ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

“ANTIWAR”
Πως γράψαμε τούτο
αντί εισαγωγικού σημείωματος

Τ
ο παρακάτω κείμενο είναι αποτέλεσμα τον συναντήσεων
ενός κύκλου αυτομόρφωσης που σχηματίστηκε κάπου στις
αρχές του φετινού Μάρτη. Ο κύκλος αυτός δεν προέκυψε
αφορμούμενος από κάποιο σκέτο θεωρητικό, μορφωτικό ή
αναγνωστικό ενδιαφέρον. Διαβλέποντας την απουσία μιας αντιπολε-
μικής συλλογικότητας/κίνησης/συνέλευσης στην πόλη της Θεσσαλο-
νίκης και έχοντας παράλληλα προσωπικές επαφές με κάποια μέλη της
αντιπολεμικής διεθνιστικής κίνησης (α.δ.κ.) στην Αθήνα ξεκινήσαμε
τα μαζέματα πηγαίνοντας και βλέποντας, ουσιαστικά, έχοντας κατά
νου τη δημιουργία ενός σχετικού μορφώματος στη Θεσσαλονίκη.
Όχι φυσικά με το σκεπτικό «τι μας λείπει στη Θεσσαλονίκη; ας φτιά-
ξουμε κι ένα τέτοιο να’ χουμε». Πιστεύουμε πως μια συλλογικότητα/
σχήμα/συνέλευση αντιπολεμική είναι αναγκαία ειδικά σήμερα, κα-
θώς μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 και την ενσωμάτωση των
αγώνων των από τα κάτω, τα κράτη και μέσα σε αυτά το ελληνικό,
επανεξορμούν στο εξωτερικό εγκαινιάζοντας μια νέα περίοδο οξύτε-
ρων ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Η ανάπτυξη αντιπολεμικών κινημάτων είναι η μόνη ουσι-
αστική προσπάθεια των από τα κάτω για αποτροπή διακρατι-
κών πολέμων-σφαγών για τους προλετάριους των συμμετε-
χουσών χωρών. Για την Ελλάδα δε, στην περιοχή που βρίσκε-
ται με τον αμφίδρομα επιθετικό ανταγωνισμό με την Τουρ-
κία να μαίνεται, η ανάπτυξη αντιπολεμικού κινήματος απο-
τελεί ζωτική κυριολεκτικά ανάγκη για τους από τα κάτω.
Από μια άλλη σκοπιά, στο φόντο της παράτασης της κρίσης, πόσο
μάλλον μετά το νέο αναμενόμενο ξέσπασμά της με πυροδότη την
πανδημία του covid-19, έχουμε την ένταση του πολεμικού χαρακτή-

[5]
ρα της διαχείρισης εξωτερικών και εσωτερικών μη-κρατικών εχθρών,
επικίνδυνων για την ομαλή ροή του κεφαλαίου και τα εθνικά συμ-
φέροντα. Μετανάστες, τρομοκράτες, ασταθείς πλεονάζοντες πλη-
θυσμοί, κινήματα, φυσικές καταστροφές, όλα βαφτισμένα «ασύμμε-
τρες» απειλές, χρήζουν πλέον στρατιωτικής διαχείρισης. Υπό ένα τέ-
τοιο πρίσμα ο πόλεμος γενικεύεται και ως ένα βαθμό είναι μια συνεχής
διαδικασία στην οποία συμμετέχει σταθερά και το ελληνικό κράτος.
Περισσότερα για αυτά βέβαια θα βρει κάποιος στο ίδιο το κείμενο.
Έτσι το περιεχόμενο των κύκλων αυτομόρφωσης κινήθηκε γύρω
από ζητήματα σχετικά με τον πόλεμο σήμερα, τον ιμπεριαλισμό
και τις διακρατικές σχέσεις, τον συγκεκριμένο τρόπο που συμμε-
τέχει στον πόλεμο το ελληνικό κράτος. Μετά από τέσσερις μή-
νες νιώσαμε έτοιμοι να πάμε στο επόμενο βήμα με το κείμενο να
αποτελεί ουσιαστικά μια προσπάθεια αποτύπωσης των συζητή-
σεών μας, μια γενική, πολιτική κατευθυντήρια γραμμή, για την
περαιτέρω μας ύπαρξη, πλέον σαν συλλογικότητα/συνέλευση.
Υπό αυτήν την έννοια δεν περιέχει αυστηρές και αμετάκλητες θέ-
σεις. Δεν είναι το μανιφέστο μας. Περισσότερο βάζει κατευθύνσεις
και προτάσεις δράσης, εμβάθυνσης και έρευνας.

Και…

Από την Ελλάδα μέχρι τις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική, τη Μέση

Ανατολή και την Κίνα, τα κράτη οχυρώνονται με περισσότερο στρα-
τό, αστυνομία, αντιτρομοκρατικό πλαίσιο απέναντι στους πληθυ-
σμούς τους. Τα κρατικά και επιχειρηματικά συμφέροντα που έχουν
εξαπλωθεί και εδραιώσει την κυριαρχία τους σε κάθε γωνιά του πλα-
νήτη, πλέον απογυμνώνονται ως αυτό που πάντοτε ήταν: Πόλεμος
ενάντια σε εργαζομένους/ες, μετανάστ(ρι)ες, καταπιεσμένους, κινή-
ματα. Η έκτακτη ανάγκη ως διαρκές μοντέλο κρατικής διαχείρισης
σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο γενικεύεται και
εξορθολογίζεται ως “άμυνα/ασφάλεια”, “αντιεξέγερση-αντιτρομο-
κρατία”, “ανάπτυξη-ανταγωνιστικότητα”. Η γενίκευση της έκτακτης
ανάγκης σημαίνει πολεμικό περιβάλλον σε όλα τα πεδία της ζωής
και με όλα τα μέσα.
Από την κρίση του 2008 και το ξέσπασμα ευρωπαϊκών, αραβικών

[6]
και διεθνών εξεγέρσεων τα κράτη κατέφεραν να αναδιαρθρώσουν
τις κοινωνικές-παραγωγικές σχέσεις στο εσωτερικό τους αντιδρα-
στικά και να περάσουν σε ένα κύκλο “σταθερότητας”. Η σταθερό-
τητα αυτή κλονίζεται από ένα νέο κύκλο εξεγέρσεων και κινημάτων
που ξεσπούν παγκόσμια από τα Κίτρινα Γιλέκα μέχρι την εξέγερση
στη Χιλή, συμβάντα στο φόντο μιας νέας επερχόμενης οικονομικής
κρίσης και της κρατικής της διαχείρισής.
Κάθε εξέγερση είτε θα καταργήσει είτε θα εξελίξει την κρατική
μηχανή και το οπλοστάσιο οικονομικών, πολιτικών, στρατιωτικών,
νομικών και ψυχολογικών μέσων και εκβιασμών που χρησιμοποιούν
απέναντι στους καταπιεσμένους. Αυτό σημαίνει ότι οι οικουμενικές
αντιστάσεις απέναντι στην κυριαρχία έχουν ανεβάσει πολύ ψηλά
τον πήχη τον οποίο πρέπει να υπερβούμε για να νικήσουμε στον
κοινωνικό πόλεμο. Αυτό είναι το στοίχημα για τα κινήματα που συμ-
βαίνουν ή θα ξεσπάσουν τον επόμενο καιρό.

[7]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Ο
καπιταλισμός βρίσκεται σε κρίση. Δεν λέμε κάτι και-
νούργιο. Από το ‘70 και μετά ο κόσμος του κεφαλαίου
βρίσκεται σε ύφεση, χωρίς ωστόσο να φαίνεται κάποια
ελπίδα στον ορίζοντα. Ακόμα και οργανισμοί όπως το
ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ διαπιστώνουν πως ο ρυθμός ανάπτυξης τόσο των
ανεπτυγμένων, όσο και των αναπτυσσόμενων οικονομιών σημει-
ώνει πτωτική τάση από το 1970, και θα συνεχίσει να την έχει για
τα επόμενα 50 περίπου χρόνια. Όταν αναφερόμαστε στην “κρίση”
λοιπόν, δεν αναφερόμαστε σε μια ακόμα απλή κυκλική κρίση, αλλά
μια κρίση υπερσυσσώρευσης με δομικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το
πλαίσιο, μέσα στο μακρύ κύμα ύφεσης που διέπει την παγκόσμια οι-
κονομία, τα ξεσπάσματα της κρίσης γίνονται όλο και συχνότερα και
όλο και πιο έντονα. Οι απολογητές του κεφαλαίου προφασίζονται
διάφορες αιτίες για να δικαιολογήσουν αυτά τα ξεσπάσματα, (όπως
πχ ότι για την κρίση του ‘73 έφταιγαν οι πετρελαιοπαραγωγές χώ-
ρες, για αυτή του ‘80 έφταιγε η Ιρανική επανάσταση, για την κρίση
του ‘08 έφταιγαν τα goldenboys και τα στεγαστικά δάνεια και για
την κρίση του 2020 ευθύνεται ο κορονοϊός), προσπαθώντας να απο-
κρύψουν τα βαθιά δομικά χαρακτηριστικά που έχει η κρίση του.**
Η απάντηση στην κρίση προς όφελος των κρατικών και επιχει-
ρηματικών συμφερόντων περιλαμβάνει την αύξηση της έντασης
της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης με νέες πλέον μορφές, την
κατάργηση των δημοσίων παροχών-κεκτημένων μιας προηγούμε-
νης περιόδου όπως η υγεία και η παιδεία, την στρατιωτικοποίηση
και επιχειρηματικοποίηση της κοινωνίας, την κλιμάκωση των δια-
κρατικών εντάσεων και ανταγωνισμών, την επιπλέον εξαίρεση των
καταπιεσμένων. Η ανάγκη για βέλτιστη διαχείριση και έλεγχο των
πληθυσμών έχει ως αποτέλεσμα το καθεστώς έκτακτης ανάγκης και
εξαίρεσης να μονιμοποιείται, με αποτέλεσμα να έχουμε την μετα-

[9]
στροφή του κράτους πρόνοιας στο επιχειρηματικό κράτος άμυνας/
ασφάλειας

Εξεγέρσεις

Σε αυτήν την παγκόσμια συγκυρία, γίναμε μάρτυρες πολλών εξε-

γέρσεων. Γαλλία, Λίβανος, Ιράκ, Χονγκ Κονγκ, Καταλονία, Εκου-
αδόρ, Αϊτή, Χιλή, αλλά και η πιο πρόσφατη, αυτή στις ΗΠΑ. Στις
εξεγέρσεις αυτές προσθέτουμε και τις μαζικές απεργίες, συμπερι-
λαμβανομένης και της μεγαλύτερης απεργίας που έγινε ποτέ, αυτή
της Ινδίας που απήργησαν και συμμετείχαν στις διαδηλώσεις 250
εκατομμύρια άνθρωποι
Η αύξηση του φόρου καυσίμου στη Γαλλία, η αύξηση της τιμής
του εισιτηρίου στο μετρό στη Χιλή, η αύξηση της φορολογίας στη
χρήση της εφαρμογής Whatsapp αποτέλεσαν μόνο τις αφορμές για
κοινωνικές εκρήξεις που αφορούσαν συνολικά, εν τέλει, την εκμε-
τάλλευση και την καταπίεση. Μπορεί λοιπόν οι αφορμές αυτές να
φαίνονται επιφανειακές, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν η στα-
γόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ένα ποτήρι που ήταν ήδη παραγεμι-
σμένο με πόλεμο ενάντια στο σύγχρονο προλεταριάτο με σκοπό την
περαιτέρω εκμετάλλευση και καταπίεσή του. Παρά τις διαφορετικές
αφορμές και το υποκείμενο που τις πλαισίωσε, οι περισσότερες από
αυτές τις εξεγέρσεις είχαν ως κοινό παρονομαστή την αγανάκτηση
απέναντι στο υπάρχον, την εναντίωση στην ανισομερή συσσώρευση
του πλούτου, τις ρατσιστικές διακρίσεις, την έμφυλη βία, την κρατι-
κή καταστολή και περιείχαν εν σπέρματι μια ελπίδα για μια διαφορε-
τική κοινωνική οργάνωση.
Έτσι λοιπόν, το νέο κύμα εξεγέρσεων δεν είναι κάτι το τυχαίο.
Ας πιάσουμε όμως τα γεγονότα από λίγο νωρίτερα. Με την παγκο-
σμιοποιημένη καπιταλιστική κοινωνία να βρίσκεται αντιμέτωπη με
μία από τις μεγαλύτερες δομικές κρίσεις που έχει κληθεί να διαχει-
ριστεί, την οικονομική κρίση του ΄08, ξεσπούν μία σειρά κινημάτων

[10]
και εξεγέρσεων με κοινό και πάλι γνώμονα την αμφισβήτηση του
υπάρχοντος. Έπειτα από μία δεκαετία σκληρής εργασιακής αναδι-
άρθρωσης και εξαθλίωσης του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνί-
ας, ο καπιταλισμός, τουλάχιστον στις χώρες του δυτικού κόσμου,
έμοιαζε να κέρδισε το στοίχημα της διαχείρισης. Είτε με την βοήθεια
σοσιαλδημοκρατικού τύπου μοντέλων διακυβέρνησης, όπου ήταν
αναγκαία για την αποκλιμάκωση της συσσωρευμένης αγανάκτη-
σης των καταπιεσμένων, είτε με την εδραίωση στην συνείδηση της
πλειοψηφίας αυτών ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα αποτελεί η θέσπιση διπόλων μεταξύ νεοφιλελεύθερων
τεχνοκρατών και συντηρητικών ακροδεξιών (βλέπε εκλογές σε Γαλ-
λία, Ηνωμένο βασίλειο, Ιταλία κλπ). Διπόλων που επί της ουσίας δεν
ήταν τίποτα άλλο παρά την αντιπαραβολή δύο όψεων του ίδιου νο-
μίσματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις δε, τεχνοκράτες και εθνικιστές
συνεργάστηκαν.

Κορονοϊός

Ωστόσο, όλες οι προαναφερθείσες εξεγέρσεις μας προδιαθέτουν ως

προς τον επίπλαστο χαρακτήρα του εν λόγω success story αποτελε-
σματικής διαχείρισης της κρίσης που θεμελιώθηκε πάνω στις αφη-
γήσεις οικονομολόγων, τεχνοκρατών και ειδικών και αποδομήθηκε
παντελώς με το ξέσπασμα της πανδημίας του covid 19, με την οποία
η κρίση επιταχύνθηκε και αναμένεται 30 φορές πιο μεγάλη από την
αντίστοιχη του 2008. Μιας κρίσης που πέρα από όλα τα άλλα μας
φανέρωσε το εξής: Κράτη και κεφάλαιο αδιαφορούν πλήρως για τις
ζωές μας και επιτελούν απλώς μια “διαχείριση κόστους”.
Διάφορα κράτη επέλεξαν διάφορους τρόπους να απαντήσουν
στην κρίση του κορονοϊού (Βρετανία-ανοσία της αγέλης, Ελλά-
δα-lockdown, Ιαπωνία-μεγάλος αριθμός διαγνωστικών τεστ κα). Οι
διαφορές στις μεθόδους αντιμετώπισης δεν προκύπτουν επειδή ένα
κράτος έχει περισσότερο στο επίκεντρο την υγεία των πολιτών του

[11]
από ένα άλλο. Αντίθετα, προκύπτουν ακριβώς επειδή το κεφάλαιο
βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο, και τα εκάστοτε κεφάλαια διαφο-
ρετικών κρατών έχουν διαφορετικές ανάγκες για την διαχείριση της
κρίσης. Άλλωστε τα αρχικά τρία υγειονομικά κρατικά μοντέλα εν
τέλει συνέκλιναν μερικώς σε μια διαρκή επανεξέταση και επαναξιο-
λόγηση της κατάστασης.
Όπως σε κάθε κρίση, η διαχείριση των συνεπειών της αποτέ-
λεσε ευκαιρία για αναδιάρθρωση σε διάφορα πεδία. Το διάστημα
των προηγούμενων μηνών βιώσαμε μια fastforward αναδιάρθωση
των εργασιακών σχέσεων με την εκρηκτική άνοδο της ανεργίας και
της ψηφιοποιημένης εργασίας από το σπίτι. Παράλληλα, η κήρυξη
της έκτακτης ανάγκης (“βρισκόμαστε σε πόλεμο με έναν αόρατο
εχθρό”) κωδικοποιούσε τη βελτιστοποίηση μεθόδων καταστολής
και ελέγχου: θερμικές κάμερες και face-controlσε μητροπόλεις,
χρήση συσκευών γεωεντοπισμού για έλεγχο κινήσεων των ατόμων
στην καραντίνα, διαρκής αστυνόμευση και ενεργοποίηση των μηχα-
νισμών του στρατού ήταν κάποιες από τις απαντήσεις παγκοσμίως.
Ταυτόχρονα, οι προλετάριες ήταν αυτές που κατά την διάρκεια της
εν λόγω έκτακτης ανάγκης αναγκάστηκαν σε πολλές περιπτώσεις
να θέσουν σε κίνδυνο την ίδια τους την υγεία (βλέπε εργαζόμενες σε
νοσοκομεία, εργοστάσια, σουπερμαρκετ, κα.), συνήθως με ανεπαρ-
κή υγειονομική προστασία και διευρυμένα ωράρια εργασίας, ενώ σε
άλλες περιπτώσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με απολύσεις, περικοπές
μισθών και κάθε είδους εργοδοτική αυθαιρεσία.
Φυσικά το ελληνικό κράτος δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Όλα τα
παραπάνω αποτελούν την πραγματικότητα για χιλιάδες εργαζό-
μενους, άνεργες, μετανάστριες και άλλους καταπιεσμένους. Όπως
προαναφέρθηκε το κάθε κράτος ακολούθησε την τακτική που θε-
ώρησε πως εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα του
κεφαλαίου στην περιοχή. Έτσι η κυβέρνηση ακολούθησε την τακτι-
κή του αυστηρού lockdown από νωρίς, αφενός με την ελπίδα να
αποφύγει τον μεγάλο αριθμό κρουσμάτων που θα διέλυαν το καθ’

[12]
όλα ανεπαρκές σύστημα υγείας και τα υποστελεχωμένα δημόσια νο-
σοκομεία και αφετέρου ώστε να είναι εφικτό ένα «άνοιγμα» που θα
συμπίπτει με την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Κι όλα αυτά με
σκοπό να βρεθεί το εγχώριο κεφάλαιο σε πλεονεκτική θέση έναντι
του κεφαλαίου γειτονικών και άλλων χωρών, στο πλαίσιο του διαρ-
κούς ανταγωνισμού μεταξύ των Εθνών-κρατών (και των κεφαλαίων
τους). Στο εν λόγω διάστημα βέβαια η κυβέρνηση της ΝΔ εκμεταλ-
λευόμενη το μονοπώλιο του κράτους στη γνώση, την πληροφόρη-
ση αλλά και τη λύση απέναντι στον «αόρατο εχθρό» έκανε κι αυτή
ένα crashtest πειθάρχησης επιβάλλοντας πρωτοφανή μέτρα απαγό-
ρευσης κυκλοφορίας, δημιουργώντας ένα δυστοπικό περιβάλλον
και δοκιμάζοντας τους ήδη υπάρχοντες, αλλά και αναπτύσσοντας
νέους, κατασταλτικούς μηχανισμούς. Μπορεί οι θιασώτες της αυ-
τορρύθμισης της ελεύθερης αγοράς να βγήκαν στα μπαλκόνια να
χειροκροτήσουν τους ήρωες με τις άσπρες και πράσινες μπλούζες,
που μέχρι πρότινος αποτελούσαν πλεονάζον προσωπικό που έπρεπε
να συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο για να έχει το κράτος να ξοδεύει
εκατομμύρια σε πολεμικούς εξοπλισμούς, αλλά τα μέτρα ενίσχυσης
της δημόσιας υγείας που έλαβαν, αρχίζουν και τελειώνουν πάνω
κάτω με αυτό το χειροκρότημα. Αντιθέτως δεν έχασαν την ευκαι-
ρία να μοιράσουν κρατικό χρήμα σε ΜΜΕ της επιλογής τους και σε
άλλες ιδιωτικές εταιρείες ( βλ. 20εκ. σε ΜΜΕ, σκόιλ ελικικού κ.ά.).
Παράλληλα, φρόντισαν να φέρουν προς ψήφιση και μια σειρά αντι-
δραστικών νομοσχεδίων ( βλ. νομοσχέδια για την παιδεία και για το
περιβάλλον ). Όμως, όλ’ αυτά δεν άπτονται των ζητημάτων που θα
θέλαμε να θίξουμε περαιτέρω στο παρόν κείμενο. Οπότε ας ρίξουμε
μια ματιά στο τι συνέβαινε πριν ξεσπάσει η κρίση του covid-19 αλλά
και κατά τη διάρκεια αυτής.
Την ώρα που Τσιόδρας και Μητσοτάκης, έχοντας αναχθεί με τη
βοήθεια των ΜΜΕ στους γνώστες της μίας και μόνης αλήθειας ως
προς την αντιμετώπιση του βιολογικού κινδύνου αλλά και έχοντας
αναλάβει ταυτόχρονα και το ρόλο της πατρικής φιγούρας που «για

[13]
το καλό μας» μας υποδεικνύει κάθε μας κίνηση και αν τυχόν κρί-
νει πως παρεκκλίνουμε απ’ το σωστό το δρόμο αναλαμβάνει να
μας συμμορφώσει ,ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού
μοιάζει να βρίσκεται για το κράτος στην αφάνεια. Το υποκείμενο
στο οποίο απευθύνονταν καθημερινά και αποκλειστικά ήταν οι
Έλληνες πολίτες, εξαιρώντας και μην υπολογίζοντας μέσα σε αυτό
όσους δε λογίζονται ως τέτοιοι με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους
μετανάστες που εμφανίζονται χωρίς νομική υπόσταση στο σύγχρο-
νο κόσμο, αναδεικνύοντας τις κενολογίες των δυτικών κρατών για
τα ανθρώπινα δικαιώματα. Άλλωστε, η εξαίρεση της γυμνής ζωής
των μεταναστών από τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πρωτοτυ-
πία της πανδημίας.
Μπορούμε να θυμηθούμε λίγο πριν την “άφιξη” του ιού στην Ελ-
λάδα τα γεγονότα στον Έβρο, στα οποία στρατός, αστυνομία, παρα-
στρατιωτικές ομάδες, αγανακτισμένοι πολίτες, Frontex και “αλλη-
λέγγυοι” φασίστες από την Ευρώπη δρούσαν με στρατιωτικό τρόπο
απέναντι στις μεταναστευτικές ροές, απανθρωποποιώντας τους/τις
μετανάστ(ρι)ες και αντιμετωπίζοντας τους/τες ως απειλή που πρέ-
πει να εξοντωθεί.
Άξονας των παραπάνω, τόσο της μακροχρόνιας ύφεσης και της
δομικής κρίσης, όσο και της αντιμετώπισης κινημάτων, εξεγέρσε-
ων, “μεταναστευτικών ροών”, “υγειονομικών κρίσεων” θεωρούμε
ότι είναι ο κοινωνικός πόλεμος που διεξάγουν κρατικοί και επιχει-
ρηματικοί δρώντες απέναντι σε εργαζόμενους/ες και πλεονάζοντες
πληθυσμούς.

