ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1. Λόγοι ακμής του κυκλαδικού πολιτισμού

Ένας από τους παλαιότερους πολιτισμούς της Ευρώπης αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες κατά
την 3η και 2η χιλιετία π.Χ., δηλαδή στην Εποχή του Χαλκού. Σε αυτό συνέβαλε το ήπιο
κλίμα τους και κυρίως η ιδιαίτερα προνομιακή γεωγραφική τους θέση. Ουσιαστικά, τα
νησιά των Κυκλάδων αποτελούν ένα είδος φυσικής γέφυρας ανάμεσα στην Ευρώπη και
στην Ασία, την Ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη. Στην 3η χιλιετία π.Χ., τα πλοία των
κυκλαδίτικων νησιών κυριαρχούν στο Αιγαίο και μαζί με τα προϊόντα της Εγγύς Ανατολής
μεταφέρουν στην Ευρώπη ιδέες, τεχνικές γνώσεις, θρησκευτικές αντιλήψεις.

2. Ανέπτυξε ο κυκλαδικός πολιτισμός κεντρική εξουσία;

Σε όλα σχεδόν τα νησιά των Κυκλάδων η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο

φως οικισμούς, όχι εκτεταμένους, της 3ης χιλιετίας π.Χ. Κάθε οικισμός
φαίνεται ότι αναπτυσσόταν αυτόνομα και δεν υπήρχε κανένα είδος κεντρικής
εξουσίας. Αρχικά οι οικισμοί σχηματίζονται κοντά στη θάλασσα ή στα πρανή
χαμηλών λόφων. Περίπου το 2300 π.Χ. ορισμένοι οικισμοί οχυρώνονται (Αγία
Ειρήνη στην Κέα), άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτίζονται οχυρωμένοι
(Φυλακωπή στη Μήλο), ενώ άλλοι χτίζονται σε υψηλούς λόφους μακριά από
τη θάλασσα (Καστρί Σύρου). Αυτό φανερώνει κάποια αναστάτωση της ζωής
από την παρουσία νέων πληθυσμών, που προέρχονται πιθανόν από τη Μικρά
Ασία.

3. 3. Τα βασικά χαρακτηριστικά της κυκλαδικής τέχνης

Το χαρακτηριστικότερο δημιούργημα της κυκλαδικής τέχνης κατά την Εποχή του Χαλκού είναι τα
μαρμάρινα ειδώλια. Τα περισσότερα παριστάνουν γυμνές γυναίκες, λίγα άνδρες μουσικούς,
πολεμιστές ή κυνηγούς. Οι μορφές είναι έντονα σχηματοποιημένες, με λίγες αλλά χαρακτηριστικές
λεπτομέρειες για την αναγνώριση του φύλου.

Τα πήλινα αγγεία, που έχουν ποικίλα σχήματα, διακοσμούνται με απλά γραμμικά σχέδια. Ιδιαίτερα
εντυπωσιακά είναι και τα μαρμάρινα αγγεία, καθώς και τα μεταλλικά με απλή χαρακτή
διακόσμηση.

1
 ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
1. Ποιος ήταν ο σημαντικότερος μινωικός πολιτισμός και ποιος τον ανακάλυψε;

O σημαντικότερος μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στην Κνωσό της Κρήτης.

Οφείλει το όνομά τουστον μυθικό βασιλιά της Κνωσού ‘Μίνωα’. Ανακαλύφθηκε από
τον Βρετανόαρχαιλόγο Άρθουρ Έβανς.
2. Μινωικό εμπόριο

3. Τι γνωρίζετε για την περίοδο των νέων ανακτόρων;

H περίοδος των δεύτερων, νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ) είναι αυτή της μεγαλύτερης ακμής
του μινωικού πολιτισμού. Την εποχή αυτή οι Μινωίτες κυριαρχούν στο Αιγαίο, όπου ιδρύουν
αποικίες (Κύθηρα, Ρόδος) και έχουν στενές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα, επηρεάζοντας
έντονα το μυκηναϊκό πολιτισμό που κάνει τότε την εμφάνισή του.
4. Περιγράψτε ένα μινωικό ανάκτορο

