Faze naučnog istraživanja

Metodologija
naučno-istraživačkog rada

1
 Naučno istraživanja
• Naučno istraživanje predstavlja sistematsko,
plansko, objektivno i cilju usmjereno teorijsko ili
empirijsko ispitivanje nekog problema, prema
određenim metodološkim pravilima, čija je svrha
da se pruži pozdan i precizan odgovor na
unaprijed postavljeno pitanje.
• Kako postoji mnoštvo raznorodnih naučnih
istraživanja, tako je nastalo i više klasifikacija
istih, prema raznim kriterijumima.

2
 Naučno istraživanja
• Jedna od osnovnih podjela naučnih
istraživanja jeste na:
– teorijsko i empirijsko (prema prirodi istraživanja)
– fundamentalno i primijenjeno (prema cilju
istraživanja)
– eksplorativno i usmereno provjeravanju hipoteza
(prema funkciji)

3
 Faze naučnog istraživanja
• Kompleksan proces koji obuhvata veliki broj
povezanih radnji klasifikovanih u faze
• Faza istraživanja - stepen uključenosti nekog
istraživanja u neku konkretnu situaciju
(teorijsko – praktična djelatnost)
• Različiti pristupi u klasifikaciji

4
 Faze naučnog istraživanja
• Klasifikacija faza:
1) Uočavanje problema istraživanja
(a) definisanje problema,
(b) utvrđivanje svrhe, ciljeva i zadataka istraživanja
2) Ograničavanje polja istraživanja
(a) izbor šireg naučnog područja
(b) izbor užeg naučnog područja
3) Postavljanje hipoteza,
4) Provjeravanje hipoteza
5) Pismeno oblikovanje toka istraživanja
6) Primjena rješenja i kontrola

5
Identifikovanje i određivanje problema
• Naučno istraživanje otpočinje zapažanjem, postavljanjem i definisanjem
problema.
• „Problem“ – svijest o neznanju – pitanje na koje, u sistemu raspoloživog
naučnog znanja, nema odgovora.
• Formulisati problem tako da se nedvosmisleno vidi šta je pitanje i koju
pretpostavku (hipotezu) treba proveriti.
• Vidovi ispoljavanja problema su različiti, a mogu i da se preklapaju kada:
– postoji praznina u sistemu naučnog znanja
– su pokušaji da rješimo neki problem međusobno nesaglasni
– postoji činjenica koju na osnovu raspoloživog naučnog znanja ne možemo da
objasnimo
– otkrijemo logičku protivrečnost u nekoj naučnoj teoriji
– o nekoj oblasti stvarnosti ima dvije ili više međusobno nesaglasnih teorija
– postoji nesaglasnost između starih teorijskih predstava i novih naučnih činjenica
itd.

6
Identifikovanje i određivanje problema
• Problemi mogu biti:
– pretežno empirijski (tiču se neposredno predmeta, procesa i svojstava
objektivne stvarnosti)
– pretežno teorijski (tiču se zasnivanja, razrade i razvoja samih teorija
izgrađenih da daju odgovore na pitanja kojima se izražavaju empirijski
problemi)
• Prvi korak u istraživanju čini postavljanje, definisanje i obrazlaganje
problema.
• Jezički oblik izražavanja problema jeste upitna rečenica, tj. pitanje.
• Pitanje je izraz nastojanja da se: otkloni ili umanji: nepotpunost,
neodređenost, netačnost, neizvjesnost u znanju; dobije novo,
potpunije, određenije, tačnije, dublje znanje.
• Važno je izabirati prava, vrijedna pitanja.

7
Identifikovanje i određivanje problema
• Izbor problema istraživanja određen je u velikoj mjeri stanovištem
istraživača:
– opštim pogledom na svijet
– teorijskim stanovištem
– vrijednosnim orijentacijama
– moralnom tačkom gledišta
• Problem mora biti obrazložen odgovarajućim teorijskim znanjima,
jer svaki naučni problem pripada nekom teorijskom kontekstu.
– Ispravno postavljanje i obrazlaganje problema istraživanja podrazumeva
proučavanje odgovarajuće literature
• Literatura se čita da bi se:
– shvatilo šta ona o nekom predmetu proučavanja kazuje
– dobili odgovori na unapred postavljena pitanja
– provjerili iskazi koji su u neskladu sa čitaočevim uvjerenjima i nalazim istraživanja