[14]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο ΝΕΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Κλασσικό Πολεμικό Δόγμα vs Νέο Πολεμικό Δόγμα

«Δεν έχει σημασία τι είναι δίκαιο ή άδικο, βρισκόμαστε σε πολεμική
κατάσταση»
Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, 2011
– Τόση ώρα δίνετε την εντύπωση που είχαμε όταν μι-
λούσατε στο τηλέφωνο την περίοδο των ταραχών
στον Έβρο. Σαν σε πόλεμο, σαν μάχη πρώτης γραμμής.
– Είναι απολύτως έτσι. Και θέλω να σας διαβεβαιώσω για κάτι: Κι
αυτόν τον πόλεμο της νέας εποχής θα τον κερδίσουμε.
Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, 2020

Η στρατιωτικοποίηση εντείνεται : 2019 η μεγαλύτερη αύξηση της δε-

καετίας για τις στρατιωτικές δαπάνες
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, και την ολοκληρωτική κυριάρ-
χηση της κοινωνικής σχέσης κεφάλαιο, διατυμπανίστηκε σύσσωμα
από τον φιλελεύθερο κόσμο, πως φτάσαμε στο τέλος της ιστορίας.
(Francis Fukuyama, Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρω-
πος). Σύμφωνα με την κυρίαρχη αφήγηση, η παγκοσμιοποίηση του
καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, θα οδηγούσε στην συνεχή πρό-
οδο και ειρήνη. Οι πόλεμοι πλέον, θα αποτελούσαν μια ξεπερασμένη
παθογένεια του 20ου αιώνα. Κάτι τέτοιο ωστόσο απέχει πολύ από
την σύγχρονη πραγματικότητα.
Ήδη από το 2008, με την κατάρρευση της Lehmann Brothers,
αναδείχθηκε η δομική κρίση της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, η
οποία από το ’70 και μετά διαφαινόταν με μακροοικονομικά στοι-
χεία όπως η κάμψη του ρυθμού της οικονομικής μεγέθυνσης και
του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας. (IMF 2015) Ήδη τα
τελευταία 12 χρόνια ήταν αρκετά για να πείσουν πως η περίοδος
στασιμότητας/ύφεσης και η «κατάσταση κρίσης» δεν είναι εξαίρεση
ανάμεσα σε περιόδους ευημερίας και ανάπτυξης αλλά ο κανόνας,
με τον ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ να προέβλεπαν πως η εν λόγω ύφεση και
στασιμότητα θα επικρατούσε για τα επόμενα 50 χρόνια. Το επόμενο
κύμα υποχώρησης της οικονομικής ανάπτυξης το περίμεναν πολλοί
το 2021. Οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες, ωστόσο, την τελευταία

[15]
δεκαετία σημειώνουν σταδιακή αύξηση. Στο παρακάτω διάγραμμα
φαίνεται ακριβώς, η ολοένα και περισσότερη στρατιωτικοποίηση
του κόσμου.

Το 2019, συνεχίστηκε η αυξητική τάση, που ξεκίνησε το 2015

μετά από μια 4ετία στασιμότητας, η οποία προκλήθηκε από την οι-
κονομική κρίση του ’08. Στην πρώτη θέση επομένως, παραμένουν οι
ΗΠΑ, οι οποίες ξόδεψαν 732 δισεκατομμύρια δολάρια, το 38% δη-
λαδή των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών αυτής της χρονιάς. Στην
δεύτερη θέση, για δωδέκατη σερί χρονιά παραμένει η Κίνα με 261
δισεκατομμύρια δολάρια. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν, η Ιν-
δία με 71,1 δις, η Ρωσία με 65,1δις και η Σαουδική Αραβία με 61,9δις.
Τέλος σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα τελευταία 10 χρόνια, σημειώθηκαν
σημαντικότατες αυξήσεις στις περιοχές της Ασίας-Ειρηνικού(165%
συγκριτικά με το 2010), στην Μέση Ανατολή/Αφρική(94%) και
στην Λατινική Αμερική(49%) (πηγή SIPRI : https://www.sipri.org/
media/press-release/2020/global-military-expenditure-sees-largest-
annual-increase-decade-says-sipri-reaching-1917-billion) .
Σε ποιο πλαίσιο πρέπει να εξηγηθεί η στρατιωτικοποίηση; Απα-

[16]
ντήσεις τύπου «ο μιλιταρισμός είναι εγγενής στον καπιταλισμό,
και το ανώτερό του στάδιο τον ιμπεριαλισμό» είναι παραπάνω από
αφηρημένες και, στο πλείστο των περιπτώσεων, αναφέρονται στον
πόλεμο με βάση το κλασικό πολεμικό δόγμα, το οποίο, όπως θα προ-
σπαθήσουμε να δείξουμε, έχει ξεπεραστεί τις τελευταίες δεκαετίες
με μια εντυπωσιακή μεταβολή προτύπου της σύγκρουσης σε παγκό-
σμιο επίπεδο.

Το κλασικό πολεμικό δόγμα:

Αν και η πολεμική θεωρία ξεκινά από την κινέζικη παράδοση με κε-

ντρικό σημείο την Τέχνη του Πολέμου του SunTzu, εστιάζοντας στην
σύγκρουση μεταξύ στρατών, το κεντρικότερο σημείο αναφοράς στην
νεωτερική εποχή με την καθοριστική επιρροή των Ναπολεόντει-
ων Πολέμων γίνεται ο πόλεμος ως «συνέχεια της πολιτικής με άλλα
μέσα»*. Ο πόλεμος ως η οργανωμένη στρατιωτική σύγκρουση έρ-
χεται ως συνέχεια της εξωτερικής πολιτικής μεταξύ ενός Κράτους Α
και ενός Κράτους Β, ενός Κράτους Γ. Το Έθνος-Κράτος εδώ αποτε-
λεί εσωτερική ενότητα, ως ένωση φίλων εναντίον των εχθρών, και
χρησιμοποιεί την πολιτική και τον πόλεμο εξίσου για να υλοποιήσει
τις συγκεκριμένες στοχεύσεις του. Όμως σε αυτήν την περιγραφή δεν
λαμβάνεται υπόψη πως οποιαδήποτε κρατική οντότητα, προκειμένου
να συγκροτηθεί και να οργανωθεί απέναντι σε άλλες θα πρέπει να έχει
εξασφαλίσει την εσωτερική της σταθερότητα, δηλαδή την επιβολή της
κυρίαρχης τάξης πάνω στον «εσωτερικό εχθρό». Με την αύξηση της
έντασης των ενδοκρατικών συγκρούσεων μεταξύ καταπιεστών και
καταπιεζόμενων αναδύεται πλέον ο εμφύλιος πόλεμος, ενδεχόμενο
που πρέπει κάθε Κράτος να αποτρέψει προκειμένου να διεξάγει δια-
κρατικό πόλεμο: «Ο κοινωνικο-ταξικός πόλεμος είναι η βίαιη επίθε-
ση των συστημάτων κυριαρχίας και των φορέων τους απέναντι τους
καταπιεσμένους, στο βαθμό που η μορφή ελεύθερης ζωής, που έχουν
ανάγκη και ονειρεύονται οι καταπιεσμένοι, είναι εχθρική για την κυ-
ριαρχία και δεν χωράει στο πλαίσιο της. Ο κοινωνικός πόλεμος έχει
σήμερα δύο βασικές μορφές, τον εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο εμφα-
νίζεται με τη μορφή οξυμμένης ενδοκρατικής κοινωνικής-πολεμικής
σύγκρουσης και τον ιμπεριαλιστικό, στον οποίο εμφανίζεται με τη
μορφή της δια-κρατικής, επεκτατικής πολεμικής σύγκρουσης».

[17]
 *Ωστόσο, η σκέψη του Κλαούζεβιτς, στον οποίον ανήκει η πασίγνω-
στη φράση παρουσιάζει πολλές γραμμές φυγής από την νεωτερική αντί-
ληψη, παρότι ούτε αυτός αναγνωρίζει τον ταξικό εμφύλιο στο εσωτερικό
της κρατικής κοινωνίας. Ένας θεμελιακός διαχωρισμός που στην σκέψη του
βρίσκεται μεταξύ αμιγούς πολέμου ως «ωμή βία» για την εξουδετέρωση
του αντιπάλου και πραγματικού πολέμου. Ο πραγματικός πόλεμος εμπε-
ριέχει το στοιχείο της «διάνοιας», με το οποίο τεχνολογικά επιστημονι-
κά και θεωρητικά μέσα λειτουργούν για οργανώσουν, να εκλογικεύσουν
και να μετριάσουν πολλές φορές την «τυφλή βία», και να οργανώσουν μια
στρατηγική που περιλαμβάνει τόσο αμιγώς πολεμικές όσο και «ειρηνικές»
κινήσεις. Ο πραγματικός πόλεμος εκφράζει τον διαρκή ανταγωνισμό για
ισχύ ανάμεσα σε κράτη στον οποίο το καθένα προσπαθεί να επιβάλλει την
εσωτερική του λογική στα άλλα, κάνοντας θολό τον διαχωρισμό πολέμου
και ειρήνης. (Κονδύλης Παναγιώτης, Θεωρία του Πολέμου)
Μετά από την μακρά περίοδο της πρωταρχικής συσσώρευσης,
η αστική τάξη κατάφερε μέσα από έναν μακρόχρονο ταξικό πόλεμο
να επικρατήσει και να αναδειχθεί ως η κυρίαρχη τάξη, πρώτα στην
Ολλανδία, στην Αγγλία, στην Αμερική και στην Γαλλία με την Επα-
νάσταση του 1789, με την τελευταία να σηματοδοτεί για πολλούς
το πέρασμα στην αστική κυριαρχία. Στο διάστημα 1818-1845 πραγ-
ματοποιήθηκε μια σειρά κυμάτων εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων
όχι μόνο σε Ευρωπαϊκές Χώρες αλλά και στην Λατινική Αμερική
(Hobsbawm Εric, Η εποχή των επαναστάσεων). Οι αγώνες αυτοί ση-
ματοδότησαν το πέρασμα από το Απολυταρχικό/Μερκαντιλιστικό
Κράτος στο Αστικό/Φιλελεύθερο Έθνος-Κράτος της Νεωτερικότη-
τας, που αποτελεί την πολιτική και νομική οργάνωση της ιδιωτικής
αγοράς και της εκβιομηχάνισης. Αξίζει να αναφέρουμε τα χαρακτη-
ριστικά που λαμβάνει σε αυτό το στάδιο η πολεμική διαδικασία στο
διακρατικό πλαίσιο:
1) διαχωρισμός μεταξύ ιδιωτικού-δημοσίου, μεταξύ ατομικής
ελευθερίας και ιδιοκτησίας και κρατικής δραστηριότητας
2) διαχωρισμός μεταξύ εσωτερικού/εξωτερικού, μεταξύ αυτού
που συμβαίνει εντός της επικράτειας του Κράτους και εκτός της
3) Διαχωρισμός της κοινωνίας μεταξύ της πολιτικής και της οικο-
νομικής σφαίρας δραστηριοτήτων, με την αυτορρυθμιζόμενη αγορά
(της οποίας την λειτουργία το Κράτος συντηρώντας με ελάχιστη
φορολογία στρατό, αστυνομία, διοίκηση, δικαιοσύνη και με ελάχι-
στες κοινωνικές παροχές, προσπαθούσε να διαφυλάξει)
4) την διάκριση μεταξύ πολίτη, μεταξύ της εγχώριας, έννομης

[18]
αντιπαράθεσης και της εξωκρατικής, βίαιης σύγκρουσης
5) η διάκριση μεταξύ του αναγνωρισμένου, αντίπαλου στρατιώτη
και του άμαχου ή του εγκληματία (Mary Kaldor, New and Old Wars)

…nο more.

Αν από τα μέσα του 1600 μέχρι τα μέσα του 1900 οι βασικές συ-
γκρούσεις ήταν ανάμεσα σε Κράτη, τις τελευταίες δεκαετίες πα-
ρατηρούμε μια αλλαγή παγκοσμίου προτύπου στον τρόπο με τον
οποίο διεξάγεται η πολεμική σύγκρουση. Εμφανής είναι η αδυναμία
των παραπάνω θέσεων της αντίληψης του πολέμου ως διακρατικού
να συλλάβει τις πρόσφατες μεταβολές. Τα παραδοσιακά σχήματα
με τα οποία περιγράφεται η πρόταση οργάνωσης του επαναστατι-
κού πολέμου, όπως η συγκρότηση επαναστατικού λαϊκού τακτικού
στρατού σε Μαρξ-Ένγκελς, η μετατροπή του ιμπεριαλισμού σε εμ-
φυλίου στον Λένιν ή ο ανταρτοπόλεμος που ξεκινά από την ύπαιθρο
στον Μάο ή τον Τσε απαιτείται να περάσουν από κριτική επεξεργα-
σία και ανασκευή, ώστε να γειωθούν στον κόσμο του Νέου Πολεμι-
κού Δόγματος.
Κατ’ αρχάς, ο διακρατικός πόλεμος από το 1989 και μετά απο-
τελεί μόνο το 5% των συγκρούσεων. Το εσωτερικό του σημερινού
Κράτους παρουσιάζεται εξίσου, αν όχι περισσότερο εμπόλεμο από το
εξωτερικό: «υπάρχει ευρεία συμφωνία πως οι περισσότεροι πόλεμοι
σήμερα είναι ενδοκρατικοί παρά διακρατικοί, και αυτό αντανακλάται
στα δεδομένα πολλών αξιόπιστων πηγών, όπως το Uppsala Conflict
Data Program (UCDP), το Correlates of War (COW), και το Center
for Systemic Peace του πανεπιστημίου του Maryland. Φαίνεται πως
η ένοπλη σύγκρουση σήμερα έχει γίνει κατά βάση ενδοκρατική υπό-
θεση. Κάποιοι ακόμα μιλάν για το τέλος της εποχής των «παλιών
πολέμων μεταξύ κρατών» (Newman Edward,  Understanding Civil
Wars: Continuity and Change in Intrastate Conflict )
Δεύτερον, τα όρια της κρατικής επικράτειας και ο διαχωρισμός
εξωτερικού-εσωτερικού εξακολουθεί να υφίσταται αλλά όλο και πιο
θολά, καθώς στο εσωτερικό μιας ενδοκρατικής σύγκρουσης εμπλέ-
κονται όλο και περισσότερο συμπλέγματα ξένων κρατικών και μη
κρατικών δρώντων. (SIPRI) Σύμφωνα με τον  Patrick  M.Regan  και
το βιβλίο του Εμφύλιοι Πόλεμοι και Ξένες Δυνάμεις (Civil Wars and

[19]
Foreign Powers, 2000), περίπου τα 2/3 των 138 ενδοκρατικών συ-
γκρούσεων ανάμεσα στο τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου
και το 2000, συνδυάστηκαν με διεθνή παρέμβαση, με τις ΗΠΑ να πα-
ρεμβαίνουν σε 35 από αυτές τις συγκρούσεις. Μόνο το 2015, 20 από
τις 50 εσωτερικές συγκρούσεις, από το Αφγανιστάν στην Υεμένη,
αφορούσαν τους αποκαλούμενους “διεθνοποιημένους” εμφύλιους
πολέμους, στους οποίους συμμετείχαν δυνάμεις από τα γειτονικά
κράτη ή κάποια άλλη κρατική δύναμη μέσω εξωτερικής επέμβασης.
Τρίτον, η διάκριση μεταξύ στρατιώτη και πολίτη σε μια ένοπλη
σύγκρουση φθίνει. Ενδεικτικά, στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο είχαν
σκοτωθεί 8.400.400 στρατιώτες και 1 εκατομμύριο άμαχοι, στον Β’
Παγκόσμιο 25 εκατομμύρια και 20 αντίστοιχα και, τέλος, στους πο-
λέμους μετά την δεκαετία του 40, έχουν σκοτωθεί 7,5 εκατομμύρια
στρατιώτες ενώ οι άμαχοι που εκτελέστηκαν , βομβαρδίστηκαν και
δολοφονήθηκαν φτάνουν τα 33-40 εκατομμύρια. Βλέπουμε, δη-
λαδή, ότι η βασική τάση της εποχής είναι η μετατόπιση των κατα-
στροφικών συνεπειών του πολέμου από τους στρατιωτικούς στους
μη άμεσα εμπλεκόμενους πληθυσμούς: «Σε μέρη όπως η Βοσνία, η
Σομαλία, η Λιβερία και η Ρουάντα οι ένοπλες δυνάμεις κινήθηκαν
τόσο στην εξόντωση η μία της άλλης, αλλά αντιθέτως, αυτό που
περνούσε για «στρατιωτική σύγκρουση» ήταν κατά βάση η λιγότερο
ή περισσότερο οργανωμένη δολοφονία και τρομοκρατία πολιτών»
(Snow, Uncivil Wars ; George Kassimeris, The Barbarization of War-
fare)
Για να γίνει κατανοητή η καθιέρωση του νέου κοινωνικού- ταξι-
κού πολέμου πρέπει να γίνει μια αναφορά στην κρατική μορφή που
τον διεξάγει ως εμφύλιο και ως ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Το σύγχρονο
καπιταλιστικό Κράτος έχει περάσει αφήσει κατά πολύ πίσω του τα
χαρακτηριστικά του Αστικού/Φιλελεύθερου μοντέλου.

Επιχειρηματικό Κράτος Άμυνας/Ασφάλειας

και Έκτακτη Ανάγκη

Το Παρεμβατικό/Κεϋνσιανό μοντέλο*, που καθιερώθηκε στις αρ-

χές του 20ου αιώνα, οδηγήθηκε από τις οικονομικές (την οικονομική
κρίση του ΄70) , τεχνολογικές (3η βιομηχανική επανάσταση, πληρο-
φορικοποίηση), αλλά και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μετά τον 2ο

[20]
Παγκόσμιο Πόλεμο (εξέλιξη μέσω της αναγκαίας οργάνωσης έναντι
των κινημάτων, πχ σε Ιταλία, Γερμανία, Αγγλία, δόγμα εσωτερικής
ασφάλειας μετά τον Μάη του ΄68, ήττα ΗΠΑ στον ασύμμετρο πό-
λεμο του Βιετνάμ, τα υβριδικά στοιχεία του Ψυχρού Πολέμου) στην
νέα κρατική μορφή.
Αυτή δεν είναι άλλη από το Επιχειρηματικό Κράτος Άμυνας/
Ασφάλειας, που είναι η απάντηση του καπιταλισμού στην δομική
κρίση παραγωγικότητας και μόνιμης ύφεσης. Στοιχεία της υλικής
του βάσης είναι η τεχνολογική υποκατάσταση της ζωντανής εργασί-
ας στην μεταποίηση και την βιομηχανία, η ταχεία τριτογενοποίηση
και χρηματιστικοποίηση της παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλω-
σης. Η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου γίνεται προς τεράστιες πο-
λυεθνικές, πολυκλαδικές επιχειρήσεις. Η κρατική διοίκηση αποκτά
λογική επιχείρησης με την καθιέρωση του management, της απο-
δοτικότητας και της αξιολόγησης και την συμβίωση δημόσιου και
ιδιωτικού τομέα. Η κοινωνία επιχειρηματικοποιείται, καθώς η εκμε-
τάλλευση και η λογική οικονομικής συσσώρευσης και μεγέθυνσης
επεκτείνεται σε όλες τις πτυχές τις κοινωνικής ζωής (πραγματική
υπαγωγή κατά Μαρξ). Η καπιταλιστική μορφή ζωής επικρατεί και
ολοκληρώνεται πολιτικά σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκοντας με την
έκφραση σε στρατιωτικές, οικονομικές και πολιτικές ολοκληρώσεις
όπως, το ΝΑΤΟ, η ΕΕ.

