepiej od twoich kolegów.
Jean danse le plus mal de tous. Jan tańczy najgórż"ej ze wszystkich.
Vous avez moins de cours que nous. (Wy) macie mniej lekcji od nas.
153
Pis jest stosowane tylko w kilku wyrażeniach: de mal en pis (coraz gorzej), tant pis (tym gorzej, trumt;{;u Jp
au najgorszym razie). Częściej od pis używa się plus mal. A w języku potocznym pis bywa zastępowane prz'h1
pire (gorszy = stopień wyższy przymiotnika matNais - zły). Trzeba także uważać, aby nie mylić przymiotnika meilleur, ·eo.'?~
a"
ase
szy/a) z przyslówldem mieux (lepiej). Davantage (bardziej, więcej) jest stosowane tylko z czasownikami. Z przymiotnildemi,łi; aro
innym przysłówkiem trzeba użyć plus. ''$' JVC
;}?,,!
Ses affaires vont de mal en pis. Jego interesy mają się coraz gorzej. Ti!'.Ti ava
li n'est pas la ? Tans pis, je reviendrai plus tard. Nie ma go (tutaj)? Trudno, przyjdę później. '%'i au G
Cette femme me plait davantage. Ta kobieta podoba mi się bardziej. 'J~ au h
Eile a aide sa fi/le, mais el/e a fait davantage pour son fils. (Ona) pomogła swojej córce, ale więcej zrcii:I bon
biła dla syna. Q au fi
d'ab'
d'acc
„*1f~1~~Jl Za pomocą przysłówków au tant, plus i moins można budować zdania porówn.awcze wyrażające pojęcie I>~'.;, de b<
porcjonalności. W tym celu należy użyć dwóch spośród wymienionych przysłówków, np. plus... plus, mains... móiriĘi} de to
autant... autant, ale też plus... moins. +-Pi
<:'
dem.
Plus vous mangerez, plus vous grossirez. Im więcej zjecie, tym więcej przytyjecie. ?'~ demi
Moins el/e travaille, plus elle se consacre asa familie. Im mniej (ona) pracuje, tym bardziej poświęca si,~\ de tr<
rod~n~. ,J 1 en ca.
Autant ce garr;on est po/i avec ses parents, autant il est impali avec ses enseignants a J'eco/e. Ten chlb-'
piec jest tak samo grzeczny dla swoich rodziców, jak niegrzeczny dla nauczycieli w szkole. Atak!
n'imp<
n'imp<
e~~~~~ł Różny stopień natężenia właściwości czynności, stanów i cech - bez elem~ntu porównawczego - mo~-, n'impc
wyrazić za pomocą przysłówków tres (bardzo), extremement (niezwykle, bardzo), infiniment (nieskończenie). tout a fait (cal'
Idem) i innych. Przysłówek enormement (ogromnie, niezmiernie} bywa stosowany jako stopień wyższy przysłówka beaucoiiii;ł Tu d
(dużo). li esl
Son chien saute tres haut. Jego/Jej pies skacze bardzo wysoko. ' Nou~
. zumi
Nelly a infiniment peu de temps Jibre. Nelly ma bardzo mało wolnego czasu.
Il me faut enormement d'argent pour realiser mes reves. Potrzebuję bardzo dużo pieniędzy, aby zreali,',
Niektór
zować swoje marzenia.
wyrazić
przysłó1
~1&1~Ji~- Przysłówek mieux wchodzi w skład ciekawych wyrażeń ~asown.ikowych i pi-zysłówlcowych. np. alla': ka przy!
mieux (czuć się lepiej, dziać się lepiej), aimer mieux (woleć), faire de son mieux (zrobić Coś najlepiej, jak się potrafi), il/ ~vaut;
mieux + bezokolicznik (lepiej coś zrobić), de mieux en mieux (coraz lepiej), d'autant mieux (tym lepiej).
-~f,j
,
C'est tres /oin. li vaut mieux partir tót. To jest bardzo daleko. Lepiej wyjechać wcześnie.
- Tu vas deja mieux ? - Oui, de mieux en mieux. t;';;;~~
- Czujesz się już lepiej? - Tak, coraz lepiej. 1
ala fd j
li vaut mieux se taire que de dire des sottises. Lepiej milczeć niż mówić głupoty. :avec aj
avec p;
8. Przysłówek~ 8.3. Stopniowanie przysłówków~ ćw. 1.-13. l!) ~en eff;
en parj
:en pa~
WVMŻEl\lllA IPRlYSIŁÓWKOWE
8.4. LES LOCUTIONS ADVERBIALES
en vai~
Christc
kosmo1
Zdarza się, że funkcja przysłówka jest wyrażona za pomocą kilku słów. Mamy wtedy do czynienia z wyrażenia· flsont1
mi przysłówkowymi (/es /ocutions adverbia/es). Wigag
Nie sposób wymienić wszystkich wyrażeń przysłówkowyć:h.:oto niektóre z nich: IV niektór

11/pitoyab
a bon escient - świadomie a J'aventure - bez celu, byle gdzie !wyrażi:=ir
a califourchon - okrakiem a J'endroit - na prawą stronę (o ubraniu)
a grand-peine - z trudnością a J'envers - na lewą stronę; na opak; odwrotnie
a haute voix - głośno, na głos a J'improviste - znienacka, niespodzianie
a jeun - na czczo a moitie - w poi owie, częściowo
a Ja derobee - potajemnie, ukradkiem a mon insu - bez mojej wiedzy
a la /ongue - z czasem, na długo a peu pres - prawie, mniej więcej, około
154
_J
os - w samą porę, w sam raz nu/le part - nigdzie
ro P
'hours_ na opa k, odwrotn1e . par cceur - na pamięć
'uhait - według życzenia par hasard - przypadkiem
q et a travers - bezmyślnie; na ślepo par megarde - niechcący, przez nieuwagę
/basse - cicho petit a petit - pomału, stopniowo
onte - do woli; pod dostatkiem, do syta. plus ou moins - mniej więcej
~pourvu - niespodzianie quelque part - gdzieś
asard - na chybił trafił sain et sauf - zdrów i cały, bez szkody
gre, mal gre - chcąc nie chcąc sans (aucim) doute - niewątpliwie
ur et a mesure - stopniowo sans cesse - bez przerwy, nieustannie
hord - najpierw tout de suite - natychmiast
cord f - zgoda!, dobrze! a temps - na czas
on cceur - bardzo chętnie en meme temps - jednocześnie
out son cceur - z całego serca de temps en temps - od czasu do czasu
al en pis - coraz gorzej de temps a autre - od czasu do czasu
ieux en mieux - coraz lepiej d'habitude - zazwyczaj
ravers - na bakier, na ukos tout a coup - nagle
cachette - po kryjomu, potajemnie en effet - istotnie, rzeczywiście
kŻe:
porte comment - jakkolwiek, wszystko jedno jak
porte ou - gdziekolwiek, wszystko jedno gdzie
porte quand - kiedykolwiek, wszystko jedno kiedy
u dois prendre ce medicament a jeun. Musisz wziąć to lekarstwo na czczo.
est sorti sain et sauf de cet accident. Wyszedł cało i zdrowo (bez szwanku) z tego wypadku.
ous nous sommes disputes. J'ai compris a la longue qu'il avait raison. Pokłóciliśmy się. Z czasem zro-
urniałem/łam, że (on) miał rację.
które z przysłówków mają swoje odpowiedniki w wyrażeniach przysłówkowych. Wiele z nich możemy też
razić opisowo, np. za pomocą przyimka i rzeczownika lub czasownika. Żeby utworzyć tradycyjną formę
ysłówka (-ment), trzeba rozpoznać przymiotnik odpowiadający użytemu w zwrocie rzeczownikowi. Oto kil-
przykładów:
merJefl{~IJ;<;}eJse/ ,,. mefveilfl?usęmeńt .

fou, fol/e follement do szaleństwa
. aIT!enf~e•Z '.•.: • ''.199rJl;yie, . :<zapat~rri
patient, -e patiemment cierpliwie
effectifi~e · . eff1kf:ivem'ent > . ' { :• isfatnie, w 17ecry samej
particulif:r; -if:re particulierement . · ~zcz~gólnie, specjalnie
'pa'rtiel, .:e11e'··· 'p~itreiieinefrt ' > ~ i' c;Zęs~;(),A,o ··
vain, ·-e vainement na próżno, n~daremn'ie
Christophe desire ardemment I avąF ardeur devenir astronaute. Krzysztof gorąco pragnie zostać
kosmonautą.
lis ant reagi ca/mement I avec ca/mel sans s'enerver. (Oni) zareagowali spokojnie (bez denerwowania się).
Lili gagne toujours facilement I sans difficulte. Lili zawsze z łatwością (bez trudu) wygrywa.
niektórych przypadkach jest to bardziej skomplikowane. I tak np. wyrażeniu sans pitie odpowiada przysłówek
pitoyablement (bezlitośnie), wyrażeniu sans aucun doute - przysłówek indubitablement (niewątpliwie),
wyrażeniom petit a petit I peu apeu - przysłówek progressivement (stopniowo) ...
8. Przysłówek~ 8.4. Wyrażenia przysłówkowe ~ ćw. 1.-6. ~
8. Przysłówek ~ Testy ~
155
1. Uzupełnij zdania odpowiednimi przysłówkami. Za każde prawidłowe rozwiązanie przyznaj
sobie 1 punkt. ~
assez 0
autant 0
beaucoup 0
davantage 0
moins 0
pas asśez " plus 0
peu " trop (2x) ~
1. Pierre! Tu as l'air fatigue ! Tu travailles _ _ _ _ _ _ et tu ne te reposes _ _ _ _ __
2. Sophie et Christine me plaisent toutes les deux mais je prefere Sophie : elle est
_ _ _ _ _ _ sympathique que Christine.
3. - Pourquoi Monique n'a pas d'amis 7 - Eiie est _______ timide et elle sort---'------
4. li est tres riche: il gagne et il depense encore - - - - - - -
5. li est minuit ! Demain tachez de rentrer tarci .
. 6. Faites une pause ! Vous avez travaille. Sortez vous promener !
2. Wybierz właściwy przysłówek. Za każdy poprawny wybór, przyznaj sobie 1 punkt.
1. , Anick suit des cours le matin. (naturellement I habituellement)

2. Didier fait ses devoirs . (extremement I regulierement)
3. Sylvie? Eiie s'adresse toujours a ses eleves. (doucement / souvent)
4. Elles sont en retard. C'est pourquoi elles marchent . (rapidement I maintenant)
5. lis rendent visite a leurs parents. (naTvement / rarement)
6. Monique salue son voisin. (genereusement / poliment)
7. Le film commence a huit heures. (exactement/ absolument)
3. Uzupełnił zdania przysłówkami utworzonymi od podkreślonych przymiotników.

Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
1. Cet enfant n'a pas l'age suffisant pour aller au cinema. li n'est pas age.
2. J'ai eu une conversation franche avec mon ami, et maintenant, ,a va. mieux ! Nous avons parle
3. li m'a conseille d'une fa'on tres amicale. li m'a conseille tres _ _ _ _ _ _ _ _ __

4. Louis a eu une reaction sage : il ne s'est pas mis en colere. Louis a reagi - - - - - - - - -
5. Julie a des difficultes a l'ecole: sa progression est lente. Eiie progresse _ _ _ _ _ _ _ __
6. Bravo ! C'est une reponse correcte ! Vous avez repondu - - - - - - - - -
7. Pierre a fait une description precise de son appartement. li a decrit _ _ _ _~----
(i ~'J. 4. Uzupełnij mini-dialogi przysłówkami utworzonymi. od podkreślonych przymiotników.

~ ,6 Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
1. -J'ai mal a la tete. t:es enfants sont si bruyants ! ,'i
- Tu as raison. Les enfants jouent tres _ _ _ _ _ _ _ _ _ dans la cour. Je va is fermer la fenetre. !

.1
21
2. - Demandons a Luc son opinion. li peut nous conseiller.
- Ah non, il n' est pas du tout serieux. Quoi qu'on lui deinande, il ne repond jamais - - - - - - - - 1
3. - Maman, maman ! Serge est tres mechant !
- Pourquoi tu dis du mal de ton frere?
- li m'a tire les cheveux.
4. - Va reveiller Sonia. li est deja 1o heures.
- J'ai deja essayemais je n'ai pas reussi. Son sommeil est tres profond.
- C'est vrai. J'ai oublie qu'elle dort si que rien ne la derange.
5. - Regarde ces pommes. Elles sont tres belles.
- N'achete pas ces fruits. lis sont artificiels.
- Oh, toi, tu exageres comme d'habitude ! Selon toi, tous les fruits sont produits - - - - - - - - -
156
• uzupełnij zdania przysłówkami utworzonymi od podkreślonych przymiotników.
. za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. .
'Mes voisins sont tres gentils. lls me repondent toujours _ _ _ _ _ _ _ _ __

Mare est attentif : il ecoute tout le temps _ _ _ _ _ _ _ _ __
ces hommes-la doivent etre bien curieux. lis nous regardent - - - - - - - - - -
.Mon oncle est un homme severe : il punit _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ mes cousins.
('est un eleve tres distrait : il travaille - - - - - - - - - -
zastąp wyrażenia przysłówkowe odpowiadającymi im przysłówkami.

za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
Mon ami a franchi avec facilite 1,60 m. - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Notre professeur prepare toujours avec soin ses lec;ons. - - - - - - - - - - - - -
e volcan a detruit le village en entier. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
n ete, les orages eclatent d'une maniere freąuente. - - - - - - - - - - - - - -
me repond avec calme .. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
. ttention ! Nous rentrons en classe en silence. - - - - - - - - - - - - - - - -
e nous reponds pas avec une telle insolence. - - - - - - - - - - - - - - - -
Zastąp podkreślony przysłówek wyrażeniem opisowym o podobnym znaczeniu.

Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
'Cet eleve a repondu intelligemment a .la question. - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
Anita a annonce fierement qu'elle avait gagne. - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
Julie attend sa note impatiemment. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Mon amie sourit toujours gracieusement. - - - - - - - - - - - - - - - - -
Je suis partiellement d'accord avec vous sur ce point delicat. - - - - - - - - ' - - - - -
Je soigne tendrement mon chien et mon hamster. - - - - - - - - - - - - - -
llfauttraverser la route prudemment. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
.u ne devrais pas repondre durement a ta mere. - - - - - - - - - - - - - - -
.,Uzupełnij mini-dialogi wyrażeniami przysłówkowymi pasującymi do kontekstu.

Za każde prawidłowo wstawione wyrażenie przyzna} sobie 1 punkt.
de mieux en mieux • de temps a autre • n'importe comment • par hasard •

petit a petit • tout de suite
Je n'en peux plus ! Je n'apprendrai jarńais a faire c;;a.
- Sois plus patiente ! Si tu travailles regulierement, tu atteindras ton but.
- C'est toi qui as casse ce vase, Philippe 7 Et tu pensa is que je ne trouverais pas les debris* 7
:-Je ne l'ai pas fait expres, crois-moi ! Je l'ai fait - - - - - - - - -
-Al16, Martin 7 C'est Alida. J'ai besoin de.ton aide. Tu peux venir vite chez moi ? C'est urgent.
- Dans ce cas, j'arrive ·
'-Alors, ton cours de peinture, c;a va bien?· . *un debris - szczątek,
Ah, oui. Je travaille beaucoup et je me debrouille --~-------· resztka
Vous avez des nouvelles de Corinne 7 Vous la rencontrez souvent ?
Nous la voyons seulement . Chaque fois, elle repete que tout va bien.
- Regarde ! J'ai achete un beau morceau de viande. Je vais le servir avec des tomates. Ou bien je vais le
griller avec des pommes de terre. Qu'est-ce que tu en penses?
~Tu peux preparer cette viande · . c;a n'a pas d'importance. Je n'ai pas d'appetit.
157
.: ...
9. Przekształć zdania, używając zaproponowanych czasowników i zastąp przymiotniki
odpowiadającymi im przysłówkami. Za każde prawidłowo sformułowane zdanie
przyznaj sobie 1 punkt.
1. Julie est plus elegante que Claudia. (s'habiller)
2. Jacques est moins nerveux que Charlotte. (reagir)
3. Zoe est aussi spontanee que Patrice. (se comporter)
4. Sonia est moins hardie que Claire. (repondre)
5. Denis est plus patient que Martine. (expliquer)
'I O. Uzupełnij zdania formami wybranymi spośród: aussi, autant I autant de, davantage, moi
moins de, plus I plus de, le plus, le moins. Za każdą prawidłowo wstawioną formę przyznaj
sobie 1 punkt. ·
1. li aime egalement le football et la medecine. li se passionne pour le sport que pour

ses etudes.
2. Les femmes depensent que les hommes pour les produits de beaute.
3. Lui ? C'est un paresseux. li voudrait gagner beaucoup mais il travaille de tous.
4. Tu ne dois pas m'exliquer ce texte. Je comprends tout bien que toi.
5. J'ai jeux video que toi. Tu m'en pretes un ou deux?
6. le malade reste couche, il perci ses forces.
'il "i. Wstaw przysłówki w nawiasach w odpowiednie miejsce w zdaniu.

Za każdy prawidłowo wstawiony przysłówek przyznaj sobie 1 punkt.
1. Vous pouvez assister a ce spectacle. (gratuitement, probablement)
2. lis ant reflechi .comment gag ner leyr vie. (calmement, decemment*)
3. Eile est trop .sensible pour aller voir un film violent. {aussi, beaucoup)
4. li m'a vite promis d'etre attentif. (tres, trop)
5. lis etaient debordes* ; leur avons-nous conseille de se reposer. (aussi, completement)
""' decemment - przyzwoicie, godnie

deborde - przepracowany, przeciążony
·,),
pracą
•
·1
158 i
• Wybierz przysłówek pasujący•do kontekstu. Za każdą prawidłowo wybraną \ 110 j
pardon, madame. Je ne connais pas la ville. Vous pouvez me conseiller un restaurant ou je pourrais
(1) bien I peu manger? Et qui n'est pas (2) beaucoup I tres cher?
.Attendez ... t;:a y est! Allez au« Petit Gourmand „_ Selon moi, c'est l'unique restaurant ou on peut
rnanger (3) mieux I ie mieux dans notre ville.
Est-ce que c"est (4) toin I longtemps d"ici ?
.Non, c'est tout (5) ici I pres. Si vous allez (6) dehors I la pied, i;a ne vous prendra pas (7) autant de I a
plus de cinq minutes.
('est parfait !
vous savez, au« Petit Gourmand», il y a (8) beaucoup de I plus de plats (9) maintenant l.vraiment bons.
a
-Un petit conseil : commandez la soupe l'oignon et le poulet au raisin, vous allez vous en regaler*.
·· Ce sont les specialites de leur chef cuisinier.
Merci ... Vous d1nez souvent au « Petit Gourmand ? „
"Non, j'y ai d1ne une seule fois mais je n'oublierai (1 O) jamais I rarement
"'se regafer de - raczyć się
!e goót de ces plats. czymś, rozkoszować się
.Uzupełnij list przysłówkami i wyrażeniami przysłówkowymi pasującymi do kontekstu.

"Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt'.
..
1-:::l
~
actue!lement ~ beaucoup • bien • ensemble • nulle part • par hasard • peu de •

•un pe.u • peut-etre • probablement • toujours • tout de suite • vivement
: _--„," "' - - :.. :,'/:_;:~ -~- ---<.·_;-:- ' _„ ~:
Alex" ·· :. '·' : -- · ~~:~:_ -:·
.• :-- . <•.· ....·.. „ . -„. -.-._----··>-•.-·-> •· •·. •(· •.,·._.·).-.. / . . "., •·· .. ~-····L-i. '.- ~t
-:~:.?·'/',- '.)
j
--j
.·;
:<;·~:-_:_:_~i:·, - -·.·.-c. --·-. }_;L'.:;:-~~ := 1
·.o-:;>_.,,.--- ' _,·~-: .:
0"..-•· . ,• .·•....•.·.•· .•·. . ·- ·.: .•..• a L UAin-igi!.IL~ :Ii. rii._poUĄ!la J.114<\ve.iu(t av<iJ1,t, fu·.·.i\-ttt;Jlla,(_.•_.Ife;Miui•. ; ;.•..••·.•.·-··-
~e.~~t~e~m~ń~~fct~mom~~.-•.~~.~Yffil-~°Ctr~(i~®···_•in·•ia~ f :•-;'~.~\.2t_·~
. ci!cca~tan.cei
' ---- -· c.iW)tgiuUeh.t, Je... li.. coh,m~
- -- - -' ' .'._: ;..:·-- {El).
-- -
_, __ . _·, ,_", -__ ..... - ~a,ee,,(en;t, -- ,_.,_, ..
---~_,-- -
:c,a;/Juur.i;i·······-·-
-- ·~.i'~" i
. ..• ..
' _) :.::~~ :~ .--~ ,_,-~---' ' :'.:;,;,:;. ::~~ -~;;-'.:-- _;::_:_-:;,,,>:·:c,.:::.:;;~.<. -,.'~:,_:.:..:-._: ·. -.-. :·;;_::.;_:~: :· :':.:~-~-;);,~:·i,~'.,:.:- ::.-::_~:::,;:~:J{!;.;;:;,·;_:;._~-;;~'.:::'1
TOTAL : _/ 100 points \
Klucz do ć111~czeń ~ str. 269 ~
159
Definicja D
Czasownik jest „jądrem" zdania łączącym poszczególne jego elementy i nadającym zdaniu sens. To g,
odmienna część mowy, która wyraża czynność lub stan. · n
1
Le garc;on sort du cinema. Chłopiec wychodzi z kina.
Ma sreur est malade. Moja siostra jest chora.
Istnieją różne rodzaje czasowników posiadające rozmaite zastosowania i funkcje, występujące w różnych kan.
strukcjach, a niektóre z nich mają wiele znaczeń.
Patrz: CZASOWNIKI NIEOSOBOWE, CZASOWNIKI ZWROTNE, CZASOWNIKI POSIŁKOWE, KONSTRUKOE QA-
SOWNIKÓW, WYRAŻENIA CZASOWNIKOWE, CZASOWNIKI WIELOZNACZNE. .
F
Ze względu na regularność odmiany rozróżniamy:

a. czasowniki regularne {/es verbes regu/iers), czyli czasowniki odmieniane według określonych, z góry zna-
nych wzorców;
b. czasowniki nieregularne (/es verbes irreguliers), czyli czasowniki odmieniane według właściwych tylko so-
bie wzorców;
C. czasowniki defektywne (/es verbes defectifs), czyli czasowniki o niepełnej odmianie, występujące lub
używane tylko w niektórych osobach, czasach lub trybach.
Patrz: TRZY GRUPY CZASOWNIKÓW FRANCUSKICH;
Formy czasownikowe są różnorodne i bardzo liczne, a ich wygląd zależy od:

1. liczby (ie nombre) i osoby {/a personne)
© Czasownik odmienia się w liczbie pojedynczej {le singulier) i mnogiej (ie 'p/urie{), przez trzy osoby w każdej
liczbie: je Qa), tu (ty), il I el/e (on I ona) oraz on (my; ludzie); nous (my), vous (wy), ils /el/es (oni I one).
Patrz: UZGADNIANIE CZASOWNIKA Z PODMIOTEM;
2. trybu {le mode)

© Czasownik może być odmieniony w trybie oznajmującym (/'indicatif), warunkowym (/e conditionne{), łączącym
(le subjonctif); może wystąpić także w formie rozkazuj'ącej (l'imperatif), w bezokoliczniku (l'infinitif) oraz jako
imiesłów (le participe).
Patrz: TRYB OZNAJMUJĄCY, TRYB WARUNKOWY, TRYB ŁĄCZĄCY, TRYB ROZKAZUJĄCY, BEZOKOLICZNIK, IMIE-
SŁÓW CZASU TERAŹNIEJSZEGO, IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO oraz UZGADNIANIE IMIESŁOWU CZASU PRZE·
SZŁEGO;
3. czasu (ie temps)

® Czasownik może być użyty w czasie teraźniejszym (ie present), w jednym z czasów przeszłych (fes temps du
passe) lub przyszłych (fes temps du futur).
Czasy gramatyczne mogą być proste, tzn. składać się z jednego słowa (patrz: CZAS TERAŻNIEJSZY, CZAS PRZY·
SZŁY PROSTY, CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY), lub złożone, tzn. składać się z dwóch elementów: czasownika
posiłkowego i imiesłowu czasu przeszłegó (patrz: CZAS PRZESZŁY BLISKI, CZAS PRlYSZŁY BLISKI, CZAS PRZE-
SZŁY ZŁOŻONY, CZAS ZAPRZESZŁY). Patrz także: UŻYCIE CZASÓW PRZESZŁYCH;
4. strony (la voix)

e Czasownik jest używany w stronie czynnej {/a voix active) lub w stronie biernej (la voix passive); może wystę
pować także w formie zwrotnej (la forme pronominale).
Patrz: CZASOWNIKI ZWROTNE. O stronie czynnej i biernej czytaj w rozdziale 1O. BUDOWA ZDANIA, str. 244.
160
~ElOKOll.!ClN!B<
t:.INFINITIF
kolicznik (/'infinitif) jest to podstawowa nieosobowa forma czasownika. W takiej właśnie formie czasow-
Ifjguruje w słownikach. Bezokolicznik rozpoznaje się po charakterystycznych końcówkach: -ER (czasowniki
rupy), -IR (czasowniki 2. grupy), -OIR, -RE, -IR (czasowniki 3. grupy).
us vou/ons parler au directeur. Chcemy rozmawiać z dyrektorem.
'espere venir a temps. Mam nadzieję, że przyjdę na czas.
es amis ant decide de poursuivre Jeurs etudes en France. Moi przyjaciele postanowili kontynuować
udia we Francji.
,.,,
___ ,,_-_-'.
El/es ,so.nt pretes .a . ve,r~niqlje_ aitri,e
partir. lire:_ ·. ·..•.......•. v;11:re:i-:>
Nie mają prawa Są gotov\/e .06 V\1)1' · Weronika iubi Jr2eb~Jek -aby fyć. ·
wyjść. jazd u. ·
. Czytać.
>A~a~lde·p~ftir,.
Leur joie de vivre . Voi/a.un paysage . Je songe a. prendre ach.etez uri peude ·
est contagieuse. agre~~l~a , __un:_C()ngr§t -, _-;Dl(U[ritljr~~~:<: _ _
Ich radość żyda jest regarder. Marzę.o. wzięciu Przed\,Vl'j~zd~m,
z·a-raź'liwa. Oto widok przyjemny urlopu. kupcie trochę·
do oglądania • jedienia,
. Zapewnejuż zaobserwowałeś/łaś, że francuski bezokolicznik (l'injini!if)jest tłumaczony na ięZYkpolski za

.?c' bezokolicznika albo czasownika odmienionego, ale tei bardzo często za pomocą rzeczownika. ·
zokolicznik w formie przeczącej

dy chcemy użyć bezokolicznika w formie przeczącej, obydwa elementy negacji, np. ne ... pas (nie), ne... plus
żnie), ne ...jamais (nigdy), ne .. .rien (nic) stawiamy przed bezokolicznikiem. Ale elementy negacji, takie jak
cun/e (żaden/żadna), nu/le part (nigdzie) i personne (nikt) stawia się po bezokoliczniku.
'espere ne pas _rencontrer fes voisins de Paul. l/s sont desagreab/es ! Mam nadzieję, że nie spotkam są-
_siadów Pawła. Są niemili (nieprzyjemni)!
Eile a promis de ne plus jouer aux cartes. Obiecała, że już nie będzie grać w karty.
/vlaintenant, je prefere ne voir persc;>nne. Teraz wolę z nikim się nie spotykać.
nny bezokolicznilca
okolicznik może mieć formę prostą (f'infinitif present), np. partir (wyjechać), acheter (kupić) oraz formę złożo
7
(l'infinitif passe), na którą składa się czasownik posiłkowy (/'auxiliaire) etre lub avoir w bezokoliczniku oraz imie-
·w czasu przeszłego (le participe passe1 czasownika, o który nam chodzi, np. etre parti, avoir achete. Wybór cza-
Wnika posiłkowego podlega takim samym zasadom, co w przypadku -czasu przeszłego złożonego fe passe com-
se (patrz podrozdział CZ.AS PRZESZŁY ZŁOŻONY. str. 203). Forma złożona bezokolicznika służy do wyrażenia
rzedniości zarówno w odniesieniu do teraźniejszości, przeszłości, jak i przyszłości, np. po spójniku apres (po).
Je ne trouve pas mes c/es. Je crains de fes avoir perdues. Nie mogę znaleźć kluczy. Obawiam się, że je
zgubiłem/łam.
Robert a remercie Agathe d'etre al/ee chez le dentiste avec Jui. Robert podziękował Agacie za to, że po-
szła z nim do dentysty.
Je crois avoir termine cet exercice quand Agnes arrivera. Sądzę, że skończę to ćwiczenie, zanim przyj- .
ł dzie Agnieszka. .
; Apres avoir bu son cafe, il est sorti. Po wypiciu kawy wyszedł.
161
zastosowanie
Bezokolicznik jest używany: e.
1. samodzielnie:
a. dla wyrażenia rozkazu, zakazu, rady, zalecenia; ! cz•
Alfer tout droit. Iść prosto. Ne pas fumer. Nie (wolno) palić . . S'adresser au guichet n°2. Podejść (dosl
zwrócić się) do okienka nr 2. · ·
_ , ; ; Zamiast tego zastosowania bezokolicznika mo~a użyć formy ro~jącej, 1ĆÓ-n,si:rukCj~ -~e~sobowej 1ufi2
czasu przyszłego. J
Pour demain faites /es exercices de la page 40. Zróbcie na jutro ćwiezeniazestr. 4oc J
li est interdit de marcher sur /es pe/ouses. Nie wolno deptać travvników (chOdzić:po tia\Nnikach), f,
Tu prendras le metro et tu descendras a la station Madeleine. Pojedziesz metrem iVl/ysi'l.diiesz na stacji (za
Madeleme. , . . : (pe
(ża
b. dla wyrażenia krytyki, oburzenia, pragnienia, ironii;
E
Dire des choses pareilles ! Jak można mówić podobne rzeczy! L
Ah, oublier ses problemes ! Ach, zapomnieć o swoich problemach!
Faire du roller a son age ! Jeździć na rolkach w jego/jej wieku!
np
C. w.instrukcjach obsługi, ogłoszeniach i przepisach kulinarnych.
(W}
Ouvrir /'appareil, retirer la pile usagee, p/acer la nouvelle pile, fermer /'appareil. Otworzyć aparat, rac
wyjąć zużytą baterię, włożyć nową baterię, zamknąć aparat. POI
Ajouter le /ait, bien melanger et faire cuire pendant 1O minutes. Dodać mleko, dobrze wymieszać i 90 .
tować 1O minut. .!.
e
2. po czasownikach (odmienionych w dowolnym trybie lub/i czasie): li
a. modalnych: devoir (musieć), faire (tu: kazać, polecać), /aisser (tu: pozwalać), oser (ośmielić się, odważyć), 4.
pouvoir (móc), savoir (umieć, potrafić), sembler (wydawać się), vou/oir (chcieć) oraz po konstrukcji il faut (trze-
np.
ba); patrz także: ZDANIE BEZOKOLICZNIKOWE (str. 287), CZASOWNIKI POSIŁKOWE (str. 170);
po1
Vous voudriez adherer a cette association ? Chcielibyście/Chciałybyście wstąpić do tego stowarzyszenia? w;
Je sais nager mais j'ai peur de /'eau. Potrafię pływać, ale boję się wody.
Jl te faut (lub: Tu dois) ranger ta chambre. Musisz posprzątać swój pokój.
li a fait reparer sa montre. Oddał zegarek do naprawy.
Laissez-moi choisir ce qui me p/aft. Pozwólcie mi wybrać to, co mi się podoba.
sto~
b. wyrażających ruch, np. al/er (iść, jechać), courir (biegać), descendre (schodzić), emmener (zabierać ze
sobą), entrer (wchodzić), envoyer (wysyłać), venir (przychodzić), partir (wyjeżdżać), sortir (wychodzić); 5.
Nous alians nous promener. Viens avec nous ! Idziemy się przejść. Chodź z nami! np.
Je suis descendue a la cuisine boire un peu d'eau. Zeszłam do kuchni napić się trochę wody. (zd ii
ny) 'i
~ Bezokolicznik jest także używany przy tworzeniu czasu przy~zlego blis;,;e;, (;~fetll~~roch~) w konstruk· pre
cji „aller + bezokolicznik" oraz czasu przeszłego bliskiego {le passe llcent) w k_onstrukcji "venir·de„:+ p-~-~OkOUczllik". WięceL co.
informacji na ten temat oraZ przykłady zclstosowania znajdziesZ w podrozdziałach~ poświęco~Y:~- --~/; ·, ,-. ·
11
C. percepcyjnych, czyli wyrażających postrzeganie świata zmysłami, np. apercevoir (spostrzec, zauważyć),
11
si
ecouter (słuchać), entendre (słyszeć), regardęr (widzieć, przyglądać się), sentir (czuć), voir (widzieć). Patrz tak·
JL
że: ZDANIE BEZOKOLICZNIKOWE (str. 287);
Je vovais mon frere jouer au football. Widziałem/łam, jak mój brat gra w piłkę nożną. Ili
ryci
Regarde /es nuages s'accumuler dans le ciel. Popatrz na chmury gromadzące się na niebie. z pr
d. wyrażających pragnienie i upodobanie, np. adorer (uwielbiać), aimer (lubić), aimer mieux (woleć), desi- J,
rer (pragnąć), detester (nienawidzić), preferer (woleć), souhaiter (życzyć, pragnąć) ~ gdy bezokolicznik ma 7i
taki sam podmiot, co czasownik w zdaniu głównym (patrz także niżej: Ważne informacje); ło
Je preferais rester seul. Wolałem zostać sam. c

Eile deteste faire la cuisine. Ona nienawidzi gotować. li
162
BEZOKOLICZNIK .9.1.
e 0 znaczeniu dire (powiedzieć), croire (wierzyć, sądzić) i supposer (przypuszczać), np. affirmer (twierdzić),
~ouer (wyznać), dec/arer (oświadczyć), esperer (mieć nadzieję), estimer (uważać), s'imaginer (wyobrażać so-
~ie) nier (zaprzeczać), penser (myśleć), pretendre (twierdzić, utrzymywać), se rappe/er (przypominać sobie).
Uży~ie bezokolicznika p~ czasownikach uoire, esper~r, estimer, penser, s'i_maginer je:t możliwe _zarówno, gdy
czasowniki w zdaniu głownym 1 dopełnieniowym maJą ten sam podmiot Jak 1 dwa rozne podmioty;
;, _ Que pensez-vous fai re ce week-end ? - Nous voulons alfer' a la piscine.
f -Co zamierzacie robić w ten weekend? - Chcemy pójść na basen.
//a avoue s'etre grossierement trompe. Wyznał, że ogromnie się pomylił.
Je crois etre capable de vous aider. Sądzę, że mogę I jestem w stanie wam pomóc.
Je crois Andre etre capab/e de vo\ls aider. Uważam, że Ąndrzej może I jest w stanie wam pomóc.
f. takich jak accepter (akceptować, zgadzać się), attendre (czekać), demander (żądać, wymagać), defendre
'(zabraniać), dire (powiedzieć, kazać), ecrire (pisać), empecher (przeszkadzać), ordonner (kazać), permettre
(pozwalać), promettre (obiecywać), proposer (proponować), refuser (odmawiać, nie zgadzać się), regretter
(żalować) itd.
J• Eiie nous ordonne de nous taire. (Ona) każe nam milczeć.

i· Les parents lui ont defendu de sortir samedi soir. Rodzice zabronili mu/jej wyjść w sobotę wieczorem.
5. po wyrażeniach czasownikowych i konstrukcjach nieosobowych
np. avoir besoin de (potrzebować), avoir envie de (mieć ochotę), avoir honte de (wstydzić się), avoir /'air de
1,'Ydawać się), avoir l'intention de (mieć zamiar), avoir peur de (bać się), avoir raison de (dobrze zrobić, mieć
cję), avoir tort de (źle postąpić, nie mieć racji), faire semblant de (udawać)~ gdy bezokolicznik ma taki sam
1
odmiot, co czasownik w zdaniu głównym.

J'ai envie de passer fes vacances dans un pays exotique. Mam ochotę spędzić wakacje w jakimś kraju
egzotycznym.
·11 a eu raison de saisir cette opportunite. Miał rację, że skorzystał z tej możliwości.
;,'<,
.4' po przyimkach i wyrażeniach przyimkowych

hp. apres (po), avant de (przed, zanim), afin de (żeby), de crainte de I de peur de (ze strachu/z obawy, że),
Dur (żeby, ażeby), sans (bez, nie zrobiwszy czegoś)~ gdy bezokolicznik ma taki sam podmiot, co czasownik
·· zdaniu głównym.
Avant de partir, j'ai telephone a Sophie. Zanim wyjechałem/łam, zadzwoniłem/łam do Zosi.
Christine a quitte Mathieu sans rien dire. Krystyna odeszła od Mateusza nie powiedziawszy ani słowa.
Listę przyimków i wyrażeń przyimkowych - służących do wyrażaniaróŻllych relacji ioglcznych}pC>l.d:ófydl 1
suje się bezokolicznik. znajdziesz w aneksie nr 8 na płycie CD. · • · · ·· ·
.. · po przymiotnikach występujących w zwrotach bezosobowych lub odnoszących się do osób

). agreab/e (przyjemny), amusant (zabawny), bon (dobry), certain (pewny), content (zadowolony), etonne
fdziwiony), fier (dumny), gene (zażenowany), heureux (szczęśliwy), surpris (zaskoczony), decide (zdecydowa-
), desole (zmartwiony), fache (zmartwiony, zagniewany), embarasse (zakłopotany), necessaire (konieczny),
et
(gotowy), satisfait (zadowolony), sur· (pewny), triste (smutny) ~ gdy bezokolicznik rńa taki sam podmiot,
.9 czasownik w zdaniu głównym,
li est necessaire de reflechir avant d'agir. Trzeba się zastanowić, zanim coś się zrobi .
.Tu es triste de manquer d'argent pour acheter ce dico ? Smutno ci, że brakuje ci pieniędzy, aby kupić ten
słownik?
yous etes certains d'avoir ferme la porte. a cle ? Jesteście pewni, że zamknęliście drzwi na klucz?
· Po niektórych przymiotnikach ~ępuje p..Zed bezokolicznikiem Przyllnek d ([lp. a~c.ilit!, kref)Óp~ hlektó-
- de (np. con ten~ heureux, satisfait); są też talde, które - zależnie od konst:rultcjL w której Się poj""1]ają.'.':. :mo~ J?Yc iizyte•
· ciem d i de (np. agreable, jimle/d@cile, possiblefimpossible) Pafn: ZASTOSOWN!E NIEKTÓRYCH PRZYIMKóW.(str:I27) .
. .e suis decide a travailler tout /'ete. Jestem zdecydowany pracować przez całe lat~. •J • .1 •
Tu es satisfaite d'avoir gagne cette course ? Czy jesteś zadowolona z wygrani~. tegq.V(Y$dg~ /i~ ifgra.
łaś ten wyścig? · . . · · ·. . < . /
.cette enigme est facile a resoudre. Ta zagadka jest łatwa do rozwiązania: _._,·..... · ··;···':.: < ,„.;:_ ; ·.
li n'est pas difficile de repondre a cette question.'
Nie jesttrudno
, ,
odpowiedzieć
·.,.
na.ta
:c-: .,_ ,,
pytanie: ·
,'' ., ,, , -,-: «,•,
163
6. po niektórych słowach pytających
Comment /ui dire que je /'aime ? Jak mu/jej powiedzieć, że go/ją kocham?
Pourquoi partir si nous sommes bien ici ? Po co wyjeżdżać, jeśli jest nam tu dobrze?
Qlig fai re dans cette situation ? Co rnbić w tej sytuacji?
Ważne informacje
1. Po niektórych czasownikach stosujemy bezokolicznik bez konieczności użycia przyimka. Wiele czasowników
oraz zwrotów czasownikowych wymaga jednak obecności przyimka a lub de przed bezokolicznikiem. Więce
informacji na ten temat znajdziesz w podrozdziale PRZYIMKI UZYWANE PO CZASOWNIKACH (str. 136) ara;
w aneksie nr? na płycie CD. Najczęściej używane czasowniki tego typu przedstawia poniższa tabelka.
·.·aide? (pbmafaać) ·•••·•.

affirmer (twierdzić) arrl!ter (pd.;$fa\,\la'ć(·· · : ·• ordo/lńer (rozkazywać)
apprendre (uczyć się)
.aimerbien I mieux (lubić I attendre (czekać) · Oub/ier (zapominać)
arciver (udawać się)< .. ·..
woleć). s'attachei (przywiązywać się)
C:~ser (przestawać) ; •''.'.pard~nner (przebaczać)
avouer(\ivyznać) s'~tt~f1dr~ (śb!Jciiii?\,\/ac ~lę) .·
se charf/<!r (brać na s1ebi~)· •• p~ilJlettre (zezwalać)
croire (wierzyć: sądzić) autoriser(up!Jwa~!"\iać) ·clioisic(zdecyd0wac1 •• •,.ftplaindre (skarżyć się)
declarer (oświadczyć) chercher.(sta;~ćsię) ····~/"J~f1T~~o'er(zal1Tawi~ć){ : prier (prosić)··
desirer (pragnąć) cóntii)uer (~9ntynu9wać) . eonseil/er (radzić) '· projeter (planować)
detester (nienawidzić) ·.. consentir (zgadzać się) se contE'nter(zadawalać się) ipromettie.(obiecywać)
devoir (musieć) enseigner (Uczyć) . crairidre (~bawiać się) <praposer (proponować)
esperer•(miec· nadzieję) se.decid.er (zdecydować się) deóder]idecydować się). O, .. refu~er (odmawiać)
s701aginer (vvyóbrażaĆsobie) s'exposer (~araż~ć się) defendre (zabraniać) regretter (żalować)
niec (zaprzeczać) sef()(Cer(usiłóy.iać) ) demand~r (ptb~ić, ka;:ać); : : se fejouir (cieszyć się)
o;er (ośrnielaćsię). · se•fatiguer (mi;>ąyćsię) ;'efforc~r (starać się) . remercier.(dziękować)
penser (myśleć)· · s;ha/J#:G~; (pfzYt\ivYi:Zaiać sięl'• erri~i2her (pheszl<~a""ćf'': n.•r~proch~r (zarzucać)
pouvoiri(ff1~f) 1]€'siief(wahać5ię)·• ~~l!'.~faer(sra~p~cl\J0~~~)' ···.•rever·(marzyć, pragnąć) e[
preferet (woleć) iern~ttr&'(fabiJra~·~fę) hessaye0 (prófowąć) , ·• • ;~ piesÓuvenir (przypominać c
. preteiidre(tv;ietdzić,LJtrzy' ·. .•• P~f\f~~i;t~?ajYa.p5:i~)c/ . s'~t~n~~r(d.ziwlĆ 1ię) sobie) . LL' r
m,,Wać)
sav()if'(_potrafić)
. · se pnipareer(przi'gotować.sięj 'ev~;f.(~ ika,~): ... <. .
<' •;;! . · · ·· ·• • 'rerió~d§i{;~i)lgrli{W:~ó :.·.
;~iisoup>~nner(podejrzewać)
2
·' :-?(~xcus?r(uspra0ieali~i%ckEitsuggerec"(sugerować) & c
soubaiter(życz.yć)i··· • ·· ·. • ·_,~.•.•.·.·.·.·•..••.•__.••.re ,_5·.·.•_•.s_.•.·_., • _0_•.•._·.·.•·_•••w_
->··-·:.·.<<:;,,--:-·(,.,;,_f.:"/ .->'--J:>-;;:-,,:_->·)·, ·.·.·.u···· Q_._..•.•._(P. _i_.__e_ ·.s_.'._·.c·_·.:.·_.5j· · ·.i__.ę_· .··i.•.•.·•. ·._.·. ·.•.· .·•.: .- :._._,.,-,_--,,/--;-·:.--><:·_,:-,._-.-;„-,-_-_.,
.•...•. .... .się)J. · · · ::.•: ,;~iacher--_,-(starać
.._;;-----,-----.--.,c---
::~:,''I{:'::t-r+,,-,_--_,>;,,---·;-_ ----_:, ;--,_--- _się)
,__ -,- -
V
c
supp?~e~ •. p~Y~~s3~ac. .: ••. sor:ige((rnyśleć, marzyć) •·• :; f •i7ie.(~(y~ (~a~~z)'.V'ać)i •>•f'"' •i' teąter (pfobowac)
vouloir. (chcieć) < . ·· •+~Ą)/(t~f~~etÓ)t · • Jucer{przy.Si~gac/ •.• ; . •s •. y,;: ' c
fąut (trzebę) 1i!a1'2k~tef(gFot'ić)Z_•.•_-.•. .' _·.~.·. . ~-~ r.•._•·.: .' •.'•.i ·.~ · -· .· · -·.,
&
chi/ - - ; ~>-;:- •·· ·•· ·.·.-.~:-:„-"",~.;
i.,i.f. •,•Y
;_„_~:- :
· ... 0 ' ' ···· ·••· ······
;_-_ --:'::\i:·/~_i'i:j}~::~/: L:::t~:.::,:;::_j_ -. <'c~'.L_-~;-,;: ;_;; _ ;·.::L::-zL':J:(:j: .:.„;;_,__ ~---:
·.t_;_._\_.•..
_
•.·.•·.•.·.·.··.·
....
_---· '.__ .;"-_,:-" ,; :, c
p
Tu as ose y al/er toute seu/e ? Odważyłaś się pójść tam zupełnie sama? g
Je vais t'apprendre ajouer de la guitare. Nauczę cię grać na gitarze, SI
Pourquoi as-tu honte de presenter ton projet ? Dlaczego wstydzisz się zaprezentować swój projekt? I
oV
2. Gdy czasowniki w zdaniu głównym i dopełnieniowym mają różne podmioty, w wielu przypadkach w zda· n
niu dopełnieniowym - zaczynającym się od que - trzeba użyć trybu subjonctif. Więcej informacji o konstruk- -I
cjach wymagających użycia trybu łączącego (le subjonctif) znajdziesz w podrozdziale poświęconym temu za· (<
gadnieniu (str. 219), · -I
p
Je regrette que tu sois malade. Przykro mi, że jesteś chory/a.
-I
/Is vont tout preparer avant que tu viennes. Wszystko przygotują przed twoim przyjściem,
si
Nous sommes contentes qu'ils nous accompagnent au cinema. Cieszymy się, że oni idą z nami do kina. . I
(z
Gdy czasowniki w zdaniu dopełnieniowym i głównym mają ten sam podmiot wówczas .konieczne jest zastąpie
rr
nie trybu łączącego (le subjonctif) w zdaniu podrzędnym bezokolicznikiem (l'infinitif),
-I
/Is regrettent d'avoir dit ces mots. Żałują, że powiedzieli te słowa, ~
Nous refusons de partir sans vous. Nie zgadzamy się wyjechać bez was. si
.I
i
. 164
TRZV GRUPY CZASOWŃIKOW FRANCUSKICH Sb._,
W przypadku czasowników wymagających użycia w zdaniu podrzędnym dopelnienio~(po ..~)· ~btl

·mującego (l'indicatif), można - ale nie jest to obowiązkowe - _zastąpić zdanie_ P?drzędi.le _ ;-::d()p~łi:U_i!rlioTM~
~olicznikiem (l'injiniti.f), w sytuacji, gdy oba zdania - główne i dopełnieniowe - mają ten sam podmiot-:
ous esperons que nous reussirons a /'exame~. . . . . .. . ••. i': ::•• ·.
ub: Nous esperons reussir a /'examen. Mamy nadzieję, że zdamy ~omyślnie egzamin ..•• . .
k się uczyć efei<tywnie?

'nim opanujesz podstawy języka francuskiego, musisz nauczyć się korzystać ze słownika, żeby mieć pewność,
.dane słowo ma takie a nie inne znaczenie oraz że przynależy do takiej, a nie innej kategorii. Nie wszystkie
wa kończące się na -ER, -IR, -RE czy -OIR są bezokolicznikami. Niektóre-przymiotniki i rzeczowniki kończą
na te sufiksy, np. premier (pierwszy), grossier (prymitywny, niewychowany), gaucher (leworęczny), mensonger
rnliwy), un hor!oger (zegarmistrz), le dejeuner (obiad), ie diner (kolacja); le souvenir (wspomnienie); moindre
niejszy), fe rire (śmiech); un tiroir (szuflada), un comptoir (kontuar, lada), le pouvoir (wtadza). le devoir
owiązek). A niektóre słowa, np. (se) repentir (żałować; żal, skrucha) czy tendre (wyciągać, nadstawiać;
ikatny, czuły) są zarazem czasownikiem i rzeczownikiem lub czasownikiem i przymiotnikiem. Zwracaj uwagę
kontekst, w jakim słowo się pojawia, a na pewno więcej zrozumiesz.
9. Czasownik~ 9.1. Bezokolicznik~ ćw. 1.-16. ~
'il'RZV ©Rll.IJIPY CZASOWNIKÓW IFMNCll.IJSK!CH

LES TROIS GROUPES DES VERBES FRAN<;AIS
pÓt form czasownikowych nazywa się koniugacją (la conjugaison). Ze względu na sposób odmiany i podo-
eństwo form czasowniki francuskie przyporządkowane są do trzech grup koniugacyjnych.
erwsza i druga grupa czasowników ae premier et te deuxieme groupe des verbes!

1. grupy czasowników francuskich należą czasowniki kończące się w bezokoliczniku na -ER (za wyjątkiem
asownika ALLER), np. danser (tańczyć), manger Qeść), penser (myśleć), travail/er (pracować). Jest to najlicz-
jsza grupa czasowników francuskich. ·
owniki należące do 2. grupy kończą się w bezokoliczniku na -IR. Ale tylko te czasowniki, których formy
iczbie mnogiej czasu teraźniejszego oraz imiestów czasu teraźniejszego (/e participe present) zawierają
stkę -ss- przed końcówką osobową. Są to np. finir (kończyć), agir (działać), viei/fir (postarzeć się).
asowniki pierwszej i drugiej grupy nazywane są koniugacją źywą (la conjugaison vivante), ponieważ liczba
ąsowników, które do niej należą stale się powiększa. Nowo powstające czasowniki, np. od rzeczowników lub
yrniotników, a także od słów zapożyczonych z innych języków, tworzone są na wzór czasowników 1. lub 2.
upy, np. surfer (surfować), scanner (skanować), snober qqn. (gardzić kimś, traktować kogoś z wyższością),
esser (stresować), alunir (wylądować na ksi!życu).
_1ele czasowników należących do tych dwóch grup powstało przez dodanie do rzeczowników lub przymiot-
_ków sufiksów czasownikowych:
R, np. ca/me - ca/mer (uspokajać), inquiet - inquieter (niepokoić), vide - vider (opróżniać), ie ge/ - geier
mrażać), le saut - sauter (skakać), le galop-'-> ga/oper (galopować), le chant - chanter (śpiewać)
R/LER!TER, np. /a difference - differencier (rozróżniać), le renouveau - renouveler (odnawiać), /a peau -
l~r (obierać owoc ze skórki), un abri - abriter (chronić), un nuinero - numeroter (numerowac')
IER, np. divers - diversifier (urozmaicać), intense - intensifier (wzmacniać), pur - purifier (oczyszczać),
ple - simplifier (upraszczać)
ISER, np. actue/ - actua/iser (uaktualniać), generai - genera/iser (uogólniać), une harmonie - harmoniser
7harmonizować), lega/ - lega/iser (zalegalizować), tranquiiie - tranquilliser (uspokajać), uniforme - unifor-
iser (ujednolicać)
.IR, np. doux - adoucir (łagodzić), lourd - aiourdir (czynić ciężkim), profond - approfondir (pogłębiać), rond
•• arrondir (zaokrąglać), dur - durcir (utwardzać), /aid - enlaidir (zbrzydnąć), tendre - s'attendrir (rozczulać
ię),jaune - jaunir (zżółknąć), noir - noircir (sczernieć, ściemnieć), froid - refroidir (schłodzić; ostygnąć)
165
0 Czasowniki 1. grupy są nazywane czasownikami regularnymi, ponieważ mają w czasie teraźniejszym tylk
jeden temat (le radica[) graficzny i fonetyczny, pokrywający się z tematem bezokolicznika, do którego dodao
c
się odpowiednie końcówki osobowe (fes terminaisons). Wiedząc o tym, bez problemu można odmienić no~e '/\
poznany czasownik 1. grupy w dowolnym trybie i czasie. Temat czasowników należących do 1. grupy otrzyo
rn
(u
muje się po odcięciu od bezokolicznika końcówki -er, np. parler (mówić) - par/-. 7•
_c
U Informacjidotyczących odmiany czasowników 1. grupy w określon)'m czasie lub trybie szukaj w poświęconych rn
• im podrozdzialach oraz w aneksie nr 7 znajdującym się na płycie CD. pe
BC
0 Czasowniki 2. grupy mają w czasie teraźniejszym dwa tematy graficzne i fonetyczne, z których jeden pokry.
wa się z tematem bezokolicznika, a drugi - dla liczby mnogiej - jest rozszerzeniem pierwszego tematu
o cząstkę -ss-, np. finir (kończyć) - fini- oraz finiss-.
Oto kilka przykładów czasowników należących do tej grupy: accomplir (wykonać), agir (działać), avertir (uprze-
dzić), choisir (wybierać). Czasownik haTr (nienawidzić) jako jedyny należący do tej grupy ma trzy tematy.
I Informacji dotyczących odmiany czasowników 2. grupy w określonym czasie lub trybie szukaj w poświęconych
• im podrozdziałach oraz w aneksie nr 7 znajdującym się na płycie CD.
Trzecia grupa czasowników ae troisieme groupe des verbesi

0 Odmiany czasowników 3. grupy nazywane są koniugacją martwą (/a
conjugaison morte), gdyż ta grupa cza. DE
sowników jest zamknięta, nie powiększa się. Należą do niej czasowniki nieregularne, wśród których znajdują się: Cz
Zal
- czasowniki kończące się w bezokoliczniku na -IR. Są to czasowniki, których formy - w odróżnieniu od cza.
sowników grupy 2. - nie zawierają cząstki -ss- przed końcówką form w liczbie mnogiej czasu teraźniej (pr
szego i w imiesłowie czasu teraźniejszego, np. courir (biec), dormir (spać), ouvrir (otwierać), sentir (czuć). CZ)
tenir (trzymać), venir (przychodzić). ny

zai
- czasowniki kończące się w bezokoliczniku na -RE, np. connaltre (znać), croire (wierzyć), dire (mówić), faire skr
(robić), Jciindre (łączyć), lire (czytać), mettre (kłaść), nuire (szkodzić), peindre (malować), prendre (brać). (h.
- czasowniki kończące się w bezokoliczniku na -OIR, np. devoir (musieć), pouvoir (móc), savoir (wiedziec/.
voir (widzieć), vouloir (chcieć).
w:
je'
- czasownik ALLER (iść, jechać).
tu
Wlł:1±!11 Aby odróżnić, do której grupy (2. czy 3.) należy czasownik.kończący się ..... 6ezok;;~~l1~ 'IR. trzeba 11 S·
znać lub sprawdzić, jak wygląda któraś z jego form w liczbie mnogiej w czasie .tera.źniejszylll_,1':1~ _:f,o:p:ąCl ~esł_owu czasuc, e//E
terażniejszego (le partidpe pn!sent). Czasowniki grupy 2. mają w tych formach cząstkę ·SS·- P~.Il)~aj: •· . · · on
jinir: nous finissons - grupa 2. ale dorrnir : nous dormons - grupa 3. Cz<
agir: vous agissez -+ grupa 2. ale tenir: vous tenez - grupa 3. pyt
mincir: elles mindssent -+ grupa 2. ale consentir: ils consen~ent - grupa 3.
Cze
blanchir: blanchissant -+ grupa 2. ale courir: courant - grupa 3.
)1
T
~- jednak kilka czasowników grupy 3. także zawiera w wielu formach s\vojefodii:uan}>: cząStkę ·ss·. są to:. {\
naitre (rodzić się), connaitre (znać), croitre (~astać) oraz czasowniki utworzone na ich bażie; · p
Connaissez-vous /'espagno/ ? Znacie (zna Pan/i) język hiszpański? F.
Tous fes hommes naissent libres. Wszyscy ludzie rodzą się wolni. li
li
E
0 Czasowniki nieregularne mogą mieć od 2 do 6 tematów. Chociaż kilka czasowników należących do grupy
ma tylko 1 temat, np. courir (biegać), cueillir (zrywać).
U Tablice odmian czasowników nieregularny~h z uwzględnieniem różnych czasów i trybów znajdują się w anek·
• sie nr 7 na płycie CD.
3.
•
kar
Jmó
pod

Nie sposób od razu nauczyć się odmian większości czasowników francuskich. I nikt nawet nie będzie od cie-
bie tego wymagał. Pamiętaj, że zawsze możesz skorzystać ze słownika (dobre słowniki zazwyczaj zawierają
wzory odmian czasowników) lub książki typu Bescherelle (popularna i znana książka zawierająca wzory odmian
wszystkich czasowników francuskich).
166
CZASOWNIKI ZWROTNE 9.3.
czasowniki defektywne
·•· 'ród czasowników 3, grupy znajdują się także czasowniki defektywne (fes verbes defectifs), tzn. takie, które nie
s~ą pełnej odmiany, odmieniają się tylko w niektórych trybach i czasach lub tylko w niektórych osobach, np. choir
ma adać, opuszczać), gesir (leżeć, spoczywać), ouii' (u/słyszeć), parfaire (dokończyć), promouvoir (promować;
~hęcać, popierać). ,są to w więks~ości czasowniki rzadko spotykane i użl"'."ane. Do cz.asowników defelctywnych
ożna także zal1czyc czasowniki nieosobowe (fes verbes 1mpersonnels), ktore występują tylko w 3. osobie liczby
ojedynczej (niektóre dodatkowo także w 3. osobie liczby mnogiej). Patrz: CZASOWNIKI I KONSTRUKOE NIEOSO-
oWE (str. 174).
Ci-git„. Tu spoczywa, jest pochowany/a„. (napis na grobach).
•11 faut promouvoir la recherche scientifique. Trzeba popierać badania naukowe.
9. Czasownik~ 9.2. Trzy grupy czasowników francusldch ~ ćw, 1.-6. t!J

C:ZASOWN~K~ ZW~O'!l'NIE
LES VERBES PRONOMfNAUX
Czasowniki zwrotne (fes verbes pronominaux) są to czasowniki różniące się od innych czasowników obecnością
imka zwrotnego (le pranom personnel reflechi) przy wszystkich formach czasownika, np. se preparer
rzygotować się), se baigner (kąpać się). Zaimek ten jest odpowiednikiem polskiego „się" oraz „sobie", przy
m w języku francuskim musi być on dostosowany do odpowiedniej osoby. Stąd też francuski zaimek zwrot-
ma aż pięć form: me, te, se, nous, vous (3 os. I. poj. i mnogiej w obydwu rodzajach mają taką samą formę
mka zwrotnego: se; forma ta występuje także w bezokoliczniku). Formy me, te i se występują także w formie
óconej (m', t', s'), kiedy znajdują się przed formą czasownika zaczynającą się od samogłoski lub od h niemego
muet), np. s'appeler (nazywać się), s'habituer (przyzwyczajać się).
zór odmiany czasowników zwrotnych

+ czasownik w 1. os. l.poj. nous nous + czasownik w 1. os. 1.mn.
+ czasownik w 2. os. 1.poj. vous vous + czasownik w·2. os. 1.mn.
ils se (s/ } + czasownik w 3. os. 1.mn.
+ czasownik w 3. os. l.poj. el/es se (s')
sowniki zwrotne odmieniają się we wszystkich trybach i czasach. Mogą mieć formę twierdzącą, przeczącą,
jącą i rozkazującą. Odmieniają się tak jak inne czasowniki, ale z odpowiednią formą zaimka zwrotnego.
sowniki zwrotne tworzą czasy złożone, np. le passe compose, z czasownikiem posiłkowym etre.
e ne me rappel/e pas cette conversation. Nie pamiętam tej rozmowy.
· u t'es bien amuse avec tes amis ? Dobrze bawiłeś się z przyjaciółmi?
on frere s'habil/e en Harry Potter pour le carnaval. Mój brat przebiera się w karnawale za Harry'ego
Pottera. ·
ifranr;ois et moi, on se te/ephone tous /es jours. Z Franciszkiem dzwonimy do siebie codziennie .
.{Vous nous inquietons de son etat de sante. Niepokoimy się jego/jej stanem zdrowia.
ous vous renseignerez sur le prix des billets ? Dowiecie się o cenę biletów?
//es s'attendaient a etre collees a l'examen. Spodziewały się, że obleją egzamin.
Kiedy czasownik zwrotny w bezokoliczniku odnosi się dei konkretnej osoby. zafuieic z\,,rotiiy'b~zilk'.o~i~?.
USi być uzgodniony z tą osobą! Czasowńik w bezokoli=iku jest ~any run,_ po i:zaso~~.vo~!?ir !9lpeć), ~o'!'"'!"
c), devoir (musieć) oraz w czasie przyszłym bliskim (le futur proĆ:hei i przeszłym bliskfin (le pasśórecent).ht:ritakże ·
zdzialy: BEZOKOLICZNIK (str. 161), CZAS PRZYSZŁY BUSKI (str.199)1 CZAS PRZESZŁY BuSKI !Stf, i~~j: < 'j:'
. u dois te reposer. Musisz odpocząć.
ous voulons nous promener. Chcemy się przespacerować, ·. · ; '!(;.5 J?i:g•
Je viens de me reveil/er. Właśnie się obudziłem/łam. . •·
/Is vont se taire en ta presence. Zamilkną w twojej obecności.
.Ce soir? On va se reposer. Dżiś wieczorem? Będziemy odpoczywać.
. ;;~;;r
"-6:-_;_:,< >'. ,· ·->-:;:::~-;
167
Tryb rozi<azujący czasownilców zwrotnych
l
Gdy czasownik zwrotny jest użyty w formie twierdzącej trybu rozkazującego, wówczas zaimek zwrotny stavv (,
się po czasowniku (po łączniku). W 2. osobie liczby pojedynczej zaimek te zamienia się wówczas na toi. w1o'a
mie przeczącej zaimek wraca przed czasownik, natomiast toi z powrotem staje się te.
V
r
lnscrivons-nous au club du quartier ! Zapiszmy się do klubu dzielnicowego!
a
(c
Leve-toi plus tot tous /es jours ! Wstawaj codziennie wcześniej!
Ale: Ne te couche pas trop tard ! Nie kładź się spać zbyt późno!
Ne vous asseyez pas par terre ! Nie siadajcie na ziemi!
Rodzaje czasowników zwrotnych

1. Czasowniki typowo zwrotne (fes verbes essentiellement pronominaux), czyli czasowniki funkcjonujące
wyłącznie jako zwrotne, a zaimek zwrotny stanowi ich integralną część (nie pełni on funkcji żadnego dopel-
nienia), np. s'efforcer (starać się), s'emparer (zajmować, zawładnąć), s'enfuir (uciekać), s'evanouir (zemdleć)
se mefier (nie ufać), se moquer (kpić sobie; nic sobie nie robić), se refugier (schronić się), se repentir (żalowai
czuć wyrzuty sumienia), se soucier (martwić się, troszczyć się), se souvenir (pamiętać, przypominać sobie). '
5.
A cause de la p/uie, nous nous sommes refugies dans une cabane de berger. Z powodu deszczu schro-
niliśmy się
w pasterskim szałasie. W!
rn1
Ne vous moquez pas de moi! Nie śmiejcie się ze mnie!
51~
na
2. Czasowniki zwrotne idiomatyczne (/es verbes pronominaux idiomatiques), czyli czasowniki zyskujące_
użyte jako zwrotne - znaczenie odmienne od znaczenia podstawowego. Porównaj: (
I
l
\
apercevoir , zauważyć, dostrzec s'apercevoir (de) zorientować się
attendre czekać · s'attendre (a) spodziewać się