8
 Kriterijumi pri izboru predmeta
istraživanja
• Najefikasnija forma precizno formulisanog pitanja
• Kriterijumi pri izboru predmeta istraživanja:
1) predmet istraživanja treba da predstavlja novinu (da se izbjegne
ponavljanje); istraživač mora biti originalan
2) predmet treba da bude od važnosti za područje na koje se odnosi
(pravovremenost i praktičnu vrijednost)
3) da za istraživanje postoji interes i intelektualna radoznalost istraživača
4) da za istraživanje izabranog problema postoji pristupačnost
odgovarajućih podataka
5) da je za potrebe istraživanja izabranog problema moguće osigurati
pokroviteljstvo ili saradnju institucija
6) Da se ne sprovodi istraživanje ukoliko ima opasan karakter i uticaj na
istraživača

9
 Greške pri formulaciji predmeta
istraživanja
• Definisanje preširoke oblasti
• Pretjerano sužavanje predmeta (preuzak i
beznačajan)
• Upotreba izraza retoričkog, emocionalnog
karaktera na bazi iskustava

10
 Određivanje ciljeva istraživanja
• Rasvjetljavanje konkretnog problema
– Pragmatični (društveni) – upućuju na koristi koje iz
istraživanja mogu proisteći; markiraju potencijalne
korisnike
– Naučni (spoznajni) – određuju nivo spoznaje u
naučnom istraživanju (naučna deskripcija,
klasifikacija, otkriće, eksplanacija, predviđanje)

11
 Postavljanje hipoteza
• Najznačajnija faza
– “Hipoteza je teorija u koju sam istrazivač nije
siguran
– “Hipoteza predstavlja ono što predviđamo ”
• Misaoni odgovor na problem istraživanja, sa
određenom pretpostavkom

12
 Postavljanje hipoteza
• Kada se odabere i postavi problem istraživanja, traga se za njegovim
rješenjem.
• Hipoteza je zamišljeno, značajno, probno, logički i iskustveno dopustivo i
proverljivo rješenje problema.
• Hipoteza je iskaz posredstvom kojeg je izražen postavljeni problem
istraživanja, a koji je:
– izričit
– jasan
– značajan
– informativan
– teorijski dobro obrazložen
– iskustveno proverljiv.
• Kada se problem istraživanja tiče odnosa između dvije ili većeg broja
promenljivih, hipoteza predstavlja iskaz o pretpostavljenom odnosu
između tih promenljivih.

13
 Postavljanje hipoteza
1. Hipoteza je dedukcija
– U slaganju ekperimenta istraživač razmišlja deduktivno, od opšteg
prema pojedinačnom, tj. ne testira teoriju direktno, nego njezine
dijelove ili posljedice. U tom se času stvara hipoteza: ona je dedukcija
iz neke opšte teorije o području kojim se istraživač bavi.
2. Istraživanje se ne može planirati bez hipoteze!
– Samo iz hipoteze može istraživač razviti određeno eksperimentalnu
stukturu kojim će tu hipotezu testirati. Samo se tako mogu postaviti
tačna i jednoznačna pitanja.
3. Hipoteza omogućuje definisanje eksperimenta
(testiranja)

14
Mjerila vrijednosti naučne hipoteze
• Postoji pet opštih zahtjeva koje naučna hipoteza mora
ispuniti.
1. Hipoteza mora biti svrsishodna, tj. rješavati problem koji
nas zanima, a ne neki drugi.
2. Hipoteza mora biti provjerljiva, tj. postupci koje bi
zahtijevala provjera te hipoteze, ili provjera njezinih
posljedica, treba da je moguće ponoviti i provjeriti.
3. Hipoteza mora biti vrijedna, tj. iz nje moraju proisteći
određene posljedice ili zaključci.
4. Hipoteza mora biti u saglasnosti s provjerenim i
prihvaćenim znanjem.
5. Hipoteza treba biti jednostavna: bolja je jednostavnija
hipoteza od složenije, koje objašnjavaju istu pojavu.

15
Hvala na pažnji!

16