*Βασικά στοιχεία του η 2η βιομηχανική επανάσταση και ο φορντισμός , το

κρατικομονοπωλιακό στάδιο καπιταλισμού, παρέμβαση στην οικονομία με
αύξηση του εθνικού εισοδήματος από φορολογία, η εξωτερική πίεση από
την ΕΣΣΔ που γίνεται εσωτερική πίεση μέσω ταξικού ανταγωνισμού για
κοινωνικές και δημόσιες παροχές ( Κράτος Πρόνοιας).

Διαχείριση της στασιμότητας σημαίνει αύξηση της έντασης του

ταξικού εμφυλίου από το σύγχρονο κράτος και το κεφάλαιο πάνω
μας, με κάποιες από τις βασικές κατευθύνσεις του να είναι η μείω-
ση δημοσιονομικών παροχών, η ελαστικοποίηση και επισφαλοποί-
ηση της εργασίας , η αναδιάρθρωση της φορολογίας προς όφελος
των μεγάλων επιχειρήσεων και κατά της πλειοψηφίας, η αύξηση
της ανεργίας και των οικονομικών ανισοτήτων και συρρίκνωση της
μεσαίας τάξης στις ανεπτυγμένες χώρες με την πίεση τους προς τα
κάτω. Αυτό ακριβώς είναι σήμερα η ανάπτυξη, σημαίνει την όξυνση

[21]
του εμφυλίου από μια ελάχιστη μερίδα αδιανόητα πλουσίων ενάντια
στην συντριπτική πλειοψηφία όχι μόνο των ανθρώπων, των σω-
μάτων και του ψυχισμού τους, αλλά και σε κάθε μορφής ζωής στο
πλανήτη. Ένα πλήθος κρατικών φορέων και άλλων θεσμών αναλαμ-
βάνει την διαμόρφωση ενός παγκόσμιου σκηνικού ελέγχου, περιθω-
ριοποίησης των μη αφομοιώσιμων κομματιών και καταστολής όσων
προσπαθούν να αντισταθούν και να αρθρώσουν μια μορφή ζωής
άλλη από αυτή που επιτρέπει ο καπιταλιστικός κόσμος.
Αυτό το καθεστώς εκφράζεται από την κατάσταση εκτάκτου
ανάγκης. Η «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» περιγράφεται από τον
Agamben ως ο «μετασχηματισμός ενός δημοκρατικού καθεστώτος»
προς μια « άνευ προηγουμένου γενίκευση του παραδείγματος της
δημόσιας ασφάλειας ως κανονικής τεχνικής διακυβέρνησης». Εν
όψει μιας επικείμενης ή δυνητικής διαταραχής που μπορεί να κλονί-
σει την εσωτερική τάξη μιας κοινωνίας, περνάμε σε μια «απροσδιό-
ριστη ζώνη» δικαίου την οποία η Κρατική Εξουσία χρησιμοποιεί για
να ορίσει και να αντιμετωπίσει ως εχθρό οποιονδήποτε στο εσωτε-
ρικό ή στο εξωτερικό του μπορεί να αποτελέσει απειλή.(Agamben,
Κατάσταση Εξαίρεσης) Τα όρια μεταξύ των δύο γίνονται θολά. Ο
«τρομοκρατικός κίνδυνος» εφαρμόζεται από τον ISIS και τον Ιρα-
νικό Στρατό μέχρι το Antifa και την Ηριάννα.
Τα σύγχρονα στρατιωτικά δόγματα όπως ο «Πόλεμος κατά της
Τρομοκρατίας» αποτελούν δείχνουν ακριβώς την «εξαίρεση που έχει
γίνει μόνιμη και γενική. Η εξαίρεση είναι ο κανόνας, διαποτίζοντας
τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό» όπως λένε οι Negri και
Hardt. Πλέον ο εχθρός γίνεται διάχυτος μέσα στο κοινωνικό πεδίο
και μπορεί να έχει την μορφή αντίπαλου κράτους, τρομοκρατικής
συνομωσίας, εξέγερση, προσφυγικής ροής, πολιτικής οργάνωσης,
διαμαρτυρίας για ενίσχυση του συστήματος υγείας ή πληροφορί-
ας σαν το βίντεο της δολοφονίας του George Floyd, που στάθηκε η
αφορμή για να πυροδοτηθεί μια από τις πιο απρόσμενες και εκρη-
κτικές εξεγέρσεις των τελευταίων δεκαετιών. Ο έλεγχος και η διαρ-
κής σκιαγράφηση του αποκεντρωμένου δικτύου στο από το οποίο
μπορεί ξαφνικά να προκύψει εμφύλιος αποτελεί βασικό στοιχείο
της σημερινής κρατικής εξουσίας. Η πληροφορία γίνεται θεμελι-
ακής σημασίας και χρησιμεύει στο να καθοδηγήσει το Κράτος στην
χρήση πολύμορφων μέσων για την αποτροπή και την εξουδετέρω-

[22]
ση της ικανότητας των καταπιεσμένων για απάντηση στον κοινω-
νικό-ταξικό πόλεμο με παρέμβαση στα σώματα, στις επιθυμίες και
στις συνειδήσεις. Το σχετικό εγχειρίδιο του Αμερικανικού Στρατού
αναφέρει την Αντι-εξέγερση ως τις «στρατιωτικές, παραστρατιωτι-
κές, πολιτικές, οικονομικές, ψυχολογικές και πολιτικές δράσεις μιας
κυβέρνησης» για να νικήσει μια εξέγερση:
«Σε όλα τα σύγχρονα εγχειρίδια και δόγματα άμυνας/ασφάλειας
(defence/security), αντι-εξέγερσης (counter-insurgency), αντι-τρο-
μοκρατίας (counter-terrorism) και υβριδικού πολέμου (hybridwar),
από τις Η.Π.Α, την Κίνα και τη Ρωσία μέχρι την Ελλάδα, καθώς
και στα αντίστοιχα εγχειρίδια των στρατιωτικών επιχειρήσεων σε
αστικό περιβάλλον, καθοριστικό ρόλο παίζει η συλλογή, αποθήκευ-
ση, αξιολόγηση, αξιοποίηση αλλά και προπαγανδιστική παραγωγή
πληροφοριών που αφορούν τον υπό έλεγχο πληθυσμό μέσα σε ένα
ιστορικά καθορισμένο, πολύπλοκο και σύνθετο περιβάλλον ζωής.
Η διαδικασία αυτή έχει περιγραφεί εύστοχα ως χαρτογράφηση του
«ανθρώπινου πεδίου» περιλαμβάνει γεωφυσικές, οικονομικές, πο-
λιτισμικές, ψυχολογικές και άλλες παραμέτρους, και έχει το χαρα-
κτήρα είτε πρόληψης των κινδύνων είτε προετοιμασίας του εδάφους
κοινωνικής νομιμοποίησης και υψηλής αποτελεσματικότητας των
κατασταλτικών κρατικών επιχειρήσεων. Ως ασύμμετρες, υβριδικές,
τρομοκρατικές και εθνικές απειλές, μπορούν να στοχοποιηθούν ερ-
γατικές απεργίες, πολιτικές ομάδες, «προσφυγικές ροές», με αποτέ-
λεσμα την εισαγωγή, κυρίως στο ποινικό δίκαιο, όλο και πιο νομικά
αόριστων αντιτρομοκρατικών και άλλων διατάξεων. Από την Ιταλία
μέχρι το Βιετνάμ και από τους Μαύρους Πάνθηρες μέχρι την εξέ-
γερση στο Μεξικό, οι αντιτρομοκρατικές εκστρατείες και οι στρα-
τιωτικές επιχειρήσεις κρατικής αντιμετώπισης του εσωτερικού και
του εξωτερικού εχθρού που εκτυλίχθηκαν την περίοδο 1960-1980
βρήκαν την κορύφωσή τους στον εμβληματικό νόμο Patriot Act
των Η.Π.Α, μια απάντηση στη τρομοκρατική επίθεση της 11η Σε-
πτεμβρίου του 2001 που κανονικοποίησε το έκτακτο νομικό πλαίσιο
πάνω στο οποίο οικοδομήθηκαν με παραδειγματικό τρόπο οι πλέον
σύγχρονοι μηχανισμοί άμυνας/ασφάλειας.
Το πρόγραμμα  Καθολικής Επίγνωσης Πληροφοριών (Total
Information Awareness, TIA) ανατέθηκε το 2003 στον στρατηγό
John Poindexter και είχε ως στόχο την καλύτερη διεξαγωγή του «πο-

[23]
λέμου κατά της τρομοκρατίας» με τη δημιουργία του μεγαλύτερου
συστήματος παρακολούθησης πληροφοριών στην ιστορία των
Η.Π.Α. Το σχέδιο αφορούσε τη συγκέντρωση 40 σελίδων πληρο-
φοριών κατά μέσο όρο για καθέναν από τα 7 δισεκατομμύρια κα-
τοίκους του πλανήτη, με την ανάθεση της επεξεργασίας τους σε
μια συστοιχία υπερυπολογιστών. Μολονότι επίσημα το πρόγραμ-
μα αυτό εγκαταλείφθηκε, σύμφωνα με τον ιδρυτή των Wikileaks,
Julian Assange, η N.S.A (Υπηρεσία εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ)
συνεχίζει την υλοποίησή του μέσα από άλλα προγράμματα επιτήρη-
σης, που στηρίζονται στη βαθιά συνεργασία κρατικού και ιδιωτικού
τομέα (Ramone, 2017: 60, 135, 139, 140). Η μεγαλύτερη αποκάλυψη
του Edward Snowden ήταν ένα μυστικό πρόγραμμα, με την κωδι-
κή ονομασία Prism, το οποίο επιτρέπει στην NSA πλήρη πρόσβαση
στους εξυπηρετητές των μεγαλύτερων, αμερικανικών εταιρειών του
Internet, δηλαδή των AOL, Facebook, Google, Microsoft, Paltalk,
Yahoo, Skype και Youtube, ενώ δεν εξαιρούνται από τα στρατιω-
τικο-επιχειρηματικά ψηφιακά συμπλέγματα ελέγχου πλατφόρμες
όπως το Twitter ή το Instagram. Είναι χαρακτηριστικό πως, σύμφω-
να με έγγραφο που δημοσιοποίησε ο Snowden, σε ένα διάστημα το
πολύ 30 ημερών, το Μάρτιο του 2013, μια μονάδα της NSA, η Global
Access Operations, είχε συλλέξει μεταδεδομένα από τουλάχιστον
124 δισεκατομμύρια τηλεφωνικές κλήσεις και πάνω από 97 δισεκα-
τομμύρια μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Βίντεο, βιομετρικά σκάνερ, δορυφόροι, υπέρυθρες κάμερες,
καθημερινές συσκευές, drones, μέχρι και μικροσκοπικά ιπτάμενα
έντομα-drones, πλαισιώνουν τους παραπάνω μηχανισμούς άμυνας/
ασφάλειας των καπιταλιστικών κρατών και των επιχειρήσεων στους
δρόμους, στις πλατείες, μες στις ψυχές μας ίσως. Κάμερες υψηλής ευ-
κρίνειας Gigapan -πάνω από ένα δισεκατομμύριο pixel- επιτρέπουν
το βιομετρικό φακέλωμα προσώπων με μία μόνο φωτογραφία σε μα-
ζικό χώρο συγκέντρωσης, κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας ή μιας
πολιτικής ομιλίας. Η ραγδαία ανάπτυξη του Internet of Things πολ-
λαπλασιάζει τις συσκευές οι οποίες, μέσω σύνδεσης με το Internet,
μπορούν να μας κατασκοπεύουν, όπως οι έξυπνες τηλεοράσεις που
μας ακούνε χωρίς να το γνωρίζουμε, για παράδειγμα της εταιρείας
ηλεκτρονικών ειδών Visio, του μεγαλύτερου κατασκευαστή έξυ-
πνων τηλεοράσεων που συνδέονται με το Internet (Ramone, 2017:

[24]
87). Το 2015, ο ΟΟΣΑ δημοσίευσε μια μελέτη που αποκαλύπτει ότι
στις ΗΠΑ υπάρχουν τουλάχιστον 24,9 συνδεδεμένες συσκευές ανά
100 κατοίκους, ενώ όλο και περισσότερες πόλεις εκσυγχρονίζουν τις
υπηρεσίες προς τους πολίτες μετατρεπόμενες σε ψηφιακά ολοκλη-
ρωμένες και διασυνδεδεμένες Έξυπνες Πόλεις. Οι τεχνικές δυνατό-
τητες των μηχανισμών άμυνας/ασφάλειας είναι πλέον τεράστιες, σε
υψηλούς βαθμούς διάδρασης με τον πληθυσμό και το περιβάλλον.»
( Βιοπολιτική Επιστήμη και Καπιταλιστικό Κράτος)
Ο έλεγχος αλληλοσυμπληρώνεται με την περιθωριοποίηση των
ανθρώπινων σωμάτων που δεν μπορούν να αφομοιωθούν (βλ. πα-
ρακάτω) και την εντονότερη βία και καταστολή από αστυνομία και
στρατό όσων προσπαθούν να ενεργοποιηθούν εναντίον του σχεδια-
σμού. Σε ελλαδικό επίπεδο λίγα από τα πάμπολλα παραδείγματα
είναι οι ξυλοδαρμοί στα Εξάρχεια και εκκενώσεις, οι τραμπουκισμοί
μεταναστριών στον δρόμο, τα χημικά στον Έβρο, στην ΑΓΕΤ ,ο πρό-
σφατος νόμος για τις διαδηλώσεις (όχι χουντικής αλλά σύγχρονης
ευρωπαϊκής εμπνεύσεως). Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν παρα-
δείγματα σε ΗΠΑ, Χιλή, Ιράκ, Ιράν, Χονγκ Κονγκ, μόνο φέτος, κρα-
τικής καταστολής και άσκησης βίας που πολλές φορές περιλάμβα-
ναν πολλούς νεκρούς και πάμπολλους τραυματίες από χτυπήματα,
πυρά, χημικά, κα., εκεί οπού ο εμφύλιος απογυμνώθηκε.
Βλέπουμε γιατί το σύγχρονο πολεμικό δόγμα περιγράφεται όλο
και πιο συχνά στα επίσημα στρατιωτικά έγγραφα ως υβριδικός πό-
λεμος : «Ως υβριδικός πόλεμος ορίζεται ένας συγκερασμός μεταξύ
επιχειρήσεων ανταρτών (guerillas  operations) και συμβατικού πο-
λέμου (conventional  war) και υιοθετεί τακτικές οι οποίες προκα-
λούν μεγάλες απώλειες στον αντίπαλο με το μικρότερο κόστος. Ο
σύγχρονος κοινωνικο-ταξικός πόλεμος συνδυάζει συστηματικά τη
δράση κρατικών και μη κρατικών δρώντων, πολύμορφων στρατιω-
τικών, οικονομικών, πολιτισμικών, πληροφοριακών, ψυχολογικών
μέσων και επιχειρήσεων, καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια ειρήνης και
πολέμου, εξαπλώνεται σε κάθε πεδίο στο οποίο κυκλοφορεί «αξία»,
σε «γη, θάλασσα, αέρα», «στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, το χρόνο,
τη πληροφορία», ενοποιεί την αντιμετώπιση εσωτερικού και εξω-
τερικού εχθρού, ορίζει ως εχθρό ό,τι αποκλίνει από τα εθνικά και
καπιταλιστικά συμφέροντα.

[25]
Στρατιωτική μηχανή στο Νέο Πολεμικό Δόγμα

Σε αντιστοιχία με την εξέλιξη της Κρατικής μηχανής παρατηρούμε

και εξέλιξη της πολεμικής μηχανής. Ως απάντηση στα ριζοσπαστικά,
εργατικά, κοινωνικά και διαθεματικά κινήματα, η πολεμική μηχανή
έπρεπε να γίνει πιο αποδοτική, πιο έξυπνη, πιο ευέλικτη, μειώνοντας
το οικονομικό και πάνω από όλα τα “ανθρώπινο κόστος” που τις προ-
καλούσε σαμποτάζ. Όπως στο πεδίο της παραγωγής, το κεφάλαιο
έπρεπε να εκτοπίσει μεγάλη μάζα της ζωντανής εργασίας απαντώ-
ντας με ένα τεχνολογικό άλμα στις αντιστάσεις, έτσι, και η μηχανή
του πολέμου έπρεπε να απαντήσει με ένα τεχνολογικό άλμα κυρι-
αρχίας στους Βιετκόνγκ, τους κουβανούς επαναστάτες, τους εργα-
τιστές και τους τρομοκράτες, τους ίδιους τους πολίτες-στρατιώτες
που ήταν ενάντια στον πόλεμο.» (Αντιπολεμική Διεθνιστική Κίνηση,
Ο Νέος Κοινωνικός Πόλεμος)
Ήδη μετά το Βιετνάμ και τον Ψυχρό Πόλεμο ξεκίνησε αυτό που
ονομάστηκε Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις (Revolu-
tion in Military Affairs, RMA) ως η ανάπτυξη μιας νέας μορφής
πολέμου και χαρακτηρίστηκε από την ανάπτυξη οπλικών συστη-
μάτων μεγάλης ακρίβειας και εμβέλειας ικανά να πλήξουν στρα-
τηγικούς στόχους στην καρδιά του αντιπάλου, όπως διοικητικά,
λογιστικά, πληροφοριακά και επικοινωνιακά κέντρα. Ο στρατός
εκσυγχρονίζεται και χρησιμοποιεί υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό
και συστήματα επικοινωνίας, οργανωμένος σε νέας μορφής πολε-
μικές επιχειρήσεις με μικρές ομάδες ελιτ στρατιωτών με αυξημέ-
νη ευελιξία, ταχύτητα με όσο το δυνατόν μικρότερο κόστος και
μεγαλύτερη ακρίβεια σε στενή σχέση με την οπλική υποστήριξη
από ναυτικό και αεροπορία. Το ζήτημα δεν είναι να εξοντωθούν
οι δυνάμεις του αντιπάλου αλλά να παραλύσει η στρατηγική του.
To Intelligence αποκτά και εδώ κυρίαρχη θέση, με την υποστήριξη
των πολεμικών επιχειρήσεων από τεράστια δίκτυα υπηρεσιών πλη-
ροφορίας. Γίνεται έτσι η προσαρμογή του στρατού  στον «ασύμ-
μετρο» και τον «προληπτικό πόλεμο», αλλά κατ’ επέκταση και
στο αντάρτικο πόλεων κι ευρύτερα στην επιτήρηση του αστικού
χώρου. “War used to be fought by soldiers; it is now fought by ir-
regulars” (Ignatieff, Warrior’s Honour: Ethnic War and the Modern
Conscience)

[26]
 Ολοένα και μεγαλύτερο βάρος παίρνει ο επαγγελματικός μισθο-
φορικός στρατός ταχείας δράσης και υψηλής εκπαίδευσης, αποκομ-
μένος από το λαϊκό στρώμα. Ο σύγχρονος στρατός βγαίνει και προς
την κοινωνία, θέτει στόχους και αποστολές που παρεμβαίνουν άμεσα
σε κοινωνικά ζητήματα. (βλέπουμε πχ στην Ελλάδα ασκήσεις κατα-
στολής πλήθους και επανακατάληψης εργοστασίων). Οι ανάγκες δι-
ευρυμένης στρατιωτικής επέμβασης μέσα κι έξω, ωθούν στην υπέρβα-
ση και ενοποίηση τόσο του μαζικού στρατού εφέδρων όσο και του ευέ-
λικτου επαγγελματικού στρατού των «μονάδων ταχείας επέμβασης».
Το νέο μοντέλο εργασίας των ατομικών συμβάσεων και της
εκ-περιτροπής εργασίας (χωρίς εργασιακά δικαιώματα) ανοίγει το
δρόμο στις εφεδρικές δυνάμεις, έχοντας ως πρότυπα το Βρετανικό
Στρατό, την επαναφορά της υποχρεωτικής θητείας στη Νορβηγία,
την αμερικανική εθνοφρουρά ή το πλέγμα εφεδρικών σχηματισμών
στην Ελλάδα. Μετά τον φαντάρο-αναλώσιμο των «ψυχρών πολέ-
μων» και τον μισθοφόρο-αναλώσιμο των «αστραπιαίων πολέμων»,
ο «πολίτης-πολεμιστής» θα είναι οργανωμένος, εξοπλισμένος, εκ-
παιδευμένος (και… στο σπίτι του), να περιμένει να τον φωνάξουν.
Σενάρια αύξησης θητείας, υποχρεωτική στράτευση στα 18,
«ανώτερη εκπαίδευση»-ακόμα και σε ειδικές γεωπολιτικά περιπτώ-
σεις, όπως η Ελλάδα, η όποια πρόταση για αύξηση της θητείας συ-
νοδεύεται από την ακόμα μεγαλύτερη επαγγελματοποίηση της μη-
χανής του πολέμου, ως μόνο τρόπο να ανταποκριθεί στις σύγχρονες
συνθήκες. Λέξη-κλειδί είναι η εφεδρεία, η σχέση των πολιτών με το
στρατό δια βίου. Μοίρες καταδρομών-Λέσχες εφέδρων-Πολιτοφυ-
λακές, συνιστούν ένα νέο πλέγμα, με ελάχιστα κρατικά έξοδα, δίπλα
στον τακτικό στρατό (του οποίου ο πυρήνας θα είναι επαγγελμα-
τικός), με μεγαλύτερη «ευελιξία δράσης» ενάντια σε ασύμμετρες
απειλές. Οι αναδιαρθρώσεις φέρνουν ριζικές αλλαγές στη ζωή των
φαντάρων, κληρωτών ή μη: Η θητεία «συμπυκνώνεται». Αγγαρείες
και εκπαίδευση γίνονται περισσότερες και πιο ουσιαστικές. Εκμε-
τάλλευση και απλήρωτη εργασία εκλογικεύονται και βαθαίνουν.
Εξαπολύεται, με νέα ένταση, εθνικιστική-ρατσιστική προπαγάνδα
και αναπτύσσεται νέα για τον «εχθρό-λαό».