1w
, le 1
douter wątpić se douter (de) domyślać się zair
erynuyer rnart0ić,- -Smuc.lć s'ennuyer _ nudzić się
1me
OJ
mettre ·kłaść, wkładać se mettre (a) zaczynać
passer przejść;. spędzać se pas~er !se passer (de)' ob)'Wać się (bez) E
b
produire wytwarzać se produire zachodzić, wydarzyć się ft
rappeler yvez_""!~ć; p~yp~mrii~ć se rappe/ef przypominać sobie_
rendre zwrócić, składać se rendre (a) udawać się; poddać się fil
-•- złbfy(sprą"{ozdadie se t;e~dre fOmpte (de)_
rendre c~mpte . zdać sobie spra"!ę irec
lub i
servir służyć; częstować se servir (de) posługiwać się nwa
, ;;,'-. ._,
tromper. oszukiwać -(_se rromper_ - mYlićsię nym
pod!
Ce film ne m'a pas piu. Je me suis ennuye ! Ten film mi się nie podobał. Nudziłem się! "" (j
Dis-tui la verite ! Se/on moi, il se dpute de tout. Powiedz mu prawdę! Moim zdaniem on się wszystkiego Je
domyśla.
3. Czasowniki zwrotne o znaczeniu strony biernej (fes verbes pronominaux de sens passif), np. se boire Je
(pić się, być pitym), se conserver (przechowywać się, być przechowywanym), se preparer (przygotowywać się,
być przygotowywanym), se prononcer (wymawiać się, być wymawianym). Podmiotem takiego czasownika jest (ve
najczęściej rzeczownik nieożywiony. . Ne
sol
C'est une langue qui se parte dans le monde entier. (se parte = est par/ee)
Tu
To jest język, którym
się mówi / który jeśt używany na całym świecie.
ka·
Ces p/ats se mangent froid. (se mangent = sont manges) Te dania je się na zimno (gdy są zimne).
I W przypadku przedstawionych powyżej rodzajów czasowników zwrotnych użytych w którymś z czasów zlo-
• żonych, np. le passe compose, imiesłów czasu przeszłego tych czasowników trzeba uzgodnić z podmiotern-
.I W;ó '
H'
E//e s'est misg_ en co/ere. (Ona) zezłościła się. I
Nous nous sommes aper<;u>_ deses intentions. Zdaliśmy sobie sprawę z jego/jej intencji. '
.1
168
CZASOWNIKI ZWROTNE $b.
,,_,__,, ,~-
a czasowniki zwrotne o zaimku pełniącym funkcję dopełnienia bliższego lub dopełnienia dalszego
(/·
5
verbes pronominaux ref/echis); są to czasowniki wyrażające czynność skierowaną na podmiot (podmiot
e konuje czynność ukierunkowaną na samego siebie lub dla samego siebie).
se= COD (dopełnienie bliższe), np: se couper (skaleczyć się), se /aver'(myć się), se raser (golić się), se coiffer
~esać się), se maquiller (malować się), se brO/er (oparzyć się); :
LE voiture s'est arretee brusquement. Samochód gwałtownie się zatrzymał.
Le matin, tu te douches ou te baignes ? Rano bierzesz prysznic czy kąpiel (się kąpiesz)?
h.se = COi (dopełnienie dalsze), np. se dire qqch. (powiedzieć sobie coś), se donner qqch. (dać sobie coś),
parler (mówić do siebie), se demander (pytać się, zastanawiać), se promettre qqch. (obiecywać sobie coś).
Laisse c;a ! Tu veux te faire mal? Zostaw to! Chcesz sobie zrobić krzywdę?
Je me suis demande pourquoi il avait agi de la sorte. Zastanawiałem/łam się, dlaczego on zareagował
wten sposób .
. czasowniki zwrotne wyrażające wzajemność (fes verbes pronominaux reciproques), czyli czasowniki
rażające czynność skierowaną nie na podmiot, ale na inną osobę (podmiot występujący z tymi czasownika-
! najczęściej jest użyty w liczbie mnogiej), np. se dire (mówić, powiedzieć sobie nawzajem), se disputer (kłócić
, se donner (dawać sobie nawzajem), s'envoyer (wysyłać sobie nawzajem), se telephoner (dzwonić do siebie
wzajem). W tym przypadku zaimek zwrotny może pełnić funkcję dopełnienia bliższego (COD) lub dalszego (con.
·ouand nous nous voyons, nous nous sa/uons. (nous = COD)
Kiedy się spotykamy (widzimy), kłaniamy się sobie (pozdrawiamy się).
El/es se sont montre /eurs photos. (se = CO!) Pokazały sobie nawzajem swoje zdjęcia.
Vous vous mentez tout le temps ? (vous = CO/) Okłamujecie się nieustannie?
przypadku czasowników zwrotnych reflechis i reciproques użytych w którymś z czasów złożonych, np.
passe compośe, imiesłów czasu przeszłego tych czasowników uzgadnia się z podmiotem tylko wtedy, gdy
imek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego; nie uzgadnia się imiesłowu czasu przeszłego, kiedy za-
ek zwrotny czasowników zwrotnych występuje w funkcji dopełnienia dalszego (patrz: UZGADNIANIE IMIESŁOWU
SU PRZESZŁEGO, str. 236). '
El/es se sont regardees avec p/aisir. (se - dopełnienie bliższe) (One) spojrzały na siebie/ przyjrzały się so-
bie z przyjemnością.
· /sse sont menti. (se - dopełnienie dalsze) (Oni) okłamali się nawzajem.
Niektóre czasowniki zwrotne mogą należeć zarówno do kategorii czasowników zwrotnych -_Jif!,ęcllis, jak--
_proques, np. se regarder (przyglądać się sobie samemu/mej lub sobie nawzajem), se nuire (szkodzić_ ~amem~_San:iej :s_opi_e
Sobie nawzajem), a nawet do czterech kategońi wymienionych powyżej, np. s'aperr:evoir (t~ zońentować się;:~.: być .za·'
·onym; 3. zauważyć samego siebie; 4. zauważyć się nawzajem), S•entendre (1. roztimieć ·się, uzgodnić c~ś; 2:. b.Yę ~łyS.zal:
słyszanym; 3. słyszeć samego siebie; 4. słyszeć się nawzajem). Ich użycie· oraz znaczenie zależą.~dJton,t~:-.Chc~~
ślić, że chodzi o wzajemność, możemy dodać przysłówek mutueUement (wzajemnie, nawzajem) lub zwrot l'.riń{e) I;"'!:'
·edenfna drugiego/gą). . . ' ,. .
e vois que vous vous aimez beaucoup, toi et ta sreur. Widzę, że bardzo się kochacie, ty i tvJoJ~sioktra~:
czasownik s'aimer wyraża tutaj wzajemność (verbe reciproque) .·• .
Je ne m'aime pas dans cette robe. Nie podobam się sobie (nie lubię siebie) w tej sukien~e: . < " • ·.
w tym przypadku czynność wyrażona przez czasownik s'aimer jest skiemwana na podmiot,zdapią
~~~~ .· . .
ous sommes amis, nous nous aidons donc mutuellement. Jesteśmy przyjaciółmi, więcpor\i~gamy
b' . • ' • . ' ,... • i > .
so ie nawzajem. .. .· . .. ., . . . . . ... ·. · • , :•·}·,, , :
Tu cherches Mare ? Lui aussi, il te cherche partout. Dane vous vous cherchez l'un f'a(itre. Szuk~s.z ·Mar-)
? A on wszędzie szuka ciebie. Więc szukacie się nawzajem. · ·· ·
zór odmiany czasownika zwrotnego w różnych trybach i czasach znajdziesz w aneksie nr 7 na płycie CD.
169
!('.l\l),\M1(~/
Nie wszystkie francuskie czasowniki zwrotne są czasownikami zwrotnymi w języku polskim, choć w obydwu językach
jest pod tym względem wiele analogii. Niektóre czasowniki zwrotne w języku francuskim nie są takimi w języku polsk·
i na odwrót. Wiele zależy też od znaczenia czasownika, np. jouer znaczy „grać", ale też „bawić się". Porównaj: irn
• Przykłady czasowników zwrotnych w języku francuskim i w języku polskim: s'appeler (nazywać się), se depecher
(spieszyć się), s'interesser (interesować się), s'occuper (opiekować się; zajmować się), se p/aindre (skarżyć się), se
sentir (czuć się). .
• Przykłady czasowników zwrotnych tylko w języku francuskim: s'asseoir (siadać), s'enfuir (uciekać), s'evanouir
(zemdleć, stracić przytomność), se fier (ufać), se Jever (wstawać), se promener (spacerować), se reposer (odpo-
czywać), se ressembler (być podobnym).
• Przykłady czasowników zwrotnych tylko w języku polskim: apprendre (uczyć się), bronzer (opalać się), changer
(zmieniać się), craindre (obawiać się, bać się), devenir (stawać się), divorcer (rozwodzić się), echouer (nie udawać
się), hesiter (wahać się), naitre (rodzić się), oser (ośmielać się), patiner (ślizgać się, jeździć na łyżwach), p/aire (po-
dobać się), reussir (udawać się, powodzić się), rire (śmiać się).
Comment te sens-tu aujourd'hui ? Jak się dziś czujesz?

Monique s'est evanouie. Monika zemdlała I straciła przytomność.
Vous.etes nes en 1990 7 Urodziliście się w 1990 roku?
Oprócz czasownika changer (zmieniać się) w języku francuskim istnieje też czasownik se changer, ale zna-
czy się, zmienić
ubranie". Staraj się ich nie mylić, bo jest to dość powszechny błąd wśród Polaków uczących się
języka francusldego.
9. Czasownik - 9.3. Czasownild zwrotne - ćw. 1.-14. ~
9.4. ll:ZASOWNUKD POSH.KOWE

LES VERBES AUXIUAIFćES
t
Definicja
Czasowniki posiłkowe (fes verbes auxiliaires) są to czasowniki „pomocnicze", służące innym czasownikom
m.in. do tworzenia czasów złożonych, do wyrażania stosunku mówiącego do treści wypowiedzi oraz różnych
aspektów czynności. W języku francuskim występują czasowniki typowo posiłkowe (fes verbes auxiliaires) oraz F
'•
czasowniki pełniące podobną funkcję (fes verbes semi-auxiliaires).
(
czasowniki typowo posiłkowe
I.W języku francuskim występują dwa czasowniki posiłkowe. Są to etre oraz avoir. Służą one przede wszyst· i'?'
,,
kim do tworzenia czasów i trybów złożonych (le passe compose, le plus-que-parfait, le conditionnel passe, le I
subjonctif passe) oraz formy złożonej bezokolicznika (f'infinitlf passe). Po odmienionej formie czasownika po-
siłkowego znajduje się wtedy imiesłów czasu przeszłego (le participe passe). Jako słowa posiłkowe nie są one Iś
tłumaczone na język polski zgodnie z ich podstawowym znaczeniem „być" (etre) i „mieć" (avoir): tłumaczy się
czasownik główny (w czasach złożonych wyrażony za pomocą imiesłowu czasu przeszłego) w danym czasie.
(
Użycie czasownil<ów posilkowvch etre i avoir
1. Czasownik posiłkowy etre stosuje się: s
a. przy tworzeniu czasów złożonych z czasownikami zwrotnymi, np. s'habiller (ubierać się), se rendre (iść, uda· r
wać się), s'interesser (interesować się), se soucier .(martwić się); 1
Je me suis reveil/e a 8 heures. Obudziłem się o godzinie 8.
lis s'etaient trompes. Pomylili się.
Tu crains que ton frere se soit perdu ? Obawiasz się, że twój brat się zgubił?
c'
t
II
I
b. przy tworzeniu czasów złożonych z niektórymi czasownikami nieprzechodnimi, np. al/er (iść, jechać), ven_ir
(przychodzić), rester (zostawać), mourir (umierać), partir (wyjeżdżać). (Wszystkie czasowniki nieprzechodnie
tworzące czasy złożone za pomocą etre znajdziesz w podrozdziale CZAS PRZESZLY ZlOŻONY, str. 203); ~
j1
Nous sommes entrees chez le pfltissier. Weszłyśmy do cukierni (dosł. do cukiernika). c
Vous etiez sortis avant /'arrivee de Luc ? Wyszliście zanim przyszedł lukasz?
'O
CZASOWNIKI POSIŁKOWE 9 .•.
przypadku czasownik etre jest tłumaczony: „być".

c. Przy tworzeniu strony biernej; w tym
·.Le poeme est recite par J'eleve. Wiersz jest recytowany przez ucznia.
Ef/es ont ete .vues au centre ville. Widziano j~ w centrum miasta (dosł. Byty widziane w centrum miasta).
Nie myl zdań w stronie biernej ze zdaniami w którymś z czasów złożonych: w tym drugim przyj,adku chcr.
czasownild, które je tworzą za pomocą etre (najlepiej jest nauczyć się ich ńa pamięćl).Jeślimaszjednak pr?blemy z ()d-
.eniem, o który rodzaj zdania chodzi, zadaj pytanie do podmiotu zdania „Co robi?". Jeśli· uda .~ię. takie Prtanie.:·z~dat.·
'wczas będzie chodziło o zdanie w stronie czynnej. jeśli nie - będzie to zdanie w .stronie biernej. Podejrz~waj.ąc;.·ze.· cho-.
• stronę bierną. można też spróbować zamienić zdanie na stronę czynną..Patrz także:·sTR.ONA BIERNĄ· . str.. 259;--."· ·
0
Ma sreur est venue vers minuit. Moja siostra przyszła koło północy. ~ Możemy zadać pytanie Qu'est-ce
que'e/le a fait ? Eiie est venue. (Co ona zrobiła? Przyszła.), a więc chodzi o stronę czynną czasownika od-
;rnienionego w czasie przeszłym dokonanym. . .. , .· .
Madonna est attendue aujourd'hui a Marseil/e. Madonna jest dziś oczekiwana w Mar?yliL ~ Wtym
przypadku nie możemy zadać pytania „Co robi I Co zrobiła?'', pońieważ chodzi o stronę biemą,wktórej
podmiot czasownika nie j~st ~konawcą czynnośd wyrażonej .prze~ c~asownik. To. zdanie 111?żna pr_z7-
kształcic na stronę czynną 1 wowczas wszystko będzie Jasne: Au1ourd hw, on attend Madonna a Marse11/e:
Dziś oczekuje się (np. organizatorzy koncertu spodziewają się) Madonny w Marsylii .
. Czasownik posiłkowy avoir stosuje się przy tworzeniu czasów złożonych:

. z czasownikami przechodnimi, np. accompagner qqn. (towarzyszyć komuś), manger qch. Ueść coś),
garder qqch.!qqn. (patrzeć na coś/kogoś), oub/ier qqch.!qqn. (zapominać coś/kogoś) i wieloma innymi;
Mes parents ont passe /eur /une de miel a Paris. Moi rodzice spędzili swój miesiąc miodowy w Paryżu.
Nous avons mange une tres bonne pizza. Zjedliśmy bardzo dobrą pizzę.
'·z większością czasowników nieprzechodnich, np. courir (biec), danser (tańczyć), maigrir (schudnąć),
vailler (pracować);
[enfant a pleure toute la matinee. Dziecko płakało przez cały ranek.
Mes amis ont reagi comme je J'avais prevu. Moi przyjaciele zareagowali tak, jak to przewidziałem/łam.
Vous aviez travai/le comme pompier auparavant ? Pracował pan przedtem jako strażak?
. z czasownikami nieosobowymi, np. neiger (padać, o śniegu), p/euvoir (padać, o deszczu), fa/fair (być ko-
'iecznym); ·
Hier, il a piu toute la soiree. Wczoraj cały wieczór padało.
li aurait fal/u que tu me le dises plus tót. Trzeba było (powinieneś był) mi to powiedzieć wcześniej .
. z czasownikami etre (być) i avoir (mieć) użytymi jako czasowniki nie posiłkowe.
·lis ont ete dec;us a cause de /'echec de /eur equipe. Byli rozczarowani z powodu porażki ich drużyny.
Tu as eu de la chance ! Miałeś/łaś szczęście!
Więcej informacji na temat doboru czasownika posiłkowego (niektór~ czaso\Vliild>~o_g•{-~_o_~~ ~--·:ą~<

nych przypadkach czas złożony za pomocą i etre, i avoir) znajdziesz w podrozdziale CZAS PRZESztY ztOŹONY, str.: .zoł.· ·
zasownil<i pełniące funkcję czasowników posill<owych
I. W języku francuskim istnieją także czasowniki mogące służyć jako posiłkowe (/es semi-auxiliaires); są to cza-
owniki, po których występuje bezokolicznik (l'infinitif). Wyróżniamy wśród nich następujące rodzaje czasow-
ników:
1. cżasowniki al/er i venir służące do tworzenia i wyrażania czasu:
a. przyszłego bliskiego (/e futur proche): al/er + bezokolicznik
• b. przeszłego bliskiego (le passe recent): venir + de + bezokolicznik
Demain, nous al/ons appeler Mathi/de. Jutro zadzwonimy do Matyldy.
le viens de me reveiller. Przed chwilą (dopiero co) się obudziłem/łam.
. . ..
Czasowniki aller i venir użyte jako semi-awa1iaires tracą swoje podstawowe znaczenie. Nie ·tłUillai:zy się ićh,_.
. o .iść, jechać". (aller) i .przychodzić" (venir). Więcej informacji dotyczących tych czasów znajdziesz w podrrizdrlałach:
. .\ZĄs PRZYSZŁY BLISKI i CZAS PRZESZŁY BUSKI. . .
171
2. tzw. czasowniki modalne (fes verbes _modaux) wskaz.ują na .stosun;=k mówiącego do treści. wypowiedzi·
służądo wyrażania np. prawdopodob1enstwa, mozl1wosc1, kon1ecznosc1, przymusu, pozwolenia, zdolna· :
Są to: devoir (musieć), pouvoir (móc), savoir (potrafić, umieć, wiedzieć), vou/oir (chcieć). Te czasownikisą
tłumaczone zgodnie z ich podstawoWY,m znaczeniem. są
a. devoir służy do wyrażania:

e obowiązku;
Tu dois travailler dur. Musisz ciężko pracować.
fis ont du partir a l'etranger. (Oni) musieli wyjechać za granicę.
e zamiaru;
Je devais alfer chez Je dentiste. Musiałem/łam (powinienem/nam był/a) pójść do dentysty.
tavion devrait atterrir a 17h 10. Samolot powinien wylądować o 17 .1 O.
e prawdopodobieństwa;
Monique n 'est pas la ? Efie doit etre ma/ade. Nie ma Moniki? Pewnie jest chora (musi być chora).
Je ne trouve pas mes cies. J'ai du fes perdre. Nie mogę znależć (swoich) kluczy. Musiałem/łam je zgubić
(chyba je zgubiłem/łam).
e rady; wtedy czasownik należy odmienić w czasie teraźniejszym trybu warunkowego (le conditionnel present);
Vous devriez dire toujours Ja verite. Powinniście zawsze mówić prawdę.
li devrait faire un plus grand effort. (On) powinien bardziej się postarać.
® wymówki i żalu; wtedy czasownik należy odmienić w czasie przeszłym trybu warunkowego (le conditionnel
passe).
Tu aurais du tout avouer. Powinieneś/naś był/la wszystko wyznać (przyznać się do wszystkiego).
Efie aurait du etre plus gentil/e. Powinna była być grzeczniejsza.
~~-~~-- Podobne zastosowania jak czasownik d~oir ma też konstrukcja nieosobowa „il faut ,+ bezokolicznik
(!'in.finitif):'. która posiada wańant .il faut que + tryb łączący (le subjonctif)".
li faut boire de /'eau minerale tous fes jours. Trzeba (należy) codziennie pić wodę mineralną.
li ne faut pas fes deranger. Nie trzeba im przeszkadzać.
b. pouvoir służy do wyrażania:

e możliwości I zdolności zrobienia czegoś;
Je peux vous montrer un endroit interessant. Mogę wam pokazać ciekawe miejsce.
Nous n'avons pas pu faire cet exercice : il etait trop difficile. (My) nie mogliśmy rozwiązać tego ćwicze·
nia: było za trudne.
© pozwolenia na coś;
Je peux lire ce journal ? Czy mogę poczytać tę gazetę?
Vous pouvez vous asseoir ici. Możecie usiąść tutaj.
© możliwości, prawdopodobieństwa
Faites attention ! lei tout peut arriver. Uważajcie! Tutaj wszystko może się zdarzyć.
La route est glissante : vous pouvez tomber. Droga jest śliska: możecie upaść.
C. savoir wyraża:
® zdolność I umiejętność zrobienia czegoś
Eile sait faire Ja cuisine ? Czy ona potrafi gotować?
Nous savons reparer un ve/o nous-memes. Sami potrafimy naprawić rower. I
Autrefois, je savais jouer au tennis. Kiedyś umiałem/łam grać w tenisa.
d. vou/oir służy do wyrażania:
© pragnienia, życzenia, zamiaru
lis veu/ent alfer au bar. (Oni) chcą iść do baru.
Je voudrais devenir architecte. Chciałbym/la bym zostać architektem.
li vou/ait nous aider. Chciał nam pomóc.
3. czasownik faire jako czasownik posiłkowy służy do wyrażenia przyczyny, sprawcy jakiejś czynności i tłuma·
czy się go „kazać, polecać, powodować"; kiedy czynność jest ukierunkowana na sprawcę tej czynności, uzy-
wamy konstrukcji „se faire + bezokolicznik".
172
CZASOWNIKI POSIŁKOWE 9 .•.
,
1
Le professeur nous fait <kauter des chansons fram;aises. Nauczyciel puszcza nam piosenki francuskie
% (dosł.
sprawia, że słuchamy ... )
ł Maman a fait cuire /es pates. Mama ugotowała (nastawiła) makaron (dosł. sprawiła, że makaron się ugotował).
~Je me suis fait couper /es cheveux chez Je coiffeur. Dałem/łam sobie obciąć włosy u fryzjera (posze-
f,diem/poszłam do fryzjera, który obciął mi włosy).
· a. czasownik laisser służy do wyrażenia przyzwolenia na jakąś czynność; tłumaczymy go jako „zezwalać,
umożliwiać, dopuścić do czegoś" lub opisowo, zależnie od kontekstu; istnieje także konstrukcja „se /aisser +
. bezokolicznik".
f; Regarde! Tu as /aisse tomber ton sac. Popatrz! Upuściłeś/łaś torbę (dosł. pozwoliłeś/łaś torbie upaść.)
ł Laissez passer /es pietons ! Przepuśćcie pieszych (dosł. pozwólcie przejść pieszym).
f Efie s'est /aisse voler dans /'autobus. Została okradziona (dosł. Dała się okraść) w autobusie.
'.5. czasowniki percepcyjne, tzn. czasowniki wyrażające postrzeganie otaczającego nas świata za pośrednic
twem zmysłów: apercevoir (spostrzegać, zauważać), ecouter (słuchać), entendre (słyszeć), regarder (patrzeć,
p'rzyglądać się), sentir (czuć), voir (widzieć); zachowują one swoje znaczenie.
~.Je regardais mes amis bronzer sur la p/age. Przyglądałem/łam się przyjaciołom opalającym się na plaży.
l Tu entends /es oiseaux chanter ? Czy słyszysz, jak śpiewają ptaki?
6. czasowniki wskazujące na różne aspekty czynności, wyrażające:
a. początek czynności: commencer aI de (zaczynać coś robić), se mettre a (zabierać się do robienia czegoś).
··.. Grace a ses explications, nous avons commence a comprendre ce probleme. Dzięki jego/jej wyjaśnie
niom, zaczęliśmy/zaczęłyśmy rozumieć to zagadnienie.
Mettez-vous a faire vos devoirs ! Zacznijcie odrabiać lekcje (zabierzcie się do odrabiania lekcji).
ICiedy chcemy wyrazić czynność przerwaną. którą ktoś ponownie zaczyna wykonywać. wówczas ·. może-:.
y użyć czasowników rgcommencer ó (ponownie zaczynać coś robić) i se rgmettre a {ponownie zabrać się.·do robie~a:c.zegąś).
Apres une breve pause, e/le s'est remise a jouer du piano. Po krótkiej przerwie, zaczęła ponownie grać
na pianinie.
b. trwanie czynności: etre en train de (być w trakcie robienia czegoś), continuer aI de (nadal coś robić, kon-
tynuować);
~Nous sommes en train de travai/ler : te/ephonez-nous plus tard. Właśnie pracujemy: zadzwońcie do nas
później.
Ma/gre sa ma/adie, il continue a fumer. Mimo, że jest chory, nadal pali (papierosy) .
. koniec czynności: finir de (kończyć, przestawać coś robić), cesser de (przestawać coś robić), arreter de
przestawać coś robić);
El/es ont fini de reviser pour l'examen. (One) skończyły uczyć się/powtarzać do egzaminu.
Arretez de bavarder! Przestańcie gadać!
Miejsce zaimlców w konstrukcji „czasownik + bezokolicznik"

· w przypadku czasowników devoir, pouvoir, savoir, vou/oir oraz al/er i venir służących do tworzenia czasu
rzyszłegobliskiego i przeszłego bliskiego zaimki dopełnienia bliższego i·dałszego oraz en i y stawiamy przed
zokolicznikiem (między wspomnianymi czasownikami a bezokolicznikiem);
Tu peux apporter tes films ? Bien sur. Je peux /es apporter. Czy możesz przynieść twoje filmy? Oczywi-
ście. Mogę je przynieść.
Vous vou/ez faire p/aisir a vos parents? Vous voulez /eur faire p/aisir? Chcecie sprawić przyjemność ro-
dzicom? Chcecie im sprawić przyjemność?
Non, tu ne peux pas al/er maintenant a la p/age: tu viens d'en rentrer ! Nie, nie możesz iść teraz na pla-
żę: dopiero co stamtąd wróciłeś/łaś!
173
2. w przypadku czasowników faire, /aisser i czasowników percepcyjnych (entendre, sentir, voir... ) zaimki sta.
wiamy przed tymi czasown1kam1.
Maman vou/ais parler a Julie, a/ors je J'ai fait venir. Mama chciała porozmaw·1ać z Julią, więc ją Wezwa.
łem/łam. · ·
Je regarde mes amis danser. Je /es regarde danser. Patrzę, jak moi przyjaciele (oni) tańczą.
9. Czasownik~ 9.4. Czasownild posiłkowe~ ćw. 1.-14. '(!)
ClASIOWN!KI i KONST~UlKCJll!: INliEOSOIBlOWE
9.s. LES VERBES ET CONSTRUCTIONS IMPERSONNELS
Definicja
Czasowniki nieosobowe (fes verbes impersonne() są to czasowniki, które nie odnoszą się do konkretnej osoby.
Występują tylko w 3. osobie liczby pojedynczej z zaimkiem il, ale w tym przypadku chodzi o zaimek rodzaju
nijakiego (ie pranom neutre) tłumaczony bezosobowo, którego nie można zastąpić żadnym rzeczownikiem.
Czasowniki te mogą być odmienione w różnych trybach i czasach, ale nie mają one trybu rozkazującego.
li est possible que Sandra soit malade. Możliwe, że Sandra jest chora.
Hier, il a neige toute la journee. Wczoraj przez cały dzień padał śnieg.
li y avait combien de monde au concert ? Ile było ludzi na koncercie?
line faut pas abandonner ses reves. Nie należy rezygnować ze swoich marzeń.
Konstrukcje „zaimek rodzaju nijakiego il + czasownik" noszą nazwę konstrukcji nieosobowych.
zastosowanie
Czasowniki nieosobowe służą m.in. do wyrażania zjawisk atmosferycznych, ale spotykamy je też w wielu zwro-
tach bezosobowych. Tłumaczymy je na język polski za pomocą zdań i zwrotów bezosobowych, zdań i zwro-
tów osobowych oraz zdań o podmiocie domyślnym lub bezpodmiotowych.
Jl fait froid et il pleut. Jest zimno i pada deszcz.
li convient de rendre visite a nos cousins. Wypada odwiedzić naszych kuzynów.
li nous faut ref/echir. Musimy się zastanowić.
Rodzaje czasowników użytych w formie nieosobowej
Wśród czasowników użytych w formie nieosobowej wyróżniamy:
1. czasowniki nieosobowe właściwe, tzn. czasowniki używane tylko jako nieosobowe, z których większość
stanowią czasowniki wyrażające zjawiska atmosferyczne:
p/euvoir ~il pleut (pada deszcz) neiger - il.neige (pada śnieg)

greler - il grele (pada grad) ge/er - il gele (jest mróz/mroźnie, mrozi)
tonner - il tonne (grzmi) oraz czasownik fal/oir - il faut (trzeba)
Mets des gants! li ge/e. Włóż rękawiczki. Jest mróz.
Le temps est a /'orage: il y a* des.riuages noirs et il tonne. Zanosi się na burzę: są czarne chmury i grzmi.
*O innych zjawiskach meteorologicznych lub stanach pogodovvych mówimy, używając konstrukcji bezosobowej il y a lub zwrotu il fait,
np. i/ y a du vent (wieje wiatr), il y a du brouillard Gest mgła), il y a du soleil Gest/ świeci słońce), il y a un orage Gest burza), il y a des nu-
ages (są chmury), il y a du verglas Gest gołoledź), il fait beau /mauvais temps Gest ładna I brzydka pogoda), il faff 25 degres (jest 25°0
itd. Patrz także punkt 3. I
U va v avoir I il va faire de /'orage. Będzie burza (zanosi się na burzę).

Je ne vois pas bien la route parce qu'il v·a du brouil/ard. Nie widzę dobrze drogi, ponieważ jest mgla.
2. czasowniki osobowe użyte w formie nie•osoboV11ej:
· znajdujelją
się, jest/są
(s? agir działać jest/są,
istnieje/ją
etre być il .esf'. · jes1/s~ należy,

·wypada
174
CZASOWNIKI I KONSTRUKCJE NIEOSOBOWE 9.s.
··„,.•• -
mieć il importe de ważne jest manquer brakować il manque brakuje

znaczenie
ukazywać il parait wydaje się (se) móc il se peut ql:le jest
się pouvoir--· ':·-;:." _:moZliWe
zostawać il reste jest, sem bier sprawiać il (me, te, lui, wydaje
pozostaje Vitrażenie etc.) semble (mi ... ) się
wystarczać il suffitde wystarczy tom ber u/padać 11 tornbe. ąćli. pada
kosztować il vaut mieux lepiej se passer odbywać il se passe dzieje się
się
1 f/ est midi. Jest południe.

[//se passe quelque chose d'etrange. Dzieje się coś dziwnego.
! Si vous ~vez besoin de notre aide, il suffit de le dire. Jeśli potrzebujecie naszej pomocy, wystarczy to po-
! wiedz1ec.
:;' ~ĘM~~~- Wiele konstrukcji nieosobowych bywa używanych z que i zdaniem dopełnieniowym. ;CzC15owirllc.stój_ąc:,r_ g-D,-
' '!!''należy często odmienićw trybie łączącym (le subjoncti.f). Więcej informacji i przykładów znajdziesz w poclrozdziillegl)-
.fui.ęconym temu trybowi. - .
fi vaut mieux que vous ne sortiez pas seules le soir. C'est dangereux !
(Byloby) lepiej, żebyście nie wychodziły same wieczorem. To niebezpieczne! . . /
[/faut que tu viennes chez nous demain. Musisz do nas jutro przyjść. · ·. . · .•·•·•
fi est impossible que personne ne s'aperc;oive de rien. Nie jest możliwe, żeby nikt niczego . nie zauwafy[:
3, nieosobowe wyrażenia czasownikowe z faire (robić) i etre (być):

~ faire + przymiotnik- il fait beau I chaud I froid I frais I etouffant (jest ładnie I ciepło,
gorąco I zimno I chłod
no I duszno)
- faire + rzeczownik - il fait jour I nuit (jest dzień, jasno I noc, ciemno)
- faire + rodz. cząstkowy + rzeczownik - il fait du vent I du soleil I du verglas (wieje, jest wiatr/ świeci, jest
slońce I jest gołoledź, ślisko)
- etre (sembler, devenir) + przymiotnik + de + bezokolicznik - il est bon I urgent I possible I evident I neces-
saire I utile, itd. (jest dobrze I pilne/ możliwe I oczywiste, jasne I konieczne I przydatne itd.)
! // fait tres chaud et etouffant : il n 'y a pas de quoi respirer. Jest gorąco i duszno: nie ma czym oddychać.
j Tu veux sortir maintenant ? Mais il fait deja nuit I Chcesz teraz wyjść? Ale przecież już jest noc!
i li est utile de savoir nager. Dobrze jest umieć pływać.
4. wyrażenia nieosobowe w stronie biernej lub zwrotnej:

! li a ete interdit de s'arreter dans cet endroit.
I (= On a interdjt de s'arreter dans cet endroit.)
'r Zakazano zatrzymywać się w tym miejscu.
i li se lit beaucoup de livres dans cette·bibliotheque.
ł = ( On lit beaucoup de livres dans cette bibliotheque.)
! W tej bibliotece czyta się dużo książek.
---~~
- Czasownik w zwrocie nieosobowym.uzga~a się zawsze z zaimkieID meas~ł>~-~~i~,:~~i; J;~'.-~~~~~~;;
_
P•driliotem zdania (le sujet apparent). Właściwy podmiot zdania (le sujet reel) występ1lje często po "'i'7'.o~.użytn>f;~~ó5co~i
bowo, a może nim być rzeczownik, bezokolicznik lub zdanie podrzędne. W przypadkll wielu c:ZaSo~~ .optj~ri~i\;i~~
.nieosobowych da się przekształcić zdanie nieosoboYie na osobowe. :\.::; __ -~---;·.--J~---:< ,;;\;;~
I /1 est entre trois personnes. (= Trois personnes sont entrees.) WeszlytrzyosobY. z;~,·;;.t;frr
!. li lui est arrive une dróle d'histoire. (= Une dró/e d'histoire luiest amWeJPrzytrafita;rp.iJ;;ię'.cf~1~nah
! li y a du lait dans le frigo. (=Du lait se trouve dans le frigo.) Mleko jest w lód6wce;;·,·~·;'.c;;; •.
! li faut manqer po ur vivre. (= Manger est necessaire pour vivre.) Trzeba jeść, żeo~i#Yśi;. cf' ; ;;~•'C.łzv;.•~! {i
! li est important que tu le dises. (= Tu dois le dire, c'est important.) Jestważne,Żeb}'śit9:pgwil?Hifal/fa:'(?; :_,:,:,;;,.,-::_,.-~;;, .. "·,>;~:.:',. --:; .._-/,:.:-!:D,U.>/;i..':2~;.J
175
Staraj się nie pomylić zaimka nieosobowego il z zaimldem osobowym w 3. osobie liczby pojedynczej. ICied
użyty osobowo, po czasowniku przechodnim stoi dopełnienie tego czasownika (COD), a po czaso~
nieprzechodnim znajduje się okolicznik. np. miejsca. czasu lub sposobu. Przy użyciu nieosobowym po czasowniku ZDajdu·e
się właściwy podmiot zdania · J
fi fait beaucoup de bruit. (On) robi dużo hałasu. ~ zdanie osobowe z czasownikiem przechodnim·
beaucoup de bruit = COD; il = zaimek osobowy : '
Jl fait deja jour. Jest już dzień (jasno). ~ zdanie nieosobowe; po czasowniku faire stoi nie dopełnienie
tylko właściwy podmiot zdania; i/= zaimek nieosobowy '
li est arrive tres tard le soir. (On) przyjechał późno wieczorem. ~ zdanie osobowe z czasownikiem
nieprzechodnim; po czasowniku znajduje się okolicznik czasu: quand ? (kiedy?) - tres tard le soir .
il = zaimek osobowy '
li est arrive un grand ma/heur. Zdarzyło się wielkie nieszczęście. ~ zdanie nieosobowe; po czasowniku
arriver w ogóle nie występuje dopełnienie; un grand ma/heur jest właściwym podmiotem zdania·
il = zaimek nieosobowy '
Niektóre z czasowników nieosobowych są czasem używane osobowo.

Les feuil/es pleuvaient dans Je parc. W parku padał deszcz liści.
Pourquoi vous tonnez de co/ere contre ce gamin ? Dlaczego grzmi Pan/i ze złości na tego dzieciaka? ,,,
ezy wiesz, że bardzo popularny w języku francuskim zwrot s'il vous/te p!ait ta!cże jest wyrażeniem nieoso-
hn"~'' Używamy go, gdy kogoś o coś prosimy lub coś komuś radzimy.
9. Czasownik~ 9.5. Czasownild i konstrukcje nieosobowe~ ćw. 1.-il. ('.'!)

WYMŻENUA C::ZASOWNUl<OWE
9.6. LES LOCUTIONS VERBALES
Definicja
Wyrażenia czasownikowe (les /ocutions verba/es) są to utarte zwroty składające się z co najmniej dwóch słów, z któ-
rych jedno jest czasownikiem. W skład popularnych wyrażeń czasownikowych wchodzą czasowniki avoir (mieć),
faire (robić), donner (dawać), prendre (brać), mettre (kłaść), perdre (tracić, gubić), rendre (zwracać), tenir (trzymać),
tirer (ciągnąć), tomber (upadać), które w połączeniu z pewnymi słowami zyskują całkiem nowe znaczenie.
Często stosowane wyrażenia czasownikowe:
1. czasownik + rzeczownik bez rodzajnika

a. z czasownikiem avoir
avoir affaire a (mieć do czynienia z) avoir mal a (boleć)
avoir besoin de (potrzebować) ·· avoir peur de (bać się)
avoir confiance en (mieć zaufanie do) avoir raison (mieć rację)
avoir envie de (mieć ochotę) avoir soif (być spragnionym)
avoir faim (być głodnym) avoir sommei/ (być śpiącym)
avoir honte de (wstydzić się) avoir tort (mylić się)
avoir lieu (mieć miejsce, odbyć I wydarzyć się)
J'ai deja eu affaire a eux. Miałem/łam już z nimi do czynienia.
Nous n'avons plus confiance en tul. Nie mamy już do niego zaufania. I
J'ai eu honte de m'etre si mal comporte. Było mi wstyd, że się tak źle zachowałem.
Mon cousin a peur des serpents. Mój kuzyn boi się węży.
b. z czasownikiem faire
faire attention a (zwracać uwagę na, uważać)
faire confiance a (ufać komuś)
176
WYRAZeNiA CZASOWNIKOWE .9.s.
t ire connaissance avec qqn. (poznać kogoś)

~ire face (front) a (sta_wić c~olo) .'
faire mal aqqn. (bolec; ranie, krzywdzie)
faire obstac/e a (stawać na przeszkodzie) ,
'iaire part de qqch. a qqn. (poinformować I zawiadomić kogoś o czymś)
aire partie de (wchodzić w sklad czegoś) :
faire peur a (budzić w kimś strach, przestraszyć kogoś)
faire pitie (budzić litość, współczucie)
1aire plaisir a (sprawiać komuś przyjemność)
faire preuve de (wykazać coś/się czymś, dać dowody czegoś)
.faire semblant de (udawać)
faire tete (stawić czoło, przeciwstawić się)
Je fais confiance a mes parents. Ufam rodzicom.
une dent me fait mal : je dois alfer chez le dentiste. Boli mnie ząb: muszę pójść do dentysty.
vous voulez faire partie de /'expedition? Ecrivez-nous! Chcecie wziąć udział w ekspedycji? Napiszcie do nas!
// faisait semblant de dormir. Sprawiał wrażenie (udawał), że śpi.
z czasownikiem prendre
rendre feu (zapalić się, zająć się)
rendre froid (przeziębić się)
rendre garde a (qqn.!qqch.) I de + bezokolicznik (uważać)
rendre part a (brać udział I uczestniczyć w czymś)
rendre parti pourlcontre (opowiedzieć się za/przeciwko)
rendre qqn. apartie (wyzwać I zaatakować kogoś, glównie słownie)
prendre qqn. a temoin (brać kogoś na świadka)
ey Nous avons pris part a ce happening. Wzięliśmy udział w tym happeningu .
.~Je ne peux pas le prendre a temoin : il a refuse. Nie mogę wziąć go na świadka: odmówił (mi) .
. Quand quelqu'un vous prend a partie, essayez de garder votre ca/me. Kiedy ktoś was atakuje, starajcie
się zachować spokój.
, z czasownikiem rendre
endre compte (zdawać sprawę, sprawozdanie z czegoś)
•e rendre compte de (uświadomić sobie coś, zdawać sobie z czegoś sprawę)
ndre service a qqn. (oddać komuś przyslugę)
endre visite a qqn. (złożyć komuś wizytę, odwiedzić kogoś)
Tu peux me rendre service ? Prete-moi ta voiture ! Możesz mi oddać przyslugę? Pożycz mi swój samochód!
, z czasownikami don.ner, mettre, perdre, porter, tenir, tirer

onner naissance a (urodzić, wydać na świat)
donner raison aqqn. (przyznać komuś rację)
·donner tort a qqn. (nie przyznać komuś racji)
tnettre fin a (zakończyć coś, polożyć czemuś kres)
. . erdre connaissance (stracić przytomność)
perdre haleine (zadyszeć się)
perdre pied (stracić grunt pod nogami)
.Porter p/ainte contre qqn. (wnieść skargę przeciwko komuś)
enir compagnie a (dotrzymywać komuś towarzystwa)
enir compte de (wziąć coś pod uwagę) ·
enir parole (dotrzymać slowa)
tirer parti de I tirer profit de (czerpać zyski z czegoś, wykorzystać coś)
ł li se dit Innocent mais fes preuves lui donnent tort. Mówi, że jest niewinny, ale dowody temu przeczą
·~(nie przyznają mu racji).
~· Un chanteur ce/ebre a porte p/ainte contre la presse ascanda/e, Słynny piosenkarz zlożył skargę na cza-
' sopisma zajmujące się skandalami.
177
2. czasownik+ rodzajnik+ rzeczownik
z czasownikami avoir, donner, faire, perdre, prendre, tenir
avoir /'air (wyglądać)
avoir du mal a faire qqch. (z trudem coś robić)
donner un coup de main a qqn. (pomóc komuś)
faire du tort a qqn. (wyrządzić komuś krzywdę, skrzywdzić kogoś)
faire la connaissance de qqn. (poznać kogoś)
faire /'ecole buissonniere (iść, chodzić na wagary)
faire la tete (grymasić, dąsać się)
perdre la face (stracić twarz)
perdre la tete (stracić panowanie nad sobą)
prendre le large (wypłynąć na pełne morze; pot. uciec, zwiać)
prendre le parti de qqn. (wziąć czyjąś stronę, poprzeć kogoś)
tenir le coup (stawić czoło, wytrzymać)
Il avait /'air surpris. Wyglądał na zaskoczonego.
La mer, le ciel... Ah, j'adore prendre le large ! Woda, niebo ... Uwielbiam wypływać na pełne morze.
Arrete ! Tu dois toujours faire la tete ? Przestań! Zawsze musisz się dąsać?
3. czasownik+ przymiotnik
Z czasownikami avoir, tenir, tomber
avoir beau + bezokolicznik (na próżno coś robić) tenir bon (nie poddawać się, trzymać się)
avoir chaud (być komuś ciepło) tomber amoureux de (zakochać się w kimś)
avoir froid (być komuś zimno) tomber malade (rozchorować się)
J'ai beau lui donner des conseils, el/e fera ce qu'el/e voudra.
Na próżno daję jej rady; i tak zrobi, co będzie chciała.
Eiie pensait qu'e/le ne supporterait pas cette douleur mais e/le a tenu bon.
Myślała, że nie zniesie tego bólu, ale nie poddała się I wytrzymała.
4. czasownik + (rodzajnik) przymiotnik + rzeczownik

Z czasownikiem faire
faire bonne chere (dobrze zjeść)
faire bonne figure a qqn. (być miłym I uprzejmym dla kogoś)
faire bonne I mauvaise impression (sprawiać dobre I złe wrażenie)
faire grand bruit (robić dużo szumu)
faire la grasse matinee (wyspać się do woli, wylegiwać się)
faire la sourde oreille (udawać, że się nie słyszy; być głuchym na coś)
faire triste mine a qqn. (chłodno kogoś przyjąć)
Je ne sais pas s'il m'aime parce qu'il fait la sourde oreil/e a mes demandes.
Nie wiem, czy on mnie kocha, ponieważ jest głuchy na moje prośby.
li nous a fait mauvaise impression mais donnons-lui encore une chance.
Zrobił na nas złe wrażenie, ale dajmy . mu jeszcze jedną szansę.
5. czasownik+ przyimek+ rzeczownik

Z czasownikami avoir, etre, mettre, prendre, tenir
avoir a c02ur de (przejąć się czymś, wziąć sobie do serca)
etre au courant (być na bieżąco, być poinfomnowanym)
mettre ajour (uaktualnić, mieć na bieżąco)
mettre au jour (wydobyć na światło dzienne)
mettre (qqn.) au courant de qqch. (poinfor.mować kogoś o czymś)
mettre au monde (wydać na świat, urodzić dziecko)
prendre a c02ur (de) (przejąć się czymś, wziąć sobie coś do serca)
tenir a c02ur (leżeć komuś na sercu)
tenir (qqn.) au courant de qqch. (informować kogoś o czymś)
Cette affaire me tient a cceur. Ta sprawa leży mi na sercu.
Le professeur a mis a jour la /iste des eleves. Nauczyciel uaktualnił listę uczniów.
178
WVRAZENIA CZASOWNIKOWE . JJl.a.
"--,,,,-::!-
:·_ ~iit1l1~Bt- Czas~~ika visiter ~ożemy użyć ty~~ w _odniesieni~ do }~ego~ mie~s':'3. „~d~e~a_ć :ko-~~_ś"_ -~;_
;:ir Uto za
qqn.
pomocą wyrazerua czasownikowego rendre VlS1te a qqn. (odwiedztc kogos.
(iść kogoś zobaczyć, spotkać się z kimś).
złozyc
.. .
komus_ Wizytę) lub 'ZWrótu, allet:_-:
· • . • <~/.i;
! ćete dernier, nous avons visite l'Ecosse. Ei nous avons rendu visite a nos amis d'Edimbourg .• fat~m
i
'
ubiegłego roku zwiedziliśmy Szkocję. I odwiedziliśmy też naszych.przyjaciół
'
z Edynburga.
- > ,:-~-
' -' : ·-·-

~Tutr~~J]-. P_I"ZYJrzyj się poniższym wyrażeniom. które wyglądają podobnie, ale znaczą zupe~e- _c:o -~ego:---~~~--
je znac 1 rozrozmac. · ___ · _. i.~ -_; __ -_·:::--·:
donner son congi a qqn. donner un cong€ aqqn. ·
(zWolnić kogoś) (udzielić komuś urlopu, dać wolne)
t on tui a donne son conge parce qu'il n'etait pas competent.
l zwolniono go z pracy, ponieważ nie był kompetentny.
·~ Le directeur m'a donne un conge de huit jours : je va is me reposer un peu.
[ Dyrektor dał mi tydzień urlopu: trochę odpocznę.
prendre cong€ de qąn. prendre un cong€
(pożegnać się z kimś) (wziąć urlop)
I f/s s'en sont al/es sans prendre conge de leurs amis. Poszli sobie nie pożegnawszy się z przyjaciółmi: .
I Elsa prendra son conge de maternite dans un mais. Elsa weźmie za miesiąc urlop macierzyński.
faire fite il qqn. faire la fite
(dobrze kogoś przyjąć, (bawić się, używać żyda)
zgotować komuś gorące przyjęcie)
Tout Je monde aime bien Anne et veut Jui faire fete quand el/e viendra.
Wszyscy lubią Anię i chcą ją serdecznie przyjąć, gdy przyjedzie.
Vous pensez que fes etudiants ne font que Ja fete ? Et bien, c'est faux.
Sądzicie, że studenci tylko się bawią (używają życia)? To nieprawda.
faire feu fai re du feu

(strzelać, dać ognia) (rozpalić ogień)
Quand Je chasseur a fait feu, le renard s'est enfui. Kiedy myśliwy strzelił, lis uciekł.
Comme nous avions froid, nous avons fait du feu pour nous rechauffer, Ponieważ było nam zimno,
rozpaliliśmy ogień, aby się rozgrzać.
tentr tete tenir la tete

(opierać się, sprzeciwiać) (być na czele / prowadzić)
Tous fes jeunes tiennent te te a /eurs parents. Wszyscy młodzi (ludzie) sprzeciwiają się swoim rodzicom.
Le vainqueur a tenu la tete pendant toute la course. Zwycięzca utrzymał się na czele przez cały wyścig.
prendre l'air prendre un air + przymiotnik
(pójść się przejść, (wyglądać na)
zaczerpnąć świeżego powietrza)
Tu devrais prendre /'air avant de te coucher : cela te fera du bien. Powinieneś/P9winnaś zaczerpnąć
świeżego powietrza przed snem: to ci dobrze zrobi.
//a pris un air etonne en apprenantce secret. Wyglądał na zdziwionego, kiedy się dowiedział otej.ta~
jemnicy. ·
prendre place prendre la place de qqn.
(usiąść, zająć miejsce) (zająć czyjeś miejsce, zastąpić kogoś}
le venais de prendre place dans le TGV quand Sonia m'a appe/e. Gdy tylko zająłem miejsce w TG\/,
zadzwoniła do mnie Sonia. ·
Qui va prendre la place de ce directe.ur ? li prend sa retraite dans une semaine. Kto zastąpi tego
dyrektora? Przechodzi za tydzień na emeryturę.
l'J!Jf~1~:['~~·~IfJl!J1'~t~§~K~0i' Poznałeś/łaś tu tylko niektóre z wyrażeń czasownikowych. w które obfituje j~ey~ frańCU'
ski. Dobra rada: ucz się całych wyrażeń i najlepiej w kontekście. Mamy nadzieję, że tak jak my pókocbasz tell język i ze-
chcesz zgłębiać jego bogactwo. .
9. Czasownik ~ 9.6. Wyrażenia czasownikowe ~ ćw. 1.-8. ~
179
9.7. UJIZIGAIONDANIE CZASOWNDM Z POIOMUO'll'EM
t.:.ACCORD DU VERBE AVEC LE SUJET
Reguły
© Czasowniki francuskie trzeba uzgodnić w liczbie (pojedynczej lub mnogiej) oraz w osobie z podmiotem zdania.
Nous viendrons vous voir dimanche. Przyjdziemy do was w niedzielę.
Ces p/antes necessitent beaucoup de Jumiere. Te rośliny potrzebują dużo światła.
Eiie n'est plus Ja : elle vien:t_ de sortir. Już jej tu nie ma: przed chwilą wyszła.
Lincendie g_ ec/ate pendant Ja nuit. Pożar wybuchł w nocy.
~~I~ w języku francusldm trzeba używać odmienionych form czasownika·- za wyjątldem trybu ~oz1:cazującego
(l'imperatij) - koniecznie z wyrażonym podmiotem. To, co w języku polskim, wyrazimy samym czasownikiem, np. „Idzie", we
francuskim musimy oddać za pomocą co najmniej dwóch słów, z których jedno jest podmiotem:." n marche "· nawet jeśli
przetłumaczymy tak samo: .(on) idzie".
<1> Zaimek on - zależnie od kontekstu - może zastępować nous (my), rzadziej vous (wy) a także ogólnie grupę
ludzi, więc ils (oni), el/es (one). Czasownik w zdaniu, którego podmiotem jest on - bez względu na to, którą
osobę wyraża - uzgadnia się zawsze w 3. osobie liczby pojedynczej.
Mes amis et moi? On est au lycee. Moi przyjaciele i ja? Jesteśmy w liceum.
Qu'est-ce que vous faites ? On travail/e ? Co robicie? Pracujecie?
En France, on mange des escargots. We Francji je się (łudzig/Francuzi jedzą) ślimaki.
--J~ Kiedy on oznacza nous (lub vous), wówczas przymiotnild oraz imiesłowy czasu przeszłego (les partidpes
passes) uzgadnia się albo z on, albo z nous.
Jacques et moi, on etait epuise(s): on est reste(s) chez nous. Oboje z Kubą byliśmy zmęczeni; zostaliśmy
w domu. ·
G W konstrukcji „c'est + zaimek mocny (ie pranom personnel tonique) + qui+ czasownik", musimy uzgod-
nić czasownik z osobą wyrażoną poprzez zaimek mocny. Kiedy chodzi o 3. osobę liczby mnogiej, zamiast c'est
należy użyć ce sont.
C'est moi qui ai fait Je menage. To (właśnie) ja posprzątałem/łam mieszkanie.

C'est nous qui preferans rester. To my wolimy zostać.
Ce sont el/es qui s'occupaient du jardin. To one zajmowały się ogrodem.
e Kiedy w zdaniu jest kilka podmiotów połączonych spójnikiem et (i), czasownik odmienia się w liczbie mnogiej.
W niektórych przypadkach, gdy jeden z podmiotów jest wyrażony za pomocą zaimka mocnego (ie pranom to-
nique), trzeba odgadnąć, o jaką osob,ę gramatyczną chodzi, aby poprawnie uzgodnić czasownik.
Ton voisin et ta voisine sont Ja. Twój sąsiad i twoja sąsiadka są tutaj.
Toi et tes parents aimez vous promener? Ty i twoi rodzice lubicie spacerować?
Ma sreur et moi a/Jons souvent a Ja piscine. Moja siostra i ja często chodzimy na basen.
® Kiedy podmioty są połączone za pomocą ąu (lub) lub ni (ani) we współczesnym języku francuskim istnieje ten·
dencja do uzgadniania czasownika w liczbie mnogiej; liczba pojedyncza występuje w przypadku, gdy podmio-
ty wzajemnie się wyklucżają lub pozostają w opozycji.
Une bonne parole ou la presence d'un ami suffiront pour fes reconforter.
Dobre słowo lub obecność przyjaciela wystarczą, aby ich podtrzymać na duchu.
Ni Thomas ni Simon ne voulaient nous aider. Ani Tomasz, ani Szymon nie chcieli nam pomóc.
tamour ou la haine est Ja cause de ce crime. Miłość lub nienawiść jest przyczyną tej zbrodni.
Więcej przykładów ilustrujących uzgadnianie czasownika po spójnikach et,_ ou i -ni -znaJdzieSz w rozdziale
SPCJjNjrK (uwagi do spójników e~ OU, ni), str. 120. . . .
180
UZGADNIANIE CZASOWNIKA z PODMIOTEM 9.1.
Kiedy kilka .podmiotów. jest podsumowanych ~a pomocą tout. (wszystko), tous I tout fe monde (wszyscy),
ichacun (kazdy), nen (nic), personne (nikt), wowczas czasownik występuje w liczbie pojedynczej.
Les parents, /es grands-parents et /es cousins, tout Je monde m 'attendait. Rodzice, dziadkowie i kuzy-
ni, wszyscy na mnie czekali. ·
Le grand-pere, la grand-mere, la tante, personne ne vou/ait me croire. Dziadek, babcia, ciocia, nikt nie
chciał mi wierzyć.
Kiedy podmioty są połączone za pomocą ainsi que (tak jak), aussi bien que (tak że), comme (tak jak),
de meme que (tak jak), czasownik uzgadnia się w I. pojedynczej lub w mnogiej (wymienione spójniki mają
wówczas wartość et); liczbie pojedynczą należy wybrać, gdy podane spójniki pełnią rolę porównania, wtedy
spójnik wraz z elementem porównawczym stoją między przecinkami.
i Rien ne fonctionnait bien: le micro-onde ainsi que Je frigo etaient en panne. Nic nie działało dobrze:
[. mikrofalówka jak i lodówka były zepsute.
[Le jeu .des acteurs comme Je decor m'avaient beaucoup piu. Bardzo mi się podobała zarówno gra akto-
1rów jak też dekoracje.
i [extreme joie, comme J'extreme tristesse, peut parfois nous briser Je cceur. Nadmierna radość, jak i nad-
· ''· mierny smutek, mogą czasami złamać nam serce.
t Le fils, de meme que le pere, est journa/iste. Syn, tak jak ojciec, jest dziennikarzem.
wjęzyku francuskim podmiot zdania stoi prawie zawsze przed czasownikiem. Zdarza się jednak, że podmiot
stoi po czasowniku. Dzieje się tak np. w zdaniu pytającym lub w zdaniu wprowadzonym przez zaimek względ
.· ny que (który/a/el lub ou
(gdzie). Trzeba wówczas uważnie się przyjrzeć, aby znaleźć podmiot zdania i właści
wie uzgodnić czasownik.
Ou est mon sac a main ? Gdzie jest moja torebka 7
Les devoirs que donne notre professeur ne sont pas tres difficiles. Prace domowe, które zadaje nasz na-
uczyciel, nie są bardzo trudne.
C'est dans ce bureau que travail/aient mes parents. To właśnie w tym biurze pracowali moi rodzice.
'. . „ l i t z~ uzgodnisz czasownik, przyjrzyj się dobrze zdaniu i zastanów się, czy wiesz, co lub ktÓ jesi: jego pod-
miotem. żdarza się, że przed czasownildem znajduje się zaimek. który nie jest podmiotem. t)'lko dopełnieniem czasownika.
A że niektóre formy zaimków dopełnienia bliższego i dalszego (!es pronoms complements d'objet direct et.indirect) wyglądają
tak samo jak zaimki osobowe w funkcji podmiotu (!es pronoms per.;onne!s sujets), nie trudno.o \'Omyłkę. Chodzi głównie o źa.
~ ~ zastępujące 1. i 2. osobie liczby mnogiej: nous i vous. Przyjrzyj się;
Eiie nous propose un bou/ot d'ete. (Ona) proponuje nam pracę na okres wakacji..
- podmiotem zdania jest e//e (ona), a nous (tutaj: nam) jest zaimkiem dopełnienia dalszego: czasownik
trzeba uzgodnić w 3. osobie liczby pojedynczej.
Nous vous avons vus hier au cinema. Widzieliśmy was wczoraj w kinie. ·. ' . ·. • . .
- podmiotem zdania jest nous (my), a vous (tutaj: was) jest zaimkiem dopełnienia bliższego: czasowńik
trzeba uzgodnić w 1. osobie liczby mnogiej.
Uzgadnianie czasownika z rzeczownikiem zbiorowym w funkcji podmiotu

Może się zdarzyć, że podmiot zdania jest W)'rażony za pomocą rzeczownika zbiorowego, ·np. une troupe de
(grupa; oddział), une foule de (tłum), une multitude de (wielka ilość, mnóstwo). (Listę rzeczowników zbioro-
wych znajdziesz w aneksie nr 6). Pojawia się wówczas pytanie, czy czasownik należy uzgodnić z rzeczownikiem
zbiorowym, czyli w liczbie pojedynczej, czy też z dopełnieniem tego rzeczownika, a więc w liczbie mnogiej
(i w wielu przypadkach dopuszcza się obie możliwości). W zasadzie wszystko zależy od intencji autora, od te-
go, co on chce wyrazić. Istnieje jednak kilka zasad regulujących tę kwestię.
1. Kiedy rzeczownik zbiorowy·w funkcji podmiotu jest poprzedzony rodzajnikiem nieokreślonym (l'article
indefini), wówczas uzgadniamy czasownik albo z podmiotem zbiorowym, czyli w liczbie pojedynczej, albo
z jego dopełnieniem, czyli w liczbie mnogiej.
Un groupe de touristes se dirige vers Je chateau. (kiedy chcemy zwrócić uwagę na całość, tu: grupę)
Un groupe de touristes se dirigent vers Je chateau. (kiedy chcemy zwrócić uwagę na elementy składowe
całości, tu: turystów) Grupa turystów kieruje się w stronę zamku.
Une dizaine de personnes manquait (lub: manquaient) a la reunion. Na zebraniu brakowało około dzie-
sięciu osób.
181
2. Kiedy rzeczownik zbiorowy w funkcji podmiotu jest poprzedzony rodzajnikiem określonym (/'artic/e defini)
zaimkiem przymiotnym wskazującym (l'adjectif demonstratif) lub dzierżawczym (l'adjectif possessif), WÓWQ '
uzgadniamy czasownik zazwyczaj z podmiotem zbiorowym, czyli w liczbie pojedynczej. as
t:ensemble des chansons de cet artiste est disponible sur ce site Internet. c
Całość (zbiór) piosenek tego artysty jest dostępna na tym portalu internetowym. "'
·-4;
3. Po /a p/upart de (większość), beaucoup de (dużo, wiele), peu de (mało, niewiele), combien de (ile), assez
de (dość, wystarczająca ilość), tant de (tyle, tak dużo), trop de (zbyt dużo) itd. oraz po ilości wyrażonej w pro- Di
centach czasownik uzgadnia się w liczbie mnogiej, jeśli dopełnienie tych zwrotów jest w liczbie mnogiej. Jeśli Kc
dopełnienie jest w liczbie pojedynczej, czasownik uzgadniamy w liczbie pojedynczej.
w
La p/upart deses amis J'ont soutenu. Wsparła go większość jego przyjaciół. 1.
La p/upart de Ja foule s'echappait par fes issues de secours. Większość tłumu uciekała przez wyjścia bez.
pieczeństwa/ewakuacyjne. 2.
60% des Jyceens prennent des Jer;ons particu/ieres avant Je bac. Sześćdziesiąt procent licealistów bierze 3.
korepetycje przed maturą.
Kiedy po zwrocie la plupart znajduje się d'entre nous, d'entre vous (większość z nas, z.was) czasownik uzgad· I.
nia się w 3. osobie liczby mnogiej. Cz
-"'
CJ~
La p/upart d'entre nous sont passes par Ja. Większość z nas przez to przeszła.
l"ZE
La p/upart d'entre vous le savent deja. Większość z was już to wie. rZE
(le
4. Po plus d'un (więcej niż jeden) czasownik zazwyczaj uzgadnia się w liczbie pojedynczej (chyba że wyraż 0 .
na jest wzajemność, wtedy- w liczbie mnogiej), a po moins de (mniej niż) -w liczbie mnogiej, chyba że w tym
a.
sta
drugim przypadku dopełnienie wystąpi w liczbie pojedynczej.
Ab
Plus d'un Franr;ais sur deux ne partira pas en vacances cet ete. Więcej niż jeden Francuz na dwóch nie ·CE
wyjedzie tego lata na wakacje.
7
Plus d'un concurrent se regardaient a Ja derobee. l~iejeden zawodnik przyglądał się ukradkiem swoim (
rywalom.
~
Moins de deux annees ont passe. Minęły niecałe dwa lata.
(,
Moins d'une annee s'est ecou/ee.Upłynął niecały rok. (Upłynęło mniej riiż rok.)
J
5. Z tout le monde (wszyscy) czasownik uzgadnia się w liczbie pojedynczej. (
Tout Je monde en parle. Wszyscy o tym mówią. li
(i
6. Kiedy rzeczownik zbiorowy występuje bez dopełnienia, wówczas czasownik uzgadniamy w liczbie pojedynczej;
wyjątek stanowią słowa beaucoup, Ja p/upart, peu, po których czasownik trzeba uzgodnić w liczbie mnogiej. Ml
na 1
La foule attendait /'arrivee du grand acteur. Tłum czekał na przybycie wielkiego aktora.
Beaucoup sont de notre avis. Wielu jest naszego zdania. c ',1
c
7. Po zwrotach le seul qui Uedyny, który), le premier qui (pierwszy, który), le dernier qui (ostatni, który), /'uni· Ti
que qui Uedyny, który) itd., czasownik można uzgodnić albo z podmiotem czasownika głównego (stojącego
po qw), albo z le seul, le premier, le dernier, l'unique itd. b„
Tu es Je seul voisin rud veuilles (veuille) m'aider. Jesteś jedynym sąsiadem, który chce mi pomóc. stai
C'est le premier homme ru!l soit si charmant envers moi. To pierwszy mężczyzna, który jest wobec mnie Ab)
tak szarmancki. de
V
Po zwrotach le seul, le premier, le dernier, l'unique itd. w zdaniu głównym, czasowń.ik musi być odmieniony
(\
w trybie subjonctif. Chyba że le premier lub Je derni~r oznacza miejsce w kolejności. a nie wyjątkówość.
Je
Regarde ces garr;ons-Ja sur le banc. C'est Je premier qui est mon cousin. Spójrz na chłopców tam na :.1
ławce. Pierwszy z nich jest moim kuzynem. · ·
li
9. Czasownik~ 9.7. Uzgadnianie czasownika z podmiotem~ ćw. 1.-7. l!) (/1
Lt
p1
i
II
182 Ę
'
KONSTRUKCJE CZASOWNIKÓW 9.s.
!<ONSii"~l!.llKCJJE CZASOWNDKÓW
LES CONSTRUCTfONS VERBALES
oefinicja
Konstrukcja czasownika (/a construction verbale) niesie informację, w jaki sposób dany czasownik funkcjonuje
wzdaniu. Ze względu na konstrukcję czasowników rozróżniamy:
1. czasowniki przechodnie (fes verbes transitifs), w tym czasowniki występujące z dopełnieniem bliższym (fes
verbes transitifs directs) oraz czasowniki występujące z dopełnieniem dalszym (fes verbes transitifs indirects);
2. czasowniki nieprzechodnie (fes verbers intransitifs), czyli czasowniki używane bez dopełnienia;
czasowniki występujące z orzecznikiem (!es verbes suivis d'un attribut), którym jest najczęściej przymiot-
nik lub rzeczownik.
J. Czasowniki przechodnie
czasowniki przechodnie funkcjonują z dopełnieniem, które jest konieczne, aby uzupełnić ich znaczenie. Funk-
qę dopełnienia pełni najczęściej rzeczownik lub zaimek. Istnieją dwa rodzaje dopełnienia. Kiedy przed
heczownikiem nie ma przyimka, mówimy o dopełnieniu bliższym (ie comptement d'objet direct; COD). Kiedy
~eczownik w tej samej pozycji poprzedza przyimek a lub de mamy do czynienia z dopełnieniem dalszym
' comp/ement d'objet indirect; COi) .
. czasowniki przechodnie występujące z dopełnieniem bliższym (!es verbes transitifs directs) - schemat pod-
awowy: czasownik+ rzeczownik(= verbe + COD)
by rozpoznać dopełnienie bliższe, należy znaleźć w zdaniu czasownik i postawić pytanie: qui? quoi (qu'est-
-ie que) ?
·~Tu as rencontre tes amis ? Spotkałeś/łaś swoich przyjaciół?
f (Tu as rencontre qui ? - tes amis = dopełnienie bliższe)
Nous regardons la tele. Oglądamy telewizję.
(Nous regardons quoi ? - la tete = dopełnienie bliższe)
J'aime beaucoup mon voisin. Bardzo lubię mojego sąsiada.
(l'aime beaucoup qui ? - mon voisin = dopelnienie bliższe)
lis apprennent un poeme. Uczą się wiersza.
(lis apprennent quoi? - un poeme = dopełnienie bliższe)
. Dopełnienie bliższe może być w zdaniu wyrażone za pomocą odpowiednich z~,ó~:~Więcef inform.ac]~
ten temat znajdziesz w podrozdziale ZAIMKI OSOBOWE W FUNKCJI DOPEt.NJENIA BIJŻSZEGO, str. 4V > .· · .
Oil est ta SCEUr? Je ne la vois pas. Gdzie jest twoja siostra. Nie widzę jej. (/a = cóBr''
Cet exercice est difficile, tu le comprends? To ćwiczenie jest trudne, rozumiesz je? (le 7 to6)
Tes manue/s ? Nous fes avons apportes. Twoje podręczniki? Przynieśliśmy }e, {/es "C C()pl ' ••;,, %f
0
. czasowniki przechodnie występujące z dópełnieniem dalszym (fes verbes transitifs indirects) - schemat pod-
awowy: czasownik + a I de + rzeczownik (verbe + CO/)
by rozpoznać dopełnienie dalsze, należy znaleźć w zdaniu czasownik i postawić pytanie: a qui ? a quoi ?
e qui ? de quoi ?
Vous avez te/ephone a Marlene ? Zadzwoniliście do Marleny?
(Vous avez te/ephone a qui ? - a Marlene := dópełnienie dalsze)
le m'interesse aux langues romanes. Interesuję się językami romańskimi.
(/e m'interesse a quoi ? - aux langues romanes = dopełnienie dalsze)
li se souvient de nous ? Czy on o nas pamięta?
(li se souvient de qui ? - de nous = dopełnienie dalsze
Le professeur a par/e de /'accord du participe passe. Nauczyciel mówił o uzgadnianiu imiesłowu czasu
. przeszłego. (Le professeur a parte de quoi ? ~ de /'accord du ... = dopełnienie dalsze) (_/\_..A
183
Dopełnienie dalsze może być w zdaniu wyrażone za pomocą odpowiednich zaimków. Więcej informacji na
ten temat znajdziesz w podrozdziałach ZAIMKI OSOBOWE W FUNKC;Jl DOPEtNIENIA DALSZEGO (str. 41), ZAIMEKPRZYSŁO\\INy
EN (str. 45), ZAIMEK PRZYSłOWNY Y (str. 48). . · . ·. • ·
Monique ? Nous lui avons telephohe. Monika? Zadzwoniliśmy do niej. (tui = CO/)
Ce sont tes parents. Ne leur reponds pas sur ce ton ! To są twoi rodzice. Nie odpowiadaj im tym tonemt
(leur = COi) :· ·
Tu t'y interesses ? Interesujesz się tym? (v = CO/) Martine en a parte. Martine o tym mówiła .. (erl ~ COt)
Funkcję dopełnienia bliższego oraz dalszego mogą pełnić w zdaniu nie tylko rzeczowniki i zaimki, ale takż"
bezokoliczniki oraz zdania podrzędne. ~
Nous aimons danser. Lubimy tańczyć. (danser= COD)

Tu as cesse de parler. Przestałeś mówić. (de parler = COi)
li a dit que tu aimes conduire. Powiedział, że lubisz prowadzić (samochód). (que tu aimes conduire ~COD)
Je m'adresse a qui veut bien m'ecouter. Zwracam się do tych, którzy chcą mnie słuchać. (a qui veut bien
m 'ecouter = COi)
D~{~fi, Nie pomyl dopełnienia czasownika z dopełnieniem rzeczownika. orzecznildem rzeczo~ym lub którymś
z okoliczników. Porównaj:
t:ami de mon frere se p/aint de ses voisins. Przyjaciel mojego brata skarży się na swoich sąsiadów.
(Są tutaj dwa dopełnienia odpowiadające na pytanie de qui ? - de mon frere i deses voisins. Ale tylko
drugie odnosi się do czasownika i jest jego dopełnieniem dalszym. Pierwsze jest dopełnieniem rzeczownika
/'ami: czyj przyjaciel? - mojego brata). ·
a
Jacques me ment bon escient. Jakub świadomie mnie okłamuje.
a a
(Pytaniem, jakie postawimy do bon escient, nie może być quoi ? tylko comment? - jak? chodzi więc
o okol.icznik sposobu; Jacques ment qui ? - a a
moi, me = dopełnienie dalsze)
C. wiele czasowników może mieć obydwa dopełnienia: bliższe (COD) i dalsze (COi), przy czym jedno z nich
może być wyrażone za pomocą bezokolicznika.
Nous avons envoye des cartes posta/es (COD) a nos amis (COi). Wysłaliśmy/łyśmy pocztówki do naszych
przyjaciół.
a a
Le professeur de fram;ais m' (COD) a encourage participer ce concours (CO!). Nauczyciel francuskie-
go zachęcił mnie do wzięcia udziału w tym konkursie.
Je vous (COD) remercie d'etre venus si nombreux (COi) ... Dziękuję państwu za tak liczne przybycie ...
Je ne te (COi) pardonnerai jamais de m'avoir quittee (COD). Nigdy ci nie wybaczę, że mnie opuścileś.
Mon cousin n 'a pas prevenu ses parents (COD) de /'heure de son arrivee (COi). Mój kuzyn nie powiado-
mił swoich rodziców, o której godzinie przyjeżdża.
~l Gdy w zdaniu, w którym występują dwa dopełnienia i jedno z nich jest ~one w formie zaimka. chce-
my rozpoznać rodzaj dopełnienia, należy Zadać pytanie do drugiego dopełnienia. jeśli uda się r'ozpoznał ,w zdaniu dopełnie-
nie bliższe, zaimek musi. wyrażać dopełnienie dalsze i odwrotnie. ·. · ,
Michel ? Je tui ai envoye un texto. Michał? Wysłałem/łam mu sms-a.

(Je tui ai envoye quoi ? - un texto = COD; tui = CO/)
Thomas nous a presente sa petite amie. Tomek przedstawił nam swoją dziewczynę.
(Thomas nous a presente qui ? - sa petite amie =
COD ; nous = CO/)
a
Ces histoires, Anne /es a racontees tout Je monde. Te historie, Anna je wszystkim opowiedziała.
a
(Anne /es a racontees qui ? - a
tout le monde = CO/ ; /es = COD)
Son mariage, Luc n'en a pas informe sa farni/le. Tu t'imagines ? Łukasz nie powiadomił rodziny o swa·
im ślubie. Wyobrażasz sobie? ·
(Luc n'en a pas informe qui ? - sa familie = COD; en = de son mariage = CO/)
184
KONST.RUKCJE CZASOWNIKÓW .Si.s.
-"---:"•f:'•
I. czasowni.ki nieprzechodnie . . , . . , . . .
i::zasownik1 nieprzechodnie są to czasowrn~1: ktore ~1e potr~ebują obecno.sc1 do~ełrnerna, aby mieć pełne zna-
'.' enie. Takimi czasowrnkam1 są np. alfer (1sc, Jechac), counr (biec), dorm1r (spac), entrer (wchodzić), marcher
~ć, rnaszer?wać), mourir (umi~'.ać), naitre (rod,ić.się), partir (wyjeżdż~ć), p/eurer.(płakaćl._rester (zostawać),
·re(śmiać się), sort1r (wychodzie), souffnr (c~erp1.ec), venir (pr.;ychodz1c), vwre (zyc) 1 wiele innych. Czasowni-
rn nieprzechodnim często towarzyszą okoliczniki czasu, miejsca czy sposobu, np. czasownik alfer musi mieć
kolicznik odpowiadający na pytanie au
? (gdzie/dokąd?). ·
pourquoi riez-vous ? Dlaczego się śmiejecie?

Moi, je suis ne en mars. Urodziłem się w marcu.
~Tu viens demain chez moi ? Przyjdziesz jutro do n;nie?
l /1 dart deja depuis 15 heures ! Est-ce possible ? Spi już od 15 godzin. Czy to możliwe?
~Alex est sorti brusqueme?t .de la classe. Alex wysz~dł nagle z klasy.
ł oemain, nous alfons au cmema. Jutro 1dz1emy do kina.
Wiele czasowników ma zastosowanie zarówno jako czasowniki przechodnie (z dopełnieniem) jak i nieprze-
chodnie. Informację o konstrukcji czasownika w danym zdaniu niesie zazwyczaj kontekst, a przede wszystkim
obecność dopełnienia lub jego brak. W niektórych przypadkach-wraz ze zmianą konstrukcji - zmienia się zna-
czenie czasownika, a także czasownik posiłkowy stosowany do tworzenia czasów złożonych (patrz: CZAS
pp.ZESZŁY ZŁOŻONY~ Wybór czasownika posiłkowego, str. 203).
Qu'est-ce que tu fais ? - Je mange. - Co robisz? - Jem.

Qui a mange mes oranges ? Kto zjadł moje pomarańcze?
Les enfants jouent tout /'apres-midi. Dzieci bawią się przez całe popołudnie.
Notre equipe a joue un match de football: nous avons gagne I Nasza drużyna rozegrała mecz piłki noż
wygraliśmy!
Quand nous sommes sortis de /'eco/e, il pleuvait. Kiedy wyszliśmy ze szkoły, padało.
Tu as deja sorti ma voiture du garage ? Wyprowadziłeś/łaś już mój samochód z garażu?
~ podkreślone grupy słów pełnią funkcję dopełnienia bliższego (COD), więc czasowniki je poprzedzające
mają konstrukcję przechodnią; w pozostałych zdaniach są użyte czasowniki nieprzechodnie.
M
Ili. Czasowniki występujące z orzecznikiem
.Niektóre czasowniki występują z orzecznikiem (un attribut), który wyraża jakąś cechę lub sposób l:Jycia pod-
miotu (orzecznik rzeczowny, /'attribut du sujet). Wśród czasowników, które wprowadzają orzecznik- nazywa-
nych łącznikami (/es verbes copules) - najczęstszym jest etre (być). Orzecznik może być wprowadzony także
przez czasowniki lub wyrażenia czasownikowe typu:
- avoir /'air (wyglądać na, mieć wygląd), etre considere comr.ne (być uważanym za), etre repute (być uważa-
nym za/ uchodzić za), paraitre (wydawać się), passer pour (uchodzić za), sembler (wydawać się)
- demeurer (pozostawać w jakimś stanie), devenir (stawać się), rester (pozostawać jakimś)
- etre choisi pour (być wybranym na), etre designe pour (być wyznaczonym do), etre elu (być wybranym)
- etre appele (być nazywanym), etre juge (być uważanym za), etre nomme (być mianowanym), etre traite de
(być uważanym za) •
- s'appeler (nazywać się), se dire (uważać się za), se montrer (okazać się), se nommer (nazywać się)
- naftre (urodzić się), mourir (umrzeć), tomber (stać się), vivre (żyć, mieszkać).
f Sylvain est fatigue.

Sylvain jest zmęczony.
• Mes parents sont medecins. Moi rodzice sii lekarzami.
! Vous semblez tres contents de votre nouvel appartement. Wydajecie się (być) bardzo zado.woleni z Wa-
[ szego nowego mieszkania.
! Comment est-il devenu riche ? W jaki sposób (on) stał się bogaty?
f Nico/as Sarkozy a ete elu President de la Republique franr;aise. Nicolas Sarkozy został wybrany prezyden-
i tern Republiki francuskiej.
1Patricia se disait mon amie. Patrycja uważała się za moją przyjaciółkę.
f Christine vit seule.
Krystyna żyje I mieszka sama .
. l Mon frere est tombe ma/ade. Mój brat rozchorował się (dosł. stał się chory).
185
Rolę orzecznika pełni zazwyczaj rzeczownik lub przymiotnik, ale może nim być także bezokolicznik i zdanie
podrzędne.
Didier est caissier dans un supermarche. Didier jest kasjerem w supermarkecie.

Ange/ique a /'air joveuse. Andżelika wygląda na wesołą.
a
Cet appartement est /ouer. To mieszkanie jest do wynajęcia.
// n'est pas ce que tout le monde croit Nie jest taki, jak wszyscy sądzą.
Dopełnienie bliższe
niektórych czasowników takich, jak croire (wierzyć), declarer (ogłaszać iakims),juge, 5
!uważać za), nommer (nazywać, mianować), rendre (czynić, sprawiać), trouver (sądzić, uważać) it<l także może posiadac
orzecznik nazywany dopełnieniowym (l'attribut du complement d'objet direct). · •
Je trouve cette poesie tres emouvante. Uważam tą poezję za bardzo wzruszającą.
Tu me rends heureux. Sprawiasz, że jestem szczęśliwy I uszczęśliwiasz mnie. fa
fa
9. Czasownik~ 9.8. Konstrukcje czasowników ~ ćw. 1.-10. ~ fa
fa
fa,
fa,
fai
fij
9.9. CZASOWNUll<U WUEll.OZINIACZNE
LES VERBES POLYSEMIQUES
fai
fai
fai.
Niektóre czasowniki francuskie mają wiele znaczeń, występują w wielu kontekstach, a przy okazji funkcjonują 6.:
często w różnych konstrukcjach, np. z różnymi przyimkami, jako czasowniki proste i zwrotne. Niektóre z nich E
mogą być przechodnie (muszą wtedy mieć dopełnienie) i nieprzechodnie (używane samodzielnie, nie potrze- li
bują wtedy dopełnienia). E
W tym podrozdziale omówiono jedynie kilka wybranych czasowników wieloznacznych. Najlepszym zródlem b
wiedzy dotyczącym znaczenia takich czasowników są słowniki.
7.5
a
Tous fes jours, je conduis mon frere /'ecole. Codziennie odprowadzam brata do szkoły.
Je
Quand on conduit, il ne faut pas parler au telephone. Kiedy się prowadzi (samochód), nie należy rozma· //
wiać przez telefon.
B.s
Do często używanych czasowników funkcjonujących w różnych konstrukcjach i posiadających wiele znaczeń
El
należą: faire, manquer, mettre, passer, servir, tenir i inne.
Je
SiE
Tu
1. faire qqch. (robić, zajmować się, tworzyć,

przygotowacl 9. fi
C'est moi qui fais le petit dejeuner chez nous. To ja robię (przygotowuję) u nas (w domu) śniadania. n
Qu'est-ce que tu fais dans la vie ? Czym się w życiu zajmujesz (co robisz)? . fai re
Je fais de la musique /de la politique I du cinema. Uprawiam muzykę/ politykę I kino. faire
Les abeil/es font du miel. Pszczoły robią miód. faire
Je dois faire ces exercices pour demain. Muszę zrobić te ćwiczenia na jutro. faire
Ce sculpteur ne fait que des statues. Ten rzezbiarz tworzy tylko posągi. faire
faire
2. faire qqch. (sprawiać, czynić, przysparzać, powodować) faire I
faire
Son comportement tui a fait beaucoup d'ennemis. Jego/Jej zachowanie przysporzyło mu(jej wielu wrogów.
Ton incompetence fait que fes choses vont mal dans /'entreprise. Twoja niekompetencja sprawia, że wfir-
10. f
mie zie się dzieje.
fait';;'
Także wyrażenia: faire plaisir (sprawiać przyjemność), faire du mal (krzywdzić) itd. faire
faire
3. faire + jednostka miary (mierzyć, ważyć, kosztować
itd.) faire
Regarde ! Cet homme fait deux metres de haut. Spójrz! Ten mężczyzna ma dwa metry wysokości. faire
Cette robe fait deux cents euros. Ta sukienka kosztuje dwieście euro. faire
186
CZASOWNIKI WIELOZNACZNE .. 9.s>
-·„·~::'~'··
4. faire + przymiotnik (wyglądać na, sprawiać wrażenie)

„ Avec cette coiffure, tu fais jeune. Z tą fryzurą wyglądasz młodo. . .
I.porter un manteau rouge et des chaussures vertes ? <;a fait ridicu/e ! Być ubranym w czerwony płaszcz
I i zielone buty? To wygląda śmiesznie! ·
Także o pogodzie: i/ fait beau, mauvais itd. Gest ładna, brzydka p9goda)
s. faire + bezokolicznik (sprawiać coś, powodować)

1 Thomas avait de la fievre. J'ai fait venir le medecin. Tomek miał gorączkę. Wezwałem/łam (sprowadzi-
!' Iem/łam) lekarza.(= spowodowałem/łam, że lekarz przyszedł).
[ sa voiture est tombee en panne, a/or:s il /'a fait reparer. Jego samochód się popsuł, więc oddał go do naprawy.
faire comprendre = exp/iquer (wyjaśnić, wytłumaczyć)
faire croire = persuader, convaincre (przekonać)
faire faire = ordonner, commander, demander (kazać)
faire nianger = nourrir, donner a manger (nakarmić)
faire marcher = mettre en marche (uruchomić)
faire mourir = tuer, assassiner (doprowadzić do śmierci, zabić, zamordować)
• faire partir = envoyer, expedier (wysłać)
faire pleurer (doprowadzić kogoś do płaczu)
· faire rire (rozśmieszyć)
faire savoir = informer, dire (poinformować, powiedzieć)
faire voir = montrer (pokazać) itd.
6. se faire + przymiotnik (stawać się)

i: Eiie se fait vieil/e.(Ona) starzeje się.
~ 11 se fait tard. li est temps de rentrer. Zaczyna się robić późno. Już pora wracać.
[.El/es se sont fait bel/es pour la fete. Dołożyły starań, aby pięknie wyglądać na imprezie (pot. zrobiły się na
h bóstwo).
P. se faire a qqch. I qqn. (przyzwyczajać się do)
Je ne peux pas me faire a la solitude. Nie mogę przyzwyczaić się do samotności.
li s'est deja fait a son nouveau voisin. (On) już się przyzwyczaił do nowego sąsiada.
se faire + bezokolicznik (spowodować jakąś czynność ukierunkowaną na samego siebie)

Eiie se fait toujours attendre. (Ona) zawsze każe na siebie czekać,
Je me su is fait operer de /'appendicite. Dałem/łam sobie zoperować wyrostek robaczkowy (poddałem/łam
się operacji).
Tu dois te faire couper fes cheveux. Musisz (sobie) obciąć .włosy (pójść do fryzjera, który ci obetnie włosy) .
. 9. faire + rzeczownik = wyrażenie, które może być zastąpione innym, bardziej precyzyjnym czasow-
nikiem:
faire attention = preter attention (zwrac;:ać uwagę)
faire la cuisine = cuisiner (gotować)
faire le menage = nettoyer, ranger (sprzątać)
faire la vaissel/e = laver la vaisselle (zmywać naczynia)
faire une faute I erreur = commettre une erreur, se tromper (pomylić się, popełnić błąd)
faire un reve = rever (mieć sen, śnić) . . .
faire du sport = pratiquer un sport (uprawiać)
faire une chute = tomber (upaść) itd .
.1O. faire + rzeczownik tworzący całość znaczeniową:

faire des betises (robić głupstwa)
faire du bruit (hałasować)
faire fes courses (rob'tć zakupy, 'iść na zakupy)
faire le/son fit (pościelić łóżko)
faire le p/ein (zatankować samochód do pełna)
faire la queue (stać w kolejce, czekać na swoją kolej) itd.
187
11. faire w określonych kontekstach może zastąpić czasowniki: z„
accomplir (wypełniać, wykonywać), composer (tworzyć), dessiner (rysować, szkicować), executer (wykonyWa· A
realizować), exercer (pełnić, wykonywać), ecrire (pisać), preter (udzielać), realiser (wykonywać), resum~' r.
(streszczać), reussir (powieść się, udać), terminer (kończyć), visiter (zwiedzać) i wiele innych. r
faire une maison lub construire une maison (zbudować dom)
faire une reuvre lub composer I creer I ecrire une reuvre (stworzycdzielo)
"
3. li
~')V~ El
1. manquer (brakować, być nieobecnym) /także nieosobowe il manque Je
Les mots me manquent pour en parler. Brakuje mi słów, aby o tym powiedzieć.
4.lr
Cinq e/eves manquent aujourd'hui dans Ja classe. Lub: Aujourd'hui, il manque cinq e/eves dans Ja clas-
se. Dziś w klasie brakuje 5 uczniów (5 uczniów jest dziś w klasie nieobecnych). li i
li manque deux boutons a ta chemise. Przy twojej koszuli brakuje dwóch guzików. Qt
w.
2. manquer qqch. (nie powieść się, nie udać, nie zdążyć) Także
J'ai manque Ja seance de 14 heures. J'irai a celle de 16 heures. Nie zdążyłem na sens o godz. 14. Pójdę
na ten o godz. 16. 5. se
Jl a manque sa vie. Jego życie było nieudane. !Is,
Vous avez manque Ja cib/e ? lmpossib/e ! Nie trafiliście do celu? Niemożliwe! Fa,,
Także: manquer Je train, le bus, /'avion (spóźnić się, nie zdążyć na pociąg, autobus, samolot itd.) Me
Comment ?! J/s ont manque Jeur avion ? Co takiego? (Oni) spóźnili się na samolot?
6. se
3. manquer qqch. (nie wykorzystać, stracić; opuścić, być nieobecnym) Me1
Tu as manque cette occasion ? Je ne te comprends pas. Przepuściłeś/łaś tę okazję? Nie rozumiem cię. Je v.
S'il manquait ses cours, il ne pourrait pas sortir Je week-end. Gdyby (on) opuszczał zajęcia, nie mógłby
wychodzić w weekendy. 7. se 1
La fi
4. manquer a qqn. (brakować komuś kogoś, tęsknić) Vou~
Aga the souffre parce que Paul est parti. Paul manque beaucoup aAgathe. Agata cierpi, gdyż Pawel v.y-
jechal. Agata bardzo tęskni za Pawiem. 8. met
Eiie m'a dit: «Paul me manque beaucoup. Je veux qu'il revienne. » . mettre
(Ona) powiedziała mi: „Bardzo brakuje mi Pawia (tęsknię za Pawiem). Chcę, żeby wrócił." mettre
mettre
5. manquer a qqch. (nie wywiązać się z czegoś, zawieść) mettre
Je deteste /es gens qui manquent a Jeur parole. Nienawidzę ludzi, którzy nie dotrzymują danego slowa. !Is on
line manque jamais a ses principes. (On) nigdy nie lamie swoich zasad.
lt\t_fjJ
6. manquer de qqch. (brakować komuś czegoś, nie mieć czegoś w dostatecznej ilości) 1. pass.
/Is manquent de temps pour repeindre Jeur appartement. Brakuje im czasu, aby pomalować swoje mieszkanie. Com n
Ce piat manque de se/. To danie nie jest dość słone (brakuje w nim soli). Si tu~
Eiie manque de sens de J'humour. Brakuje jej poczucia humoru. pewne
7. manquer de + bezokolicznik (być o krok od czegoś, bliskim czegoś)
2. passe
Nous avons manque de tomber. O mało co nie upadliśmy. A que1
lis O!'f
8. ne pas manquer de + bezokolicznik (nie zapomnieć, nie omieszkać czegoś zrobić)
Także: pa
Je ne manquerai pas de vous en informer. Nie omieszkam was o tym powiadomić.
l. passe,
~§Hliip il il!
1. mettre qqch. (qqn.) a, dans, sur (kłaść, wkładać, dodawać do, na) l'ai vit<
Tu pe'...·;
Mettez vos cahiers dans vos sacs a dos. Włóżcie swoje zeszyty do plecaków.
Tu peux mettre ce Jivre sur le bureau ? Możesz położyć tę książkę na biurko? 4.passet
Eiie a mis son fils ma/ade au lit. (Ona) położyła chorego syna do łóżka.
lis on; 1 i
Mettez du se/ dans Ja sa/ade ! Dodajcie soli do sałatki!
Mes arr; l
Także wyrażenia: mettre au monde (urodzić, wydać na świat), mettre la table/ le couvert (nakryć do stolu) itd. Nous .c1 1
!
188
CZASOWNIKI WIELOZNACZNE
. mettre qqch. (uruchamiać, włączać) = faire fonctionner

2
,. ('//ettez .le chauffage : il commence a faire froid. Włączcie ogrzewanie: zaczyna robić się zimno.
;; ('//ets le clignotant ! Włącz kierunkowskaz!
i Ne mets pas la radio : je veux dormir. Nie włączaj radia: chcę spać .
. 3. mettre qqch. (wkładać, nosić jakieś ubranie)

Eile a mis une jupe a la mode. (Ona) włożyła modną spódnicę.
f1 Je ne mets jamais d'echarpe en hiver. Zimą nigdy nie noszę szalika.
4. mettre qqch. I qqn. en (zależnie od kontekstu)
f //a mis sa chambre en ordre. (On) uporządkował (posprzątał) swój pokój. ·
{ Qu'est-ce que vous avez fait pour mettre Caroline en co/ere ? Co takiego zrobiliście, że Karolina wpadła
'!w złość 7
•
Także: se mettre en co/ere = se facher (zezłościć się)
s. se mettre a, dans (zajmować miejsce, umieszczać się)

./Is se sont mis a la fenetre pour voir /es feux d'artifice. Stanęli
w oknie, aby zobaczyć fajerwerki.
I.• fatiguee, e//e s'est mise dans un fauteuil et e//e s'est endormie. Zmęczona, usiadła w fotelu i zasnęła.
~ Mettons-nous a table ! Usiądźmy do stołu!
6. se mettre a qqch. (zależnie od kontekstu, m.in. brać się za coś, zaczynać coś)
· Mettons-nous au travai/. Zabierzmy się do pracy.
Je voudrais me mettre au veto. Chciałbym/łabym zacząć jeździć na rowerze.
7. se mettre a faire qqch. (zaczynać coś robić, zabierać się do robienia czegoś)
t La fi/fette est tombee et s'est mise a pleurer. Dziewczynka upadła i zaczęła płakać.
l Vous devez vous mettre a etudier. Musicie zabrać się do nauki.
8. mettre w wyrażeniach
ettre de /'argent de cóte = economiser (odłożyć pieniądze, oszczędzać)
mettre qqn. a la porte = licencier, renvoyer (wyrzucić kogoś, zwolnić z pracy)
mettre en doute (poddać w wątpliwość)
mettre + określenie czasu. np. dix minutes, une heure (trwać, potrzebować czasu na) itd.
/Is ont mis une semaine a e/aborer ce projet. Opracowanie tego projektu zajęło im miesiąc.
Comme le temps passe vite ! Ale czas szybko mija (płynie, ucieka)!
Si tu prends une aspirine, ton mal de tete va certainement passer. Jeśli weźmiesz aspirynę, ból głowy na
. pewno ci przejdzie.
· . passer qqch. (przekraczać coś, przechodzić przez coś)

A que//e heure avez-vous passe la frontiere ? O której godzinie przekroczyliście granicę?
!Is ont passe la riviere en bateau. Przepłynęli przez rzekę statkiem.
akże: passer un examen (zdawać egzamin. przystępować do egzaminu)
· passer qqch. I passer qqch. a qqn. (wkładać, podawać)

l'ai vite passe mon pull. Szybko włożyłem/łam sweter.
Tu peux me passer ton stylo ? Czy możesz mi podać twoje pióro 7
· passer + określenie czasu (spędzać czas)

!Is ont passe tout l'ete a la campagne. Spędzili całe lato na wsi.
Mes amies passent des heures abavarder. Moje przyjaciółki spędzają długie godziny na rozmowach.
Nous avons passe ensemble une soiree inoubliable. Spędziliśmy/łyśmy wspólnie niezapomniany wieczór.
189
l
.
.,
.
5. passer a, de ...a, par, chez (iść, przechodzić, przejeżdżać, zachodzić)
Vous avez faim ? Passons a table ! Jest Pan/i głodny/a? Przejdźmy do stołu.
Quand je m'enerve, je passe sans cesse d'une piece a /'autre. Kiedy się denerwuję, przechodzę bezustan-
nie z pokoju do pokoju.
Nous sommes al/es a Lyon en passant par Vichy. Pojechaliśmy do Lyonu przejeżdżając przez Vichy.
li passera chez moi demain. (On) zajdzie do mnie jutro.
+ przen. passer par de graves difficultes (mieć, przeżywać poważne trudności, kłopoty), passer par la tete //'esprit
(chodzić po głowie)
Qu'est-ce qui te passe par la tete ? Co też ci chodzi po głowie (o czym myślisz)?
J'ai une idee qui me passe par /'esprit. Mam pewien pomysł, który mi chodzi po głowie.
6. passer pour (uchodzić za, być uważanym za)

Mon ancie passe pour quelqu'un d'important. Mój wuj uchodzi za ważną postać.
7. se passer (dziać, wydarzyć się)

Qu'est-ce qui s'est passe dans Ja rue ? Co się wydarzyło na ulicy?
8. se passer de (obyć się bez)

Je ne peux pas me passer de sucre. Nie potrafię obyć się bez cukru.
!15~®1iłl
1. servir qqch. I qqn. (służyć, usługiwać komuś, obsługiwać)
Les so/dats servent leur pays. Żołnierze służą swojemu krajowi.
Mon ancie a servi dans la marine. Mój wuj służył w marynarce.
Ce boulanger nous a mal servis. Ten piekarz źle nas obsłużył.
Także: servir le roi, Dieu, la messe (służyć królowi, Bogu, do mszy) itd.
2. servir qqch. I servir qqch. a qqn. (zaserwować, obsługiwać, podawać)

Didier, rentre ! Maman a servi le diner. Didier, wracaj! Mama podała kolację.
J'aime manger chez Helene. Efie sert toujours des desserts excel/ents. Lubię jadać u Heleny. (Ona) za-
wsze serwuje (podaje) doskonałe desery.
Le gar<;on nous a servi des g/aces. Kelner przyniósł/podał nam lody.
3. servir a + bezokolicznik (służyć do robienia czegoś)

A quoi sert cet instrument? A faire des trous. Do czego służy to narzędzie? Do robienia otworów.
Ce bateau sert a passer la riviere. Ten statek służy do przepłynięcia rzeki.
4. servir (a qqn.) de (służyć komuś za/jako, pełnić funkcję)

A Madrid, Maria m'a servi de guide. W Madrycie, Marla była moim przewodnikiem.
li a passe toute la nuit sur un banc. Son manteau Jui a servi de couverture. ·
(On) spędził całą noc na ławce. Jego płaszcz posłużył mu za kołdrę.
Les prob/emes de /eur cousin Jeur servent toujours d'excuse. Problemy ich kuzyna słuzą im zawsze ja·
ko wymówka. I
Ce batiment sert aujourd'hui d'hópital. Ten budynek pełni dziś funkcję szpitala.
5. se servir (po/częstować się)

I
I
Cest moi qui ai prepare cette sa/ade de fruit. Servez-vous ! To ja przygotowałem/łam tę sałatkę owoco· I,
wą. Częstujcie się! ·
J'ai envie de manger des pates. Je peux me servir? Mam ochotę zjeść makaronu. Mogę się poczęstować
J
c I
;_!
(nałożyć sobie)? !1
d J
6. se servir (być podawanym, serwowanym) je
Ce vin doit se servir froid. To wino musi być podawane zimne (schłodzone).
190
CZASOWNIKI WIELOZNACZNE .9.9.,
_,_.d
se servir de qqch. (posługiwać się czymś, używać czegoś)

Mon voisin se sert de son velo pour al/er travailler. Mój sąsiad używa swojego roweru, aby pojechać do pracy.
pourtracer des cercles, tu dois te servir d'un compas. Aby narysować okręgi, musisz posłużyć się (użyć) cyrklem
-
(cyrkla).
1. tenir qqn. I qqch. (trzymać kogoś, coś)

Eile marchait en tenant sa s02ur par la main et son chien en laisse. (Ona) szła, trzymając siostrę za rękę
i psa na smyczy.
li tiendra une rose a la main. (On) będzie trzymał w ręce (jedną) różę.
a qqn. (dotrzymywać komuś towarzystwa), tenir compte de qqch. (wziąć
Także wyrażenia: tenir compagnie
coś pod uwagę, uwzględnić), tenir
parole (dotrzymać słowa), tenir ses promesses (dotrzymać swoich obietnic),
. .retenir ses larmes (powstrzymywać łzy), tenir la route (trzymać się drogi), tenir tete (stawić czoła) itd.
f Mes parents ant emmene avec nous mon cousin pour qu'il me tienne compagnie.
f
-~Moi rodzice zabrali mojego kuzyna, aby dotrzymał mi towarzystwa .

.!' Tu vois ? Je suis venu a temps. J'ai tenu mes promesses. Widzisz? Przyszedłem na czas. Dotrzymałem
f słowa/obietnicy.
2. tenir qqch. (prowadzić coś, utrzymywać, posiadać)
Julien tient toujours sa chambre en ordre. Julian zawsze utrzymuje porządek w swoim pokoju.
Les parents de mon copain tiennent un cafe. Rodzice mojego kolegi prowadzą kawiarnię.
li y a des gens qui tiennent une place importante dans la societe.
Istnieją ludzie, którzy zajmują/posiadają ważne miejsce w społeczeństwie .
. tenir a qqn. I qqch. (zależeć na kimś/czymś, być do kogoś/czegoś przywiązanym)

tenir a + bezokolicznik/ a ce que + tryb łączący (chcieć bardzo coś zrobić, zależeć komuś na zrobie-
niu czegoś)
Helene ne peut pas vivre sans Veronique : el/e tient beaucoup a son amie.
Helena nie rnoże żyć bez Weroniki: jest do swojej przyjaciółki bardzo przywiązana.
Nous tenons a partir en vacances en juillet. Chcemy (zależy nam na tym, żeby) wyjechać na wakacje w lipcu.
Mon frere tient a ce que vous restiez avec lui. Mojemu bratu zależy na tym, żebyście z nim zostali .
. tenir de qqn. I qqch. de qqn. (1. być do kogoś podobnym pod względem charakteru, zachowania;
coś po kimś odziedziczyć; 3. dowiedzieć się czegoś od kogoś)
Alex tient desa mere : ils sont tous /es deux perseverants. Alex jest podobny do matki : oboje są wytrwali.
Cet appartement? Je le tiens de mon ancie. To mieszkanie? Mam je (odziedziczyłem/łam je) po wujku.
Tu tiens cette nouvelle de Marcel? Dostałeś/łaś tę wiadomość od Marcela?
.·se tenir (zachowywać się; trzymać się)

Les enfants ! Essayez de vous tenir bien ! Dzieci! Postarajcie się dobrze zachować.
lis marchaient en se tenant par la ma[n. (Oni) szli, trzymając się za ręce.
Tarie wyrażenie: se tenir a /'ecart (trzymać się z boku, na uboczu)
Je ne comprends pas ce qu'el/e a. Depuis troix jours, el/e se tient a /'ecart. Nie rozumiem, Ćo jej jest.
Od trzech dni trzyma się z dala (ode mnie).
Często stosowane są także wyrażenia Tiens I/ Tenez I (Słuchaj! Popatrzlj oraz Tiens, tiens I (Coś taJ<iegol Pa'.
olj wyrażające zdziwienie. ·
Przedstawione czasowniki nie wyczerpują listy francuskich t:zasOWnikÓ_~-wi~I_o~-fu~~

asowników, których można ufyć w różnych kontekstach i które mogą być zastąpione innymi. bardziej precyzyjnymi Dla-,
'go nie zdziw się, jeśli spotkasz w jakimś tekście bądź wypowiedzi ustnej znany ci już czasownilć._ld:órego maczehie w,_ż_a~ ·
sposób nie będzie pasowało - Twoim zdaniem - do kontekstu. W tej sytuacji nie pozostaje ci nic'innego do ~obienia,
sprawdzić w słowniku. jalde są inne znaczenia tego czasownika.. ' · ·
9. Czasownik ~ 9.9. Czasownild wieloznaczne ~ ćw. 1.-10. ~···.. ,

···@:'
o •• ,'-'
1g1
.,
TRYBY
LES MODES
Definicja
Tryb (le mode), w jakim użyty jest dany czasownik, pozwala mówiącemu wyrazić swój stosunek do wypowia-
danych treści. W języku francuskim występują cztery tryby osobowe i dwa tryby nieosobowe.
Francuskie tryby osobowe: Francuskie tryby nieosobowe:

- TRYB OZNAJMUJĄCY (l'indicatif); - IMIESŁ<?W CZASU TERAŹNIEJSZEGO (le participe prr!sen•)
- TRYB ŁĄCZĄCY (le subjonctif); - IMIESŁOW CZASU PRZESZŁEGO (le participe passe). ''
- TRYB WARUNKOWY (ie conditionnef);
- TRYB ROZKAZUJĄCY (!'imperatif).
ii'RYB OZl\llA.UMUJJIĄCY
t:INDICATIF
Definicja
Tryb oznajmujący (l'indicatif)- jeden z trybów gramatycznych- służy do wyrażania obiektywnego stosunku mó-
wiącego do wypowiadanych treści, które są przedstawione jako pewne i oczywiste. Jest najczęściej używanym
trybem francuskim charakteryzującym się dużym bogactwem czasów - prostych i złożonych - pozwalających
precyzyjnie sytuować dany fakt w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
CZAS ii'IEMŹl\lllE.USZV
LE PRESENT DE t:INDICATIF
Tworzenie I
W przypadku większości czasowników, aby utworzyć czas teraźniejszy, należy odciąć od bezokolicznika jego koń '
cówkę i do powstałego w ten sposób tematu czasownika (le radicaf) dodać odpowiednie końcówki osobowe
(fes terminaisons). Większość czasowników francuskich ma w czasie teraźniejszym następujące końcówki:
O ile część czasowników odmienia się bardzo regularnie, jednak wiele z nich - mimo takich samych końcówek
bezokolicznika - ma różne końcówki, zwłaszcza w liczbie pojedynczej. Jak to wygląda w poszczególnych gru-
pach czasowników? ·
I. Czasowniki 1. grupy
Czasowniki 1. grupy, czyli wszystkie czasowniki kończące się na -ER (za wyjątkiem czasownika ALLER - patrz
str. 1 96) tworzą formy czasu teraźniejszego przez dodanie do tematu czasownika, który powstaje przez odoę·
cie końcówki bezokolicznika -ER, następujących końcówek: ., I
1. osoba
2. osoba
3. osoba . '
192
CZAS TERAżNIEJSZV 91.10.a
Wzór odmiany ~ czasownik danser (tańczyć):

{g~NS-E.R je danse nous dansons
· tu danses vous dansez
ii/elle/on danse ils/elles da~sent
Wtemacie niektórych czasowników grupy 1. zachodzą zmiany ortograficzne podyktowane wymogami fo-
netycznymi! Oto one: .
1. os. I. mnogiej: c - c;
1. os. I. mnogiej: g + e · ranger : tu ranges, ale: nous rangeons
przed końcówką zawierającą e mener: nous menons, vous menez, ale: je meng,
nieme: e -- e tu menes, il(s) menelnti
przed końcówką zawierającą .e jeter : nous jetons, ale: je jettę., ils jettent
nieme: I.._ li, t -. tt epeler ; vous epelez, ale: tu epel/es.
przed końcówką zawierającą e ceder :.nous cedons, vous cedez, ale: je ced"" tu
nieme: e -- e ced§ il(s) cede!nt) . I
y zachowane w całej odmianie lub Wzór odmiany: payer I
wymienione na i przed końcówką je paye!paię. nous payons i
zawierającą e nieme tu payes/pai~ vous payez
il paye!paię. i/siei/es payentlpaient I
przed końcówką zawierającą e envoyer: nous envoyons, ale: j'envoig, tu envoi~
nieme:y-i il(s) envoient
~Vv odmianie pewnej liczby czasowników kończących się na -eter lub -eter zamiast podwajać ostatnią spólgłoskę tematu przed końców
ką zawierającą e nieme wymienia się ez przedostatniej sylaby na e (we wszystkich formach liczby pojedynczej oraz w 3 osobie liczby mno-
giej). Czasowniki te taktycznie odmieniają się jak czasowniki kończące się na -e(. ..)er (patrz: tabelka wyżej). A są to: geter (z/marznąć) oraz
_czasowniki utworzone na bazie geter, modeler (formować}, harce/er (dręczyć, nękać), ha/eter (sapać, dyszeć), acheter (kupować) i czasow-
'ki utworzone ną bazie acheter. Listę ważniejszych czasowników 1. grupy, w temacie których zachodzą zmiany ortograficzne, znajdziesz
aneksie nr 7 na płycie CD. Wzory odmian:
• ft.(;HB.:ER .
nous achetons je gele nous gelons
vous achetez tu geles vous gelez
i!s/elles achetent il/efie/on gole i/siei/es gE/ent
przypadku niektórych czasowników występują jednocześnie dwie oboczności ortograficzne. Chodzi np. o czasowniki prOtgger (ochra-
„ ć),assigger (oblegać). Przyjrzyj się też odmianie czasownika creer (tworzyć), która może sprawiać pewne kłopoty. Temat tego czasow-
kończy się na -e. Wzory odmian:
f'ilorE'6'.ei
nous proteggons je cree nous creons
vous protegez tu crees vous creez
i/siei/es protegent illeflelon cree i/siei/es creent
J. Czasowniki 2. grupy
przypadku czasowników 2. grupy, kończących się w bezokoliczniku na -IR, otrzymamy ich temat po odcię
iu końcówki bezokolicznika -R, przy czym będzie to temat do utworzenia czasu teraźniejszego w liczbie po·
dynczej. Czasowniki 2. grupy są dwutematowe, drugi temat (dla liczby mnogiej) powstanie, gdy do pierw·
ego dodamy cząstkę -ss-. Do tak utworzonych tematów dodajemy następujące końcówki osobowe:
/{.o&/"&~w,-,_,,,~-··"'1•3J1W#j"''Yi"~'J!-~~"'1i•K't&a:Aiw'1Bh&VZ:"""''"1E-'1ii'.2"•filiiif"'@i!:%fi';fi~•44;~f''i'i\fu
ł§;tJ:1?':§?:.!%' g~J~!:f>'AW5Jitt~.JfŁ bifr#:!~~-iiJ;Ł-&gl•..~h~i.~ft~ttz~!lL'&!kf:?'d@]f2:3iJl!#fl[gJ,~~~~l~U~....ęL~&g~15,!~~,!/~
je -s .nous -ssons
tu -s vous -ssez
i// efie /on . -t ilsJ el/es -ssent
zór odmiany - czasownik finir (kończyć)

Jfjf je finis nous finissons
tu finis vous finissez
i/le/le/on finit ils!elles finissent
ęść czasowników kończących się w bezokoliczniku na -IR należy do 3. grupy czasowników. O tym, w jaki
osób odróżniać czasowniki 2. i 3. grupy kończące się na -IR czytaj w podrozdziale TRZY GRUPY
ASOWNIKÓW FRANCUSKICH (str. 165).
193
iii. Czasowniki 3. grupy
Czasowniki 3. grupy są czaso';"nikami nieregularnymi i oprócz wielu tematów (przeczytaj o nich w podrozdzi .
le TRZY GRUPY CZASOWNIKOW FRANCUSKICH, str. 165) mają w liczbie pojedynczej czasu teraźniejszego róa.
ne końcówki. Temat czasowników 3. g~upy powstaje po odcięciu końcówek -IR, -RE, -OIR (w niektórych pr/.
padkach -R, -TRE, -DRE). Poniżej znajduje się omówienie różnych rodzajów końcówek występujących w ~_ 0
mianie czasowników 3. grupy w czasie teraźniejszym.
1. Kilka czasowników 3. grupy kończących się w bezokoliczniku na -IR ma w czasie teraźniejszym takie same
końcówki osobowe jak czasowniki grupy 1.
1. osoba
2. osoba tu -es vous -ez
3. osoba il/ efie I on -e i/s I el/es -ent
Są to m.in. ouvrir (otwierać), offrir (ofiarować), couvrir (przykrywać), souffrir

decouvrir (odkry- (cierpieć),
wać) oraz czasowniki utworzone na bazie wymienionych przez dodanie prefiksu, np. entrouvrir (uchylać),
recouvrir (pokrywać). Wzór odmiany:
j'ouvre nous ouvrons

tu ouvres vous ouvrez
i/le/le/on ouvre i/siei/es ouvrent
2. Większość czasowników grupy 3. ma w czasie teraźniejszym takie same końcówki osobowe jak czasowniki
grupy 2. Różnice występują w 3. osobie liczby pojedynczej, ponieważ formy czasowników czasu teraźniejsze
go w tej osobie kończą się na -t, -d lub na -c.
1. osoba
2. osoba tu -:-s vous -ez
3, osoba iii efie I on · • :u-dt -c its I el/es -ent
a. -t w 3. osobie liczby pojedynczej mają„.

- „.niektóre czasowniki kończące się na -IR: tenir (trzymać), venir (przychodzić, przyjeżdżać), sentir (czuć),
partir (wyjeżdżać), sortir (wychodzić), dormir (spać), servir (służyć), courir (biec), mourir (umierać), fuir
(uciekać), acquerir (nabywać, zyskiwać) oraz czasowniki utworzone na ich bazie. Wzory odmian:
TENcl)ł
je tiens nous tenons je sors nous sortons

tu tiens vous tenez tu sors vous sortez
i//el/elon tient i/siei/es tiennent illellelon sort i/siei/es sortent
.1
- „.niektóre czasowniki kończące się na -RE: w tym kończące się na -EINDRE, np. peindre (malować),
-OINDRE, np.joindre (łączyć, wiązać) i -AINDRE, np. craindre (obawiać się), p/aindre (ża.łować, współczuć);
czasowniki kończące się na -UIRE, np. cuire (gotować), produire (wytwarzać), conduire (prowadzić);
ecrire (pisać) i czasowniki kończące się na -CRIRE; battre (bić), mettre (kłaść); naitre (rodzić się), connaitre
(znać), paraitre (pojawiać się), suivre (śledzić, naśladować), vivre (żyć), croire (wierzyć), boire (pić), /ire
(czytać), plaire (podobać się), rire (śmiać się), resoudre (rozwiązywać), rompre (przełamać, zerwać) oraz I
czasowniki utworzone na ich bazie. Wzory odmian:
194
CZAS TERAźll!IEJSZV 9.10.~ .
"'",-"''""-'• ,•,
BATT:RĘ .JOIN-DRĘ
nous battons je joins nous joignons

vous battez tu joins vous joignez
i/siei/es battent i/lelie/on joint i/siei/es joignent
f\l.M-mĘ
nous naissons j'ecris nous ecrivons
vous naissez tu ecris vous ecrivez
i/siei/es naissent i/lelie/on ecrit i/siei/es ecrivent
... niektóre czasowniki kończące się na -OIR: savoir (wiedzieć, potrafić), mouvoir (poruszać), voir (widzieć)
czasowniki utworzone na ich bazie oraz czasowniki kończące się na -EVOIR, np. apercevoir (spostrzegać,
•uważać), devoir (musieć), decevoir (rozczarować, zawieść), recevoir (otrzymać). Wzory odmian:
nous percevons je sais nous savons

vous percevez tu sais vous savez
i/siei/es perr;oivent iilel/elon sait i/siei/es savent
je vois nous voyons

tu vois vous voyez
iilelielon voit i/siei/es voient
. Czasownik ASSEOIR (sadzać) - częściej używany jako czasÓwnik zwrotny s'asseoir (siadać) - ma dwie alter-
e odmiany. W jednym przypadku 3. osobie liczby pojedynczej kończy się na -t, a w drugim- na -d. Poza tym w obu
Jach występuje wymiana i na y.
m'assieds nous nous asseyons lub: je m'assois nous nous assoyons
't'assieds vous vous asseyez tu t'assois vous vous assoyez
el/e!on s 'assied i/siei/es s'asseyent i/lelie/on s'assóit i/siei/es s'assoient
' -d w 3. osobie liczby pojedynczej (a także przed końcówką -s w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej) mają
asowniki kończące się na -ENQRE, -ONQRE, -ERQRE, -ORQRE, np. rendre (zwrócić), defendre (bronić),
,_escendre (schodzić), dependre (zależeć), tendre (napiąć), entendre (słyszeć), vendre (sprzedać), repondre
odpowiadać), correspondre (odpowiadać), perdre (stracić, zgubić); prendre (brać) oraz czasowniki utwo-
one na bazie prendre, np. apprendre (uczyć się), comprendre (rozumieć). Wzory odmian:
C'!:~NQ:RE'
nous vendons je perds nous perdons
vous vendez tu perds vous perdez·
i/siei/es vendent il!elielon perd i/siei/es perdent
je prends nous prenons

tu prends vous prenez
i/le/le/on prend i/siei/es prennent
c, -c w 3. osobie liczby pojedynczej (a takie przed końcówką -s w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej) mają
lko dwa czasowniki - kończące się w bezokoliczniku - na -CRE. Są to vaincre (pokonać, zwyciężyć) i convaincre
(przekonać). Wzór odmiany: ______ _
iVĄif!~:f!Ę :
je vaincs nous vainquons
tu vaincs vous vainquez
i/le/le/on vainc ils!el/es vainquent
195
3. Kilka czasowników 3. grupy kończących się na -OIR ma w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej spółgłoskę -x
pouvoir (móc), vouloir (chcieć) i valoir (kosztować, mieć wartość, mieć znaczenie). 'to:
je peux nous pouvons je veux nous voulons

tu peux vous pouvez tu veux vous voulez
i/le/Je/on peut i/siei/es peuvent i/le/le/on veut i/siei/es veulent
Czasownik valoir jest zazwyczaj używany w 3. osobie liczby pojedynczej, ro.in. w konstrukcji nieosobow .
il vaut mieux (lepiej). 'J
C'est trop cher pour ce que ,a vaut. To jest za drogie w stosunku do swojej wartości.
li vaut mieux se taire que de dire une sottise. Lepiej milczeć niż powiedzieć coś glupiego.
czasowni!ci o nieregularnej formie dla 2. osoby liczby mnogiej

Jak zapewne zauważyłeś/łaś, końcówki czasowników I. mnogiej odmienionych w czasie teraźniejszym są takie
same dla wszystkich grup czasowników. Ale są pewne wyjątki. Trzy czasowniki mają w 2. osobie liczby mno-
giej (vous) końcówkę -es zamiast -ez. Są to:
faire - vous faites etre - etes dire - vous dites
Qu'est-ce que vous faites le samedi soir? Co zwykle robicie w sobotę wieczorem?
Vous etes medecin ? Czy pan/i jest lekarzem?
Qu'est-ce que vous dites ? Co mówicie?
B'ElffD-- Czasownild utworzone na bazie dire, np. contredire (sprzeciwiać się, ·zaprzeczać), interd.ire (zabraniać, zaka-
zać) czy pn?dire (przepowiadać) tworzą 2. osobę liczby pojedynczej czasu teraźniejszego regularnie.
Vous interdisez a vos enfants de regarder la tele. Zabraniacie swoim dzieciom oglądać telewizję.
e Wśród czasowników 3. grupy znajduje się kilka bardzo nieregularnych (o wielu tematach), a zarazem bardzo
często używanych czasowników, dlatego należy nauczyć się ich na pamięć.
Eff!e <i:iyó ·_A

"'
vorli {irli~ćy/
_ ·. ""---~- - -„ --- ---- --~-"
je suis nous sommes j'ai nous avons

tu es vous etes tu as vous avez
i/le/Je/on est i/siei/es sont illelfelon a i/siei/es ont
je vais nous alfons je fais nous faisons

tu vas vous al/ez tu fais VOUS faites
il!e//elon va i/siei/es vont il!elle!on fait i/siei/es font
V
V Tak jak faire odmieniają się także czasowniki utworzone na jego bazie, np. refaire (zrobić ponownie) czy satis- V
• faire (zadowalać).
8
zastosowanie
Czasu teraźniejszego używamy w następujących sytuacjach:
1. aby wyrazić czynność dziejącą się w tej chwili, gdy jest o niej mowa, istniejący stan oraz 0 pis;
Je regarde la te/e. Oglądam telewizję.
li nage dans le /ac. On pływa w jeziorze.
. Nous nous sentons heureux. Czujemy >ię szczęśliwi.
Mes sa:urs sont fatiguees. Moje siostry są zmęczone.
Les fenetres de /'appartement donnent sur un parc. Okna mieszkania wychodzą na park.
Dla podkreślenia. że dańa czynność trwa. jest właśnie wykonywana. używ8. się, konstrukcji i!tre en trnin
de faire qqch. w trakcie robienia czegoś).
Marlene ne peut pas sortir maintenant. Eile est en train de prendre la douche. Marlena nie może
teraz wyjść. Właśnie bierze prysznic.
Une vedette de football a ete surprise ce matin en train de faire du shopping a Paris. Gwiazda
futbolu została dziś rano zaskoczona w trakcie robienia zakupów w Paryżu.
196
CZAS TERAŹNIEJSZV 9.10.•.
z. aby wyrazić czynność ~wyczajową. povvt~rzającą się; w tej sytuacji czasow~ikowi często towarzyszą wy-
rażenia hab1tueller:ient, d hab;tude (za.zwyczaj). toutes fes ~er:iames (co. tydz1en), tout le temps (cały czas),
'toujours (zawsz.e) itd. lub dz1en tygodnia poprzedzony rodza1nik1em okreslonym, np. le fund! (w poniedziałki),
le rnercred1 (w srody); . .
J rous fes jours, je me couche a 22 heures. Codziennie kładę się spać o godzinie 22.
· Le dimanche. nous faisons la grasse matinee. W każdą niedzielę śpimy do woli (nie wstajemy wcześnie).
°Q.'habitude, ils font /es courses le vendredi. Zazwyczaj robią zakupy w piątek.
, aby wyrazić prawdę uniwersalną, ponadczasową, a także twierdzenia naukowe, morały czy przysłowia;
La Terre tourne autour du Soleil. Ziemia kręci się wokół Słońca.
[eau bout a 100 degres. Woda wrze w temperaturze 100°.
I une hirondelle ne fait pas le printemps. Jedna jaskółka nie czyni wiosny.
4. aby wyrazić czynność przeszłą dopiero co zakończoną (zamiast czasu passe recent); dodatkowo można użyć
wyrażeń juste (wlaśnie, akurat), a /'instant (przed chwilą) itd;
f Je suis deja la. J'arrive juste de /'eco/e. (=Je viens d'arriver de /'eco/e.) Już jestem. Właśnie wracam (wró-
·~·. ciłem/łam) ze szkoły.
5. ze zwrotami depuis (od), i/ y a ... que I cela ((:a) fait ... que I voi/a ... que (+ okres czasu) dla wyrażenia czyn-
.naści zaczętej w przeszłości, która jeszcze się nie zakończyła;
f Je joue au tennis depuis cinq ans. Gram w tenisa odpięciu lat.
.~Ca fait maintenant sept ans que nous etudions le franr;ais. Uczymy się francuskiego już siedem lat (od
Ksiedmiu lat).
6. dla wyrażenia czynności przyszłej, która ma się wydarzyć w niedalekiej przyszłości (zamiast czasu futur proche
lub futur simple); w tej sytuacji czasownikowi zazwyczaj towarzyszą określenia czasu, np. demain Gutro), /a semaine
rochaine (w przyszłym tygodniu), dans deux jours (za dwa dni), /'an prochain (w przyszłym roku);
li est dix heures. Antoine rentre a midi. Jest godzina dziesiąta. Antoine wraca (wróci) w południe.
pars de chez moi dans une heure. Wychodzę (wyjdę) z domu za godzinę.
ćannee prochaine, je passe mes vacances en Grece. W przyszłym roku spędzę wakacje w Grecji.
7. aby wyrazić warunek po si Geśli, jeżeli), gdy w zdaniu głównym jest użyty czas przyszły prosty (le futur simple),
i:zas teraźniejszy (le present) lub tryb rozkazujący (l'imperatif);
, S'il fait beau, on tera une randonnee a ve/o, Jeśli będzie ładnie, pojedziemy na wycieczkę rowerową.
I, Si tu as 18 ans, tu peux decider toi-meme de tout ce qui te concerne. Jeśli masz 18 lat, możesz sam/a
i decydować o wszystkim, co ciebie dotyczy.
·~Si tu es fatigue, repose-toi ! Jeżeli jesteś zmęczony, odpocznij!
Więcej informacji na temat zdań warunkowych, szukaj w podrozdziale ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE
WARUNKU (str. 283).
8, jako czas opowiadania lub tzw. czas teraźniejszy historyczny.
,. Samedi dernier, je pars de chez moi a 8 h je prends le taxi et j'arrive a la gare trois quarts d'heure
1plus tard. W ubiegłą sobotę wyruszam (wyruszyłem/łam) z domu o godzinie ósmej, biorę (wziąłem/wzięłam)
'l taksówkę i jestem (byłem/łam) na dworcu trzy kwadranse później. ·
' En 1789, le peuple de Paris prend la Bastille. W 1789 roku lud Paryża zajmuje I zajął Bastylię.

Nie od razu jesteśmy w stanie zapamiętać odn:iiany większości czasowników, zwłaszcza nieregularnych. Dlate-
go musisz nauczyć się korzystać z różnych pomocy naukowych. Chodzi głównie o słowniki oraz podręczniki,
,w których można znaleźć wzory odmian czasowników. W razie problemu możesz tam sprawdzić, jak odmie-
nia się dany czasownik. Natomiast czasowników często stosowanych, takich jak avoir, etre, al/er, faire itd. na-
ucz się jak najszybciej na pamięć.
9. Czasownik~ 9.10.a. Czas teraźniejszy~ ćw. 1.-16. ~.··.'

.· ·.·.·.
•@'
/'""
197
CZAS P~lli:SZŁY Bl!.JSK~
LE PASSE RECENT
Tworzenie
Wszystkie czasowniki francuskie tworzą czas przeszły bliski (le passe recent) w jednakowy sposób. Czas ten nazy-
wany także le passe proche lub immediat składa się z trzech elementów: czasownika venir odmienionego w cza-
sie teraźniejszym, przyimka de i bezokolicznika czasownika, który chcemy w tym czasie odmienić. Zobacz schemat:
je viens de } nous venons de }
tu viens de + bezokolicznik vous venez de + bezokolicznik
illelfelon vient de i/siei/es viennent de
. Je viens de dejeuner. Dopiero co zjadłem/łam obiad.
Efie vient de se reveiller. Właśnie się obudziła.
Quel/e odeur agreable ! Vous venez de preparer le diner? Co za zapach! Właśnie przygotowaliście kolację?
~-lłl~, Czasownik venir jest w tym przypadku czasownikiem posiłkowym (un semi-auxt1iafre) służącym do tworze-
nia czasu przeszłego bliskiego, dlatego nie tłumaczy się go zgodnie z jego podstawowym znaczeniem jako „przychodzić". '''
Może się jednak zdarzyć, że po czasowniku venir użytym w znaczeniu podstawowym także będzie użyty iriny czasownik
w bezokoliczniku. W tym przypadlru po venir nie będzie przyimka de. Porównaj:
Venir użyty jako czasownik posiłkowy Venir użyty w znaczeniu :PodstawoWym
j j
- Tu es dfjd ld ? - Oui, je viens de rentrer. Salut 1Nous venons te chercher.
- już jesteś? - Tak, właśnie (dopiero co) wróciłem/łam. Cześć! Przychodzimy cię zabrać I przyszliśmy po ciebie.
czas przeszły bliski w formie przeczącej

Gdy chcemy użyć czasownika w czasie przeszłym bliskim w formie przeczącej, wówczas elementy przeczenia
stawiamy przed i po odmienionym czasowniku venir. Czas ten jest jednak rzadko używany w formie przeczącej.
Tu te trompes ! Je ne viens pas du tout de me Jever. Mylisz się! Ja wcale dopiero co nie wstałem/łam.
Miejsce zaiml,ów w zdaniach w czasie przeszłym biisl,im.
Gdy czasownik występujący w bezokoliczniku po czasowniku venir ma dopełnienie/a wyrażone za pomocą
jakiegoś zaimka, stawiamy go bezpośrednio przed bezokolicznikiem. Podobnie będzie z zaimkami zwrotnymi
(fes pronoms reflechis) występującymi z czasownikami zwrotnymi (/es verbes pronominaux).
- Oil est mon morceau de pizza ? - Nous venons de le manger. - Gdzie jest mój kawałek pizzy 7 - Wła
śnie go zjedliśmy.
- Tu peux prevenir Thomas ? - Je viens de lui telephoner. - Czy możesz uprzedzić Tomasza 7 - Przed
chwilą do niego zadzwoniłem/łam.
Mes sreurs viennent de ~ reveiller. Moje siostry dopiero co się obudziły.
zastosowanie
Czas przeszły bliski (le passe recent) ·stosuje się, aby wyrazić czynność dokonaną dopiero co, przed chwilą,
w nieodległej przeszłości. Tłumaczymy go na język polski za pomocą formy dokonanej lub niedokonanej cza-
sownika oraz zwrotów „dopiero co", „właśnie", „przed chwilą". Dodatkowo możemy użyć wyrażeń juste lub
tout juste (właśnie, akurat).
Arrete ! Tu viens de boire trois verres de jus. Przestań! Dopiero co wypiłeś/łaś trzy szklanki soku.
Nous venons de nous reposer. Dopiero co odpoczywaliśmy/łyśmy.
Agnes vient (tout) juste d'entrer. Agnieszka właśnie (w tej chwili) weszła. I
aw~f~) Czasu przeszłego bliskiego ~ożemy też użyć. gdy kontekst odnosi się do przeszłośCt wówczas - zgodnie
1
'
z regułą następstwa czasów - czasownik venir musimy odmienić w czasie przeszły:oi. niedokonanym (I'imparfait). Dotyczy to I
m.in. zdań w mowie zależnej. Pozostałe elementy czasu przeszłego blisldego pozostają b_ez Znllan.
Quand je suis arrive chez lui, j'ai appris qu'il venait de sortir. Kiedy do niego przyszedłem, dowiedzia·
Iem się, że dopiero co wyszedł. ·
Quand tu es entre, je venais de terminer une conversation te/ephonique. Kiedy wszedłeś, wlaśnie
skończyłem/łam rozmawiać przez telefon. ·
9. Czasownik~ 9.10.b. Czas przeszły bliski~ ćw. 1.-6. (:!)

198
CZAS PRZVSZŁV BLISKI ~:~;·
CZAS PRl\'SllY BlUSKU

LE FUTUR PROCHE
1Worzenie
wszystkie czasowniki francuskie tworzą czas przyszły bliski (ie futur proche) w jednakowy sposób. Czas ten
składa się z dwóch elementów: czasownika alfer odmienionego w czasie teraźniejszym i bezokolicznika cza-
sownika, który chcemy odmienić. Zobacz schemat:
je vais } nous alfons }
tu vas + bezokolicznik vous a/fez + bezokolicznik
i/le/le/on va i/siei/es vont
Je vais bientót etudier a Bruxe/les. Wkrótce będę studiować w Brukseli.
a
Est-ce qu'i/s vont venir la fete ce samedi? Czy oni przyjdą na imprezę I zabawę w tę (najbliższą) sobotę?
Qu'est-ce que nous alfons prendre : du poisson ou de la viande ? Co weźmiemy: rybę czy mięso?
-~lJ: Czasownik aller jest w tym przypadku czasownikiem posiłkowym (un semi-auxt1iaire) sbi.żącym do ~oci,~-
·a czasu przyszłego bliskiego, dlatego nie tłumaczy się go jako .iść, jechać". Może się jednak .zdarzyć, że po czasowniku
ijer użytym w znaczeniu podstawowym także będzie użyty Inny czasownik w bezokoliczniku. Porównaj: . .
Aller użyty jako czasownik posiłkowy AUer użyty w znaczeniu _podstaWowym
ł ł
Attendez! Mathieu va rentrer dans 5 minutes. ]e vais acheter du pain.]e rf!Vi.eris_-toz.it d'e _śuite,
Zaczekajcie! Mathieu wróci za 5 minut. Idę-kupić cbleb. Zaraz wracam.
czas przyszły blis!ci w formie przeczącej

Kiedy chcemy użyć czasown·1ka w czasie przyszłym bliskim w formie przeczącej, wówczas elementy przeczenia
· awiamy przed i po odmienionym czasowniku alfer.
r Tu ne vas pas rester avec nous. Nie zostaniesz z nami.
~ l/sne vont pas se promener. Oni nie pójdą na spacer.
Miejsce zaimlców w zdaniach w czasie przyszłym blisi<im

Kiedy czasownik występujący w bezokoliczniku po czasowniku alfer ma dopełnienie/a wyrażone w formie
zaimków, stawiamy je bezpośrednio przed bezokolicznikiem. Podobnie będzie z zaimkami zwrotnymi (fes
pronoms ref/echis) występującymi z czasownikami zwrotnymi (fes verbes pronominaux).
l Ce livre, tu vas le lire ? Ta książka, przeczytasz ją (będziesz ją czytać)?
l On rencontre Murielle au theatre ? Efie va nous y attendre ? Spotkamy się z Murielłe w teatrze? Będzie
~tam na nas czekała?
! Vous a/fez vous asseoir pres de nous ? Czy usiądziecie blisko nas?
Zastosowanie
Czas przyszły bliski (ie futur proche) stosuje się dla wyrażenia zamiaru, intencji lub czynności przyszłej, która
będzie miała miejsce w nieodległej przyszłości.
! Ce soir, je vais regarder un film policier a la te/e. Dziś wieczorem obejrzę w telewizji kryminał.
# li est midi, nous alfons dejeuner. Jest południe, zjemy (więc) obiad. ·
i. Qu'est-ce que vous a/fez faire maintenant ? Co teraz zrobicie?
'.>-~1'J1 Czasu przyszłego blisldego możemf także uży~ wkontekŚcie odnoszącym się d~ Przeszło,~ci. Wówczas·_ z~d~;,
.·:.nie z regułą następstwa czasów - czasownik aller musimy odmienić w czasie przeszłym niedokonańym_ (l'imparfait). TrZe.b3.
. o tym pamiętać między Innymi, stosując mowę zależną (le discour-s lndirect). Patrz podrozdział: MOWA ZALEŻNA. str. 288•.
li m'a prevenu que j'allais manquer mon train si je ne me depechais pas. Uprzedził mnie, że spó~{lię
się na pociąg, jeśli się nie pospieszę. . . . .. · ·.· . . . ••• ·
Nous al/ions sortir de chez nous, quand tu as telephone. Mieliśmy właśnie. wyjść z dom!J, kiedy żadzy;o~
niłeś/łaś. ·
199
~1;';,'~~f~)~ Czas przyszły bliski (le futur proche) wyraża czynność przyszłą powiązaną z teraźniejszością. StaooWi ro.
dzaj przejścia między teraźniejszością a przyszłością wyrażoną za pomocą czasn przyszłego prostego (le futur simple). Zd
rza się, że obydwa te czasy są użyte w tej samej wypowiedzi dla wyrażenia następstwa czynności W innycb Przypadka~
nie należy mieszać tych dwóch czasów. .
Je vais vous exp/iquer Ja regle, puis vous ferez l'exercice.
Wytłumaczę wam regułę, następnie zrobicie ćwiczenie.
On commence : d'abord nous a/Jons parler de /'eco/ogie, ensuite on fixera la date de l'excursion.
Zaczynamy: najpierw porozmawiamy o ekologii, następnie ustalimy termin wycieczki.
9. Czasownik~ 9.10.c. Czas przyszły bliski~ ćw. 1.-8. t!)

9.10cdo e&:AS PRZVSZl!:.V !PROSTY
LE FUTUR SIMPLE
Tworzenie
Regularne tworzenie czasu przyszłego prostego (le futur simple) polega na dodaniu odpowiednich końcówek ·~·
do tematu czasu przyszłego, którym w wielu przypadkach jest bezokolicznik danego czasownika (za wyjątkiem
kilku czasowników. tworzących ten czas w sposób nieregularny). Końcówki (fes terminaisons) są takie same
dla wszystkich czasowników. A ich formy wyglądają prawie identycznie jak formy czasownika avoir (mieć)
odmienionego w czasie teraźniejszym (le present). Porównaj:
J'ili. -ai nous avons -ons

tu as -as vous avez -ez
il/e//e i!. -a i/siei/es ont -ont
Wyróżnione końcówki dodaje się do czasownika w bezokoliczniku (zasadą ta dotyczy czasowników 1. i 2. gru-
py oraz czasowników 3. grupy kończących się na -IR). W przypadku czasowników 3. grupy kończących się na
-RE, przed dodaniem końcówek należy odrzucić końcowe „e". Zobacz przykłady odmian:
manger. .. je .mangerai nous mangerons

-ER
np. manger Qeść) .tu mangera vous mangserez
i/le/le/on ma/lgeri! i/s/e//es.rńangeront
reussir... je reussirai nous reussirons

tu reussiras vous reussirez
-IR
il/efie/on reussiri! i/siei/es reussiront
np. reussir (powieść się,
udać się), dormir (spać) dormir... je dormrai nous dormiir:ons
tu dormiras vous dormirez
il!elle!on dormir!! i/siei/es dormiront
prendr... . je prendrai · · rious ptendrons
-RE
np. prendre (brać) tu prendr;& ··vous prendrez
i/le/le/on prendrg ils!elles prendront
Je penserai toujours a toi, mon amour. Zawsze będę o tobie myśleć, kochanie. I
Nos amis ne passeront pas cet ete avec nous. Nasi przyjaciele nie spędzą tego lata z nami.
Vous ne reagirez qu'au moment convenable. Zareagujecie dopiero w odpowiednim momencie.
Nous partirons en voyage dans un mois. Za miesiąc wyjedziemy w podróż.
Tu attendras jusqu'a notre retour. Zaczekasz do naszego powrotu.
li me dira la verite. (On) powie mi prawdę.
200
CZAS PRZVSZŁY PROSTY ~.10.,.
''<-.,o;.~--
-i~:(j;{~J!.-.tQ;_:E' W tem.a~e czasu przyszłego proste?o kilku c~aso~ów ~·grupy z~cho~ą zmiany ortograficzne~-A-cZa
sownild envoyer (wysylac) 1 renvoyer (odsyłać, ponowme wysylac) są Jedynymi czasownikami 1; grupy tworzącynli cz"" przj, .
szłY prosty w sposób nieregularny. Porównaj:
czasowniki na Temat czasownika w czasie przyszłym Odmiana w czasie przyszlylri prostyńi

I I l
-EI.ER", _np._ appel_er(11az)'1'J_ać) __ ____ a(!peller... ·--------~--[!!ppelle~ra=i~it=d.=·-~--=-'
$[li-i;~·-- _-~E:Je~~~J~~~~~}----~ ·--·-- _______.fE:t_e_r.._._ _ je jetterai itd.
9R.;;, _ np. peser (ważyć[_... _ _ _p!~EEc:. _________ je peserai itd._ _ _ _ _--c-
-OYER, ~ !1~·-~-~~~Y~.'.Jc~~~9~)__ ---------~-ettoie~.. je nettoieraiitd..
~R:--· - _ np. essuyer (vvycierać) essuier... j'essuierai itd.
:j\YER,"----- np ..paye~ {Pt~cićT-- . - pai_e_r.._.f~p~a~y_e_r.._.___________ je paierai itd.
+IRJiN\roYER --(;y,;.J;ć) ____ --- - - -- -- (r)enverr... j'"'•e""n-ve_rr_a_i-it-d.-.-~~---.
*Chodzi o czasowniki, l'tóre- w czasie teraźniejszym (/e present de f'indicatif} - podwajają „I" lub „t" przed końcówką zawierającą „e" nie-
me (e muet). Przykłady takich czasowników znajdziesz w aneksie nr 7.
*"*Chodzi" o czasowniki. które - w czasie teraźniejszym (l'indicatif) - vvymieniają przedostatnie „e" na „e" przed końcówką zawierającą „e"
nieme (e muet). Przykłady takich czasowników znajdziesz w aneksie nr 7.
,_ Nous vous appellerons -en cas d'urgence. Zadzwonimy do was w nagłym przypadku.
! Tu promeneras le chien pendant mon absence. Będziesz wyprowadzać psa pod moją nieobecność.
f Restez ici ! Vous vous ennuierez a cette reunion. Zostańcie tutaj l Na tym zebraniu będziecie się nudzić.
~ Je 't'enverrai un message. Wyślę ci wiadomość.
-~~~~;;;_ Przy wymawianiu form czasu przyszłego prostego czasowników 1. grupy, w wielu przypadkach nie wjrma~'
wia się e znajdującego się przed końcówką osobową.
Je me marig_rai [marire] avec toi. Ożenię się z tobą.
Vous arrivg_rez [arivre] a temps. Przyjdziecie na czas. . .. . ..
Tu ne regrettg_ras [r;;igretra] jamais ta decision I Nie będziesz nigdy żałować (nie pożałujesz) s\/Vojej decyzji.!
a
Je le connais bien, il joug_ra [3ura] toute la journee /'ordinateur. Dobrze go znam, będzie gra! przez ca-
ly dzień na komputerze. '
czasownil<i tworzące czas przysz!V prosty w sposób nieregularny
querir (nabywać). itd.

, cpurir (biec) je courrai itd.
~,(p()urir (umierać) mourr... je .rrourrai itd, ·
y:•pouvoir (móc) pourr„. je pourrai itd.
rfeqir (widzieć), revoir (przejrzeć) itd.* vęrr.~· jeyerrai itd.
frc/7nir (trzymać) itd. tiendr.„ je tiendrai it.d.
~_tenir (przychodzić) itd. vi.endr.„ je viendrai _itd.
i}xouloir (chcieć) voudr... je voudrai itd.
Ji/afoir .c. il va'!_t (impers.) (\Narto) vaudr.„ · . il vaudra
~~//air~ il faut (impers.) (trzeba) faudr .. . il faudra
-~evoir (musieć), recevoir (otrzymywać) itd. devr .. . je devrai itrJ. ·
!:mouvoir (poruszać) itd. · mouvr.. . je .171ouvrai itd,
łfpieuVoir...:. il pleut (impers.) (pada) pleuvr„. · il plelivra ·
~ a//er (iść, jechać).
5
łs,~Jre (być) :
. ·. ir...
(._ser.-.-.
j'ira/ itd.
. Je)eraj.itd./ ·
!t<;yoir (mieć) aur.. . j'aurai itd.
jf.fi'ire (robić) fer ... jeJerai)td.
h1~~v,oir_ (wiedzieć, _ potrafić) saur.. . je saurai itd.
~'ći.Jeillir (zrywać) itd.. cueiller.. . · je cueillerai itd.
's'asseoir (siadać) assier.... / assoir... je m'assierai I assoirai itd.
'Prevoir (przewidywać) odmienia się tak jak voir, a!e czas przyszly prosty tworzy regularnie, tzn. na bazie bezokolicznika: je prevoira1: tu
pr€voiras itd.
En vacances, tu pourras te reposer. W wakacje będziesz móg!/mogla odpocząć.
Si vous travaillez plus maintenant, vous aurez le week~end libre. Jeśli teraz popracujecie więcej, będzie-cie mieć wolny weekend.
Quand ils viendront, ils devront nous attendre. Kiedy przyjdą, będą musieli na nas zaczekać.
Quand il pleuvra, nous irons au musee. Kiedy będzie padać, pójdziemy do muzeum.
Je ferai des etudes de droit et je serai avocat. Zrobię studia prawnicze i będę adwokatem.
~ 201
zastosowanie
Czas przyszły prosty (ie futur simple) służy do wyrażenia czynności przyszłej mającej się wydarzyć w przyszl _
ści bliższej lub dalszej z większą lub mniejszą dozą pewności lub prawdopodobieństwa. Często jest stosow _
0
ny z okolicznikiem czasu. a gl,

Demain. nous serons a /'heure. Jutro będziemy na czas.
Notre voisin vendra sa maison /'an prochain. Nasz sąsiad sprzeda swój dom w przyszłym roku.
Je ne viendrai plus chez toi : tu es impoli ! Nie przyjdę więcej do ciebie: jesteś niemiły.
Tli
Za pomocą czasu przyszłego prostego możemy wyrazić: Jal
® program, np. wycieczki; z(
Nous irons d'abord au centre-ville ou vous verrez une cathedrale gothique. Ensuite, nous visiterons cz.
un musee d'art moderne. Puis, on dejeunera.
Najpierw pojedziemy do centrum miasta, gdzie zobaczycie katedrę gotycką. Potem zwiedzimy muzeum sztu- Ch
ki współczesnej. Następnie zjemy obiad. ra2
ka,
® plany, marzenia dotyczące przyszłości; w
Quand je serai grand, j'aurai une grande maison. Kiedy będę duży, będę miał duży dom. pr2
Ma fif/e travai/lera dans une entreprise commerciale. Moja córka będzie pracować w przedsiębiorstwie "'
handlowym.
j'a,
® przewidywanie, prognozę, statystykę; tu
Tu verras, i;:a ira mieux bientót. Zobaczysz, wkrótce będzie lepiej. il/e
Demain, il pleuvra dans tout le pays. Jutro będzie padać w całym kraju. -Z
En /'an 2015, la population de la terre sera d'environ 8 mil/iards. W 2015 roku ludność ziemi będzie
je~
liczyła okolo 8 miliardów.
tu
&> obietnicę; il/e
Je ferai le menage, je te promets. Posprzątam, obiecuję ci. \I
Repose-toi ! Et nous, on s'occupera de tes enfants. Odpocznij! A my zajmiemy się twoimi dziećmi. J'
® rozkaz i zakaz; G
A
Vous irez maintenant dans vos chambres et vous ferez vos devoirs. Pójdziecie teraz do swoich pokojów N
i odrobicie lekcje.
Tu ne sortiras pas ce soir. Nie wyjdziesz dziś wieczorem.
;!
iil radę, życzenie; W'tj
Tu t'habi/leras chaudement. Będziesz się ciepło ubierać. I. V

Vous m' appelerez quand vous serez la. Zadzwonicie do mnie, kiedy już tam będziecie.
ka I
lub
e hipotezę; czynność, która zostanie zrealizowana, o ile zostanie spełniony jakiś warunek.
Q
li ne reussira pas au bac s'il ne se met pas serieusement au travail des maintenant. Nie zda matury, Le
jeśli nie weźmie się od tej chwili do nauki (do pracy). N.
Si je bois du cate ce soir, je ne pourrai pas dormir cette nuit. Jeśli napiję się kawy dziś wieczorem, nie J',
będę mógł/mogła spać tej nocy. ··
Konstrukcja „si + czas teraźniejszy (le prisent) + czas przyszły prosty (le fetur simple)" to drugi typ zda·
nia warunkowego. Patrz podrozdział: ZDANIE PODRZĘDNE OKOUCZNJKOWEWARUNKU. J'r.
9. Czasownik~ 9.10.d. Czas przyszły prosty~ ćw. 1.-5. (!) Ne
11. c
i. -
Qi j
ba
Ne
1
02
CZAS ?RZESZŁY ZŁOZONY 9.10.•.
<CZAS PRZE:SZll:.V Zll:.OlOINIV

LE PASSE COMPOSE
Jak wskazuje nazwa czasu przeszłego złożonego (le passe compose), czasownik w nim odmieniony składa się
z dwóch elementów. Schemat tworzenia jest następujący:
aasownik posiłkowy (l'auxiliaire) + imiesłów czasu przeszłego (le participe passe).
chcąc uzyskać formę czasu przeszłego złożonego, odmieniamy czasownik posiłkowy avoir lub etre w czasie te-
raźniejszym w odpowiedniej osobie i dodajemy formę imiesłowu czasu przeszłego (le participe passe) czasowni-
ka który chcemy odmienić w tym czasie (informacji dotyczących sposobu tworzenia imiesłowu przeszłego szukaj
w'podrozdziale IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO, str. 232). Zobacz dwa schematy odmiany czasownika w czasie
przeszłym złożonym:
- z czasownikiem posiłkowym avoir:
{iias
. il/ellelon a
}+ imiesłów czasu przeszłego nous avons}
vous avez
i/siei/es ont
+ imiesłów czasu przeszłego
z czasownikiem posiłkowym etre:

je suis } nous sommes }
tu es + imiesłów czasu przeszłego vous etes + imiesłów czasu przeszlego
il!ellelon est. i/siei/es sont
t Vous avez vu cet.te piece de theatre ? Czy widzieliście tę sztukę teatralną?
tl'ai beaucoup aime ce film. Ten film bardzo mi się podobał.
I Ont-i/s deja dine ? Czy oni już zjedli kolację?
! A quel/e heure est-ce que tu es sorti de /'ecole ? O której godzinie wyszedłeś ze szkoły?
I
· Nous ne sommes pas venus a Ja reunion. Nie przyszliśmy na zebranie.
Wybór czasownika posiłkowego

l. Większość czasowników francuskich tworzy czasy złożone, w tym le passe compose, za pomocą czasowni-
~a posiłkowego avoir. Są to czasowniki przechodnie, tzn. takie, które funkcjonują z dopełnieniem bliższym
lub dalszym, a także z obydwoma oraz czasowniki nieprzechodnie (funkcjonujące bez dopełnienia).
,W Qu'est-ce que tu /eur as offert ? Co im podarowałeś/łaś?

ł Les eleves ont fait cet exercice sans difficu/te. Uczniowie zrobili to ćwiczenie bez problemu (z łatwością).
ł Nous avons repondu a toutes fes questions. Odpowiedzieliśmy/Odpowiedziałyśmy na wszystkie pytania.
I, J'ai voyage en Amerique du Sud. "Podróżowałem/łam po Ameryce Południowej.
Czasowniki avoir (mieć) i etre (być) także tworzą czasy złożone ·z czasownikiem posiłkowym avo·ir.
J'ai eu tres peur ! Bardzo się bałem/łam (przestraszy.Iem/łam się)!
Nous avons ete tres contents de vous 'rencontrer. Byliśmy bardzo zadowoleni, ie was spotkaliśmy:
li. Czasowniki tworzące czasy przeszłe z etre:

1. czasowniki zwrotne, np. se lever (wstawać), se promener (spacerować), se souvenir (pamiętać);
kQuand ils se sont rencontres, ils se sont tout de suite piu. Kiedy się spotkali, od razu się sobie spodo-
fil bali (przypadli sobie do gustu).
! Nous nous sommes ennuyes a ce concert. Nudziliśmy się na tym koncercie.
203
2. czasowniki wyrażające zmianę stanu lub miejsca, a także niektóre czasowniki wyrażające przemieszcza.
nie się w przestrzeni; są to:
a/Jer (iść, jechać) entrer (wchodzić) rester (zostawać)
arriver (przybywać) sortir (wychodzić) naitre (rodzić się)
partir (wyjeżdżać) monter (wchodzić; wsiadać) mourir (umierać)
passer (przechodzić) descendre (schodzić; wysiadać) tomber (upadać)
venir (przychodzić) + devenir (stawać się), intervenir (brać udział, wmieszać się), parvenir (dochodzić, do.
cierać), survenir (pojawiać się) itd.
Oraz czasowniki utworzone na bazie wymienionych przez dodanie prefiksu re- wyrażającego powtórzenie
czynności (lub powrót do miejsca, z którego się wyruszyło): rentrer (wchodzić ponownie; wracać), revenir
(przychodzić ponownie; wracać), repartir (ponownie wyjechać), ressortir (ponownie wychodzić) itd.
Jl est a/le se coucher. Poszedł się położyć.

Nous sommes arrives a Bordeaux. Przyjechaliśmy I Dotarliśmy do Bordeaux.
Je ne suis pas restee a J'hótel: je suis descendue faire fes boutiques. Nie zostałam w hotelu: zeszlarn
(poszłam) pochodzić po butikach/sklepach.
Kiedy czasownik tworzy czas przeszły złożony z czasownikiem posiłkowym etre, wówczas imiesłów czasu
przeszłego uzgadnia się z podmiotem czasownika. W przypadku czasownika posiłkoWegó avoir nigdy .nie
ma uzgodnienia z podmiotem! Szczegółowych informacji na ten temat szukaj w podrozdziale IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO
(str. 232) oraz UZGADNIANIE IMillSŁOWU CZASU PRZESZl:.l!GO (str. 236).
Je suis neę, en aout. Urodziłam się w sierpniu.
a
/Is se sont souvenu>_ de Jeurs devoirs. Przypomnieli sobie o swoich obowiązkach.
Mai'a et Agnes sont devenue>_ infirmieres. Maja i Agnieszka zostały pielęgniarkami.
El/es ant achete(-) une voiture. (One) kupiły samochód.
'łfł~~-l~iJII Wymienione czasowniki tworzące czas przeszły złożony z czasownikiem posiłkowym etre są czasownika·
mi nieorzechodmmi. tzn. funkcjonują bez dopełnienia. Zdarza się jednak. że_ niektóre -z nich mogą mieć dopełriienie bliższe
(le complement d'objet direct). Tłumaczy się je wówczas inaczej i tworzy czasy złożo~e ·za pomocą czasOwnika pósiłkowego
avoir a nie etre.
Porównaj:
Zastosowanie z etre zastbSowanie .z avoir

(podlcreślone dopełnienie bliższe)
I I
-łans sa chambre. Tu as dejii. monte tes affaires. dans ta chambre ?
'rę) do swojego pokoju. Zaniosłeś/łaś już swoje rzeczy do pokoju (na górę)?
.i. ]'ai descendu ma valise .

.Zniosłem/lam walizkę.
.reau d quelle heure ?

•1 ns ont.sorti la voiture du garage.
szedł Pan z biura? Wyprowadzili samochó.d z garażu.
dans le salon. Nous avons passe nos vdcances d la móntagne.
.;;alonu. Spędziliśmy/Spędziłyśmy wakacje w górach.
.mes rentres tót parce que nous itions fatigues. J'ai rentre ton velo dans le garage.
...>my wcześnie, ponieważ byliśmy zmęczeni. Wprowadziłem/lam twój ro.wer. d.o.gar'.1żu.
~~~~~~~~~~~~~--'~~"-~~~-'-~-'-~-'---''--'-
Ell e est retournee chez elle prendre son parapluie. na retourne trois mon::eaux de viande sur le ~l.
Wróciła do domu po parasolkę. Obrócił trzy kawalki mięsa na: gri!u.
Nie wszystlde czasownild utworzone na bazie venir tworzą ,ąasy złożone ze.- .sloweill .PP.sitkowym ftre.
Z avoir odrnie:niasięprfvenir (uprzedzać), subvenir (zaopatrywać, pomagać), contrevlinir (dzi'ał"ać J?i:-zeci.w)'oraz Cotwenir (paso- a' I
wać, odpowiadać). Czasownik convenir - w znaczeniu „umawiać się, zgadzać, poroztllnieć~ - tworży. ·czasy-ZlOżoD.e z ftre
Iw języku starannym. literackim) lub z avoir Iw języku potocznym). ·
Nous n'avons pas prevenu notre ancie de notre visite. Nie uprzedziliśmy/łyśmy wuja o naszej wizycie.
/Is ant convenu (lub: sont convenus) de partir ensemble. Uzgodnili (umówili się), ze wyjadą razem.
204
CZAS PRZESZŁY ZŁO~ONV 9.10.:.
czas przeszly złożony w formie przeczącej oraz z zaimi<ami i przyslów!rnmi