Τα ανάκτορα ήταν μεγάλα συγκροτήματα κτηρίων, τα οποία αποτελούνται

απόπολλές πτέρυγες δωματίων και είναι τα διοικητικά, οικονομικά και
θρησκευτικάκέντρα της περιοχής. Τα κοινά χαρακτηριστικά των ανακτόρων είναι

α) έχουν προσανατολισμό στονάξονα Βορρά-Νότου,

β) έχουν μια ορθογώνια κεντρική αυλή όπου γύρω τηςαναπτύσσονται οι πτέρυγες

των δωματίων,

γ) ήταν πολυώροφα με μεγάλεςκλίμακες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και

αποχέτευσης και

δ) δεν ήταν οχυρωμένα. Στο ανάκτορο έμενε ο άρχοντας της ευρύτερης περιοχής και
επιπλέον ζούσε, κυκλοφορούσε και εργαζόταν μεγάλος αριθμός αξιωματούχων,
υπαλλήλων καιτεχνιτών.
5. Ποιο το πολίτικο σύστημα των Κρίτων;

2
Το πολιτικό, διοικητικό και οικονομικό σύστημα της Μινωικής Κρήτης ήταν
συγκεντρωτικό
6. Τι γνωρίζετε για τη γραφή;

Η ανάπτυξη του εμπορίου και η περίπλοκη διοικητική και κοινωνική οργάνωση οδήγησαν γύρω
στο 1700 στη χρήση ενός συστήματος γραφής το οποίο αρχικά έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, όπως
αποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού. Λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημα
γραφής, η Γραμμική Α. Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία
συλλαβή, και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της
γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής
εμπορευμάτων. Η γραφή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.
7. Που στηρίζεται η μινωική οικονομία;

8. Πότε και γιατί καταστρέφεται ο μινωικός πολιτισμός;

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

1. Ποιο το φύλο που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη μινωική θρησκεία;

2. Που πραγματοποιείται η λατρεία του θειου. Τι γνωρίζετε για τις θρησκευτικές
τελετές;
3. Ποια είναι τα θέματα της μινωικής τέχνης;
4. Τι γνωρίζετε για τα καμαραϊκά αγγεία;

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
1. Αναφερθείτε στα μυκηναϊκά κέντρα και ανάκτορα
2. Σχέσεις Μινωιτών με τους μυκηναίους
3. Οικονομία των μυκηναίων
4. Τι γνωρίζετε για τον πολιτισμό της μυκηναϊκής κοινής
5. Μυκηναϊκή κοινωνία
6. Γραμμική β
7. Εξάπλωση μυκηναίων

3
ΜΥΚΗΝΑΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
1. Τι γνωρίζετε για τη θρησκεία των μυκηναίων; Ποια η σχέση με τους

Μινωίτες
2. Μυκηναϊκά ανάκτορα, περιγραφή
3. Ποια η εξέλιξη και η σπουδαιότητα της ταφικής αρχιτεκτονικής
4. Με ποια θέματα διακοσμείται η τέχνη
5. Ποια η σημασία της μεταλλοτεχνίας στη μυκηναϊκή τέχνη

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦ. Γ

1. Ποια τα αιτία της κρίσης στο ελλαδικό κόσμο;

2. Διαμόρφωση φυλετικών κοινοτήτων
3. Αίτια πρώτου ελληνικού αποικισμού
4. Τόποι εγκατάστασης των φυλών
5. Η βασιλεία στα ομηρικά χρόνια

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
1. Ελληνικό αλφάβητο: δημιουργία , επιδράσεις ,καινοτομίες
2. Γεωμετρική τέχνη

ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΚΕΦ. Δ

1. Λόγοι Β ελληνικού αποικισμού

2. Διαδικασία αποικισμού
3. Συνέπειες αποικισμού

4
Η ΠΟΛΗ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
1. Τρόποι δημιουργίας πόλης - κράτους
2. Προϋποθέσεις εισαγωγής στην οπλιτική φάλαγγα
3. Εξέλιξη πολιτευμάτων

ΣΠΑΡΤΗ

1. Ποιο γεγονός επηρεάζει το σπαρτιάτικο τρόπο ζωής

2. Κοινωνικές τάξεις – πολιτικοί θεσμοί
3. Χαρακτήρας σπαρτιατικής αγωγής

ΑΘΗΝΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

1. Με ποιες προϋποθέσεις αναπτύχτηκε ο συνοικισμός της Αθήνας;
2. Αρχικό πολίτευμα και πολιτειακά όργανα της Αθήνας
3. Τι γνωρίζετε για το Κυλώνειο Άγος; Ποιες οι συνέπειες του?

ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

1. Τα μέτρα του Σόλωνα
2. Η τυραννίδα του Πεισίστρατου
3. Τα μέτρα του Κλεισθένη

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ
1. Ποια ήταν τα συνεκτικά στοιχεία των αρχαίων Ελλήνων;
2. Ολυμπιακοί αγώνες: κάθε πότε γίνονταν, ποια η διαδικασία και τα έπαθλα τους ;
3. Τι γνωρίζετε για τα μαντεία;
4. Τι ήταν οι αμφικτιονίες και ποιος ο ρόλος των αποφάσεων τους;

5
 ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ
1. Τι γνωρίζετε για το περσικό κράτος
2. Ποιες οι σχέσεις των ελλήνων της Μ. Ασίας με τους πέρσες
3. Τι συνέβη το492 π. Χ.
4. Μάχη Μαραθώνα

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

1. Απόφαση του συνεδρίου του ισθμού και η σημασία της
2. Μάχη Θερμοπύλων και σημασία της
3. Ναυμαχία Σαλαμίνας και σημασία της
4. Ποια τα αποτελέσματα της νίκης των ελλήνων επί των Περσών

ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
1. Είδη ποίησης, εκπρόσωποι, θεματογραφία
2. Φυσικοί επιστήμονες: εκπρόσωποι

Η ΤΕΧΝΗ
1. Περιγραφή αρχαϊκού ναού
2. Διαφορές στους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς
3. Αρχαϊκή γλυπτική

ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΔΗΛΟΥ- Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ

ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ
1. Συμμαχία της Δήλου
2. Ο ρόλος του Κίμωνα στην αθηναϊκή συμμαχία
3. Με ποια κίνηση ο Περικλής σηματοδοτεί την αθηναϊκή ηγεμονία
4. Ποιοι οι ρόλοι της συνθήκης του Καλία

6
ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ- Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ
ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ
1. Ποιο το πολιτικό πρόγραμμα του Περικλή
2. Ποιοι οι λόγοι ανοικοδόμησης δημοσίων έργων στην Αθήνα

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

1. Πολιτικά όργανα Αθήνας
2. Λειτουργίες στην αρχαία Αθήνα

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ- Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

1. Κοινωνικές τάξεις στην αρχαία Αθήνα
2. Ρόλος άνδρα- γυναίκας
3. Διατροφικές και ενδυματολογικές συνήθειες

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ. Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ-Η ΑΘΗΝΑ

ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ
1. Γιατί η Αθήνα ονομάζεται σχολείο της Ελλάδας
2. Γεωργικές τεχνικές , εμπορικές και πνευματικές δραστηριότητες στην αρχαία
Αθήνα
3. Γιορτές στην αρχαία Αθήνα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ’

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Ο

ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (431-421 ΠΧ).
1. Αίτια και αφορμές του Πελοποννησιακού πολέμου

7
2. Τα σημαντικότερα γεγονότα της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού
πολέμου.

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ (415-413 ΠΧ).Ο ΔΕΚΕΛΕΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Σικελική εκστρατεία
2. Δεκελεικός πόλεμος
3. Όροι συνθήκης του 404
4. Τα αποτελέσματα του Πελοποννησιακού πολέμου.

Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ : ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΕ

ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ
1. Τι γνωρίζετε για την πορεία προς την ολιγαρχία στην Αθήνα;
2. Ποιό το περιεχόμενο του ιστορικού έργου του Ξενοφώντα ;
3. Πότε γίνεται αντιληπτό ότι οι Πέρσες είναι ένα αποδυναμωμένο κράτος;
4. Τι γίνεται το 394πχ στην Κνίδο και ποία η σημασία του;
5. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις οργανώνεται η 2η Αθηναϊκή συμμαχία;

Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Τι γνωρίζετε για την μάχη στα Λεύκτρα και στη Μαντίνεια; Ποίοι είναι οι 2
στρατηγοί πρωταγωνιστές;
2. Τι είναι η ακρισία;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

1. Συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη του θεσμού της βασιλείας στη Μακεδονία

8
2. Ποια η δράση του Αλεξάνδρου 1ου
3. Η δράση του Αρχέλαου