[27]
 Ειδικές μονάδες κυβερνοπολέμου και διαχείρισης υβριδικών
κρίσεων οργανώνονται σε κάθε στρατό (όπως η συγκρότηση της
ΜΟΜΑ στην Ελλάδα που ουσιαστικά ανέλαβε τον πόλεμο ενάντια
στους πρόσφυγες ή η αμερικανική FEMA σε υβριδικές περιπτώσεις
στρατιωτικής διαχείρισης περισσότερα χτυπήματα με μη επανδρω-
μένα αεροσκάφη, UAV9, κ.α.) Νέες συνεργασίες στρατού-ιδιωτικών
εταιρειών του πολέμου οδηγούν σε ιδιωτικοποίηση των πολεμικών
επιχειρήσεων και σε ακόμα μεγαλύτερη εξάρτηση των πολεμικών
ενεργειών από ιδιωτικά συμφέροντα. Η Υπηρεσία Προηγμένων Αμυ-
ντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) των ΗΠΑ ερευνά
τις δυνατότητες χρήσης αναδυόμενων τεχνολογιών από τον στρατό
και έχει ξεκινήσει εδώ και πάνω από 10 χρόνια να ερευνά, συν τις
άλλοις, τις εφαρμογές των γοργά αναπτυσσόμενων νευροεπιστη-
μών στον υβριδικό πόλεμο (Από ψυχοσυναισθηματική εκτίμηση κι-
νηματιών για την αποτελεσματικότερη καταστολή μιας εξέγερσης
μέχρι την δημιουργία υπερ-στρατιωτών και neuroweapons. Αν και
ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, τον επόμενο καιρό οι εφαρμογές αυτές
αναμένεται να αποκτήσουν μεγάλη σημασία στον υβριδικό πόλε-
μο: Armin Krishnan Military Neuroscience and the Coming Age of
Neurowarfare).
«Εθνικισμός, ρατσισμός, φασισμός κυριαρχούν στο πλέγμα
στρατιωτικών-αστυνομικών δυνάμεων, λειτουργώντας ως πολλα-
πλασιαστές ισχύος της κρατικής κυριαρχίας, τόσο στα «πεδία μά-
χης» όσο και στην κανονικότητα της καθημερινής ζωής. Κάπως έτσι
οργανώνονται οι δυνάμεις ασφαλείας της δημοκρατίας «άμυνας-α-
σφάλειας», αλληλοσυμπληρώνονται κι εναλλάσσουν ρόλους. Αυτό
είναι, εξάλλου, το νόημα μιας συνολικής λογικής κανονικοποίησης
των «εξαιρετικών» (έκτακτων) λειτουργιών της κρατικής ομαλό-
τητας: Ο πόλεμος εισάγεται στην καθημερινότητα σαν μια «φυσι-
ολογική» επιχείρηση επιβολής ομαλότητας, ενώ η ίδια η καθημερι-
νότητα ενσωματώνει σαν «φυσιολογικές» διαδικασίες τις ένοπλες
επιχειρήσεις «ασφαλείας» και ελέγχου των περιφράξεων που αναδύ-
ονται στις καπιταλιστικές μητροπόλεις σε ανατολή και δύση. Οι πε-
ριπολίες στρατιωτικών τμημάτων σε κεντρικούς δημόσιους χώρους

[28]
(στο Παρίσι, τη Ν. Ορλεάνη, το Κίεβο, τις πόλεις του ιταλικού νότου
κλπ) δεν είναι, πλέον, παρά η συμμετρική και συμπληρωματική όψη,
των βομβαρδισμών σε Ράκκα, Αλέππο, Τικρίτ, Αφρίν, Μιζράτακλπ ή
της δράσης μισθοφορικών ειδικών δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας,
στην Υεμένη, στη Λιβύη και αλλού. Είναι τόσο δυσδιάκριτη η διαφο-
ρά μεταξύ της αντιτρομοκρατικής δράσης του στρατού στις Φιλιπ-
πίνες και των συνδυασμένων επιχειρήσεων διάσωσης της Frontex,
των εθνικών ακτοφυλακών και των πολεμικών ναυτικών (Ιταλίας,
Ελλάδας, Τουρκίας, Ισπανίας, Γαλλίας κλπ), με την εποπτεία των
μηχανισμών του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ, όπου πραγματικά -με τα σημερινά
εργαλεία ανάλυσης- δεν μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ πολέμου
και ειρήνης.» (ΑΔΚ)
Υβριδικός Ιμπεριαλιστικός Πόλεμος
Όταν, λοιπόν, γράφει το ιδρυτικό κείμενο για την Ευρωπαϊκή
Κοινή Πολιτική Άμυνας/Ασφάλειας πως «η ασφάλεια είναι η βασι-
κή προϋπόθεση της ανάπτυξης» δεν εννοεί τίποτα παραπάνω, από
το γεγονός ότι η τόσο αναγκαία για την επιβίωση του Κεφαλαίου
όξυνση του εμφυλίου, δεν θα πρέπει να έχει εμπόδια και αντιδρά-
σεις από το εσωτερικό, από το άμεσο μπλοκάρισμα των σχεδίων
του Κεφαλαίου, μέχρι την αφηρημένη μα πολύ πραγματική επίδρα-
ση στην ανάπτυξη του «ανθρώπινου κεφαλαίου». Εννοεί όμως και
ένα δεύτερο πράγμα. Πως η εσωτερική συνοχή που επιφέρουν τα
Δόγματα Άμυνας/Ασφάλειας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την
διεξαγωγή ιμπεριαλιστικού πολέμου. Βλέπουμε έτσι πώς συνδέεται
ο εμφύλιος πόλεμος με τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. « Οι ιμπερια-
λιστικές επεμβάσεις χρειάζονται για την εγκαθίδρυση παγκόσμια
της ομαλής ροής του κεφαλαίου, αναγκαίας για την κοινωνική ευη-
μερία του πρώτου κόσμου των καπιταλιστικών μητροπόλεων, και η
πολιτική της μηδενικής ανοχής χρειάζεται για την ομαλότητα της
κοινωνικής αναπαραγωγής αυτού του κόσμου έναντι ενός πλανη-
τικού ωκεανού κοινωνικών υποκειμένων που αντιδρούν βίαια στις
αναδιαρθρώσεις της παγκόσμιας αγοράς εργασίας, τη διάλυση κοι-
νωνικών παροχών, την έκρηξη των περιφερειακών πολέμων»
Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε πως υπάρχει μια ενιαία, χωρίς αντι-
θέσεις, παγκόσμια κυριαρχία του Κεφαλαίου επί των υποτελών του. Ο
ιμπεριαλιστικός πόλεμος δεν έπαψε ποτέ, αλλά αντιθέτως είναι πιο

[29]
οξύς και διευρυμένος από οποιαδήποτε άλλη φορά. Άλλαξε μόνο η
μορφή του, που από την μαζική οργάνωση του διακρατικού πολέμου
πέρασε στον διαρκή υβριδικό πόλεμο αξιοποιώντας νέα τεχνολογικά
επιτεύγματα και στρατηγικές κινήσεις, για την λεγόμενη διαρκή «μι-
κρής εντάσεως σύγκρουση» (low intensity conflict) στην οποία κυ-
ριαρχεί κατά βάση ο συνεχόμενος πόλεμος μικρού εύρους κινήσεων,
συγκρούσεων και «θερμών επεισοδίων). Αυτός περιλαμβάνει χρήση
ποικίλων μέσων, πολιτικών, οικονομικών, παραστρατιωτικών, στρατι-
ωτικών, ψυχολογικών, προπαγανδιστικών, κυβερνητικών επιθέσεων
και πιέσεων στην οποία συμμετέχουν τόσο κρατικοί όσο και μη κρατι-
κοί φορείς. Από τον Πόλεμο του Κόλπου, το 1998-1999 στο Κόσοβο
και τη Γιουγκοσλαβία, το 2001 στο Αφγανιστάν, το 2003 στο Ιράκ,
το 2006 στη σύγκρουση Ισραήλ-Χεζμπολάχ στο Λίβανο, από το 2011
στη Συρία, το 2012 στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το 2014
στην Ανατολική Ουκρανία μέχρι τον πόλεμο στα media, στο Internet,
την drone δολοφονία του Soleimani από τις ΗΠΑ, τον proxywar της
Ρωσίας στην Κριμαία, τον Ελληνοτουρκικό Ανταγωνισμό, τις πολλα-
πλές κυβερνοεπιθέσεις που διεξάγουν καθημερινά τα κράτη( βλ. πχ
εδώ https://www.csis.org/programs/technology-policy-program/sig-
nificant-cyber-incidents)
“Σήμερα, οι καπιταλιστικές δυνάμεις πρέπει, από τη μία, να διεξά-
γουν πόλεμο για να αντιμετωπίσουν την κρίση κερδοφορίας και τον
διεθνοποιημένο καπιταλιστικό ανταγωνισμό, από την άλλη, όμως,
δε μπορούν να διεξάγουν πόλεμο όπως παλιά. Εξαιτίας των δομικών
μεταβολών που έχουν επέλθει στο διεθνές σύστημα, επιβάλλεται η
ανάπτυξη νέων πολεμικών μεθόδων με ενσωμάτωση της εμπειρίας
όλων των προηγούμενων χρόνων. Ο υβριδικός πόλεμος είναι ακρι-
βώς μια προσπάθεια υπέρβασης αυτού του πολεμικού αδιεξόδου,
ένας πόλεμος που δεν είναι κανονικός πόλεμος, ένας ακήρυκτος,
πλάγιος και ευθύς, έμμεσος και άμεσος πόλεμος, με την ελάχιστη
δυνατή έκθεση και κόστος, με τον ελάχιστο δυνατό κίνδυνο επιζή-
μιων, ανεξέλεγκτων πολεμικών αποτελεσμάτων. Αυτό δεν σημαίνει
ότι ο “ολοκληρωτικός πόλεμος” δεν υπάρχει ως ενδεχόμενο. Υπάρ-
χει ως έσχατο ενδεχόμενο μιας τερατώδους Αποκάλυψης, ορίζοντας
του πυρηνικού Ολοκαυτώματος που όσο προσεγγίζεται τόσο απω-
θείται και μετατοπίζεται.“

[30]
[31]
 Η παγκόσμια εξάπλωση των καπιταλιστικών σχέσεων-παραγω-
γής, έχουν διαμορφώσει ένα διεθνές περιβάλλον, στο οποία η διε-
ξαγωγή ενός ολοκληρωτικού διακρατικού πολέμου φαντάζει ισχνή
(χωρίς ωστόσο να είναι αδύνατη). Αυτό συμβαίνει για τρείς βασικούς
λόγους. Αρχικά, οι κυρίαρχες τάξεις, έχοντας αντλήσει τα απαραί-
τητα συμπεράσματα απ’ τους ταξικούς αγώνες και τις επαναστάσεις
του 20ου αιώνα, έχουν πλέον βαθιά επίγνωση της ταξικής τους συ-
νεργασίας έναντι στην εργατική τάξη και τους υπόλοιπους κοινω-
νικο-ταξικούς εχθρούς. Θέτουν δηλαδή, ως βασική προτεραιότητα
την υπεράσπιση του δομικού τους συμφέροντος (την υπεράσπιση
και αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κερδοφορίας) πάνω από τα
επιμέρους τους συμφέροντα, με έναν ολοκληρωτικό πόλεμο να αυ-
ξάνει σημαντικά το ενδεχόμενο για μια ταξική αντεπίθεση. Δεύτε-
ρον, η χρηματο-οικονομική αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών
κρατών και των συνακόλουθων ολοκληρώσεων τους, στα πλαίσια
της παγκοσμιοποίησης είναι τόσο έντονη, όπου η καταστροφή πα-
ραγωγικών δυνάμεων που θα είχε ως επακόλουθο ένας ολοκληρω-
τικός πόλεμος (πχ μεταξύ ΗΠΑ-ΚΙΝΑΣ-ΡΩΣΙΑΣ κλπ) θα είχε κα-
ταστροφικές οικονομικές συνέπειες για κάθε εμπλεκόμενο. Τέλος η
ανάπτυξη της πολεμικής τεχνολογίας και βιομηχανίας, έχουν δια-
μορφώσει μια σχετική στρατιωτική ισορροπία μεταξύ των κρατών.
Στην σημερινή εποχή δηλαδή, δυνάμεις μεσαίας η και μικρής ακόμη
στρατιωτικής δυναμικής και εμβέλειας, μπορούν να αποκτήσουν τα
κατάλληλα ένοπλα μέσα, ώστε να προκαλέσουν ασύμμετρα μεγάλο
πλήγμα σε αντιπάλους που υπερτερούν κατά πολύ στρατιωτικά.

[32]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΛΕΜΑΕΙ
ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Τ
ο αντιπολεμικό κίνημα προκειμένου να γίνει ικανό να
μπλοκάρει την εν ενεργεία πολεμική μηχανή του ελληνικού
κράτους αλλά και να αποτρέψει οποιοδήποτε ενδεχόμενο
διακρατικού πολέμου, χωρίς να ενσωματωθεί συνολικά ή
εν μέρει από την εθνική στρατηγική, οφείλει να επαναξιολογήσει τα
κριτήρια βάσει των οποίων συγκροτούσε τις δράσεις και τον προσα-
νατολισμό του.

Συνοπτικά, τα κυριότερα σφάλματα θεωρούμε ότι προκύπτουν από

τις εξής αντιλήψεις:
α)Η Ελλάδα είναι χώρα εξαρτημένη και υποτελής χωρίς δική της
στρατηγική.
β) Απέναντι στον ιμπεριαλιστικό “εισβολέα”, το αντιπολεμικό
κίνημα υποστηρίζει το “αμυνόμενο” έθνος-κράτος και τους διαχει-
ριστές του απωθώντας τους εσωτερικούς, εμφύλιους διαχωρισμούς
και την ταξική κυριαρχία εντός του, φετιχοποιώντας πολλές φορές
μια μεθοδολογία εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος μιας προηγού-
μενης περιόδου ή τα αιτήματα για εθνική ανεξαρτησία.
γ)Ο πόλεμος είναι κάτι που συμβαίνει και διεξάγε-
ται περισσότερο ή λιγότερο μακριά από την Ελλάδα.

Δε θεωρούμε ότι τα αντιπολεμικά κινήματα στην ελλάδα είχαν στο

σύνολο τους αυτά τα χαρακτηριστικά αλλά σίγουρα ένας παραδοσια-
κά αντιιμπεριαλιστικός λόγος, ένα απλώς αντι-αμερικάνικο αίσθημα
αφορούσε μεγάλα κομμάτια των κινημάτων κι ενδεχομένως καθόρισε
την έκβασή τους. Αυτή η γραμμή ανάλυσης και σκέψης είχε ως κύριο
άξονα τη θεωρία της εξάρτησης. Σύμφωνα με αυτήν η Ελλάδα απο-
τελεί εξαρτημένο κράτος υπό την επιρροή των ΗΠΑ (και πιο πρόσφα-
τα για κάποιους της Γερμανίας). Αυτό σημαίνει ότι η ντόπια αστική
τάξη είναι ανίσχυρη και μη συγκροτημένη ή και παρασιτική και μη
παραγωγική, δεν έχει δικιά της εθνική στρατηγική, ενώ το κράτος ου-
σιαστικά δουλεύει για τα συμφέροντα ξένου κεφαλαίου που δραστη-
ριοποιείται στην χώρα, είναι υπόδουλο σε αυτό, ξεπουλάει τον εθνικό

[33]
πλούτο στους ξένους. Στόχος ήταν η απεξάρτηση, ένα εθνικό σχέδιο
παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομίας σε συμμαχία με παρα-
γωγικά μη ξενόδουλα κομμάτια του ντόπιου κεφαλαίου, παράλλη-
λα με τη δημιουργία ενός κράτους κοινωνικής πρόνοιας για τον λαό.

Σε αυτά τα πλαίσια, σε προηγούμενες εξάρσεις του (πχ, Κοσ-

συφοπέδιο, Ιράκ) , κομμάτι του ευρύτερου αντιπολεμικού κινήμα-
τος ήταν κίνημα κατά των πολέμων των ΗΠΑ, αλληλεγγύη στους
αμυνόμενους λαούς απέναντι στον κοινό μας δυνάστη. Σαν προέ-
κταση, κομμάτια αυτού του κινήματος υποστήριζαν τα αμυνόμενα
έθνη-κράτη (Σερβία του Μιλόσεβιτς, Ιράκ του Σαντάμ, πρόσφατα
το Ιράν).
Σε κάποιες περιπτώσεις το πολιτικό περιεχόμενο που κυριαρ-
χούσε συμπεριλάμβανε κομμάτια της ελληνικής αστικής τάξης
(πχ η ελληνοσερβική φιλία στον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου, που
προωθούσαν πολλά καθεστωτικά μέσα και περσόνες, με τις ελ-
ληνικές επενδύσεις στη Σερβία και την συμμαχία του ελληνικού
κράτους μαζί της). Ενίοτε, πολιτικοί εκφραστές-διαμεσολαβητές
του κινήματος ευθυγραμμίζονται με την εθνική στρατηγική παρα-
βλέποντας πολεμικές ενέργειες του ελληνικού κράτους σε στρα-
τηγικά για αυτό πεδία (πχ ΚΚΕ για μεταναστευτικό, ΑΟΖ, χωρικά
ύδατα). Έτσι δεν βλέπουν καν την ανάγκη ανάπτυξης αντιπολεμι-
κού κινήματος στο σήμερα που να εναντιώνεται έμπρακτα σε αυτή
την πολεμική, ουσιαστικά, στρατηγική. Αυτό είναι, κατά τη γνώ-
μη μας, και το μεγαλύτερο έλλειμμα του αντιπολεμικού κινήματος
της προηγούμενης περιόδου. Αγνοώντας την πολεμική δράση του
ελληνικού κράτους στο σήμερα, περιορίζεται σε διαμαρτυρίες ενα-
ντίον πολέμων που διεξάγονται κάπου αλλού (κοντά ή μακριά).
Από τη δικιά μας σκοπιά το ελληνικό κράτος βρίσκεται σε εντελώς
διαφορετική θέση. Αντιλαμβανόμαστε το ελληνικό κράτος ως μια
εν ενεργεία πολεμική μηχανή τόσο στο εσωτερικό απέναντι στους
πληθυσμούς τους οποίους φιλοδοξεί να διαχειριστεί όσο και στο
εξωτερικό, έχοντας σημαντικό και εξέχοντα ρυθμιστικό ρόλο σε
Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειο. Η αναγνώριση της στρατηγι-
κής και η ερμηνεία των ενεργειών του είναι προϋποθέσεις ενός επι-
κινδύνου αντιπολεμικού κινήματος των καταπιεσμένων σήμερα.