Gdy chcemy użyć czasownika w czasie przeszłym złożonym w formie przeczącej, wówczas pierwszy element
przeczenia stawiamy przed czasownikiem posiłkowym, a drugi - między słowem posiłkowym a imiesłowem
czasu przeszłego. Także przysłówki należy stawiać między słowem posiłkowym a imiesłowem. Tylko w przypad-
ku przysłówków długich, kilkusylabowych, można je również postawić po imiesłowie. Zaimki dopełnienia bliż
szego lub dalszego stawiamy po pierwszym elemencie przeczenia i przed czasownikiem posiłkowym.
r // n'est pas arrive a temps. (On) nie przyszedł na czas.
N-;;s n'avons jamais pris /'avion. Nigdy nie lecieliśmy/leciałyśmy samolotem.
I_•_
[ Tu as beaucoup travail/e. Dużo pracowałeś.

t fi/es sont peut-etre al/ees au parc. Być może (one) poszły do parku.
~Ale: lis ont dejeune rapidement. Szybko zjedli obiad.
f Je ne /es ai pas vus. Nie widziałem/łam ich.
zastosowanie
1. Czas przeszły złożony, nazywany też czasem przeszłym dokonanym, służy do wyrażenia czynności przeszłej
dokonanej, zakończonej (!'action accomplie), która:
miała miejsce tylko jeden raz w dokładnie określonym lub w nieokreślonym momencie przeszłości;
·~Mathieu est ne le 1O octobre 1985. Mateusz urodził się 1O października 1985r.

•, J'ai fini mes etudes en 2002. Skończyłem/łam studia w 2002r.
Amelie a disparu. On ne sait pas ou e/le est. Amelia zniknęła. Nikt nie wie,- gdzie ona jest.
dokonała się w precyzyjnie określonym przedziale czasu (albo gdy określony jest jej początek lub koniec);
·. J'ai lu ce magazine en une demi-heure. Przeczytałem/łam ten magazyn w pół godziny.
lis ont eu cours de 8 h jusqu'a 10 h. (Oni) mieli zajęcia od godziny 8 do 1O.
Apres cet accident. il a toujours eu mal a la tete. Po tym wypadku ciągle bolała go głowa.
Mes cousins ont vecu en Angleterre pendant huit ans. Moi kuzyni mieszkali w Anglii przez osiem lat.
' ostała povirtórzona określoną liczbę razy;
Je me suis pose cette question au moins cent fois. Zadałem/łam sobie to pytanie co najmniej sto razy.
Pendant mon sejour a Varsovie, je su is a/lee tous /es jours au cinema. Podczas pobytu w Warszawie co-
dziennie chodziłam do kina.
st reakcją na inną czynność.
Quand ils m 'ont dit cela, j'ai eclate de rire. Kiedy (oni) mi to powiedzieli, wybuchnąłem/ęłam śmiechem.
En voyant cette scene terrifiante, Anne s'est evanouie. Widząc tę przerażającą scenę, Anna zemdlała .
. Czas przeszły złożony stosujemy z przysłówkami tout acoup/ brusquement / soudain (nagle) / immediatement_
tychmiast, niezwłocznie) / tout de suite (natychmiast) itp.
Tout a coup, il m'a frappe. Nagle (on) mnie uderzył.
,, Soudain, j'ai entendu un bruit bizarre. Nagle usłyszałem/łam dziwny hałas.
2. Le passe compose jest także stosowany, gdy mamy do czynienia z kilkoma czynności~mi następującymi jed-
na po drugiej. I gdy są to czynności istotne dla przebiegu akcji. Następstwo zdarzeń może być podkreślone za
pomocą przysłówków czasu, np. a/ors (wtedy, wówczas), puis I ensuite I apres (potem, następnie).
Patrice a ouvert la porte de la voiture. li est descendu et s'est dirige vers le parc. Patryk otworzył
drzwiczki samochodu. Wysiadł i poszedł w stronę parku.
Je me suis levee tót, j'ai pris mon petit dejeuner et puis je suis a/lee aux cours. Wstałam wcześnie,
zjadłam śniadanie, a potem poszłam na lekcje (zajęcia). ·
3, Le passe compose wyraża uprzedniość w stosunku do:

