Arange: 15 jasyporundy, 2020

Mbo’epy: Terarãngue.

➢ Ejesareko ñeʾẽjoajukuéra rehe:

▪ Perú oho mboʾehaópe.
Haʾe oho mboʾehaópe.

▪ Mitãnguéra ojapo tembiapo kyreʾỹme

Haʾekuéra ojapo tembiapo kyreʾỹme.

➢ Emoñeʾẽ marandukuéra:

Umi ñe’ẽ ojehaiguyva ha’e terarãngue ha upéva ha’e ñe'ẽ omyengoviáva térape. Ñe’ẽ
rekovia jaipurúva, hendaguépe.

Jajesarekoporãrõ, jahechakuaáta “ha’e” (terarãngue) omyengoviaha Perúpe (tero).

TERARÃNGUE ÑEMOHENDA
Terarãnguete (pronombre personal)
Terarãngue Techaukarã (pronombre demostrativo)
Terarãngue Mba'éva (pronombre posesivo)
Terarãngue Kuaa'ỹva (pronombre indefinido)

1. Terarãnguete (pronombres personales)

1.1. Terarãnguete teroñe'ẽramo (Pronombre Personal como Sujeto)

1.2. Terarãnguete moĩmbaha mbohasapyrévaramo (Pronombre Personal como

Complemento Directo)
1.3. Terarãnguete moĩmbaha mbohasapyre'ỹvaramo (Pronombre Personal como
Complemento Indirecto)
1.4. Terarãnguete moĩmbaha opaichaguávaramo (Pronombre Personal como
Complemento Circunstancial)
1.1. Terarãnguete Teroñe'ẽramo

Papyteĩ Papyeta
Che Ñande
Nde Ore
Haʾe Peẽ
Haʾekuéra

▪ Techapyrã:
Che aju / Nde reju / Ñande jaju / Peẽ peju.
1.2. Terarãnguete Moĩmbaha Mbohasapyrévaramo Héra he’iháicha, ko’ãvagui oiko –
ñe’ẽjoajukatúpe- moĩmbaha mbohasapyréva. Ojepuru avaite peteĩha ha
mokõiháme, papyteĩ ha papyetápe.

▪ Techapyrã:
Papyteĩ Papyeta
Che Ñande-Ñane
Nde-Ne-Ro Ore
Ipype Pende-Pene
Nde cherenói / Ha'e ndejuhu / Ha'e ñanenupã
1.3. Terarãnguete Moĩmbaha Mbohasapyre'ỹvaramo

Héra he’iháicha, ko’ãvagui oiko –ñe’ẽjoajukatúpe- moĩmbaha mbohasapyre’ỹva.

▪ Techapyrã:

Papyteĩ Papyeta

Chéve Ñandéve

Ndéve Oreve

Ichupe Peẽme

Ichupekuéra

Ogueru chéve / Ogueraha ndéve / Ojerure oréve

 Ja’ekuaa avei oĩha terarãnguete oikóva ichuguikuéra terarãnguete moĩmbaha
mbohasapyre’ỹva. Umíva hína:

Papyteĩ Papyeta

chepype Ñandehegui

Ndehegui Orehegui

Ichugui Pendehegui

Ichuguikuéra

▪ Techapyrã:

Peru ojogua kuatia chehegui.

Umi kuñataĩ onohẽ ao ichugui.

Amo jagua omonda so’o pendehegui.

Papyteĩ Papyeta

Cherehe Ñanderehe

Nderehe Orerehe

Ijehe Pendejehe

Ijehekuéra.

▪ Techapyrã:

Peru omombo pakova pire nderehe.

Umi kuñataĩ omboja hete nderehe.

Amo mitã omonde ao ijehe.

1.4. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichaguávaramo

1.4.1. Terarãnguete moĩmbaha opaichagua tendaguávaramo (de lugar)

1.4.2. Terarãnguete moĩmbaha opaichagua moirũguávaramo (de compañía)

1.4.1. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichagua Tendaguávaramo

Papyteĩ Papyeta

chepype Ñanendive

ndepype Orepype

Ipype Pendepype

Ipypekuéra

▪ Techapyrã:

Mborayhu oĩ ndepype.

1.4.2. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichagua Moirũguávaramo

Papyteĩ Papyeta

Chendive Ñanendive

nendive Orendive

Hendive Penendive

Hendivekuéra

▪ Techapyrã:

Ha’e ou orendive.
2. Terarãngue techaukarã: Ko’ãva heñói ñambo-joapývo teroja moteĩva techaukarãre
ñe’ẽpehẽtai upeigua “va”. Ñe’ẽjoajukatúpe, oiko chuguikuéra teroñe’ẽ.

Papyteĩ Papyeta

Kóva Koʾãva

Péva Ãva.

Amóva Umíva

▪ Techapyrã:
o Kóva oguata porã.
o Péva ijyva puku.
o Amóva hova apu'a.
o Ko'ãva oguata mombyry.
o Ãva okaru pya'e.
o Umíva opurahéi ñandéve.

• Upéicha avei oiko umi teroja moteĩva techaukarã tovake’ỹguágui: Upéva - Aipóva

▪ Techapyrã:

o Upéva ndoúi kuehe

o Aipóva oguerúta ama ko'ẽrõ
3. Terarãngue mba'éva: Ko’ãva heñói ñambojoapývo teroja moteĩva mba’évare,
ñe’ẽpehẽtai upeigua "mba'e".

Papyteĩ Papyeta
chembaʾe Ñanembaʾe.
Nembaʾe Orembaʾe
Imbaʾe Pendepype
Imbaʾekuéra

▪ Techapyrã:
o Pe apyka chemba'e
o Ko'ã kavaju ñanemba'e
4. Terarãngue kuaa'yva: Ko’ãva avei heñói ñambo-joapývo teroja moteĩva kuaa’ỹvare
ñe’ẽpehẽtai upeigua “va”.

▪ Techapyrã: maymáva- oimeraẽva

o Maymáva ohóta ko’ẽrõ nendive.

Jesarekopyrã
Umi Terarãnguete teroñe’ẽramo oĩva, terarãnguete mba’eva ha terarãnguete
kuaa’ỹva, ombojoapy sapy’apy’a ñe’ẽpehẽtai kokatuguigua.

▪ Techapyrã:

chete / ndete / ha’ete (aháta chete / chete ajapóta)

ñanemba’ete (jaguerosapukáike ñanemba’ete)

maymaite (maymaite ojoguákuri ijaorã)

Tembiaporã
Emoimba terarangue oikotevẽva:
1.1. ……oho Paraguaýpe.

1.2. Mariano ou……………

1.3. …………reju kuehe ógape.

1.4. Nde…….renói ha che nahendúi Kuri.

1.5. Ogueru …………heta kuatiañeʾẽ.

1.6. Alfredo ojogua kamisa……………

1.7. Amo mbarakaja omonda soʾo pehẽngue……………

1.8. Umi mitã porãita omboja hete………………

1.9. Heta mbohayhu oĩ ………………………….....

1.10. …………………….hetyma mbyky.

 Ehai pa ñeʾẽjoaju eipuruhápe terarãngue.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Ehai mbohapy haipyvo eipuruhápe terarãngue.

Jeporekaha
• David Galeano Olivera. Ñeʾẽtekuaa Guaraní (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA
GUARANI)

Coordinación: Lic. María Mercedes Barge de Arzamendia

Elaboración: Lic. Mariano Lezcano / Prof. Mg. Alfredo Trinidad Santander
Revisión: Mg. Gladys Alderete
Edición: Lic. Enrique Lescano