[34]
Ελλάδα-κυρίαρχο έθνος-κράτος: Το κεφάλαιο

Η ακριβής σύνθεση της Ελληνικής αστικής τάξης, ο βαθμός συγκέ-

ντρωσης και τεχνικής σύνθεσης του κεφαλαίου, η διείσδυση ελ-
ληνικού κεφαλαίου σε χώρες του εξωτερικού και ξένου κεφαλαίου
την ελλάδα, ο ρόλος και η θέση του ελληνικού κεφαλαίου διεθνώς,
είναι ζητήματα που η αναλυτική τους εξέταση προς το παρόν υπερ-
βαίνει τις δυνάμεις μας. Μπορούμε όμως σε γενικές γραμμές να
πούμε ότι, όπως στις περισσότερες χώρες της Δύσης έτσι και στην
ελλάδα η οικονομία είναι τριτογενοποιημένη σε μεγάλο βαθμό (ιδι-
αίτερη βαρύτητα έχει ο κλάδος του τουρισμού), το ελληνικό κεφά-
λαιο στις μεταφορές είναι από τα σημαντικότερα παγκοσμίως (οι
έλληνες εφοπλιστές κατέχουν τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό
στόλο), ενώ στον δευτερογενή τομέα δραστηριοποιείται ένα μικρό
αλλά ενεργό κομμάτι της αστικής τάξης.
Το ελληνικό κεφάλαιο έχει σημαντική διείσδυση στα Βαλκάνια.
Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν μεταφέρει εκεί τις παραγω-
γικές μονάδες τους ή έχουν ανοίξει καινούργιες θέλοντας να εκμε-
ταλλευτούν το εκεί φτηνό εργατικό δυναμικό. Ελληνικές τράπεζες
(Πειραιώς) παίζουν σημαντικό ρόλο στο τραπεζικό σύστημα βαλ-
κανικών χωρών (Β. Μακεδονία, Βουλγαρία). Το ελληνικό κεφάλαιο
ως το πιο ανεπτυγμένο της χερσονήσου βλέπει τα Βαλκάνια σαν
οικονομική του περιφέρεια και αποτελεί σημαντικό ρυθμιστή των
εξελίξεων. Στη μέση ανατολή το ελληνικό κατασκευαστικό κεφά-
λαιο έχει το δικό του μερίδιο στην πίτα της ανοικοδόμησης διαλυ-
μένων περιοχών, εξαργυρώνοντας έτσι τη συμμετοχή του ελληνι-
κού κράτους στις ΝΑΤΟικές επιχειρήσεις στην περιοχή.

Το κράτος

Το ελληνικό κράτος αποτελεί πολιτικό εκφραστή και ένοπλο δια-

πραγματευτή για τα συμφέροντα της αστικής τάξης, τόσο στο εξω-
τερικό όσο και στο εσωτερικό. Άλλωστε, κάθε κράτος αποτελεί μια
κοινωνική σχέση κυριαρχίας στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Στο
εσωτερικό εξασφαλίζει συνθήκες κατάλληλες για την ομαλή ανα-
παραγωγή του κεφαλαίου, αναδιαρθρώνοντας κοινωνικές-παραγω-
γικές σχέσεις με στόχο την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου και

[35]
συνολικά υπέρ ενός περιβάλλοντος άμυνας/ασφάλειας, ενώ πα-
ράλληλα καταστέλλει ή/και ενσωματώνει τους αγώνες των προλε-
ταρίων. Στο εξωτερικό διαπραγματεύεται προς όφελος του εθνικού
κεφαλαίου με τα άλλα έθνη-κράτη. Χαρακτηριστικά, στα χρόνια
των μνημονίων, κατάφερε αψηφώντας τις πιέσεις των γερμανών
δανειστών να μην πειραχτούν τα κέρδη των ελλήνων εφοπλιστών
(οι γερμανοί ζητούσαν μεγαλύτερη φορολόγηση) και να παραμείνει
χαμηλότερος ο ΦΠΑ στα τουριστικά νησιά. Έδειξε έτσι την πρό-
θεση και εν τέλει την ικανότητα να υπερασπιστεί δύο στρατηγικής
σημασίας κλάδους της ελληνικής οικονομίας.
Σημαντική προϋπόθεση για την κυριαρχία ενός κράτους είναι η
ομογενοποίηση του εσωτερικού του παράλληλα με την στράτευση η
έστω την ανοχή των καταπιεσμένων στα σχέδια και τα συμφέροντα
της κυρίαρχης τάξης. Η μορφή που ιστορικά επικράτησε λόγω της
ικανότητάς της στην επίτευξη των δύο παραπάνω στόχων στα πλαί-
σια μιας καπιταλιστικής οικονομίας είναι το έθνος-κράτος. Η εθνική
ιδεολογία καταφέρνει τόσο να δημιουργήσει έναν κοινό, ομογενή
χώρο κίνησης κεφαλαίου και εργασίας και μια εσωτερική αγορά,
όσο και να κατασκευάσει μια κοινότητα κυρίαρχων και υποτελών
εξυπηρετώντας την αποδοχή ή και την ενεργό στράτευση των δεύ-
τερον στα σχέδια των πρώτων.

Το ελληνικό κράτος, μετά από βίαιες προσπάθειες δεκαετιών, μετά

την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, την κρατική απαγόρευση
σλάβικων και άλλων διαλέκτων, την καταστολή και περιθωριοποί-
ηση της σλαβομακεδονικής μειονότητας μετά τον εμφύλιο, την ανα-
γνώριση της τουρκικής μειονότητας της Θράκης σαν μουσουλμανι-
κής, έχει σε μεγάλο βαθμό καταφέρει να δημιουργήσει μια ομογενή
εθνική κοινότητα. Και η επιτυχία του αυτή είναι κομβική, καθώς το
προστατεύει από την αποσταθεροποιητική επίδραση εθνικών ή θρη-
σκευτικών κινημάτων στο εσωτερικό που μπορούν να αξιοποιηθούν
από ανταγωνιστικά έθνη-κράτη, ενώ ταυτόχρονα το βοηθάει να εν-
σωματώνει τα ταξικά κινήματα (με την ταυτοποίηση τους ως εθνο-
λαϊκιστικά). Μπορεί έτσι να αναδιαρθρώνει τις κοινωνικές σχέσεις
στο εσωτερικό, ενσωματώνοντας τις αντιδράσεις (πχ εθνική προ-
σπάθεια για το τέλος των μνημονίων, και πρόσφατα για τη φύλαξη
του Έβρου και τον “πόλεμο” στον covid-19).

[36]
 Παράλληλα, το ελληνικό κράτος έχει καταφέρει να εκσυγχρονί-
σει αφενός τα δόγματα άμυνας και ασφάλειας του ελληνικού στρα-
τού και αφετέρου το νομικό οπλοστάσιο απέναντι στους καταπιε-
σμένους και τους αγώνες τους. Το 2001, λίγες μέρες μετά από την
επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, εκδόθηκε το κείμενο “Αμυντικής
Στρατηγικής Αναθεώρησης” του υπουργείου άμυνας, που αναφε-
ρόταν σε μια αναπροσαρμογή της εθνικής αμυντικής στρατηγικής
στο πλαίσιο μιας νέας παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ασφαλείας και
την εναρμόνιση με τις στρατηγικές ασφαλείας των υπερεθνικών, δι-
εθνών οργανισμών. Στο κείμενο αυτό εισάγεται η έννοια του υβρι-
δικού πολέμου ως πολέμου που διαφέρει από τις συνηθισμένες μορ-
φές και αφορά ένα οργανωμένο κράτος από τη μια και από την άλλη
“ομάδες συμφερόντων” και απαριθμούνται πιθανές περιπτώσεις
υβριδικού πολέμου: “διεθνής τρομοκρατία, όπλα μαζικής καταστρο-
φής, διεθνές οργανωμένο έγκλημα, εμπόριο ναρκωτικών, διαφθορά
και λαθρομετανάστευση”. Από το 2001 μέχρι σήμερα, το ελληνικό
κράτος πραγματοποιεί ένα διαρκή εξορθολογισμό των δογμάτων
άμυνας-ασφάλειας και του νομικού οπλοστασίου του με άξονα την
αποτελεσματική καταστολή και ενσωμάτωση των κοινωνικών αγώ-
νων τους οποίους αξιολογεί συνεχώς για να βγάλει τα συμπεράσμα-
τά του. Αυτός ο εξορθολογισμός περιλαμβάνει διάφορες στιγμές
όπως το “Μνημόνιο καταστολής πλήθους”, τη δημιουργία νέων σω-
μάτων ασφαλείας, την οργάνωση φασιστικών λέσχων εφέδρων και
ταγμάτων εθνοφυλακής, το Δόγμα Στρατού ξηράς του 2014, αντι-
τρομοκρατικές νομοθεσίες και τρομονόμους, εκχώρηση της διαχεί-
ρισης του “μεταναστευτικού” στο στρατό και ίδρυση του συστήμα-
τος hotspot στο πλαίσιο της στρατιωτικοποίησης και της έκτακτης
ανάγκης, το νέο νομοσχέδιο περιορισμού των διαδηλώσεων.
Στο πλαίσιο ομογενοποίησης και αποτελεσματικής διαχείρισης
του εσωτερικού βλέπουμε και την ενσωμάτωση των κινημάτων του
2008-2012 από την εκλογική προσδοκία μιας αριστερής πατριωτι-
κής κυβέρνησης, με την οποία το ελληνικό κράτος κατάφερε να έχει
ένα κομμάτι του προλεταριάτου υποστηρικτή στην διαπραγμάτευ-
ση με τους «ξένους». Η εσωτερική-ταξική διαπραγμάτευση έκλεισε
και άνοιξε η εξωτερική-εθνική με τους “τοκογλύφους”-δανειστές.
Απέκτησε δε, πολύ πιο ενεργό ρόλο στις περιφερειακές πολεμικές
εξελίξεις, είτε μέσω του ΝΑΤΟ είτε με διακρατικές συμφωνίες, θέ-

[37]
τοντας επιθετικά στο τραπέζι ζητήματα όπως οι ΑΟΖ και τα χωρικά
ύδατα, συμμετέχοντας από κοινού με την Τουρκία στη κλιμάκωση
των μεταξύ τους σχέσεων. Πέτυχε μια ευνοϊκή συμφωνία για την
ένταξη της Μακεδονίας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, προετοιμάζοντας ένα
δεύτερο κύμα εξόρμησης του ελληνικού κεφαλαίου στα Βαλκάνια.

Η εθνική στρατηγική

Η διεθνής ισχύς ενός έθνους κράτους καθορίζει το πώς αυτό μπο-

ρεί να προωθεί τα συμφέροντα του δικού του κεφαλαίου επί των
ανταγωνιστών στο εξωτερικό. Εξαρτάται από πλήθος παραγό-
ντων: την παραγωγικότητα της εργασίας, την σύνθεση του κεφα-
λαίου, την ήττα του κινήματος στο εσωτερικό, τα συγκριτικά οι-
κονομικά ή γεωγραφικά πλεονεκτήματα, τη στρατιωτική ισχύ, το
απόλυτο μέγεθος του πληθυσμού, ως δεξαμενή εκμετάλλευσης.

Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της Ελλάδας στον διεθνή ανταγω-

νισμό είναι η γεωγραφική της θέση. Αυτό την καθιστά κόμβο εμπο-
ρικών και ενεργειακών ροών και εν δυνάμει ρυθμιστή τους. Η πλή-
ρης αξιοποίηση του πλεονεκτήματος σημαίνει τον έλεγχο της στο
Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η αύξηση του ελέγχου αυτού
αποτελεί βασική στρατηγική του ελληνικού κράτους για πάνω από
100 χρόνια. Η στρατηγική της αυτή οδηγεί σε ανταγωνισμό με την
Τουρκία, που βλέπει τον ίδιο χώρο σαν πεδίο ανάπτυξης της δικής
της ισχύος. Τις δύο φορές που η ελλάδα προσπάθησε να πραγματώ-
σει τον στόχο της στρατιωτικά, δίχως διεθνή στήριξη, βασιζόμενη
στις δικές της δυνάμεις απέτυχε (εκστρατεία στην Άγκυρα-1922, ει-
σβολή στην Κύπρο-1974). Τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειώσει
κάποιες διπλωματικές επιτυχίες (ένταξη του ελληνικού κομματιού
της Κύπρου στην ΕΕ). Η μορφή που παίρνει η ελληνική στρατηγική
προσαρμοσμένη στα σημερινά δεδομένα περνά μέσα από τη μονο-
μερή ανακήρυξη ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο αξιοποι-
ώντας το Καστελόριζο, δημιουργώντας μια ενιαία ζώνη ΑΟΖ Ελ-
λάδας-Κύπρου. Σε δεύτερο χρόνο περιλαμβάνεται η επέκταση των
χωρικών υδάτων.

[38]
Ελλάδα και Τουρκία

Με βάση τα παραπάνω η εθνική στρατηγική είναι επεκτατική, κα-

θιστώντας τον ελληνικό καπιταλισμό επιθετικό. Στο πλαίσιο αυτό,
η Ελλάδα συμμετέχει στον πολεμικό άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισρα-
ήλ-Αιγύπτου προσπαθώντας να ανακηρύξει ΑΟΖ μονομερώς. Έχει
ανάμειξη στον εμφύλιο της Λιβύης έχοντας συμφωνήσει ΑΟΖ με τον
συνταγματάρχη Χαφτάρ ο οποίος μάχεται ενάντια στις κυβερνητι-
κές δυνάμεις που στηρίζονται από την Τουρκία. Έχει αρνηθεί στο
παρελθόν διπλωματική επίλυση των διαφορών της με την Τουρκία
για το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας. Συμμετέχει στην αποσταθερο-
ποίηση της Μέσης Ανατολής στηρίζοντας τις ενέργειες του ΝΑΤΟ,
άλλοτε στρατιωτικά με ανθρώπινο δυναμικό και άλλοτε μέσω ΝΑ-
ΤΟικών βάσεων στο έδαφός της, προσβλέποντας μεσοπρόθεσμα
στην αποσταθεροποίηση της Τουρκίας. Στο ίδιο πλαίσιο, έχει στη-
ρίξει το κουρδικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, παρέχοντας οπλι-
σμό και εκπαιδεύοντας αντάρτες στο έδαφός της.
Από την πλευρά της η Τουρκία, που γνώρισε μεγάλη οικονο-
μική και βιομηχανική ανάπτυξη την τελευταία εικοσαετία, θέλει να
αποτελέσει τον βασικό πόλο ισχύος της περιοχής, αξιοποιώντας συν
τοις άλλοις την επιρροή της σε σουνίτικους πληθυσμούς. Η στόχευ-
σή της αυτή την καθιστά επιθετική επίσης, όχι μόνο προς την Ελλά-
δα, αλλά και προς τα περισσότερα γειτονικά κράτη με στρατηγικές
αξιώσεις. Οι επιδιώξεις της εξυπηρετούνται από το εθνικιστικό και
μιλιταριστικό καθεστώς του Ερντογάν, ένα καθεστώς βίας και κα-
ταστολής στο εσωτερικό, τόσο απέναντι σε μειονότητες (Κούρδοι)
όσο και απέναντι στο ταξικό κίνημα της χώρας.

Αξιολογώντας τα παραπάνω καταλήγουμε ότι ο ελληνοτουρκικός

ανταγωνισμός, παρά την διαφορά οικονομικής και στρατιωτικής
ισχύος, δεν έχει αμυνόμενο και επιτιθέμενο. Είναι επιθετικός και
από τις δύο πλευρές, ενώ οι προλετάριοι στις δύο χώρες δεν έχουν
κανένα συμφέρον από τη συμμετοχή τους σε αυτόν, στηρίζοντας το
δικό τους κράτος. Ο στρατηγικός χαρακτήρας του ανταγωνισμού
σπρώχνει τα δύο κράτη σε μια κούρσα εξοπλισμών όπου δαπανάται
δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ τους. Η διαπραγμάτευσή
τους μπορεί να πάρει και ένοπλες μορφές (μικροσυμπλοκές, θερμά

[39]
επεισόδια). Ενδεικτικό του πλαισίου στο οποίο διεξάγεται ο αντα-
γωνισμός είναι ότι οι εντάσεις στο αιγαίο αποφεύγονται εκατέρω-
θεν όσο διαρκεί η τουριστική σεζόν. Ένας γενικευμένος πόλεμος θα
αποτελούσε μάλλον αποτέλεσμα διπλωματικού ατυχήματος και δεν
περιλαμβάνεται στους άμεσους σχεδιασμούς των δύο κρατών, κα-
θώς θα είχε πολύ μεγάλα κόστη και για τις δύο πλευρές. Η μόνη
εγγύηση για την αποτροπή ενός τέτοιου ατυχήματος, όμως, είναι το
κίνημα των από τα κάτω στις δύο χώρες και η διεθνιστική του σύν-
δεση, η άρνησή του να συνταχτεί πίσω από τα εθνικά συμφέροντα,
εκφρασμένη με όρους επιβολής των επιθυμιών των καταπιεσμένων
που αναιρεί τη συνθήκη ελέγχου του εσωτερικού που επιτρέπει στα
κράτη να προβάλουν την ισχύ τους στο εξωτερικό.
Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός οριοθετείται και καθορίζεται
από την ελληνοτουρκική συνεργασία. Η σχέση των δύο κρατών δεν
είναι αποκλειστικά ανταγωνιστική ούτε θα μπορούσε να ήταν σε
συνθήκες γενικευμένων αναταραχών και ανακατατάξεων στην ευ-
ρύτερη περιοχή. Η ελληνοτουρκική συνεργασία αφορά:
α)Τη διαχείριση του μεταναστευτικού-προσφυγικού. Πιο σωστά
τον ακήρυχτο πόλεμο ενάντια σε πρόσφυγες και μετανάστες, τη
διαχείριση των “εξαιρετικών μεταναστευτικών ροών” στο πλαίσιο
της Συμφωνίας Ε.Ε.-Ελλάδας-Τουρκίας που σημαίνει τον εγκλει-
σμό των μεταναστ(ρι)ών σε hotspot-στρατόπεδα συγκέντρωσης
προκειμένου τα “απόβλητα” προς “ανακύκλωση” του πολέμου που
διεξάγει η Δύση και οι ολοκληρώσεις της να μην φτάνουν στην πόρ-
τα της. Φυσικά, πρόσφατα το τουρκικό κράτος αποφάσισε να μη
μπλοκάρει τις ροές προς την Ευρώπη, με την απελευθέρωση τους
να χρησιμοποιείται από αυτό ως εργαλείο διαπραγμάτευσης, αλλά
μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η τάση που επικρατεί είναι αυτή
της συνεργασίας.
β) Στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, στους εξοπλισμούς,
στην εθνική ενότητα: Τα δύο κράτη, όπως όλα τα κράτη του πλα-
νήτη, αναγνωρίζουν την ασφάλεια ως προϋπόθεση της ανάπτυξης.
Έτσι συνεργάζονται ενάντια στην τρομοκρατία (βλ. Κοινές δηλώ-
σεις Τσίπρα-Ερντογάν) με άξονα την αντιμετώπιση των μη κρατι-
κών δρώντων που αποτελούν κομμάτια του ανταγωνιστικού κινή-
ματος και στις δύο χώρες. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ προχώρησε
σε 9 συλλήψεις τούρκων αγωνιστών, η κυβέρνηση της Ν.Δ. πρόσφα-

[40]
τα σε εισβολή σε στέκι του DHKP-CP και συλλήψεις. Και τα δύο
κράτη, προφασιζόμενα τον μεταξύ τους ανταγωνισμό καταφέρνουν
τα εξής: κέρδη για τις πολεμικές βιομηχανίες, θωράκιση της εθνικής
ενότητας.
γ)Στην ενεργειακή ασφάλεια του δυτικού-νατοϊκού στρατοπέ-
δου: Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αγωγός TAP στον
οποίο συνεργάζονται τα δύο κράτη.