Ynności, wydarzenia, które mają wpływ na teraźniejszość;
Quand on s'est trompe, il faut en subir /es consequences. Kiedy popełniło się błąd, trzeba ponieść tego
konsekwencje.
Nous avons vendu notre maison : nous n'avons plus ou habiter. Sprzedaliśmy nasz dom: nie mamy już
gdzie mieszkać.
205
<iii teraźniejszości (m.in. w zdaniach czasowych).
Je lis fe roman que tu m 'as recommande. Czytam powieść, którą mi poleciłeś/łaś.
Des qu'i/ s'est /eve, il joue aux jeux video. Gdy tylko wstaje, od razu gra w gry wideo.
Czasownik odmieniony w czasie passe compose jest tłumaczony na język polski za pomocą czasowników do-
konanych oraz niedokonanych.
Nous avons deja dfne. Już (z)jedliśmy kolację.
A partir de ce moment-la, i/s ont vecu /ongtemps et heureux. (Począwszy) od tej chwili M długo i szczęśliwie.
Leur entretien n'a dure que dix minutes. Ich rozmowa trwała tylko 1O minut.
~~~Zf- W tytułach prasowych często stosowany jest zabieg nominalizacji. -czyli- prz~zt~C~~-,:c:z~o~
w zwrot rzeczownikowy, który odpowiada czasownikowi w czasie przeszłym. złożonym..choć.może-~e'.żastępować cza.
sownik w innym czasie. Patrz także NOMJNALIZAqA, str. 263. ·
Decouverte du tombeau d'un grand pharaon (par fes archeologues). Odkrycie grobuwi~łkieg() fara-
ona (przez archeologów).
- rzeczownik decouverte pochodzi od czasownika decouvrir (odkrywać); tę samą informację,}dodatko
wymi szczegółami, można przedstawić za pomocą czasu przeszłego złożonego: . • . ·...·.·... << .. ·
= Les archeo/ogues ont dernierement decouvert le tombeau d'un grand pharaon. Archeolodzy odkryli
ostatnio grób wielkiego faraona. ·
9. Czasownik - 9.10.e. Czas przeszły złożony- ćw. 1.-12. t!)

9.10.f. C:ZAS P~lESZl!:.Y NDEDOB<ONANY
l.'.IMPARFAIT
TWorzenie
Schemat tworzenia czasu przeszłego niedokonanego (/'imparfait) jest następujący:
temat czasu l'imparfait + końcówki osobowe czasu l'imparfait.
Końcówki osobowe czasu przeszłego niedokonanego (/'imparfait) są identyczne dla w~zystkich czasowni-
ków francuskich:
:Dl'l'Hg1 v.:V..-JC~.w-111_··•-"'1"".
·.·~·.·.·--·.f;f)""7~~"-1Wiiiii'1l~•&:!l.""'
•... ,~-·wwrYR~!i'"'""".'~i\!iil'='""'"~;zse
Włffi~-,;;f.t~~'!Ł~ttifgt1i)'A11W~~~E{~-~~!ł,,!!J.Q2!~~g'fttg00.~~k":'.l!!i!J,!J,f{~#,,~ś~;~ii&?itt~~!~ 1 ~ti'i}t\
je -ais nous -:-fons·.

tu -ais vous -iez
illelfelón cait ils!eJJci f-""-:~~i~~t·:-·.
:j
-Ii
Enfant, je passais mes vacances a la mer. Jako dziecko, spędzałem/łam wakacje nad morzem. 1
A 5 ans, vous n'aimiez pas manger de /'epinard ? Nie lubiliście jeść szpinaku w wieku 5 lat?
Avant la guerre, nos grands-parel)ts vivaient a fa campagne. Przed wojną, nasi dziadkowie mieszkali na wsi.
Sandrine et moi, nous nous rencontrions chaque vendredi. Sandrine i ja, spotykaliśmy/łyśmy się w każ·
dy piątek.
Końcówki -ais, -ait i -a.ient są wymawiane tak samo: (E].
Temat czasu przeszłego niedokonanego (f'imparfait) powstaje po odcięciu końcówki osobowej czasownika
odmienionego w czasie teraźniejszym w 1. osobie liczby mnogiej (nous .„ -ans).
vendre (sprzedawać) nous vend-ons · VEND..•

descendre (schodziÓ nous -deSCehd-oń~ DESCEND.•.
savoir (wiedzieć, umieć) nous sav-ons : SAV.••
courir (biec) nous cour-ons i::qu!lX
206
CZAS PRZESZŁY NIEDOICONANY 9.1~;'.·
~-'.f~!:]~tT~~f::'{; :remat 1_. osob~ ~c.zby mnogiej w wielu Pl"ZY!'~dlcach różni się o~ tematu bezo~Olicznika- bib od _tematri
liczby pojedynczej w czasie terazme1szym. Dotyczy to czasownikow 2. grupy oraz Wielu czasowników.-3. grupy. PrzyjrzY.j _się:·
Bezokolicznik Temat czasu
(chcieć) , je veu-x
Quand je me levais, je sortais promener mon chien, Dexon. Kiedy wstawałem/łam, wyprowadzałem/tam
na spacer mojego psa, Dexona.
Autrefois, nous faisions du sport. Kiedyś uprawialiśmy/łyśmy sport.
lis aimaient s'amuser dans la foret. Lubili bawić się w lesie.
Pierre voulait travail/er mais aucune offre d'emploi ne lui convenait. Piotr chciał pracować, ale fadna
oferta zatrudnienia mu nie odpowiadała.
S'f:\!l'~PJ~~ Jedynym czasownildem. którzy tworzy czas przeszly niedokonany (l'imparfait) w sposób nieregularnyJest
erre (być) mający w 1. ·osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego formę nous sommes. Tymczasem fórmy tego czas_owilika: od~
mienionego w czasie przeszłym niedokonanym (l'imparfait) są następujące:
j'E!tais nous etions
tu etais vous etiez ~
illellelon etait ilslelles etaient --1
! Quand mon frere etait petit, il tombait souvent malade. Kiedy mój brat był mały, często chorował. .
Po śmierci naszego kota byliśmy/byłyśmy bardzo sm1:1tnVne.
! Apres la mort de notre chat, nous etions tres tristes.
Zaobserwuj też zmiany ortograficzne zachodzące w niektórych czasownikach grupy 1. odmienionych w czasie
przeszłym niedokonanym.
-GER, Przed -ais, -ait, ·aient : g - ge je mangeais, ils mangeaient itd,

np. manger Geść) ale: nous mangions
ICiedy temat czasownika dla czasu przeszłego niedokonanego kończy się na -i lub na -Y. wówC:Zas ·w-1: .i 2:.
mnogiej - po dodaniu końcówek czasu l'imparfait- będziemy mieć obok siebie ii lub yi. Porównaj:
- c ---"· - ,'
Bezokolicznik · Czas teraźniejszy Czas przeszły niedokonany·
I I i.· •.
np. oublier (zapominać) nous oublions hoU.'i' oubliioi1S
· vous oubliez .vous óubliiei-
-------·--· ··----------·--·---·--·- -·-·- ._. -· ·------ ··--·----- -- "'-------~-------·----~~~~~~~-~~
np. payer (płacić) nous payons , nous prryio_ns_ ·
vouspayez _vouspayiez, _ _ - __ ::;,- :-..·:·---·-'.
Quand nous etudiions le journa/isme, nous avions des cours interessants. Kiedy studiowaHśmy/łyśmy
dziennikarstwo, mieliśmy/miałyśmy ciekawe zajęcia (wykłady). . ..· ... · ·•· . · • • . .··
Est-ce que vous tutoyiez vos professeurs du lycee ? Czy mówiliściEdłyście na ty do waszych nauczyCieli
·z liceum? · · ·
czas przeszty niedo!mnany w formie przeczącej
Gdy czasownika odmienionego w czasie przeszłym niedokonanym chcemy użyć w formie przeczącej, robim
to w taki sam sposób, co w przypadku czasu teraźniejszego (ie present). Przed czasownikiem stoi pierwszy eley
ment przeczenia (ne!n'). a po czasowniku~ drugi (pas, jamais, rien, plus itd.).
Je ruc pouvais pas venir chez toi. Nie mogłem/łam przyjść do ciebie.
Nous n'alfions plus au theatre. Już nie chodziliśmy/łyśmy do teatru.
zastosowanie
Czas przeszły niedokonany służy przede wszystkim do porównania stanu z przeszłości ze stanem obecnym. Po-
nadto:
1. do wyrażenia czynności niedokonanej (/'action non accomp/ie), trwającej, niezakończonej w danym mo-
mencie przeszłości (nie wiadomo, kiedy owa czynność zaczęła się i kiedy się skończy); często chodzi o czyn-
ność równoczesną w stosunku do innej czynności przeszłej;
En 2005, j'etais etudiante. W 2005 r. byłam studentką.

Je me douchais quand Je te/ephone a sonne. Brałem/łam prysznic, gdy zadzwonił telefon.
Nous avons rencontre des gens qui voyageaient a pied. Spotkaliśmy/łyśmy ludzi, którzy podróżowali pieszo.
Ce matin, a huit heures, il faisait deja tres chaud. Dziś rano o ósmej bylo już bardzo ciepło.
Tu te reposais pendant que nous travaillions. Odpoczywałeś/łaś podczas gdy my pracowaliśmy/łyśmy.
Aby podkreślić ciągły charakter danej czynności przeszłej, można użyć konstrukcji.•etre en train de+ bez.
w trakcie robienia czegoś); czasownik etre musi być odmieniony w Czasie imparfait. l
Mes amis sont venus quand j'eta is en tra in de preparer le diner. c
Moi przyjaciele przyszli, kiedy przygotowywałem/łam kolację (byłem/łam w trakcie przygotowywania kolacji).
"
c
c
2. do opisywania osób, rzeczy, zjawisk przyrody, okoliczności, nastrojów, myśli, wrażeń, trybu życia, obycza.
jów itd.;
li faisait beau. Nous sommes sortis nous promener. Była ładna pogoda. Wyszliśmy się przejść.
La mariee portait une splendide robe blanche. Panna młoda była ubrana w zachwycającą białą suknię.
Autrefois, fes gens se mariaient tres jeunes. Kiedyś ludzie pobierali się bardzo młodo.
3. do wyrażenia
komentarza, przyczyny lub wyjaśnienia czynności wyrażonej w czasie przeszłym;
j~
Eile s'est couchee tót parce qu'elle etait fatiguee. Położyła się wcześnie spać, ponieważ była zmęczona. tl
Tu es sortie seu/e a cette heure-Ja ? Ce n'etait pas tres sage ! Wyszłaś sama o tej porze? To nie bylo zbyt iii
mądre!
4. dla wyrażenia czynnościzwyczajowej, powtarzającej się w przeszłości,

Ma grand-mere al/ait au marche chaque vendred( Moja babcia chodziła co piątek na targ.
Quand nous etions petits, nous dormions beaucoup. Kiedy byliśmy mali, dużo spaliśmy.
Chaque fois que je le rencontrais, je lui souriais. Za każdym razem gdy go spotykałem/łam, uśmiecha·
łem/łam się do niego.
5. dla wyrażenia propozycji, sugestii, życzenia, pragnienia, żalu;

Et si on al/ait passer /'apres-midi au jardin zoologique ? A może spędzimy popołudnie w ogrodzie zoo- Ital
logicznym? Zt1
Je m'inquiete; si seulement il arr/vait ! Niepokoję się; żeby on już przyszedł/ przyjechał!
Quand j'etais celibataire, je pouvais faire tout ce que je vou/ais. Kiedy byłem/łam kawalerem/panną, mo· Cl
głem/łam robić to, co chciałem/łam.
Pa·
6. w formułkach grzecznościowych; str. i
1
Excusez-moi : je vou/ais vous demander un renseignement. Przepraszam, chciałbym/łabym prosić
Pana/Panią o udzielenie informacji.
7. po si Qeśli, jeżeli): dla wyrażenia hipotezy dotyczącej teraźniejszości (więcej informacji znajdziesz w pod·
)
I
i
~
rozdziale ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE WARUNKU), c -i
:J
Si je n'etais pas occupee, je t'aiderais volontiers. Gdybym nie była zajęta, chętnie bym ci pomogła. z j
/J
208
CZAS ZAPRZESZŁY 9.10. 0 •
S. w mowie zależnej (ie discours indired) dla wyrażenia teraźniejszości w przeszłości;

1 //dit qu'if se sent mal. Mówi, że źle się czuje. Ale: Jl m'a dit qu'il se sentait mal. Powiedział mi, że źle się
! czuje.
i Je croyais que Beata et Paul etaient ensemble heureux. Sądziłem/łam, że Beata i Paweł byli (są) razem
l szczęśliwi.
czasownik odmieniony w czasie imparfait jest tłumaczony na język polski za pomocą czasowników niedoko-
nanych.
! Mes grands-parents vivaient en Bretagne. Moi dziadkowie tdi w Bretanii.
f Nous allions chaque ete chez eux. Każdego lata jeździliśmy do nich.
9. Czasownik~ 9.10.f. Czas przeszły niedokonany~ ćw. 1.-10. ~
CZAS ZAPRZESZŁY
LE PLUS-QUE-PARFAIT
'Czas zaprzeszły (ie plus-que-parfait) jest czasem złożonym, tzn. składa się z dwóch elementów: czasownika
posilkowego avoir lub etre odmienionego w czasie przeszłym niedokonanym (!'imparfait) oraz imiesłowu
czasu przeszłego (le participe passe) czasownika, który chcemy odmienić. Zobacz dwa schematy odmiany
·czasownika w czasie przeszłym złożonym:
- Z czasownikiem posiłkowym avoir:
j'avais } nous avions } ·
! tu avais + imiesłów czasu przeszłego vous aviez + imiesłów czasu przeszłego
· il/e//elon avait ils!e/les avaient
-Z czasownikiem posiłkowym etre:
j'etais } nous etions }
tu etais + imiesłów czasu przeszłego vous etiez + imiesłów czasu przeszłego
ille//e!on etait i/siei/es etaient
~Je ne savais pas que Sylvie avait quitte Ja Pologne. Nie wiedziałem/łam, że Sylwia opuściła Polskę.
f· Nos parents etaient heureux parce que nous avions trouve un emploi. Nasi rodzice byli szczęśliwi,
f; ponieważ (my) znaleźliśmy pracę. ·
I. Puisque vous n 'etiez pas venus, j'ai donne ces bil/ets a mes voisins. Skoro nie przyszliście, dałem/łam te
f bilety moim sąsiadom.
f Apres que tu eta is partie, Robert a te/ephone ases amis. Po twoim wyjeździe, Robert zadzwonił do swo-
i ich przyjaciół.
M ltlfr'ftlJ Wybór czasownika posiłko_,;ego oraz uzgadnianie imiesłowu czasu przesz!~go (le ptutlcipl~passó) po~~g!l
ttltim samym zasadom, co w przypadku czasu przeszłego złożonego le passe compose (patrz podrozdziały .CZAS .PRZESZŁ\''
ztOŻONY (str. 203), IMIESŁÓW CZĄ5(J PRZESZŁEGO (str. 232), UZGADNIANIE IMll!Swwu CZ!ISllPRZESZł.EGO, str. 2J6).
Czas zaprzeszły w formie przeczącej oraz z zaimkami i z przysłówkami

Patrz: CZ.AS PRZESZŁY ZŁOŻONY~ Czas przeszły złożony w formie przeczącej oraz z zaimkami i z przysłówkami,
str. 205.
! Je n'avals pas vu Thomas depuis deux mais quand je J'ai rencontre. Nie widziałem/łam Tomka od dwóch
.! miesięcy, kiedy go spotkałem/łam.
I J'avais toujours eu confiance en Jui. Zawsze mu ufałem/łam.
' Marie a renvoye Je document que nous tui avions donne. Marie odesłała dokument, który jej daliśmy.
I Quand Ja sal/e >'-etait remplie, Ja representation commenr;ait. Kiedy sala się zapełniła, przedstawienie się
_f zaczynało. -·
~ fis m'ont assure qu'i/s ne J'avaient pas dit a Pau/ine. Zapewnili mnie, że nie powiedzieli tego Paulinie.
209
Zastosowanie
Czas zaprzeszły plus-que-parfait wyraża uprzedniość w przeszłości, tzn. czynność dokonaną zakończoną prz d
inną czynnością przeszłą wyrażoną za pomocą czasów przeszłego złożonego (le passe compose) lub przesz~_
go niedokonanego (f'imparfait). · e
Quand nous sommes venus au cinema, le film avait deja commence.
Kiedy (zanim) przyszliśmy do kina, film się już zaczął. (~ najpierw zaczął się film; potem my przyszliśmy do kina)
Nous mourions de fatigue parce que nous avions beaucoup marche. Byliśmy/łyśmy bardzo zmęcze
ni/one ponieważ dużo maszerowaliśmy/łyśmy.
J'avais ouvert la fenetre et je contemplais le beau paysage. Otworzyłem/łam okno i podziwiałem/lam
piękny pejzaż.
Eile a invite son col/aborateur au restaurant, mais il avait deja dejeune. Zaprosiła swojego wspólpra-
cownika do restauracji, ale on był już po obiedzie.
Czas p/us-que-parfait jest używa ny:
1. w zdaniu warunkowym (la phrase conditionnelle) - po si (jeśli, jeżeli) ~ służy do wyrażenia hipotezy
w przeszłości (patrz: ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE WARUNKU) oraz żalu;
Si tu avais commence a temps, tu aurais deja fini. Gdybyś zaczął/ęła o czasie, już byś skończył/fa.
Si je /'avais su plus tót ! Gdybym to wiedział/fa wcześniej!
2. w mowie zależnej (le discours indired) ~zastępuje czas przeszły złożony (le passe compose) w zdaniu
podrzędnym, o ile w zdaniu głównym czasownik jest użyty w czasie przeszłym (patrz: MOWA ZALEŻNA, str. 287);
Lili a dit qu'el/e avait termine ses devoirs. Lili powiedziała, że skończyła odrabiać lekcje.
On nous a informes que le train etait deja parti. Poinformowano nas, że pociąg już odjechał.
3. w zdaniu względnym (une subordonnee relative) oraz przyczynowym (une subordonnee de cause) - dla
wyrażenia czynności wcześniejszej w stosunku do innej czynności przeszłej;
J'ai trouve dans ce manuel tout ce que le prof avait demande. Znalazłem/łam w tym podręczniku
wszystko to, o co poprosił nauczyciel.
Du est-ce que tu as mis le pull que ta tante Rose t'avait envoye ? Co zrobiłeś/Jaś ze swetrem, który ci
przysłała ciotka Róża?
J'ai mal fait /'exercice parce que je n'avais pas compris Ja consigne. Źle zrobiłem/lam to ćwiczenie,
ponieważ nie zrozumiałem/łam polecenia.
4. w zdaniu czasowym (une subordonnee de temps) wprowadzonym przez spójniki quand (kiedy), lorsque
(kiedy), des que (od chwili, gdy), aussitót que (skoro tylko, gdy tylko), apres que (gdy, skoro)~ wyraża powta-
rzanie się w przeszłości dwóch czynności następujących po sobie (chodzi często o czynności zwyczajowe),
z których późniejsza jest wyrażona za pomocą czasu przeszłego niedokonanego (l'imparfait);
Des qu'il avait fini son travail, il al/ait se promenait. Gdy tylko kończył pracę, szedł się przejść.
Quand il s'etait reveil/e, il s'habillait. Kiedy się obudził, ubierał się.
5. w zdaniu niezależnym: wyraża' wówczas czynność przeszłą o pewnym czasie trwania, ale całkowicie
zakończoną, a także czynność zwyczajową w przeszłości.
Eiie avait range sa chambre. Eile pouvait dane regarder Ja tele. Posprzątała swój pokój. Mogła więc oglą
dać telewizję.
lis avaient toujours passe leurs vacar.1ces a la montagne. (Oni) zawsze spędzali wakacje w górach.
-~i~iJ, Więcej informacji i przykładów na użycie czasów przeszłych. w tym czasn zaprzeszłego (le p1us-que-parfaitl,
znajdziesz w podrozdziale użyCIE CZASÓW PRZESZŁYOł, str. 211. ·
9. Czasownik~ 9.10.g. Czas zaprzeszły~ ćw. 1.-8. l!)
210
Uh'CIE CZASÓW PRZESZŁYCH 9.10~
'"-·~·~ ,.,
11.BŻV<CUE <CZASÓW !Pl~ll!:Slłi:.Y<CIHI

t:Elll/PLOI DES TElll/PS DU PASSE
.Ożycie czasów: przeszłego niedokonanego U'imparfaitl

i przeszłego złożonego Cle passe composel
arówno !'imparfait jak i le passe compose służą do wyrażania czynności przeszłych, któ1
arnej płaszczyźnie czasowej. Chodzi więc o czynności równoległe .
.. w pojedynczych zdaniach, w których użyte są dwa (lub więcej) czasowniki, mamy następujące r
1. dwie (lub więcej) czynności przedstawione jako trwające (niedokonane) przez pewien - taki so.
l:zasu w przeszłości (może także chodz'1ć o czynności zwyczajowe) - l'imparfait + l'imparfait:
Pendant que je regardais la tele, mon frere /isait. Podczas gdy ja oglądałem/łam telewizję, mój brat czytał.
f//e apprenait Je franr;ais pendant que nous dinions. (Ona) uczyła się francuskiego, podczas gdy my
jedliśmy kolację.
2. dwie (lub więcej) czynności następujące jedna po drugiej w przeszłości lub dwie czynności dokonane „punk-
owe" (trwające dosłownie chwilę, moment) dziejące się w dokładnie tym samym momencie przeszłości -
passe compose +le passe compose:
lis m'ont appe/e, ensuite j'ai pris mon blouson et j'ai quitte Ja maison. (Oni) do mnie zadzwonili, na-
stępnie wz'1ąłem kurtkę i opuściłem dom (wyszedłem z domu).
Au moment ou Je prof est entre dans Ja c/asse, /es e/eves ont cesse de parler. W chwili, gdy nauczyciel
wszedł do klasy, uczniowie przestali rozmawiać.
Dwie (lub więcej) czynności równoległe trwające przez pewien okres czasu w przeszłości także mogą być
·one za pomocą czasu przeszłego dokonanego (le poss€ composel, kiedy chcemy podkreślić, ze odbyły się w dokładnie
samym przedziale czasowym lub w przedziale czasu dokładnie określonym.
Pendant que nous avons regarde /es actualites, il a pris une douche. Podczas gdy my oglądaliśmy/łyśmy
:(obejrzeliśmy/obejrzałyśmy) wiadomości, (on) wziął prysznic.
Pendant Ja guerre mon grand-pere a vecu et tra.vail/e a Paris. W czasie wojny mój dziadek'żył .i praco-
wałw Pa ryżu.
Entre 2003 et 2006 j'ai ete etudiant et j'ai vecu a Grenoble. W latach 2003-2006 byłem studentem
i mieszkałem w Grenoble .
.Jusqu'au retour des parents /es enfants sont restes. sages, ils ont joue aux cartes. Aż. do. powrotu
rodziców dzieci byly grzeczne - grały w karty.
. dwie (lub więcej) czynności przeszłe, z których jedna służy jako tło, okoliczność lub ]est czynnością drugo-
nową (l'imparfait) w stosunku do czynności głównej, pierwszoplanowej (le passe compose) - /'imparfait
le passe compose:
Pendant que nous nous promenions, quelqu'un a vole notre voiture. Podczas gdy (my) spacerowali-
śmy/lyśmy, ktoś ukradł nasz samochód ..
Je dormais quand mes amis ont eu un accident. Spałem/łam, kiedy moi przyjaciele mieli wypadek.
f. Kiedy mamy do czynienia z opowiadaniem, historyjką dziejącą się w przeszłości, mamy wówczas co naj-
niej kilkanaście czasowników, które odmienimy w czasach /'imparfait i le passe compose. Z reguły obowią
ją zasady przedstawione powyżej. Trzeba przede wszystkim traktować tekst jako całość, który podlega na-
ępującym prawom:
Aby wyrazić tło wydarzeń, okoliczności, czynności drugoplanowe, ·istniejącą sytuację, wrażenia i uczucia, uży
wamy /'imparfait.
Aby wyrazić zdarżenia, fakty, czynności, które oceniamy w kontekście jako czynności główne, tzn. mające
Wpływ na bieg akcji, dzięki którym narracja posuwa się do przodu, używamy le passe compose.
211
Zobacz przykład mini-opowiadania oraz jego tłumaczenie
Cet apres-midi, je suis a/le au supermarche. J'ai fini

mes courses ; - je m'approchais de la caisse quand soudain
j'ai vu un homme - qui avait Une cagoule sur le visage.
li a sorti un revoler et s'est jete vers la caissiere. - J'etais juste a cóte. Je devais faire que/que chose mais
je n'ai pas eu le temps. Quand le type au revolver

a ordonne ala caissiere de tui donner tout /'argent,
un homme a saute sur le malfaiteur et /'a neutra/ise.
C'etait un policier en civil.
Tego popołudnia, poszedłem do supermarketu. Skończyłem robić zakupy; właśnie zbliżałem się do kasy, kiedy nagle
zobaczyłem mężczyznę w kominiarce na twarzy (dosł. który miał kominiarkę na twarzy). Wyjął pistolet i rzucił się
w stronę kasjerki. Bylem tuż obok. Powinienem byl coś zrobić, ale nie zdążyłem. Kiedy osobnik z rewolwerem kazał
kasjerce dać mu wszystkie pieniądze, jakiś mężczyzna skoc2ył na złoczyńcę i go unieszkodliwił. To byl policjant
w cywilu.
~~i~{~i);;t);;> Kiedy w zdaniach lub w tekście użyte są przyslówld soudain, tout a coup, brusquement (nagle), czynność,
której towarzyszą. jest czynnością .punktową", dokonaną. Dlatego powinna być wyrażona w czasie przeszłym dokonanym
(Ie passe compos€).
Nous nous bronzions quand tout a coup il a commence a p/euvoir. Opalaliśmy się, kiedy nagle zaczęło padać.
J'etais persuadee que le malade dormait. Brusquement, il a ouvert fes yeux. Byłam przekonana, że cho-
ry śpi. Nagle (on) otworzył oczy.
Kłopotliwe użycie l'imparfait i Je passe compose

Ei> Czasami zdarza się, że w kontekstach, w których- zgodnie z omówionymi wyżej zasadami - powinien być uży
ty się le passe compose i na odwrót. Takie użycie czasów zawsze niesie jakąś informację.
l'imparfait, pojawia
Możemy się dowiedzieć, co mówiący miał na myśli, co chciał w tej wypowiedzi podkreślić, co chciał wyrazić.
Różnice w zastosowaniu czasów l'imparfait i le passe compose.
fa/lais en boite tous .fes soirs pendant/es vacances. Je suis a/lee .en boite tous fes soif!pendant /es vacan-
w wakacje co wieczór chodziłam do dyskoteki. ~ przy ces. W wakacje co wieczór chodzi.łam do dyskoteki. -
użyciu /'imparfait w tym kontekście położony jęst nacisk przy użyciu le passe compose przedst~wiona czynność
na powtarzanie się czynności (tous fes soiis) jest postrzegana)ako ograniczona w czasie (pendant fes
vacanCes) , ,
li a demande a quelques personnes de /'accompagner, li a demandeaquelques personnes de /'accompagner,
mais personne ne voulait al/er avec tui. Poprosił kilka mais personne n'a voulu al/er avec tui. Poprosił kilka
osób, aby mu towarzyszyły, ale nikt nje chciał z nim osób, aby mu towarzyszyły, ale nikt nie chciał z nim
pójść. ~ przy użyciu l'imparfait w tym kontekście nie pójść. ~ przy użyciu le passe compose w tym kontekście
wiadomo, czy w końcu ktoś z nim poszedł czy nie dowiadujemy się, że nikt z nim nie poszedl
Ei> Czasowniki wyrażające stan umysłu, uczucia, opinię lub upodobania są zazwyczaj używane w przeszlości
w czasie przeszłym niedokonanym (l'imP.arfait). Są to, np.:
aimer (lubić) penser (myśleć) savoir (wiedzieć) I

croire (sądzić, wierzyć) pouvoir (móc) songer (myśleć, pragnąc') .J
desirer (pragnąć) prriferer (woleć) trouver (sądzić, uważać)
detester (nienawidzić) regretter (żałować) vou/oir (chcieć) .,
esperer (mieć nadzieję) ,:1
Je pensais qu'e/le m'aimait bien. Sądziłem/łam, że ona mnie lubi.

Nous savions que tu etais malade. Wiedzieliśmy/Wiedziałyśmy, że jesteś (byłeś/łaś) chory/a.
Autrefois, on croyait qu'i/ etait impossible d'a/ler sur la /une. Kiedyś sądzono, że nie można polecieć na księżyc.
Enfant, j'aimais manger des g/aces. Jako dziecko, bardzo lubiłem jeść lody. 1
212
UZVCIE CZASÓW PRZESZŁYCH 9.10.".
-·~-"'.p--;'."
.
;;iai~~nl ~ Kiedy jednak wymienione czasownild wyrażają czynność dokonaną. zakończoną. np. reakcję na inną czyn-
określone są ramy czasowe, wtedy musimy
gdy użyć czasu przeszłego złożonego (le passe composel. CzasoWnik
aimer przetłumaczymy wówczas jako „podobać się".
Quand i/s m'ont dit <;a, j'ai cru mourir. Kiećly (oni) mi to p'owiedzieli, wydawało mi się, że umieram (umrę).
)'ai bien pense a toi pendant ton absence. Myślałem/łam o t9bie podczas twojej nieobecności (kiedy cię
nie bylo). ·
Julie a regrette de ne pas pouvoir partir avec nous. Julia żałowała, że nie mogła wyjechać z nami.
i )'ai beaucoup aime ce film. Bardzo mi się podobał ten film.
uzycie czasów: przeszłego 11iedol<0nanego !l'imparfaitl, przeszłego złożonego

ue passe composel i zaprzeszłego (fe plus-que-parfaitl
zarówno w pojedynczych zdaniach, jak też
w krótszych lub dłuższych tekstach, czas zaprzeszły (le plus-que-
-parfait) wyraża czynności przeszłe wcześniejsze
od czynności wyrażonych za pomocą czasu przeszłego niedo-
konanego (l'imparfait) i czasu przeszłego złożonego (le passe compose). Użycie l'imparfait i le passe compose
podlega tym samym zasadom, które zostały omówione powyżej.
I. W zdaniach pojedynczych:
1. /'imparfait + le p/us-que-parfait :
Efie etait fatiguee parce qu'e/le avait travaille toute la journee. Była zmęczona, ponieważ pracowała
przez cały dzień.
/Is pensaient que je m'etais trompee. Myśleli, że się pomyliłam.
2. Je passe compose + le plus-que-parfait :

li nous a recommande le film qu'il avait vu la semaine precedente. (On) polecił nam film, który obejrzał
w ubiegłym tygodniu.
Je leur ai dit que Sophie etait deja partie. Powiedziałem/łam im, że Zosia już wyjechała.
IL W historyjkach, opowiadaniach - l'imparfait I le passe compose + le plus-que-parfait :
Quandje sllis rentre chetr17oi, ft ~faifininuit.Patrick,

. . _mon co/ocataire dorfnait deja.
soir, j'etais a/le au concert d'uhgróupe de rock. .......:..:
-je m'etais bien amuse !Patricks'.e.talt.decide ·.- :' - ---- -" - :·:_-·:"'--:<;--;:_;:::::--:-- ' - - ' -
parce qu'il n'aimait pas (n'aim~~a,sJ ~egenre .de musi-
que. , .. - · . . .- .--·<·. _ ... -
Sur_ia table de la c9isine,fi!jltrouv~.1e diner preparepar ·
Patrick.. · · ·- - - · · ··
,-.},al vlte ;nailg~_ -U(l _;n_orceal/ '.d~-:-t~_ij_~-:~-t;/poffe-aJx.

Commej'etais deja tres fatigue,Jeime ,;uis couche •·
;',_'.$ańs·--me .'/avei.
-- - -:--::~l,'i:J> -
~- ,,
edy."!róci!em.do siebie, była póf~oc. F'at,Yk;mó]yvspóilokator, Już spał. Wieczorem, pC>ste>dtriiiJ qa~ó.ncertgrupy -
ckowej.1 dobrze się ba\O,<ileml Pa~ryk zdecydowałsi~zp~tęć, P?nie,waż nie lybi. t~go rodzajy ?'W-YkL N_a stele
kuchni z~alazłem folację przygotowaną przez Pat7ka: Pomy~la! o rimiel .Szybko zjadfe111kaw~jek ta (ty z porariii. ·
.oniewa:ż byłem już bardzo-zmęczony, połozyler;n się spać beż mycia. - ' .(.\_ ; ·_
9. Czasownik-'--> 9.10.h. Użycie czasów przeszłych~ ćw, 1.-10. ~
213
I
9.11. 'li'RVB ROlKAll!JlJĄCV I

t:!MPERATIF
Definicja
Tryb rozkazujący (!'imperatif) służy do wyrażania poleceń, rad, próśb i zakazów. Występuje !)llko w trzech osobach·
2. osobie liczby pojedynczej (tu) oraz 1. i 2. osobie liczby mnogiej (nous, vous). Charakterystycznym znakiem p;;
stankowym dla trybu rozkazującego jest wykrzyknik (ie point d'exc!amation): !, który czasem bywa jednak pomijany.
Raconte cette histoire ! Opowiedz tę historię!
Asseyons-nous ! Usiądźmy!
Faites attention ! Uważajcie!
T
i\Norzenie z.
Formy trybu rozkazującego (l'imperatif) są
identyczne z formami danego czasownika odmienionego w czasie ki
teraźniejszym (f'indicatif present)
w osobach, w których ten tryb występuje. Różnica między formami czasu te-
raźniejszego trybu oznajmującego a formami trybu rozkazującego polega na tym, że w trybie rozkazującym (t
pomijamy zaimek osobowy! Porównaj:
1. grupy, np.
penser (myśleć) nous pensons Pensons !
vous pensez Pensez ! ,
2.. grupy, np. tu choisis Choisis !
choisir (wybierać) nous cboisissons Choisissons !
vous choisissez Choisissez !
ro;
3. grupy, np. tu reponds Reponds !
repondre (odpowiadać) nous repondons Repondons f
vous repondez Repondez !
*W przypadku czasowników 1. grupy (kończących się na -ER) oraz czasowników odmieniających się w czasie teraźniejszym w ten sam
sposób, co czasowniki 1. grupy (offrir, ouvrir, df§couvrir itd.), a także czasownika al/er (iść, jechać) w formie 2. osoby liczby pojedynczej
trybu rozkazującego należy pominąć końcowe s.
(travailler) Pourquoi est-ce que tu ne travailles pas ? Travail/e maintenant ! Dlaczego nie pracujesz? Pracuj teraz!
(ouvrir) Tu ouvres la porte ? Ouvre-/a tout de suite ! Otwierasz (otworzysz) drzwi? Otwórz je natychmiast! Ti"
(al/er) Tu vas chez Monique ? Va chez efie, efie t'attend. Idziesz do Moniki? Idź do niej, (ona) na ciebie czeka. m
Ale jeśli po formie 2. osoby liczby pojedynczej trybu rozkazującego omówionych wyżej czasowników znajdzie się zaimeky lub en, należy Zai
to s przywrócić, które w tej sytuacji będzie wymawiane jako [z]. Ten zabieg podyktowany jest względami fonetycznymi (aby !atwiej bylo
wymówić dwie samogłoski stojące obok siebie).
twi
(acheter) Achi=te du lait ! Achi?te2-en deux litres ! Kup mlekol Kup dwa litry (mleka)!
znc
(al/er) Va maintenant au marche ! Va~-y avec ton frere ! Idź teraz na targ! Idź tam z twoim bratem!
Blf~~!'!~ll'ff!) W formach 2. osoby liczby P.Ojedynczej trybu rozkazującego czasowników 3. grupy kończących się na s,
to s nigdy nie znika.
(prendre) Prends /'avion, c'est plus rapide. Leć samolotem, tak jest szybciej.
(faire) Fais-moi un cafe, s'il te p/aft. Zrób mi kawę, proszę.
czasownilci tworzące tryb rozkazujący w sposób nieregularny

[j
Cztery czasowniki tworzą tryb rozkazujący w sposób niereg[ilarny. Ich formy wyglądają tak samo jak formy li w:
czasu teraźniejszego trybu łączącego (le subjonctif present) bez s dla formy 2. osobie liczby pojedynczej. czas
„n·-~
Q
avoir (mieć) aie ayons ayez Q
€tre (być) sois soyons soyez o
savoir (wiedzieć) sache sachons sachez
vouloir* (chcieć) (veui//e) (veuillons) veuil/ez
214
TRYB ROZKAZUJĄCY SJ.11.
*Z form trybu rozkazującego czasownika vouloir (chcieć) wlaściwie używana jest tylko forma 2. osoba liczby mnogiej (veuiflez), która po-
jawia się w formu!kach grzecznościowych oraz w zakończeniach listów.
veuillez entrer. Proszę wejść.
, veuillez agreer, Monsieur (Madame), f'expression de mes sentiments respectueux. Proszę przyjąć, Szanowny (Szanowna) Panie (Pani),
i vvyrazy szacunku.
Forma przecząca trybu rozkazującego

formę przeczącą trybu rozkazującego tworzymy standardowo przez umieszczenie elementów przeczenia
przed i po formie czasownika odmienionego w trybie rozkazującym.
i Ne sortez pas encore ! Jeszcze nie wychodźcie!
r N'allez jamais dans ce restaurant ! Nie idźcie nigdy do tej restauracji!
! Ne viens plus chez moi! Nie przychodź więcej do mnie!
rryb rozkazujący czasownil<ów zwrotnych

Zaimek zwrotny jest integralną częścią tego rodzaju czasowników. Odmienia się je w trybie rozkazującym w ta-
ki sposób, że zaimek zwrotny umieszczamy po formie czasownika. Między formą czasownika a zaimkiem
zwrotnym stawiamy dywiz (łącznik). Ale w formie przeczącej zaimek zwrotny znów wraca przed czasownik
(tym razem bez dywizu).
f (se depecher) Depechons-nous ! Pośpieszmy się!
! (se Javer) Lavez-vous /es mains et descendez diner ! Umyjcie ręce i zejdźcie na kolację!
f (s'asseoir) Ne vous asseyez pas ici ! C'est occupe. Nie siadajcie tutaj. To miejsce jest zajęte.
I (s'inquieter) Ne nous inquietons pas! Peut-etre que tout ira bien. Nie niepokójmy się! Być może wszyst-
! ko pójdzie dobrze.
~~#1Jfj~ W 2. osobie liczby pojedynczej zaimek zwrotny te zamienia s'ię. na toL Ale -w formie .Prz.eczącej trybu
.·rozkazującego - kiedy zaimek zwrotny wraca przed czasownik - ponownie użyjemy te.
Hse revei/ler) Reveille-toi ! Jl est deja 8 heures ! Obudź się! Już jest ósma!
i Ale: (se promener) Ne te promene pas dans ce quartier ! C'est dangereux ! Nie spaceruj w tej dzielnicy!
~To niebezpieczne! · · : : · . ·
Tryb roz!cazujący z zaimkami dopełnienia bliższego i dalszego Ues pronoms comple-

ments d'objets direct et indirectl
Zaimki dopełnienia bliższego i dalszego stawiamy - podobnie jak zaimki zwrotne - po czasowniku w formie
twierdzącej trybu rozkazującego. A w formie przeczącej - przed czasownikiem. Więcej informacji na ten temat
znajdziesz w podrozdziale MIEJSCE I KOLEJNOŚĆ ZAIMKÓW (str. 50).
I Donne-Jui ton adresse. Daj mu/jej swój adres.
~ Quel/e est Ja question ? Posez-Ja tout de suite ! Jakie jest (jak brzmi) pytanie? Z9dajcie je natychmiast!
ł Nous voulons al/er au cinema. Emmene-nous-v ! Chcemy iść do kina. Zabierz nas tam!
ł Ale: Ne m'envoyez plus de messages ! Nie przysyłajcie mi już wiadomości.
I. Nos problemes ? Ne /es racontons a personne. Nie opowiadajmy nikomu o naszych problemach.
ł Ce pantalon ne convient pas a ta sraur. Ne Je lui achete pas ! Te spodnie nie pasują twojej siostrze. Nie
I kupuj jej ich!
~-'ł~ Wiesz już, że tryb rozkazujący występuje ty!ko"w trzech o~obach (tu, nous f11llus). Gdy~yŚI!lyjednaJi;:ch<!~
~ w}rrazić polecenie lub życzenie w odniesieniu do pozostałych osób Ue, ilf~Ue, ils/elles), mo.zemy. to .zrobić. za pomocą fórm
asu teraźniejszego trybu łączącego (le subjonctif present) poprzedzonych spójnikiem que,• co przetlumaczymy jako
'ech. ..", .żeby(m)„.".
~ Qu'elle me reponde ! Niech ona mi odpowie!
i Que je puisse vous rencontrer ! Żebym tak mógł/a spotkać się z wami!
~ Qu'i/s sortent immediatement ! Niech oni natychmiast wyjdą!
215
zastosowanie
Tryb rozkazujący służy do wyrażania
@ rozkazu, polecenia; .
Laisse-moi tranquille ! Daj mi spokój (zostaw mnie w spókoju)!
Al/ez-vous-en ! Idźcie sobie stąd!
Ferme Ja porte ! Zamknij drzwi!
© zakazu;
Ne touchez pas a c;a ! Nie dotykajcie tego!
Ne bois jamais d'a/cool avant de. conduire !a. voiture. Nigdy nie pij alkoholu, zanim siądziesz za kierownicą.
Ne sortez nu/le part! N1gdz1e nie wychodzc1e!
® życzenia;
Amusez-vous bien en vacances ! Bawcie się dobrze na wakacjach!

Sois heureuse ! Bądź szczęśliwa!
© propozycji, zaproszenia;
Passons ce week-end a Ja montagne ! Spędźmy ten weekend w górach!
Al/ans nous promener ! Chodźmy się przejść.
@ prośby, rady.
Prete-moi ta regle ! J'ai oublie Ja mienne. Pożycz mi swoją linijkę! Zapomniałem/łam swoją.
Ne vous fatiguez pas trop ! Nie męczcie się za bardzo!
Tryb rozkazujący pojawia się także w jednej z wersji pierwszego typu zdania warunkowego (/a proposition
conditionnelle): „si + czas teraźniejszy + tryb rozkazujący''. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w pod-
rozdziale ZDANIA PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE WARUNKU, str. 283.
Si tu n'aimes pas c;a, prends autre chose. Jeśli tego nie lubisz, weź coś innego.
9. Czasownik- 9.11. Tryb rozkazujący- ćw. 1.-13. ~

....
~
TRYB WARUINll<OWY
9.12.
LE CONDITIONNEL
Definicja
Tryb warunkowy (ie conditionne{) przedstawia czynności i fakty przypuszczalne, możliwe, wątpliwe lub nierze-
czywiste. Służy także do wyrażania uprzejmych próśb lub pytań. Ma wiele zastosowań, które są omówione
w dalszej części podrozdziału. Tryb warunkowy ma dwa czasy: teraźniejszy (le conditionnel present) oraz prze-
szły (le conditionnel passe).
Jl y aurait dix victimes de /'attentat terroriste a Londres. Jest (podobno) dziesięć ofiar zamachu terroiy-
stycznego w Londynie. "
Jouer aux cartes ? Je prefererais voir un film. Zagrać w karty? Wolałbym/łabym obejrzeć jakiś film.
Pardon madame, pourriez-vous me dire comment al/er a la gare ? Przepraszam Panią, czy może mi 11
j;
Pani powiedzieć, jak dojść do dworca? ,'j! I
\I
Tworzenie czasu teraźniejszego trybu warunkowego 'Z\
'lli
Aby. utworzyć czas teraźniejszy trybu warunkowego (le conditionnel present) danego czasownika, wystarczy, że będziesz -),
j
znać temat czasu przyszłego prostego (le·futur simple) tego czasownika oraz końcówki osobowe czasu przeszłego nie: 'il
dokonanego (l'imparfait). Tak więc schemat tworzenia czasu teraźniejszego tiybu warunkowego jest następujący: ~
:ig
temat czasu przyszłego prostego (le futur simple) + końcówki osobowe czasu przeszłego niedoko- ~1
'!.
;B
nanego (l'imparfait) :1
końcówki l'imparfait '.'1
ł
-ais -it>ns
-ais -iez
-ait -aient
216
TRYBWARUNKOWV .9.12.
·- __,,,';,
j'aiirie.I'ais
-ER (1. grupy)
aimer (lubić, kochać) almer...-. tu aimerais - voUS·airńerieZ·
il!effefon aimerait i/siei/es aimeraient
je gueririJis nous gueririons
-IR (2. grupy)
guerir... tu guerirais vous gueririez
np. guerir (wy/zdrowieć)
il!e//e!on guerirait ils!efles gueriraient
je mentirais nous mentirions
(3. grupy)
!· mentir... tu mentirais vous mentiriez
np. mentir (kłamać)
il/efie/on mentirait ilslefles mentiraient
fe dirais nous ,di'rions
-RE (3. grupy)
dir„. tu dirais vous diriez
np. dire (mówić)
il/efie/on dirait ifs/e/Jes diraierit
Nous aimerions passer le week-end prochain a Zakopane. Chcielibyśmy/Chciałybyśmy spędzić przyszły
weekend w Zakopanem.
Si vous partiez tres tót le matin, vous eviteriez /es emboutei//ages. Gdybyście wyjechali/ty wcześnie
rano, uniknęlibyście/uniknęłybyście korków.
' Je m'offrirais un voyage autour du monde, si je gagnais beaucoup d'argent. Zafundowałbym/łabym so-
• bie podróż dookoła świata, gdybym wygrał/la (zarobił/ta) dużo pieniędzy.
\ Si el/e le voulait, il la suivrait partout. Gdyby (ona) tego chciała, (on) poszedłby za nią wszędzie.
1n llJill'fffr~~:f§JJ;t zmiany zachodzące w temacie czasu przyszłego prostego (le jiltur simple) czasowników 1. grupy są zacho·
J- \vane w formach czasu teraźniejszego trybu warunkowego (le conditionnel pr€sent). Więcej informacji na ten·temat znajdziesz
wpodrozdziale CZAS PRZYSZŁY PROSTY str. 200.
; Je t'appe!lerais si je pouvais. Zadzwonię do ciebie, jeśli będę mógł/mogla.
! Nous achgterions volontiers votre moto. Kupilibyśmy/łybyśmy chętnie pański motor.
Czasowniki o nieregularnym temacie czasu przyszłego prostego (le futur simple) zachowują go w trybie wa-
runkowym. Oto kilka z nich:
tu pourras itd. tu pourrais itd.

il/efie/on verra itd. il/efie/of) verrait itd.
nous viendrons itd. nous viendrions itd.
:e-
ne vous voudre:Z itd. vous voudriei itd.
ilslefles iront itd. ilslefles iraient itd.
fe serai itd. je serais itd: · •
ry- tu auras itd. tu aurais itd.
'il!e!lelon fera itd. · il/efie/on feiaititd.
savoir (wiedzieć, potrafić) nous saurons itd. nous saurions itd~
mi fjdevoir (musieć) vous devrez itd. · vous devriez itd. •
: .mourir (umierać) ils!efles mourront itd. ils/e/Jes mourraient itd.
fa ut (trzeba)
Lit pleut (pada) il pleuvra il pleuvrait
~Jlvaut (warto) il vaudra . il vaudrait.
On pourrait prendre le train de 18 heures, si on sortait tout de suite. Moglibyśmy/Mogłybyśmy pojechać
pociągiem o 18-tej, gdybyśmy natychmiast wyszli/ty.
Que ferais-tu si tu etais riche ? Co byś zrobił/a, gdybyś był/a bogaty/a?
li vaudrait mieux que vous fassiez plus d'efforts. Byłoby lepiej, żebyście bardziej się starali.
217
Tworzenie czasu przeszłego trybu warunkowego
Czas przeszły trybu warunkowego (le conditionnei passe) jest czasem złożonym. Składa się z dwóch elementów:
czasownik posiłkowy avoir lub etre. + imiesłówczasu przeszłego odmienianego
odmieniony w le conditionnel present czasownika (ie participe passe)
Julie aurait aime etre actrice mais ses parents s'y sont opposes. Julie pragnęła zostać aktorką, ale jej ro.
dzice sprzeciwili się temu (pomysłowi).
A ta place, j'aurais attendu aiors encore une demi-heure. Na twoim miejscu byłbym/abym poczekał/
wtedy jeszcze pół godziny. a
Nous serions venus si notre voiture n 'etait pas tom bee en panne. Przyjechalibyśmy, gdyby nasz samo-
chód się nie zepsuł.
Zastosowanie trybu warunkowego

Tryb warunkowy (ie conditionnef), nazywany też przypuszczającym, używany jest do wyrażania:
© życzenia, pragnienia;
Je voudrais passer mes vacances au Bresil. Chciałbym/łabym spędzić wakacje w Brazylii.
Aimeraient-i/s venir chez nous avec ieurs enfants ? Czy (oni) zechcieliby przyjść do nas razem ze swoimi
dziećmi?
e hipotezy, informacji niepotwierdzonej lub wątpliwej, przypuszczenia;

On a dit que ie Premier ministre irait en visite officieiie en Russie. Powiedziano, że Premier pojedzie po-
dobno (miałby wybierać się) z oficjalną wizytą do Rosji.
D'apres ce qu'on vient d'annoncer, /e celebre acteur serait gravement ma/ade.
Zgodnie z tym, co właśnie ogłoszono, słynny aktor jest prawdopodobnie (byłby/miały być) ciężko chory.
To zastosowanie jest często spotykane w tekstach prasowych. wiadomościach.radiowych lub telewizyjnych.
© faktów i zdarzeń nierzeczywistych, wyobrażonych;

Nathalie reve d'avoir un chien. Eile s'occuperait de lui et le promenerait tous fes jours. Natalia marzy
o psie. (Ona) zajmowałaby się nim i codziennie by go wyprowadzała.
On joue ? On serait des astronautes et on partirait sur la Lune. Bawimy się? Będziemy kosmonautami
i polecimy na Księżyc. ·
© uprzejmych pytań, próśb i propozycji (le conditionnel de po/itesse)
Je voudrais essayer ces chaussures. C'est possib/e ? Chcialbym/labym przymierzyć te buty. Czy to jest
możliwe?
Pourriez-vous me passer ie se/ ? Czy może Pan/i podać mi sól?
® rady: najczęściej za pomocą czasowników lub wyrażeń „devoir + bezokolicznik", ,,faire mieux de + bezoko-
licznik", „il vaut mieux + bezokolicznik" I „que + tryb łączący"; tłumacząc je na język polski, wyrażamy, co
ktoś powinien zrobić;
Vous devriez vous reposer. Powinniście/nnyście odpocząć.
Jl ferait mieux de voyager davaf)tage. (On) powinien więcej podróżować.
0 prawdopodobieństwa, ewentualności, przewidywania;
Ce serait irresponsabie de faire c;a. Zrobić to byłoby nieodpowiedzialne.
Je vous expliquerais cette regle avec p/aisir. Z przyjemnością wyjaśniłbym/labym wam tę regułę.
Nous avons des amis qui naw; aideraient en cas de besoin. Mamy przyjaciół, którzy by nam pomogli
w razie potrzeby.
® żalu i pretensji, najczęściej za pomocą czasowników lub wyrażeń „pouvoir + bezokolicznik", „devoir + bez-
okolicznik", ,,il vaut mieux + bezokolicznik" I „que + tryb łączący".
Arrete ! Tu pourrais faire un effort et ne pas me deranger. Przestań! Mógłbyś/Mogłabyś się postarać i mi
nie przeszkadzać.
J'aurais bien voulu venir chez vous samedi dernier mais j'ai du m'occuper de mon petit neveu. Bardzo
chciałbym był/chciałabym była przyjść do was w ubiegłą sobotę, ale musiałem/łam zająć się moim małym
bratankiem/siostrzeńcem.
li est parti sans rien me dire. li aurait du me prevenir. Wyjechał, nic mi nie mówiąc. Powinien był mnie
uprzedzić.
218
TRYB t.ĄCŹĄCv :9.1S
-_._,_,:· ..
ponadto, tryb warunkowy stosuje się:

po spójnikach quand bien meme (nawet jeśli) i au cas ou (w przypadku, gdyby) w zdaniach podrzędnych
warunkowych;
1
Au cas ou vous voudriez me parler, prevenez Michel. Gdybyście chcieli/chciały ze mną rozmawiać,
! uprzedźcie Michała.
I Quand bien meme on /ui proposerait un travail interessanf dans la capitale, il ne quitterait jamais sa
Jville natale. Nawet_ gdyby zaproponowano by mu interesującą pracę w stolicy, (on) nigdy nie opuściłby swo-
L jego rodzinnego miasta.
w zdaniach warunkowych o konstrukcjach „si + J'imparfait + le conditionnel present" oraz „si + le p/us-que-
·. -parfait+ Je. conditionnel passe". Zapamiętaj, że po si nigdy nie można użyć trybu warunkowego!;
I Si j'etais fatiguee, j'irais me coucher. Gdybym była zmęczona, poszłabym się położyć.
~ Que ferais-tu si tu etais riche? Co byś zrobił/la, gdybyś był/ta bogaty/ta?
I si vous lui aviez ecrit, il aurait repondu ! Gdybyście do niego napisali/ty, odpowiedziałby wam.
w mowie zależnej (ie discours indirect), dla wyrażenia przyszłości w przeszłości; jest to tak zwany le futur
dans le passe.
r Eile savait que ses parents viendraient la voir.
I (Ona) wiedziała, że jej rodzice przyjadą się z nią zobaczyć.
f Le professeur nous a dit que le contróle des connaissances ne serait pas tres difficile.
I Nauczyciel powiedział nam, że sprawdzian wiadomości (klasówka) nie będzie bardzo trudny.
9. Czasownik - 9.12. Tryb warunkowy- ćw. 1.-13. ~
'liRYB tĄCZĄCY
LE SUBJONCTIF
Tryb łączący (ie subjonctif) - jeden z trybów gramatycznych języka francuskiego - nie występuje w języku pol-
skim. Najogólniej mówiąc, pozwala mówiącemu wyrazić subiektywny stosunek do wypowiadanych treści. Tryb
subjonctif służy do wyrażania życzeń, pragnień, poleceń, emocji, możliwości, osądów oraz potrzeb. Najczęściej
jest używany w zdaniu dopełnieniowym, zawsze po spójniku que. Z czterech czasów trybu subjonctif obecnie
używa się tylko dwóch: czasu teraźniejszego (ie subjonctif present) i czasu przeszłego złożonego (le subjonctif passe).
I" est possible que j'obtienne un boulot d'ete. Jest możliwe, że dostanę pracę sezonową na okres lata.
iJe veux qu'ils mettent des lunettes de so/eil. Chcę, aby (oni) włożyli okulary przeciwsłoneczne.
~Vous n'etes pas surs qu'i/ faille faire ces exercices ? Nie jesteście pewni, czy trzeba zrobić te ćwiczenia?
~Es-tu content que tes amis t'aient offert ce disque ? Czy jesteś zadowolony z tego, że twoi przyjaciele
i podarowali ci tę płytę?
Tworzenie czasu teraźniejszego trybu łączącego

Schemat tworzenia czasu teraźniejszego trybu łączącego (ie subjonctif present) jest następujący:
temat czasu teraźniejszego trybu subjonctif + końcówki osobowe trybu subjonctif
Końcówki osobowe czasu teraźniejszego trybu łączącego (le subjonctif present)
-e 3; osoba: iislelles · 'ent···

Na pewno znasz już takie końcówki. Te, które dodaje się w liczbie pojedynczej oraz w 3. osobie liczby mnogiej
są takie same jak końcówki osobowe czasu teraźniejszego (ie present) czasowników 1. grupy (-ER). Natomiast
końcówki dla 1. i 2. osoby liczby mnogiej są identyczne z końcówkami czasu .przeszłego niedokonanego
c(l'imparfait) dla tych dwóch osób.
219
Temat czasu teraźniejszego trybu łączącego (le subjonctif present)
Temat ten dla czasowników 1. i 2. grupy oraz dla większości czasowników 3. grupy powstaje po odcięciu k .
cówki osobowej czasownika odmienionego w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego (l'indicatif preseo~-)
w 3. osobie liczby mnogiej (ilslel/es ... -en.t). n,
choisir (wybierać) ils I el/es choisiss-ent CHOISISS ...

partir(wyjeżdżać) i/siei/es part-ent . . PART„.
craindre (obawiać się) ils I el/es craign-ent CRAIGN„.
conna[tre (znać) ils I el/es connaisscent COŃNAISS„.
Je doute que mon frere accepte cette proposition. (accepter : ils I elles acceptent) Wątpię, żeby mój brai
zaakceptował tę propozycję.
Jl faut que tu ref/echisses avant d'agir. (ref/echir: ils I el/es reflechissent) Trzeba, żebyś się zastanawial/la
zanim coś zrobisz. '
//est important que vous disiez Ja verite. (dire : i/s I el/es disent) Ważne jest, żebyście powiedzielVdziały prawdę.
$Jg~-[~J~.f Cztery formy czasu teraźniejszego trybu łączącego czasowników 1. grupy (trzy osoby liczby pojedynczej
oraz 3. osoba liczby mnogiej) są identyczne z analogicznymi formami czasu teraźniejszego trybu oznajmującego. Porównaj:
Czasownik 1. grupy - demonder (pytać) - Czasownik 1. grupy- demander (pytać) -

odmieniony w czasie teraźniejszym odmieniony w czasie teraźniejszym
trybu oznajmującego (l'indicatifpresent) trybu łączącego (le subjonctifpresent)
ł ł
je demande que je. demande
·-------
tu demandes que tu demandes
~·--·--- -----------
il/elle/on demande
---------· qu'i1/qu'elle/qu'on demande
nous demandons ąue nous demandions
vous demandez que vous demandit:?z
·--~~-·---·--·--·-----~---··-·---~---·
ils/elles demandent qu 'ils/qu 'elles demandent
&;~-j~ ~asownild 1. grupy odmienione w czasie teraźniejszym trybu łączącego pe subjonctif pn!sent) zachowują
w liczbie pojedynczej oraz w 3. osobie liczby mnogiej te same oboczności ortogiaficme, które zachodzą w czasie teraźniejszym try·
bu oznajmującego. Dotyczą one podwojenia spółgłosek I i t oraz pojawienia się Pub zmiany) akcentu ,.grave" nad e (e) przed Icoi>
cówlrami zawierającymi e nieme (e muet). Tu czasowniki będą miały niejako 2 tematy w czasie teraźniejszym trybu łączącego.
Je veux que tu appe!les I que vous appeliez Nathalie. (appe/er : ils I el/es appellent)Chcę, żebyś za-
dzwonił/la I żebyście zadzwonili do Natalii.
Jl est temps qu'el/e jette I que vous jet.iez ces vieux journaux. (jeter: ils I el/es jettent) Czas, żeby (ona)
wyrzuciła I żebyście wyrzucili te stare gazety. . .
li faut qu'i/s se /gvent I que nous nous /f;.vions demain plus tót que d'habitude. (se lever: ils I el/es
se levent) Jutro (oni) muszą I (my) musimy wstać wcześniej niż zazwyczaj.
Jl est necessaire que je repgte mon róle I que vous rep~tiez votre róle.. (repetei: .ilsI e/Jes repetent)
Trzeba, żebym uczył/ła się/ żebyście się uczyli roli. ·
2.
czasowniki o dwóch tematach w czasie teraźniejszym trybu łączącego
na
Część czasowników 3. grupy ma dwa tem~ty w czasie teraźn·1ejszym trybu łączącegci:
apercelloir; Jls f .el/es ·.··.

ap~r<;oi~ent ..
q9ę/i{p~ic;o.iyę i r/\.„..... . q/Je trtai>er~~il(e~·· i.< . qr.JeńoiJ5.apercevions
q1.1'Hfqu/~l/efq1J.'9nćJpf!rc;qf1fe ·.·.. qu'.ilslqu!ef/'!s apert;o{'!~ni. · · · ·•• guevgusaperceviez
V
boire : i/s I el/es que je boive que tu boives que nous buvions
boivent qu'illqu'el/elqu'on boive qu'ils!qiJ'elles boiven( que vous buviez
I
de~óir ; ils / elli!s i:/ tie tii'cióTves · · ·.. ·. • ~iJeno&s devions
L
doivent C/'17/iiqtf'el/es d9(v;er1t/ <• · .. 911e vous df!lfiez
J
220 ..
mourir: queje meure que tu meures que nous mourions
· ils /el/es meurent qu'illqu'el/e/qu'on meure qu'ils!qu'e/les meurent que vous mourieZ
lń-
IL • que tµ reqoives
nt) ~·;.recevo1r : que je rec;oive que .nous recevions
!ftsfelles ret;oivent
;f,
qu'i//qu'.elfe!qu'on ret;oive qu'ils!qu'el/es rec;oivent : . : ąue ·Vbus .rece'!iez
(·-venir: que je vienne que tu vięnnes que nous venions
[ i/s I el/es viennent qu'il/qu'elle/qu'on vienne qu'i/s!qu'el/es viennent que nous veniez
w odmianie pewnych czasowników (chodzi o kilka czasownil<ów 3. grupy oraz o czasownilti 1. grupy kDń·
czące na -yer) zachodzi oboczność i - y przed końcówkami wymawianymi. czyli w 1. i 2 osobie liczby mnogi.ej; D}atego
roożna uznać, że te czasownild także mają dwa tematy w czasie teraźniejszym trybu łączącego (le subjonctifpresent); Dotyczy
tom.in. czasowniltów: s'asseoir (siadać), croire (wierzyć), ennuyer (martwić, zanudzać), envoyer (wysyłać),jllir (uciekać),payer
(płacić), voir (widzieć). Temat le subjonctifpresent tych czasownil<ów w 1. i 2. osobie liczby mnogiejbędzie się kończyć nay.
1rat a
fi est necessaire que nous envoyions un message nos amis. (envoyer : ils I el/es envoient)
Jest konieczne, żebyśmy wysłali/lały wiadomość do naszych przyjaciół.
/la, Je su is deso/e que vous ne vous voyiez pas plus souvent. (voir : ils I el/es voient) Przykro mi, że nie wi-
dujecie się częściej.
dę.
czasowniki grupy 3. tworzące czas teraźniejszy trybu !ączącego ue subjonctif

presentl w sposób n~ereguiamv
1. Pięć czasowników ma nieregularny - za to ten sam - temat we wszystkich osobach:
queje fasse que nous fasslons .

que tu fasses. que vous fass;ez
qu'il!qu'elle/qu'on fasse .qu'ilslqu'elles fassel)t
f:)póuvoir _ que je puisse que nous puissions

que tu puisses que vous puissiez
qu'il!qu'elle/qu'on puisse qu'i/slqu'el/es puissent
t,· '
~~~~'\tbif., '
, */L;,.;,;· '.'·
cjue je sache
,.
.que· noUs saCbions
~~$//< · 'ąue vous Sachiez
"R . .
· ·.
, que tu saches
qu'il!qu'elle/qu'on sache qu'ils!qu'el/es sachent
~.Oraz dwa czasowniki nieosobowe:

.rfalloir (il faut) : qu '11 faille
~'p/euvoir (il pleut) : qu'il pleuve
! /Is se rejouissent que vous fassiez ce voyage. (Oni) się cieszą, że odbędziecie tę podróż.
/ li serait preferab/e que nous puissions y al/er en avion. Byłoby lepiej, żebyśmy moglVły udać się tam samolo-
t tern.
; Je doute qu'il sache ce poeme par cceur. Wątpię, żeby on znal ten wiersz na pamięć.
2. Dwa czasowniki mają nieregularny temat dla liczby pojedynczej oraz dla 3. osoby liczby mnogiej,
natomiast w 1. i 2. osobie liczby mnogiej mają temat czasu przeszłego niedokonanego (l'imparfait):
que j'ai/le . que nous _allions.

gue tu ailles que vous alliez ·.. . •.
: qu'il/qu'elle!qu'ory aille. qu'ilslqu'elles ai/len(•
que je veuille que nous vou/ions

que tu veuilles que vous vouliez
qu'i//qu'elle!qu'on veuille qu'ilslqu'elles veuillent
I Nous regrettons que vous n'alliez pas avec nous au theatre.

[ Zalujemy, że nie idziecie (nie pójdziecie) z nami do teatru.
l Je ne crois pas qu'i/s veui//ent faire fes courses. Nie sądzę, aby (oni) chcieli zrobić zakupy.
221
3. czasowniki avoir (mieć) i etre (być) oprócz nieregularnego tematu (z obocznością i~ y przed końcówką wy.
mawianą) posiadają także nieregularne końcówki:
avoir que ]'aie ·.. q.~e,: :n.O~S,.·~Y?.nś
·· que tu. aies ąueyous ~Ye'\'··· ..•.
· :• qu '1//q/J 'el/e/qu'on aft q. u 'iislg11'el.l.~.ai.ent.:
' -:·
Etre que je sois que nous soyons
que tu sois que vous soyez
qu'if!qu'elles/qu'on soit qu 'i/slqu'elles soient
li est important que vous ayez plus de temps libre. Ważne jest, abyście mieli więcej wolnego czasu.
Je tui ai te/ephone pour qu'il soit au courant de tout. Zadzwoniłem/łam do niego, aby wszystko wiedzial.
i\i\!orzenie czasu przeszłego trybu łączącego <le subjonctif passe>

Czas przeszły trybu łączącego jest czasem złożonym. Składa się z dwóch elementów:
czasownik posiłkowy avoir lub etre + imiesłów czasu przeszłego odmienianego
odmieniony w le subjonctif present czasownika (le participe passe)
C'est dommage qu'e//e n'ait pas encore fini son projet. Szkoda, że (ona) jeszcze nie skończyła swojego
projektu.
li doute que ses parents soient deja rentres. (On) wątpi w to, że jego rodzice już wrócili.
Zastosowanie trybu łączącego

Tryb łączący
(le subjonctif) jest stosowany:
I. w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym (une subordonnee comptetive) po spójniku que. Występuje
wówczas:
1. po wielu czasownikach, wyrażeniach czasownikowych i wyrażeniach nieosobowych;
••.••.(ai(J"JeĘ~3~t\t~bj~])jdy);:;,it1J?Et1Jte!1fqą~;}"'91*~~~~1'xli~. ~J@Ja"aai~fS;dJgf~ff'iHP'*ri),~11t.mes raisons.

·.pragńiąnia; ·.•.• . •avoirenViąąue .(cbcleć; mieć oc)iofę, żeoy);deinapder . i c.z~d~!byrp/laoyi;))f;.j\jyJggi) zrozumieli.moje
życzenia; . ..qDe (l(i,#~~;'zeby){d~sirerquE°(ęragną6; ze~yl;if;;'.J ;; ~:~i:<l@ęi, ;:: " ;;~;(~ ~;;t;_··/·c.• . . •.•
...chęci · · >;det@erg~.e.foienawid?!ć, ~dy), p.~r111ewrcqu~>:·> . •. i.t:J.óp.s.so.~ha.it°'~sóBi!•t(J h§<,.:śsisses. Życzymy
· .(P!J~~a.lać,,ż~py);preferer·pue.(vvol~ć./ź~by),·•prier qu.e •••s°'oię(~q~e!liyl}(~E;~~·~i;się .• p!Jwiodło.
>:(prosić,żeby), pmposwąuic (pfopo'!ovv~~;żęby), ·· ·· :llvautmleuxG~e.qopsresyons ala maison.
ref4.Seiq!Je;(od rpawi~ć,ni~ ~g~9zić.się,.ż7by};•.·: +•··.'\ •...Le,pi~j; faqy~tR.\'.:Zl'.~1;illi/IYY'/d.orTI~·
.:·soi.ipaitef que{życzyćsobii>J~omuś, ż~by),~e.Qira;·ce··.•• .'.:Ellęprefereaue vąvt'f~ ś,ąr-tlez:pas le soir.
·gue (zależeć kom~ś, ·żeby), vouloir que (chciećcżeby).itd .. ·•· (óna) .won;żebyśćie .nie wy~hadzi1J1y·
··il estlseri'iitdesira.ble qui;·(dobrz.e.je~~pyfoęyri:eby), •.•• w.i.ecz~rerri. f. )./•.
· il esfpreferable quę (lepie),>żeby}; •; 'i:}; •i ··•• ·• • fis ontprÓ 0 ?5~ gy·ę}eprenpe des vacances.
il est/sera!t souhąitable que (dobrzejest/byłpb~,żeby) 1 ·;,·(Oni). z~proporo'[Vali;.abym wziąt/wzięla
il ~ę~t(vaudc~It111iel1x guę/l~pięj, byfoby,.~e~y). ; · ,, so~jęi.\.YC>}H?(vv~.~i'cJe/. · · ·
rozkazu, commander que (rozkazać, żeby), consei//er que Ma mere exilJe gue je fasse mon fit.
zakazu, (radzić, żeby), defendre que (zabraniać, żeby), Mama wymaga, abym ścielił/ta łóżko.
rady empecher* que (zakazać, żel:iy), exiger gue (wymagać, fis ant Órdońne aue .nous obeissions.
żeby), interdire gue (zakazać, zeby), s'opposer.a ce q·ue Kaz.ali nam być posłusznymi.
(sprzeciwiać się, żeby); ordonner que (rozkazać, żeby), J'inteTdis aue vous criiez„ Nie pozwalam
suggerer que (sugerować, feby). · wam krzyczeć.
konieczności.. avoir besoff) ~ue (potft.~bować/trzeba, żeby); _·.·:,;··.·est·-,,.~·c~sskir~·;bqe:··.ib~µs.tfouvions une

obowiązku Jl est i'!'P!Jftant que d~t koniecz9e/V(aŻ~e, Żeby), .· <solutior1:. Konieczniemusimy .znaleźć jakieś
il est indispensable que Gest. niezbędne, żeby}, il est ; rd.ż.Wi·ą·z.a:~te~.::-;·.u;. --·,(·::-_· . : - ·c:
m!cessair~ que Gest konieczne, ż~by); ilconvient/ Jl faut quet~p~r1~/iJCOntesc~ C/Ui s'est
· il fa(Jt que (trzęba, żeby). · · ·· . P'.355~;-._~-:~-s}Sz ·:ft~fr):>'i)b~i_ed_z_ieć, co się
wydarzytg: · · · ···
222
TRYB ŁĄCZĄCY . 9.15.
i wątpliwości, contester que (zaprzeczać, że), douter que (wątpić, że), il est peu orobable qu'i/s passent /eur
};;:__rnożlivJości, il y a des chances (pour) que Gest prawdopodobne, że), vacances avec nous. Jest mało prawdopodob-
r,-niepewności il est douteux que Gest wątpliwe, że), il est impossible ne, że (oni) spędzą z nami wakacje.
' que Gest niefrnożliwe, żeby), il est irllprobable que · Le medecin doute que /eur fils soit malade.
Gest wątpliwe/niemożliwe, żeby), Lekarz wątpi w to, że ich syn jest chory.
il est invraisemblable I il n'est pas probable que ://est oossible que je ne vienne pas chez
Gest nieprawdopodobne, że/żeby), vous ce samed;. Jest możliwe, że riie przyjdę
il est peu probable que (jest mało. prawdopodobne, do was w tę sobotę.
żeby), Je nie qu'il soit a/le hier.soir chezAgnes.
il est possible que Gest możliwe, że), Zaprzeczam, że on Uakoby) poszedł wczoraj
il se peut que Gest możliwe, że), wieczorem do Agnieszki.
nier que (zaprzeczać, że).
trouver juaer bon I juste/mauvais I norma// naturel Je fro~Ve-nor~al ąue-Vous:voils:riletti~z
itd. que (uznać, uważać za sluszne (właściwe I złe I en Col~re-,-dans_cEtte situBtioiL_ -0waźam,z~
normalne I naturalne, że) normalne, ie się złościcie w te]. sytuacji:
il est essentie/! etrange I exceptionnel I honteux I rare I li suffit que tu rernplisses ce'f'!rmulaire
urgentl utile itd. que Gest istotne I dziwne I wyjątkowe et. tu seras libre. Wystarczy, ten że >'i}'Pełnisz
I wstyd I rzadko zdarza się I jest pilne I przydatne, że) form.ularż ibędzies.z \'łolny/na. .,
il semble que (wydaje się, że), il esttemps que (czas, li est dommaae que vous ii'al/iezpasen
żeby), il suffit que (wystarczy, ze/żeby), vacances .cette .annee~.:Szkoda, -że nie
il arrive que (zdarza się, że), il est regrettable que . . jedziecie w tym roku nav.iakai:je.
Gest godne pożałowania, że), c'est I il .est dommage li arrive -que _nouS_dej~un,_iO~_S,_ :a~'. rt?sfiiUfaPtJ-
(szkoda, że), apprecier que (oceniać, doceniać, że), Zdarza się; że jemy obiadw rąstaucacji....•··....
meriter que (zasługiwać na to, że), supposer que fls~mble qu'e/les soientheureuses.Wyda]e ·
(przypuszczać, że). się, że (one) są szczęśliwe:
etre content I desole I der;u I enchante (ravO I etonne I Nous sommes heureux aue tu veuilles
furieux I heureux I irrite I surpris I triste** itd. que (być nous voic Jesteśmy szczęśliwi, że chcesz się
zadowolonym I być komuś przykro I rozczarowanym I z nami zobaczyć.
Zachwyconym I zdziwionym I wścieklym I szczęśliwym Je suis surorise qu'i/ ait ditcela. Jestem
I rozdrażnionyn I zaskoczonym I smutnym, że), zdziwiona, że (on) to powiedział.
~a me (te, nous„.) surprend I eneNe I amuse I effraie** Efie se plaint que persanne ne taime. (Ona)
itd. que (dziwi I denerwuje I bawi I przeraża) mnie się skarży, że nikt jej nie kocha. ·
(ciebie, nas:„), że fis ont peur gile Jeurs amis (ne)* se soient
craindre* que (obawiać się, że), s'etonner que (dziwić trompes de route; (Oni) się boją, że ich
się, że), s'inquieter que (niepokoić się, że), se plaindre przyjaciele pomylili drogę. "
que (skarżyć się, że), se rejouir que (cieszyć się, że), Ca rTie reiaUit aue vous vous amusieZ bien
regretter que (żałować, że), souffrir que (cierpieć, że), ensemble. Cieszy ninie, że dobrze się razeni
avoir honte que (wstydzić się, że), avoirpeur* que bawicie.
(bać się, że) itd. Ca nous degoOte qu'i/s ne sachent.pas se
comporter cornmeJI faut. Zniechęca nas to,
że (oni) nie potrafią zachować się jak należy.
_ .:,--"„- , - _-. ( '.::--:·-:·, .-::··, - -_-„, ·: :·-:---,_--r,:--\_:-·:·:;L;;/:':· ·:_."-·.-:
atteridre que (czekać, ±eby), J'atteflds•que tu ;me rep6ńdes. Cżekarn; ;
; .s'atte(/d~e ~ ce.que (spodziewać się; ie) żeby~ rrii odpowiediial/ła.'. :i.••·.··.•.•.•.·.·····..·.·..._•.·..•••. ·.i.·.•.···.';; •.·.·..
. __(',_ ''!:}.'::,,<
--,;:;~;_- ~
~Po aasownikach i wyrażeniach czasownikowych avoir peur, craindre, emp§cher pojawia się tzw. ne expletif, które nie ma wartości nor-
n:i_alnego przeczenia i które jest fakultatywne, tzn. może, ale nie musi być użyte, dlatego często pojawia się w nawiasie. Więcej informa-
q1 na temat tego ne znajdziesz w podrozdziale ZDANIE PRZECZĄCE.
_:'"*Nie sposób jest wymienić wszystkie wyrażenia, czasowniki i - przede wszystkim - przymiotniki wyrażające rozmaite stany uczuciowe,
;po których występuje tryb lączący. Jest ich bardzo dużo. Zanim więc odmienisz czasownik w zdaniu podrzędnym dopelnieniowym, upew-
nij się, co oznacza czasownik lub przymiotnik w zdaniu głównym.
·. ·'
łl;:i@ijj)Jffi.Jl:f;Kilka czasowników wymaga konstruktji ac~ que zanrlast q~;. Są t~~~: ~b~k~·terii~-.:s.~_op;~~~~;~i~·-~-~~~~~:--~~~'.:~
żej) - etre habitue (być przyzwyczajonym), consentir (zgadzać się, zezwalać), etre dispose (być sldonnyiri/gofowym),faire.
ention (zwracać uwagę) itd. : <:;~:;-,_:~·-'.::t;~:
„,:_--; <·'
!Is consentent a ce que je parte. (Oni) zgadzają się, żebym wyjechał/ta,. · . · .. ·. e . ;- .•· i'! ..{
Je suis habitue a ce que tu devores fes fruits que j'achete. Jestem prźyzwyczajonyclp tęg9,·że.{ty)zjąc ·
dasz (pożerasz) owoce, które kupuję. . .. · · ·. · : ; :·''•.·': ·, ·
Nous tenons a ce qu'i/s viennent chez nous. Zależy nam na tym, żeby (oni) !'Jo nas przyszli: ~:;L.:.
. 223
2. po czasownikach wyrażających opinię lub spostrzeżenie występujących w formie przeczącej oraz Pytając .
(ale tylko wtedy, kiedy pytanie jest zadane poprzez inwersję); w tej sytuacji należy użyć trybu łączącegeJ
(le subjonctif) zamiast trybu oznajmującego (l'indicatif).
0
jest przedstawiony jako pewny jest przedstawiony jako wątpliwy

croireipenser./ trouver · Je pense qu'el/e a raison. (Ja) sądzę, · Trouvez'vous qu'e//es finissent atemps ?
que (myśleć. sądzić, że) · że ona m·a rację. , Sądzicie, że (one) .skończą na .czas?
i!tre certain I sur I lis sont surs que leurs amis fes Eile n'est par certaine que /es choses se soient
convaincu I persuade attendent. Są pewni, że ich passees comme i;:a. Nie jest pewna, czy to
que (być pewnym, przyjaciele na nich czekają. potoczyło się właśnie w ten sposób.
przekonanym, że)
il esfevident I clair que li est clair que la crise n'est pas en- // ri'est oas evident qu'ils disent la verite. Nie jest
Gest oczywiste, że), core ·terininee„ Jest ocz_yWiSte, że oczywiste, że oni mówią prawdę.
il est vrai que Gest ·kryzys Jeszcze się nie zakończył. · Est-ilvrai qu'ils .se soient maries a /'age de 11
prawdą, że) itdc ans ? Cz.y to prawda, że oni pobrali się, gdy mieli
po17lat?
esperer que J'espere que tout se passera bien. Nous n'esoerons o/us qu'i/s viennent.
(mieć nadzieję, że) Mam nadzieję, że wszystko potoczy Nie przypuszczamy już, że oni przyjdą.
się dobrze.
affirmer que (twierdzić, · li affirme que nous sommes re- .• ..Le specialiste ne aarantit pas que ce tableau soit
utrzymywać), · sponsables de ce malentendu, (On) authentique. Specjalista nie gwarantuje, że ten
dire que (mówić), twierdzi, że jesteśmy odpo\Niedzial-· obraz jest autentyczny.
. garantir que (zapewniać, ni;n'e_ za- to nieporózum1enie. . lmaginez-Vous qUe vous puissiez §tre separes ?
przyrzekać, że), imaginer J'imagil1e que cela a ete diffidie .· Wyobrażacie sobie, że moglibyście zostać roz-
que (wyobrażać sobie) d.'avouer cette faute. Wyobrażam dzieleni?
itd. sobie, jak trudno było przyznać się • ")e ne dis p~s que tu sois fou de le penser. Nie
do tego błędu. . mówię, ż.e jesteś szalony dlatego, że tak myślisz.
~~!M{ti~: Kiedy w przypadku wymienionych Wyżej czasowników pytanie jest sformułowane ~ pomocą est.a que,
w zdaniu podrzędnym trzeba użyć trybu oznajmującego (!'indicatiJl.
Est-ce que tu crois qu'el/e t'ecrlra ?
Ale: Crois-tu qu'e/Je t'ecrive ?
Czy sądzisz (wierzysz), że ona do ciebie napisze? ·
_
BY;g~l~i~~f: Gdy zdanie podrzędne (la proposition subon:lonnee) poprzedza zdanie główne (J!1 proposition principale), wów·
czas czasownik w zdaniu podrzędnym zawsze jest odmieniony w trybie łączącym (!e subjonctiJl. Taka kolejność zdań ma na
celu podkreślenie jakiejś informatjL położenie nacisku na jakąś treść.
Que cette actrice ait du talent, tout le monde le reconnalt. (zdanie podrzędne poprzedza zdanie
główne - tryb łączący w zdaniu podrzędnym)
Że ta aktorka ma talent, wszyscy to PCf'.YZnają. . :I
Ale: Tout le monde reconna/t que cette actrice il. du talent. Wszyscy przyznają/ zgadzają się, że ta aktor- •!
ka ma talent. I
I
224
' '
TRYB ŁĄCZĄCY · 9.13.
''-<"-'
IL w zdaniach podrzędnych okolicznikowych po niektórych spójnikach podrzędnych.
avant que* (zanim), jusqu'a. ce que · J'aimerai; tout expliquer avanl:que ~(Jusine)pattiez.
(cż do), en attendant que (aż do) Chciałbyn)lłabym wszystko wyjaśnić zanim wyjedziioFie.
afin que (aby, żeby), de crainte que* li nous a te/ephone pour que nous soyons au courant
(z obawy, że), de peur que* (ze strachu, de la situation. Zadzwonił do nas, żebyśmy byli
że), pour que (aby, żeby), de sorte I far;on I zorientowani w sytuacji.
maniere que** (tak, w taki sposób, aby) Je n'ai rien dit de peur qu'il (ne) me quitte. Nic nie
powiedziałam ze strachu, że (on) mnie rzuci.
~'opozycji,
lx_ - _ •
bien que (chociaż), quoique (chociaż), Bien qu'il.soit int~rdit d~ fum~r iti,J/y ~ des gen~ qlJi
!~przyzwolenia sans que (bez), a moins que* (chyba, że) ne respectentpas cette regle. Choc'iaż t~ta] jestza1<az'
h
,,;;:--.- . palenia, są ludzie, którzy nie ~tosująsię d9tej zasady..
~"' .
v·warunku, acondition que (pod warunkiem, że), Je vais fes aider acondition que tu viennes aussi. Po-
(,supozycji pourvu que (oby tylko ; pod warunkiem, mogę im pod warunkiem, że ty także przyjdziesz.
że), soit que... soit que (czy ... czy)
'
L:-::_
~~~przeczone] non .que I .ce n 'est pas que (nie dlatego; line travai!le pas. Non qu'i/saitparesseux, m~isilpen,
ffeprzyczyny że; nie, żeby) ·se maintenant a autre c/Jose. (On) nie pracuje. Nie. ż.eby
· był leniwy, ale myśli teraz o czymś.'innym,· ·
~:-~-';
*Po niektórych spójnikach pojawia si~ wspomniane już wyżej ne explt2tif, które nie ma wartośd normalnego przeczenia i które jest fakul-
tatyvvne. Więcej informacji na temat tego ne znajdziesz w podrozdziale ZDANIE PRZECZĄCE.
! Po Vl1)'rażeniach de sorte I far;on I maniere que występuje tryb oznajmujący, kiedy wprowadzają skutek, konsekwencję danej czynności .
.T!umaczymy je wówczas jako „tak I w taki sposób, że".
1li a c:rie de sorte que je l'ai entendu. Krzykną! tak, że go us!yszałem/łam
I' (\AJYrażony jest tu skutek - /'indicatif)
j, Ale; Jl a crie de sorte que je /'entende. Krzykną! tak, żebym go uslyszal/ła.
t (vvyrażony jest tu cel - le subjonctif)
Ili. w zdaniu podrzędnym względnym (une subordonnee relative), zaczynającym się od zaimka względnego
qui, que, ou, dont itd.
1. Kiedy w zdaniu głównym wyrażony jest zamiar lub cel, fakt możliwy lub upragniony, np. po czasownikach
chercher (szukać), choisir (wybierać), trouver (znajdować); kiedy jednak zdanie podrzędne względne stwierdza
fakt, a nie wyraża opinię, wówczas należy użyć trybu oznajmującego (/'indicatif).
i Je cherche quelqu'un qui puisse m'aider. Szukam kogoś, kto mógłby mi pomóc.
i Ale: J'ai trouve quelqu'un qui peut I pourra m'aider. Znalazłernlłam kogoś, kto może/ będzie mógł mi pomóc.
f Choisissez quelqu'un qui soit capable de le faire. Wybierzcie kogoś, kto będzie w stanie to zrobić.
1 Ale: J'ai choisi un homme qui est I sera capable de le faire. Wybrałem/łam człowieka, który jest/ będzie
I w stanie to zrobić.
[ Si je _trouve un endroit ou je veuil/e rester, je vous previens. Jeśli znajdę miejsce, w którym zechcę zostać,
i powiem wam o tym. .
2. Kiedy zdanie główne występuje w formie przeczącej lub pytającej i zawiera np. rien (nic), personne (nikt)
quelque chose (coś);
[ li Qjt a personne qui sache repondre a cette question.
Nie ma nikogo, kto potrafiłby odpowiedzieć na to
f pytanie. . .
! Je ne vois rien qui me p/aise. Nie widzę niczego, co by mi się podobało.
1...Ai-je .dit quelque chose qui te deplaise ? Czy powiedziałem coś, co ci się nie podoba ?
3. Po przymiotnikach w stopniu najwyższym oraz po przymiotnikach o podobnym znaczeniu, dla wyrażenia
wyjątkowości, np. le seul Uedyny), l'unique Uedyny, wyjątkowy), le premier (pierwszy), le dernier (ostatni), le
principal (główny, najważniejszy) itd.
//a le chien le plus laid que j'aie vu. (On) ma najbrzydszego psa, jakiego widziałernlłam.
Vous etes le seul aqui je puisse demander ce service. Jest pan jedyną osobą, którą mogę prosić o tę przysługę.
C'est bien la derniere solution que je doive adapter. To ostatnie możliwe rozwiązanie, które muszę za-
stosować.
225
-~~~~1~;~~:\. Gdy z~~e podrzędne względne stwierdza fakt, a nie wyraża opinię, zamiar lub c~l.. ~~~~z~ nalefy UŻyć
trybu oznaJIDUJącego (1'mdrcat1j). . .. ·
C'est le dernier film que j'ai vu c~tte semaine. To jest ostatni film, jaki obejrzałei;i/łam V"( tyrn tygodniu
(~w tym tygodniu nie obejrzę już żadnego filmu, ale w przyśzłym - dlaczego nie) . < •· ·. · '
C'est le premier garr:;on qui me plait. To pierwszy chłopi!?c, który mi się ppdóba. (pierwszy w kolejności
np. wśród chłopców siedzących na ławce) ' .• . ·. · . . '
IV. w zdaniu niezależnym zaczynającym się od spójnika que. Pełni wówczas rolę formy rozkazującej
(l'imperatif) w tych osobach, w których forma rozkazująca nie występuje, lub sluży do wyrażenia życzenia.
Qu'ils viennent demain chez nous ! Niech (oni) jutro do nas przyjdą!
Qu'il sorte tout de suite ! Niech (on) natychmiast wyjdzie!
Que le meilleur gagne ! Niech wygra najlepszy!
-~'To zastosowanie trybu łączącego występuje w utartychjuż sformułow'-ania~.·.:z·;.~ó~ch·~~·w.~ększości

wypaclków - znikło que.
Vive la France! Niech żyje Francja! (=Je desire que la France vive.)
Sauve qui peut ! Ratuj się, kto może!
Soft! Niech tak będzie!
Po niektórych czasownikach może występować zarówno tryb oznajmujący (l'indicatif) jak i tryb łączący (le sub-
jonctif). Więcej informacji na ten temat wraz z przykładami znajdziesz w podrozdziale ZDANIE PODRZĘDNE
DOPEŁNIENIOWE, str. 271. Łatwo też pomylić pewne czasowniki, wyrażenia czasownikowe i nieosobowe oraz
spójniki - używane z różnymi trybami - ze względu na podobieństwo lub analogie w stosowaniu. Zapamiętaj
je i staraj się ich nie mylić.
esperer
. ... . ; que
.. (rnieć
' . . nadiieję
promettre que (obiecywać, że)
.
..· .·· '. ze·p' riypuszC:Zać••źe)
·.·; ;. ·... ..
',,' ' ?·'"
permettre que
ter.
(pozwalać, żeby)
.·.lj...Y.~.- •••· ., "'.;".•.•>
. . · ·q· ·u.e... (.z.·.Yc:z.Y.·.c.'../z. ·... e
•. '.·•. ..s.o..l1.·h.•. a. 1
li parait que vous a/fez bien. Wydaje się, że czujecie się dobrze.
li semble que vous alliez bien. Wydaje się, że czujecie się dobrze.
zastosowanie czasu przeszłego trybu łączącego

Czas przeszły trybu łączącego (le subjonctif passe) stosuje się w tych samych kontekstach i po tych samych cz.asow-
nikach i wyrażeniach, co cz.as teraźniejszy trybu łączącego (le subjonctif present) z tą różnicą, że le subjonctif passe
służy do wyrażenia cz.ynności wcześ.niejszych w stosunku do czynności wyrażonych w zdaniu głównym. Porównaj'.
Czynność tó.w.noczesna -CzYnnoSć wcześniejsza

;lub późniejsza w stosunku w stosunkU
do czynności wyrażonej , ···dó ,c~yn.nOści ·wyrażonej
w zdani.u głównym w zdaniu głównym
(/a simuftaneite DU /a posteriorite) . (1.'anteriorite) ·
i
. 226'
I
----i
IMIESŁOllV ~:~.~;
i Je suis contente I lis trouvaient necessaire I li suffira que tu sois la. (- czynność równoczesna: le sub-
·~. jonctif present)
l·· Jestem zadowolona, że tu jesteś. I (Oni) uważali za konieczne, żebyś tu/tam był/a. I Wystarczy, że tu będziesz.
Jl faut I// serait preferable I Nous avon> prie que vous veniez. .
(-czynność późniejsza: le subjonctif present) Trzeba I Dobrze byłoby I Poprosiliśmy/łyśmy, żebyście przyszli/ły.
~Eile est malheureuse I /Is se sont etonnes I Tu regretteras ,ąue nous soyons partis.
! (- czynność wcześniejsza: le subjonctif passe) (Ona) jest nieszczęśliwa I (Oni) zdziwili się I (Ty) będziesz ża
f !ować, że wyjechaliśmy.
· Czasu przeszłego trybu łączącego (le subjonctif passe! używa się także w odniesieniu do .przyszłości; al:Jy'
·c czynność dokonaną, która ma być zakończona przed inną czynnością przyszłą lub gdyjest.wyrażonajakaś.gran.ica'
asowa w przysZ.łości · . · '. . . .'.:~·:·.:: ·
li est ob/igatoire que vous ayez termine ce projet d'ici dix iours. Jest konieczne, żebyście skonczyli/ły
ten projekt (od dziś) za dziesięć dni. (zanim upłynie 1O dni) · ·
_fi faut que nous soyons partis avant son arrivee. Musimy wyjechać przed jego/jej przybyciem. ·
Marcel, oour ce soir, je veux que tu aies range ta chambre. Marcel.! Chcę, żebyś posprzątał swoj pokój
do wieczora. (= wieczorem tego dnia pokój Marcela ma być posprzątany)
Unikanie trybu łączącego

Jeżelijest to możliwe, zalecane jest unikanie trybu łączącego. Na przykład konieczne jest zastąpienie bezoko-
lianikiem (l'infinitif) zdania podrzędnego dopełnieniowego, które zawierałoby tryb łączący (le subjonctif), kie-
dy czynności w zdaniu głównym i w zdaniu podrzędnym mają ten sam podmiot lub gdy dopełnienie czasow-
nika w zdaniu głównym jest jednocześnie podmiotem zdania podrzędnego. Czas przeszły trybu lączącego
(le subjonctif passe) będzie zastąpiony formą złożoną bezokolicznika (l'infinitif passe).
voudrais que tu partes avec moi. Chciałbym/łabym, żebyś wyjechał/la ze mną .
Je
podmioty: je, tu - tryb łączący le subjonctif w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym)
. (2
voudrais partir avec toi. Chciałbym/labym wyjechać z tobą.
Je
podmiót: je~ bezokolicznik w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym)
(1
me souhaitent de reussir. (Oni) życzą mi, aby mi się powiodło (życzą mi powodzenia).
/Is
(dopełnienie czasownika w zdaniu głównym i podmiot czasownika w zdaniu podrzędnym to ta sama osoba: je)
lLouise est tres contente d'avoir trouve ce qu'el/e cherchait. Luiza jest bardzo zadowolona, że znalazła
Bto, czego szukał.a. (1 podmiot: Louise - forma złożona bezokolicznika w zdaniu podrzędnym dopełnienia
~· wym dla zastąpienia czasu przeszł€go trybu łączącego)
·::~· Gdy w zdaniu podrzędnym dopełnienia~ po que może być użyty.tryb oznajmujący (l'i~~icatif),·.w.~·y.r.c~~
·j. w analogicznej do przedstawionej wyżej sytuacji może być użyty zarówno bezokolicznik jak i odm.ieniony,~as~~
i Pourquoi est-ce que tu penses que tu es fe meil/eur ?

ć 1 Lub: Pourquoi est-ce que tu penses etre le meilleur ? Dlaczego myslisz, że jesteś najlepszy?
'Ponadto, w niektórych przypadkach zamiast trybu łączącego można użyć imiesłowu czasu teraźniejszego lub
rzeczownika.
f Je cherche une personne qui connaisse /'espagnol. Szukam osoby, która by znała język hiszpański.
I Lub: Je cherche une personne connaissant l'espagnol. Szukam osoby, znającej język hiszpański.
~Nous partirons avant qu'il (n') arrive. Wyjedziemy, zanim on przyjdzie.
< Lub: Nous partirons avant son arrivee. Wyjedziemy przed jego przyjściem. ·
9. Czasownik - 9.13. Tryb łączący- ćw. 1.-19. ~
IMIESŁÓW
LE PARTICIPE ·
Imiesłów (le participe) jest trybem nieosobowym. Może mieć wartość czasownika lub przymiotnika. W języku
francuskim występują dwa rodzaje imiesłowów:
- IMIESŁÓW CZASU TERAŹNIEJSZEGO (le participe present);
- IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO (le participe passe).
227.
9.14.a. IMIEStóW ClASu.B 'liE~itNiEJSlECO ft FORMA CER©N!JIF
LE PARTICIPE PRESENT ET LE GERONDIF z
oz
Definicja
Imiesłów czasu teraźniejszego (le participe present) jest formą odczasownikową i odpowiednikiem polskiego
imiesłowu przymiotnikowego czynnego. Tłumaczymy go na język polski za pomocą formy kończącej się na
„-ący, -ąca, -ące''.
o ze
On cherche un interprete par/ant l'al/emand et /'ita/ien. Poszukiwany jest tłumacz mówiący po niemiec- -I
ku i po włosku. OL
Le TGV est un train pouvant router a plus de 300 km al'heure. TGV jest pociągiem, mogącym (który mo- ;
że) jechać ponad 300 km/h.
TWorzenie V
Imiesłów czasu teraźniejszego tworzymy przez dodanie końcówki -ant do tematu czasownika utworzonego -p
przez odcięcie końcówki osobowej czasownika odmienionego w czasie teraźniejszym w 1. osobie liczby mno- ieg
giej (nous). Jest to ten sam temat, który służy do tworzenia czasu przeszłego niedokonanego (l'imparfait). li
Zobacz kilka przykładów. n
A.
b1
m
li
od p1
imie!
raża
commencer (zaczynać) nous co~menr;":ons ,COMMENc;ANT Le

le I
. Eiie a remarque un homme bizarre sortant de l'hópita/. (sortir) z~
(Ona) zauważyła dziwnego mężczyznę wychodzącego ze szpitala. Lei
Connaissant la bonne reponse, ils /'ont tout de suite donnee. (connaitre) Znając (ponieważ znali) dobrą hal
odpowiedź, natychmiast ją podali.
Il~
.:.;
pwtttmfS Temat 1. osoby liczby mnogiej w wielu przfpadk~ch różni_ się ()d tem~tll-bez_~koliczniicą lub od tematu Dikw
liczby pojedynczej czasu teraźniejszego. Tabelkę z tematami różnych czasowników, potrzebnymi do utworzeni8. imiesl.owu.
Vot
czasu teraźniejszego znajdziesz w podrozdziale CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY.
dziE
czasowniki tworzące imiesłów czasu teraźniejszego w sposób nieregularny !mit:'!

Mając
wforr
trniesf(
Ne I
do n
I Ne s
!
Nous avons besoin d'un copain ayant une voiture.
i/. Ta Si
Potrzebujemy kolegi, który ma samochód (z samochodem).
tzaso1.1
Etant seul, j'ai beaucoup de temps libre. I
rzecz1
Ponieważ jestem sam, mam dużo wolnego czasu. .,I
Sachant qu'el/e est fatiguee, je tui ai donne un coup de main. Ce se
Wiedząc, że (ona) jest zmęczona, pomogłem/łam jej. J'aj VI
228 g
I
IMIESŁÓW CZASU TERAZNIEJSZEGO 9.1•~
'v,"__.,,{
zastosowanie
Imiesłów czasu teraźniejszego (ie participe present) odnosi się do rzeczownika lub zaimka.
I. Użyty jako czasownik jest nieodmienny i shJży na ogół do wyrażenia czynności jednoczesnej z
czynnością
zdania głównego. Może mieć wartość:
0
zdania podrzędnego względnego (une subordonnee relative) z zaimkiem względnym qui (który, -a, -e),
l C'est une filie ayant du talent pour Ja danse. (= qui a du talent...) To jest dziewczyna mająca talent do
i tańca.(= która ma talent... )
: Des jeunes portant des pancartes manifestaient devant le ministere. (= qui portaient...) Młodzi ludzie
( n·1osący transparenty man·1festowali przed ministerstwem.
0 zdania podrzędnego okolicznikowego (une subordonnee circonstancielle):
- czasu; zastępuje wtedy zdanie wprowadzone przez spójniki i wyrażenia quand I lorsque (kiedy), au moment
ou (w chwili, gdy), en train de (w trakcie),
{ J'ai vu Monique se promenant dans le parc. (= quand I lorsqu'el/e se promenait. ..) Widziałem/łam Mo-
f ni kę, jak I kiedy spacerowała po parku.
[ On a arrete deux voleurs emportant leur butin. (= en train d'emporter) Zatrzymano dwóch złodziei
! w trakcie ucieczki z łupem.
- przyczyny; zastępuje wtedy zdanie wprowadzone przez spójniki comme, puisque, parce que (ponieważ, dla-
tego że)
Vivant seule, je peux vous louer une chambre. (= Comme je vis seule ...) Mieszkając sama (ponieważ
mieszkam sama), mogę Panu/i wynająć pokój.
Ayant beaucoup de travail, ils ne pourront pas venir chez nous ce week-end. (= ... parce qu'ils ont
beaucoup de travail). Mając dużo pracy, (oni) nie będą mogli przyjść do nas w ten weekend. (. .. ponieważ
mają dużo pracy).
nm•··jeśli imiesłów czasu teraźniejszego (le partidpe pr€sent) jest Or.l_~cze_nie~-j··fua,·-,~al~~~~'p_~:~~~i·~:#~:-_:,

od podmiotu zdania głównego, tworzy t:zW. zdanie podrzędne imiesłowowe (une subardonruie partidpi1:l1~); z~~~i~poqrzę!li)e'.
imiesłowowe stoi zazwyczaj na początku zdania złożonego i jest od reszty zdallia oddzieione_p~eciri)d~:-Niijczęśtjej_-Wy{·'
raża przyczynę. · :}~T : !';(( : . :<:
! Le professeur etant absent, Je cours est reporte. (Comme le professeur ę;t~b;~Ar{;J'fl..1 '~s\clnjio!';'~'
~·le professeur, 2 podmiot: le cours • · •. .,, . •:rc:.z::.;~·:>.:•:'':S'
t Z powodu nieobecności nauczyciela, lekcja jest przełożona (na inny termin).<,: . •,.. 1 ,;;7.,
,~1j5 ;•i\J,
·!Les enfants faisant beaucoup de bruit, je suis moritee au premier efag!!,'. Pol)i~i>{~.2:gzieC:igC>\:iiłX•PYzR
~ hałasu, weszłam na pierwsze piętro. .,• r
•f•if .. .
~- Imiesłów czasu teraźniejszego wyraża równoczesność w stosrinku.do .c:Zyriri~.Ś~f~~·*:~i.;.~·~·-'~·~~W~·\
nik w zdaniu głównym. bez względu na czas, w jakim ta czynność jest wyrażona. . . .. .. . . . . .. . . . . .....•.•
!• Vou/ant bronzer, Catherine va I est a/lee I ira a la plage. Chcąc się opalić,Katar0r1~ld~e{efos:i\f;p6]:2c
.! dzie na plażę. · ·· · ·
Imiesłów czasu teraźniejszego w formie przeczącej

Mając wartość czasownikową i funkcjonując jak czasownik, imiesłów czasu teraźniejszego może być użyty
w formie przeczącej. Zgodnie
z zasadą zamiany na formę przeczącą dotyczącą form prostych czasownika,
. imiesłów znajduje się między elementami przeczenia.
ii:··.• Ne pouvant pas venir chez moi, ils m'ont telephone. (= Comme ils ne pouvaient pas...) Nie mogąc
do mnie przyjść, zadzwonili do mnie. ·
Ne sachant pas quoi dire, je me suis tu. Nie wiedząc, co powiedzieć, milczałem .
. li. Ta sama forma odczasownikowa zakończona na -ant użyta jako przymiotnik nosi nazwę przymiotnika od-
czasownikowego (i'adjectif verba[) i funkcjonuje tak jak przymiotnik, czyli uzgadnia się w liczbie i rodzaju
z rzeczownikiem lub zaimkiem, który określa.
I Ce sont des livres interessant:;.. To są interesujące książki.
' J'ai vu une emission bou/eversantg_. Widziałem/łam wstrząsający program.
.229
ft'W~I.~{ Większość przymiotników odczasownikowych wygląda tak samo jak odpowiadające im imiesłowy czasu
teraźniejszego na -ant. Ale w formie niektórych przymiotników odczasownikowych zaszły pewne zmiany ortograficzne. Ch
dzi o przymiotniki utworzone od taldch czasowników, jak np. communiquer (przekazywać; stykać się z Czymś), convain o--
(przekonywać), dilferer (różnić się), equivaloir (równać się czemuś), exceller (przodować; być w czymś doskonałym), fatigurre
(męczyć), intriguer (intrygować), naviguer (płynąć, żeglować), nógliger (zaniedbywać, lekceważyć), próaider (poprzedza;
provoquer (spowodować, sprawić), suffoquer (dusić, dławić), violer (po/~'!łcić, naruszyć). Lista często używanych Pl"ZYllliot'.
nilców odczasownilwwycb znajduje się w podrozdziale IMIESŁOWY llZYTE JAKO PRZYMIOTNIIa (stt.103),
lis menent une vie tres fatigante. ,... przymiotnik odczasownikowy (fatiguer) Prowadzą bardzo męczący L
tryb zyc1a. .· . li
Son travai/ actuel Ja fatiguant beaucoup, He/ene cherche un nouveau poste. ,... imiesłów czasu teraź. e1
niejszego (fatiguer) Ponieważ jej aktualna praca bardzo ją męczy, Helena szuka nowej posady.
Ja!( odróżnić imiesłów czasu teraźniejszego od przymiotnika odczasownil<0wego?

Formy imiesłowu czasu teraźniejszego oraz czasownika odczasownikowego są podobne (bez kilku wyjątków,
które mają odrębną pisownię) i można mieć czasem problem z rozpoznaniem, o którą z nich chodzi. Poniż.
sza tabelka przedstawia różnice w zastosowaniu obu form.
IJ Kiec
Le
a i."
i nika
1,.Uzgadnia się w Hczbiei rodzajuz zaimkiem lub rze- i te, 5
1
,_ - --- __ !,-_' __ „:_-_. ' - czownikiem, do.którego się odnosi . (lep
J'aivut~yise ~tA,f10~ri~'}t de tout cceur. Regarde ceefe filfe aGx.Y~ux rfail't5,. En
Widl'.iałem/łam Lui~ę i Annę śmiejące się z całego serca. ··Spójrz na.tę dziewczynę o śrniejącycftsię oczach. grc
2.. Może stać po nim przysłówek ..2. Może go poprzedzać przysłówek
En
En
Je me /es rappelle.souriant constamment. Ses vendeuses sont toujours souriantes. En
Pamiętam· ich/je bezustannie się uśmiechających/e. Te sprzedawczynie są zawsze uśmiechnięte.
3 .•. J\!laze rriiec 1cioJ'.lelciie8ie • 3'. Ni~ aj&i'~ cni~ćcibp~łdie'1ia;.cnoz~f'e1.nić ·rolę

•· Be~h~fdetiofftfef~·~fqrih.~hft:OJt1erribnde .• nr>u~ .•
ogeeznika, tzn: być wprowadzonym przez czasownik
typu etre (być) . . .
iZastc
oni.9.ffert:fe1.1ra!cJ.~i(7'd?ę'.Cłnie()i.~·bHż~~~)·;.Berna~d .• ;Le gen
i jego l:irat; zaskąkującwsźystkich, zaqfi~rowalinani ·· fis f6nt t~U!6ursdes·i~~~~~u"5 ~t()rinantes.·· ~czynric
swojijpom()C• ... i• <; • • •• <. ><·· ... < ·.c.•. :•.
J ·•• •·. (O~i) zawge1 robią z.a.ska kujące uw~gL
/quand
Lafillet±e;•ob~ifS~f!t as~ ·n;ere( e~ a/lee; se couc?~r.:.... · .· Cette fil/ette est of?eissante.:gllefa1.tce'que sa. mere lui
i• <-> dopelnięcjie d~ lsz.el.Bęciąc post~:zr1ąr11arriie •. ·.•··••
(sfuchaJąs sicimai;nyl, ~zi:wc:źyn~a.po~zła się pofożyć. ·
1·.: ·•
' demahdri: : > i. ·.···••·· :·· · .
Ta dziewczynka jest' posłuszna: róbito, o co prosi ją matka.
i;J'airE
!:: rek, s
4. Poprzedzony przyirnkiern en tworzy formę gerondif 4. Nie może być poprzedzony przyimkiem en l J'ai a1
i· wcho1
Eiie se repose en ecoutant de la musique. · ·!
(Ona) odpoczywa, sluchając muzyki. · Jprzycz,„
s~Mażc€ l:i~iG{.fty.Vt&icrii~··pfieaąl:~p:···· · 5. riie.móźebyĆijzyty"" fofrnie ~fieczącej J Tu a;!
Ne;.·'{dutant},~~()Ó<Jsacrcorripag~e; elle estre~~e f wycho
lElleaJ
seu/e a f'hóte/, Ńie chcąc mim towarzyszyć, została sama
w hotelu. · · j-.varun;::,;.;1
·f!Ucas oG
Jeżeli nie wiemy, czy dana forma jest imiesłowem (= czasownikiem) czy też przymiotnikiem, wystarczy poddać i En pr>01
ją zmianom wymienionym w tabelce, np. dodać przysłówek lub dopełnienie, zamienić na formę przeczącą lub •r~ Jeśli
poprzedzić przyimkiem en. Jeżeli uda ·się to zrobić i taka forma będzie miała sens, powinno nam to podpowie· 'En tlouc
dzieć, o jaką formę chodzi.
•Posta rac
- Niektóre imiesłowy współcześne stały się rzeczownikami. np. un €tuilian~ (~tńd~nt), .un :Passant (przecher loo "
y SQQ--;..
dzień), un commel"fant (kupiec). un de"butant (debiutant) i przyimkami. np. dumnt (przez, podczas) czysuivant (według, zgod· 't:n r·--, ·
C:' :; I
nie z). lls sont s
I .
~Joz}'CJę _
'bien quc
~en c ,
..
Chociaż Q1
230
....
FORMA CEROllJDIF 9.1•.
,_1-
t, __
Legerondifto odpowiednik polskiego imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Składa się z dwóch elemen-
tów: przyimka en i imiesłowu czasu teraźniejszego:
fe gerondif = en + le participe present
Le gerondif jest częściej używany niż imiesłów czasu teraźniejszego (należący raczej do języka pisanego,
literackiego), a tłumaczymy go formą kończącą się na „-ąc", np. en par/ant (mówiąc), en faisant (robiąc),
en dormant (śpiąc).
! Nous ecoutons des disques en faisant nos devoirs. Słuchamy płyt, odrabiając lekcje.
! En rentrant, j'ai trouve un ami chez moi. Wracając wróciłem/łam), zastałem/łam
(kiedy w domu jednego
, z przyjaciół.
Le gerondifw formie przeczącej i z zaiml<ami

Kiedy /e gerondif jest użyty w formie przeczącej, pierwszy element przeczenia (ne) stoi między przyimkiem en
a imiesłowem czasu teraźniejszego, drugi - po imiesłowie. Kiedy chcemy utworzyć formę gerondif od czasow-
nika zwrotnego (le verbe pronomina(), wówczas zaimek zwrotny (se) uzgadniamy z podmiotem zdania (me,
. te, se, nous, vous) i umieszczamy ten zaimek między przyimkiem en a formą imiesłowu czasu teraźniejszego
. (le participe present). W tym samym miejscu postawimy zaimki dopełnienia bliższego lub dalszego.
I En ne participant pas au concours, tu ne gagneras rien. Nie biorąc udziału w konkursie, niczego nie wy-
li grasz.
~En me /evant tres tót le matin, j'ai reveil/e mon frere. Wstając wcześnie rano, obudziłem/łam brata.
.• En J!Q!!,l promenant, vous vous reposerez un peu. Spacerując, trochę odpoczniecie.
I En /es apercevant, il s'est enfui. Spostrzegając ich/je, uciekł.
zastosowanie
Le gerondif odnosi się zawsze do podmiotu zdania głównego i wyraża:
czynność równoczesną w stosunku do innej wyrażonej czynności - zastępuje wtedy zdanie ze spójnikiem
quand (kiedy), pendant que (podczas gdy, kiedy), au moment ou (w chwili, gdy)
f.J'ai retrouve ma montre en rangeant ma chambre. (=pendant que je rangeais.. .) Znalazłem/łam zega-
~ rek, sprzątając mój pokój. (= kiedy I podczas gdy sprzątałem/łam ... )
t J'ai aperc;u Marie en entrant dans le restaurant. (= au moment ou j'entrais...) Spostrzegłem/łam Marię,
. l wchodząc do restauracji.
przyczynę - zastępuje wówczas zdanie ze spójnikami comme I parce que (ponieważ)
:. Tu as pris froid en sortant sans ton b/ou.son. (=parce que tu es I etais sortilsortie ...) Przeziębiłeś/łaś się,
wychodząc na zewnątrz bez kurtki.
[
Eiie a beaucoup minci en suivant ce regime. (Ona) bardzo schudła, stosując tę dietę. ·
warunek - zastępując zdanie warunkowe zaczynające się od si (jeśli, jeżeli) lub od wyrażenia spójnikowego
au cas ou (gdyby, w razie) ·
I En prenant le metro, tu arriveras plus vite. (= Si tu prends le metro„.) Jadąc metrem, dotrzesz szybciej.
i (= Jeśli pojedziesz metrem, ... ) .
t En voulant reussir, tu dois faire plus d'efforts.(= Si tu veux... ) Chcąc osiągnąć sukces, musisz się bardziej
! postarać. (= Jeśli chcesz„ .) .
sposób - odpowiada wtedy na pytanie comrńent ? (w jaki sposób)
! En travail/ant regu/ierement, on obtient de bons resu/tats. Pracując regularnie, osiąga się dobre wyniki.
Ł lis sont sortis en c/aquant la porte. Wyszli, trzaskając drzwiami.
opozycję - w tym przypadku /e gerondif musi być poprzedzony przez tout i zastępuje wyrażenie przyimko-
we bien que (chociaż)
[·Tout en comprenant votre prob/eme, je ne peux rien faire pour vous. (= bien que je comprenne„.)
l Chociaż (jakkolwiek) rozumiem wasz problem, nie mogę nic dla was zrobić.
55
231
Przysłówek tout może (ale nie musi) poprzedzać formę gerondiftakże przy innych zastosowaniach.
J'aime apprendre tout en ecoutant de la musique. Lubię się uczyć, s(uchając jednocześnie muzyki.
Chcąc przetłumaczyć na język francusld polski imies!ów przysłówkowy współczesny. możemy to zrnb·.
za pomocą le giirondif, ale częściej spotyka się np. konstrukcję „przyimek + bezokolicznik". ·· . · "
Michał odpoczywa, oglądając telewizję. - Michel se repose en regardant la te/e.
Spędzamy dużo czasu, czytając książki (na czytaniu książek). - Nous passons beaucoup de temps alire
des livres.
Dlaczego mi się przyglądasz, nic nie mówiąc? - Pourquoi tu me regardes sans rien dire ?
Różnica w użyciu imiesłowu czasu terażniejszego i le gerondif

W niektórych przypadkach imiesłów czasu teraźniejszego i le gerondif mogą być stosowne zamiennie, chociaż
le gerondif jest używany częściej.
Nous nous amusions, riant I en riant comme des enfants. Bawiliśmy się, śmiejąc się jak dzieci.
Czasami jednak użycie imiesłowu czasu teraźniejszego lub formy gerondif ma istotne znaczenie dla sensu zda-
nia. Porównaj:
J'ai remarque Pierre descendant du taxi.
J'ai remarque Pierre en descendant du taxi.
Te zdania wcale nie znaczą to samo. W pierwszym zdaniu imiesłów czasu teraźniejszego ma za podmiot s(o-
wo „Pierre". W drugim zdaniu występuje le gerondif, który zawsze odnosi się do podmiotu zdania: w tym przy-
padku jest nim ,je" Qa). Jak przetłumaczymy te zdania?
J'ai remarque Pierre descendant du taxi. - Zauważyłem/łam Piotra wysiadającego z taksówki. ( = to Piotr
wysiadał z taksówki)
J'ai remarque Pierre en descendant du taxi. - Zauważy!em/łam Piotra, wysiadając (kiedy wysiadałem/łam)
z taksówki. ( = to ja wysiadałem/łam z taksówki)
lt~m'.iilJED Imiesłów czasu teraźniejszego wchodzi w skład po~ulamych wyrażeń, np.

payer en argent comptant (płacić gotówką). A le giirondifmożna spotkać we francuskich przysł•o~!'clJe •
C'est en forgeant qu'on devient forgeron. Dosł. Kując, zostaje się kowalem, . ·
tappetit vient en mangeant. Apetyt rośnie w miarę jedzenia. · · .
La fortune vient en dormant. Dosł. Szczęście przychodzi nieoczekiwanie!
9. Czasownik - 9.14.a. Imiesłów czasu teraźniejszego i forma gerondif- ćw. 1.-15. t!.)
9.14.b. BMBESl!:.ÓW CZASU l?RZESZl!:.ECO

LE PART/Cf PE PASSE
Definicja
lmies!ów czasu przesz(ego (ie participe passe) jest formą odczasownikową i - w niektórych swoich zastosowa·
niach - odpowiednikiem polskiego imiesłowu przymiotnikowego biernego. Jest elementem wszystkich czasów
złożonych. Gdy funkcjonuje jako przymiotnik lub jest użyty w stronie biernej, tłumaczymy go na język polski I
za pomocą form kończących się na „-ny, -na, -ne" , np. parle (mówiony), perdu (zgubiony) lub „-ty, -ta, -te:·. I
np. ouvert (otwarty), pris (wzięty; zajęty). W niektórych przypadkach uzgadniamy go w liczbie i rodzaJLI
z rzeczownikiem lub zaimkiem, do którego się odnosi (patrz także: UZGADNIANIE IMIESŁOWU QASU
PRZESZŁEGO, str. 236).
232
IMIESŁÓW CZASU PRZESZtEOO 9.1•.o. -,~j
, ru as vu le nouveau film de Spielberg ? Widziałeś/łaś nowy film Spielberga?

!Je n'etais jamais partie a /'etranger. Nigdy nie wyjechałam (nie byłam) za granicę (za granicą).
I /Is auraient du nous prevenir. Powinni byli nas uprzedzić.
r f//e achete beaucoup de /egumes surge/es, (Ona) kupuje dużo mrożonych warzyw.
r Qui a /aisse la porte ouverte ? Kto zostawił otwarte drzwi?
! pourquoi toutes /es boutiques sont deja fermees ? Dlaczego wszystkie butiki (sklepiki) są już zamknięte?
1rniesłów czasu przeszłego tworzy się w przypadku większości czasowników przez dodanie odpowiedniej koń
cówki do tematu, który powstaje przez odcięcie końcówki bezokolicznika.
czasowniki 1. i 2. grupy tworzą imiesłów czasu przeszłego w następujący sposób:
~~~~~l;1xrt~ir,~zr~1l~~~~lW!~:rts!I
&'Czasowniki 1. grupy* 'E AIME
\:ezasciwniki 2. grupy** -I CHOISI
*Warto przyjrzeć sie formie imiesłowu czasu przeszlego czasownika creer (tworzyć), którego temat kończy się na -e. Zgodnie z zasadą two-
rzenia imies!owu ciasu przeszlego czasowników 1. grupy, do tematu czasownika dodajemy -e. W ten sposób otrzymujemy formę CREE•
.-iczasownik 2. grupy hai"r (nienawidzić) ma, ze względów fonetycznych, formę imieslowu czasu przeszłego HAf
F Vous avez remarque ce magnifique bracelet ? (remarquer) Zauważyliście/lyście tę wspaniałą bransoletkę?
t Je ne me rappe/Je pas qui a cree cette BD. (creer) Nie przypominam sobie, kto stworzył ten komiks.
t Tous fes spectateurs ont applaudi fes acteurs. (applaudir) Wszyscy widzowie bili brawo aktorom.
t· Ce prince injuste a ete hai' par son peup/e. (hair) Ten niesprawiedliwy książę był znienawidzony przez swój lud.
~ffi~I. Formy imiesłowów czasu przeszłego czasowników ·1. grupy ~a~e są identyczniejak-b_~~o~li~ihi:
ki tych czasowników oraz forma 2. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego. Staraj się ich nie mylić! Jale je odróżnić?...
Pamiętaj, że imiesłów czasu przeszłego najczęściej występuje po czasownikuposillcowym iitre lub avoir, bezokólicznik:C,po
innym odmienionym czasowniku, natomiast forma osobowa po.zaimku vous (wy. Pan/i);
i parler I vous par/ez I j'ai par/e (mówić I mówicie I powiedziałem)
I aimer I vous aimez I ils ont aime (kochać I kochacie I kochali)
i Mon frere deteste danser. Mój brat nie cierpi tańczyć.
~ Vous dansez, madame ? Czy Pani tańczy (czy mogę Panią prosić do tańca)?
.~ Nous avons danse toute la nuit. Przetańczyliśmy/łyśmy całą noc.
Imiesłowy czasu przeszłego czasowników 3. grupy mają różne końcówki. Ponadto, w niektórych przypad-
'kach zachodzą zmiany w temacie tej formy. Oto one:
dormir(spać), fuir (uciekac:'), partir (wyjechać),

senfir (czuć); seNir (służyć)
. /uire (blyszczec'), nuire (szkodzie'), rire (śmiać się), LUI, NUi, .RI,
-IRE
sourire (uśmiechać się), suffire (wystarczać) SOURI, SUFFI
-VRE suiv4e (naśladować) itd .. SUIVI
courir (biec), tenir (trzymać), venir (przychodzić) COURU, TENU; VENU
-IR itd ..
attendre (czekać), descendre (schodzić), ATIENDU, DESCENDU,
entendre (slyszeć), perdre (gubić), rendre ENTENDU, PERDU, RENDU,
-DRE (oddawać), repondre (odpowiadać), vendre REPONDU, VENDU
(sprzedawać) itd. ·
-u corrompre (zepsuć}, interrompre (przeryWać), CORROMPU, INTERROMPU,
-PRE
rompre (zryWać) ROM PU
-CRE convaincre (przekonać), vaincre (zwyciężać) CONVAINCU, VAINCU
-VRE vivre (żyć) VECU
-AIRE plaire (podobać się), se taire (milczeć) PLU, TU
apparaitre (pojawiać się), connaitre (znać), APPARU, CONNU,
-AiTRE disparaitre (znikać), paraitre (ukazywać się) DISPARU, PARU
itd.
233
c'onc/ure (wy/wnioskować), exclure (wyklu- CONCLU, EXCLU
-URE
czać, wylączyć)
-DIRE boire (pić), croire (wierzyć/. BU, CRU

-ATIRE battre (bić), combattre (zwalczać) BATIU, COMBATIU
-U -OIR fa/fair (być koniecznym), voir (widzieć), vouloir FALLU, VU, VOULU
(chcieć)
.·111.'.
-EVOIR apercevoir (spostrzegać), devoir (musieć), APER<;U, DU, I
-AVOIR
recevoir (otrzymywać)
avoir (mieć), savoir (umieć, wiedzieć)
RE<;U
EU, SU I
-OUVOIR emouvoir (wzruszać), pleuvoir (padać), EMU, PLU,
-EUVOIR pouvoir (móc) PU
couvrir (przykrywać), ouvnr(otwierać), offrir COUVERT, OUVERT, OFFERT
-ERJ -IR (podarować), sóuffrir {cierpieć) SOUFFERJ .
-ORT -IR mourir (umierać) MORT
-IR. acquerir (nabywać) .. ACQUIS
apprendre (uczyć się), comprendre APPRIS, COMPRIS,
(rozuinieć),prendre (brać) itd. PRIS
-IS -RE commettre (popełniać), me_ttre (kłaść), COMMIS, MIS,
permettre (pozwalać), promettre (obiecywać) PERMIS, PROMIS
itd. . . . .
-OIR s'asseoir .(siadać) ASSIS
distraire (zabawiać, rozerwać), faire (robić), DISTRAIT, FAIT,
-AIRE
satisfaire (zadowalać) itd. SATISFAIT
dire (mówić), interdire (zakazywać), predire DIT, INTERDIT, PREDIT
-IRE (przepowiadać) itd.
-IT ecrire (pisać), prescrire (zalecać) itd. ECRIT, PRESCRIT
-UIRE construire (budować), cuire (gotować), CONSTRUIT, CUIT,
introduire (wprowadzać), produire (Wytwa- INTRODUIT, PRODUIT
rzać) itd.
-AINJ -AINORE craindre. (~bawiaĆ się), plaindre (skarżyć się) CRAINT, PlAINT ff
-EINT -EINDRE atteindre (osiągnąć), peindre (malować) itd. ATIEINT, PEINT (<
v;'
-OINT ,QJNDRE joindre (połączyć)/rejoi(Jdre (dołączyć) · JOINT, REJOINT
j
-US -RE inclure (włączać, wkładać) INCLUS J
"'1
.al/er (iść, jechać), etre(być), naitre (urcidzićsię)

-E 3 czasowniki
ni~~egulclrne:-
ALLE, ETE, NE ;
8 i
:11
·~
:;,
W podobny sposób będą tworzyć imiesłów czasu przeszłego czasowniki odmieniające się na wzór czasowni·
ków przedstawionych w tabelce.
Ceux qui ont menti seront punis. (mentir, punir) Ci, którzy sktamali, będą ukarani.
Jl a enfin obtenu Je poste auquel il avait toujours tenu. (obtenir, tenir) Nareszcie dostał pracę, na której
zawsze mu zależało. '.? J
Le proviseur a defendu aux e/eves de fumer au /ycee. (defendre) Dyrektor liceum zabronił uczniom pa- ' :J
lić w szkole (papierosy). · · · Jl
I
Qui vous a offert cet album ? Kto wam podarował ten album? lis ont ete
tres surpris de nous voir dans ] -i
;~ ,;I
Jeur classe. (surprendre) (Oni) byli bardzo zdziwieni, widząc nas w swojej (ich) klasie. "!
Qu'est-ce qu'e!le t'a dit ? (dire) Co ona ci powiedziała?

Je n'ai pas encore atteint mon but : passer mes vacances en !talie. (atteindre) Jeszcze nie osiągną
łem/osiągnęłam mojego celu: spędzić wakacje we Włoszech.
Quand vous avez rejoint vos amis Ja mer ? (rejoindre) Kiedy dołączyliście/łyście do waszych przyjaciół
a
nad morzem?
. 234
IMIESŁÓW CZASU PRZESZŁEGO ,,9.1~,,ó.
zastosowanie
1. Imiesłów czasu przeszłego, użyty
jako czasownik, służy do:
tworzenia czasów złożonych, np. czasu przeszłego złożonego(le passe compose), czasu zaprzeszłego (le plus-
-que-parfait), czasu przeszłego trybu warunkowego (le conditiohnel passe), czasu przeszłego trybu łączącego
(le subjonctif passe) itd. oraz formy złożonej bezokolicznika (!'infini!if passe);
Tworzenie czasów złożonych:
· _;<~_~:za:Sie.:;t~rain·iejSzYin •·•:o:·· c:Za's.•pfiie5zl}i• 2roż8!i"Y
(le preseńt) · . ; (l~pąsse coll)fJÓse) ..•
... czasie-przeszłym .. = czas zaprzeszły
niedokonanym (l'imparfait) (le plus-que-parfait)
;.:,sż~~I~ t~ra~ni~iszYWJryl:ip ..J ·· ··~;±,;;;s~~~ł~t&bu
. przypuszc;,ająceg9 • .··• ·.· · ··· J5~yp:us~cZ"N"<i!l? •.·•· •
· (le Fonditionńel
;·
prese~t)
- "'\, :;'-;,·_:_
,'
•(le-- ; .col1Ciitiónn.;1
-;- ::-~--
; '"';:,';./;;:,_,- i. - -
passi§)
... czasie teraźniejszym trybu =czas przeszły trybu łączącego
tączącego (le subjonctif present) (le subjonctifpassr!)
{~fof~~t!oioda &~z'okolicznlka.
(l'irifinififpąsse) • ·
--- - ,- -•'·"'-" ', - " --
1. Nous avons rggJ. votre carte postale. (recevoir) - le passe compose
f Otrzymaliśmy/łyśmy waszą (od was) pocztówkę.
łl'ai appris que ma tante s'etait mariee a 18 ans. (apprendre, se marier) - le passe compose, Je plus-
~ -que-parfait
ł Dowiedziałem/łam się, że moja ciotka wyszła za mąż w wieku 18 lat.
Si tu avais Q!!, tu aurais choisi d'autres etudes. Trop tard ! (pouvoir, choisir) - le p/us-que-parfait,
le conditionnel passe
r. Gdybyś byl/była mógł/mogła, wybrałbyś/łabyś inne studia. Za późno!
ll_s.regrettent beaucoup que vous ne soyez pas venus. (venir) - le subjonctif passe
g_•_.
I (Oni) bardzo żałują, że nie przyszliście.

I
~ Eile est sure d'avoir mis ton passeport dans son sac. (mettre) - l'infinitif passe
3 Jest pewna, że włożyła twój paszport do swojej torebki.
tworzenia strony biernej (la voix passive);

(Szczegółowe informacje dotyczące tworzenia strony biernej znajdziesz w podrozdziale STRONA BIERNA, str.
259.)
f Nous sommes invitees ce samedi chez Veronique. (inviter) Jesteśmy zaproszone w tę sobotę do Weroniki.
~Par qui ce tableau a+il ete peint? (peindre) Przez kogo został namalowany ten obraz? -
określenia rzeczownika lub zaimka, z którym jest uzgadniamy w liczbie i osobie. W takiej sytuacji le participe
passe użytyjest samodzielnie, np. w zdaniu podrzędnym imiesłowowym (une subordonnee participiale) lub
zastępując zdanie podrzędne względne (une subordonnee re/ative).
I Devenue celebre, cette actrice ne veut pas voir ses anciens amis.
· Odkąd stała się sławna, ta aktorka nie chce spotykać się ze swoimi starymi przyjaciółmi.
!. Je vais peut-etre louer une chambre dans une maison habitee par un vieux coup/e. (=qui est habitee ...)
/
! Być może wynajmę pokój w domu zamieszkałym przez starsze małżeństwo.
llf!!ffl!pt Imiesłów czasu przeszłego (le partidpe passel ~~~;~J~;~p-o~;ariii,IJ~~ig~,f~"[~~~j~e~
rlnnnee partidpiale) może mieć swój własny podmiot różny od podmiotu z~a i:J.?.wne~o, Z~•nie p~~ędJ:te EPie,~owo,~~,C
stoi zazwyczaj na początku zdania złożonego i jest od reszty z_dania oddzieloneprzeatiJdem.,Ńaji'zęśdejWYfazapI-źY:~ę.
i czas. Spotyka się je głównie w tekstach pisanych. . • . •.... •·. ··.·•· < ·.. f . ;,,> . ·•• • 'i".;
! La nuit venue. personne ne se promene dans.fes rues de ce v;i{I;;ig~_(,,,.p~:},p&,1aJ'ik;i·.~s~v;e~p~r,J)i;1i•Ji
J ~~~~~a;~~;~~~-(~~~:~i~~~~o~~~~ec~P:~~~b~~l'a~~:~e~~%t(t~ dda~~~~[iji!~~ig~f'~/~~ii~J'~Kc~
1
!: Po wyjściu przyjaciół (kiedy nasi przyjaciele wyszli), zaczęliśmy/łyśrny .sprzątać miesz~anie}' • •c· "
'~-<- -;-)'.'. ;:.;::,:;; -~.:-:-;. ·:;,- ~:·:~:- ..• '.;//-,- ~}-~7:_::1-1:~;--~:j;
235
2. Imiesłów czasu przeszłego, użyty jako przymiotnik, zachowuje się podobnie jak inne przymiotniki. Może
być zarówno orzecznikiem (l'attribut) jak i przydawką (l'epithete). Tak, jak większość przymiotników, imiesłów cza-
su przeszłego w tej roli uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem lub zaimkiem, do którego się odnosi.
Mon bureau est couvert d'un tas· de papiers. (couvrir) Moje biurko jest przykryte stertą papierów (kartek
dokumentów). '
Eiie semble fatigueg_. (Ona) wydaje się zmęczona.
Les etudiants inscrit~ a ce cours sont tres sympatiques. (inscrire) Studenci zapisani na ten kurs (te zaję
cia) są bardzo sympatyczni.
Mes sceurs sont assises au premier rang. (asseoir) Moje siostry siedzą w pierwszym rzędzie.
Imiesłów czasu przeszłego (le partidpe passe/ trzeba uzgadniać z.podmioteii:i czasownika taJcte We wszyst·
ldch czasach złożonych tworzonych z czasownikiem posiłkowym ftre. w stronie .biernej oraz.z·podm.iotem zdania główne..
go, gdy imiesłów jest użyty w zdaniu podrzędnym imiesłowowym. Szczegółowe infonilatje. na ten teii:iat·zna:jdziesz w pod-
rozdziale UZGADNIANIE IMIESŁOWU CZASU PRZESZŁEGO (na tej stronie). .
J'ai telephone a Carla et elle est venug_ chez moi. Zadzwoniłem/łam do Karli i ona do mnie przyszła.
S'ils etaient parti~ plus tót, ils auraient evite fes emboutei/lages. Gdyby wyjechali wcześniej, uniknęliby
korków. ·
Ces roses ont ete cuei//ies trop tót. Te róże zostały zerwane zbyt wcześnie.
Surprises par notre comportement, el/es n'ont pas su quoi nous dire. Zaskoczone naszym zachowa-
niem, nie wiedziały, co nam powiedzieć.
~~ł,: Możliwe jest utworzenie form antynomicznych. zawierających przei:.zenie, od .ri.feirtórfch'ińlieśłowów cza-
su przeszłego, jakkolwiek nie będą one zawsze pochodziły bezpośrednio od czasownika Chodzi o dodanie do -imiesłowów
czasu przeszłego prefiksów wyrażających przeciwieństwo, np. in-, 'im-, de- (des-).
(satisfaire) qui n;est pas satisfait = insatisfait (niezaspokojony)
(habiter) qui n'est pas habite = inhabite (niezamieszkany)
(prevoir) qui n'est pas prevu = imprevu (nieprzewidziany)
(punir) qui n'est pas puni = impuni (bezkarny)
(couvrir I decouvrir) qui n 'est pas couvert = decouvert (odkryty)
(tendre I se detendre) qui n'est pas tendu = detendu (odprężony)
(unir I desunir) qui n'est pas uni = desuni (skłócony, zwaśniony) ·
~-łł],[tf'flE:E_•; W ięzyku francuskim -istnieje ·grupa rzeczowników utwc>~on;cll: na 'bii.zie imiesłowów

czasu przeszłego,np. un blesse (ranny), unfait (czyn, fakt), un permis (zezwolenie, pozwoleńle), unproduit {produlrt);unfune
mort(e) (zmarły/a), la mort (śmierć) itd. tal<Że od formy imiesłowu czasu przeszłego uzgodnionego w rodzaju źefu;kim, np.
une arrivee {przybycie, przyjazd), une conduite (zachowanie się), une decouverte, (odkrycie), une entree (wejście; wstęp), une
p!ainte (skarga), une tenue (ubiór, strój), une vue (widok). ·
9. Czasownik - 9.14.b. Imiesłów czasu przeszłego - ćw. 1.-10.@
I
.1
IJIZCPADNIANIE IMIESŁOWU CZASIJI PRZESZŁEGO
9.14.ce.
t:ACCORD DU .PART/ClPE PASSE
Uzgadnianie imiesłowu czasu przeszłego {le participe passe) to zjawisko polegające na dodaniu
końcówek do formy imiesłowu czasu przeszłego. Uzgadnia się go w taki sam sposób, jak przymiotniki .
... w I. mnogiej
·1
I
236
UZGADNIANIE IMIESŁOWU CZASU PRZESZŁ5C0 9.140.
-~Efili~~fi~l!t:· Gdy imiesłów czasu przeszłego kończy się na -s. np. mis, pris i powinien b}rć Uzgodnion:Y.·w .liCzJ;Jie mnogi~j ·.
Wrodzaju męsldm. co polega na dodaniu s do imiesłowu, wówczas jego forma pozostaje niezmienioD:a . ·
1 ['est fa rue qu'i/s ont prise. To ulica, którą (oni) poszli. ~ uzgodnienie w I. pojedynczej.w rodz. żer'iskim (1f:\E")'
(, i Mes voisines sont rentrees tres tard. Moje sąsiadki wróciły bardzo późno. """" uzgodnienie w I. mnogiej
! w rodz. żeńskim (+ „ES") , .· . .· · · ••·•.•.··
1 Le poeme que tu as appris par co:ur est tres beau. Wiersz, którego nauczyłeś/łaś się na pamięć, jest bar-
f dzo ładny.~ uzgodnienie w I. pojedynczej w rodz. męskim (+„0'') . · ·
! Mes parents sont partis pour le Canada. Moi rodzice wyjechali do Kanady. ~ uzgodnienie w 1. mnogięj
I w rodz. męskim (+ „S") . . .· · ·· . . .. · ! •.
i Ce sont /es candidats qu'on a admis a cet .examen. To są kandydaci dopuszczeni Ćlo tego egzaminu,
,f - uzgodnien'1e w I. mnogiej w rodz. męskim (zazwyczaj + „S"; tutaj +„0" ze względu .na końcówkę imie"
i~~ ·.·
szczegółowe zasady uzgadniania imiesłowu czasu przeszłego
I. Imiesłów czasu przeszłego - użyty jako czasownik - uzgadnia się z rzeczownikiem lub zaimkiem w funk-
. cji podmiotu. Dotyczy to sytuacji, kiedy:
1. imiesłów występuje z czasownikiem posiłkowym etre:
w czasach złożonych;
l El/es sont venues tres tót au cinema. (One) przyszły bardzo wcześnie do kina.
! J'ai appris que mes amis etaient nes en Grece. Dowiedziałem/łam się, że moi przyjaciele urodzili się
l w Grecji.
w stronie biernej.
i Ce lycee a ete cree il y a dix ans. To liceum powstało (zostało założone) 1O lat temu.
!·El/es ont ete surprises par /'orage. Zostały zaskoczone przez burzę (zaskoczyła je burza).
I Vous etes observes par ce monsieur-la. Jesteście obserwowani przez tamtego pana.
-~{~~li. Kiedy dany czasownik tworzy czas złożony za pomocą czasownika posiłkowego avoir, nigcfy.nie uziach;lia
się imiesłowu czasu przeszłego z podmiotem tego czasownika
Nous avons achete ces bel/es fleurs. Kupiliśmy/łyśmy te piękne kwiaty.
Ces fil/es ont telephone a Mathieu. Te dziewczyny zadzwoniły do Mateusza.
2. imiesłów występuje w zdaniu podrzędnym imiesłowowym

f Les exercices termines, nous avons quitte la sal/e. Po skończeniu ćwiczeń (kiedy skończyliśmy ćwiczenia),
I opuściliśmy/opuściłyśmy salę.
I La nuit venue, ils sont enfin sortis. Kiedy nadeszła noc, (oni) nareszcie wyszli.
li. Imiesłów czasu przeszłego - użyty jako czasownik- uzgadnia się z rzeczownikiem lub zaimkiem w funk-
cji dopełnienia bliższego, ale tylko wtedy, gdy to dopełnienie znajduje się przed czasownikiem. Chodzi o cza-
sowniki przechodnie tworzące czas złożony za pomocą czasownika posiłkowego avoir. Do· uzgodnienia imie-
słowu czasu przeszłego dojdzie, kiedy:
1. któryś z zaimków dopełnienia bliższego (!es pronoms personnels complements d'objet direct) me, te, le,
się przed czasownikiem odmienionym w czasie złożonym;
la, /', nous, vous, /es znajdzie
i Diane? Je ne l'ai pas vue depuis une semaine. Diana? Nie widziałem/łam jej od tygodnia.
l Ces cahiers. nous /es avons empruntes a Claudia. Te zeszyty, pożyczyliśmy je od Klaudii.
l Montrez-moi vos exercices ! Vous /es avez faits? Pokażcie mi swoje ćwiczenia! Zrobiliście/łyście je?
; Le prof nous a ecoute(e)s avec attention .. Nauczyciel z uwagą nas wysłuchał.
I ~ nous (my), ale także vous (wy) i /es (oni, one) może zastępować osoby rodz. żeńskiego (uzgodnienie
i „+ ES"), męskiego (uzgodnienie „+ S") lub zarówno żeńskiego i męskiego (uzgodnienie „+ S")
-~1łl Kiedy dopełnienie bliższe znajdzie się po czasowniku, ~e uzgadnia się z ninihni~;ł_o~,ci~--~,~-~:~*;g;~;,:-:
Nous avons emprunte ces cahiers a Claudia. Pożyczyliśmy te zeszyty od Klaudii.
Vous avez fait fes exercices ? Czy zrobiliśde/łyście ćwiczenia?
Mes amis m'ont envoye cette carte postale. Moi przyjaciele przysłali mi tę widokówkę.·
237
~mi'!~~ w niektórych przypadkach forma imiesłowu czasu przeszłego podpowiada. jakiego ro~aju je.st rzeczow. (<
nile będący w funkcji dopełnienia bliższego. . g
Ces lettres ? Nous /es avons deja envoyees. Te listy? Już je wystaliśmy/tyśmy. . . p
- zaimek /es informuje nas, że na pewno chodzi o rzeczownik w I. mnogiej, ale. dopiero uzgodnienie i~ie--
stowu -es podpowiada, że chodzi także o rodz. żeński. •. .·
2. rzeczownik lub zaimek znajdzie się przed zdaniem podrzędnym względnym zaczynającym się od que;
3
Voita une histoire qu'il a aimee. Oto historia, która mu się spodobata. k
Donne-moi /es gateaux que tu as achetes. Daj mi ciastka, które kupiteś/taś. n
Parmi ces photos j'ai choisi celle que vous aviez prise en Espagne. Wśród tych zdjęć wybrałem/łam to
które zrobiliście w Hiszpanii. '
Nigdy nie uzgadniamy imiesłowu czasu przeszłego z dopełnieniem bliższym wyrażonym:ża pomocą zaim.
ka en mimo tego, że może on zastępować rzeczownik w funkcji dopełnienia bliższego.
Comme e//e aime /es fleurs, il tui en a offert un beau bouquet. Ponieważ ona lubi kWiaty, on jej poda-
rował piękny bukiet. ·
Les legumes ? J'en ai achete beaucoup. Warzywa? Kupiłem/łam ich dużo.
li
3. rzeczownik poprzedzony przysłówkami combien de I que de (ile), zaimkiem przymiotnym pytającym lub wy-
krzyknikowym quel(s)lquelle(s) Qaki, -a, -e) znajdzie się przed czasownikiem odmienionym w czasie złożo
nym; będzie tu chodziło o zdania pytające i wykrzyknikowe.
Combien de jours avez-vous passes a la mer? Ile dni spędziliście nad morzem? li
Que de problemes ils ont crees ! Ileż problemów (oni) sprawili!
K
g
szczególne przypadki uzgadniania/braku uzgodnienia imiesłowu czasu przesziego
I. Czasowniki zwrotne tworzą czasy ztożone z czasownikiem positkowym etre. Nie znaczy to jednak, że za-
wsze konieczne będzie uzgodnienie imiesłowu czasu przeszłego.
1. Imiesłów czasu przeszłego czasowników typowo zwrotnych, zwrotnych idiomatycznych oraz o znaczeniu
strony biernej jest uzgadniany z podmiotem tych czasowników.
li
En voyant ce chien enorme, el/e s'est vite enfuie. Widząc tego ogromnego psa, (ona) szybko uciekła. Ir
lis ne se sont pas souvenus de leurs promesses. (Oni) nie pamiętali o swoich obietnicach. c
rannee derniere, /es pommes se sont vendues a prix d'or. W ubiegłym roku, jabłka były sprzedawane c
(kosztowały) bardzo drogo.
k
1iii4l\$J9· W ten sam sposób zachowuje się czasownik. se rendre {podda~~: ~ię;. u.ą~~ać:·:~~.; 'J~~~j.~ . Al~.jtci w wyra·
żeniu czasownikowym se rendre compte de qqch. (zdać sobie z czegoś sprawęh imie.słóW·CŻa5u:przeszłegó·Wz'du.jest zawsze
nieodmienny. .·.· ,., ·>
Aujourd'hui, nous nous sommes rendus au travai/ en metro. Dzisiaj pojecnaliślll~Jdo~f9daliśmy się) do
pracy metrem. „ · . . .. · ,< > „ • :·
Ale: Eiie s'est rendu compte de son erreur. (Ona) zdała sobie sprawę ze swojągo błędu. „
2. lmiestów czasu przeszłego czasowników zwrotnych, których zaimek zwrotny pełni funkde dopełnienia
bliższego, uzgadnia się z tym zaimkiem. Do takich czasowników należą, np. se battre (bić się), s'embrasser
(obejmować; całować się), s'habi/ler (ubierać się), se reveill.er (o/budzić się).
Les fil/es, vous vous etes maquillees avant de venir a /'eco/e ? Dziewczyny, pomałowatyście się przed
przyjściem do szkoły?
- vous odnosi się do /es fil/es, dlatego uzgadniamy w I. mnogiej w rodz. żeńskim: + „ES"
Mon frere s'est rase en deux minutes. Mój brat ogolił się w dwie minuty.
- s' (se) odnosi się do mon frere, dlatego uzgadniamy w I. pojedynczej w rodz. męskim: + „0''
"
3a. lmiestów czasu przeszłego czasowników zwrotnych, których zaimek zwrotny pełni funkcje dopelnien@
dalszego, nigdy nie uzgadnia się z tym zaimkiem. Wśród tych czasowników znajdują się, np. se mentir
238
. .
UZGADNIANIE IMIESŁOWU CZASU PRZESZŁEGO 9.14.<
(okłamywać siebie), se nuire (szkodzić sobie), se parler (mówić do siebie), se p!aire (podobać się sobie; czuć się
gdzieś dobrze), se ressembler (być do siebie podobnym), se sourire (uśmiechać się), se succeder (następować
po sobie, dziedziczyć).
Nous flQfil sommes telephone tous fes jóurs. (= telephoner a qqn.) Codziennie do siebie dzwoniliśmy/łyśmy.
Ce matin, je me suis /ave fes cheveux. Dziś rano, umyłem/łam sobie włosy. (umyłem sobie co? fes cheveux
= COD; me = CO/) '
b. Jeśli jednak te same czasowniki posiadają dopełnienie bliższe, imiesłów czasu przeszłego tych czasowni-
óW należy uzgodnić z tym dopełnieniem, jeśli - i tylko wtedy, gdy - to dopełnienie znajdzie się przed czasow-
ikiem.
Les cheveux que je me suis /aves ce matin sont encore humides. (quoi ? fes cheveux = COD ; a qui ?
a moi= col)
Włosy, które sobie umyłem/łam dziś rano, są jeszcze wilgotne.
J'ai garde fes lettres que mes parents s'etaient envoyees dans leur jeunesse.
Zachowałem/łam listy, które moi rodzice wysłali do siebie, gdy byli młodzi.
li. Czasowniki i konstrukcje nieosobowe

Imiesłów czasu przeszłego czasowników nieosobowych jest zawsze nieodmienny.
La cha!eur qu'il a fait Ja semaine derniere etait insupportable.

Upał, jaki panował w zeszłym tygodniu, był nie do zniesienia.
li est venu trois personnes. Przyszły trzy osoby. (i/ jest tutaj zaimkiem nieosobowym)
li. Czasowniki faire i laisser + bezokolicznik

Kiedy po czasownikach faire lub /aisser odmienionych w którymś z czasów złożonych stoi bezokolicznik inne-
go czasownika, imiesłów przeszły tych czasowników jest nieodmienny.
Ma montre ne marchait pas bien ; je [ai fait reoarer. Mój zegarek nie chodził dobrze; oddałem/łam go
do naprawy.
Ce sont fes fautes qu'i/s ant /aisse commettre. To są błędy, które (oni) pozwolili popełnić (umożliwili, do-
puścili).
V. Czasowniki percepcyjne + bezokolicznik

Imiesłów czasu przeszłego czasowników percepcyjnych, np. apercevoir (spostrzegać, zauważać), ecouter (słu
hać), entendre (słyszeć), regarder (patrzeć, przyglądać się), sentir (czuć), voir (widzieć),
po których stoi inny
. asownik w bezokoliczniku, uzgadnia się z dopełnieniem bliższym stojącym przed czasownikiem, jeżeli - i tyl-
a wtedy, gdy - jest ono jednocześnie podmiotem czasownika w bezokoliczniku.
C'est cette jeune fi/le que j'ai entendue chanter. To jest ta młoda dziewczyna, którą słyszałem/łam, jak
śpiewała.
- cette jeune fi/le jest dopełnieniem bliższym czasownika entendre (kogo, co słyszałem/łam? tą młodą
dziewczynę) i jednocześnie podmiotem czasownika chanter (kto śpiewał? ta młoda. dziewczyna)
Les nuages que tu as vus s'accumuler annoncent un orage. Chmury, które widziałeś/łaś, jak się gromadzi-
ły (gromadzące się), zapowiadają burzę. - fes nuages są dopełnieniem bliższym czasownika. voir (co, kogo
widziałeś/łaś? chmury) i jednocześnie podmiotem czasownika s'accumuler (kto, co gromadzi się? chmury)
Ale: La piece que j'ai vu jouer etait tres interessante. Sztuka, którą widziałem Gak była grana), była bar-
dzo interesująca.
- ta piece jest dopełnieniem bliższym cŻasownika voir (kogo, co widziałem/łam? sztukę), ale w stosunku do
czasownika jouer nie jest podmiotem (kto grał? pewnie aktorzy) tylko także dopełr)ieniem bliższym (co gra-
no? sztukę) .
W podobny sposób zachowują się także czasowniki aimer. (lubić), ern1ay1"' (wj:sy!•ić); pnej"er~r ('l'loi<>ć);
uhaiter (pragnąć, życzyć sobie) itd.
Tu vois fes enfants que j'ai envoyes jouer dans le jardin ? Czy widzisz dzi'eci •.którev{ysląłE!fri11ła1n~jracdoi
ogrodu?
C'est la methode qu'il a prefere suivre. To jest metoda, którą (ón) wc1łałza~;fos;óifl.iaći
239
V. Czasowniki devoir, pouvoir, savoir i vouloir + bezokolicznik (także domyślny)
Imiesłowy czasu przeszłego wymienionych czasowników, czyli dO, pu, su i voulu, są nieodmienne, kiedy st .
po nich bezokolicznik lub gdy bezokolicznik jest domyślny.
01
Nous avons regarde /es films que nóus avons vou/u regarder. Obejrzeliśmy filmy, które chcieliśrn
chciałyśmy obejrzeć. ~1
Eile a deja lu tous /es /ivres qu'el/e a pu. (w domyśle: „.qu'el/e a pu lire) (Ona) już przeczytała wszystki
książki, które mogła (przeczytać). e
~/es livres jest tutaj dopełnieniem bliższym czasownika /ire, a nie pouvoir, stąd brak uzgodnienia
łlllfEf•ł~I Konieczne jest uzgodnienie wymienionyth wyżej imiesłowów czasu przeszłego.z d.?,pełnieniem bliższym, t.
które je poprzedza
Je lui ai demande /es informations qu'el/e avait sues. Spytałem/łam ją o informacje, które znała (zdo-
była).
- el/e avait su quoi ? /es informations: dopełnienie bliższe (!es informations) poprzedza czasownik (savoir),
dlatego musimy uzgodnić + „ES" ·
l.~?ti~IJJłł~ł~~fil. Zasad dotyczących uzgadniania imiesłowu cza.Sit prze~złego jes~ więcej. ale d~tyczą one
wyższego poziomu zaawansowania. Chcąc je poznać, powinieneśfpowinnaś zajrzeć do jakiejś gramatyki .francuskiej, np.
Le ban usage.

Aby prawidłowo uzgodnić imiesłówczasu przeszłego, oprócz zasad rządzących tym zagadnieniem, należy
znać rodzaj rzeczowników. Dlatego jest bardzo ważne, aby rzeczowników uczyć się wraz z rodzajnikami wska·
zującymi na ich rodzaj.
9. Czasownik~ 9.14.c. Uzgadnianie imiesłowu czasu przeszłego~ ćw. 1.-10. t!)
9. Czasownik ~ TESTY t!)
1. Która forma czasownika - zwrotna czy nie zwrotna - powinna być użyta w poniższych
zdaniach? Podejmij decyzję i odmień wybraną formę w czasie teraźniejszym. 1f61
Za każde prawidłowe rozwiązanie przyznaj sobie 1 punkt. ~
1. (telephoner I se telephoner) Cecile et Cedric tous les jours a la meme heure.
2. (attendre I s'attendre) Vous vos amis depuis combien de temps?
3. (tromper I se tromper) Je pense que vous dans cette affaire.
4. (presenter I se presenter) Je vous toute ma familie.
5. (apercevoir I s'apercevoir) lls ne jamais de leurs erreurs.
· 6. (changerJ se changer) Les habitudes des gens maintenant tres rapidement.
2. W kolumnie a.-f. znajdują się czasowniki nieosobowe. Połącz elementy kolumn, aby logicznie
do siebie pasowały. Za każde prawidłowe połączenie przyznaj sobie 1 punkt. 1···/61
1. Quelle chaleur ! a. s'est produit un accident. L.-:-:- l~j
2. Vous devez vous en allez ! b. pleut.
3. De nombreuses personnes sont venues. c. suffit de me le dire.
4. De grosses gouttes tombent du ciel. d. fait tres cha ud.
5. Une collision a eu lieu sur l'autoroute. e. y a beaucoup demonde.
6. Vous n'avez qu'a me le dire. f. faut que vous partiez.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
I
J
240
3, W których zdaniach podkreślone czasowniki występują w roli czasowników posiłkowych
/ (fes auxifiaires et fes semi-auxiliaires)? Za każde zdanie, w którym prawidłowo rozpoznasz
. użycie czasownika posiłkowego, przyznaj sobie 0,5 purlkta.
·1. Nous avons besoin de votre aide. 5. Quelqu'un est entre dans la salle.
/4
0 -
z. Je vais vous faire un bon cafe. 6. Je vous dois une explication.
J. Andre m'a fait comprendre cette regle. 7. li sait compter jusqu'a dix.
„. Vous voulez une glace 7 8. Nous regardons les acteurs realiser un film.
, Uzupełnij zdania imiesłowem czasu teraźniejszego (le participe present), formą gerondif
lub imiesłowem czasu przeszłego (le participe passe) utworzonymi od bezokolicznika
w nawiasach. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt. 1-;-:;-J
1. C'est (intriguer) qu'il a pu reussir. ~
·z. Je me promene et je vois les ouvriers (travailler) avec ardeur.
3. Le petit enfant (perdre) pleure dans le magasin .
.4. lis nous a completement (convaincre) de rester.
"'fe col - przelęcz
5. J'ai admis son explication tout (savoir) que c'est un menteur.
6. (Preceder) de peu le peloton, le cycliste est apparu au sommet du col*.
7. Jacques a ete (blesser) par vos paroles.
5. Utwórz imiesłów czasu przeszłego (le participe passe) od czasowników w nawiasach

i uzgodnij go, jeśli jest to konieczne. Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 0,5 punkta.
Eile n'a pas (repondre)

- - - - - - aux questions que je lui avais (poser) . ~
Nous avons (apprendre) que nos cousins etaient (partir) pour les Etats-Unis.
Les pluies qu'il y a (avoir) ont (provoquer) tjne inondation.
Elles se sont (rencontrer) un jour et se sont tout de suite (raconter) -----~ leurs vies.
Les eleves ont (faire) tous les exercices qu'ils avaient (devoir) faire .
• Odmień czasowniki w nawiasach w czasie teraźniejszym (le present).

Pamiętaj o uzgodnieniu czasownika z podmiotem.
Za każdą prawidłową formę przyznaj.sobie 1 punkt.
Ma sceur et moi (voyager) _________ souvent avec nos amis.
La plupart des collegues (tenir) ces nouvelles de Paul.
Qui (vouloir) encore du gateau 7
La foule (s'ennuyer) en attendant l'arrivee des stars du film ..
5. li (arriver) de··nombreux clients dans ce magasin tous les jours.
Huit finalistes (prendre) part a la derniere epreuve .
. Pourquoi nous (hafr) - vous si fort 7
•.. Odmień czasowniki w nawiasach w c;zasie przyszłym bliskim (le Futur proche) lub przeszłym
bliskim (le passe recent). Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt .
. . - Cherie, tu ne veux plus de fruits ?
- Oh, non. Je (manger) un kilo de fraises.
-Je pense que je vais je vais m'allonger une demi-heure ....
- Mais tu (se lever) !
- Alors, alians au cinema !
a
- Mais nous (voir) ----,.,--,---,------- deux films la tele ! J'en ai assez !
- Qu'est-ce que vous (faire) le week-end prochain ?
- Moi, je (partir) a la montagne. Gabrielle et Christophe, eux, (passer)
leurs soirees en bolte.
---------
241
. 8, Odmień czasowniki w nawiasach w czasie przyszłym prostym (le futur.simpie). r-;:i<
Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt ~"
Dema in, 1Ojanvier, il (1. faire) froid et il y (2. avbir) _ _ _ _ _ des nuages sur tout le ,
pays. Dans le suci, il (3. neiger) et dans l'est le vent (4. souffler) tres fort. Dan>'.
le reste du pays, il (5. pleuvoir) . Le soleil ne (6. briller) nu Ile part. Les tempera- : . ·.
tures (7. etre) basses dans les montagnes (-6°C) et elles (8. rester) fralches
dans les autres regions (3-,5°C) ..
9. Odmień czasowniki w nawiasach w czasie teraźniejszym trybu warunkowego (ie conditionnei

present). Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
\'E l{ll'DTEZY _ / 7
0
_,--------------------------Jl(YRAiA~
Si tu acceptais de m'epouser, notre vie (1. etre) - - - - , - - - -
merveilleuse ! Moi, je (2. trouver) _______ un bon
travail et tu (3. ne pas devoir) travailler.
Nous (4. avoir) _______ un grand appartement ou
nous (5. vivre) commodement. Nous
(6. pouvoir) avoir trois ou quatre enfants !
Et nous (7. partir) en vacances en Egypte
OLI a Chypre.
1 O. Utwórz. formy trybu rozkazującego (l'i,}]peratif)

od czasowników w nawiasach.w odniesieniu .
do podanych osób i uzupełnij nimi podane rady.
. Za każdą prawidłowąformę przyznajsobie 1 punkt.
ConseHs pour bien vivre

N (nous)
1. (avoir) _ _ _ _ _ _ le courage de dire ce que nous pensons !
2. (ne pas jouer) avec !es sentiments des autres !
BI (tu)
I. (savoir) - , - - - - - - t' excuser quand tu te trompes !
2. (se mefier) des personnes malhonnetes !
Cl (vous)
1. (etre) - - , - - - - - toujours de bonne humeur !
2. (ne pas faire) de sottises impardonnables !
. .. . . ' -
11. Odmień .czasowniki w nawiasach w czasie teraźniejszym trybu łączącego (ie subjonetif
· present). Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
4' l'Jl Ai"l'•.'~ \
-e, WOLi
0 9
Deux adoles~ente~·s'ilpposant a l'opinion de leurs parents

-Tu te ref"lds compteT Mes parents, ils,.sont impossibles .... lis veulent queje (l. sortir) - - - - - -
peu et si je sors, ils. exigent que je (2. renfrer) . avant minuit.
:_li faut qu'ils(3. comprendr~) ·...... . que tu n'es plus une enfant. li est necessaire que nous
(4. renconter) . . . . des jeunescomme nous.
- C'est ce que je leur ai d_it. Mais ce n'estpas tout : lis. ont demande que je (5. se mettre) - - - - - - .i
a la biologie. 11 semble que ce (6' etre) necessaire pour que je (7, devenir) _ _ _ __
· un jour mededn ou pour le moins ,infirmiere.
~ Quoi ? ! Vraim.entje °'e crois pasque ce (8. etre) ____'--._..,.-'des metiers pour toi.
- Voila, je prefere qu'ils me (9. perinettre) de decider moi,meme ce que je veux fai re dans
· l'avenir. · ·
242
2. Odmień czasowniki w nawiasach w·odpowiednim:czasie przeszłym: przeszłym
niedokonanym (/'imparfait), przeszłym złożonym (le passe compose) lub zaprzeszłym
(le p/us-que-parfait). Za każdą prawidłową formę przyznaj sobie 1 punkt.
WYDARZEN
b ~\~
"ELACJONOWJ\ ,
eJl.e. MaJU.a.nne. ~
. ~e.ma..tne dvi.UVr.i, je (1. partir) > .· en voyage a,ve..c. inah. eolLó.ti,." l',,:eJULe:. ·.
m'· ·(i. deinander) :te y .a ąue.lqueA nwi.J defii d~ .f'aidi:?mpagnVt dan,J
. 1.>u.d de .f.a. F.lf.anee. U j'. (3; accepter) · •. ·. ·...· ·.· · .M p!topg~ftion. u.lle"e Jo.le.. Bll.e~,
'deJtltLeJz.,·· >ww..· (4. prendre)·. · ; ;W.4' e,xcltu;: .e.~ pra.[1tJiu.qu•a Mal!.Je,CU~. ·
pfuee, · n.óuo. (5. trouver) un hatii bÓn .ma:Mhe .da.0., fri·~Vwi.e.-v'itie.. ·
. e!U1JT161I.e.6 (6. etre) un. pe.u b!t/1Jfrutt&.. llla.,Ll .f.a. vue. aU, ba,łc~n. ;
.@fre) magn.i.6:Ląue. ! Mv;Vied.l m<itin., naw.. (S:corrmęnce"r) ·~··~~~--
y.Wi.i:e de Ma1!.6eil.łe. V'abo!td, naw.. (9: visiter)· : . •. · _.•.. ·. . . .. . .e.e: VieaxsPoxt:·
i l/ [lQ: avoir) . . !'dit.:toui, beau.eo.up de toUl!..l&.ti.6; EMrii.ti, ło~mi il
11. fai re) · bti&. efuiud, noiL6 (12. passer) ··:·.·.···
'~p!!.e,&~m.ld.i. au boftd de. hi me.Il.. Naw.. (l3. se pro mener) . . . . .. fi/.)!.ong ifi .
ge et, blin e&ilJt.; now.. (14.sebaigner} ·.. . . · .·· . .· < Ve.M 5 ~&L!ie..6; iioiu(15.retourner)
~--....,.,.~--,--:--":--ce-.,.,-. dilh.6 i.e.. ee:~-ville oil .natii (16; boire) • clu ]t.1.f •
aJr.ange e:n .tvi.l!.a.&~i!.. Le. <10.ll!.; naw.. (17.decouvrir) .·. . .· .. ·· lJ.li pe..t.[;t!!.u.taUJr.a:n;t
~ du po/JL le. pa.fJwn; wi hdmmi!. .tftu ~ympaihląue.; naw.. .(1.8. c6nseiller)_·_-c--~---~~~
'óou.UTuóa.i.He*, eUeóll.Q. :1>aupe. de po.i&~on&;· Lei. .1tepa;.1·{19.:et\e) · · · · exiie.f.7 · ·
h.t-;-_:-C.noi..b :.::·mo-( . - _ -1
~~ ~c..--~"-"'-"'-..;._~-
„
.fendrillirun, NeJl.Jte (20 se lever) . ·.tot d {21.Vqukiir)

.1tencilLe aa mal!.ehf aux pol.ó~on&. AvaJit Jon. d~piui.t, •.ą (22}pro111~ttre) ___ · -~----~~~
.ia mvii de. :tul appoMe.1!. da po.i.&C!>on. de ee, viiya$i; J:! apJr,g}.,~rn.tru., .>(O~ i,
< . .. . .·. . . ...
> .•... •••· . •· .·. ·
3. faire) ąae.fqu&.. aefta;U '6Wl. fu Ćane.b.lVie•, avenae .linpolr.taJ1te. . . .

·Ma;ijeille; ptU-6. now.. (24. rentrer) ...• · . ·.· ·. · ... 1!.llp;{.d.eme"f ii:.f 'ha.ta pl!.€pa.tLP.ll. n.oitlLci. depa.Ji.t. ·
iii (2:5. avóir) . . .. ··.· petiJL dii manąuv; fe :t!t.a.i.lt póWl.' Pal!..i.6 i 4 (26; ętrę) ··
· ··· · · ·· deja IE hWI!.&.. et .e.e bta,[.ri(27.partir) ·. ·..._·•·.. _..•. ·. .··. _·: a.Js_h45 f_Npw.. . .·
.,......_,...;._..._,_....,.._·~··~··~
.."'.··.~··.~-·-.-· ii fu ga.ite jw...te q.u de.1!..Ue.1!., momen;t. VJtaime.ir.t:; Je' (29. passer,} ......
...,_,"-.,.,...,....;._---,--'--;..c·· Wt mell.veil.łeiJX .weefi~eJid ! ) i va.,U: :t:e.: )Uteoń'.teJt ~e Vdyage. .en dwu.i.& • .: ·. . ,
fJ.ll.ndtuvaĄ ve.nbr. pl!.óeha..tne.men;t ehe~ moi. E.t.tu:v<W avo.ll!. .f'acerl.6lon dci..ńahte. .fu eonna.D.,~a:nee:< •
e 'PJeJl.Jte ąu.l"r-~. :~~~~~=-~~-~o~:./ ~,;=~a'~:.~~.::.. ,:.~.L ~·'- .• ~. :c.C .··~. -· _,__ ·- .;~.le
TOTAL : _ / 1 OO points I
'"fa bouillabaisse - slynna zupa rybna,
specjalność rodem z Marsylii ~
fa Canebif:re - jedna z g!ównych ulic
Marsylii
::·'-i~iJ?U~z ·:P_~-"-~~-:k,t_ot~;~-d:9~.if~~~ś~;~:a:~-~6~_i_ą~ah-i_e-_~~-~~j--p_ri9~j~_k,,~_rą:_e1i~_fz::::-~· :; ·
. - <:5~::-~-_1Du5-i~z-;S_i~}_61c3_e__:pDu_,ć,ZY,ć~!-/ :-_____ , __________·____ --:---·- --:.:-_ ..-___ _-_-_ :„_-- .-.:---'__ /_-. • -,-.
GD-:-69 ':-~·opanoWa_l_eWl_~ś: podstaWy;_._a_I~;przyi:ii:i!O,by _się jeszcz~__ prź_ejrZĘ;ć.tó_ -i__:ciWó-!'
7~79_:-c-: ni;eźle, _ _ a_l_e:-ffi9że_-być.jesZcze:lepi_ej · ·· - , -: ·-
BIJ.'89 ~ bardzo dobrZeF • .';'.(• •·
Klucz do ćt'~czefl ~ str. 296 ~
243
Definicja
Zdani~ (une phrase) jest nieprzypadkowym połączeniem słów _tworzących wspólnie jednostkę znaczeniową.
W teksc1e pisanym, pierwsze słowo zdania zaczyna się od w1elk1eJ litery (une maJUscule), a po ostatnim wyste-
puje któryś ze znaków przestankowych: kropka (un point), znak zapytania (un point d'interrogation) lub wy-
krzyknik (un point d'exc/amation). Może także wystąpić wielokropek (des points de suspension). W tekście mó-
. wionym ważną rolę pełni intonacja (l'intonation).
Elementami składowymi zdania są grupa rzeczownika (le groupe nomina() oraz grupa czasownika (le groupe
verba(). W zasadzie zdanie nie może istnieć bez czasownika pełniącego w nim rolę orzeczenia, chociaż istnie-
je zabieg wyrażenia podobnych treści, co w zdaniu tradycyjnym, z pominięciem czasownika (patrz: NOMINA-
LIZAOA).
Istnieją dwie kategorie zdania:
- ZDANIE PROSTE (la phrase simp!e)
- ZDANIE ZŁOŻONE (la phrase comp!exe).
Istnieją różne typy zdań:
- ZDANIE OZNAJMUJĄCE (la phrase dec/arative)
- ZDANIE PYTAJĄCE (la phrase interrogative)
- ZDANIE WYKRZYKNIKOWE (la phrase exclamative)
- ZDANIE ROZKAZUJĄCE (la phrase imperative).
Ponadto, poszczególne rodzaje zdań mogą występować w formie twierdzącej (la forme affirmative) lub prze-
czącej (la forme negative). Patrz: ZDANIE PRZECZĄCE (la phrase negative).
ZDANIE PROSTE
LA PHRASE SIMPLE
Definicja
Zdanie proste (la phrase simp!e) ma tylko jeden czasownik w formie osobowej. Jego minimalna konstrukcja to:
podmiot (ie sujet) + orzeczenie (le verbe).
• !.'enfant chante. Dziecko śpiewa.
• Le so/ei/ brille. Słońce świeci.
Je pense. Myślę.
Mo!)fa;i;'W Wjęzyku francuslóm zdanie musi za"rier.1c wyrażoDLY podrniolt. Nia"1''ij~,f~i~,;Jkl~l~1:6:ehle go

Wtedy podmiot jest często podany w namasie.
Nous nous reposons. (My) odpoczywamy.
Tu souris. (Ty) uśmiechasz się. I
Konstrukcje zdań prostych
1. Podmiot + orzeczenie + orzecznik (un attribut)
Ces lvceens sont svmpathiques. Ci licealiści są sympatyczni. ~ sympathiques jest orzecznikiem
Ma sceur deviendra dentiste. Moja siostra zostanie dentystką. ~ dentiste jest orzecznikiem
244
ZDANIE PROSTE 4J0.1 ..
"-~-<:!
z. Podmiot + orzeczenie + dopełnienie/a bliższe lub/i dalsze (!eis comp/ementls d'objet direct oulet indirect;
COD oulet COi)
f Nous regardons la te/e. Oglądamy telewizję. - la te/e jest dopełnieniem bliższym (COD)
+.[.ai te/ephone a Stephane. Zadzwoniłem/łam do Stefana. -stephane jest dopełnieniem dalszym (CO/)
1f:.Margot envoie des cadeaux a ses amis. Gosia wysyła prezenty przyjaciołom.
des cadeaux jest dopełnieniem bliższym (COD), ? ses amis jest dopełnieniem dalszym (CO/)
Patrz także podrozdział: KONSTRUKOE CZASOWNIKOW, str. 183.
3, Podmiot + orzeczenie (+ dopełnienie/a) + okolicznik/i (!eis comp/ementls circonstanciel!s)
Może to być okolicznik miejsca (le complement de /ieu), czasu (le comp/ement de temps), przyczyny
(le complement de cause), celu (le comp/ement de but), sposobu (le complement de maniere) itd .
.,_. Eiie travail/e rapidement. (Ona) szybko pracuje. - rapidement jest okolicznikiem sposobu
/Is ne vont pas venir samedi prochain. Dommage ! (Oni) nie w przyjdą przyszłą sobotę. Szkoda! -
1
1samedi prochain jest okolicznikiem czasu
i Je voudrais un peu de temps libre pour rendre visite a mes amis. Chciałbym/łabym (mieć) trochę wolne-
[ go czasu, aby odwiedzić przyjaciół. - pour rendre visite a mes amis jest okolicznikiem celu
a lf~i{-§H3 Okoliczniki najczęściej występują po orzeczeniu na kOńcu:zd~a~ ·aie:·:niel;ct_ÓT~:-~-~iii'di"_Jrit~ą-._·f~-~---~9ę·~~-;~'
na początku zdania Wówczas są oddzielone od reszty zdania przecinkiem. Krótkie przysłó"'kiP~lnią.c~ ~~1~ '!\>óU~
stawia się - w czasach złożonych - między czasownikiem posiłkowym a imiesłowem ci;asn
pi:zesZ!ego (lepartidpe .Pas;e'). '
Je pars demain. I Demain. k pars. Jutro wyjeżdżam.
Eiie a commence soudain a p/eurer. (Ona) nagle zaczęła płakać... ·· .••·... . . i .,•.·.:;; ·./, •·' :!:!\ i
Soudain. un inconnu Jui a pose une question. Nagle, nieznajomy zadaLmu/jejpytjf]i~:· • •· ••,~. ·;~
. /Is sont vite sortis de la sa//e. (Oni) szybko wyszli z sali.. ·
Okolicznikiem może być:

przysłówek: .
I: /Is sont venus ensemble. (Oni) przyszli razem. Maintenant. je ne peux pas vous repondre. Teraz nie mogę
wam odpowiedzieć. li se sent bien partout. (On) wszędzie czuje się dobrze.
rzeczownik (często występujący po przyimku):
1, Nous partirons ce soir. Wyjedziemy dziś wieczorem. Sonia se promene apres le diner. Sonia spaceruje po ko-
lacji. li est a/Je au marche. (On) poszedł na targ. Je vais vous aider avec plaisir. Pomogę wam z przyjemnością .
.zaimek (występujący po przyimku):
[Je ferais tout pour efie. Zrobiłbym/łabym dla niej wszystko.
bezokolicznik (poprzedzony przyimkiem):
I J'ai mis du lait dans mon cafe pour le refroidir.Dodałem/łam do kawy mleka, aby ją ochłodzić. Cedrik
~ s'habille avant de prendre son petit dejeuner. Cedryk ubiera się, zanim zje śniadanie (przed śniadaniem).
Aby rozpoznać, jaki okolicznik jest wyrażony w danym zdaniu, trzeba zadać odpowiednie pytanie. Kiedy sło
wo lub grupa słów, które prawdopodobnie pełnią rolę okolicznika, odpowiadają na pytanie:
- ou ? (gdzie?) - jest to okolicznik miejsca
~ quand ? (kiedy?) - jest to okolicznik" czasu
-comment? Qak? w jaki sposób?) - jest to okolicznik sposobu
- pourquoi ? pour quelle raison ? (dlaczego? z jakiej przyczyny?) - jest to okolicznik przyczyny
dans quel but? (w jakim celu?) - jest to okolicznik celu
•_J_ fis travai/Jent ce week-end. - Quand est-ce qu'ils travaillent? = okolicznik czasu
ł (Oni) pracują w ten weekend. - Kiedy oni pracują?
' lis travail/ent pour s'enrichir. - Dans quel but est-ce qu'ils travaillent ? = okolicznik celu
. (Oni) pracują, żeby się wzbogacić. - Po· co I w jakim celu oni pracują?
.'. fis travaillent
1 (Oni) pracują
dans ce bureau. - Ou est-ce qu'i/s travaillent?
w tym biurze. - Gdzie oni pracują?
= okolicznik miejsca
;.·_fis travail/ent par necessite. - Pour quelle raison est-ce qu'ils travaillent ? = okolicznik przyczyny
'(Oni) pracują z konieczności. - Dlaczego I z jakiej przyczyny oni pracują?
1
. lis travail/ent sans arret. - Comment est-ce qu'ils travail/ent ?
t (Oni) pracują bez przerwy. - Jak/ w jaki sposób oni pracują?
=
okolicznik sposobu
10. Budowa zdania - 10.1. Zdanie proste - ćw. 1.-s. ID

245 .
10.1.ai. Zll>.!'IU\111 E IO ZNA.Jl M l!J .!JĄC:: E
LA PHRASE DEClARATtVE
Definicja
Zdanie oznajmujące (la phrase dec/arative) służy do przekazywania informacji, opowiedzenia o jakimś zdarzeniu
wyrażenia opinii. Może przedstawiać fakty i opinie przeszłe, teraźniejsze lub przyszłe oraz występować w lor'.
mie twierdzącej (la forme affirmative) lub przeczącej (la forme negative). Kończy je kropka (un point).
Nous avons fes cours du /undi au vendredi. Mamy lekcje od poniedziałku do piątku.
Je n 'ai jamais dejeune a la cantine. Nigdy nie jadłem/łam obiadów w stołówce .
. Ce week-end, tu le passeras avec nous chez nos amis. Najbliższy weekend spędzisz z nami u naszych przyjaciól.
szyk zdania francuskiego

Aby poprawnie formułować zdania oznajmujące w języku francuskim, należy wiedzieć, że:
1. podmiot poprzedza orzeczenie;

Mon amie s'appelle Monique. Moja przyjaciółka ma na imię (nazywa się) Monika.
li chante. (On) śpiewa. 1
_ _, ; Czasami zdarza się, że podmiot stoi po orzeczeniu. np. w zdaniu podrzędnym względnym (une subortlonnee re·
lative) lub po kilku przysłówkach, które wymagają zastosowania inwersjL tzu. zamiany miejscami podmiotu z orzeczeniem
(patrz: Mil\JSCE PRZYSŁÓWKÓW W ZDANIU, str. 152). Inwersja podmiotu z orzeczeniem zachodzi tradycyjnie w jednym rodzaju
[
stawiania pytań (właśnie poprzez inwersję; patrz ZDANIE PYTĄJĄĆE, str. 247); może być także celowym.zabiegiem, aby podkre-
ślić jakiś element zdania (patrz także: KONSTRUKqE EMFATYCZNE, str. 261) lub, aby zapobiec monotonii dłuższej wypowiedzi. z
C'est le /ycee que frequentent mes enfants. To liceum, do którego uczęszczają moje .dzieci. z
Peut-etre obtiendra-t-il un avancement. Być może (on) dostanie awans, ·
Dans le jardin jouent des enfants. W ogrodzie bawią się dzieci.
2. większość przymiotników (/es adjectifs qualificatifs) jest stawianych po rzeczowniku, do którego się odnoszą;
J'ai rencontre des touristes canadiens. Spotkałem/łam turystów Kanadyjczyków. I!
C'est une fi/le sympathique. To jest sympatyczna dziewczyna. e
I.
lll!l\ft;\llf.4: Przymiotniki takie, jak: beau (piękny), bon (dobry), grand (duży, wysoki), gros (gruby; ważny),jeune (młody), (
joli (ładny), long (długi), mauvais (zły), nouveau (nowy), petit (ma!y), vieux (stary) .stawia się zazwyczaj przed rzeczownikiem.
Patrz także: Mil\JSCE PRZYMIOTNIKÓW w ZDANIU, str. 98.
!Is vivent dans une grande vifle. (Oni) mieszkają w dużym mieście.
Efie a un petit appartement. (Ona) ma małe mieszkanko.
3. przysłówki stawia się zazwyczaj przed przymiotnikiem lub przysłówkiem, do którego się odnoszą. oraz
po czasowniku w czasach prostych i między czasownikiem posiłkowym a imiesłowem czasu przeszłego
w czasach złożonych; T
J'ai des parents tres comprehensifs. Mam bardzo wyrozumiałych rodziców. 1
Nous passons souvent nos vacances a la mer. Często spędzamy wakacje nad morzem. n
!Is ont bien compris cet exercice. (Oni) dobrze zrozumieli to zadanie. n
4. dopełnienia czasownika stoją po czasowniku, a kiedy są wyrażone w formie zaimków - przed czasowni- ·j
..•·j·:
.•
kiem;
Tu apportes tes CD? - Bien sur, je fes apporte. Przynosisz (przyniesiesz) swoje płyty kompaktowe? - Oczy-
wiście, przyniosę je.
Nous tetephonons maintenant a tes sCEurs ? - Je /eur ai deja te/ephone. Zadzwonimy teraz do twoich
sióstr? - Już do nich zadzwoniłem/łam. 1
246
ZDANIE PYTAJĄCE 110.1.0.
5, okoliczniki stoją często na końcu zdania po czasowniku (i jego dopełnieniach), ale zdarza się, że stoją na
początku zdania lub wewnątrz niego, np. kiedy są wyrażone za pomocą przysłówka w czasie złożonym.
1 Tu te revei//es a 6 heures. I A 6 heures, tu te revei/les. (Ty) budzisz się o godzinie szóstej.
l oemain; je pars en excursion. I Je pars demain en excursion. Jutro jadę na wycieczkę.
1/Is sont vite rentres. (Oni) szybko wrócili.
l'fłf(1:~~~~ Przy tłumaczeniu zdań z języka polskiego na język francuski konieczność umieszCzania podin!ot:u- przeą
orzeczeniem sprawia często niemałe ldopoty. Warto wtedy sięgnąć po konstrukcję nieosobową i1y a tiestjsą, znajduje/ą się),
Jctóra pełni rolę wprowadzenia. Można też zastosować stronę bierną lub po prostu szyk zdania. frimcuskięgo (podmiot +·
orzeczenie + dopełnienie). Można też zastosować konstrukcję emfatyczną (patrz także: STRONA BIERNA, str. 259 i !(ON'
IDCCJE EMFATYCZNE, str. 261). . .
1 Na zdjęciu znajdują się dwie osoby. - Sur fa photo, il y a deux personnes.

j Jest tutajdużo samochodów. - li y a ici beaucoup de voitures.
! Przemówienie wygłosił prezydent. - Le discours a ete prononce par le president.
' - Le president a prononce le discours.
- C'est le president qui a prononce le discours.
10. Budowa zdania - 10.1.a. Zdanie oznajmujące - ćw. 1.-3. ~
Z[))AINJiE PYTA.!lĄCE
LA PHRASE INTERROGATIVE
Zdanie pytające (la phrase interrogative) służy do zadawania pytań, aby uzyskać jakieś informacje. Na końcu
zdania pytającego zawsze stoi znak zapytania „?" (un point d'interrogation).
I Qu'est-ce que c'est ? Co to jest?
i Tu voudrais des g/aces ? Chciałbyś/łabyś lody?
I Pourquoi e//e pleure ? Dlaczego ona płacze?
f Sont-ils a/fes au lycee ? Czy oni poszli do liceum?
Istnieją dwa rodzaje zdań pytających: dotyczące całego zdania (/'interrogation totale) oraz dotyczące jednego
elementu składowego zdania (l'interrogation partie/le).
I. Pytanie dotyczące całego zdania U'interrogation totalel
Gdy zadajemy pytanie do całości zdania, odpowiedzią na nie może być h'[kQ „tak" (ow) lub „nie" (non).
; Est-ce qu'il est ita/ien ? Czy on jest Włochem?
I- Oui, ses parents sont italiens. Tak, jego rodzice są Włochami.
; - Non, il est espagnol. Nie, (on) jest Hiszpanem.
~!11: Zamiast oui można odpowie~ieć również absolument {~bsolu~e. najzupe~ej);,-_ejfe~~;n~~-~ (istothie,
rzeczywiście), tout ófait (całkowicie). · · ' ·
Trzy sposoby zadawania pytań w języku francuskim

1. Poprzez intonację: szyk zdania pytającego pozostaje taki sam, jak zdania oznajmującego, natomiast zmie-
nia się intonacja wypowiedzi: wzrasta w taki sposób, że najwyżej wypowiadana jest ostatnia sylaba tego zda-
nia. Porównaj:
··-·-·":·-„.„~"
··~·.•..·
!Is travailleńfa Paris. ·7.·}g_~-?8.~fja: _p_pp.no:i.: ;~ię„:i_.;ha.'
koniec zdania opada ..•
:~!i:\;~,
' . :.:4)_ht~·r·a:~Ja~:·:_·~-~:śril~;·:·~;:~-~~::_.~lY
//straJ;;1/ent~Pads?/ ''ie :2 ··.· ciaswypowiadania zdania.
'ci:z;,i or1i ;,ia2ują wPar"\'Żu?i ·
247
2. Za pomocą Est-ce que ... : zdanie pytające zaczyna się od słowa pytajnego „Est-ce que„. ", tłumaczon
jako „czy", natomiast reszta zdania zachowuje szyk zdania oznajmującego. ego
Est-ce que tu habites en France ? Czy ty mieszkasz we Francji?
Est-ce que vous vou/ez du cafe ? (zy chce Pan/i kawy?
Gdy po est-ce que stoi zaimek osobowy zaczynający śię od samogłoski, czyli ilf1ls (on{i), elle/elles (ona/e) lub
wówczas forma est-ce que ulega slcróceniu do est-ce qu'.
Est-ce qu'i/ aime le cinema ? Czy on lubi kino?
Est-ce qu'elles viendront nous voir? Czy one przyjdą się z nami zobaczyć?
3. Za pomocą inwersji, czyli przestawienia w grupie „podmiot + orzeczenie", które zamieniają się miejsca-
mi; między nimi pojawia się łącznik „-". Podmiot musi być wyrażony w formie zaimka osobowego.
Habitent-ils a Paris ? Czy oni mieszkają w Paryżu?
Avez-vous quelque chose a dec/arer? Czy ma Pan/i coś do oclenia?
Kiedy pod.miot zdania jest wyrażony za pomocą rzeczownika. nie może on stać w inwersji po czasowniku,
sytuacji rzeczownik zostaje przed czasownikiem i dodatkowo jest zastąpiony przez odpowiedni zaimek wchodza-
• cy w skład inwersji.
Ce livre est-il interessant ? Czy ta książka jest interesująca?
Tes voisins te proposent-ils souvent leur aide ? Czy twoi sąsiedzi często
Sophie vou/ait-e//e m'appe/er? Czy Zosia chciała do mnie zadzwonić?
proponują ci swoją
·
pomoc?
Kiedy czasownik kończy się na samogłoskę, a zaimek stojący za łącznildem zaczyna się od samogłosld, wówczas między cza·
sownik a zaimek należy dodać literę t, aby łatwiej było takie zestawienie wymówić, np. il a zamieni się na a-t-il,
ene parle na parle-t-elle.
Didier pense-t-i/ rester au Canada ? Czy Didier zamierza zostać w Kanadzie?
Ta sceur va-t-e//e enfin me repondre ? Czy twoja siostra w końcu mi odpowie?
Inwersja w czasach złożonych

Kiedy pytanie jest sformułowane w którymś ze złożonych czasów przeszłych (np. le passe compose, le plus·
między zaimkiem osobowym w funkcji podmiotu a czasownikiem po-
-que-parfait), wtedy inwersja zachodzi
siłkowym (l'auxiliaire). I' o
As-tu deja fait tes exercices ? Czy już zrobiłeś/łaś (swoje) ćwiczenia? I :1
' ~;j
Etaient-ils !Lff1Yi a temps ? Czy oni przyszli na czas?
Inwersja w przeczeniu i z zaimkami dopełnienia·

Kiedy zdanie pytające poprzez ·inwersję występuje w formie przeczącej, wówczas pierwszy element przeczenia
stoi przed inwersją, a drugi - po. Jeśli w pytaniu znajdują się zaimki dopełnienia bliższego lub dalszego (fes
pronoms complements d'objet direct ou indirect), należy je postawić przed inwersją, ale po pierwszym elemen-
cie przeczenia. W podobny sposób trzeba postąpić z zaimkami zwrotnymi (/es pronÓms personnels reflechis).
Ne peux-tu pas me remplacer ? Czy ty nie możesz mnie zastąpić?
Ce film, /'avez-vous deja vu ? (Czy) widzieliście już ten film?
T'es-tu bien repose ? Wypocząłeś?
N'y al/ez-vous pas avec nous ? Nie id~iecie tam z nami?
Ne se sont-el/es pas aperc;ues dans la rue ? Czy one nie zauważyły się (nawzajem) na ulicy? .I
Zadanie pytania poprzez inwersję oraz za pomocą est-ce que wzajemnie się wfkluczająl 11!
pi
Forma pytająco-przecząca (la forme interro-negative)
*For
Kiedy zdanie pytające jednocześnie występuje w formie przeczącej, to odpowiedź twierdząca na tak sformulo-
wane pytanie nie jest oui, tylko si, które tłumaczymy „ależ tak'', „oczywiście, że tak".
pow
Tu aimes le chaco/at? Oui, j'aime beaucoup. Czy lubisz czekoladę? Tak, bardzo lubię.
Ale: Tu n'aimes pas le chaco/at? Si, j'adore le chaco/at. Nie lubisz czekolady? Ależ tak, uwielbiam czekoladę. A
248
Na końcu zdania można użyć wyrażenia n'est-ce pas (czyż nie, nieprawdaż).·BędŹie·.tO_·z:n"~~zyłO,.ze:-6_~-~~J:,
pytająca jest prawie pewna odpowiedzi na to pytanie. Ta odpowiedź w ~B.sadzi~·zawiera się~ ~:'P_~~::_·_:- · --.;'.;~:_'.~?:~:;
: - Tu as des sceurs, n'est-ce pas ? - Oui, j'en ai trois_. Ty masz siostry, prawda? Tak:, IT\al"n trzy(siOStr)f)f,j~
f_ - lis ne sont pas maries, n'est-ce pas ? - Noi·i;· pas 'i:ncore. iVTaiS _ _ilś ~ónt:, .ficint€ś-._ ·T·\~·j[ . f:~:~;
i - Oni nie są małżeństwem, czyż nie? - Nie, jeszcze nie. Ale są zarę~zeni. · •i :1;;·;;,
zastosowanie
Najczęściej używa się dwóch pierwszych sposobów zadawania pytań, przy czym pytanie intonacyjne wystę
puje tylko w języku mówionym, natomiast pytanie za pomocą est-ce que jest powszechnie używane zarów-
no w mowie, jak i w piśmie. Zadawanie pytań za pomocą inwersji należy do języka bardzo starannego
charakterystycznego dla wypowiedzi pisemnej, np. we wszelkiego rodzaju ankietach i kwestionariuszach.
11. Pytanie dotyczące jednego elementu zdania <l'interrogation partielle>

w przypadku tego rodzaju pytania odpowiedzią na nie nigdy nie może być „tak" (ou1) ani „nie" (non). Zada-
ne pytanie dotyczy podmiotu, dopełnienia lub okolicznika zdania i musi zawierać odpowiednie słowo pytają
ce (patrz: niżej). Poza tym w większości przypadków pytanie może być sformułowane za pomocą każdego
z trzech sposobów zadawania pytań: przez intonację, z est-ce que i poprzez inwersję. W każdym razie każdy
z rejestrów języka (mówiony, potoczny i standardowy) ma z reguły własny sposób zapytania o to samo.
Słowa pytające używane do zadania pytania o jeden element zdania mogą być:
- zaimkiem rzeczownym pytającym: qui, que, /equel;
- zaimkiem przymiotnym pytającym: quel;
- przysłówkiem pytającym: combien, comment, ou, pourquoi, quand itd.
- Użycie słów pytających:
1. Qui? (kto? kogo?) używamy, aby zadać pytanie o osobe; a dokładnie:
"'Forma que zmienia się w qu', gdy występuje po niej słowo rozpoczynające się od samogłoski.
M·!T!'!a Kiedy w pytaniu jakiś przyimek poprzedza zaimek pytający qui, odpowii!ila"ją~ ~~ iJ ;~:.'iii~fi
powtórzyć ten przyimek. · ::·· >.>:?;,>";:.'--·~, <·<::\ :: ':?:'"' ~"-<l;-;)t~~-
t Avec qui tu sors ce soir? Avec Mare. Z kim wychodzisz dziś wieczorell1? Z fv1a(ki~~·i'( <; ;;~~'. ,·~~~1~.'
249 I
- l
,I
2. Que ? lub quoi? (co? czego?) używamy, aby zadać pytanie o rzecz lub pojecie abstrakcyjne; a dokładnie:
0 0
li> o tożsamość lub definicję przedmiotu albo pojęcia abstrakcyjnego
··.·:···17el.ob}et, gyj,~t-(;& #.u&~ c'e.it·7

.· . c~ to jest, ten prz~cl~iot? ,'
ł o
li> o rzecz lub pojęcie abstrakcyjne, które jest podmiotem zdania
ou~est,C.,
,. ,
,• .•
f:/ui.teptait dabśit,,.,magasin? :.
.. ,,_, ··''"· ,·„_,•,'/ ·,;,, , :· ,„-::>.0<-'U)„/.,,."_·,.·.,.;·<·,_', .··.,.-____ ,_< .. :-,
·.~·,.,
•:
Co ci się podoba w tym sklepie?
li> o rzecz łub pojęcie abstrakcyjne, które jest dopełnieniem czasownika 4

ni
s~
rr
O•l~eSt-:c.e ·ąu~-~: ,Vpµ~_-.:e,c_~yr~z.:? _- _-:
. . .. .... Czego sł~ch~cie? ....... .
*Forma que zmienia się w qu', gdy vvystępuje po niej słowo rozpoczynające się od samog!oski.
Możliwe jest również używanie w zdaniach pytających zaimka quoi z przyimkami, np. a, avec, de, sans. Isp
G
st
o czym oni pamiętają? ca· sobie przypominają?
~-~ łatwo pomylić formy qui est.ce qui / qui est-ce que / qu'est.ce qui /qu'est·ce que'. Jak je odr~Znić? Zapamiętaj;
że zaimek znajdujący się przed est.ce dotyczy osoby (qui) lub rzeczy (que), a po est-ce - funkcji W' zdaniu: podmiotu (qui) lub
dopełnienia (que). Porównaj:
W ,odn1es1erih(dó :izeczY-.--~-->
w odniesieniu do osób · lub pojęć abstrakcyjnych J
Forma slcrócona Forma pełna ;
' Forma slcrócona I
Forma pełna [
I
: W funkcji podmiotu Qui? Qui est-ce qui ? I "I·- .Qu'.est-ce qui ? !·'.·-
,---------+--------+--~----,--+----Q-ue-?----•. ~.,.Q-u'_est_<_e_q_u_e_?--;;!/
i W funkcji dopełnienia I
t-1
QUi? Qui est-ce que ?