ΕΕ και ΝΑΤΟ

Από πολλούς η συμμετοχή της ελλάδας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ ερ-

μηνεύεται ως απόδειξη της εξάρτησής της. Η συμμετοχή της
για μας είναι συνειδητή ένταξη της σε οικονομικές-στρατιωτι-
κές ολοκληρώσεις με κριτήρια οφέλους-κόστους και μέσα από
αυτήν επιχειρείται η προώθηση των εθνικών συμφερόντων.
Οι διαφορές οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος μεταξύ των κρα-
τών-μελών της ΕΕ είναι προφανείς και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό
τις πολιτικές που ακολουθεί κεντρικά η ολοκλήρωση. Σε αυτές όμως
δεν βλέπουμε διαφορά ποιότητας ιμπεριαλιστικών-εξαρτημένων
κρατών αλλά διαφορές βαθμού μεταξύ κυρίαρχων εθνών-κρατών
όσον αφορά την σύνθεση και την παραγωγικότητα του κεφαλαίου,
την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας συνολικά, και την στρατιω-
τική ισχύ. Μέσα από την συμμετοχή του στην ΕΕ το ελληνικό κρά-
τος αποσκοπεί κατ’ αρχήν στην ενίσχυση της κυριαρχίας του στο
εσωτερικό. Αξιοποιεί έτσι ευρωπαϊκά εργαλεία (ελαστικές σχέσεις
εργασίας, σύνδεση πανεπιστημίου με αγορά κτλ) αναδιαρθρώνο-
ντας κοινωνικοοικονομικές σχέσεις με κριτήριο την ανταγωνιστικό-
τητα του ελληνικού κεφαλαίου, πείθοντας ταυτόχρονα (και σε αυτό
συμβάλλουν και οι θεωρίες περί εξάρτησης) κομμάτια των πληττό-
μενων υποκειμένων ότι οι αναδιαρθρώσεις αυτές επιβάλλονται στο
ίδιο από τα ισχυρά κράτη της ΕΕ. Έτσι, εξασφαλίζει συναίνεση ή,
έστω, ανοχή στις αναδιαρθρώσεις του. Ταυτόχρονα, διαπραγματεύ-
εται επιτυχώς, ώστε στρατηγικοί κλάδοι του ελληνικού κεφαλαίου
να μην πληγούν από τις απαιτήσεις των ευρωπαίων εταίρων.
Στα πλαίσια της κοινής αγοράς η Ελλάδα προσπαθεί, όπως
και κάθε άλλο κράτος-μέλος, να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της
πλεονεκτήματα (τουρισμός, μεταφορές, κάποια αγροτικά προ-

[41]
ϊόντα). Ιδιαίτερα στον δευτερογενή τομέα δεν μπορεί να αντα-
γωνιστεί την παραγωγικότητα του κεφαλαίου άλλων χωρών
(Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία) και έτσι για δεκαετίες είναι χώρα
εισαγωγική με μεγάλα ελλείμματα. Τα τελευταία λίγα χρό-
νια όμως, με μοχλό την βίαιη υποτίμηση του ντόπιου εργατι-
κού δυναμικού έχει καταφέρει να εξισορροπήσει τα ισοζύγιά της.

Το ΝΑΤΟ αποτελεί μια διεθνή στρατιοτικοπολιτική συμμαχία

με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται αυτόματα
την υποταγή των σύμμαχων κρατών σε αυτές. Αν και τα τελευταία
χρόνια η αμφισβήτηση των ΗΠΑ ως πρώτης οικονομικής δύναμης
από την Κίνα, δημιουργεί προϋποθέσεις για ένα πολυπολικό παγκό-
σμιο σύστημα, αυτές διατηρούν ακόμα την πιο σύγχρονη και καλά
εξοπλισμένη πολεμική μηχανή του πλανήτη μακράν της δεύτερης.
Για να παραμείνουν η ηγέτιδα δύναμη παγκοσμίως, αναγκάζονται
να επιχειρούν σε πλανητική κλίμακα, σε μια προσπάθεια ελέγχου
ροών ενέργειας, πληροφοριών και εμπορευμάτων, αποκλείοντας
από αυτόν τον έλεγχο τους ανταγωνιστές τους. Η δράση όμως σε
πλανητική κλίμακα περνάει αναγκαία μέσα από συμμαχίες -στρα-
τηγικές ή τακτικές- με άλλα έθνη-κράτη και μη κρατικούς δρώντες
που αναπτύσσουν την ισχύ σε τοπική-περιφερειακή ή και διηπειρω-
τική κλίμακα, στις ζώνες που επιχειρούν οι ΗΠΑ. Οι συμμαχίες αυ-
τές δεν επιβάλλονται αλλά προϋποθέτουν μια στρατηγική ή έστω
συγκυριακή σύγκλιση συμφερόντων. Οι όροι τους ποικίλουν ανά-
λογα με τους συσχετισμούς ισχύος, νοούμενοι όμως όχι σαν αφη-
ρημένα, απόλυτα στρατιοτικοοικονομικά μεγέθη, αλλά σαν συνάρ-
τηση του κατά πόσο αυτά τα μεγέθη μπορούν και πόσο αναγκαίο
είναι να αναπτυχτούν στην εκάστοτε συγκυρία, σε ένα πραγματι-
κό πλαίσιο κοινωνικών, πολιτισμικών, γεωγραφικών παραγόντων,
που δεν είναι στατικοί αλλά ρευστοί και μεταβλητοί. Στα πλαίσια
αυτά η ένταξη της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, σενάριο σταθερά επι-
θυμητό από τις ΗΠΑ, έπρεπε να εξασφαλίσει την συγκατάθεση της
Ελλάδας, που εξασφαλίστηκε με μια ιδιαίτερα ευνοϊκή συμφωνία.

Η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ υποδηλώνει μια στρατηγική σύ-

μπλευση μακράς προοπτικής η οποία δεν αποκλείει επιμέρους συ-
γκυριακές συγκρούσεις μεταξύ των κρατών μελών. Έτσι το 2003,

[42]
η Τουρκία, μέλος της συμμαχίας, δεν έδωσε δικαίωμα χρήσης του
εδάφους της από τις ΝΑΤΟικές δυνάμεις που επιχείρησαν στο
Ιράκ, κρίνοντας ότι η ανατροπή του Σαντάμ και η αποσταθεροποί-
ηση της περιοχής βλάπτει τα δικά της συμφέροντα. Η Γαλλία και
οι ΗΠΑ συγκρούονται σταθερά στην υποσαχάρια Αφρική με μορ-
φές που ποικίλουν από την διπλωματία ως την ένοπλη σύγκρουση
δι’ αντιπροσώπων, με ενεργή υποστήριξη των δύο κρατών (οπλι-
σμός, εκπαίδευση, μυστικές υπηρεσίες) σε αντιμαχόμενες πλευρές.
Η Ελλάδα δεν συμμετέχει στο ΝΑΤΟ από εξαναγκασμό αλλά για να
αποκομίσει οφέλη. Η υποστήριξη των επιχειρήσεων της συμμαχίας,
είτε με στρατό είτε μέσω τον ΝΑΤΟικών βάσεων στο έδαφός της
(με την Σούδα να αποτελεί συχνά ορμητήριο για επιχειρήσεις στην
Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο) της δίνει τη δυνατότητα να πάρει
και αυτή ένα κομμάτι από την πίτα της ανοικοδόμησης των ερειπω-
μένων πόλεων και υποδομών και την κατασκευή νέων σε Μέση Ανα-
τολή και Βαλκάνια (οι όμιλοι ΑΚΤΩΡ, ΑΒΑΞ και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχουν
αναλάβει τεράστια έργα). Μπορούμε να θυμηθούμε την υπόσχεση
του Καμένου, υπουργού άμυνας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
στους εκπροσώπους των ελληνικών κατασκευαστικών ομίλων, ότι
θα εξασφαλίσει την συμμετοχή τους στην ανοικοδόμηση της Συρί-
ας. Η υποστήριξή της στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια
προ εικοσαετίας, εξασφάλισε στο ελληνικό κεφάλαιο προνομιακούς
όρους παρουσίας στη χερσόνησο. Μια δεύτερη περίοδος εξόρμησης
ελληνικού κεφαλαίου στα Βαλκάνια προετοιμάζεται μετά την συμ-
φωνία για την ένταξη της Μακεδονίας στη συμμαχία με την Ελλάδα
σε ρόλο διαμεσολαβητή. Μέσω της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ η Ελλά-
δα εξασφαλίζει την ασφαλή μετακίνηση των πλοίων του ελληνικού
εμπορικού στόλου, η παγκόσμια δραστηριότητα του οποίου κάνει
αδύνατη την προστασία τους από ελληνικά όπλα. Σε περιπτώσεις
άμεσης ανάγκης επιχειρεί στα πλαίσια του ΝΑΤΟ με δικό της στρα-
τό. Την τελευταία δεκαετία, έπειτα από πειρατεία σε ελληνικό πλοίο
το 2008, στέλνει συχνά φρεγάτες και ενίοτε βατραχανθρώπους στην
Ερυθρά Θάλασσα για να προστατεύσει τα ελληνικά πλοία από Σο-
μαλούς πειρατές. Ιδιωτικές ελληνικές εταιρίες ένοπλων μισθοφό-
ρων με υπαλλήλους πρώην ΟΥΚάδες έχουν σταθερή παρουσία στην
περιοχή. Τα τελευταία χρόνια ελπίζει να εξαργυρώσει μια σταθερή
στάση πλευρό της συμμαχίας, και εκμεταλλευόμενη συγκυριακές

[43]
ταυτίσεις της στρατηγικής της για την ανατολική Μεσόγειο με τις
επιδιώξεις ισχυρών κρατών της συμμαχίας (ΗΠΑ, Γαλλία) να προ-
ωθήσει τις θέσεις της με διεθνή υποστήριξη απέναντι στην Τουρ-
κία. Ότι κυρίως η ελλάδα υπερασπίζεται τα συμφέροντά της μέσω
του ΝΑΤΟ δεν αποκλείει τη δυνατότητα αυτοτελών κινήσεων. Στον
εμφύλιο της Λιβύης πχ έχει συνάψει συμφωνίες για τις ΑΟΖ, αλλά
και επιχειρηματικές με τον συνταγματάρχη Χαφτάρ στο πλευρό του
οποίου βρίσκονται η Ρωσία και η Γαλλία (μέλος του ΝΑΤΟ), ενώ
η αντιμαχόμενη σε αυτόν κυβέρνηση Σαράτζ στηρίζεται από τις
ΗΠΑ, το ισχυρότερο κράτος στο ΝΑΤΟ, την Βρετανία, την Ιταλία
και την Τουρκία, επίσης μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα διατηρεί στο
έδαφός της 10 σημαντικές διεθνείς στρατιωτικές βάσεις-υποδομές,
5 εκ των οποίων ΝΑΤΟικές. Σημαντικότερη είναι η αεροναυτική
βάση της Σούδας που έχει γίνει πολλές φορές στρατηγείο και ορ-
μητήριο για τις επιχειρήσεις της συμμαχίας στην περιοχή. Στη Θεσ-
σαλονίκη υπάρχει νατοϊκό στρατηγείο στο πρώην Γ’ σώμα στρατού.

Ειδικά μετά το 2001, αφού ο Τζορτζ Μπους Τζούνιορ κηρύξει

τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας σαν το νέο παγκόσμιο στρατι-
ωτικό δόγμα, τόσο σε εθνικά όσο και σε διεθνή πλαίσια πραγματο-
ποιούνται ασκήσεις και προβλέπονται επιχειρήσεις στο εσωτερικό
των κρατών-μελών της συμμαχίας, ενάντια σε ασύμμετρες απειλές.
Τέτοιες απειλές μπορεί να είναι κινήματα ή εξεγέρσεις των καταπι-
εσμένων στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ λοι-
πόν, πραγματοποιούνται πλέον ασκήσεις καταστολής πλήθους (ο
ελληνικός στρατός εκτελεί από το 2002 σε εθνικά πλαίσια τέτοιες
ασκήσεις) με σενάρια όπως καταστολή εξέγερσης σε αστικό κέντρο,
ανακατάληψη εργοστασίου κα από απεργούς κα. Έχουμε, λοιπόν,
μια διεθνή συμμαχία να αναλαμβάνει αστυνομική λειτουργία για να
υπερασπιστεί τα μέλη της από τον εσωτερικό εχθρό. Μια διεθνή συ-
νεργασία του κεφαλαίου, που, παρά τους ανταγωνισμούς του, εμφα-
νίζεται ενοποιημένο απέναντι στους αγώνες και τις εξεγέρσεις των
από τα κάτω.

[44]
Πολεμική επιχείρηση μετανάστ(ρι)ες: geopolitics

Η ζώνη που εκτείνεται από το Πακιστάν μέχρι την υποσαχάρια Αφρι-

κή, αποτελεί το σημαντικότερο -από γεωγραφική-γεωπολιτική σκο-
πιά- πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των παγκόσμιας εμβέλειας ιμπερια-
λιστικών κρατών. Ο έλεγχος αυτής της ζώνης έχει τεράστια σημασία
για τα ενεργειακά αποθέματα που βρίσκονται σε αυτή, για τους όρους
εκμετάλλευσης πόρων και πληθυσμών, για το ότι αυτή αποτελεί αρ-
τηρία ροών ενέργειας και εμπορευμάτων, αλλά και για γεωπολιτι-
κούς λόγους (δυνητική πρόσβαση σε «κεντρικές-θερμές» θάλασσες
και ανάπτυξη στρατιωτικής ισχύος μέσω βάσεων από Κίνα αλλά και
Ρωσία μέσω συμμαχίας με ισχυρά περιφερειακά κράτη (Ιράν, Πακι-
στάν) και προσπάθεια αποτροπής αυτού του σεναρίου από ΗΠΑ). Ο
έλεγχος των ενεργειακών και εμπορικών ροών σε παγκόσμια κλίμα-
κα και ο παράλληλος αποκλεισμός των ανταγωνιστών από αυτό τον
έλεγχο, περνάει σε μεγάλο βαθμό από τον έλεγχο της παραπάνω ζώ-
νης. Για αυτόν ανταγωνίζονται και συνεργάζονται ιμπεριαλιστικές
υπερδυνάμεις παγκόσμιας ή διηπειρωτικής εμβέλειας (ΗΠΑ, Γαλλί-
α-Γερμανία, Ρωσία, Κίνα), περιφερειακά ιμπεριαλιστικά κράτη σχε-
τικά μικρότερης ισχύος με πεδίο δράσης όμως τις συγκεκριμένες πε-
ριοχές (Τουρκία, Ιράν, Ελλάδα, Ιταλία, Σ.Αραβία, Ισραήλ) αλλά και
μη-κρατικοί δρώντες, θρησκευτικές ή εθνικές οργανώσεις-κινήματα
(πχ Ταλιμπάν, ISIS, Χεζμπολάχ) και ιδιωτικές εταιρίες. Οι ανταγωνι-
σμοί παίρνουν συχνά ένοπλο χαρακτήρα, είτε πολέμου δι’ αντιπρο-
σώπων είτε άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής κρατών σε πόλεμο ενα-
ντίων μη-κρατικών δρώντων είτε ακόμα και διακρατικού πολέμου.

Η σύγκρουση αυτή είναι ταυτόχρονα κοινωνικός πόλεμος του

κεφαλαίου απέναντι στην εργασία και τους καταπιεσμένους, κα-
θώς ο ανταγωνισμός των κρατών αναπαράγει, προϋποθέτει και
δημιουργεί την ακραία υποτίμηση των όρων ζωής των εκεί προ-
λετάριων –μέχρι και την φυσική τους εξόντωση- και την υποταγή,
πειθάρχησή τους. Αυτή περνάει μέσα από μια διαδικασία αξιοποί-
ησης-καταστολής των κινημάτων και των εξεγέρσεων τους από το
κεφάλαιο, το οποίο μεταστρέφει την δυνάμει ταξική σύγκρουση
σε πεδίο έκφρασης των εντός του ανταγωνισμών. Θυμόμαστε το
κράμα ανταγωνισμού-συνεργασίας Ιράν-ΗΠΑ στο μεταπολεμικό

[45]
Ιράκ για την σταθεροποίηση του και την καταστολή των εξεγέρ-
σεων των από τα κάτω (συνεργασία) ταυτόχρονα με την προσπά-
θεια παγίωσης ευνοϊκών συσχετισμών για τα δύο κράτη (ανταγω-
νισμός). Βλέπουμε την καταστολή εξεγέρσεων στις Αραβικές χώρες
μέσω της προσπάθειας αξιοποίησης τους για την ανατροπή ή την
εδραίωση καθεστώτων στα πλαίσια διακρατικών ανταγωνισμών
τόσο από ιμπεριαλιστικές υπερδυνάμεις όσο και από ιμπεριαλιστι-
κά κράτη με ισχύ τοπικής εμβέλειας (όπως και η Ελλάδα). Οι όροι
εκμετάλλευσης και τα επίπεδα βίας από κρατικούς και μη δρώντες
προς το εκεί προλεταριάτο δημιουργούν μια συνεχή μεταναστευτική
ροή από τις περιοχές της ζώνης που αναφέραμε προς την Ευρώπη.

Πολεμική επιχείρηση μετανάστ(ρι)ες:

η ΕΕ θέλει βαλβίδες

Η διαχείριση αυτής της ροής αποτελεί στοίχημα για τα κράτη της ΕΕ

και μακροπρόθεσμη προϋπόθεση για τη συνέχιση των στρατιωτικών
ενεργειών τους. Τα κράτη της ΕΕ γνωρίζουν ότι ο χαμηλής και ενίοτε
υψηλής έντασης πόλεμος στην προαναφερθείσα γεωγραφική ζώνη
θα κρατήσει για πολύ καιρό ακόμα, και θέλουν να έχουν όσο το δυ-
νατόν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στην εμπλοκή τους. Αν και η
συμπερίληψη των 4εκ. περίπου μεταναστών που βρίσκονται αυτή τη
στιγμή σε Ελλάδα και Τουρκία είναι απολύτως εφικτή ακόμα και σε
καπιταλιστικά πλαίσια από την ΕΕ, γνωρίζουν ότι η μεταναστευτική
ροή θα είναι συνεχής καθώς και οι δικές τους ενέργειες συγκαταλέ-
γονται στις αιτίες της. Και αν αφεθεί ελεύθερη, μακροπρόθεσμα, θα
υπονομεύσει την εσωτερική τους συνοχή, την δυνατότητα να αναδι-
αρθρώνουν τις παραγωγικές και κοινωνικές σχέσεις στο εσωτερικό
και να ανταγωνίζονται με άλλα κράτη στο εξωτερικό. Μπορούμε να
φανταστούμε πχ πως οι επιχειρήσεις της Γαλλίας στην Αφρική θα συ-
ναντούσαν μεγαλύτερες κοινωνικές αντιστάσεις από μια πολυεθνική
εργατική τάξη που κατέχει ως άμεσο ή έμμεσο βίωμα τις συνέπειες
των επιχειρήσεων αυτών. Μπορούμε να φανταστούμε σε ένα μέλλον
ολοένα και μεγαλύτερης αυτοματοποίησης παραγωγικών διαδικασι-
ών, πόσο δύσκολη θα είναι για τα κράτη η διαχείριση πλεοναζόντων,
για την παραγωγή και την κατανάλωση, πληθυσμών, ειδικά εφόσον
οι πληθυσμοί αυτοί δεν φέρουν τα “κατάλληλα” εθνικά φρονήμα-

[46]
τα, την “κατάλληλη” πολιτισμική ταυτότητα, και δεν έχουν περά-
σει με τρόπο προβλεπόμενο από της διαδικασίες και τους θεσμούς
πειθάρχησης της Δύσης (πυρηνική οικογένεια, σχολείο, κουλτούρα).

Έτσι, η διαχείριση των μεταναστριών αποτελεί αναπόσπαστο κομ-

μάτι της στρατιωτικής και μη πολεμικής δράσης των κρατών της ΕΕ
στην αρένα του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Το τι κάνουν τα κράτη με
τους πληθυσμούς είτε μεταναστεύουν είτε όχι, είναι μάλλον σημαντι-
κότερη φάση του πολέμου από ότι η στιγμή της ένοπλης σύγκρουσης
καθ’ εαυτής. Οι ροές λοιπόν δεν μπορούν να αφεθούν ελεύθερες. Εδώ
έρχεται η συμφωνία ΕΕ-Ελλάδας-Τουρκίας, με τις δύο ανταγωνιστι-
κές κατά τα άλλα χώρες να συνεργάζονται ταυτόχρονα, επιτελώ-
ντας τον ρόλο της βαλβίδας στην μεταναστευτική ροή προς την ΕΕ.

Πολεμική επιχείρηση μετανάστ(ρι)ες:

τι κάνει η ελλάδα

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για τα κράτη της ΕΕ και τους σχε-
διασμούς τους, αποκλειστικά η συμπερίληψη του συνόλου των με-
ταναστών δεν αποτελεί στρατηγική επιλογή. Και ο ολοκληρωτικός
αποκλεισμός τους όμως έχει μειονεκτήματα. Από τη μια απαιτεί
καθαρά στρατιωτικές πρακτικές (φράχτες, βύθιση λέμβων, χημικά,
σφαίρες και επαναπροωθήσεις) που σπιλώνουν το δημοκρατικό
τους προφίλ, ενώ δεν είναι τελείως νομιμοποιημένες στο εσωτερικό
τους κοινωνικά (εδώ τα γεγονότα του Έβρου αποτελούν από μόνα
τους μια ανησυχητική ένσταση στον τελευταίο μας ισχυρισμό). Από
την άλλη, παρότι οι περισσότεροι μετανάστες δεν είναι άμεσα ανα-
γκαίοι σε μια παραγωγή που εκσυγχρονιζόμενη χρειάζεται όλο και
λιγότερους μισθωτούς σκλάβους, ορισμένοι θα μπορούσαν να απο-
τελέσουν μια δεξαμενή πλήρως υποτιμημένου εργατικού δυναμικού.
Έτσι, συζητήθηκε σε χώρες του ευρωπαϊκού νότου (και στην Ελλά-
δα) μετανάστες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης να χρησιμοποιη-
θούν για το μάζεμα της σοδειάς αυτή τη σεζόν λόγω έλλειψης εργα-
τικού δυναμικού που προκάλεσε η πανδημία. Τα ευρωπαϊκά κράτη
υπέγραψαν την συμφωνία με την Τουρκία προσπαθώντας να βρουν
μια μέση οδό, έναν τρόπο να πετύχουν τον αποκλεισμό των περισ-
σότερων μεταναστριών και παράλληλα την δυνατότητα συμπερίλη-

[47]
ψης κάποιων από αυτές ως φθηνό και πειθαρχημένο εργατικό δυνα-
μικό όταν και όπου αυτό κριθεί αναγκαίο. Η Ελλάδα παίζει κομβικό
ρόλο στην συμφωνία καθώς είναι τόσο φύλακας των ευρωπαϊκών
συνόρων, όσο και αποθήκη, εκπαιδευτήριο και τόπος διαλογής των
προς ένταξη προλετάριων. Αυτό δε σημαίνει ότι η ελλάδα διενεργεί
πόλεμο κατά των μεταναστών πιεζόμενη από την “Ευρώπη” αλλά
ότι από τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων (σε συνεργασία με την
τουρκία) απολαμβάνει πολλαπλά οφέλη (πχ ευρωπαϊκά κονδύλια).