'i' Po przyimkach AJ de Javec itd. A/ de/ avec itd. AJ d.e.J avec itd.
qui? qui est-ce que ? quoi (est.ce gue) .?
.„.,Jl! Nie pomyl zaimków pytających qui (kto?) i que (co?) z zaimkami względnymi guii que (który). Qui - zaimJ
pytający - odnosi się tylko do osób, zaś qui - zaimek względny - do osób i rzeczy pełniących funkcję podmiotu. Que - za-
imek pytający odnosi się tylko do rzeczy lub pojęć abstrakcyjnych. natomiast que - zaimekwzględn:y-.,. do rzeczy, osób i p<> ..
5
(d
w
qt
jęć pełniących funkcje dopełnienia Patrz: ZAIMKI WZGLĘDNE (str. 54), ·
l!
3. Zaimek rzeczowny pytający /equel ? (który?) ma cztery formy, gdyż uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rze;.
czownikiem (osobą lub rzeczą), który zastępuje (leque/, laquel/e, /esque/s, lesquel/es); używamy go, gdy cho·
dzi o dokonanie wyboru łub sprecyzowanie, ó kogo lub o co nam chodzi. Może być używany z przyimkami;
kiedy znajdą się przed nim przyimki a lub de, wówczas dochodzi do powstania form złożonych. Wszystkie
formy oraz dodatkowe informacje na temat zaimka /equel znajdziesz w podrozdziale ZAIMKI RZEUOWNE
PYTAJĄCE, str. 63. i
W zdaniach pytających używamy zaimka lequel, aby spytać:
li> o podmiot
Regarde ces portab/es. Leque/ te p/aft ? (= Quel portable te plaft ?) Spójrz na te telefony komórkowe.
Który ci się podoba?
Tu connais mes cousines. Laquel/e est plus sympathique ? Znasz moje kuzynki. Która jest sympatyczniejsza?
250.
ZDANIE PYTAJĄCE '.10.1,~
• /1 y a ptusieurs chambres ; tu veux ffl:Ya p/Usi~.ursi:ha/"Q6rf,s'fd~tis,! E•i'< t(JraplqsieiJr$.'sJJafil/lr~f,)l'.l<ł~f'ą ...;

:.d.errr:.ir-cf~ns /aql1'!1!~?_:_.._. \ .· .. •.-.faquel/e est-ce que,tfi veuxićlprmir.?. ····l<iąl.lelle veux,t1./cjopidr~:•r1";x;;••.•;:
····"J~5tt~-kITk; P"ókajów;-v;; ictó;;;;n-<-r'rirc:115;;11~e:~~ ;;;;ć?_._ ··-··-----~"" ---~-~--.-.--·
4. Zaimek przymiotny pytający quel? (jaki?) ma cztery formy, gdyż

się w liczbie i rodzaju z rzeczow-
uzgadnia
nikiem (osobą lub rzeczą), do którego się odnosi (quel, quelle, quels, quel/es); używamy go, gdy chcemy uzy-
skać jakieś informacje szczegółowe. Kiedy w zdaniu pytającym jest użyty czasownik etre (być), pytanie może
my zadać tylko w jeden sposób występujący we wszystkich rejestrach języka.
! Quel est ton nom de familie ? Jak masz na nazwisko? (dosł. Jakie jest twoje nazwisko?)
r Quels sont vos passe-temps favoris ? Jakie są wasze ulubione rozrywki?
- : Pytając o- godzinę, używamy zazwyczaj inwersji Quelle heure est-11 ~- (Któ_rajest-go_~#n:~7f,:-fil~_:_-fil~;#~-~~'~;;
spytać Quelle heure il est ? <" • &;;•,;,
--,". - ::-:::\:-_.;~~;y;;y;"f:i> :-;(~:,;
·Gdy zadajemy pytanie zawierające inny czasownik niż etre (być), można je sformułowć we wszystkich reje-
strach języka.
5. Przysłówki pytające combien (de) ? (ile?), comment? (jak? w jaki sposób?), ou? (gdzie?), pourquoi?
(dlaczego?), quand? (kiedy?) itd. służą do zadania pytania do okoliczników zdania. Przy zadawaniu pytania
w języku mówionym słowo pytające może w wielu przypadkach stać i na początku, i na końcu pytania (ale
quand i quoi zawsze na końcu zdania, a pourquoi - na początku).
251
Jt'tr.<'
li!.i!ud@Wliil :,;gct!l1.1H'iiID~ tit.i
Przysłówek comment 7 jest używany np. gdy chcemy spytać o sposób wyko!'~" czynnoic~ 0 środ
transportu. o czyjś wygląd lub charakter. a także gdy chcemy kogoś spytać o samopoczucieI11b~clrowie, · · ek
Comment avez-vous fait cet exercice ? Jak (w jaki sposób) zrobiliście/łyście to c'vviczenie?
lis vont voyager comment en vacances ? Jak Ga.kim ś:odkiem transpor:tul on! będfpodróz;ivvać.vv\Vakacje)
Sa sceur, el/e est comment ? Eile est belle et mtel/1gente. Jaka Jest Jego s1ost~a? (O?a)Jestprękna i inte-
ligentna. 1· ·· · ·· · · ·
Comment vas-tu ? Jak się masz? I Co u ciebie?
Możliwe jest również używanie w zdaniach pytających przysłówków pytających poprzedzonych przyimkam·
np. d'ou ? (skąd?), par ou ? (którędy?), depuis quand? (od kiedy, odkąd?), jusqu'a quand? (aż do kiedy?). '
1
Jusqu'ou voulez-vous alfer? Aż dokąd chcecie pójść? j '

Depuis combien de temps sont-ils en France ? Od kiedy (jak długo) oni są we Francji?
Sur quoi est-ce que je pose ce vase ? Na czym mam postawić ten wazon? I
10. Budowa zdania~ 10.1.b. Zdanie pytające~ ćw. 1.-16. t!)
10.1.e. liij)A!\ll~E ł?~lEClĄCE
LA PHRASE NEGATIVE
Definicja
Zdanie przeczące (la phase negative) jest przeciwieństwem zdania twierdzącego. Używamy go, gdy chcemy za-
przeczyć jakiśfakt lub stan. W języku francuskim negacja składa się z dwóch elementów. Najczęściej są to ne i pas,
które stawia się przed (ne) i po (pas) orzeczeniu. Nie tłumaczymy ich oddzielnie, wspólnie mają wartość „nie".
Jl ne veut pas nous voir. (On) nie chce nas widzieć.
Vous ne partez pas demain. Wy nie wyjeżdżacie jutro.
Tu ne pouvais pas venir. Nie mogłeś/łaś przyjść.
Nous ne sommes pas al/es chez Ie boulanger. Nie poszliśmy do piekarni (dosł. do piekarza).
~ Kiedy pierwszy element przeczenia (ne} znajdzie_się:prze.d·~.aso:wniki~Hf~~.~{§;~s~.~.·,~~··S·~ogłoski

lub h niemego (h muet), wówczas ulega skróceniu do n'. To samo zjawisko ~•icJzi"· ~edf~.() '.'f:5~~cJzi~;s{ę zaimek en luby.
Je n'aime pas fes series te/evisees. Nie lubię seriali t~lewizyjnych. •.· . ·,'!'•~•_s~.) . ·
Eile n'habite pas avec ses parents. (Ona) nie mieszka ze swoin;ii r~dzican;iL .•1':•'.F -
Au cinema? Nous n'y alfons pas aujourd'hui. Do kina? Nie idźiemy tam.d2isiai;i: ·
w formie przeczącej mogą występować zdania oznajmujące, pytające i r~zkazujące. ' :; ii'.i.~~?~ : er .
Eile travail/e aujourd'hui. Mais efie ne travail/e pas de_main: (Ona) dziśpr~cuje~+l~ryiepracuje jutro.
Est-ce qu'il aime Ie printemps ? Non ? Pourquoi est-ce qu'ilne /'a.ime pas[~:onluJ:>iwiosnę? Nie?
Dlaczego (on) jej nie lubi? · . .· . • . > 'y~;:;;•t.> : .·
Appelez votre sceur ! Non, ne /'appe/ez pas! Zadzwońcie do siostry: Nie,. hiedzV,ońcie:dó:niej.
Przysłówki non i pas

Non (nie) jest przeciwieństwem oui (tak) i zaprzeczeniem całości zdania. Gdy chcemy odpowiedzieć przeczą
co na zadane pytanie, możemy krótko powiedzieć non. Jeśli jest to reakcja na jakąś propozycję, możemy
dodać merci (dziękuję), aby nasza ocjmowa nie zabrzmiała niegrzecznie. Możemy też sformułować pełne zda-
nie. Wówczas zaczynamy zdanie od non, a następnie przed i po orzeczeniu stawiamy elementy przeczenia.
Pas może funkcjonować w niektórych przypadkach bez ne. Pas oraz non mogą występować z zaimkiem mocnym
jako odpowiedź stojąca w opozycji do pytania. Natomiast non plus znaczy „także, również nie" w kontekście
zdania przeczącego: non plus stosuje się ·w podobnych sytuacjach, co aussi w zdaniu twierdzącym.
Tu viens? Non. (=Je ne viens pas.) Idziesz? Nie.(= Nie idę.)
Tu veux du cafe? Non, merci. (=Je ne veux pas de cafe.) Chcesz kawy? Nie, dziękuję.(= Nie chcę kawy.)
Nous savons nager. Et toi ? Moi non. I Pas moi. (= Je ne sais pas nager.) My umiemy pływać, a ty 7 Ja
nie. (= Nie umiem plywać.)
Tu vas au cinema ? Moi aussi. Idziesz do kina? Ja także (również).
Ale: Moi, je n'aime pas cuisiner, et Paul? Lui non plus. Nie lubię gotować, a Paweł? On także nie (lubi gotować).
!
252
ZDANIE PRZECZĄCE 11€).1.c
Miejsce elementów przeczenia w zdaniu

1. W czasach prostych, tzn. składających się z jednej formy czasownikowej (np. le present, l'imparfait, le fu-
tur simple), pierwszy element przeczenia znajduje się przed odmienioną formą czasownika, a drugi - bezpo-
średnio po niej. Będzie to dotyczyło także czasownika w trybie rozkazującym (l'imperatif).
l f/ ne va pas bien aujourd'hui. (On) nie miewa (czuje się) dziś c;lobrze.
i Je n'arriverai pas avant midi. Nie przyjadę przed południem.
I Ne sortez pas maintenant ! Nie wychodźcie teraz!
2. W czasach opisowych - przeszłym bliskim (le passe recent) i przyszłym bliskim (le futur proche) - a także
w przypadku czasowników modalnych, po których używa się bezokoliczników, tzn. devoir (musieć), vouloir
(chcieć). pouvoir (móc), savoir (umieć, potrafić) i wyrażeniu nieosobowym il faut (trzeba), elementy przeczenia
powinny się znaleźć po obu stronach odmienionych czasowników.
f Je ne v~is pas te rep~ndre. Nie odp_owiem ci. . . . . • . . . .

!. Tu ·ne v1ens pas de d1re que tu m'a1deras ? Czy dopiero co nie pow1edz1ales/łas, ze m1 pomozesz?
! Pourquoi tu ne veux pas me parler ? Dlaczego nie chcesz ze mną rozmawiać?
i Vous ne pouvez pas regarder maintenant la tele. Nie możecie teraz oglądać telewizji.
W~A; Kiedy przeczenie dotyczy zdania w. formie pytającej~ t~ p~~eje~ .~.fó'rm~?~~·~;i~·~.;P~:~e.:~~~~~~~j~·. .;.
podmiotu z orzeczeniem. wówczas pierwszy element przeczenia sto'j .przed grup.ą.„.cz.':łSown.ik .+:,·z~~l{;o~.ob~~7/.a'.: .~gi'·;
po tej grupie. Powstaje wówczas forma pytająco·przecząca (laforme interro·negativ~), Patrz: ZDJ\l\lll!l'Yf!lli\Cl/•'~t;r· nI' . ,;~
~~e~s:ee/!ff!!~~ ~~~s::ts ::;:ser ? (Czy) nie chcecie odpocząć? +!j~-~-~ ;i~:

0
...
3. W czasach złożonych -tworzonych przez dwa elementy czasownikowe (np. le passe compose, le plus-que-
,parfait) - 2 elementy negacji muszą się znaleźć z obu stron czasownika posiłkowego avoir lub etre.
Nous ne sommes pas al/es au marche. Nie poszliśmy na targ.
Efie n'il. pas pris son appareil photo. (Ona) nie wzięła swojego aparatu fotograficznego .
• Kiedy negacja dotyczy bezokolicznika, obydwa elementy przeczenia powinny się znaleźć przed nim.
Nous vous prions de ne pas faire de bruit. Prosimy was, abyście nie halasowali/ły.
J'espere ne pas rencontrer Nathalie. Mam nadzieję, że nie spotkam Natalii.
iejsce zaimków w zdaniu przeczącym

tedy w zdaniu w formie przeczącej znajdują się zaimki dopełnienia bliższego, dalszego lub zwrotne, wówczas
1usimy je umieścić między pierwszym elementem przeczenia a odmienionym czasownikiem.
Tes vetements, je ne /es prends jamais. Nigdy nie biorę twoich ubrań.
Paris ? Je n'y suis pas encore a/le. Paryż? Jeszcze tam nie byłem (dosł. nie pojechałem).
Les epinards ? Mes enfants n'en mangent pas souvent. Szpinak? Moje dzieci nie jedzą go często.
En ete, nous ne nous levons pas avant 9 heures. Latem nie wstajemy przed godziną dziewiątą.
Ne /eur dites rien ! Nic im nie mówcie! ·
Gdy rodzajniki cząstkowe (les articles partitift) du, de la, de i• {)raz ~eokreślo.J.~ 11.J;".rtif17~~d'~~~R~~~~':
s, znajdą się po przeczeniu, muszą być •astąpione prze• de. Zostaną jednak zachowane, gdyznai~ą;si~;PO;cz'\5."~~f\"·i
yć), najc.ęściej po :rnrrocie prezentującym ce n'est pas (to nie jest), ce ne sont pas (to,Die są;.lli;c1zajJ.iik( o'kri!śi •.; '((1.;icii'r;tl<!,;
. de.finis) po przeczeniu pozostają bez zmiany. · ,
- Tu as du temps libre ? - Non, je n'ai pas de tempslibre. -~ ~~sz ±rdcb~~w91W~J?;a~~~,u~?i
wolnego czasu. . .. · · .·. J, i · , • ; ;c.,· .,·~;::i,;'"·
- Vous avez achete des fruits ? - Non,' nous n'avons pas ac/Jete defr:l!its; j.~y~~plli~
ce? - Nie, nie kupiliśmy owoców. · .• • ; i)yu{:·':
- Julie a un velo ? - Non, efie n 'a pas de veh - Czy Julia ')lap:ivveq..,- Nie, hię ~il<f§,y\l'gfiili,
Ale: Tu te trompes ! Ce n 'est pas une actrice franr;aise. Mylis~ ~ię,to.~iejest~~prk~.tra8~
- C'est de la confiture dans ce pot? - Mais non, ce n'est pasde la i::onfituf.ę,}/E~'!>f;,CJ~'fi{fe,,;;;,
~~tu~0~;~~~~~ z: ~~i~~~t~~: ~~~;~sn:e~~~~;~~fl~i:1:~i:~~;:ydio~i~~\'J'.'; ;(~.~;; ''{H'f'~;l'iif",i:·: •
• -;·--:·-. ,__-,'.~;;:-~-i·: --"'·o.... :;:.\'-/i·;:.;::;?~::;:.~"'.;:.{.j<-2-L::I'::.-;:."
253
Konstrukcje przeczące
Ne ... pas jest podstawową konstrukcją przeczącą. Obok niej występuje kilka wariantów polegających na ty
że do ne ... pas dodaje się dodatkowe słowo albo pas jest zastąpione innym słowem. Ne jest zachowane rn,
wszystkich konstrukcjach przeczących. Vve
1. Ne „. plus (już nie, więcej nie) jest zaprzeczeniem przysłów~ów encore i toujours (jeszcze, nadal, ciągle).
Est-ce que tu fais encore du judo ? Non. je n'en fais plus. Czy nadal trenujesz dżudo? Nie, już (go) n·
. ) ie
(trenuję .
Vous voulez encore du lait ? Non, merci, nous n'en voulons plus. Czy chcecie jeszcze mleka? Nie, dzi _
kujemy, nie chcemy go więcej. ę
Anne habite toujours avec sa sc:eur ? Non, Anne n'habite plus avec efie. Czy Anna ciągle mieszka ze
swoją siostrą? Nie, Anna już z nią nie mieszka.
2. Ne „.pas encore (jeszcze nie) jest zaprzeczeniem przysłówka deja (już).

Tu as deja fini ton petit dejeuner? Non, pas encore. Czy już skończyłeś/łaś śniadanie? Nie, jeszcze nie.
Est-ce que vous travaifliez deja en 1986 ? Non, avec ton pere, on ne travail/ait pas encore, on faisait
des etudes. Czy w 1986r. już pracowaliście? Nie, razem z twoim ojcem jeszcze nie pracowaliśmy, studiowa-
liśmy.
3. Ne „. jamais (nigdy) jest zaprzeczeniem przysłówków toujours (zawsze), souvent (często), que/quefois;
parfois (czasem, czasami).
li rentre toujours a4 h ? Non, il n'arrive jamais acette heure-/a. (On) zawsze wraca o 4-ej? Nie, (on) ni-
gdy nie wraca o tej godzinie.
M®@4&1: Toujours może znaczyć „nadal. ciągle" i wtedy w przeczeniri· zoS.tcłje ·i:~~.Ó~~:;.~~~:~·:·~e·~~~..Pl~1ub·„za.
wsze" -wtedy odpowiada mu forma przecząca ne •.. jamais (nigdy).Ale w przypadku tego<frugi~g'.'~<t~ltla,mążnaw prze-
czeniu użyć także konstrukcji ne „. pas toujours (nie zawsze). Dotyczy to takżeprzysl.ówlca s~l!V~~~;Jrt~fiw~daniu przeczą.
cym może być zastąpiony przez ne „. jamais (nigdy) lub ne „. pas souvent (nieczęstó). Aliy zaśtośowa'.ć"wlaściwą negację, staraj
się zrozumieć sens zdania. bo od niego wszystko zależy. <·„',;-:.:}.·:;:;:;·;"··
Je ne rriange pas toujours de poisson. Nie zawsze jem rybę. '· ' :·'• "!:!•-"'
Vous al/ez souvent au theatre ? Non, nous n'y alfons pas .souvent. Czy częs1:~thódzi2ie do teatru.
Nie, nie chodzimy tam często. · • ·· · · · ·
.--.:·--·.'.·.('.2.::~:'.'i·:·::·{;·:·:-
4. Ne ... ni .„ ni (ani ... ani) jest zaprzeczeniem spójników et (i) oraz ou (lub). Ta konstrukcja ma następujące
warianty: ni. „ni... ne, ne„ .pas de.„ ni de.
Tu n'aimes ni fes pommes ni fes oranges ? Nie lubisz ani jabłek, ani pomarańczy?
Ni ma sc:eur ni moi ne voulons cette jupe. Ani moja siostra, ani ja nie chcemy tej spódnicy.
fis n'ont pas pris de fromage ni de farine. (Oni) nie wzięli ani sera, ani mąki.
-~ Po ni opuszczamy rodzajniki nieokreślone oraz cząstkow~._ .• vi~itiU e>.;
0 10
Ton cousin a une moto et une voiture ? Non, il n'a ni moto ni
J•~;~~~·~~,i~:~t<Jr i samo-
chód? Nie, (on) nie ma ani motoru, ani samochodu.
Tu veux du cafe m1. du the? Je ne prendrai ni cafe ni the. Chcesz: ka1i:>;•.cti1iheic~$.~v?~~i;:,7·~Rtię się ani
kawy, ani herbaty. .·
5. Ne „. rien (nic) jest zaprzeczeniem zaimka rzeczownego nieokreślonego quelque chose (coś), a także
tout (wszystko).
Tu veux que je t'apporte que/que chose ? Non, je ne veux rien. Chcesz, żebym ci coś przy·
niósł/przyniosła? Nie, nie chcę niczego.
El/es ont tout fait ? Non, el/es n'ont rien fait. Czy one wszystko zrobiły? Nie, nie zrobiły niczego.
6. Ne „. personne (nikt) jest zaprzeczeniem zaimka rzeczownego nieokreślonego quelqu'un (ktoś). I
i
Tu connais que/qu'un ici? Non, je ne connais personne. Czy kogoś tutaj znasz? Nie, nikogo tutaj nie znam.
7. Ne „. aucun(e) (żaden/na) jest zaprzeczeniem zaimka przymiotnego nieokreślonego quelque
pewien) I que/ques (kilka, parę) oraz rodzajników nieokreślonych un, une, des.
(jakiś,
I
Efie a quelques soucis ? Non, efie n'en a aucun. Czy (ona) ma jakieś (kilka) zmartwienia (zmartwień)? *
Nie, nie ma żadnego (zmartwienia).
li n 'y a aucun remede contre cette maladie. Nie ma żadnego środ.ka (lekarstwa) na tę chorobę.
254
ZDANIE PRZECZĄCE '!10.1 .•
.,., ..;-/·
S. Ne ... nu/le part (nigdzie) jest zaprzeczeniem wyrażenia przysłówkowego quelque part (gdzieś).
, au avez-vous achete ce miroir ? Nous ne /'avons achete nu/le part. C'est un cadeau. Gdzie kupili-
f ście/łyście to lustro? Nie kupiliśmy go nigdzie. To prezent.
I Mon portable, il doit etre quelque part ici. Mais je ne le trouve nu/le part. Moja ko.mórka musi gdzieś
! tutaj być. Ale nie mogę jej nigdzie znaleźć. .
9. Sans (bez) jest przyimkiem, który może wyrażać negację rzeczownika, zaimka lub bezokolicznika. Jest prze-
ciwieństwem przyimka avec (z).
I Pourquoi tu es venu sans parapluie ? Dlaczego przyszedłeś bez parasolki?
j //s ne sortent jamais sans moi. Oni nigdy nie wychodzą beze mnie.
i Eiie s'est assise sans rien dire. (Ona) usiadła, nic nie mówiąc.
zestawienie konstrukcji przeczących i odpowiadających im słów w formie twierdzącej
!epre!'ds mon caf" aitec du!a_it: .•. 1.Je_p(endsmoncafe.5an5/ait: ·

. .... . . ·..•. piję k~wę bęz r11Jeka: ;,; <• ,... ·.••
iję kawę ~ r:nlękięm ·.· ·•
.··.,·. 11.so!J.~o.uvert avę.c fióus, . · · 2:11sSrlfęuve0t~a11snóu~
n) często wychodzi z nami.. •· ·· ·. · (Ónl.?ęsto. >,Vl'cbodzitiez nas:·
•Ble eciit en faisart des fautes: 3:Eile ecritsańs faire defautes.> . < ;····· <
((ina) pisze, r<>,biąc~lę<Jy. ·· ((}na) pisze bez (robi:ryia) bł~dów{bezbłędnie.
Ile a deja fini. (Ona) już skończyła. 1, Eile n'a pas encore fini.
-;z (Ona) jeszcze nie skończyła.
~!•. 2 . .ne .„. toujours pas . 2. Eile n'a toujours pas fini.
(O~a) ciągle jesz?e nieskoń?Xt~.
lir>·<·>·•··
rtl~dortef,,core,,•_(()~)j~~i(ze~P'i .. . 1{11~ ciortpl!!s. (On}jQff\jejpL •
"]:Je mange de la viande et I au du poisson. 1a. ńe .... ni ... ni~ 1a. Je-ne mange ni viande ni poisson.
·em mięso i I lub rybę. 1 b. ne „. pas de „. 1b, Je ne mange pas de viande ni de pois-
ni de son. Nie jem ani mięsa ani ryby.
2_. Jean et I ou Mare peuvent venir. 2. Ni ... ni ... ne 2. Ni Jean ni Mare ne peuvent venir.
an i /lub Marek mogą przyjść. Ani Jan ani Marek nie mogą przyjść.
f,Vientpa,rfoiS(CJ.1.Jf:f CJ.1.J~fois) h_OUS Vdir. ne_·:.·· Jam.ąis:.- J1:·n:e_: y1~ót 1~_ma_i~/1a·u~:y~oi'r. ·;:--·
On)' czasem nasodwiedzę, .. . · (O~)nigdy.na2;Bieodvvied.~a,
.. a sCEur a des (guelques) problemes. ne ... aucun(e) Mon frere n'a aucunprobfeme.
r0Moja siostra ma jakieś (kilka) problemy Mófbrat nie ma żadnego problemu.
~{problemów). ·
fY.i-t-il t11 riC>yte 1.unepys,sibifite}· .. • . · 1111'y il!.l~uff, P~~. cl~ ~oqt~J~D1:[)0 ~; piJ;·a~ ·
if'
. yje~tjakaśwą_tpliwość.f•rnbzliwość?
ł!r• .> ·. < ••. ·
· •····!·•.• •• <· • >
possibilit"- )•·· •··
Nie. ma (żadl'lej) ':"ątpli~ośti J możliyfości.
~;T,u as que/que chose a m,anger? ne . ·~ rien a
Je n'ai riery manger.
ft:.Masz coś do jedzenia? Nie mam niczego do jedzenia.
~-· ont tout prepare.
~lis . . /Is. n'ont rien prepare.
l?.,(Oni) wszystko przygotowali. (Oni) niczego nie przygotowal.i. ·
~.-.· .Ti
f„Widzisz gdzieś mój ·.• ·.,_. ·.t·u · · .~e_
. • . u_._._•._·.vo.is· · .· m· · ·.· · ·a· · .·.·_·.·.·.v· ·_·o .•. qu·····.e
..J.'q· · · .·
samochód? ··rt
.•. . ·.·.• ·.'.· .·.
<
1.1_ ·e_ ._·. .
...•..
..
P_._·.···.·.".·
.. _Je.11evpis.,tayoituij,ń,~lfą)?}r;f·,,·.,·,.s···
f")jgd~ię ']ie':"19~~J':"~i~g(')s~mPcąodtj: .· ' '
~;-\fou~ ·a~ez.vu q.uelqu;~n dan; i~ -~u~.·? . ne ... personne Non, je n'ai vu peisonńe.
~•ezy widział/ta Pan/i kogoś na ulicy? Nie, nie widział.em/łam nikogo.
l'Ei1ei &a~.ffo,~J~f;i~h.'bWfs~'.";!· •...•·•· / •·••riit:•:•1~},)a1s ·. · ·•·• • ' 'Eli~łii~J}J~;tJ.~',ii,~i"t?r>''b[)~~:7•• ·y ( .•.·•· · .· ·
fi8rn!) często·d1odzą dÓ·dy.śk6teki··.:•. • < · · •··· ·•. • · ~ (ci~~) ~ig~y.?ie;'IB~§,i~ą.aa·,?~-'.!'C>te~i.%;····· ·
~'·.?•·.•_,.·~-..•-:_.•_:_•._,_'._• .••.·._•.· · · · .·_;_•.

~-
;;1. Mon peretravaiile toujour~ (= encore).
_.'•,_•·. · · · · · · · -·~
„.·.•...'··········•-•·.•.·········-·············•...••._;_ '.•.' .•. •.•.•.··.·.'.• .•.'. •.•.•.·_·•.•.•.i_
. . . •. ••·':·Koe pa~ ~a[)~e~'i;>
·., ,;;;
}i' ;
_1. ne ··-··plus
• Eil~5: 'l"' v.~.a.ilł
• • iĘi ·;,(QQe)j>[<i "5:5."~f~'łtf'ozb.~ifę.1.· ,. :• ,,;::
CQ/JfJ~ą~~ę519,'iJt:),cJy~~QJ;i,1{
1. Le mien ne travaiile plus,
~.Mój ojciec nadal ciągle pracuje.. · Mój (ojciec) już.nie .pr<icuje.
!f~· Le matin,je sors toujours a Bh 2: ne .•. jamais . 2 .. Le matin, je nesorsJa,1T1~is a Bn.
&•.~ano zawsze wychodzę o 8-ej. Rano nigdy nie wyc~od~ę o.8-ej. . .
~.:J. Tu vas toujours chez ie medecin quand 3:.ne . .. pas toujours 3. Je ne vais pas toujours che:rle medecin
~;tu te sens mal.? Czy za':"sze chodzisz do quahrJ je me sens m~I: Nię 2'.awsze chodzę do
l.Jekarza, kiedytzujesz się ź.le? , . lekarza, kiedy czuję się źle>· ·
"Konstrukcja ne ... ni ... ni ma też wariant ne ... ni ne w przypadku dwóch zdań wspó!rzędnie złożonych.
l_. Mon cousin mange et boit beaucoup. Mais ma cousine, eile ne mange ni ne boit beaucoup. Mój kuzyn dufo je
f i pije. Ale moja kuzynka nie je i nie pije dużo.
f. Mes enfants dorment ou se reposent. Les /eurs ne dorment ni ne se reposent. Moje dzieci śpią lub odpoczywają.
t Ich (dzieci) nie śpią, ani nie odpoczywają. ·.
255
~~!ltl1f~: Rien, personne i aucun są także zaimkami rzeczownymi nieokreślonymi (les pronoms indeji~is) i-Diogą wyst
pować w funkcji pochniotu. Wtedy konstrukcje przeczące z tymi zaimkami mają odwrotną ko}ejnośt'.: Patrz także ~
RZECZOWNE NIEOKRESLONE, str. 66. . · .
Vous voyez ici guelgue chose qui vóus p/aise ? Non, rien ne nous plait. widzitie tbtaj' co~.• co by si
wam podobało? Nie, nic się
nam nie podoba. . ·· • .· · ę
Personne ne peut m'aider. Nikt nie może mi pomóc. :· · ·· . ·
De tous mes amis, aucun ne vou/ait me voir. Żaden z moich przyjaciół nie chciał się z.e mną spotkać.
Łączenie różnych konstrukcji przeczących

Niektóre konstrukcje przeczące mogą występować wspólnie w jednym zdaniu. Na przykład:
® ne„. plus I ne „. encore + jamais:
Ne faites plus jamais ~a ! Nigdy więcej tego nie róbcie!
®·Ne „ . plus I ne „ .jamais I ne „ . encore + ni„. ni:
Je n'ai encore bu ni vin rouge ni vin blanc. Jeszcze nie piłem/łam wina czerwonego, ani białego.
® ne „ . plus I ne „ . jamais I ne „ . encore + rien I personne I aucun :
Tu n'as encore rien fait ? Jeszcze niczego nie zrobiłeś/łaś?
M®J..8; Negację można wzmocnić za pomocą wyrażenia pas du to~t_{~c.tle~„~ ogól~}-~~-~~~j-~~#.-~~dzi~j stosowa.
ne konstrukcje przeczące: ne ... point znacząca w zasadzie to samo, co ·ne ... pas:i.ne ... _guere {zbytnio;;za bardzą nie)~
Efie n'aime pas du tout la musique c/assique. (Ona) wcale nielubi .mu~ykiklasydnej. X
Efie n'est point stupide. (Ona) nie jest głupia. · · · ·· ·
li n'est guere raisonnab/e. (On) nie jest zbyt rozsądny.
Konstrukcja ne ... que

W zasadzie nie jest to konstrukcja przecząca, ponieważ znaczy „tylko, dopiero" i jest synonimem przysłówka
seulement.
On ne peut pas rester ici. li n'.Y a qu'une place libre. (=li y a seulement une place /ibre.) Nie możemy tu·
taj zostać Jest MkQ jedno wolne miejsce.
Je n'ai qu'un reve : avoir beaucoup de temps libre. (= J'ai seulement un reve.) Mam MkQ jedno marze·
nie: mieć dużo wolnego czasu.
/Is ne partent que dans deux semaines. (= lis partent seuiement dans„.) (Oni) wyjeżdżają dopiero za dwa
tygodnie.
Tzw. ne expletif
W języku francuskim istnieje pewien rodzaj ne, który nie ma wartości przeczenia. Jest to właśnie tzw
ne exp/etif, które występuje po niektórych czasownikach i wyrażeniach. Jego stosowanie jest możliwe, ale nie
obowiązkowe. Można go spotkać (i stosować) - głównie w języku szczególnie starannym - po czasownikach
craindre (obawiać się), avoir peur (ba( się), eviter (unikać), empecher (przeszkadzać, uniemożliwiać), ne pas
douter (nie wątpić), ne pas nier (nie zaprzeczać); po spójnikach avant que (zanim), a moins que (chyba, że),
de crainte/peur que (ze strachu); po przymiotnikach i przysłówkach służących do wyrażenia porównania, np.
plus (bardziej), moins (mniej), pire (gorszy), meil/eur {lepszy). Patrz także: TRYB ŁĄCZĄCY (str. 219). I
Je crains qu'il (ne) tombe maiade. Obawiam się, że on się rozchoruje.
Rentrez avant qu'il (ne) p/euve. Wróćcie zanim zacznie padać.
Cette fi/le est plus sympa qu'e//e ne p_aralt. Ta dziewczyna jest sympatyczniejsza, niż się wydaje.
I
i
J
R??fmitfi W językn potocznym mówionym często .zanika" pierwszy ele1me1ot Ile~acji, ne.. 9b1~CTlO~f.JJas poclpo1NiaC!B, I
że chodzi o zdanie przeczące.
Je peux pas te fe dire. Nie mogę ci tego powiedzieć. I

Vous venez pas avec nous ? Nie idziecie z nami?
C'est pas vrai. To nieprawda.
Je sais pas. Nie wiem.
256
ZDANIE WYKRZYKNIKOWE 10.\~
"•'"==·~~
~~{~Ir Negację przymiotnika można wyrazić także za pomoć:ą przedrostków o wartości prz_e_c_~ą~~j:Jest t? -~-~~.~~:·
wszystkim przedrostek in·, który posiada warianty im·, ill· i ir-. To, który przedrostek dodamy do _przymiotnika, zależy od
litery, na którą zaczyna się przymiotni!~ ·
anim'e ~ inanime (nieożywiony), habituel.:. inhabituel (niezwykły, niecodzienny), 'cef-tain '.... inc·pri'aiii:·
(niepewny) •.
mobile ~ immobile (nieruchomy), possible - impossib/e (niemożliwy)
! lega/ - il/egal (nielegalny), lisib/e ~ illisible (nieczytelny)
regulier ~ irregu/ier (nieregularny), ree/-> irree/ (nierzeczywisty) itd.
10. Budowa zdania~ 10.1.c. Zdanie przeczące~ ćw. 1.-13. ~
~
llb»AN!E WYKRZVKNIKOWE
LA PHRASE EXCLAMATIVE
Zdanie wykrzyknikowe (/a phrase exlamative) pozwala wyrazić różne uczuda i emocje, np. radość, zdziwienie,
zaskoczenie, podziw, żal, złość lub oburzenie. Może zawierać czasownik odmieniony w jakimś czasie trybu
oznajmującego, ale często czasownik jest pominięty. Zdanie wykrzyknikowe może, ale nie musi, zawierać sło
wo wykrzyknikowe. W języku mówionym zdanie wykrzyknikowe cechuje specjalna intonacja, którą w piśmie
symbolizuje znak graficzny - wykrzyknik: „ ! " (le point d'exclamation).
f C'est une bonne idee ! To dobry pomysł!
1Quel/e horreur ! Ale (co za) potworność!
i Comme tu es courageux ! Ale ty jesteś odważny!
Zdania wykrzyknikowe ze słowami wykrzyknil<owymi

Słowa wykrzyknikowe są to słowa - przymiotniki i przysłówki - wyrażające intensywność uczuć, a także ilość.
1. Quel(s), quelle(s) Uaki/a, jacy/jakie) uzgadnia się z rzeczownikiem, do którego się odnosi, w liczbie i rodza-
ju; występuje w konstrukcji „quel + (przymiotnik) + rzeczownik"; patrz także: ZAIMEK PRZYMIOTNY PYTAJĄCY
I WYKRZYKNIKOWY, str. 28.
r Que/s gentils enfants ! Jakie grzeczne dzieci!
t Quel/e malchance ! Ale (co za) pech!
I Quel beau gar,on tu es ! Ale z ciebie przystojny (ładny) chłopiec!
ie Quel/es bel/es fleurs tu as apportees ! Ależ piękne kwiaty przyniosłeś/łaś!
2. Que Uak bardzo, jaki) jako przysłówek jest nieodmienne; kiedy znajdzie się przed zaimkiem osobowym
zaczynającym się od samogłoski - il(s) (on/i), el!e(s) (ona/e), on (my/ludzie) - wówczas trzeba użyć formy skró·
conej qu'; występuje w konstrukcji „que + szyk zdania oznajmującego"; przy wyrażaniu ilości użyjemy kon-
strukcji „que de (d) + rzeczownik", którą przetłumaczymy jako „ile, jak dużo, jak bardzo".
1Que tu es jaloux ! Ale (jaki) ty jesteś zazdrosny!
f Julie, qu'elle est belle ! Julia, ależ ona jest piękna!
l tocean, que d'eau ! Ocean, ileż to wody!
3. Comme (jak, jak bardzo) jako przysłówek jest nieodmienne; występuje w konstrukcji „comme + szyk
zdania oznajmującego".
! Comme ton frere est grand! Ależ twój brat jest duży!
i Comme je m'ennuie ! Jak ja się nudzę!
4. Combien jako przysłówek jest nieodmienne; występuje albo w konstrukcji „combien + szyk zdania oznaj-
mującego" Uak, jak bardzo), albo „combien de (d') + rzeczownik" (ile, jak dużo) dla wyrażenia ilości.
f Combien je le regrette ! Jak bardzo tego żałuję!

r Combien d'amis il a ! Jak wielu on ma przyjaciół!
257
5. Tellement I tant I si - przystówki - występują w konstrukcjach "czasownik + tellement I tant" (lak t k
bardzo), „tellement de I tant de + rzeczownik" (tyle, tak dużo), „si I tellement + przymiotnik/ przysłó~ ~"
(tak, tak bardzo); przysłówki te służą także do wyrażania skutku, patrz: ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKO~[
SKUTKU, .str. 278. .
Est-ce que c'est Max ! //il. tant I tel/ement change ! Czy to Max? Ależ on się zmienił!
// y a tellement I tant de monde ! Ależ jest dużo łudzi!
Tl
Cette fi/le est si I tel/ement intel/igente ! Ta dziewczyna jest taka inteligentna!
Di
Zdania wykrzyknikowe bez słów wykrzyknikowych pl
w
Zdania wykrzyknikowe mogą występować także bez słów wykrzyknikowych i ograniczać się nawet do jednego ni
słowa.
d)
A demain ! Do jutra. Attention ! Uwaga! Tiens ! No proszę! Bien ! Dobrze! pe
C'est un scandale ! To jest skandal! Tu es folie ! Jesteś szalona!
Silence! Cisza! Spokój! Tant pis! Trudno! Au secours ! Na pomoc!
Enfin ! Nareszcie! Comment ! Coś takiego! Deja ! Już! A table! Do stołu!
Użycie wyrażeń wylcrzyknikowych

Zdanie wykrzyknikowe występuje często z wykrzyknikiem (une interjection). Jest to nieodmienna część mo-
wy, która wyraża silne stany emocjonalne, uczucia i wolę mówiącego, a także naśladuje dźwięki otaczającego
świata. Wykrzyknik jest charakterystyczny dla języka mówionego. W języku pisanym po wyrażeniu wykrzykni-
kowym obowiązkowo stoi znak graficzny wykrzyknik „ ! " (un point d'exclamation). Wyrażenia wykrzyknikowe
St1
są bardzo liczne, pojawiają się w różnych kontekstach i są zależnie od nich interpretowane, np. ah ! (ach!, a!),
m.
oh ! (o!, och!), eh! (ech!, ej!).
1.
Ah ! Comme tu mens mal! Ach, jak ty źle kłamiesz.~ ah wyraża tutaj żal, rozczarowanie
Oh ! Que c'est joli! Och! Jakie to ładne! - oh wyraża tutaj podziw, pozytywne zaskoczenie
2.
Niektóre wyrażenia wykrzyknikowe jednoznacznie sugerują uczucie, jakiego doznaje mówiący. Mogą wyrażać:
- cierpienie, ból, żal: Aie ! (aj!, oj!) He/as! (niestety!) 3.
- radość, satysfakcję: Oh, oui ! (o, tak!), Ah bon ! (Dobrze!), Eh bien ! (Dobrze!)
- zdziwienie, zniecierpliwienie: c;a a/ors ! (coś takiego!), Bigre ! (do diabła!), Oh la la! (coś takiego!)
- złość: Zut ! (a niech to!, choroba!)
- wstręt, niechęć: Pouah ! I Berk ! (beurk) ! (pfe!, fuj!, fe!)
- ulgę: Ouf ! (uff!)
- prośbę o uciszenie się: Chut ! (pst!, cicho!, sza!)
- zawołanie, chęć zwrócenia na siebie uwagi: Ho ! I He ! (hej!)
se
-zachętę: Hue! I Hop! (dalej!, naprzód!)
Ale ! Tu me fais mal! Oj, robisz mi krzywdę! St1

Oh, oui ! //est formidable ! O, tak ! On jest wspaniały!
Chut ! On n'entend plus rien ! Pst! nic nie słychać! !q
Pouah ! c;a sent mauvais ! Fuj, śmierdzi! St1
Ouf ! C'est fini ! Uff! Skończone!
Hue ! Mais avance donc ! No, dalejr· Rusz się do przodu!
~
Wśród wyrażeń wykrzyknikowych znajdują się także onomatopeje, czyli wyrażenia dźwiękonaśladowcze, np. nio
atchoum ! (apsik!), boum ! (bum!, bęc!), crac ! (trzask!), vlan ! (plask!). nie
nill
Różnica między zdaniem wykrzyknikowym a rozlcazującym
Można łatwo pomylić zdanie wykrzyknikowe ze zdaniem rozkazującym, zwłaszcza w tekście pisanym, ponieważ
obydwa kończą się zazwyczaj wykrzyknikiem. Jak je odróżnić? Otóż zdanie wykrzyknikowe (la phrase exclama· 1
tive) wyraża postawę uczuciową, np. radość, zdziwienie, złość. Natomiast zdanie rozkazujące (/a phrase impera· I
i
tive) wyraża rozkaz, nakaz lub radę. Może kończyć się kropką łub wykrzyknikiem. Czasownik użyty w tym zda· ',l
niu jest odmieniony w trybie rozkazującym (l'imperatif) w jednej z trzech osób (tu, nous, vous), w których ten J
tryb występuje. Więcej informacji i przykładów znajdziesz w podrozdziale TRYB ROZKAZUJĄCY (str. 214).
Que tu es responsable ! Ależ (jaki/a) ty jesteś odpowiedzialny/a! - zdanie wykrzyknikowe „
_J
Sois responsable ! Bądź odpowiedzialny/a! - zdanie rozkazujące

10. Budowa zdania - 10.1.d. Zdanie wykrzylmilcowe - ćw. 1.-8. l!)
. 258
.
STllÓNA BIERNA '.i0».
"''··-'.<:.!"'
Sil'R@NA ~iERNA
LA FORME I VO!X PASSIVE
TWorzenie
Do utworzenia strony biernej (la forme I voix passive) niezbędny jest czasownik etre (być) oraz imiesłów czasu
przeszłego (le participe passe) czasownika wyrażającego czynność, której poddany jest podmiot zdania
w stronie biernej. Wykonawcą czynności jest tzw. complement d'agent (dosL dopełnienie orzeczenia w stro-
nie biernej) wprowadzony przez przyimek par (częściej) lub de (rzadziej). W stronie biernej mogą być użyte je-
dynie czasowniki przechodnie występujące z dopełnieniem bliższym (/es verbes transitifs directs). Patrz także
podrozdział KONSTRUKOE CZASOWNIKÓW, str, 183.
, Notre famille regarde souvent cette serie te/evisee. Nasza rodzina często ogląda ten serial.
j - czasownik regarder jest czasownikiem posiadającym dopełnienie bliższe - cette serie te/evisee - dlatego
! możliwa jest w tym przypadku zamiana na stronę bierną: Cette serie te/evisee est souvent regardee par
1 notre famille. Ten serial jest często oglądany przez naszą rodzinę.
! Ale: Michel a te/ephone a Marie. Michał zadzwonił do Marii.
''i· - czasownik te/ephoner jest czasownikiem, który nie posiada dopełnienia bliższego, posiada tylko dopełnie-
' nie dalsze (a Marie); transformacja na stronę bierną jest w tym przypadku niemożliwa.
Strona bierna i strona czynna przedstawiają ten sam fakt, ale z dwóch różnych punktów widzenia. Transfor-
macja zdania w stronie czynnej na stronę bierną wymaga następujących zmian:
1. dopełnienie bliższe (le comp!ement d'objet direct) czasownika w stronie czynnej staje się podmiotem cza-
sownika w stronie biernej;
podmiot czasownika w stronie czynnej staje się dopełnieniem czasownika (le comp!ement d'agent) w stro-
nie biernej;· dopełnienie to jest wprowadzone przez przyimek par;
czasownik użyty w stronie czynnej zostaje zastąpiony czasownikiem etre oraz imiesłowem czasu przeszłe
go (le participe passe) tego czasownika, przy czym:
a. czasownik etre musi być odmieniony w tym samym czasie, co czasownik w stronie czynnej
b. imiesłów czasu przeszłego uzgadnia się w liczbie i w rodzaju z podmiotem zdania w stronie biernej.
Schemat transformacji ze strony czynnej na stronę bierną
Strona czynna: Le proviseur re,oit les lyceens. (Dyrektor liceum przyjmuje licealistów/
spotyka się z licealistami).
Strona bierna:
~
Les lyceens sont re,us par le proviseur.
(Licealiści są
przyjmowani
przez dyrektora lic~um).
MJtlk\'11 Nie pomyl czasownika w stronie czynnej uzytego w. którymś z~"511~ zł~;i~~;~%f~~~~~~~llł~
·monym w stronie biernej. Pamiętaj, że czasownik w stronie biernej ma za~f!e. o ~~d~ e~elllent_.m~s~j ;~~:,~-~9,~-:.~~Q:~
nie czynnej w analogicznym czasie. o tym. w jakim czasiejestużyty_czas_owilik'.w stronie b,ieriiej;J1ifą~llj~ . ·f:ó.I:Dla;:,.>;,·'!:~_„<f
nika etre. Porównaj: Czas Forma cz.Sownika .·. > • ~~~~illSi~~

w stronie czynnej (3. os; lpoj,) JN stronie bfe;:,';ęl(i ó~[~
ł ł . . L•;•'?;j.{J;{)·~;;,;-
·--·-~·~:raźniejszy (le present) n regarde · ;; n,esfięgcfolfii'')'.5i.'':

__ Czas przyszły prosty (le futur simple) nregardera· · <Irsffa):egą1'Je.•i ·
~zas przeszły złożony (le passe compose} _ _ _ _ __::n..:a:.:.re:<g.::a::_:rd::e'-"""'-~~'-'-"+c:.•·"'•'..:Il..:ii..:'•:;:;fe..::'r:;:;eę;~·,a::m:;:;.e"'-~c:.'i';:.•••"'''·+'
Czas przeszły niedokonany (l'imparfait) nregardait
·~------~---~~-'-~~~~~~~~~='-'=
.··: Il,efti.it'ffegaiiJ~>f
~zas zaprzeszły (le plus-ąue-paifait) navait regarde Il·a~qit;liĘefegdfdę;'i )••'
Czas teraźniejszy trybu warunkowego nregarderąit :--:-)1fSEljiit_:~gd[de';,I;'.~;::{/:
(le conditionnel present) -~" -{'.:'.:::t:-.r te·-'.;~;:--/-;--„ <;et:.;:;?i
~~~~~=~~=~~=·-·~=~0.cc•;·"
!jf~~~~~';da~ma ~.
I
-~~}Il Gd~ pochniote_m z.dani~~ stroni~ ~~j jest zaimek on. wówc.Zas :...-po tranSrormacji n_a ~~ę bierną~--
dopełmeme orzeczema w strome biernej me będzie wyrazone.
On la punira. ~ Eiie sera ounie. Ukarze się ją. I (Ona) zostanie ukarana.
On a construit un nouveau theatre. - Un nouveau theatre a ete construit.
Zbudowano nowy teatr. I Nowy teatr został zbudowany.
_ ___ _-_, · :- , . _-.---_ ··:>.
I
Strona bierna w czasach opisowych
Kiedy chcemy utworzyć stronę bierną czasownika odmienionego w czasach przeszłym bliskim (ie passe recent)
lub przyszłym bliskim (ie futur proche), powinniśmy to zrobić według schematu: venir de I al/er+ etre (w bez.
I
okoliczniku) + imiesłów czasu przeszłego (ie participe passe) odmienianego czasownika.
On vient de prendre une decision importante. ~ Une decision importante vient d'etre prise.
Podjęto ważną decyzję (została podjęta ważna decyzja).
Ił
La municipa/ite va demolir cette vieille maison. ~ Cette vieil/e maison va etre demo/ie par la municipa/ite.
Władze miejskie zburzą ten stary dom (ten stary dom zostanie zburzony przez władze miejskie).
I'
Forma przecząca czasownika w stronie biernej
Aby użyć czasownika w stronie biernej w formie przeczącej, elementy przeczenia, np. ne ... pas, ne ... jamais,
ne ... plus. stawiamy z obu stron czasownika posiłkowego etre.
Cette expression n'est plus utilisee. To wyrażenie nie jest już używane (wyszło z użycia).
Ces lettres n'ont pas encore ete envoyees. Te listy jeszcze nie zostały wysłane.
1·
Par czy de?
Wykonawca czynności w stronie biernej - ie complement d'agent - jest z reguły wprowadzony za pomocą przy-
imka par. Są jednak sytuacje, kiedy może być zastąpiony przez przyimek de:
® po czasownikach wyrażających uczucia, np. etre aime de (być kochanym przez), etre deteste de (być znienawi-
dzonym przez), etre estime de (być szanowanym przez), etre adore de (być wielbionym przez), etre apprecie de
(być docenionym przez), etre respecte de (być szanowanym przez), a także etre connu de (być znanym przez);
li est aime de tous. (On) jest kochany przez wszystkich.

Ce professeur est estime de tous ses eleves. Ten nauczyciel jest szanowany przez wszystkich swoich uczniów. I
® po czasownikach wyrażających stan lub opis, głównie wtedy, gdy dopełnienie czasownika w stronie biernej c
(ie complement d'agent) jest rzeczownikiem nieożywionym, np. etre accompagne de (być przez kogoś odpro·
wadzanym), etre borde de (być obsadzonym, obszytym czymś), etre couvert de (być pokrytym czymś), etre
decore de (być czymś ozdobionym), etre entoure de (być czymś otoczonym), etre precede de (być czymś po·
przedzonym), etre suivi de (być śledzonym, naśladowanym). W tym przypadku kładziemy nacisk na skutek
czynności. Kiedy jednak chcemy wyrazić rzeczywistego sprawcę czynności, wówczas użyjemy z powrotem par.
Cette route est bordee d'arbres. Ta droga jest obsadzona drzewami (Wzdłuż tej drog'1 rosną drzewa).
Les murs sont decores de tableaux. Ściany są ozdobione obrazami.
Ale: La maison a ete decoree par Pierre. Dom został udekorowany przez Piotra. 1
11> po niektórych czasownikach użytych w znaczeniu przenośnym, np. accab/er (przygniatać, przytłaczać), ecraser
(zmiażdżyć, zdruzgotać), surprendre (zaskoczyć, przyłapać); jednak użyte w znaczeniu dosłownym muszą być
użyte z przyimkiem par.
D·
· lis ont ete surpris de notre reaction. (Oni) byli zaskoczeni naszą reakcją.
Ale: Les vo/eurs ont ete surpris par. un passant. Złodzieje zostali przyłapani przez przechodnia.
zastosowanie
ll Kc
trE
m1
en
Stronę bierną stosuje się, aby położyć nacisk na rezultat czynności, a nie na samą czynność, a także na pod·
miot czynnościw stronie biernej. Częściej używa się strony biernej niż strony czynnej, kiedy wykonawca czyn·
ności nie jest wyrażony, bądź kiedy jest bliżej nieokreślony. Strona bierna jest często stosowana w języku me·
diów, np. w prasie, gdyż pozwala zachować neutralność.
i
I
I
we
Re
1.
I
Le voleur a ete arrete. Złodziej został zatrzymany. I ~
La tour Eiffel a ete construite pour /'Exposition Universe//e en 1889.
Wystawę Światową w 1889 r.
Wieża Eiffla została zbudowana na
l! 1'
V
260
KONSTRUKCJE EMFATYCZNE ~0.;, ..
,_/,
Kiedy wiadomo, kto jest wykonawcą czynności lub kiedy chce się na niego położyć nacisk, współczesny język
francuski zaleca stosowanie strony czynnej. Nie stosuje się strony biernej, kiedy wykonawca czynności jest wy-
rażony za pomocą zaimka osobowego.
i Le diner a ete prepare par Veronique. Kola"cja zostala przygotowana przez Weronikę (to Weronika p!7ygo-
i towała kolację). :
i Eiie a prepare Je diner. (Ona) przygotowała kolację. --> w tym p!7ypadku należy raczej pop17estać na stro-
i nie czynnej, gdyż po zamianie na stronę bierną po przyimku par znalazlby się zaimek osobowy e//e.
unikanie strony biernej

·Aby uniknąć strony biernej, można użyć:
. zaimka osobowego on, zachowując stronę czynną. Ten zabieg dotyczy raczej języka mówionego;
I On m'a vo/e mon sac. Skradziono mi torebkę. = Moja torebka zostala skradziona.
t On. construit un nouveau stade o/ymplique. Budowany jest nowy stadion olimpijski.
czasowników zwrotnych o wartości strony biernej odmienionych w stronie czynnej;
t Cette montagne se voit de loin. Ta góra jest widoczna (widzi się ją) z daleka.
I Cet ete, fes jupes longues se porteront toute la journee. Tego lata będzie się nosić dlugie spódnice p17ez
. i caly dzień.
konstrukcji „se faire I se /aisser + bezokolicznik".
· 1 li s'est fait renvoyer. Zwolniono go I Został zwolniony.
! Je me suis fait operer de l'appendicite. Byłem/łam operowany/a na wyrostek.
! Eiie se laisse toujours tromper. (Ona) daje się zawsze oszukać (zawsze jest oszukiwana).
Zdania w stronie biernej w języku francuskim można tlumaczyć w stronie czynnej na język polski i na odwrót.
f Je suis suivie par un inconnu. voix passive (strona bierna)
-->
r Jakiś nieznajomy mnie śledzi (dosł. Jestem śledzona przez nieznajomego).
I Cette nouvelle va /es inquieter. - voix adive (strona czynna)
t Będą zaniepokojeni tą wiadomością (dosł. Ta wiadomość ich zaniepokoi).
przetłumaczony na język pols.;- mil -V~~ić:slfo~;~~l$'~~ {:~f~~~~ifil'łii~~·~q
7
U§Ff!l'!·@ Czasownik obeir -
C'est un enfant qui ob€it toujou~ a ses parents. To jest dziecko. 'które jeśt Zciwśze··.p·a·stńsille ·~e~~?~~·~·~~J~;x;~L~B]:,Ji~{~:;~ ;.f{i;~:''.
10. Budowa zdania - 10.2. Strona bierna--> ćw. 1.-11. ~.··.·

. ·..· .· ·.· .
~
KONSTl!UJKC:JE EMFATYCZNE
LES MOYENS DE LA MISE EN RELIEF
Konstrukcje emfatyczne (/es moyens de /a.mise en relief) są to gramatyczne sposoby podkreślenia pewnych
treści i informacji, zwrócenia na nie uwagi rozmówcy. Używając ich, mówiący może połozyć nacisk na te ele-
menty wypowiedzi, które są dla niego szczególnie istotne. Ten zabieg, nazywany w języku francuskim la mise
en relief, który można przetłumaczyć jako .;,wzmocnienie wyrazistości słowa" lub „położenie nacisku na sio-
wo", jest bardzo często stosowany, zwlaszcza w języku mówionym.
Rodzaje konstrukcji emfatycznych I sposoby położenia nacisku na słowo

1. Przeniesienie na początek lub na koniec zdania slowa, na które chcemy położyć nacisk.
i Magnifique, cette robe ! (zamiast Cette robe est magnifique.) Wspaniala, ta sukienka! (Ta sukienka jest
I wspaniala.) ·
f Jamais je ne te pardonnerai ! (zamiast Je ne te pardonnerai jamais.) Nigdy ci nie wybaczę.
2. Zastąpienie słowa lub grupy słów odpowiednim zaimkiem z jednoczesnym przeniesieniem słowa, na któ ~
chcemy położyć nacisk, na początek lub na koniec zdania. re
Mon frere la prefere, cette musigue. (zamiast Mon frere prefere cette musigue.) Mój brat ją woli, tę rnu.
zykę. (Mój brat woli tę muzykę.) · .
Les enfants, ils ne font pas leurs devoirs. (zamiast Les enfants ne font pas leurs devoirs.) Dzieci, one ni
odrabiają lekcji. (Dzieci nie odrabiają lekcji.) : e
Je m'en souviens, de ce vovage. (zamiastJe me souviens de ce voyage.) Przypominam ją sobie, tę podróż
(Przypominam sobie tę podróż.) ·
3. Zastąpienie słowa, na które chcemy położyć nacisk, zaimkiem rzeczownym wskazującym nijakim (un pro.
nom demonstratif neutre): ce I c', cela I r;a.
Le sport. c'est sa passion. Sport to jego pasja.
tapprentissage du japonais. cela demande une grande patience. Uczenie się japońskiego, to wymaga
dużej cierpliwości.
Al/er au cinema. nous adorons <;a. Chodzić (chodzenie) do kina, uwielbiamy to.
4. Użycie konstrukcji prezentującej „c'est (ce sont) ... + zaimek względny (qui, que)"
C'est nous qui avons fait le menage. (zamiast Nous avons fait le menage.) To (właśnie) my posprzą
taliśmy/łyśmy. (My posprzątaliśmy/łyśmy.)
C'est a huit heures qu'el/e rentre. (zamiast Eiie rentre a huit heures.) To (dopiero, właśnie) o ósmej ona
wraca. (Ona wraca o ósmej.)
~ Kiedy chcemy położyć nacisk na podmiot zdania ~ony za:pomo~ą:_~-~·:o~'obow~;~;-.m~mi~_--zastt

pić zaimek osobowy w funkcji podmiotu zaim.ldem osobowym akcentowanym. Pamiętajteż:ot.Vm~"żt!_'forriia_,,cia·śoWiiika:ńill.
si być uzgodniona z tą osobą.
C'est toi qui as prepare Je diner. (zamiast Tu as prepare le diner.)
To (właśnie) ty przygotowałeś/łaś kolację. (Ty przygotowałeś/łaś kolację.)
Ce sont eux qui ne veu/ent pas m'aider. (zamiast fis ne veulent pasm'aider.)
To (właśnie) oni nie chcą mi pomóc. (Oni nie chcą mi pomóc.)
5. Użycie konstrukcji „ce +zaimek względny (qui, que, dont...) ... , c'est (ce sont) ... ".
Ce que je deteste, c'est le mensonge. (zamiast Je deteste le mensonge.) To, czego nienawidzę, to klam-
stwo. (Nienawidzę kłamstwa.)
Ce qui me p/ait, c'est son intelligence. (zamiast Son intelligence me plalt.) To, co mi się podoba, to jego/jej
inteligencja. (Podoba mi się jego/jej inteligencja.)
Ce dont j'ai besoin, ce sont /es vacances. (zamiast J'ai besoin de vacances.) To, czego potrzebuję, to wa-
kacje. (Potrzebuję wakacji.)
6. Użycie wyrażeń „i/ y a ... quilque", „r;a fait... que", „voila ... quilque", "quanta", "en ce qui concerne".
li y a des personnes qui t'attendent. Są tu osoby, które na ciebie czekają.
c;a fait /ongtemps que je ne t'ai pas vu. Od dawna cię nie widziałem/łam.
Voila un probleme qui me complique la vie. Oto problem, który mi utrudnia życie.
Quanta cette affaire. je n'en sais rien. Jeśli chodzi o tę sprawę, nic o niej nie wiem.
En ce qui concerne le demenagement a Lvon. efie ne s'est pas encore decidee. Jeśli chodzi o przepro·
wadzkę do Lyonu, (ona) jeszcze się nie zdecydowała.
. 10. Budowa zdania~ 10.3. Konstrukcje emfatyczne~ ćw. 1.-7.@
I
·I
·-1
262
J
. NOMINALIZACJA ')Jl!):~;
N~MINAll.IZAC.JJA,
czyli redukcja zdania poprzez
zastosowanie grupy rzeczownikowej
LA REDUCTION DE.LA PHRASE PAR LA NOMINALISATION
Nominalizacja to (la nomina/isation) zabieg gramatyczny często stosowany we współczesnym języku francuskim,
rn.in. w prasie. Polega on na użyciu zwrotu rzeczownikowego, tzn. rzeczownika z przymiotnikiem lub/i dopeł
nieniem zamiast zdania z odmienionym czasownikiem. Zastosowanie nominalizacji pozwala skrócić zdanie,
skondensować informację i skupić się na tym, co najważniejsze. Dzięki temu zabiegowi można wyrazić się kla-
rowniej i precyzyjniej.
f La greve des infirmieres en Pologne. Strajk pielęgniarek w Polsce.(= W Polsce strajkują pielęgniarki.)
I Ouverture automatique des partes. Drzwi otwierają się automatycznie (dosł.
Automatyczne otwieranie się drzwi).
l. Jl est franc. J'apprecie beaucoup sa franchise. (On) jest szczery. Bardzo sobie cenię jego szczerość.
iworzenie rzeczowników
Rzeczowniki tworzy się od przymiotników oraz od czasowników.
1. Rzeczowniki utworzone na bazie przymiotników
Niektóre rzeczowniki pochodzą od formy żeńskiej przymiotnika, np. doux!douce - la douceur (delikatny/a,
lagodny/a; delikatność, łagodność), fauxlfausse - la faussete (fałszywy/a; fałsz), franclfranche - la franchise
(szczery/a; szczerość), oisifloisive - oisivete (próżniaczy/a; próżniactwo) itd. W temacie niektórych rzeczowni-
ów pojawiają się oboczności ortograficzne związane z ewolucją języka francuskiego (m.in. pochodzenie
rzeczowników bezpośrednio od form łacińskich) lub podyktowane względami fonetycznymi. Zostaly one
aznaczone w tabelce na niebiesko. Zwróć na nie uwagę, aby prawidłowo dokonać transformacji przymiotni-
ka na rzeczownik.
'''E<f1.?95HĘe'Z[<fM~'12r:ę ~ "'9~ry:C~i(a'';i<-:~j~);)~~~9~Hft · · · ··
: ;g~l)skY~i';-'" cja)/fm,p9rJ~ęft~cjJfT}p91;~VS'hf"J,~~Hi4i ~ , ., ·0;~e·i " 'rai•.; n.i9it:'..e~.:.~.L..ia····%~~~f' '
• (ni"u~~yla.:f9?9;pqis~ąQf(ę;1J:iCiisśa()će;(pot<;Z_nyf~•->;jj_ęg " • ,, .
'toleranceftol"r~ńcyjnY(a . cffdja) · ·· · · · · ,,„,;,i;&Xt 4z§:;:
anonyme __;_ anoryrnat (anonimow}</a '-> ość), benevole - bfÓ,(~volat (dobrowoiny/a-
działanie dobrowolne), volontaire __,, .volontariat (dobrowolny/a, ochotniczy/a•-'>
działanie ·ochotnicze, wolontariat)
· Zeński
,;~~sJ/~~~~!fi!~ii~,~~~~f~;f~\:Ó~Ć)~~~f~j~flfl~Jł1~!§%~~~~flj~)lf
absent!e ,... absence (nieobecny/a _. ość), cornpetent!e - competellce. (kompetent~
iff;
ny/a - cja); different!e - difference (różny/a -> różnica), evident/e. - .evidence
(oczywisty/a - ość), imprudent!e - imprudence (ńieostrożny/ą - ość), vio/ent(e c..,.
violence (gwałtowny/a - ość)
.'1.?lic~t!~ +: a(,l;f:!,1€si~·(~"1ikatdy/~ +: 'i~ć),faiłfl~,'% tai6f€#ś~(sf~~yJ~·~·9~5it1; \
· .•·. ••g~ętil!flef:p•2~h~lf~s;e (grzę!=f;f:'Y/a cf pśc;,,~prz~j~~/a•.•._.;.,pśĆJ, ~arg«ę;.~.~iir2Jfes,~~·~·;
. •. · \ś\)iią!YI?• .--f ?.s.ę. ~~S.~'1'~~1~~···~s~)·Ji=u~~. f:if!.~A~s~ef <rJit~.qy!~ ;;p2gś,fl>te7w~·ą'°"it{~.:~.
·· ';IT)ą/adress.e.(Qie~fęćżny/a 2
ość),·pblile,.c'i·.poH.tes.se(grzeą~Yl•:P: o#BiJpf'iej(ńy(a\f,i',; c
o~c)!•tii::bec;r;;<:nesse'(oogafy/a•~ c:t\No)' ,,,.,... ., ..• ··x1:~:.;;t.;: ",·c?'''
żeński · ć/J~~aie :: ;:-;;~;~~;(~i~~iy;~ ·.:,.·· «l;ir~id1~id/J~ ;. f/;,1211~~; (Ś~i~±;;;~ :.. ;;i:f ·
grand!e c_,. grandeur (duży/a - wielkość), laidle .'- /aideur (brzydkVa .:...,. ota),
/ourd!e - Joufdeur (ciężkVa - waga)
··· 1żer\ski •~óuHJ.aiii~.~"9i!ifo1iiJ'(;,~,i~jriiy1~pość);'iifeirJi-i;:.{r~Mrf~'.(~~i~~~Ci'i;l~'.'?f..fJ.l~f,~x;••
. ····•f9u!follę,-.•.f91i~•(v~1ory(~,__...•~ństyy,o);.qyp?c~i~e 7,hygocrif(e;}(~ip9~l):t~tl(ajzj~f1 <,
· •ja1oux!.Se.'-+Jat9usie.,(zazdrcisny!a . .:,... ·ść);maląde;t-.{r,aladfe.(choiy/a:"+:óbaYiiTiaileste•
·d.•.i7J.9d~5fie\(s&af,l[~Yi;'.'G<'.Ś,cJ1 sym,ji~t;ąq~.,1f;sJ,.1yy;!atfi!~.(śyf\1B"il~i;ip\it'lbJ"! <!Jf'
żeński bete - betise (głupi/a :.... ota), gourmand!e - gourmand/se (łakomy/a :.... stwo),.
sot!tte - sottise (głupi/a - ota) ·
263
-isme męski exotique - exotisme (egzotyczny/a - zm), humain!e - humanisme (ludzki/a -
humanizm), liberalle - libera/isme (liberalny/a - zm), pacifique - pacifisme
(pokojowy/a - pacyfizm), urbain/e - urbanisme (miejski/a - urbanizm)
-iste żeński i męski orienta/le - orientaliste (wschodni/a, orientalny/a - orientalizm), sociillle - socialiste
(społeczny/a, socjalny/a - socjalizm), sybolique - symbo/iste (symboliczny/a - zm)
_,
-itr! żeński authentique - aut~ent1Cite (autentyczny/a - ość), capable :--' .c~pacite (zdolny/a - oścl;'
coupab/e - cu/pab1/ite (winny/a - wina), cuneuxlse - cunos1te (ciekawy/a - ośc'), · ·
divers!e - diversite (różnorodny/a - ość), efficace - efficacite (skuteczny/a - ość), -5
excentrique - excentricite (ekscentryczny/a - ości. fidele - fide/ite (wierny/a - ośc}. -t
maniable - maniabilite (poręczny/a - ość), necessaire - necessite (konieczny/a - ość)'
ponctuel!le - ponctualite (punktualny/a - ość), rapide - rapidite (szybki/a - ość), '
sensib/e - sensibilite (czuły/a - ość, wrażliwy/a - ości. simple - simplicite (prosty/a .-.
ota), sincere - sincerite (szczery/a - ość), timide - timidite (nieśmiały/a - ość), tranquil-
-0
le - tranquiliite (spokojny/a - spokój), unanime - unanimite Gednornyślny/a - ośc') ·
-(Dtude żeński certainle - certitude (pewny/a - ość), exacte - exactitude (dokładny/a - ość),
inquiet!ete - inquietude (zaniepokojony/a - niepokój), so/itaire / seuile - solitude
(samotny/a, sam/a - samotność)
-te żeński · beau/belle - beaute (piękny/a - o), bon!ne - bonte (dobry/a - o), bref/eve -
brievete (krótki/a - krótkotrwałość), clair!e - clarte (jasny/a - ość), difficile - difficulte'
(trudny/a - ość), honnete - honnetete (uczciwy/a - ość), naif/ve - naivete
(naiwny/a - ość), vari€!/e - variete (urozmaicony/a - rozmaitość)
-tion żeński parfaitle - perfection (doskonały/a - ośc'), reso/u/e - reso/ution (zdecydowany/a - nie)
W niektórych.przypadkach rzeczownik ma formę krótszą od przymiotnika lub nawet taką samą: ca/me
le cal171e (spokojny/a -spokój), charmant!e - le charme (uroczy/a - urok, czar), confortab/e - fe confort
(komfortowy/a.- komfqrt).sourageux - le courage (odważny/a - odwaga), desespere!e - le desespoir
(zrozpac~ony/a..:.rozpa"'.'), eclatant!e -l'eclat (wspaniały/a - przepych), ridicuie - re ridicule (śmieszny/a -
silencieiixlse ":"ie silence.(ćichy/a - cisza), victoriei.Jxlse - la victciire (zwycięski/a - two) itd.
-Xi
lis sont toujours ponctuels. J'apprecie beaucoup leur ponctualite. (Oni) są zawsze punktualni. Bardzo
-ti
doceniam ich punktualność.
Les legumes du marche sont frais et varies. La fra/cheur et la variete des legumes du marche attirent
la c/ientele. Warzywa z targu są świeże i różnorodne. Świeżość i różnorodność warzyw z targu przyciąga
klientelę.
-u.
La to/erance est indispensable. Tolerancja jest niezbędna.
2. Rzeczowniki utworzone na bazie czasowników

w
ali
aq
(se) baigner - baignade (kąpać.się_. kąpiel); etudier -.etude (studiować - uczyć/ W\
się - studiowanie, nauka), (se) noyer,....noyade (l.J/topić; zatonięcie), · dii
(se) promener -'-- promenade (spacerować; spacer) po
eg
-(ss)age męski apprendre - apprentissage (uczyć się - nauka), atterrir - atterris;;age (wylądować (bi
łądowanie),cambrioler - cambriolage (włamać się - włamanie), chómer - chómage
(re
(być bezrobotnym - bezrobocie), heriter - heritage (o/dziedziczyć - spadek), net-
Spi
toyer - nettoyage (o/czyścić - o/czyszczenie), tourner - tournage (kręcić -·kręcenie) un
, connaltre_ ~-- ć~~-nai~sance---_(znać --znaj6ni9$-ć),-_,narire -- naissance (urodiić się - ~
na/urodziny), obeir- obeissance (oyć posłusznym-> posłuszeństwo), souffrir -
-
all<
souffrance_ -(cierp~ć-- cierpienie), :venger ~ ltengeance· (f1:1śdć Się - zerrista)
-at męski assassiner-+ assassinat (zamordować - morderstvvo), attenter -- attentat (targać ~
się na czyjeś życie - zamach) un

-ence!-ehse żeński defendre - defense (bronić, zabraniać - obrona, zakaz), exister ~ existence (istnieć (O\,
- :istn-ienie)
-(er)ie żeński plaisanter - plaisanterie (żartować - żart, kpiny), tromper - tromperie (oszukiwać
o
Ta
- oszustwo/kaństwo), tuer - tuerie (zabijać - rzeż, masakra)
LE
'mellt : męski , _ , s'a~user - amuseinent (bawić się,_ rozrywać-~ zabawa, rozrywka), commencer-
. commencement (zaczynać - początek), devefopper - deveioppement (rozwijać się
er
LE
- rozwój), enseigner -- enseignement (ucZ:yć, nauczać - naUka, nauczanie),
Ze .i
I
264 l
_J
NOMINALIZACJA '110.•.
fonctionner _...,.. fonctionnement (funkcjo'nować-+ funkcjonowanie), -gouverner ~ -

gouvernement (rządzić --rządzenie), /ancer-'fancement (rzucać, vvystrzelić -wyriuCEnie,
vvystrzelenie), licencier- licenciement (zwalniać-+ zwalnianie), rembóUrser ~- feińbouis'e-,
ment (zapłacić, zwró~ić - zapłata, zwrot), trembler
-.-,-, ~.tremblement
,., _,
(trząść
--
się.~ trzęsienie)
,- ---- ' ,,·'"-:
-sian żeński diviser - division (dzielić - podział), envahir - invasion (napadać, najeżdżać - inwazja,
najazd), exploser - explosion (wybuchać.- wybuch), preciser - precision
(s/precyzować - precyzja) ·
: -son żeński guerir - gur§rison_ (wyzdroWieć - nie)
-tien męski (rozmawiać o - rozmowa), maintenir - maintien (utrzymywać
s'entretenir -- entretien
- utrzymanie, zachowanie), soutenir- soutien (podpierać, podtrzymywać - podparcie,
podpora)
-(a!Otion żeński ameliorer - amelioration (poprawiać, ulepszać - poprawa, ulepszenie). augrnenter c.,.
augmentation (powiększać......,.. powiększenie, wzrost), condamner.- condam·nation
(skazywać - skazanie), construire - construction (budować - budowa), corrompre -
corruption (zepsuć - cie, przekupić - stwci), creer - creation_ (tworzyf - litw()_rż.en1e}
twór), di§truire - destrudion (niszczyć - zniszczenie, zburzenie), diminuer - diminu-··-:
tion (zmniejszać - zmniejszenie), diriger - direction (kierować, zarządzać - kierownictwo,
zarządzanie), disparaitre - disparition (znikać c.,. zniknięcie), elire - election {wybierać
- wybór), evacuer - evacuation ·(ewakuować - ewakuacja), evoluer- evoltJtion.
(ewoluować - ewolucja), installer - instal/ation (instalować, urządzać c.,. .instaiacj~,
urządzanie), interdire. - interdiction (zakazywać - zakaz), manifester - manifestation
(manifestować - manifestacja), negocier - negociation (negocjować - :negpcja~ja}, .
s'oppo:er ~ opposition (sprzeciwiać się - opozycja), paraitre - parution (uka~,.Waq
się - ukazanie), produire - production (produkować - produkcja), promouvoir-
promotion (promować, awansować - p_rómocja, awans); proposer -· prop()s,it;on
(proponować~ propozycja), proteger - protection (ochraniać - ochrona). protester
-+ protestation (protestować._ protest, sprzeciw), reagir - reaction (reagoWat~
reakcja), reduire - reduction (redukować~ redukcja)
-xion ż'eński ref/echir - ref/exion (zastanawiać się rozmyślać - refleksja, rozważanie)
) }.
; -te żeński attendre - attente (czekać - oczekiwanie), fai/lir - fai/lite (chybiać, zawodzić-> .fia-.
f sko, niepowodzenie, klapa), perdre - perte (stracić -+ strata), poursuivre_-: poursu_ite
t (kontynuować - kontynuacja), reussir .c..,. reussite (powieść się~ powodzen'ie; sukces);
a vendre - vente (sprzedawać - sprzedaż)
-ure żeński blesser - blessure (ranić - rana), couper - coupure (kroić, ciąć - cięcie, skaleczenie),
couvrir - couverture (na/przy/krywać - nakrycie), cultiver - culture (uprawipć - upra-
wa), fermer - fermeture (zamykać - zamknięcie), lire - lecture (czytać - lektura),
;. ouvrir - ouveTture (otwierać - otwarcie)' ·
~.w niektórych przypadkach rzeczownik ma formę krótszą od czasownika lub nawet taką sarną:
j:;;abandonner - un abandon (opuszczać, porzucać - porzucenie), accueillir - un accueil (przyjmovvać.-; p\"yjęde),
~.acheter - un achat (kupować - zakup), chanter - un chant (śpiewać - śpiew), choisir - un choix (wybierać:
twybór)„deceder- un deces (umierać - zgón), demander - une demande (pytać, prosić - pytanie, prośba), .
t:_divorcer - un divorce (rozwodzić się - rozwód), echOuer- ~n echec (nie udać si_ę, ńie powieść·- ·niep_tjWoCl:ZeQ_ie;
~.porażka), s'efforcer - un effort (wysilać się - wysiłek), examiner - un examen (badać, egzaminować c.+ bad.anie,
~egzamin), exiler ~ un exil (wygnać - wygnanie), finir - une fin (kończyć - koniec), manquer - un manque
~(brakować - brak), mourir - la mort, un/une mort(e) (umierać - śmierć, zmarły/a), reformef '-'>.une reforme
w,.(reformować - reforma), refuser - un refus (odmawiać - odmowa), rencontrer -- une .rencon,tre (sp_otykać.~.
I.spotkanie), repondre - une reponse (odpowiadać - odpovviedź), sauter,... un saut(skakać - s.kok),seff)t1m~r-
~ un sejour (przebywać - pobyt), voler - un vol (kraść - kradzież). · •·
~:Rzeczowniki mogą być też utworzone od imieslowów czasu teraźniejszego lub.przeszłego wfonniE! ż~ńskiej:
~,alfer,...
une a/lee (iść.-. aleja),
arriver - une arrivee (przybywać - przybycie), conduire ~une conduite(prowadzić
r-· -une_er:itree
~;,~
prowadzenie), decouvrir- une decouverte
(wcho_diić-:- wejście),
(odkrywać~ odkrycie), durer - une duree (tnwać:.... tnwanie);entrer
mettre - une mise (Wkładi3ć; ·ufn'ieszczać -+_włożen-ie, prriiesz_czeriie)j·;p_e~sęr::4
I:une pensee (myśleć - myśl), prendre - une prise (brać, złapać - złapanie, zdobycie), remettre ~une rem/se .· .· ·.
\.(odkładać - odłożenie), sortir - une sortie (wychodzić - wyjście)
On a detruit son ancienne maison. Cette destruction !ui a fait de la peine. Zburzono jego/jej stary dom.
Ta rozbiórka (dosł. zniszczenie) go/ją zabolała.
Le professeur nous a interdit de sortir. Cette interdiction nous a etonnes. Nauczyciel zabronił nam wy-
chodzić. Ten zakaz nas zdziwił.
a
Les magasins ferment 19h ? Depeche-toi si tu veux arriver avant Ja fermeture des magasins. ·sklepy
zamykane są o 19-tej? Pośpiesz się, jeśli chcesz zdążyć przed zamknięciem sklepów.
265
:i
l
~~!J!4~~i~J~~~\;:Y:;\;j; W temacie niektórych rzeczowników zachodzą dość poważne zmiany ortograficzne w stosunku do;
sownika. od którego pochodzą.
np. approuver - une approbation (uznawać, aprobować - uznanie, aprobata), coil.cevOi,
I~. i:e
tin
une conci?ption (pojmować, rozumieć - pomysł, koncepcja), s'€vader - une Evasion (uciekać - ucieczka), interrompre -, ~ Eg
interruption (przerywać - przerwanie, przerwa),.Iouer - une location (wynajmować - .wynajem), nommer - une nomi -, !1 M<
(mianować, powołać - mianowanie), permettre - une permission (zezwalać - zezwolenie), rompre - une rupture (
- zerwanie), signer - une signature (podpisać -+ podpisanie, podpis), suggerer - une suggestion (sugerować - sug
i rh:
zn
supprimer - une suppression (znosić - zniesienie). W kilku przypadkach fonii'a rzeczownika odpowiadającego czaso
znacznie się od niego różni, np. parttr-+ un d€part (wyjeżdżać - wyjazd), revenir / retourner - un retour (wracać -+.pi:(
tomber - une chute (upadać, spadać - upadek). Ili' i
" approbation. Ten pomysł ma naszą aprobatę.
Cette idee a re1;-u notre
czas1
Przyi
Leur depart est prevu pour le 1O janvier. Ich wyjazd jest przewidziany na 1O stycznia. ezas,
Quand aura lieu la signature du contrat ? Kiedy odbędzie się podpisanie kontraktu?
tn
Od niektórych czasowników wieloznacznych utworzone

używane w różnych kontekstach.
są dwa rzeczowniki (czasem więcej) o~- o ::::~~~
fi.I
I
gE
re
:~:";;;;:;;;~~":,''~ •. ~7;-:::-.;;,;;~:::~:.„:~::z
~rre~_e!__ (_~a.~~~-~~)_
change~ _(z1!1ieniać:_~_e_~ać)._.
un anit (zatrzymanie; przystanek)
0=.....,
une arrestation (aresztowanie)
.„
· ·---~-"'-~--~~~~:[~~~'!!lz~_i_~a.-P~~iID~-~~:=~~-·:~~n change {~_ana, np. ::raJ~~l >'lg-~
I
.:.-)/_jf~
e-:-!
wari
li
Sv
d
d€chirer (rozdzierać) un d€chirement (a. czynność rozdziera- une dfchirure (efe1..1: rozdarcia, dziutetf;/i~~1 f,
-~·'!'
·-----~a. ~:__pn~. ro:darcte, niezgoda).______ /'.h~~łf ki
essayer (1. próbować, starać się; un essai (próba, badanie, doświadcze- un essay~ge {mierzenie, przymiarka, -~J~I
wypróbować coś, przymierzać)
2. nie) --·-----~- __ „___ --.::YYfi1
permettre (pozwalać, zezwalać) un permis (zezwolenie, pozwolenie une permission (zezwolenie, może-hj'~~fjj li]'
w form,ie pi.semnej, d?kumentu) _ __w formie ustnej) _ ·_-:-_ :;?~i~~ neg
r;
pralanger {przedłużać, przeciągać, ·-·· unp~~1~~gen:zent (p~~diU:ienie-·- --·-----u;;pro1oilgCldon (przedluże~~f~·-~ci~~)t~l
~;~~l~::!~;wać. usilować; . . - -- ::~~=~~~~:~~-~~:~~~)~-=-une te~~~o~~~~nie)

user (używać, zużywać) un usage (a. używanie, posługiwanie się; uire usure (zużywanie się, niszczemit~T~~l
b. funkcja, zastosowanie) pod wpływem używania) _·-'.?5!~1
.:!-1t~f~j
Cette organisation estudiantine a enregistre dernierement des adhesions massives. Ta organ1~~'~jf
odnotowała
Jj
studencka ostatnio liczne zapisy.
Tu as vu mon permis de conduire ? Widziałeś/łaś moje prawo jazdy?
Prolongement de Ja ligne 14 du metro. Przedłużenie linii nr 14 metra.
.I
zastosowanie
Nominalizację stosuje się najczęściej: DE
o w tytułach prasowych (wtedy często r~eczowniki, od których zaczyna się tytuł, są pozbawione rodzajnika); o
e w podsumowaniach, streszczeniach, komentarzach; nil
o przy redagowaniu planów do wypowiedzi pisemnych takich, jak wypracowanie, rozprawka, ·streszczenie
czy synteza (po francusku kolejno: /a composition, la dissertation, le resume, le compte rendu, la synthese).
Reforme de l'education. Reforma szkolnictwa.
Limportance de /'amour dans le deve/oppement de /'enfant. Znaczenie miłości w rozwoju dziecka. I
Definition du prob/eme. Propositions de so/utions. Definicja problemu. Propozycje rozwiązań. ZE
Łączenie zdań za pomocą nominalizacji

Dzięki zastosowaniu zabiegu nominalizacji, można połączyć dwa zdania w jedno. Polega to na zastąpieniu
jednego zdania odpowiednią grupą rzeczownikową i wstawieniu jej do drugiego zdania w funkcji podmiotu,
dopełnienia lub okolicznika.
Eiie est sincere. Cela me p/ait. - Sa sincerite me p/ait. Ona jest szczera. To mi się podoba. = Podoba mi
się jej szczerość.
266
ZDANIE ZŁOŻONE 10.s.
tetudiant etait timide et maladroit. texaminateur /'a remarque. - texaminateur a remarque la

timidite et la ma/adresse de /'etudiant. Student był nieśmiały i niezręczny. Egzaminator to zauważył. =
Egzaminator zauważył nieśmiałość i niezręczność studenta.
Ma cousine a disparu il y a deux mois ; personne ne le comprend. - Personne ne comprend la dispa-
rition de.ma cousine. Moja kuzynka znikła dwa miesiące temu; nikt tego nie rozumie. = Nikt nie rozumie
zniknięcia mojej kuzynki.
~~E~~tJ%f, Przy transformacji na grupę rzeczownikową zmianie ulegają także towarzyszące przymiotnikowi tub.
czasownikowi przysłówld. Przyjrzyj się:
jtPltzYini. otnik + przysłówek - rzeczownik + przymiotnik
asownik + przysłówek - rzeczownik + przymiotnik
tres gentil - une grande gentil/esse (bardzo uprzejmy - wielka uprzejmość)
gerer bien - une bonne gestion (dobrze zarządzać - dobre zarżądzanie)
i reagir rapidement - une reaction rapide (szybko reagować - szybka reakcja)
~~i1~~E- Nominalizacja jest także stosowana przy wyrażaniu różnych relacji logicznych. n:P: _przyczjrny. _skutku,
warunku. po pewnych przyimkach. Patrz: ZDANIA PODRZJiDNE ZŁOŻONE, str. 269. . .
li n'a pas termine son travai/ parce qu'i/ n'etait pas patient. - .„ faute de patience. (On) nie skończył
swojej pracy, ponieważ nie był cierpliwy (-z braku cierpliwości). . ..
Au cas ou on fermerait cette usine, beaucoup de personnes seraient en chćimage. - En cas de
fermeture de cette usine, ... Gdyby zamknięto tę fabrykę (-w razie I w przypadku zamknięcia tej fabry-
ki), wiele osób straciłoby pracę (dost. byłoby bezrobotni).
fiłBl,;!~_ Od czasownika rentrer (wracać) pochodzi rzeczo~ la rentree omaczający początek nowego rOkÓ. SzkOl- -
nego, a więc powrót do szkoły i szkolnych obowiązków, ·
10. Budowa zdania - 10.4. Nominalizacja - ćw. 1.-10. ~

. •...•. ·.··.•
~
ZDANIE ZŁOŻONE
LA PHRASE COMPLEXE
. Definicja
O zdaniu złożonym (/a phrase complexe)·możemy mówić wówczas, gdy posiada ono co najmniej dwa czasow-
niki odmienione, czyli składa się z co najmniej dwóch zdań prostych (/es propositions).
\ Demain, nous ferons un oique-njque au nous irons au cinema. Jutro urządzimy piknik lub pójdziemy do
i kina.
[ Je ne veux pas te voir parce que tu m'as decu. Nie chcę cię widzieć, ponieważ mnie zawiodłeś/łaś.
Ze względu na rodzaj połączenia zdań prostych w zdanie złóżone, wyróżniamy:

- ZDANIA WSPÓŁRZĘDNIE ZŁOŻONE (/es própositions coordonnees);
- ZDANIA PODRZĘDNIE ZŁOŻONE (/es propositions subordonnees).
267
ZIOANIA WS!il'ÓlRlĘION~IC llOJŻOJNIC
10.S:t LES PR'OPOSIT!ONS COORDONf\!EES
D
Definicja
Ze
Zdanie współrzędnie złożone (la proposition coordonnee) składa się z co najmniej dwóch zdań prostych nie- I n~
zależnych połączonych ze sobą za pomocą któregoś ze słów (spójników, przysłówków itd.) wyrażających Ze
współrzędność: et (i), ou (lub, albo, czy), ni (ani), mais (lecz, ale), dane (więc, zatem), car (bo, ponieważ), p<
or (otóż), c'est pourquoi (właśnie dlatego, z tego powodu), en consequence I par consequent (w konsekwencji
stąd, przeto), pourtant I cependant I neanmoins I toutefois Uednak, jednakże), d'ail/eurs (zresztą, poza tym), pa~
contre I au contraire I en revanche (za to, przeciwnie), quand meme (mimo wszystko), puis I ensuite (potem ' VI
następnie; poza tym), en effet (ponieważ; rzeczywiście), ainsi (zatem, więc, toteż) itd. Patrz także: SPÓJNIKI'
str. 120. '
La semaine prochaine, je te telephonerai ou je t'enverrai un mel. W przyszłym tygodniu, zadzwonię do
ciebie lub wyślę ci e--mail.
Eteignez vos ordinateurs ! Vous avez assez joue aujourd'hui; d'ai/leurs, il est temps d'aller vous coucher.
Wyłączcie komputery! Dość dziś graliście/łyście; zresztą (poza tym) już jest pora kłaść się spać.
li ne viendra pas ni ne telephonera. (On) nie przyjdzie, ani nie zadzwoni.
Między zdaniami współrzędnie złożonymi mogą występować różne relacje logiczne. Np. może między nimi
istnieć związek:
© czasowy (następstwo w czasie) wyrażony za pomocą et, puis, ensuite;
Eiie s'est reveillee et elle a pris son petit dejeuner. (Ona) obudziła się i (potem, następnie) zjadła śniadanie.
Je me suis installee commodement dans le fauteuil, ensuite j'ai al/ume la te/e. Usiadłam wygodnie w fo-
telu, następnie włączyłam telewizor.
e przyczynowy wyrażony za pomocą

car, en effet;
Nous devons nous depecher car nous sommes en retard. Musimy się pospieszyć, gdyż jesteśmy spó-
źnieni/nione.
e skutkowy wyrażony za pomocą dane, c'est pourquoi, en consequence, par consequent, ainsi;
li fait froid, c'est pourquoi tu prendras un pull chaud. Jest zimno, dlatego weźmiesz ciepły sweter. D
Eiie n'avait plus de travail, plus de famil/e, par consequent elle a decide de commencer une nouvelle Ze
vie au Canada. (Ona) nie miała już pracy, rodziny, dlatego postanowiła rozpocząć nowe życie w Kanadzie. w I
Zi :J'
© opozycji łub przyzwolenia wyrażony za pomocą mais, quand meme, pourtant, cependant, par contre, au con- Cl
"'J
.,I+J
traire, en revanche itd. p1 i
li n'est pas venu, pourtant il m'avait.,promis de venir. (On) nie przyszedł, jednakże obiecał mi, że przyjdzie. Ja l
Le temps etait tres mauvais, mes amis sont quand meme venus a temps. Pogoda była bardzo brzydka, ,'j
moi przyjaciele mimo wszystko przybyli na czas.

Claudia n'a pas ameliore ses notes; au contraire, elle en obtient toujours des mauvaises. Klaudia nie
poprawiła swoich ocen; przeciwnie, nadal dostaje złe (oceny).
10. Budowa zdania~ 10.5.1. Zdania współrzędnie złożone~ ćw. 1.-8. l!)
e Ze
g1
G
ki
268
ZDANIA PODRZĘDNIE ZŁOZONE 1©.s.
·.,·.-·.~off:
ZDJ!U\llllA PODRZĘDNll!i: Zll:.OŻON!i:

O.s.2. LES PROPOS!TfONS SUBORDONNEES
Definicja
Zdanie podrzędnie złożone składa się z co najmniej dwóch zdań prostych, z których jedno jest zdaniem głów
nym (/a proposition prinicipa/e), a pozostałe- zdaniem/niami podrzędnym/i (lal/es propositionls subordonneels).
Zdanie podrzędne jest zależne od zdania głównego, z którym jest połączone - w większości przypadków - za
pomocą spójnika wyrażającego podrzędność. · ·
Wyróżniamy następujące rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
- ZDANIE PODRZĘDNE WZGLĘDNE (la subordonnee re/ative);
- ZDANIE PODRZĘDNE DOPEŁNIENIOWE (la subordonnee completive);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE CZASU (la subordonnee circonstancie//e de temps);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE PRZYCZYNY (la subordonnee circonstancie//e de cause);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE SKUTKU (la subordonnee circonstancielle de consequence);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE CELU (la subordonnee circonstancie//e de but);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE PRZVZWOLENIA I OPOZYOI (la subordonnee circonstancie//e de con-
cession et d'opposition);
- ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE WARUNKU (la subordonnee circonstancielle de condition).
Zdarza się, że zdanie podrzędne jest zastąpione bezokolicznikiem. Mówimy wówczas o ZDANIU BEZOKOLICZ-
NIKOWYM (la proposition infinitive).
Gdy chcemy przytoczyć czyjeś słowa, stosujemy MOWĘ ZALEŻNĄ (ie discours indirect).
ZDANIE !PODRZĘDNE WZGLĘDNE

LA SUBORDONNEE RELATIVE
Definicja
Zdanie podrzędne względne (la subordonnee re/ative) jest wprowadzone za pomocą jednego z zaimków
względnych (/es pronoms re/atifs), które zastępują rzeczownik lub zaimek użyty w zdaniu głównym. To, który
zaimek znajdzie się na początku zdania względnego, zależy od funkcji przez niego pełnionej. W języku fran-
cuskim występują ZAIMKI WZGLĘDNE PROSTE i ZAIMKI WZGLĘDNE ZŁOŻONE (str. 54-59). Za pomocą zdania
podrzędnego względnego można scharakteryzować daną osobę, miejsce lub rzecz, wyjaśnić lub sprecyzować
jakąś informację.
C'est une personne qui est tres competente. To jest osoba, która jest bardzo kompetentna. (zaimek qui
pełni funkcję podmiotu)
C'est une personne que je connais depuis longtemps. To jest osoba, którą znam od dawna. (zaimek que
pełni funkcję dopełnienia bliższego czasow~ika)
Je cherche un document dont j'ai besoin. Szukam dokumentu, którego potrzebuję. (zaimek dont pełni
funkcję dopełnienia rzeczownika wprowadzonego przez przyimek de)
C'est un endroit ou nous passons souvent nos vacances. To jest zakątek, w którym często spędzamy wa-
kacje. (zaimek au
pełni funkcję okolicznika miejsca)
Donne-lui la poupee ~ Jaquelle el/e joue souvent. Daj jej lalkę, którą ona często się bawi. (zaimek zło
żony /aquel/e zastępuje rzeczownik nieosobowy po przyimku, tu: avec)
e Zdanie podrzędne względne może być zdaniem wtrąconym (/a proposition incise) w strukturę zdania główne
. go. Dzięki temu zabiegowi wprowadza się dodatkową informację lub ją precyzuje. Zdania wtrąconego zazwy-
. czaj nie oddziela się od zdania głównego przecinkami (tak, jak w języku polskim), co jednak można zrobić,
kiedy zdanie względne zawiera informację, która nie jest niezbędna dla sensu zdania głównego.
269
La fi/le que tu regardes est la cousine de mon camarade. Dziewczyna, której się przyglądasz, jest kuzyn.
ką mojego kolegi.
Ma cousine, qui est infirmiere, me rendra visite demain. Moja kuzynka, która jest pielęgniarką, odwiedzi
mnie jutro.
<ii! Czasownik w zdaniu względnym jest zazwyczaj odmieniony w trybie oznajmującym (l'indicatif).
La voiture Q.!ll te plalt appartient a mon pere. Samochód, który ci się podoba, należy do mojego ojca.
J'ai mis quelque part le livre que tu m'avais donne. Gdzieś wsadziłem/łam (schowałem/lam) książkę, któ-
rą mi dałeś/łaś.
La solution a laquel/e tu penses n'est pas la meil/eure. Rozwiązanie, o którym myślisz, nie jest najlepsze.
© W pewnych przypadkach w zdaniu podrzędnym względnym możliwe, a nawet konieczne, jest użycie trybu
łączącego (le subjonctif) oraz warunkowego (le conditionne{). Spotyka się także bezokolicznik (l'infinitif).
Użycie trybu łączącego <le subjonctifl w zdaniu podrzędnym względnym DE

Trybu łączącego (fe subjonctif) w zdaniu podrzędnym względnym używa się w zdaniach: i Zd•
Na
© wyrażających pragnienie, prośbę, życzenie, zamiar, m.in. po czasownikach avoir envie (mieć ochotę),
chercher (szukać), desirer (pragnąć), preferer (woleć), souhaiter (pragnąć, życzyć sobie), vouloir (chcieć); gie
ry
J'aimerais une voiture qui ne fasse abso/ument aucun bruit. Chciałbym/łabym samochód, który nie robił rur
by żadnego hałasu.
li cherche un apoartement qui ait cinq pieces. (On) szuka mieszkania, które miałoby pięć pokoi.
J'ai besoin d'une personne qui s'y connaisse en informatique. Potrzebuję osoby, która znałaby się na in-
formatyce.
<ii! występujących w formie przeczącej lub pytającej i zawierających np. rien (nic), personne (nikt), quelque
chose (coś), quelqu'un (ktoś) lub inną konstrukcję przeczącą;
Tc
Nous ne voyons ici rien qui nous pfaise. Nie widzimy tutaj niczego, co by się nam podobało.
i2
Y a-t-if que/que chose que tu veuil/es garder ? Czy jest coś takiego, co chciałbyś/łabyś zatrzymać?
© zawierających przymiotniki w stopniu najwyższym oraz przymiotniki o podobnym znaczeniu, dla wy- z
rażenia wyjątkowości, np. le seul (jedyny), l'unique (jedyny, wyjątkowy), Je premier (pierwszy), le dernier, L
(ostatni), le principa/ (główny, najważniejszy). ·
1
C'est la plus belle maison que j'aie jamais vue. To najpiękniejszy dom, który kiedykolwiek widziałem/lam. a
C'est l'homme le plus intelligent que nous connaissions. To najinteligentniejszy człowiek, jakiego znamy. (<
Il
~il Więcej informacji na temat_ zastosowania trybu łączącego (le subjoncti.n m.Jn. _w -zdaniu po~-~
względnym znajdziesz w podrozdziale TRYB ŁĄCZĄCY (str. 219). . · _ _ ·. · . -~-
Użycie trybu przypuszczającego w zdaniu podrzędnym względnym

Trybu przypuszczającego (le conditionne{) w zdaniu podrzędnym względnym używa się ·dla wyrażenia hipotezy:
Je connais un etudiant qui pourrait nous expliquer ce prob/eme. (s'if vou/ait, s'il etait /ibte, etc.) Znam
studenta, który mógłby nam wytłumaczyć to zagadnienie. (gdyby chciał, gdyby był wolny itd.)
Użycie bezokolicznika w zdaniu podrzędnym względnym

Bezokolicznik (l'infinitif) bywa używany w zdaniu podrzędnym względnym w zdaniach nieosobowych, a także P?
zaimku względnym poprzedzonym przyimkiem lub po zaimku ou (gdzie, kiedy) dla wyrażenia możliwośct.
W tych sytuacjach bezokolicznik ma ten sam podmiot, co· czasownik w zdaniu głównym.
Eile n'a personne a qui demańder une faveur. (= a qui el/e pourrait demander .. .) (Ona) nie ma nikogo,
kogo mogłaby poprosić o przysługę.
Nous cherchons trois personnes avec qui fouer une villa en juillet. (= avec qui nous pourrions 1oo•c'-··.r,:
Szukamy trzech osób, z którymi moglibyśmy wynająć dom w lipcu. _
li est difficile de trouver un endroit ou vivre tranquillement. (= ou on peut I pourrait vivre") Trudno
znaleźć miejsce, w którym można spokojnie żyć. ·
270
ZDANIE PODRZĘDNE DOPEŁNIENIOWE 111).5_,_,_
,,_" ./
-~i~~f~~~{fj~: Więcej informacji na temat zaimków względnych oraz przyldadów znajdziesz w podrozdziałach ZAIMKI
WZGLĘDNE PROSTE i ZAIMKI WZGLĘDNE ZŁOŻONE (str. 54-59).
10. Budówa zdania ~ 10.5.2.a. Zdanie podrzędne względne ~ ćw. i.---8. ~-

__._
~
lll:ilAINllE IPOll:ilRlĘDNIE DOIPEtlNl~EINl~OWE

.5.2.b. LA SUBORDONNEE COftllPLET!VE
Definicja
Zdanie podrzędne dopełnieniowe (la subordonnee completive) jest wprowadzone za pomocą spójnika que.
Nazywane jest „dopełnieniowym", ponieważ jest dokończeniem, uzupełnieniem, doprecyzowaniem zdania
glównego (la proposition principale). Czasownik użyty w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym występuje w któ-
rymś z czasów trybu oznajmującego (l'indicatif) lub łączącego (/e subjonctif). Możliwe jest także użycie trybu wa-
runkowego (le conditionne0.
' Je me rends compte gu'i/s sont tres competents. (+ /'indicatif) Zdaję sobie sprawę (z tego), że (oni) są
bardzo kompetentni.
l Le directeur a ordonne gue tout le monde sorte. (+ le subjonctif) Dyrektor rozkazał, aby wszyscy wyszli.
t Catherine a constate gu'el/e oourrait v rester pour toujours. (+ le conditionne0 Katarzyna stwierdziła,
! że mogłaby tu zostać na zawsŻe.
To, w jakim trybie należy odmienić czasownik w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym, zależy od rodzaju
iznaczenia czasownika, konstrukcji nieosobowej, przymiotnika lub rzeczownika występujących w zdaniu głównym.
zastosowanie trybów w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym

I. Tryb oznajmujący (l'indicatif) w zdaniu pódrzędnym dopełnieniowym jest używany
1. po czasownikach (oraz wyrażeniach czasownikowych)
a. oznajmujących, ale tylko wtedy, kiedy występują one w formie twierdz<Jcej: affirmer (twierdzić)~ annoncer
(oświadczać, oznajmiać), assurer (zapewniać), dec/arer (oświadczać), raconter (opowiadać), garantir (zapew-
niać), repondre (odpowiadać) itd. + que;
i Je tui ai repondu que nous etions contents de cette excursion. Odpowiedziałem/łam mu/jej, że (my) by-
! liśmy zadowoleni z tej wycieczki.
! lis affirment que chez eux tout se passe bien. (Oni) twierdzą, że u nich wszystko jest w porządku.
Wymienione powyżej tzasownild wprowadzają mowę zależną (patrz: MOWA ZALEŻNA., str. 2s-7).
b. wyrażających pewność, opinię lub ocenę, ale tylko wtedy, kiedy występują one w formie twierdzijcej: avoir
l'impression (mieć wrażenie, wyobrażać sobie), constater (stwierdzać), croire (wierzyć, sądzić), se douter (do-
myślać się), esperer (mieć nadzieję), estimer (uważać, sądzić), juger (sądzić, myśleć). penser (myśleć), remarquer
(zauważać), se rendre compte (zdawać sobie sprawę), savoir (wiedzieć), supposer (przypuszczać), trouver
(uważać, sądzić) itd. + que.
J'ai remargue que ta sceur a maigri. Zauważyłem/łam, że twoja siostra schudła.

Vous trouvez qu'il y a trop de voitures dans votre ville. (Wy) uwazacie, że w waszym mieście jest za du-
żo samochodów.
2. po konstrukcjach i wyrażeniach nieosobowych w formie twierdzącej wyrażających pewność lub prawdopo-

dobieństwo:
il est I c'est certain (jest pewne), c/air (jest jasne, oczywiste), evident (jest oczywiste), exact (jest pewne, oczy-
wiste), incontestab/e (jestbezsporne), indubitab/e (jest pewne, niezaprzeczalne), probab/e (jest prawdopodob-
ne), sur (jest pewne), vrai (jest prawdą), vraisemblab/e (jest prawdopodobne) itd. + que
271
V"r<.:
~i!Hll@W~ 2!:!!1J~li'!lm~ ~
e il me/ te i lui... semble (wydaje mi I ci I jemu, jej ... się), il parait (wydaje się), on dirait (można powiedzieć) itd. il.!!e. 2.
li est probable gu'il fera beau demain. Jest prawdopodobne, że jutro będzie ładnie. ,wy
li nous semble gue Monique ne viendra pas aujourd'hui a /'ecole. Wydaje nam się, że Monika nie przyj- ile.
dzie dziś do szkoły. · wy
(to
3. po niektórych przymiotnikach występujących najczęściej po czasowniku etre (być) w formie twierdzącej:
1 inn
certain I sur (być pewnym), convaincu I persuade (być przekonanym) + gue
il v,
Nous sommes sOrs qu'il a raison. Jesteśmy pewni, że on ma rację.
Je suis convaincue gue tu reussiras. Jestem przekonana, że ci się uda. iwy
11
4. po niektórych rzeczownikach h
e występujących np. po czasowniku avoir (mieć), np. la certitude (pewność), la conviction (przekonanie), fJ
/'espoir (nadzieja), /'impression (wrażenie), la preuve (dowód); fJ
I
® występujących w konstrukcji: „rzeczownik +est que ... ",np. /'avantage (korzyść), l'inconvenient (trudność, nie-
fJ
dogodność), le probleme (problem), le resultat (wynik), la verite (prawda) itd.
~
J'ai /'espoir gu'un jour tu me par/eras. Mam nadzieję, że pewnego dnia ze mną porozmawiasz.
Cinconvenient est gue Sophie n 'est pas d'accord avec nous sur ce point. Przeszkodą (niedogodnością) 3,
jest to, że Zosia nie zgadza się z nami w tym punkcie.
11. Tryb łączący (/e subjonctif) w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym jest używany:
1. po czasownikach (oraz wyrażeniach czasownikowych)

a. oznajmujących - wymienionych wyżej w punkcie 1.1.a. kiedy występują w formie przeczacej i pvtajacej (po·
przez inwersje);
Affirmez:vous gue Thomas ne vous ait rien dit ? Twierdzicie, że Tomasz nic wam nie powiedział?
Ton optimisme ne garantit pas gue tout finisse bien. Twój optymizm nie gwarantuje, że wszystko skoń
czy się dobrze.
b. wyrażających pewność, opinię lub ocenę - wymienionych wyżej w punkcie 1.1.b. w formie przeczacej i py-
tajacej (poprzez inwersje); ·
Je ne crois pas gu'e//e soit si mechante. Nie wierzę, by była tak złośliwa.
Pensez-vous gu'il veuil/e vous tromper ? Czy myśli Pan/Pani, że (on) chce Pana/Panią oszukać?
4.
C. wyrażających chęć, wolę, rozkaz, wątpliwość oraz radę: conseiller (radzić), contester (zaprzeczać, negować), o wy
defendre (zabraniać), demander {prosić, wymagać), desirer (pragnąć), douter (wątpić), exiger (wymagać), (w
interdire (zabraniać), ordonner (rozkazywać), preferer (woleć), souhaiter (życzyć sobie), vouloir (chcieć) + Q!E. D wy
Nous voulons gu 'e//e nous laisse tranqui//es. Chcemy, żeby (ona) zostawiła nas w spokoju. " /'in
Je doute gu'i/ y ait une table libre aujourd'hui dans ce restaurant. Wątpię, żeby dziś w tej restauracji był
f
wolny stolik. 1
l
d. wyrażających rozmaite uczucia, np. aimer (lubić, kochać), adorer (uwielbiać), craindre (obawiać się), 2
detester (nienawidzić), s'etonner (dziwić się), se facher (złościć się, obrażać się), s'inquieter (niepokoić się),
se plaindre (skarżyć się), regretter (żałować), souffrir (cierpieć) + gue Il
(le! I
Nous regrettons gue notre excursion ait ete annulee. Żałujemy, że nasza wycieczka została odwołana. re I I
;
Je deteste gu'on ne fasse pas attention ames paro/es. Nie znoszę I Nienawidzę, kiedy nie zwraca się uwa- i sł
gi na moje słowa. tiu:
by'
e. wyrażających m.in. opinię, ocenę, oczekiwanie, np. accepter (akceptować), apprecier (oceniać), attendre
(czekać),nier (zaprzeczać), refuser (odmawiać), supposer (przypuszczać) + gue
I
J.
II
Je n'accepte pas gue vous me repondiez sur ce ton! Nie zgadzam się, żebyście odpowiadali mi tym tonem!
Eile attend gue son frere vienne tui raconter ce qui s'est passe. (Ona) czeka, żeby jej brat przyszedł jej
opowiedzieć, co się wydarzyło.
Kl!l
l!łJ
Zlli I
272
ZDANIE PODRZĘDNE DOPEŁNIENIOWE 'Jii}.s_,_,_
z. po konstrukcjach i wyrażeniach nieosobowych:

W)'rażających wątpliwość lub możliwość, np. c'est I il est douteux (jest wątpliwe), il est possible Gest możliwe),
il est contestable I discutable Gest sporne, wątpliwe) + aue
Yj-
W)'rażających rozmaite uczucia, np. ce/a I c;:a· me Im' (te, nous.·. .) agace I ennuie I etonne I inquiete I plait
(to mnie, ciebie, nas .... denerwuje I martwi I dziwi/ niepokoi; m~ie, tobie, nam podoba się, że ... )+ que
ej: innych: i/ arrive (zdarza się), il faut (trzeba), il suffit (wystarczy), il semble (wydaje się), i/ est dommage (szkoda),
il vaut mieux (lepiej) + que
W)'mienionych w punkcie 1.2„ gdy wystąpią w formie przeczącej i pytającej (przez inwersję)
// est douteux qu'il nous ecrive. Jest wątpliwe, że on do nas napisze.
Cela m'etonne que vous ne vouliez pas rester avec nous. Dziwi mnie, że nie chcecie zostać z nami.
//vaut mieux que nous nous taisions. Lepiej, żebyśmy się uciszyli/ty (zamilkli/ty).
'),
// n'est pas vraisemblab/e qu'il soit parti sans nous prevenir. Nie jest prawdopodobne, żeby on wyruszył
i nas o tym nie uprzedził.
line me semble pas que tu puisses gagner. Nie wydaje mi się, żebyś mógł/mogła wygrać.
Est-il certain que la fortune fasse le bonheur ? Czy to pewne, że fortuna (bogactwo) uszczęśliwia?
3. po niektórych przymiotnikach występujących

po czasowniku trouver (uważać za ... ), np. bizarre (. .. dziwne), dangereux (... niebezpieczne), dróle (... śmieszne),
honteux (. .. wstydliwe), norma/ (... normalne), ridicule (. .. śmieszne), utile („. przydatne, korzystne) + que
po czasowniku etre (być ... ), np. choque (... zszokowanym), content (... zadowolonym), dec;:u (... zawiedzionym),
etonne (... zdziwionym), furieux (... wściekłym), heureux (... szczęśliwym), malheureux (... nieszczęśliwym), ravi
(... zachwyconym), surpris (... zaskoczonym), triste (. .. smutnym)+ QJd§t
po czasowniku etre (być) w formie przeczącej i pytającej (przez inwersję), wymienionych w punkcie 1.3.
Nous trouvons dróle que vous portiez ce type de pantalon. Uważamy za śmieszne to, że wy nosicie ten
rodzaj spodni.
Je suis furieuse qu'il ne m'attende pas devant la discotheque. Jestem wściekła, że on na mnie nie czeka
przed dyskoteką.
Es-tu sOr qu'i/s viennent? Jesteś pewien, że oni przyjdą?
Nous ne sommes pas convaincus que cette so/ution soit la meilleure. N"1e jesteśmy przekonani, że to jest
najlepsze rozwiązanie.
4. po niektórych rzeczownikach
występujących np. po czasowniku avoir (mieć), np. avoir besoin (potrzebować), envie (mieć ochotę), honte
(wstydzić się), peur (bać się), horreur (nie cierpieć, brzydzić się) itd. que
występujących w konstrukcji: rzeczownik + est que .. „ np. le but (cel), l'essentiel (istota rzeczy, sedno sprawy),
l'important (najważniejsze), le mieux (najlepiej)
· i Nous avons peur que tu sois en retard. Boimy się, żę się spóźnisz.
• Dans cette situation, /'important est que tu poursuives tes etudes. W obecnej sytuacji, ważne jest,
i żebyś kontynuował/a studia.
~· Po niektórych czasownikach może występować zarówno tryb oznajmujący (!'indicatifljak,1-ą.;;b lą~~~

(le subjonctij). Zależy to od tego, co chcemy wyrazić. Chodzi o czasowniki takie, jak np;: dire (powiedzieć)~ CJ"i~r f1'.ZJ'"i~i:J.~CJi:
re (pisać), repeter (powtórzyć), t€1€phoner (zadzwonić). w większości przypadków nżywa się po nich njbiI ozna]lllują~ego
i służą wówczas do poinformowania o jakimś fÓkcie, który się wydarzył lub się wydarzy;_~ stojący po; Jlit:!\ .~l'.ói~ ~u_•.i"51:
t!wnaczony jako „że". Ale kiedy te same czasowniki wyrażają nakazlub zakaz, wtedy spójnik quet!U!Ilaczy:myjal{o;,~"bY._~e-·
by•, a czasownik w zdaniu podrzędnym musimy odmienić w trybie łącząc:Ym. - . - _ - : _:"' •.• - . •
Eiie a ecrit dans son journal intime ~u'el/e avait rencontre /'homme d~ ;sa ~i~.>(."ft-'tfih~-J~t;{;·
le plus-que-parfait) (Ona) napisała w swoim pamiętniku, że spotkała mężczyznę ~woj ego życia ..• ('.i <
lis ont ecrit que nous venions chez eux le plus vite possible. (+ le subjonctifpresf?nt) (i)Qil.na,pis~Ji,
żebyśmy do nich przyjechali/ty najszybciej, jak się da. · · · ·- · - -- -
~~ Więcej przykładów czasowników i konstrukcj~ po których występuje tryb oznajmującyl~b :Jij, !~~~~.
znajdziesz w podrozdziale TRYB ŁĄCZĄCY (str. 219). · · · · -
273
inne Di
Zgodność czasów w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym po czasownikach, rzeczownikach, przymiotnikach J'r.
i konstrukcjach nieosobowych wymagających użycia trybu łączącego (le subjonctif): l łe
P;
Dla wyrażenia czynności równoczesnej lub późniejszej ·.· - ·cza~~wnlk odmien.iony ·w· czasie· teraźniejszym
w stosunku do czynności wyrażonej w zdaniu głównym .trybuJącz~~ego (ie subjonctifpresent). i pr
ł fi.
Tc
Dla wyrażenia czynności wcześriiejszej w stosunku do cZiisownik odmieniony w czasie-przeszłym trybu
---.,> je:
czynności wyrażonej w zdaniu głównym łączącego (/e subjonctif passe). Ta
I .
iBI~
Je suis tres content que vous sovez la avec nous. (czynności równoczesne) Bardzo się cieszę, że jesteście
tu z nami.
li est important que tu me te/ephones demain. (czynność w zdaniu podrzędnym jest późniejsza w sto-
sunku do czynności w zdaniu głównym) Ważne jest, żebyś do mnie jutro zadzwonił/ta. J·J /,'/
Eiie regrette que ses amis ne soient pas venus a sa fete. (czynność w zdaniu podrzędnym jest wcze- w ze
śniejsza w stosunku do czynności w zdaniu głównym) (Ona) żałuje, że jej przyjaciele nie przyszli na jej uro- odm
czystość.
Ili. Tryb warunkowy (le conditionnel) w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym jest używany:
- dla wyrażenia przyszłości w przeszłości, (w tym wypadku chodzi o czas le futur dans le passe, a nie tryb
qi
ł~
0 -. '
I
;i
warunkowy); -··
- dla wyrażenia czynności zależnej od warunku;
- dla wyrażenia ewentualności, prawdopodobieństwa.
~ -
Tu as decide que tu partirais avec tui ? Zdecydowałeś/łaś, że wyjedziesz z nim? ~cza
li me semble qu'il pourrait nous aider (si nous acceptions son aide). Wydaje mi się, że (on) mógłby nam tur s
pomóc (gdybyśmy przyjęli jego pomoc). u
Naus pensons qu'une promenade dans le parc tui ferait p/aisir. Sądzimy, że spacer w parku sprawiłby A
mu/jej przyjemność. D
10. Budowa zdania - 10.5.b. Zdanie podrzędne dopełnieniowe - ćw. 1.-10, ~
....."' Z1
\!v I • zct,
lli:»IU\llll!E li:i>Oli)RZĘDNIE OKOl.llC:ZNllKOWIE CZASU

10.5.2.c. LA SUBORDONNEE ClRCONSTANC!ELlE DE TE flit PS
11.
wyo
- a•
z
I -e,
Definicja - jt
Zdanie podrzędne okolicznikowe czasu (la subordonnee circonstancielle de temps) odpowiada na pytania: kie-
dy? jak długo? w jakim czasie? dopóki?. Pozwala usytuować dwa wydarzenia względem siebie. Może wyrażać Jr
równoczesność, uprzedniość i następstwo w czasie. Czasownik użyty w zdaniu podrzędnym okolicznikowym
ji
jest zazwyczaj odmieniony w trybie oznajmującym (l'indicatif); po kilku spójnikach należy użyć trybu łączącego Jl
(le subjonctif). 111.
Quand je suis fatigue, je me repose. Kiedy jestem zmęczony, odpoczywam. 1,
Au moment ou il est entre, el/e s'est evanouie. W chwili, gdy on wszedł, ona zemdlała. kirr
Pendant que vous serez occupes, nous vous attendrons au restaurant. Podczas, gdy będziecie zajęci, de, .1
zaczekamy na was w restauracji. (pe
Rentrez avant que le train (ne) parte. Wróćcie zanim pociąg nie odjedzie (przed odjazdem pociągu). J
I. Zdanie podrzędne okolicznikowe czasu z c'zasownikiem odmienionym w trybie oznajmującym (/'indicatif)
,,
występuje po spójnikach: /, I
I
- a/ars que I tandis que (podczas gdy) ~te spójniki zna-
[ i
- quand ! /orsque (kiedy) '1
czą to samo co pendant que, ale dodatkowo wyrażają J
- des que I aussitót que (gdy tylko, skoro tylko) )
- une fois que (odkąd, od chwili gdy) opozycję
- chaque fois que I toutes fes fois que (ilekroć, za każdym !
- apres que (gdy, skoro, potem jak)
- au moment au (w chwili gdy) razem gdy) 2.
- comme (kiedy, gdy) - tant que I aussi /ongtemps que (tyle/ tak długo, jak) za1
- pendant que (podczas gdy) - a mesure que I au fur et a mesure que (w miarę jak, au
stopniowo) +
- depuis que (od czasu jak)
274 0
1.
ZDANIE PODRZĘDNE OK~LICZNIKOWE CZASU 110.s.,,.
Des que je vois mes voisins, je fes salue. Gdy tylko widzę moich sąsiadów, pozdrawiam ich.
J'ai r;encontre Sylvie apres que j'ai termine mes etudes. Spotkałem/łam Sylwię po tym, jak skończy
łem/łam studia (po studiach).
Pendant que le prof corrige /es travaux, /es e/eves font des exercices. Podczas gdy nauczyciel sprawdza
prace pisemne, uczniowie robią ćwiczenia.
Toutes /es fois que ses enfants partent, el/e est tres triste. Za każdym razem (zawsze), gdy jej dzieci wy-
jeżdżają, (ona) jest bardzo smutna.
Tant que ce sera possible, je voyagerai. Dopóki (tak długo, jak) to będzie możliwe, będę podróżować.
A mesure qu'on s'approche du port, on aperr;oit mieux /es details. W miarę jak zbliżamy się.do portu,
lepiej widzimy szczegóły.
d
Depuis qu'elle frequente ces gens, el/e a change. Odkąd spotyka się z tymi ludźmi, zmieniła się.
lliflł!~lflj Kiedy chcemy wyrazić uprzedniość za pomocą quand. lorsque, des que, aussitOt que, l!1Je.foiS··~~..·a;;es.q~~~
w zdaniu podrzędnym powinniśmy użyć
odpowiedniego czasu złożonego, przy czym czasownik posiłkowy pciwiiiien .być
odmieniony w tym samym czasie, co czasownik w zdaniu głównym. Obrazuje to poniższe zestawienie.
Czasownik w zdaniu podrzędnym po

Czasownikw zdaniu głównym
quand. lorsque, des que, aussitOt que, une fois que, apri!s que
I
„ ···-··- -··-- ------- --·-···--·---------------,,----,-~,---=--~---,.,-,-,,~,---=-~~~
--~---··5'.::~_E:zes~~~?żo?y f!!_easse co_m_p_os_e/_______ Czas teraźniejszy {le present'de l'indicati.fl
__ -·--· Cz_as__:aprzeszły
(le plus-que-parfait) Czas przeszły niedokonauy(l'impalfalt)
Czas zaprzyszły (le jtitur anterieur} Czas przyszły prosty (le fetur sifriple}
-·---„·-···-·-·~-------„---·---„--·----·------·-------
- ,, ·"·' '·-< ',

•czas zaprzyszły lefutur anterieur tworzy się, odmieniając czasownik posiłkowy etre lub aVOirw cz'iłsie przySżłyiiipi'ci'S.'fyll("OEfa~ ·
tur simple), do którego dodaje się imiesłów czasu przeszłego (le parti.dpe passe/ odmienianego czasownika. ·
I, Une fois qu'elle a pris cette decision, elle se sent mieux. Odkąd (ona) podjęła tę decyzję, czuje .się lepiej.
Aussitót qu'if avait dejeune, il sortait se promener*. Po tym, jak (Gdy tylko) zjadł óbiad, wychodził się przejŚC:.' ·
Des que Sarah aura finf de parler, je /ui poserai une question tres importante. Gdy tylko Sara skoń<:Z)I. inówic;
zadam jej bardzo ważne pytanie. · ·
...
' Zdanie to wyraża dodatkowo aspekt powtarzalności czynności: Zawsze (Za każdym razem) gdy zjadl obiad, wychodzil:się przejść.·
li. Zdanie podrzędne okolicznikowe czasu z czasownikiem odmienionym w trybie łączącym (le subjonctif)
występuje po spójnikach i konstrukcjach: ·
- avant que (zanim) ~ po tym spójniku może być używane tzw. ne exp/etif; jest o tym mowa w podrozdziale
ZDANIE PRZECZĄCE, str. 252.
- en attendant que (czekając aż)
- jusqu'a ce que (aż, do chwili gdy).
1Je lis un magazine en attendant que mes amis viennent. Czytam magazyn, czekając, aż przyjdą moi przy-
\. jaciele. .
t /Is vont rester jusqu'a ce que nous rentrions. (Oni) zostaną, aż my wrócimy.
Ili. Różne relacje czasowe można także oddać za pomocą konstrukcji:

1. przyimek + określenie czasu, np. pendant I au cours de (podczas), pour (na jakiś okres czasu), en (w ja-
kimś okresie czasu), dans (za jakiś okres czasu), il y a (jakiś czas temu), au bout de (po jakimś czasie),
depuis (od jakiegoś czasu), il y a ... que I c;:a fait ... que (od jakiegoś czasu wyrażonego cyfrą), partir de a
(począwszy od jakiegoś momentu w przyszłości);
) J'ai ete absente pendant une semaine. Byłam nieobecna przez tydzień.
' /Is partent pour trois jours. (Oni) wyjeżdżają na trzy dni.
li atermine cet exercice en deux minutes. (On) skończyt to ćwiczenie w dwie minuty.
Depeche-toi : tes parents vont venir dans une heure. Pośpiesz się: twoi rodzice przyjdą za godzinę.
f Tu voyages depuis un mois. Podróżujesz od miesiąca.
~ Je l'ai vu il y a trois jours. Widziałem/łam go trzy dni temu.
l Jl y a I <;;a fait deja un mois que je ne travail/e pas. To już miesiąc jak nie pracuję.
2. „przyimek + rzeczownik I bezokolicznik", np. avant + rzeczown'1k I avant de + bezokolicznik (przed,

zanim), apres + rzeczownik / forma złożona bezokolicznika (po), des + rzeczownik (gdy tylko, kiedy),
au moment de + rzeczownik I bezokolicznik (w chwili I gdy), jusqu'a + rzeczownik (aż do), en attendant
'+ rzeczownik (czekając na).
275
ł?feit~~{~I~:~IiJJZ;~:;-i:;_,;(1-,' Użycie bezokolicznika po wymienionych przyimkach jest możliwe wtedy, gdy czasownild w zdaniu
nym i podrzędnym mają ten sam podmiot.
Passez me dire au revoir avant de partir I avant votre depart. Przyjdźcie się ze mną pożegnać,
wyjedziecie I przed waszym wyjazdem. ·
Eiie m'a te/ephone apres etre rentree chez elle I apres so9. retour. (Ona) do. mnie zadzwonita,
wrócita do siebie I po powrocie. ·
Des la sortie d'un nouveau film, je vais tout de suite fe voir. Gdy tylko na ekrany wchodzi nowy "" '"· u<YK
razu idę go obejrzeć.
li
3. le gerondif, imiestów czasu teraźniejszego lub przesztego. I V
Eiie chante en prenant une douche. (Ona) śpiewa, biorąc (= kiedy bierze) prysznic.
(Etant) enfant, j'avais peur de /'eau. Kiedy bytem dzieckiem, bałem się wody.
Arrivee a la place, tu verras de !'autre cóte le cafe ou on se rencontrera.
·Kiedy dojdziesz do placu, po przeciwnej stronie zobaczysz kawiarnię, w której się spotkamy.
10. Budowa zdania~ 10.5.2.c. Zdanie podrzędne okolicznikowe czasu~ ćw. 1.-8. (!)
llllANBE PODRZĘDNE OIKOl!.BClNBH<OWE IPRZVCZVNV

10.5.2.d. LA SUBORDONNEE CIRCONSTANCIELLE DE CAUSE i
li
Ir
I -
l
Definicja
Zdanie podrzędne okolicznikowe (/a subordonnee circonstancie//e de cause) przyczyny'odpowiada na pytanie:
dlaczego? z jakiej przyczyny? i jest wprowadzone za pomocą odpowiednich spójników. Czasowniki w nim uży
te są zazwyczaj odmienione w trybie oznajmującym (l'indicatif), ale po kilku przyimkach występuje tryb łączą
cy (le subjonctif).
Puisque ce voyage est tres long, nous vovageons en train. Ponieważ ta podróż jest bardzo dtuga, podró-
żujemy pociągiem.
ponieważ zjadl za dużo pizzy.
li a mal au ventre parce qu'il g_ trop mange de pizza. Boli go brzuch, ' -
Soit que tu viennes ou soit que tu ne viennes pas, cela m'est egal. Czy przyjdziesz, czy nie przyjdziesz,
jest mi wszystko jedno.
I. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny z czasownikiem odmienionym w trybie oznajmującym (l'indicatif)

występuje najczęściej po spójnikach:
- parce que (ponieważ; dlatego, że) ~jest najczęściej używanym spójnikiem służącym do wyrażania przyczy-
ny i wprowadza przyczynę wcześniej nieznaną rozmówcom
- puisque (ponieważ, skoro) - wprowadza i wyraża przyczynę znaną rozmówcom, podaje logiczny argument
rozumowania, często stoi na początku zdania złożonego ·
- comme (ponieważ, gdyż) - stoi na początku zdania podrzędnego poprzedzającego zawsze zdanie główne
- etant donne que, a także vu que (langue par/ee I /angue courante) i attendu que (zważywszy i biorąc pod
uwagę, że) - są najczęściej używane w języku prawno-administracyjnym; podają uzasadnienie faktu,
ł
jego motywację
- sous pretexte que (pod pretekstem, ·że) - wprowadza cień wątpliwości co do prawdopodobieństwa poda-
nej przyczyny lub wyraża nieprawdziwą przyczynę faktu. .
[enfant p/eure parce qu'il a perdu sonjouet. Dziecko płacze, gdyż zgubiło swoją zabawkę.
Puisqu'i/ pleut, tu dois prendre ton parap!uie. Ponieważ pada deszcz, (ty) musisz wziąć parasol.
Comme e//e est intel/igente, efie trouvera un bon emploi sans probleme. Ponieważ jest inteligentna, bez
II Il nic
.
~ ')
trudu znajdzie dobrą pracę.
Etant donne que tu ne nous as pas prevenus, nous sommes partis sans toi. Zważywszy, że nas nie J
uprzedziłeś/łaś, wyjechaliśmy bez ciebie.
li est sorti tres tót sous pretexte que sa mere etait malade. Mais ce n'est pas vrai ! (On) wyszedł bar- j
dzo wcześnie pod pretekstem, że jego matka jest chora. Ale to nieprawda!
276
_J
ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNllCOWE PRZVCZVNV 1J0.s.•.,.
D'autant (plus/moins) que służy do wzmocnienia przyczyny.

A ta place, je n'irais pas ce week-end a la campagne, d'autant qu'i/ fait tres froid.
Na twoim miejscu
nie pojechałbym/łabym w ten weekend na w.ieś, tym bardziej, że jest bardzo zimno.
Je ne peux pas t'aider maintenant, d'autant plus que je suis en retard. Nie mogę ci teraz pomóc, tyfi,•
bardziej że jestem spóźniony/na. ;· ·
Eile a d'autant moins envie de partir que tous ses amis restent. (Ona) nie ma ochoty wyjeżdżać, tyrn
bardziej. że wszyscy jej przyjaciele zostają.
li. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny z czasownikiem odmienionym w trybie łączącym (le subjonctif)
występuje tylko po spójnikach:
- soit que ... soit que (albo ... albo, czy ... czy) wyraża dwie przyczyny, z których jedna jest właściwa,
- ce n'est pas que I non (pas) que ... mais I c'est que (nie dlatego, że ... , ale dlatego, że ... ) pierwszy element
tej konstrukcji służy do zaprzeczenia istnienia domniemanej przyczyny (i czasownik stawiamy w trybie łączą
cym), a drugi podaje przyczynę rzeczywistą (tym razem czasownik stawiamy w trybie oznajmującym).
Eile ne veux pas venir : soit qu'elle ne m'aime pas bien, soit qu'el/e soit occupee. (Ona) nie chce
przyjść: albo mnie nie lubi, albo jest zajęta.
Sophie ne viendra pas, non qu'el/e n'en ait pas envie, mais el/e n'a pas le temps. Zosia nie przyjdzie,
nie żeby nie miała na to ochoty, ale nie ma czasu.
Hl. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny może być zastąpione konstrukcją „ przyimek I wyrażenie przy-
imkowe + rzeczownik/ bezokolicznik":
- a cause de + rzeczownik (z powodu) - służy do wyrażenia przyczyny neutralnej lub negatywnej
- grace a + rzeczownik (dzięki) - służy do wyrażenia przyczyny pozytywnej
- en raison de + rzeczownik (z powodu) - służy do wyrażenia przyczyny neutralnej lub natury technicznej
- faute de + rzeczownik I bezokolicznik (z braku) - oznacza par manque de
- a force de + rzeczownik I bezokolicznik (dzięki, wskutek dużej ilości czegoś) - wprowadza ideę natężenia
lub powtarzania stanu lub czynności
- etant donne I vu + rzeczownik (biorąc pod uwagę, zważywszy) - wprowadzają przyczynę, której nie da
się zaprzeczyć
- sous pretexte ·de + bezokolicznik (pod pretekstem) - służy do wyrażenia nieprawdziwej przyczyny
- pour + rzeczownik I bezokolicznik złożony wyrażający przeszłość (dla, z powodu) - służy do wyrażenia re-
kompensaty, nagrody lub kary; rzeczownik z reguły jest użyty bez rodzajnika, chyba że towarzyszy mu
jakieś dopełnienie lub przymiotnik; możliwe są jednak zaimki przymiotne dzierżawcze i wskazujące
- par + rzeczownik (z, przez) - rzeczownik jest użyty bez rodzajnika.
li est absent a cause desa maladie. (On) jest nieobecny z powodu choroby.
Nous avons reussi grace a votre aide. Udało nam się dzięki waszej pomocy.
Le vol est annule en raison de /'orage. Lot jest odwołany z powodu burzy.
Je ne peux pas venir faute de temps. Nie mogę przyjść z braku czasu.
A force de repeter, tu finiras par apprendre ce poeme par cceur. Powtarzając wiele razy, nauczysz się
w końcu tego wiersza na pamięć.
Etant donne la crise, il faut limiter fes depenses. Biorąc pod uwagę kryzys, trzeba ograniczyć wydatki.
Eile est venue me voir sous pretexte de m'informer de sa decision. (Ona) przyszła dei mnie pod
pretekstem poinformowania mnie o swojej decyzji.
Ce bandit a ete condamne pour meurtre I pour avoir commis un meurtre. Ten zbrodniarz został
·skazany za morderstwo I za popełnienie morderstwa.
li a ouvert la porte par curiosite. (On) otworzył drzwi z ciekawości.
~JiJk";\!f~ W przypadku transformacji zdań podrzędnych wyrażających przy~ę za p~mo~ niektóry;,;, z Wyżej~~0
nionych przyimków i wyrażeń przyimkowych, należy zastosować zabieg nominalizacji Patrz: NOMINAUZAC;JA (str. 263)'· /•·\:'•
Comme /'air est po//ue (= A cause de la pollution), /es gens respirent mal. Pon1ewa~J>Owietrze]~st
zanieczyszczone (Z powodu zanieczyszczenia powietrza), ludziom źle się oddycha. ··• • .• • '.
Ce coureur a ete elimine parce qu'il se dopait (= pour dopaqe). Ten biegacz zóstal wYelin1i~ciwany,po.- ·
nieważ brał środki dopingujące (za doping). · ·· ·· · ·
'.'- ;:, __ ~,'. ~-:' ;'
277
·~--~········w·····-···=··=···....,iiiiilliąii#r· ·-··---··
~
~I
~$;-~j&ifil~~~;; Przyczynę można wyrazić także za pomocą imiesłowu czasu teraźniejszego lub przeszłego, formy
lub przymiotnika Patrz także podrozdziały IMIESŁÓW CZASU TERAŹNIEJSZBGO, str. 228 i IMIESŁÓW CZASU PRZESZł.EGO, str.
La nuit tombant, nous rentrons chez l)OUS. Ponieważ zapada noc, wracamy do doCT)U.
Surpris par ses parents, il essayait de cacher sa cigarette. Zaskoczony przez rodziców, próbował
papierosa. .
li a trouve la solution en consu/tant un dictionnaire. (On) zńalazt rozwiązanie, szukając w
Kiedy w zdaniu są dwa zdania podrzędne olcolicznikowe przyczyny, drugie z nich jest wprowadzoll~l~,
pomocą que. ,:_-~f~SJ;~i
Com me il ·n 'a pas d'argent et que sa mere a besoin de son aide, ne part pas cette annee en vacanJ~~
ii
Ponieważ (on) nie ma pieniędzy i ponieważ jego matka potrzebuje jego pomocy, (on).nie jedzie.w tym,?;&~l
ku na wakacje. · · ::::Y1
-;;z~1; -i
10. Budowa zdania~ 10.s.2.d. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny~ ćw. 1.-7. ~.·
ZIQlANllE POIQlRZĘIQlNIC OKOl!.ICZNIKOWE SKllJ"il"KIUJ

10.S.2.e. LA SUBORDONNEE CiRCONSTANCIELLE DE CONSEQUENCE
Definicja
Zdanie podrzędne okoli°cznikowe skutku (la subordonnee circonstancielle de consequence) odpowiada na py-
tanie: z jakim skutkiem? i wyraża rezultat, efekt, skutek przyczyny wyrażonej w zdaniu głównym. Czasownik
użyty w zdaniu podrzędnym okolicznikowym skutku może być odmieniony w trybie oznajmującym (/'indicatif)
lub łączącym (le subjonctif).
li p/euvait a verse, si bien que j'ai decide de rester encore un peu chez eux. - /'indicatif
Lalo tak, że postanowiłem/łam zostać u nich jeszcze trochę. !El
Cette fi/le est trop jeune pour qu'ils fa prennent comme baby-sitter. - le subjonctif itJ
Ta dziewczyna jest za młoda, żeby (oni) zatrudnili ją jako opiekunkę do dzieci. i'
st
L W zdaniu podrzędnym okolicznikowym skutku należy użyć trybu oznajmującego (l'indicatif):

a. gdy czasownik występuje po spójnikach:
- si bien que (tak, że; na tyle, że), I
- de (telle) maniere I sorte I fai;;on que (tak, że; w ta ki sposób, że) , ,J
- au point que I a tel point que (do tego stopnia, że)
b. gdy w zdaniu głównym występują konstrukcje wyrażające intensywność:
- czasownik + tant I tellement + que '(tak bardzo, że)
- si I tellement + przymiotnik I przysłówek + que (tak, że) II
- tant de I tellement de + rzeczownik + que (tyle, tak dużo, że). si
J'ai economise toute /'annee si bien que je peux m'acheter deja une mobylette. Oszczędzałem/łam
przez cały rok tak, że mogę sobie już kupić.motorower.
Tout est deja prepare de sorte que nous pouvons nous mettre a table. Wszystko jest już przygotowane
tak, że możemy usiąść do stołu.
Paul est paresseux au point qu'il ne se leve jamais avant midi. Paweł jest leniwy do tego stopnia, że
nigdy nie wstaje przed południem.
lis aiment tel!ement regarder des films qu'ils vont au cinema chaque samedi. (Oni) tak bardzo lubią
filmy, że chodzą do kina w każdą sobotę.
Mes amies sont si bavardes que parfois je ne fes supporte pas. Moje przyjaciółki są tak gadatliwe, że cza-
sem nie mogę z nimi wytrzymać.
Eiie a tant de charme que tout le monde fait ce qu'e//e veut. (Ona) ma tyle uroku osobistego, że wszy-
scy robią to, czego ona chce.
278
ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE SKUTKU '1!0.s.;,•·
&Ł~t1rł{{;~~'.~ Wyrażenia spójnikowe de maniere I sorte I fa~on que służą także do wyrażania celu .f.l~.Dut). Tylko .że .wt~.cif
czasownik w zdaniu podrzędnym musi być odmieniony w trybie łączącym (le subjoncti.fl, a wyrażenia te .tlumaćzymy
„tak I w talti sposób, żeby". Patrz także: ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE CELU, str. 280.
J'ai fait tous mes devoirs hier soir de sorte que nous pouvons sortir cet apres-midi. Odrobiłem/łam.lek
cje wczoraj w·1eczorem tak, że możemy gdzieś pójść dziś po P,Ołudniu. - de sorte que wprowadza futaJ
zaistniałą konsekwencję, skutek: czasownik odmieniony w trybie oznajmującym (l'indicatif) ·.
Ale: Je vais faire tous mes devoirs ce soir de sorte que nous puissions sortir dema1n.soir. Odrobię lek-
cje dziś wieczorem tak, żebyśmy mogli gdzieś pójść jutro wieczorem.~ de sorte quewprowadza.tutaf~el,
zamiar (skutek, który zamierza się osiągnąć): czasownik odmieniony w trybie łączącym (ie subjonctif)
IL Zdanie podrzędne okolicznikowe skutku z czasownikiem odmienionym w trybie łączącym (le subjonctif)
występuje po wyrażeniach spójnikowych:
- assez I trop + czasownik I przymiotnik I przysłówek + pour que (dość, wystarczająco I za bardzo,
zbytnio, żeby)
- assez I trop de + rzeczownik + pour que (dość, wystarczająco I za, zbyt dużo, żeby)
- si... que I te/Jement... que I tant. .. que I tel... que I au point que (tak I tak bardzo I taki I w taki
sposób, żeby) przy czym zdanie główne występuje wówczas w formie przeczącej lub pytającej.
// pleut trop pour que le match ait lieu aujourd'hui. Za bardzo pada, żeby mecz się dzisiaj odbyl.
(= prawdopodobnie się nie odbędzie)
//est assez grand pour que tu tui par/es de ce prob/eme. (On) jest na tyle (wystarczająco) duży, że
możesz z nim porozmawiać o tym problem·1e.
Efie parle trop vite pour que je Ja comprenne. (Ona) mówi zbyt szybko, żebym ją zrozumiał/fa.
(= nie rozumiem jej)
Tu as assez de place chez toi pour qu'on puisse danser. Masz u siebie wystarczająco dużo miejsca,
żebyśmy mogli/ty potańczyć.
Jl ne fait paś si froid qu'on ne puisse pas se promener. Nie jest aż tak zimno, żebyśmy nie mogli/ły się
przespacerować.
As-tu une telle faim que nous dinions sans attendre ta soeur ?
Czy jesteś tak bardzo głodny/na, żebyśmy zaczęli/ły jeść kolację, nie czekając na twoją siostrę?
~W:: Wyrażenia „assez / trop„. pour que +czasownik" w trybie łączącym. uźytf.,.amy.:~ąy·w .zd.ani~·~.~~y111
i zdaniu podrzędnym występują dwa różne podmioty. Kiedy jednak w obu zdaniach mamy ten sam podmiot, nalefy ueyćlmn
strulccji .assez /trop. „ pour + bezokolicznik", zgodnie z zasadą unilcania trybu łączącego (le subjoncti.fl, kiedy jest to moZliw.e, ·
Ces derniers temps, j'ai trop de travai/ pour m'amuser dans Ja semaine, Mamostatnio za du:żop"r-aci'
żeby się bawić (żebym mógł/mogła się bawić) w ciągu tygodnia.(= nie mogę bawić się w ciągutygodni~)
- w obu zdaniach występuje ten sam podmiot (je), dlatego musi być użyta konstrukcj,a bezokolicznikowa
Tu travailles assez pour que ton pere te permette de ·sortir samedi. .Pracujesz wystarczająco dyżo; ~e;
by twój ojciec pozwolił ci wyjść w sobotę. - dwa różne podmioty {tu I ton pere), stąd w zdaniu podr2'.ęd-'
nym czasownik jest odmieniony w trybie łączącym · · · · ·· '