Πως όμως καταφέρνει το ελληνικό κράτος να πετύχει τους

στόχους του; Πρώτον, αναγνωρίζει ότι οι διαχείριση του μετανα-
στευτικού αποτελεί πολεμική επιχείρηση και κατά συνέπεια την
αναθέτει στο στρατό. Τα δόγματα του στρατού αναγνωρίζουν την
μετανάστευση σαν πιθανή ασύμμετρη απειλή, ενώ η ελληνική βου-
λή (η αριστερή μάλιστα) ψηφίζει τροπολογία όπου χαρακτηρίζε-
ται κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια. Μια ρητορική παρόμοιου
ύφους από εφημερίδες, media και τηλεπερσόνες προετοιμάζει την
σε μεγάλο βαθμό εθνορατσιστική βάση για βάρβαρη στρατιωτική
αντιμετώπιση των μεταναστών. Δεύτερον, οι μετανάστριες παρα-
νομοποιούνται. Δεν τους δίνονται χαρτιά, δυνατότητα εργασίας,
δεν έχουν νομική υπόσταση. Οι παράνομοποιημένες μετανάστριες
ζουν σε μια συνεχή κατάσταση εξαίρεσης, δεν έχουν κανένα δι-
καίωμα, βρίσκονται κυριολεκτικά δίχως καμιά θεσμική προστασία
στο έλεος οποιουδήποτε. Δέχονται βία εργοδοτική, βία σεξιστική,
βία από μαφίες, βία από φασίστες, κρατική και αστυνομική βία
πρώτα και κύρια, δίχως καμιά δυνατότητα προσφυγής σε κάποια
αρχή, μιας και η ίδια η αρχή τους εξαιρεί και τους ασκεί αυθαί-
ρετη βία. Αυτό δημιουργεί ένα καθεστώς φόβου και συμβάλλει
στην πειθάρχησή τους. Η παρανομοποίηση, από μόνη της αυθαί-
ρετη κρατική επιλογή, νομιμοποιείται κοινωνικά αφενός λόγω της
συντονισμένης συστημικής προπαγάνδας (ο ίδιος ο όρος «λαθρο-
μετανάστης» αποτελεί προπαγάνδα), αφετέρου γιατί το έδαφος
στην ελληνική κοινωνία φάνηκε γόνιμο για τέτοια προπαγάνδα.

Στη βάση της στρατιωτικής διαχείρισης και της παρανομο-

ποίησης-εξαίρεσης αναπτύσσεται το σύστημα των κλειστών και
ανοιχτών hotspot, ως ενδιάμεσος, μεταβατικός χώρος μεταξύ συ-

[48]
μπερίληψης και αποκλεισμού. Μιλάμε για σύστημα καθώς δεν
πρόκειται απλώς για άθροισμα δομών. Τα hotspot λειτουργούν με
σκοπό την άμυνα/ασφάλεια του κράτος σαν διαρθρωμένο σύστη-
μα ελέγχου, καταγραφής και ταυτοποίησης, φυλάκισης και απο-
κλεισμού, όπου οι ανοικτές δομές προϋποθέτουν τις κλειστές και
αντίστροφα. Δήθεν ανθρωπιστικές, οι δομές αυτές είναι εξάρτημα
των συναρθρωμένων πολεμικών μηχανών Ελλάδας-ΕΕ. Σύγχρονα
στρατόπεδα συγκέντρωσης, τόποι εγκλεισμού και κοινωνικού απο-
κλεισμού, αποτελούν χωρική έκφραση της κατάστασης εξαίρεσης.
Τους μήνες της καραντίνας οι δομές αυτές έδειξαν τον χαρακτήρα
τους ξεκάθαρα. Οι μετανάστριες αντιμετωπίστηκαν στην πράξη,
και παρουσιάστηκαν ανοικτά στον δημόσιο λόγο σαν υγειονομική
απειλή. Ο εγκλεισμός τους στις δομές, εγκληματικός για τη δικιά
τους υγεία, κρίθηκε αναγκαίος με μοναδικό κριτήριο την υγεία των
ντόπιων. Η διαχείριση των δομών πέρασε στα χέρια του στρατού.

Περνώντας από μια συνθήκη παρανομοποίησης και από το σύ-

στημα των hotspot οι λίγοι μετανάστες που κρίνονται αρκετά «πρό-
σφυγες» για να πάρουν έγγραφα παραμονής στη χώρα και διαβα-
τήρια για άλλες, συμπεριλαμβάνονται εν τέλει στη ελληνική και τις
λοιπές ευρωπαϊκές κοινωνίες δια του αποκλεισμού τους. Υποτιμού-
μενοι στο όριο της ανθρώπινης ζωής, πειθαρχημένοι δια του φόβου,
φθηνά και ευέλικτα εργαλεία που η πείνα τους δεν ενοχλεί περισ-
σότερο από αυτήν ενός αδέσποτου και όταν τους ζητηθεί να δουλέ-
ψουν θα το κάνουν για ψίχουλα. Η πλειονότητα των μεταναστριών
βέβαια, αν κρίνουμε από το τι ποσοστό «δικαιούται» άσυλο, μάλλον
αποκλείεται. Την κατάστασή τους δεν ρυθμίζει κανένα δίκαιο. Δεν
είναι πολίτες και αντιμετωπίζονται πολεμικά, αλλά ο πόλεμος αυτός
έχει μόνο μια επίσημη, κρατική πλευρά. Πόλεμος κράτους εναντί-
ον ανθρώπινων σωμάτων σημαίνει αυθαίρετη άσκηση βίας. Επανα-
προωθήσεις, κρατικές και παρακρατικές δολοφονίες και απαγωγές,
εγκλεισμός σε κλειστά κέντρα-φυλακές, φόβος να περπατήσουν
στο δρόμο συνθέτουν την καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών.
Τα πρόσφατα γεγονότα στον Έβρο είναι ενδεικτικά της αντιμετώ-
πισής τους και του τι μορφές μπορεί να πάρει, σαν κομμάτι μιας με-
γάλης πολεμικής επιχείρησης στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα.

[49]
 Να σημειωθεί κλείνοντας αυτήν την ενότητα, ότι όπως και σε
όλο το προηγούμενο κομμάτι, έτσι και εδώ η αφήγησή μας κεντρά-
ρει στο ελληνικό κράτος, τη στρατηγική και τις ενέργειες του. Δεν
είναι μια αφήγηση από τη σκοπιά των μεταναστριών (που ελπίζουμε
σε ένα μέλλον να μας τη δώσουν οι ίδιες). Ούτε εξετάζεται η στά-
ση της ντόπιας κοινωνίας. Πχ, το φαινομενικά παράδοξο πέρασμα
της πλειοψηφίας της από μια ανθρωπιστική στάση, αλληλέγγυα
ή έστω φιλάνθρωπη το 2015-2016, στην υποστήριξη ή έστω απο-
δοχή της βίαιης, εθνορατσιστικής αντιμετώπισης των μεταναστρι-
ών στον Έβρο και κατά την πανδημία φέτος (2020) μάλλον μας
δείχνει ότι τα δύο άκρα δεν είναι και τόσο μακριά όσο νομίζαμε.
Και τόσο μια ιστορία από τη σκοπιά των μεταναστών όσο και μια
από τη σκοπιά των ντόπιων είναι απαραίτητα συμπληρώματα μιας
εξέτασης της κρατικής πολιτικής σε Ελλάδα και ΕΕ, καθώς είναι
σε ανάδραση μαζί της σε μια σχέση αλληλοκαθορισμού. Αλλά το
παρόν κείμενο, σαν πολιτικό κείμενο γενικού περιεχομένου δια-
λέγει αυτή την σκοπιά θέλοντας περισσότερο να τονίσει πως η
διαχείριση των μεταναστριών αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες
πολεμικές επιχειρήσεις που έχει αναλάβει το ελληνικό κράτος.

Συνοψίζοντας και ορισμένα κριτήρια για το αντιπολεμι-

κό κίνημα
Η Ελλάδα διαθέτει ένα εκσυγχρονισμένο πολεμικό δόγμα εναρ-
μονισμένο με τα σύγχρονα πολεμικά δόγματα μεγάλων καπιταλι-
στικών δυνάμεων και ολοκληρώσεων, πράγμα που της επιτρέπει να
εδραιώνει ένα περιβάλλον άμυνας-ασφάλειας-αντιεξέγερσης-α-
ντιτρομοκρατίας. Πολεμά ταυτόχρονα στο εσωτερικό απέναντι σε
εργαζομένους, μετανάστες και καταπιεσμένους και στο εξωτερικό
συμμετέχοντας ενεργά σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις είτε μέσω
αποστολής στρατευμάτων είτε μέσω των νατοϊκών βάσεων στο έδα-
φός της. Οι ελληνικές επιχειρήσεις παίζουν κεντρικό ρόλο στα Βαλ-
κάνια και έχουν στρατηγικές βλέψεις στην ανατολική μεσόγειο. Ως
εκ τούτου, το σύγχρονο αντιπολεμικό κίνημα πρέπει να έχει τα εξής
κριτήρια:

[50]
Μπλοκάρισμα της εν ενεργεία πολεμικής μηχανής του ελληνικού
κράτους, ενάντια σε έναν πόλεμο που συμβαίνει ήδη: Πρέπει να
σταματήσουμε και να απονομιμοποιήσουμε τη διαρκή στρατιωτικο-
ποίηση και τη στρατιωτική διαχείριση εργατικών και μεταναστευ-
τικών πληθυσμών. Ενάντια στον πόλεμο που έχει κηρύξει το ελλη-
νικό κράτος σε μεταναστευτικές ροές και μετράει ήδη πάρα πολλά
πραγματικά θύματα. Ενάντια στο σύστημα hotspot-στρατoπέδων
συγκέντρωσης. Ενάντια σε οποιαδήποτε συμμετοχή του ελληνικού
κράτους στον πόλεμο στη Μ. Ανατολή και την Αφρική.

Ενάντια στα σχέδια των αφεντικών για ορισμό ΑΟΖ, επέκταση χω-
ρικών υδάτων, ενάντια στις στρατηγικές επιδιώξεις του ελληνικού
κράτους στην Αν. Μεσόγειο, ενάντια στον επικίνδυνο ελληνοτουρ-
κικό ανταγωνισμό, ενάντια σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο θερμού
επεισοδίου, διακρατικού πολέμου

Ενάντια σε εθνορατσισμό, φασισμό, μιλιταρισμό.

Ενάντια στην εθνική ενότητα εργοδοτών-εργαζομένων. Ενάντια
στη συστράτευση με την εθνική στρατηγική και αφήγηση στα “εθνι-
κά ζητήματα”. Υπέρ των εργατικών/αντιεργοδοτικών, διεθνιστικών,
αντιρατιστικών/αντιφασιστικών, φεμινιστικών/αντισεξιστικών, πε-
ριβαλλοντικών κινημάτων που αναδεικνύουν την καταπίεση στο
εσωτερικό της χώρας

Ενάντια στο ΝΑΤΟ και τη συνειδητή υπαγωγή της Ελλάδας σε

αυτό. Ενάντια στις νατοϊκές βάσεις-υποδομές. Ενάντια στον επικίν-
δυνο πολεμικό άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου. Ενάντια
στις στρατιωτικές ασκήσεις προετοιμασίας που στοχοποιούν τον
εσωτερικό εχθρό
Υπέρ της διεθνιστικής συγκρότησης κοινοτήτων αγώνα ντόπιων-με-
ταναστών. Κοινός, πολυεθνικός αγώνας ντόπιων-μεταναστών ενά-
ντια στο καθεστώς εξαίρεσης και εκμετάλλευσης.
Υπέρ του κινήματος στο στρατό και οποιασδήποτε κίνησης αμφι-
σβητεί την ελληνική μηχανή όπως η άρνηση στράτευσης
Ενάντια στην κοινοβουλευτική ενσωμάτωση, υπέρ των κινηματικών
αντι-θεσμών.

[51]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Διεθνιστική κίνηση antiwar: ποιοί/ές, γιατί και τι

Με βάση τις διεθνείς και εγχώριες εξελίξεις, με το κράτος να εντεί-

νει την επίθεση στον εσωτερικό αλλά και εξωτερικό εχθρό, η ανά-
γκη για δημιουργία μιας αντιπολεμικής-διεθνιστικής και αλληλέγ-
γυας κίνησης στην πόλη μας ήταν επιτακτική.
Με βάση τα παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη για
στήριξη και περεταίρω εμπλουτισμό του πολιτικού περιεχομένου
διάφορων πλευρών του ανταγωνιστικού κινήματος:
1. Εργατικό: Με το κράτος να συνεχίζει να επιτίθεται στον εσω-
τερικό εχθρό με ποικίλους τρόπους για να καταφέρει την πλήρη
αποδυνάμωση και ύστερα ενσωμάτωση του, οι εργαζόμενοι και τα
δικαιώματα τους συνεχώς πλήττονται. Ελαστική-ανασφάλιστη-α-
πλήρωτη εργασία, εργοδοτικές αυθαιρεσίες, 10ωρα και 12ωρα με
απλήρωτες υπερωρίες, δουλειές-εργασιακά κάτεργα με αποτέλεσμα
συνεχή εργατικά ατυχήματα και θανάτους και σύνταξη στα 67 είναι
μόνο λίγα από αυτά που το σύγχρονο προλεταριάτο έχει να αντιμε-
τωπίσει καθημερινά. Και αυτό, αν έχει την δυνατότητα για δουλειά,
καθώς η ανεργία βρίσκεται στα ύψη, ενώ συγχρόνως οι μετανά-
στριες και άλλες καταπιεζόμενες ομάδες δεν προσλαμβάνονται
πουθενά, λόγω ρατσισμού, ξενοφοβίας και εθνικισμού.

Για εμάς είναι ουσιώδες να υπάρχει ζύμωση αντιπολεμικών αι-

τημάτων στο εργατικό κίνημα. Το αντιπολεμικό κίνημα είναι
κίνημα ταξικό, και δεν μπορεί να αποτελέσει υλική δύναμη απο-
κομμένο από την κοινωνική του βάση, τους χώρους, τις δομές και
τις μορφές των αγώνων της. Εξόριστο στην σφαίρα της “υψηλής”
πολιτικής, με πρακτικές περιορισμένες σε συγκεντρώσεις διαμαρ-
τυρίας στα κέντρα των πόλεων καθίσταται ακίνδυνο.

2. Παρέμβαση στον στρατό: Εντός του ευρύτερου ανταγωνιστι-

κού κινήματος, θεωρούμε κομβικής σημασίας το κίνημα εντός και

[53]
γύρω του στρατού, καθώς αυτός αποτελεί τον πυρήνα της πολεμι-
κής μηχανής του ελληνικού κράτους.
Τις τελευταίες δεκαετίες το Δίκτυο Ελευθέρων Φαντάρων Σπάρ-
τακος μαζί με την Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων έχουν παί-
ξει πρωταρχικό ρόλο στην παρέμβαση μέσα στον Ελληνικό Στρατό,
μαχόμενα για τα δικαιώματα των φαντάρων-πολιτών με στολή, κα-
ταγγέλλοντας αυθαιρεσίες ενάντια στους φαντάρους, έχοντας ως
τελικό σκοπό την παράλυση και το μπλοκάρισμα της ελληνικής πο-
λεμικής μηχανής. Το Δίκτυο έχει δώσει σημαντικούς αγώνες ανά τα
χρόνια με τελευταίο παράδειγμα τις εκατοντάδες καταγγελίες και
τις περίπου δύο χιλιάδες υπογραφές για τον απεγκλωβισμό των φα-
ντάρων από τα στρατόπεδα εν μέσω πανδημίας και για τις συνθήκες
του εγκλεισμού τους εκεί. Στιγμή αγώνα το Δικτύου που θέλουμε να
τονίσουμε είναι το κείμενο-άρνηση εκατοντάδων φαντάρων να κα-
ταστείλουν την εξέγερση το 2008, πράξη-σαμποτάζ στο νέο αστυ-
νομικό ρόλο που αποκτά ο στρατός. Η πολιτική βάση που πλαισιώ-
νει τη δράση του Δικτύου είναι η άρνηση των φαντάρων (αλλά και
των εργαζομένων) να συμμετέχουν στους πολέμους του ελληνικού
κράτους, να καταστείλουν εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες, να
κυνηγήσουν και να δολοφονήσουν μετανάστριες, να σκοτώσουν
φαντάρους και εργαζομένους άλλων χωρών, και εν τέλει να σκο-
τωθούν και οι ίδιοι για να ανθίσουν το ελληνικό κεφάλαιο και τα
συμφέροντα του ελληνικού κράτους.
Θεωρούμε σημαντικό τον αγώνα αυτό του Δικτύου Σπάρτακος
και της Επιτροπής Αλληλεγγύης Στρατευμένων και είναι στόχος μας
η στήριξή του και η ενίσχυση του κινήματος μέσα στον στρατό.
Στηρίζουμε τους ολικούς αρνητές στράτευσης απέναντι στον
πόλεμο που τους κάνει το ελληνικό κράτος. Η άρνηση στράτευ-
σης είναι έμπρακτη πολεμική στο στρατό, την εθνική ενότητα και
τα εθνικά συμφέροντα. Παίρνοντας δε μορφή μαζικού κινήματος,
σε διάφορους τόπους και χρόνους έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο στο
σαμποτάζ των πολέμων του κεφαλαίου.

[54]
 3. Η συνεχώς εντεινόμενη επίθεση Ελληνικού Κράτους-ΕΕ
στις μετανάστριες:
Παραπάνω παρουσιάσαμε το πως και γιατί η ΕΕ αλλά και το Ελ-
ληνικό Κράτος διαχειρίζονται τις μεταναστευτικές ροές, το πως το
Ελληνικό Κράτος έχει κηρύξει πόλεμο στις μετανάστριες και καθη-
μερινά τις δολοφονεί, τις πνίγει και τις κυνηγάει εκτός συνόρων,
συχνά με την συναίνεση των τοπικών κοινωνιών (δες Έβρο και νη-
σιά). Αλλιώς, πως απλά τις φυλακίζει σε στρατόπεδα συγκέντρω-
σης με απαράδεκτους όρους διαβίωσης, που αποτέλεσμα έχουν
πολύ συχνά τις ψυχώσεις, τις αυτοκτονίες αλλά και τους θανάτους
-ουσιαστικά δολοφονίες- από υλικοτεχνικά ατυχήματα εντός αυ-
τών των δομών.
Ως διεθνιστική και αντιπολεμική κίνηση, θέλουμε να παίξουμε
ενεργό ρόλο στο «μεταναστευτικό ζήτημα». Θεωρούμε βασικό ση-
μείο την δημιουργία δεσμών με μετανάστες, εντός και εκτός στρατο-
πέδων συγκέντρωσης, και στην συνέχεια την από κοινού δημιουργία
πολυεθνικών, ταξικών κοινοτήτων αγώνα ενάντια στο κράτος και
τις πολιτικές του, δημιουργώντας ένα ρεύμα αντεπίθεσης στον κοι-
νωνικό πόλεμο που αυτό διεξάγει.
Ακριβώς αυτός πρέπει να είναι και ένας από τους κυριότερους
άξονες ενός αντιπολεμικού-διεθνιστικού κινήματος. Πρέπει να αγω-
νιστούμε για να σπάσουμε και να τερματίσουμε τον αποκλεισμό που
υφίστανται οι μετανάστες, είτε κυριολεκτικά εντός στρατοπέδων
συγκέντρωσης, είτε σε κοινωνικό, εργασιακό και εν τέλει ζωτικό
επίπεδο. Διότι ,επιπλέον, αυτό αποτελεί και ουσιαστικό σαμποτάζ
της πολεμικής μηχανής Ελλάδας-ΕΕ η κατά τον βέλτιστο τρόπο δι-
αχείριση των μεταναστευτικών ροών αποτελεί κομμάτι του σχεδίου
τους και της συνολικότερης πολιτικής που εφαρμόζουν στον ευρύ-
τερο γεωπολιτικό χάρτη.
Να παλέψουμε για το τέλος των στρατοπέδων συγκέντρωσης,
το άνοιγμα των συνόρων για τους μετανάστες, την στέγασή τους
στον αστικό ιστό (ή μετακίνηση τους όπου επιθυμούν), με παροχή
χαρτιών, ΑΜΚΑ και ίσων δικαιωμάτων σε δουλειά-περίθαλψη-εκ-
παίδευση.

[55]
 4. Παιδεία: Το Ελληνικό Δόγμα Στρατού Ξηράς, που εκδόθηκε
το 2014, όπως κάθε σύγχρονο πολεμικό δόγμα, αντικαθιστά το κλα-
σικό στρατιωτικό δίπολο επίθεση/άμυνα με το πρόταγμα της υπερά-
σπισης των εθνικών συμφερόντων απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή,
οτιδήποτε δηλαδή παρεκκλίνει αυτών σε εξωτερικό και εσωτερικό.
Αυτή η αλλαγή φέρνει και μία γκάμα από μεταβολές στην δομή και
την λειτουργία του Ελληνικού Στρατού, βασικού υπερασπιστή των
εθνικών συμφερόντων.
Απαιτείται η δημιουργία ενός στρατού δεξιοτήτων που θα εκπαι-
δεύει και θα αξιοποιεί αποδοτικά το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέ-
τει για να καταφέρει να ανταπεξέλθει στο ενοποιημένο πεδίο μάχης
(εποπτεία γης, αέρα, θάλασσας, υποθαλάσσιος χώρος, διάστημα,
ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, χρόνος, πληροφορία, πληθυσμός).
Βασικός κόμβος για την μέγιστη αποδοτικότητα του Ε.Σ. στα
παραπάνω, είναι η αξιοποίηση-παραγωγή εξειδικευμένης γνώσης σε
αυτό το διευρυμένο πεδίο δραστηριοτήτων, κάτι που τα τελευταία
χρόνια συμβαίνει κατά κόρον όχι μόνο στις στρατιωτικές σχολές,
αλλά και σε πάρα πολλά ΑΕΙ της χώρας, όπου Ελληνικός Στρατός
και ΝΑΤΟ έχουν διεισδύει κανονικότατα.
Το ΕΜΠ, το ΑΠΘ, το ΠΑΜΑΚ, το Πανεπιστήμιο Βόλου, το
Πανεπιστήμιο Πάτρας το Πανεπιστήμιο Λάρισας είναι ιδρύματα
στα οποία έχουν πραγματοποιηθεί/πραγματοποιούνται στρατιωτι-
κά προγράμματα, μεταπτυχιακά του Ελληνικού Στρατού και έχουν
δημιουργηθεί έδρες του ΝΑΤΟ. Σκοπός όλων αυτών των ενεργει-
ών είναι βεβαίως η βελτίωση των τεχνικών πολέμου του Ελληνικού
Στρατού (από τους ίδιους τους φοιτητές πολλές φορές), με την ταυ-
τόχρονη καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνικής συναίνεσης των
πανεπιστημιακών κοινοτήτων (και όχι μόνο) στις πολεμικές πολι-
τικές του Ελληνικού κράτους. Διότι ,για την σημερινή μορφή του
πολέμου, στρατιωτικά προγράμματα δεν σημαίνει μόνο παραγωγή
όπλων αλλά επίσης σημαίνει παραγωγή drones και προηγμένων
υπολογιστικών συστημάτων, καμερών ασφαλείας-ελέγχου από τις
πόλεις μέχρι τα σύνορα, καθώς και ανάπτυξη τεχνικών διαμόρφω-
σης κοινής γνώμης μέσω του ελέγχου της πληροφορίας.

[56]
 Ουσιαστικά, ελληνικό Κράτος και ΝΑΤΟ, σε συνεργασία με πά-
μπολλες επιχειρήσεις και εταιρείες που χρηματοδοτούν τέτοια proj-
ects, λένε σε φοιτητές, διδακτορικούς και καθηγητικό προσωπικό να
γίνουν όχι μόνο απολογητές, αλλά και σχεδιαστές της επίθεσης που
εξαπολύει εναντίον των καταπιεσμένων το κράτος.
Κατ’ εμάς, η απάντηση του εκπαιδευτικού και όχι μόνο κινήμα-
τος θα πρέπει να είναι το άμεσο μπλοκάρισμα της ελληνικής πολε-
μικής μηχανής εντός των πανεπιστημίων. Το σαμποτάζ και η συνει-
δητή αποχή από όλα αυτά τα προγράμματα και μεταπτυχιακά και
η συνειδητοποίηση της κομβικής σύνδεσης Ελληνικού Κράτους/
Στρατού-ΝΑΤΟ-Εταιρειών-Πανεπιστημίου, εντός και εκτός σχο-
λών, είναι βασικά βήματα για το τελικό μπλοκάρισμα και την πλήρη
απονομιμοποίηση όλων αυτών των δραστηριοτήτων, νίκη η οποία
με την σειρά της προκαλεί σοβαρές ρωγμές συνολικά στην πολεμική
μηχανή του ελληνικού κράτους.
5. Έμφυλο: Η πολυδιάστατη βία που δέχονται αιώνες τώρα οι
γυναίκες, αλλά και όλες οι θηλυκότητες και όσοι άντρες αποκλίνουν
από το κυρίαρχο πρότυπο αρρενωπότητας, βία λεκτική, σωματική,
ψυχολογική, σεξουαλικοποιημένη, είναι μια συστηματική και συ-
στημική κοινωνική συνθήκη. Μία συνθήκη άρρηκτα συνδεδεμένη
με τα συστήματα κυριαρχίας πάνω στα οποία είναι δομημένα και
τα καπιταλιστικά Έθνη-Κράτη, όπως το ελληνικό. Κάθε έθνος-κρά-
τος έχει στη βάση του, πέρα από τις ταξικές δομές εκμετάλλευσης,
την πατριαρχική συνθήκη της οικογένειας και έναν δομικό εθνικι-
σμό-ρατσισμό. Η συνύπαρξη της πατριαρχίας, της ταξικής εκμετάλ-
λευσης και του εθνικισμού αποτυπώνεται καλύτερα από κάθε άλλη
δομή στο στρατό και το μιλιταρισμό. Αν στόχος του αντιπολεμικού
κινήματος είναι η απάντηση των καταπιεσμένων απέναντι στον κοι-
νωνικό πόλεμο που διεξάγει το κράτος, τότε το πολεμικό κύκλωμα
πατριαρχίας-τάξης-εθνικού στρατοπέδου πιστεύουμε πως πρέπει να
μπλοκαριστεί από όλα τα υποκείμενα που βιώνουν την καταπίεση
και την απειλή του.
Θεωρούμε αναγκαίο καθήκον του ανταγωνιστικού κινήματος
την απάντηση σε όλα τα μέτωπα που το κράτος κηρύσσει τον κοινω-

[57]
νικό πόλεμο. Το μεταναστευτικό με όλες του τις εκφάνσεις, με βάση
το δόγμα άμυνας-ασφάλειας, η καταστολή και ο έλεγχος σε όλες τις
πλευρές της ζωής των ανθρώπων αλλά και φυσικά η εμπλοκή του
στρατού σε επιθετικές και μη κινήσεις είναι τα σημεία που το κράτος
κάνει την «τομή» και δείχνει το πιο επιθετικό του πρόσωπο.
Έχοντας λοιπόν υπόψη την απαραίτητη διάδραση του αντιπο-
λεμικού κινήματος με τα υπόλοιπα κινήματα, αλλά και την απά-
ντηση που πρέπει να δώσει έτσι συνολικά το ανταγωνιστικό κί-
νημα, αυτά είναι κάποια βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει κατ’
εμάς να έχει:

1) μη-πασιφιστικός χαρακτήρας: Για εμάς ένα σύγχρονο αντι-

πολεμικό-διεθνιστικό κίνημα, παρόλο που ετυμολογικά είναι κυριο-
λεκτικά «κατά των πολέμων», δεν έχει ως στόχο τον πασιφισμό και
την «παγκόσμια ειρήνη», τουλάχιστον όχι όπως αυτή έχει οριστεί
από τον ύστερο καπιταλισμό και την παγκοσμιοποίηση, ως παγκό-
σμια καπιταλιστική ανάπτυξη, ασφάλεια και ευημερία.
Όπως έχουμε ισχυριστεί και παραπάνω, η μορφή και ο τρόπος
διεξαγωγής των πολέμων σήμερα έχουν αλλάξει. Ο πόλεμος δεν εί-
ναι κάτι που συμβαίνει μακριά από εμάς, εκτός Ελλάδας. Ο πόλεμος
σήμερα είναι συνεχής, είναι εδώ, είναι και διεξάγεται μεταξύ άλλων
και από το ελληνικό κράτος, τόσο εκτός όσο και εντός συνόρων,
απέναντι σε κάθε «ασύμμετρη»-και μη απειλή για τα εθνικά συμφέ-
ροντα και την καπιταλιστική, εθνοπατριαρχική κανονικότητα.
Για εμάς ένα αντιπολεμικό κίνημα σίγουρα δεν πρέπει να εί-
ναι «ειρηνικό». Αντιθέτως, πρέπει το ίδιο να τροφοδοτεί και να
προετοιμάζει ένα «πολεμικό» κλίμα απέναντι σε κεφάλαιο, κρά-
τος και καπιταλιστικές ολοκληρώσεις. Ένα κλίμα από την μία
αυτοάμυνας από την πλευρά των καταπιεσμένων απέναντι στην
πολεμική μηχανή του κράτους, αλλά και από την άλλη ουσια-
στικής και απελευθερωτικής αντεπίθεσης. Έτσι το αντιπολεμικό
κίνημα είναι κίνημα στα πλαίσια του κοινωνικού πολέμου των
προλεταρίων αυτή τη φορά, απέναντι σε κράτος και κεφάλαιο.
Μόνο κατ’ αυτήν την έννοια για εμάς ένα αντιπολεμικό-διεθνιστι-

[58]
κό κίνημα σήμερα παλεύει για την «παγκόσμια ειρήνη», όταν αυτή
δηλαδή ισοδυναμεί με την παγκόσμια ολική κοινωνική χειραφέ-
τηση των σύγχρονων προλεταριάτων.

2) Αντί-ΝΑΤΟικός χαρακτήρας: Ένα σύγχρονο αντιπολεμικό

κίνημα οφείλει να βρίσκεται απέναντι στη διεθνή στρατιωτικοπο-
λιτική συμμαχία του ΝΑΤΟ αλλά και στην συνειδητή επιλογή του
ελληνικού κράτους να συμμετέχει σε αυτήν. Όπως αναλύσαμε και
παραπάνω, για να γίνουν βήματα στο αντιπολεμικό κίνημα σήμε-
ρα είναι θεμελιώδης η συνειδητοποίησή του ότι η Ελλάδα δεν είναι
εξαρτώμενη χώρα και δρα σε μεγάλο βαθμό βάσει της δικιάς της
στρατηγικής και των δικών της συμφερόντων. Κομμάτι της στρατη-
γικής της αυτής είναι και η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, η δημιουργία
ΝΑΤΟικών βάσεων στα εδάφη της και οι πρόθυμες συμμετοχές της
σε ΝΑΤΟικές πολεμικές ασκήσεις και αποστολές.
Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν το ότι στο σημερινό αντιπολεμικό
κίνημα δεν αρκεί ένας «κλασικός» αντί-αμερικανισμός παλαιότερων
εποχών, είναι μεγάλης σημασίας στην γενικότερη αναφορά και ενα-
ντίωση μας στο ΝΑΤΟ, να θίγουμε συγκεκριμένα και τον συνειδητό
ρόλο της Ελλάδας εντός αυτού.
Το αντιπολεμικό κίνημα πρέπει να εναντιωθεί στις ΝΑΤΟικές
βάσεις και υποδομές, να μπλοκάρει τις στρατιωτικές ασκήσεις
προετοιμασίας Ελλάδας-ΝΑΤΟ που στοχοποιούν εξωτερικούς
και εσωτερικούς εχθρούς, να μπλοκάρει την αιματηρή συμμετοχή
της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και στον επικίνδυνο πολεμικό άξονα Ελ-
λάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου, καθώς και όλα τα στρατιωτικά
προγράμματα του ΝΑΤΟ εντός πανεπιστημίου που εδραιώνουν
την ομαλή συνεργασία Ελλάδας-ΝΑΤΟ αλλά και την εθνική και
κοινωνική συναίνεση σ’ αυτήν.

3) ενάντια στον ορισμό ΑΟΖ και την επέκταση των χωρικών

υδάτων: Όπως εξηγήσαμε και παραπάνω, ένας από τους βασικούς
τρόπους με τους οποίους το ελληνικό κράτος προσπαθεί να εδραι-
ώσει την γεωπολιτική ισχύ του αλλά και με τον οποίο εκφράζει την

[59]
ανταγωνιστικότητα του απέναντι στο τουρκικό κράτος, είναι η προ-
σπάθειά του να ορίσει μονομερώς τις ΑΟΖ και να επεκτείνει τα χω-
ρικά ύδατα του στο Αιγαίο. Ανταγωνιστικότητα και προκλητικότητα
που μαζί με τις αντίστοιχες του τουρκικού κράτους, αλλά και με τις
διάφορες στρατιωτικές ασκήσεις που πραγματοποιούνται ανά τακτά
χρονικά διαστήματα, δημιουργούν συνολικά ένα κλίμα πολεμικής
προετοιμασίας και εθνικισμού.
Οι κινήσεις του ελληνικού κράτους (όπως και του τουρκικού) εί-
ναι επικίνδυνες για τις προλετάριες στις δύο πλευρές του αιγαίου.
Η αμφίπλευρη κλιμάκωση του ανταγωνισμού μπορεί να οδηγήσει,
έστω και σαν «ατύχημα», μέχρι και στη στρατιωτική σύγκρουση
των δύο κρατών. Μόνη διέξοδος για την αποτροπή του πολέμου,
την αποκλιμάκωση του ανταγωνισμού, το σταμάτημα της κούρσας
εξοπλισμών και την ήττα του εθνικισμού και του μιλιταρισμού μέσα
στην κοινωνία, είναι ένα αντιπολεμικό κίνημα των από τα κάτω.
Ως προλετάριοι στη Ελλάδα, θυμόμαστε το παλιό σύνθημα «ο
εχθρός είναι στην ίδια σου τη χώρα», και βάζουμε σαν καθήκον το
μπλοκάρισμα της πολεμικής μηχανής του δικού μας κράτους. Έτσι
βασικός μας στόχος είναι η ματαίωση των επιθετικών ενεργειών από
την ελληνική πλευρά.
Σε αυτά τα πλαίσια πρέπει το αντιπολεμικό κίνημα, -έχοντας
γνώση του ότι ο ορισμός ΑΟΖ, οι πιθανές εξορύξεις υδρογονανθρά-
κων, η επέκταση των χωρικών υδάτων, δεν εξυπηρετούν το συμφέ-
ρον της κοινωνικής πλειοψηφίας, αλλά αυτό μιας χούφτας ντόπιων
και ξένων καπιταλιστών, ότι το εθνικό συμφέρον δεν είναι συμφέρον
των ντόπιων καταπιεσμένων,- να είναι κίνημα άρνησης πολέμου για
πετρέλαια, νερά και βραχονησίδες, κίνημα αντίθεσης σε κάθε επιθε-
τική ενέργεια του ελληνικού κράτους με σκοπό τον ορισμό ΑΟΖ ή
την επέκταση των χωρικών υδάτων. Πρέπει να έχει απάντηση στην
εθνική ρητορική περί κυριαρχικών δικαιωμάτων, ελληνικού αιγαίου
και θαλάσσιων συνόρων με Κύπρο.
Πρέπει επίσης, στα ίδια πλαίσια, να παλέψει για την απονομιμο-
ποίηση και εν τέλει την ματαίωση των εξοπλιστικών προγραμμάτων
του ελληνικού κράτους. Τα εξοπλιστικά προγράμματα είναι έμμεσο

[60]
κέρδος για τα αφεντικά, τα όπλα είναι αξία χρήσης για τα δικά τους
συμφέροντα και επιδιώξεις σε εξωτερικό και εσωτερικό. Το κρατι-
κό χρήμα που προορίζεται για αυτά το κάνει εις βάρος κοινωνικών
παροχών-έμμεσου μισθού για τις καταπιεσμένες. Πιο εξοπλισμένα
κράτη, είναι κράτη πιο ασφαλή για το κεφάλαιο και πιο επικίνδυνα
για τους προλεταρίους εντός και εκτός συνόρων.
4) Διεθνιστικός χαρακτήρας: Τέλος, κατ’ εμάς ένα αντιπολε-
μικό κίνημα σήμερα δεν μπορεί να βρει εύφορο έδαφος χωρίς να έχει
ξεκάθαρο και έμπρακτο διεθνιστικό χαρακτήρα.
Έναν διεθνιστικό χαρακτήρα ο οποίος αποτυπώνεται με κυρίως
δύο τρόπους. Πρώτον, με την δημιουργία αλληλέγγυων πολυεθνι-
κών κοινοτήτων αγώνα και δεύτερον με τον συντονισμό του εγχώ-
ριου αντιπολεμικού κινήματος με αυτά άλλων χωρών.
Γιατί στην πραγματικότητα ένα αντιπολεμικό κίνημα όσο και να
«τραυματίσει» το κράτος της δικιάς του χώρας, δεν θα μπορέσει εν
τέλει να μπλοκάρει την πολεμική του μηχανή και να φτάσει σε μια
ουσιαστική νίκη, χωρίς τον συντονισμό με τα αντιπολεμικά κινήμα-
τα άλλων χωρών, τα οποία θα βρίσκονται σε παρόμοια κατεύθυνση.
Αν η αλληλεγγύη και ο αγώνας από την μία πλευρά δεν συναντή-
σουν αλληλεγγύη και αγώνα από την άλλη, τότε η αντεπίθεση δεν
θα μπορέσει να συνολικοποιηθεί σε διακρατικό επίπεδο.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, ιδιαίτερη σημασία έχει η σύνδε-
ση του κινήματος εδώ με αυτό της Τουρκίας. Ο ανταγωνισμός των
δύο κρατών δένει μοιραία τα κινήματα στις δύο χώρες μεταξύ τους.
Η παράλληλη ανάπτυξη σε αυτές του αντιπολεμικού και γενικότε-
ρα του ανταγωνιστικού κινήματος, η διεθνής συμμαχία των από τα
κάτω, είναι αναγκαία συνθήκη για την αποτροπή ενός διακρατικού
πολέμου αλλά και για την επιτυχία της κοινωνικής επανάστασης
στις χώρες αυτές γενικότερα.
Σε ένα αντιπολεμικό κίνημα λοιπόν, η διεθνιστική του πτυχή
είναι αναγκαία για να υπάρξει διεθνής γείωση και συντονισμός
στα αιτήματα και τους στόχους του. Ένα ουσιαστικό και δυνητικά
νικηφόρο αντιπολεμικό κίνημα πρέπει να χτίζεται συγχρόνως και
σε διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε να μπορέσει να προκαλέσει ουσια-

[61]
στικό ρήγμα στο σημερινό σύστημα και να βρει εν τέλει τους κα-
ταπιεσμένους στην πλευρά των νικητών του κοινωνικού πολέμου
σε κάθε γωνιά της γης.

Ως «διεθνιστική κίνηση: Antiwar» σκοπεύουμε στην ανάπτυξη

ενός αντιπολεμικού κινήματος με τα χαρακτηριστικά που απορρέ-
ουν από το παραπάνω κείμενο (όπως περίπου αυτά συμπυκνώνο-
νται στο τέλος του μέρους γ και στο μέρος δ του κειμένου) . Θα
επιδιώξουμε σε επίπεδο πόλης αλλά και πανελλαδικά τον σταθερό
συντονισμό όλων των συλλογικοτήτων, ατομικοτήτων αλλά και κι-
νήσεων με τις οποίες υπάρχει κοινός προσανατολισμός.
Ο τρόπος λειτουργίας μας κινείται μέσω εβδομαδιαίων συνελεύ-
σεων, με βάση την ισότητα και την οριζόντια λήψη αποφάσεων, με
το κάθε μέλος να συμμετέχει και να δρα ισότιμα με κάθε άλλο.
Γιατί ο δρόμος για την κοινωνική χειραφέτηση μπορεί να έρθει
μόνο από την αλληλεγγύη και τον κοινό αγώνα των εργαζομένων,
των καταπιεσμένων, των μεταναστ(ρι)ών, όσων “πλεονάζουν” μέσα
στην καπιταλιστική κανονικότητα, όσων ασφυκτιούν στο περιβάλ-
λον τάξης και ασφάλειας. Στις κοινότητες αλληλεγγύης ενάντια στη
βαρβαρότητα ανθίζουν οι ζωές μας.

[62]
Η ΜΠΡΟΣΟΥΡΑ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΤΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ
ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΓΙΑ ΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ
ΜΕ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ
ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΗΓΕΣ

ΣΥΖΗΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΕΚΔΟΘΗΚΕ

ΤΟ 2020 ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΑΠΟ ΤΗΝ
ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
ANTIWAR

email antiwarthessaloniki@gmail.com