l!!f~~~~Ji- Kiedy w zdaniu są dwa zd~a podrzędne okolicznikowe sku~ drugie ż mch jest-~r~w~~on~-:~~--~~---:
mocą que. Tryb, w którym będzie odmieniony drugi czasownik, zależy od trybu użytego w pierwszym zdaniu Wyrażającym,.
skutek. · ·
Eiie a trop mange, si bien qu'e/le a ete malade et qu'e//e rlE_m!_ sortir nu/le part. (Qna) za ah"?~,~~-
dła tak, że się rozchorowała i nigdzie nie mogła pójść. . . . ·. ·. ••·>· ·
Ce roman est trop ennuyeux pour que je le Jise jusqu'a Ja fin et que je te Je recom'mande, Ta. powieśf.
·jest zbyt nudna, żebym przeczytał/fa go d_o końca i ci go polecił/ta. ·· · ·
10. Budowa zdania~ 10.2.e. Zdanie podrzędne okolicznikowe skutku - ćw. 1.-7. ~
...·. ·. ·.· . ·.·.·
~
279
Je
llr>ANDE lill>Olr>~lĘ!r>NE 011<011.DC:ZNIKOWE CEll.IUJ ZIE
10.S.2.f. LA SUBORDONNEE CIRCONSTANCIELLE DE BUT

El/
on
Definicja Mlltl
!cę,
.
Zdanie podrzędne okolicznikowe celu (la subordonnee circonstancielle de but) odpowiada na pytanie: po co?
w jakim cęlu? i służy do wyrażenia zamiaru, celu, skutku, jaki chciałoby się osiągnąć. Stoi zazwyczaj po zdaniu
głównym, a czasowniki w nim użyte są odmienione w trybie łączącym (le subjonctif), przy czym zdanie głów-
ne i zdanie podrzędne nie mogą mieć tego samego podmiotu. · El :
un de!
I. Zdanie podrzędne okolicznikowe celu wprowadzają wyrażenia spójnikowe:
- pour que I afin que (aby, żeby) ~ obydwa wyrażenia znaczą to samo, częściej stosuje się pour ąue,
"s
Qu
natomiast afin que używa się w języku szczególnie starannym (( L
- de peur que I de crainte que (ze strachu, że I w obawie, żeby, z obawy) ma

- de sorte I fac;on I maniere que (tak I w taki sposób, żeby). EllE
che '-21
Efie a mis des /unettes noires pour que personne ne la reconnaisse. (Ona) wtożyła okulary z ciemnymi
szkłami, żeby nikt jej nie rozpoznał.
"~:
f/S I
!Is m'ont te/ephone de peur que je ne vienne pas. Zadzwonili do mnie z obawy, że nie przyjdę.
Je vais t'expliquer ce probleme de sorte que tu le comprennes. Wytłumaczę d to zagadnienie w taki
sposób, żebyś je zrozumiał/fa.
~~.&~i ,''.'.§f~.'4
~J;:~,i>E . ,. . .. . .· ·•· ' , ,,,;•,;
1. Po wyrażeniach de peur que /de crainte que czasownikowi często_ towarzyszy .tzw. ne expletif;_ któ_re je~t>r,aklllta~e~;-~
może, ale nie musi być użyte, i które nie wyraża negacji Patrz także: ZDANIE PRZECZĄC!!, .str. 252. ····• . . . .. . . ·, ,;§!I
2. De sorte I fafon I maniere que mogą talcże służyć do wyrażenia skut:kn, ale wtedy czasownik w zdaniu P,odrzędn~l!l~·~
odmieniony w trybie oznajmującym V'indicati_n. Patrz także: ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE SKIJTKU, str. 278: -i~1~Jl'l!
----- - ; --- --'/- :_ :;;;:,;':f-i;~Y'.
J'ai prevenu mes amis de mon arrivee de peur qu'i/s (ne) partent ce jour-la. Uprzedzitem/larń .f;GQi.ą~
przyjaciół o przyjeździe w obawie, że wyjadą (żeby nie wyjechali) tego wtaśn.ie dnia .. · ... ·.•' . 0~1
li a pris son parap/uie de crainte qu'i/ (ne) pleuve. (On) wziął parasol z obawy, że będzie padało: cX!~
La reunion a eu fieu vendredi de sorte que tout le monde a (!U venir. Zebranie odbyłosięwpiątek;t~~i Defi1
że wszyscy mogli przyjść. (de sorte que + l'indicatif wyraża skutek, a nie cel) · · ·.. ,... •·•-4ilfl]
;!-{i\h;gftJ Zdani·
poz os
li. W zdaniu rozkazującym (/a phrase imperative) cel można wyrazić za pomocą spójnika que i czasownika mo ci
odmienionego w trybie łączącym (le subjonctif). okolic
Parle plus fort que je puisse t'entendre. Mów głośniej, żebym mógł/ta cię usłyszeć. łącząc
'I nia pr
Ili. Kiedy w zdaniu głównym i zdaniu podrzędnym występuje ten sam podmiot czynności, cel wyrażamy ''d
za pomocą przyimków, po których stoi bezokolicznik: Moi j
bię.
- pour I afin de (żeby)
NoL
- de peur de I de crainte de (ze strachu, że I z obawy, że)
zim1
- de far;on I maniere a (tak I w taki sposób, żeby) Qua
- en vue de (w celu, mając na uwadze) by c
- dans le but de (w celu)
Eiie m'a te/ephone pour me rappeler notre rendez-vous. (Ona) do mnie zadzwoniła, aby mi przypomnieć I. Zda
o naszym spotkaniu. ł (!'indi
De peur d'etre en retard, j'ai pris un taxi. Ze strachu, że mogę się spóźnić, pojechałem/łam taksówką. -~ - a/or:
Viens chez moi plus tót que /es autres de fac;on a m'aider a tout preparer. Przyjdź do mnie wcześniej - tanc
od innych tak, żeby mi pomóc wszystko przygotować. -men
Nous economisons depuis un an en vue de faire un long voyage en Asie. Oszczędzamy od roku, aby
'
-saul
odbyć długą podróż po Azji.
Je tr
IV. Cel można wyrazić takżeza pomocą zdania podrzędnego względnego, kiedy w zdaniu głównym jest wy· ' gdy
rażona prośba, życzenie, m.in. po czasownikach avoir envie (mieć ochotę), chercher (szukać), desirer (pragnąć),
preferer (woleć), souhaiter (pragnąć, życzyć sobie), vouloir (chcieć). W tym przypadku czasownik w zdaniu
podrzędnym będzie odmieniony w trybie łączącym (le subjonctif).
ij Men
Nou
bytu
o ~
l
ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE PRZYZWOLENIA LUB OPOZVCJI. 1i0.s.,,•.
Je cherche un blouson qui ail/e avec mon pantalon vert. Szukam kurtki, która będzie pasować do moich
zielonych spodni. (= potrzebuję
takiej kurtki, jeszcze jej nie mam, zamierzam taką kupić)
Eiie veut un ami qui soit de son avis. (Ona) chce mieć przyjaciela, który będzie takiego samego zdania co
ona.
-~~~~~ł Kiedy powiemy Je cherche Ie blouson qui va avec mon pantaJb~ vert. będzie to -maczyło.' Ze :m~_.l~taJ~irkurt~
kę, która pasuje do moich zielonych spodni, tylko nie wiem, gdzie ją schowałem/łam i dlatego jej szukam. · ·
~~[ff;'li~
~"%'ę?ftz2::"-0Ll Słowo " cel• zamiar" może być oddane w i·ęzyku francuskim nie tylko za pomocą
, , . slowa;u~
. ale~~
·,, ,· •.
.:
un dessein, une fin, une intention, un objectif. une vis ee itd. Zobacz, w jaldch kontekstach .się je używa
Jl s'est fixe un but : reussir sa vie privee. (On) wyznaczył sobie cel: mieć udane .życie osobiste;
Quels sont /es vrais desseins de ce politicien ? Jakie są prawdziwe zamiary tego polityka? ·· ·
«La fin justifie /es moyens », c'est la these du machiavelisme politique. „Cel uświęca śro?ki'':~ to teza
makiawelizmu politycznego. . .. ··• > : c :
Efie a te/ephone asa grand-mere avec l'intention de tui faire plaisir. (Ona) zadzwoniła do .SV\lojejbabci; ·
chcąc (aby) jej sprawić przyjemność. . · .·. ••·•·
Jl va faire tout pour atteindre son objectif. (On) zrobi wszystko., aby osiągnąć zamierzony cel:
lis ant des visees trop ambitieuses. (Oni) mają zbyt ambitne cele (aspiracje).
10. Budowa zdania ~ 10.5.2.f. Zdanie podrzędne okolicznikowe celu~ ćw. 1.-łl. ~
lli:ilANllC PODRZĘDNE OKOIJCZNIKOWE PRZVZWOl.ENIA

0.S.2.g. !!.ll.!JIB OPOZVCJJI
LA SUBORDONNEE CIRCONSTANC!ELLE DE CONCESSION au
D'OPPOSIT!ON
Definicja
Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia (la subordonnee circonstanciel/e de concession) przedstawia fakt
pozostający w opozycji w stosunku do informacji, którą zawiera zdanie główne. Odpowiada na pytanie: pomi-
mo czego? mimo czego? wbrew komu? na przekór komu/czemu? Czasowniki użyte w zdaniu podrzędnym
okolicznikowym przyzwolenia mogą być odmienione w trybie oznajmującym (/'indicatif), najczęściej w trybie
łączącym (le subjonctif), a także w trybie przypuszczającym (le conditionnel). Zależy to od przyimka lub wyraże
nia przyimkowego, które to zdanie wprowadza.
Moi, j'aime beaucoup le patinage tandis que ma sceur pretere Ja natation. (+ /'indicatif) Ja bardzo lu-
bię jazdę na łyżwach, podczas gdy moja siostra woli pływanie.
Nous sortons nous promener bien ąy'il fasse froid. (+ Je subjonctif) Wychodzimy się przejść, chociaż jest
zimno.
Quand bien meme il travail/erait jour et nuit, il ne serait jamais riche. (+ Je conditionnel) Nawet gdy-
by on pracował w dzień i w nocy, nigdy nie byłby bogaty.
L Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia z czasownikiem odmienionym w trybie oznajmującym

(J'indicatif) występuje najczęściej po spójnikach:
- alors que (podczas gdy)
- tandis que (podczas gdy)
- meme si (nawet jeśli)
- sauf que (poza tym, że; chociaż).
Je travaille dur toute la journee alors que tu regardes la te/e. Ja ciężko pracuję przez cały dzień, podczas
gdy ty oglądasz telewizję.
Meme si tu m'envoies des fleurs, je ne te pardonnerai pas. Nawet jeśli przyślesz mi kwiaty, nie wybaczę ci.
Nous sommes contents de notre sejour a la montagne sauf qu'il a fait froid. Jesteśmy zadowoleni z po-
bytu w górach poza tym, że było zimno.
281
li. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia z czasownikiem odmienionym w trybie łączącym (ie subjonctif) ~"'.fffi"ij
~
występuje po spójnikach i konstrukcjach: nymj
- bien que I quoique (chociaż) - częściej używa się bien que -opo:
- sans que (tak, że.„nie) - służy do wyra2enia idei przeczącej Pat
- a moins que (chyba że) - służy jednocześnie do wyrażenia hipotezy
- encore que (chociaż, jakkolwiek)
- si + przymiotnik + que (chociaż ktoś/coś jest ... )
- quel(s) I quelle(s) + que + czasownik etre (być) + podmiot zdania (bez względu na, jaki/a/e by nie był/a/y ... )
- que/que(s) + rzeczownik + que (jaki/a/e by nie był/a/y)
-zast
- quoi que (cokolwiek)
- ou que (gdziekolwiek) No1
- qui que (ktokolwiek). Na o
Quoiqu'il soit intelligent, il n'a pas reussi a resoudre ce probleme. Chociaż (on) jest inteligentny, nie dał Poniżs
rady rozwiązać tego problemu. szczeg

li a atteint la ligne d'arrivee sans que /es autres sportifs le rejoignent. (On) przekroczył linię mety, a in-
ni sportowcy nie dogonili go.
Nous n 'interviendrons pas dans son affaire a moins qu'il ne nous le demande. Nie będziemy interwe- tandis,
niować w jego sprawie, chyba że on nas o to poprosi. meme:1
Je trouve cette actrice sans talent encore que son visage me p/aise. Uważam, że ta aktorka nie ma ta- sans q1..
lentu, chociaż podoba mi się jej twarz.
Si douee qu'elle soit, ce concours est trop difficile pour el/e. Chociaż (ona) jest bardzo zdolna, ten kon- ąuand1
kurs jest dla niej za trudny.
Quels que soient vos arguments, nous ne pouvons pas faire d'exception. Jakie by nie były wasze argu-
menty, nie możemy zrobić wyjątku.
Qui que vous soyez, on va vous aider. Kimkolwiek jesteście, pomożemy wam. mais
Ili. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia z czasownikiem odmienionym w trybie warunkowym en.[ait
(ie conditionnel) występuje tylko po spójniku quand bien meme (nawet gdyby, choćby nawet). par con
* Alors q;
Quand bien memeje passerais a cóte d'el/e une dizaine de fois, el/e ne me remarquerait pas. Choć ... Mi?me
bym nawet przeszedł obok niej dziesięć razy, nie zauważyłaby mnie. niach pe
***A moiJ
IV. Opozycję I Przyzwolenie można także wyrazić za pomocą następujących konstrukcji, przysłówków i wyrażeń:
- przyimek + rzeczownik I zaimek, np. ma/gre I en depit de (wbrew, mimo), contrairement a (wbrew),
- przyimek + bezokolicznik, np. sans (nie robiąc czegoś), au lieu de (zamiast), quitte a (choćby nawet,
nawet gdyby, z tym że)
- mais (ale), au contraire (przeciwnie)
- par contre (zaś, za to), en revanche (zaś, za to)
- pourtant I cependant I neanmoins I toutefois I quand meme Qednakże, mimo wszystko)
- avoir beau + bezokolicznik (na próżno coś robić) itd.
Malgre fes consei/s de ses amis, Mare ne cherche pas de travail. Mimo rad swoich przyjaciół, Marek nie Defin
szuka pracy. Zdanie
Fais quelque chose d'uti/e au lieu de regarder tout le temps la te!e. Zrób coś pożytecznego zamiast oglą-
powiac
dać przez cały czas telewizję. . ·
czynne
Je voudrais t'aider mais maintenant je n'ai pas assez de temps. Chciałbym/fa bym ci pomóc, ale teraz nie
mam dość dużo czasu. zdanie
Les profs aiment bien cette eleve; par contre ses co//egues l'evitent. Nauczyciele bardzo lubią tę uczen· mują cy
żenia s,
nicę; natomiast jej koledzy unikają jej.
lis ne sont pas venus, pourtant i/s avaient promis de venir. (Oni) nie przyszli, chociaż obiecali, że przyjdą. Si vo l
i
Je ne vais pas avouer ce secret a Thomas, quitte a tui mentir. (= meme si je dois lui mentir) Nie wyjawię mogl
tej tajemnicy Tomkowi, nawet gdybym musiał/la skłamać. A su
Eiie a beau faire des efforts, el/e ne reussit jamais rien. (Ona) na próżno się stara, nic nigdy jej się nie udaje. śmy/1
Au ci
Konstrukcja avoir beau może być odmieniana w różnych czasach. :-'.~)
ny/nc
li a eu beau parler fort, personne ne /'a entendu. Na próżno (on) mówił głośno, nikt 2P~i;usfyszaL ~.!
Eiie avait beau ne pas av?ir de montre, elle arrivait toujours a temps. Co z tego; ze (9n;3)niemi~ł~~ I. Zdan
zegarka, zawsze przychodziła na czas. . .. ... ·. . . . ·.•·. · ;; . .; ,<;j; catif) '
Tu auras beau me donner des fleurs et des cadeaux, je ne serai jamais d'accord pourt'.epóuser..~ waru ni<
Na próżno będziesz mi dawać kwiaty i prezenty, nigdy się nie zgodzę wyjść
.
za cie.bie
--
(zostać tWoją
---- ---, -
żoną),.•0_-,'_/,- sów itr
2
ZDANIE PODRZĘDNE OKOLBCŻNIKOWE WARUNKU 1J0.s.u.
· c-,c.<'
1 ~~ l!tf:*1~f(ff_~f~1~fJ;~- W obrębie tego typu zdania podrzędnego można Wyróżnić trzy typy reiacjimięthy.f~--~~-~Vri~
fi n;;;J; zdaDl~ l:iównym i zdaniu podrzędnym: ' ·· · ·
'~1 - opozycja (l'oppositton) jest to stwierdzenie zaistniałej

.
różnicy -_:>-:·--:
-~-~
.
~ Paul est petit tandis que son frere est grand. Paweł jest niski, podczas gdy jego bratjest \f\/Yso~.• :.;, .
-~ - ~=~:ni;~: ~ ;;·;;;;~~;~: :::e.;~~~~7;;o~e::~e~:~~~~;~:~::ni~ z~d~CIZił~•ćho,

0
j ciaż mi to obiecała. •• • :;!- •·

*- zastrzeżenie {Ja restriction) jest to częściowa opozycja.
W Notre excursion s'est tres bien passee, sauf que j'ai perdu mon apparei/ photb; . _. ·. . ·'• .. ,, • ..
-~ Nasza wycieczka udała się, poza tym, że (chociaż) zgubiłem/łam aparat fotograficzny.. · .· . : .;:+ {
$1 - _- - - „·: .-.:.·;--_:;;:.::„\··,-:-.··:, ,--__ :.:
Jl Poniższe zestawienie przedstawia, które ze spójników, przyimków, przyslówków.iinnychkonstruktji·słUŻ!\ do~·po,
Iszczególn~~;;;:j(~'.0pposition)
~
przyzwolenie (la concession) Zastrzeżeni~ (la ~~~)'JJ
I .·--~I_oc_s.. qu_e• __ -·-" _~- __
-······· .•. .. . ......... .... --···----··· _ c _ _ _
j sauf qu_e /si ce ri'est que'
;& ~~:~~j~-~„---_· - -.~f:.n_~~~J_-~oiq~e ----+I amoins que- -
~ memesi"'„ ---··------- ~-~~.~--p_~otnik + qu_e_____ ! encore_q~u__e_ _ _~~=..,,.c--..,.=~
fil Sa·~-;-q~~-·----- ·---
- tout / quelque / pour + przymiotnik + i' .selilement
·~
ł -------· ___ _____ . . ..... _ą".'__(VO:J_ę_zyku szczeg~ó__lni_·e_st__ar__ann_ym~)~+-------~~-~~~-
I cependant
j
~ quand bien memeM qui que
„ , quoi que I n€anmoins
i oit que I toutefois
• quel(s)/quelle(s) que i
mijaf; ~ ~ ____ ------·--·- _ i~.~~-[~ł~:LEout d~ meme
m enfa!.E_ ___ ~---- ---------------~~p_ourta~~- --------------t-------~--~c..,--~----
s
!l
par contre /au contraire /en revanche pour autant
łf ~ Alors ą11e i tand1s·ą11e służąjednocześrue do wyrazenia relacji czasovvych.
I
[ł "* Mfme SI oraz q11and bien mi!me służą jednocześrue do wyrazerua opozycji i hipotezy; po mi!me si uzywa się taldch samyCh czasów, CO W zda-
~ mach podrzędnych zaczynających się od s1.
~·A moms que słuzy Jednocześrue do wyrazerua zastrzezenia i hipotezy.
•i 10. Budowa zdania~ 10.5.2.g. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia - ćw. 1.-13. ~
052 11
ZDANUE li"ODRZĘDINJE OKOILUC::ZNUKOWE WARUJND<l!J
· · • • LA SUBORDONNEE C!RCONSTANC!ELLE DE COND/TfON
Definicja
Zdanie podrzędne okolicznikowe warunku (oraz hipotezy) (la s1.1bordonnee circonstancielle de condition) od-
powiada na pytanie: pod jakim warunkiem? i służy do wyrażenia okoliczności, która jes~ niezbędna, aby jakaś
czynność mogła zostać zrealizowana. tV1oże także wyrażać możliwość, ewentualność. Przeważnie poprzedza
ł zdanie główne. Czasowniki użyte w zdaniu okolicznikowym warunku mogą być odmienione w trybie oznaj-
. mującym (l'indicatif), łączącym (ie subjonctif) lub warunkowym (ie conditionneD, co zależy od spójnika lub wyra-
' żenia spójnikowego wprowadzającego owo zdanie_
Si vous par/ie z al/emand, vous pourriez· vivre et travail/er a Munich. Gdybyście mówili/ty po niemiecku,
ę
moglibyście/łybyście żyć i pracować w Monachium.
A supposer qu'il fasse beau, nous ferions 1.1ne excursion. Zakładając, że będzie ładnie, pojechaliby-
śmy/byście na wycieczkę. ·
Au cas outu ne serais pas au co1.1rant, j'ai obtenu une bourse. W razie, gdybyś nie był/ła poinformowa-
ny/na, dostałem/łam stypendium.
I. Zdanie podrzędne okolicznikowe warunku z czasownikiem odmienionym w trybie oznajmującym (l'indi-

catif) występuje najczęściej po spójniku si Ueśli, gdyby). W języku francuskim istnieją trzy główne typy zdań
warunkowych wprowadzonych za pomocą spójnika si, a w obrębie tych trzech typów różne kombinacje cza-
sów i trybów, które umożliwiają wyrażenie warunku i hipotezy w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
283
~
1. typ zdania warunkowego - konstrukcja podstawowa ~
l b.
I
s
Si
Warunek dotyczy przyszłości, a jego spełnienie jest bardzo prawdopodobne, a nawet prawie pewne. I
. 5
r
5
I
Si je vais cet ete en France, j' ame/iorerai mon franr;ais. Jeśli tego lata pojadę do Francji, poprawię zna-
jomość języka francuskiego. (= istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że tego lata pojadę do Francji)
3.
S'il fait beau ce week-end, on ira chez nos amis a Ja campagne. Jeśli w ten weekend będzie ładna po- .
goda, pojedziemy do naszych przyjaciół na wieś. (=jest prawie pewne, że w ten weekend będzie ładna po-
j
goda)
Warianty 1. typu zdania warunkowego: W2

za~
. Si
· . Czas teraźniejszy (le ,ore.sent) 5
Czas teraźniejszy (le. wesent)
· Tryb rozkazujący (/'irnpeiratif} r
W zdaniu głównym używa się czasu teraźniejszego (le present), kiedy jest mowa o prawdzie ogólnej, 5
V
czynności zwyczajowej, warunku dotyczącym teraźniejszości lub bardzo bliskiej przyszłości przy czym w tym
przypadku w zdaniu podrzędnym z reguły nie używa się określeń czasowych. Kiedy w zdaniu podrzędnym t
użyte jest jakieś określenie czasu, należy zazwyczaj w zdaniu głównym czasownik odmienić w czasie przyszłym ~
(le futur simple). Za pomocą trybu rozkazującego (l'imperatif) wyrażamy radę, sugestię, zależną od wyrażonego t
warunku.
~
Si tu veux, tu peux partir avec nous. Jeśli chcesz, możesz wyjechać z nami. 1 Il
(le'
Ale: S'il fait froid ce week-end, on ne viendra pas chez vous.
Jeśli w ten weekend będzie zimno, nie przyjdziemy do was. ~ teg
Si vous etes prets, sortez tout de suite. Jeśli jesteście gotowi, natychmiast wyjdźcie. 5
t
l
U Zdanie podrzędne warunkowe może także wyrażać warunek, który zaistniał i został spełniony w przeszłości
5
• (po si zostanie wówczas użyty czas przeszły dokonany), co pociąga za sobą konsekwencje dotyczące teraźniej
r
szości lub przyszłości. Schemat użycia czasów będzie wówczas następujący:
Si
Il
Zdc
Cz~s przyszły prosty (lefut-Ur.simp/e•)
I f
Si hier el/e a fait Je menage dans /'appartement, aujourd'hui il ne faut rien faire. Jeśli ona wczoraj s
posprzątała mieszkanie, dzisiaj nic nie trzeba robić. J
Si vous avez deja vu ce film, ne nous Je racontez pas ! Jeśli już widzieliście/ałyście ten film, nie opowiadajcie \
go nam! J
Si tu as bien compris ce texte, tu m'aideras a faire cet exercice. Jeśli dobrze zrozumiałeś/łaś ten tekst, /,
pomożesz mi zrobić to ćwiczenie. 1
2. typ zdania warunkowego
Si we
ma
Ten typ zdania warunkowego ma dwa· znacz-enia i zastosowania: J
a. warunek dotyczy r:irzyszłości, ale czynność zależna od warunku ma nikłe szanse, aby zostać zrealizowana. I
S'il venait demain me chercher, nous irions danser ensemble. Jeśli (on) po mnie jutro przyjdzie, poszli-
byśmy razem potańczyć(= może po mnie przyjdzie, ale to raczej mało prawdopodobne).
Si tu prenais cette decision, ce serait une grave erreur. Jeśli podjąłbyś/podjęłabyś tę decyzję, byłby to po· f%'1
ważny błąd.(= prawdopodobnie nie podejmiesz tej decyzji) dn
zal
~1:1111- Kiedy po si znajdzie się zaimek osobowy il (on} lub ils {oni), wtedy o~uj~-iny_:fo~; ł_ąc~o~e s·~-i-:_~1
Połączenie to nie dotyczy zaimków elle (ona) i elles (one): Si elle vien~ ... (Jeśli ona przyjdzie, ... ); Si eUei voulaien~ ... (Gdyby ~~1
chciały, ... ). . .. • < . . &lfl)
284
·ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE WARUNKU 10.s.,_,,
<.,.~,;<
b. Warunek dotyczy teraźniejszości, ale nie może być zrealizowany, jest nieprawdopodobny.
Si j'etais a ta place, je ne ferais pas la tete. Gdybym był/ła na twoim miejscu, nie grymasił/łabym.
Si mes amis etaient maintenant chez eux, je fes inviterais a diner. Gdyby moi przyjaciele byli teraz w do-
mu, zaprosiłbym/łabym ich na kolację(= nieśtety, nie ma ich teraz w domu).
S'il faisait beau, on sortirait se promener. Gdyby było ładnie, wyszlibyśmy się przejść. ( = ale jest brzydko)
3. typ zdania warunkowego
Si Czas Zaprzeszły (/e plus-que-parfait)
Warunek dotyczy przeszłości; czynność zależna od warunku nie została zrealizowana, gdyż ten warunek nie
został spełniony; konstrukcja ta często służy do wyrażania żalu
lub niespełnionego marzenia.
Si j'avais suivi tes consei/s, je n'aurais pas eu tant de problemes. Gdybym był/ła posłuchał/fa
twoich
rad, nie miałbym/łabym tylu problemów.(= nie posłuchałem/łam twoich rad, więc miałem/łam
problemy)
Si tu avais lu ce roman, tu aurais su repondre aux questions du test. Gdybyś był/ła przeczytał/la tę po-
wieść, potrafiłbyś/abyś odpowiedzieć na pytania testu. (= nie przeczytałeś/łaś tej powieści, dlatego nie po-
trafiłeś/łaś odpowiedzieć na pytania testu)
Si vous etiez venus hier, vous vous seriez bien amuses. Gdybyście byli wczoraj przyszli, dobrze byście się
bawili.(= nie przyszliście, a więc ominęła was dobra zabawa)
~-,;ljl: W 3. typie zdania warunkowego możliwe jest także użycie czasu te~~jsze°gó: trjbU _wa,nmkĆn.~~g(),
(le conditionnel present) zamiast czasu przeszłego tego trybu (le conditionnel passe) dla podkreślenia skutków braku• r~aliz~cji
tego warunku na teraźniejszość.
S'il avait etudie le droit, il serait maintenant avocat. Gdyby on studiował (w przeszfoś2i) praV.,,o;:byNy
teraz adwokatem. ·. . . .. ... · .·.· . ..('> ·· < > ,<•:('i
Si tu avais travail/e regu/ierement, tu ne devrais pas redoubler maintenant. (jdybyś pracowajregyla_rc·
nie, nie musiałbyś/łabyś teraz powtarzać klasy. · ·
-~:!~~ Możliwa jest zmiana kolejności zdań głównego i podrzędnego (we Wszystkich typach Ż,da.6:w~owjrd);
Zdanie poclrZęrule nie musi stać na początku zdania złożonego. ale musi zaczynać się od si; ,
Nous irons au cinema, si tu as le temps. (/e futur simp/e + si + le present = 1.. typ zdania w'arbnkowe-
go) Pójdziemy do kina, jeśli będziesz mieć czas. . .· .. · .•· .· ·· ...•. ·.··:
Je serais tres contente, s'il m'invitait a la fete. (le conditionnel present +si+ l'imparfait = 2 . typzdi>nia
warunkowego) Byłabym bardzo zadowolona, gdyby on zaprosił
mnie na imprezę.
Je n 'aurais pas eu cet accident, si j'etais restee ce jour-la chez moi. (le conditionnelpasse -+: s(~
le p/us-que-parfait = 3. typ zdania warunkowego) Nie miałabym tego wypadku; gdybym była została tam-
tego dnia w domu.
-~~· W zdaniu podrzędnym warunkowym - po si - nigdy nie można użyć czasu przy;zi~~() ~ci:y~u"'.~
wego, nawet jeśli za ich pomocą tłumaczymy na język polski użyty w nim czasownik: Ale czas przyszły itryb ~Ó"'Y.
można stosować po si używanym w mowie zależnej, które tłumaczy się jako "czy". Patrz także: aneks Dr_s D.a_-płfcie(C:iJ~--: ,-_
Je ne sais pas si je pourrai al/er chez efie. Nie wiem, czy będę mógł/mogła dbniejpójść~ ' ·":]. ,>
li m'a demande si je tui te/ephonerais. (On) mnie zapytał, czy do niego zadzwonię. ··
-<<"/"" -,,-,-,_'>;(,_:_.;_-__
~~Kiedy w zdaniu są dwa zdania podrzędne okolicznikowe wanmku zaczynlijące~iodw.~J~~~~~~~

drugim zdaniem warunkowym można powtórzyć si albo użyć que. w cym drugim przypadkujęzylcśz"gegolilie~y'
zaleca odmianę czasownika w trybie łączącym (le subjonctif). . · . ·. . . ; .> . • •; > ;.,,: :
Si tu le veux et si i'ai (et que i'aie) un peu de temps libre, nous partirons quelques jours a to'ndre;..
Jeśli zechcesz i jeśli będę mieć trochę wolnego czasu, pojedziemy na kilka d11i do Londynu. ..,,,,
285
1
li. Zdanie podrzędne okolicznikowe warunku z czasownikiem odmienionym w trybie łączącym (le subjonctif)
występuje po spójnikach:
- a condition que (pod warunkiem, że)
- a moins que (chyba, że) wymaga użycia tzw. ne expletif przed czasownikiem
- a supposer que (zakładając, że)
- en admettant que I en supposant que (zakładając, że)
- pour peu que (choćby tylko; wystarczy, że) Defi1
- pourvu que (jeśli tylko) Zdani
stępu.
Eiie accepte de venir a condition que tu ai!les la chercher. (Ona) zgadza się przyjść, pod warunkiem którys
że po nią pójdziesz.
nik (s
Je t'invite chez moi a moins que tu sois occupee. Zapraszam cię do siebie, chyba że jesteś zajęta. sowni
On partira cet ete a l'etranger, en supposant que ce soit possible. Tego lata wyjedziemy za granicę, regarc
zakładając że to będzie możliwe.
cz one
li est tres delicat; pour peu qu'il fasse froid, il s'enrhume. On jest bardzo delikatny; wystarczy, że zrobi sami;
się zimno i łapie katar.
BEZO!
Tout ira bien pourvu qu'elle fasse un effort. Wszystko pójdzie dobrze, jeśli tylko (ona) się postara.
Jer
Ili. Zdanie podrzędne okolicznikowe przyczyny z czasownikiem odmienionym w trybie warunkowym wsi
(le conditionne/) występuje tylko po spójnikach: Tot:
Tu c.
- au cas oiJ I dans le cas oiJ (gdyby, w razie)
- dans l'hypothese oiJ (zakładając, że) Efie
Tu i
Au cas oiJ je ne serais pas la, tu peux m'attendre chez mes voisins. Gdyby mnie nie było, możesz na mnie staL
zaczekać u sąsiadów.
Dans l'hypothese oiJ votre candidature serait admise, pensez a une autopresentation. Zakładając, że
Pana/i kandydatura zostałaby przyjęta, proszę pomyśleć o autoprezentacji.
El
z czasc
~fłł- Współczesny język francuski mówiony używa często w tym kontekście prostego. z~sta\Vienia- dwóch zd~ 50_ J'en
li fa
(la juxtaposition). Czasowniki w obydwu zdaniach są wtedy odmienione w którymś z czaśów trybu wartinkowego pe conditionnel)
prisent lub le conditionnel passel. Takie zdania tłumaczy się na język polski tak jak omówione wyżej zdańia w8ruJlkowe. ,
Tu me /'aurais dit, je serais venu t'aider. Gdybyś był/ła mi o tym powiedzial/ła, przyszedłbym cipomóc. O>
Richard serait la, on pourrait jouer aux cartes. Gdyby był tu Ryszard, moglibyśmy/łybyśmy zagrać w karfy.'i
IV. Zdanie podrzędne okolicznikowe warunku może być zastąpione konstrukcją „przyimek /wyrażenie przy.
imkowe + rzeczownik I bezokolicznik":
- a condition de (pod warunkiem)
- a moins de (chyba, że)
- en cas de (w razie, w przypadku)
- avec (z)
- sans (bez)
En cas d'erreur dans tes calculs, tu devras payer la difference. W razie pomyłki w twoich obliczeniach, Mow2
będziesz musiał/la pokryć różnicę. nej (le
Vous pouvez garder la forme, a condition de faire de la gymnastique. Możecie zachować formę, pod
warunkiem że będziecie uprawiać gimnastykę.
Avec du raisin (=si on ajoutait du raisin), ce dessert serait meilleur. Z winogronami(= gdyby dodano Pau/o
winogron), ten deser byłby lepszy. Pa we
Sans ton aide(= si tu ne m'aides pas), je ne me debrouillerai jamais. Bez twojej pomocy(= jeśli mi nie I
pomożesz), nigdy sobie nie poradzę. · 1. w ''j
tów rr I
·~~1lf~- Możliwe jest również wyrażenie warunku za pomocą formy g&ondif. przymio~ łub im.iesło~ czasu j
przeszłego.
adme •I
ej
affirrr I
En travaillant (= Si tu travailles) 12 heures par jour, tu te rendras malade, Pracując(jeśli będziesz pra~ ajouh
cować) 12 godzin dziennie, rozchorujesz się. · anno1
Plus jeune (= S'il etait plus jeune), il travaillerait plus vite. Gdyby (on) był młodszyr pracowałby szybciej.: averti
Mieux prepare, il n'aurait jamais dit une telle betise. avouE :-i
con fil :i
10. Budowa zdania~ 10.5.2.h. Zdanie podrzędoe okolicznikowe warunlru ~ ćw. 1.-16. ~.··.·
... ·.
const.
. ~ lj
86
ZDANIE BEZOKOLICZNIKOWE 1e>.s, . MOWA ZALEŻNA 4J0.1.
Z~AN!iE ~EZOB<OlltZNiKOWE
LA PROPOSfTION INFIN!TfVE
Definicja
Zdanie bezokolicznikowe (la proposition infinitive) to taki rodzaj zdania podrzędnego, w którym czasownik wy-
stępuje w bezokoliczniku i posiada swój własny podmiot. Występuje po zdaniu głównym, w którym użyty jest
n któryś z tzw czasowników percepcyjnych (wyrażających postrzeganie świata za pomocą zmysłów), czasow-
nik (se) faire (tu: powodować zrobienie czegoś) lub (se) laisser (tu: pozwolić na zrobienie czegoś). Do cza-
sowników percepcyjnych należą np.: apercevoir (spostrzec, zauważyć), f!couter (słuchać), entendre (slyszeć),
regarder (widzieć, przyglądać się), sentir (czuć), voir (widzieć). Francuskie zdanie bezokolicznikowe jest tluma-
czone na język polski za pomocą osobowej formy danego czasownika lub imieslowu czasu teraźniejszego, cza-
>i sami za pomocą rzeczownika. Natomiast Jaire + bezokolicznik" zyskuje często nowe znaczenie. Patrz także:
BEZOKOLICZNIK, str. 161, CZASOWNIKI WIELOZNACZNE, str. 186.
Je regarde mes freres jouer au vollev-bal/. Przyglądam się, jak moi bracia grają I moim braciom grającym
n w siatkówkę.
Tout le monde sentait /'hiver arriver. Wszyscy czuli nadchodzącą zimę.
Tu as deja fait venir tes parents? Czy już sprowadziłeś/laś (wezwaleś/łaś, ściągnąleś/laś) swoich rodziców?
Eiie /aisse Paul et Anne parler du projet. (Ona) pozwala Pawiowi i Annie opowiedzieć o projekcie.
Tu as emmene tes amis diner dans ce restaurant ? Zabraleś/łaś swoich przyjaciól na kolację do tej re-
e stauracji?
e.. ~4i1 Kiedy bezokolicznik nie ma dopełnienia. jego P~.~ot może.stać przed lub Po -~im.":~~z.·zm!an,Y:~-~~~;-: _
z czasownikiemfaire pod.miot musi stać po bezokoliczniku. - „."'_ ·
J'entends les oiseaux chanter (lub:j'entends chanter fes oiseaux). Słyszę,jak~p1ewająptaki'. · ; ··

li faut faire venir le medecin. Trzeba wezwać I sprowadzić .lekarza. ·· ·
10. Budowa zdania~ 10.6. Zdanie bezokolicznikowe~ ćw. 1.-3. t!)··."

. @.
_-_-; ,.
'·
MOWA ZALEŻNA
LE DISCOURS fNDfRECT
l, Mowa zależna (ie discours indirect) służy do przytoczenia czyichś slów, czyjejś wypowiedzi, tzw. mowy niezależ
nej (le discours direct), nie w formie doslownej, ale w postaci zdania podrzędnego dopelńieniowego. Porównaj:
d
1. W zdaniu głównym - wprowadzającym mowę zależną - używane są czasowniki wyrażające któryś z aspek-
tów mowy, np.: ·
admettre (dopuścić) crier (krŹyknąć) prevenir (uprzedzić)
affirmer (twierdzić) dec/arer (oświadczyć) promettre (obiecac')
ajouter (dodać) dire (mówić, powiedzieć) proposer (zaproponować)
annoncer (oznajmić) exp/iquer (wyjaśnić) raconter (opowiedzieć)
avertir (uprzedzić) informer (poinformować) remarquer (zauważycl
avouer (wyznać) jurer (przyrzekać) repeter (powtórzyć)
confirmer (potwierdzić) nier (zap'rzeczać) repondre (odpowiedzieć)
constater (stwierdzić) preciser (sprecyzować) souligner (podkreślić)
287
W mowie niezależnej czasowniki wprowadzające wypowiedź mogą-znajdować się przed tą wyp011'ie1iti Eiie
po nawet wewnątrz niej. Natomiast w mowie zależnej, czasownik wprowadzający zawsze znajduje się un„dW.~ ste.
wiedzią. był/i
[inconnu.a dit: «Je viens parler a Monsieur Legrand. » No u
" Je viens parler a Monsieur Legrand » a dit l'inconnu. qu'i.
" Je viens parler, a dit l'inconnu. a Monsieur Legrand. » - \fi
N'1eznajomy powiedział: „Przychodzę porozmawiać z Panem Legrand."
Ale: finconnu a dit qu'il venait parler a Monsieur Legrand. Nieznajomy powiedział, że pr:<yszecff[
rozmawiać z Panem Legrand.
2. Przekształcając mowę niezależną (le discours direct) na mowę zależną (le discours indirect), należy:
- usunąć znaki przestankowe, takie jak dwukropek czy cudzysłów, a także wykrzykniki; il ya
li dit: « Ouf f J'ai fini. » - li dit qu'il a fini. (On) mówi: „Uf! Skończyłem." - (On) mówi, że skończył. (rok/
wcze!
- wprowadzić przytaczane zdanie oznajmujące za pomocą spójnika que (że), który należy powtórzyć przed l'annt
każdym odmienionym czasownikiem; paprz
lls ont constate : « Nous ne voulons pas rester seuls.» - lls ont constate qu'ils ne vou/aient pas rester (w ub
seuls. (Oni) stwierdzili: „Nie chcemy zostać sami." - (Oni) stwierdzili, że nie chcą zostać sami. avan1
Eiie informe : « J'etais malade mais je me sens de mieux en mieux. » - Eile informe qu'elle etait ma- (wcz'J
/ade mais qu'el/e se sent de mieux en mieux. (Ona) informuje: „Byłam chora, ale czuję się coraz lepiej." - maini
(Ona) informuje, że była chora, ale że czuje się coraz lepiej. I actu
- zmienić odpowiednio zaimki osobowe i zwrotne oraz zaimki przymiotne dzierżawcze z punktu widzenia oso-
ce ma
by przytaczającej czyjeś słowa; 1J
cette
lls me repondent: « Nous t'invitons a diner. Tu peux venir avec ton amie. » - !Is me repondent fi
;ii siącu),
;1
qu'ils m'invitent a diner et que je peux venir avec mon amie. 'i dem~
(Oni) mi odpowiadają: „Zapraszamy cię na kolację. Możesz przyjść z twoją przyjaciółką." - (Oni) mi odpo- ~
"I
Wiecz(
wiadają, że mnie zapraszają na kolację i że mogę przyjść z moją przyjaciółką. ~
--11
Ja sem
- zmienić odpowiednio czas w zdaniu podrzędnym, kiedy w zdaniu głównym jest użyty którvś z czasów prze- Vi
·a mardi
szłych; jest to tzw. zasada zgodności czasów (/a regle de la concordance des temps):
rłl~ll'I~S~~tl~117$ii11~~~!t!łiS~§:~-~~~~lłJ1~~1~~Lill!1!~~~~mlf~m1~~~-
I~ rek), /'.
dans i
czas. teraźniejs~y (lepresent) . Czas przeszły niedokonany (l'imparfait) ·· · ~i(~i i
Czas przeszły złożony (le passe compose) Czas zaprzeszły (le plus-que-parfait) . . . . . . (Y• *Kiedy je
Czas przyszły prosty (le futur simple) · Le futur dans lep~sse„qyli fo[rl)a. ide9;iyczna ź czase"ll~~~i chodzi o
· · teraźniejszym trybu warunkowego (/e cónditionnel preseńt)'!J;i
' , „ ',,,,„{1 ',
niu zasad
Czas przyszły bliski (le futur proche) Al/er odmieniony w czasie przeszłym niedokonanym
(l'imparfait) + bezokolicznik «Je I
;
Czas przeszły bliski(/e passe recent) Venir odmieniony w czasie przeszłym. niedokonanym · :;~
; che z
przyjś
(/'imparfait) + de + .b.ezokoliczńik.
'< tar
Eile a repondu: «Je n'en sais rien. » - Eile a repondu qu'e//e n'en savait rien. (Ona) odpowiedziała:
„Nic o tym nie wiem." - (Ona) odpowiedziała, że nic o tym nie wie (wiedziała).
II, /'pnr1
w GrE
/Is ont declare: «Nous n'avons rien vu. » - lls ont declare qu'i/s n'avaient rien vu. (Oni) oświadczyli: 'I «Not
„Niczego nie widzieliśmy." - (Oni) oświadczyli, że niczego nie widzieli. I „Zobc
il
ł
//a dit : «Je viendrai I vais venir le plus vite possib/e. » - Jl a dit qu'il viendrait I al/ait venir le plus Ale: «
vite possib/e. (On) powiedział: „Przyjdę jak najszybciej." - (On) powiedział, że przyjdzie jak najszybciej. ciebie
Tu as annonce : " Mes parents viennent de me telephoner. " - Tu as annonce que tes parents ve-
naient de te te/ephoner. (Ty) oświadczyłeś/łaś: „Moi rodzice dopiero co do mnie zadzwonili." - (Ty) I'
'ol
oświadczyłeś/łaś, że twoi rodzice właśnie do ciebie dzwonili.
i «Jer
~:~~"'~!f~~~JW:ł~Czas przeszły niedokonany (l'impaifait). czas zaprzeszły (le plus-que-parfait), a _t~e czasy i:rybit łączą_ce~_:; ,
1
I gę tu1
(le subjonctif) oraz warunkowego (le conditionnel) w mowie zależnej pozostają bez zmian.
El/es ont avoue : « Nous etions fatiguees parce que nous nous etions couchees tres tard ».. _.,.El/es;~
ont avoue qu'e//es etaient fatiguees parce qu'e//es s'etaient couchees tres tard. (One) wymały: „By-,.;
. · _ ·„ ·--_-_-}\/_!%
I
j
!l
3. Przel
il - odpo1
łyśmy zmęczone, ponieważ poszłyśmy bardzo późno spać." - (One) wyznały, że były zmęczone; poniew~?;i
poszły bardzo późno spać.
! niać),
! (polec
ii
I
llllOWA ZALE2NA 'lll'J.1.
Eile m'a dit: «Je ne veux pas que tu sois triste. » - Eile m'a dit qu'elle ne voulait pas que}e,sol!f t(i-
ste. (Ona) powiedziała: „Nie chcę, żebyś był/a smutny/a." - (Ona) powiedziała, że nie chce, -żebym
był/a smutny/a. · ·
Nous lui avons explique : « Jl faudrait atheter un cadeau pour Philippe. " ~ Nous luiavons explique
qu 'il faudrait acheter un cadeau pour Philippe. Wyjaśniliśmy mu/jej; "Należałoby kupić Filipowi prezent."
- Wyjaśniliśmy mu/jej, że należałoby kupić Filipowi prezent. '
- zmienić odpowiednio określenia czasowe w zdaniu podrzędnym, kiedy w zdaniu głównym jest użyty któ-
[yŚ z czasów przeszłych*.
i/y a ... un an I deux. mois, I trois <Qnno;,oQ< I nnn•n""" un an I deux mois/ trois sernai.nes
(rok l dwa miesiące I trzy tygodnie/ pięć dni temu, auparallańt l
plus tót.(rok I miesi11ce
wcześniej) ·. dnie I pięć dni wcześniej)
;d l'annee, la semaine derniere I passee (w ubieglym I l'annee, la semaine precedente I d'avant (w poprzed-
poprzednim roku, tygodniu), le mois I mercredi dernier nim roku, tygodniu), le mois I mercredi precedent I
(w ubieglym miesiącu/ w ubieglą środę) d'avant (w ubiegłym miesiącu I w ubiegłą środę)
er
avant-hier (przedwczoraj), hier (wczoraj), hier soir · l'avant-veille (dwa dni wcześniej), fa veil/e.(wprieddzień, ·
(wczoraj wieczorem) · · w wigilię), /a veiffe au soir (poprzedniego wieczoru).
a-
maintenant (teraz)/ en ce moment (w tym momencie) a ce moment-la (w tamtej chwili, w tamtym momencie)
I actuellement (obecnie) I afors (wtedy, wówczas)
, aujourd'hui (dzisiaj) ce jour-fa (t~mtego/owegp dnia)
o-
ce matin (dziś rano), ce soir (dziś wieczorem), ce matin-fa (tamtego ranka), ce soir-lii (tamtego dnia
cette semaine (w tym tygodniu), ce mois-ci (w tym mie- wieczorem), cette semaine-la (w tamtym tygodniu),
nt siącu). cette annee (w tym roku)· ce mois-la (w tamtym miesiącu), cette annee-/a (tamtego roku)
demain (matiń, soir) I apres-demain Gutro rano, te lendemaiń (rnatin, s()ir) 1. le surfendernafnJnaza-
o- . wieczorem I pojutrze) jutrz J ~astępnego dnia rano; wieczorem /.dwa dnipóZ-
niej, po dwó_ch dniach)
la.semaine prochaine (w przyszłym tygodniu), le mais I la semaine suivante I d'apres (w kolejnym, następnym
mardi prochain (w przyszłym miesiącu f w przyszły wto- tygodniu),/e mois I mardi suivant (w następnym miesiącu f
'rek), /'annee prochaine (w przyszłym roku) w następny wtorek), /'annee suivante (kolejnego roku)
.. dans
' . .
un an/ trois jours (za rok/za
.
trzy
. drii) un an apresJ plus tard (rok później), tróis jouiS apres /
. plus tard(trzy dni później) ·· ·
*Kiedy jednak chodzi o bardzo bliską przeszłość, określenia czasowe mogą pozostać takie, jak w mowie niezależnej (zwłaszcza kiedy
chodzi o przyszłość, która jest także przyszłością w chwili przytaczania wypowiedzianych wcześniej słów), przy jednoczesnym zachowa·
niu zasady zgodności czasów.
«Je ne peux pas venir aujourd'hui chez toi. » - Anne m'a dit qu'elle ne pouvait pas venir ce jour-la
chez moi. „Nie mogę dziś do ciebie przyjść." - Anna pówiedziała (mi wtedy), że nie może (mogła) do mnie
przyjść tamtego dnia.
« tannee derniere, nous avons passe nos vacances en Grece '" - Nos amis nous ont informes que,
/'annee precedente, ils avaient passe leurs vacances en Grece. „W ubiegłym roku, spędziliśmy wakacje
w Grecji." - Nasi przyjaciele poinformowali nas, że poprzedniego roku spędzili waKacje w Grecji.
«Nous nous verrons vendredi prochain. " - /Is m'ont promis que nous nous verrions vendredi suivant.
„Zobaczymy się w przyszły piątek." - (Oni) obiecali mi, że zobaczymy się w następny piątek.
U5 Ale:" Je t'appel/erai demain. » - Ce matin, el/e m'a dit qu'elle m'appellerait demain. „Zadzwonię do
ciebie jutro." - Dziś rano, ona mi powiedziała, że zadzwoni do mnie jutro.
e-
fy) Przysłówek miejsca ici (tutaj) zamieni się na Iii (tam. w tamtym miejscut.
«Je ne peux pas rester ici longtemps. » - li a dit qu'il ne pouvait pas rester la Jb~gtedip':;; „Nie moc
gę tutaj długo zostać." -(on) powiedział, że nie mógł tam (w tamtym miejscu) długo zo~tać: '
3. Przekształcając formę rozkazującą (l'imperatif) na mowę zależną (le discours indirect), używamy:
- odpowiedniego czasownika, aby wyrazić rozkaz, sugestię, radę itd., np. conseil/er (radzić), defendre (zabra-
niać), interdire (zabraniać), ordonner (rozkazywać), prier (prosić), proposer (proponowac}. recommander
(polecać), suggerer (sugerować), supp/ier (błagać), ale także dire (powiedzieć), repeter (powtórzyć);
289
- konstrukcji „de +bezokolicznik (l'infinitif)" zam'1ast formy rozkazującej bez względu na czas, w jakim odmie- ).·.
ilu
niony jest czasownik w zdaniu glównym. i s
"Prends un pull chaud. » - Ma sceur m'a conseil/e de prendre un pull chaud. „Weź cieply sweter."~ ' z
Moja siostra poradziła mi, żebym wziął/wzięła cieply sweter. I. "
"Sortez tout de suite ! " - Eile nous a ordonne de sortir tout de suite. „Natychmiast wyjdźcie!"~
(Ona) rozkazała nam natychmiast wyjść. ;: "
"
" Ne mange pas tant de sucreries ! " - Maman me repete de ne pas manger tant de sucreries. I Ma-
man m'interdit de manger tant de sucreries. „Nie jedz tyle słodyczy!" - Mama powtarza mi, żebym nie ! „(
cz
I
jadł/la tyle słodyczy. I Mama zabrania mi jeść tyle słodyczy.
4_ Przekształcając pytanie w mowie niezależnej (f'interrogation directe) na pytanie w mowie zależnej Je

(l'interrogation indirecte), należy:
- dokonać podobnych transformacji jak w przypadku zdania oznajmującego, tzn. usunąć znaki przestankowe
w
i wykrzykniki; zmienić odpowiednio zaimki osobowe, zwrotne oraz zaimki przymiotne dzierżawcze; zmienić II SC<
(zr
odpowiednio czasy i określenia czasowe, kiedy w zdaniu głównym występuje któryś z czasów przeszłych; OSI
- użyć odpowiedniego czasownika wprowadzającego; najczęściej jest to demander (pytać), ale może to być tó1
także: ignorer (nie wiedzieć), indiquer (wskazywać), s'informer (dowiadywać się), interroger (pytać), paser .
une question (zadawać pytanie), questionner (zadawać pytania, przepytywać), vouloir savoir (chcieć dowie- 'iM
dzieć się) itp.;
•
li
« Ce magasin est ouvert le dimanche ? " - J'ignore si ce magasin est ouvert le dimanche. „Czy ten gr
sklep jest otwarty w niedzielę?" - Nie wiem, czy ten sklep jest otwarty w niedzielę.
« Avez-vous appris Ja regle de la concordance des temps ? » - Le professeur a questionne /es e/eves
n
s'ils avaient appris la regle de la concordance des temps. „Czy nauczyliście się zasady zgodności czasów?" l a1
fai
I
- Nauczyciel spytał uczniów, czy nauczyli się zasady zgodności czasów.
- wprowadzić przytaczane zdanie oytające za pomocą spójnika si (czy) lub użytego w mowie niezależnej sio- (01
wa pytającego, np. quand (kiedy), quel(s) I que!le(s) (jaki/e, jaka/ie), pourquoi (dlaczego), comment (w jaki Do
sposób), combien (ile), ou (gdzie), itp.; byt
zm
«Tu m'aimes? » - Efie te demande si tu /'aimes. „Kochasz mnie?" - (Ona) pyta cię, czy ją kochasz. Jl Da1
" Pourquoi tu ne me reponds pas ? » - // veut savoir pourquoi tu ne lui reponds pas. « Dlaczego mi
nie odpowiadasz?" - (On) chce wiedzieć, dlaczego mu nie odpowiadasz.
« Combien de temps est-ce que vous resterez en France ? " - Je /eur ai demande combien de temps ils
resteraient en France. „Ile czasu zostaniecie we Francji?" - Spytałem/lam.ich, ile czasu zostaną we Francji.
l .
I
I
- usunąć formę pytającą est-ce que, co prowadzi do następujących zmian w przypadku k'ilku slów pytających:
Qu'est-ce •qui.... ? ~ce.qui

Que I qu'est-ce que„.? ~ce que
+
A I avec I de itd. qui est-ce que „. ? --> a I avec I de itd. +ql.Ji .
A I avec I de itd. + quoi est-ce quę „. ? - a I avec I de itd. + quoi
I I
« Est-ce que vous venez avec nous ? I Venez-vous avec nous ? » - Je veux savoir si vous venez avec
,
nous. „(Czy) idziecie z nami?" - Chcę wiedzieć, czy idziecie z nami.
" Qu'est-ce que tu fais ? I Oue fais-tu ? " - rl a demande ce que je faisais. „Co robisz?" - (On) zapy-
l
il
ta!, co robię (robiłem/łam).
«Qui est-ce qui chante ? I Qui chante?" ~Efie m'interroge qui chante. „Kto śpiewa?" - (Ona) pyta ~
a
I
mnie, kto śpiewa.
"Qu'est-ce qui vous p/a/t? » - Je /eur demande ce qui leur p/alt. „Co się wam podoba?" - Pytam ich,
I~
·!
1] :.j
co im się podoba. l
« Avec qui est-ce que tu viendras ? " - On m'a demande avec qui je viendrais. „Z kim przyjdziesz?" - j
Spytano mnie, z kim przyjdę. l
"A quoi est-ce que tu t'interesses ? " -J'ai voulu savoir a quoi il s'interessait. „Czym się interesujesz?" :1
- Chcialem/łam dowiedzieć się, czym (on) się interesuje.

I
j
l
j
l
l
MOWA ZALEŻNA 410.1.
,-,-.,,,.-0.''
Przy zamianie pytania w mowie niezależnej na pytanie w mowie zależnej, nie ma znaczenia. ·wjaią.
sposób jest wyrażone pytanie w mowie niezależnej. Trzem rodzajom zadania pytania (przez intonację, przeZ,inWersję''CzY'
za pomocą est.ce ąue) będzie odpowiadać jedno (takie samo) pytanie w mowie zależnej.
11
11
Tu connais mes amis ? 11
Est-ce que tu connais mes amis ? J)
}
Elle me demande souvent si "Dit vous allez 7 /Vous allez
<f OU,est-ce que vous-allez? 11
o~:-7 u -} ~:./· · ·;_·: ;r
ll leu_r·..·.apos_€····i.
question oUJls ·':•t ·
if Connais-tu mes amis ? 11 je connais ses amis. (/ oii allez-vous? J) allaieizt. --- ·-- ,_.,_-
„Czy znasz moich przyjaciół?" __,. {Ona) często mnie pyta, "Gdzie idziecie?"~ (On) zadał im pytanie, gclzięidą'.
czy znam jej przyjaciół.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej ...

W języku francuskim - głównie w języku literackim - występuje także tzw. mowa pozornie niezależna (le di-
łączący niektóre cechy charakterystyczne mowy niezależnej
scours indirect libre). Jest to zabieg stylistyczny
(znaki przestankowe, wykrzykniki) z niektórymi cechami charakterystycznymi mowy zależnej (zmiana zaimków
osobowych, zwrotnych i zaimków przymiotnych dzierżawczych; zgodność czasów; użycie odpowiednich zwro-
tów czasowych). Od mowy zależnej różni się brakiem obecności czasownika wprowadzającego. Porównaj:
Jl a raconte: "Je suis orphelin. J'ai li a raconte qu'il.etait orphelin et a

li raconte sa vie. li etait orphelir'r. •
grandi dans un orphelinat. Comme qu'il avaitgrandi dans un orpheli- li avaitgrandi dans un Orphelinat. ·' ·
j'etais malheureux ! Mais cela nat..J/ a avoue qu'il etaittres.mal- Commeil .etait malheureux 1 Mais
a change quand j'ai rencontre la heureux. Mais il a precise que cela cela avait change qu~nd il avait
famille Darcier. >) avait change quand il avait rencontre Ja farni/le Darcier.
rencontre la famille Darcier.
(On) opowiedział: „Jestem sierotą. (On) opowiedział, że był sierotą i że (On) opowiedział swoje życie.
Dorastałem w sierocińcu. Jakże dorastał w sierocińcu. Wyznał, że był Był sierotą. Dorasta! w sierocińcu.
byłem nieszczęśliwy! Ale wszystko bardzo nieszczęśliwy. Ale wyjaśnił, że Jak bardzo był nieszczęśliwy!
zmieniło się, kiedy spotkałem rodzinę to się zmieniło, kiedy spotkał rodzinę Ale to się zmieniło, kiedy spotkał
Darcier." Darcier. rodzinę Darcier.
10. Budowa zdania~ 10.7.,Mowa zależna~ ćw. 1.-11. ~
~
10. Budowa zdania ~Testy ~··
·.•
:.~
'·7;/'
291
1. Zdanie proste czy zdanie złożone? Zaznacz prawidłową odpowiedź.
Za każdą dobrą odpowiedź przyznaj sobie 1 punkt.
1. Eiie ecrit une longue lettre a sa meilleure amie. z. proste z. złożone
2. Nous voulons que tu restes. z. proste z. złożone
3. li m'a appelee et m'a invitee chez lui. z. proste z. złożone
4. J'ai envie de quelques jours de repos. z. proste z. złożone
5. lis tiennent beaucoup a leurs enfants. z. proste z. złożone
6. Tu ne sortiras pas parce que tu as tes devoirs a faire. z. proste z. złożone
7. Eiie est partie avant que nous soyons arrives. z. proste z. złożone
8. Elles se connaissent depuis des annees. z. proste z. złożone
2. Zadaj pytanie do podkreślonych elementów zdań w sposób podany w nawiasach.

Za każde poprawnie sformułowane pytanie przyznaj sobie 1 punkt.
1. C'est un sac a cios. (z est-ce que) CB.1..1..' e',.\.·1.e <:\\)..ii. ,··:.\,\l · \
2. lis viennent dans une semaine. (przez inwersję)':-".·':"""""'"""!'-·.,.,"'·~,,,_\:'N„„,7i\"'ćt'll:;.'>,,_-_,_,,,'f>.=-----------~··
3. Eiie est malheureuse parce qu'elle n'a pas d'amis. (przez intonację)""~~"~'~"\"''·~c•,,_,~·:_\~·-·-··~~~---~
4. li a trois enfants. (z est-ce que) \),'\~-0:,\.".._\.'. <'.\!t'' ~~;~u·J;'.\.1 :i \i·;-· IS: \\ "
5. Tu as vu une voisine. (przez intonację) -'\!l<s.;o..)µ1\'-·-·.c.ru,,,'--"'°'""SL·_"l~'V.-=-c'.o·_ _ _ _~--'-~---------
6. Vous avez tout compris. (przez inwersję) \'-"'\.\l. - "\\"1C> \c:,\;:r_ '·"~'c";;> /; 6. f.
' (
3. Odpowiedz przecząco na wszystkie pytania. Wykorzystaj konstrukcje: aucun.„ne„., 1-;:;-J 2
aucune ne.„, ne.„ jamais, ne„.ni„.ni.„, ne ... p/us,.ne„.rien, personne ne„. ~
Za każdą prawidłową odpowiedź przyznaj sobie 1 punkt.
- Est-ce que quelqu'un a telephone pour moi p.endantlmon absence?
f • 1 • r / ' I
Non, 1>C'.1.r=,ocinne ne:t telpnn.one t\·E', ro. . (1)
Des arrlis sont passes demander'quandje reviens? .
1
- Non, 0.1JD.Jn d ,;.:, o. n'i 1<:; 11 C'S!r T/0.'3+/ r--if'111-0n Of;r . (2) Mais ta so=ur est venue un jour.
Est-.ce qu'elle a laisse quelque chose pour moi ? .
Non, l?OJe.. il 1G- tJ-lf n Q fiJ.issc •'jo.OU-.t.L i'101 . (3)
- Quel tas de lettres ! li y a des lettres pour rfioi 7
- Non, ~~- 1_tf,\ i._ I\ t '"'1.i:2. .tL~ ,+o!
\\ 1 p:,t- ·')JS. . (4)
- Et toi, tu penses toujours a moi ? . i
- Non, .fć'.. ne. "i!!'J•.6c viiJJS. Ó +-•oi . (5) J'en avais assez de ton' absence. Je sors avec Manon.
Tu vafrevenir wn jour ?I .
- Non, ,\t tir vQ,,i,; \ot1...lGiS ti:€ Vcni.,,v · · . (6)
Je vais.lchanger ! Tul.lteux ma parole, mes promesses ?
Je ne. >(WY n: +v-:o-LJ.Ole oi '·fe;' rvv111Jesse5. (7) C'estfini !
4. Dopasuj elementy kolumn tak, aby zdania wykrzyknikowe lub rozkazujące ~
pojawiły się w logicznych konteksta'i:h. Następnie przyporządkuj te zdania ~
do dwóch kategorii. Za kaźdą poprawną odpowiedź przyznaj sobie 0,5 punkta.
1. Aujourd'hui, il fait tres beau. a. Va te changer tout de suite !
2. Qu'est-ce que tu as fait avec avec ton T-shirt 7 · b. Je su is tellement heureuse de te voir ! , . Pe
"!!
3. On glisse ici. c. Depechons-nous ! On va etre en retard. er

4. Frederic, c'est vraiment toi ? d. Quelle horreur ! zd \i
5. li est deja 18 heures ? e. Appe/ez Une ambu lance ! ·j
1. (pt .,'l
6. Oh ! Des araignees*„. f. Quel beau soleil !
2. (c'1
7. Tu fais du tennis? g. Fais attentiori a ne pas tomber. ·'1
3. (ć•: "i
I
8, Cette femme a perdu connaissance. h. Que ce sport est difficile !

4. (pr
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 5. (ce '
6. (qL ]
*une araignee ~pająk '
·. Zdania wykrzyknikowe (fes phrases exclamatives): _ _ _ _ _ __ ,,
Zdania rozkazujące (fes phrases imperatives): __
· _ _ _ _ _ __ '
:I
''i
2
5. Przekształć zdania w stronie czynnej na stronę bierną, a te, które są
w stronie biernej - na stronę czynną. Za każde prawidłowo przekształcone zdanie
. przyznaj sobie 1 punkt. ;
1. Les enfants ont decore le sapin de Noel. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
2. Les voitures renversent souvent les cyclistes. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
3. Les temoins seront interroges par le juge. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
4. Autrefois, on ne connaissait pas Internet. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
5. Les lyceens sont invites a une fete par les etudiants. - ~-----------------
6. De nouvelles mesures,, viennent d'etre prises par la directrice. -
7. De nombreux manifestants avaient ete arretes par la police. - _ ---------------
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
8. Yves Saint-Laurent habillait cette actrice. -
9.
----------------------
La municipalite va fermer cette ecole. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1O. l'.infirmiere vaccinera* les enfants. - - - - - - - - - - - - - - - , , - - - - - - - - - - -
\'.:')
"'une mesure - środek, sposób dzialania/
postępowania
vacciner - za/szczepić
6. Przeczytaj poniższe ogłoszenie, a następnie uzupełnij tekst za pomocą

rzeczowników utworzonych od podkreślonych czasowników (pomiń rodzajniki).
Za każdy poprawnie utworzony rzeczownik przyznaj sobie 1 punkt.
"un chef-/ieu - glówne miasto

(departamentu, okręgu)
1. Połóż nacisk na pokreślone elementy za pomocą zaproponowanej konstrukcji

· emfatycznej. Dokonaj odpowiednich· zmian. Za każde prawidłowo sformułowane
zdanie przyznaj sobie 1 punkt.
1. (przeniesienie na początek zdania) il faut annuler ce concours. "-+ - - - - - - - - - - - - - - -
2. (c'est„.que) Tu commences tes cours dans une heure. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
3. (ce/a est) il est dangereux de pratiquer l'alpinisme. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
4. (przeniesienie na koniec zdania) Ces films ne sont pas interessants. - - - - - - - - - - - - - -
5. (ce+ zaimek względny„„ c'est„.) J'ai besoin d'une semaine de vacances. - - - - - - - - - - -
6. (quanta) Ma SCEUr se plaint tout Je temps. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
293
:S~ri1oocerra
~:;~~fi
8. Przeczytaj, co Piotr proponuje Weronice, a potem przekształć te informacje
z perspektywy czasu. Zwróć uwagę na to, jak powinny wyglądać po transformacji
podkreślone elementy i za pomocą jakich spójników będą wprowadzone poszczególne
zdania (w nawiasach znajdziesz informację, ilu zmian trzeba dokonać w każdym zdaniu). 1. (
Za każdą prawidłową transformację przyznaj 2. (
sobie 0,5 punkta. 3. (
4. (
Pierre dit a Veronique: « Mes parents m'ont propose d'aller dans guelgues jours a Bordeaux avec ~ (6). 5. (
lis voudraient aussi que tu viennes avec nous (5). Moi, jg n'avais pas envie d'y aller (4). Mais si tu voulais 6. (.
~ accompagner, i;a me ferait plaisir (6). Qu'est-ce gue tu en penses (3) ? Tu peux me repondre
maintenant (5) outu me lg diras demain (6) ? Viens avec nous (3), je t'en prie ! »
Pierre a dit a Veronique - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - . , , - - - - - ' - ' •

li a ajoute _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _-,_~---,-------------
mais il a avoue 1. li
-11-lu_i_a_d_e_m_a_n_d_e_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . li a voulu savo'"'i:-r--------------~· 2. li
3. Je
ou - - - - - - - - - - - - - - - - · Pierre a prie Veronique - - - - - - - - - - - - - . c
4. li
5. N
9. Połącz zdania pojedyncze w zdania złożone za pomocą odpowiednich zaimków
6. E!
względnych. Za każde prawidłowe zdanie przyznaj sobie 1 punkt .
. 1. Cet auteur est celebre. Je t'ai parle de cet auteur. -
2. Ce quartier est tres anime. J'habite dans ce quartier. -
3. Jean et Thomas sont mes voisins. Je les emmene faire du ski. -
4. Je vais te montrer une vallee. Je voudrais construire une maison au centre de cette vallee. -
5. lis sont alles au cinenna. Ce cinema se trouve pres de leur lycee. -
1 O. Utwórz zdania złożone. Odmień czasowniki w zdaniu podrzędnym dopełnieniowym

w odpowiednim trybie i czasie. Za każde prawidłowe .zdanie przyznaj sobie 1 punkt.
1. li se sent deja mieux. J'en suis contente. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
2. lis ont gagne. Nous le savons. - _ _ _ _ · ------------------
3. Tu dois aller chez eux. lis le veulent. -
4. Eiie n'a pas reussi. li en est dei;u. -
--------------------
5.
---------------------
Elles viendront. Eiie me l'a promis. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
11. Utwórz zdania podrzędne okolicznikowe, łącząc zdania pojedyncze za pomocą

podanych spójników. Za każde prawidłowe zdanie przyznaj sobie 1 punkt.
1. !parce que) li pleut. Les routes sont dangereuses. -
2. (tellement ... que) La lei;on d'aujourd'hui est facile. Je l'ai comprise sans probleme. -
3. (de maniere que) Parle lentement. Ainsi, on te comprendra. -
4. (s1) Vous tomberez malade. Nous nous occuperons de tout. -
5. (bien que) li viendra. li est tres fatigue. -

I
. 6. (avant que) Eiie s'est endormie. Ensuite, il est parti. -
I
4
12. Przekształć zdania z poprzedniego ćwiczenia, zastępując zdania podrzędne
zaproponowanym przyimkiem lub konstrukcją i dokonaj odpowiednich zmian.
Za każde prawidłowe zdanie przyznaj sobie 1 punkt. :
(a cause de + rzeczownik)
-,,..,----~--------------------
(as sez... po ur + bezokolicznik)
-----------------------~
(pour + bezokolicznik)~------------------------
(en cas de + rzeqownik) ~---------------~--------
(malgre + r z e c z o w n i k ) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
(avant + rzeczownik)
---------------------------
'1! 3. Odmień czasowniki w nawiasach w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego
(l'indicatif present) lub łączącego (le subjonctif present). Za kaźdą prawidłową
li est sur que nous (devoir) ~~~~~-- presenter notre opinion.
li est peu probable que Catherine (venir) a la reunion.
Je crois que vous (pouvoir) travailler avec nous.
li n' est pas evident que cette decision (etre) acceptee.
Nous sommes convaincus qu'il (falloir) reagir.
Est-il indispensable qu'ils (aller) a ce diner 7
TOTAL:_ I 100 points I
Klucz do ćwiczeń ~ str. 296 -~
295
Klucz ewicze111l 9
cl
z testów do samooce11y Si
9•
fr,
'Il. ~:i.i;ee~@W!lllfik 7. 1. quelqu'u"n - Chaque 2. un tel - n'importe quoi

3. quelques - toutes 4. certains - personne 5. n'importe quelle
1.1. une 2. une 3. du 4. du S. la 6. le 7. le 8. le
- tout 6. diff€rents - un certain 7. rien - tout le monde 1.
8. certaines - personne 9. tous - quelqu'un 10. La plupart de
2. 1. enfance 2. boulangerie 3. travail 4. journee
- quelques-uns 11. !es autres - quelque chose 12. auCun - La 2.
5. pessimisme 6. richesse 7. college 8. bonte 9. poirier
meme (lu
1 O. exposition
3. 1. Ma filie veut devenir coiffeuse. 2. La directrice de l'i2cole ~. ~@111!ZJ:eiiij!filek 3.

s'appelle Madame Lebrun. 3. La cousine de Philippe est ne1
1.1.des 2.(-) 3.(-) 4.(-) 5.un 6.un 7.une 8.des 9.de 8.
championne d'E!quitation. 4. La gagnante du tournoi de tennis
1 O. des 11. (-) 12. (-) 13. au 14. aux 15. a I' 16. les 17. le
est une suedoise. S. La maitresse promE!ne souvent sa chienne.
18. des 19. Le 20. le 21. des 22. des 23. de 24. de la 4.
6. La CuisiniE!re va chez la marchande de IE!gumes. 7. La copine
25. de la 26. de 27. Les 28. des 29. (-)
de Caroline est ingenieur. 8. Mon amie est journaliste de
30. des 31. (-) 32. le 33. du 34. de la 35. de 36. une 37. des 5.
l'Express.
qut
2. 1. le 2. d' 3. au, (-), (-) 4. Du 5. (-),de I' 6. d', en Elit
4. 1. Monique est la belle-mere de Jeanne. 2. Julie est la
nieee de Victor. 3. Claire est la grand-mere d' Alain. ton
3. 1. (-) 2. il la 3. il la 4. une 5. de la 6. la 7. des 8. les 2. l
4. Nicole est la mere de ,Pascal. 5. Anne est la sceur de Paul.
9. le 1 O. d' inaL
6. He!ene est la bru I belle-fi Ile de Simon. 7. Sophie est
la petite-filie de sebastien. 8. Isabelle est la belle-SCEUr ton
4.1. aux 2. un 3. des 4. de la 5. du 6. des 7. du 8. du a co
de Jerome.
9. des 10. de I' 11. du 12. du 13. du 14. les 15. la 3. Lr
16. d' 17. de 18. de 19. d' 20. de 21. de 22. de 23. de et P•
5.
24. le 25. le 26. la 27. une 28. les 29, la 30. le 31. le espE
-al- -aux -aH - -aux -au - ·aux -eau - -eaux bez zmiany
32. les 33. du 34. les 35. les 36. un 37. au 38. la 39. I'
.cheval I chevaux corail I coraux fleau I fleaux bateau I bateaux iaux/ faux 40. le 41. du 42. de la 43. un 6. 1
h6p1tal I hópitaux !!mail I fm<iux joyau I joyaux cerveau I cerveaux taux/ taux
qua·
joumal / ioumaux vitr<iil I varaux tuyau I tuyaux rideau I rideaux >< 2. Er
minfral / mmeraux
- taureau J taureaux >< 4. Pr2wmii@t111iiłl€'
1. 1. medicales 2. visuels 3. climatiques 4. scandaleux
qua1
3. EH
6.1.S/P 2.P 3.P 4.S 5.P 6.5/P 7.P 8.P 9.5/P 10.5/P 5. richissimes 6. souriante 7. habitabfe 8. imaginaires 4. Er
11. S/P 12. 5/P 13. S 14. P 15. S/P soixc
2. 1. naturelle 2. bon 3. propre 4. gazeifiee 5. saine 6. simple S. Ce
7.1. chameaux 2. chacals 3. lions 4. oryx 5, ours 7. accueillante 8. sympathique 9. raffine 1 O. internationaux cent
6. rhinoceros 7. zebres 8. ibis 9. nandous 10. iguanes 11. sensationnelle 12. €1€gante 13. legere 14. solicie
11. tortues 15. resistante 16. meilleurs 17. nouvel 18. da ires 19. precises 7. 1.
20. v'1ves demi;
8. 1. les eaux des ruisseaux 2. Jes noyaux des reines-claudes
3. les portails des ch.3teaux 3. 1. brillants 2. exigeant 3. provocante 4. irritantes 8. 1.
4. les joujoux dans les berceaux 5. les pneus des voitures 5. fatigant 6. charmants 7. passionnantes 5. soi
6. les chapeaux des i?pouvantai!s 7. les travaux des mai;:ons 9. tro
8. les cl€s des garde-robes 4. 1. preferee 2. promise 3. reconnu 4. reflechis 5. satisfaits
6. surmenes 9.
- lep
2. Zll!limek 5. 1. roncie - diff§rentes - certains 2. variables - rectangulaire- et tro
1.1. en (d'en) 2. y 3. les 4. en 5. les 6. la 7. y 8. le grand - couvertes - destines 3. circulaire -·piat - fine - cinqu
numer·1que 4. italien - variees neuf 1
2. 1, 2. me I' (me le) 3, 4. m'en (me, en) 5. moi 6. m' (me) Rozwiązanie zagadek: 1. C'est un ballon. 2. C'est un Jivre. secon
7, 8. t'en (te, en) 9. moi 10. leur 11. en U'en) 12. me 3. C'est un disque compact. 4. C'est une pizza. "
13. toi 14. te 15. y 16. moi 17, 18. m'en (me, en) 10. 1.
6. 1. vieux meubles 2. chien abeissant 3. studio meuble cent vi
3. 1. Ce 2. c'est 3. ce 4. cette 5. ces 6. se 7. c'es_t 8. ceux 4. casquette rouge tomate 5. curieux personnage 6. grande
9. ces 10. cet 11. ce 12. cet 13. ce 14. s' chambre confortable 7. bel ete chaud 8. potage onctueux bien
epice ®./~
4. 1. votre - le mien - celui 2. cette - celle - !a sienne 1, 1. a
3. ta - Celle-ci - la mienne - mon 4. leur - la nótre 7. 1. une journee intensive 2. bref sejour 3. des musees 5. derr
5. tes - mes - ceux parisiens 4, 5. de belles peintures abstraites 6. de splendides
sculptures /des sculptures splendide-s 7. une magnifique statue 2. 1.c.
5. 1. Quel 2. Qui/ Qui est-ce qui 3. De quoi 8. les nouvefles tendances 9. une delicieuse p.3tisserie /une 7.B.c.
4. Qu'est-ce que 5. Quels 6. Qui est-ce que 7. Aqui (est-ce qu') p.3tisserie d€1icieuse 1O. de bonnes choses
8. Qu'est-ce qui 3. 1. il
8. 1. plus fort - plus discip!ine - le meilleur - aussi bon
6. 1. oU 2. qui 3. Ce que 4. que 5. qui 6. que 7. duquel 2. durs - les pires (les plus mauvais) 3. bleu marine - demi· 4. 1. er
8. Jeque! 9. dont 1 O. laquelle 11. auxquelles (,3 quoi) longue 4. tropicaux - l€:gers 5. !es meilleures - meilleures 7. pend
12. qu' (que) 13. dont 6. gJacials - principaux
II 13.en
i
9. 1. informations meteo 2. belle journee 3. temperature 5. 1. grace a 2. par-dessus 3. pour 4. sous 5. centre 6. dans
chaude 4. bru me epaisse 5. de grosses p!ules 6. chaleur puis- 7. entre
sante I puissante chaleur 7. pauvres travailleurs 8. temps ma-
gnifique I magnifique temps 9. lourde chaleur 10. journee 6. 1. a 2. de 3. a 4. sans 5. sur 6. de 7. de 8. de
fraiche
7. 1. ressemble 2. faire confiance 3. avons decide
4. m'occu.per 5. La situation nous oblige 6. me permets
8. 1. mais 2. dane 3. et 4. mais 5. et 6. or 7. car 8. ou

1. 1. 114 2. 377 3. 92 4. 261 5. 89 6. 980 9. ni 1 O. ni 11. car 12. Or 13. et 14. dane
2.1. 32 2. 300 ooo 3.12 4. 70 5. 7 6. 3 7. 80 8. 101 9. 1. parce que 2. a condition que I pour que 3. apres que
(lub 102) a a
4. pour que I condition que 5. avant que 6. moins que
3. 1. dix-sept 2. trente-quatre 3. quarante et un 4. cinquante- 10.

neuf 5. soixante-cinq 6. soixante et onze 7. quatre-vingt-huit A. 1. a 2. pourtant 3. depuis 4. mais 5. pour 6. dane
8. quatre-vingt-onze 7. avec 8. en
B. 1. Dans 2. pendant 3. Or 4. de 5. en 6. et 7. a 8. de
4. 1.b. - 2.e. - 3.d. - 4.f. - 5.c. - 6.a. C. 1. car 2. avec 3. jusqu'.3 ce que 4. de sorte qu' 5. ni
6. ni 7. a 8. Ou 9. OLI
5. 1. La tour Eiffel a ete constuite en mille I mil huit cent
quatre-vingt-neuf / dix-huit cent quatre-vingt-neuf.
Eiie a trois cents metres de hauteur et pese plus de neuf mille
!lll. Pr:1:ysfi@wek
tonnes. 1. 1. trop - pas assez 2. autant - plus 3. trop - peu
2. Le tunnel sous !a Manche est long de cinquante km. li a ete 4. beaucoup - davantage 5. moins 6. assez
inaugure le six mai mille/ mil neuf cent quatre-vingt-qua-
torze I dix-neuf cent quatre-vingt-quatorze. Sa construction 2. 1. Habituellement 2. regulii?rement 3. doucement
a coóte seize milliards d'euros. 4. rapidement 5. rarement 6. poliment 7. exactement
3. Les baleines peuvent atteindre une longueur de trente metres
et peser jusqu'.3 cent tonnes. li existe environ quatre-vingts 3. 1. suffisamment 2. franchement 3. amicalement
espE=ces de baleines. 4. sagement 5. !entement 6. correctement 7. precisBment
6. 1. Eiie est nee le vingt-deux mars mille I mil neuf cent 4. 1. bruyamment 2. serieusement 3. mechamment
quatre-vingt-oni:e / dix-neuf cent quatre-vingt-onze. 4. profondement 5. artificiellement
2. En mille I mil huit cent quatre-vingt-cinq / dix-huit cent
quatre-vingt-cinq, Pasteur di2couvre le vaccin contre la rage. 5. 1. gentiment 2. attentivement 3. curieusement
4. severement 5. distraitement
3. Eile s'est mariee le premier novembre deux mille cinq.
4. En mille I mil neuf cent soixante-neuf I dix-neuf cent
6. 1. facilement 2. soigneusement 3. entiE!rement
soixante-neuf, le premier homme a marche sur la Lune.
4. frequemment 5. calme,ment 6. si!encieusement
5. Cet evenement s'est produit le treize aoUt mille I mil huit
7. insolemment
cent soixante-quatorze / dix-huit cent soixante-quatorze.
7. 1. avec intelligence 2. avec fierte 3. avec impatience
7. 1. neuf heures et demie 2. midi et demi 3. deux heures et
4. avec grace 5. en partie 6. avec tendresse 7. avec prudence
demie 4. cinq heures et demie 5. midi
8. avec durete
8. 1. quatorze 2. premier 3. neuf dixiemes 4. dix-sept 8. 1. pe-tit a petit 2. par hasard 3. tout de suite 4. de mieux
5. soixante-dix pour cent 6. neuvieme 7. quinze 8. six en mieux 5. de temps a autre 6. n'importe comment
9. troisieme 1O. un tiers
9. 1. Julie s'habille plus i21E:gamment que Claudia. 2. Jacques
9. reagit moins nerveusement que Charlotte. 3. Patrice se com-
- Le premier juillet ? - li y a cinq trains : deux trains le matin porte aussi spontanement que Zoe. 4. Sonia repand moins
et trois dans l'apres-midi. - Vous avez un train a huit heures hardiment que Claire. 5. Denis explique plus patiemment que
cinquante-cinq, un autre a dix heures douze.„- le train a Martine. ·
neuf heures moins cinq, s'il vous plait. - En premiere ou en
seconde dasse ? - En seconde, merci. 1 O. 1. autant 2. plus I davantage 3. le moins 4. aussi
5. moins de 6. Moins, plus
o.
1 1. trois 2. quatre 3. trois 4. deux 5; cinquii?me 6. trois
cent vingt 11. 1. Vous pouvez probablement assister gratuitement a ce
spectacle. I Probablement, vous pouvez .assister gratuitement...
2. lls ant calmement reflechi (ant reflechi calmement)
1!1J./iJ. !lii~@jllililkr o ~ll':i:Yimek comment gagner decemment leur vie. 3. Eiie est beaucoup
1. 1. au-dessous du 2. a l'exterieur de 3. a droite·de 4. sous trop sensible pour aller voir un film aussi violent. 4. li m'a trop
5. derriere 6. pres du vite promis d'etre tres attentif. 5. lis etaient c;:ompletement
debordes ; aussi leur avons-nous conseille de se reposer.
2. 1.Cf. - 2.E.b. - 3.F.a.(c./f.) - 4.G.e. - 5.A.d.(C.b.) - 6.D.g. -
7.B.c. 12.1. bien 2. tres 3. le mieux 4. loin 5. pres 6. la 7. plus de
8. beaucoup de 9. vraiment 1 O. ja mais
3. 1. a 2. avec 3. en 4. avec 5. par 6. de 7. avec 8. a
13. 1. vivement (beaucoup) 2. beaucoup (vivement) 3. un peu
4. 1. en 2. depuis 3. parmi (avec) 4. en 5. pour 6. Dans 4. Actuellement 5. bien 6. ensemble 7. peu de 8. Probablement
7. pendant 8. Apres 9. jusqu'.3 1 O. pendant 11. en 12. "avec 9. nulle part 10. toujours 11. peut-i?tre 12. par hasard
13. en 13. tout de suite
297
!lll. IE:~(;!!!O@lilll'li!IE!!<i: 6. « Le frani;:ais du tourisme » : Fnscription(s) jusqu'au 15 octo-
1. 1. se terephonent 2. attendez 3. vous trompez 4. presente bre. Objectifs :
s. s'apen;oivent 6. changent - initiation a la civilisation frani;:aise,
- acquisition du lexique approprie,
2. 1.d. - 2.f. - 3.e. - 4.b. - 5.a. - 6.c. - connaissance des regions franc;:aises et de leurs chefs-lieux,
- emploi du franc;:ais dans des situations professionnelles (stages)
3. Zdania nr 2, 3, 5, 7, 8 - decouvert~- au enrichissement des techniques de vente et '
de promotiOn,
4. 1. en intriguant 2. travaillant 3. perdu 4. convaincus - prise de contact avec les organismes de tourisme.
s. en sachant 6. Precedant 7. blesse
7. 1. Ce concours, il faut l'annuler. 2. C'est dans une heure que
5. 1. repondu - posees 2. appris - partis 3. eu - provoque tu commences tes cours. 3. Pratiquer l'alpinisme, cela est dan~
4. rencontrees - raconte 5. fait - dO gereux. 4. !Is ne sont pas interessants, ces films. 5. Ce dont j'ai
besoin, c'est une semaine de vacances. 6. Quanta ma sceur,
6. 1. voyageons 2. tiennent 3. veut 4. s'ennuie 5. arrive elle se plaint tout le temps.
6. prennent 7. ha"issez
8. Pierre a dit a veronique que ses parents tui avaient
7. 1. viens de manger - viens de te lever - venons de voir a
propose d'aller quelques jours plus tard Bordeaux avec
2. a!Jez faire - vais partir - vont passer eux. li a ajoute qu'ils (ses parents) voudraient aussi qu'elle
vienne avec eux. !I a precise qu'il n'avait pas envie d'y aller
8. 1. fera 2. aura 3. ńeigera 4. soufflera 5. pleuvra 6. brillera mais i! a avoue que si elle voulait les accompagner, ~a lui
7. seront 8. resteront ferait plaisir. 11 lui a demande ce qu'elle en pensait.
li a voulu savoir si efie pouvait lui repondre a ce moment-la
9. 1. serait 2. trouverais 3. ne devrais pas 4. aurions ou si elle le lui dirait le lendemain. Pierre a prie Veronique
5. vivrions 6. pourrions 7. partirions de partir avec eux.
1 O. Al 1. Ayons 2. Ne jouons pas B/ 1. Sache 2. Mefie-toi 9. 1. l'auteur dont je t'ai parle est ceJebre. 2. le quartier oU
Cl 1. Soyez 2. Ne faites pas j'habite est tres anime. / J'habite dans ce quartier qui est tres
anime. 3. Jean et Thomas sont mes voisins que j'emmene faire
11. 1. sorte 2. rentre 3. comprennent 4. rencontrions du ski./ Jean et Thomas que j'emmene faire du ski sont mes
5. me mette 6. soit 7. devienne 8. soient 9. permettent voisins. 4. Je vais te montrer une vallee au centre de laquelle je
voudrais construire une maison. 5. tls sont al!es au cinema qui
12. 1. suis partie 2. avait demande 3. avais accepte 4. avons se trouve pres de leur lycEe.
pris 5. avons trouve 6. etaient 7. etait 8. avons commence
9. avons visite 1 O. avait 11. faisait 12. avons passe 13. nous 1 O. 1. Je suis contente qu'il se sente deja mieux. 2. Nous
sommes promenes 14. nous sommes baignes 15. sommes savons qu'ils ant gagne. 3. lls veulent que tu ailles chez eux.
retournes 16. avons bu 17. avons decouvert 18. a conseille 4. 11 est de!_;u qu'el!e n'ait pas reussi. 5. Eile m'a promis qu'eUes
19. etait 20. s'est leve 21. voulait 22. avait promis 23. avons viendraient.
fait 24. sommes rentres 25. avions 26. etait 27. partait
28. sommes arrives 29. ai passe 11. 1. Les routes sont dangereuses parce qu'il pleut.
2. la le!_;on d'aujourd'hui est tellement facile que je l'ai comprise
sans probleme. 3. Parle lentement de manlere qu'on te
'il@. ~i!!l~@W€i!l :i::lillt\ilfl'ilD&ll comprenne. 4. Si vous tombez malade, nous nous occuperons
1. 1. z. proste 2. z. zlożone 3. z. zlożone 4. z. proste de tout. 5. Bien qu'il soit tres fatigue, il viendra. / li viendra bien
5. z. proste 6. z. złożone 7. z. zlożone 8. z. proste qu'i! soit tres fatigue. 6. Eiie s'est endormie avant qu'il (ne) soit
parti.
2. 1. Qu'est-ce que c'est? 2. Quand viennent-Hs? 3. Pourquoi
efie est malheureuse? 4. Combien d'enfants est-ce qu'il a ? 1 ;?. 1. Les routes sont dangereuses a cause de la pluie.
5. Qui tu as vu ? 6. Avez-vous tout compris ? 2. la le!_;on d'aujourd'hui est assez facile pour la comprendre
(sans probleme). 3. Parle lentement pour i?tre compris(e).
3. 1. Non, personne ne t'a telephone. 2. Non, aucun ami n'est 4. En cas de votre maladie, nous nous occuperons de tout.
passe demander quand tu reviens. 3. Non, elle n'a rien laisse s. 11 viendra malgre sa fatigue. I Malgre sa fatigue, il viendra.
6. Eiie s'est endormie avant son depart.
pour toi. 4. Non, aucune n' est pour t,oi. 5. Non, je ne pen~e
plus a toi. 6. Non, je ne vais jamais revenir. 7. Je ne veux n1 ta
parole, ni tes promesses, 13. 1. devons 2. vienne 3. pouvez 4. soit 5. faut ~· ail!ent
4. I I - 2a - 3g- 4b - Sc - 6d - 7h - Se Zdania wykrzyknikowe

(fes phrases exclamatives): b, d, f, h. Zdania rozkazujące
(/es phrases imperatives): a, c, e, g. ·
5. 1. Le sapin de Noel a ete decore par les enfants. 2. Les

cydistes sont souvent renverses par Jes voitures. 3. le juge inter-
I
rogera les temoins. 4. Autrefois, Internet n'E!tait pas connu.
5. Les E!tudiants invitent !es lyceens a une fete. 6. la directrice
vient de prendre de nouvelles mesures. 7. La police avait arrete
de nombreux manifestants. 8. Cette actrice etait hablllee par
Yves Saint-Laurent. 9. Cette ecole va etre fermee par la munici-
palite. 1 O. Les enfants seront vaccines par l'infirmiere.

Supryn-Klepcarz M. - Repetytorium Gramatyczne Z Jä Zyka Francuskiego PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Supryn-Klepcarz M. - Repetytorium Gramatyczne Z Jä Zyka Francuskiego PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

z języka francuskiego

W repetytorium znajdziesz systematyczną prezentację większości* zagadnień gramatycznych, na

Opis stosowanych piktogramów:

- ćwiczenie kształtujące sprawność mówienia

- ćwiczenie kształtujące sprawność pisania

- odsyłacz do ćwiczeń na płycie CD

- odsyłacz do klucza ćwiczeń do testów samooceny.

7.1. Zastosowanie niektórych przyimków 127

8.1. Tworzenie przysłówków 150

9.1. Bezokolicznik . . . . . . . . . . 161

10.1. Zdanie proste . . , . 244 "i

~a~:~:: ::~:zn~: ~;:~:::::o ::::t~~::: :::~~:::ni: ~

Aby uruchomić płytę CD, należy kliknąć dwukrotnie na'ikonę: tOO

2. Rzeczowniki konkretne I abstrakcyjne

3. Rzeczowniki żywotne I. nieżywotne

un lyceen (licealista), un perroquet (papuga), une vache (krowa) itd.

4. Rzeczowniki jednostkowe I zbiorowe

5. Rzeczowniki proste I złożone 0 na

6. Rzeczowniki policzalne I niepoliczalne

RZECZOWNIK I JIEGO RODZAJ!

Rodzaj żeński rzeczowników

Wyjątki: le Mexique (Meksyk), /e Cambodge (Kambodża), le Mozambique (Mozambik), le Zimbabwe (Zimbabwe).

Rodzaj męski rzeczowni!<ów

Rodzaju męskiego są także rzeczowniki utworzone na bazie:

O przynależności do rodzaju mogą informować niektóre sufiksy (końcówki rzeczowników).

Rodzaju żeńskiego są najczęściej rzeczowniki kończące się na:

-ade far;ade (fasada), salaae (sałata, sałatka), bouscu/ade (popychanie)

-eur blancheur (białość), grandeur (wielkość), peur (strach), valeur (wartość)

-ail vitrail (witraż), detai/ (detal, szczegół), corail (koral)

-at anonymat (anonimowość), pensionnat (szkoła z internatem)

-(e)au noyau (pestka), bureau (biuro), moineau (wróbel)

-ege cortege (orszak), manege (ujeżdżanie koni), college (gimnazjum)

-eur ascenseur (winda), interrupteur (wylącznik), moteur (silnik), ordinateur (komputer),

un livre książka une livre funt, pól kilograma

i) Jale się uczyć efel(tywnie?

Sposoby tworzenia rodzaju żeńsl<iego rzeczowników

-t .- -te etudiant - etudiante [t]

Reguła Przykłady Uwagi

-el - -el/e un mortel - une mortelle Wymawianie ostatniej spółgłoski:

- Wymawianie ostatniej spółgłoski w formie żeńskiej

Reguła Przykłady Uwagi

Reguła Przykłady Uwagi

W ten sposób tworzy się rodz. żeński:

Rodzaj_ ż:etiski nazw zawodó'llif

e Niektóre zawody - tradycyjnie męskie - nie posiadają formy żeńskiej. Są to np.:

un professeur - une professeure (profesor/ka; nauczyciel/ka)

Rzeczowniki występujące tyllco w jednym rodzaju

1. Rzeczownik - 1.2. TWorzenie rodzaju żeńsldego rzeczowników - ćw. 1.-13. ~-'·

Rzeczowni!ci o jecinaimwej fom1ie w mclzaju męskim ! rodzaju że1is!cim

-e Be/ge (Belg/ijka), Russe (Rosjanin/nka), Suisse (Szwajcar/ka) - nazwy narodowości

Un enfant jouait sur la place. Jakieś dziecko bawiło się na placu.

1. Rzeczównik ~ 1.3. Rzeczownild o jednej formie w obu rodzajach ~ ćw: 1.-6. ~

RllCClOWNllKI O RÓŻNYCH FORMACH DLA OBU RODWÓW

1. Rzeczowniki o tym samym temacie, ale innych końcówkach;

un copain - une copine (kolega/żanka, kumpel/ka)

un beau-fils 1) zięć une belle-fi/le 1)synowa

un demi-frere brat przyrodni une demi-sreur siostra przyrodnia p,

monsieur pan madame pani

, un parrain ojciec chrzestny . une marraine matka chrzestna

un jars gąsior une oie. gęś

un fif!vre zając une hase zajęczyca

un male samiec une femefle samica

un taureau (b02uf) byk, buhaj (wół) une vache krowa

~a~:~:: ::~:zn~: ~;:~:::::o ::::t::: ::::::ni: ~

3 1@·~ 1 •:®~1i_: Ze względu na różne zastoso~~a tout ~atwo o ~e~oro~e~e~--~-~~_cza g4~,~~~i~"-:~~---}: