pJçj
1
_____________________________________________________________________________
mçboYç& : -
®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆvç. ,1 çÆ®ç. 3 G. lçb. 39 çÆvç. 2 2
pJçj kçíÀ mççcççv³ç ÒçMvç :-
oíníçqvê³çcçvçmlççHççÇ mçJç&jçíiççûçpççí yçuççÇ ~
pJçj: ÒçOççvççí jçíiççCççcçákçwlççí YçiçJçlçç Hçájç ~~
lçm³ç ÒçççÆCçmçHçlvçm³ç Oç´áJçm³ç Òçuç³ççío³çí ~
Òçkç=ÀçÆlçb ®ç ÒçJç=çÆÊçb ®ç ÒçYççJçb kçÀçjCçççÆvç ®ç ~~
HçÓJç&©HçcççÆOç<þçvçb yçuçkçÀçuççlcçuç#çCçcçd ~
J³ççmçlççí çÆJççÆOçYçíoç®®ç Hç=LççqiYçVçm³ç ®ççkç=ÀçÆlçcçd ~~
çÆuç²cççcçm³ç pççÇCç&m³ç mççÌ<çOçb ®ç çƬçÀ³çç¬çÀcçcçd ~
çÆJçcçágçlç: ÒçMççvlçm³ç çÆ®çÚb ³ç®®ç Hç=LçkçÀd -Hç=LçkçÀd ~~
pJçjçJçmç=äçí j#³ç½ç ³ççJçlkçÀçuçb ³çlççí ³çlç:~
ÒçMççvlç: kçÀçjCç̳çÌ&½ç HçávçjçJçlç&lçí pJçj:~~
³çç½çççÆHç HçávçjçJç=Êçb çƬçÀ³çç: ÒçMçcç³ççqvlç lçcçd ~
pçiççÆ×lççLç¥ lçlçd mçJç& YçiçJçvçd ! Jçkçwlçácçn&çÆmç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 4-9)
içá© Dçç$çí³ç HçávçJç&mçá mçí DççqivçJçíMç pJçj kçÀç çÆJçmlç=lç %ççvç ûçnCç kçÀjvçç
®ççnlçí nÌ ~ Gvnçíbvçí içá© kçíÀ mççcçvçí pJçj mçbyçbOççÇlç pççí ÒçMvç GHççqmLçlç
çÆkçÀS nÌ, Gvç ÒçMvççíb kçÀçÇ J³çççqHlç kçÀçí oíKçkçÀj ³çn mçcçPç cçíb Dççlçç nÌ çÆkçÀ
pJçj kçíÀ DçuççJçç Dçv³ç jçíiççíb kçÀç DçY³ççmç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS YççÇ pJçj kçÀç
DçY³ççmç mçyç mçí Hçnuçí kçÀjvçç çÆvçlççblç DççJçM³çkçÀ SJçb cçnlJçHçÓCç& nÌ ~
çÆMç<³ç DççqivçJçíMç vçí içá© Dçç$çí³ç HçávçJç&mçá kçíÀ mççcçvçí pJçj kçíÀ mçbyçbçÆOçlç
çÆvçcvç ÒçMvç GHççqmLçlç çÆkçÀS nÌ ~
o pJçj kçÀçÇ Òçkç=ÀçÆlç, ÒçJç=çÆÊç SJçb ÒçYççJç kçw³çç nÌ ?
o kçÀçÌvç mçí kçÀçjCççíb mçí pJçj GlHçVç nçílçç nÌ?
o pJçj kçíÀ HçÓJç&©Hç kçÀçÌvçmçí nÌ?
o çÆkçÀmçkçíÀ DççÆOç<þçvç mçí pJçj GlHçVç nçílçç nÌ?
o pJçj kçíÀ oçí<ç-oÓ<³ççíb kçÀç yçuç kçÌÀmçí nçílçç nÌ ?
o kçÀçuç kçÀç pJçj Hçj kçw³çç ÒçYççJç nçílçç nÌ?
o kçÀçÌvç mçí Dççlcçuç#çCççíb mçí pJçj Hçn®ççvçç pçç mçkçÀlçç nÌ?
o çÆJçOççÇ Yçíoçíb mçí pJçj kçíÀ çÆJçmlççj HçÓJç&kçÀ Hç=LçkçÀd-Hç=LçkçÀd kçÀçÌvç mçí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ?
o pJçj kçÀçÇ DççcççJçmLçç cçíb kçÀçÌvç mçí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ?
o pJçj kçÀçÇ pççÇCçç&JçmLçç cçíb kçÀçÌvç mçí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ?
o pJçj cçákçwlç nçílçí mçcç³ç kçÀçÌvç mçí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ?
Rog Nidan-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
o pJçj cçáçqkçwlç kçíÀ yçço kçÀçÌvç mçí Hç=LçkçÀd-Hç=LçkçÀd uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ ?
o pJçjcçákçwlç Hçá©<ç kçÀçÇ kçáÀs kçÀçuç kçíÀ çÆuçS kçÀçÌvç-kçÀçÌvç mçí
çÆJççÆMçä çÆJç<ç³ççíb mçí j#çç kçÀjvççÇ ®çççÆnS ?
o kçÀçÌvç-kçÀçÌvç mçí kçÀçjCççíb mçí çÆHçÀj mçí pJçj GlHçVç nçí mçkçÀlçç
nÌ?
o HçávçjçJçlç&kçÀ pJçj kçíÀ GHç®ççj kçÀçÌvç mçí nÌ?
GHçjçíkçwlç ÒçMvççíb mçí ³çn mHçä nçílçç nÌ çÆkçÀ pJçj kçÀç DçY³ççmç
J³ççHçkçÀ DççÌj mçá#cç mJç©Hç cçíb kçÀjvçç ®çççÆnS ~ pJçj kçíÀ cççO³çcç mçí nçÇ
Dçv³ç jçíiççíb kçíÀ DçY³ççmç kçíÀ cççiç&oMç&kçÀ Símçí çÆvçoçvç SJçb çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ
çÆmç×çblç ÒçmLçççÆHçlç çÆkçÀS nÌ~
pJçj kçÀçÇ Òçkç=ÀçÆlç :-
lçm³ç Òçkç=ÀçÆlç©çÆÎäç oçí<çç: MççjçÇjcççvçmçç:~
oíçÆnvçb çÆn çÆvçoçí&<çb pJçj: mçcçáHçmçíJçlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 12)
MççjçÇçÆjkçÀ-Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀ DççÌj cççvççÆmçkçÀ-jpç SJçb lçcç oçí<ç Fvníb
pJçj kçÀçÇ Òçkç=ÀçÆlç kçÀnç nÌ ~ FvçkçíÀ oá<ì nçívçí Hçj pJçj GlHçVç nçílçç nÌ~
pJçj kçÀç mJçYççJç :-
#ç³çmlçcççí pJçj: HççHcçç cç=l³çá½ççíkçwlçç ³çcççlcçkçÀç: ~
HçgçlJçÒçl³ç³ççVç=Cççb çqkçwuçM³çlççb mJçívçb kçÀcç&Cçç ~~
Fl³çm³ç Òçkç=ÀçÆlç: Òççíkçwlçç..............~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 13)
pJçj, #ç³ç, lçcç, HççHcçç Fvç mçYççÇ kçÀçí ³çcç mJç©Hç kçÀnç iç³çç nÌ ~
DçHçvçí-DçHçvçí oá<kçÀcççí&b mçí kçÀä HççvçíJççuçí cçvçá<³ççíb kçíÀ cç=l³çá (Hçb®çlJç) kçÀç
kçÀçjCç nçívçí mçí pJçj kçÀçí “³çcç” mJç©Hç kçÀnç iç³çç nÌ~
pJçj kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç :-
.....ÒçJç=çÆÊçmlçá HççÆjûçnçlçd ~
çÆvçoçvçí HçÓJç&cçáçÆÎäç ©êkçÀçíHçç®®ç oç©Cççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 14)
pJçj kçíÀ ÒçLçcç GlHççÆÊç kçÀçí pJçj kçÀçÇ “ÒçJç=çÆÊç” kçÀnlçí nÌ~ “HççÆjûçn” mçí
1 Dr. A. S. Dudhamal
pJçj kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~
©ê kçíÀ Òçb®ç[ ÒçkçÀçíHç mçí pJçj kçíÀ ÒçLçcç GlHççÆÊç kçÀç ÒççÆlçHççovç
çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ~
pJçj kçÀçÇ HççÌjççÆCçkçÀ kçÀLçç :-
çÆÜlççdzçí çÆn ³çáiçí MçJç&¬çÀçíOçJç´lçcçççqmLçlçcçd ~
çÆoJ³çb mçnñçb Jç<çç&Cççcçámçç DççÆYçoáêáJçá: ~~
lçHççíçÆJçIvççMçvçç: kçÀlçᥠlçHççíçÆJçIvçb cçnçlcçvç: ~
HçM³çvçd mçcçLç&½ççíHçí#ççb ®ç¬çíÀ o#ç: ÒçpççHççÆlç:~
Hçávçcçç&níéçjb yççiçb Oç´áJçb o#ç: ÒçpççHççÆlç : ~
³ç%çí vç kçÀuHç³ççcççmç Òççí®³çcççvç: mçájÌjçÆHç ~~
$çÝ®ç: HçMçááHçlçí³çç&½ç MçÌJ³ç Dççnálç³ç½ç ³çç: ~
³ç%ççÆmççÆ×ÒçoçmlçççÆYçnçÇ&vçb ®çÌJç mç FäJççvçd ~~
DçOççíÊççÇCç&Jç´lççí oíJççí yçáodOJçç o#çJ³ççÆlç¬çÀcçcçd ~
©êçí jçÌêb Hçájmkç=Àl³ç YççJçcççlcççÆJçoçlcçvç: ~~
mç=ädJçç uçuççìí ®ç#çáJçÌ& oiOJçç lççvçámçájçvçd ÒçYçá: ~
yççuçb ¬çÀçíOçççqivçmçvlçHlçcçmç=pçlçd mç$çvççMçvçcçd ~~
lçlççí ³ç%ç: mç çÆJçOJçmlççí J³ççÆLçlçç½ç çÆoJççÌkçÀmç: ~
oçnJ³çLççHçjçÇlçç½ç Yç´çvlçç YçÓlçiçCçç çÆoMç: ~~
DçLçíéçjb oíJçiçCç: mçn mçHlççÆ<ç&çÆYççÆJç&Yçácçd ~
lçcç=çqiYçjmlçáJçvçd ³ççJç®sÌJçí YçJççí çÆMçJç: çqmLçlç: ~~
çÆMçJçb çÆMçJçç³ç Yçálççvççb çqmLçlçb %ççlJçç kç=Àlçç¡ççÆuç: ~
çÆYç³çç: YçmcçÒçnjCççqm$ççÆMçjç vçJçuççí®çvç: ~
pJççuççcççuççkçáÀuççí jçÌêçí ÛmJçpç«çíoj: ¬çÀcççlçd ~
¬çÀçíOçççqivç©kçwlçJççvçd oíJçcçnb çÆkçbÀ kçÀjJçççÆCç lçí ~~
lçcçáJçç®çíéçj: ¬çÀçíOçb pJçjçí uççíkçíÀ YççÆJç<³ççÆmç ~
pçvcççoçÌ çÆvçOçvçí ®ç lJçcçHç®ççjçvlçí<çá ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 15-25)
pJçj kçíÀ GlHççÆÊç kçÀç HççÌjççÆCçkçÀ kçÀLçç mçboYç& ®çjkçÀ cçíb JçCç&vç çÆkçÀ³çç
nÌ~ oámçjí ($çílçç) ³çáiç cçíb YçiçJççvçd çÆMçJçpççÇ vçí Dç¬çÀçíOç DçLçç&lç Mççblç jnvçí
kçÀç Jç´lç çÆuç³çç Lçç ~ Fmç kçÀçjCç Jçí O³ççvç cçivç nçí iç³çí Lçí ~ Fmç O³ççvç cçíb
çÆJçIvç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS Dçmçáj ®ççjçíb Dççíj oçÌ[vçí uçiçí Lçí~ Fvníb jçíkçÀvçí kçÀç
Òç³ççmç o#ç ÒçpççHççÆlç vçí vçnçÇb çÆkçÀ³çç ~ lçodvçblçj o#ç ÒçpçççÆHçlç Üçjç SkçÀ
³ç%ç kçÀç Dçvçá<þçvç çÆkçÀ³çç iç³çç ~ oíJçlççDççíb kçíÀ kçÀnvçí Hçj YççÇ çÆMçJçpççÇ kçÀçí
Fmç ³ç%ç cçíb DççcçbçÆ$çlç vçnçÇb çÆkçÀ³çç~ çÆMçJçpççÇ mçbyçbOççÇlç MçÌJç $çÝ®ççSB, DççÌj
DççnálççdzççB kçíÀ çÆyçvçç nçÇ ³ç%ç çÆkçÀ³çç iç³çç~ çÆMçJçpççÇ kçÀçí mçcçççÆOçkçÀçuç J³ççÆlçlç
nçívçí kçíÀ yçço ³çn yççlç mçcçPç iç³ççÇ ~ ³çn Mççm$ç cç³çç&oçíb kçÀç GuuçbIçvç
Lçç~ Fmç mçí çÆMçJçpççÇ ¬çÀçíOççÇlç nçí iç³çí~ DçHçvçí çÆlçmçjí vçí$ç Üçjç Gvnçíbvçí
mçJç& ÒçLçcç Dçmçájçíb kçÀçí vçä çÆkçÀ³çç~ lçodvçblçj ¬çÀçíOçççqivç mçí mçblçHlç lçLçç
Rog Nidan-
çÆJçvççMçkçÀçjçÇ çÆJçjYçê vççcçkçÀ yççuçkçÀ kçÀçí HçÌoç çÆkçÀ³çç~ Fmç yççuçkçÀ vçí
o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçvççmç çÆkçÀ³çç~ çÆlçmçjí vçí$ç mçí GlHçVç
DççqivçpJççuçç oíJçlçç YççÇ çÆHççÆ[lç náS~ DççqivçpJççuçç mçí Gmç mçcç³ç kçíÀ mçYççÇ
ÒççCççÇ pçuçvçí uçiçí DççÌj DçHçvçí ÒççCç j#çç kçíÀ çÆuçS ®ççjçíb çÆoMçç³ççíb cçíb oçÌ[vçí
uçiçí~ lçyç [jkçÀj mçYççÇ oíJçlçç SJçb mçHlç$çÝ<ççÇ çÆMçJçpççÇ kçíÀ MçjCç cçíb DççkçÀj
GvçkçíÀ Jçíoçíkçwlç cçv$ççíb mçí nçLç pççí[kçÀj mlçáçÆlç kçÀjlçí jní ~ çÆMçJçpççÇ kçÀçÇ
GHççmçvçç kçÀjvçí mçí Jçí Mççvlç nçí iç³çí DççÌj Gvnçíbvçí kçÀu³ççCçkçÀçjçÇ ©Hç
OççjCç kçÀj çÆuç³çç~
³ç%ç mçbnçj kçíÀ çÆuçS GlHçVç çÆkçÀS ¬çÀçíOçççqivç, çÆpçmçkçÀç Yçmcç nçÇ Mçm$ç
Lçç, lççÇvç çÆMçj Lçí, vççÌ vçí$ç Lçí, mçcHçÓCç& MçjçÇj Dççiç kçÀçÇ uçHçìçíb kçÀçÇ
cççuççDççíb mçí J³ççHlç Lçç, oíKçvçí kçÀçí jçÌê mJç©Hç Lçç, çÆpçmçkçÀçÇ sçíìçÇ pççBIçíb
DççÌj sçíìç Hçíì Lçç, Símçç MçjçÇjOççjçÇ ¬çÀçíOç [jkçÀj yççíuçç kçÀçÇ ní! oíJç Dçyç
cçíb kçw³çç kçÀ©B? lçyç çÆMçJçpççÇ vçí Gmçí kçÀnç kçÀçÇ, lçácç ÒçççÆCç³ççíb kçíÀ pçvcçkçÀçuç
cçíb, cç=l³çá kçíÀ mçcç³ç cçíb lçLçç DçHçL³ç mçíJçvç kçÀjvçí Jççuçí ÒçççÆCç³ççíb cçíb pJçj©Hç
cçíb jnçíiçí~ Fmç lçjn Hç=LJççÇ uççíkçÀ cçíb pJçj GlHçVç nçí iç³çç~
cççOçJç çÆvçoçvç cçíb mççÆlç kçíÀ mçbyçbçÆOçlç kçÀLçç kçÀç GuuçíKç Dçç³çç nÌ ~
Fmç kçÀLçç cçíb o#çÒçpççHççÆlç kçÀçÇ yçíìçÇ mççÆ lç vçí çÆMçJçpççÇ kçíÀ mççLç GvçkçíÀ
F®sç çÆJç©× çÆJçJççn çÆkçÀ³çç Lçç~ Fmç kçÀçjCç çÆMçJçpççÇ mçí o#çÒçpççHççÆlç
vççjçpç Lçí~ pçyç ³ç%ç cçíb çÆyçvçç yçáuçç³çí yçíìçÇ Dçç³ççÇ lççí GmçkçÀç mçvcççvç çÆkçÀS
çÆyçvçç çÆvçYç&lmçvçç kçÀçÇ iç³ççÇ lççí DçHçcçççÆvçlç mççÆlç vçí ³ç%ç cçíb ÒççCç l³ççiç çÆo³çí~
Fmçí YççÇ çÆMçJçpççÇ kçíÀ ¬çÀçíOç kçÀç kçÀçjCç yçlçç³çç iç³çç nÌ~
pJçj kçÀç ÒçYççJç :-
mçvlççHç: mçç©çÆ®çmlç=<Cçç mçç²cçoçí& ËçÆo J³çLçç ~
pJçjÒçYççJççí, pçvcççoçÌ çÆvçOçvçí ®ç cçnÊçcç: ~~
Òçkç=ÀçÆÊç½ç ÒçJç=çÆÊç½ç ÒçYççJç½ç ÒçoçÆMç&lç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 26)
o pJçj mçí mçblççHç, Dç©çÆ®ç, lç=<Cçç, Dçbiçcço& SJçb ËlMçáuç GlHçVç
nçílçç nÌ~
o pçvcç DççÌj cç=l³çá mçcç³ç cçíb çÆvççƽçlç mJç©Hç mçí pJçj GlHçVç
nçílçç nÌ ~
pJçj kçÀçÇ J³ççK³çç :-
pJçjlççÇçÆlç pJçj:, pJçj jçíiçí ~
pJçjMçyo: p³çç Jç³ççínçvçççÆJçl³çm³ç OççlççíjçÌCçççÆokçíÀ
Jçj Òçl³ç³çí mççÆlç pJçjçyom³ççLçç&vlçjlJçcççH³ççHç³ççÆlç ~
Dç©CçoÊç
o#ççHçcççvço*d¬çáÀשêçÆvç:ÞJççmçmçcYçJç: ~
o “p³çç” OççlçÓ mçí Dçç³çá Nnçmç kçÀçí yççíOç nçílçç nÌ~
o çÆpçmç jçíiç cçíb Dçç³çá vççMç nçílçç nÌ, Gmçí pJçj kçÀnlçí nÌ~
2 Dr. A. S. Dudhamal
 o oín, cçvç DççÌj Fçqvê³ççíb kçÀç mçblççHç nçívçç Fmçí YççÇ pJçj kçÀnlçí cç=l³çá cç=l³çá kçÀçí GlHçVç kçÀjvçíJççuçç ~
nÌ~ DççípççíeMçvç Dççípç kçÀç #ç³ç kçÀjvçíJççuçç ~
o çÆpçmç jçíiç cçíb pJçj çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ, Gmçí pJçj kçÀnlçí nÌ ~ DçvlçkçÀ Dçç³çá kçÀç Dçvlç kçÀjvçíJççuçç ~
o pJçj cçíb mçblççHç uç#çCç DççÆOçkçÀ cçnlJçHçÓCç& nÌ ~ ¬çÀçíOç ¬çÀçíOç (cççvççÆmçkçÀ) kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçívçíJççuçç~
pJçj kçÀçÇ ÒçOççvçlçç :- o#ççOJçjOJçbmççÇ o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç
 mçJç& MççjçÇjjçíiçí<çá ÒçLçcççílHçVçlJççlçd :- kçÀjvçí mçí GlHçVç náDçç ~
mçYççÇ MççjçÇçÆjkçÀ jçíiççí cçíb pJçj ÒçLçcç GlHçVç náDçç nÌ ~ ©êçíOJç&vç³çvççítJç çÆMçJçpççÇ (©ê) ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç náDçç ~
 yçuçJçlJççlçd:- pçvcçcçvlç pçvcç lçLçç cç=l³çá kçíÀ mçcç³ç DççJçM³ç
mçYççÇ jçíiççíb cçíb pJçj DççÆOçkçÀ yçuçJççvç nçílçç nÌ~ jnvçíJççuçç~
pJçj cçíb oçí<ç-oá<³ç mçbcçás&vçç DççÆOçkçÀ içbYççÇj mJç©Hç cçíb jnlççÇ nÌ ~ cççíncç³ç Fçqvê³ççíb cçíb cççín GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
Fmçí cççíncç³ç kçÀnç nÌ ~
 oínçqvê³çcçvçmlçççÆHçlJççlçd :-
mçvlççHç mçvlççHç ³çn pJçj kçÀç JççmlçJç ©Hç nÌ ~
kçáÀs J³ççOççÇ MçjçÇj kçÀçí DççÌj kçáÀs J³ççOççÇ cçvç kçÀçí çÆHç[ç oílçí nÌ, Hçjblçá
DçHç®ççjpç DçvçíkçÀ nílçÓ mçí çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
pJçj oín, cçvç DççÌj Fçqvê³ç Fvç mçYççÇ kçÀçí HççÇ[ç oílçç nÌ ~
J³çççÆOç HççÇæ[ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
 pçvcççoçÌ çÆvçOçvçí ®çÌJç Òçç³ççí çÆJçMççÆlç oíçÆnvçcçd ~
Dççcç³ç Dççcç kçíÀ ÒçYççJç mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
Dçlç: mçJç&çÆJçkçÀçjçCççcç³çb jçpçç ~~
iço çÆJç<çpç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
pçvcççÆvçOçvç³ççíjJçM³çcYçççÆJçlJççlçd :-
DççlçbkçÀ Yç³ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
pçvcç DççÌj cç=l³çá Fvç oçívççíb kçÀçuç cçíb MçjçÇj cçíb pJçj DçJçM³ç jnlçç nÌ~
³ç#cçç MçjçÇjyçuç (Oççlçá) kçÀç #ç³ç GlHçVç kçÀjvçíJççuçç~
 mLççJçjpç²cç©HçmçJç&YçÓlçJ³çççÆHçlJçç®®ç : -
çÆJçkçÀçj MçjçÇj DççÌj cçvç cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç kçÀjvçíJççuçç~
mLççJçj, pçbiçcç DçLçç&lç HçMçá, Hç#ççÇ, ÒççCççÇ, pçcççÇvç, JçvçmHççÆlç DçççÆo
jçíiç ©pçç (Jçíovçç) GlHçVç kçÀjvçíJççuçç~
Fvç mçYççÇ cçíb pJçj DçJçM³ç GlHçVç nçílçç nÌ~
 jçíiçççÆvçkçÀjçìd mcç=lç:- pJçj kçíÀ ÒçkçÀçj :-
jçíiç mçcçán kçÀç pJçj jçpçç nçílçç nÌ ~ çÆÜçÆJçOççí çÆJççÆOçYçíoívç pJçj: MççjçÇjcççvçmç: ~
pJçj kçíÀ Hç³çç&³ç :- Hçávç½ç çÆÜçÆJçOççí ¢ä: mççÌc³ç½ççivçí³ç SJç Jçç ~~
pJçjçí çÆJçkçÀçjçí jçíiç½ç J³çççÆOçjçlç¹ SJç ®ç ~ DçvlçJçí&iççí yççÆnJçí&iççí çÆÜçÆJçOç: Hçávç©®³çlçí ~
SkçÀçíeLççí& vççcçHç³çç&³çÌçÆJç&çÆJçOçÌjçÆYçOççdzçlçí ~~ Òççkç=Àlççí JçÌkç=Àlç½çÌJç mççO³ç½ççmççO³ç SJç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 11) Hçávç: HçgççÆJçOççí ¢<ìçí oçí<çkçÀçuçyçuççyçuççlçd ~
pJçjçí jçíiçHççÆlç HççHcçç cç=l³çájçípççíeMçvççíevlçkçÀ: ~ mçvlçlç: mçlçlççíev³çíÐçámlç=lççdzçkçÀ®çlçáLç&kçÀçÌ ~~
¬çÀçíOççí o#ççOJçjOJçbmççÇ ©êçíOJç&vç³çvççítJç: ~~ HçávçjçÞç³çYçíoívç OççlçÓvççb mçHlçOçç cçlç: ~
pçvcçcçvlç³ççícççí&ncç³ç: mçvlççHççlcççeHç®ççjpç: ~ çÆYçVç: kçÀçjCçYçíoívç HçávçjäçÆJçOççí pJçj: ~~
çÆJççÆJçOçÌvçç&cççÆYç: ¬çÀájçí vççvçç³ççíçÆvç<çá Jçlç&lçí ~~ (®ç. çÆ®ç. 3/32- 35)
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 1-2) mç pçç³çlçíeäOçç oçí<çÌ: Hç=Lç*dçÆcçÞçÌ: mçcççiçlçí: ~
pJçj kçíÀ çÆvçcvç Hç³çç&³ççÇ vççcç nÌ~ Dççiçvlçá½ç ...... ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 3)
Hç³çç&³ççÇ vççcç DçLç& pJçjçíeäOçç Hç=LçiÜvÜmç«çlççiçvlçápç: mcç=lç: ~~
pJçj Dçç³çá<³ç kçÀç vççMç kçÀjvçíJççuçç~ ©êkçÀçíHçççqivçmçcYçÓlç: mçJç&YçÓlçÒçlççHçvçd ~
jçíiçHççÆlç mçYççÇ jçíiççíb kçÀç jçpçç nçívçç~ ( mçá.G. 39/8)
HççHcçç HççHçkçÀcççí&b mçí GlHçVç nçívçíJççuçç ~ o#çÒçpççHççÆlç mçí DçHçcçççÆvçlç náS YçiçJççvç MçbkçÀjpççÇ kçíÀ çÆvç:éççmç mçí

Rog Nidan- 3 Dr. A. S. Dudhamal

Dççþ ÒçkçÀçj kçíÀ pJçj kçÀçÇ GlHççÆÊç náF& ~ ®çjkçÀç®çç³ç& vçí YççÇ pJçj kçÀçÇ mçn lçívçççÆYçmçHç&vlçmlçHçvlç: mçkçÀuçb JçHçá: ~
mçbK³çç mçbÒçççqHlç Dç<ìçÆJçOç kçÀnçÇ nÌ~ kçáÀJç&vlççí içç$çcçl³çá<Cçb pJçjb çÆvçJç&lç&³ççqvlç lçí ~~
DçLç KçuJççäçY³ç: kçÀçjCçíY³ççí pJçj: mç¡çç³çlçí (Dç. Ë. çÆvç. 2/ 3-5)
cçvçá<³ççCççb; lçÐçLçç - Jççlççlçd, çÆHçÊççlçd, kçÀHçÀçlçd, çÆcçL³ççnçjçÆJçnçjçY³ççb oçí<çç Ô³ççcççMç³ççÞç³çç: ~
JççlççÆHçÊççY³ççb JççlçkçÀHçÀçY³ççb, çÆHçÊçkçÀHçÀçY³ççb, yççÆnçÆvç&jm³ç kçÀçí<þççqivçb pJçjoç: m³çÓ jmççvçáiçç: ~~
JççlççÆHçÊçkçÀHçíÀY³ç; Dççiçvlççíjäcççlçd kçÀçjCççlçd ~~ (cçç. çÆvç. pJçj/2)
(®ç. çÆvç. 1/17) J³ççOççÇ vççcç pJçj
pJçj ÒçkçÀçjçíb kçÀç çÆJççÆYçVç lçjn mçí JçiççÇ&kçÀjCç çÆkçÀ³çç nÌ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
1) çÆÜçÆJçOç
J³ççvç, mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
1) MççjçÇj 2) cççvçmç
oÓ<³ç jmçOççlçá
1) mççÌc³ç 2) Dççivçí³ç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
1) DçvlçJçí&iççÇ 2) yççÆnJçí&iççÇ
cçuç mJçío
1) Òççkç=Àlç 2) JçÌkç=Àlç
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
1) mççO³ç 2) DçmççO³ç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç
2)Hçb®ççÆJçOç 3) mçHlççÆJçOç 4) DçäçÆJçOç Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
(oçí<ç kçÀçuç yçuç- ( OççlçÓDççíb kçíÀ (nílçÓ Dçvçámççj) GtJçmLççvç DççcççMç³ç
Dçyçuççvçámççj) DççÞç³ç Yçío mçí) DççÆOç<þçvç MçjçÇj SJçb cççvçmç
1 mçvlçlç jmçiçlç Jççlç mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn
2 mçlçlç jkçwlçiçlç çÆHçÊç jçíiçcççiç& DçY³çvlçj
3 Dçv³çíÐçá<kçÀ cççbmçiçlç kçÀHçÀ J³ççqkçwlç pJçj
4 lç=lççdzçkçÀ cçíoiçlç JççlççÆHçÊçpç Yçío (8) Jççlç, çÆHçlç, kçÀHçÀ, mççÆVçHççlçpç,
5 ®çlçáLç&kçÀ cçppççiçlç JççlçkçÀHçÀpç ÜbÜpç, Dççiçvlçápç
6 DççqmLçiçlç çÆHçÊçkçÀHçÀpç mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ SJçb çÆ®çjkçÀçjçÇ
7 Mçá¬çÀiçlç mççÆVçHççlçpç mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç
8 Dççiçvlçápç kçÀ<ìmççO³ç ÜbÜpç
DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, GHçêJç³çákçwlç
pJçj kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- DçJçmLçç Dççcç, H箳çcççvç, çÆvçjçcç,
mçbmç=äç: mççÆVçHççÆlçlçç: Hç=LçiJçç kçáÀçÆHçlçç cçuçç: ~~ OççlçáiçlççJçmLçç, DçvlçJçí&iççÇ/yççÆnJçí&iççÇ
jmççK³çb OççlçácçvJçíl³ç HççqkçwlçmLççvçççÆVçjm³ç ®ç ~
mJçívç lçívççí<cçCçç ®çÌJç kç=ÀlJçç oínçí<cçCççí yçuçcçd ~~ jçíiççíÊçHççÆÊç kçíÀ nílçáDççíb kçÀçí Dçmççlc³çíçqvê³ççLç& mçb³ççíiç, Òç%ççHçjçOç SJçb
ñççílççbçÆmç ©odOJçç mçcÒççHlçç: kçíÀJçuçb oíncçáuyçCçç: ~ HççÆjCççcç Fvç lççÇvç ÒçkçÀçjçíb cçíb mçí JçiççÇ&kç=Àlç çÆkçÀ³çç nÌ~ FvçkçÀç çÆnvç, çÆcçL³çç
mçvlççHçcççÆOçkçbÀ oíní pçvç³ççqvlç vçjmlçoç ~~ DççÌj DççÆlç³ççíiç nçívçç jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀç ÒçcçáKç kçÀçjCç nÌ ~ pJçj kçíÀ
YçJçl³çl³çá<CçmçJçç&²çí pJççqjlçmlçívç ®ççí®³çlçí ~ mçbÒçççqHlç cçíb çÆcçL³çç Mçyo mçí Fvç mçYççÇ nílçáDççíb kçÀç ûçnCç kçÀjvçç DçHçíçÆ#çlç
(®ç. çÆ®ç. 3/129-132) nÌ~ cççOçJç çÆvçoçvçkçÀj vçí çÆcçL³çç Dççnçj DççÌj çÆJçnçj kçÀn kçÀj Fvç mçYççÇ
.....cçuççmlç$ç mJçÌ: mJçÌoá&äç: Òçoá<çCçÌ: ~~ nílçÓDççíb kçÀç GuuçíKç mçbçÆ#çHlç mJç©Hç cçíb Hçjblçá J³ççHçkçÀ DçLç& mçí çÆkçÀ³çç nÌ ~
DççcççMç³çb ÒççÆJçM³ççcçcçvçáiçc³ç çÆHçOçç³ç ®ç ~ Fvç nílçáDççíb kçíÀ mçíJçvç kçÀjvçí mçí oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç náS
ñççílççbçÆmç HççqkçwlçmLççvçç®®ç çÆvçjm³ç pJçuçvçb yççÆn: ~~ oçí<ç, DççcççMç³çmLç pççþjççqivç kçÀçí oáçÆ<çlç kçÀjkçíÀ DççqivçcççbÐç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí
Rog Nidan- 4 Dr. A. S. Dudhamal
nÌ~ Fmçmçí Yçákçwlç Dççnçj kçÀç HççÆjHççkçÀ mçc³çkçÀd vç nçívçí mçí Dççcç jmç
çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~ GlHçVç náDçç Dççcç jmç kçÀçí<þ mçí mçJç& MçjçÇj cçíb Jçç³çá
Üçjç jmçJçççÆnvççÇ mçí mçb®çççÆjlç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ ~ mççcçlçç kçíÀ kçÀçjCç jmçJçn
SJçb mJçíoJçn ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç
pççþjççqivç kçÀçí kçÀçí<þ mçí yççnj uççkçÀj mççJç&oÌçÆnkçÀ kçÀj oílçí nÌ~
mççJç&oÌçÆnkçÀ náDçç DççcççMç³çmLç kçÀçí<þççqivç DççÌj MçjçÇj kçíÀ MççKçççÆo mLççvççíb
cçíb çqmLçlç çÆHçÊç ³çí oçívççíb mççLç cçíb DççkçÀj mçblççHçççÆo uç#çCç GlHçVç kçÀjlçí
nÌ~ Fmç lçjn mçí oínçí<cçç cçíb Jç=çÆ× nçíkçÀj pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
Dçmççlc³çíçqvê³ççLç& mçb³ççíiç, Òç%ççHçjçOç
SJçb HççÆjCççcç Fvç nílçáDççíb kçÀç mçíJçvç
oçí<ç ÒçkçÀçíHç
DççcççMç³çmLç pççþjççqivç kçÀçÇ oáçÆä
mççcç jmç kçÀçÇ GlHççÆÊç
mççcç jmç kçÀç kçÀçí<þ mçí MççKççiçlç
jmçJçççÆnvççÇ cççHç&Àlç mçb®çjCç
jmçJçn lçLçç mJçío Jçn ñççílçmç cçíb
DççcçêJ³ç mçí DçJçjçíOç
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ççíb kçÀç kçÀçí<þmLç
kçÀç³çççqivç kçÀç MççKççiçlç yççÆniç&cçvç
kçÀçí<þmLç G<cçç DççÌj MççKççiçlç
G<cçç Fvç oçívççíb kçÀç mçb³ççíiç
mJçíoJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç mçí
G<cçç çÆvç³çcçvç vç nçívçç
oín-cçvç-Fçqvê³ççíb kçÀç
G<cççJç=çÆ× mçí mçblççHç nçívçç
pJçj GlHççÆÊç
pJçj kçíÀ Òçl³çççÆlcçkçÀ uç#çCç :-
pJçj Òçl³çççÆlcçkçbÀ çÆuç²b mçvlççHççí oíncççvçmç: ~
pJçjíCçççÆJçMçlçç YçÓlçb vç çÆn çÆkçÀçÆgçVç lçH³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 31)
Rog Nidan-
mJçíoçJçjçíOç: mçvlççHç: mçJçç&²ûçnCçb lçLçç ~
³çáiçHçÐç$ç jçíiçí pJçjçí J³çHççÆoM³çlçí ~~
(mçá.G. 39/13)
çÆvçcvç lççÇvç pJçj kçíÀ J³ççOççÇ Òçl³çççqlcçkçÀ uç#çCç nÌ ~ Fvç lççÇvççíb uç#çCççíb
kçíÀ SkçÀçÆ$çlç GlHçVç nçívçí kçÀçí pJçj mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
1 mJçíoçJçjçíOç
2 oín lçLçç cçvç kçÀç mçblççHç nçívçç
3 mçJçç&biç ûçnCç
ñççílççíçÆJçyçvOççlÒçç³çíCç lçlç: mJçíoçí vç pçç³çlçí ~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 6)
mJçíoJçn ñççílçmç cçíb Dççcç mçí DçJçjçíOç çÆvçcçç&Cç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç mJçío
ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ~
pJçj kçíÀ mççcççv³ç HçáJç&©Hç :-
Dççuçm³çb vç³çvçí mççñçí pç=cYçCçb iççÌjJçb kçwuçcç: ~
pJçuçvççlçHçJçç³JçcyçáYççqkçwlçÜí<ççJççÆvççƽçlççÌ ~~
DççÆJçHççkçÀçm³çJçÌjm³ç nççÆvç½ç yçuçJçCç&³ççí: ~
MççÇuçJçÌkç=Àl³çb ®ç pJçjuç#çCçcçûçpçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 28-29)
ÞçcççíejçÆlççÆJçJçCç&lJçb JçÌjm³çb vç³çvçHuçJç: ~
F®sçÜí<ççÌ cçáná½çççÆHç MççÇlçJççlççlçHçççÆo<çá ~~
pç=cYççe²cçoçí& içá©lçç jçícçn<ççí&e©çÆ®çmlçcç: ~
DçÒçn<ç&½ç MççÇlçb ®ç YçJçl³çm³ççÆlç pJçjí ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 7-8)
lçm³ç ÒççûçÓHçcççuçm³çcçjçÆlçiçç&$çiççÌjJçcçd ~~
Dççm³çJçÌjm³çcç©çÆ®çpç=cYçç mççñççkçáÀuçççÆ#çlçç ~
Dç²cçoçí&eçÆJçHççkçÀçíeuHçÒççCçlçç yçnáçÆvçêlçç ~~
jçícçn<ççí& çÆJçvçcçvçb çÆHççqC[kçÀçíÜíävçb kçwuçcç: ~
çÆnlççíHçoíMçí<Jç#çççqvlç: ÒççÇçÆlçjcuçHçìÓ<çCçí ~~
Üí<ç: mJççoá<çá Yç#³çí<çá lçLçç yççuçí<çá lç=[dYç=Mçcçd ~
MçyoççqivçMççÇlçJççlççcyçá®sç³ççí<Cçí<JççÆvççÆcçÊçlç: ~~
F®sç Üí<ç ½ç lçovçá pJçjm³ç J³çkçwlçlçç YçJçílçd ~
(Dç. mçb . çÆvç. 2/ 7-9)
pJçj cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o pç=cYçç, Dççuçm³ç, SJçb pççoç çÆvçbo Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o DçbiçiççÌjJç SJçb mçJçç&biç cçíb mççcç Jçç³çá kçíÀ mçb®ççj mçí Dç²cço& GlHçVç
nçílçç nÌ ~
5 Dr. A. S. Dudhamal
o mççcç jmç Oççlçá kçíÀ kçÀçjCç cçvç kçÀç ÒççÇCçvç vç nçívçí mçí DçjçÆlç,
DçuHçÒççCç ³çç MççqkçwlçNnçmç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç Dççm³çJçÌjm³ç, Dç©çÆ®ç, DççÆJçHççkçÀ SJçb
lç=<CçççÆOçkçw³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dçcuç-uçJçCç jmç ÒçOççvç Dççnçj mçíJçvç kçÀçÇ F®sç GlHçVç nçílççÇ
nÌ lçLçç cçOçáj Dççnçj mçíJçvç kçÀçÇ DççÆvç®sç nçílççÇ nÌ ~
o çÆHçÊç Jç=çÆ× kçíÀ kçÀçjCç vçí$ç mçí DçÞçáñççJç (vç³çvçHuçJç) GlHçVç
nçílçç nÌ ~ ¢çÆä J³ççkçáÀuç nçí pççlççÇ nÌ ~
o Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç jçícçn<ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆJçvçcçvç DçLçç&lç MçjçÇj mçbkçÀçíçÆ®çlç nçí pççlçç nÌ ~
o çÆHççqC[kçÀçíÜíävç:- pçbIçç çÆHççqCæ[kçÀç cççbmçHçíMççÇ cçíb Síbþvç HçÌoç
nçílççÇ nÌ ~
o jmçççÆo Oççlçá kçíÀ Hççí<çCç DçYççJç SJçb cçvç kçíÀ ÒççÇCçvç kçíÀ DçYççJç kçíÀ
kçÀçjCç MçjçÇj cçíb LçkçÀçvç (kçwuçcç/Þçcç) GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆnlççíHçoíMççíb kçíÀ ÒççÆlç Iç=Cçç HçÌoç nçílççÇ nÌ ~
o yççuçkçÀ kçíÀ çƬçÀ[ç kçíÀ ÒççÆlç Üí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Kçíuçlçç náDçç
yç®®çç mçyçkçíÀ cçvç kçÀçí YççBlçç nÌ, uçíçÆkçÀvç pJçj mçí HççÇçÆ[lç
J³ççqkçwlç kçÀçí jcççÆvç³ç vçnçÇb uçiçlçç ~
o MçyoçmççÆn<CçÓlçç DçLçç&lç mçbYçç<çCç vç mçávçvçç ³çç kçÀjvçç Dç®sç
vçnçÇb uçiçlçç ~
o kçÀYççÇ Dççqivç, MççÇlçJççlç, pçuç, sç³çç, T<Cçlçç (mçá³ç& kçÀçÇ
içcççÇ&), FvçkçíÀ mçíJçvç F®sç nçílççÇ nÌ lçLçç kçÀYççÇ FvçkçíÀ ÒççÆlç Üí<ç
çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o HçÓJç&©HççJçmLçç cçíb mçblççHç ³çn uç#çCç GlHçVç vçnçÇb nçílçç~
o çÆJçJçCç&lçç:- cuççvç içç$çlçç DçLçç&lç MçjçÇj kçÀçÇ mçlçípçlçç kçÀcç
nçílççÇ nÌ ~
o F®sçÜí<ç cçáná½çççÆHç MççÇlç Jççlç DççlçHçççÆo:- MççÇlç, Jçç³çá, SJçb
Dççqivç (DççlçHç) DççÌj DçççÆo Mçyo mçí Mç³çvç, pçuç FvçkçÀç
ûçnCç kçÀjvçç ®çççÆnS~ FvçkçíÀ mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç ³çç Üí<ç
nçílçç nÌ ~
o pç=cYçç, Dç²cço&, DçbiçiççÌjJç, jçícçn<ç&, Dç©çÆ®ç, lçcç:ÒçJçíMç,
DçÒçn<ç& (Dççvçbo DçvçáYçÓçÆlç kçÀç DçYççJç) MççÇlççvçáYçÓçÆlç nçív çç ³çí
pJçj kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ~
pJçj kçíÀ çÆJçMçí<ç HçáJç&©Hç :-
(mççcççv³ççlççí çÆJçMçí<ççÊçá pç=cYççel³çLç&b mçcççÇjCççlçd ~
çÆHçÊççVç³ççíoç&n: kçÀHçÀçoVçç©çÆ®çYç&Jçílçd ~~ )
©HçÌjv³çlçjçY³ççb lçá mçbmç=äÌÜ&vÜpçb çÆJçoá: ~
Rog Nidan-
mçJç&çÆuç²mçcçJçç³ç: mçJç&oçí<ç ÒçkçÀçíHçpçí~~
(mçá.G. 39/25-27)
pç=cYçç - Jççlçpç pJçj
Dç©çÆ®ç- kçÀHçÀpç pJçj
vçí$çoçn- çÆHçÊçpç pJçj
mçbçÆcçÞç- mçççÆVçHçççÆlçkçÀ
Fmç ÒçkçÀçj mçí pJçj kçíÀ çÆJçMçí<ç HçÓJç&©Hç nçílçí nÌ ~
Jççlçpç pJçj kçíÀ nílçÓ :-
©#çuçIçáMççÇlçJçcçvççÆJçjí®çvççmLççHçvççÆMçjçíçÆJçjí®çvçççÆlç³ççíiç
J³çç³ççcçJçíiçmçvOççjCççvçMçvçççÆYçIççlçJ³çJçç³ççíÜíiçMççíkçÀMççíçÆCçlçççÆlç<çíkçÀ
pççiçjCççÆJç<çcçMçjçÇjv³ççmçíY³ççíeçÆlçmçíçÆJçlçíY³ççíJçç³çá:ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí~
(®ç.çÆvç.1/19)
çÆvçcvç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí Jççlçpç pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ©#ç, uçIçá, MççÇlç Fvç içáCççíb mçí ³çákçwlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Hçb®çkçÀcç&- Jçcçvç, çÆJçjí®çvç, DççmLççHçvç yççqmlç, çÆMçjçíçÆJçjí®çvç
(vçm³ç) DçççÆo lçLçç J³çç³ççcç DçççÆo kçÀcççí&b kçÀç DççÆlç³ççíiç kçÀjvçç ~
o DçOççjCççdzç (cçuç, cçá$ç, HçájçÇ<ç, Mçá¬çÀ F.) Jçíiççíb kçÀç OççjCç
kçÀjvçç ~
o OççjCççdzç (kçÀçcç, ¬çÀçíOç, Üí<ç, Yç³ç, F.) Jçíiççíb kçÀç DçOççjCç
kçÀjvçç ~
o DçvçMçvç, DççÆYçIççlç, J³çJçç³ç, GÜíiç, MççíkçÀ, DççÆlç jkçwlçñççJç,
jç$ççÇ pççiçjCç, çÆJç<çcç MçjçÇjv³ççmç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí Jççlçpç
pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
Jççlçpç pJçj kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
mç ³çoçÒçkçáÀçÆHçlç: ÒççÆJçM³ççcççMç³çcçá<cçCçç mçn
çÆcçÞççÇYçÓ³ççÐçcççnçjHççÆjCççcçOççlçáb jmçvççcççvçvJçJçíl³çjmç
mJçíoJçnççÆvçñççílççbçÆmç çÆHçOçç³ççqivçcçánl³ç HççqkçwlçmLççvççoá<cççCçb
yççÆnçÆvç&jm³ç kçíÀJçuçb MçjçÇjcçvçáÒçHçÐçlçí,lçoç pJçjçÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç ~~
(®ç.çÆvç.1/20)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç DççcççMç³ç cçíb ÒçJçíMççÇlç nçíkçÀj Dççnçj HççÆjCçcçvç mçí
GlHçVç DççÐç Dççnçjjmç Oççlçá mçí çÆcççÆÞçYçálç nçílçç nÌ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí
DççÐç Dççnçjjmç DçHçççÆ®çlç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ, çÆpçmçí Dççcç kçÀnlçí nÌ ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Fmç mççcç Dççnçjjmç kçÀçí jmçJçn SJçb mJçíoJçn ñççílçmççíb cçíb
uçíkçÀj Dççlçç nÌ ~ Fvç ñççílçmççíb cçíb Dççcç mçbçÆ®çlç nçívçí mçí DçJçjçíOç (çÆHçOçç³ç)
çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~ kçÀçí<þiçlç HççqkçwlçmLççvç DçLçç&lç H箳çcççvççMç³ç mçí G<cçç
çÆvçkçÀuçkçÀj MççKççiçlç nçívçí mçí Jççlçpç pJçj çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
6 Dr. A. S. Dudhamal
Jççlçpç pJçj kçíÀ uç#çCç :- Fvçcçíb çÆJç<çcçlçç jnlççÇ nÌ ~ ³çn JçÌ<çc³ç DçJç³çJç mççHçí#ç YççÇ
çÆJç<çcççjcYççÆJçmççÆiç&lJçcçd , T<cçCççí JçÌ<çc³çb, lççÇJç´lçvçáYççJççvçJçmLççvçççÆvç jnlçç nÌ~ (pçÌmçí kçÀYççÇ mçJçç&biçpJçj SJçb Jçíovçç jnlççÇ nÌ ³çç
pJçjm³ç, pçjCççvlçí çÆoJçmççvlçí çÆvçMççvlçí Içcçç&vlçí Jçç kçÀYççÇ nmlçHçço mLççvç cçíb pJçj SJçb Jçíovçç jnlççÇ nÌ ³çç kçÀYççÇ
pJçjm³ççY³ççiçcçvçcççÆYçJç=çÆ×Jçç&, çÆJçMçí<çíCçHç©<çç©CçJçCç&lJçb cçO³ççbiç MççÇlç SJçb JçíovççjçÆnlç jnlçç nÌ ³çç FmçkçíÀ çÆJçHçjçÇlç
vçKçvç³çvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç lJç®ççcçl³çLç¥ kçwuç=HlççÇYççJç½ç; pççvçávççí: çqmLçlççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ~)
kçíÀJçuççvççb ®ç mçvOççÇvççb çÆJçÞuçí<çCçcçd, TJççí&: o HççomçáHlçlçç, HççomlçcYç, çÆHççqC[kçÀçíÜíävç GlHçVç nçílçç nÌ ~
mçço:,kçÀçÆìHççéç&Hç=<þmkçÀvOç yççnábmççíjmççb ®ç Yçivç©iCçcç=çÆolçcççÆLçlç o Þçcç, mçbçÆOççÆJçÞuçí<ç, T©mçço, kçÀìçÇûçn, Hç=<þûçn, GojMçÓuç,
®ççÆìlççJçHçççÆìlççJçvçáVçlJççÆcçJç, nvJççí½ççÒççÆmççÆ×:, mJçvç½ç kçÀCç&³ççí:, Hççéçç&çqmLçiçlç (HçMçá&kçÀç) síoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Mç±³ççíçÆvç&mlççío:, kçÀ<çç³çm³çlçç, Dççm³çJçÌjm³çb Jçç, o Ëodûçn, Ëodlççío, mkçbÀoiçlç cçbLçvçJçlç Jçíovçç, yççnáiçlç YçíoJçlç
cçáKçkçÀCþlççuçáMççí<ç:,çÆHçHççmçç, Ëo³çûçn:, Mçá<kçÀ®sçÆo&:, Jçíovçç, DçbmçHçÀuçkçÀiçlç çÆHç[vçJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Mçá<kçÀkçÀçmç:, #çJçLçÓodiççjçÆJççÆvçûçn:, DçVçjmçKçío:, o nvçámçbçÆOç cçíb ®çJç&vç DçmççcçL³ç&lçç, pç=cYçç, kçÀCç&éçí[, MçbKçYçÓçÆcç
ÒçmçíkçÀçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç:, çÆJç<çço pç=cYçççÆJçvççcçJçíHçLçá ÞçcçYç´cçÒçuççHç çÆvçmlççío, SJçb çÆMçj: Mçáuç (cçÓçqOvç&Jçíovçç)GlHçVç nçílçç nÌ ~
Òçpççiçjjçícçn<ç&ovlçn<çç&:,T<CçççÆYçÒçç³çlçç, çÆvçoçvççíkçwlççvççcçvçáHçMç³ççí o Dççm³çJçÌjm³ç, kçÀ<çç³ççm³çlçç, uççuççÒçmçíkçÀ, Dçjçí®çkçÀ, DçÞç×ç
çÆJçHçjçÇlççíHçMç³ç½çíçÆlç JççlçpJçjm³ç çÆuç²ççÆvç YçJççqvlç ~~ SJçb DççÆJçHççkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ~
(®ç.çÆvç.1/21) o cçuç-cçÓ$ç lçLçç DçOççí Jççlç kçÀç DçJçjçíOç nçílçç nÌ ~
JçíHçLçáçÆJç&<çcççíJçíiç: kçÀCþçÌ<þHççÆjMççí<çCçcçd ~ o lJç®çç, cçáKç, vçí$ç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç, DçççÆo mLççvççíb cçíb ©#çlçç SJçb
çÆvçêçvççMç: #çJçmlçcYççí içç$ççCççb jçÌ#³çcçíJç ®çd ~~ Dç©Cç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆMçjçíËÃç$ç©iJçkçw$çJçÌjm³çb içç{çÆJçìdkçÀlçç ~ o DçmJçío :- HçmççÇvçç vçnçÇb Dççlçç ~
MçÓuççOcççvçí pç=cYçCçb ®ç YçJçvl³ççÆvçuçpçí pJçjí ~~ o pççiçjCç:- vççÇbo vçnçÇb DççlççÇ ~
(mçá.G. 39/29-30) o Mççí<ç:-kçÀCþ SJçb Dççí<þ Mçá<kçÀ nçí pççlçí nÌ ~
DççiçcççHçiçcç#ççíYçcç=oálççJçíovççí<cçCççcçd ~~
o lç=<Cçç:-yççj-yççj H³ççmç uçiçlççÇ nÌ~
JçÌ<çc³çb lç$ç lç$çç²í lççmlçç: m³çáJçí&ovçç½çuçç: ~
o Mçá<kçÀ kçÀçmç DççÌj ®sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Hçço³ççí: mçáHlçlçç mlçcYç: çÆHççqC[kçÀçíÜíävçb Þçcç: ~~
o çÆJç<çço:- cçvç çÆKçVç jnlçç nÌ ~
çÆJçÞuçí<ç FJç mçvOççÇvçç mçço TJççí&: kçÀìçÇûçn: ~
o jçícçn<ç& :- jçíbiçìí Kçæ[í nçí pççlçí nÌ ~
Hç=<þb #ççíoçÆcçJççHvççíçÆlç çÆvç<HççÇ[îçlç FJççíojcçd ~~
o ovlçn<ç& :-oçBlç çÆkçÀìçÆkçÀìçvçí uçiçlçí nÌ ~
çÆsÐçvlç FJç ®ççmLççÇçÆvç Hççéç&içççÆvç çÆJçMçí<çlç: ~
o JçíHçvç:- MçjçÇj cçíb kçÀcHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Ëo³çm³ç ûçnmlççío: ÒççpçvçívçíJç Jç#çmç: ~~
o #çJçmlçcYç :- sçÇbkçÀ vçnçÇb DççlççÇ ~
mkçÀvOç³ççícç&Lçvçb yçç»çíYçío: HççÇ[vçcçbmç³ççí: ~
o Yç´cç:- ®çkçwkçÀj Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
DçMççqkçwlçYç&#çCçí nvJççípç=cYçCçb kçÀCç&³ççí: mJçvç: ~~
çÆvçmlççío: Mç±³ççícçÓ&çqOvç& Jçíovçç çÆJçjmççm³çlçç ~ o ÒçuççHç :- DçmçbyçbOç yççlçíb kçÀjlçí jnlçç nÌ ~
kçÀ<çç³ççm³çlJçcçLçJçç cçuççvççcçÒçJçlç&vçcçd ~~ o Içcçí&®sç :- DççlçHç (OçÓHç mçíbkçÀvçç) mçíJçvç kçÀjvçç ®ççnlçç nÌ ~
©#çç©CçlJçiççm³çççÆ#çvçKçcçÓ$çHçájçÇ<çlçç ~ o çÆJçvççcç :-nmlçHçço mçbkçÀçíçÆ®çlç kçÀjkçíÀ MçjçÇj kçÀçí çÆmçkçÀçíæ[ uçílçç nÌ ~
ÒçmçíkçÀçjçí®çkçÀçÞç×ççÆJçHççkçÀçmJçíopççiçjç: ~~ çÆHçÊçpç pJçj kçíÀ nílçÓ :-
kçÀCþçÌ<þMççí<çmlç=ìdMçá<kçÀçÌ sçÆo&kçÀçmççÌ çÆJç<çççÆolçç ~ T<CççcuçuçJçCç#ççjkçÀìákçÀçpççÇCç&YççípçvçíY³ççíeçÆlçmçíçÆJçlçíY³çmlçLçç
n<ççí& jçícçç²ovlçí<çá JçíHçLçá: #çJçLççíûçn: ~~ lççÇ#CççlçHçççqivçmçvlççHçÞçcç¬çÀçíOççÆJç<çcççnçjíY³ç½ç çÆHçÊçb ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí~~
(®ç.çÆvç.1/22)
Yç´cç: ÒçuççHççí Içcçí&®sç çÆJçvççcç½çççÆvçuçpJçjí ~
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí çÆHçÊçpç pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/10-17)
o T<Cç, Dçcuç, uçJçCç, #ççj, kçÀìá Fvç êJ³ççíb kçÀç DççÆOçkçÀ cçç$çç
Jççlçpç pJçj kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nÌ ~
cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
o pJçj kçíÀ Jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç DççÌj çÆJçmçiç&, Jçíovçç SJçb lççHçcççvç
Rog Nidan- 7 Dr. A. S. Dudhamal
 o DçpççÇCç& jnlçí náS YççÇ Yççípçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o lççÇ#Cç DççlçHç SJçb DççqivçmçvlççHç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçÞçcç kçÀjvçç ~
o DççÆlç¬çÀçíOç kçÀjvçç~
çÆHçÊçpç pJçj kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
lçÐçoç ÒçkçáÀçÆHçlçcççMç³ççoÓ<cççCçcçáHçmç=p³ççÐçcççnçjHççÆjCççcçOççlçáb
jmçvççcççvçcçvJçJçíl³çjmçmJçíoJçnççÆvç ñççílççbçÆmç çÆHçOçç³çêJççlJççod
DççqivçcçáHçnl³ç HççqkçwlçmLççvççoÓ<cççCçb yççÆnçÆvç&jm³ç ÒçHççÇ[³çlçd kçíÀJçuçb
MçjçÇjcçvçáÒçHçÐçlçí, lçoç pJçjcççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç ~~
(®ç.çÆvç.1/23)
lçm³çícçççÆvç çÆuç²ççÆvç YçJççqvlç; lçÐçLçç - ³çáiçHçoíJçkçíÀJçuçí MçjçÇjí
pJçjm³ççY³ççiçcçvççÆYçJç=çÆ×Jçç& Yçákçwlçm³ççÆJçoçnkçÀçuçí cçO³ççqvovçíeOç&jç$çí
MçjçÆo Jçç çÆJçMçí<çCç, kçÀìákçÀçm³çlçç, Iç´çCçcçáKçkçÀCþçÌ<þlççuçáHççkçÀ:,
lç=<Cçç, cçoçí, Yç´cççí, cçá®sç&, çÆHçÊç®sovç&cçd , DççÆlçmççj:, DçVçÜí<ç:,
mçovçb, mJçío:, ÒçuççHç:, jkçwlçkçÀçíþççÆYççÆvçJç=çÆÊç: MçjçÇjí,
nçÆjlçnççÆjêlJçb vçKçvç³çvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<çlJç®ççcçd,
Dçl³çLç&cçá<cçCçmlççÇJç´YççJç: DççÆlçcçç$çb oçn:, MççÇlçççÆYçÒçç³çlçç
çÆvçoçvççíkçwlççvççcçvçáHçMç³ççí çÆJçHçjçÇlççíHçMç³ç½çíçÆlç çÆHçÊçpJçjm³ç çÆuç²ççÆvç
YçJççqvlç ~~
(®ç.çÆvç.1/24)
JçíiçmlççÇ#CççíeçÆlçmççjÞ®ç çÆvçêçuHçlJçb lçLçç JççÆcç: ~
kçÀCþçÌ<þcçáKçvççmççvççb HççkçÀ: mJçíoÞ®ç pçç³çlçí ~~
ÒçuççHçí Jçkçw$çkçÀìálçç cçÓ®sç& oçnçí cçomlç=<çç ~
HççÇlççÆJçCcçÓ$çvçí$çlJçb HçÌçÆÊçkçíÀ Yç´cç SJç ®ç ~~
(mçá.G. 39/31-32)
³çáiçHçodJ³çççqHlçj²çvççb ÒçuççHç: kçÀìáJçkçw$çlçç ~~
vççmççm³çHççkçÀ: MççÇlçí®sç Yç´cççí cçÓ®sç& cçoçíejçÆlç: ~
çÆJçìdñçbmç: çÆHçÊçJçcçvçb jkçwlççq<þJçvçcçcuçkçÀ: ~~
jkçwlçkçÀçíþçíÃcç: HççÇlçnçÆjlçlJçb lJçiçççÆo<çá ~
mJçíoçí çÆvç:ÞJççmçJçíiçJçÌiçvO³çcççÆlçlç=<Cçç ®ç çÆHçÊçpçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2 /18- 20)
çÆHçÊçpç pJçj cçíb çÆvçcvç uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~
o mçJçç&biç cçíb lççÇ#CçJçíiççÇ pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççÆlçmççj:- êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DçuHççÆvçêç:- vççÇbo kçÀcç DççlççÇ nÌ ~
o ®sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Rog Nidan-
o kçÀCþ-Dççí<þ-cçáKç-vççmçç-lççuçá Fvç mLççvççíb cçíb HççkçÀ GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o mJçíoiçcçvç :- DçuHç ÒçcççCç cçíb mJçío ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~ pJçj cçí b
mJçíoçJçjçíOç jnlçç nÌ Hçjblçá çÆHçÊçpç pJçj cçíb lççÇ#Cç-G<Cç içáCç mçí
DçuHç ÒçcççCç cçíb mJçío ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
o ÒçuççHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jçkçw$çkçÀìálçç:- cçáKç cçíb kçÀìá mJçço GlHçVç nçílçç nÌ ~
o MççÇlç kçÀçcçvçç:- MççÇlç pçuç-nJçç DçççÆo MççÇlç HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç
kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
o yçínçíMççÇ (cçÓ®sç&), cço, DççÌj Yç´cç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçJçç&biç cçíb oçn nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆHçÊç kçÀçÇ ®sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçjkçwlç çq<þJçvç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
o DççqcuçkçÀç :- DçcuççíÃçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o lJç®çç Hçj DççjkçwlçJçCç& kçíÀ kçÀçíþ GlHçVç nçílçí nÌ ~
o cçuç, cçÓ$ç, vçí$ç, vçKç, lJç®çç DçççÆo mLççvç HççÇlç Jç nçÆjlç JçCç&
kçíÀ nçí pççlçí nÌ ~
o çÆvç:éççmç mçí oáiç&vOç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
kçÀHçÀpç pJçj kçíÀ uç#çCç :-
mlçÌçÆcçl³çb çÆmlççÆcçlççí Jçíiç Dççuçm³çb cçOçájçm³çlçç ~
MçákçwuçcçÓ$çHçájçÇ<çlJçb mlçcYçmlç=çqHlçjLçççÆHç ®ç ~~
iççÌjJçb MççÇlçcçálkçwuçíoçí jçícçn<ççí&eçÆlççÆvçêlçç ~
(ñççílççíjçíOççí ©içuHçlJçb ÒçmçíkçÀçí uçJçCççm³çlçç ~~
vççl³çá<Cçiçç$çlçç ®sçÆo&uçç&uççñççJççíeçÆJçHççkçÀlçç ~
ÒççÆlçM³çç³ççíe©çÆ®ç: kçÀçmç: kçÀHçÀpçíe#CççíÞ®ç Mçákçwuçlçç ~~
(mçá.G. 39/33-34)
çÆJçMçí<çço©çÆ®çpçç&[³çb ñççílççíjçíOççíeuHçJçíiçlçç ~
ÒçmçíkçÀçí cçáKçcççOçá³ç¥ ËuuçíHçéççmçHççÇvçmçç: ~~
ËuuççmçMso&vçb kçÀçmç: mlçcYç: éçíl³çb lJçiçççÆo<çá ~
Dç²í<çá MççÇlççÆHççÆìkçÀçmlçvêçíoo&: kçÀHçÀçítJçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 21- 22)
kçÀHçÀpç pJçj kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nÌ ~
o Dç©çÆ®ç :- DçVç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç GlHçVç vçnçÇb nçílççÇ nÌ ~
o DççÆJçHççkçÀ :- Yçákçwlç DçVç kçÀç Hçç®çvç çÆþkçÀ lçjn mçí vçnçÇb nçílçç ~
o DçbiçiççÌjJç:- MçjçÇj cçíb pçæ[lçç HçÌoç nçílççÇ nÌ ~
o ñççílççíjçíOç :- DççcççílHççÆÊç kçíÀ kçÀçjCç ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
8 Dr. A. S. Dudhamal
 o DçuHç lçLçç cçbo Jçíiç kçÀç pJçj Dççlçç nÌ ~
o oín cçíb lççHçcççvç cçíb nuçkçÀç mçç jnlçç nÌ ~
o mlçÌçÆcçl³ç: -MçjçÇj kçÀçí çÆiçuçí kçÀHçæ[í mçí uçHçíì çÆo³çç nÌ, Símçç
cçnmçámç nçílçç nÌ~
o vçí$ç mçHçíÀo nçí pççlçí nÌ ~
o lç=çqHlç :- #çáOççyççíOç kçÀçÇ mçbJçíovçç vçnçÇb jnlççÇ ~
o Glkçwuçío : pççÇ- cç®çuçlçç nÌ ~
o Dççuçm³ç :- çÆkçÀmççÇ YççÇ kçÀç³ç& kçÀjvçí cçíb lçlHçjlçç vçnçÇb jnlççÇ ~
o lçvêç :- kçÀHçÀ kçíÀ lçcç içáCç cçíb Jç=×çÇ nçívçí mçí lçvêç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cçOçájç lçLçç uçJçCççm³çlçç : - cçáKç kçÀç mJçço çÆcçæþç ³çç vçcçkçÀçÇvç
nçí pççlçç nÌ ~
o uççuççÒçmçíkçÀ:-cçáKç mçí uççj ìHçkçÀvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o Ëo³ççíHçuçíHç:- kçÀHçÀ mçí Ëo³ç Hçj GHçuçíHç kçÀj çÆo³çç nÌ SímççÇ
mçbJçíovçç cçnmçámç nçílççÇ nÌ ~
o éççmç:- mççBmç uçívçí cçíb kçÀçÆþvççF& nçílççÇ nÌ ~
o HççÇvçmç:- vççkçÀ mçí HççvççÇ yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o Ëuuççmç, ®sçÆo& SJçb kçÀçmç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçJçç&biç mlçcYç:- Dçbiç pçkçÀæ[ pççlçç nÌ~ ñççílçmççíb cçíb Dççcç
mçbçÆ®çlççÇ mçí mçJçç&biç mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o MççÇlççvçáYçÓçÆlç:- Lçbæ[ uçiçvçç ~ kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç MççÇlç DçvçáYçÓçÆlç
nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o mçJçç&biç MççÇlç çÆHçìkçÀç :-lJç®çç Hçj HççkçÀ vç nçívçíJççuççÇ çÆHççÆìkçÀç³çíb
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Goo&:- lJç®çç Hçj çÆHçÊç GYçæ[ Dççlçç nÌ ~
o cçuç-cçÓ$çççÆo kçÀç JçCç& mçHçíÀo jnlçç nÌ ~
ÜvÜpç pJçj :-
1) JççlççÆHçÊç pJçj :-
çÆMçjçí©kçÀd HçJç&Cççb Yçíoçí oçnçí jçícCççb Òçn<ç&Cçcçd ~
kçÀCþçm³çMççí<ççí JçcçLçámlç=<Cçç cçÓ®sç& Yç´cççíe©çÆ®ç: ~~
mJçHvçvççMççíeçÆlçJççipç=cYçç JççlççÆHçÊçpJçjçeekç=ÀçÆlç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 85-86)
lç=<Cçç cçÓ®sç& Yç´cççí oçn: mJçHvçvççMç: çÆMçjçí©pçç ~
kçÀCþçm³çMççí<ççí JçcçLçÓ jçícçn<ççí&e©çÆ®çmlçcç: ~~
HçJç&Yçío½ç pç=cYçç ®ç JççlççÆHçÊçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~
(mçá.G. 39/47)
çÆMçjçíeçÆlç&cçÓ®sç&JççÆcçoçncççínkçÀCþçm³çMççí<ççjçÆlçHçJç&Yçíoç: ~
GçÆVçêlççlç=[dYç´cçjçícçn<çç& pç=cYçççÆlçJççkçwlJçb ®ç ®çuççlmççÆHçÊççlçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 23-24)
Rog Nidan-
çÆMçj:MçÓuç, cçÓ®sç&, ®sçÆo&, oçn, cççín, kçÀCþMççí<ç, cçáKçMççí<ç,
Dç©çÆ®ç, DçjçÆlç, HçJç&Yçío, çÆvçêçvççMç (GçÆVçêç), lç=<Cçç, Yç´cç, jçícçn<ç&,
pç=cYçç SJçb ÒçuççHç ³çí JççlççÆHçÊçpç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ ~
2) JççlçkçÀHçÀ pJçj:-
MççÇlçkçÀçí iççÌjJçb lçvêç mlçÌçÆcçl³çb HçJç&Cççb ®ç ©kçÀd ~~
çÆMçjçíûçn: ÒççÆlçM³çç³ç: kçÀçmç: mJçíoçÒçJçlç&vçcçd ~
mçvlççHççí cçO³çJçíiç½ç JççlçMuçí<cçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 86-87)
mlçÌçÆcçl³çb HçJç&Cççb Yçíoçí çÆvçêç iççÌjJçcçíJç ®ç ~
çÆMçjçíûçn: ÒççÆlçM³çç³ç: kçÀçmç: mJçíoçÒçJçlç&vçcçd ~~
mçvlççHççí cçO³çJçíiç½ç JççlçÞuçí<cçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~
çÆuçHlççÆlçkçwlççm³çlçç lçvêç cççín: kçÀçmççíe©çÆ®çmlç=<çç ~
cçánáoç&nçí cçáná: MççÇlçb Þuçí<cççÆHçÊçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~~
(mçá.G. 39/48-50)
lççHçnçv³ç©çÆ®çHçJç&çÆMçjçí©kçÀd HççÇvçmçéçmçvçkçÀçmççÆJçyçvOçç: ~
MççÇlçpçç[îççÆlççÆcçjYç´cçlçvêç: Muçí<cççJççlçpççÆvçlçpJçjçÆuç²cçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 25)
kçÀYççÇ oçn DççÌj kçÀYççÇ MççÇlççvçáYçálççÇ nçívçç, DçbiçiççÌjJç, lçvêç, cççín,
ÒççÆlçM³çç³ç, éççmç, kçÀçmç, Dç©çÆ®ç, mlçÌçÆcçl³ç, HçJç&Mçáuç, çÆMçjçíûçn,
cçuççÆJçyçbOç, mJçíoçÒçJçlç&vç DççÌj cçO³çcç Jçíiç kçÀç pJçj GlHçVç nçívçç ³çí Jççlç
kçÀHçÀpç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
3) çÆHçÊç kçÀHçÀpç pJçj :-
cçánáoç&nçí cçáná: MççÇlçb mJçíomlçcYççí cçánácçá&ná: ~
cççín: kçÀçmççíe©çÆ®çmlç=<Cçç Muçí<cççÆHçÊçÒçJçlç&vçcçd ~~
çÆuçHlççÆlçkçwlççm³çlçç lçvêç Muçí<cççÆHçÊçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~
Fl³çílçí ÜvÜpçç: Òççíkçwlçç: .....~~ (®ç. çÆ®ç. 3/ 88-89)
MççÇlçmlçcYçmJçíooçnçJ³çJçmLççlç=<CççkçÀçmçÞuçí<cççÆHçÊç ÒçJç=çÆÊç: ~
cççínmlçvêççÆuçHlççÆlçkçwlççm³çlçç ®ç %çí³çb ©Hçb Þuçí<cççÆHçÊçpJçjm³ç ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 26)
o kçÀYççÇ oçn HçÓJç&kçÀ ³çç kçÀYççÇ MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçuHç ÒçcççCç cçíb mJçío ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀ SJçb çÆHçÊç kçíÀ ñççJç mçí cçáKç GHççÆuçHlç nçí pççlçç nÌ DççÌj
cçáKç cçíb çÆlçkçwlç mJçço GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀHçÀ ³çç çÆHçÊç ³çákçwlç ®sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o lç=<Cçç, kçÀçmç, cççín DççÌj lçbêç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o MççÇlç SJçb oçn kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç, mlçcYç DççÌj mJçío Fvç uç#çCççíb cçíb
DçJ³çJçmLçç DçLçç&lç ³çí uç#çCç kçÀYççÇ kçÀcç ³çç kçÀYççÇ pççoç nçí
pççlçí nÌ ~
9 Dr. A. S. Dudhamal
Òçkç=ÀçÆlç mçcç mçcçJçç³çjyOç SJçb
çÆJçkç=ÀçÆlç çÆJç<çcç mçcçJçç³çjyOç uç#çCç :-
jçíiççíb kçíÀ GlHçVç nçívçí Jççuçí ÜbÜpç ÒçkçÀçjçíb kçíÀ yççjíb cçíb Òçkç=ÀçÆlçmçcç
mçcçJçç³çjyOç SJçb çÆJçkç=ÀçÆlççÆJç<çcç mçcçJçç³çjyOç Fvç oçí ÒçkçÀçjçíb kçíÀ uç#çCççíb kçÀç
çÆvç³çcç cçOçÓkçÀçí<ç çÆìkçÀç mçí ÒççHlç nçílçç nÌ ~
oçí<ççíb kçíÀ mçbmçiç& kçíÀ kçÀçjCç GvçkçíÀ içáCççíb kçíÀ Dçvçámççj uç#çCççíb kçíÀ
GlHççÆÊç kçÀçí Òçkç=ÀçÆlçmçcç mçcçJçç³çjyOç uç#çCç kçÀnlçí nÌ ~ pçÌmçí çÆHçÊç DççÌj
kçÀHçÀ kçíÀ êJç içáCççíb mçí êJçcçuçÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçívçç ~ uçíçÆkçÀvç pçyç oçí oçí<ççíb
kçíÀ içáCççíb kçíÀ çÆJçHççÆjlç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ lççí Gmçí çÆJçkç=ÀçÆlççÆJç<çcç
mçcçJçç³çjyOç uç#çCç kçÀnlçí nÌ ~ Fmçcçíb ÜvÜpç oçí<ççíb cçíb pççí oçí<ç GHççqmLçlç
vçnçÇb nçílçç nÌ GmçkçíÀ kçáÀs uç#çCç GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~ pJçj kçíÀ ÜbÜpç
ÒçkçÀçjçíb cçíb Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ çÆJçkç=ÀçÆlççÆJç<çcç mçcçJçç³çjyOç uç#çCç çÆvçcvç lçjn kçíÀ
nçílçí nÌ ~
1) JççlççÆHçÊç pJçj :-
Dç©çÆ®ç ³çn kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç uç#çCç JççlççÆHçÊçpç pJçj cçíb GlHçVç nçílçç nÌ~
2) JççlçkçÀHçÀ pJçj:-
mJçíoçÒçJçlç&vçcçd - mJçíom³ç DççmçcçvlççokçÀçjCçívç ÒçJç=çÆÊç:~ FmçkçÀç
DçLç& cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç cçíb mHçä çÆkçÀ³çç nÌ kçÀçÇ, mJçío kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçívçç ~ Jççlç
DççÌj kçÀHçÀ kçíÀ çÆJç©× içáCç Jççuçí çÆHçÊç oçí<ç kçíÀ G<Cç DççÌj lççÇ#Cç içáCç kçÀç
³çn mJçíoçÒçJçlç&vçcçd ³çn çÆJçkç=ÀçÆlç çÆJç<çcçmçcçJçç³çpçv³ç uç#çCç nÌ~
3) çÆHçÊç kçÀHçÀpç pJçj :-
kçÀYççÇ oçn HçÓJç&kçÀ ³çç kçÀYççÇ MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj GlHçVç nçívçç ³çn Jççlç
oçí<ç kçÀç uç#çCç çÆHçÊç kçÀHçÀpç pJçj cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
ÜbÜpç pJçj çÆJçkç=ÀçÆlççÆJç<çcç mçcçJçç³çjyOç uç#çCç
JççlççÆHçÊç pJçj Dç©çÆ®ç
JççlçkçÀHçÀ pJçj mJçíoçÒçJçlç&vç
çÆHçÊç kçÀHçÀpç pJçj cçánáoç&nçí cçáná MççÇlçb
mçççÆVçHççlç pJçj kçíÀ uç#çCç :-
#çCçí oçn: #çCçí MççÇlçcççqmLçmççqvOççÆMçjçí©pçç ~
mççñççJçí kçÀuçá<çí jkçwlçí çÆvçYçá&ivçí ®çççÆHç uççí®çvçí ~~
mçmJçvççÌ mç©pççÌ kçÀCççÌ&kçÀCþ: MçÓkçÌÀçÆjJççJç=lç: ~
lçvêç cççín: ÒçuççHç½ç kçÀçmç: éççmççíe©çÆ®çYç´&cç : ~~
HççÆjoiOçç KçjmHçMçç& çÆpç»ç ñçmlçç²lçç Hçjcçd ~
<þçÇJçvçb jkçwlççÆHçÊçm³ç kçÀHçíÀvççíçÆvcççÆÞçlçm³ç ®ç ~~
çÆMçjmççí uççíþvçb lç=<Cçç çÆvçêçvççMççí ËçÆo J³çLçç ~
mJçíocçÓ$çHçájçÇ<ççCççb çÆ®çjçÎMç&vçuHçMç: ~~
kç=ÀMçlJçb vçççÆlçiçç$ççCççb Òçlçlçb kçÀCþkçÓÀpçvçcçd ~
Rog Nidan-
kçÀçíþçvççb M³ççJçjkçwlççvççb cçC[uççvççb ®ç oMç&vçcçd ~~
cçákçÀlJçb ñççílçmççb HççkçÀçí içá©lJçcçáojm³ç ®ç ~
çÆ®çjçlçd HççkçÀ½ç oçí<ççCççb mççÆVçHççlçpJçjçkç=ÀçÆlç: ~~
(®ç.çÆ®ç. 3/ 103-108)
mçJç&pççí uç#çCçÌ: mçJçÌ&oçnçíe$ç®ç cçánácçá&ná:~
lçÜ®sçÇlçb cçnççÆvçêç, çÆoJçç pççiçjCçb çÆvççÆMç ~~
mçoç Jçç vçÌJç Jçç çÆvçêç cçnçmJçíoçíeçÆlç vçÌJç Jçç ~
iççÇlçvçlç&vçnçm³çççÆoçÆJçkç=ÀlçínçÒçJçlç&vçcçd ~~
mççÞçáCççÇ kçÀuçá<çí jkçwlçí Yçáivçí uçáçÆuçlçHç#cçCççÇ ~
DççÆ#çCççÇ çÆHççqC[kçÀçHççéç&cçÓ×&HçJçç&çqmLç©iYç´ cç: ~~
mçmJçvççÌ mç©pççÌ kçÀCççÌ& kçÀCþ: MçákçÌÀçÆjJçççÆ®çlç: ~
HççÆjoiOçç Kçjç çÆpç»ç içá©: ñçmlçç²mççqvOçlçç ~~
jkçwlççÆHçÊçkçÀHçÀ<þçÇJççí uççíuçvçb çÆMçjmççíeçÆlç©kçÀd ~
kçÀçíþçvççb M³ççJçjkçwlççvççb cçC[uççvççb ®ç oMç&vçcçd ~~
ËodJ³çLçç cçuçmçbmç²: ÒçJç=çÆÊçJçç&euHçMççíeçÆlç Jçç ~
çqmvçiOççm³çlçç yçuçYç´bMç: mJçjmçço: ÒçuçççÆHçlçç~~
oçí<çHççkçÀçƽçjçÊçvêç Òçlçlçb kçÀCþkçÓÀpçvçcçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 27 - 32)
mçççÆVçHççlçpç pJçj cçíb çÆvçcvç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀYççÇ oçn nçílçç nÌ, lççí kçÀYççÇ MççÇlç DçvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~
o lçvêç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆovç cçíb çÆvçêç DççlççÇ nÌ uçíçÆkçÀvç jçlç cçíb çÆvçêç vçnçÇb DççlççÇ ~
o çÆovç lçLçç jçlç kçíÀ mçcç³ç cçíb pççoç vççÇbo Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ³çç
kçÀYççÇ-kçÀYççÇ vççÇbo nçÇ vçnçÇb DççlççÇ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb mJçíoÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DçkçÀçjCç içç³çvç, vç=l³ç, nçm³ç, vçivçlçç DçççÆo çÆJçkç=Àlç ®çí<ìç
kçÀjlçç nÌ ~
o DççBKççíb mçí DçÞçáñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o DççBKçíb DçççÆJçuç (cçÌuççÇ ³çç OçÓmçj) nçí pççlççÇ nÌ ~
o DççBKççíb cçíb Dççjkçwlç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Yçáivç vçí$çlçç:- DççBKççíb kçÀçÇ çÆJçkç=Àlç ®çíäçSB GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ
nÌ~
o uçáçÆuçlç Hç#cç :- DççBKççíb kçíÀ Hç#cç Pçæ[ pççlçí nÌ ~
o çÆvçjblçj kçÀCþ kçáÀpçvçJçlç OJççÆvç, çqmvçiOççm³çlçç, yçuçYç´bMç,
mJçjmçço SJçb ÒçuççHç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Ëo³ç, vçí$ç, pçbIçç çÆHççqC[kçÀç, Gj, Hççéç&, çÆMçj, HçJç&mçbçÆOç,
DççqmLç DçççÆo mLççvççíb cçíb Jçíovçç nçílççÇ nÌ ~
o Yç´cç, kçÀCç&vçço SJçb kçÀCç&Mçáuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
10 Dr. A. S. Dudhamal
 o MçákçÀHçáCç& içuççm³çlçç :- cçáKç cçíb lçámç mçí Yçj pççvçí Hçj GlHçVç
nçívçíJççuççÇ ®çáYçvç pçÌmççÇ Jçíovçç nçílççÇ nÌ ~
o çÆpç»ç oiOçlçç /Kçjlçç :- çÆHçÊç kçíÀ kçÀçjCç çÆpç»ç HççkçÀ nçívçí mçí
çÆpç»ç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ çÆoKçlççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç Dçbiç iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç mçbçÆOç³ççíb cçíb çÆMççÆLçuçlçç GlHçVç nçívçí mçí
mçbçÆOçmçbñç GlHçVç nçílçç nÌ~
o jkçwlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ Fvçmçí mçbçÆcçÞç çq<þJçvç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçívçí
uçiçlççÇ nÌ~
o çÆMçj uççíuçvç:- cçv³ççmçbkçÀçí®ç GlHçVç nçílçç nÌ~
o kçÀçíþ:- lJç®çç kçíÀ GHçj M³ççJç-jkçwlçJçCç& kçíÀ cçb[uç GlHçVç nçílçí nÌ~
o cçuççJçäcYç, êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ, DçuHçcçuç ÒçJç=ÊççÇ SJçb DççÆlçcçuç
ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mççcççJçmLçç kçíÀ kçÀçjCç oçí<ççíb kçÀç HççkçÀ çÆ®çjkçÀçuç mçí nçílçç nÌ ~
mçççÆVçHçççÆlçkçÀ pJçj (13 ÒçkçÀçj) :-
........mççÆVçHççlçpç G®³çlçí ~
mççÆVçHççlçpJçjm³ççíOJç& $ç³ççíoMççÆJçOçm³ç çÆn ~
ÒççkçwmçÓçÆ$çlçm³ç Jç#³çççÆcç uç#çCçb JçÌ Hç= LçkçÀd-Hç=LçkçÀd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 90)
mçççÆVçHçççÆlçkçÀ pJçj kçíÀ lçíjn ÒçkçÀçj nÌ ~ FvçkçíÀ uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj
mçí kçÀní nÌ~
1. JççlççÆHçÊç-ÒçOççvç, kçÀHçÀ-cçvo :-
Yç´cç: çÆHçHççmçç oçn½ç iççÌjJçb çÆMçjmççíeçÆlç©kçÀd ~
JççlççÆHçÊççíuyçCçí çÆJçÐçççquuç²b cçvokçÀHçíÀ pJçjí ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 91)
Yç´cç, çÆHçHççmçç, oçn, DçbiçiççÌjJç, çÆMçj:Mçáuç, lçLçç cçvo pJçj ³çí kçÀHçÀ
nçÇvç DççÌj JççlççÆHçÊç ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
2. JççlçkçÀHçÀ-ÒçOççvç, çÆHçÊç-nçÇvç :-
MçÌl³çb kçÀçmççíe©çÆ®çmlçvêççÆHçHççmççoçn©iJ³çLçç: ~
JççlçMuçí<cççíuyçCçí J³ççOççÌ çÆuç²b çÆHçÊççJçjí çÆJçoá: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 92)
MççÇlççvçáYçÓçÆlç, kçÀçmç, Dç©çÆ®ç, lçvêç, lç=<CçççÆOçkçw³ç, oçn DççÌj Jçíovçç
³çí çÆHçÊç nçÇvç DççÌj JççlçkçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
3. çÆHçÊçkçÀHçÀ-ÒçOççvç Jççlç-nçÇvç :-
sçÆo&: MçÌl³çb cçánáoç&nmlç=<Cçç cççínçíeçqmLçJçíovçç ~
cçvoJççlçí J³çJçm³ççqvlç çÆuç²b çÆHçÊçkçÀHçÀçíuyçCçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 93)
kçÀYççÇ oçn ³çç kçÀYççÇ MççÇlç kçÀç DçvçáYçJç nçívçç, sçÆo&, lç=<Cçç,
Rog Nidan-
DççqmLçJçíovçç, cççín DççÌj cçboJçíiççÇ pJçj ³çí nçÇvç Jççlç DççÌj çÆHçÊçkçÀHçÀ ÒçOççvç
pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
4. Jççlç ÒçOççvç çÆHçÊçkçÀHçÀ çÆnvç :-
mçvO³ççqmLççÆMçjmç: MçÓuçb ÒçuççHççí iççÌjJçb Yç´cç: ~
JççlççíuyçCçí m³ççod Üîçvçáiçí lç=<Cçç kçÀCþçm³çMçá<kçÀlçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 94)
mçbçÆOç-DççqmLç-çÆMçj Fvç mLççvççíb cçíb Jçíovçç, ÒçuççHç, iççÌjJç, Yç´cç DççÌj
kçÀCþ-Dççm³ç Mçá<kçÀlçç ³çí nçÇvç kçÀHçÀ çÆHçÊç DççÌj Jççlç ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç
nÌ~
5. çÆHçÊç-ÒçOççvç, JççlçkçÀHçÀ-çÆnvç :-
jkçwlççÆJçCcçÓ$çlçç oçn: mJçíomlç=[d yçuçmç*d#ç³ç: ~
cçÓ®sç& ®çíçÆlç çÆ$çoçí<çí m³çççÆuuç² çÆHçÊçí içjçdzççÆmç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 95)
mçjkçwlç cçuç DççÌj cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ nçívçç, oçn, mJçíoççÆOçkçw³ç,
lç=<CçççÆOçkçw³ç, yçuç #ç³ç nçívçç DççÌj cçÓ®sç& ³çí nçÇvç kçÀHçÀ Jççlç DççÌj çÆHçÊç
ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
6. kçÀHçÀ-ÒçOççvç, JççlççÆHçÊç-çÆnvç :-
Dççuçm³çç©çÆ®çËuuççmçoçnJçc³çjçÆlçYç´cçÌ: ~
kçÀHçÀçíuyçCçb mççÆVçHççlçb lçvêç kçÀçmçívç ®çççÆoMçílçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 96)
Dççuçm³ç, Dç©çÆ®ç, Ëuuççmç, oçn, sçÆo&, DçjçÆlç, Yç´cç, lçvêç DççÌj
kçÀçmç ³çí Jççlç çÆHçÊç nçÇvç DççÌj kçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
7. kçÀHçÀ-ÒçOççvç, çÆHçÊç-cçO³ç, Jççlç-çÆnvç :-
ÒççÆlçM³çç³çsçÆo&jçuçm³çb lçvêçe©®³ççqivçcçço&Jçcçd ~
nçÇvçJççlçí çÆHçÊçcçO³çí çÆuç²b Muçí<cçççÆOçkçíÀ cçlçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 97)
ÒççÆlçM³çç³ç, sçÆo&, Dççuçm³ç, lçvêç, Dççuçm³ç, Dç©çÆ®ç DççÌj
DççqivçcççvÐç ³çí çÆHçÊç cçO³ç, Jççlç nçÇvç DççÌj kçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
8. çÆHçÊç-ÒçOççvç, kçÀHçÀ-cçO³ç, Jççlç-nçÇvç :-
nççÆjêcçÓ$çvçí$çlJçb oçnmlç=<Cçç Yç´cççíe©çÆ®ç: ~
nçÇvçJççlçí cçO³çkçÀHçíÀ çÆuç²b çÆHçÊçççÆOçkçíÀ cçlçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 98)
cçÓ$ç-vçí$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb nççÆjêJçCç& GlHçVç nçívçç, oçn, lç=<Cçç, Yç´cç
DççÌj Dç©çÆ®ç ³çí kçÀHçÀ cçO³ç, nçÇvç Jççlç DççÌj çÆHçÊç ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
9. Jççlç-ÒçOççvç, kçÀHçÀ-cçO³ç, çÆHçÊç-nçÇvç :-
çÆMçjçí©iJçíHçLçá: éççmç: ÒçuççHçMsÐç&jçí®çkçÀçÌ ~
nçÇCççÆHçÊçí cçO³çkçÀHçíÀ çÆuç²b m³ççvcçç©lçççÆOçkçíÀ ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 99)
11 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆMçj:Mçáuç, kçbÀHç, éççmç, ÒçuççHç, sçÆo& DççÌj Dç©çÆ®ç ³çí nçÇvç çÆHçÊç,
cçO³ç kçÀHçÀ DççÌj Jççlç ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
10. kçÀHçÀ-ÒçOççvç, Jççlç-cçO³ç, çÆHçÊç-nçÇvç :-
MççÇlçkçÀçÌ iççÌjJçb lçvêç ÒçuççHççíeçqmLççÆMçjçíeçÆlç©kçÀd ~
nçÇvççÆHçÊçí JççlçcçO³çí çÆuç²b Muçí<cçççÆOçkçíÀ çÆJçoá: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/100)
MççÇlççvçáYçálççÇ, iççÌjJç, lçvêç, ÒçuççHç, DççqmLç DççÌj çÆMçj: Mçáuç ³çí Jççlç
cçO³ç, çÆHçÊç nçÇvç DççÌj kçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
11. Jççlç-ÒçOççvç, çÆHçÊç-cçO³ç, kçÀHçÀ-nçÇvç :-
éççmç: kçÀçmç: ÒççÆlçM³çç³ççí cçáKçMççí<ççíeçÆlç©kçÀd ~
kçÀHçÀnçÇvçí çÆHçÊçcçO³çí çÆuç²b JççlçççÆOçkçíÀ cçnlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/101)
éççmç, kçÀçmç, ÒççÆlçM³çç³ç, cçáKçMççí<ç DççÌj Jçíovçç, ³çí kçÀHçÀ nçÇvç, çÆHçÊç cçO³ç
DççÌj Jççlç ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
12. çÆHçÊç-ÒçOççvç, Jççlç-cçO³ç, kçÀHçÀ-nçÇvç :-
Jç®ççí&YçíoçíeçqivçoçÌyç&u³çb lç=<Cçç oçnçíe©çÆ®çYç&´cç: ~
kçÀHçÀnçÇvçí JççlçcçO³çí çÆuç²bb çÆHçÊçççÆOçkçíÀ çÆJçoá: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/102)
DççÆlçmççj, DççqivçcççbÐç, oçÌyç&u³ç, lç=<Cçç, oçn, Dç©çÆ®ç DççÌj Yç´cç ³çí
kçÀHçÀ nçÇvç, kçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
13. mçcçoçí<çpç (mççÆVçHççlçpç) :-
mççÆVçHççlçpç pJçj cçíb mçcçoçí<çpç kçíÀ uç#çCç JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~
mççÆVçHççlçpç pJçj kçÀçÇ mççO³ççmççO³çlçç :-
oçí<çí çÆJçyç×í vçäíivççÌ mçJç&mçcHçÓCç&uç#çCç: ~~
mççÆVçHççlçpJçjçíemççO³ç: kç=À®s^mççO³çmlJçlççíev³çLçç ~
oçí<çí çÆJçyçÜí vç<ìíivççÌ mçJç&mçcHçÓCç&uç#çCç: ~
mççÆVçHççlçpJçjçíemççO³ç:, kç=À®s^mççO³çmlçlççíev³çLçç ~~
(®ç. çÆ®ç.3/109-110)
mçHlçcçí çÆoJçmçí ÒççHlçí oMçcçí ÜçoMçíeçÆHç Jçç ~
HçávçIççí&jlçjçí YçÓlJçç ÒçMçcçb ³çççÆlç nçqvlç Jçç ~~
( mçá. G. 39/45)
mçHlçcççÇ çÆÜiçáCçç ®çÌJç vçJçc³çíkçÀçMççÇ lçLçç ~
S<çç çÆ$çoçí<çcç³çç&oç cççí#çç³ç ®ç JçOçç³ç ®ç ~~
(YççuçákçÀçÇ lçb$ç)
oçí<çí çÆJçyç×í vçäíeivççÌ mçJç&mçcHçÓCç&uç#çCç: ~
DçmççO³ç: mççív³çLçç kç=À®s^çí YçJçíÜÌkçÀu³çoçíeçÆHç Jçç ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2 / 34 )
mççÆVçHççlçpç pJçj kçíÀ kçÀämççO³ç uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
Rog Nidan-
o JççlçççÆo oçí<ç HçjmHçj çÆJçyç× nçí pççvçç ~
o DççqivçcççbÐç jnvçç ~
o mççÆVçHççlçpç pJçj kçíÀ mçcHçÓCç& uç#çCç ÒçkçÀì nçívçç ~
mççÆVçHççlçpç p®çj kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç DçJçjçíOç nçívçí mçí ÒçJç=çÆÊç vç nçívçç ~
o pççþjççqivç, OççlJçççqivç SJçb Hçb®çcçnçYçálçççqivç ³çí mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ
Dççqivç cçvo nçívçç ~
o mçYççÇ uç#çCççíb mçí ³çákçwlç mççÆVçHççlçpç pJçj DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
Fvç uç#çCççíb kçíÀ çÆJçHççÆjlç mççÆVçHççlçpç pJçj kçÀ<ìmççO³ç jnlçç nÌ ³çç
³çn çÆJçkçÀuççbiçlçç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ ~
mççÆVçHççlçpç pJçj kçíÀ GHçêJç :-
mççÆVçHççlçpJçjm³ççvlçí kçÀCç&cçÓuçí mçáoçjCç: ~
MççíLç: mç¡çç³çlçí lçívç kçÀçÆgçoíJç Òçcç᮳çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç.3/287)
mççÆVçHççlçpç pJçj kçíÀ Dçvlç cçíb kçÀCç&cçÓuç cçíb MççíLç DçLçJçç Jç´CçMççíLç
GlHçVç nçí pççlçç nÌ~ Fmç GHçêJç mJç©Hç MççíLç mçí kçÀçíF& Yççi³çJççvç J³ççqkçwlç
nçÇ yç®ç Hççlçç nÌ~
DççÆYçv³ççmç pJçj kçÀçÇ mçcÒçççqHlç SJçb uç#çCç :-
$ç³ç: ÒçkçáÀçÆHçlçç oçí<çç Gj:ñççílççíevçáiçççÆcçvç: ~
DççcçççÆYçJç=׳çç ûççÆLçlçç yçá×çÇçqvê³çcçvççíiçlçç: ~~
pçvç³ççqvlç cçnçIççíjcççÆYçv³ççmçb pJçjb ¢{cçd ~
vç ®ç ¢çÆäYç&JçíÊçm³ç mçcçLçç& ©HçoMç&vçí ~~
vç ÒççCçb vç ®ç mçbmHçMç& Mçyo Jçç vçÌJç yçáodO³çlçí ~
çÆMçjçíuççíþ³çlçíeYççÇ#Cçcççnçjb vçççÆYçvçvoçÆlç ~~
kçÓÀpççÆlç lçÓÐçlçí ®çÌJç HççÆjJçlç&vçcççÇnlçí ~
DçuHçb ÒçYçç<çlçí çÆkçÀçÆgççoçÆYçv³ççmç: mç G®³çlçí ~~
Òçl³ççK³ççlç: mç YçÓçƳç<þ: kçÀçƽçoíJçç$ç çÆmç׳ççÆlç ~
(cçç. çÆvç. 2. pJçj çÆvçoçvçcçd)
mççÆVçHççlççÆYçv³ççmçb lçb yç´á³çç®®ç ËlççÌpçmçcçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 33)
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç Gj:mLççvçmLç ÒççCçJçn lçLçç jmçJçn ñççílçmççíb cçíb
Dçvçáyç× nçílçí nÌ ~ ÒçYçálç Dççcç Jç=çÆ× kçíÀ kçÀçjCç oçí<ç yçáçÆ×, cçvç DççÌj
Fçqvê³ççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ oç©Cç mJç©Hç kçÀç DççÆYçv³ççmç pJçj
GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o DççÆYçv³ççmç pJçj cçíb mççÆVçHççlçpç oçí<ççíb kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Fmçcçíb Dççípç #ç³ç jnlçç nÌ ~
o ³çn pJçj ¢çÆä, ÒççCç, mHçMç&, Mçyo lçLçç yçáçÆ× kçÀç vççMç kçÀjlçç nÌ~
o DççBKççí mçí kçáÀs YççÇ çÆoKççF& vçnçÇb oílçç nÌ~
12 Dr. A. S. Dudhamal
 o kçÀçvççíb mçí mçávççF& vçnçÇb oílçç nÌ~
o MççjçÇçÆjkçÀ ®çíäçDççíb kçÀçÇ nççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççqivçcççvÐç kçíÀ kçÀçjCç DçVç mçíJçvç kçÀçÇ F®sç (DçVçvçççÆYçuçç<çç)
vçnçÇb nçílççÇ ~
o çÆvç³çb$çCç Kççí pççvçí mçí çÆMçj yççj-yççj uçáæ{kçÀ pççlçç nÌ ~
o kçÀCþ mçí kçÓÀpçvçJçlç OJççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MçjçÇj cçíb mçáçÆ®çlççíoJçlç JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o jçíiççÇ çÆyçmlçj Hçj SkçÀ Dçbiç mçí oÓmçjí Dçbiç lçkçÀ kçÀjJçìí yçouçlçí
jnlçç nÌ ~
o ³çn pJçj DçmççO³ç nçílçç nÌ lçLçç kçÀçíF& Yççi³çJççvç nçÇ Fmçmçí yç®ç
mçkçÀlçç nÌ ~
Dççiçvlçápç pJçj kçÀçÇ çÆJçMçí<çlçç :-
lçí HçÓJç¥ kçíÀJçuçç: Hç½çççÆVçpçÌJ³çççÆcçÞçuç#çCçç: ~~
nílJççÌ<çOççÆJççÆMçäç½ç YçJçvl³ççiçvlçJççí pJçjç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/128)
DçHçvçí-DçHçvçí kçÀçjCççíb kçíÀ Dçvçámççj Dççiçvlçápç pJçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
Goç. kçÀçcç mçí kçÀçcçpç pJçj, Yç³ç mçí Yç³çpç pJçj DçççÆo ~ lçodvçblçj Gvçcçíb
JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fvç pJçjçíb kçÀçÇ
çÆ®ççÆkçÀlmçç nílçÓ çÆJçMçí<çlçç kçíÀ kçÀçjCç JççlçççÆo pJçjçíb mçí çÆYçVç nçílççÇ nÌ~
Dççiçvlçápç pJçj kçíÀ ÒçkçÀçj :-
Dççiçvlçáj<ìcççí ³çmlçá mç çÆvççÆo&ä½çlçáçÆJç&Oç: ~~
DççÆYçIççlçççÆYç<ç²çY³ççcççÆYç®ççjççÆYçMççHçlç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/111)
DççÆYçIççlçççÆYç®ççjçY³ççcççÆYçMççHçççÆYç<ç²lç: ~
Dççiçvlçápçç&³çlçí oçí<çí³çLççmJçb lçb çÆJçYççJç³çílçd ~~
(cçç. çÆvç. 2. pJçj çÆvçoçvçcçd)
DççiçvlçájçÆYçIççlçççÆYç<ç²MççHçççÆYç®ççjlç: ~
®çlçáOçç&e$ç#çlç®síooçnçÐçÌjçÆYçIççlçpç: ~~
lççqmcçvçd HçJçvç: Òçç³ççí jkçwlçb ÒçoÓ<ç³çvçd ~
mçJ³çLççMççíHçÀJçÌJçC³ç&, mç©pçb kçáÀ©lçí pJçjcçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 38-39)
Dççiçvlçápç pJçj kçíÀ çÆvçcvç ®ççj Yçío nçílçí nÌ~
1) DççÆYçIççlç 2)DççÆYç<çbiç 3) DççÆYç®ççj 4) DççÆYçM³ççHç
1) DççÆYçIççlçpç:-
Mçm$çuççíäkçÀMççkçÀç<þcçáäîçjçqlvçlçuççÆÜpçÌ: ~~
lççÆÜOç̽ç nlçí içç$çí pJçj: m³ççoçÆYçIççlçpç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/112)
Rog Nidan-
Mçm$ç, uççíä^ (F&ì ³çç HçlLçj ³çç çÆcçfçÇ kçÀç æ{íuçç), kçÀMçç (kçÀçíæ[ç,
®ççyçákçÀ ³çç uççþçÇ DçççÆo), kçÀç<þ (uççþçÇ), cçáùçÇ (cçákçwkçÀç), Dçjçqlvçlçuç
(LçHç[ ³çç uççlç cççjvçç), çÆÜpç (oçBlç) FvçkçíÀ DççIççlç mçí ³çç çÆkçÀmççÇ Dçv³ç
DççkçÀçqmcçkçÀ oáIç&ìvçç mçí MçjçÇj Hçj ®ççíì DçççÆo uçiçvçí mçí DççÆ YçIççlçpç pJçj
çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~
lç$çççÆYçIççlçpçí Jçç³çá: Òçç³ççí jkçwlçb Òçoá<ç³çvçd ~~
mçJ³çLççMççíHçÀJçÌJçC³ç& kçÀjçíçÆlç mç©pçb pJçjcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 3/113)
o #çlç, sío, Yçío, oiOç SJçb #ççj DçççÆo kçÀçjCççíb mçí DççIççlç nçívçí
mçí GlHçVç nçívçíJççuçí pJçj kçÀçí Dççiçvlçápç pJçj kçÀnlçí nÌ~
o Fmç pJçj cçíb ÒçOççvçlçç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç jnlçç nÌ~
o Òçç³ç: DççIççlçpç mLççvç kçíÀ jkçwlç, cççbmç, F. OççlçáDççíb kçÀçÇ oáçÆä
nçíkçÀj Jçíovçç, MççíLç, JçÌJçC³ç& Fvç uç#çCççíb kçíÀ mççLç pJçj nçílçç
nÌ~
2) DççÆYç<çbiçpç pJçj :-
kçÀçcçMççíkçÀYç³ç¬çÀçíOçÌjçÆYçnkçwlçm³ç ³ççí pJçj: ~
mççíeçÆYç<ç²çppJçjçí %çí³ççí ³ç½ç YçÓlçççÆYç<ç²pç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/114)
çÆJç<çJç=#çççÆvçuçmHçMçç&lçd lçLççeivçÌçÆJç&<çmçcYçJçÌ: ~
DççÆYç<çkçwlçm³ç ®ççH³ççnápJç&jcçíkçíÀeçÆYç<ç²pçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/117)
ûçnçJçíMççÌ<ççÆOççÆJç<ç¬çÀçíOçYççÇMççíkçÀkçÀçcçpç: ~
DççÆYç<ç²çlçd ........~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 40)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí DççÆYç<çbiçpç pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o oíJçlçç, oçvçJç, ³ç#ç DçççÆo ûçnçíb kçÀç MçjçÇj cçíb ÒçJçíMç (DççJçíMç)
kçÀjvçç~
o çÆJççÆMç<ì DççÌ<çOççÇ içbOç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçY³çvlçjlç: çÆJç<ç Òç³ççíiç kçÀjvçç ~
o ¬çÀçíOç, Yç³ç, MççíkçÀ, kçÀçcçákçÀlçç DçççÆo YççJççíb mçí ûçmlç nçívçç ~
a) ûçnçJçíMçpçv³ç DççÆYç<çbiçpç pJçj:-
....ûçníCçççqmcçVçkçÀmcçç×çmçjçíovç ~~ ( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 40)
YçÓlçççÆYç<ç²çoáÜíiççí nçm³ç-jçíovç-kçÀcHçvçcçd ~~ (mçá . G. 39/80)
ûçnçJçíMç pçv³ç DççÆYç<çbiçpç pJçj cçíb ©iCç DçkçÀçjCç nBmçvçí, jçívçí
uçiçlçç nÌ ~ Yç³çYççÇlç nçívçí mçí kçÀçbHçvçí uçiçlçç nÌ ~
b) Dççí<çOççÇiçvOçpç DççÆYç<çbiçpç pJçj :-
Dççí<çOççÇiçvOçpçí cçÓ®sç& çÆMçjçí©iJçcçLçá: #çJç: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 41)
13 Dr. A. S. Dudhamal
 Dççí<çOççÇ içvOçpç ÒçkçÀçj kçíÀ DççÆYç<çbiçpç pJçj cçíb cçÓ®sç&, çÆMçj:Mçáuç, o GmçkçíÀ éççmç iççÆlç kçÀç yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
®sçÆo&, éç³çLçá DçççÆo uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~ o Yç´cç, oçn, uçppçç lçLçç çÆvçêçvççMç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
c) çÆJç<çpç DççÆYç<çbiçpç pJçj :- o OççÇ (yçáçÆ×), Oç=çÆlç ( yçáçÆ× kçÀçÇ OççjCç #çcçlçç) FvçkçÀç #ç³ç nçí
cçÓ®sç&cççíncçoiuçççÆvçYçÓçƳç<þb çÆJç<çmçcYçJçí ~ pççlçç nÌ~
(®ç. çÆ®ç. 3/124) Dççiçvlçápç pJçj uç#çCç
çÆJç<ççvcçÓ®sç&çÆlçmççjçm³çM³ççJçlççoçnËêJçç : ~~ 1) DççÆYçIççlçpç Jçíovçç, MççíLç, JçÌJçC³ç&
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 41) 2), 3) DççÆYç®ççj
çÆJçmHçÀçíì, lç=<Cçç, Yç´cç, oçn, cççín, cçÓ®sç&
M³ççJççm³çlçç çÆJç<çkç=Àlçí lçLççelççÇmççj SJç ®ç ~ DççÌj DççÆYçMççHçpç
Yçkçwlçç©çÆ®ç: çÆHçHççmçç ®ç lççío½ç mçn cçÓ®s&³çç ~~ 4) DççÆYç<çbiçpç
(cçç. çÆvç. 2. pJçj çÆvçoçvçcçd)  ûçn/YçÓlçççÆYç<çbiçpç GÜíiç, nçm³ç, jçíovç DççÌj kçbÀHç
o çÆJç<ç Òç³ççíiç mçí GlHçVç DççÆYç<çbiçpç pJçj cçíb Dç©çÆ®ç, çÆHçHççmçç,  Dççí<çOççÇiçvOçpç cçÓ®sç&, çÆMçj:Mçáuç, ®sçÆo&, éç³çLçá
cço, cççín, cçÓ®sç&, iuçççÆvç, DççÆlçmççj, cçáKç M³ççJçlçç, Dç©çÆ®ç, çÆHçHççmçç, cço, cççín, cçÓ®sç&,
mçJçç&biçoçn DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~  çÆJç<çpç iuçççÆvç, DççÆlçmççj, cçáKç M³ççJçlçç,
mçJçç&biçoçn, ËodiççÆlç Jç=çÆ×, içç$çmlçbYç
o ËodiççÆlç cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ ~
 ¬çÀçíOçpç kçÀcHç, çÆMçj:Mçáuç
o içç$çmlçbYç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
 MççíkçÀpç ÒçuççHç, Dçl³çççÆOçkçÀ DçÞçáñççJç
d) cççvççÆmçkçÀ pJçj :-
 Yç³çpç $ççmçvç (Içyçjçnì), ÒçuççHç
i), ii), iii) ¬çÀçíOç, Yç³ç Jç MççíkçÀpç DççÆYç<çbiçpç pJçj :-
çÆ®çÊççÆJçYç´bMç, lçvêç, Dççuçm³ç, Dç©çÆ®ç,
MççíkçÀpçí yçç<Hçyçnáuçb $ççmçÒçç³çb Yç³çpJçjí ~
 kçÀçcçpç ËodMçÓuç, içç$ç©#çlçç, éççmç, Yç´cç, oçn,
¬çÀçíOçpçí yçnámçbjcYçb YçÓlççJçíMçí lJçcççvçá<çcçd ~~
uçppçç, lçLçç OççÇ- Oç=çÆlç –çÆvçêç FvçkçÀç vççMç
(®ç. çÆ®ç. 3/123)
¬çÀçíOççlkçÀcHç: çÆMçjçí©kçÀd ®ç ÒçuççHççí Yç³çMççíkçÀpçí ~
3) DççÆYçM³ççHç SJçb
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 42)
o ¬çÀçíOçpçv³ç DççÆYç<çbiçpç pJçj cçíb kçÀcHç, çÆMçj:Mçáuç GlHçVç nçílçç 4) DççÆYç®ççjpç pJçj :-
nÌ~ .....................³ççÌ MççHçççÆYç®ççjpççÌ ~~
lç$çççÆYç®ççjçÆjkçÌÀcç&v$çÌnÓ&³çcççvçm³ç lçH³çlçí ~~
o MççíkçÀpç pJçj cçíb ÒçuççHç, Dçl³çççÆOçkçÀ DçÞçáñççJç (jçíovç mçí) F.
uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~ HçÓJç& ®çílçmlçlççí oínmlçlççí çÆJçmHçÀçíìlç=[dYç´cçÌ: ~
mçoçncçÓ®sÌ&ûçmlçm³ç Òçl³çnb Jç×&lçí pJçj: ~~
o Yç³çpç pJçj cçíb $ççmçvç (Içyçjçnì), ÒçuççHç ³çn uç#çCç çÆvçcçç&Cç
( Dç. Ë. çÆvç. 2/43-45)
nçílçç nÌ~
DççÆYç®ççjççÆYçMççHççY³ççb çÆmç×çvççb ³ç: ÒçJçlç&lçí ~~
iv) kçÀçcçpç DççÆYç<çbiçpç pJçj :-
mççÆVçHççlçpJçjçí Iççíj: mç çÆJç%çí³ç: mçáoá:mçn: ~
O³ççvççÆvç:éççmçyçnáuçb çÆuç²b kçÀçcçpJçjí mcç=lçcçd ~~
mççÆVçHççlçpJçjm³ççíkçwlçb çÆuç²b ³çÊçm³ç lçlmcç=lçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/122)
çÆ®çÊçíçqvê³çMçjçÇjçCççcçlç&³ççíev³çç½ç vçÌkçÀMç: ~
kçÀçcççodYç´cççíe©çÆ®çoç&nçí ÛçÇçÆvçêçOççÇOç=çÆlç#ç³ç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/118-120)
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 42)
DççÆYç®ççjççÆYçMççHççY³ççb cççínlç=<Cçç ®ç pçç³çlçí ~
kçÀçcçpçí çÆ®çÊççÆJçYçb́Mçmlçvêçeeuçm³çcçYççípçvçcçd ~
(mçá . G. 39/80)
Ëo³çí Jçíovçç ®ççm³ç içç$çb ®ç HççÆjMçá<³ççÆlç ~
çÆmç× Hçá©<ççíb kçíÀ DççÆYçMççHç ³çç DççÆYç®ççj (cççjCç, pççjCç ³çç
o çÆ®çÊç kçÀç çÆJçYç´bMç, lçvêç, Dççuçm³ç, Dç©çÆ®ç, ËodMçÓuç,
G®®ççìvç DçççÆo lççbçÆ$çkçÀ ³çç cççbçÆ$çkçÀ Òç³ççíiç kçÀjvçí mçí) kçÀcç& Üçjç pçyç
içç$ç©#çlçç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
pJçj GlHçVç nçílçç nÌ, lççí Jçn mçççÆVçHçççÆlçkçÀ mJç©Hç kçÀç Dçl³çblç IççlçkçÀ
o kçÀçcçpç pJçj mçí HççÇçÆ[lç ©iCç çÆ®çblçç cçíb cçivç jnlçç nÌ ~
Rog Nidan- 14 Dr. A. S. Dudhamal
DççÌj kçÀäkçÀçjkçÀ nçílçç nÌ ~
cçv$ççíb kçÀç G®®ççjCç çÆkçÀmççÇ J³ççqkçwlç kçíÀ çÆJç©× kçÀjvçí Hçj GmçkçÀç cçvç
GHçlçHlç nçíkçÀj Yç³çYççÇlç nçí pççlçç nÌ ~ ÒçLçcç cççvççÆmçkçÀ DççÌj yçço cçíb
MççjçÇçÆjkçÀ çÆJçkç=ÀlççÇ GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb lJç®ççHçj çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçílçí nÌ~
o lç=<Cçç, Yç´cç, oçn, cççín, cçÓ®sç& F. uç#çCççíb kçíÀ mççLç pJçj Jçíiç
cçíb ÒççÆlç çÆovç Jç=çÆ× nçílçí jnlççÇ nÌ~
o Fvç uç#çCççíb kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç çÆ®çÊç (Ëo³ç), Fçqvê³ççíb lçLçç MçjçÇj
kçíÀ DçvçíkçÀ DçJç³çJççíb cçíb HççÇ[ç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
mçççÆVçHççlçpç pJçj cçíb pççí uç#çCç kçÀní nÌ, JçnçÇ uç#çCç Fvç DççÆYç®ççjpç
DççÌj DççÆYçMççHçpç pJçj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
Dççiçvlçápç pJçj cçíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç kçÀç ¬çÀcç :-
kçÀçcçMççíkçÀYç³ççod Jçç³çá: ¬çÀçíOççlçd çÆHçÊçb, $ç³ççí cçuçç: ~~
YçÓlçççÆYç<ç²çlçd kçáÀH³ççqvlç YçÓlçmççcççv³çuç#çCçç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/115)
ûçnçoçÌ mççÆVçHççlçm³ç Yç³ççoçÌ cç©lçñç³çí ~
kçÀçíHç: kçÀçíHçeçÆHç çÆHçÊçm³ç ..... ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 43)
Dççiçvlçápç pJçj kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí ®çjkçÀç®çç³ç& vçí kçÀçcç- ¬çÀçíOç- Yç³ç
DçççÆo cççvççÆmçkçÀ YççJççíb mçí MççjçÇçÆjkçÀ oçíb<ççíb Hçj nçívçí Jççuçç ÒçYççJç mHçä
çÆkçÀ³çç nÌ~ YçÓlçççÆYç<çbiçpç pJçj cçíb çÆpçmç ÒçkçÀçj DççÌ j çÆpçmç çÆpçmç Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ
YçÓlç jnlçí nÌ GmççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj pJçj GlHçVç nçí pççlçç nÌ~
kçÀçcç, MççíkçÀ, Yç³ç Jççlç oçí<ç
¬çÀçíOç çÆHçÊç oçí<ç
YçÓlçççÆYç<çbiç Jççlç oçí<ç
ûçn, Dççí<çOç SJçb çÆJç<ç çÆ$çoçí<ç ÒççOççv³ç
çÆJç<çcç pJçj
çÆJç<çcç pJçj kçÀçÇ J³ççK³çç :-
çÆJç<çcççí çÆJç<çcççjcYçççƬçÀ³ççkçÀçuççíevçá<ç*diçáJççvçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 69)
o pJçj kçÀç DççjcYç DçLçç&lç pJçj Jçíiç Dççvçí kçÀç kçÀçuç çÆJç<çcç nçílçç
nÌ ~
o MçjçÇj cçíb pJçj kçíÀ çqmLçlç jnvçí kçÀç kçÀçuççJçOççÇ çÆJç<çcç nçílçç nÌ ~
o pJçj kçíÀ çÆJçmçiç& kçÀç kçÀçuç çÆJç<çcç nçílçç nÌ ~
Fmç lçjn GlHççÆÊç, çqmLçlççÇ DççÌj Dçmlç Fvç lççÇvççíb DçJçmLççDççíb cçíb
pJçj cçíb DççÆvç³ççÆcçlçlçç GlHçVç nçívçí kçÀçjCç Fmçí çÆJç<çcçpJçj kçÀnlçí nÌ~
Rog Nidan-
cçákçwlççvçáyçbOçlJçcçd çÆJç<çcçlJçcçd ~
pJçj cçáçqkçwlç DçLçç&lç Dçmlç nçí pççvçç DççÌj DçvçáyçbOç DçLçç&lç çÆHçÀj mçí
ÒççoáYçç&Jç nçívçç Fmçcçíb çÆJç<çcçlçç jnvçí mçí Fmçí çÆJç<çcç pJçj kçÀnlçí nÌ~
çÆJç<çcçpJçj kçíÀ kçÀçjCç:-
yçuççyçuçívç oçí<ççCççcçVç®çíäççÆopçvcçvçç ~~
pJçj: m³ççvcçvçmçmlçodfJçlkçÀcç&Cç½ç lçoç lçoç ~
oçí<çoÓ<³çlJç&nçíjç$çÒçYç=lççÇvççb yçuççppJçj: ~~
cçvçmççí çÆJç<ç³ççCççb ®ç kçÀçuçb lçb lçb ÒçHçÐçlçí ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/74-76)
kç=ÀlJçç Jçíiçb içlçyçuçç: mJçí mJçí mLççvçí J³çJççqmLçlçç: ~
HçávççÆJç&Jç=×ç: mJçí kçÀçuçí pJçj³ççqvlç vçjb cçuçç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 70)
o DççÆnlçkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o cçvç cçíb jpç SJçb lçcç oçí<ççíb kçÀçÇ Jç=çÆ× nçívçç ~
o HçÓJç&pçvcçkç=Àlç HççHçkçÀcççí&b kçÀç MçjçÇj Hçj ÒçYççJç nçívçç ~
o JçmçvlçççÆo $çÝlçá, çÆovç SJçb jçlç DçççÆo kçíÀ kçÀçjCç oçí<ççíb kçÀç
mçb®ç³çççÆo DçJçmLçç kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíHç nçívçç ~
Fvç nílçÓDççíb kçíÀ kçÀçjCç çÆJç<çcçpJçj cçíb pJçj kçÀçÇ JçíiççJçmLçç yçvççÇ jnlççÇ
nÌ DççÌj pçyç Fvç nílçÓDççíb kçÀç yçuç kçÀcç nçí pççlçç nÌ, lçyç pJçj kçÀçÇ
JçíiççJççmLçç kçÀcç nçí pççlççÇ nÌ~
çÆJç<çcçpJçj mçcÒçççqHlç :-
oçí<ççíeuHççíeçÆnlçmçcYçÓlççí pJçjçílmç=<ìm³ç Jçç Hçávç: ~
Oççlçácçv³çlçcçb ÒççH³ç kçÀjçíçÆlç çÆJç<çcçpJçjcçd ~~
(mçá . G. 39/66)
kç=ÀMççvççb J³çççÆOçcçákçwlççvççb çÆcçL³ççnçjççÆomçíçÆJçvççcçd ~
DçuHççíeçÆHç oçí<ççí oÓ<³ççoíuç&yOJççev³çlçcçlççí yçuçcçd ~~
mççÆJçHç#ççí pJçjb kçáÀ³çç&çÆÜ<çcçb #ç³çJç=çÆ×YççkçÀd ~
oçí<ç: ÒçJçlç&lçí lçí<ççb mJçí kçÀçuçí pJçj³çvçd yçuççÇ ~~
çÆvçJçlç&lçí Hçávç½çÌ<ç Òçl³çvççÇkçÀyçuççyçuç: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/ 64- 65)
o kç=ÀMç, J³ççOççÇcçákçwlç DççÌj çÆcçL³çç Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç
kçÀjvçíJççuçí J³ççqkçwlç cçíb, Dçiçj DçuHç ÒçcççCç cçíb YççÇ oçí<ç ÒçkçÀçíHç nçí
pççlçç nÌ ~
o DçuHç yçuçJççuçí oçí<ççíb kçÀçí oíMç, kçÀçuç, Òçkç=ÀçÆlç Fvçcçíb mçí çÆkçÀmççÇ
SkçÀ kçÀç yçuç ÒççHlç nçílçç nÌ ~
o oçí<ççíb kçÀç yçuç çÆHçÀj mçí jmç, jkçwlçççÆo oÓ<³ççíb kçíÀ çÆJç©× içáCççíb kçíÀ
kçÀçjCç kçÀcç nçí pççlçç nÌ ~
Fmç lçjn mçí oçí<ç DççÌj oá<³ççíb cçíb yçuç-Dçyçuç DçJçmLçç GlHçVç nçívçí kçíÀ
15 Dr. A. S. Dudhamal
kçÀçjCç çÆJç<çcçpJçj GlHçVç nçílçç nÌ~ Fmç çqmLçlççÇ cçíb JççlçççÆo oçí<ç
mJçÒçkçÀçíHçkçÀ kçÀçuç cçíb yçuçJççvç nçíkçÀj Hçávç: Hçávç: pJçj GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
pçyç Fvç oçí<ççíb kçíÀ Òçyçuçlçç kçÀçuç içápçj pççlçç nÌ, lçyç oçí<ççíb kçíÀ
çÆJç©× içáCççíb kçíÀ IçìkçÀçíb kçÀçÇ yçuç Jç=çÆ× nçívçí mçí oçí<ç ÒçkçÀçíHç cçíb kçÀcççÇ Dçç
pççlççÇ nÌ DççÌj pJçj kçÀç Jçíiç kçÀcç nçí pççlçç nÌ~ Fmç lçjn pçyç oçí<ç
yçuçJççvç nçílçí nÌ lçyç pJçj Jçíiç Dççlçç nÌ DççÌj pçyç oÓ <³ç yçuçJççvç nçí pççlçí
nÌ lçyç pJçj kçíÀ Jçíiç vçä ³çç kçÀcç nçí pççlçí nÌ ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç jmç jkçwlçççÆo oá<³ççíb cçíb mçí çÆkçÀmççÇ SkçÀ kçíÀ mççLç
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ çÆJç<çcçpJçj GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ Fmç lçjn kçÀçÇ
mçbkçÀuHçvçç mçáÞçálçç®çç³ç& vçí ÒççÆlçHçççÆolç kçÀçÇ nÌ ~
pJçj: HçgççÆJçOç: Òççíkçwlççí cçuçkçÀçuçyçuçyçuççlçd ~~
Òçç³çMç: mççÆVçHççlçívç YçÓ³çmççlçÓHççÆoM³çlçí ~
mçvlçlç: mçlçlççíev³çíÐçámlç=lççdzçkçÀ®çlçáLç&kçÀçÌ ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/56-57)
Fvç mçá$ççíb cçíb oçí<ççíb kçÀçí cçuç Símçç mçbyççíçÆOçlç çÆkçÀ³çç nÌ~ lççÇvç oçí<ç
DçHçvçí-DçHçvçí kçÀçuç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçí nÌ, ³çç DçHçvçí Jç=çÆ×kçÀçuç cçíb
yçuçJççvç nçí pççlçí nÌ DççÌj Flçj kçÀçuç cçíb yçuççÆnvç nçí pççlçí nÌ ~ Fmç kçÀçjCç
kçÀcç ³çç DççÆOçkçÀ Jçíiç çÆvçcçç&Cç nçívçíJççuçí HççB®ç ÒçkçÀçj kçíÀ çÆJç<çcçpJçj GlHçVç
nçí pççlçí nÌ ~ Òçç³ç: ³çí mççÆVçHçççÆlçkçÀ nçílçí nÌ ~
çÆJç<çcç pJçj kçíÀ çÆvçcvç HççB®ç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1)mçvlçlç 4) lç=çÆlç³çkçÀ
2) mçlçlç 5) ®çlçáLç&kçÀ
3) Dçv³çíÐçá<kçÀ
çÆJç<çcç pJçj cçíb JçíiççílHççÆÊç kçÀç kçÀçjCç :-
oíJçí Jç<ç&l³ççÆHç ³çLçç YçÓcççÌ yççÇpçççÆvç kçÀççÆvççÆJçlçd ~
MçjçÆo ÒççÆlçjçínçÆvlç lçLçç J³çççÆOç mçcçá®s^³ç: ~~
DççÆOçMçílçí ³çLçç YçÓçÆcçb yççÇpçb kçÀçuçí ®ç jçínçÆlç ~
DççÆOçMçílçí lçLçç Oççlçáb oçí<ç: kçÀçuçí ®ç kçáÀH³ççÆlç ~~
mç Jç=çÆ×b yçuçkçÀçuçb ®ç ÒççH³ç oçí<çmlç=lççdzçkçÀcçd ~
®çlçáLç&kçbÀ ®ç kçáÀ©lçí Òçl³çvççÇkçÀyçuç#ç³ççlçd ~~
(®ç.çÆ®ç.3/68-69)
yççí³çç iç³çç yççÇpç kçáÀs mçcç³ç YçÓçÆcç kçÀçí OççjCç çÆkçÀS náS jnlçç nÌ~
çÆJççÆMçä kçÀçuç Dççvçí Hçj nçÇ ÒçjçíçÆnlç nçí pççlçç nÌ~ Fmç ÒçkçÀçj mçí OççlçáDççíb
kçÀçí YççÇ oçí<ç OççjCç çÆkçÀS náS jnlçí nÌ DççÌj Jçí DçHçvçí çÆJççÆMçä kçÀçuç cçíb
ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj yçuç ÒççHlç kçÀjkçíÀ çÆJç<çcçpJçj GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
FmçkçíÀ çÆJçHççÆjlç pçyç oçí<ççíb kçÀç kçÀçuçyçuç #ççÇCç nçí pççlçç nÌ lçyç pJçj
kçÀçÇ JçíiççJçmLçç Mççblç nçí pççlççÇ nÌ~
Rog Nidan-
Fmç lçjn kçÀçÇ mçbÒçççqHlç lç=lççdzçkçÀ DççÌj ®çlçáLç&kçÀ pJçj cçíb GlHçVç nçílççÇ
nÌ~
çÆJç<çcç pJçj cçíb çÆuçvç oçí<çpçv³ç HççÆjCççcç :-
#ççÇCçí oçí<çí pJçj: mçÓ#cççí jmçççÆo<JçíJç uççdzçlçí ~~
uççÇvçlJçlkçÀçM³ç&JçÌJçC³ç&pçç[îççoçÇvççoOçççÆlç mç: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/66)
oçí<ç #ççÇCç nçívçí Hçj MçjçÇj cçíb mçá#cç mJç©Hç mçbçÆ®çlç jnlçí nÌ ~ Fmç
DçJçmLçç cçíb GlHçVç náDçç cçbo mJç©Hç kçÀç pJçj jmçççÆo OççlçáDççíb cçíb çÆJççÆuçvç
nçí pççlçç nÌ~ pJçj jmçççÆo OççlçáDççíb cçíb çÆJççÆuçvç nçí pççvçí mçí kç=ÀMçlçç,
oçÌyç&u³ç, çÆJçJçCç&lçç, iççÌjJçlçç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
çÆJç<çcç pJçj kçíÀ Dçv³ç HççÆjCççcç :-
DççmçVççÆJçJç=lççm³çlJççlñççílçmççb jmçJçççÆnvççcçd ~
DççMçá mçJç&m³ç JçHçá<ççí J³çççqHlçoçí&<çíCç pçç³çlçí ~
mçvlçlç: mçlçlçmlçívç, çÆJçHçjçÇlççí çÆJçHç³ç&³ççlçd ~~
çÆJç<çcççí çÆJç<çcççjcYççƬçÀ³ççkçÀçuççíevçá<ç²Jççvçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/67- 69)
jmçJçn ñççílçmç kçÀç cçáKç çÆJçJç=Êç DççÌj Flçj OççlçáDççíb kçíÀ mççHçí#çlçç mçí
mççÆcçHç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç JççlçççÆo oçí<ç MççÇIç´ iççÆlç mçí jmçJçn ñççílçmç cçíb
J³ççHlç nçí pççlçí nÌ ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb mçvlçlç pJçj mçoç kçÀçuç
yçvçç jnlçç nÌ~ ³çn kçíÀJçuç kçÀçuç kçíÀ ($çÝlçá SJçb HçÓJçç&vn F.) yçuçJççvç
DçLçJçç yçuççÆnvç nçívçí kçíÀ HççÆjCççcç mçí DçuHç ÒçcççCç cçíb kçÀcç ³çç DççÆOçkçÀ nçí
pççlçç nÌ~
mçvlçlç pJçj kçíÀ çÆJçHççÆjlç çqmLçlççÇ cçíb jnvçí mçí DççÌj jkçwlçJçn ñççílçmç
kçÀç cçáKç mçá#cçlçj nçívçí kçíÀ HççÆjCççcç mçí mçlçlçççÆo pJçj, mçvlçlç pJçj kçíÀ
çÆJçHççÆjlç jnlçí nÌ~ mçvlçlç pJçj kçíÀ Dçvçámççj ³çn mHçä nçílçç nÌ çÆkçÀ,
mçlçlçççÆo pJçj çÆvçjvlçj kçÀçuççJçOççÇ kçíÀ çÆuçS MçjçÇj cçíb çqmLçlç vç jnvçí kçíÀ
kçÀçjCç Fvníb çÆJç<çcçpJçj kçÀnlçí nÌ~
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí Fvníb çÆJç<çcçpJçj kçÀnç pççlçç nÌ ~
o çÆJç<çcçpJçjçíb kçÀç ÒççjbYç çÆJç<çcçlçç mçí nçílçç nÌ ~
o FvçkçÀç çƬçÀ³ççkçÀçuç (uç#çCç SJçb mçbÒçççqHlç) çÆJç<çcç jnlçç nÌ~
o MçjçÇj cçíb çqmLçlç jnvçí kçÀç DçvçáyçbOç kçÀçuççJçOççÇ YççÇ çÆJç<çcç jnlçç nÌ~
o oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS çÆJç<çcçpJçj MçjçÇj cçíb çqmLçlç jnlçç nÌ ~
mçvlçlç pJçj kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
OççlçácçÓ$çMçkç=ÀÜççÆnñççílçmççb J³çççÆHçvççí cçuçç:~
lççHç³çvlçmlçvçáb mçJçç& lçáu³çoÓ<³çççÆoJççÆ×&lçç: ~~
yççÆuçvççí içájJç: mlçyOçç çÆJçMçí<çíCç jmçççÆÞçlçç: ~
mçvlçlçb çÆvç<ÒççÆlçÜvÜç pJçjb kçáÀ³çá&: mçáoá:mçncçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/58-59)
16 Dr. A. S. Dudhamal
 ñççílççíçÆYççÆJç&mç=lçç oçí<çç içájJççí jmçJçççÆnçÆYç: ~~
mçJç&oínçvçáiçç: mlçyOçç pJçjb kçáÀJç&çqvlç mçvlçlçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 3/53 )
JççlçççÆo oçí<ç jmçççÆo mççlç Oççlçá, cçuç, cçÓ$çççÆo kçÀç Jçnvç kçÀjvçíJççuçí
ñççílçmççíb kçÀçí J³ççHlç kçÀjkçíÀ mçcHçáCç& MçjçÇj cçíb mçblççHç HçÌoç kçÀjlçí nÌ~ mçcççvç
içáCç³çákçwlç jmçççÆo Oççlçá DççÌj DçHçvçí DçvçákçÓÀuç oíMç-kçÀçuççvçámççj yçuç ÒççHlç
kçÀjkçíÀ Dçblçlç: yçuçJççvç náS oçí<ç içá© (Dççcç³çákçwlç) SJçb mlçyOç (çqmLçj)
nçíkçÀj jmç mçí DçççÆÞçlç nçílçí nÌ~ Fmç lçjn mçí Dçv³ç çÆkçÀmççÇ YççÇ oçí<ç DççÌj
kçÀçuç FvçkçíÀ mççLç çÆvç<ÒççÆlçÜvÜçÇ nçíkçÀj mçvlçlç pJçj kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçí
nÌ~ ³çn Dçl³çvlç kçÀ<ìoç³çkçÀ nçílçç nÌ~
mçvlçlçççÆo çÆJç<çcçpJçj kçíÀ oÓ<³ç : -
mçvlçlçb jmçjkçwlçmLç:, mççíev³çíÐçá: çÆHççÆMçlçççÆÞçlç: ~
cçíoçíiçlçmlç=lççdzçíeçqÚ, lJççqmLçcçppçiçlç: Hçávç: ~
kçáÀ³çç&®®çlçáLç&kçbÀ IççíjcçvlçkçbÀ jçíiç²jcçd ~~
(mçá.G. 39/ 67)
çÆJç<çcçpJçj kçíÀ oÓ<³ç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçí nÌ ~
çÆJç<çcçpJçj oÓ<³ç
1 mçvlçlç jmç
2 mçlçlç jkçwlç
3 Dçv³çíÐçá<kçÀ cççbmç
4 lç=lççdzçkçÀ cçío
5 ®çlçáLç&kçÀ DççqmLç,
cçppçç
mçvlçlçpJçj uç#çCç DççÌj kçÀçuç cç³çç&oç : -
mçHlççnb Jçç oMççnb Jçç ÜçoMççncçLçççÆHç Jçç ~
mçvlçl³çç ³ççíeçÆJçmçiççÇ& m³ççlçd mçvlçlç: mç çÆvçiçÐçlçí ~~
cçuçb pJçjçí<cçç OççlçÓvJçç mç MççÇIçb́ #çHç³çíÊçlç: ~
mçJçç&kçÀçjb jmççoçÇvççb Mçá×îççeMçá×îççeçÆHç Jçç ¬çÀcççlçd ~~
JççlççÆHçÊçkçÀHçÌÀ: mçHlç oMç ÜçoMç Jççmçjçvçd ~
Òçç³ççíevçá³çççÆlç cç³çç&oçb cççí#çç³ç ®ç JçOçç³ç ®ç ~~
Fl³ççqivçJçíMçm³ç cçlçb nçjçÇlçm³ç Hçávç: mcç=çÆlç: ~
çÆÜiçáCçç mçHlçcççÇ ³ççJçVçJçc³çíkçÀçoMççÇ lçLçç ~~
S<çç çÆ$çoçí<çcç³çç&oç cççí#çç³ç ®ç JçOçç³ç ®ç ~
Mçá×îçMçá×çÌ pJçj: kçÀçuçb oçÇIç&cçH³çvçáJçlç&lçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/60-63)
oMççnb ÜçoMççnb Jçç mçHlççnb Jçç mçáoá:mçn: ~~
mç MççÇIç´b MççÇIç´kçÀççÆjlJççlçd ÒçMçcçb ³çççÆlç nçqvlç Jçç ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 54)
Rog Nidan-
mç Mçá×îç JççeH³çMçá×îçç Jçç jmççoçÇvççcçMçí<çlç: ~~
mçHlççnççÆo<çá kçÀçuçí<çá ÒçMçcçb ³çççÆlç nçqvlç Jçç ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 57)
mçvlçlç pJçj mçí GlHçVç náS G<cçç mçí cçuç, cçÓ$ç F. cçuççíb DççÌj jmçççÆo
mçHlçOççlçáDççíb kçÀç DççÆlççÆMçIç´lçç mçí Mççí<ç nçí pççlçç nÌ ~ Dçblçlç: jmçççÆo
OççlçábDççíb kçÀçÇ mçYççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ MçáçÆ× nçí pççvçí Hçj çÆvçcvç çÆovççíb kçÀç
kçÀçuççJçOççÇ içápçj pççvçí kçíÀ yçço mçvlçlç pJçj çÆJçmçiç& kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
mçvlçlç pJçj çÆoJçmç
Jççlç ÒçOççvç mççlç (7)
çÆHçÊç ÒçOççvç omç (10)
kçÀHçÀ ÒçOççvç yççjn (12)
pçyç lçkçÀ jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀçÇ MçáçÆ× vçnçÇb nçílççÇ, lçyç lçkçÀ ³çí Jççlç,
çÆHçÊç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç ¬çÀcçMç: DçHçvçí- DçHçvçí kçÀçuççJçOççÇ kçíÀ yçço cççjkçÀ nçí
pççlçí nÌ, Símçç DççqivçJçíMç kçÀç cçlç nÌ~
cçnçÆ<ç& nçjçÇlç kçíÀ Dçvçámççj jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀçÇ MçáçÆ× ³ççíi³ç ÒçkçÀçj mçí
nçívçí kçíÀ yçço Jççlç ÒçOççvç mçblçlç pJçj 14 çÆovç, çÆHçÊç ÒçOççvç pJçj 18
çÆovç DççÌj kçÀHçÀ ÒçOççvç pJçj 22 çÆovç kçíÀ yçço Mççblç nçí pççlçç nÌ~ FmçkçíÀ
çÆJçHççÆjlç pçyç jmçççÆo OççlçábDççíb kçÀçÇ MçáçÆ× vç nçívçí Hçj Jççlç, çÆHçÊç SJçb kçÀHçÀ
oçí<ç ¬çÀcçMç: DçHçvçí-DçHçvçí kçÀçuççJçOççÇ kçíÀ yçço cççjkçÀ nçí pççlçí nÌ ~
nççÆjlç mçbçÆnlçç kçíÀ Dçvçámççj mçblçlçpJçj kçíÀ çÆJçmçiç& kçÀç kçÀçuççJçOççÇ :-
mçvlçlç pJçj çÆoJçmç
Jççlç ÒçOççvç 14
çÆHçÊç ÒçOççvç 18
kçÀHçÀ ÒçOççvç 22
mçvlçlç pJçj kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç :-
kçÀçuçoÓ<³çÒçkç=ÀçÆlççÆYçoçí&<çmlçáu³ççí çÆn mçvlçlçcçd ~~
çÆvç<Òçl³çvççÇkçÀ: kçáÀ©lçí lçmcççp%çí³ç: mçáoá:mçn: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 55)
kçÀçuç, oÓ<³ç, Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ mçcççvç DççÌj çÆpçmçkçÀç kçÀçíF& çÆJçjçíOççÇ vç nçí
(çÆvç<Òçl³çvççÇkçÀ) Símçí mçblçlç pJçj kçÀçí JççlçççÆo oçí<ç GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
kçÀçuç kçíÀ içáCç DççÌj ÒçYççJç, jmçççÆo oÓ<³ççíb kçíÀ içáCç mçblçlç pJçj mçí
çÆHç[çÇlç ©iCç kçÀçÇ Òçkç=ÀçÆlç lçLçç oçí<ççíb kçíÀ içáCç ³çí mçYççÇ YççJç pJçj GlHçVç
kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS mçn³ççíiççÇ yçvç pççlçí nÌ ~ pJçj kçíÀ çÆJçHçjçÇlç DçLçç&lç pJçj
GlHçVç vç nçí FmçkçíÀ çÆuçS kçÀçíF& YççJç Mçí<ç vçnçÇb jnlçç, Fmç çÆuçS Fmçí
çÆvç<Òçl³çvççÇkçÀ pJçj kçÀnlçí nÌ DççÌj FmççÇ kçÀçjCç mçvlçlç pJçj oá:mçn DççÌj
DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
17 Dr. A. S. Dudhamal
mçvlçlçpJçj kçíÀ ÜçoMççÞç³ççÇ YççJç :- (jmçççÆo) Fvçcçíb mçí çÆkçÀmççÇ SkçÀ kçíÀ yçuç kçÀçí ÒççHlç kçÀjkçíÀ yçuçJççvç
³çLçç OççlçÓbmlçLçç cçÓ$çb HçájçÇ<çb ®çççÆvçuçço³ç: ~~ (ÒçkçÀçíçÆHçlç) náS oçí<ç cçíoçíJçn ñççílçmççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ çÆovç DççÌj
³çáiçHç®®ççvçáHçÐçvlçí çÆvç³çcççlçd mçvlçlçí pJçjí ~ jçlç kçÀçí çÆcçuççkçÀj 24 Içbìçíb cçíb SkçÀ yççj DççvçíJççuçç Dçv³çíÐçá<kçÀ pJçj HçÌoç
(®ç. çÆ®ç. 3/ 56) kçÀj oílçí nÌ~
mçvlçlç pJçj cçíb oÓd<³ççíb kçÀçÇ J³ççHçkçÀlçç DççÆOçkçÀ nçílççÇ nÌ ~ lç=lççdzçkçÀ DççÌj ®çlçáLç&kçÀ pJçj :-
o Fmçcçíb jmç, jkçwlç, cççbmç, cçío, cçppçç, DççqmLç DççÌj Mçá¬çÀ ³çí oçí<ççíeçqmLçcçppçiç: kçáÀ³çç&lçd lç=lççdzçkçÀ®çlçáLç&kçÀçÌ ~~
mççlç OççlçÓ (®ç. çÆ®ç. 3/ 64)
o HçájçÇ<ç DççÌj cçÓ$ç ³çí oçí cçuç DççÌj o lç=lççdzçkçÀ pJçj cçíb oçí<ç DççqmLçiçlç nçílçí nÌ ~
o Jççlç, çÆHçÊç lçLçç kçÀHçÀ ³çí lççÇvç oçí<ç o ®çlçáLç&kçÀ pJçj cçíb oçí<ç cçppççiçlç nçílçí nÌ ~
Símçí SkçÓÀCç yççjn YççJççíb kçíÀ oÓä nçívçí mçí mçvlçlç pJçj kçÀçÇ mçbÒçççqHlç çÆJç<çcç pJçj cçíb oçí<ç iççÆlç :-
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí ÜçoMççÞç³ççÇ kçÀnç nÌ~ iççÆlçÜîçí&kçÀçvlçjçev³çíÐçáoçí&<çm³ççíkçwlççev³çLçç HçjÌ: ~
mçlçlç pJçj kçíÀ uç#çCç :- Dçv³çíÐçá<kçbÀ pJçjb kçáÀ³çç&oçÆHç mçbçÆÞçl³ç MççíçÆCçlçcçd ~~
jkçwlçOççlJççÞç³ç: Òçç³ççí oçí<ç: mçlçlçkçbÀ pJçjcçd ~~ cççbmçñççílççbm³çvçáiçlççí pçvç³çílçd lçá lç=lççdzçkçÀcçd ~
mçÒçl³çvççÇkçÀ: kçáÀ©lçí kçÀçuçJç=çÆ×#ç³ççlcçkçÀcçd ~ mçbçÆÞçlççí cçíomççí cççiç¥ oçí<ç½çççÆHç ®çlçáLç&kçÀcçd ~~
Dçnçíjç$çí mçlçlçkçÀçÌ ÜçÌ kçÀçuççvçáJçlç&lçí ~~ Dçv³çíÐçá<kçÀ: ÒççÆlççÆovçb çÆnlJçç lç=lççdzçkçÀ: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 61-62) çÆovçܳçb ³ççí çÆJçÞçc³ç Òçl³çíçÆlç mç ®çlçáLç&kçÀ: ~~
Dçnçíjç$çí mçlçlçkçÀçí ÜçÌ kçÀçuççJçvçáJçlç&lçí ~ (®ç. çÆ®ç. 3/ 65-67)
oçí<ççí jkçwlççÞç³ç: Òçç³ç: kçÀjçíçÆlç mçlçlçb pJçjcçd ~~ çÆJç<çcçpJçj kçíÀ Jçíiç ÒççÆlççÆovç, SkçÀ çÆovç DçLçJçç oçí çÆovç kçíÀ Dçvlçjçuç
Dçnçíjç$çm³ç çÆÜ: m³ççlçd ..............~ mçí Dççlçí nÌ~ FvçkçíÀ vççcç DççÌj pJçjJçíiç GlHççÆÊç kçÀç ÒçYççJç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí
( Dç. Ë. çÆvç. 2/69) nÌ~
o HçjmHçj çÆJç©× Símçí JççlçççÆo oçí<ç jkçwlç OççlçÓ kçíÀ DççÞç³ç mçí kçÀcç çÆJç<çcçpJçj Oççlçá oáäçÇ ÒçYççJç
DççÌj DççÆOçkçÀ nçívçí Jççuçí mçlçlç pJçj kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçí nÌ ~ Dçv³çíÐçá<kçÀ jkçwlç çÆovç cçíb SkçÀyççj
o Fmç pJçj kçÀç çÆovç DççÌj jçlç (24 Içbìçíb) cçíb oçí yççj GlHçVç lç=lççdzçkçÀ cççbmç SkçÀ çÆovç kçíÀ yçço
nçíkçÀj çÆJçmçiç& nçí pççlçç nÌ ~ ®çlçáLç&kçÀ cçío oçí çÆovç kçíÀ yçço
Dçv³çíÐçá<kçÀ pJçj kçíÀ uç#çCç :-
kçÀçuçÒçkç=ÀçÆlçoÓ<³ççCççb ÒççH³çÌJççv³çlçcççod yçuçcçd ~
lç=lççdzçkçÀ pJçj :-
Dçv³çíÐçá<kçbÀ pJçjb oçí<ççí ©odOJçç cçíoçíJçnç: çÆmçjç: ~~ kçÀHçÀçÆHçÊçççÆl$çkçÀûççnçÇ Hç=<þçÜçlçkçÀHçÀçlcçkçÀ: ~
mçÒçl³çvççÇkçÀçí pçvç³çl³çíkçÀkçÀçuçcçnçÆvç&çÆMç ~ JççlççÆHçÊçççq®sjçíûççnçÇ çÆ$ççÆJçOç: m³ççÊç=lççdzçkçÀ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 63-64) (®ç.çÆ®ç.3/71)
Dçv³çíÐçá<kçÀmlJçnçíjç$ç SkçÀkçÀçuçb ÒçJçlç&lçí ~ lç=lççdzçkçÀ pJçj kçíÀ oçí<ç kçÀçÇ ÒçOççvçlçç mçí DçJç³çJççíb Hçj nçívçíJççuçí ÒçYççJç
lç=lççdzçkçÀmlç=lççdzçíeçÆn, ®çlçáLçí&eçqÚ ®çlçáLç&kçÀ: ~~ kçíÀ Dçvçámççj çÆvçcvç lççÇvç ÒçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
(mçá.G. 39/ 70-71) lç=lççdzçkçÀ pJçj kçíÀ oçí<ç mLççvç uç#çCç
...mçkç=Àov³çíÐçájççÆÞçlç: ~ kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç çÆ$çkçÀççqmLç çÆ$çkçÀmçbçÆOç mlçbYç
lççqmcçvcççbmçJçnç vçç[çÇ:........ ~~ Jççlç DççÌj kçÀHçÀ Hç=<þ Hç=<þ MçÓuç DççÌj ûçn
( Dç. Ë. çÆvç. 2/70)
Jççlç DççÌj çÆHçÊç çÆMçj çÆMçjçíûçn
Dçv³çíÐçá<kçÀ pJçj cçíb cççbmçJçn ñççílçmç cçíb (vçç[çÇ) JççlçççÆo oçí<ç
DçççÆÞçlç jnlçí nÌ~ Fmçcçíb pJçj çÆovç DççÌj jçlç Símçí 24 Içbìçíb cçíb SkçÀ yççj o kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç ÒçOççvç lç=lççdzçkçÀ pJçj cçíb oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç
nçÇ Dççlçç nÌ~ kçÀçuç (JçmçblçççÆo $çÝlçá), Òçkç=ÀçÆlç (JççlçççÆo oçí<ç) lçLçç oÓ<³ç çÆ$çkçÀççqmLç nçívçí mçí çÆ$çkçÀ mçbçÆOç cçíb mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan- 18 Dr. A. S. Dudhamal
 o Jççlç DççÌj kçÀHçÀ ÒçOççvç lç=çÆlç³çkçÀ pJçj cçíb oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç
Hç=<þ cçíb nçívçí mçí kçÀçjCç Hç=<þ mLççvç cçíb MçÓuç DççÌj ûçn GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Jççlç DççÌj çÆHçÊç ÒçOççvç lç=çÆlç³çkçÀ pJçj cçíb oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç
çÆMçj cçíb nçílçç nÌ DççÌj GmçkçíÀ kçÀçjCç çÆMçjçíûçn GlHçVç nçílçç nÌ~
.........cçíoçívçç[çÇmlç=lççdzçkçíÀ ~~
ûççnçÇ çÆHçÊçççÆvçuççvcçÓOvç&çqm$çkçÀm³ç kçÀHçÀçÆHçÊçlç: ~
mçHç=<þm³çççÆvçuçkçÀHçÀçlmç ®çÌkçÀçnçvlçj: mcç=lç: ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/70-71)
cçíoiçlç ñççílçmç cçíb JççlçççÆo oçí<ç DçççÆÞçlç nçívçí mçí lç= lççdzçkçÀ pJçj
GlHçVç nçílçç nÌ~ SkçÀ çÆovç kçíÀ yçço çÆlçmçjí çÆovç FmçkçÀç ÒçYççJç çÆoKçuççF&
oílçç nÌ~
®çlçáLç&kçÀ pJçj kçíÀ uç#çCç :-
®çlçáLç&kçÀçí oMç&³ççÆlç ÒçYççJçb çÆÜçÆJçOçb pJçj: ~
pç²çY³ççb Þuçíçq<cçkçÀ: HçÓJç¥ çÆMçjmlççíeçÆvçuçmçcYçJç: ~~
(®ç.çÆ®ç.3/72)
oçí<ç ÒçOççvçlçç kçíÀ Dçvçámççj SJçb DçJç³çJç ³çç mLççvççíb Hçj nçívçíJççuçí
ÒçYççJç kçíÀ Dçvçámççj ®çlçáLç&kçÀ pJçj kçíÀ çÆvçcvç oçí ÒçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
®çlçáLç&kçÀ pJçj kçíÀ oçí<ç mLççvç uç#çCç
1) kçÀHçÀ pçbIçç pçbIçç Jçíovçç
2) Jççlç çÆMçj çÆMçj:MçÓuç
o kçÀHçÀ ÒçOççvç ®çlçáLç&kçÀ pJçj cçíb oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç pçbIçç cçíb
nçílçç nÌ DççÌj GmçkçíÀ kçÀçjCç pçbIççMçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jççlç ÒçOççvç ®çlçáLç&kçÀ pJçj cçíb oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç çÆMçj cçíb
nçílçç nÌ DççÌj GmçkçíÀ kçÀçjCç çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
®çlçáLç&kçÀçí cçuçí cçíoçícçppççmL³çv³çlçcççÆmLçlçí ~
cçppçmLç SJçíl³çHçjí ÒçYççJçb mç lçá oMç&³çílçd ~~
çÆÜOçç kçÀHçÀívç pç²çY³ççb mç HçÓJç¥ çÆMçjmççíeçÆvçuççlçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/72-73)
o ®çlçáLç&kçÀ pJçj cçíb JççlçççÆo oçí<ç cçío, cçppçç SJçb DççqmLç OççlçáDççíb
kçíÀ DççÞç³ç mçí jnlçí nÌ~
o kçáÀs Dçç®çç³ççí& kçíÀ Dçvçámççj oçí<ç kçíÀJçuç cçppççiçlç nçívçí Hçj nçÇ
®çlçáLç&kçÀ pJçj GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç :-
çÆJç<çcçpJçj SJççv³ç½çlçáLç&kçÀçÆJçHç³ç&³ç: ~
çÆ$ççÆJçOççí OççlçájíkçÌÀkçÀçí çÆÜOççlçámLç: kçÀjçíçÆlç ³çcçd ~~
(®ç.çÆ®ç.3/73)
çÆvçl³çb cçvopJçjçí ©#ç: MçÓvçkçÀmlçívç mççÇoçÆlç ~
Rog Nidan-
mlçyOçç²: Þuçí<cçYçÓçƳç<þçí YçJçíÜçlçyçuççmçkçÀçÇ ~~
(Dç.mçb.çÆvç.3/96)
DççqmLçcçppççíYç³çiçlçí ®çlçáLç&kçÀçÆJçHç³ç&³ç: ~~
çÆ$çOçç, Üîçnb pJçj³ççÆlç çÆovçcçíkçbÀ lçá cçágççÆlç ~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/73)
JççlçççÆo oçí<ç DççqmLç SJçb cçppçç Fvç oçí OççlçáDççíb cçíb DçççÆÞçlç nçívçí Hçj
®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç vççcçkçÀ çÆJç<çcçpJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~ Fmçcçíb pJçjJçíiç oçí
çÆovç jnlçç nÌ DççÌj SkçÀ çÆovç kçíÀ çÆuçS pJçjJçíiç kçÀç çÆJçmçiç& nçílçç nÌ ~
®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç kçíÀ lççÇvç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1 Jççlçpç ®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç
2 çÆHçÊçpç ®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç
3 kçÀHçÀpç ®çlçáLç&kçÀ çÆJçHç³ç&³ç
çÆJç<çcç pJçj kçÀçÇ çÆ$çoçí<ç ÒçOççvçlçç :-
Òçç³çMç: mççÆVçHççlçívç oáä: HçgççÆJçOççí pJçj: ~
mççÆVçHççlçí lçá ³ççí YçÓ³ççvçd mç oçí<ç: HççÆjkçÀçÇçÆlç&lç: ~~
(®ç.çÆ®ç.3/74)
çÆJç<çcç pJçj Òçç³ç: mççÆVçHçççÆlçkçÀ nçílçç nÌ~ çÆpçmç oçí<ç kçÀçÇ ÒçOççvçlçç
nçílççÇ nÌ, Gmç oçí<ç kçíÀ uç#çCç Òçyçuçlçç mçí çÆoKçuççF& oílçí nÌ~
pJçj GlHççÆÊç kçíÀ kçÀçjCç :-
$çÝlJçnçíjç$çoçí<ççCççb cçvçmç½ç yçuççyçuççlçd ~
kçÀçuçcçLç&JçMçç®®çÌJç pJçjmlçb lçb ÒçHçÐçlçí ~~
(®ç.çÆ®ç.3/75)
kçÀíçÆ®çtÓlçççÆYç<ç²çílLçb yç´áJçlçí çÆJç<çcçpJçjcçd ~
(mçá. G. 39/68)
$çÝlçá, çÆovç, jçlç, cçvç DççÌj oçí<ç Fvç mçYççÇ kçÀç yçuçJççvç nçívçç ³çç
oáyç&uç nçívçç DççÌj DçLç&JçMç (HçÓJç&pçvcç kçíÀ kçÀcç&) mçí kçÀçuç çÆJçMçí<çlçç mçí
çÆJç<çcçpJçj GlHçVç nçílçç nÌ~ mçáÞçálçç®çç³ç& vçí çÆJç<çcç pJçj kçÀç kçÀçjCç
YçálçyççOçç nçívçç kçÀnç nÌ~
ÒçuçíHçkçÀ pJçj :-
ÒççÆuçcHççÆVçJç içç$çççÆCç Içcçí&Cç iççÌjJçíCç ®ç ~
cçvopJçjçÆJçuçíHççÇ ®ç mçMççÇlç: m³ççlçd ÒçuçíHçkçÀ: ~~
(Dç.mçb.çÆvç.3/96)
ÒçuçíHçkçÀ pJçj cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o MçjçÇj kçíÀ mçYççÇ DçJç³çJç mJçío mçí çÆuçHlç nçílçí nÌ ~
o DçbiçiççÌjJç lçLçç MççÇlçlçç kçíÀ mççLç cçvo pJçj kçÀçÇ DçvçáYçÓlççÇ nçílççÇ nÌ ~
DçOç&oínçqmLçlç pJçj:-
çÆJçoiOçeVçjmçí oíní Þuçí<cççÆHçÊçí J³çJççqmLçlçí ~
19 Dr. A. S. Dudhamal
 lçívççOç¥ MççÇlçuçb oíncçOç&cçá<Cçb Òçpçç³çlçí ~~
( cçç. çÆvç. pJçj -42)
Yçákçwlç DçVç kçÀç çÆJçoçn nçívçí mçí çÆJçoiOç DçVçjmç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí
pççlççÇ nÌ ~ Fmç çÆJçoiOç DçVç jmç mçí mJçíoJçn DççÌj jmçJçn ñççílçmç cçíb
DçJçjçíOç HçÌoç nçílçç nÌ~ Fmç çqmLçlççÇ cçíb DçHçvçí nílçÓDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀHçÀ
DççÌj çÆHçÊç oçí<ççíb mçí DçOç&oínçqmLçlç pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀHçÀ MçjçÇj kçíÀ DççOçí çÆnmmçí cçíb DççÌj çÆHçÊç MçjçÇj kçíÀ DççOçí
çÆnmmçí cçíb çqmLçlç nçí pççlçç nÌ~
o kçÀHçÀ çqmLçlç oín kçÀç DçOç&Yççiç MççÇlç DççÌj çÆHçÊç çqmLçlç oín kçÀç
DçOç&Yççiç G<Cç uçiçlçç nÌ~ Fmçí DçOç&oínçqmLçlç pJçj kçÀnlçí nÌ~
MççÇlçHçççÆCç-HççopJçj :-
kçÀç³çí oáäb ³çoç çÆHçÊçb Þuçí<cçç ³çoç ®ççvlçí J³çJççqmLçlç: ~
lçívççí<cçlJçb MçjçÇjm³ç MççÇlçlJçb nmlçHçço³ççí: ~~
kçÀç³çí Þuçí<cçç ³çoç oáä: çÆHçÊçb ®ççvlçí J³çJççqmLçlçcçd ~
MççÇlçlJçb lçívç içç$ççCççcçá<CçlJçb nmlçHçço³ççí: ~~
(Dç.mçb çÆvç. 2/100-102)
o MçjçÇj kçíÀ cçO³ç Yççiç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç çqmLçlç jnlçç nÌ DççÌj
kçÀHçÀ oçí<ç nmlç DççÌj Hçço cçíb çqmLçlç jnlçç nÌ ~
o çÆHçÊç çqmLçlç MçjçÇj kçÀç cçO³ç Yççiç G<Cç SJçb kçÀHçÀ çqmLçlç MççKçç
Yççiç MççÇlç jnlçç nÌ ~ Fmçí MççÇlç HçççÆCç-Hçço pJçj kçÀnlçí nÌ~
G<CçHçççÆCç-HççopJçj :-
o MçjçÇj kçíÀ cçO³ç Yççiç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ jnlçç nÌ DççÌj çÆHçÊç oçí<ç
nmlç-Hçço mLççvç cçíb çqmLçlç jnlçç nÌ ~
o kçÀHçÀ çqmLçlç MçjçÇj kçÀç cçO³ç Yççiç MççÇlç SJçb çÆHçÊç çqmLçlç MççKçç
Yççiç G<Cç nçí pççlçç nÌ ~ Fmçí G<Cç HçççÆCç-Hçço pJçj kçÀnlçí nÌ~
MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj :-
lJçkçwmLççÌ Þuçí<cçççÆvçuççÌ MççÇlçcççoçÌ pçvç³çlççí pJçjí ~
lç³ççí: ÒçMççvlç³ççí: çÆHçÊçcçvlçí oçnb kçÀjçíçÆlç ®ç ~~
(mçá.G. 39/59)
Dçv³ç®®ç mççÆVçHççlççílLççí ³ç$ç çÆHçÊçb Hç=LçkçÀd çqmLçlçcçd ~
lJççÆ®ç kçÀçí<þíeLçJçç oçnb çÆJçoOçççÆlç Hçájçíevçá Jçç ~~
lçÜÜçlçkçÀHçÀçÌ MççÇlçb, oçnççÆooá&mlçjmlç³ççí: ~
( Dç.Ë. çÆvç. 2 / 34, 35 )
o mççÆVçHççlçpç pJçj cçíb çÆHçÊç oçí<ç Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç mçí Dçuçiç
jnkçÀj lJç®çç DççÌj kçÀçí<þ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ pJçj kçíÀ
ÒççjbYç lçLçç Dçblç cçíb oçn GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o FmççÇ lçjn çÆHçÊç oçí<ç mçí Dçuçiç jnkçÀj Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç
lJç®çç DççÌj kçÀçí<þ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ pJçj kçíÀ ÒççjbYç lçLçç
Dçblç cçíb MççÇlçlçç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~
Rog Nidan-
o Fvç oçívççíb ÒçkçÀçj kçíÀ pJçjçíb cçíb oçnHçÓJç&kçÀ pJçj DççÆOçkçÀ
kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
MççÇlççoçÌ lç$ç çÆHçÊçívç kçÀHçíÀ m³ççqvolçMççíçÆ<çlçí ~~
MççÇlçí MççvlçíecuçkçÀçí cçÓ®sç& cçomlç=<Cçç ®ç pçç³çlçí ~
( Dç.Ë. çÆvç. 2 / 36)
o MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj cçíb çÆHçÊç Üçjç ÒçLçcçlç: kçÀHçÀ kçÀç çÆJçuç³çvç
nçíkçÀj kçÀHçÀ kçÀç m³çvovç nçílçç nÌ~ çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç mçí yçço
cçíb êJççÇYçÓlç náDçç kçÀHçÀ Mçá<kçÀ nçí pççlçç nÌ~
o kçÀHçÀ kçíÀ Mçcçvç nçívçí Hçj DçcuçkçÀ (Dçcuç ®sçÆo&) cçÓ®sç&, cço,
lç=<Cçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
oçnHçÓJç&kçÀ pJçj :-
kçÀjçíl³ççoçÌ lçLçç çÆHçÊçb lJçkçwmLçb oçncçlççÇJç ®ç ~
lççqmcçvçd ÒçMççvlçí çqlJçlçjçÌ kçÀ©lç: MççÇlçcçvlçlç: ~~
(mçá.G. 39/60)
oçnçoçÌ Hçávçjvlçí m³çámlçvêç <þçÇJçJççÆcçkçwuçcçç: ~
(cçç. çÆvç. 2. pJçjçÆvçoçvçcçd )
oçnHçÓJç&kçÀ pJçj cçíb Jççlç SJçb kçÀHçÀ mçí çÆHçÊç Mçcçvç nçívçí Hçj lçvêç,
çÆ<þJçvç, ®sçÆo&, kçwuçcç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
MççÇlçHçÓJç&kçÀ SJçb oçnHçÓJç&kçÀ pJçj kçÀçÇ mççO³ççmççO³çlçç :-
ÜçJçílççÌ oçnMççÇlçççÆopJçjçÌ mçbmçiç&pççÌ mcç=lççÌ ~
oçnHçÓJç&mlç³ççí: kçÀä: kç=À®s^mççO³çlçcç½ç mç: ~~
(mçá. G. 39/59-61)
MççÇlçHçÓJç&kçÀ lçLçç oçnHçáJç&kçÀ Fvç oçívççíb pJçjçíb kçÀçÇ lçáuçvçç cçíb oçnHçÓJç&kçÀ
pJçj Dçl³çvlç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
Oççlçáiçlç pJçj
1) jmçiçlç pJçj :-
içá©lJçb oÌv³çcçáÜíiç: mçovçb sÐç&jçí®çkçÀçÌ ~
jmççqmLçlçí yççÆnmlççHç: mçç²cçoçí& çÆJçpç=cYçCçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç.3/76)
içá©lçç Ëo³ççílkçwuçíMç: mçovçb sÐç&jçí®çkçÀçÌ ~
jmçmLçí pJçjí çÆuç²b oÌv³çb ®ççm³ççíHçpçç³çlçí ~~
(mçá. G. 39/83)
içá©lçç, oÌv³ç, GÜíiç, Dçbiçmçço, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, yççÔ³çmçblççHç,
Dçbiçcço& SJçb Dçl³ççÆOçkçÀ pç=cYçç ³çí jmçiçlç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
2) jkçwlçiçlç pJçj :-
jkçwlççí<Cçç: çÆHç[kçÀçmlç=<Cçç mçjkçwlçb <þçÇJçvçb cçáná: ~
oçnjçiçYç´cçcçoÒçuççHçç jkçwlçmçbçqmLçlçí ~~ (®ç. çÆ®ç.3/77)
jÊçÀçÆvççq<þJçvçb oçnçí cççínMso&vç-çÆJçYç´cççÌ ~
20 Dr. A. S. Dudhamal
 ÒçuççHç: çÆHç[kçÀç lç=<Cçç jkçwlçÒççHlçí pJçjí vç=Cççcçd ~~
(mçá. G. 39/84)
o G<Cçlçç ³çákçwlç Dççjkçwlç JçCççÇ& çÆHççÆìkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o oçn, lç=<CçççÆOçkçw³ç, yççj-yççj mçjkçwlç <þçÇJçvç, ÒçuççHç, cço,
cççín SJçb çÆJçYç´cç ³çí uç#çCç jkçwlçiçlç pJçj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
3) cççbmçiçlç pJçj :-
Dçvlçoç&n: mçlç=Ccççín: mçiuçççÆvç: mç=äçÆJçìdkçÀlçç ~
oçÌiç&vO³çb içç$ççÆJç#çíHççÌ pJçjí cççbmççqmLçlçí YçJçílçd ~~
(®ç. çÆ®ç.3/78)
çÆHççqC[kçÀçíÜí<ìvçb lç=<Cçç mç=äcçÓ$ç-HçÓjçÇ<çlçç ~
T<cççevlçoç&n-çÆJç#çíHççÌ iuçççÆvç: m³ççvcççbmçiçí pJçjí ~~
(mçá. G. 39/85)
o cççbmçiçlç pJçj cçíb Dçvlçoç&n, lç=<Cçç, cççín, iuçççÆvç, oçÌiç&vO³ç,
içç$ççÆJç#çíHç (nçLç-HçÌjçíb kçÀçí FOçj-GOçj HçìkçÀvçç) SJçb
çÆHççqCæ[kçÀçíÜíävç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç DççÌj DççÆlçmççj GlHçVç nçílçç nÌ~
4) cçíoçíiçlç pJçj :-
mJçíomlççÇJç´ç çÆHçHççmçç ®ç ÒçuççHççí Jçc³çYççÇ#CçMç: ~
mJçiçvOçm³ççmçnlJçb ®ç cçío:mLçí iuççv³çjçí®çkçÀçÌ ~~
(®ç. çÆ®ç.3/79)
Yç=Mçb mJçíomlç=<çç cçÓ®sç& ÒçuççHçMsçÆo&jíJç ®ç ~
oçÌiç&vO³ççjçí®çkçÀçÌ iuçççÆvçcçí&o:mLçí ®ççmççÆn<Cçálçç ~~
(mçá. G. 39/86)
o mJçíoççÆOçkçw³ç, lç=<Cçç, ÒçuççHç, sçÆo&, iuçççÆvç, Dç©çÆ®ç SJçb
DçmççÆn<Cçálçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o oçÌiç&vO³ç kçíÀ kçÀçjCç mJç³çb kçÀí MçjçÇj kçÀçÇ içvOç mJç³çb mçnvç kçÀj
vçnçÇb mçkçÀlçç ~ ³çí cçíoçíiçlç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
5) DççqmLçiçlç pJçj uç#çCç :-
çÆJçjíkçÀJçcçvçí ®ççíYçÌ mçççqmLçYçíob ÒçkçáÀpçvçcçd ~
çÆJç#çíHçCçb ®ç içç$ççCççb éççmç½çççqmLçiçlçí pJçjí ~~
(®ç. çÆ®ç.3/ 80)
YçíoçíemLvççb kçÓÀpçvçb éççmççí çÆJçjíkçÀMsçÆo&jíJç ®ç ~
çÆJç#çíHçCçb ®ç içç$ççCççcçílçoçqmLçiçlçí pJçjí ~~
(mçá. G. 39/87)
DççÆlçmççj SJçb sçÆo&, DççqmLçYçíoJçlç Jçíovçç, kçbÀþ kçáÀpçvç, içç$ç
çÆJç#çíHçCç SJçb éççmçççÆOçkçw³ç ³çí DççqmLçiçlç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ~
6) cçppççiçlç pJçj :-
çÆnkçwkçÀç éççmçmlçLçç kçÀçmçmlçcçmç½çççÆlçoMç&vçcçd ~
Rog Nidan-
cçcç&®síoçí yççÆn: MçÌl³çb oçnçíevlç½çÌJç cçppçiçí ~~
(®ç. çÆ®ç.3/ 81)
lçcç: ÒçJçíMçvçb çÆnkçwkçÀç kçÀçmç: MçÌl³çb JççÆcçmlçLçç ~
Dçvlçoç&nçí cçnçéççmççí cçcç&®sío½ç cçppçiçí ~~
(mçá. G. 39/88)
çÆnkçwkçÀç, (cçnç) éççmç, kçÀçmç, sçÆo&, lçcç ÒçJçíMç, cçcç& síovçJçlç
HççÇæ[ç, yççÔ³çlç: MçÌl³ç DççÌj Dçvlçoç&n ³çí cçppççiçlç pJçj kçíÀ uç#çCç nÌ ~
7) Mçá¬çÀiçlç pJçj :-
Mçá¬çÀmLççvçiçlç: Mçá¬çÀcççí#çb kç=ÀlJçç çÆJçvççM³ç ®ç ~
ÒççCçb Jçç³Jççqivçmççícç̽ç mççOç¥ iç®sl³çmççÌ çÆJçYçá: ~~
(®ç. çÆ®ç.3/ 82)
cçjCçb ÒççHvçá³ççlçd lç$ç Mçá¬çÀmLççvçiçlçí pJçjí ~
MçíHçÀmç: mlçyOçlçç cççí#ç: Mçá¬çÀm³ç lçá çÆJçMçí<çlç: ~~
oiOJçívOçvçb ³çLçç JççqÚOçç&lçÓvçd nlJçç ³çLçç çÆJç<çcçd ~
kç=Àlçkç=Àl³ççí Jç´pçí®sççqvlçb oínb nlJçç lçLçç pJçj: ~~
(mçá. G. 39/89-90)
Mçá¬çÀiçlç pJçj cçíb çÆvçcvçuç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆMçMvçíbçqvê³ç cçíb mlçyOçlçç DççlççÇ nÌ ~
o Mçá¬çÀ kçÀç ñççJç nçí pççlçç nÌ ³çç Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀç vççMç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb jçíiççÇ kçÀçÇ cç=l³çá YççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
kçÀç<þççÆo FvOçvç kçíÀ Kçlcç nçívçí mçí Dççqivç Mççblç nçí pççlçç nÌ DçLçJçç
çÆJç<ç kçÀç ÒçYççJç MççjçÇçÆjkçÀ OççlçáDççíb kçÀç vççMç nçí pççvçí Hçj Mççvlç nçí pççlçç
nÌ, GmççÇ ÒçkçÀçj Mçá¬çÀ Oççlçáiçlç pJçj YççÇ MçjçÇj kçÀçí vçä kçÀjkçíÀ Mççvlç nçí
pççlçç nÌ~
Oççlçáiçlç pJçj cçíb JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ uç#çCç: -
JççlççÆHçÊçkçÀHçÀçílLççvççb pJçjçCççb uç#çCçb ³çLçç ~
lçLçç lçí<ççb çÆYç<çiyç´Ó³çççÆo<JçJççÆHç yçáçÆ×cççvçd ~
mçcçmlçÌ: mççÆVçHççlçívç OççlçámLçcççÆHç çÆvççÆo&Mçílçd ~
ÜvÜpçb ÜvÜpçÌjíJç oçí<ç̽çççÆHç Jçoílkç=Àlçcçd ~~
(mçá. G. 39/91-92)
yçáçÆ×cççvç JçÌÐç vçí JççlçççÆo ÒçkçÀçj kçíÀ pJçjçíb kçíÀ uç#çCççíb kçÀçí jmçççÆo
Oççlçáiçlç pJçjçíb cçíb YççÇ ûççÆnlç Oçjvçç ®çççÆnS kçw³ççíb çÆkçÀ Dçç³çáJçí&o çÆmç×çblç kçíÀ
Dçvçámççj kçÀçíF& YççÇ jçíiç oçí<ç ÒçkçÀçíHç kçíÀ çÆyçvçç GlHçVç vçnçÇb nçílçç ~
Oççlçáiçlç pJçj kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
jmçjkçwlçççÆÞçlç: mççO³ççí cççbmç-cçoçíiçlç½ç ³ç: ~
DççqmLçcçppçiçlç: kç=À®s^:, Mçá¬çÀmLçmlçá vç çÆmçO³ççÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/83)
o jmç, jkçwlç, cççbmç DççÌj cçíoçíiçlç pJçj mççO³ç nçílçí nÌ ~
o DççqmLç SJçb cçppççiçlç pJçj kçÀämççO³ç nçílçí nÌ ~
21 Dr. A. S. Dudhamal
 o Mçá¬çÀiçlç pJçj DçmççO³ç nçílçç nÌ~ oçn: çÆHçÊç³çálçí çÆcçÞçb çÆcçÞçí ...~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 48)
Oççlçáiçlç Jçç³çá ³ççíiçJçççÆn nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀHçÀ kçíÀ mççLç MççÇlç (mççÌc³ç) SJçb
uç#çCç
pJçj çÆHçÊç kçíÀ mççLç oçn ³çákçwlç lççÇ#Cç pJçj kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlççÇ nÌ~
içá©lçç, oÌv³ç, GÜíiç, Dçbiçmçço, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ,
jmçiçlç yççÔ³çmçblççHç, Dçbiçcço&, Dçl³ççÆOçkçÀ pç=cYçç
3) DçvlçjççÆÞçlç SJçb yççÆnjççÆÞçlç :-
....Dçvlç:mçbÞç³çí Hçávç: ~~
G<Cçlçç ³çákçwlç Dççjkçwlç JçCççÇ& çÆHççÆìkçÀç, oçn, lç=<CçççÆOçkçw³ç,
jkçwlçiçlç yççj- yççj mçjkçwlç <þçÇJçvç, ÒçuççHç, cço, cççín, çÆJçYç´cç pJçjíeçÆOçkçbÀ çÆJçkçÀçjç: m³çájvlç: #ççíYççí cçuçûçn: ~
Dçvlçoç&n, lç=<Cçç, cççín, iuçççÆvç, oçÌiç&vO³ç, içç$ççÆJç#çíHç, yççÆnjíJç yççÆnJçí&içí lççHççíeçÆHç ®ç mçámççO³çlçç ~~
cççbmçiçlç çÆHççqC[kçÀçíÜíävç, yçnácçá$çlçç, DççÆlçmççj (Dç. Ë. çÆvç. 2/ 49)
mJçíoççÆOçkçw³ç, lç=<Cçç, ÒçuççHç, sçÆo&, iuçççÆvç, Dç©çÆ®ç, o cçuç-cçÓ$ç kçÀç DçJçjçíOç DççÌj kçÀçí<þ cçíb mçblççHç SJçb #ççíYç GlHçVç
cçíoçíiçlç DçmççÆn<Cçálçç, oçÌiç&vO³ç
nçívçç ³çí uç#çCç DçvlçjççÆÞçlç pJçj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
DççÆlçmççj SJçb sçÆo&, DççqmLçYçíoJçlç Jçíovçç, kçbÀþ kçáÀpçvç,
DççqmLçiçlç içç$ç çÆJç#çíHçCç, éççmçççÆOçkçw³ç o yççÔ³çççÆÞçlç pJçj cçíb yççÔ³ç lJç®çç mLççvç cçíb çÆmçHç&À mçblççHç
çÆnkçwkçÀç, (cçnç)éççmç, kçÀçmç, sçÆo&, lçcç ÒçJçíMç, GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç yççÔ³çççÆÞçlç pJçj mçáKçmççO³ç nçílçç nÌ~
cçppççiçlç cçcç& síovçJçlç HççÇæ[ç, yççÔ³çlç: MçÌl³ç DççÌj Dçvlçoç&n DçvlçJçí&iççÇ pJçj :-
Mçá¬çÀiçlç çÆMçMvçíbçqvê³ç mlçyOçlçç, Mçá¬çÀñççJç, Mçá¬çÀ OççlçávççMç, cç=l³çá Dçvlçoç&nçíeçÆOçkçÀmlç=<Cçç ÒçuççHç: éçmçvçb Yç´cç: ~~
mçvO³ççqmLçMçÓuçcçmJçíoçí oçí<çJç®ççí&çÆJççÆvçûçn:~
pJçj kçíÀ Dçv³ç ÒçkçÀçj :- DçvlçJçí&içm³ç çÆuç²ççÆvç pJçjm³çÌlçççÆvç uç#ç³çílçd ~~
FçÆlç pJçjçíeäOçç ¢ä: mçcççmççodçÆÜçÆJçOçmlçá mç: ~ (®ç. çÆ®ç. Dç. 3/39-40 )
MççjçÇjçí cççvçmç: mççÌc³çmlççÇ#Cççíevlçyç&çÆnjçÞç³ç: ~~ DçvlçJçí&iççÇ pJçj cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
Òççkç=Àlççí JçÌkç=Àlç: mççO³ççíemççO³ç: mççcççí çÆvçjçcçkçÀ: ~ o kçÀçí<þ cçíb (DçY³çvlçjlç:) lççÇJç´ oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 46-47) o mççqvOç SJçb DççqmLç MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ~
pJçj kçíÀ Flçj ÒçkçÀçjçíb kçÀç JçiççÇ&kçÀjCç çÆvçcvç lçjn mçí Dç. Ëo³çkçÀçj o mJçío ÒçJç=çÆÊç vçnçÇb nçílççÇ~
vçí çÆkçÀ³çç nÌ~ o oçí<ç, cçuç SJçb cçÓ$ç FvçkçÀç DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ~
1) MççjçÇj SJçb cççvççÆmçkçÀ :- o lç=<Cçç, ÒçuççHç, éççmç DççÌj Yç´cç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
MççjçÇjçí pçç³çlçí HçÓJç& oíní cçvççÆmç cççvçmç: ~ yççÆnJçí&iççÇ pJçj :-
JçÌçÆ®çl³çcçjçÆlçiuçç&çÆvçcçvçmlççHçuç#çCçcçd ~~ mçblççHççí Ô³ççÆOçkçÀçí yççÔ³çmlç=<CççoçÇvççb cçço&Jçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 36) yççÆnJçí&içm³ç çÆuç²ççÆvç mçáKçmççO³çlJçcçíJç ®ç ~~
Fçqvê³ççCççb ®ç JçÌkç=Àl³çb %çí³çb mçvlççHçuç#çCçcçd ~ (®ç. çÆ®ç. Dç. 3/41 )
HçÓJç& çjçÇjí MççjçÇjí lççHççí, cçvççÆmç cççvçmçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 47) DçvlçJçí&iççÇ pJçj yççÆnJçí&iççÇ pJçj
MççjçÇçÆjkçÀ pJçj cçíb ÒçLçcç MçjçÇj cçíb DççÌj cççvççÆmçkçÀ pJçj cçíb ÒçLçcç cçvç DçY³çvlçj oçn nçílçç nÌ~ yççÔ³çlç: oçn nçílçç nÌ~
cçíb pJçj GlHçVç nçílçç nÌ~ lç=<Cçç, mççqvOç SJçb DççqmLç MçÓuç,
2) mççÌc³ç SJçb Dççivçí³ç :- DçmJçío, ÒçuççHç, éççmç DççÌj Yç´cç DçvlçJçí&iççÇ pJçj kçíÀ Dçv³ç lç=<CçççÆo
³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ uç#çCççíb kçÀç DçYççJç nçílçç nÌ~
JççlççÆHçÊççlcçkçÀ: MççÇlçcçá<Cçb JççlçkçÀHçÀçlcçkçÀ: ~ ~
oçí<ç, cçuç SJçb cçÓ$ç DçJçjçíOç nçílçç nÌ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 37) kçÀä ³çç DçmççO³ç nçílçç nÌ~ mçáKçmççO³ç nçílçç nÌ~
Jççlç DççÌj çÆHçÊç oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç G<Cç (Dççivçí³ç) DççÌj kçÀHçÀ lçLçç
Jççlç oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç MççÇlç (mççÌc³ç) pJçj GlHçVç nçílçç nÌ~ o yççÆnJç&iççÇ pJçj cçíb yççÔ³çlç: lJç®çç mLççvç cçíb DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
HçJçvçí ³ççíiçJçççÆnlJçç®sçÇlçb Þuçí<cç³çálçí YçJçílçd ~ oçn nçílçç nÌ~
Rog Nidan- 22 Dr. A. S. Dudhamal
 o DçvlçJçí&iççÇ pJçj kçíÀ Dçv³ç lç=<CçççÆo uç#çCç GlHçVç vçnçÇb nçílçí ~
o ³çn pJçj mçáKçmççO³ç nçílçç nÌ~
4) Òççkç=Àlç SJçb JçÌkç=Àlç pJçj kçíÀ uç#çCç :-
kçÀçuçÒçkç=ÀçÆlçcçáçÆÎM³ç çÆvççÆo&ä: Òççkç=Àlççí pJçj:~~
F®sl³çáYç³çcçílçÊçá pJçjçí J³çççÆcçÞçuç#çCç: ~
(®ç. çÆ®ç. Dç. 3/48 )
Jç<çç& MçjÜmçvlçí<çá JççlççÐçÌ: Òççkç=Àlç: ¬çÀcççlçd ~
JçÌkç=Àlççíev³ç: mç oá:mççO³ç: Òççkç=Àlç½çççÆvçuççítJç: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 2/50 )
®çjkçÀç®çç³ç& vçí kçÀçuç DççÌj Òçkç=ÀçÆlç kçÀçí uç#³ç kçÀjlçí náS Òççkç=Àlç pJçj
kçÀç çÆvçoí&Mç çÆkçÀ³çç nÌ~ mJçYççJçlç: kçÀçuç kçíÀ Dçvçámççj nçívçí Jççuçí oçí<ç ÒçkçÀçíHç
mçí çÆvçcvç lççÇvç ÒçkçÀçj kçíÀ pJçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
1) Mçjo $çÝlçá cçíb çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç çÆHçÊçpç pJçj
2) Jçmçblç $çÝlçá cçíb kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíHç mçí kçÀHçÀpç pJçj
3) Jç<çç& $çÝlçá cçíb Jççlç oçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí kççlçpç pJçj
Fvçcçíb mçí çÆHçÊçpç DççÌj kçÀHçÀpç pJçj kçÀçí Òççkç=Àlç pJçj kçÀnlçí nÌ DççÌj
Jççlçpç pJçj kçÀçí JçÌkç=Àlç pJçj kçÀnlçí nÌ ~
Òççkç=ÀçÆlçkçÀ çÆHçÊçpç pJçj :-
Jç<çç&mJçcuççÆJçHççkçÀççÆYçjçÆtjçí<ççÆOççÆYçmlçLçç ~~
mççÆgçlçb çÆHçÊçcçáçÆêkçwlçb MçjÐçççÆol³çlçípçmçç ~
pJçjb mç¡çvç³çl³ççMçá lçm³ç ®ççvçáyçuç: kçÀHçÀ: ~~
Òçkç=Àl³çÌJç çÆJçmçiç&m³ç lç$ç vççvçMçvççod Yç³çcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 3/43-45)
mJçYççJçlç: Jç<çç& $çÝlçá cçíb pçuç DççÌj DççÌ<ççÆOç³ççíb kçÀç Dçcuç çÆJçHççkçÀçÇ
nçílççÇ nÌ~ Fmç kçÀçjCç çÆHçÊç oçí<ç kçÀç mçb®ç³ç nçílçí jnlçç nÌ~ mJçYççJçlç:
Mçjo $çÝlçá cçíb mçÓ³ç& mçblççHç mçí mçbçÆ®çlç çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçívçí mçí DççMçákçÀçjçÇ
mJç©Hç kçÀç pJçj GlHçVç nçí pççlçç nÌ~ Fmç pJçj cçíb kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç DçvçáyçbOç
yçvçç jnlçç nÌ~ Dçlç: kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç kçíÀ Hçç®çvç kçíÀ çÆuçS uçbIçvç çÆ®ççÆkçÀlmçç
³ççíi³ç nÌ~ ³çnçÇ pJçj kçíÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀç ÒçOççvç mçá$ç nÌ~ Fmç çÆuçS Mçjo
$çÝlçá cçíb GlHçVç çÆHçÊçpç pJçj kçÀçí Òççkç=Àlç pJçj kçÀnç nÌ~
Òççkç=ÀçÆlçkçÀ kçÀHçÀpç pJçj :-
DççÆtjçí<ççÆOççÆYç½çÌJç cçOçájççÆYççƽçlç: kçÀHçÀ: ~~
nícçvlçí, mçÓ³ç&mçvlçHlç: mç Jçmçvlçí ÒçkçáÀH³ççÆlç ~
Jçmçvlçí Muçí<cçCçç lçmcççppJçj: mçcçáHçpçç³çlçí ~~
DççoçvçcçO³çí lçm³çççÆHç JççlççÆHçÊçb YçJçíovçá ~
(®ç. çÆ®ç. Dç. 3/45-47 )
nícçblç $çÝlçá cçíb pçuç, DççÌ<ççÆOç³ççíb cçOçáj çÆJçHççkçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~ FvçkçíÀ
mçíJçvç mçí mçbçÆ®çlç kçÀHçÀ kçÀç Jçmçblç $çÝlçá cçíb mçÓ³ç& mçblççHç mçí ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç
Rog Nidan-
nÌ~ Fmç kçÀçjCç mçí Jçmçblç $çÝlçá cçíb kçÀHçÀpç pJçj kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí pççlççÇ nÌ~
Fmç kçÀHçÀ kçíÀ Hçç®çvç kçíÀ çÆuçS uçbIçvç çÆ®ççÆkçÀlmçç ³ççíi³ç nÌ~ ³çnçÇ pJçj kçÀç
ÒçOççvç çÆ®ççÆkçÀlmçç mçá$ç nÌ~ Fmç çÆuçS Jçmçblç $çÝlçá cçíb GlHçVç kçÀHçÀpç pJçj
kçÀçí Òççkç=Àlç pJçj kçÀnç nÌ~
Mçjo $çÝlçá cçíb çÆHçÊç DççÌj Jçmçblç $çÝlçá cçíb kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíH ç nçíkçÀj
pJçj çÆvçcçç&Cç nçívçíJççuçç ³çn Òççkç=Àlç pJçj mçáKçmççO³ç nçílçç nÌ~
FmçkçíÀ çÆJçHççÆjlç pççí pJçj $çÝlçá Dçvçámççj ÒçkçÀçíHç nçívçí Jççuçí Dçv³ç
oçí<ççíb mçí çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ lççí Gmçí JçÌkç=Àlç pJçj Símçç kçÀnlçí nÌ~ ³çn
kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
Òççkç=Àlç jnvçí Jççuçç Jççlçpç pJçj kçÀämççO³ç nçílçç nÌ, kçw³ççíb çÆkçÀ
Jççlçpç pJçj cçíb pJçj kçíÀ uçbIçvç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀcç& mçí Jççlç oçí<ç kçÀç ÒçMçcç
nçívçí kçíÀ yçpçç³ç ÒçkçÀçíHç nçÇ nçí pççlçç nÌ, Fmç çÆuçS ³çn Òççkç=Àlç Jççlçpç pJçj
kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~ ³çn mççO³ççmççO³çlJç kçíÀ DçHçJçço kçÀç GoçnjCç nÌ~
kçÀçuçí ³çLççmJçb mçJçí&<ççb ÒçJç=çÆÊçJç=&çÆ×jíJç ®ç Jçç ~
çÆvçoçvççíkçwlççvçáHçMç³ççí çÆJçHçjçÇlççíMçççƳçlçç ~
pJçjí lçáu³çlçá&oçí<çlJçb Òçcçíní lçáu³çoÓ<³çlçç ~
jkçwlçiçáucçí HçájçCçlJçb mçáKçmççO³çm³ç uç#çCçcçd ~~
çÆvçcvç lççÇvç J³ççOççÇ mçáKçmççO³çl®ç kçíÀ çÆvç³çcççíb kçÀçí DçHçJçço kçÀnçÇb iç³ççÇ nÌ~
J³ççOççÇ DçHçJçço
Jççlçpç pJçj lçáu³ç $çÝlçá oçí<çlçç
kçÀHçÀpç Òçcçín lçáu³ç oá<³çlçç
jkçwlçpç içáucç HçájçCçlçç
Òççkç=Àlç pJçj cçíb oçí<ççvçábyçOç:-
Jç<çç&mçá, cçç©lççí oáä: çÆHçÊçÞuçí<cçççqvJçlççí pJçjcçd ~
kçáÀ³çç&lçd,çÆHçÊçb ®ç MçjçÆo lçm³ç ®ççvçáyçuç: kçÀHçÀ: ~~
lçlÒçkç=Àl³çç çÆJçmçiç&ç®®ç lç$ç vççvçMçvççt³çcçd ~
kçÀHçÀçí Jçmçvlçí lçcççÆHç JççlççÆHçÊçb YçJçíovçá ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 2/51-52)
Jç<çç& $çÝlçá cçíb GlHçVç nçívçíJççuçí Jççlçpç pJçj cçíb kçÀHçÀ SJçb çÆHçÊç kçÀç
lçLçç Mçjo $çÝlçá cçíb GlHçVç çÆHçÊçpç pJçj cçíb çÆmçHç&À kçÀHçÀ kçÀç DçvçáyçbOç jnlçç
nÌ~ Fvç pJçjçíb cçíb uçbIçvç GHç¬çÀcç kçÀjvçí Hçj yçæ{í náS çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ oçí<ç
kçÀç mJçYççJçlç: Mçcçvç nçí pççvçí mçí çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ MçjçÇj kçÀçí nççÆvç
vçnçÇb nçílççÇ~ lçLçç Fvç oçívççíb $çÝlçáDççíb cçíb jnvçíJççuçç çÆJçmçiç& kçÀçuç MçjçÇ j kçÀçí
yçuç Òçoçvç kçÀjlçç nÌ Fmç çÆuçS DçvçMçvç kçÀjvçí Hçj YççÇ oçí<ç ÒçkçÀçíHç kçÀç Yç³ç
vçnçÇb jnlçç nÌ ~
Jçmçblç $çÝlçá cçíb GlHçVç nçívçíJççuçí kçÀHçÀpç pJçj cçíb Jççlç SJçb çÆHçÊç kçÀç
DçvçáyçbOç jnlçç nÌ~
23 Dr. A. S. Dudhamal
5) pJçj kçÀçÇ mççcç SJçb çÆvçjçcç DçJçmLçç:-
DççcçpJçj :-
Dç©çÆ®ç½çççÆJçHççkçÀ½ç içá©lJçcçáojm³ç ®ç ~~
Ëo³ççm³ççMçáçÆ×½ç lçvêç ®ççuçm³çcçíJç ®ç ~
pJçjçíeçÆJçmçiççÇ& yçuçJççvçd oçí<ççCççcçÒçJçlç&vçcçd ~~
uççuççÒçmçíkçÀçí Ëuuççmç: #çáVççMççí çÆJçjmçb cçáKçcçd ~
mlçyOçmçáHlçiçá©lJçb ®ç içç$ççCççb yçnácçÓ$çlçç ~~
vç çÆJç[d pççÇCçç& Jç ®ç iuçççÆvçpJç&jm³ççcçm³ç uç#çCçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 133-136)
uççuççÒçmçíkçÀçí Ëuççmç-Ëo³ççMçáOÐçjçí®çkçÀç: ~
lçvêçeuçm³çççÆJçHççkçÀçm³çJçÌjm³çb içá©içç$çlçç ~~
#çáVççMççí yçnácçÓ$çlJçb mlçyOçlçç yçuçJççppJçj: ~
DççcçpJçjm³ç çÆuç²ççÆvç vç oÐççÊç$ç Yçí<çpçcçd ~~
Yçí<çpçb Ô³ççoçí<çm³ç YçÓ³ççí pJçuç³ççÆlç pJçjcçd ~
(MççíOçvçb, Mçcçvççdzçb ®ç kçÀjçíçÆlç çÆJç<çcçp®çjcçd ~)
pJçjçíHçêJçlççÇ#CçlJçcçiuçççÆvçyç&nácçÓ$çlçç ~
vç ÒçJç=çÆÊçvç& çÆJç[d pççÇCçç& vç #çálmççcçpJçjçkç=ÀçÆlç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/54)
mççcç pJçj cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o #çáOççcççbÐç jnlçç nÌ ~
o Dç©çÆ®ç, DççÆJçHççkçÀ, uççuççñççJç, Ëuuççmç, Dççm³çJçÌjm³ç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Goj SJçb Ëo³ç iççÌjJç SJçb Ëo³ç kçÀçÇ DçMçá×lçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o lçvêç, Dççuçm³ç GlHçVç nçílçç nÌ uçíçÆkçÀvç iuçççÆvç GlHçVç vçnçÇb
nçílççÇ ~
o Dççcçpç pJçj DççÆJçmçiççÇ& SJçb yçuçJççvç nçílçç nÌ ~
o oçí<ççíb kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç vçnçÇb nçílççÇ DçLçç&lç MççKççiçlç oçí<ç kçÀçí<þ cçíb
ÒçJç=Êç vçnçÇb nçílçí ~
o Dççcç mçbçÆ®çlççÇ kçíÀ kçÀçjCç içç$çmlçyOçlJç SJçb mçáçqHlç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o yçnÓcçÓ$çlçç, cçuççJç<ìbYç DçLçJçç DçHççÆjHçkçwJç cçuç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~
o Dççcçpç pJçj cçíb GHçêJç SJçb uç#çCççíb cçíb lççÇJç´lçç DççÆOçkçÀ nçílççÇ nÌ~
H箳çcççvç pJçj :-
pJçjJçíiççíeçÆOçkçbÀ lç=<Cçç ÒçuççHç: éçmçvçb Yç´cç: ~
cçuçÒçJç=çÆÊç©lkçwuçíMç: H箳çcççvçm³ç uç#çCçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 3/136), (Dç. Ë. çÆvç. 2/55)
H箳çcççvç pJçj cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lççÇJç´ Jçíiç kçÀç pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan-
o cçuç-cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o oçí<ççíb kçÀçÇ MçjçÇj mçí yççnj pççvçí kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
GlkçwuçíMç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o lç=<Cçç, ÒçuççHç, éççmç, Yç´cç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
çÆvçjçcçpJçj :-
#çálçd #ççcçlçç uçIçálJçb ®ç içç$ççCççb pJçjcçço&Jçcçd ~
oçí<çÒçJç=çÆÊçäçnçí çÆvçjçcçpJçjm³ç uç#çCçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. Dç. 3/137 )
pççÇCç&lççeecççÆJçHç³çç&mççlmçHlçjç$çb ®ç uç²vççlçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 55)
pJçj kçÀçÇ çÆvçjçcççJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o yçáYçá#çç:- #çáOçç yççíOç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DçVç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ
F®sç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Dçbiç uççIçJç :- ñççílçmççíb cçíb mçbçÆ®çlç Dççcç vç<ì nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
Dçbiç uççIçJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o jmç SJçb mJçíoJçn ñççílçmççíb kçÀç DçJçjçíOç vçä nçívçí mçí pJçj kçíÀ
Jçíiç DççÌj uç#çCççíb cçíb kçÀcççÇ Dçç pççlççÇ nÌ~
o mççcçlçç vçä nçívçí kçíÀ kçÀçjCç oá<³ççíb mçí Dçvçáyç× náS oçí<ççíb kçÀçÇ
kçÀçí<þ cçíb ÒçJç=ÊççÇ nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o H箳çcççvç DçJçmLçç cçíb uçbIçvç kçÀjvçí mçí uç#çCççíb cçíb GHçMç³ç ÒççHlç
nçívçí mçí DçLçJçç mççlç çÆovç kçÀç kçÀçuççJçOççÇ J³ççÆlçlç nçívçí Hçj
pJçj kçÀçí çÆvçjçcç DçJçmLçç ÒççHlç nçílççÇ nÌ~
pJçj kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
yçuçJçlmJçuHçoçí<çí<çá pJçj: mççO³ççíevçáHçêJç: ~
nílçáçÆYçyç&náçÆYçpçç&lççí yççÆuççÆYçyç&náuç#çCç: ~~
pJçj: ÒççCççvlçkç=ÀÐç½ç MççÇIç´çÆcççqvê³çvççMçvç: ~
mçHlççnçod Jçç oMççnçod Jçç ÜçoMççnçlçd lçLçÌJç ®ç ~~
mçÒçuççHçYç´cçéççmçmlççÇ#Cççí nv³ççppJçjçí vçjcçd ~
pJçj: #ççÇCçm³ç MçÓvçm³ç içcYççÇjçí oÌIç&jççÆ$çkçÀ:~~
DçmççO³ççí yçuçJççvçd ³ç½çkçíÀMçmççÇcçvlçkç=ÀppJçj:~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 50-53)
DççjcYççÆÜ<çcççí ³çmlçá ³ç½ç Jçç oÌIç&jççÆ$çkçÀ: ~~
#ççÇCçm³ç ®çççÆlç©#çm³ç içcYççÇjçí ³çm³ç nçqvlç lçcçd ~
çÆJçmçb%çmlççc³çlçí ³çmlçá Mçílçí çÆvçHççÆlçlççíeçÆHç Jçç ~~
MççÇlçççÆo&lççíevlç©<Cç½ç pJçjíCç çÆcç´³çlçí vçj: ~
³ççí Ëäjçícçç jkçwlçç#ççí ËçÆo mçbIççlçMçáuçJççvçd ~~
Jç¬çíÀCç ®çÌJççí®sdJççÆmççÆlç lçb pJçjçí nçqvlç cççvçJçcçd ~
çÆnkçwkçÀç-éççmç-lç=<çç³çákçwlçb cçÓ{b çÆJçYç´çvlçuççí®çvçcçd ~~
24 Dr. A. S. Dudhamal
 mçvlçlççí®sdJçççÆmçvçb #ççÇCçb vçjb #çHç³ççÆlç pJçj:~
(cçç. çÆvç. 2. pJçj çÆvçoçvçcçd )
nlçÒçYçíçqvê³çb #ççÇCçcçjçí®çkçÀçÆvçHççÇçÆ[lçcçd ~~
içcYççÇjlççÇ#CçJçíiççlç¥ pJççqjlçb HççÆjJçpç&³çílçd ~
( mçá. G. 39/ 93)
mççO³ç pJçj kçíÀ uç#çCç :-
o JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç DçuHç yçuçJççvç nçívçç ~
o ©iCç kçÀç cçvç SJçb MçjçÇj kçíÀ yçuç çÆþkçÀ jnvçç ~
o pJçj kçÀç GHçêJç çÆJçjçÆnlç nçívçç ~
DçmççO³ç pJçj (ÒççCç vççMçkçÀ ) kçíÀ uç#çCç :-
o DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ yçuçJççvç kçÀçjCççíb mçí pJçj GlHçVç nçívçç~
o DçvçíkçÀ DçLçJçç mçYççÇ kçíÀ mçYççÇ uç#çCç ÒçkçÀì nçívçç~
o Fçqvê³ççíb kçÀçÇ Mççqkçwlç vçä nçívçç ~
o ©#çlçç lçLçç OççlçáDççíb kçíÀ #ç³ç nçívçí mçí MçjçÇj #ççÇCç nçívçç ~
o MçjçÇj Hçj MççíLç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçívçç ~
o yçuçJççvç pJçj mçí ûçmlç jçíiççÇ kçíÀ yççuççíb cçíb mHçä jíKçç çÆoKççF&
oívçç ~
o DççjcYç mçí nçÇ çÆJç<çcçpJçj GlHçVç nçívçç ~
o oçÇIç& kçÀçuççvçáyçbOççÇ, içcYççÇj lçLçç lççÇ#Cç JçíiççÇ pJçj mçí HççÇçÆ[lç
jnvçç~
o pJçjJçíiç kçíÀ kçÀçjCç ©iCç kçÀç mçb%çççÆnvç nçíkçÀj çÆvç½çuç nçí
pççvçç~
o MçjçÇj kçÀç yççÔ³ç Yççiç MççÇlç DççÌj DçY³çvlçj Yççiç oçn ³çákçwlç
nçívçç~
o jçícçn<ç& GlHçVç nçívçç~
o DççBKççíb kçÀç uççuç nçí pççvçç ~
o Ëo³ç cçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ Jçíovçç GlHçVç nçívçç ~
o cçáKç kçÀçí Jç¬çÀ çqmLçlççÇ oíkçÀj kçÀälççHçáJç&kçÀ éççmç uçívçç ~
o çÆnkçwkçÀç, éççmç, lç=<Cçç, mçb%ççnççÆvç, DççqmLçj¢çÆä mçí HççÇçÆ[lç
jnvçç ~
o cçáKç kçÀçÇ kçÀççqvlç vçä nçívçç ~
o Fçqvê³ççíb kçÀçÇ kçÀç³ç&#çcçlçç vçä nçívçç ~
o Dççqivç cçbo nçívçí mçí Yççípçvç cçíb Dç©çÆ®ç GlHçVç nçívçç ~
o GHçjçíkçwlç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç pJçj DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o #ççÇCç yçuç kçÀç pJçjûçmlç jçíiççÇ mçlçlç éççmç uçílçí jnlçç nÌ lççí
MççÇIç´ cçj mçkçÀlçç nÌ ~
o lççÇJç´ ÒçuççHç, Yç´cç, DççÌj éççmç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç pJçj mççlç
çÆovç, omç çÆovç DçLçJçç yççjn çÆovç cçíb cçvçá<³ç kçÀçí cççj [çuçlçç nÌ~
Rog Nidan-
içcYççÇj pJçj :-
mçáÞçálçç®çç³ç& kçíÀ vçámççj içcYççÇj pJçj kçíÀ uç#çCç çÆvçcvç lçjn mçí nçílçí nÌ~
içcYççÇjmlçá pJçjçí %çí³ççí Ô³çvlçoç&nívç lç=<Cç³çç ~~
Dççvç×lJçívç ®ççl³çLç¥ éççmçkçÀçmççíÃcçívç ®ç ~
( mçá. G. 39/ 92)
lççÇJç´ Jçíiç kçÀç éççmç, DçY³çvlçj oçn, lç=<CçççÆOçkçw³ç, Dççvççn lçLçç
kçÀçmç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç pJçj kçÀçí içcYççÇj pJçj mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
Òççkç=Àlç: mçáKçmççO³çmlçá JçmçvlçMçjoátJç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/ 42)
Òçç³çíCççvçuçpççí oá:Kç: kçÀçuçí<Jçv³çí<çá JçÌkç=Àlç: ~
(®ç. çÆ®ç. 3/49)
Òççkç=Àlç pJçj mççO³ç nÌ, Hçjblçá Gmçí Jççlçpç Òççkç=Àlç pJçj DçmççO³ç nçílçç
nÌ Fmç çÆuçS Jçn DçHçJçço nÌ~
DççÆjä :-
mçJç&Lçç çÆJçkç=ÀçÆlç%ççvçí ÒççiçmççO³ç GoçËlç:~~
(Dç. Ë. çÆvç. 2/ 53)
pJçj kçíÀ mççO³ççmççO³çlJç kçíÀ mçboYç& cçíb Dç. Ëo³çkçÀçjçíb vçí DççÆj<ì
uç#çCççíb kçÀç çÆJç®ççj kçÀjvçí kçÀçí kçÀnç nÌ~ MççjçÇj mLççvç kçíÀ HççB®çJçí
çÆJçkç=ÀçÆlççÆJç%ççvççdzç MççjçÇjçO³çç³ç cçíb ³çí DççÆj<ì uç#çCç çÆvçcvç lçjn mçí JçCç&vç
çÆkçÀS nÌ~
pJçjçí çÆvçnçqvlç yçuçJççvçd içcYççÇjçí oÌIç&jççÆ$çkçÀ:~~
mçÒçuççHçYç´cçéççmç: #ççÇCçb MçÓvçb nlççvçuçcçd ~
Dç#ççcçb mçkçwlçJç®çvçb jkçwlçç#ç ËçÆo MçÓçÆuçvçcçd ~~
mçMçá<kçÀkçÀçmç: HçÓJçç&Úí³ççíeHçjçÚíeçÆHç Jçç YçJçílçd ~
yçuçcççbmççÆJçnçÇvçm³ç Þuçí<cçkçÀçmçmçcççqvJçlç:~~
(Dç. Ë. Mçç. 5/ 71-73)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç pJçj MççÇIç´lçç mçí ©iCç kçíÀ ÒççCçnjCç kçÀjlçç nÌ~
o lççÇJç´JçíiççÇ, yçuçJççvç, içcYççÇj SJçb oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS jnvçíJççuçç
pJçj GlHçVç náDçç nçívçç ~
o MçjçÇj kçíÀ cççbmç SJçb yçuç kçÀç #ç³ç jnlçí náS DççqivçcççbÐç, MççíLç,
JççkçÀdnççÆvç, vçí$ç Dççjkçwlçlçç, ËodMçáuç, ÒçuççHç, Yç´cç, Òççlç:kçÀçuç
DççÌj mçç³çbkçÀçuç kçíÀ mçcç³ç Mçá<kçÀkçÀçmç SJçb éççmç ³çí uç#çCç
GlHçVç nçívçç ~
pJçjcççí#ç kçÀçÇ çqmLçlççÇ SJçb uç#çCç:-
OççlçÓvçd Òç#ççíYç³çvçd oçí<ççí cççí#çkçÀçuçí çÆJçuççdzçlçí ~~
lçlççí vçj: éçmçvçd çqmJçÐçvçd kçÓÀpçvçd JçcççÆlç ®çíälçí ~
JçíHçlçí ÒçuçHçl³çá<CçÌ: MççÇlç̽çç²Ìn&lçÒçYç: ~~
çÆJçmçb%ççí pJçjJçíiççlç&: mç¬çÀçíOç FJç JççÇ#çlçí ~
25 Dr. A. S. Dudhamal
 mçoçí<çMçyob ®ç Mçkç=ÀodêJçb mç=pççÆlç JçíiçJçlçd ~~ pJçj cçáçqkçwlç kçíÀ uç#çCç :-
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 76-78) uçIçálJçb çÆMçjmç: mJçíoçí cçáKçcççHççC[á HçççÆkçÀ ®ç ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ççíb kçÀç çÆJçuç³çvç (Mçcçvç) nçívçí kçíÀ kçÀçjCç jmçççÆo OççlçáDççíb
#çJçLçá½ççVçkçÀç*d#çç ®ç pJçjcçákçwlçm³ç uç#çCçcçd ~~
cçíb #ççíYç çÆvçcçç&Cç nçíkçÀj pJçj kçÀç cççí#ç nçílçç nÌ ~ ( mçá. G. 39 /320 )
Fmç DçJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ oínçí uçIçáJ³ç&HçiçlçkçwuçcçcççínlççHç: HççkçÀçí cçáKçí
o éççmç kçÀçÇ iççÆlç lççÇJç´ nçí pççlççÇ nÌ ~ kçÀjCçmççÌ<þJçcçJ³çLçlJçcçd~
o ÒçYçálç cçç$çç cçíb mJçío ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~ mJçío: #çJç: Òçkç=ÀçÆlç³ççíçÆiç cçvççíeVçkçÀçÆuçHmçç kçÀC[Ó½ç
o kçÀCþ mçí kçáÀpçvçJçlç OJççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ cçÓçqOvç& çÆJçiçlçpJçjuç#çCçççÆvç ~~
o oínçí<cçç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçíkçÀj MçÌl³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~ ( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 79)
o cçáKçcçb[uç kçÀçÇ ÒçYççnççÆvç nçílççÇ nÌ ~ o MçjçÇj cçíb uççIçlçç DççlççÇ nÌ ~
o ©iCç pJçj Jçíiç mçí ûçmlç jnvçí mçí ¬çÀçíOççÇlç çÆoKçlçç nÌ~ o kçwuçcç, cççín SJçb mçblççHç vçä nçí pççlçç nÌ ~
o oçí<ç GoçÇjCç nçívçí mçí ®sçÆo& SJçb mçMçyo êJçcçuçÒçJç=ÊççÇ çÆvçcçç&Cç o cçáKçHççkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ ~
nçílççÇ nÌ~ o kçÀjCç mççÌ<þJç:- Fçqvê³ç çÆJçcçuçlçç Dççvçí kçíÀ kçÀçjCç Fçqvê³ç
o MçjçÇj kçÀçÇ ®çíäçSíb yçæ{ pççlççÇ nÌ ~ çÆJç<ç³ççíb kçÀç ûçnCç kçÀjvçí uçiçlçí nÌ ~
o mçJçç&biçkçÀcHç, ÒçuççHç, mçb%ççvççMç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ o DçJ³çLçlJçcçd:- MççjçÇçÆjkçÀ SJçb cççvççÆmçkçÀ JçíovççSB vçä nçí pççlççÇ nÌ ~
pJçj cçáçqkçwlç kçíÀ HçÓJç&©Hç :- o mJçíoçJçjçíOç vçä nçívçí mçí mJçío ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
oçn: mJçíoçí Yç´cçmlç=<Cçç kçÀcHç-çÆJç[dçÆYçomçb%çlçç ~ o mJçYççJç kçíÀ Dçvçá©Hç jnvçíJççuçí kçÀç³ç& cçíb cçvç mçbuçivç nçí pççlçç nÌ~
kçÓÀpçvçb ®ççm³çJçíiçvO³çcççkç=ÀçÆlçpJç&jcççí#çCçí ~~ (cçç. çÆvç. 2. ) o DçVççÆuçHmçç:- #çáOççJç=çÆ× nçívçí mçí Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç
mçJçç&biçoçn, mJçíoÒçJç=çÆÊç nçívçç, Yç´cç, kçÀcHç, lç=<Cçç, cçuç lçLçç cçÓ$ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
ÒçJç=çÆÊç nçívçç, kçÀCþkçÓÀpçvç, cçáKçoçÌiç&vO³ç ³çí uç#çCç pJçj kçíÀ cçáçqkçwlç kçíÀ HçÓJç& o #çJçLçá SJçb çÆMçj:kçÀC[Ó ³çí uç#çCç pJçj vçä nçívçí kçíÀ yçço
çqmLçlççÇ cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~ çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
_____________________________________________________________________________
pJçj ÒçkçÀjCç mçcççHlç

____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 26 Dr. A. S. Dudhamal

 HççC[á
2
____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
mçÓ.19, çÆ®ç. 16 G. lçb. 44 çÆvç. 13 çÆvç. 13 8

HççCæ[á kçÀçÇ J³ççK³çç :- çÆvç<HççJçcçç<ççÆHçC³ççkçÀçÆlçuçlçÌuççÆvç<çíJçvççlçd ~~

Hççb[ámlçá HççÇlçYççiççOç&: kçíÀlçkçÀçÇOçÓçÆuçmççÆVçYç: ~ çÆJçoiOçíeVçí çÆoJççmJçHvççodJ³çç³ççcççvcçÌLçávççÊçLçç ~
Hççb[ájçíiç kçÀç vççcçççÆYçOççvç JçCç& çÆJçkç=ÀlççÇ kçíÀ çÆmç×çblç mçí çÆkçÀ³çç nÌ~ Fmç ÒççÆlçkçÀcç&lçá&JçÌ<çc³ççÜíiççvççb ®ç çÆJçOççjCççlçd ~~
jçíiç cçíb lJç®çç kçÀç JçCç& kçíÀlçkçÀçÇ kçíÀ HçÓÀuç kçíÀ yçáfí kçíÀ YççÇlçjçÇ Yççiç pçÌmçç kçÀçcççÆ®çvlççYç³ç¬çÀçíOçMççíkçÀçíHçnlç®çílçmç: ~
çÆHçÀkçÀç DççÌj çÆvçmlçípç nçí pççlçç nÌ~ (®ç. çÆ®ç. 16/7-9)
mçJçí&<çá ®çÌlçíçq<Jçn HççC[áYççJççí ³çlççíeçÆOçkçÀçíelç: Kçuçá HççC[áj çíiç: ~ J³çç³ççcçcçcuçb uçJçCçççÆvç cçÐçb cç=ob çÆoJççmJçHvçcçlççÇJçlççÇ#Cçcçd ~
HççC[á kçíÀ JççlçççÆo ÒçkçÀçjçvçámççj kç=À<CçççÆo JçCç& GlHçVç nçílçí nÌ, Hçjblçá çÆvç<çíJçcççCçm³ç çÆJçoÓ<³ç (Òçoá<³ç) jkçwlçb oçí<ççmlJç®çb HççC[áYççJçcçd
HççC[áYççJç (éçílçJçCç&) DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb nçívçí mçí Fmçí HççC[á jçíiç kçÀnç nÌ~ (HççC[ájlççb vç³ççqvlç) ~~ (mçá.G. 44/3)
HççCæ[á kçíÀ ÒçkçÀçj :- Hççb[á J³ççOççÇ kçíÀ çÆvçcvç nílçá nçílçí nÌ~
HççC[ájçíiçç: mcç=lçç: Hçgç Jççlç-çÆHçÊç-kçÀHçÌÀm$ç³ç: ~ o #ççj, Dçcuç, uçJçCç SJçb G<Cç HçoçLççí&b kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ mçíJçvç
®çlçáLç&: mçççÆVçHççlçívçd Hçgçcççí Yç#çCççvcço: ~~ kçÀjvçç ~
(®ç.çÆ®ç. 16/3) o çÆJç©×çnçj, Dçmççlc³ç Yççípçvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
HççC[Jççcç³ççíeäçOç&çÆJçOç: ÒççÆoä: Hç=LçkçÀdmçcçmlç̳ç&áiçHç®®ç oçí<çÌ: ~ o çÆvç<HççJç, cçç<ç, çÆHçC³ççkçÀ, çÆlçuç lçÌuç DçççÆo êJ³ççíb kçÀç
(mçá. G. 44/4) Dçl³çççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
mç HçgçOçç Hç=Lçioçí<çÌ: mçcçmlçÌcç=&çÆÊçkçÀçovççlçd ~~ o çÆJçoiOççpççÇCç& kçíÀ kçÀçjCç Dççnçj DçHçççÆ®çlç jnvçç ~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/7) o DçJ³çç³ççcç, DççÆlçcçÌLçávç, çÆoJççmJççHç kçÀjvçç ~
HççCæ[á kçíÀ ®çjkçÀ DççÌj Dç. Ëo³çkçÀçjvçí HççB®ç DççÌj mçáÞçálçç®çç³ç&vçí ®ççj o Hçb®çkçÀcç& çÆ®ççÆkçÀlmçç çÆJçOççÇJçlçd vç kçÀjvçç ~
ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~ o $çÝlçáDççíb kçíÀ Dçvçámççj mçbMççíOçvçççÆo kçÀcç& vç kçÀjvçç ~
nílçÓ çÆJçMçí<ç kçíÀ Dçvçámççj cç=t#çCçpçv³ç HççC[á kçÀç ÒçkçÀçj JçCç&vç çÆkçÀ³çç
o $çÝlçá®ç³çç& kçÀç ³ççíi³ç lçjn mçí Hççuçvç vç kçÀjvçç ~
iç³çç nÌ ~
HççC[ájçíiç kçíÀ ÒçkçÀçjçíb kçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ o DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçÀçí jçíkçÀvçç ~
o kçÀçcç, MççíkçÀ, çÆ®çvlçç, Yç³ç, ¬çÀçíOççççÆo cççvççÆmçkçÀ çÆJçkçÀçjçíb mçí
®çjkçÀ, mçáÞçálç (4) ûçmlç jnvçç ~
Dç. Ë. (5) HççCæ[á kçíÀ HçáJç&©Hç :-
1 Jççlçpç Jççlçpç lJçkçwmHçÀçíìvç-<þçÇJçvç-içç$çmçço-cç=tYç#çCç-Òçí#çCçkçáÀìMççíLçç: ~
2 çÆHçÊçpç çÆHçÊçpç çÆJçCcçá$çHççÇlçlJçcçLçççÆJçHççkçÀçí YççÆJç<³çlçmlçm³çHçáj:mçjççÆCç ~~
3 kçÀHçÀpç kçÀHçÀpç (mçá.G. 44/5)
4 mçççÆVçHççlçpç mçççÆVçHççlçpç ......lçm³ç çÆuçbiçb YççÆJç<³çlç: ~
5 cç=oYç#çCç - Ëo³çmHçvovçb jçÌ#çb mJçíoçYççJç:ÞçcçmlçLçç ~~
( ®ç.çÆ®ç. 16/ 12)
HççCæ[á kçíÀ nílçÓ :- ÒççûçáHçcçm³ç Ëo³çmHçvovçb ©#çlçç lJççÆ®ç ~
#ççjçcuçuçJçCççl³çá<Cç çÆJç©×çmççlc³çYççípçvççlçd ~ Dç©çÆ®ç: HççÇlçcçÓ$çlJçb mJçíoçYççJççíeuHçJççqÚlçç ~~
Rog Nidan- 27 Dr. A. S. Dudhamal
 mçço: Þçcççí........~ ÒçHçVçb kçíÀJçuçb oínb lJç²cççbmççjcçççÆÞçlçcçd ~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/8) Òçoá<³ç kçÀHçÀJççlççmç=kçÀ lJç*d:cççbmçççÆVç kçÀjçíçÆlç lçlçd ~~
Hççb[ájçíiç cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ~ Hççb[ánççÆjênçÆjlççvçd JçCçç&vçd yçnáçÆJçOççbmlJççÆ®ç ~
o lJçkçÀdmHçÀçíìvç :- lJç®çç kçÀç çÆJçoçjCç nçílçç nÌ ~ l®ç®çç cçíb ojçjí (®ç. çÆ®ç. 16 / 9-11 )
Hç[vçç, HçÀì pççlççÇ nÌ ~
o DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb <þçÇJçvç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ nílçáDççíb kçÀç mçíJçvç
o cç=çÆÊçkçÀç Yç#çCç:- çÆcççÆf mçíJçvç kçÀjlçç nÌ ~
o DççÆ#çkçáÀì MççíLç :- vçí$ç kçíÀ DçOççílç: MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Ëo³çmLç mççOçkçÀ çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç
o cçuç- cçÓ$ç -vçí$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb HççÇlçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Ëo³ç mHçbovç cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~
o OççlçáDççíb kçÀç mvçín kçÀcç nçívçí mçí lJç®çç kçÀç ©#ç nçí pççlççÇ nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç yçuçJççvç Jçç³çá Üçjç Ëo³ç kçíÀ omç
o mJçío ÒçJç=çÆÊç kçÀcç ÒçcççCç cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Oçcçvççdzççíb mçí mççJç&oÌçÆnkçÀ mçb®çjCç

o Dçbiçmçço, Dç©çÆ®ç, DççqivçcççbÐç, Dçbiçmçço, Þçcç (DçuHç kçÀçcç mçí

LçkçÀçvç Dççvçç) ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ çÆHçÊç kçÀç lJç®çç DççÌj
HççCæ[á kçÀçÇ mçbÒçççqHlç:- cççbmç Oççlçá cçíb mLççvçmçbÞç³ç
J³ççOççÇ vççcç HççC[á
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
mLççvçmLç kçÀHçÀ, Jççlç, jkçwlç,
J³ççOççÇ vççcç HççC[á cççbmç DççÌj lJç®çç (jmç) kçÀçÇ oáçÆä
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
1 oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ lJç®çç kçÀçí Hççb[áJçCç& nççÆjê, nçÆjlçJçCç& DçLçJçç
2 oÓ<³ç lJç®çç (jmçOççlçá), jkçwlç SJçb cççbmç çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ JçCç& GlHçVç
3 Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
4 oá<ì ñççílçmç jmçJçn, jkçwlçJçn
ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç Hççb[ájçíiç
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
5 GtJçmLççvç DççcççMç³ç
çÆHçÊçÒçOççvçç: kçáÀçÆHçlçç ³çLççíkçwlçÌ: kçÀçíHçvçÌcç&uçç: ~
6 DççÆOç<þçvç lJç®çç
lç$çççÆvçuçívç yççÆuçvçç çÆ#çHlçb çÆHçÊçb ËçÆo çqmLçlçcçd ~~
7 mçb®çjCç mLççvç lJç®çç SJçb cççbmç
8 jçíiçcççiç& DçY³çvlçj OçcçvççÇo&Mç mçcÒççH³ç J³ççHvçáJçlmçkçÀuççb lçvçácçd ~
9 J³ççqkçwlç HççC[á Þuçí<cçlJçûçkçwlçcççbmçççÆvç Òçoá<³ççvlçjcçççÆÞçlçcçd ~~
10 Yçío (5) SkçÀoçí<çpç -3, mççÆVçHççlçpç-1, lJç*dcççbmç³ççímlçlkçáÀ©lçí lJççÆ®ç JçCçç&vçd Hç=LççqiJçOççvçd ~
cç=tYç#çCçpçv³ç HççC[ánççÆjênçÆjlççvçd HççC[álJçb lçí<çá ®çççÆOçkçÀcçd ~~
11 mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ ³çlççíelç: HççC[áçÆjl³çákçwlç: mç jçíiç: ....~
12 mççO³ççmççO³çlJç (Dç. Ë.çÆvç. 13/1-4)
mççO³ç SkçÀoçí<çpç -3, nílçáDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí Ëo³çmLç mççOçkçÀ çÆHçÊç kçÀçÇ oáäçÇ nçí pççlççÇ nÌ~
DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, çÆ®çjkçÀçjçÇ, KçjçÇYçÓlç,
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç yçuçJççvç Jçç³çá mçí Ëo³ç kçíÀ omç Oçcçvççdzççíb kçíÀ Üçjç
mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç³çákçwlç, GHçêJç³çákçwlç
mççJç&oÌçÆnkçÀ nçí pççlçç nÌ~ mççJç&oÌçÆnkçÀ náDçç çÆHçÊç kçÀç lJç®çç DççÌj cççbmç Oççlçá
mçcçáoçÇCç¥ ³çoç çÆHçÊçb Ëo³çí mçcçJççqmLçlçcçd ~ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ~ Fvç mLççvççíb cçíb çqmLçlç kçÀHçÀ, Jççlç, jkçwlç, cççbmç
Jçç³çávçç yççÆuçvçç çÆ#çHlçb mçbÒççH³ç OçcçvççÇo&Mç ~~ DççÌj lJç®çç (jmç) kçÀçÇ ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç mçí oÓçÆä nçílççÇ nÌ ~ Fmç oÓçÆä kçíÀ
Rog Nidan- 28 Dr. A. S. Dudhamal
kçÀçjCç lJç®çç cçíb Hççb[á, nççÆjê (nuoçÇ kçíÀ mç¢Mç), nçÆjlç DçLçJçç çÆJççÆJçOç
ÒçkçÀçj kçíÀ JçCç& GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fmç lçjn mçí Hççb[ájçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
oçí<çç: çÆHçÊçÒçOççvççmlçá ³çm³ç kçáÀH³ççqvlç Oççlçá<çá ~
MçÌçÆLçu³çb lçm³ç Oççlçávççb iççÌjJçb ®ççíHçpçç³çlçí ~~
lçlççí JçCç&yçuçmvçínç ³çí ®ççv³çíeH³ççípçmççí içáCçç: ~
Jç´pççqvlç #ç³çcçl³çLç&b oçí<çoÓ<³çÒçoá<çCççlçd ~~
mççíeuHçjkçwlççíeuHçcçíkçÀçí çÆvç:mççj: çÆMççÆLçuçíçqvê³ç: ~
JçÌJçC³ç¥ Yçpçlçí ........~~
( ®ç.çÆ®ç. 16/4-6)
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç ÒçOççvç JççlçççÆo oçí<ç jkçwlçççÆo OççlçáDççíb mLççvçmçbÞç³ç
kçÀjlçí nÌ~ Fvç OççlçáDççíb cçíb çÆMççÆLçuçlçç DççÌj iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ~ Fmç
kçÀçjCç mçí yçuç, JçCç&, mvçín, DççÌj Dççípç Fvç mçYççÇ MçjçÇjmLç YççJççíb kçÀç
#ç³ç nçí pççlçç nÌ~ jkçwlç DççÌj cçío kçÀçÇ kçÀcççÇ mçí MçjçÇj çÆvç:mççj DççÌj
çÆMçLççÇuç nçí pççlçç nÌ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb MçjçÇj cçíb JçÌJçC³ç&lçç
(Hççb[álçç) GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
HççC[á kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
mçbYçÓlçíeçqmcçvçd YçJçílçd mçJç&: kçÀCç&#Jçí[çÇ nlççvçuç: ~
oáyç&uç: mçovççíeVççÆÜìd ÞçcçYç´cççÆvçHççÇçÆ[lç: ~~
içç$çMçÓuçpJçjéççmçiççÌjJçç©çÆ®çcççVçj: ~
cç=çÆolçÌçÆjJç iççÌ$çí½ç HççÇçÆ[lççívcççÆLçlçÌçÆjJç ~~
MçÓvçççÆ#çkçÓÀìçí nçÆjlç: MççÇCç&uççícçç nlçÒçYç: ~
kçÀçíHçvç: çÆÆMççÆMçjÜí<ççÇ çÆvçêçuçá: <þçÇJçvççíeuHçJççkçÀd ~~
YçJçvl³ççjçínCç³ççmçÌçÆJç&Mçí<ç½ççm³ç Jç#³çlçí ~
( ®ç .çÆ®ç. 16 / 13-16)
...... lçívç iççÌjJçcçd ~
OççlçÓvççb m³çç®®ç MçÌçÆLçu³çcççípçmç½ç içáCç#ç³ç: ~~
lçlççíeuHçjkçwlçcçíomkçÀçí çÆvç:mmççj:m³ççlççÆMççÆLçuçíçqvê³ç: ~
cç=ÐçcççvççÆvçjJççbiçÌvçç& êJçlçç Ëo³çívç ®ç ~~
Mç=vçççÆ#çkçÓÀì mçovç: kçÀçíHçvç: <þçÇJçvççíeuHçJççkçÀd ~
DçVççÆÜìd çÆMççÆMçjÜí<ççÇ MççÇCç&uççícçç nlççvçuç: ~
mçVçmçkçwLççí pJçjçÇ éççmççÇ kçÀCç&éçí[çÇ Yç´cççÇ ÞçcççÇ ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 13 / 4 lçí 6)
Hççb[á jçíiç cçíb çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç GlHçVç nÌ~
o kçÀCç&#Jçí[:- kçÀçvççíb cçíb mççB³ç-mççB³ç Mçyo mçávççF& oílçç nÌ ~
o cçboççqivç jnvçí mçí Dç©çÆ®ç GlHçVç nçívçí mçí DçVç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ
F®sç vçnçÇb nçílççÇ ~
o oçÌyç&u³ç:-jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç #ç³ç nçívçí mçí oáyç&uçlçç DççlççÇ nÌ ~
o MçjçÇjMçÌçÆLçu³ç:- cççbmçççÆo Oççlçá cçíb MçÌçÆLçu³ç Dççvçí mçí içç$ççJç³çJççíb
Rog Nidan-
çÆMççÆLçuçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~
o Dçbiçmçço, içç$çMçÓuç, DçbiçiççÌjJç, pJçj ³çí uç#çCç mççcç Jçç³çá SJçb
mççcç jmç Oççlçá kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Þçcç:-jmç#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç DçuHç kçÀçcç kçÀjvçí mçí LçkçÀçvç cçnmçámç
nçílççÇ nÌ ~
o Yç´cç:-çÆHçÊçJç=çÆ× DççÌj jkçwlç#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç Yç´cç GlHçVç nçílçç nÌ~
o éççmç:- ®çb¬çÀcçCççíÊçj ³çç ÞçcççíÊçj éççmç kçÀälçç GlHçVç nçílççÇ
nÌ ~
o MçjçÇj kçÀçí çÆkçÀmççÇ vçí pççíj mçí cçmçuç çÆo³çç nçí Símçç DçvçáYçJç
nçívçç,
o DççÆ#çkçáÀì MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o jçícç nççÆvç, ÒçYçç nççÆvç ³çí mvçín kçíÀ DçYççJç ³çç jmç#ç³ç kçíÀ
kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀçíHçvç:- çÆHçÊç Jç=çÆ× kçíÀ kçÀçjCç mJçYççJç cçíb çÆ®çæ[çÆ®çæ[çHçvç Dçç
pççlçç nÌ ~
o çÆMççÆMçjÜí<ç:- jçíiççÇ MççÇlç HçoçLççí&b kçÀç Üí<ç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ ~ ³çn
J³ççOççÇ ÒçYççJç mçí GlHçVç nçívçí Jççuçç uç#çCç nÌ, kçw³ççíb çÆkçÀ Hççb[á cçíb
çÆHçÊç oçí<ç ÒçOççvç nçívçí mçí çÆMççÆMçj çÆÒç³çlçç nçívçí ®çççÆnS uçíçÆkçÀvç
Òçl³ç#ç çÆMççÆMçj Üí<ç çÆoKçç pççlçç nÌ ~
o çÆvçêççÆOçkçw³ç, çq<þJçvç DççÆOçkçw³ç ³çí uç#çCç mççcç kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o jmç#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ DçuHç ÒçcççCç cçíb yççíuçlçç nÌ ~
o Dççjçínvç DçLçç&lç TB®ççF& ®çæ{vçí mçí kçÀìçÇ, T© lçLçç HçÌjçíb cçíb
Jçíovçç nçílççÇ nÌ ~
1) Jççlçpç HççC[á :-
lJç*dcçÓ$ç-vç³çvççoçÇvççb ©#ç-kç=À<Cçç©CççYçlçç: ~
JççlçHççC[dJççcç³çí lççío-kçÀcHççvççn-Yç´cçço³ç: ~~
(cçç.çÆvç. /8)
DççnçjÌ©Hç®ççj̽ç JççlçuçÌ: kçáÀçÆHçlççíeçÆvçuç: ~
pçvç³çílkç=À<CçHççC[álJçb lçLçç ©#çç©Cççbiçlççcçd ~~
Dçbiçcço&©pçb lççíob kçÀcHçb Hççéç&çÆMçjçí©pçcçd ~
Jç®ç&: Mççí<ççm³çJçÌjm³çMççíHçÀçvççnyçuç#ç³ççvçd ~~
( ®ç .çÆ®ç. 16 / 17-18)
kç=À<Cçí#çCçb kç=À<CççÆmçjçJçvç×b lçÜCç&çÆJçCcçÓ$çvçKççvçvçb ®ç ~
Jççlçívç HççC[áb cçvçápçb J³çJçm³çíÐçákçwlçb lçLççev³çÌmlçoáHçêJç̽ç ~
(mçá.G. 44/7)
...DççÆvçuççÊç$çiçç$ç©kçwlççíokçÀcHçvçcçd ~
kç=À<Cç©#çç©CççÆmçjçvçKççÆJçCcçÓ$çvçí$çlçç ~~
29 Dr. A. S. Dudhamal
 MççíHçÀçvççnçm³çJçÌjm³ççÆJçìddMççí<çç: Hççéç&cçÓOç&©kçÀd ~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/9-10)
Jççlçpç Hççb[á cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o cçvoççqivç kçíÀ kçÀçjCç cçáKç cçíb çÆJçjmçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o lJç®çç-çÆmçjç-vçKç-vçí$ç-cçuç-cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb ©#çlçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Fvç mLççvççíb kçÀç JçCç& M³ççJç DççÌj Dç©Cç ³çç
kçÀçuçç nçí pççlçç nÌ ~
o lççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Dçbiçcço&, yçuçnççÆvç SJçb kçÀcHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Hççéç&MçÓuç SJçb çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj cçíb mçbçÆ®çlç Jçç³çá mçí Dççvççn SJçb Mçá<kçÀcçuç GlHçVç nçílçç nÌ~
o mççcç jmç mçí DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj MççíHçÀ
(mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç) GlHçVç nçílçç nÌ ~
2) çÆHçÊçpç HççC[á :-
HççÇlçcçÓ$ç-Mçkç=ÀVçí$ççí oçn-lç=<Cçç-pJçjççqvJçlç: ~
çÆYçVççÆJçìdkçÀçíeçÆlçHççÇlççYç: çÆHçÊçHççC[dJççcç³ççÇ vçj: ~~
(cçç .çÆvç.)
çÆHçÊçuçm³çççq®çlçb çÆHçÊçb ³çLççÌkçwlçÌ: mJçÌ: ÒçkçÀçíHçCçÌ: ~
oÓ<ççƳçlJçç lçá jkçwlççoçÇvçd HççC[ájçíiçç³ç kçÀuHçlçí ~~
mç HççÇlççí nçÆjlççYççí Jçç pJçjoçnmçcççqvJçlç: ~
lç=<CççcçÓ®sç&çÆHçHççmççlç&: HççÇlçcçÓ$çMçkç=ÀVçj: ~~
mJçíovç: MççÇlçkçÀçcçç½ç ®ç ®ççVçcççÆYçvçvoçÆlç ~
kçÀìákçÀçm³ççí vç ®ççm³ççí<CçcçáHçMçílçíecuçcçíJç ®ç ~~
Godiççjçíecuççí çÆJçoçn½ç çÆJçoiOçíeVçíem³ç pçç³çlçí ~
oçÌiç&vO³çb çÆYçVçJç®ç&mlJçb oçÌyç&u³çb lçcç SJç ®ç ~~
( ®ç. çÆ®ç. 16 /19-22 )
HççÇlçí#çCçb HççÇlççÆmçjçJçvç×b lçÜCç&çÆJçCcçÓ$çvçKççvçvçb ®ç ~
çÆHçÊçívç HççC[bá cçvçápçb J³çJçm³çíÐçákçwlçb
lçLççev³çÌmlçoáHçêJç̽ç ~~
(mçá.G. 44/8)
çÆHçÊçç×çÆjlçHççÇlççYççÆmçjççÆolJçb pJçjmlçcç:~~
lç=ìdmJçíocçÓ®sç&MççÇlçí®sç oçÌiç&vO³çb kçÀìáJçkçw$çlçç ~
Jç®ççí&YçíoçíecuçkçÀçí oçn:......~~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/10-11)
o lJç®çç-çÆmçjç-vçKç-vçí$ç-cçáKç-cçuç-cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb oçn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o lJç®çç-çÆmçjç-vçKç-vçí$ç-cçáKç-cçuç-cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb kçÀç JçCç&
HççÇlç-nçÆjlç nçí pççlçç nÌ~
Rog Nidan-
o kçÀìákçÀçm³çlçç lçLçç Dçcuççíodiççj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç çÆJçoçn nçívçí mçí çÆJçoiOçlçç (DçcuçYççJç) GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~
o Fmç çÆJçoiOçlçç kçíÀ kçÀçjCç içuçí lçkçÀ DççcççMç³ç mçí Dçcuç jmç kçÀç
êJç (DçcuçkçÀ) Dççlçç nÌ ~
o lç=<Cçç, pJçj, DççÆlçmççj, cçÓ®sç&, mJçíoççÆOçkçw³ç SJçb oçÌiçvO³ç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o MççÇlç HçoçLç& mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MççÇlç DçVçHççvç mçíJçvç mçí mçáKççvçáYçJç nçílçç nÌ ~
o G<Cç DççÌj Dçcuç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç DçvçákçÓÀuç vçnçÇb nçílçç ~
3) kçÀHçÀpç HççC[á :-
kçÀHçÀÒçmçíkçÀ-ÞJç³çLçá-lçvêçuçm³çççÆlçiççÌjJçÌ: ~
HççC[ájçíiççÇ kçÀHçÀç®sákçwuçÌmlJç*dcçÓ$ç-vç³çvççvçvçÌ: ~~
( cçç. çÆvç.)
çÆJçJç=×: Þuçí<cçuçÌ: Þuçí<cçç Hççb[ájçíiçb mç HçÓJç&Jçlçd ~
kçÀjçíçÆlç iççÌjJçb lçvêçb sçÆo& éçílççJçYççmçlççcçd ~~
ÒçmçíkçbÀ uççícçn<ç¥ ®ç mççob cçÓ®sç& Yç´cçb kçwuçcçcçd ~
éççmçb kçÀçmçb lçLççeeuçm³çcç©çÆ®çb JççkçwmJçjûçncçd ~~
MçákçwuçcçÓ$çççÆ#çJç®ç&mlJçb kçÀìá©#ççí<CçkçÀçcçlççcçd ~
éç³çLçáb cçOçájçm³çlJçççÆcççÆlç HççC[Jççcç³ç: kçÀHçÀçlçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 16 /23-25 )
Mçákçwuçí#çCçb MçákçwuççÆmçjçJçvç×b lçÜCç&çÆJçCcçÓ$çvçKççvçvçb ®ç ~
kçÀHçíÀvç HççC[bá cçvçápçb J³çJçm³çíÐçákçwlçb lçLççev³çÌmlçoáHçêJç̽ç ~~
(mçá.G. 44/9)
........kçÀHçÀç®sákçwuççÆmçjççÆolçç ~~
lçvêç uçJçCçJçkçw$çlJçb jçícçn<ç&: mJçj#ç³ç: ~
kçÀçmç½sçÆo&½ç ........~~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/11-12)
kçÀHçÀpç Hççb[á cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç-çÆmçjç-vçKç-vçí$ç-cçÓKç-cçuç-cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb éçílç
JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçbiçiççÌjJç, Dçbiçmçço, lçvêç, Dççuçm³ç, kçwuçcç ³çí uç#çCç mççcç
kçÀHçÀ jmçJçççÆnvççÇ cçíb mçbçÆ®çlç nçívçí mçí GlHçVç nçílçí nÌ ~
o cçOçájçm³çlçç, cçáKçÒçmçíkçÀ, Dç©çÆ®ç SJçb sçÆo& ³çí uç#çCç cçvoççqivç
kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç kçÀìá-G<Cç HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç kçÀçÇ F®sç
nçílççÇ nÌ ~
o kçÀçmç, éççmç, mJçjûçn, Jççkçwûçn, jçícçn<ç&, mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç,
30 Dr. A. S. Dudhamal
 cçÓ®sç& DççÌj Yç´cç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
4) çÆ$çoçí<çpç HççC[á :-
mçJçç&VçmçíçÆJçvç: mçJçí& oáäç oçí<çççqm$çoçí<çpçcçd ~
çÆ$çoçí<ççÆuç²b kçáÀJç&çqvlç HççC[ájçíiçb mçáoá:mçncçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 16 /26)
pJçjçjçí®çkçÀ- Ëuuççmç-®sçÆo&-lç=<Cçç-kçwuçcçççqvJçlç: ~
HççC[ájçíiççÇ çÆ$ççÆYçoçí&<çÌml³ççp³ç: #ççÇCççí nlçíçqvê³ç: ~~
mçJçç&lcçkçíÀ mçJç&çÆcçob J³çJçm³çíÜ#³çççÆcç çÆuç²çv³çLç kçÀçcçuçç³çç: ~
(mçá.G. 44/9)
....çÆvç®ç³çççqvcçÞççÆuç²çíeçÆlçoá:mçn: ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/12)
mççÆVçHçççÆlçkçÀ Hççb[á cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
efHeÀj Yeer mçáÞçálçç®çç³ç& vçí mççÆVçHçççÆlçkçÀ Hççb[á kçíÀ uç#çCççíb kçÀç JçCç&vç çÆvçcvç
lçjn mçí çÆkçÀ³çç nÌ ~
o pJçj, Dçjçí®çkçÀ, Ëuuççmç, sçÆo&, lç=<CçççÆOçkçw³ç DççÌj kçwuçcç ³çí
uç#çCç mççÆVçHççlçpç Hççb[á cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mççÆVçHççlçpç Hççb[á kçíÀ jçíiççÇ #ççÇCç nçílçí nÌ ~
o FvçkçíÀ Fbçqvê³ççíb kçíÀ kçÀç³ççí&b kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ ~
o mççÆVçHççlçpç Hççb[á DçmççO³ç nçílçç nÌ~
5) cç=t#çCçpçv³ç HççC[á jçíiç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
cç=çÆÊçkçÀçovçMççÇuçm³ç kçáÀH³çl³çv³çlçcççí cçuç: ~
kçÀ<çç³çç cçç©lçb çÆHçÊçcçÓ<çjç cçOçájç kçÀHçÀcçd ~~
kçÀçíHç³çívcç=êmççoçÇbÞ®ç jçÌ#³ççtákçwlçb ®ç ©#ç³çílçd ~
Hçáj³çl³ççÆJçHçkçwJçÌJç ñççílççbçÆmç çÆvç©CçodO³ççÆHç ~~
Fçqvê³ççCççb yçuçb nlJçç lçípççí Jççdzççí&pçmççÇ lçLçç ~
HççC[ájçíiçb kçÀjçíl³ççMçá yçuç-JçCçç&çqivçvççMçvçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 16/27-29)
cç=lkçÀ<çç³ççeçÆvçuçb çÆHçÊçvçÓ<çjç cçOçájç kçÀHçÀcçd ~ oÓ<ççƳçlJçç jmççoçÇb½ç
jçÌ#³ççêákçwlçb çÆJç©#çb ®ç ~~
ñççílççbm³çHçkçwJçÌJççHçÓ³ç& kçáÀ³çç&êátJçç ®ç HçáJç&Jçlçd ~
HççC[ájçíiçb lçlç: MçÓvçvçççÆYçHççoçm³çcçínvç: ~~
HçájçÇ<çb kç=ÀçÆcçcçvcçágçíçÆtVçb mççmç=kçwkçÀHçbÀ vçj: ~
(Dç. Ë.çÆvç. 13/13-14)
çÆpçmç ÒçkçÀçj kçíÀ içáCç DççÌj jmçJççuççÇ çÆcçfçÇ kçÀç mçíJçvç nçílçç nÌ GmççÇ kçíÀ
Dçvçámççj JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç MçjçÇj cçíb ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~ çÆcçfçÇ kçíÀ kçÀ<çç³ç jmç
mçí Jççlç, cçOçáj mçí kçÀHçÀ DççÌj G<Cç mçí çÆHçÊç oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~
çÆcçfçÇ kçíÀ ©#ç YççJç mçí MçjçÇj kçíÀ jmçççÆo OççlçáDççíb cçíb ©#çlçç GlHçVç nçí
pççlççÇ nÌ~ Yçákçwlç DçHçkçwJç cç=çÆÊçkçÀç MçjçÇj kçíÀ jmçççÆo ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç
Rog Nidan-
HçÌoç kçÀjlççÇ nÌ~ Fmç kçÀçjCç OççlçáDççíb kçÀç Hççí<çCç ©kçÀ pççlçç nÌ~ MçjçÇj kçÀç
yçuç kçÀcç nçívçí uçiçlçç nÌ~ yçuç nççÆvç mçí Dççípç DççÌj lçípç kçÀçÇ YççÇ nççÆvç
nçílççÇ nÌ~ Fmç lçjn mçí Dççqivç, yçuç DççÌj JçCç& kçÀç vççMç kçÀjvçíJççuçç
cç=t#çCçpçv³ç Hççb[ájçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
cç=t#çCçpçv³ç HççC[á kçíÀ uç#çCç:-
MçÓvçççÆ#çkçÓÀì-içC[-Yç´á: MçávçHççvvçççÆYç-cçínvç: ~
çƬçÀçÆcçkçÀçí<þçíeçÆlçmçç³çí&lç cçuçb mççmç=kçÀd kçÀHçÀççqvJçlçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 16/30)
cç=t#çCçpçv³ç Hççb[á kçíÀ efvecve uç#çCç nesles nÌ~
o DççÆ#çkçáÀì-içCæ[-Hçço-vççYççÇ-cçíþ^ DçççÆo mLççvççíb cçíb MççíLç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj cçíb kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçívçí uçiçlçç nÌ~
o jkçwlç DççÌj kçÀHçÀ kçíÀ mççLç êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~
HççbC[á jçíiç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
HççC[ájçíiççƽçjçílHçVç: KçjçÇYçÓlççí vç çÆmçO³ççÆlç ~
kçÀçuçÒçkçÀ<çç&®sÓvççvççb ³ççí Jçç HççÇlçççÆvç HçM³ççÆlç ~~
yç×çuHççÆJçìd mçnçÆjlçb mçkçÀHçbÀ ³ççíeçÆlçmçç³ç&lçí ~
oçÇvç: éçílçççÆlççÆoiOçç²®sçÆo&-cçÓ®sç&-lç=[çÆo&lç: ~~
mç vççml³çmç=kçÀd#ç³ççÐç½ç Hççb[á: éçílçlJçcççHvçá³ççlçd ~
(®ç. çÆ®ç. 16/31-33)
HççC[áovlç-vçKççí ³çmlçá HççC[ávçí$ç½ç ³ççí YçJçílçd ~
HççC[ámç²çlçoMççÇ& ®ç HççC[ájçíiççÇ çÆJçvçM³ççÆlç ~~
(mçá.mçÓ.33/23)
Dçvlçí<çá MçÓvçb HççÆjnçÇCçcçO³çb cuççvçb lçLççevlçí<çá ®ç cçO³çMçÓvçcçd ~
içáoí ®ç MçíHçÀm³çLç cçá<kçÀ³ççí½ç MçÓvçb Òçlççc³çvlçcçmçb%çkçÀuHçcçd ~~
çÆJçJçpç&³çílHççC[áçÆkçÀvçb ³çMççíeLççÇ& lçLçççÆlçmççjpJçj-HççÇçÆ[lçb ®ç ~
(mçá.G.44/39-40)
HççC[á kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç çÆvçcvç nçílçí nÌ~
o oçÇIç&kçÀçuç mçí HççC[áûçmlç nçívçí mçí MçjçÇj kçÀç KçjçÇYçÓlç DçLçç&lç
Dçl³çblç ©#ç nçí pççvçç ~
o KçjçÇYçÓlç nçívçí mçí Dççípç Oççlçá kçÀç vççMç nçívçç ~
o GHçêJç mJç©Hç cçíb mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç GlHçVç nçívçç ~
o mçYççÇ HçoçLççí&b kçÀçí HççÇuçç oíKçvçç ~
o kçÀHçÀ mçbçÆcçÞç yç×-DçuHç DççÌj nçÆjlç JçCç& kçÀç DççÆlçmççj GlHçVç
nçívçç ~
o cçvççíoÌv³ç GlHçVç nçívçç ~
o lJç®çççÆo mLççvççíb cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ éçílç JçCç& GlHçVç nçívçç ~
o cçÓ®sç&, lç=<Cçç, DçççÆo mçí çÆHç[çÇlç nçívçç ~
31 Dr. A. S. Dudhamal
 o Dçl³çççÆOçkçÀ jkçwlçñççJç/jkçwlç#ç³ç mçí éçílçlçç HçÌoç nçívçç ~ HççCæ[á kçíÀ GHçêJç :-
o ovlç-vçKç-vçí$çççÆo cçíb HççC[álçç GlHçVç nçívçç ~ GHçêJççmlçí<Jç©çÆ®ç: çÆHçHççmçç sçÆo&pJçjçícçÓOç&©pççeçqivçmçço: ~
o mçYççÇ YçJç mç=äçÇ kçÀçí éçílçJçCççÇ& oíKçvçç ~ MççíHçÀmlçLçç kçÀCþiçlççíeyçuçlJçb cçÓ®sç& kçwuçcççíËÐçJçHççÇ[vçb ®ç ~~
o DççÆlçmççj SJçb pJçj kçíÀ mççLç nmlç-Hçço cçíb MççíLç DççÌj (mçá.G. 44/13)
cçO³çkçÀç³ç cçíb MççíLç vç nçívçç ³çç cçO³çkçÀç³ç cçíb MççíLç nçíkçÀj DççÌj ½ççmçççÆlçmççjç©çÆ®çkçÀçmçcçÓ®sç&lç=ìdsçÆo&MçÓuçpJçjMççíHçÀoçnçvçd ~
nmlç-Hçço cçíb MççíLç vç nçívçç ~ lçLççeçÆJçHççkçÀmJçjYçíomççoçvçd pç³çíÐçLççmJçb ÒçmçcççÇ#³çMççm$çcçd ~~
o içáo, çÆuçbiç lçLçç Dçb[kçÀçí<ççíb cçíb MççíLç nçívçç DççÌj mççLç cçíb (mçá.G. 44/38)
lçcç:ÒçJçíMç nçíkçÀj mçb%ççvççMç GlHçVç nçívçç ~ lç=<Cçç, sçÆo&, pJçj, çÆMçj: MçÓuç, Dççqivçmçço, MççíLç, JççkçÀdnççÆvç,
cçÓ®sç&, kçwuçcç, Ëo³ççJççÆHç[ç, DççÆlçmççj, Dç©çÆ®ç, kçÀçmç, oçn, DççÆJçHççkçÀ
DççÌj mJçjYçío ³çí HççC[á J³ççOççÇ kçíÀ GHçêJç nÌ~
____________________________________________________________________________
HççC[á ÒçkçÀjCç mçcççHlç

____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 32 Dr. A. S. Dudhamal

 DççcçJççlç
3
____________________________________________________________________________
mçboYç& :- cçç. çÆvç. 25 GlHçVç nçílçç nÌ ~ DçVçjmç kçíÀ mççLç Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç mçbçÆcçÞç nçí pççvçí
mJçlçb$ç ©Hç mçí DççcçJççlç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç cççOçJç çÆvçoçvç cçíb çÆkçÀ³çç mçí DçvçíkçÀ JçCç& Jççuçç DççÆlç çÆHççq®suç Símçç Dççcç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~ çÆpçmçkçíÀ
iç³çç nÌ~ mççcçJçç³çá kçíÀ kçÀçjCç G©mlçbYç kçÀç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~ DççcçJççlç cçíb mççJç&oÌçÆnkçÀ mçb®ççj kçÀjvçí mçí lççÇJç´ oçÌyç&u³ç, Ëo³çiççÌjJç DçççÆo uç#çCç
YççÇ mççcçJçç³çá nÌ, Fmç çÆuçS G©mlçbYç kçíÀ yçço Fmç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~ ³çn Dççcç DççÆlçoç©Cç mJç©Hç kçíÀ DççcçJççlç J³ççOççÇ kçÀçÇ
nÌ~ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~ Dççcç DççÌj Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç çÆ$çkçÀ mççqvOçmLççvç cçíb
DççcçJççlç kçíÀ nílçÓ :- ÒçJçíMç kçÀjlçí nÌ ~ Dççcç, ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç DççÌj kçÀHçÀ Fvç lççÇvççíb kçíÀ mçb³ççíiç
çÆJç©×çnçj®çíäm³ç cçvoçivçíçÆvç&½çuçm³ç ®ç ~ kçÀçí ³çáiçHçlçd ÒçkçÀçíHç kçÀnç nÌ~ çÆpçmçkçíÀ kçÀçjCç çÆ$çkçÀ Jçíovçç DççÌj mçbçÆOç³ççíb
çqmvçiOçb YçákçwlçJçlççí Ô³çVçb J³çç³ççcçb kçáÀJç&lçmlçLçç ~~ (içç$ç) cçíb mlçyOçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Fmç lçjn DççcçJççlç J³ççOççÇ GlHçVç
(cçç. çÆvç. 25/ 1) nçílçç nÌ~
DççcçJççlç GlHçVç nçívçí kçíÀ çÆuçS JççlçÒçkçÀçíHç kçíÀ mççLç kçÀHçÀ kçÀç ÒçkçÀçíHç
J³ççOççÇ vççcç DççcçJççlç
YççÇ nçívçç DççJçM³çkçÀ nÌ~
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
çÆvçcvç nílçÓDççíb kçíÀ kçÀçjCç DççcçJççlç J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ ~
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o pççþjççqivç cçbo nçílçí náS çÆJç©× Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ³çç
J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ,
MçjçÇj kçÀçÇ çÆJç©× ®çíäç kçÀjvçç ~
Muçí<çkçÀ
o çqmvçiOç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjkçíÀ DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~
oÓ<³ç jmçOççlçá
çÆJç©× ®çíäçDççíb mçí DççÆlçJ³çç³ççcç, DççÆlçJ³çJçç³ç, pçuçlçjCç F. Jççlç
ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓ DççcçJççlç kçíÀ GlHççÆÊç kçíÀ çÆuçS DçHçíçÆ#çlç nÌ ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
DççcçJççlç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- oá<ì ñççílçmç jmçJçn
Jçç³çávçç ÒçíçÆjlççí Ô³ççcç: Þuçí<cçmLççvçb ÒçOççJççÆlç ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç
lçívççl³çLç& çÆJçoiOççíemççí OçcçvççÇ: ÒççÆlçHçÐçlçí ~~ Kç JçÌiçáC³ç mççqvOç
Jççlç-çÆHçÊç-kçÀHçÌÀYçÓ&³ççí oÓçÆ<çlç: mççíVçpççí jmç: ~ GtJçmLççvç DççcççMç³ç
ñççílççbm³ççÆYç<³çvo³ççÆlç vççvççJçCççí&eçÆlççÆHççq®suç: ~~ DççÆOç<þçvç mççqvOç
pçvç³çl³ççMçá oçÌyç&u³çb iççÌjJçb Ëo³çm³ç ®ç ~ mçb®çjCç mLççvç oMçOçcççÆvçÜçjç mçbçÆOçmLççvççíb cçíb
J³ççOççÇvççcççÞç³ççí Ô³çí<ç Dççcçmçb%ççíeçÆlçoç©Cç: ~~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
³çáiçHçlkçáÀçÆHçlççJçvlççqm$çkçÀmççqvOçÒçJçíçÆMçkçÀçÌ ~ mlçyOçb ®ç J³ççqkçwlç DçcuççÆHçÊç
kçáÀ©lççí içç$çcççcçJççlç: mç G®³çlçí ~~ Yçío (7) SkçÀoçí<çpç -3
(cçç. çÆvç. 25/ 2-5) ÜbÜpç-3
DççcçJççlç J³ççOççÇ cçíb nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí SkçÀmççLç nçÇ Jççlç SJçb kçÀHçÀ mççÆVçHççlçpç-1
kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ ~ çqmvçiOç, içá©, çÆHççq®suçççÆo kçÀHçÀ ÒçOççvç içáCççíb kçíÀ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
êJ³ççíb kçÀç DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçí mçí DççqivçcççbÐç GlHçVç nçíkçÀj Dççcç GlHçVç mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç
nçílçç nÌ~ lçLçç Jççlç Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ J³çç³ççcçççÆo nílçÓDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀ<ìmççO³ç mççÆVçHççlçpç,
Jçç³çá Üçjç GlHçVç náDçç Dççcç kçÀçí<þ mçí Ëo³ç SJçb oMç OçcçvççÇDççíb Üçjç mçJç& mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç³çákçwlç
MçjçÇj cçíb jmçJçn ñççílçmç kçíÀ cççHç&Àlç mçb®çççÆjlç nçílçç nÌ ~ ³çn Dççcç Þuçí<cç ³ççH³ç çÆÜoçí<çpç
mLççvç DçLçç&lç DççcççMç³ç lçLçç mçbçÆOçmLççvç cçíb mLççvçmçbçÆÞçlç nçílçç nÌ~ Dççcç
kçíÀ içá©, çÆHççq®suç, ml³ççvç DçççÆo içáCççíb mçí jmçJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç
Rog Nidan- 33 Dr. A. S. Dudhamal
 nílçÓ mçíJçvç mçí Jççlç SJçb kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç
çqmvçiOç, içá©, çÆHççq®suçççÆob içáCç ÒçOççvç êJ³ççíb kçíÀ
DççÆlçmçíJçvç mçí DççqivçcççbÐç pçv³ç Dççcç GlHççÆÊç
DçVçjmç kçíÀ mççLç Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç mçbçÆcçÞç nçí pççvçí mçí
DçvçíkçÀ JçCç& Jççuçí, DççÆlç çÆHççq®suç Dççcç kçÀçÇ GlHççÆÊç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç Dççcç kçÀç jmçJçn ñççílçmç
cççHç&Àlç kçÀçí<þ mçí Ëo³ç SJçb oMç OçcçvççÇDççíb
Üçjç mçJç& MçjçÇj cçíb mçb®çjCç
Dççcç , ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç DççÌj kçÀHçÀ
Fvç lççÇvççíb kçíÀ mçb³ççíiç kçÀç ³çáiçHçlçd ÒçkçÀçíHç
Dççcç , Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç Fvç lççÇvççíb kçÀç
çÆ$çkçÀ mççqvOçmLççvç cçíb ÒçJçíMç
lççÇJç´ oçÌyç&u³ç, Ëo³çiççÌjJç, çÆ$çkçÀd Jçíovçç,
mçbçÆOçMçÓuç, mlçyOçlçç DçççÆo uç#çCççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç
DççcçJççlç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
DççcçJççlç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
Dç²cçoçí&e©çÆ®çmlç=<Cçç Ô³ççuçm³çb iççÌjJçb pJçj: ~
DçHççkçÀ: MçÓvçlççe²çvççcçJççlçm³ç uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 25/ 6)
Dççcç kçíÀ mççJç&oíçÆnkçÀ mçb®ççj mçí jmçOççlçá cçíb mççcççJçmLçç GlHçVç nçílççÇ
nÌ~ pçyç lçkçÀ jmçJçn ñççílçmç cçíb Dççcç kçÀç mçb®ççj jnlçç nÌ, lçyç lçkçÀ
DççcçJççlç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç DççcçJççlç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dçbiçcço& , Dççuçm³ç :- mççcçJçç³çá kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dç©çÆ®ç, DççÆJçHççkçÀ :- DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o lç=<Cçç, DçbiçiççÌjJç, pJçj :- Dççcç mçbçÆ®çlççÇ kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
o MççíLç :- mççJç&oíçÆnkçÀ ³çç mLçççÆvçkçÀ mçbçÆOç³ççíb cçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan-
Fmç DçJçmLçç cçíb DççqmLç DççÌj mçbçÆOç mLççvç cçíb Dççcç kçÀç mLççvçmçbÞç³ç
vç nçívçí mçí mçbçÆOçMçÓuçççÆo uç#çCç ÒçkçÀì vçnçÇb nçílçí ~
mçbçÆOçMçÓuçççÆo uç#çCççíb kçíÀ ÒçkçÀì nçívçí kçÀçÇ DçJçmLçç kçÀçí ÒçJç=× DççcçJççlç
kçÀnç nÌ~
ÒçJç=× DççcçJççlç kçíÀ uç#çCç :-
mç kçÀä: mçJç&jçíiççCççb ³çoç ÒçkçáÀçÆHçlççí YçJçílçd ~
nmlç-Hçço-çÆMçjçí-içáuHçÀ-çÆ$çkçÀ-pççvçÓ©mççqvOç<çá ~~
kçÀjçíçÆlç mç©pçb MççíLçb ³ç$ç oçí<ç: ÒçHçÐçlçí ~
mç oíMççí ©p³çlçíel³çLç&b J³çççÆJç× FJç Jç=çƽçkçÌÀ: ~~
pçvç³çílçd mççíeçqivçoçÌyç&u³çb ÒçmçíkçÀç©çÆ®ç iççÌjJçcçd ~
GlmççnnççÆvçb JçÌjm³çb oçnb ®ç yçnácçá$çlççcçd ~~
kçáÀ#ççÌ kçÀçÆþvçlççb MçÓuçb lçLçç çÆvçêççÆJçHç³ç&³çcçd ~
lç=ìd-sçÆo&-Yç´cç-cçÓ®sç&½ç Ëodûçnb çÆJç[dçÆJçyç×lççcçd ~
pçç[îççv$çkçÓÀpçvççcççnb kçÀäçb½ççv³ççvçáHçêJççvçd ~~
(cçç. çÆvç. 25/ 7-9)
ÒçJç=× DççcçJççlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o nmlç-Hçço-çÆMçj-içáuHçÀ-çÆ$çkçÀ-pççvçá-G© DçççÆo mççqvOç mLççvççíb cçíb
MçÓuç SJçb MççíLç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~
o mçbçÆOç mLççvç cçíb Dççcç mçbçÆ®çlç nçívçí mçí Jç=çƽçkçÀobMçJçlçd Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçbçÆOçMçÓuç kçÀçÇ lççÇJç´lçç kçÀçí oMçç&vçí kçíÀ çÆuçS Jç=çƽçkçÀobMçJçlçd Jçíovçç
kçÀçÇ GHçcçç ³çnçB oçÇ iç³ççÇ nÌ~
o ÒçmçíkçÀ :- cçáKç cçíb uççuççñççJç DççÆOçkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dç©çÆ®ç:- DçVç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç vçnçÇb nçílççÇ ~
o iççÌjJç :- mççJç&oÌçÆnkçÀ Dçbiç iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o GlmççnnççÆvç:- cçvççíoçÌyç&u³ç kçíÀ kçÀçjCç kçÀç³çç¥jbYç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS
lçlHçjlçç vçnçÇb jnlççÇ ~
o Dççm³çJçÌjm³ç :- cçáKç kçÀç mJçço çÆJçjmç nçí pççlçç nÌ ~
o mçJçç&içoçn :- mççJç&oÌçÆnkçÀ çÆHçÊç mçb®ççj kçíÀ kçÀçjCç mçJçç&biç oçn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o yçnácçá$çlçç :- mççcç OççlçÓDççíb kçíÀ kçÀçjCç kçwuçío DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
GlHçVç nçílçç nÌ ~ kçwuçío kçÀçí cçÓ$ç kçíÀ cççO³çcç mçí MçjçÇj kçíÀ yççnj
çÆvçkçÀçuçvçí kçíÀ çÆuçS cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ kçÀç ÒçcççCç yçæ{vçí mçí yçnácçá$çlçç
³çn uç#çCç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mççcç Jçç³çá kçÀçÇ kçÀçí<þ cçíb mçbçÆ®çlççÇ nçívçí mçí cçuçyç×lçç,
Dççv$çkçÓÀpçvç, mlçyOçlJç, kçáÀ#ççÇ kçÀçÆþvçlçç, DççOcççvç SJçb
GojMçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆvçêççÆJçHç³ç&³ç :- jçlç kçíÀ MççÇlç içáCç mçí Dççcç Jç=çÆ× nçívçí mçí
34 Dr. A. S. Dudhamal
 GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç mçbçÆOçMçÓuç jçlç cçíb yçæ{lçç nÌ DççÌj çÆovç cçíb
kçÀcç nçílçç nÌ ~ Fmç kçÀçjCç jçíiççÇ çÆovç cçíb vççÇbo uçílçç nÌ DççÌj çÆHçÊç oçn, jçiç
jçlç cçíb pççiçjCç kçÀjlçç nÌ ~ Jççlç MçÓuç
o lç=<Cçç :- Dççcç Hçç®çvç kçíÀ çÆuçS pçuç kçÀçÇ DççJçM³çkçÀlçç nçílççÇ nÌ~ kçÀHçÀ çqmlççÆcçlçlçç, iççÌjJç, kçÀC[Ó
o sçÆo& :- DççcççMç³ç kçíÀ oáçÆä kçíÀ kçÀçjCç sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Yç´cç, cçÓ®sç& :- ³çí uç#çCç çÆHçÊç oáçÆä kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ~ DççcçJççlç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
o Ëodûçn :- mççcç jmç kçÀçÇ mçbçÆ®çlççÇ Ëo³ç cçíb nçívçí mçí Ëodûçn SkçÀoçí<ççvçáiç: mççO³ççí, çÆÜoçí<ççí ³ççH³ç G®³çlçí ~
GlHçVç nçílçç nÌ ~ mçJç&oín®çj: MççíLç: mç kç=À®s^: mçççÆVçHçççÆlçkçÀ: ~~
o FmçkçíÀ DççÆlççÆjkçwlç Dçv³ç kçÀämççO³ç GHçêJç (Ëêçíiç, mçbçÆOçûçn (cçç. çÆvç. 25/ 12)
DçççÆo) GlHçVç nçílçí nÌ~ o SkçÀ oçí<çpç DççcçJççlç mççO³ç nçílçç nÌ ~
oçí<ççvçáyçbOççvçámççj uç#çCç :- o ÜbÜpç DççcçJççlç ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
çÆHçÊççlçd mçoçn-jçiçb ®ç, mçMçáuçb HçJçvççvçáiçcçd ~ o mççÆVçHççlçpç DççÌj mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç ³çákçwlç DççcçJççlç kçÀämççO³ç
çqmlççÆcçlçb içá©-kçÀC[Ób ®ç kçÀHçÀoáäb lçcçççÆoMçílçd ~~ nçílçç nÌ ~
(cçç. çÆvç. 25/ 11)
o çÆHçÊç ÒçOççvçlçç cçíb mçbçÆOç mLççvç cçíb oçn lçLçç Dççjkçwlçlçç GlHçVç mççO³ç SkçÀoçí<çpç
nçílççÇ nÌ ~ ³ççH³ç çÆÜoçí<çpç
o Jçç³çá kçíÀ DçvçáyçbOç mçí MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~ kçÀ<ìmççO³ç mçççÆVçHçççÆlçkçÀ,
o kçÀHçÀ ÒçOççvçlçç mçí çqmlççÆcçlçlçç, iççÌjJç DççÌj kçÀC[Ó ³çí uç#çCç mççJç&oÌçÆnkçÀ MççíLç ³çákçwlç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
____________________________________________________________________________
DççcçJççlç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 35 Dr. A. S. Dudhamal

 Ëêçíiç
4
____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç.26, çÆmç.80 G.lçb.43 çÆvç.05 çÆvç.05 29

Ëêçíiç kçÀçÇ J³ççK³çç:- ( mçá. G. 43/ 3-4)

ËêçíiççÆcççÆlç Jçç MççíkçÀ<³ç_çdjçíiçí<çá - FçÆlç jçíiçí Hçjí Ëo³çm³ç ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç jmç Oççlçá kçÀçí oáä kçÀjkçíÀ Ëo³ç cçíb Kç-JçÌiçáC³ç
ËtçJç:, DçLçJçç Ëoçí jçíiççí Ëêçíiç: ~ GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~ Kç-JçÌiçáC³ç ÒççHlç Ëo³ç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç mLççvçmçbÞç³ç
Ëo³ç cçíb GlHçVç jçíiç (j®çvççlcçkçÀ DçLçJçç kçÀç³çç&lcçkçÀ çÆJçkç=ÀlççÇ) kçÀçí kçÀjkçíÀ Ëo³ç cçíb pççí yççOçç GlHçVç kçÀjlçí nÌ Gmçí Ëêçíiç kçÀnlçí nÌ ~ "yççOçç"
nêçíiç kçÀnlçí nÌ~ Mçyo mçí çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçÀçÇ HççÇ[ç ³çç çÆJçkç=ÀçÆlç kçÀç GlHçVç nçívçç DçHçíçÆ#çlç
Ëêçíiç kçíÀ nílçÓ :- nÌ~
J³çç³ççcçlççÇ#CçççÆlççÆJçjíkçÀyççqmlççÆ®çvlççYç³ç$ççmçiçoççÆlç®ççjç: ~ J³ççOççÇ vççcç Ëêçíiç
sÐçç&cçmçbOççjCçkçÀMç&vçççÆvç ËêçíiçkçÀlç=&çÆCç lçLççeçÆYçIççlç: ~~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
( ®ç. çÆ®ç. 26/77 ) oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
JçíiççIççlççí<Cç©#ççVçÌjçÆlçcçç$ççíHçmçíçÆJçlçÌ: ~ ÒççCç, J³ççvç mççOçkçÀ DçJçuçbyçkçÀ
çÆJç©×çO³çMçvççpççÇCçÌ&jmççlc³ç̽çççÆHç (çÆlç) YççípçvçÌ: ~~ oÓ<³ç jmçOççlçá
lçí<ççbb içáucççÆvçoçvççíkçwlçÌ: mçcçálLççvç̽ç mçcYçJç: ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
(Dç. Ë. çÆvç.5/38) oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn
Dçl³çá<CçiçáJç&Vç-kçÀ<çç³ç-çÆlçkçwlç-ÞçcçççÆYçIççlççO³ç#çvçÒçmç²Ì:~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç
mç$ççÆgçvlçvçÌJçí&iççÆJçOççjCç̽ç Ëoçcç³ç: Hç$®ççÆJçOç: ÒççÆoä:~~
Kç JçÌiçáC³ç Ëo³ç
(cçç. çÆvç. 29/1)
GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç
o çÆvçl³ç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb G<Cç, içá©, ©#ç içáCç ÒçOççvç êJ³ççíb
DççÆOç<þçvç Gj:
kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç
o kçÀ<çç³ç, çÆlçkçwlç jmç ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
jçíiçcççiç& cçO³çcç
o DççÆlçJ³çç³ççcç, DççÆlçJ³çJçç³ç DçççÆo ÒçkçÀçj kçíÀ Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ
J³ççqkçwlç Ëêçíiç
çÆJçnçj kçÀjvçç ~
Yçío (5) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç,
o çÆJç©×çMçvç, DçO³çMçvç, DçpççÇCçç&Mçvç, Dçmççlc³ç Yççípçvç kçÀç
mçççÆVçHççlçpç, kç=ÀcççÇpç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlçpç, çÆHçÊçpç,
o JçíiçmçbOççjCç kçÀjvçç ~
kçÀHçÀpç,kç=ÀcççÇpç
o lççÇ#Cç çÆJçjí®çvç lçLçç lççÇ#Cç yççqmlç GHç¬çÀcç kçÀjvçç ~
DçmççO³ç mçççÆVçHççlçpç,
o çÆ®çvlçç, Yç³ç DçççÆo cççvççÆmçkçÀ nílçáDççíb mçí ûçmlç jnvçç ~
Ëêçíiç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
o sçÆo& DççÌj içáucç Fvç J³ççOççÇ kçíÀ pççí nílçÓ nÌ GvnçÇb nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç
®çlçáçÆJç&Oç: mç oçí<çÌ: m³ççlçd kç=ÀçÆcççÆYç½ç Hç=LçkçÀd Hç=LçkçÀd ~
mçí YççÇ Ëêçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
uç#çCçb lçm³ç Jç#³çççÆcç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçvçvlçjcçd ~~
Ëêçíiç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
(mçá.G.43/5)
oÓ<ççƳçlJçç jmçb oçí<çç çÆJçiçáCçç Ëo³çb içlçç: ~
....mcç=lçç: Hçgç lçá ËÃoç: ~ (Dç. Ë. çÆvç.5/38)
kçáÀJç&çqvlç Ëo³çí yççOççb Ëêçíiçb lçb Òç®ç#çlçí ~~
Rog Nidan- 36 Dr. A. S. Dudhamal
 mçáÞçálçç®çç³ç&vçí Ëêçíiç kçíÀ ®ççj DççÌj Dç. Ëo³çkçÀçjvçí HççB®ç ÒçkçÀçj kçÀní 1) Jççlçpç Ëêçíiç :-
nÌ~ MççíkçÀçíHçJççmçJ³çç³ççcç©#çMçá<kçÀçuHçYççípçvçÌ: ~
Jçç³çájççÆJçM³ç Ëo³çb pçvç³çl³çáÊçcççb ©pçcçd ~~
1)Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
( ®ç. mçÓ. 17/30)
4) mççÆVçHççlçpç 5) kç=ÀcççÇpç
o DççHlç, mJççÆkçÀ³ç kçíÀ çÆJçjn, Oçvç, yçvOçávççMç kçíÀ kçÀçjCç MççíkçÀ
kçÀjvçç ~
nílçÓ mçíJçvç mçí oçí<ç ÒçkçÀçíHç o MççíkçÀ mçí cçvç cçíb oáyç&uçlçç DççlççÇ nÌ ~
o cçvç kçÀçÇ kçÀcçpççíjçÇ Ëêçíiç kçÀç cçáK³ç kçÀçjCç nÌ ~
jmç Oççlçá kçÀçÇ oáçÆä o ©#ç-Mçá<kçÀ lçLçç DçuHç Yççípçvç DççÌj GHçJççmç kçÀjvçí mçí Hççí<çCç
DçYççJç nçívçí mçí jmç,jkçwlç kçÀç #ç³ç nçílçç nÌ ~
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçí mçí jmçjkçwlç mçbJçnvç yçæ{lçç nÌ ~ MççKççiçlç
Ëo³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç
jkçwlç mçbJçnvç DççÆOçkçÀ nçívçí mçí Ëo³ç kçÀç jkçwlç mçb®ççj kçÀcç nçívçí
mçí Ëêçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Ëo³ç cçíb çÆJççÆJçOç yççOççDççíb (HççÇ[ç) kçÀçÇ GlHççÆÊç GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç Ëo³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç
kçÀjkçíÀ Jççlçpç Ëêçíiç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
JçíHçLçáJçí&ävçb mlçcYç: Òçcççín: MçÓv³çlçç oj: ~
JçÌJçC³ç&, cçÓ®sç&, pJçj, kçÀçmç, çÆnkçwkçÀç, éççmç, ËçÆo Jççlççlçájí ©Hçb pççÇCçí&®ççl³çLç&Jçíovçç ~~
Dççm³çJçÌjm³ç, lç=<Cçç, Òçcççín, sçÆo&, kçÀHçÀçílkçwuçíMç
DçççÆo JçíovççDççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç ( ®ç. mçÓ. 17/ 31)
Ë®sîçv³çYççJçêJçMççí<çYçíomlçcçYçç: mçcççínç: HçJçvçççÆÜMçí<ç: ~
( ®ç. çÆ®ç. 26/ 79)
Ëêçíiç GlHççÆÊç Dçç³çc³çlçí cçç©lçpçí Ëo³çb lçáÐçlçí lçLçç ~
çÆvçcç&L³çlçí oçdzç&lçí ®ç mHçÀçíìîçlçí HççìîçlçíeçÆHç ®ç ~~
(mçá.G.43/6)
Ëêçíiç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
Jççlçívç MçÓu³çlçíel³çLçí& lçáÐçlçí mHçáÀìlççÇJç ®ç ~~
JçÌJçC³ç&cçÓ®sç&pJçjkçÀçmççÆnkçwkçÀçéççmççm³çJçÌjm³çlç=<ççÒçcççínç:~
çÆYçÐçlçí Mçá<³ççÆlç mlçyOçb Ëo³çb Mçáv³çlçç êJç: ~
sçÆo&: kçÀHçÀçílkçwuçíMç©pççíe©çÆ®ç½ç Ëêçíiçpçç:
DçkçÀmcççÎçÇvçlçç MççíkçÀçí Yç³çb MçyoçmççÆn<Cçálçç ~~
m³çáçÆJç&çÆJçOççmlçLççev³çí ~~
JçíHçLçáJçí&ävçb cççín: éççmçjçíOççíeuHççÆvçêlçç ~
( ®ç. çÆ®ç. 26/78)
(Dç. Ë. çÆvç.5/39 - 41)
Ëêçíiç J³ççOççÇ cçíb çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Jççlçpç Ëêçíiç cçíb çÆKçb®ççJç lçLçç mçáçÆ®çlççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o JçÌJçC³ç&:- Ëo³çççÆYçIççlç kçíÀ kçÀçjCç lJç®çç, vçKç, vçí$çJçlcç& DçççÆo
o ©iCç kçÀçí Símçç uçiçlçç nÌ kçÀçÇ GmçkçíÀ Gj cçíb kçÀçíF& cçLççvççÇ mçí
kçÀç JçCç& M³ççJç-vççÇuç nçí pççlçç nÌ ~
cçbLçvç kçÀj jnç nÌ, HçÀç[ ³çç HçÀçí[ jnç nÌ ³çç kçáÀunç[çÇ mçí
o cçÓ®sç& :- cççqmlç<kçÀ kçíÀ jmçjkçwlç mçbJçnvç yççOçç Dççvçí mçí cçÓ®sç&
kçÀçBì jnç nÌ~
DççlççÇ nÌ ~
o Ëo³ç cçíb Mççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o pJçj, Dççm³çJçÌjm³ç, kçÀHçÀçílkçwuçíMç, pJçj DççÌj lç=<Cçç ³çí uç#çCç
o Ëo³ç kçÀçÇ iççÆlç ©kçÀd ³çç kçÀcç (mlçyOç) nçí pççlççÇ nÌ ~
mççcççJçmLçç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Ëo³ç cçíb Mçáv³çlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o kçÀçmç, çÆnkçwkçÀç, éççmç, sçÆo& DççÌj Òçcççín ³çí uç#çCç ÒççCç oÓçÆä
o Ëo³ç kçÀçÇ iççÆlç yçæ{ (êJçlçç) pççlççÇ nÌ ~
kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o jçíiççÇ DçkçÀmcççlç oçÇvç nçí pççlçç nÌ~
o Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç lççío, Yçío DçççÆo DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçÀçÇ
o Gmçcçíb MççíkçÀ, Yç³ç DççÌj MçyoçmççÆn<Cçálçç yçvççÇ jnlççÇ nÌ~
Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Rog Nidan- 37 Dr. A. S. Dudhamal
 o cççín, kçbÀHç, Jçíävç (DçJçjçíçÆOçlç), éççmççJçjçíOç lçLçç DçuHççÆvçêç
mçí jçíiççÇ ûçmlç nçí pççlçç nÌ~
2) çÆHçÊçpç Ëêçíiç :-
G<CççcuçuçJçCç#ççjkçÀìákçÀçpççÇCç&YççípçvçÌ: ~
cçÐç¬çÀçíOççlçHç̽ççMçá ËçÆo çÆHçÊçb ÒçkçáÀH³ççÆlç ~~
ËÎçnçqmlçkçwlçlçç Jçkçw$çí çÆlçkçwlççcuççíodfçÆiçjCçb kçwuçcç: ~
lç=<Cçç cçÓ®sç& Yç´cç: mJçío: çÆHçÊçËêçíiçuç#çCçcçd ~~
( ®ç. mçÓ. 17/32-33)
çÆHçÊççÊçcççíoÓ³çvçoçncççínç: mçb$ççmçlççHçpJçjHççÇlçYççJçç: ~~
( ®ç. çÆ®ç. 26/79)
lç=<Cççí<ççoçn®ççí<çç: m³çá: HçÌçÆÊçkçíÀ Ëo³çkçwuçcç: ~
OçÓcçç³çvçb ®ç cçÓ®sç& ®ç mJçío: Mççí<ççí cçáKçm³ç ®ç ~~
(mçá.G.43/7)
çÆHçÊççlç=<Cçç Yç´cççí cçÓ®sç& oçn: mJçíoçíecuçkçÀ: kçwuçcç: ~~
so&vçb ®ççcuççÆHçÊçm³ç OçÓcçkçÀ: HççÇlçlçç pJçj: ~
(Dç. Ë. çÆvç.5/41)
çÆvçcvç çÆHçÊçkçÀj nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí DççMçáiççÆlç mçí çÆHçÊçpç Ëo³ç jçíiç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o G<Cç içáCç kçíÀ HçoçLççí& kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçcuç, kçÀìá lçLçç uçJçCç jmç ÒçOççvç êJ³çíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçpççÇCç& kçíÀ jnlçí Yççípçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç cçÐçHççvç kçÀjvçç ~
o ¬çÀçíOç kçÀjvçç ~
o DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç ~
çÆHçÊçpç Ëêçíiç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o oÓ³çvç :- cçáKç, vçí$ç, vççmçç, kçÀCç& DçççÆo DçJç³çJççíb cçíb yçç<Hç³çákçwlç
oçn pçÌmççÇ mçbJçíovçç cçnmçámç nçílççÇ nÌ ~
o lç=<Cçç, Dççí<ç, ®ççí<ç, oçn, cççín DççÌj pJçj Fvç çÆHçÊçpç JçíovççDççíb
mçí ©iCç çÆHç[çÇlç jnlçç nÌ~
o jçíiççÇ LçkçÀçJçì (kçwuçcç) cçnmçámç kçÀjlçç nÌ ~
o cçáKç mçí OçáBJçç-mçç (Oçácçç³çvç) çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
o cçÓ®sç& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ÒçYçálç mJçío ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç kçíÀ kçÀçjCç cçáKçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o jçíiççÇ yçÌ®çívç (mçb$ççmç) jnvçí uçiçlçç nÌ ~
o DçVç kçÀç çÆJçoçn nçívçí mçí DçcuçkçÀ (içuçí lçkçÀ Kçfç HççvççÇ
Dççvçç), DçcuççÆHçÊç lçLçç ®sçÆo& DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
3) kçÀHçÀpç Ëêçíiç :-
Dçl³ççoçvçb içá©çqmvçiOçcççÆ®çvlçvçcç®çíävçcçd ~
çÆvçêçmçáKçb ®ççY³ççÆOçkçbÀ kçÀHçÀËêçíiçkçÀçjCçcçd ~~
Ëo³çb kçÀHçÀËêçíiçí mçáHlçb çqmlççÆcçlçYçççÆjkçÀcçd ~
lçvêç©çÆ®çHçjçÇlçm³ç YçJçl³çMcççJç=lçb ³çLçç ~~
( ®ç. mçÓ. 17/34-35)
mlçyOçb içá© m³ççlçd çqmlççÆcçlçb ®ç cçcç& kçÀHçÀçlçd
ÒçmçíkçÀpJçjkçÀçmçlçvêç: ~
( ®ç. çÆ®ç. 26/80 )
iççÌjJçb kçÀHçÀmçbñççJççe©çÆ®ç: mlçYççíeçqivçcçço&Jçcçd ~
cççOçá³ç&cççÆHç ®ççeem³çm³ç yçuççmççJçlçlçí ËçÆo ~~
(mçá.G.43/8)
Þuçí<cçCçç Ëo³çb mlçyOçb YçççÆjkçbÀ mççMcçiçYç&Jçlçd ~~
kçÀçmçççqivçmççoçÆvç<þçÇJççÆvçêçuçm³çç©çÆ®çpJçjç: ~
(Dç. Ë. çÆvç.5/42)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀpç Ëêçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
o içá©, çqmvçiOç DçççÆo kçÀHçÀkçÀj içáCç³çákçwlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç~
o pççoç cçç$çç cçíb Yççípçvç (Dçl³ççoçvç) kçÀjvçç ~
o çÆkçÀmççÇ YççÇ yççlç kçÀçÇ çÆ®çblçç vç kçÀjvçç ~
o mçlçlç SkçÀ nçÇ mLççvç cçíb yçÌþí jnvçç, MçjçÇj kçÀçÇ nçuç®ççuç
(®çíäç) vç kçÀjvçç ~
o DççÆOçkçÀ mçcç³ç kçíÀ çÆuçS çÆvçbo (çÆvçêççÆOçkçw³ç) uçívçç ~
kçÀHçÀpç Ëêçíiç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o içç$ç mçáHlçlçç, mlçÌçÆcçl³ç, DçbiçiççÌjJç, Dççuçm³ç, lçvêç SJçb
mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç cçáKçÒçmçíkçÀ, Dç©çÆ®ç, pJçj GlHçVç nçílççÇ
nÌ ~
o ÒççCçJçn ñççílçmç oÓçÆä mçí kçÀçmç SJçb çÆ<þJçvçççÆOçkçw³ç GlHçVç nçílçç
nÌ ~
o Ëo³ç cçíb YççjçÇHçvç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Fmç YççjçÇHçvç YççjçÇHçvç kçÀçÇ
lççÇJç´lçç oMçç&vç kçíÀ çÆuçS HçlLçj Ëo³çHçj jKç çÆo³çç nÌ SímççÇ
GHçcçç Ëo³çkçÀçjvçí oçÇ nÌ~
4) mççÆVçHççlçpç Ëêçíiç uç#çCç :-
nílçáuç#çCçmçbmçiçç&o᮳çlçí mçççÆVçHççlçkçÀ: ~
(Ëêçíiç: kçÀäo: kçÀämççO³ç Gkçwlççí cçnçÆ<ç&çÆYç:)
çÆ$çoçí<çpçí lçá Ëêçíiçí ³ççí oájçlcçç çÆvç<çíJçlçí ~~
( ®ç. mçÓ. 17/ 36)
38 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆJçÐççlçd çÆ$çoçí<çb lJççÆHç mçJç&çÆuç²b .......~
( ®ç. çÆ®ç. 26/ 80)
mçJç&çÆuç²çqm$ççÆYçoçí<çÌ: ......~
(Dç. Ë. çÆvç.5/43)
mççÆVçHççlçpç Ëêçíiç cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆcçuçlçí nÌ ~
³çn Ëêçíiç Dçl³çblç kçÀäoç³çkçÀ nçílçç nÌ~
5) kç=ÀcççÇpç Ëêçíiç :-
GlkçwuçíMç: <þçÇJçvçb lççío: MçÓuççí ËuuççmçkçÀmlçcç: ~
Dç©çÆ®ç: M³ççJçvçí$çlJçb Mççí<ç½ç kç=ÀçÆcçpçí YçJçílçd ~~
(mçá.G.43/9)
çÆlçuç#ççÇjiçá[çoçÇçÆvç ûççqvLçmlçm³ççíHçpçç³çlçí ~
cçcçÌ&kçÀoíMçí mçbkçwuçíob jmç½ççm³ççíHçiç®sçÆlç ~~
mçbkçwuçíoçlçd çƬçÀcç³ç½ççm³ç YçJçvl³çáHçnlççlcçvç: ~
cçcçÌ&kçÀoíMçí lçí pççlçç: mçHç&vlççí Yç#ç³ççqvlç ®ç ~~
lçáÐçcççvçb mç Ëo³çb mçÓ®ççÇçÆYççÆjJç cçv³çlçí ~
çÆsÐçcççvçb ³çLçç Mçm$çÌpçç&lçkçÀC[Ób cçnç©pçcçd ~~
Ëêçíiçb çƬçÀçÆcçpçb lJçílçÌçÆuç&²Ìyçá&odOJçç MççÇIç´kçÀççÆjCçcçd ~~
( ®ç. mçÓ. 17/37-40)
.....lççÇJç´ççÆlç&lççíob kç=ÀçÆcçpçb mçkçÀC[Ócçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/80)
...........kç=ÀçÆcççÆYç: M³ççJçvçí$çlçç ~
____________________________________________________________________________
Ëêçíiç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan- 39
lçcç: ÒçJçíMççí Ëuuççmç: Mççí<ç: kçÀC[Ó: kçÀHçÀñçáçÆlç: ~
Ëo³çb Òçlçlçb ®çç$ç ¬çÀkçÀ®çívçíJç oç³ç&lçí ~~
çÆ®ççÆkçÀlmçíoçcç³çb Iççíjb lçb MççÇIç´b MççÇIç´kçÀççÆjCçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç.5/43-45)
çÆlçuç, içá[, #ççÇj DçççÆo kçÀHçÀkçÀj HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí kç=ÀcççÇpç
Ëêçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀkçÀj nílçÓDççíb mçí kçwuçío GlHçVç nçílçç nÌ ~ kçwuçío mçí GlHçVç kç=ÀcççÇ
cçcç&oíMç DçLçç&lç Ëo³ç cçíb pççkçÀj Ëo³ç kçÀç Yç#çCç kçÀjlçí nÌ ~ Fmç lçjn
kç=ÀcççÇpç Ëêçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb Ëo³ç cçíb mçáçÆ®çlççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ËodMçÓuç kçÀç mJç©Hç DççjçÇ (Mçm$ç-ÒçkçÀçj) mçí çÆvçjvlçj kçÀçìvçí
pçÌmçç (oçjCçJçlçd) nçílçç nÌ~
o kçÀC[Ó, Ëuuççmç, Dç©çÆ®ç, GlkçwuçíMç, <þçÇJçvç ÒçJç=ÊççÇ, cçáKç mçí
kçÀHçÀ kçÀç ñççJç yçnlçí jnvçç, M³ççJç vçí$çlçç, lçcç: ÒçJçíMç, Mççí<ç
DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
Ëêçíiç kçíÀ GHçêJç :-
Yç´cçkçwuçcççÌ mççoMççí<ççÌ %çí³ççmlçí<ççcçáêJçç: ~
kç=ÀçÆcçpçí kç=ÀçÆcçpççlççÇvççb ÞuçÌçq<cçkçÀçCççb ®ç ³çí cçlçç: ~~
(mçá. G.43/10)
Ëêçíiç kçíÀ Yç´cç, kçwuçcç, Dçbiçmçço, Mççí<ç ³çí GHçêJç nÌ ~
Dr. A. S. Dudhamal
 OçcçvççÇ ÒççÆlç®ç³ç
5
____________________________________________________________________________
mçboYç& :- ®çjkçÀ mçÓ. 20
Muçí<cççÆJçkçÀçjçb½ç çÆJçbMççÆlçcçlç TOJç& J³ççK³ççm³ççcç: lçÐçLçç-
lç=çqHlç½ç, lçvêç ®ç, çÆvçêççÆOçkçw³çb ®ç mlçÌçÆcçl³çb ®ç, içá©içç$çlçç
®ç, Dççuçm³çb ®ç, cçáKçñççJç½ç, Muçí<cççíçÆÃjCçb ®ç,
cçuçm³çççÆOçkçw³çb ®ç,
yçuççmçkçÀ½ç, kçÀCþçíHçuçíHç½ç, OçcçvççÇÒççÆlç®ç³ç½ç, içuçiçC[½ç,
DççÆlçmLççÌu³çb ®ç, MççÇlçççqivçlçç ®ç, Goo&½ç, éçílççJçYççmçlçç ®ç,
éçílçcçÓ$çvçí$çJç®ç&mlJçb ®ç, FçÆlç çÆJçbMççÆlç: Muçí<cççÆJçkçÀçjç:;
Muçí<cççÆJçkçÀçjçCççcçHççÆjmç*dK³çí³ççvççcçççÆJç<kç=Àlçlçcçç
J³ççK³ççlçç YçJççqvlç ~
( ®ç. mçÓ. 20/17)
OçcçvççÇ ÒççÆlç®ç³ç Fmç çÆJçkçÀçj kçÀçÇ ®çjkçÀç®çç³ç& vçí mçÓ$çmLççvç kçíÀ
cçnçjçíiç DçO³çç³ç cçíb kçÀHçÀpç vççvççlcçpç jçíiç cçíb HççÆjiçCçvçç kçÀçÇ nÌ~ Fmç
____________________________________________________________________________
OçcçvççÇ ÒççÆlç®ç³ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
Hçj ìçÇkçÀçkçÀçjçíb kçÀçÇ çÆìHHçCççdzççB çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
OçcçvççÇÒççÆlç®ç³ççí Oçcçv³çáHçuçíHç:~ ®ç¬çÀHççCççÇ
Oçcçv³çáHçuçíHçvç OçcçvççÇvççb Hçá<ìlçç FçÆlç iç²çOçj: ~
OçcçvççÇvççb ÒççÆlç®ç³ç: DççÆlçHçÓjCçb FçÆlç ³ççíiççÇvêvççLçmçívç: ~
®çjkçÀ çÆìkçÀçkçÀçj ®ç¬çÀHççCççÇ kçÀnlçí nÌ kçÀçÇ OçcçvççÇ cçíb GHçuçíHç pçcçç nçí
pççlçç nÌ ~ ³çn GHçuçíHç kçÀHçÀ mçí oáçÆ<çlç mççcç cçío kçÀç nçílçç nÌ ~ içbiççOçj
vçí DçHçvççÇ çÆìkçÀç cçíb OçcçvççÇ kçÀçÇ HçáäçÇ nçívçç Símçç kçÀnç nÌ ~ ³çn HçáäçÇ cçío
mçí nçí nçílççÇ nÌ ~ ³ççíiççÇvêvççLç mçívç vçí Fmçí cçí o kçÀç OçcçvççÇ cçíb DççÆlçHçÓjCç
nçívçç kçÀnç nÌ ~
OçcçvççÇ ÒççÆlç®ç³ç nçívçí mçí jmçjkçwlç mçbJçnvç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçí
pççvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç jkçwlçYççjççÆOçkçw³ç (Hypertention)
GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
40 Dr. A. S. Dudhamal
 oiOçjçíiç
6
____________________________________________________________________________
mçbçÆnlçç ûçbLççí cçíb oiOç Mçyo kçÀç Òç³ççíiç oiOç çÆ®ççÆkçÀlmçç Fmç DçLç& mçí 2) oáo&iOç oiOç :-
çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ~ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆMçJçç³ç Dçiçj oiOç nçílçç nÌ lççí Gmçí o oáo&iOç cçíb lJç®çç cçíb çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçílçí nÌ ~
FlçjLçç oiOç kçÀnç iç³çç nÌ~ o Fvçcçíb oçn, jçiç, HççkçÀ DççÌj Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Dçlç TOJç&çÆcçlçjLçç oiOçuç#çCçb Jç#³ççcç:~ o ³çí çÆJçmHçÀçíì Jç´Cç cçíb HççÆjJçlççÇ&lç nçíkçÀj kçÀçuççvlçjçuç mçí þçÇkçÀ
lç$ç çqmvçiOçb ©#çb Jççee(®çç)çÆÞçl³ç êJ³çcççqivço&nçÆlç; nçí pççlçç nÌ ~
DççqivçmçbvlçHlççí çÆn mvçín: mçÓ#cççÆmçjçvçámçççÆjlJççlçd 3) mçc³çioiOç:-
lJçiççoçÇvçvçáÒççÆJçM³ççMçá onçÆlç; lçmcççlçd mvçínoiOçíeçÆOçkçÀç o ³çn GÊççvç oiOç nçílçç nÌ~
©pççí YçJççqvlç ~~ o oiOç mLççvç kçÀçÇ lJç®çç kçÀç JçCç& lççuçJç=#ç kçíÀ HçÀuç kçíÀ mçcççvç nçí
( mçá. mçÓ, 12/ 15) pççlçç nÌ ~
oáIç&ìvçç JçMç ³çç çÆkçÀmççÇ Dçv³ç kçÀçjCççíb mçí G<Cç HçoçLç&, Dççiç ³çç o mçámçbçqmLçlç (vç GB®çç vç vççÇ®çç) DççÌj lJç®çç, jkçwlç, cççbmç,
çÆkçÀjCççílmçiç& DçççÆo kçíÀ kçÀçjCç oiOç nçívçç Fmç FlçjLçç oiOç kçÀnç nÌ~ çÆmçjç,mvçç³çá, mççqvOç DççÌj DççqmLç kçíÀ oiOç uç#çCç ³çákçwlç ³çn
mvçín ³çç ©#ç êJ³ççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç náF& Dççiç MçjçÇj kçÀçí pçuçç oílççÇ mçc³çioiOç nçílçç nÌ~
nÌ ~ Dççqivç mçí içjcç náDçç mvçín êJ³ç mçá#cç çÆmçjçDççíb cçíb DçvçáÒççÆJçä nçíkçÀj
4) DççÆlçoiOç:-
oçn GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ Fmç kçÀçjCç mçí mvçín oiOç cçíb Jçíovçç DççÆOçkçÀ nçílççÇ
o Fmçcçíb lJç®çç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb pçuçvçí mçí cççbmç Oççlçá uçìkçÀç
nÌ~
náDçç çÆoKççF& oílçç nÌ~
oiOç Yçío : (SkçáÀCç ®ççj ÒçkçÀçj)
o oiOç mLççvç çÆsVç-çÆJççÆsVç nçí pççlçç nÌ~
lç$ç Huçáäb oáiç&vOçb mçc³çioiOçcççÆlçoiOçb ®çíçÆlç
o çÆmçjç,mvçç³çá, mççqvOç DççÌj DççqmLç DçççÆo kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ
®çlçáçÆJç&OçcççqivçoiOçcçd ~
çÆJçvççMç nçí pççlçç nÌ ~
lç$ç ³ççÆÜJçCç&b Huçá<³çlçíeçÆlçcçç$çb lçlçd Huçáäcçd; ³ç$ççíçÆÊç<þçqvlç
o Fmçcçíb pJçj, oçn, çÆHçHççmçç, cçÓ®sç& ³çí GHçêJç GlHçVç nçílçí nÌ~
mHçÀçíìçmlççÇJç´ç½ççí<çoçnjçiçHççkçÀJçíovçç çƽçjç®®ççíHçMççc³ççqvlç
DççqivçoiOç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç SJçb oÓ<³ç :-
lçodoáo&iOçcçd ~
Dççqivçvçç kçÀçíçÆHçlçb jkçwlçb Yç=Mçb pçvlççí: ÒçkçáÀH³ççÆlç ~
mçc³çioiOçcçvçJçiçç{b lççuçHçÀuçJçCç&b mçámçbçqmLçlçb
lçlçmlçívçÌJç Jçíiçívç çÆHçÊçcçm³ççY³çáoçdzç&lçí ~~
HçÓJç&uç#çCç³çákçwlçb ®ç; DççÆlçoiOçí cççbmççJçuçcyçvçb içç$ççÆJçÞuçí<ç:
lçáu³çJççdzçí& GYçí Ô³çílçí jmçlççí êJ³çlçmlçLçç~
çÆmçjçmvçç³çámçvO³ççqmLçJ³ççHççovçcççÆlçcçç$çb
lçívççm³ç JçíovççmlççÇJç´ç: Òçkç=Àl³çç ®ç çÆJçoÔ³çlçí ~~
pJçjoçnçÆHçHççmççcçÓ®sç&½ççíHçêJçç YçJççqvlç, Jç´Cç½ççm³ç
mHçÀçíìç: MççÇIç´b Òçpçç³çvlçí pJçjmlç=<Cçç ®ç yççOçlçí ~
çÆ®çjíCç jçínçÆlç, ©{½ç çÆJçJçCççí& YçJççÆlç ~
( mçá. mçÓ. 12/ 17-19)
lçoílç®®çlçáçÆJç&OçcççqivçoiOçuç#çCçcççlcçkçÀcç&ÒçmççOçkçbÀ YçJççÆlç ~~
Dççqivç mçí oiOç nçí pççvçí mçí jkçwlç Dçl³çvlç oÓä nçí pççlçç nÌ ~ jkçwlç
(mçá. mçÓ. 12/ 16)
oáçÆä kçíÀ kçÀçjCç çÆHçÊç YççÇ çÆJçkç=Àlç nçí pççlçç nÌ ~
FlçjLçç oiOç kçíÀ ®ççj Yçío nÌ ~
o jkçwlç DççÌj çÆHçÊç oçívççíb mçcççvç Jççdzç& DççÌj jmç kçíÀ êJ³ç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç oiOç mçí GlHçVç Jçíovçç DççÌj çÆJçoçn lççÇJç´ nçílçç nÌ ~
1. Huçáä 2. oáo&iOç 3. mçc³çioiOç 4. DççÆlçoiOç
o MççÇIç´ nçÇ mHçÀçíì GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o pJçj lçLçç lç=<Cçç mçí ©iCç J³ççkçáÀuç nçí pççlçç nÌ ~
1) Huçáä oiOç :-
Dçv³ç oiOç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
Dççqivç mçí DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Pçáuçmç pççvçí mçí lJçkçÀdJçÌJçC³ç GlHçVç nçílçç
G<CçJççlççlçHçÌo&iOçí MççÇlç: kçÀç³ççí& çÆJççÆOç: mçoç~
nÌ ~
Rog Nidan- 41 Dr. A. S. Dudhamal
 MççÇlçJç<çç&çÆvçuçÌo&iOçí çqmvçiOçcçá<Cçb ®ç Mçm³çlçí ~~
lçLçççÆlçlçípçmçç oiOçí ~ çÆmççÆ×vçç&çqmlç kçÀLçgçvç ~~
FvêJçpç´ççqivçoiOçíeçÆHç pççÇJççÆlç ÒççÆlçkçÀçj³çílçd ~
mvçínçY³ç²HçjçÇ<çÌkçÌÀ: Òçoín̽ç lçLçç çÆYç<çkçÀd ~~
( mçá. mçÓ. 12/ 38- 39)
DççqivçoiOç kçíÀ DçuççJçç çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí oiOç GlHçVç nçílçç nÌ~
DççqivçoiOç kçíÀ DçuççJçç çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí oiOç GlHçVç nçílçç nÌ~
____________________________________________________________________________
oiOç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
o G<CçJççlç :- içjcç nJçç kçíÀ mçbHçkç&À cçíb Dççvçí mçí ~
o DççlçHçmçíJçvç :- OçáHç cçíb mçlçlç kçÀçcç kçÀjvçí mçí ~
o MççÇlçJç<çç&çÆvçuç: yçHç&À kçíÀ mçbHçkç&À cçíb lJç®çç Dççvçí mçí ~
o FvêJçpç´ççqivç oiOç :- DççkçÀçMç cçíb yççouççíb kçíÀ Iç<ç&Cç nçíkçÀj
GlHçVç çÆyçpçuççÇ kçíÀ çÆiçjvçí mçí ~
o çÆJçÐçálç mçbHçkç&À (Dçvçákçwlç nílçÓ):- Due to Electrical
Shock
42 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀçcçuçç
7
____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
mçá. 19, çÆ®ç.-16 G. 44 çÆvç. 13 çÆvç. 13
kçÀçcçuçç kçÀçÇ J³ççK³çç :-
çÆJççÆJçOççvçd kçÀçcççvçd uçççÆlç kçÀçcçuçç ~
mçYççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ F®sBç³ççíb kçÀç vççMç nçívçç DçLçç&lç çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj
kçÀçÇ kçÀçcçvçç (MçjçÇçÆjkçÀ ³çç cççvççÆmçkçÀ) GlHçVç vç nçívçç, Fmçí kçÀçcçuçç jçíiç
kçÀnlçí nÌ ~
kçÀçcçuçç jçíiç mçí ûçmlç nçívçí mçí ©iCç kçíÀ MççjçÇçÆjkçÀ yçuç kçÀç
Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb #ç³ç nçí pççlçç nÌ ~ Jçn kçÀçíF& YççÇ kçÀç³ç& kçÀj vçnçÇb
mçkçÀlçç ~ MççjçÇçÆjkçÀ oçÌyç&u³ç kçíÀ kçÀçjCç cççvççÆmçkçÀ oçÌyç&u³ç YççÇ GlHçVç nçí
pççvçí mçí çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ F®sç cçvç cçíb GlHçVç vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
Fmçí kçÀçcçuçç kçÀnlçí nÌ ~
kçÀçcçuçç kçíÀ oçí ÒçkçÀçj :-
1) yçnáçÆHçÊçkçÀçcçuçç 2) ©×HçLç kçÀçcçuçç
kçÀçcçuçç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
1) yçnáçÆHçÊçkçÀçcçuçç (kçÀçí<þ MççKçççÆÞçlç kçÀçcçuçç):-
HççC[ájçíiççÇ lçá ³ççíel³çLç¥ çÆHçÊçuçççÆvç çÆvç<çíJçlçí ~
lçm³ç çÆHçÊçcçmç=*dcççbmçb oiOJçç jçíiçç³ç kçÀuHçlçí ~~
nççÆjêvçí$ç: mç Yç=Mçb nççÆjêlJç*dvçKççvçvç: ~
jkçwlç-HççÇlçMçkç=ÀvcçÓ$ççí YçíkçÀJçCççí& nlçíçqvê³ç: ~~
oçnççÆJçHççkçÀ-oçÌyç&u³ç-mçovçç©çÆ®çkçÀçÆ<ç&lç: ~
kçÀçcçuçç yçnáçÆHçÊçÌ<çç kçÀçí<þMççKççÞç³çç cçlçç ~~
(®ç.çÆ®ç. 16/34-36)
³ççínîççcç³ççvlçí mçnmççeVçcçcuçÐççoHçL³çççÆvç ®ç lçm³ç çÆHçÊçcçd ~
kçÀjçíçÆlç HççC[áb Jçovçb çÆJçMçí<ççlçd HçÓJçí&çÆjlççÇ lççqvêyçuç#ç³ççÌ ®ç ~~
(mçá.G. 44/10)
HççC[ájçíiççÇ mçíJçílç çÆHçÊçuçb lçm³ç kçÀçcçuççcçd ~~
kçÀçí<þMççKççÞç³ççbb çÆHçÊçb oiOJççemç=*dcççbmçcççJçnílçd ~
nççÆjêvçí$çcçÓ$çlJç*dvçKçJçkçw$çMçkç=ÀÊç³çç ~~
oçnççÆJçHççkçÀlç=<CççJççvçd YçíkçÀçYççí oáyç&uçíçqvê³ç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/15-17)
Rog Nidan-
o HççC[ájçíiç mçí ûçmlç jçíiççÇ Dçiçj Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb çÆHçÊçkçÀj
Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjlçç nÌ lççí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç mçí jkçwlç
DççÌj cççbmç kçÀç onvç nçíkçÀj kçÀçcçuçç jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀçcçuçç ûçmlç ©iCç kçÀçÇ DççBKçíí nuoçÇ kçíÀ mç¢Mç HççÇlç JçCç& kçÀçÇ
nçí pççlççÇ nÌ ~
o lJç®çç, vçKç, vçí$çççÆo mLççvç Dçl³çvlç HççÇuçí nçí pççlçí nÌ ~
o cçuç-cçÓ$ç jkçwlç çÆcççÆÞçlç HççÇlçJçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
o MçjçÇj kçÀç JçCç& yçjmççlççÇ cçíb{kçÀ pçÌmçç nçí pççlçç nÌ ~
o jçíiççÇ kçÀçÇ Fçqvê³ççB DçHçvçí-DçHçvçí çÆJç<ç³ççíb kçÀçí mçc³çkçÀd lçjn mçí
ûçnCç vç kçÀj Hççvçí mçí kçÀç³ç& kçÀj vçnçÇb HççlççÇ~
o oçn, DççÆJçHççkçÀ, Dç©çÆ®ç, oçÌyç&u³ç, lç=<Cçç, Dçbiçmçço DçççÆo kçíÀ
kçÀçjCç ©iCç kç=ÀMç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o ³çn kçÀçcçuçç çÆHçÊç kçÀçÇ DççÆOçkçÀlçç mçí nçívçí mçí yçnáçÆHçÊç kçÀçcçuçç
kçÀnlçí nÌ ~
o kçÀçí<þ DççÌj MççKçç Fvç oçívççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí nçílççÇ nÌ FmççÆuçS Fmçí
kçÀçí<þMççKçççÆÞçlç kçÀçcçuçç Símçç YççÇ kçÀnlçí nÌ ~
YçJçíçqlHçÊççíuyçCçm³çmççÌ HççC[ájçíiçç¢lçíeçÆHç ®ç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/17)
HççC[á jçíiç kçíÀ çÆyçvçç Dçl³çççÆOçkçÀ çÆHçÊçkçÀj nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí YççÇ
kçÀçcçuçç GlHçVç nçí mçkçÀlççÇ nÌ, Símçç Dç. Ëo³çkçÀçj vçí mHçä çÆkçÀ³çç nÌ~
2) ©×HçLç kçÀçcçuçç :-
çÆlçuççÆHç<ìçÆvçYçb ³çmlçá Jç®ç&: mç=pççÆlç kçÀçcçuççÇ ~~
Þuçí<cçCçç ©×cççiç¥ lççqlHçÊçb kçÀHçÀnjÌpç&³çlçd ~
©#ççÆMçlçiçá©mJççoáJ³çç³ççcçÌJçí&iççÆvçûçn: ~~
kçÀHçÀmçbcçáçq®s&lççí Jçç³çá: mLççvçççqlHçÊçb çÆ#çHçíÂuççÇ ~
nççÆjêvçí$çcçÓ$çlJçkçÀdéçílçJç®çç&mlçoç vçj: ~~
YçJçílçd mççìçíHççÆJç<ìcYççí içá©Cçç Ëo³çívç ®ç ~
oçÌyç&u³ççuHçççqivçHççéçç&çÆlç&çÆnkçwkçÀçéççmçç©çÆ®çpJçjÌ: ~~
¬çÀcçíCççuHçíevçámçp³çílç çÆHçÊçí MççKççmçcççççÆÞçlçí ~
( ®ç .çÆ®ç. 16 / 124 lçí 128)
43 Dr. A. S. Dudhamal
 ©#ç, MççÇlç, içá©, cçOçáj, êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç, DççÆlçJ³çç³ççcç DççqivçcççbÐç kçíÀ mççLç Jççlç ÒçkçÀçíHç jnvçí mçí DççìçíHç, çÆJçäbYç GlHçVç
kçÀjvçç, JçíiççÆJçOççjCç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá, kçÀHçÀ oçí<ç kçíÀ nçílçç nÌ ~
mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj çÆHçÊç kçÀçí mJçmLççvç (³çkç=Àlç) mçí yççnj çÆvçkçÀçuçkçÀj Ëo³ç iççÌjJç, oçÌyç&u³ç, Hççéç&MçÓuç, Dç©çÆ®ç, pJçj, çÆnkçwkçÀç, éççmç
MççKççDççíb cçíb Òç#çíçÆHçlç kçÀjlçç nÌ ~ çÆHçÊçJçççÆnvççÇ vççÆuçkçÀç cçíb kçÀHçÀ kçÀç DçççÆo mçí jçíiççÇ HççÇçÆ[lç jnlçç nÌ ~
DçJçjçíOç nçívçí mçí çÆHçÊç kçÀç ñçJçvç kçÀçí<þ cçíb vçnçÇb nçí Hççlçç ~ Fmç lçjn
kçÀHçÀoçí<ç ³çákçwlç yçuçJççvç Jçç³çá Üçjç çÆHçÊç kçÀç
çÆHçÊçJçççÆnvççÇ vççÆuçkçÀç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí pçyç kçÀçcçuçç GlHçVç mJçmLççvç mçí çÆJçcççiç&içcçvç
nçílççÇ nÌ lçyç Gmçí ©×HçLç kçÀçcçuçç kçÀnlçí nÌ ~

J³ççOççÇ vççcç kçÀçcçuçç ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçÀç MççKççiçlç mçb®ççj

DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
vçí$ç-vçKç-Jçovç-lJç®çç-cçÓ$ç DçççÆo cçíb nuoçÇ kçíÀ
J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ mçcççvç HççÇlç JçCç& GlHççÆÊç
oÓ<³ç jmç SJçb jkçwlç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn, jkçwlçJçn cçuç kçÀç mJç©Hç çÆlçuççÆHçäJçlç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
GtJçmLççvç DççcççMç³ç DççqivçcççbÐç kçíÀ mççLç Jççlç ÒçkçÀçíHç jnvçí mçí DççìçíHç,
çÆJçäbYç
DççÆOç<þçvç kçÀçí<þ (³çkç=Àlç)
mçb®çjCç mLççvç jmç SJçb jkçwlçJçn ñççílçmç
cççHç&Àlç mççJç&oÌçÆnkçÀ Ëo³ç iççÌjJç, oçÌyç&u³ç, Hççéç&MçÓuç, Dç©çÆ®ç, pJçj,
jçíiçcççiç& cçO³çcç çÆnkçwkçÀç, éççmç DçççÆo uç#çCç GlHççÆÊç
DçJçmLçç kçáÀcYçkçÀçcçuçç, nuççÇcçkçÀ, uççIçjkçÀ,
HççvççÆkçÀ
©×HçLç kçÀçcçuçç
Yçío (2) MççKççÞççÇlç SJçb kçÀçí<þMççKççÞççÇlç
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç MççKççÞççÇlç kçáÀcYçkçÀçcçuçç kçíÀ uç#çCç :-
kçÀ<ìmççO³ç kçÀçí<þMççKççÞççÇlç, kçÀçuççvlçjçlçd KçjçÇYçÓlçç kç=À®s^ç m³ççlçd kçáÀcYçkçÀçcçuçç ~
GHçêJç³çákçwlç DçmççO³ç Yçíomlçá lçm³çç: Kçuçá kçáÀcYçmçç»: MççíHçÀçí cçnçbmlç$ç ®ç HçJç&Yçío: ~~
(mçá.G. 44/11)
çÆHçÊç mçí cçuçjbpçvç vç nçívçí mçí çÆlçuç kçÀçÇ KçuççÇ kçíÀ mç¢Mç kçÀçuççvlçjçlçd KçjçÇYçÓlçç kç=À®s^ç m³ççlçd kçáÀcYçkçÀçcçuçç ~
çÆlçuççÆHçäJçlçd éçílçkç=À<Cç JçCç& kçÀçÇ SJçb Mçá<kçÀ cçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~ kç=À<CçHççÇlçMçkç=ÀvcçÓ$ççí Yç=Mçb MçÓvç½ç cççvçJç: ~~
çÆHçÊç JçççÆnvççÇ cçíb kçÀHçÀ kçÀç DçJçjçíOç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀçí<þ cçíb çÆHçÊç kçÀç mçjkçwlçççÆ#çcçáKç®sçÆo&çÆJçCcçÓ$ççí ³ç½ç lççc³ççÆlç ~
ñççJç vçnçÇb nçílçç Hçjblçá J³ççvç Jçç³çá Üçjç FmçkçÀç Òçmçj MççKççDççíb cçíb çÆkçÀ³çç oçnç©çÆ®ç lç=<ççvççnlçvêçcççínmçcççqvJçlç: ~~
pççlçç nÌ ~ Fmç kçÀçjCç cçuç kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç vçí$ç-vçKç-Jçovç-lJç®çç-cçÓ$ç vçäççqivçmçb%ç: çÆ#çÒçb çÆn kçÀçcçuççJççvçd çÆJçHçÐçlçí ~
DçççÆo mLççvççíb cçíb nuoçÇ kçíÀ mçcççvç çÆHçuçç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~ ( ®ç .çÆ®ç. 16 / 37-39 )
çÆHçÊç kçÀç ñçJçvç kçÀçí<þ cçíb vç nçívçí mçí Fmçí MççKçççÆÞçlç kçÀçcçuçç kçÀnlçí GHçí#ç³çç ®ç MççíHçÀç{îçç mçç kç=À®s^ç kçáÀcYçkçÀçcçuçç ~
nÌ ~ (Dç. Ë. çÆvç. 13/18)
Rog Nidan- 44 Dr. A. S. Dudhamal
 o kçÀçcçuçç J³ççOççÇ kçÀçÇ GHçí#çç DçLçç&lç çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçí mçí
kçÀçuççvlçj OççlçáDççíb cçíb KçjHççkçÀ nçívçí uçiçlçç nÌ ~ Fmçmçí GlHçVç
náS MççíLç kçÀçí kçáÀcYçkçÀçcçuçç kçÀnlçí nÌ ~
o cçuç-cçÓ$ç kçÀç uççuç JçCç& nçílçç nÌ ~
o cçÓ®sç&, oçn, Dç©çÆ®ç, lç=<Cçç, lçvêç, cççín, Dççvççn,
DççqivçcççbÐç lçLçç mçb%ççvççMç ³çí uç#çCç kçáÀcYçkçÀçcçuçç cçíb GlHçVç
nçílçí nÌ ~
o jçíiççÇ MççÇIç´ nçÇ cçj pççlçç nÌ ~
o ³çn çÆJçkçÀçj kçÀämççO³ç nçílçç nÌ ~
o mçáÞçálç vçí MççíLç DççÌj HçJç&Yçío Fvç uç#çCççíb kçíÀ mççLç kçÀçcçuçç kçÀçí
kçáÀcYçmçç» kçÀnç nÌ ~
kçáÀcYç kçÀçcçuçç kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç:-
soçÇ&jçí®çkçÀNnuuççmçpJçjkçwuçcççÆvçHççÇ[lç: ~
vçM³ççÆlçéççmçkçÀçmççlççí&çÆJç[dYçíoçÇ kçábÀYçkçÀçcçuççÇ ~~
(cçç. çÆvç. 8/21)
sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, Nnuuççmç, pJçj, kçwuçcç, DççÆlçmççj, éççmç-kçÀçmç
Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç kçáÀcYçkçÀçcçuçç DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
nuççÇcçkçÀ :- (JççlççÆHçÊçpç)
Hç³çç&³ççÇ vççcç (JççiYçì):- Dçuçmç , uççIçJç , uççIçjkçÀ, uççíþj
lçb JççlççÆHçÊçç×çÆjlHççÇlçvççÇuçb nuççÇcçkçbÀ vççcç Jçoçqvlç lçp%çç: ~~
(mçá.G. 44/12)
³çoç lçá HççC[çíJç&Cç&: m³çç×çÆjlçM³ççJç-HççÇlçkçÀ: ~~
yçuççílmççn#ç³çmlçvêçcçvoççqivçlJçb cç=oápJçj: ~
m$ççÇ<Jçn<ççí&e²cço&½ç éççmçlç=<Cçç©çÆ®çYç´cç: ~~
nuççÇcçkçbÀ lçoç lçm³ç çÆJçÐççoçÆvçuççÆHçÊçlç: ~
( ®ç .çÆ®ç. 16/ 132-133 )
____________________________________________________________________________
kçÀçcçuçç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
nçÆjlçM³ççJçHççÇlçlJçb HççC[ájçíiçí ³çoç YçJçílçd ~~
JççlççÆHçÊççtdjcçmlç=<Cçç m$ççÇ<Jçn<ççí& cç=oápJçj: ~
lçvêçyçuççvçuçYç´bMççí uççí{jb lçb nuççÇcçkçÀcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/18-19)
nuççÇcçkçÀ jçíiç cçíb Jçç³çá DççÌj çÆHçÊç kçÀç Òççyçu³ç nçílçç nÌ ~
njçÇlç, HççÇlç, vççÇuç, M³ççJç lçLçç HççC[á JçCç& lJç®çç cçíb GlHçVç nçílçç
nÌ~
yçuçnççÆvç, DççqivçcççbÐç, Glmççn nççÆvç, lçvêç, cçbopJçj, cçÌLçávç
DçYççJç, Dçbiçcço&, oçn, lç=<Cçç, Dç©çÆ®ç DççÌj Yç´cç ³çí uç#çCç nçÆuçcçkçÀ jçíiç
cçíb GlHçVç nçílçí ~
uççIçj(Jç)/ Dçuçmç :-
pJçjç²cço&Yç´cçmççolçvêç#ç³çççqvJçlççí
uççIçj(Jç)kçÀçíeuçmççK³ç: ~
(mçá.G. 44/11)
Dçuçmçb ®çíçÆlç Mçbmççqvlç ...............~
pJçj, Dçbiçcço&, Yç´cç, Dçbiçmçço, lçvêç, yçuç#ç³ç Fvç uç#çCççíb kçíÀ
mççLç kçáÀcYçkçÀçcçuçç kçÀçí mçáÞçálç vçí DçuçmçkçÀ ³çç uççIçjkçÀ kçÀnç nÌ~
HççvçkçÀçÇ :-
mçblççHççí çÆYçVçJç®ç&mlçb yççÆnjvlç½ç HççÇlçlçç ~
Hççb[álçç vçí$ç³ççí³ç&m³ç HççvçkçÀçÇ uç#çCçb YçJçílçd ~~
(Jçbiçmçívç çÆìkçÀç-®çjkçÀ)
MçjçÇj kçÀçÇ yççÔ³ç lJç®çç lçLçç DçvlçmLç kçÀçí<þ kçÀçÇ Muçí<cçuç kçÀuçç
Fvçcçíb çÆHçlç JçCç& GlHçVç nçíkçÀj Dçiçj vçí$ç cçíb éçílç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ lççí
Gmçíí HççvçkçÀçÇ kçÀnlçí nÌ ~
HççvçkçÀçÇ cçíb pJçj DççÌj DççÆlçmççj ³çí YççÇ uç#çCç jnlçí nÌ ~
45 Dr. A. S. Dudhamal
 jkçwlççÆHçÊç
8
____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆvç. 2, çÆ®ç. 4 G.lçb. 45 çÆvç. 3 çÆvç. 3
jkçwlççÆHçÊç GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :-
.....lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvçuç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ: ...
lçlmçvlççHççod jkçwlççÆHçÊçcçd .....~
(®ç. çÆvç. 8/ 11)
jkçwlççÆHçÊçÒçkçÀçíHçmlçá Kçuçá Hçájç o#ç³ç%ççíÜOJçbmçí ©êÒçkçÀçíHççcç<çç&çqivçvçç
ÒçççÆCçvççb HççÆjiçlçMçjçÇjÒççCççvççYçJçppJçjcçvçá ~~
(®ç.çÆvç. 2/ 10)
o#ç ÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí kçíÀ yçço Yç³çYççÇlç nçíkçÀj
mçYççÇ ÒççCççÇ FOçj-GOçj Yççiçvçí uçiçí Lçí ~ Fmç yçíkçÀçyçá HççÆjçqmLçlççÇ cçíb Yçiç-
oæ[ cç®çvçç, lçÌjvçç, oçÌ[vçç, kçÓÀovçç, uççbIçvçç, DçççÆo mçí MçjçÇj kçÀçí
HççÇçÆ[lç kçÀjvçí JççuççÇ Içìvçç³çíb HçÌoç náF&, çÆpçmçkçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj cçíb GlHçVç
náS mçblççHç mçí jkçwlççÆHçÊç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí iç³ççÇ~
Hç³çç&³ç :- uççíçÆnlççÆHçÊç
jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ J³ççK³çç :-
mçb³ççíiççod oÓ<çCççlçd lçÊçá mççcççv³ççod içvOçJçCç&³ççí: ~
jkçwlçm³ç çÆHçÊçcççK³ççlçb jkçwlççÆHçÊçb cçvççÇçÆ<ççÆYç: ~~
HuççÇnçvçb ®ç ³çkç=À®®çÌJç lçoçÆOç<þç³ç Jçlç&lçí ~
ñççílççbçÆmç jkçwlçJççnçÇçÆvç jkçwlçJççnçÇçÆvç lçvcçÓuçççÆvç çÆn oíçÆnvççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 9-10)
çÆHçÊçb jkçwlçm³ç çÆJçkç=Àlçí: mçbmçiçç&od oÓ<çCççoçÆHç ~
içvOçJçCçç&vçáJç=Êçí½ç jkçwlçívç J³çHççÆoM³çlçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 /3)
çÆHçÊçb ³çLççYçÓlçb uççíçÆnlççÆHçÊççÆcççÆlç mçb%çç uçYçlçí ~
(®ç. çÆvç. 2/3 )
mçbmçiçç&uuççíçÆnlçÒçoÓ<çCççuuççíçÆnlçiçvOçJçCçç&vçáçÆJçOççvçç®®ç
çÆHçÊçb uççíçÆnlççÆcçl³çç®ç#çlçí ~
(®ç. çÆvç. 2/5 )
çÆHçÊç kçÀçÇ GlHççÆÊç jkçwlç mçí nçílççÇ nÌ~ çÆHçÊç, jkçwlç kçÀç cçuç nÌ ~ oçívççíb
SkçÀ oÓmçjí kçíÀ mçn®ççjçÇ nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç oçí<ç, jkçwlç kçÀçí oáçÆ<çlç
Rog Nidan-
kçÀjlçç nÌ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçÀç oáä jkçwlç kçíÀ mçbmçbiç& cçíb Dççvçí mçí jkçwlç kçÀçÇ
oÓçÆä yçæ{ pççlççÇ nÌ~ Fmç kçÀçjCç oáä jkçwlç kçÀç içvOç DççÌj JçCç& çÆHçÊç kçÀçí
ÒççHlç nçí pççlçç nÌ~ Fmç lçjn oÓçÆ<çlç çÆHçÊç DççÌj jkçwlç kçíÀ mçn®ç³ç& kçÀçí
jkçwlççÆHçÊç (uççíçÆnlççÆHçÊç) kçÀnlçí nÌ~
®ç¬çÀHçççÆCç Üçjç jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ HççÆjYçç<çç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí kçÀçÇ nÌ ~
1) jkçwlç³çákçwlçb çÆHçÊçb jkçwlççÆHçÊçcçd~
jkçwlç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj çÆHçÊç çÆJçkçÀçj GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
2) jkçwlçí oÓ<³çí çÆHçÊçcçd ~
jkçwlç kçÀçÇ oÓäçÇ çÆHçÊç Üçjç nçílççÇ nÌ~
3) jkçwlçJçlçd çÆHçÊçb jkçwlççÆHçÊçcçd ~
jkçwlç kçíÀ mçcççvç çÆHçÊç nçí pççlçç nÌ~
DççMçákçÀçjçÇ mJçYççJç:-
cçnçiçob cçnçJçíiçcççqivç®sçÇIç´kçÀççÆj ®ç ~
nílçáuç#çCççÆJç®sçÇIç´b jkçwlççÆHçÊçcçáHçç®çjílçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 5)
çÆvçcvç Mçyoçíb kçíÀ Òç³ççíiç mçí jkçwlççÆHçÊç kçÀç DççMçákçÀçjçÇlJç oMçç&³çç iç³çç
nÌ ~
1) cçnçiço:- IççlçkçÀ mJç©Hç kçÀç çÆJçkçÀçj nçívçí mçí cçnçiço kçÀnç nÌ~
2) cçnçJçíiç:- jkçwlçñççJç kçíÀ Jçíiç lççÇJç´ iççÆlç mçí GlHçVç nçílçí nÌ DççÌj
ÒçYçálç cçç$çç cçíb jkçwlçñççJç nçílçç nÌ ~
3) Dççqivç MççÇIç´kçÀçjçÇ:- pçbiçuç cçíb uçiççÇ Dççiç çÆpçmç ÒçkçÀçj mçí
lç=CçççÆo kçÀç çÆJçvççMç lçájblç kçÀjlççÇ nÌ GmççÇ lçjn jkçwlççÆHçÊç kçíÀ
uç#çCç lççÇJç´ iççÆlç mçí GlHçVç nçíkçÀj MçjçÇj kçÀç çÆJçvççMç kçÀjlçí nÌ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ nílçÓ :-
³çoç pçvlçá³ç&JçkçÀçíÎçuçkçÀkçÀçíjoÓ<çÒçç³ççC³çVçççÆvç Yçá*dkçwlçí
Yç=Mççí<CçlççÇ#CçcççÆHç ®ççv³çoVçpççlçb çÆvç<HççJçcçç<çkçáÀuçlLç
mçÓHç#ççjçíHçmçbçÆnlçb oçÆOçcçC[çíoçÆéçlkçÀìdfJçjçcuçkçÀççÆ¡çkçÀçíHçmçíkçbÀ Jçç,
JççjçncçççÆn<çççÆJçkçÀcççlm³çiçJ³ççÆHççÆMçlçb, çÆHçC³ççkçÀçÆHçC[çuçá
Mçá<kçÀMççkçÀçíHççÆnlçb, cçÓuçkçÀmç<ç&HçuçMçávçkçÀj¡ççÆMçûçá (Kç[³çá<ç)
YçÓmlçCçmçácçKçmçájmçkçáÀþíjkçÀC[çÇjkçÀçuçcççuçkçÀHçCçç&#çJçkçÀ
HçÀçÆCçpYlçkçÀçíHçobMçb mçájçmççÌJççÇjlçá<ççíokçÀcçÌjí³çcçíokçÀcçOçÓuçkçÀ
46 Dr. A. S. Dudhamal
 MçákçwlçkçáÀJçuçJçojçcuçÒçç³ççvçáHççvçb Jçç, çÆHçäçVççíÊçjYçÓçƳç<þcçd;
T"ççÆYçlçHlççí JççeçÆlçcçç$çcççÆlçJçíuçb Jççeecçb Hç³ç: çÆHçyççÆlç, Hç³çmçç
mçcçMvçççÆlç jçÌçÆnCççÇkçbÀ kçÀçCçkçÀHççílçb Jçç mç<ç&HçlçÌuç#ççjçÆmç×b,
kçáÀuçlLççÆHçC³ççkçÀpççcyçJçuçkçáÀ®çHçkçwJçÌ: MççÌçqkçwlçkçÌÀJçç& mçn #ççÇjb
çÆHçyçl³çá<CçççÆYçlçHlç:; ...~
(®ç. çÆvç. 2/4 )
lçm³ççí<Cçb lççÇ#Cçcçcuçb ®ç kçÀìáçÆvç uçJçCçççÆvç ®ç ~
Oçcç&½ççVççÆJçoçn½ç nílçá: HçÓJç¥ çÆvçoçÆMç&lç:~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 6)
¬çÀçíOçMççíkçÀYç³ççí³ççmççÆJç©×çVççlçHççvçuççvçd ~
kçÀìdJçcuçuçJçCç#ççjlççÇ#Cççí#CçççÆlççÆJçoççÆnvç: ~~
çÆvçl³çcçY³çmçlççí oáäçí jmç: çÆHçÊçb ÒçkçÀçíHç³çílçd ~
(mçá.G. 45/3-4)
Yç=Mççí<CçlççÇ#CçkçÀìdJçcuçuçJçCçççÆoçÆJçoççÆnçÆYç: ~
kçÀçíêJççíÎçuçkçÌÀ½ççVçÌmlçÐçákçwlçÌjçÆlçmçíçÆJçlçÌ: ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 1)
jkçwlççÆHçÊç jçíiç kçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nçílçí nÌ ~
³çJçkçÀ (pçF&),GÎçuçkçÀ (pçbiçuççÇ kçÀçíoçíb), kçÀçíjoÓ<ç (kçÀçíoçíb ³çç
cç[áJçç) FvçkçíÀ mççLç DçLçJçç FvçkçíÀ içáCçOçcç& kçíÀ mç¢M³ç Dççnçj kçíÀ mççLç,
Dçl³çvlç T<Cç, lççÇ#Cç içáCç kçíÀ Dççnçj kçíÀ mççLç DççÌj çÆvç<HççJç, G[çÇo,
kçÀáuçlLç FvçkçíÀ mççLç #ççj HçoçLççí& kçÀçí çÆcçuççkçÀj FvçkçÀç mçÓHç mçíJçvç
kçÀjvçç~
o oçÆn, oçÆncçC[ (pçuç), GoçÆéçlç (DççOçç onçÇ DççÌj DççOçç
HççvççÇ çÆcçuççkçÀj yçvçç³çç-cçþç) kçÀìdJçj (DçcuçoçÆn), Dçcuç
kçÀçbpççÇ DçççÆo êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o Jçjçn ([ákçwkçÀj), cçççÆn<ç (YçbÌmçç), DçççÆJç (Yçíæ[), cçlm³ç
DçççÆo kçÀç cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆHçC³ççkçÀ (çÆlçuçkçÀukçÀ), çÆHçC[çuçá (Dç©F& ³çç yçC[ç),
Mçá<kçÀMççkçÀ - FvçkçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o cçÓuççÇ, mç<ç&Hç, uçMçávç, kçÀj¡ç, çÆMçIç´á FvçkçÀç Kçæ[³çá<ç (kçÀæ{çÇ),
içvOçlç=Cç, kçÀçuççÇ lçáuçmççÇ, lçáuçmççÇ, Jçvç lçáuçmççÇ, içC[çÇj,
kçÀçuçcççuçkçÀ (Jçlç&çÆjkçÀç), HçCçç&mç (HççjçÆmçkçÀ ³çJçççÆvç), #çJçkçÀ
(çÆsçqkçwkçÀvççÇ), HçÀçÆCçpPçkçÀ (içvOçlçáuçmççÇ) FvçkçÀç J³çbpçvç lç³ççj
kçÀjkçíÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o mçájç (cçÐç), mççÌçÆJçj, lçá<ççíokçÀ, cçÌjí³ç, cçíokçÀ, cçOçÓuçkçÀ,
Mçákçwlç (Dçcuç), yç[çÇ SJçb sçíìçÇ yçíj DçççÆo ³çç FvçkçíÀ pçÌmçí
Dçcuç HçoçLçç&bí kçÀç Dççnçj cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆHçäçVç kçÀç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
Rog Nidan-
o T<CçççÆYçlçHlç (DççlçHç, Dççqivç DçççÆo kçÀç mçíJçvç kçÀjkçíÀ yççj-
yççj kçÀ®®çç oÓOç (vç Gyççuçç) mçíJçvç kçÀjvçç ~
o jçínCççÇ, MççkçÀ (njçÇ mçypççÇ) kçíÀ mççLç oáiOçHççvç kçÀjvçç ~
o mçjmççí (cççínjçÇ) kçíÀ lçíuç cçíb HçkçwJç çÆkçÀ³çç pçbiçuççÇ kçÀyçálçj kçÀç
cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o T<CçççÆYçlçHlç náS J³ççqkçwlç vçí oÓOç kçíÀ mççLç kçáÀuçlLç, lççÇuç kçÀçÇ
®çìCççÇ Kççvçç ~
o pççcYçá, Jçì FvçkçíÀ mççLç çÆmçjkçÀç çÆcççÆÞçlç HçkçwJç çÆkçÀS náS
Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ¬çÀçíOç, MççíkçÀ, Yç³ç, DçççÆo cççvççÆmçkçÀ nílçÓDççíb mçí HççÇçÆæ[lç jnvçç~
o çÆJç©×çMçvç, çÆJçoçnçÇ DçVç kçÀç mçíJçvç, DççÆlç G<Cç, lççÇ#Cç içáCç
kçíÀ kçÀìá, Dçcuç SJçb uçJçCç jmç ³çákçwlç HçoçLççí&b kçÀç DççÆlç cçç$çç cçíb
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o kçÀçíêJç, GÎçuçkçÀ, DçççÆo ÒçkçÀçj kçíÀ DçVç kçÀç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb
mçíJçvç kçÀjvçç ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
lçm³çícçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç; lçÐçLçç - DçvçVçççÆYçuçç<ç: Yçákçwlçm³ç
çÆJçoçn:, MçákçwlççcuçiçvOçjmççíÃçj: soí&jYççÇ#Cçcççiçcçvçb sçÆo&lçm³ç
yççÇYçlmçlçç, mJçjYçíoçí, içç$ççCççb mçovçb, HççÆjoçn:, cçáKççod OçÓcççiçcçFJç
uççínuççíçÆnlçcçlm³ççcçiççqvOçlJççÆcçJç ®ççm³çm³ç,
jkçwlçnçÆjlçnççÆjêlJçcç²çJç³çJçMçkç=ÀvcçÓ$çmJçíouççuçççÆmç«çCçkçÀçm³çkçÀCç&cçu
ççÆHç[kçÀçíçÆuçkçÀççÆHç[kçÀçvççcçd, Dç²Jçíovçç,
uççíçÆnlçvççÇuçHççÇlçM³ççJççvççcççÆ®ç&<çDççcçlççb ®ç ©HççCççb mJçHvçí
oMç&vçcçYççÇ#CççÆcççÆlç (uççíçÆnlççÆHçÊçHçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç) ~
(®ç. çÆvç. 2/6 )
mçovçb MççÇlçkçÀççÆcçlJçb kçÀCþOçÓcçç³çvçb JççÆcç: ~~
uççíniççqvOç½ç çÆvç:éççmççí YçJçl³ççqmcçvçd YççÆJç<³ççÆlç ~
(mçá.G. 45/7)
çÆMçjçíiçá©lJçcç©çÆ®ç: MççÇlçí®sç OçÓcçkçÀçíecuçkçÀ: ~~
sçÆo&MsçÆo&lçyçÌYçlm³çb kçÀçmç: éççmççí Yç´cç:kçwuçcç: ~
uççínuççíçÆnlçcçlm³ççcçiçvOççm³çlJçb mJçj#ç³ç: ~~
jkçwlçnççÆjênçÆjlçJçCç&lçç vç³çvçççÆo<çá ~
vççÇuçuççíçÆnlçHççÇlççvççb JçCçç&vççcççÆJçJçí®çvçcçd ~~ mJçHvçí lçÜCç&oçÆMç&lJçb
YçJçl³ççqmcçvçd YççÆJç<³ççÆlç ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 4-7)
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ çÆvçcvç HçÓJç&©Hç nçílçí nÌ ~
o DçvçVçççÆYçuçç<çç, DççÆJçHççkçÀ (Yçákçwlç DçVç HççkçÀ vç nçívçç)
GlHçVç nçívçç ~
47 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmç kçÀçjCç çÆJçoçn, Mçákçwlç (Dçcuç) içvOç Dççvçç ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç SJçb oáä jkçwlç MçjçÇj cçíb mçJç&$ç HççÆjYç´cçCç kçÀjlçç nÌ~ ³çn
o DçcuççíÃçj, Dçcuç SJçb Mçákçwlç jmç kçÀçÇ sçÆo& GlHçVç nçívçç ~ oÓä jkçwlç DççÌj çÆHçÊç ³çkç=Àlç DççÌj HuççÇnç mçí GtJç nçívçí JççuççÇ jkçwlçJççnçÇ
o sçÆo&lç êJ³ç kçíÀ ÒççÆlç Iç=Cçç GlHçVç nçívçç ~ çÆmçjçcçáKççíb cçíb DçJçjçíOç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ ~ jkçwlçJçn ñççílçmç kçíÀ Fvç cçÓuç
o yççj-yççj sçÆo& nçívçç ~ mLççvççíb cçíb DççÆYç<³çvÐç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ ~ Fmç lçjn jkçwlç (jkçwlçJçn
o mJçjYçío, Dçbiçmçço, Dçbiçoçn, DçbiçJçíovçç GlHçVç nçívçç ~ ñççílçmç) kçÀçÇ oáçÆä nçíkçÀj jkçwlççÆHçÊç J³ççOççÇ çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o cçáKçiçlç OçÓcçç³çvç, uççín-jkçwlç-cçlm³ç FvçkçíÀ pçÌmçç cçáKç mçí
içbOç Dççvçç ~ J³ççOççÇ vççcç jkçwlççÆHçÊç
o Dççjkçwlç, vççÇuç, M³ççJç Fvç JçCç& mçí ÒçkçÀçMçcççvç mJçHvçoMç&vç DçMççbMç mçbÒçççqHlç
nçívçç~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o çÆMçjçí iççÌjJç, Dçbiçmçço, Dç©çÆ®ç, MççÇlçkçÀçcçvçç, OçÓcçkçÀ, mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
DçcuçkçÀ, kçÀçmç, éççmç, Yç´cç, kçwuçcç, mJçj#ç³ç GlHçVç nçívçç ~ oÓ<³ç jkçwlçOççlçá
o vçí$ç, vççmçç, cçáKç, kçÀCç& DççÌj çÆHç[kçÀç FvçkçíÀ cçuççíb kçÀçí jkçwlç- Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç SJçb jkçwlçOççlJçççqivç
nçÆjlç-nççÆjêJçCç& ÒççHlç nçívçç ~ oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn
o lJçkçÀ-vçKç-vçí$ç-cçá$ç-cçuç, mJçío, uççuççñççJç, DçççÆo mLççvççíb ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
cçíb Dççjkçwlç, nççÆjê, ³çç çÆHçlç JçCç& GlHçVç nçívçç ~ Kç JçÌiçáC³ç l®ç®çç:- yççÔ³ç DçLçJçç DçY³çvlçj
jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- GtJçmLççvç DççcççMç³ç SJçb HçkçwJççMç³ç
....lçm³çÌJçcçç®çjlç: çÆHçÊçb ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí, uççíçÆnlçb ®ç DççÆOç<þçvç ³çkç=Àlç-HuççÇnç
mJçÒçcççCçcççÆlçJçlç&lçí ~ mçb®çjCç mLççvç mççJç&oÌçÆnkçÀ
lççqmcçvçd ÒçcççCçççÆlçJç=Êçí çÆHçÊçb ÒçkçáÀçÆHçlçb MçjçÇjcçvçámçHç&ÐçoíJç jçíiçcççiç& cçO³çcç
³çkç=ÀlHuççÇnÒçYçJççCççb uççíçÆnlçJçnçvççb ®ç ñççílçmççb J³ççqkçwlç jkçwlççÆHçÊç
uççíçÆnlçççÆYç<³çvoiçá©çÆCç cçáKççv³ççmççÐç ÒççÆlç©vO³ççlçd Yçío (3) TOJç&iç, DçOççíiç, çÆlç³ç&kçÀd
lçoíJç uççíçÆnlçb oÓ<³ççÆlç ~~ mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ
(®ç. çÆvç. 2/4 ) SkçÀcççiç&mLç, vççÆJçvç,
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç
lçÌní&lçáçÆYç: mçcçáçqlkçwuçäb çÆHçÊçb jkçwlçb ÒçHçÐçlçí ~ TOJç&iç
lççÆÐççÆvçlJççlçd ÒçHçVçb ®ç JçOç&lçí lçlçd ÒçoÓ<ç³çlçd ~~ kçÀ<ìmççO³ç DçOççíiç
lçm³ççí<cçCçç êJççí OççlçáOçç&lççíOçç&lççí ÒççÆm箳çlçí ~ ³ççH³ç çÆÜoçí<çpç
çqmJçÐçlçmlçívç mçbJç=çÆ×b YçÓ³çmlçoOçáiç®sçÆlç ~~ GHçêJç³çákçwlç, çÆlç³ç&kçÀd
(®ç. çÆ®ç. 4/ 7-8) DçmççO³ç
#ççÇCçoín
çÆJçoiOçb mJçiçáCçÌ: çÆHçÊçb çÆJçonl³ççMçá MççíçÆCçlçcçd ~~
lçlç: ÒçJçlç&lçí jkçwlçcçÓOJç¥ ®ççOççí çÆÜOççeçÆHç Jçç ~ jkçwlççÆHçÊç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
(mçá.G. 45/4) yççnîççmç=iuç#çCçÌmlçm³ç mç±îççoçí<ççíçÆ®s^lççÇçÆJç&oá: ~~
kçáÀçÆHçlçb çÆHçÊçuçÌ: çÆHçÊçb êJçb jkçwlçb ®ç cçÓçq®s&lçí ~ (mçá.G. 45/8)
lçí çÆcçLçmlçáu³ç©HçlJçcççiçc³ç J³ççHvçálçmlçvçácçd ~~ mçáÞçálç mçá$ç mLççvç kçíÀ MççíçÆCçlç JçCç&vççdzç DçO³çç³ç -14 cçíb jkçwlç oáçÆä kçíÀ
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 2) uç#çCççíb kçíÀ JçCç&vç Dçvçámççj mçí jkçwlççÆHçÊç kçíÀ 7 ÒçkçÀçj DççÌj JççlçççÆo oáçÆä
GHçjçíkçwlç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí çÆHçÊç oçí<ç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~ kçíÀ uç#çCç mçcçPçvçí ®çççÆnS ~ Fmç çÆJçOççvç kçÀçí O³ççvç cçíb jKçkçÀj mçáÞçálç kçíÀ
çÆHçÊç mJç³çb kçíÀ G<Cç içáCç mçí cççbmçççÆo Oççlçá kçÀç mJçíovç kçÀjkçíÀ GvçkçíÀ jkçwlç oáçÆä kçíÀ uç#çCççíb kçÀçí jkçwlççÆHçÊç kçíÀ oçí<çpç ÒçkçÀçjçíb cçíb mççcçççÆJçä
pçuçYççiç kçÀçí jkçwlç cçí çÆKçb®çkçÀj uççlçç nÌ ~ Fvç kçÀçjCççíb mçí jkçwlç kçÀç YççÇ çÆkçÀ³çç nÌ~
ÒçcççCç cçíb yçæ{ pççlçç nÌ ~ Fmç lçjn mçí jkçwlç kçÀçÇ cçç$çç DççÆOçkçÀ nçívçí mçí

Rog Nidan- 48 Dr. A. S. Dudhamal


nílçÓ mçíJçvç mçí çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç
çÆHçÊç kçíÀ êJç içáCç kçÀçÇ Jç=çÆ×
çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç mçí cççbmçççÆo
Flçj OççlçámLç pçuçYççiç kçÀçí mJçíovç
Flçj OççlçÓDççíb kçíÀ pçuçYççiç kçÀçÇ
jkçwlç cçíb mçbçÆ®çlççÇ
jkçwlç kçÀçÇ cçç$çç cçíb Jç=çÆ×
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç SJçb oáä jkçwlç kçÀç
MçjçÇj cçíb mçJç&$ç HççÆjYç´cçCç
³çkç=Àlç DççÌj HuççÇnç mçí GtJç nçívçíJççuççÇ jkçwlçJççnçÇ
çÆmçjçcçáKççíb cçíb oÓä jkçwlç SJçb çÆHçÊç kçÀç DçJçjçíOç
jkçwlçJçn ñççílçmç kçíÀ Fvç
cçÓuç mLççvççíb cçíb DççÆYç<³çvÐç
jkçwlç (jkçwlçJçn ñççílçmç) kçÀçÇ oáçÆä
jkçwlççÆHçÊç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
1) kçÀHçÀpç jkçwlççÆHçÊç :-
mççvêb mçHççC[á mçmvçínb çÆHççq®suçb ®ç kçÀHçÀççqvJçlçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 4/11 )
içÌçÆjkçÀçíokçÀÒçlççÇkçÀçMçb çqmvçiOçb MççÇlçuçb yçnuçb
çÆHççq®suçb çÆ®çjñçççÆJç cççbmçHçíMççÇÒçYçb ®ç Þuçí<cçoáäb;.....~~
( mçá. mçÓ. 14/22)
Rog Nidan-
o kçÀHçÀpç jkçwlççÆHçÊç cçíb jkçwlç kçÀç JçCç& éçílç nçí pççlçç nÌ~
o jkçwlç cçíb çqmvçiOçlçç, çÆHççq®suçlçç DççÌj mvçínYççJç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçí
pççlççÇ nÌ~
o mçáÞçálçç®çç³ç& vçí kçÀHçÀpç jkçwlç kçÀç JçCç& içÌjçÇkçÀ HççvççÇ pçÌmçç kçÀnç nÌ ~
o ³çn çÆHççq®suç, yçnuç (Içvçç), MççÇlçuç, cççbmçHçíMççÇ mç¢Mç nçílçç nÌ ~
o jkçwlçñççJç ©kçÀlçç vçnçÇb, çÆ®çjñççJççÇ DçLçç&lç oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS
ñççJç nçílçí nçÇ jnlçç nÌ ~
2) Jççlçpç jkçwlççÆHçÊç :-
M³ççJçç©Cçb mçHçÀívçb ®ç lçvçá ©#çb ®ç JçççÆlçkçÀcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 11)
lç$ç HçíÀçÆvçuçcç©Cçb kç=À<Cçb Hç©<çb lçvçá
MççÇIç´içcçvçmkçÀçqvo ®ç Jççlçívç oá<ìb; ..... ~~
( mçá. mçÓ. 14/22)
o Jççlçpç jkçwlççÆHçÊç cçíb jkçwlç M³ççJç- Dç©Cç JçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ~
o jkçwlç cçíb HçíÀvç (Pççiç), lçvçálçç, ©#çlçç, Hç©<çlçç Fvç YççJççíb kçÀçÇ
Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ~
o Fmçcçíb MççÇIç´lçç mçí ñççJç nçí pççlçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí DççMçáÒçmç=lç
kçÀnç nÌ ~
o ñçççÆJçlç jkçwlç cçíb mkçbÀovç vçnçÇb nçílçç ~
3) çÆHçÊçpç jkçwlççÆHçÊç :-
jkçwlççÆHçÊçb kçÀ<çç³ççYçb kç=À<Cçb iççícçÓ$çmççÆVçYçcçd ~
cçí®çkçÀçiççjOçÓcççYçcç¡çvççYçb ®ç HçÌçÆÊçkçÀcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 12)
vççÇuçb HççÇlçb nçÆjlçb M³ççJçb çÆJçñçcççÆvçäb çÆHçHççÇçÆuçkçÀç
cççÆ#çkçÀçCççcçmkçÀçqvo ®ç çÆHçÊçívçd oáäb; ...~~
( mçá. mçÓ. 14/22)
o çÆHçÊçpç jkçwlççÆHçÊç cçíb jkçwlç kçÀç JçCç& cçbçÆpç<þç kçíÀ kçwJççLç
(kçÀ<çç³ç) kçíÀ JçCç& pçÌmçç nçílçç nÌ ~
o vççÇuç, nçÆjlç, M³ççJç, kç=À<Cç JçCççÇ&, DççcçiçbOççÇ, iççícçÓ$ç kçíÀ mç¢Mç,
cçí®çkçÀ (çÆJççÆJçOç JçCç&Jççuçç), iç=nOçÓcç pçÌmçç, Dçbpçvç kçíÀ JçCç&
mçcççvç nçílçç nÌ~
o ³çn ®ççÇbìçdzççíb DççÌj cççqkçwKç³ççíb kçÀçí DççÆÒç³ç nçílçç nÌ~
4) lçí 7) ÜvÜpç Jç mçççÆVçHççlçpç jkçwlççÆHçÊç :-
mçbmç=äçÆuç²b mçbmçiçç&lçd çÆ$ççÆuç²b mçççÆVçHçççÆlçkçÀcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 13)
......çÆÜoçí<ççÆuç²b mçbmç=äcçd ~~ ( mçá. mçÓ. 14/22)
ÜbÜpç DççÌj mçççÆVçHççlçpç jkçwlççÆHçÊç cçíb oçí<ççíb kçíÀ Dçvçámççj mçbçÆcçÞç
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
49 Dr. A. S. Dudhamal
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ oçí<ççíb kçÀçÇ HççÆj#çç :- TOJç¥ vççmçççÆ#çkçÀCçç&m³çÌcçí&{^³ççíçÆvçiçáoÌjOç:~~
lç$ç oçí<ççvçáiçcçvçb çÆmçjçñç FJç uç#ç³çílçd ~ kçáÀçÆHçlçb jçícçkçÓÀHç̽ç mçcçmlçÌmlçlÒçJçlçlç&lçí ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 16) ( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 7)
Jççlçç®sîççJçç©Cçb ©#çb JçíiçñççJ³ç®sHçíÀçÆvçuçcçd ~ TOJç&içb kçÀHçÀmçbmç=<ìcçOççíiçb cçç©lççvçáiçcçd ~
çÆHçÊççlçd HççÇlçççÆmçlçb çÆJçñçcçmkçÀvÐççÌ<C³ççlmç®ççqvêkçÀcçd ~~ çÆÜcççiç¥ kçÀHçÀJççlççY³ççcçáYççY³ççcçvçáyçO³çlçí ~~
kçÀHçÀçlçd çqmvçiOçcçmç=kçwHççC[á lçvlçácççqlHççq®suçb Içvçcçd ~ (®ç. çÆ®ç. 4/ 24)
mçbmç=äçÆuç²b mçbmçiçç&lçd çÆ$çoçí<çb cççÆuçvçççÆJçuçcçd ~~ jkçwlççÆHçÊç kçíÀ çÆJçOççÇ mçbÒçççqHlç kçíÀ Dçvçámççj ÒçkçÀçj çÆkçÀS nÌ ~ GvçkçÀç
( Dç. Ë. mçÓ. 27 /40-41) oçí<ççvçáyçbOç çÆvçcvç lçjn mçí mHçä çÆkçÀ³çç nÌ~
çÆmçjçJçíOç çÆJççÆOç mçí jkçwlçcççí#çCç kçÀjkçíÀ ÒççHlç jkçwlç kçíÀ o kçÀHçÀ Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ Hçá©<ç DçLçJçç kçÀHçÀ mçbçÆ®çlç J³ççqkçwlç cçíb kçÀHçÀ kçíÀ
oçí<ççvçáyçbOçpçv³ç uç#çCç JççiYçìvçí Dç. Ëo³ç kçíÀ mçÓ$çmLççvç kçíÀ çÆmçjçJ³çOç mçbmçiç& mçí jkçwlç kçÀCç&, vççmçç, vçí$ç DççÌj cçáKç cççiç& mçí yççnj
çÆJççÆOç DçO³çç³ç cçíb JçCç&vç çÆkçÀS nÌ~ FvnçÇb uç#çCççíb kçÀçí jkçwlççÆHçÊç kçíÀ çÆvçkçÀuçvçí uçiçlçç nÌ~
oçí<ççvçáyçbOç kçíÀ çÆuçS ûçnçÇlç Oçjvçí kçÀç çÆvçoí&Mç JççiYçìvçí çÆo³çç nÌ o Jççlç Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ Hçá©<ç DçLçJçç Jççlç mçbçÆ®çlç J³ççqkçwlç cçíb Jçç³çá kçíÀ
1) Jççlçpç jkçwlçoáçÆä :- mçbmçiç& mçí jkçwlç DçOççílç: cçÓ$ç ³çç cçuç cççiç& mçí yççnj çÆvçkçÀuçlçç
M³ççJç SJçb Dç©Cç JçCç&, ©#çlçç, lçvçá DççÌj HçíÀçÆvçuç Símçç jkçwlç nçílçç nÌ~
nÌ~ Jçíiç mçí jkçwlçñççJç nçílçç nÌ ~ o Jççlç lçLçç kçÀHçÀ kçíÀ mçbçÆ®çlç J³ççqkçwlç cçíb jkçwlç TOJç& DççÌj
2) çÆHçÊçpç jkçwlçoáçÆä:- DçOççícççiç& mçí yççnj çÆvçkçÀuçlçç nÌ
çÆHçlç SJçb DçççÆmçlç (kç=À<Cçlçç) JçCç&, çÆJçñç içbOççÇ jkçwlç nçílçç nÌ ~
Fmçcçíb mkçbÀovç pçuo nçí pççlçç nÌ ~ G<Cç jnvçí mçí ®ççqvêkçÀç³çíb jkçwlç cçíb
çÆJçOççÇ- ÒçkçÀçj oçí<ççvçáyçbOç cççiç&
çÆoKçlççÇ nÌ~ TOJç&lç: kçÀHçÀpç vççmçç, vçí$ç, kçÀCç&, cçáKç
3) kçÀHçÀpç jkçwlçoáçÆä:- DçOççílç: Jççlçpç cçí{^, ³ççíçÆvç, içáo
kçÀHçÀ oáçÆä mçí çqmvçiOç, lçvlçáuç, çÆHççq®suç lçLçç éçílç JçCç& kçÀç çÆlç³ç&kçÀ mççÆVçHççlçpç DçOççí, TOJç& cççiç& Jç jçícçkçáÀHç
jkçwlç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~ GYç³ç cççiç& kçÀHçÀ Jççlçpç GOJç&, DçOççí
4) mççÆVçHççlçpç:-
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ GtJçmLççvç :-
çÆ$çoçí<ç oáçÆä mçí jkçwlç cçíb cççÆuçvçlçç Dççvçí mçí jkçwlç DçççÆJçuç yçvç
DççcççMç³ççod Jç´pçíoÓOJç&cçOç: HçkçwJççMç³ççod Jç´pçílçd ~
pççlçç nÌ ~
çÆJçoiOç³ççíÜ&³ççí½çççÆHç çÆÜOççYççiçb ÒçJçlç&lçí ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ cççiç& lçLçç oçí<ç mçbyçbOç :-
kçíÀçÆ®çlçd mç³çkç=Àlç: HuççÇÚ: ÒçJçovl³çmç=pççí iççÆlçcçd ~~
cççiççí& Hçávçjm³ç ÜçÌ ®ççOç½ç ~
(mçá.G. 45/5-6)
lçÜnáÞuçí<cççÆCç MçjçÇjí Þuçí<cçmçbmçiçç&oÓOJç¥
ÒçYçJçl³çmç=pç: mLççvççlHuççÇnlççí ³çkç=Àlç½ç lçlçd ~
ÒççÆlçHçÐçcççvçb kçÀCç&vçççÆmçkçÀçvçí$ççm³çíY³ç: Ò箳çJçí,
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 4)
yçnáJççlçí lçá MçjçÇjíJççlçmçbmçiçç&oOç: ÒççÆlçHççÐçcççvçb
jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ GlHççÆÊç HuççÇnç SJçb ³çkç=Àlç Fvç jkçwlçJçn ñççílçmç kçíÀ
cçÓ$çHçájçÇ<çcççiçç&Y³ççb Ò箳çJçlçí yçnáÞuçí<cçJççlçí lçá
cçÓuçmLççvç cçíb DççÆYç<³çbo nçívçí mçí nçílççÇ nÌ ~
MçjçÇjí Þuçí<cçJççlçmçbmçiçç&od ÜçJççÆHç cççiççÌ& ÒççÆlçHçÐçcççvçb
jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ iççÆlç :-
mçJçí&Y³ç SJç ³çLççíkçwlçíY³ç: KçíY³ç: Ò箳çJçlçí MçjçÇjm³ç ~~
iççÆlç©OJç&cçOç½çÌJç jkçwlççÆHçÊçm³ç oçÆMç&lçç ~
lç$ç ³çoÓOJç&Yççiçb lçlçd mççO³çb çÆJçjí®çvççí¬çÀcçCççdzçlJççod
TOJçç& mçHlççÆJçOçÜçjç çÆÜÜçjç lJçOçjç iççÆlç: ~~
yç»çÌ<çOçlJçç®®ç ³çoOççíYççiçb lçod ³ççH³çb
(®ç. çÆ®ç. 4/ 15)
JçcçvççíHç¬çÀcçCççdzçlJççouHççÌ<çOçlJçç®®ç; ³çoáYç³çYççiçb,
mçHlççq®sêççÆCç çÆMçjçÆmç Üí ®ççOç: mççO³çcçÓOJç&içcçd ~
JçcçvççÆJçjí®çvçç³ççíçÆiçlJççovççÌ<çOçlJçç®®çíçÆlç ~
³ççH³çb lJçOççíiçb, cççiççÌ& lçá ÜçJçmççO³çb ÒçHçÐçlçí ~~
(®ç.çÆvç. 2/8- 9)
³çoç lçá mçJç&çq®sêíY³ççí jçícçkçÓÀHçíY³ç SJç ®ç ~
Rog Nidan- 50 Dr. A. S. Dudhamal
 Jçlç&lçí lççcçmç±îçí³ççb iççÆlçb lçm³ççnájççqvlçkçÀçÇcçd ~~ o TOJç&iç jkçwlççÆHçÊç kçÀHçÀ ÒçOççvç nçílçç nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 16-17) o TOJçiç& jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ çÆJçjí®çvç ³çn mçbMççíOçvç çÆ®ççÆkçÀlmçç nÌ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ iççÆlç kçíÀ ÒçkçÀçj kçÀç mçbK³çç mçbÒçççqHlç kçíÀ GHçYçío cçíb çÆJçOççÇ o jkçwlççÆHçÊç kçÀç ÒçOççvç oçí<ç çÆHçÊç nÌ, FmçkçÀç mçbMççíOçvç kçÀjvçí kçíÀ
mçbÒçççqHlç kçÀç GoçnjCç çÆo³çç iç³çç nÌ~ çÆuçS YççÇ çÆJçjí®çvç ³çn mçJç&Þçí<þ çÆ®ççÆkçÀlmçç nÌ ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ iççÆlç kçíÀ SkçÓÀCç 9 ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ o TOJç&iç jkçwlççÆHçÊç cçíb DçvçáyçvOççÇ kçÀHçÀ kçÀçÇ YççÇ MçáçÆ× çÆJçjí®çvç mçí
nçí pççlççÇ nÌ ~
TOJç&iç DçOççíiç çÆlç³ç&kçÀd
o kçÀHçÀ kçíÀ Mçá×çÇ kçíÀ çÆuçS kçÀ<çç³ç SJçb cçOçáj jmç kçíÀ jkçwlççÆHçÊç
oçí vççmçç, oçí vçí$ç,
oçí cççiç& jçícçkçáÀHç MççcçkçÀ êJ³ççíb kçÀç GHç³ççíiç çÆnlçkçÀçjkçÀ nçílçç nÌ~
oçí kçÀCç&, SkçÀ cçáKç
o kçÀ<çç³ç SJçb çÆlçkçwlç jmç kçíÀ êJ³ç jkçwlççÆHçÊç MççcçkçÀ nçílçí nÌ lçLçç
içáo DççÌj
çÆMçjmLç-mçHlççÆsê DçHççÆjmçbK³çí³ç Jçí mJçYççJçlç: kçÀHçÀoçí<ç MççcçkçÀ YççÇ nçílçí nÌ~
GHçmLç
o TOJç&iç jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS DççÌ<çOççÇ mJç©Hç cçíb
mççO³ç ³ççH³ç ÒççCçvççMçkçÀ
GHç³ççíiç cçíb DççvçíJççuçí kçÀ<çç³ç SJçb çÆlçkçwlç jmç DçvçíkçÀ çÆJçjí®çkçÀ
jkçwlççÆHçÊç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :- êJ³ç mçnpç GHçuçyOç nçílçí nÌ ~
SkçÀoçí<ççvçáiçb mççO³çb çÆÜoçí<çb ³ççH³çcç᮳çlçí ~~ o Fmç lçjn mçbMççíOçvç mçáuçYçlçç lçLçç êJ³ç GHçuçyOçlçç kçíÀ kçÀçjCç
³ççql$çoçí<çcçmççO³çb lçvcçvoçivçíjçÆlçJçíiçJçlçd ~ mçí TOJç&iç jkçwlççÆHçÊç mççO³ç nçílçç nÌ ~
J³çççÆOççÆYç: #ççÇCçoínm³ç Jç=×m³ççvçMvç½ç ³çlçd ~~ ³ççH³ç jkçwlççÆHçÊç kçíÀ uç#çCç :-
(®ç. çÆ®ç. 4/ 13-14) jkçwlçb lçá ³çoOççíYççiçb lçod ³ççH³ççÆcççÆlç çÆvççƽçlçcçd ~
jkçwlççÆHçÊç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçç nÌ~ Jçcçvçm³ççuHç³ççíçÆiçlJççouHçlJççod Yçí<çpçm³ç ®ç ~~
Jçcçvçb çÆn vç çÆHçÊçm³ç njCçí Þçí<þcç᮳çlçí ~
SkçÀoçí<çpç mççO³ç ³ç½ç lç$ççvJç³ççí Jçç³çámlç®sçvlççÌ ®ççJçjb mcç=lçcçd ~~
çÆÜoçí<çpç ³ççH³ç lç®®çç³ççíiççJçnb lç$ç kçÀ<çç³çb çÆlçkçwlçkçÀççÆvç ®ç ~
çÆ$çoçí<çpç DçmççO³ç lçmcççod ³ççH³çb mçcççK³ççlçb ³çoákçwlçcçvçáuççíiçcçd ~~
(®ç.çÆvç. 2/ 15-17)
jkçwlçñççJç lççÇJç´ Jçíiç mçí GlHçVç náDçç nçí, jkçwlççÆHçÊç mçí HççÇçÆæ[lç jçíiççÇ ³çod çÆÜoçí<ççvçáiçb ³çÜç Mççvlçb Mççvlçb ÒçkçáÀH³ççÆlç ~
cçíb DççqivçcççvÐç nçí, çÆpçmçkçÀç oín #ççÇCç nçí DçLçJçç Jç=×J³ççqkçwlç nçí lççí cççiçç&vcççiç¥ ®çjíod ³çÜç ³ççH³çb çÆHçÊçcçmç=kçÀd ®ç lçlçd ~~
jkçwlççÆHçÊç DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~ (®ç. çÆ®ç. 4/21)
mççO³ç jkçwlççÆHçÊç kçíÀ uç#çCç:- DçOççí ³ççH³çb ®çuççÐçmcççÊçlÒç®so&vçmççOçvçcçd ~
mççO³çb uççíçÆnlççÆHçÊçb lçod ³çoÓOJç¥b çqHlçHçÐçlçí ~ DçuHççÌ<çOçb ®ç çÆHçÊçm³ç Jçcçvçb vç JçjçÌ<çOçcçd ~~
çÆJçjí®çvçm³ç ³ççíçÆiçlJççod yçnálJççod Yçí<çpçmçm³ç ®ç ~~ DçvçáyçvOççÇ ®çuççí ³ç½ç Mççvlç³çíeçÆHç vç lçm³ç lçlçd ~
YçJçíod ³ççíiççJçnb lç$ç cçOçájb ®çÌJç Yçí<çpçcçd ~ kçÀ<çç³çç½ç çÆnlççmlçm³ç cçOçájç SJç kçíÀJçuçcçd ~~
lçmcççlçd mççO³çb cçlçb jkçwlçb ³çoÓOJç¥ çqHlçHçÐçlçí ~~ ( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 11-12)
(®ç.çÆvç. 2/ 12-14) o DçOççíiç jkçwlççÆHçÊç Jççlç ÒçOççvç nçílçç nÌ ~
TOJç¥ mççO³çb kçÀHçÀçÐçmcççÊççÆÜjí®çvçmççOçvçcçd ~~ o DçOççíiç jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç Jçcçvç ³çn mçbMççíOçvç
yç»çÌ<çOçb ®ç, çÆHçÊçm³ç çÆJçjíkçÀçí çÆn JçjçÌ<çOçcçd ~ çÆ®ççÆkçÀlmçç nÌ~
DçvçáyçvOççÇ kçÀHçÀçí ³ç½ç lç$ç lçm³çççÆHç MçáçÆ×kç=Àlçd ~~ o jkçwlççÆHçÊç ³çn çÆHçÊç ÒçOççvç jçíiç nÌ DççÌj çÆHçÊç mçbMççíOçvç kçÀç
kçÀ<çç³çç: mJççoJççíeH³çm³ç çÆJçMçá×Þuçí<cçCççí çÆnlçç: ~ Jçcçvç ³çn mçJç&Þçí<þ GHçç³ç vçnçÇ nÌ ~
çÆkçÀcçá çÆlçkçwlçç: kçÀ<çç³çç Jçç ³çí çÆvçmçiçç&lkçÀHçÀçHçnç: ~~ o Jçcçvç mçí Jççlç oçí<ç kçÀç MççíOçvç nçívçí kçíÀ yçpççS Jç=çÆ× nçÇ nçí
( Dç. Ë. çÆvç. 3 / 8-10) pççlççÇ nÌ~
Rog Nidan- 51 Dr. A. S. Dudhamal
 o jkçwlçmlçcYçkçÀ êJ³ç kçÀ<çç³ç SJçb çÆlçkçwlç jmç ÒçOççvç nçílççÇ nÌ, pççí
Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ YççÇ jnlççÇ nÌ~
o Jççlç Mçcçvç kçíÀ çÆuçS jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ Dçvçámççj çÆmçHç&À
cçOçáj jmç kçíÀ êJ³ç nçÇ GHç³çákçwlç nçílçí nÌ ~
o uçJçCç SJçb Dçcuç jmç kçíÀ êJ³ç JççlçMççcçkçÀ nçílçí nÌ uçíçÆkçÀvç Jçí
jkçwlççÆHçÊçkçÀj nÌ Fmç çÆuçS çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS cç³çç&çÆolç mJç©Hç
cçíb çÆJçkçÀuHç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o JççcçkçÀ SJçb jkçwlççÆHçÊç MççcçkçÀ DççÌ<çOççÇ DçuHç ÒçcççCç cçíb GHçuçyOç nÌ ~
o Fmç lçjn mçbMççíOçvç DççÆvç½ççÇlçlçç lçLçç êJ³ççíb kçÀçÇ DçuHç
GHçuçyOçlçç kçíÀ kçÀçjCç mçí DçOççíiç jkçwlççÆHçÊç ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
DçmççO³ç jkçwlççÆHçÊç kçíÀ uç#çCç:-
jkçwlççÆHçÊçb lçá ³çvcççiççÌ& ÜçJççÆHç ÒççÆlçHçÐçlçí ~
DçmççO³ççÆcççÆlç lçp%çí³çb HçÓJççí&kçwlççoíJç kçÀçjCççlçd ~~
vççÆn mçbMççíOçvçb çÆkçÀçÆgçoml³çm³ç ÒççÆlçcççiç&içcçd ~
ÒççÆlçcççiç¥ ®ç njCçb jkçwlççÆHçÊçí çÆJçOççdzçlçí ~~
SJçcçíJççíHçMçcçvçb mçJç&Mççí vççm³ç çÆJçÐçlçí ~
mçbmçäí<çá ®ç mçJç&çÆpç®scçvçb cçlçcçd ~~
Fl³çákçwlçb çÆ$ççÆJçOççíokçbÀ jkçwlçb cççiç&çÆJçMçí<çlç: ~
(®ç.çÆvç. 2/ 18-21)
³ç®®ççíYç³ççY³ççb cççiçç&Y³ççcççÆlçcçç$çb ÒçJçlç&lçí ~
lçáu³çb kçáÀCçHçiçvOçívç jkçwlçb kç=À<CçcçlççÇJç ®ç ~~
mçbmç=<ìb kçÀHçÀJççlççY³ççb kçÀCþí mçppççÆlç ³çlçd ~
³ç®®ççH³çáHçêJçÌ: mçJçÌ&³ç&LççíkçwlçÌ: mçcççÆYçêálçcçd ~~
nççÆjêvççÇuçnçÆjlçlççcçÌ́Jç&CçÌ&©Hçêálçcçd ~
#ççÇCçm³ç kçÀçmçcççvçm³ç ³ç®®ç lç®®ç vç çÆmçodO³ççÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 18-20)
cççbmçÒç#ççkçÀvççYçb kçwJççÆLçlççÆcçJç ®ç ³çlçd kçÀo&cççcYççíçÆvçYçb Jçç Yçío:
HçÓ³ççñçkçÀuHçb ³çkç=ÀçÆoJç áçÆo Jçç HçkçwJçpçcyçÓHçÀuççYçcçd ~
³çlçd kç=À<Cçb ³ç®®ç vççÇuçb Yç=MçcççÆlçkçáÀCçHçb ³ç$ç ®ççíkçwlçç
çÆJçkçÀçjçmlçÜp³ç¥jkçwlççÆHçÊçb mçájHççÆlçOçvçá<çç ³ç®®ç lçáu³çb çÆJçYçççÆlç ~~
(mçá.G. 45/10)
kçÀHçÀcçç©lçmçbmç=äcçmççO³çcçáYç³çç³çvçcçd ~
DçMçkçw³çÒçççÆlçuççíc³çlJççoYççJççoçÌ<çOçm³ç ®ç ~~
vç çÆn mçbMççíOçvçb çÆkçÀçÆgçoml³çm³ç ÒççÆlçuççícçiçcçd ~
MççíOçvçb ÒççÆlçuççícçb ®ç jkçwlççÆHçÊçí çÆYç<ççqipçlçcçd ~~
SJçcçíJççíHçMçcçvçb mçJç&Mççí vççm³ç çÆJçÐçlçí ~
mçbmç=äí<çá çÆn oçí<çí<çá mçJç&çÆpç®scçvçb çÆnlçcçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 /13-15)
Rog Nidan-
o GYç³çcççiççÇ& jkçwlççÆHçÊç cçíb kçÀHçÀ SJçb Jççlç oçí<ç kçÀç DçvçáyçbOç nçílçç
nÌ~
o mçbMççíOçvç ³çn jkçwlççÆHçÊç kçÀçÇ GÊçcç çÆ®ççÆkçÀlmçç nÌ ~ uçíçÆkçÀvç
GYç³çcççiççÇ& jkçwlççÆHçÊç kçíÀ ©iCç kçÀçí ÒççÆlçuççícç çÆ®ççÆkçÀlmçç
(DçOççíiç jkçwlççÆHçÊç cçíb Jçcçvç lçLçç TOJç&iç jkçwlççÆHçÊç cçíb
çÆJçjí®çvç) kçÀç GHç³ççíiç çÆkçÀ³çç vçnçÇb pçç mçkçÀlçç ~
o FmçkçíÀ oçí<ç mçbmç=<ìlçç kçÀçí O³ççvç cçíb jKçkçÀj nçÇ çÆmçHç&À
oçí<çMççcçkçÀ DççÌ<çOççdzççíb kçÀç nçÇ Òç³ççíiç kçÀjvçç Hçæ[lçç nÌ ~
o uçíçÆkçÀvç GYç³çcççiççÇ& jkçwlççÆHçÊç kçíÀ Mçcçvç DççÌ<çOççdzççíb kçÀç DçYççJç
nçívçí kçíÀ kçÀçjCç GHçMçcçvç çÆ®ççÆkçÀlmçç YççÇ kçÀj vçnçÇb mçkçÀlçí ~
o Fmç lçjn mçbMççíOçvç Dç³ççíi³çlçç lçLçç êJ³ççíb kçÀçÇ DçvçáHçuçyOçlçç
kçíÀ kçÀçjCç mçí GYç³çcççiç& kçÀç jkçwlççÆHçÊç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ jkçwlç kçÀçÇ HççÆj#çç :-
³çlçd kç=À<CçcçLçJçç vççÇuçb ³çÜç Mç¬çÀOçvçá<ÒçYçcçd ~
jkçwlççÆHçÊçcçmççO³çb lçod Jççmçmççí j¡çvçb ®ç ³çlçd ~~
Yç=Mçb HçÓl³ççÆlçcçç$çb ®ç mçJççí&HçêJç®®ç ³çlçd ~
yçuçcççbmç#ç³çí ³ç®®ç lç®®ç jkçwlçcççÆmççÆ×cçlçd ~~
³çívç ®ççíHçnlççí jkçwlçb jkçwlççÆHçÊçívç cççvçJç: ~
HçM³çíod ¢M³çb çÆJç³ç®®çççÆHç lç®®ççmççO³çb vç mçbMç³ç: ~~
lç$ççmççO³çb HççÆjl³ççp³çb ³ççH³çb ³çlvçívç ³ççHç³çílçd ~
mççO³çb ®ççJççÆnlç: çÆmç×ÌYçí&<çpçÌ: mççOç³çíod çÆYç<çkçÀd ~~
(®ç.çÆvç. 2/ 24-27)
jkçwlç kçíÀ mJç©Hç, JçCç& DçççÆo mçí DçmççO³ç uç#çCççíb kçÀçí mçcçPçç pçç
mçkçÀlçç nÌ Jçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o JçCç& :- kç=À<Cç-vççÇuç-FvêOçvçá<³ççÇ jbiç yçíjbiççÇ, Jçm$ç Hçj
uçiçç oçiç OççíkçÀj YççÇ vç vçkçÀuçí ~
o içvOç:- Dçl³çvlç oáiç&çqvOçlç ~
o cçç$çç:- ÒçYçÓlç ÒçcççCç cçíb ~
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç:- yçuç, cççbmç#ç³ç, HçoçLç& SJçb DççkçÀçMç cçíb Dççjkçwlç
JçCççÇ& ©HçoMç&vç ~
oáä jkçwlç kçíÀ mlçcYçvç mçí GlHçVç nçívçíJççuçí jçíiç :-
içuçûçnb HçÓçÆlçvçm³çb cçÓ®sç&³çcç©çÆ®çb pJçjcçd ~
içáucçb HuççÇnçvçcççvççnb çÆkçÀuççmçb kç=À®s^cçÓ$çlççcçd ~~
kçáÀ<þçv³çMçç&bçÆmç JççÇmçHç& JçCç&vççMçb Yçiçvojcçd ~
yçá×çÇçqvê³ççíHçjçíOçb ®ç kçáÀ³çç&lçd mlççqcYçlçcçççÆolç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 4/ 26-27)
oÓçÆ<çlç jkçwlç kçÀç mlçbYçvç kçÀjvçí mçí içuçûçn, Dç©çÆ®ç, Dççvççn, içáucç,
pJçj, vççmççiçlç HçÓ³çñççJç, JçCç&vççMç, çÆkçÀuççmç, kçáÀ<þ, çÆJçmçHç&, cçÓ$çkç=À®s^,
52 Dr. A. S. Dudhamal
DçMç&, Yçiçvoj, yçáçÆ× lçLçç Fçqvê³ççíb kçÀç GHçjçíOç (DçJçjçíOç) mçí kçÀcç&
DçuHçlçç DççÌj cçÓ®sç& ³çí çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ GHçêJç :-
GHçêJççmlçá Kçuçá oçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀéççmçkçÀçmç
pJçjçlççÇmççj MççíHçÀMççíLçHççC[ájçíiçç: mJçjYçío½ç ~~
(®ç.çÆvç. 2/ 7)
oçÌyç&u³çéççmçkçÀçmçpJçjJçcçLçácçoçmlççqvêlççoçncçÓ®sç&Yçákçwlçí
®ççVçí çÆJçoçnmlJçOç=çÆlçjçÆHç mçoç ËÐçlçáu³çç ®ç HççÇ[ç ~
lç=<Cçç kçÀCþm³ç Yçío: çÆMçjçÆmç ®ç oJçvçb HçÓçÆlççÆvç<þçÇJçvçb ®ç Üí<ççí
YçkçwlçíeçÆJçHççkçÀçí çÆJçjçÆlçjçÆHç jlçí jkçwlççÆHçÊççí Hçmçiçç&: ~~
(mçá.G. 45/9)
GHçêJççb½ç çÆJçkç=ÀçÆlç%ççvçmlçí<çá ®çççÆOçkçÀcçd ~~
DççMçákçÀçjçÇ ³çlç: kçÀçmçmlçcçíJççlç: ÒçJç#³ççÆlç ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3 /16)
Jç=×b HççC[ápJçj®sçÆo&kçÀçmçMççíHçÀççÆlçmçççÆjCçcçd ~
(Dç. Ë. Mçç. 5/ 74-76)
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ kçÀçjCç çÆvçcvç GHçêJç GlHçVç nçílçí nÌ~
o oçÌyç&u³ç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, YçkçwlçÜí<ç, çÆJçoçn, sçÆo& SJçb
DççÆlçmççj ³çí DçVçJçn ñççílçmç oÓçÆä kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o pJçj SJçb HççC[á ³çí jmçJçn ñççílçmç oÓçÆä kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç
nçílçí nÌ ~
o HçÓ³ç<þçÇJçvç, mJçjYçío (kçÀCþYçío), éççmç, kçÀçmç SJçb nodMçÓuç
³çí ÒççCçJçn ñççílçmç oÓçÆä kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o MççíHçÀ, MççíLç, lç=<Cçç SJçb GokçÀJçn ñççílçmç oÓçÆä kçíÀ çÆJçkçÀçj
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆMçj:oJçvç (G<Cçlçç kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç) SJçb oçn ³çí jkçwlç oÓçÆä kçíÀ
çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o lçbêç, cço DççÌj cçá®sç& ³çí cçppççJçn ñççílçmç oÓçÆä kçíÀ çÆJçkçÀçj
GlHçVç nçílçí nÌ ~
jkçwlççÆHçÊç kçíÀ DççÆjä :-
jkçwlççÆHçÊçb Yç=Mçb jkçwlçb kç=À<CççÆcçvêOçvçá<ÒçYçcçd ~
lççcç´nççÆjênçÆjlçb ©Hçb jkçwlçb ÒçoMç&³çílçd ~~
jçícçkçÓÀHçÒççÆJçmç=lçb kçÀCþçm³çËo³çí mçpçlçd ~
JççmçJççíej¡çvçb HçÓçÆlç JçíiçJç®®çççÆlç YçÓçÆj ®ç ~~
(Dç. Ë. Mçç. 5/ 74-75)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç jkçwlççÆHçÊç J³ççOççÇ IççlçkçÀ nçílçç nÌ~
o jkçwlçñççJç kçÀç JçCç& Dçl³çççÆOçkçÀ Dççjkçwlç, kç=À<Cç, lççcç´, nççÆjê,
nççÆjlç DçLçJçç FvêOçvçá<³ç kçíÀ pçÌmçí çÆJççÆJçOç JçCç& kçÀç nçívçç ~
o jçíiççÇ kçÀçí ¢çÆä HçLç kçíÀ mçYççÇ ¢M³ç jkçwlç JçCç& kçíÀ çÆoKçvçç ~
o MçjçÇj kçíÀ mçYççÇ jçícçkçÓÀHççíb mçí jkçwlçñççJç GlHçVç nçívçç ~
Rog Nidan-
o jkçwlçñççJç kçíÀ kçÀçjCç kçÀCþ, cçáKç, SJçb Ëo³ç Fvç mLççvççíb cçíb
DçJçjçíOç GlHçVç nçívçç ~
o jkçwlç kçíÀ Jçm$ç kçíÀ GHçj oçiç vç çÆiçjvçç ~
o jkçwlç kçÀçÇ oáiç&vOç Dççvçç ~
o lççÇJç´ Jçíiç mçí, DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb jkçwlçñççJç nçívçç ~
uçç#ççjkçwlççcYçjçYçb ³ç: HçM³çl³çcyçjcççqvlçkçÀçlçd ~
mç jkçwlççÆHçÊçcççmççÐç lçívçÌJççvlçç³ç vçç
jkçwlçñçûçkçwlçmçJçç&²çí jkçwlçJççmçç cçánán&mçvçd ~
³ç: mJçHvçí çÆÛ³çlçí vçç³çç& mç jkçwlçb ÒççH³ç mççÇoçÆlç ~~
( ®ç. Fb. 5/ 10-11)
o uççuç JçCç& kçíÀ HçáÀuççíb kçÀçÇ cççuçç OççjCç kçÀçÇ nÌ DçLçJçç mçbHçáCç&
MçjçÇj uççuç náDçç nÌ DçLçJçç uççuç Jçm$ç mçí Dçç®sççÆolç çÆkçÀ³çç
nÌ DççÌj yççj yççj nBmçlçç nÌ SímççÇ DçJçmLççDççíb cçíb Gmçí kçÀçíF& m$ççÇ
KççÇb®çkçÀj uçí pçç jnçÇ nÌ Símçç mJçHvç oíKçvçç ~
o uçç#ççjmç kçíÀ mçcççvç uççuç JçCç& kçÀç DççkçÀçMç çÆoKçuççF& oívçç ~
³çí mçYççÇ jkçwlççÆHçÊç jçíiç kçíÀ DççÆjä DçLçç&lç cç=l³çámçá®çkçÀ
uç#çCç nÌ ~
Òççkç=Àlç jkçwlç kçíÀ uç#çCç :-
Mçád× jkçwlç kçÀç ñççJç DççIççlçççÆo kçÀçjCççíb mçí ³çç Flçj J³ççOççÇ kçíÀ
kçÀçjCç YççÇ nçí mçkçÀlçç nÌ ~ jkçwlççÆHçÊç mçí Mçá× jkçwlç ñççJç kçÀç çÆJçYçío nçívçç
DççJçM³çkçÀ nÌ FmççÆuçS Mçá× jkçwlç kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç ³çnçB JçCç&vç çÆkçÀS nÌ~
FvêiççíHçÒçlççÇkçÀçMçcçmçbnlçJçcççÆJçJçCç&b ®ç Òçkç=ÀçÆlçmLçb pççvççdzççlçd ~
( mçá. mçÓ. 14/23)
FvêiççíHç çÆkçÀìkçÀ kçíÀ mçcççvç uççuç JçCç& Mçá× jkçwlç (Òçkç=ÀçÆlçmLç) kçÀç
nçílçç nÌ ~ ³çn Dçmçbnlç (vç yçnálç Hçlçuçç vç yçnálç iççæ{ç) DççÌj DççÆJçJçCç&
(Oççívçí kçíÀ yçço Jçm$çççÆo Hçj oçiç vç jnvçíJççuçç) nçílçç nÌ ~
pççÇJç (Òççkç=Àlç)jkçwlç SJçb jkçwlççÆHçÊç kçíÀ Yçío :-
lçívççVçb çÆvççƽçlçb oÐççod Jçç³çmçç³ç MçávçíeçÆHç Jçç ~
Yçá¹dlçí lç®®çíod JçoíppççÇJçb vç Yçá¹dlçí çÆHçÊçcçççÆoMçílçd ~~
Mçákçwuçb Jçç YçççÆJçlçb JçñçcççJççvçb kçÀçí<CçJçççÆjCçç ~
Òç#çççÆuçlçb çÆJçJçCç&b m³ççlçd çÆHçÊçí Mçá×b lçá MççíçÆCçlçí ~~
(®ç. çÆmç. 6/ 79-80)
DçMçá× ³çç Mçá× jkçwlç kçÀçÇ HçjçÇ#çç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS çÆvçcvç oçí HçjçÇ#çCç
Hç×çÆlç kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~
1) ÒççCççÇ Yç#çCç :- jkçwlç kçÀçí DçVç cçíb çÆcçuççkçÀj kçÀçÌS ³çç kçáÀÊçí kçÀçí Kççvçí
kçíÀ çÆuçS çÆo³çç pççS lççí Jçí FmçkçÀç Yç#çCç vçnçÇb kçÀjlçí lççí ³çí mçcçPçí kçÀçÇ Jçn
jkçwlç oÓçÆ<çlç nÌ~ ³çn HççÆj#çç jkçwlççÆHçÊç DçççÆo jçíiç kçíÀ kçÀçjCç jkçwlç kçÀçÇ
oÓçÆä mHçä kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS kçÀçÇ pçç mçkçÀlççÇ nÌ~
2) Jçm$ç Òç#ççuçCç:- jkçwlç mçí mçHçíÀo Jçm$ç çÆYçiççkçÀj mçáKçç uçívçí kçíÀ
yçço Gmçí içávçiçávçí HççvççÇ mçí Oççí³çbí ~ Oççívçí kçíÀ yçço Jçm$ç Dçiçj oçiç mççHçÀ vç
nçí lççí, jkçwlç oÓçÆ<çlç nÌ Símçç mçcçPçí ~ Dçiçj oçiç çÆvçkçÀuç pçç³ç DççÌj
çÆJçJçCç&lçç vç nçí lççí Gmçí Mçá× jkçwlç mçcçPç uçívçç ®çççÆnS ~
53 Dr. A. S. Dudhamal
Mçá×jkçwlç ñççJçpçv³ç uç#çCç :- ÒççCçIççlçkçÀ uç#çCç GHçêJç mJç©Hç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fmç çqmLçlççÇ cçíb
lç=<CççcçÓ®sç&cçoçlç&m³ç kçáÀ³çç&oçcçjCççlçd çƬçÀ³ççcçd ~ çÆHçÊç kçÀç Mçcçvç kçÀjvçí JççuççÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç cç=l³çálçkçÀ kçÀjlçí jnvçí ®çççÆnS Símçç
lçm³ç çÆHçÊçnjçÇb mçJçç&cççÆlç³ççíiçí ®ç ³çç çÆnlçç ~~ mçáPççJç ®çjkçÀç®çç³ç& oílçí nÌ ~
(®ç. çÆmç. 6/81)
³ççÆo pççÇJçjkçwlç MçjçÇj mçí çÆvçkçÀuç pçç³ç lççí lç=<Cçç, cçÓ®sç&, cço DçççÆo
____________________________________________________________________________
jkçwlççÆHçÊç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 54 Dr. A. S. Dudhamal

 Jççlçjkçwlç
9
____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ MçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆvç. 7, çÆ®ç. 9 G.lçb. 62 çÆvç. 16, çÆvç. 16,
Jççlçjkçwlç kçíÀ Hç³çç&³ç:-
Dçç{îçjçíiç, Kçá[Jççlç, JççlçMççíçÆCçlç, Jççlçyçuççmç
Jççlçjkçwlç kçÀçÇ J³ççK³çç:-
jkçwlçiçlçíJççlçí lçá Jççlç SJç oáäçí jkçwlçcçoáäcçíJç iç®sçÆlçlççÇ Yçío: ~
JççlçjkçwlççY³ççb pççÆvçlççí J³çççÆOç: Jççlçjkçwlçcçd ~~
(®ç¬çÀHçççÆCç)
Jççlç DççÌj jkçwlç oçívççíb kçíÀ oÓçÆä kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç náS J³ççOççÇ kçÀçí
Jççlçjkçwlç kçÀnlçí nÌ ~
Jççlç oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíHçkçÀ kçÀjvçíJççuçí ³ççvçiçcçvç DçççÆo nílçÓDççíb kçíÀ mççLç
jkçwlç kçÀçÇ oÓçÆä GlHçVç kçÀjvçíJççuçí çÆJçoççÆn-Dçcuç DçççÆo nílçÓ SkçÀçÆ$çlç
mçíJçvç kçÀjvçí mçí Jççlçjkçwlç J³ççOççÇ GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
Jççlçjkçwlç kçíÀ nílçÓ :-
uçJçCççcuçkçÀìá#ççjçqmvçiOççí<CççpççÇCç&YççípçvçÌ:~
çqkçwuçVç-Mçá<kçÀçcyçápççvçáHçcççbmççÆHçC³ççkçÀcçÓuçkçÌÀ: ~~
kçáÀuçlLçcçç<ççÆvç<HççJçMççkçÀççÆoHçuçuçí#çáçÆYç:~
oO³ççjvççuçmççÌJççÇjMçákçwlçlç¬çÀmçájçmçJçÌ: ~~
çÆJç©×çO³çMçvç-¬çÀçíOç-çÆoJççmJçHvç-ÒçpççiçjÌ:~
Òçç³çMç: mçákçáÀcççjçCççb çÆcçL³ççnçj-çÆJçnçjçCççcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 29/ 5-7) (cçç.çÆvç. 23/1-3)
Òçç³çMç: mçákçáÀcççjçCççb çÆcçL³ççeençjçÆJçnççÆjCççcçd ~
jçíiççOJçÒçcçoçcçÐçJ³çç³ççcç̽çççÆlçHççÇ[vççlçd ~~
$çÝlçámççlc³ççÆJçHç³çç&mççlçd mvçínçoçÇvççb ®ç çÆJçYç´cççlçd ~
DçJ³çJçç³çí lçLçç mLçÓuçí Jççlçjkçwlçb ÒçkçáÀH³ççÆlç ~~
nml³çéççíä^Ìiç&®slççíev³ç̽ç Jçç³çá: kçÀçíHçb ³ççlç: kçÀçjCçÌ:mçíçÆJçlçÌ: mJçÌ:~
lççÇ#Cççí<Cççcuç#ççjMççkçÀççÆoYççíp³çÌ: mçvlççHççÐçÌYçÓ&³çmçç mçíçÆJçlç̽ç ~~
(mçá. çÆvç. 40-42)
mLçÓuççvççb mçáçÆKçvççb ®çççÆHç kçáÀH³çlçí JççlçMççíçÆCçlçcçd ~~
(mçá. çÆ®ç. 5/5)
çÆJçoçÔ³çVçb çÆJç©×b ®ç lçÊç®®ççmç=kçwÒçoá<çCçcçd ~
Yçpçlççb çÆJççÆOçnçÇvçb ®ç mJçHvçpççiçjcçÌLçávçcçd ~~
Òçç³çíCç mçákçáÀcççjçCççcç®ç*d¬çÀcçCçMççÇçÆuçvççcçd ~
Rog Nidan-
DççÆYçIççlççoMçá×í½ç vç=Cççcçmç=çÆpç oÓçÆ<çlçí ~~
JççlçuçÌ: MççÇlçuçÌJçç&³çáJç=&×: ¬çáÀ×çÌ çÆJçcççiç&iç: ~
lçç¢MçÌJççmç=pçç ©×: ÒççkçwlçoíJç ÒçoÓ<ç³çílçd ~~
Dçç{Ójçíiçb Kçá[b Jççlçyçuççmçb JççlçMççíçÆCçlçcçd ~
lçoçnávçç&cççÆYç: lç®®ç HçÓJç¥ HççoçÌ ÒçOççJççÆlç ~~
çÆJçMçí<ççÐççvç³ççvççÐçÌ: ÒçuçcyççÇ ...............~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 1-4)
o uçJçCç, Dçcuç, kçÀìá jmç³çákçwlç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o #ççj êJ³ç, çqmvçiOç SJçb G<Cç içáCç kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çqkçwuçVç, Mçá<kçÀ, pçuç ³çç pçuççdzç êJ³ç, DççvçáHç cççbmç kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o çÆHçC³ççkçÀ, cçÓuççÇ, kçáÀçÆuçlLç, cçç<ç, çÆvç<HççJç, nççÆjlç MççkçÀ, Hçuçuç,
F#çáçÆJçkçÀçjçíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o oçÆn, kçÀçbpççÇ, mççÌçÆJçj, Mçákçwlç, lç¬çÀ, mçájç, DççmçJç DçççÆo Dçcuç
HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçMççm$ççdzç æ{biç mçí mvçínHççvç DçççÆo Hçb®çkçÀcç& GHç®ççj kçÀjvçç ~
o $çÝlçá lçLçç mççlc³ç kçíÀ çÆJçHççÆjlç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç©× Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ¬çÀçíOç kçÀjvçç, çÆoJççmJççHç, jç$ççÇ pççiçjCç, DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç,
HçÌouç vç ®çuçvçç ~
o Fvç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí Òçç³ç: mçákçáÀcççj J³ççqkçwlç³ççíb cçíb Jççlçjkçwlç
J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ~
o mçákçáÀcççj Jçí J³ççqkçwlç nçílçí pççí Òçç³ç: MççjçÇjçÇkçÀ HççÆjÞçcç vçnçÇb kçÀjlçí,
cçÌLçávç vçnçÇb kçÀjlçí DççÌj cçÌLçávç kçÀjvçí Hçj nçívçíJççuçí Mçá¬çÀ Oççlçá#ç³ç
kçíÀ HççÆjCççcççíb kçÀçí mçnvç kçÀj vçnçÇb mçkçÀlçí ~
o ³çn jçíiç Òçç³ç: mLçÓuç DççÌj mçáKçççÆmçvç J³ççqkçwlç lçLçç çqm$ç³ççíb cçíb
nçílçç nÌ~
o nçLççÇ, GBì pçÌmçí Jççnvççíb Hçj mçHçÀj kçÀjvçí mçí HçÌj uçìkçÀlçí jnlçí nÌ
lçLçç mçcHçáCç& MçjçÇj kçíÀ DçJç³çJç DççÌj mçbçÆOç³ççíb kçÀçÇ nçuç®ççuç nçílçí
jnlççÇ nÌ ~
o Fmç lçjn kçíÀ mçHçÀj cçíb çÆJçoççÆn, lççÇ#Cç-G<Cç-#ççj-Dçcuç
55 Dr. A. S. Dudhamal
 êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç, DççlçHç mçíJçvç DçççÆo jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjvçí nml³ç½ççíä^Ìiç&®slç½ççMvçlç½ç çÆJçoçÔ³ççVçb mç çÆJçoçnçíeMçvçm³ç ~
Jççuçí nílçÓDççíb kçÀç mçíJçvç nçívçí mçí Jççlçjkçwlç GlHçVç nçílçç nÌ ~ kç=Àlmvçb jkçwlçb çÆJçoçnl³ççMçá lç®®ç ñçmlçb oá<ìb Hçço³ççí½ççdzçlçí lçá ~~
Fmç çÆuçS GYç³ç nílçÓ ÒçkçÀçj cçíb Jççlçjkçwlç kçíÀ nílçÓDççíb kçÀçí lçlçd mçcHç=kçwlçb Jçç³çávççb oÓçÆ<çlçívç lçlÒççyçu³çço᮳çlçí Jççlçjkçwlçcçd ~~
JçiççÇ&kç=Àlç çÆkçÀ³çç nÌ~ (cçç. çÆvç. 23/4)
Jççlçjkçwlç kçíÀ HçÓJç&©Hç :- J³ççOççÇ vççcç Jççlçjkçwlç
mJçíoçíel³çLç&b vç Jçç kçÀç<C³ç¥ mHçMçç&%çlJçb #çlçíeçÆlç©kçÀd ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
mççqvOçMçÌçÆLçu³çcççuçm³çb mçovçb çÆHç[kçÀçíÃcç: ~~
J³ççvç Hçç®çkçÀ Muçí<çkçÀ
pççvçá-pç²çí©kçÀìîçbmç-nmlç-Hççoç²mççqvOç<çá ~ oÓ<³ç jkçwlç SJçb DççqmLçOççlçá
çÆvçmlççío: mHçáÀjCçb Yçíoçí içá©lJçb mçáçqHlçjíJç ®ç ~~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
kçÀC[Ó: mççqvOç<çá ©içYçÓkçwlJçç vçM³ççÆlç ®ççmçkç=Àlçd ~ DçJçmLçç GÊççvç, içcYççÇj SJçb GYç³çççÆÞçlç
JçÌJçC³ç¥ cçC[uççílHççÆÊçJçç&lççmç=kçwHçÓJç&uç#çCçcçd ~~ oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn, DççqmLçJçn
(®ç. çÆ®ç. 29/ 16-18) (cçç.çÆvç. 23/5-7) ñççílççíoáäçÇ mçbiç
Kç JçÌiçáC³ç mçbçÆOç
ÒççûçÓHçí çÆMççÆLçuççÌ çqmJçvççÌ MççÇlçuççÌ mççÆJçHç³ç&³ççÌ ~
GtJçmLççvç DççcççMç³ç/ HçkçwJççMç³ç
JçÌJçC³ç&lççíomçáHlçlJçiçá©lJççÌ<çmçcççqvJçlççÌ ~ DççÆOç<þçvç mççqvOç
(mçá. çÆvç. 1/47) mçb®çjCç mLççvç jkçwlçJçn SJçb DççqmLçJçn ñççílçmç
YççÆJç<³çlç: kçáÀ<þmçcçb lçLçç mçço: ÞuçLçç²lçç ~~ jçíiçcççiç& yççÔ³ç SJçb DçY³çvlçj
pççvçápç²çí©kçÀìîçbmçnmlçHççoç²mççqvOç<çá ~ J³ççqkçwlç Jççlçjkçwlç
kçÀC[ÓmHçáÀjCççÆvçmlççíoYçíoiççÌjJçmçáHlçlçç: ~~ Yçío (8) SkçÀoçí<çpç -3 ÜbÜpç-3
mççÆVçHççlçpç-1 SJçb jkçwlçpç
YçÓlJçç YçÓlJçç ÒçCçM³ççqvlç cçánájççÆJçYç&Jççqvlç ®ç ~ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 5-7) mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç, vçJç
Jççlçjkçwlç kçíÀ çÆvçcvç HçÓJç&©Hç nçílçí nÌ ~ DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, GHçêJç³çákçwlç
o DççÆlç mJçío ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ³çç mJçío kçÀç DçYççJç jnlçç nÌ ~ ³ççH³ç çÆÜoçí<ç
o lJç®çç kçÀç JçCç& kçÀçuçç nçí pççlçç nÌ ~
o mHçMç&%ççvç kçÀç DçYççJç jnlçç nÌ ~ nçLççÇ, TBì DçççÆo kçíÀ GHçj mçJççjçÇ kçÀjvçí kçíÀ mççLç
çÆJçoçnkçÀçjkçÀ Dççnçj kçÀç mçíJçvç
o #çlç nçívçí Hçj DççÆOçkçÀ Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçbçÆOç MçÌçÆLçu³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dççuçm³ç SJçb Dçbiçmçço GlHçVç nçílçç nÌ ~ jkçwlç Oççlçá kçÀçÇ oáçÆä DççÌj Jççlç oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíHç
o çÆHç[kçÀçílHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o pççvçá, pçbIçç, G©, kçÀìçÇ, nmlç-Hçço mçbçÆOç Fvç mLççvççíb cçíb
oÓä jkçwlç kçÀç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí Hççoiçlç
çÆvçmlççíoJçlç HççÇæ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ (MççKççiçlç mçbçÆOç³ççíb cçíb) mLççvçmçbÞç³ç
o Fvç mLççvççíb cçíb mHçáÀjCç, YçíoJçlç Jçíovçç nçílçç nÌ ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb iççÌjJç, mçáçqHlç, kçÀC[Ó SJçb cçC[uççkçÀçj JçÌJçC³ç&
GlHçVç nçílçç nÌ ~ Jççlçjkçwlç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç

Jççlçjkçwlç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-

çÆ#çÒçb jkçwlçb oáçÆäcçç³çççÆlç lç®®ç Jçç³ççícçç&iç¥ mçb©Cç×îççMçá ³ççlç: ~
¬çáÀ×çíel³çLç&b cççiç&jçíOççlçd mç Jçç³çájl³çáçÆêkçwlçb oÓ<ç³çíêkçwlçcççMçá ~~
lçlçd mçcHç=kçwlçb Jçç³çávçç oÓçÆ<çlçívç lçlÒççyçu³çço᮳çlçí Jççlçjkçwlçcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/43-44)
Rog Nidan-
nçLççÇ, TBì DçççÆo kçíÀ GHçj mçJççjçÇ kçÀjkçíÀ çÆJçoçnkçÀçjkçÀ Dççnçj kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçí mçí jkçwlç kçÀçÇ oÓä nçí pççlççÇ nÌ ~ ³çn oÓä jkçwlç ÒçkçÀçíçÆHçlç
Jçç³çá mçí HççomLççvç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ Jççlçjkçwlç J³ççOççÇ GlHçVç kçÀjlçç
nÌ~ Jççlçjkçwlç cçíb Jççlç DççÌj jkçwlç Fvç oçívççíb kçÀçÇ Òçyçuç DççÌj mJçlçv$ç oÓçÆä
nçílççÇ nÌ ~
56 Dr. A. S. Dudhamal
Jççlçjkçwlç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
1) JççlçççÆOçkçw³ç Jççlçjkçwlç :-
mHçMççí&çÆÜivççÌ lççíoYçíoÒçMççí<çmJççHççíHçílççÌ Jççlçjkçwlçívç HççoçÌ ~
(mçá. çÆvç. 1/45)
JççlçíeçÆOçkçíÀeçÆOçkçÀ®ç lç$ç Mçáuç-mHçáÀjCç-Yç¡çvçcçd ~
MççíLçm³ç jçÌ#³çb kç=À<CçlJçb M³ççJçlçç-Jç=çÆ×-nçvç³ç: ~~
Oçcçv³ç*diçáçÆuçmçvOççÇvççb mç¹çí®ççíe²ûçnçíeçÆlç©kçÀd ~
MççÇlçÜí<ççvçáHçMç³ççÌ mlçcYç-JçíHçLçá-mçáHlç³ç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 12-13) (cçç.çÆvç. 23/ 8-9)
JççlçççÆOçkçw³çpçv³ç Jççlçjkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Mçáuç, mHçáÀjCç, mlçcYç SJçb
YçbpçvçJçlç HççÇ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb GlHçVç MççíLç, ©#çlçç, kç=À<Cçlçç lçLçç M³ççJçlçç Fvçcçíb
#ç³ç ³çç Jç=çÆ× nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o OçcçvççÇ, DçbiçáuççÇ, mçbçÆOç DçççÆo cçíb mçbkçÀçí®ç, ûçn SJçb Dçl³çççÆOçkçÀ
Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MççÇlç HçoçLççí&b kçíÀ ÒççÆlç Üí<ç GlHçVç nçílçç nÌ DççÌj MççÇlççíHç®ççj mçí
DçvçáHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ ~
o mçáçqHlç DççÌj mçJçç&biçkçbÀHç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
2) jkçwlçççÆOçkçw³ç Jççlçjkçwlç :-
çÆHçÊççmç=içdY³ççcçáûçoçnçÌ YçJçílççcçl³çLççí&<CççÌ jkçwlçMççíHçÀçÌ cç=oá ®ç ~~
(mçá. çÆvç. 1/45)
jkçwlçí MççíLççíeçÆlç©kçwlççíomlççcç´çƽççÆcççÆ®çcçç³çlçí ~
çqmvçiOç-©#çÌ: Mçcçb vçÌçÆlç kçÀC[Ó-kçwuçíomçcççqvJçlç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/14) (cçç.çÆvç. 23/10)
jkçwlçççÆOçkçw³ç pçv³ç Jççlçjkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb MççíLç, lççÇJç´ lççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçbçÆOç lçLçç lJç®çç cçíb çÆ®çcççÆ®çcçç³çvç, kçÀC[Ó DççÌj kçwuçíoççÆOçkçw³ç
GlHçVç nçílçç nÌ~
o çqmvçiOç DççÌj ©#ç içáCççíb kçíÀ êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí GHçMç³ç
çÆcçuçlçç nÌ ~
3) çÆHçÊçççÆOçkçw³ç Jççlçjkçwlç :-
çÆHçÊçí çÆJçoçn: mçccççín: mJçíoçí cçÓ®sç& cço: mçlç=ìd ~
mHçMçç&mçnlJçb ©ûççiç: MççíLç: HççkçÀçí Yç=Mççí<cçlçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 15) (cçç.çÆvç. 23/11)
çÆHçÊçççÆOçkçw³ç pçv³ç Jççlçjkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçbçÆOçmLççvççíb cçíb mHçMçç&mçnlJç DççÌj Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o MççíLç Dççjkçwlç JçCç& kçÀç, HççkçÀJççvç DççÌj G<Cç mHçMç& kçÀç nçílçç nÌ~
o Fvç uç#çCççíb kçíÀ mççLç çÆJçoçn, cççín, mJçíoççÆOçkçw³ç, cçÓ®sç&, cço,
Rog Nidan-
lç=<Cçç DçççÆo mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
4) kçÀHçÀççÆOçkçw³ç Jççlçjkçwlç :-
kçÀC[ÓcçvlççÌ éçílçMççÇlççÌ mçMççíHçÀçÌ HççÇvçmlçyOççÌ Muçí<cçoáäí lçá jkçwlçí ~
(mçá. çÆvç. 1/46)
kçÀHçíÀ mlçÌçÆcçl³ç-içá©lçç- mçáçqHlç- çqmvçiOçlJç-MççÇlçlçç: ~
kçÀC[Ócç&voç ®ç ©kçÀd ...~ (Dç. Ë. çÆvç. 16/ 16)
kçÀHçÀççÆOçkçw³ç pçv³ç Jççlçjkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçbçÆOç mLççvç çÆiçuçí Jçñç mçí uçHçíìç nÌ (mlçÌçÆcçl³ç) SímççÇ DçvçáYçÓçÆlç
nçílççÇ nÌ ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb iççÌjJç, mçáçqHlç, çqmvçiOçlçç, MççÇlçlçç, kçÀC[Ó DççÌj
cçboJçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
ÜvÜpç SJçb mççÆVçHççlçpç Jççlçjkçwlç :-
mçJçÌ&oáäí MççíçÆCçlçí ®çççÆHç oçí<çç: mJçb mJçb ©Hçb Hçço³ççío&Mç&³ççqvlç ~~
(mçá. çÆvç. 1/46)
.....ÜvÜb mçJç&çÆuç²b ®ç mç¹jí~ (Dç. Ë. çÆvç. 16/ 16)
ÜvÜpç DççÌj mççÆVçHççlçpç Jççlçjkçwlç cçíb oçí<ççvçáyçbbOç kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç
nçílçí nÌ~
Jççlçjkçwlç kçÀçÇ DçJçmLçç :-
GÊççvçcçLç içcYççÇjb çÆÜçÆJçOçb JççlçMççíçÆCçlçcçd ~
lJç²cççbmççÞç³çcçáÊççvçb içcYççÇjb lJçvlçjçÞç³çcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 29/ 16)
lJç*dcççbmççÞç³çcçáÊççvçb lçlHçÓJç¥ pçç³çlçí lçlç: ~~
kçÀçuççvlçjíCç içcYççÇjb mçJçç&vçd OççlçÓvççÆYçêJçlçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 8)
oçí ÒçkçÀçj kçÀçÇ DçJçmLççSB Jççlçjkçwlç J³ççOççÇ cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~
1) GÊççvç 2) içcYççÇj
o GÊççvç Jççlçjkçwlç lJç®çç DççÌj cççbmç kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç nçílçç
nÌ ~
o içcYççÇj Jççlçjkçwlç cçíb yççkçÀçÇ kçíÀ mçYççÇ OççlçáDççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí
nçílçç nÌ~
1) GÊççvç Jççlçjkçwlç :-
kçÀC[dJçççÆomçb³çálççíÊççvçí lJçkçwlççcç´ç M³ççJçuççíçÆnlçç ~~
mçç³ççcçç Yç=Mçoçnçí<çç ......~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 9)
o GÊççvç DçJçmLçç cçíb kçÀC[Ó DçççÆo uç#çCççíb kçíÀ mççLç lJç®çç kçÀç
JçCç& lççcç´-M³ççJç-uççíçÆnlç nçí pççlçç nÌ ~
o lJç®çç kçÀç Dçç³ççcç (çÆJçmlççj) nçí pççlçç nÌ ~
o lJç®çç cçíb lççÇJç´ oçn lçLçç G<Cçlçç jnlççÇ nÌ ~
57 Dr. A. S. Dudhamal
2) içcYççÇj Jççlçjkçwlç :-
...........içcYççÇjíeçÆOçpçHçÓJç&©kçÀd ~
éç³çLçáûççÆLçlç: HççkçÀçÇ Jçç³çá: mçvO³ççqmLçcçppçmçá ~~
çÆsvoçÆVçJç ®çjl³çvlçJç¬çÀçÇkçáÀJç&½ç JçíiçJççvçd ~
kçÀjçíçÆlç Kç¡çb Hç*diçáb Jçç MçjçÇjí mçJç&lç½çjvçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 10-11)
o Jççlçjkçwlç kçÀçÇ içcYççÇj DçJçmLçç cçíb lççÇJç´ mçbçÆOçMçáuç GlHçVç nçílçç
nÌ~
o mçbçÆOç³ççíb cçíb ûççÆLçlç DççÌj HççkçÀJççvç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o mçbçÆOç, DççqmLç, cçppçç Fvç mLççvççíb cçíb síoJççvç, ®ç¬çÀçkçÀçj DççÌj
JçíiçJççvç iççÆlç mçí Jçç³çá içcçvç kçÀjlçç nÌ, çÆpçmçkçíÀ kçÀçjCç Kçbpç
³çç Hçbiçálçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
Jççlçjkçwlç kçíÀ Òçmççj kçÀç ¬çÀcç :-
Hçço³ççícç&ÓuçcççmLçç³ç kçÀoççÆ®ç×mlç³ççíjçÆHç ~
DççKççíçÆJç&<ççÆcçJç ¬çáÀ×b lçÎíncçvçáHçmçHç&çÆlç ~~ (mçá. çÆvç. 1/ 48)
Hçço³ççícçÓ&uçcççmLçç³ç kçÀoççÆ®ç×mlç³ççíjçÆHç ~~
DççKççíçÆjJç çÆJç<çb ¬çáÀ×b kç=Àlmvçb oínb çÆJçOççJççÆlç ~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 7)
Jççlçjkçwlç cçíb ÒçLçcç HççboçiçáuççÇ mçí çÆJçkç=ÀlççÇ kçÀçÇ Mçá©Jççlç nçílççÇ nÌ ~ ³çn
J³ççOççÇ ÒçYççJçpçv³ç nÌ~ Fmçí DççKçá (®çÓnç) çÆJç<ç kçÀçÇ GHçcçç oçÇ iç³ççÇ nÌ ~
cçvo iççÆlç mçí FmçkçÀç Òçmççj MçjçÇj cçíb nçí pççlçç ³çn oMçç&vçí kçíÀ çÆuçS
DççKçáçÆJç<ç Mçyo kçÀç Òç³ççíiç çÆkçÀ³çç nÌ~
Jççlçjkçwlç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
DççpççvçámHçáÀìlçb ³ç®®ç ÒççÆYçVçb ÒçmçáHlçb ®ç ³çlçd ~
GHçêJçÌ½ç ³çppçáäb ÒççCçcççbmç#ç³çççÆoçÆYç: ~~
JççlçjkçwlçcçmççO³çb m³ççÐççH³çb mçbJçlmçjçíçqlLçlçcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/ 49) (cçç.çÆvç. 23/14)
Dçkç=ÀlmvççíHçêJçb ³ççH³çb mççO³çb m³çççÆVç©HçêJçcçd~
(®ç. çÆ®ç. 29/34) (cçç. çÆvç. 32/ 18)
SkçÀoçí<ççvçáiçb mççO³çb vçJçb, ³ççH³çb çÆÜoçí<çpçcçd ~
çÆ$çoçí<çpçcçmççO³çb m³ççÐçm³ç ®ç m³çá©HçêJçç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 29/ 30)(cçç. çÆvç.23/18)
____________________________________________________________________________
Jççlçjkçwlç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan- 58
SkçÀoçí<ççvçáiçb mççO³çb vçJçb, ³ççH³çb çÆÜoçí<çpçb ~
çÆ$çoçí<çpçb l³çpçílñçççÆJç mlçyOçcçyçá&okçÀççÆj ®ç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 16/ 17)
mççO³ç :- SkçÀ oçí<çpç, SkçÀ Jç<ç& Hçájçvçç lçLçç GHçêJç çÆJçjnçÇlç
Jççlçjkçwlç mççO³ç nçílçç nÌ ~
³ççH³ç :- çÆÜoçí<çpç, SkçÀ Jç<ç& mçí DççÆOçkçÀ Hçájçvçç SJçb GHçêJç jçÆnlç
Jççlçjkçwlç ³ççH³ç nçílçç nÌ~
DçmççO³ç :- HççomLççvç mçí uçíkçÀj pççvçá mçbçÆOç lçkçÀ çÆHç[kçÀçítJç,
lJçkçÀd çÆJçoçjCç, mJççHç, ÒççCç DççÌj cççbmç #ç³ç pçÌmçí GHçêJççíb mçí ³çákçwlç lçLçç
çÆ$çoçí<çpç Jççlçjkçwlç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
Jççlçjkçwlç kçíÀ GHçêJç:-
DçmJçHvçjçímç®çkçÀ-éççmç-cççbmçkçÀçíLç-çÆMçjçíûçnç:~~
mçccçÓ®sç&-cço-©kçÀd-lç=<Cçç-pJçj-cççín-ÒçJçíHçkçÀç: ~
çÆnkçwkçÀç- Hçç²áu³ç-JççÇmçHç&-HççkçÀ-lççío-Yç´cç-kçwuçcçç: ~~
Dç²áuççÇJç¬çÀlçç-mHçÀçíì-oçn-cçcç&ûçnçyçá&oç: ~
SlçÌ©HçêJçÌJç&p³ç¥ cççínívçÌkçíÀvç JççeçÆHç ³çlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 29/ 31-32)
Jççlçjkçwlç kçíÀ çÆvçcvç GHçêJç nçílçí nÌ ~
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç Dç©çÆ®ç SJçb lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cççbmçkçÀçíLç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Hççbiçáu³ç SJçb JçíHçLçÓ (kçbÀHç) GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ kçÀçjCç çÆMçj:MçÓuç, kçwuçcç, çÆvçêçvççMç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o mçbçÆOçMçáuç, mçbçÆOçiçlç lççíoJçlç çÆHç[ç, kçíÀ kçÀçjCç ûçn nçívçí mçí
DçbiçáuççÇ Jç¬çÀlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cççín, Yç´cç, cço GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ cçá®sç& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o pJçj, çÆnkçwkçÀç SJçb éççmç ³çí çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
o çÆJçmçHç& SJçb çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçílçí nÌ ~
o GlHçVç çÆHç[kçÀçDççíb kçÀç HççkçÀ nçílçç nÌ ~
o mçJçç&biçoçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçcç& mLççvççíb cçí HççÇ[ç DçLçç&lç Ëo³ç, yççq mlç (Jç´kçwkçÀ), cççqmlç<kçÀ
kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dçyçá&o GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fvç GHçêJççíb mçí ³çákçwlç Jççlçjkçwlç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
o çÆmçHç&À cçá®sç& jnvçí mçí YççÇ Jççlçjkçwlç DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ~
Dr. A. S. Dudhamal
 MççÇlççÆHçÊç
10
____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
G. 31 50
MççÇlççÆHçÊç kçíÀ nílçÓ DççÌj mçcÒçççqHlç :-
MççÇlçcçç©lçmçbmHçMçç&lçd ÒçoáäçÌ kçÀHçÀcçç©lççÌ ~
çÆHçÊçívç mçn mçcYçÓ³ç yççÆnjvlççÆJç&mçHç&lç: ~~
(cçç. çÆvç. 50/ 1)
o MççÇlç nJçç kçíÀ mçbHçkç&À mçí Jççlç DççÌj kçÀHçÀ Fvç oçí oçí<ççíb kçÀç
ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj Jçí çÆHçÊç kçíÀ mççLç (pççí mJçnílçÓDççíb mçí Hçnuçí mçí nçÇ
ÒçkçÀçíçÆHçlç nÌ~) DçvçáyçbçÆOçlç nçílçç nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náS lççÇvççíb oçí<ç, jkçwlçççÆo OççlçáDççíb kçÀçÇ oÓçÆä GlHçVç
kçÀjlçí nÌ ~
o Fmç lçjn oÓä oçí<ç-oÓ<³ççíb kçíÀ mççJç&oÌçÆnkçÀ çÆJçmçHç&Cç mçí lJç®çç
kçíÀ yççnj DççÌj DçY³çvlçj cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o J³çJçnçj cçíb Fmçí çÆHçÊç GYçæ[ Dçç³çç nÌ, Símçç kçÀnlçí nÌ~
o jçíiççÇ kçíÀ lJç®çç cçíb çÆ®çTBìçÇ kçÀçBìvçíí pçÌmçç DçvçáYçJç DççÌj HçÀHçÀçíuçí
HçÌoç nçí pççlçí nÌ~
o MççÇIç´ iççÆlç mçí ³çí MçjçÇj Yçj (mçJç&içlç) HçÌÀuç pççlçí nÌ~
MççÇlççÆHçÊç kçíÀ HçÓJç&©Hç -
çÆHçHççmçç©çÆ®ç Ëuuççmç oínmççoç²iççÌjJçcçd ~
jkçwlçuççí®çvçlçç lçí<ççb HçÓJç&©Hçm³ç uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 50/ 2)
lç=<CçççÆOçkçw³ç, Dç©çÆ®ç, Ëuuççmç, Dçbiçmçço, DçbiçiççÌjJç,
Dççjkçwlçvçí$çlçç ³çí MççÇlççÆHçÊç kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ~
Goo& kçíÀ uç#çCç :-
JçjìçÇoämçbmLççvç: MççíLç: mç¡çç³çlçí yççÆn: ~
mçkçÀC[ÓmlççíoyçnáuçMsçÆo& pJçj çÆJçoçnJççvçd ~~
Goo&çÆcççÆlç lçb çÆJçÐçç®sMççÇlççÆHçÊçcçLççHçjí ~
JççlçççÆOçkçbÀ MççÇlççÆHçÊçcçáoo&mlçá kçÀHçÀççÆOçkçÀ: ~~
(cçç. çÆvç. 50/ 3-4)
yçjí& (çÆYçæ[ ³çç lçlç̳çç) kçíÀ kçÀçìvçí mçí GlHçVç nçívçí Jççuçí MççíLç kçíÀ
mçcçkçÀ#ç MççíLç yççÔ³ç lJç®çç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ~ kçÀC[Ó, lççío, sçÆo&,
pJçj, Yçákçwlç DçVç kçÀç çÆJçoçn nçívçç DçççÆo uç#çCç Fmçcçíb nçílçí nÌ ~
Fvnbí kçáÀs Dçç®çç³ç& MççÇlççÆHçÊç DççÌj kçáÀs Dçç®çç³ç& Goo& kçÀnlçí nÌ~
MççÇlççÆHçÊç cçíb JççlçççÆOçkçw³ç DççÌj Goo& cçíb kçÀHçÀççÆOçkçw³ç nçílçç nÌ~
MççÇlççÆHçÊç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________ 
 
Rog Nidan-
MççÇlççÆHçÊç JççlçççÆOçkçw³ç
Goo& kçÀHçÀççÆOçkçw³ç
GlkçÀçíþ çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀççÆOçkçw³ç
Goo& kçíÀ Dçv³ç uç#çCç :-
mççílmç²Ì½ç mçjçiç̽ç kçÀC[ÓcççÆt½ç cçC[uçÌ: ~
MçÌçÆMçj: kçÀHçÀpççí J³çççÆOç©oo& FçÆlç kçÀçÇçÆlç&lç: ~~
(cçç. çÆvç. 50/5)
o Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ GlmçíOç ³çákçwlç (cçO³çmLççvç cçíb içnjçF&
³çákçwlç), kçÀC[Ó yçnáuç cçb[uççkçÀçj HçÀHçÀçíuççíb kçÀçí Goo& kçÀnlçí
nÌ~
o ³çí MççÇlçkçÀçuç cçíb DççÆOçkçÀlçç mçí GlHçVç nçílçí nÌ~
o Fvçcçíb kçÀHçÀ ÒçOççvçlçç jnlççÇ nÌ~
GlkçÀçíþ :-
Dçmçc³çiJçcçvççíoçÇCç&çÆHçÊçÞuçí<cççVççÆvçûçnÌ: ~
cçC[uççv³ççÆlçkçÀC[ÓçÆvç jçiçJççqvlç yçnÓçÆvç ®ç ~~
GlkçÀçíþ: mççvçáyçvOç½ç kçÀçíþ Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~
(Dç. Ë. G. 31/32-33)
o Dçç³çí náS Jçcçvç Jçíiç kçÀç OççjCç kçÀj uçívçí mçí DçLçJçç
o çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ oçí<ççíb kçÀç Jçíiç jçíkçÀvçí mçí DçLçJçç
o Jçcçvç kçíÀ mççLç çÆvçkçÀuçvçí Jççuçí DçVç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí
Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀC[Ó³çákçwlç DççjkçwlçJçCç& kçÀçÇ cçb[uççkçÀçj ®ççƬçÀkçÀç lJç®çç
cçíb TYçj DççlççÇ nÌ, Fvnbí kçÀçíþ kçÀnlçí nÌ~
o yççj-yççj FvçkçíÀ Dççvçí kçÀçí GlkçÀçíþ kçÀnlçí nÌ~
o GlkçÀçíþ cçíb çÆ®çjkçÀçjçÇ oçí<ççvçáyçbOç jnlçç nÌ ~
kçÀçíþ :-
#ççÆCçkçÀçílHççoçÆJçvççMç: kçÀçíþ FçÆlç çÆvçiçÐçlçí lçp%çÌ: ~
cçOçákçÀçí<ç
HçÀHçÀçíuçíb pçyç kçáÀs mçcç³ç lçkçÀ yçvçí jnlçí nÌ DççÌj yçço cçíb vçä
nçíkçÀj çÆHçÀj mçí GlHçVç nçílçí nÌ, lççí Gmçí kçÀçíþ kçÀnlçí nÌ ~
59 Dr. A. S. Dudhamal
 kçáÀ<þ
11

____________________________________________________________________________ 
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆvç. 5; çÆ®ç. -7; çÆvç. 5; çÆ®ç.- 9; G. -55, çÆvç. 14 çÆvç. 14

J³ççK³çç :- oílçç nÌ~ kçáÀ<þ cçíb oçí<ç DççÌj oá<³ç FvçkçíÀ nílçÓ, içáCç mLççvçççÆo çÆJçkçÀuHççíb kçÀçí
lJç®ç: kçáÀJç&çqvlç JçÌJçC³ç¥ oá<ì: kçáÀ<þcçáMççqvlç lçlçd ~ O³ççvç cçíb jKçkçÀj kçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçj kçÀjvçí pççSiçíb, lççí çÆJçmlççj çÆJçmlç=lç nçí
kçÀçuçívççíHççÆ#çlçb ³çmcççlmçJç¥ kçáÀ<CçççÆlç lçÜHçá: ~~ pççSiçç ~ Fmç kçÀçjCç mçí kçáÀ<þ kçíÀ mççlç ÒçkçÀçjçíb kçÀç GHçoíMç çÆkçÀ³çç nÌ~
(Dç.mçb.çÆvç. 14/4) cçnçkçáÀ<þ kçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçj :-
kçáÀ<CçççÆlç FçÆlç kçáÀ<þcçd ~ lçoílçí<çá kçáÀ<þYçíoí<çá ³çLçç vççcççÆJçHç³ç&³çmlçLçç uç#çCççÆJçHç³ç&³ççíeçÆHç ~
cçç. çÆvç. çÆìkçÀç çÆkçÀvlJçílçíeçÆHç kçáÀ<þYçíoç ¢M³çvlçí SJç, Fl³çíoçÆHç
lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç& nçíkçÀj Gmçcçbí kçÀçíLç (içuç ³çç mç[ pççvçç) GlHçVç uç#çCçcççojCççdzçcçíJçíçÆlçcçv³ççcçníeçÆOçkçbÀ kçáÀ<þ<çá, Fl³çççÆo ~
nçívçí kçÀçÇ lJç®çç çÆJçkç=ÀçÆlç kçÀçí kçáÀ<þ Símçç kçÀnlçí nÌ~ (Dç. Ë çÆvç. 14/30 çÆìkçÀç.)
kçáÀ<þ GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :- Dçlç TOJç&cç<ìçoMççvççb kçáÀ<þçvççb
.....lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá kçÀHççuççíoácyçjcçC[uç<³ç&çqpç»HçáC[jçÇkçÀkçÀçkçÀCçkçÀ
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvçuç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ: SkçÀkçáÀ<þ®çcçç&K³ççÆkçÀçÆìcççÆJçHçççÆokçÀçuçmçkçÀoêá®çcç&ouçHççcçç
... nçÆJç<ÒççMççlçd Òçcçín kçáÀ<þçvççb .....~ çÆJçmHçÀçíìMçlçç©çÆJç&®ççÆ®ç&kçÀçvççb uç#çCççv³çáHçoí#³ççcç: ~~
(®ç. çÆvç. 8/ 11) (®ç .çÆ®ç. 7 / 13)
o#ç ÒçpççHççÆlç kçÀç ³ç%ç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí Hçj Yç³çYççÇlç ÒçççÆCç³ççíb vçí cçnçkçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçjçíb kçíÀ vççcç ®çjkçÀ, mçáÞçálç SJçb JççiYçì FvçkçíÀ
®ççjçíb Dççíj Yçiç-o[ cç®çvçí, lçÌjvçí, oçÌæ[vçí, kçÓÀovçí, uççbIçvçí DçççÆo mçí Dçvçámççj çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
MçjçÇj kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjvçí JççuççÇ DçvçíkçÀ Içìvçç³çíb HçÌoç nçí iç³ççÇ ~ yçço cçíb
Iç=lçHççvç kçÀjvçí mçí Òçcçín lçLçç kçáÀ<þ kçÀçÇ GlHççÆÊç náF& ~ ®çjkçÀ
kçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçj :- Dç. ¬çÀ. mçáÞçálç JççiYçì
/cçç. çÆvç.
kçáÀ<þ kçíÀ cçnçkçáÀ<þ DççÌj #çáêkçáÀ<þ Símçí oçí cçáK³ç Yçío çÆkçÀ³çí nÌ ~
1 kçÀçHççuç kçÀHççuç kçÀçHççuç
cçnçkçáÀ<þ kçíÀ mççlç SJçb #çáê kçáÀ<þ i³ççjn GHçÒçkçÀçj çÆkçÀ³çí nÌ~
®çjkçÀ Üçjç kçáÀ<þ kçíÀ DçmçbK³ç ÒçkçÀçjçíb kçÀçÇ cççv³çlçç çÆvçcvç mçÓ$ç mçí 2 DççÌoácyçj Goácyçj DççÌoácyçj
DççÆOçkçÀ mHçä nçílççÇ nÌ~ 3 cçC[uç ---- cçC[uç
mç mçHlççÆJçOççíeäçoMççÆJçOççíeHççÆjmç*dK³çí³ççÆJçOççí Jçç YçJççÆlç ~ 4 $çÝ<³ççÆpçJn $çÝ#ççK³ç $çÝ<³ççÆpçJn
oçí<çç çÆn çÆJçkçÀuHçvçÌçÆJç&kçÀuH³çcççvçç çÆJçkçÀuHç³ççqvlç çÆJçkçÀçjçvçd 5 HçáC[jçÇkçÀ HçáC[jçÇkçÀ HçáC[jçÇkçÀ
Dçv³ç$ççmççO³çYççJççlçd ~ 6 çÆmçOcç ----- -----
lçí<ççb çÆJçkçÀuHççÆJçkçÀçjmç*dK³ççvçíeçÆlçÒçmç²cççÆYçmçcççÇ#³ç
7 kçÀçkçÀCçkçÀ kçÀçkçÀCç kçÀçkçÀCçkçÀ
mçHlççÆJçOçcçíJçkçáÀ<þçÆJçMçí<çcçáHçoí#³ççcç: ~~
(®ç.çÆvç. 5/4) 8 ---- Dç©Cç ----
kçáÀ<þ kçíÀ mççlç ÒçkçÀçj ³çç Dçæþnjç ³çç DçmçbK³ç ÒçkçÀçj nçí mçkçÀlçí nÌ 9 ----- oêá oêá
kçw³ççíb çÆkçÀ oçí<ççíb kçÀçÇ DçMççbMç kçÀuHçvçç kçíÀ kçÀçjCç J³ççOççÇ kçíÀ DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj
nçílçí nÌ~ DçMççbMç kçÀuHçvçç kçÀç HççÆjCççcç DçmççO³ç jçíiççbí cçíb çÆoKççF& vçnçÇb
Rog Nidan- 60 Dr. A. S. Dudhamal
#çáê kçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçj :- cçOçáHçÀççÆCçlçcçlm³çuçkçáÀ®çcçÓuçkçÀkçÀçkçÀcçç®ççÇ: mçlçlçcççÆlçcçç$çcçpççÇCçí& ®ç
#çáêkçáÀ<þ kçíÀ ÒçkçÀçjçíb kçíÀ vççcç ®çjkçÀ, mçáÞçálç SJçb JççiYçì FvçkçíÀ mçcçMvçlç:, çÆ®ççÆuççÆ®çcçb ®ç Hç³çmçç,
Dçvçámççj çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ nç³çvçkçÀ³çJçkçÀ®ççÇvçkçÀçíÎçuçkçÀkçÀçíjoÓ<çÒçç³çççÆCç ®ççVçççÆvç
#ççÇjoçÆOçlç¬çÀkçÀçíuçkçáÀuçlLçcçç<ççlçmççÇkçáÀmçácYçmvçínJççqvlç,
Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ mçáÞçálç JççiYçì SlçÌjíJçççÆlçcçç$çb mçáçÆnlçm³ç ®ç J³çJçç³çJ³çç³ççcç
/cçç. çÆvç. mçvlççHççvçl³çáHçmçíJçcççvçm³ç Yç³çÞçcçmçvlççHççínlçm³ç ®ç mçnmçç
1 SkçÀkçáÀ<þ SkçÀkçáÀ<þ SkçÀkçáÀ<þ
MççÇlççíokçÀcçJçlçjlç:, $ç³ççí oçí<çç ³çáiçHçlçd ÒçkçÀçíHçcççHçÐçvlçí;
2 ®çcç&kçáÀ<þ çÆkçÀçÆìYç ®çcç&kçáÀ<þ
lJçiçço³ç½çlJççj: MçÌçÆLçu³çcççHçÐçvlçí; sçÆo& ®ç ÒççÆlçIvçlç:
3 çÆkçÀçÆìYç ®çcç&ouç çÆkçÀçÆìYç
mvçínçb½çççÆlç®çjlç: $ç³ççí oçí<çç ³çáiçHçlçd ÒçkçÀçíHçcççÐçvlçí
4 JçÌHçççÆokçÀ jkçÀmçç çÆJçHçççÆokçÀ
lJçiçço³ç½çlJççj: MçÌçÆLçu³çcççHçÐçvlçí; lçí<çá çÆMççÆL çu³ç<çá oçí<çç:
5 DçuçmçkçÀ mLçáuç DçuçmçkçÀ
ÒçkçáÀçÆHçlçç: mLççvçcççÆOçiçc³ç mççqvlç<þcççvççmlççvçíJç lJçiççoçÇvçd oÓ<ç³çvlç:
6 oêá Dç©<kçÀ oêá
kçáÀ<þçv³ççÆYççÆvçJç&³ççqvlç ~~ (®ç. çÆvç.5/6)
7 ®çcç&ouç --- ®çcç&ouç
Òçmçbiççlçd içç$ççbmHçMçç&lçd Jçñçcççu³ççvçáuçíHçvççlçd ~
8 Hççcçç Hççcçç Hççcçç
SkçÀMç³³ççMçvççmçvçç®®çççÆHç çÆvçéççmççlçd mçnYççípçvççlçd ~~
9 çÆJçmHçÀçíì çÆJçmçHç& çÆJçmHçÀçíì
10 Mçlçç© HççÆjmçHç& Mçlçç©<ççÇ kçáÀ<þb pJçj½ç Mççí<ç½ç vçí$çççÆYç<³çvo SJç ®ç ~
11 çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç DççÌHçmççÆiç&kçÀ jçíiççb½ç mçb¬çÀçc³ççÆvlç vçjçVçjcçd ~~
12 kçÀ®sÓ çÆmçOcç çÆmçOcç (mçá. çÆvç. 5/33-34)
(cçç. çÆvç.) mHçMçÌ&kçÀçnçjMç³³çççÆomçíJçvççlçd Òçç³çMççí içoç: ~~
mçJçí& mçgçççÆjCççí, vçí$çlJççqiJçkçÀçjç çÆJçMçí<çlç: ~
kçáÀ<þ kçíÀ nílçÓ :- ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 41)
kçáÀ<þ kçíÀ nílçÓ çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ~
çÆJçjçíOççÇv³çVçHççvçççÆvç êJçççqmvçiOçiçá©çÆCç®ç ~
Yçpçlççcççiçlççb sçÆo& Jçíiççb½ççv³ççvÒççÆlçIvçlççcçd ~~ o vçJççVç mçíJçvç kçÀjvçç ~
J³çç³ççcçcççÆlçmçblççHçcççÆlçYçákçwlJççíHçmçíçÆJçvççcçd ~ o DççÆlçuçJçCç-Dçcuç-çÆlçuç DççÌj cçlm³ç mçíJçvç kçÀjvçç ~
MççÇlççí<CçuçbIçvççnçjçvçd êálçb MççÇlççcyçámçíçÆJçvççcçd ~~ o DççÆlç ÒçcççCç cçíb cçç<ç, cçÓuççÇ, çÆHçäçVç çÆlçuç, içá[, oÓOç, lç¬çÀ,
Içcç&ÞçcçYç³ççlçç&vççb êálçb MççÇlççcyçámçíçÆJçvççcçd ~ kçÀçíuç, kçáÀuçlLç, DçlçmççÇ, kçáÀmçácYç, cçOçÓ, HçÀççÆCçlç, uçkçáÀ®ç,
DçpççÇCç&çO³ççÆMçvççb ®çÌJç Hçb®çkçÀcçç&Hç®ççjççÆjCççcçd ~~ kçÀçkçÀcçç®ççÇ, çÆ®ççÆuççÆ®çcç (cçlm³ç ÒçkçÀçj), Hçç³çmç, nç³çvçkçÀ,
vçJççVçoçÆOçcçlmçççÆlçuçJçCççcuççÆvç<çíçÆJçCççcçd ~ ³çJçkçÀ, ®ççÇvç, kçÀçíÎçuçkçÀ, oÓ<çkçÀçíj, DçççÆo êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç,
cçç<çcçÓuçkçÀçÆHçäçVççÆlçuç#ççÇjiçá[ççÆMçvççcçd ~~ o DçpççÇCçç&Mçvç, çÆJç©×çnçj, êJç, çqmvçiOç, içá©, DçççÆo içáCççíb kçí À
J³çJçç³çb ®ççH³çpççÇCçí&eVçí çÆvçêçb ®ç Yçpçlççb çÆoJçç ~ êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
çÆJçÒççvçd içá©vçd Iç<ç&³çlççb HççHçb kçÀcç& ®ç kçáÀJç&lççcçd ~~ o MççÇlç DççÌj G<Cç êJ³ççíb kçÀç (içjcç DççÌj yçço cçíb lçájblç Lçb[ç
(®ç .çÆ®ç. 7 / 4-8) mçíJçvç kçÀjvçç) ³çç mçblçHçCç&pçv³ç DççÌj DçHçlçHç&Cçpçv³ç êJ³ççíb kçÀç
çÆcçL³ççnçjççÆJçnçjíCç çÆJçMçí<çCç çÆJçjçíçÆOçvçç ~ J³çl³ççmç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
mççOçáçÆvçvoçJçOççv³çmJçnjçCççÐç̽ç mçíçÆJçlçÌ: ~~ o cçáKç cçíb Dçç³çí náS sçÆo& Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
HççHcççÆYç: kçÀcç&çÆYç: mçÐç: ÒççkçwlçvçÌJçí&çÆjlçç cçuçç: ~ o Yççípçvç kçíÀ lçájblç J³çç³ççcç ³çç DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 1-3) o YççípçvççíÊçj lçájblç çÆvçêç uçívçç ~
lç$çíJç mçJç&kçáÀ<þçÆvçoçvçb mçcççmçívççíHçoí#³ççcç:- o DçVç kçÀçÇ DçpççÇCç& DçJçmLçç cçíb cçÌLçávç kçÀjvçç~
MççÇlççí<CçJ³çl³ççmçcçvççvçáHçÓJ³ççí&HçmçíJçcççvçm³ç lçLçç o mJçíoççÆOçkçw³ç ³çç DççÆlç Þçcç kçíÀ yçço lçájblç MççÇlç pçuçHççvç
mçvlçHç&CççHçlçHç&CççY³çJçnç³ç&J³çl³ççmçb, kçÀjvçç~

Rog Nidan- 61 Dr. A. S. Dudhamal

 o Hçb®çkçÀcç& kçíÀ çÆnvç-çÆcçL³çç-DççÆlç ³ççíiç lçLçç HçÓJç& SJçb Hç½ççlç kçÀcç& J³ççOççÇ vççcç kçáÀ<þ
kçíÀ çÆcçL³çç GHç®ççj kçÀjvçç ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
nçÆJç: ÒççMççvçd cçínkçáÀ<þ³ççí: ~ ( ®ç. çÆvç. 8/ 11) oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o#çÒçpççHççÆlç ³ç%ç cçíb Iç=lç mçíJçvç kçíÀ HççÆjCççcç mçí Òçcçín SJçb kçáÀ<þ ³çí J³ççvç Yç´çpçkçÀ kçwuçíokçÀ
J³ççOççÇ GlHçVç náS nÌ~ oÓ<³ç lJçkçÀd (jmç), jkçwlç, cççbmç, GokçÀ Oççlçá
yç´ïçm$ççÇmçppçvçJçOçHçjmJçnjCçççÆoçÆYç: ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
kçÀcç&çÆYç: HççHçjçíiçm³ç Òççná: kçáÀ<þm³ç mçcYçJçcçd ~~ DçJçmLçç Oççlçáiçlç (7)
(mçá.çÆvç. 5/30) oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn
yç´çïçCç, m$ççÇ, içá© DçççÆo mçppçvç J³ççqkçwlç³ççíb kçÀç Üí<ç, DçHçcççvç ñççílççíoáäçÇ mçbiç
kçÀjvçç ³çç FvçkçÀç JçOç kçÀjvçç ³çn YççÇ kçáÀ<þ kçÀç kçÀçjCç cççvçç nÌ~
Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
kçáÀ<þ kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
GtJçmLççvç DççcççMç³ç/ HçkçwJççMç³ç
Jççlçço³çñç³ççí oáäçmlJçûçkçwlçb cççbmçcçcyçá®ç ~
DççÆOç<þçvç lJç®çç
oÓ<³ç³ççqvlç mç kçáÀ<þçvççb mçHlçkçÀçí êJ³çmçbûçn: ~~
mçb®çjCç mLççvç jkçwlçJçn ñççílçmç
Dçlç: kçáÀ<þççÆvç pçç³çvlçí mçHlç ®çÌkçÀçoMçÌJç ®ç ~
jçíiçcççiç& yççÔ³ç
vç ®çÌkçÀoçí<çpçb çÆkçbÀçÆ®çlçd kçáÀ<þb mçcçáHçuçY³çlçí ~~
J³ççqkçwlç kçáÀ<þ
(®ç . çÆ®ç. 7 / 9-10)
çÆmçjç: ÒçHçÐç çÆlç³ç&iiççmlJçiuçmççÇkçÀçmç=içççÆcç<çcçd ~~ Yçío (2) cçnç (7); #çáê (11)
oÓ<ç³ççqvlç ÞuççÆLçkç=Àl³ç çÆvç½çjvlçmlçlççí yççÆn: ~ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
lJç®ç: kçáÀJç&çqvlç JçÌJçC³ç¥b oáäç: kçáÀ<þcçáMççqvlç lçlçd ~~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç, #çáêkçáÀ<þ
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 2-3) kçÀ<ìmççO³ç ÜbÜpç,
kçÀçuçívççíHçíçÆ#çlçb ³çmcççlmçJç¥ kçáÀ<CçççÆlç lçÜHçá: ~ DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, GHçêJç³çákçwlç,
ÒçHçÐç OççlçÓvJ³ççH³ççvlç: mçJçç&vçd mçbkçwuçíÐç ®ççJçnílçd ~~ cçnçkçáÀ<þ
mçmJçíokçwuçíomç¹çíLççvçd kç=ÀcççÇvçd mçÓ#cççvçd mçá oç©Cççvçd ~
uççícçlJçkçwmvçç³çáOçcçvççÇlç©CççmLççÇçÆvç ³çÌ: ¬çÀçcççlçd ~~ kçáÀ<þ kçíÀ mçHlçêJ³ç mçbûçn:-
mçHlç êJ³çççÆCç kçáÀ<þçvççb Òçkç=ÀçÆlççÆJç&kç=ÀçÆlçcççVçççÆvç YçJççqvlç ~
Yç#ç³çíçq®sdJç$çcçmcçç®®ç kçáÀ<þyççÔ³çcçáoçËlçcçd ~
lçÐçLçç - $ç³ççí oçí<çç JççlççÆHçÊçMuçí<cççCç: ÒçkçÀçíHçCççÆJçkç=Àlçç: oÓ<³çç½ç
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 4-6)
MçjçÇjOççlçmlJç*dcççbmçMççíçÆCçlçuççÆmçkçÀç½çlçáOçç&oçí<ççíHçIççlççÆJçkç=Àlçç
o nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS lççÇvççíb oçí<ç lJç®çç, jkçwlç DççÌj
FçÆlç~
uçmççÇkçÀç (Dçcyçá) FvçkçÀçÇ ¬çÀcçMç: oáçÆä kçÀjlçí nÌ~
Slçlçd mçHlçOççlçákçÀcçíJç²lçcççpçvçvçb kçáÀ<þçvççcçd Dçlç:
o ³çí lççÇvççíb oáä oçí<ç çÆmçjçiçlç nçíkçÀj çÆlç³ç&kçÀd iççÆlç ÒççHlç kçÀjlçí nÌ
ÒçYçJççC³ççÆYççÆvçJç&lç&cççvçççÆvç kçíÀJçuçb MçjçÇjcçáHçlçHççqvlç ~
DççÌj lJç®çç, jkçwlç, uçmççÇkçÀç DççÌj cççbmç OççlçáDççíb cçíb MçÌçÆLçu³ç
(®ç. çÆvç. 5/3)
GlHçVç kçÀjkçíÀ MçjçÇj kçíÀ yççÔ³ç lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç& GlHçVç kçÀjkçíÀ
Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀ, jmç (lkçkçÀd), jkçwlç, cççbmç, DççÌj GokçÀ
kçáÀ<þ J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçí nÌ~
(uçmççÇkçÀç) ³çí mççlç IçìkçÀ çÆJçkç=Àlç nçívçí mçí kçáÀ<þ J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ~
o GHçí#çç kçÀjvçí Hçj oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS kçáÀ<þ Dçiçj MçjçÇj cçíb
çÆ$çoçí<ççbí kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí jmç (lkçkçÀd), jkçwlç, cççbmç SJçb GokçÀ (uçmççÇkçÀç)
jnlçç nÌ lççí lJç®çççÆo OççlçáDççíb cçíb kçwuçío GlHççÆÊç nçí pççlççÇ nÌ ~
Fvç ®ççjçíb MçjçÇj IçìkçÀçíb Hçj GHçIççlç kçÀjkçíÀ çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o mJçío DççÌj kçwuçío mçí kç=ÀcççÇ GlHçVç nçí pççlçí nÌ~
Fvç mççlç IçìkçÀçíb kçíÀ çÆJçkç=ÀçÆlç mçí kçáÀ<þ GlHçVç nçílçç nÌ Fmç çÆuçS Fvníb
o ³çí kç=ÀcççÇ mçá#cç DççÌj oç©Cç nçílçí nÌ~
mçHlçoÓ<³ç mçbûçn kçÀnç iç³çç nÌ~
o jçícç, lJç®çç, mvçç³çá, OçcçvççÇ DççÌj lç©CçççqmLç FvçkçÀç ¬çÀcçMç:
³çí Yç#çCç kçÀjlçí jnlçí nÌ~

Rog Nidan- 62 Dr. A. S. Dudhamal


Jççlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ Fvç lççÇvççíb oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç
lJç®çç, jkçwlç, uçmççÇkçÀç (Dçcyçá) FvçkçÀçÇ ¬çÀcçMç: oÓçÆä
oÓä oçí<ççíb kçÀçÇ çÆmçjçiçlç çÆlç³ç&kçÀd iççÆlç
lJç®çç, jkçwlç, uçmççÇkçÀç DççÌj cççbmç OççlçáDççíb cçíb MçÌçÆLçu³ç
lJç®çççÆo OççlçáDççíb cçíb kçwuçío GlHççÆÊç
MçjçÇj kçíÀ yççÔ³ç lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç& lçLçç kçÀçíLç GlHççÆÊç
mJçío DççÌj kçwuçío mçí kç=ÀcççÇ GlHççÆÊç
mçá#cç DççÌj oç©Cç kç=Àcççdzççíb mçí jçícç, lJç®çç,
mvçç³çá, OçcçvççÇ DççÌj lç©CçççqmLç FvçkçÀç Yç#çCç
kçáÀ<þ J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
kçáÀ<þ kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
DççÆlçÞuç#CçKçjmHçMç&mJçíoçmJçíoçÆJçJçCç&lçç: ~
oçn: kçbÀ[ámlJççÆ®ç mJççHçmlççío: kçÀçíþçíVççÆlç: Þçcç: ~~
Jç´CççvççcççÆOçkçbÀ Mçáuçb MççÇIç´çílHççÆÊççƽçjçqmLççÆlç:~
©{çvçççÆHç ©#çlJçb çÆvççÆcçÊçíeuHçíeçÆHç kçÀçíHçvçcçd ~
jçícçn<ççí&emç=pç: kçÀç<C³ç& kçáÀ<þuç#çCçcçûçpçcçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 14 / 11-13)
lçí<çççÆcçcçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç; lçÐçLçç -DçmJçíovçcççÆlçmJçíovçb
Hçç©<³çcççÆlçMuç#Cçlçç JçÌJçC³ç& kçÀC[ÓçÆvçmlççío:mçáHlçlçç HççÆjoçn:
HççÆjn<ççí& uççícçn<ç&: KçjlJçcçá<cçç³çCçb iççÌjJçb éç³çLçáJççÇ&mçHçç&içcçvçcçYççÇ#Cçb
®ç kçÀç³çí kçÀç³ççq®sêí<çÓHçoín: HçkçwJçoiOçoäYçivç
#çlççíHçmKççÆuçlçí<JççÆlçcçç$çb Jçíovçç mJçuHççvççcççÆHç ®ç Jç´Cççvççb
Rog Nidan-
oáçÆäjmçbjçínCçb ®çíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 5/7)
kçáÀ<þ kçíÀ HçÓJç&©Hç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ~
o mJçío ÒçJç=ÊççÇ DççÆlçÒçcççCç cçíb nçívçç ³çç vç nçívçç, lJç®çç
Kçj/Hçç©<ç ³çç DççÆlçMuç#Cç nçívçç ~
o lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç&, kç=À<Cçlçç, kçÀC[Ó, lççíoJçlç HççÇ[ç, oçn,
G<Cçlçç, mJççHç, jçícçn<ç&, iççÌjJç GlHçVç nçívçç ~
o kçÀç³ççÆsê DçLçç&lç lJç®çç-vçí$ç-kçÀCç&-vççmçç-cçáKç-jçícçkçÓÀHç ³çí
cçuççíb mçí çÆuçHlç jnvçç ~
o lJç®çç cçíb Dçiçj HççkçÀ nçí pççSí, oiOç ³çç êbä nçí pççS,
DççIççlçççÆo kçÀçjCççíb mçí pçÌmçí IççJç, ìáìvçç, kçÀçìvçç, çÆHçÀmçuçvçç
®ççíì uçiçvçç DçççÆo mçí Dçiçj pçKcç nçí pççS lççí Jçn pçKcç cçíb
Dçl³çvlç HççÇ[ç nçívçç DççÌj jçíHçCç MççÇIç´ vç nçívçç~
o Jç´Cççíb kçíÀ jçíHçCç kçíÀ Hç½ççlç JçnçB ©#çlçç GlHçVç nçívçç ~
o DçuHç nílçÓDççíb kçíÀ kçÀçjCç mçí çÆHçÀj mçí Jç´Cç GlHçVç nçí pççvçç ~
o cçb[uççkçÀçj kçÀçíþ GlHççÆÊç nçívçç ~
o DçuHç Òç³ççmç (Þçcç) mçí lçájblç LçkçÀçvç cçnmçámç kçÀjvçç ~
kçáÀ<þ cçíb oçí<ç ÒççOççv³çlçç :-
Fn JççlçççÆo<çá çÆ$ç<çá ÒçkçáÀçÆHçlçí<çá lJçiççoçǽçlçáj: ÒçoÓ<ç³çlmçá
JççlçíeçÆOçkçÀlçjí kçÀHççuçkçáÀ<þcççÆYççÆvçJç&lç&lçí, çÆHçÊçí lJççÌoácyçjb, Þuçí<cççÆCç
cçC[uçkçáÀ<þb, JççlççÆHçÊç³ççí$çÝ<³ççÆpç»b, çÆHçÊçÞuçí<cçCççí: HçáC[jçÇkçbÀ,
Þuçí<cçcçç©lç³ççí: çÆmçOcçkçáÀ<þb, mçJç&oçí<çççÆYçJç=×çÌ
kçÀçkçÀCçkçÀcççÆYççÆvçJç&lç&lçí; SJçcçíJç mçHlççÆJçOç: kçáÀ<þçÆJçMçí<ççí YçJççÆlç ~
mç ®çÌ<ç YçÓ³çmlçjlçcçlç: Òçkç=ÀlççÌ çÆJçkçÀuHçcççvçç³ççb YçÓ³çmççÇ
çÆJçkçÀçjçÆJçkçÀuHçmç*dK³ççcççHçÐçlç ~~
(®ç. çÆvç.5/5)
JççlçíeçÆOçkçÀlçjí kçáÀ<þb kçÀçHççuçb cçC[uçb kçÀHçíÀ ~
çÆHçÊçí lJççÌoácyçjb çÆJçÐççlçd kçÀçkçÀCçb lçá çÆ$çoçí<çpçcçd ~~
JççlççÆHçÊçí Þuçí<cççÆHçÊçí JççlçÞuçí<cççÆCç ®çççÆOçkçíÀ ~
$çÝ<³ççÆpç»b HçáC[jçÇkçbÀ çÆmçOcçkçáÀ<þb ®ç pçç³çlçí ~~
®çcçç&K³çcçíkçÀkçáÀ<þb ®ç çÆkçÀçÆìcçb mççÆJçHçççÆokçÀcçd ~
kçáÀ<þb ®ççuçmçkçbÀ %çí³çb Òçç³ççí JççlçkçÀHçÀççÆOçkçÀcçd ~~
Hççcçç Mçlçç©çÆJçmHçÀçíìb oêá½çcç&ouçb lçLçç ~
çÆHçÊçÞuçí<cçççÆOçkçbÀ Òçç³ç: kçÀHçÀÒçç³çç çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç ~~
( ®ç. çÆ®ç. 7 /27-30)
kçáÀ<þççÆvç mçHlçOçç oçí<çÌ: Hç=Lç*dçÆcçÞçÌ: mçcççiçlçÌ: ~~
mçJçí&<JççÆHç çÆ$çoçí<çí<çá J³çHçoíMççíeçÆOçkçÀlJçlç: ~
Jççlçívç kçáÀ<þb kçÀçHççuçb çÆHçÊççoçÌoácyçjb,kçÀHçÀçlçd~~
63 Dr. A. S. Dudhamal
 cçC[uççK³çb çÆJç®ç®ççÇ& ®ç $çÝ#ççK³çb JççlççÆHçÊçpçcçd ~ 1) kçÀçHççuç :-
®çcçÌ&kçÀkçáÀ<þçÆkçÀçÆìYççÆmçOcççuçmççÆJçHçççÆokçÀç: ~~ kç=À<Cçç©CçkçÀçHççuççYçb ³çêá#çb Hç©<çb lçvçá ~
JççlçÞuçí<cççítJçç:, Þuçí<cççÆHçÊççÎêáMçlçç©<ççÇ ~ kçÀçHççuçb lççíoyçnáuçb lçlçd kçáÀ<þb çÆJç<çcçb mcç=lçcçd ~~
HçáC[jçÇkçbÀ mççÆJçmHçÀçíìb Hççcçç ®çcç&ouçb lçLçç ~~ ( ®ç. çÆ®ç. 7 /14)
mçJçí&: m³ççlkçÀçkçÀCçb .... ~ ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 6-10) lçlççíevlçjb kçáÀ<þçv³ççÆYççÆvçJç&lç&vlçí, lçí<çççÆcçob
JçíovççJçCç&mçbmLççvçÒçYççJçvççcççÆJçMçí<ççÆJç%ççvçb YçJççÆlç ~
oçí<ç
Dç. ¬çÀ. cçnçkçáÀ<þ lçÐçLçç - ©#çç©CçHç©<çççÆCç çÆJç<çcççÆJçmç=lçççÆvç KçjHç³ç&vlçççÆvç
ÒççOççv³çlçç
lçvçÓv³çáÜ=ÊçyççÆnmlçvççÇçÆvç mçáHlçJçlmçáHlçççÆvçËçÆ<çlçuççíYçççÆ®çlçççÆvç
1 kçÀçHççuç Jççlç
çÆvçmlççíoyçnáuççv³çuHçkçÀC[ÓoçnHçÓ³çuçmççÇkçÀçv³ççMçáiççÆlçmçcçálLççvççv³ççMçá
2 DççÌoácyçj çÆHçÊç
YçíoçÇçÆvçpçvlçácççqvlç kç=À<Cçç©CçkçÀHççuçJçCçç&çÆvç ®ç
3 cçC[uç kçÀHçÀ kçÀHççuçkçáÀ<þççÆvç çÆJçÐççlçd ~
4 $çÝ<³ççÆpçJn Jççlç-çÆHçÊç (®ç. çÆvç.5/8)
5 HçáC[jçÇkçÀ çÆHçÊç-kçÀHçÀ kç=À<Cçç©CçkçÀHççuçYçb ©#çb mçáHlçb Kçjb lçvçá ~~
6 çÆmçOcç kçÀHçÀ-Jççlç çÆJçmlç=lççmçcçHç³ç&vlçb ËçÆ<çlçÌuççí&cççÆYççƽçlçcçd ~
8 kçÀçkçÀCçkçÀ çÆ$çoçí<ç lççíoç{îçcçcçuHçkçÀC[ÓkçbÀ kçÀçHççuçb MççÇIç´mççÆHç& ®ç ~~
Dç. ¬çÀ. #çáêkçáÀ<þ oçí<ç ÒççOççv³çlçç ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 13-14)
1 SkçÀkçáÀ<þ Jççlç-kçÀHçÀ o çÆcçfçÇ kçíÀ vç³çí Içæ[í kçíÀ ìákçÀæ[í mç¢Mç ³çn çÆoKçlçç nÌ, Fmç çÆuçS
2 ®çcç&kçáÀ<þ Jççlç-kçÀHçÀ Fmçí kçÀçHççuç kçáÀ<þ kçÀnlçí nÌ ~
3 çÆkçÀçÆìYç Jççlç-kçÀHçÀ o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí GlHçVç nçívçí mçí FmçkçÀç JçCç& kç=À<Cç-Dç©Cç
4 JçÌHçççÆokçÀ Jççlç-kçÀHçÀ nçílçç nÌ~
5 DçuçmçkçÀ Jççlç-kçÀHçÀ o lJç®çç cçíb Kçjlçç DççÌj ©#çlçç DççÆOçkçÀ nçílççÇ nÌ ~
6 oêá çÆHçÊç-kçÀHçÀ o çÆJç<çcçlçç mçí mççJç&oÌçÆnkçÀ lJç®çç Hçj pçuo HçÌÀuç pççlçç nÌ ~
7 ®çcç&ouç çÆHçÊç-kçÀHçÀ o nmlç, Hçço, Goj, Hç=<þ DçççÆo mLççvççíb kçÀçÇ lJç®çç cçíb Hçj JçÌJçC³ç&
8 Hççcçç çÆHçÊç-kçÀHçÀ çÆJç<çcç DççkçÀçj cçíb HçÌÀuçlçç nÌ ~
9 çÆJçmHçÀçíì çÆHçÊç-kçÀHçÀ o JçÌJçC³ç& lJç®çç mçí GHçj Gæþç náDçç vçnçÇb jnlçç DççÌj pççæ[ç YççÇ vçnçÇb
10 Mçlçç© çÆHçÊç-kçÀHçÀ jnlçç Fmç çÆuçS Fmçí lçvçá kçÀnç nÌ~
11 çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç kçÀHçÀ o JçÌJçC³ç& iççíuç SJçb yç=nlçd DççkçÀçj kçÀç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb mçáçqHlç, jçícçn<ç&, lççíoççÆOçkçw³ç, DçuHç kçÀC[Ó DççÌj oçn ³çí
cçnçkçáÀ<þ :- uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
lçí<ççb cçnÊJçb çƬçÀ³ççiçá©lJçcçáÊçjçíÊçjb OççlJçvçáÒçJçíMççomççO³çlJçb ®çíçÆlç ~ o çÆHççÆìkçÀçDççíb kçÀç DççMçákçÀçjçÇ iççÆlç mçí HççkçÀ nçíkçÀj uçmççÇkçÀç
(mçá. çÆvç. 5 /7 ³çákçwlç Hçá³çñççJç yçnlçç nÌ~
o uç#çCççíb cçíb DççÆOçkçÀlçç DççÌj JçíovççDççíb kçÀçÇ lççÇJç´lçç o Fmçcçíb kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ~
o GÊçjçíÊçj OççlçáDççíb cçíb oçí<ççíb kçÀç DçvçáÒçJçíMç 2) DççÌoácyçj :-
o çÆ®ççÆkçÀlmçç ¢çÆä mçí DçmççO³çlçç (içá©lçç) ©ioçnjçiçkçÀC[ÓçÆYç: HçjçÇlçb jçícççÆHçbpçjcçd ~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí kçÀçHççuç, DççÌoácyçj, cçb[uç, $çÝ<³ççÆpç», GoácyçjHçÀuççYççmçb kçáÀ<þcççÌoácyçjb Jçoílçd ~~
Hçáb[jçÇkçÀ, çÆmçOcç DççÌj kçÀçkçÀCçkçÀ Fvç mççlç kçáÀ<þçíb kçÀçí (®ç .çÆ®ç. 7 / 15)
cçnçkçáÀ<þ kçÀnç nÌ~ FmçkçíÀ çÆJçHçjçÇlç çqmLçlççÇ #çáêkçáÀ<þ kçÀçÇ nçílççÇ lççcç´ççÆCç lççcç´KçjjçícçjçpççÇçÆYçjJçvç×ççÆvç yçnuçççÆvç
nÌ~ yçnáyçnHçÓ³çjkçwlçuçmççÇkçÀççÆvçkçÀC[ÓkçwuçíokçÀçíLçoçnHççkçÀJççvl³çç
Rog Nidan- 64 Dr. A. S. Dudhamal
 MçáiççÆlçmçcçálLççvçYçíoçÇçÆvç mçmçvlççHççƬçÀcççÇçÆCçHçkçwJççíoácyçj o Fmçcçíb GlHçVç cçb[uç Dçv³ççív³ç mçb³çákçwlç DçLçç&lç SkçÀ oÓmçjíb cçíb
kçáÀ<þçvççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~ mçuçivç náS jnlçí nÌ ~
(®ç. çÆvç.5/8) o cçC[uç kçáÀ<þ kçÀHçÀ ÒçOççvç nçílçç nÌ~
HçkçwJççíoácYçjlççcç´lJçûççícç iççÌjçÆmçjççÆ®çlçcçd ~ 4) $çÝ<³ççÆpç» :-
yçnuçb yçnuçkçwuçíojkçwlçb oçn©pçççÆOçkçÀcçd ~~ kçÀkçÀMç¥ jkçwlçHç³ç&vlçcçvlç:M³ççJçb mçJçíovçcçd ~
DççMçÓlLççvççJçojCçkç=ÀçÆcç çÆJçÐççoácyçjcçd ~ ³ç¢<³ççÆpç»mçbmLççvçcç=<³ççÆpç»b ³ço᮳çlçí ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 15-16) (®ç.çÆ®ç. 7/17)
o GlHçVç JçÌJçC³ç& kçÀç JçCç& Goácyçj HçÀuç kçíÀ mçcççvç lççcç´JçCç& kçÀç Hç©<ççC³çJçCçç&çÆvç yççÆnjvlç:M³ççJçççÆvç vççÇuçHççÇlçlççcç´çJçYççmççv³ççMçáiççÆlç
nçívçí mçí Fmçí DççÌoácyçj kçáÀ<þ kçÀnç nÌ~ mçcçálLççvççv³çuHçkçÀC[ÓkçwuçíoçƬçÀcççÇçÆCç oçnYçíoçÆvçmlççío
o ³çn Dççjkçwlç JçCç& kçÀç, jçícçjçpççÇ ³çákçwlç, oçn, G<Cçlçç DççÌj (HççkçÀ)yçnáuçççÆvç MçÓkçÀçíHçnlççíHçcçJçíovççv³çálmçVçcçO³çççÆvç lçvçáHç³ç& vlçççÆvç
kçÀC[Ó, Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç jnlçç nÌ~ kçÀkçÀMç&çÆHç[kçÀççÆ®çlçççÆvç oçÇIç&HççÆjcçC[uççv³ç=<³ççkç=ÀlçççÆvç
o Fmçcçíb kçwuçío lçLçç kçÀçíLç mçí HççkçÀ nçívçí mçí Dçl³çççÆOçkçÀ HçÓ³ç- $çÝ<³ççÆpç»çvççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~
jkçwlç-uçmççÇkçÀç³çákçwlç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~ (®ç. çÆvç.5/8)
o yçço cçíb Fmçcçíb kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ~ Hç©<çb lçvçá jkçwlççvlçcçvlç:M³ççJçb mçcçáVçlçcçd ~~
o DççÌoácyçj kçáÀ<þ çÆHçÊç ÒçOççvç nçívçí mçí MççÇIç´ iççÆlç mçí HçÌÀuçlçç nÌ~ mçlççíooçn©kçwkçwuçíob kçÀkç&ÀMçÌ: çÆHççÆìkçÌÀçƽçlçcçd ~
3 ) cçC[uç :- $çÝ#ççÆpç»çkç=ÀçÆlç Òççíkçwlçcç=#ççÆpç»b yçnáçƬçÀçÆcç ~~
éçílçb jkçwlçb çqmLçjb ml³ççvçb çÆmvçiOçcçálmçVçcçC[uçcçd ~ ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 18-19)
kç=À®s^cçv³ççív³çmçb³çákçwlçb kçáÀ<þb cçC[uçcç᮳çlçí ~~ o GlHçVç JçÌJçC³ç& kçÀç DççkçÀçj SJçb JçCç& $çÝ<³ççÆpç» DçLçç&lç $çÝ<³ç
(®ç. çÆ®ç. 7 /16) vççcçkçÀ çÆnjCç kçíÀ ÒçpçççÆlç kçíÀ çÆpç»ç kçíÀ mçcççvç nçílçç nÌ Fmç
çqmvçiOçççÆvç içá©C³çálmçíOçJççqvlç Muç#CççqmLçjHççÇlçHç³ç&vlçççÆvç çÆuçS Fmçí $çÝ<³ççÆpç» kçÀnç nÌ~
MçákçwuçjkçwlççJçYççmçççÆvç MçákçwuçjçícçjçpççÇmçvlççvçççÆvç o ³çn yççÔ³çlç: vççÇuç, HççÇlç ³çç lççcç´JçCç& kçÀç SJçb DçY³çvlçjlç:
yçnáyçnuçMçákçwuççÆHççq®suçñççJççÇçÆCç yçnákçwuçíokçÀC[ÓçƬçÀcççÇçÆCç kç=À<Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
mçkçwlçiççÆlçmçcçálLççvçYçíoçÇçÆvç HççÆjcçC[uçççÆvçcçC[uçkçáÀ<þççÆvç çÆJçÐççlçd ~ o Fmçcçíb GlHçVç cçb[uç uçcyç iççíuççkçÀj DççÌj GB®ççF& cçíb cçO³çcç
(®ç. çÆvç.5/8) jnlçí nÌ ~
çqmLçjb ml³ççvçb içá© çqmvçiOçb éçílçjkçwlçcçvççMçáiçcçd ~~ o ³çí yççÔ³çlç: PçákçÀçJçoçj nçíkçÀj FmçkçÀçÇ Oççj HçlçuççÇ jnlççÇ nÌ ~
Dçv³ççíev³çmçkçwlçcçálmçVçb yçnákçÀC[áñççÆlççƬçÀçÆcç ~ o Fvç cçb[uççíb kçíÀ GHçj kçÀkçÀMç& (kçÀþçÇCç) HççÇ[kçÀç³çbí GlHçVç nçílççÇ
Þuç#CçHççÇlççYçHç³ç&vlçb cçC[uçb HççÆjcçC[uçcçd ~~ nÌ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 16-17) o MçákçÀd DçLçç&lç Oççv³ç kçíÀ lçámç ®çáYçvçí ³çç cçmçuçvçí kçÀçÇ Jçíovçç
o GlHçVç JçÌJçC³ç& kçÀç DççkçÀçj iççíuççkçÀçj nçívçí mçí Fmçí cçC[uç Fmçcçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~
kçáÀ<þ kçÀnlçí nÌ~ o Fmçcçíb Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç YççÇ nçílçç nÌ~
o ³çn éçílç JçCç& kçÀç, çqmLçj, ml³ççvç, çqmvçiOç, GlmçíOç³çákçwlç o ³çn DççMçákçÀçjçÇ nçílçç nÌ ~
pçç[ç DççÌj Mçákçwuç jçícçjçpççÇ ³çákçwlç nçílçç nÌ~ o ³çn Jççlç SJçb çÆHçÊç ÒçOççvç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb GlHçVç ñççJç iççæ{ç, éçílç-çÆHççq®suç DççÌj ÒçcççCç cçíb 5) HçáC[jçÇkçÀ :-
DççÆOçkçÀ nçílçç nÌ~ mçéçílçb jkçwlçHç³ç&vlçb HçáC[çqjpçouççíHçcçcçd ~
o Fmçcçíb Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb kçwuçío GlHçVç nçívçí mçí kçÀC[Ó DççÌj mççílmçOçb ®ç mçjçiçb ®ç HçáC[jçÇkçbÀ lço᮳çlçí ~~
kç=ÀcççÇ GlHçVç nçílçí nÌ ~ (®ç .çÆ®ç. 7/18)
o ³çn OççÇjí-OççÇjí (mçkçwlç iççÆlç mçí) mççJç&oÌçÆnkçÀ lJç®çç Hçj HçÌÀuç MçákçwuçjkçwlççJçYççmçççÆvç jkçwlçHç³ç&vlçççÆvç
pççlçç nÌ~ jkçwlçjçpççÇçÆmçjçmçvlçlççv³çálmçíOçJççqvlç yçnáyçnuçjkçwlçHçÓ³çuçmççÇkçÀç
Rog Nidan- 65 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆvçkçÀC[ÓçƬçÀçÆcçoçnHççkçÀJçvl³ççMçáiççÆlçmçcçálLççvçYçíoçÇçÆvç
HçáC[jçÇkçÀHçuççMçmç¹çMçççÆvç HçáC[jçÇkçÀçCççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~
(®ç. çÆvç.5/8)
jkçwlççvlçcçvlçjç HççC[á kçÀC[Óoçn©pçççqvJçlçcçd ~
mççílmçíOçcçççÆ®çlçb jkçwlçÌ: Hç¨çHç$ççÆcçJççbMçáçÆYç: ~~
IçvçYçÓçÆjuçmççÇkçÀçmç=kçwÒçç³çcççMçá çÆJçYçíçÆo ®ç ~
HçáC[jçÇkçbÀ .......~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 26-27)
o ³çn cçO³ç cçíb éçílç DççÌj yççÔ³çlç: lççcç´ JçCç& kçÀç kçÀcçuç HçáÀuç kçíÀ
HçbkçáÀ[çdzççíb kçíÀ DççkçÀçj kçíÀ pçÌmçç çÆoKçvçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí
HçáC[jçÇkçÀ kçáÀ<þ kçÀnlçí nÌ~
o cçO³ç cçíb GlmçíOç ³çákçwlç, Dççjkçwlç JçCç& kçÀç DççÌj çÆmçjçpççuç
³çákçwlç jnlçç nÌ~
o Fmçcçíb kçÀC[Ó yççnáu³ç, oçn, Jçíovçç ³çí uç#çCç jnlçí nÌ~
o kçwuçíoççÆOçkçw³ç nçívçí mçí Fmçcçíb mçí iççæ{í mJç©Hç kçÀç uçmççÇkçÀç ñççJç
yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o Fmçcçíb mçí jkçwlçñççJç YççÇ nçílçí jnlçç nÌ~
6) çÆmçOcç :-
éçílçb lççcç´b lçvçá ®ç ³çêpççí Iç=äb çÆJçcçáb®ççÆlç ~
DçuççyçáHçá<HçJçCç& lçlçd çÆmçOcçb Òçç³çíCç ®ççíjçÆmç ~~
(®ç. çÆ®ç. 7 / 19)
( Òçç³ç½ççíjçÆmç lçlçd çÆmçOcçcçuççyçákçáÀmçácççíHçcçcçd ~~ )
(®ç. çÆ®ç. 7 / 19)
Hç©<ççCçççÆvç çÆJçMççÇCç&yççÆnmlçvçÓv³çvlç:çqmvçiOçççÆvç
MçákçwuçjkçwlççJçYççmçççÆvç yçnÓv³çuHçJçíovççv³çuHçkçÀC[Ó
oçnHçÓ³çuçmççÇkçÀççÆvç uçIçámçcçálLççvççv³çuHçYçíoçƬçÀcççÇC³çuççyçá
Hçá<Hçmç¹çMçççÆvç çÆmçOcçkçáÀ<þçvççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~
(®ç. çÆvç.5/8)
çÆmçOcçb ©#çb yççÆn: çqmvçiOçcçvlçIç&=<ìb jpç: çÆkçÀjílçd ~~
Þuç#CçmHçMç& lçvçá ÞJçílçlççcç´b oçÌçqiOçkçÀHçá<HçJçlçd ~
Òçç³çíCç ®ççíOJç&kçÀç³çí m³ççlçd ..........~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 21-22)
o ³çn Dççuççyçá Hçá<Hç (uççÌkçÀçÇ) mç¢Mç éçílç-lççcç´ JçCç& kçÀç çÆoKçlçç
nÌ~
o ³çn yççÔ³çlç: ©#ç Dçvoj mçí çqmvçiOç lçLçç lçvçá jnlçç nÌ~
o cço&vç kçÀjvçí Hçj jpç kçÀCç çÆiçjlçí nÌ~
o Fmç kçáÀ<þ cçíb Jçíovçç, kçÀC[Ó, oçn lçLçç HçÓ³ç-uçmççÇkçÀç ñççJç
kçÀcç jnlçç nÌ~
Rog Nidan-
o Fmçcçíb Yçío-HççkçÀ DçççÆo nçílçç vçnçÇb ~
o ³çn Òçç³ç: Gj:, ûççÇJçç ³çç Hç=<þ DçççÆo Yççiççíb kçÀçÇ l®ç®çç cçíb
GlHçVç nçílçç nÌ~
o çÆmçOcç kçáÀ<þ Jççlç SJçb kçÀHçÀ ÒçOççvç nçílçç nÌ~
o çÆmçOcç kçáÀ<þ kçÀç DçvlçYçç&Jç JççiYçì vçí #çáêkçáÀ<þ cçíb çÆkçÀ³çç nÌ~
7) kçÀçkçÀCçkçÀ :-
³çlkçÀçkçÀCççqvlçkçÀçJçCç&cçHççkçbÀ lççÇJç´Jçíovçcçd ~
çÆ$çoçí<ççÆuçbiçb lçlkçáÀ<þb kçÀçkçÀCçb vçÌJç çÆmçO³ççÆlç ~~
( ®ç .çÆ®ç. 7/20)
kçÀçkçÀCççqvlçkçÀçJçCçç&v³ççoçÌ Hç½ççÊçá mçJç&kçáÀ<þçÆuç²mçcççqvJçlçççÆvç
HççHççdzçmççmçJç&kçáÀ<þçÆuç²mçcYçJçívççvçíkçÀJçCçç&çÆv ç
kçÀçkçÀCççvççÇçÆlç çÆJçÐççlçd~
lççv³çmççO³çççÆvç, mççO³çççÆvç HçávççÆjlçjççÆCç ~~
(®ç. çÆvç.5/8)
........kçÀçkçÀCçb lççÇJç´oçn©kçÀd ~~
HçÓJç&b jkçwlçb Jç kç=À<Cçb ®ç kçÀçkçÀCçvlççÇHçÀuççíHçcçcçd ~
kçáÀ<þçÆuç²Ì³çá&lçb mçJçÌ&vçÌ&kçÀJçCç&b lçlççí YçJçílçd ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 29-30)
o ÒççjbYç cçíb ³çn içáBpçç HçÀuç kçíÀ uççuç JçCç& pçÌmçç nçílçç nÌ~
o yçço cçíb Dçv³ç kçáÀ<þ cçíb JçCç&vç çÆkçÀ³çí náS DçvçíkçÀ JçCç& DççÌj uç#çCç
Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
o Fmçcçíb oçn DççÌj HççkçÀ lçLçç lççÇJç´ Jçíovçç jnlççÇ nÌ ~
o kçÀçkçÀCçkçÀ kçáÀ<þ çÆ$çoçí<çpç nçívçí mçí DçmççO³ç nçílçç nÌ~
#çáêkçáÀ<þ :-
1 ) SkçÀ kçáÀ<þ :- DçmJçíovçb cçnçJççmlçá ³çvcçlmçMçkçÀuççíHçcçcçd ~
³çoíkçÀkçáÀ<þb ......... ~
(®ç. çÆ®ç. 7/21)
...SkçÀçK³çb cçnçÞç³çcçd ~ DçmJçíob cçlm³çMçkçÀuçmççÆVçYçb...~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 20)
o SkçÀ kçáÀ<þ cçíb mJçío ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ~
o lJç®çç cçíb yç=nlçd DççkçÀçj kçíÀ cçlm³ç kçíÀ pçÌmçí MçkçÀuç GlHçVç nçílçí
nÌ~
o ³çí MçjçÇj kçíÀ DççÆOçkçÀçbMç Yççiç cçíb ³çn HçÌÀuçlçí nÌ~
2 ) ®çcç&kçáÀ<þ :-
... ®çcçç&K³çb yçnuçb nçqmlç®çcç&Jçlçd ~(®ç. çÆ®ç. 7/21)
nçqmlç®çcç&KçjmHçMç& ®çcç& .....~ ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 20)
o ®çcç& kçáÀ<þ nçqmlç®çcç& kçíÀ pçÌmçç pççæ[ç nçílçç nÌ ~
o ³çn kçÀçuçí JçCç& kçÀç DççÌj KçjmHçMççÇ& nçílçç nÌ~
66 Dr. A. S. Dudhamal
3) çÆkçÀìçÇYç :-
M³ççJçb çÆkçÀCçKçjmHçMç¥ Hç©<çb çÆkçÀçÆìYçb mcç=lçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 7/22)
....çÆkçÀçÆìYçb Hçávç: ~~ ©#çb çÆkçÀCçKçjmHçMç¥ kçÀC[ÓcçlHç©<çççÆmçlçcçd ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 20-21)
o çÆkçÀìçÇYç kçáÀ<þ kçÀC[Ó³çákçwlç nçílçç nÌ~
o ³çn M³ççJç JçCç& kçÀç DççÌj Kçj mHçMççÇ& nçílçç nÌ ~
o ³çn çÆoKçvçí kçíÀ çÆuçS ©#ç (Hç©<ç) nçílçç nÌ ~
4) JçÌHçççÆokçÀ (çÆJçHçççÆokçÀç) :-
JçÌHçççÆokçbÀ HçççÆCçHççomHçáÀìvçb lççÇJç´Jçííovçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 7/22)
........HçççÆCçHççooç³çç& çÆJçHçççÆokçÀç: ~
o çÆJçHçççÆokçÀç cçíb nmlç DççÌj Hçço cçíb oçjCç (Yçío) GlHçVç nçílçç nÌ~
o nmlç DççÌj Hçço cçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ Jçíovçç YççÇ jnlççÇ nÌ~
5) DçuçmçkçÀ :-
kçÀC[ÓcççÆt: mçjçiç̽ç içC[ÌjuçmçkçbÀ çÆ®çlçcçd ~
( ®ç. çÆ®ç. 7/23)
o DçuçmçkçÀ cçíb Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ kçÀC[á³çákçwlç içC[ (HçÀHçÀçíuçíb)
GlHçVç nçílçí nÌ~
6) oêá : -
mçkçÀC[ÓjçiççÆHç[kçbÀ oêácçC[uçcçáÃlçcçd ~
( ®ç. çÆ®ç. 7/23)
o cçb[uççkçÀçj, Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ kçÀC[á³çádkçwlç çÆHççÆìkçÀçDççíb kçÀçí oêá
kçÀnlçí nÌ ~
7) ®çcç&ouç :-
jkçwlçb mçMçÓuçb kçÀC[Ócçlçd mçbmHçÀçíìb içuçl³ççÆHç ~
lç®®çcç&ouçcççK³ççlçb mçbmHçMçç&mçncç᮳çlçí ~~
( ®ç.çÆ®ç. 7/24)
mçmHçÀçíìcçmHçMç&mçnb kçÀC[Ó<ççlççíooçnJçlçd ~
jkçwlçb ouç®®çcç&ouçb ....~~ ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 29)
o ®çcç&ouç cçíb mçjkçwlç, mçMçÓuç SJçb kçÀC[Ó ³çákçwlç mHçÀçíì GlHçVç
nçíkçÀj vçä nçí pççlçí nÌ ~
o çÆJçmHçÀçíì vçä nçívçí kçíÀ yçço lJç®çç cçíb Yçío GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o Fvçcçíb lççío, oçn DççÌj mHçMçç&mçnlJç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
8) Hççcçç :-
mçÓ#cçç y绳çeçÆHç[kçÀç:ñççJçl³ç: ~
Hççcçíl³çákçwlçç: kçÀC[ácç½ç: mçoçn: ~~
(®ç .çÆ®ç. 7/25)
Rog Nidan-
....çÆHççÆìkçÀç Hççcçç kçÀC[Ókçwuçío©pçççÆOçkçÀç: ~
M³ççJçç©Cçç yç»îç: Òçç³ç: çqmHçÀkçwHçççÆCçkçÓÀHç&jí ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 28)
o Hççcçç cçíb nmlç-Hçço-kçáÀHç&j-çqmHçÀkçÀd DçççÆo mLççvç kçÀçÇ lJç®çç Hçj
mçá#cç mJç©Hç kçÀçÇ DçmçbK³ç çÆHççÆìkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o ³çí çÆHççÆìkçÀç M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb kçwuçío, Jçíovçç, oçn DççÌj kçÀC[Ó DççÆOçkçÀ jnlçç nÌ~
9) kçÀ®sá :-
mçÌJç mHçÀçíìÌmlççÇJç´oçnÌ©Hçílçç%çí³çç HççC³çç: kçÀ®sá©ûçç çqmHçÀ®ççí½ç ~
o çqmHçÀkçÀd, Gj: DççÌj nmlç mLççvç cçíb GlHçVç nçívçí Jççuçí lççÇJç´ oçn
³çákçwlç mHçÀçíì kçÀçí kçÀ®sá kçÀnlçí nÌ ~
10 ) çÆJçmHçÀçíì :-
mHçÀçíìç: M³ççJç©CççYççmçç çÆJçmHçÀçíìç: m³çámlçvçálJç®ç: ~
( ®ç. çÆ®ç. 7/25 )
...lçvçálJççqiJççƽçlçb mHçÀçíìÌ: çÆmçlçç©CçÌ: ~~ çÆJçmHçÀçíìb....~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 27)
o lçvçá lJç®çç ³çákçwlç, M³ççJç (JççiYçì-éçílç)-Dç©Cç JçCç& kçíÀ MçjçÇj
Hçj mçJç&$ç GlHçVç nçívçíJççuçí mHçÀçíì kçÀçí çÆJçmHçÀçíì kçÀnlçí nÌ ~
10) Mçlçç© :-
jkçwlçb M³ççJçb mçoçnççÆlç& Mçlçç©: m³ççÂnáJç´Cçcçd~
(®ç. çÆ®ç. 7/26)
mLçÓuçcçÓuçb mçoçnççÆlç& jkçwlçM³ççJçb yçnáJç´Cçcçd ~
Mçlçç©: kçwuçíopçvlJçç{îçb Òçç³çMç: HçJç&pçvcç ®ç ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 25)
o mçbK³çç cçíb DçvçíkçÀ çÆHççÆìkçÀçSB GlHçVç nçílççÇ nÌ Fmç çÆuçS Fmçí
Mçlçç© kçÀnlçí nÌ~
o ³çí Dççjkçwlç-M³ççJç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb oçn DççÌj Jçíovçç lççÇJç´ mJç©Hç kçÀç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb kçwuçío DççÌj kç=ÀcççÇ GlHçVç nçílçí nÌ ~
o ³çí cçÓuç mLçÓuç kçíÀ nçíkçÀj Òçç³ç: HçJç& mçbçÆOç³ççíb cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
11) çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç :-
mçkçÀC[Ó: çÆHç[kçÀç M³ççJçç yçnáñççJçç çÆJç®ççÆ ®ç&kçÀç ~
( ®ç. çÆ®ç. 7/26)
kçÀC[ÓçÆHççÆìkçÀç M³ççJçç uçmççÇkçÀç{îçç çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 /18)
o Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀC[Ó ³çákçwlç, M³ççJç JçCç& kçÀçÇ ñççJç³çákçwlç çÆHççÆìkçÀç
kçÀçí çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç kçÀnlçí nÌ ~
67 Dr. A. S. Dudhamal
oçí<ç kçíÀ Dçvçámççj kçáÀ<þ kçíÀ uç#çCç :-
1) Jççlçpç kçáÀ<þ :-
Kçjb M³ççJçç©Cçb ©#çb JççlççlkçáÀ<þb mçJçíovçcçd ~
(cçç. çÆvç. / kçáÀ<þ / 23)
lç$ç Jççlç: M³ççJçç©CçJçCç&b Hç©<çlççcççÆHç ®ç
jçÌ#³çMçÓuçMççí<çlççíoJçíHçLçán<ç&mç¹çí®çç³ççmçmlçcYçmçáçqHlçYçíoYç²çvçd,..~~
(®ç. çÆvç. 5/10)
jçÌ#çb Mççí<çmlççío: MçÓuçb mçbkçÀçí®çvçb lçLççee³ççcç: ~
Hçç©<³çb KçjYççJççí n<ç&: M³ççJçç©CçlJçb ®ç ~
kçáÀ<þí<çá JççlççÆuçbiçb......... ~
(®ç. çÆ®ç. 7/ 34)
Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç kçáÀ<þ cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç mHçMç& kçÀçí Hç©<ç (Kçj) uçiçlççÇ nÌ ~
o lJç®çç M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o JçÌJçC³ç& mLççvç cçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀç MçÓuç (lççío, Yçío Jçlç)
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o l®ç®çç cçíb jçÌ#ç, Mççí<ç, mçbkçÀçí®ç DççÌj Dçç³ççcç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o jçícçn<ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
2) çÆHçÊçpç kçáÀ<þ :-
çÆHçÊççlÒçkçwJççÆLçlçb oçnjçiçñççJçççqvJçlçb cçlçcçd ~
(cçç. çÆvç. /kçáÀ<þ /24)
...çÆHçÊçb oçnmJçíokçwuçíokçÀçíLçHççkçÀjçiççvçd ........ ~~
(®ç. çÆvç. 5/10)
.... oçnçÌ jçiç: HççÆjñçJç: HççkçÀ: ~
çÆJçñççí içvOç: kçwuçíomlçLççe²Hçlçvçb ®ç çÆHçÊçkç=Àlçd ~
(®ç.çÆ®ç. 7/35)
çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç kçáÀ<þ cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç cçíb oçn nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o lJç®çç kçÀç JçCç& Dççjkçwlç nçí pççlçç nÌ ~
o lJçkçÀd oÓçÆä kçíÀ mLççvç kçÀç HççkçÀ nçílçç nÌ ~
o HççkçÀ nçívçí mçí GlHçVç ñççJç çÆJçñç içbOç kçÀç kçwuçío³çákçwlç nçílçç nÌ~
o lJç®çç kçÀç kçÀçíLç nçílçç nÌ ~
o DçbiçHçlçvç DçLçç&lç DçJç³çJç Pçæ[ pççlçí nÌ ~
3) kçÀHçÀpç kçáÀ<þ :-
kçÀHçÀçlkçwuçíçÆo Içvçb çqmvçiOçb mçkçÀC[áMçÌl³çiççÌjJçcçd ~
(cçç. çÆvç. /kçáÀ<þ /24)
...Muçí<cçç lJçm³ç éçÌl³çMçÌl³çkçÀC[ÓmLç̳ç&iççÌjJççílmçíOççíHç
mvçínçíHçuçíHççvçd, çƬçÀcç³çmlçá lJçiççoçÇb½çlçáj: çÆmçjç:
Rog Nidan-
mvçç³çÓ½ççmLççÇv³ççÆHç ®ç lç©Cççv³ççoolçí ~~
( ®ç. çÆvç. 5/10)
éçÌl³çb MçÌl³çb kçÀC[Ó: mLçÌ³ç¥ ®ççílmçíOçiççÌjJçmvçínç: ~
kçáÀ<þí<çá lçá kçÀHçÀçÆuçbiçb pçvlçáçÆYçjçÆYçYç#çCçb kçwuçío: ~~
(®ç.çÆ®ç. 7/36)
kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç kçáÀ<þ cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o oÓä lJç®çç kçíÀ mLççvç çqmvçiOç SJçb GlmçíOç ³çákçwlç nçílçí nÌ~
o Fmçcçíb GlHçVç oÓçÆä çÆOçjí-çÆOçjí HçÌÀuçvçíJççuççÇ DççÌj çqmLçj nçílççÇ
nÌ~
o oÓ<ì mLççvç kçÀçÇ lJç®çç mHçMç& cçíb MççÇlç uçiçlççÇ nÌ ~
o oÓä mLççvç kçÀçÇ lJç®çç cçíb iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçwuçío GlHçVç nçívçí mçí kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ ~
o lJç®çç, çÆmçjç, mvçç³çá lçLçç lç©CçççqmLç DçççÆo kçÀç kç=ÀçÆcç Yç#çCç
kçÀjlçí nÌ ~
kçáÀ<þ kçÀçÇ Oççlçáiçlç DçJçmLçç:-
1) lJçkçÀdiçlç kçáÀ<þ :-
lJçkçwmLçí JçÌJçC³ç&cçbiçí<çá kçáÀ<þí jçÌ#³çb ®ç pçç³çlçí ~
lJçkçwmJççHççí jçícçn<ç&½ç mJçíom³çççÆlçÒçJçlç&vçcçd~~
lç$ç lJççÆ®ç çqmLçlçí kçáÀ<þí lççíoJçÌJçC³ç&©#çlçç: ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 33)
o lJç®ççiçlç kçáÀ<þ cçíb JçÌJçC³ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jçç³çá kçíÀ kçÀçjCç ©#çlçç, mJççHç (mHçMç& mçb%çç vççMç), lççío DççÌj
jçícçn<ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb lJç®çç mçí mJçío ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ³çç
Dçl³çççÆOçkçÀ mJçío ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
2) jkçwlçiçlç kçáÀ<þ :-
kçÀC[ÓçÆJç&HçÓ³çkçÀ½ç kçáÀ<þí MççíçÆCçlçmçbçÆÞçlçí ~
mJçíomJççHçéç³çLçJç: MççíçÆCçlçí, ...~( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 34)
o jkçwlçiçlç kçáÀ<þ cçíb mJçío ÒçJç=çÆÊç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb nçílççÇ nÌ ~
o kçÀC[Ó DççÌj HçÓ³ç GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o oÓä lJç®çç kçíÀ mLççvç cçíb mçb%ççvççMç (mJççHç) DççÌj MççíLç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
3) cççbmçiçlç kçáÀ<þ :-
yççnáu³çb Jçkçw$çMççí<ç½ç kçÀçkç&ÀM³çb çÆHç[kçÀçíÃcç: ~
lççío: mHçÀçíì: çqmLçjlJçb ®ç kçáÀ<þí cççbmçmçcçççÆÞçlçí ~~
..............çÆHççÆMçlçí Hçávç: ~
HçççÆCçHççoçÆÞçlçç: mHçÀçíìç: kçwuçío: mççqvOç<çá ®çççÆOçkçÀcçd ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 34)
68 Dr. A. S. Dudhamal
 o cççbmçiçlç kçáÀ<þ cçíb kçÀþçÇCç mJç©Hç kçÀçÇ çÆHççÆæ[kçÀç ³çç mHçÀçíì
mççJç&oÌçÆnkçÀ lJç®çç Hçj GYçj Dççlçí nÌ ~
o GlHçVç çÆHççÆæ[kçÀçSB çÆOçjí-çÆOçjí HçÌÀuçvçíJççuççÇ DççÌj çqmLçj nçílççÇ nÌ~
o Fvçcçíb lççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ DççÌj kçwuçío yçnáuçlçç
nçílççÇ nÌ~
o çÆHççÆæ[kçÀçSB nmlç-Hçço kçíÀ mçbçÆOç mLççvççíb cçíb Òçç³ç: GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb cçáKçMççí<ç uç#çCç GlHçVç nçílçç nÌ~
4) cçíoiçlç kçáÀ<þ :-
kçÀçÌC³çb iççÆlç#ç³ççíbeiççvççb mçYçío: #çlçmçHç&Cçcçd ~
cçío:mLççvçiçlçí çÆuçiçb ÒççiçákçwlçççÆvç lçLçÌJç ®ç ~~
kçÀçÌC³çb iççÆlç#ç³ççíbeiççvççb ouçvçb m³çç®®ç cçíoçÆmç ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 35)
o nmlç-Hçço kçíÀ Dçbiçáuççdzççíb kçÀç vççMç nçílçç nÌ~
o nmlç-Hçço DçççÆo kçÀcççí& kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ nÌ~
o Dçbiç-ouçvç DçLçç&lç DçJç³çJç kçÀçíLç nçíkçÀj Pçæ[ pççlçí nÌ~
o ³çí cçíoiçlç kçáÀ<þ cçíb uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
5, 6) DççqmLç SJçb cçppççiçlç kçáÀ<þ :-
vççmççYç²çíeçÆ#çjçiç½ç #çlçí#çá çƬçÀcççÇmçbYçJç: ~
mJçjçíHçIççlç½ç YçJçíoçqmLçcçppçmçcçççÆÞçlçí ~~
vççmççYç²çíeçqmLçcçppçmLçí vçí$çjçiç: mJçj#ç³ç: ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 35)
o Dçbiçouçvç kçíÀ kçÀçjCç vççmççYçbiç GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb Dççjkçwlç vçí$çlçç SJçb mJçj#ç³ç jnlçç nÌ ~
o DççqmLçiçlç DçJçmLçç cçíb GlHçVç náS Jç´Cççíb cçíb kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ~
7) Mçá¬çÀiçlç kçáÀ<þ :-
ocHçl³ççí: kçáÀ<þyççnáu³ççÎáäMççíçÆCçlçMçá¬çÀ³ççí: ~
³çoHçl³çb lç³ççípçç&lçb %çí³çb lçoçÆHç kçáÀçq<þlçcçd ~~
#çlçí ®ç kç=Àcç³ç: , Mçá¬çíÀ mJçoçjçHçl³çyççOçvçcçd ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 36)
cççlçç DççÌj çÆHçlçç cçíb Dçiçj Mçá¬çÀiçlç kçáÀ<þ kçÀçÇ DçJçmLçç GlHçVç nçí
pççlççÇ nÌ lççí, Gvçmçí GlHçVç nçívçíJççuççÇ mçblççvç YççÇ kçáÀ<þ mçí HççÇçÆ[lç nçí
pççlççÇ nÌ ~
kçáÀ<þ kçíÀ GHçêJç :-
Dçm³ççb ®çÌJççJçmLçç³ççcçáêJçç: kçáÀçq<þvçb mHç=Mççqvlç ~
lçÐçLçç- ÒçñçJçCçcç²Yçío:Hçlçvççv³ç²çJç³çJççvççb
lç=<CççpJçjçlççÇmççjoçnoçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç½ç
lçLçççÆJçOçcçmççO³çb çÆJçÐçççÆoçÆlç ~~ (®ç. çÆvç.5/11)
o kçwuçío, uçmççÇkçÀç, HçÓ³ç ³çç jkçwlç kçÀç ñççJç çÆvçjblçj nçívçç~
Rog Nidan-
o DçbiçYçío, DçbiçHçlçvç, lç=<Cçç, pJçj, DççÆlçmççj, oçn, oçÌyç&u³ç,
Dç©çÆ®ç DççÌj DççÆJçHççkçÀ Fvç GHçêJççíb mçí ³çákçwlç kçáÀ<þ kçÀçí
DçmççO³ç mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
kçáÀ<þ kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
lç$ç ³çomççO³çb lçomççO³çlççb vçççÆlçJçlç&lçí, mççO³çb Hçávç: çÆkçÀçÆgçlçd
mççO³çlççcççÆlçJçlç&lçí kçÀoççÆ®çoHç®ççjçlçd ~
mççO³çççÆvç çÆn <çìd
kçÀçkçÀCçkçÀJçp³çç&v³ççÆ®ççÆkçÀlm³çcççvççv³çHç®ççjlççí Jçç
oçí<çÌjçÆYç<³çvocççvççv³çmççO³çlççcçáHç³çççqvlç ~~
(®ç. çÆvç.5/9)
o pççí kçáÀ<þ DçmççO³ç nÌ, Jçn ncçíMçç DçmççO³ç nçÇ jnlçç nÌ~
o mççO³ç kçáÀ<þ cçíb DçHç®ççj ³çç Dççnçj-çÆJçnçj kçíÀ nílçáDççíb kçÀç
mçíJçvç çÆkçÀ³çç pççS, lççí Jçn DçmççO³ç yçvçlçç nÌ ~
o cçnçkçáÀ<þ cçíb kçÀçkçÀCçkçÀ kçáÀ<þ kçÀçí sçí[kçÀj yççkçÀçÇ s: kçáÀ<þ
mççO³ç nçílçí nÌ~
o Mçí<ç s: kçáÀ<þ ³çLçç mçcç³ç çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçí mçí, DçHç®ççj mçí
DççÌj oçí<ççíb kçíÀ mçMçkçwlç Dçç¬çÀcçCç mçí (Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçkçÀçí Hç mçí)
DçmççO³ç yçvç pççlçí nÌ~
mçJçÌ&çÆuç²Ì³çá&kçwlçb cççÆlçcççvçd çÆJçJçpç&³çíoyçuçcçd ~
lç=<CççoçnHçjçÇlçb Mççvlçççqivçb pçvlçáçÆYçpç&iOçcçd ~~
JççlçkçÀHçÀÒçyçuçb ³çÐçoíkçÀoçí<ççíuyçCçb vç lçlçd kç=À®s^cçd~
kçÀHçÀçÆHçÊç-JççlççÆHçÊçÒçyçuçççÆvç lçá kç=À®s^mççÐçççÆvç ~~
( ®ç. çÆ®ç. 7 /37-38)
mççO³çb lJçûçkçwlçcççbmçmLçb JççlçÞuçí<cçççÆOçkçbÀ ®ç ³çlçd ~
cçíoçÆmç ÜbÜpçb ³ççH³çb Jçp³ç¥ cçppçççqmLçmçbçÆÞçlçcçd ~~
çƬçÀçÆcçlç=[doçncçvoççqivçmçb³çákçwlçb ³çlçd çÆ$çoçí<çpçcçd ~
ÒççÆYçVçb Òçñçálççbiçb ®ç jkçwlçvçí$çb nlçmJçjcçd ~~
Hçb®çkçÀcç&içáCççlççÇlçb kçáÀ<þb nvlççÇn cççvçJçcçd ~~
( mçá. mçÓ. 33/9)
......mçJç&oçí<ççíuyçCçb l³çpçílçd ~~
çÆjäçíkçwlçb ³ç®®ç ³ç®®çççqmLçcçppçMçá¬çÀcççÞç³çcçd ~
³ççH³çb cçíoçíiçlçb kç=À®s^b çÆHçÊçÜvÜçñçcççbmçiçlçcçd ~~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 31-32)
Dçkç=À®s^b kçÀHçÀJççlçç{³çb lJçkçwmLçcçíkçÀcçuçb ®ç ³çlçd ~
mççO³ç kçáÀ<þ kçíÀ uç#çCç :-
o lJç®çç, jkçwlç, cççbmç Oççlçá mçí DçççÆÞçlç kçáÀ<þ ~ ³çç
o kçÀHçÀ-Jççlç oçí<ç ÒçOççvç ³çç mççÆVçHççlçpç kçáÀ<þ cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb cçíb
mçí çÆkçÀmççÇ SkçÀ oçí<ç kçÀçÇ ÒçOççvçlçç jnvçíJççuçç kçáÀ<þ mççO³ç nçílçç nÌ ~
69 Dr. A. S. Dudhamal
³ççH³ç kçáÀ<þ kçíÀ uç#çCç :-
o cçío Oççlçá mçí DçççÆÞçlç DççÌj ÜbÜpç oçí<ç ³çákçwlç kçáÀ<þ ³ççH³ç nçílçç
nÌ~
o çÆpçvç kçáÀ<þçíb cçíb kçÀHçÀ-çÆHçÊç ³çç Jççlç-çÆHçÊç DçLçç&lç oçí nçÇ oçí<ç
Òçyçuç nçílçí nÌ, Jçí kç=À®s^mççO³ç ³çç ³ççH³ç nçílçí nÌ~
DçmççO³ç kçáÀ<þ kçíÀ uç#çCç :-
o cçppçç SJçb DççqmLç DçççÆÞçlç GlHçVç náDçç ~
o çÆ$çoçí<çpç kçáÀ<þ ~
o çÆnvçyçuç, lç=<Cçç, oçn, pççþjççqivçcççbÐç, Dççjkçwlç vçí$çlçç,
mJçj#ç³ç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç kçáÀ<þ~
o kç=Àcççdzççíb Üçjç MçjçÇj kçíÀ Dçbiççíb kçÀç Yç#çCç çÆkçÀ³çç náDçç kçáÀ<þ ~
_____________________________________________________________________________
kçáÀ<þ ÒçkçÀjCç mçcççHlç
o Hçb®çkçÀcç& çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí Hçj YççÇ pççí kçáÀ<þ mççO³ç vç náDçç
kçáÀ<þ ~
kçáÀ<þ kçíÀ DççÆjä uç#çCç:-
kçáÀ<þb çÆJçMççdzç&cççCçç² jkçwlçvçí$ç nlçmJçjb ~
cçvoççqivç pçvlçáçÆYçpçá&äb nçqvlç lç=<CçççÆlçmçççÆjCçcçd ~~
(Dç. Ë. Mçç. 5/ 98)
DçbiçYçbiç, cçboççqivç, kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç, Dççjkçwlç vçí$çlçç, mJçj#ç³ç,
lç=<Cçç, DççÆlçmççj ³çí kçáÀ<þ kçíÀ DççÆjä uç#çCç nÌ ~
kçáÀ<þ kçíÀ Gokç&À :-
vççmççYçbiç, nmlç-Hççoçíb kçÀçÇ Dçbiçáuççdzççíb kçÀç ouçvç (Pçæ[ pççvçç) ³çí
kçáÀ<þ kçíÀ Gokç&À nÌ ~

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 70 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆéç$ç / çÆkçÀuççmç
12
_____________________________________________________________________________
mçboYç&
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆ®ç. 7 çÆvç. 5 çÆvç. 14

çÆkçÀuççmç / çÆéç$ç kçíÀ Hç³çç&³ç :- lçÜçlçívç cçC[uçcç©Cçb Hç©<çb HççÆjOJçbçÆmç ®ç ~

oç©Cçb ®çç©Cçb çÆéç$çb çÆkçÀuççmçb vççcççÆYççqm$ççÆYç: ~ çÆHçÊçívç Hç¨çHç$çÒçlççÇkçÀçMçb mçHççÆjoçnb ®ç, Þuçí<cçCçç éçílçb
çÆJç%çí³çb çÆ$ççÆJçOçb lç®®ç çÆ$çoçí<çb Òçç³çMç½ç lçlçd ~~ çqmvçiOçb yçnuçb kçÀC[Ócç®®ç ~ (mçá. çÆvç. 5 / 17)
( ®ç. çÆ®ç. 7/ 173) çÆkçÀuççmçcççÆHç kçáÀ<þçÆJçkçÀuHç SJç, lçlçd çÆ$ççÆJçOçb Jççlçívç, çÆHçÊçívç,
oç©Cç, ®çç©Cç (®ççjCç), lçLçç çÆéç$ç ³çí çÆkçÀuççmç kçíÀ Hç³çç&³ççÇ vççcç Þuçí<cçCç: ®çíçÆlç ~
nÌ~ ³çn Òçç³ç: çÆ$çoçí<çpç nçílçç nÌ~ kçáÀ<þçÆkçÀuççmç³ççívlçjb- lJçiiçlçcçíJç çÆkçÀuççmçcçHççÆjñçççÆJç ®ç ~
çÆéç$ç kçíÀ nílçÓ SJçb mçcÒçççqHlç :- ( mçá. çÆvç. 5 /17)
Jç®ççbm³çlçL³çççÆvç kç=ÀlçIvçYççJççí çÆvçvoç mçájçCççb içá©Iç<ç&Cçb ®ç ~ 1) Jççlçpç çÆéç$ç:-
HççHççƬçÀ³çç HçÓJç&kç=Àlçb ®ç kçÀcç& nílçá: çÆkçÀuççmçm³ç çÆJçjçíçÆOç ®ççVçcçd ~~ o ©#ç DççÌj Dç©Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 7 /177) o Fmçcçíb jkçwlç oáçÆä jnlççÇ nÌ ~
kçáÀ<þÌkçÀmçcYçJçb çqÞJç$çb çÆkçÀuççmçb oç©Cç YçJçílçd ~ 2) çÆHçÊçpç çÆéç$ç:-
çÆvççÆo&äcçHççÆjñçççÆJç çÆ$çOççlçÓtJçmçbÞç³çcçd ~~ o Fmçcçíb cççbmç oáçÆä jnlççÇ nÌ ~
( cçç. çÆvç./ kçáÀ<þ/ ) ( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 37) o lççcç´; kçÀcçuçHç$ç kçíÀ JçCç& kçíÀ mçcççvç nçílçç nÌ ~
çÆéç$ç çÆvçcvç nílçáDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~ o Fmçcçíb oçn lçLçç jçícçvççMç ³çí uç#çCç nçílçí nÌ~
o Dçmçl³ç Jç®çvç yççíuçvçç ~ 3) kçÀHçÀpç çÆéç$ç :-
o Dçkç=ÀlçIvçlçç DçLçç&lç GHçkçÀçj vç cççvçvçç ~ o Fmçcçíb cçío oáçÆä jnlççÇ nÌ ~
o oíJçlççDççíb kçÀçÇ çÆvçboç kçÀjvçç, içá©pçvççíb kçÀçÇ çÆvçboç ³çç DçHçcççvç ³çç o ³çn éçílç JçCç& kçÀç, Içvç, içá© DççÌj kçÀC[á³çákçwlç nçílçç nÌ ~
çÆlçjmkçÀçj kçÀjvçç ~ çÆéç$ç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
o HççHç kçÀcç& kçÀjvçç ~ oçí<çí jkçwlçççÆÞçlçí jkçwlçb lççcç´b cççbmçcçççÆÞçlçí ~
o HçÓJç& pçvcç kçíÀ HççHçkçÀcç& kçíÀ kçÀçjCç ~ éçílçb cçío:çÆÞçlçí çÆéç$çb içá© lç®®ççíÊçjçíÊçjçcçd ~~
o çÆJç©×çVç mçíJçvç kçÀjvçç ~ (®ç. mçÓ. 7/174)
o çÆéç$ç SJçb kçáÀ<þ kçíÀ nílçÓ SkçÀ mçcççvç nçílçí nÌ, Fmç çÆuçS çÆéç$ç, JçCçí&vçÌJçí¢içáYç³çb kç=À®s^b lç®®ççíÊçjçíÊçjcçd ~~
çÆkçÀuççmç DççÌj oç©Cç kçÀçí SkçÀ mçcççvç kçÀnç pççlçç nÌ~ ( Dç. Ë. çÆvç. 14 / 39)
o çÆéç$ç cçíb ñççJç vçnçÇb nçílçç ~ o Jççlçpç SJçb jkçwlçççÆÞçlç çÆéç$ç kçÀ®s^mççO³ç nçílçç nÌ ~
o çÆéç$ç cçíb Jççlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ ³çí çÆ$çoçí<ç lçLçç jkçwlç, cççbmç o çÆHçÊçpç SJçb cççbmçççÆÞçlç çÆéç$ç kç=À®s^lçj nçílçí nÌ ~
DççÌj cçío ³çí çÆ$çOççlçá oáçÆ<çlç jnlçí nÌ~ o kçÀHçÀpç SJçb cçíoçíOççlçá mçí DçççÆÞçlç çÆéç$ç kç=À®s^lçcç nçílçç nÌ ~
çÆéç$ç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
oçí<çççÆOçkçw³ç DçççÆÞçlç Oççlçá JçCç&
JççlççêÓ#çç©Cçb, çÆHçÊççÊççcç´b kçÀcçuçHç$çJçlçd ~
Jççlçpç jkçwlçççÆÞçlç jkçwlç JçCç&
mçoçnb jçícççÆJçOJçbçÆmç, kçÀHçÀç®sílçb Içvçb içá© ~~
çÆHçÊçpç cççbmçççÆÞçlç lççcç´JçCç&
mçkçÀC[á ®ç ¬çÀcççêjkçwlçcççbmçcçío: mçá ®çççÆoMçílçd ~
kçÀHçÀpç cçíoçíOççlçá éçílç JçCç&
( Dç. Ë. çÆvç. 14 / 38-39)
Rog Nidan- 71 Dr. A. S. Dudhamal
 DçMçákçwuçjçícççyçnuçcçmçbmç=äb çÆcçLççí vçJçcçd ~
DçvççqivçoiOçpçb mççO³çb çÆéç$çb, Jçp³ç&cçlççív³çLçç ~~
içáÔ³çHçççÆCçlçuççÌ<þí<çá pççlçcçH³ççÆ®çjvlçvçcçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 14 / 40-41)
mççO³ç çÆéç$ç kçíÀ uç#çCç:-
o çÆéç$ç kçíÀ mLççvç kçÀçÇ lJç®çç kçíÀ jçícç éçílç vç náS nçí,
o çÆJçmlç=lç vç HçÌÀuçç nçí,
o çÆpçmçcçíb JçÌJçC³ç& SkçÀ oámçjíb mçí mçbçÆcçÞç vç náS nçí,
o pççí vç³çç nçí,
o oiOç kçíÀ yçço éçílç náDçç vç nçí,
Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç çÆéç$ç mççO³ç nçílçç nÌ~
DçmççO³ç çÆéç$ç kçíÀ uç#çCç:-
o GHçjçíkçwlç mççO³ç uç#çCççíb kçíÀ çÆJçHçjçÇlç uç#çCç Jççuçç,
o Yçiç, çÆuçbiç ³çç nmlçlçuç ³çç Dççí<þ cçíb GlHçVç náDçç çÆéç$ç
DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
kçáÀ<þ SJçb çÆéç$ç kçíÀ Yçío oMç&kçÀ uç#çCç :-
kçÀçuçívççíHçíçÆ#çlçb ³çmcççlmçJç¥ kçáÀ<CçççÆlç lçÜHçá: ~
ÒçHçÐç OççlçÓvJ³ççH³ççvlç: mçJçç&vçd mçbkçwuçíÐç ®ççJçnílçd ~~
mçmJçíokçwuçíomç¹çíLççvçd kç=ÀcççÇvçd mçÓ#cççvçd mçáoç©Cççvçd ~
uççícçlJçkçwmvçç³çáOçcçvççÇlç©CççmLççÇçÆvç ³çÌ: ¬çÀcççlçd ~~
Yç#ç³çíçq®sdJç$çcçmcçç®®ç kçáÀ<þyççÔ³çcçáoçËlçcçd ~
( Dç.Ë .çÆvç. 14 / 4-6)

kçáÀ<þ çÆéç$ç
lJç®çç, jkçwlç, uçmççÇkçÀç DççÌj cççbmç OççlçáDççíb cçíb
çÆéç$ç yççÔ³ç lJç®çç kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç nçílçç nÌ~
MçÌçÆLçu³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
³çí mçYççÇ uç#çCç çÆéç$ç cçíb vçnçÇb nçílçí ~
kçáÀ<þ cçíb JçÌJçC³ç&, kçwuçío, mJçío, kçÀçíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆéç$ç cçíb çÆmçHç&À lJçkçÀd JçÌJçC³ç& GlHçVç nçílçç nÌ~
mJçío DççÌj kçwuçío kçíÀ kçÀçjCç kçáÀ<þ cçíb mçá#cç DççÌj oç©Cç
kç=ÀcççÇ GlHçVç nçílçí nÌ~
çÆéç$ç cçíb kç=ÀcççÇ GlHçVç vçnçÇb nçílçí nÌ~
³çí kç=ÀcççÇ jçícç, lJç®çç, mvçç³çá, OçcçvççÇ DççÌj lç©CçççqmLç
FvçkçÀç ¬çÀcçMç: ³çí Yç#çCç kçÀjlçí nÌ~

_____________________________________________________________________________

çÆéç$ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 72 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆJçmçHç&
13
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆ®ç. 21 çÆvç. 10 çÆ®ç.17 çÆvç. 13 çÆvç. 13

®çjkçÀ vçí sçÆo& kçíÀ GHçêJç cçíb çÆJçmçHç& kçÀç GuuçíKç çÆkçÀ³çç nÌ Fmç çÆJçmçHç& kçíÀ oçí<ç Dçvçámççj :- çÆJçmçHç& oçí<ççvçámççj SkçáÀCç mççlç (7) ÒçkçÀçj
kçÀçjCç mçí sçÆo& kçíÀ yçço FmçkçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~ JççiYçì vçí çÆJçmçHç& cçíb nçílçí nÌ ~
GlHçVç nçívçíJççuçí lJç®çç MççíLç Fmç uç#çCç kçíÀ kçÀçjCç MççíLç kçíÀ yçço FmçkçÀç çÆJçmçHç& kçíÀ DççÞç³ç Yçío mçí:- 3
JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~ DççÞç³ç Yçío mçí :- lççÇvç
çÆJçmçHç& kçÀçÇ J³ççK³çç :- çÆJçmçHç& kçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
mçJç&lççí çÆJçmçHç&Cççlçd çÆJçmçHç&: / cçç.çÆvç. / çÆJçmçHç& /çÆìkçÀç
Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆJççÆJçOçb mçHç&çÆlç ³çlççí çÆJçmçHç&mlçívç mç mcç=lç: ~ (7) (5)
HççÆjmçHççí&LçJçç vççcvçç mçJç&lç: HççÆjmçHç&Cççlçd ~
1 Jççlçpç Jççlçpç
( ®ç. çÆ®ç. 21/9)
2 çÆHçÊçpç çÆHçÊçpç
o mçJç&$ç HçÌÀuçvçíJççuçí GlmçíOç çÆJçjçÆnlç MççíLç kçÀçí çÆJçmçHç& kçÀnlçí nÌ~
3 kçÀHçÀpç kçÀHçÀpç
o ³çn DççMçákçÀçjçÇ iççÆlç mçí çÆlç³ç&kçÀd, DçOççí DççÌj TOJç& çÆoMçç cçíb
4 JççlççÆHçÊçpç (Dççivçí³ç) mçççÆVçHççlçpç
HçÌÀuçlçç nÌ~
5 JççlçkçÀHçÀpç (ûçbLççÇ) #çlçpç
o ³çn MçjçÇj kçíÀ yççÔ³ç DççÌj DçY³çvlçj Fvç oçívççíb mLççvççíb cçíb
6 kçÀHçÀçÆHçÊçpç (kçÀo&cç)
GlHçVç nçílçç nÌ ~
7 mçççÆVçHççlçpç
o ³çn DççjkçwlçJçCççÇ& SJçb sçíìí ³çç yçæ[í DççkçÀçj kçÀç GlHçVç nçílçç DççÞç³ç Yçío mçí lççÇvç
nÌ~ 1 yççÆn:çÆÞçlç
çÆJçmçHç& kçíÀ ÒçkçÀçj :- 2 Dçblç:çÆÞçlç
mç ®ç mçHlççÆJçOççí oçí<çÌçÆJç&%çí³ç: mçHlçOççlçákçÀ: ~ 3 GYç³çççÆÞçlç
Hç=LçkçÀd $ç³ççqm$ççÆYç½çÌkçÀçí çÆJçmçHççí& ÜvÜpççm$ç³ç: ~~
JçççÆlçkçÀ: HçÌçÆÊçkçÀ½çÌJç kçÀHçÀpç: mçççÆVçHçççÆlçkçÀ: ~ çÆJçmçHç& kçíÀ nílçÓ :-
®çlJççj: Slçí çÆJçmçHçç& Jç#³çvlçí ÜvÜpççm$ç³ç: ~~ uçJçCççcuçkçÀìÓ<Cççvççb jmççvççcççÆlçmçíJçvççlçd ~
Dççivçí³ççí JççlççÆHçÊççY³ççb ûçvL³ççK³ç: kçÀHçÀJççlçpç: ~ oO³çcuçcçmlçáMçákçwlççvççb mçájçmççÌJççÇjkçÀm³ç ®ç ~~
³çmlçá kçÀo&cçkçÀçí Iççíj: mç çÆHçÊçkçÀHçÀmçbYçJç: ~~ J³ççHçVçyçnácçÐççí<Cçjçiç<çç[JçmçíJçvççlçd ~
(®ç. çÆ®ç. 21/ 12- 14) MççkçÀçvççb nçÆjlççvççb ®ç mçíJççvçç®®ç çÆJçoççÆnvççcçd ~~
m³ççoçÆJçmçHççí&eçÆYçIççlççvlçÌoçí&<çÌoÓ<³ç̽ç MççíHçÀJçlçd ~ kçáÀçÆ®ç&kçÀçvççb çÆkçÀuççìçvççb mçíJçvççvcçvokçÀm³ç ®ç ~
$³ççÆOç<þçvçb ®ç lçb Òççnáyçç&Ô³ççvlç©Yç³ççÞç³ççlçd ~~ oOvç: MççC[ççÆkçÀHçÓJçç&Cççcççmçálççvççb ®ç mçíJçvççlçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/43) çÆlçuçcçç<çkçáÀuçlLççvççb lçÌuççvççb HçÌçÆäkçÀm³ç ®ç ~
yççÆn:çÆÞçlç: çÆÞçlç½ççvlçmlçLçç ®ççíYç³çmçbçÆÞçlç: ~ ûççc³ççvçÓHççÌokçÀçvççb ®ç cççbmççvççb uçMçávçm³ç ®ç ~~
çÆJçmçHççí& yçuçcçílçí<ççb %çí³çb içá© ³çLççíÊçjcçd ~~ ÒççqkçwuçVççvççcçmççlc³ççvççb çÆJç©×çvççb ®ç mçíJçvççlçd ~
(®ç. çÆ®ç. 21/23 ) Dçl³ççoçvçççÆÎJççmJçHvççopççÇCçç&O³çMçvççlçd #çlççlçd ~~

Rog Nidan- 73 Dr. A. S. Dudhamal

 #çlçyçvOçÒçHçlçvçç×cç&kçÀcçç&çÆlçmçíJçvççlçd ~
çÆJç<çJççlçççqivçoçí<çç®®ç çÆJçmçHç&çCççb mçcçátJç: ~~ J³ççOççÇ vççcç çÆJçmçHç&
(®ç. çÆ®ç. 21/ 14 lçí 19) DçMççbMç mçbÒçççqHlç
o kçÀìá-uçJçCç-Dçcuç jmç kçíÀ lçLçç G<Cç HçoçLççí&b kçÀç DççÆlçmçíJçvç oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
kçÀjvçç~ J³ççvç Yç´çpçkçÀ kçwuçíokçÀ
o oçÆn, DçcuçkçÀ, cçmlçá (onçÇ kçÀç pçuç), Mçákçwlç (çÆmçjkçÀç), oÓ<³ç jkçwlçOççlçá
mççÌçÆJçjkçÀ (³çn lçá<ç jçÆnlç pççÌ kçÀçÇ mçvOççvç ÒççƬçÀ³çç mçí yçvçç³çç Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
iç³çç kçÀçBpççÇ kçÀç ÒçkçÀçj nÌ ~) DçççÆo Dçcuç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn
kçÀjvçç~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç
o jçiç (Dçç®ççj, ®çìvççÇ DçççÆo), <çç[Jç, nççÆjlçMççkçÀ, çÆlçuç, Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
cçç<ç (Gæ[o), kçáÀuçLççÇ, uçMçávç DçççÆo çÆHçÊçkçÀj êJ³ççíb kçÀç GtJçmLççvç DççcççMç³ç/
mçíJçvç kçÀjvçç ~
DççÆOç<þçvç yççÔ³ç DçLçJçç DçY³çvlçj lJç®çç
o çÆJçoçnçÇ DçVç HçoçLççí& kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
mçb®çjCç mLççvç lJç®çç
o kçáÀçÆ®ç&kçÀç (onçÇ kçíÀ mççLç oÓOç HçkçÀçvçç-oçÆOçkçÓÀçÆ®ç&kçÀç), çÆkçÀuççì
jçíiçcççiç& yççÔ³ç SJçb DçY³çvlçj
(Dçcuç êJ³ç mçí oÓOç kçÀçí HçÀçæ[kçÀj yçvçç³çç iç³çç oÓOç kçÀç
J³ççqkçwlç çÆJçmçHç&
HçoçLç&), cçvokçÀ (DçHçkçwJç/ DçOç:pçcçç onçÇ), DçççÆo oáiOç
Yçío (7) SkçÀoçí<çpç -3 ÜbÜpç-3:-Dççivçí³ç
HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
(JççlççÆHçÊç);
o mçájç (cçÐç), J³ççHçVçcçÐç (çÆJçkç=Àlç/mç[ç náDçç cçÐç),
ûççqvLç (kçÀHçÀJççlçpç); kçÀocç& (kçÀHçÀçÆHçÊç)
mçC[çkçÀçÇ, Dççmçálç (cçÐç kçíÀ ©Hç cçíb çÆpçvçkçÀç mçbOççvç çÆkçÀ³çç
mççÆVçHççlçpç-1, #çlçpç
nçí), Fvç cçÐç ÒçkçÀçjçíb kçÀç DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçç ~
mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ
o ûççc³ç ³çç DççvçáHç ÒçççÆCç³ççíb kçÀç cççbmç Yç#çCç kçÀjvçç ~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç
o ÒççqkçwuçVççVç (mçæ[í náS HçoçLç&), Dçmççlc³ç, çÆJç©×çVç mçíJçvç,
DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, #çlçpç
DçpççÇCçç&Mçvç, DçO³çMçvç DçççÆo DççqivçcççbÐçkçÀj Dççnçj mçíJçvç
kçÀämççO³ç cçcç&içlç SJçb ÜbÜpç
çÆJçOççÇ kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçç ~
o #çlç GlHçVç nçívçç ³çç #çlçHçj uçiçç³çç #çlçyçbOç çÆvçkçÀuç pççvçç~
SlçÌçÆvç&oçvçÌJ³çç&çÆcçÞçÌ: kçáÀçÆHçlçç cçç©lçço³ç: ~
o nçÇvç kçÀcççí&b kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç (Mççm$ç Üçjç JççÆpç&lç kçÀcç&
oÓ<³ççvçd mçboÓ<³ç jkçwlççoçÇvçd çÆJçmçHç&vl³ççÆnlçççÆMçvççcçd ~~
JçíiççÆJçOççjCçççÆo-pççí mJççmL³ç kçÀçí nççÆvçkçÀçjkçÀ nçílçí nÌ ~)
Dçvlç: ÒçkçáÀçÆHçlçç oçí<çç çÆJçmçHç&vl³çvlçjçÞç³çí ~
kçÀjvçç ~
yççÆnyç&çÆn: ÒçkçáÀçÆHçlçç mçJç&$ççíYç³çmçbçÆÞçlçç: ~~
o çÆJç<ç, pçnçÆjuççÇ nJçç, DççqivçoiOç DçççÆo çÆHçÊç ÒçkçÀçíHçkçÀ êJ³ççíb mçí
(®ç. çÆ®ç. 21/ 22-23)
çÆJçmçHç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
³çm³ç çÆHçÊçb ÒçkçáÀçÆHçlçb mçjkçwlçb lJççÆ®ç mçHç&çÆlç ~
çÆJçmçHç& kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
MççíkçbÀ mçjçiçb pçvç³çíçÆÜmçHç&mlçm³ç pçç³çlçí ~
lJç*dcççbmçMççíçÆCçlçiçlçç: kçáÀçÆHçlççmlçá oçí<çç:
(®ç. mçÓ. 18 / 29)
mçJçç&²mçççÆjCççÆcçnççqmLçlçcççlcççÆuç²cçd ~
......lç$ç oçí<çç ³çLçç³çLçcçd ~
kçáÀJç&çqvlç çÆJçmlç=lçcçvçáVçlçcççMçá MççíHçbÀ lçb mçJç&lççí çÆJçmçjCçç®®ç
ÒçkçÀçíHçCçÌ: ÒçkçÓÀçÆHçlçç çÆJçMçí<çíCç çÆJçoççÆnçÆYç:~~
çÆJçmçHç&cççná: ~~ (mçá. çÆvç. 10/3)
oíní MççÇIç´b çÆJçmçHç&çqvlç lçíevlçjvlç: çqmLçlçç yççÆn:~
jkçwlçb uçmççÇkçÀç lJç*dcççbmçb oÓ<³çb oçí<ççñç³ççí cçuçç: ~
yççÆn:mLçç çÆÜlç³çí çÆÜmLçç..........~~
çÆJçmçHçç&Cççb mçcçálHçÊççÌ çÆJç%çí³çç: mçHlç OççlçJçç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/44-45)
(®ç. çÆ®ç. 21/ 14)
nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náSí oçí<ççíb mçí lJç®çç, jkçwlç, cççbmç DççÌj
Rog Nidan- 74 Dr. A. S. Dudhamal
uçmççÇkçÀç kçÀçÇ oáçÆä nçílççÇ nÌ ~ jkçwlç kçíÀ DççÞç³ç mçí yççÔ³çlç:, DçY³çvlçjlç:
³çç GYç³çlç: DççMçákçÀçjçÇ iççÆlç mçí Dççjkçwlç JçCç& kçÀç GlmçíOç jçÆnlç MççíLç
GlHçVç nçílçç nÌ ~ Fmç lçjn mçí çÆJçmçHç& kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
çÆJçmçHç& kçíÀ oçí<ç SJçb oá<³ç :-
jkçwlçb uçmççÇkçÀç lJç*dcççbmçb oÓ<³çb oçí<ççm$ç³ççí cçuçç: ~
çÆJçmçHçç&Cççb mçcçálHçÊççÌ çÆJç%çí³çç: mçHlçOççlçJç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/15 )
Jççlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ ³çí lççÇvç oçí<ç lçLçç lJç®çç, jkçwlç, uçmççÇkçÀç
DççÌj cççbmç ³çí ®ççj oÓ<³ç Fvç mççlççíb kçÀçí çÆJçmçHç& kçÀç mçHlç oÓ<³ç mçbûçn kçÀnç
nÌ ~
DçY³çvlçj SJçb yççÔ³çççÆÞçlç çÆJçmçHç& kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
....................çÆJçÐççÊç$ççvlçjçÞç³çcçd ~
cçcççí&HçlççHççlmçccççínço³çvççvççb çÆJçIçfvççlçd ~
lç=<CçççÆlç³ççíiççÜíiççvççb çÆJç<çcçb ®ç ÒçJçlç&vççlçd ~~
DççMçá ®çççqivçyçuçYç´bMççolççí yççÔ³çb çÆJçHç³ç&³ççlçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/45-47)
Dçvlç:ÒçkçáÀçÆHçlçç oçí<çç çÆJçmçHç&vl³çvlçjçÞç³çí ~
yççÆnyç&çÆn:ÒçkçáÀçÆHçlçç: mçJç&$ççíYç³çmçbçÆÞçlçç: ~~
cçcççí&HçIççlççlçd mçbcççínço³çvççvççb çÆJçIçfvççlçd ~
lç=<CçççÆlç³ççíiççÜíiççvççb çÆJç<çcççCççb ÒçJçlç&vççlçd ~~
çÆJçÐçççÆÜmçHç&cçvlçpç&cççMçá ®çççqivçyçuç#ç³ççlçd ~
Dçlççí çÆJçHç³ç&³ççÂçÔ³çcçv³çÌçÆJç&Ðççlçd mJçuç#çCçÌ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/ 25-27)
o DçY³çvlçjlç: Ëo³ç, yççqmlç ³çç çÆMçj: Fvç lççÇvççíb cçcç& mLççvççíb cçíb
çÆJçmçHç& GlHçVç nçívçí mçí GHçIççlç (kçÀç³ç&nççÆvç nçívçç) ³çç GHçlççHç
(kçÀç³ç& kçÀcç nçívçç) GlHçVç nçílçç nÌ~
o Dçç³çvçvç DçLçç&lç kçÀCç&, vççmçç, vçí$ç DçççÆo Hçb®ç%ççvçíçqvê³ççíb kçÀç
çÆJçIçfvç (kçÀç³ç& nççÆvç) nçí pççlçç nÌ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçuç, cçÓ$ç DçççÆo Jçíiççíb kçÀçÇ çÆJç<çcç ÒçJç=çÆÊç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o MççÇIç´lçç mçí pççþjççqivç cçbo nçívçí mçí MçjçÇj lçLçç cçvç kçÀç yçuç
Nnçmç nçílçç nÌ ~
o cçÓ®sç& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ³çí DçY³çvlçj çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç nÌ ~
o Fvç uç#çCççíb kçíÀ çÆJçHçjçÇlç yççÔ³ç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç nçílçí nÌ ~
çÆJçmçHç& kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
lJç²cççbmçMççíçÆCçlçiçlçç:kçáÀçÆHçlççmlçá oçí<çç:
mçJçç&biçmçççÆjCççcçnççqmLçlçcççlcççÆuç²cçd ~
Rog Nidan-
kçáÀJç&çqvlç çÆJçmlç=lçcçvçáVçlçcççMçá MççíHçbÀ lçb mçJç&lççí çÆJçmçjCçç®®ç
çÆJçmçHç&cççná: ~~
(mçá, çÆvç. 10/3)
mçYççÇ DçJç³çJççíb cçíb çÆJçmlç=lç mJç©Hç kçÀç GlmçíOç jçÆnlç DççMçákçÀçjçÇ
MççíLç GlHçVç nçívçç ³çn çÆJçmçHç& kçÀç mççcççv³ç uç#çCç nÌ ~
ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç :-
1) Jççlçpç çÆJçmçHç& kçíÀ nílçá :-
©#ççí<CçÌ: kçíÀJçuççí Jçç³çá: HçÓjCçÌJçç& mçcççJç=lç: ~
Òçoáäçí oÓ<ç³çvçd oÓ<³ççvçd çÆJçmçHç&çÆlç ³çLççyçuçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/29 )
©#ç DççÌj G<Cç Dççnçj-çÆJçnçj mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá DçLçJçç
Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçbí mçíJçvç çÆkçÀS Dççnçj mçí DççJç=Êç náDçç Jçç³çá jkçwlçççÆo
oÓ<³ççíb kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ DçHçvçí yçuç kçíÀ Dçvçámççj Jççlçpç çÆJçmçHç& kçÀçí GlHçVç
kçÀjlçç nÌ ~
Jççlçpç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç:-
lçm³ç ©HçççÆCç - Yç´cçoJçLçáçÆHçHççmçççÆvçmlççíoMçÓuçç²cçoçí&ÜíävçkçÀcHç
pJçjlçcçkçÀkçÀçmçççqmLçmçbçÆOçYçíoçÆJçÞuçí<çCçJçíHçvççjçí®çkçÀç-
çÆJçHççkçÀç½ç#çá<ççíjçkçáÀuç lJçcçñççiçcçvçb çÆHçHççÇçÆuçkçÀçmçb®ççj FJç
®çç²í<çá, ³ççqmcçb½ççJçkçÀçMçí çÆJçmçHççí& çÆJçmçHç&çÆlç mççíeJçkçÀçMç:
M³ççJçç©CççYççmç: éç³çLçácççvçd çÆvçmlççíoYçíoMçÓuçç³ççcç
mçbkçÀçí®çn<ç&mHçáÀjCçÌjçÆlçcçç$çb ÒçHççÇ[îçlçí, DçvçáHç¬çÀçvlç½ççíHç®ççdzçlçí
MççÇIç´YçíoÌ: mHçÀçíìkçÀÌmlçvçáçÆYçj©CççYçÌ: M³ççJçÌJçç&
lçvçáçÆJçMçoç©CççuHççñççJçÌ:, çÆJçyç×JççlçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç YçJççÆlç,
çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç ®ççm³ç vççíHçMçjlçí çÆJçHçjçÇlçççÆvç ®ççíHçMçíjlç FçÆlç
JççlççÆJçmçHç&: ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/ 30)
lç$ç Jççlççlmç JççÇmçHççí& JççlçpJçjmçcçJ³çLç: ~~
MççíLçmHçáÀjCççÆvçmlççíoYçíoç³ççmçççÆlç&n<ç&Jççvçd ~
cçç.çÆvç. çÆJçmçHç& (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 47)
JççlççlcçkçÀçíeçÆmçlçcç=oá:
Hç©<ççíe²cço&mçbYçíolççíoHçJçvçpJçjçÆuç²³çákçwlç: ~
içC[̳ç&oç lçá çÆJç<çcçÌjçÆlçoÓçÆ<çlçlJççÐçákçwlç: mç SJç
kçÀçÆLçlç: Kçuçá Jçpç&vççdzç: ~~ (mçá. çÆvç. 10/4)
Yç´cç, oJçLçá, lç=<Cçç, lççío, MçÓuç, Dçbiçcço&, çÆHçbçÆæ[kçÀçíoÜí<ìvç, kçÀcHç, pJçj,
lçcçkçÀéççmç, kçÀçmç, DççqmLç-mçbçÆOç Yçío DççÌj çÆJçMuçí<ç ({çÇuçç Hç[vçç),
JçíHçvç (kçbÀHç), Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, J³ççkçáÀuç vçí$ç, vçí$çñççJç, çÆHçHççÇçÆuçkçÀç
mçb®ççj (MçjçÇj cçíb çÆ®çTBçÆì³ççB kçíÀ jíbiçvçí pçÌmçç DçvçáYçJç nçívçç), cçuç-cçÓ$ç-
DçOççíJççlç kçÀç DçJçjçíOç nçívçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
çÆpçmç DçJç³çJç cçíb çÆJçmçHç& nçílçç nÌ, Jçn M³ççJç-Dç©Cç nçílçç nÌ ~ Fmçcçíb
75 Dr. A. S. Dudhamal
mçbkçÀçí®ç, mHçáÀjCç DççÌj lççío, Yçío ³çç Dçç³ççcç (lçvççJç) pçÌmççÇ JçíovççSB o vçí$ç-cçÓ$ç-HçájçÇ<ç DçççÆo cçíb nçÆjê-nççÆjlç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
GlHçVç nçílççÇ nÌ~ Dçiçj çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀçÇ vç pççS lççí Fmçcçíb MççÇIç´ nçÇ Yçío nçí o DççBKççí kçíÀ mççcçvçí nççÆjlç-nççÆjê JçCç& kçÀç ¢M³ç çÆoKçuççF& oílçç
pççlçç nÌ~ sçíìçÇ-sçíìçÇ, HçlçuççÇ lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ çÆHççÆìkçÀç³çíb Gmç nÌ~
DçJç³çJç cçíb GYçj DççlççÇ nÌ~ o çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& cçíb GlHçVç çÆHççÆìkçÀçSB Dçl³çvlç oçn ³çákçwlç,
Gkçwlç (nílçÓDççíb cçíb kçÀní iç³çí) kçÀçjCççíb mçí DçvçáHçMç³ç DççÌj lçod çÆJçHçjçÇlç uççuç-nçÆjlç-nççÆjê-vççÇuç-kç=À<Cç ³çç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ lçLçç
êJ³ççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ~ ³çí Jççlçpç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç nÌ~ oíj mçí HççkçÀvçí JççuççÇ nçílççÇ nÌ ~
2) çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& kçíÀ nílçá :- o Gkçwlç (nílçÓDççíb cçíb kçÀní iç³çí) kçÀçjCççíb mçí DçvçáHçMç³ç DççÌj lçod
çÆHçÊçcçá<CççíHç®ççjíCç çÆJçoçÔ³çcuççMçvçÌçƽçlçcçd ~ çÆJçHçjçÇlç êJ³ççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ~
oÓ<³ççvçd mçboá<³ç Oçcç&vççÇ: HçÓj³çvçd JçÌ çÆJçmçHç&çÆlç ~~ 3) kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& kçíÀ nílçá :-
(®ç. çÆ®ç. 21/31 ) mJççÜcuçuçJçCççqmvçiOçiçáJç&VçmJçHvçmçbçÆ®çlç: ~
içáCç SJçb Jççdzç& cçíb G<Cç jnvçí Jççuçí HçoçLççí&b kçÀç DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçç DççÌj kçÀHçÀ: mçboÓ<ç³çvçd oÓ<³ççvçd kç=À®s^cç²í çÆJçmçHç&çÆlç ~~
çÆJçoçnçÇ lçLçç Dçcuç jmç kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ ³çí çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& (®ç. çÆ®ç. 21/33 )
kçíÀ nílçÓ nÌ ~ o çqmvçiOç, içá© içáCç kçíÀ SJçb cçOçáj-Dçcuç-uçJçCç jmç kçíÀ HçoçLççí&b
nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç lJçkçÀd, jkçwlç, cççbmç DççÌj uçmççÇkçÀç Fvç kçÀç DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçç, çÆvçêççÆOçkçw³ç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀ
oÓ<³ççíb kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçílçç nÌ ~
çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç:- o ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ DççÌj oÓ<ççÇlç oÓ<³ççíb kçÀçÇ mçcçá®s&vçç nçíkçÀj
çÆHçÊççod êálçiççÆlç: çÆHçÊçpJçjçÆuç²çíeçÆlçuççíçÆnlç: ~~ kçÀälççHçÓJç&kçÀ kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçç. çÆvç. (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 48) o ³çn OççÇjí-OççÇjí MçjçÇj DçJç³çJççíb cçíb HçÌÀuç pççlçç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç - pJçjmlç=<CççcçÓ®sç& cççínMsçÆo&jjçí®çkçÀçíe²Yçío: kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç:-
mJçíoçíeçÆlçcçç$çcçvlçoç&n: ÒçuççHç: çÆMçjçí©kçÀd kçÀHçÀçlçd kçÀC[á³çálç: çqmvçiOç: kçÀHçÀpJçjmçcççvç©kçÀd ~
®ç#çá<ççíjçkçáÀuçlJçcçmJçHvçcçjçÆlçYç´&cç: MççÇlçJççlçJçççÆjlç<ççí&eçÆlçcçç$çb cçç.çÆvç. (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 49)
nçÆjlçnççÆjêvçí$çcçÓ$çJç®ç&mlJçb nçÆjlçnççÆjê©HçoMç&vçb ®ç, lçm³ç ©HçççÆCç -MççÇlçkçÀ: MççÇlçpJçjçí iççÌjJçb çÆvçêçlçvêçejçí®çkçÀçí
³ççqmcçb½ççJçkçÀçMçí çÆJçmçHççí&evçámçHç&çÆlç mççíeJçkçÀçMçmlççcç´ cçOçájçm³çlJçcççm³ççíHçuçíHççí çÆvç<þçÇçÆJçkçÀç sçÆo&jçuçm³çb
nçÆjlçnççÆjêvççÇuçkç=À<Cçjkçwlççvççb JçCçç&vççcçv³çlçcçb Hçá<³ççÆlç, mlçÌçÆcçl³çcççqivçvççMççí oçÌyç&u³çb ®ç, ³ççqmcçb½ççJçkçÀçMçí çÆJçmçHççí&evçámçHç&çÆlç
mççílmçíOç̽çççÆlçcçç$çb oçnmçbYçíovçHçjçÇlçÌ: mHçÀçíìkçÌÀ©Hç®ççdzçlçí mççíeJçkçÀçMç: éç³çLçácççvçd HççC[ávçç&çÆlçjkçwlç:
lçáu³çJçCçç&ñççJçÌçƽçjHççkçÌÀ½ç, çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç ®ççm³ç vççíHçMçíjlçí mvçínmçáçqHlçmlçcYçiççÌjJçÌjçqvJçlççíeuHçJçíovç: kç=À®s^HççkçÌÀ
çÆJçHçjçÇlçççÆvç ®ççíHçMçíjlç FçÆlç çÆHçÊççÆJçmçHç&: ~~ çƽçjkçÀççÆjçÆYçyç&náuçlJçiçáHçuçíHçÌ: mHçÀçíìÌ: éçílçHççC[áçÆYçjvçáyç×îçlçí,
(®ç. çÆ®ç. 21/ 32) ÒççÆYçVçmlçá çÆHççq®suçb lçvlçácç×vç cçvçáyç×b çqmvçiOçcççñççJçb
çÆHçÊççlcçkçÀçí êálçiççÆlçpJç&joçnHççkçÀmHçÀçíìÒçYçíoyçnáuç: ñçJççÆlç, TOJç&b ®ç içá©çÆYç: çqmLçjÌpçç&uççJçlçlçÌ:
#çlçpçÒçkçÀçMç: ~ çqmvçiOçÌyç&náuçlJçiçáuçHçuçíJç´&CçÌjvçáyçO³çlçíevçá<ç²çÇ ®ç YçJççÆlç,
oçí<çÒçJç=çÆ×nlçcççbmççÆmçjçí ³çoç m³ççlçd ñççílççípçkçÀo&cççÆvçYççí vç éçílçvçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çJç®ç&mlJçb, çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç ®ççm³ç
lçoç mç çÆmçO³çílçd ~~ (mçá. çÆvç. 10/5) vççíHçMçjlçí çÆJçHçjçÇlçççÆvç ®ççíHçMçíjlç FçÆlç Þuçí<cççÆJçmçHç&: ~~
çÆHçÊçpç çÆJçmçHç& kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nçílçí nÌ~ (®ç. çÆ®ç. 21/ 34)
o pJçj, lç=<Cçç, cçÓ®sç&, cççín, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, DçbiçYçío, Þuçí<cççlcçkçÀ: mçjçÆlç cçvocçMççÇIç´HççkçÀ: çqmvçiOç:
mJçíoççÆOçkçw³ç, Dçvlçoç&n, ÒçuççHç, çÆMçj:MçÓuç, J³ççkçáÀuç vçí$ç, çÆmçlçéç³çLçájuHç©içáûçkçÀC[á: ~
DççÆvçêç, DçjçÆlç lçLçç Yç´cç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ mçJçç&lcçkçÀçqm$ççÆJçOçJçCç&©pççíeJçiçç{: HçkçwJççí vç
o MçjçÇj cçíb oçn nçívçí mçí MççÇlçuç nJçç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç çÆmçO³ççÆlç ®ç cççbmççÆmçjçÒçMççlççlçd ~~
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ (mçá. çÆvç. 10/6)

Rog Nidan- 76 Dr. A. S. Dudhamal

 kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nçílçí nÌ~
o ÒççÆlçM³çç³ç, MççÇlç HçÓJç&kçÀ pJçj Dççvçç, DçbiçiççÌjJç, çÆvçêççÆOçkçw³ç,
lçvêç, Dçjçí®çkçÀ, cçOçájçm³çlçç, cçáKç kçÀHçÀ mçí GHççÆuçHlç jnvçç,
çÆ<þJçvçççÆOçkçw³ç, sçÆo&, Dççuçm³ç, mlçÌçÆcçl³ç, DççqivçcççbÐç DççÌj
oçÌyç&u³ç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
o kçÀHçÀpç çÆJçmçHç& cçíb mLçççÆvçkçÀ lJç®çç pççæ[çÇ SJçb çqmvçiOç nçí pççlççÇ
nÌ DççÌj içá© DççÌj çqmLçj mJç©Hç kçíÀ çÆmçjçpççuç yçvçlçí nÌ ~
o JçnçB Hçj éçílç DççÌj DçuHç Dççjkçwlç JçCç& kçÀç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmç MççíLç cçíb çqmvçiOçlçç, mçáHlçlçç, iççÌjJç DççÌj DçuHçJçíovçç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o ³çn MççíLç oíj mçí HçkçÀvçíJççuçç, çÆ®çjkçÀçjçÇ jnvçíJççuçç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb iççæ{í HçÓ³ç kçÀçÇ mçbçÆ®çlççÇ nçílççÇ nÌ ~
o HççkçÀ nçívçí Hçj çÆHççq®suç, lçvlçáuç, ml³ççvç SJçb çqmvçiOç ñççJç
yçnvçí uçiçlçç nÌ~
o GlHçVç Jç´Cç oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS yçvçí jnlçí nÌ ~
o vçKç, vçí$ç, cçáKç, l®çkçÀd, cçuç, cçÓ$ç DçççÆo éçílç JçCç& kçíÀ yçvç
pççlçí nÌ~
o Gkçwlç (nílçÓDççíb cçíb kçÀní iç³çí) kçÀçjCççíb mçí DçvçáHçMç³ç DççÌj lçod
çÆJçHçjçÇlç êJ³ççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ~
4) mççÆVçHççlçpç çÆJçmçHç&:-
mççÆVçHççlçmçcçálLç½ç mçJç&çÆuç²mçcççqvJçlç: ~
cçç.çÆvç.
mçJç&pççí uç#çCçÌ: mçJçÌ&: mçJç&OççlJççÆlçmçHç&Cç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/ 65)
mççÆVçHççlçpç çÆJçmçHç& çÆ$çoçí<çpç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí nçílçç nÌ DççÌj
Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí nÌ~
GHçíçÆ#çlç çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç :-
mJçoçí<ççÆuç²Ì½ççdzçvlçí mçJçí& mHçÀçíìÌ©HçíçÆ#çlçç: ~~
lçí HçkçwJççÆYçVçç: mJçb mJçb ®ç çÆyçYç´çÆlç Jç´Cçuç#çCçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/ 49)
Dçiçj çÆJçmçHç& kçÀçÇ GHçí#çç kçÀçÇ iç³ççÇ lççí çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçíkçÀj Gvçcçíb
Yçío nçílçç nÌ~ Fvç çÆJçmHçÀçíìçíb cçíb Jç´Cç GlHçVç nçívçí kçíÀ yçço
oçí<çççÆOçkçw³ççvçámççj uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
5) JççlççÆHçÊçpç (Dççivçí³ç) çÆJçmçHç&:-
mçcÒçççqHlç :-
JççlççÆHçÊçb ÒçkçáÀçÆHçlçcççÆlçcçç$çb mJçnílçáçÆYç: ~
HçjmHçjb uçyOçyçuçb onÃç$çb çÆJçmçHç&çÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/35 )
Rog Nidan-
mJçnílçÓ mçí Jççlç DççÌj çÆHçÊç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj, oçívççíb SkçÀ oámçjí kçÀç
yçuç ÒççHlç kçÀjkçíÀ, Dççivçí³ç çÆJçmçHç& kçÀçí GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
JççlççÆHçÊçpç (Dççivçí³ç) çÆJçmçHç& kçíÀ uç#çCç :-
lçoáHçlççHççoçlçáj: mçJç&MçjçÇjcç²çjÌçÆjJççkçÀçdzç&cççCçb cçv³çlçí,
sÐç&lççÇmççjcçÓ®sç&oçncççínpJçjlçcçkçÀçjçí®çkçÀççqmLç
mççqvOçYçíolç=<CçççÆJçHççkçÀç²YçíoççÆoçÆYç½çççÆYçYçÓ³çlçí³çb ³çb
®ççJçkçÀçMçb çÆJçmçHççí&evçámçHç&çÆlç mççíeJçkçÀçMç:
Mççvlçç²çjÒçkçÀçMççíeçÆlçjkçwlççí Jçç YçJççÆlç, Dççqivç
oiOçÒçkçÀçj̽çmHçÀçíìÌ©Hç®ççdzçlçí, mç MççÇIç´içlJççoçéçíJç
cçcçç&vçámççjçÇ YçJççÆlç, ®ççíHçlçHlççí HçJçvççíeçÆlçyçuççí çÆYçvçʳç²çv³ççÆlçcçç$çb
Òçcççín³ççÆlç mçb%ççb, çÆnkçwkçÀçéççmççÌ pçvç³ççÆlç, vççMç³ççÆlç çÆvçêç, mç
vçäçÆvçê: ÒçcçÓ{mçb%ççí J³ççÆLçlç®çílçç vç kçwJç®çvç mçáKçcçáHçuçyçlçí,
DçjçÆlçHçjçÇlç:mLççvççoçmçvçç®s³³ççb ¬çÀçvlçáçÆcç®sçÆlç,
çqkçwuçäYçÓçƳç<þ½ççMçá çÆvçêçb YçpççÆlç, oáyç&uççí oá:KçÒçyççíOç½ç
YçJççÆlç,lçcçíJçbçÆJçOçcççqivç çÆJçmçHç&HçjçÇlçcççÆ®ççÆkçÀlm³çb çÆJçÐççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/ 36)
JççlççÆHçÊççppJçj®sçÆo&cçÓ®sç&lççÇmççjlç=[dYç´cçÌ: ~
ûççqvLçYçíoççqivçmçovçcçlçcçkçÀçjçí®çkçÌÀ³ç&álç: ~~
kçÀjçíçÆlç mçJç&cçbiçb ®ç oçÇHlççbiççjçJçkçÀçÇCç&Jçlçd ~
³çb ³çb oíMçb çÆJçmçHç&½ç çÆJçmçHç&çÆlç YçJçílçd mç mç: ~~
MççvlççiççjççÆmçlççí vççÇuççí jkçwlççí JççeeMçá ®ç ®ççdzçlçí ~
DççqivçoiOç FJç mHçÀçíìÌ: MççÇIç´içlJççod êálçb ®ç mç: ~~
cçcçç&vçámççjçÇ çÆJçmçHç&: m³ççÜçlççíeçÆlçyçuçmlçlç: ~
J³çLçlçíbeiçb njílmçb%ççb çÆvçêçb ®ç éççmçcççÇj³çílçd ~~
çÆnkçwkçÀçb ®ç mç içlççíeJçmLççcççÇ¢MççÇb uçYçlçí vç vçç ~
kçwJççÆ®ç®scçç&jçÆlçûçmlççí YçÓçÆcçMç³³ççmçvçççÆo<çá ~~
®çíäcççvçmlçlç: çqkçwuç<ìçí cçvççíoínÒçcççínJççvçd ~
oá<ÒçyççíOççíeMvçálçí çÆvçêç mççíeçqivçJççÇmçHç& G®³çlçí ~~
cçç. çÆvç. (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 50-56)
o çÆHçÊç mJç³çb Dççqivç nÌ DççÌj Jçç³çá Dççqivç kçÀç mçbOçá#çCç kçÀjlçç nÌ ~
³çí oçívççíb mççLç cçíb çÆcçuçkçÀj pçuçlçí náS Dçbiççj Hçj MçjçÇj jKç
çÆo³çç nÌ SímççÇ Dçl³çvlç lççÇJç´ HççÇ[ç jçíiççÇ kçÀçí oílçí nÌ~
o sçÆo&, DççÆlçmççj, cçá®sç&, oçn, cççín, Yç´cç, pJçj, lçcç:ÒçJçíMç,
Dçjçí®çkçÀ, DççqmLç-mçbçÆOç cçíb YçíoJçlç Jçíovçç, lç=<Cçç, DççÆJçHççkçÀ,
éççmç, çÆnkçwkçÀç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o çÆpçmç mLççvç cçíb ³çn Dççivçí³ç çÆJçmçHç& nçílçç nÌ Jçn mLççvç Mççvlç
Dçbiççj (yçáPçí náS kçÀçí³çuçí kçíÀ Dçbiççjí) kçíÀ JçCç& kçÀç DçLçJçç
Dçl³çvlç jkçwlçJçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
77 Dr. A. S. Dudhamal
 o ³çn ÜbÜpç Dççivçí³ç çÆJçmçHç& MççÇIç´iççcççÇ nçívçí mçí pçuo nçÇ
cçcç&iççcççÇ (Ëo³ç) nçíkçÀj HççÇ[ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o yçuçJççvç Jçç³çá mçí Dçl³çvlç lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ DçbiçYçío vçJçlç HççÇ[ç
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o DççÆvçêç, éççmç, çÆnkçwkçÀç mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç yçÌ®çívç DççÌj oá:KççÇ
jnlçç nÌ~
o Fvç uç#çCççíb mçí ûçmlç nçívçí mçí jçíiççÇ kçÀçí pçuo vççÇbo Dçç pççlççÇ nÌ
lçLçç Jçn oíj lçkçÀ mççílçí jnlçç nÌ ~
o jçíiççÇ pçuo nçÇ yçínçíMç nçí pççlçç nÌ~
o Dççqivç çÆJçmçHç& DçmççO³ç nçílçç nÌ~
5) kçÀHçÀJççlçpç (ûçvLççÇ) kçíÀ nílçÓ :-
çqmLçjiçá©kçÀçÆþvçcçOçájMççÇlççqmvçiOççVçHççvçççÆYç<³ççqvo
mçíçÆJçvççcçJ³çç³ççcçççÆomçíçÆJçvççcçÒççÆlçMççÇuççvççb
Þuçí<cçç Jçç³çá½ç ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí,........~
(®ç. çÆ®ç. 21/39 )
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí JççlçkçÀHçÀpç çÆJçmçHç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çqmLçj, içá©, kçÀçÆþvç, cçOçáj, MççÇlç, çqmvçiOç Símçí DçVçHççvç kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç~
o DççÆYç<³çvoçÇ Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o J³çç³ççcç vç kçÀjvçç ~
o mçcç³ç-mçcç³ç Hçj mçbMççíOçvç (Hçb®çkçÀcç&) kçÀcç& vç kçÀjvçç~
kçÀHçÀJççlçpç (ûçvLççÇ) kçíÀ mçcÒçççqHlç :-
lççJçáYççÌ oáäÒçJç=×çJççÆlçyçuççÌ Òçoá<³ç oÓ<³ççvçd çÆJçmçHçç&³ç kçÀuHçílçí,
lç$ç Jçç³çá: Muçí<cçCçççÆJçyç×cççiç&mlçcçíJç Muçí<cççCçcçvçíkçÀOçççÆYçvovçd ¬çÀcçíCç
ûççqvLçcççuççb kç=À®s^HççkçÀmççO³ççb kçÀHçÀçMç³çímçbpçvç³ççÆlç, GlmçVçjkçwlçm³ç Jçç
ÒçoÓ<³ç jkçwlçb çÆmçjçmvçç³çácççbmçlJçiçççÆÞçlçb ûçvLççÇvççb kçáÀ©lçí lççÇJç´©pççvççb
mLçÓuççvççcçCçÓvççb Jçç oçÇIç&Jç=Êçjkçwlççvççb ...~
(®ç. çÆ®ç. 21/39 )
o nílçÓ mçíJçvç mçí yçuçJççvç náS oçí<ç lJç®çç, jkçwlç, cççbmç DççÌj
uçmççÇkçÀç Fvç oÓ<³ççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ ûçvLççÇ çÆJçmçHç& GlHçVç
kçÀjlçí nÌ~
o Fmçcçíb Jççlç DççÌj kçÀHçÀ ³çí oçívççíb oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç jnlçí nÌ ~ ÒçJç=×
kçÀHçÀ mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç DççÆOçkçÀ yçuçJççvç nçíkçÀj kçÀHçÀ kçÀçí
DçvçíkçÀ sçíìí-sçíìí ìákçÀ[çíb-ìákçÀæ[çíb cçíb çÆJçYçkçwlç kçÀj oílçç
nÌ~Fmçmçí kçÀHçÀçMç³ç DçLçç&lç Gj:mLççvç cçíb DçvçíkçÀ sçíìçÇ -
sçíìçÇ, kçÀþçÇvç DççÌj HççkçÀ vç nçívçí JççuççÇ kçÀämççO³ç DçvçíkçÀ
ûççqvLç³ççíb kçÀçÇ cççuçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o jkçwlç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb yçæ{ç nçí lççí ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ DççÌj Jççlç
Rog Nidan-
DççÆOçkçÀ oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Jçí Fmç oÓçÆ<çlç jkçwlç kçÀçÇ çÆmçjç, mvçç³çá,
cççbmç lçLçç lJç®çç kçíÀ DççÞç³ç mçí ûçbçÆLç³ççíb kçÀçÇ cççuçç kçÀçí HçÌoç
kçÀj oílçí nÌ~
o Fvç ûçbçÆLç³ççíb cçíb lççÇJç´ Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o ³çí ûççqvLç³ççB Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ, uçbyç iççíuççkçÀçj ³çç sçíìí -yçæ[í
DççkçÀçj kçÀçÇ nçílççÇ nÌ~
kçÀHçÀJççlçpç (ûçvLççÇ) kçíÀ GHçêJç/uç#çCç:-
lçoáHçlççHççppJçjççÆlçmççjkçÀçmççÆnkçwkçÀçéççmçMççí<ç
ÒçcççínJçÌJçC³çç&jçí®çkçÀççÆJçHççkçÀÒçmçíkçÀ®sçÆo&cçÓ&®sç&²Yç²
çÆvçêçjçÆlçmçovççÐçç: ÒççoáYç&vl³çáHçêJçç: mç SlçÌ©Hçêálç: mçJç&kçÀcç&Cççb
çÆJç<ç³çcççÆlçHççÆlçlççíçÆJçJçpç&vççdzççí YçJçlççÇçÆlç ûççqvLççÆJçmçHç&: ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/39 )
kçÀHçíÀvç ©×: HçJçvççí çÆYçÊJçç lçb yçnáoç kçÀHçÀcçd ~
jkçwlçb Jçç Jç=×jkçwlçm³ç lJççqkçwmçjçmvçç³çácççbmçiçcçd ~~
oÓ<ççƳçlJçç lçá oçÇIçç&CçáJç=ÊçmLçÓuçKçjçlcçvççcçd ~
ûçvLççÇvççb kçáÀ©lçí cççuççb mçjkçwlççb lççÇJç´©ipJçjçcçd ~~
éççmçkçÀçmçççÆlçmççjçm³çMççí<ççÆnkçwkçÀçJççÆcçYç´cçÌ: ~
cççínJçÌJçC³ç&cçÓ®sç&biçYçbiçççqivçmçovç̳çá&lççcçd ~~
Fl³ç³çb ûççqvLçJççÇmçHç&: kçÀHçÀcçç©lçkçÀçíHçpç: ~
cçç. çÆvç. (Dç. Ë. çÆvç. 13/56-59)
ûçbLççÇ çÆJçmçHç& kçÀçÇ HççÇ[ç mçí pJçj, DççÆlçmççj, kçÀçmç, çÆnkçwkçÀç, éççmç,
Mççí<ç, Òçcççín, JçÌJçC³ç&, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, sçÆo&, cçÓ®sç&, DçbiçYçbiç,
çÆvçêç, DçjçÆlç, Dçbiçmçço, DçççÆo GHçêJç (JççiYçìç®çç³ç& vçí Fvníb uç#çCç
kçÀnç nÌ ~) GlHçVç nçílçí nÌ ~
³çn ûçbLççÇ çÆJçmçHç& DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀçÆHçÊçpç (kçÀo&cç) kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
kçÀHçÀçÆHçÊçb ÒçkçáÀçÆHçÊçb yçuçJçlçd mJçívç nílçávçç ~
çÆJçmçHç&lçlkçÀoíMçí lçá Òçkçwuçío³ççÆlç oíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 21/37 )
o mJçnílçá mçí kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç yçuçJççvç nçíkçÀj kçÀHçÀ-çÆHçÊçpç (kçÀo&cç)
çÆJçmçHç& GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o Fmç çÆJçmçHç& cçíb kçwuçíoççÆOçkçw³ç jnlçç nÌ~
kçÀHçÀçÆHçÊçpç (kçÀo&cç) kçíÀ uç#çCç :-
lççÆÜkçÀçjç: - MççÇlçpJçj: çÆMçjçíiçá©lJçb oçn: mlçÌçÆcçl³çcç²çJçmçovçb
çÆvçêç lçvêç cççínçíeVçÜí<ç: ÒçuççHççíeçqivçvççMççí oçÌyç&u³çcççqmLçYçíoçí
cçÓ®sç& çÆHçHççmçç ñççílçmççb ÒçuçíHççí pçç[îççÆcççqvê³ççCççb
Òçç³ççíHçJçíMçvçcç²çÆJç#çíHççíe²cçoçí&ejçÆlçjçÌlmçákçw³çb ®ççíHçpçç³çlçí,
Òçç³ç½ççcççMç³çí çÆJçmçHç&l³çuçmçkçÀ SkçÀoíMçûççnçÇ ®ç, ³ççqmcçb½ççJçkçÀçMçí
78 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆJçmçHççí& çÆJçmçHç&çÆlç mççíeJçkçÀçMççí jkçwlçHççÇlçHççC[áçÆHç[kçÀçJçkçÀçÇCç& FJç
cçí®çkçÀçYç:kçÀçuççí cççÆuçvç: çqmvçiOççí yçná<cçç içá©: çqmlççÆcçlçJçíovç:
éç³çlçácççvçd içcYççÇjHççkçÀçí çÆvçjçñççJç: MççÇIç´kçwuçío:
çÆmJçVççqkçwuçVçHçÓçÆlçcççbmçlJçkçÀd ¬çÀcçíCççuHç©kçÀd
Hçjçcç=äçíeJçoçdzç&lçí kçÀo&cç FJççJçHççÇçÆ[lççíevlçjb
Òç³ç®sl³çáHççqkçwuçVçHçÓçÆlçcççbmçl³ççiççÇ çÆmçjçmvçç³çámçboMççÇ& kçáÀCçHçiçvOççÇ ®ç
YçJççÆlç mçb%ççmcç=çÆlçnvlçç ®ç lçb kçÀo&cççÆJçmçHç&HçjçÇlçcççÆ®ççÆkçÀlm³çb
çÆJçÐççlçd~
( ®ç. çÆ®ç. 21/ 38)
kçÀHçÀçÆHçÊççppJçj: mlçcYççí çÆvçêç lçvêç çÆMçjçí©pç: ~
DçbiççJçmççoçÆJç#çíHççÌ ÒçuçíHççjçí®çkçÀYç´cçç: ~~
cçÓ®sç&çqivçnççÆvçYçí&oçíemLvççb çÆHçHççmçíçqvê³çiççÌjJçcçd ~
DççcççíHçJçíMçvçb uçíHç: ñççílçmççb mç ®ç mçHç&çÆlç ~~
Òçç³çíCççcççMç³çíiç="VçíkçÀoíMçb vç ®çççÆlç©kçÀd ~
çÆHçìkçÌÀjJçkçÀçÇCççí&eçÆlçHççÇlçuççíçÆnlçHççC[ájÌ: ~~
cçí®çkçÀçYççíeçÆmçlçb çqmvçiOççí cççÆuçvç: MççíHçÀJççlçd içá©: ~
çqmvçiOççíeçÆmçlççí cçí®çkçÀçYççí cççÆuçvç: MççíLçJççvçd içá©: ~
içcYççÇjHççkçÀ: Òççp³ççí<cçç mHç=ä: çqkçwuçVççíeJçoçdzç&lçí ~~
Hç¹Jç®sçÇCç&cççbmç½ç mHçämvçç³çáçÆmçjçiçCç:~
MçJçiççqvOç½ç JççÇmçHç&: kçÀo&cççK³çcçáMççqvlç lçcçd ~
( cçç. çÆvç.) (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 47)
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç Dçjçí®çkçÀ, MççÇlç HçÓJç&kçÀ pJçj, lçvêç, lç=<Cçç
SJçb oçÌyç&u³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dçbiçoçn, Dçbiçmçço, Dçbiçcço&, DçbiççÆJç#çíHç ³çí GlHçVç nçílçí nÌ ~
o DççÌlmçákçw³ç (GlmçákçÀlçç), DçjçÆlç, Yç´cç SJçb cçÓ®sç& GlHçVç nçílççÇ
nÌ ~
o çÆMçjçíiççÌjJç SJçb çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççqmLç³ççíb cçíb YçíovçJçlç HççÇæ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ÒçuççHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ñççílçmççíb cçíb GHçuçíHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fçqvê³ç pç[lçç DçLçç&lç yççÆOçjlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Fmç kçÀçjCç
Fçqvê³ç mJç-çÆJç<ç³ççíb kçÀç DççkçÀuçvç kçÀj vçnçÇb Hççlçí nÌ; GvçkçíÀ
Mççqkçwlç kçÀç Nnçmç nçílçç nÌ~
o Òçç³ççíHçJçíMçvç (GHçJççmç ³çç Òçç³ç: cçuç l³ççiçlçí jnvçç), ( Fmç
Mçyo kçÀç HççþYçío DççcççíHçJçíMçvç YççÇ nÌ ~ FmçkçÀç DçLç& Òçç³ç:
Dççcç³çákçwlç cçuç kçÀç l³ççiç kçÀjvçç nÌ ) Fmç Mçyo mçí cçuçl³ççiç
kçÀjvçç ³çnçÇ DçLç& ³çnçB GçÆ®çlç nÌ~
o ³çn çÆJçmçHç& DççcççMç³ççítJç nÌ ~
Rog Nidan-
o MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ SkçÀ DçJç³çJç Hçj ³çn Dçç¬çÀcçCç kçÀjlçç nÌ ~
o Fmç mLççvç Hçj Dççjkçwlçlçç, HççÇlçJçCç& ³çç éçílçJçCç& kçÀçÇ çÆHççÆ[kçÀçSíb
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o ³çn mLççvç cçí®çkçÀ kçíÀ JçCç& mçcççvç, kçÀçuçç, cççÆuçvç, çqmvçiOç,
Dçl³çvlç G<Cç, içá©, DçuHç Jçíovçç³çákçwlç, MççíLç ³çákçwlç, ñççJç
çÆJçjçÆnlç, pçuo nçÇ iççÇuçç nçívçí Jççuçç nçílçç nÌ~
o Fmç çÆJçmçHç& kçíÀ mLççvç kçÀçÇ l®ç®çç DççÌj cççbmç cçíb mJçío lçLçç
kçwuçío mçí oáiç¥Oç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o OççÇjí-OççÇjí mçí FmçkçÀçÇ Jçíovçç kçÀcç nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
o Fmç kçÀo&cç çÆJçmçHç& kçíÀ mLççvç Hçj Dçiçj nçLççíb mçí mHçMç& çÆkçÀ³çç
pçç³ç lççí Gmç mLççvç kçÀçÇ lJç®çç HçÀìvçí ³çç kçÀìvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o Dçiçj oyçç³çç pçç³ç lççí JçnçB çÆkçÀ®çæ[ kçÀçÇ YççBçÆlç iç[d[ç yçvç
pççlçç nÌ~
o Fmç mLççvç mçí kçwuçío ³çákçwlç cççbmç çÆvçkçÀuçvçí uçiçlçç nÌ~
o Fmç Jç´Cç kçíÀ mLççvç kçÀçÇ çÆmçjç lçLçç mvçç³çá çÆoKçvçí uçiçlçí nÌ~
o Fmçmçí kçáÀCçHçiçbOç (mç[í náS Òçílç kçÀçÇ içbOç) Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o ³çn çÆJçmçHç& mçb%çç DççÌj mcç=çÆlç kçÀç vççMç kçÀjlçç nÌ~
o ³çn DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
DççÆYçIççlçpç (#çlçpç -cçç. çÆvç.) çÆJçmçHç& kçíÀ nílçÓ :-
yççÔ³çnílççí: #çlççlçd ¬çáÀ×: mçjkçwlçb çÆHçÊçcççÇj³çvçd ~
JççÇmçHç¥ cçç©lç: kçáÀ³çç&lkçáÀuçlLçmç¢MçÌçƽçlçcçd ~~
mHçÀçíìÌ: MççíLçpJçj©pççoçnç{îçb M³ççJçMççíçÆCçlçcçd ~
cçç. çÆvç. (Dç. Ë. çÆvç. 13/ 65-66)
o Mçm$ç, uççþçÇ DçççÆo yççÔ³ç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç
çÆHçÊç oçí<ç kçÀçí jkçwlç mççÆnlç oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ #çlçpç çÆJçmçHç& GlHçVç
kçÀjlçç nÌ~
o Fmç çÆJçmçHç& cçíb kçáÀuçLççÇ kçíÀ mç¢Mç kçÀçuçí SJçb uççuç JçCç& kçÀçÇ
çÆHççÆ[kçÀç³çíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb MççíLç, pJçj, Jçíovçç lçLçç oçn ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
çÆJçmçHç& kçíÀ GHçêJç :-
pJçjççÆlçmççjçÌ JçcçLçámlJç*dcççbmçojCçb kçwuçcç: ~
Dçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÌ ®ç çÆJçmçHçç&CççcçáHçêJçç: ~~
cçç. çÆvç.
GHçêJçmlçá Kçuçá jçíiççíÊçjkçÀçuçpççí jçíiççÞç³ççí jçíiç SJç
mLçÓuççíeCçáJçç& ....~~ (®ç. çÆ®ç. 21/40 )
çÆJçmçHç& kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
çÆmçO³ççqvlç JççlçkçÀHçÀçÆHçÊçkç=Àlçç çÆJçmçHçç&: mçJçç&lcçkçÀ: #çlçkç=Àlç½ç vç
çÆmççÆ×cçíçÆlç~
79 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆHçÊççlcçkçÀçíepçvçJçHçá½ç YçJçíomççO³ç: kç=À®s^ç½ç cçcç&mçá YçJççqvlç kç=À®s^mççO³çç: ~~ (mçá. çÆvç. 10/7-8)
çÆn mçJç& SJç ~~ çÆJçmçHç& mççO³ç :-
cçç. çÆvç. SkçÀoçí<çpç çÆJçmçHç& lçLçç GHçêJç çÆJçjçÆnlç ÜbÜpç çÆJçmçHç& mççO³ç nçílçí
Hç=Lçioçí<çÌm$ç³ç: mççO³çç ÜvÜpçç½ççvçáHçêJçç: ~ nÌ~
DçmççO³ççÌ #çlçmçJççí&lLççÌ mçJçí& ®çç¬çÀçvlçcçcç&kçÀç: ~~ çÆJçmçHç& DçmççO³ç :-
MççÇCç&mvçç³çáçÆmçjçcççbmçç: ÒççqkçwuçVçç: MçJçiçvOç³ç: ~~ #çlçpç, çÆ$çoçí<çpç, cçcç& iççÆlç ÒççHlç çÆJçmçHç&, çÆmçjç-mvçç³çá-cççbmç cçíb
(Dç. Ë. çÆvç. 13/ 67-68) kçwuçío GlHçVç nçí, kçáÀvçHçiçbOç kçíÀ çÆJçmçHç& DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
lç$ç JççlççÆHçÊçMuçí<cççÆvççÆcçÊçç çÆJçmçHçç&m$ç³ç: mççO³çç YçJççqvlç: $³ççÆOç<þçvçb ®ç lçb Òççnáyçç&Ô³ççvlç©Yç³ççÞç³ççlçd ~~
DççqivçkçÀo&cççK³ççÌ HçávçjvçáHçmç=äí cçcç&çÆCç DçvçáHçiçlçí Jçç ³çLççíÊçjb ®ç oá:mççO³çç:..........~
çÆmçjçmvçç³çácççbmçkçwuçíoí mççOççjCççƬçÀ³çççÆYç©YççJçíJççY³çm³çcççvççÌ (Dç. Ë. çÆvç. 13/43)
ÒçMçççqvlçcççHçÐçí³ççlççcçd DçvççojçíHç¬çÀçvlç: o yççÔ³çmLççvç- lJç®çç, DçY³çvlçj- Dçblçmlç: DçJç³çJç jkçwlçççÆo
Hçávçmlç³ççíjv³çlçjçí nv³ççod oíncçç½çíJççMççÇçÆJç<çJçlçd; lçLçç Oççlçá DççÌj GYç³ç- lJç®çç DççÌj DçY³çvlçj DçJç³çJç ³çí lççÇvç
ûççqvLççÆJçmçHç&cçpççlççíHçêJçcççjYçílç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçácçd, çÆJçmçHç& kçíÀ DççÆOç<þçvç nÌ ~
GHçêJççíHçêálçb lJçívçb HççÆjnjílçd; mççÆVçHççlçpçb lçá o Fvç lççÇvç mLççvççíb cçíb GlHçVç náDçç çÆJçmçHç& GÊçjçíÊçj DçmççO³ç
mçJç&OççlJçvçmçççÆjlJççoçMçákçÀççÆjlJçççÆÜ©×çíHç¬çÀcçlJçç®®ççmççO³çb nçílçç nÌ ~
çÆJçÐççlçd ~ çÆJçmçHç& kçíÀ DççÆjä uç#çCç :-
(®ç. çÆ®ç. 21/ 42) çÆJçmçHç&: kçÀçmçJçÌJçC³ç&pJçjcçÓ®sç&biçYçbiçJççvçd ~
M³ççJçb mçuççíçÆnlçcççÆlçpJçjoçnHççkçbÀ mHçÀçíìÌ: Yç´cççm³çMççí<çËuuççmç oínmççoççÆlçmççjJççvçd ~~
kçáÀuçlLçmç¢MçÌjçÆmçlç½ç kçÀçÇCç&cçd ~ ( Dç.Ë. Mçç. 5 /97 )
çÆmçO³ççqvlç JççlçkçÀHçÀçÆHçÊçkç=Àlçç çÆJçmçHçç&: mçJçç&lcçkçÀ: kçÀçmç, JçÌJçC³ç&, pJçj, cçÓ®sç&, DçbiçYçbiç, Yç´cç, cçáKçMççí<ç, Ëuuççmç,
#çlçkç=Àlç½ç vç çÆmççÆ×cçíçÆlç ~~ Dçbiçmçço DççÌj DççÆlçmççj ³çí uç#çCç çÆJçmçHç& cçíb GlHçVç nçívçç DççÆjä mçá®çkçÀ
HçÌÊçççÆvçuççJççÆHç ®ç oçÆMç&lçHçÓJç&çÆuç²çÌ mçJçí& ®ç cçcç&mçá YçJççqvlç çÆn nçílçç nÌ ~


çÆJçmçHç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç

Rog Nidan- 80 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆJçêçÆOç
14
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
mçÓ. 17, çÆvç.9 çÆvç. 11 çÆvç. 11

J³ççK³çç:- o Hç³çá&çÆ<çlç DçVçmçíJçvç, MççÇlç, G<Cç, ©#ç, Mçá<kçÀ lçLçç çÆJçoççÆn

oáäjkçwlçççÆlçcçç$çlJççlçd mç JçÌ MççÇIçb́ çÆJçoÔ³çlçí ~ DçVç kçÀç DççÆlç mçíJçvç kçÀjvçç ~
lçlç:MççÇIç´çÆJçoççÆnlJçççÆÜêOççÇl³ççÆYçOççdzçlçí ~~ o çÆJç©×çMçvç, çÆJç<çcççMçvç, mçbçqkçwuçä Yççípçvç, DçpççÇCçç&Mçvç
( ®ç.mçÓ. 17 / 95) kçÀjvçç~
oÓ<ì jkçwlç kçÀçÇ cçç$çç cçíb Jç=çÆ× nçívçí mçí MççÇIç´´ çÆJçoçn GlHçVç nçílçç nÌ ~ o J³ççHçVç (mçæ[ç náDçç) cçÐç mçíJçvç, DççÆlçcçÐçHççvç kçÀjvçç~
jkçwlç kçíÀ MççÇIç´ çÆJçoçnçÇ nçívçí kçÀçí çÆJçêçÆOç kçÀnlçí nÌ ~ FmçkçíÀ kçÀçjCç lJç®çç o JçíiçmçbOççjCç, DççÆlçJ³çç³ççcç, DççÆlçYççj Gþçvçç, DççÆlçÞçcç,
Hçj yççÔ³çlç: DçLçJçç DçY³çvlçj DçJç³çJç cçíb yçæ[í DççkçÀçj kçÀç Jç´CçMççíLç DççÆlç®çb¬çÀcçCç, DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç~
GlHçVç nçílçç nÌ ~ o TB®ççÇ-vççÇ®ççÇ ³çç ìíæ{çÇ-cçíæ{çÇ Mç³³çç Hçj vççÇbo uçívçç~
çÆJçêçÆOç kçíÀ nílçÓ :- çÆJçêçÆOç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:-
YçákçwlçÌ: Hç³çá&çÆ<çlççl³çá<Cç©#çMçá<kçÀçÆJçoççÆnçÆYç: ~ J³ççOççÇ vççcç çÆJçêçÆOç
çÆpçïçMç³³çççÆJç®çíäççÆYçmlçÌmlç̽ççmç=kçwÒçoá<çCçÌ: ~~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oáälJç*dcççbmçcçíoçíeçqmLçmvçç³Jçmç=kçwkçÀC[jçÞç³ç: ~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
³ç MççíHçÀçí yççÆnjvlçJçç& cçnçcçÓuççí cçnç©pç: ~~ J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
(Dç.Ë.çÆvç.11/1-2) oÓ<³ç lJç®çç
MççÇlçkçÀçVççÆJçoçÔ³çá<Cç©#çMçá<kçÀççÆlçYççípçvççlçd ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
çÆJç©×çpççÇCç&mçbçqkçwuçäçÆJç<çcççmççlc³çYççípçvççlçd ~~ oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn ñççílçmç
J³ççHçVçyçnácçÐçlJççÜíiçmçbOççjCçç®s^cççlçd ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç
çÆpçïçJ³çç³ççcçMç³çvççoçÆlçYççjçOJçcçÌLçávççlçd ~~ Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
( ®ç.mçÓ. 17 /91-92 ) GtJçmLççvç DççcççMç³ç
DççY³çvlçjçvçlçmlçáOJç¥ çÆJçêOççÇvçd HççÆj®ç#çlçí ~ DççÆOç<þçvç lJç®çç
içáJç&mççlc³ççÆJç©×çMçá<kçÀmçbmç=äYççípçvççlçd ~~ mçb®çjCç mLççvç jkçwlçJçn ñççílçmç
DççÆlçJ³çJçç³çJ³çç³ççcçJçíiççIççlççÆJçoççÆnçÆYç: ~ jçíiçcççiç& yççÔ³ç SJçb DçY³çvlçj
Hç=LçkçÀd mçcYçÓ³ç Jçç oçí<çç: kçáÀçÆHçlçç içáucç©çÆHçCçcçd ~~ J³ççqkçwlç çÆJçêçÆOç
JçucççÇkçÀJçlmçcçáVç×cçvlç: kçáÀJç&çqvlç çÆJçêçÆOçcçd ~ Yçío (6) Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀ, mççÆVçHççlçpç, jkçwlçpç,
(mçá. çÆvç. 9/ 15-16) #çlçpç
mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ
lJçûçkçwlçcççbmçcçíoçbçÆmç Òçoá<³çççqmLçmçcçççÆÞçlçç: ~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlç, çÆHçÊç,
oçí<çç: MççíHçbÀ MçvçÌIççí¥jb pçvç³çvl³çáçq®s^lçç Yç=Mçcçd ~~
kçÀHçÀ,jkçwlçpç, #çlçpç
cçnçcçÓuçb ©pççvJçlçb Jç=lçb ®ççH³çLçJççee³çlçcçd ~
kçÀ<ìmççO³ç mççÆVçHççlçpç
( mçá. çÆvç. 9 / 4-5)
DçmççO³ç GHçêJç³çákçwlç
çÆJçêçÆOç kçíÀ mççcççv³ç nílçá çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçí nÌ ~

Rog Nidan- 81 Dr. A. S. Dudhamal

 Dçvlç:MçjçÇjí cççbmççmç=içççÆJçMççqvlç ³çoç cçuçç: ~ o DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç kçÀçí Mçm$ç DççÌj Dççqivç kçÀçÇ GHçcçç oíkçÀj
lçoç mçbpçç³çlçí ûççqvLçiç&cYççÇjmLç: mçáoç©Cç: ~~ IççlçkçÀ yçlçç³çç nÌ ~
( ®ç.mçÓ. 17 /93 ) DçY³çvlçj çÆJçêOççÇ kçíÀ mLççvç :-
Fvç nílçáDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç, jkçwlç DççÌj cççbmç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Ëo³çí kçwuççíçqcvç ³çkç=ÀçÆlç HuççÇçqÚ kçáÀ#ççÌ ®ç Jç=kçwkçÀ³ççí: ~
oç©Cç (Dçl³çvlç HççÇ[çoç³çkçÀ) lçLçç içbYççÇj mJç©Hç kçíÀ çÆJçêçÆOç GlHçVç vççY³ççb Jçb#çCç³ççíJçç&eçÆHç yçmlççÌ Jçç lççÇJç´Jçíovç: ~~
kçÀjlçí nÌ ~ oçí<ç DççÌj oÓ<³ççíb kçÀç mçbûçnCç ³çç ûçLçvç nçívçí mçí çÆJçêçÆOç kçÀçí ( ®ç.mçÓ. 17 /94 )
ûçbçÆLç mJç©Hç kçÀnç nÌ ~ içáoí yççqmlçcçáKçí vççY³ççb kçáÀ#ççÌ Jç*d#çCç³ççímlçLçç ~~
çÆJçêçÆOç kçíÀ ÒçkçÀçj :- Jç=kçwkçÀ³ççí³ç&kç=ÀçÆlç HuççÇçqÚ Ëo³çí kçwuççíçqcvç Jçç lçLçç ~
lçcççnáçÆJç&êçÆOçb OççÇjç çÆJç%çí³ç: mç ®ç <ç[dçÆJçOç: ~~ lçí<ççb çÆuç²ççÆvç pçççÆvç³ççod yççÔ³ççÆJçêçÆOçuç#çCçÌ: ~~
Hç=Lçioçí<çÌ: mçcçmlç̽ç #çlçívççH³çmç=pçç lçLçç ~ DççcçHçkçwJçÌ<çCççdzçç®®ç HçkçwJççJç ~
<ç<CççcççÆHç lçí<ççb lçá uç#çCçb mçcÒçJç#³çlçí ~~ (mçá. çÆvç. 9/17-19)
( mçá. çÆvç. 9 / 5-6) vçççÆYçyççqmlç³çkç=ÀlHuççÇnkçwuççícçËlkçáÀçÆ#çJç*d#çCçí ~~
çÆJçêçÆOçb çÆÜçÆJçOççcççnáyçç&Ô³ççcççY³çvlçjçÇ lçLçç ~ m³ççod Jç=kçwkçÀ³ççíjHççvçí ®ç....~
yççÔ³çç lJçkçwmvçç³çácççbmççílLçç kçÀC[jçYçç cçnç©pçç ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 11/5-6)
( ®ç. mçÓ. 17/90) vçççÆYç, yççqmlç, ³çkç=Àlç, HuççÇnç, kçwuççícç, Ëo³ç, kçáÀçÆ#ç, Jçb#çCç, oçívççíb
oçí<çÌ: Hç=LçkçwmçcçáçÆolçÌ: MççíçÆCçlçívç #çlçívç ®ç ~~ Jç=kçwkçÀ DççÌj içáo Fvç mLççvççíb cçíb DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
yççÔ³ççíe$ç lç$ç lç$çç²í oç©Cççí ûççÆLçlççíVçlç: ~ oçí<ç DççÌj nílçÓ vçámççj çÆJçêçÆOç kçíÀ s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
Dççvlçjçí oç©Cçlçjçí içcYççÇjçí içáucçJç×vç: ~~
JçucççÇkçÀJçlmçcçá®s^ç³ççÇ MççÇIç´Iççl³ççqivçMçm$çJçlçd ~ 1)Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
(Dç.Ë.çÆvç.11/3-5) 4)mççÆVçHççlçpç 5)jkçwlçpç 6)#çlçpç
mLççvçmçbÞç³ç kçíÀ Dçvçámççj çÆJçêçÆOç kçíÀ oçí Yçío :-
çÆJçêçÆOç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
1) yççÔ³ç 2) DçY³çvlçj
mçJçç&mçá ®ç cçn®sÓuçb çÆJçêOççÇ<çÓHçpçç³çlçí ~~
çÆJçêçÆOç kçíÀ s: ÒçkçÀçj :- ( ®ç.mçÓ. 17 /97 )
1) Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç Jççlçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ uç#çCç:-
kç=À<Cççíe©Cççí Jçç Hç©<ççí Yç=Mçcçl³çLç&Jçíovç: ~
4)mççÆVçHççlçpç 5)#çlçpç 6) jkçwlçpç
çÆ®çjçílLççvçÒçHççkçÀ½ç çÆJçêçÆOçJçç&lçmçcYçJç: ~~
1) yççÔ³ç çÆJçêçÆOç:- (mçá. çÆvç. 9/7)
o yççÔ³ç çÆJçêçÆOç lJç®çç, mvçç³çá DççÌj cççbmç Oççlçá cçíb GlHçVç nçílççÇ ...JççlççÊç$çççÆlç©kçÀd ~
nÌ~ M³ççJçç©CççƽçjçílLççvçHççkçÀçí çÆJç<çcçmçbçqmLççÆlç: ~~
o ³çn kçÀC[jç kçíÀ (mLçÓuç mvçç³çá) DççkçÀçj kçÀçÇ ûççÆLçlç SJçb (Dç. Ë. çÆvç.11/6)
GlmçíOç ³çákçwlç lçLçç Dçl³çvlç kçÀäÒço nçílççÇ nÌ~ J³çOç®síoYç´cççvççnmHçvovçmçHç&CçMçyoJççvçd ~
2) DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç:- J³çOç®síoYç´cççvççnMçyomHçáÀjCçmçHç&CçÌ: ~~
o MçjçÇj DçJç³çJç kçíÀ DçY³çvlçj cçíb jkçwlç DççÌj cççbmç Oççlçá kçíÀ ( ®ç.mçÓ. 17 /96 )
DççÞç³ç mçí DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ o Jççlçpç çÆJçêçÆOç çÆJç<çcççkçÀçj SJçb M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ~
o DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç yççÔ³ç çÆJçêçÆOç mçí YççÇ oç©Cç, içcYççÇj nçílççÇ nÌ ~ o ³çn çÆ®çjkçÀçjçÇ (OççÇjí-OççÇjí yçæ{vçç) DççÌj çÆ®çjHççkçÀçÇ (oíj mçí
o ³çn içáucç kçíÀ mçcççvç kçÀþçíj, JçucççÇkçÀ kçíÀ pçÌmçí GYççj ³çákçwlç HçkçÀvçíJççuçç) nçílççÇ nÌ~
DççÌj MççÇIç´ cççjkçÀ nçílçç nÌ~ o Fmçcçíb síovçJçlç ³çç YçíovçJçlç lççÇJç´ HççÇ[ç nçílççÇ nÌ ~

Rog Nidan- 82 Dr. A. S. Dudhamal

 o Yç´cç, Dççvççn, mHçáÀjCç, mçMçyolçç DçççÆo uç#çCç Jççlçpç çÆJçêçÆOç
cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
Jççlçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ ñççJç kçÀç mJç©Hç :-
lçvçá ©#çç©Cçb M³ççJçb HçÀíçÆvçuçb JççlççÆJçêOççÇ ~~
( ®ç. mçÓ. 17 /99)
o Jççlçpç çÆJçêçÆOç cçíb GlHçVç ñççJç M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀç, ©#ç
SJçb HçíÀçÆvçuç nçílçç nÌ ~
çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç :-
HçkçwJççíoácyçjmç¹çMç: M³ççJççí Jçç pJçjoçnJççvçd ~
çÆ#çÒççílLççvçÒçHççkçÀ½ç çÆJçêçÆOçJçç&lçmçcYçJç: ~~
(mçá. çÆvç. 9/8)
jkçwlçlççcç´ççÆmçlç: çÆHçÊççlç=CcççínpJçjoçnJççvçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 11/7)
çÆ#çÒççílLççvçÒçHççkçÀ½ç ...~ ...HçÌçÆÊçkçÀçÇb lç=<CççoçncççíncçopJçjÌ:~~
( ®ç. mçÓ. 17 /96 )
o çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç Dççjkçwlç-lççcç´-kç=À<Cç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o ³çn lç=<Cçç, cççín, pJçj DççÌj oçn Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç nçílççÇ
nÌ~
o ³çn DççMçákçÀçjçÇ nçívçí mçí MççÇIç´lçç mçí GlHçVç nçíkçÀj lççÇJç´ iççÆlç mçí
HçÌÀuç pççlççÇ nÌ ~
o FmçkçÀç MççÇIç´lçç mçí HççkçÀ nçílçç nÌ ~
çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ ñççJç kçÀç mJç©Hç :-
çÆlçuçcçç<çkçáÀuçlLççíomççÆVçYçb çÆHçÊççÆJçêOççÇ ~~
( ®ç. mçÓ. 17 /99 )
o çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç cçíb GlHçVç ñççJç çÆlçuç, cçç<ç ³çç kçáÀuçLççÇ kçíÀ
kçwJççLç mç¢Mç ñççJç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀpç çÆJçêçÆOç :-
MçjçJçmç¢Mç: HççC[á: MççÇlç: mlçyOççíeuHçJçíovç: ~
çÆ®çjçílLççvçÒçHççkçÀ½ç mçkçÀC[á½ç kçÀHçÀçíçqlLçlç: ~~
(mçá. çÆvç. 9/9)
.....HççC[á: kçÀC[Ó³çákçwlç: kçÀHçÀçlç ~
mççílkçwuçíMçMççÇlçmlçcYçpç=cYççjçí®çkçÀiççÌjJç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 11/8)
çÆ®çjçílLççvçÒçHççkçÀ½ç ....~
pç=cYççílkçwuçíMçç©çÆ®çmlçcYçMççÇlçkçÌÀ: MuçÌçq<cçkçÀçÇb çÆJçoá: ~~
( ®ç. mçÓ. 17 /97 )
o kçÀHçÀpç çÆJçêçÆOç éçílç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o ³çn çÆ®çjkçÀçjçÇ, çÆ®çjHççkçÀçÇ SJçb kçÀC[Ó³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
Rog Nidan-
o Fmçcçíb pç=cYçç, GlkçwuçíMç, Dç©çÆ®ç, MççÇlçkçÀ (mççÆo&), DçççÆo
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
kçÀHçÀpç çÆJçêçÆOç kçíÀ ñççJç kçÀç mJç©Hç :-
Þuçíçq<cçkçÀçÇ ñçJççÆlç éçílçb çÆHççq®suçb yçnuçb yçná ~~
( ®ç.mçÓ. 17 /100)
o kçÀHçÀpç çÆJçêçÆOç cçíb GlHçVç ñççJç éçílç, çÆHççq®suç, mççvê DççÌj
cçç$çç cçíb DççÆOçkçÀ nçílçç nÌ ~
mççÆVçHççlçpç çÆJçêçÆOç:-
vççvççJçCç&©pççñççJççí Iççìçuççí çÆJç<çcççí cçnçvçd ~~
çÆJç<çcçb H箳çlçí ®çççÆHç çÆJçêçÆOç: mçççÆVçHçççÆlçkçÀ: ~
(mçá. çÆvç. 9/10-11)
......mç¹çÇCç&: mççÆVçHççlçlç: ~ ( Dç. Ë. çÆvç. 11/9)
o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç mççÆVçHççlçpç çÆJçêçÆOç cçíb GlHçVç
nçílçí nÌ~
mççÆVçHççlçpç çÆJçêçÆOç cçíb ñççJç kçÀç mJç©Hç :-
uç#çCçb mçJç&cçíJçÌlçtpçlçí mçççÆVçHçççÆlçkçÀçÇ ~~
( ®ç.mçÓ. 17 /100)
o mççÆVçHççlçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ ñççJç cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç
çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~
jkçwlçpç çÆJçêçÆOç :-
kç=À<CçmHçÀçíìçJç=lç: M³ççJçlççÇJç´oçnpJçj: ~
çÆHçÊççÆuç²çíemç=pçç yççÔ³ç: m$ççÇCççcçíJç lçLççeevlçj ~~
(Dç.Ë.çÆvç.11/10)
o jkçwlçpç çÆJçêçÆOç kçÀçuçí JçCç& kçíÀ mHçÀçíì mçí J³ççHlç M³ççJç JçCç&
³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn Dçl³çvlç oçn SJçb HççÇ[çkçÀj lçLçç lççÇJç´ pJçj mçí ³çákçwlç nçílççÇ
nÌ ~
o jkçwlçpç çÆJçêçÆOç pçyç Hçá©<ççíb cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ, lçyç GmçkçíÀ
uç#çCç yççÔ³ç çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~
pçyç ³çn çqm$ç³ççíb cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ, lçyç FmçkçíÀ uç#çCç DçY³çvlçj
çÆHçÊçpç çÆJçêçÆOç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~
#çlçpç çÆJçêçÆOç :-
lçÌmlçÌYçç&JçjçÆYçnlçí #çlçí JççeHçL³çmçíJçvç: ~~
#çlççí<cçç Jçç³çáçÆJçmç=lç: mçjkçwlçb çÆHçÊçcççÇj³çílçd ~
pJçjlç=<Cçç ®ç oçn½ç pçç³çlçí lçm³ç oíçÆnvç: ~~
S<ç çÆJçêçÆOçjçiçvlçá: çÆHçÊççÆJçêçÆOçuç#çCç: ~
(mçá. çÆvç. 9/7)
Mçm$ççÐçÌjçÆYçIççlçívç #çlçí JççeH³çL³çkçÀççÆjCç: ~
83 Dr. A. S. Dudhamal
 #çlççí<cççí Jçç³çáçÆJççÆ#çHlç: mçjkçwlçb çÆHçÊçcççÇj³çvçd ~~ çÆuç²çÆJçMçí<çcçáHçoí#³ççcç:lç$ç ÒçOççvçcçcç&pçç³ççb çÆJçêO³ççb
çÆHçÊççmç=iuç#çCçb kçáÀ³çç&çÆÜêçÆOçb YçÓ³ç&HçêJçcçd ~ Ë×fvçlçcçkçÀÒçcççínkçÀçmçéççmçç:, kçwuççícçpçç³ççb çÆHçHççmçç
(Dç.Ë.çÆvç.11/11) cçáKçMççí<çiçuçûçnç:, ³çkç=Àppçç³ççb éççmç:, HuççÇnpçç³ççcçá®sdJççmççíHçjçíOç:,
o Mçm$ç, DççÆYçIççlç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí Jç´Cç mçí HççÇçÆ[lç náS cçvçá<³ç kçáÀçÆ#çpçç³ççb kçáÀçÆ#çHççéçç&vlçjçbmçMçÓuçb Jç=kçwkçÀpçç³ççb Hç=< þkçÀçÆìûçn:, vçççÆYçpçç³ççb
mçí DçHçL³çkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç kçÀjvçí mçí Jç´Cç nçí pççlçç çÆnkçwkçÀç, Jçb#çCçpçç³ççb mççqkçwLçmçço:, yççqmlçpçç³ççb kç=À®s^HçÓçÆlçcçÓ$çJç®ç&mlJçb
nÌ~ ®çíçÆlç ~~
o Fmç Jç´Cç mçí GlHçVç G<cçç (çÆHçÊç) kçíÀ mççLç Jçç³çá mçcçáçq®s&lç ( ®ç.mçÓ. 17 /101 )
nçíkçÀj mççJç&oÌçÆnkçÀ nçí pççlççÇ nÌ~ lçí<çÓHçêJçYçío½ç mcç=lççíeçÆOç<þçvçYçíolç: ~~
o Jçç³çá mçí oÓ<ì náDçç çÆHçÊç, jkçwlç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj #çlçpç vççY³ççb çÆnOcçç, YçJçíÜmlççÌ cçÓ$çb kç=À®s^íCç HçÓçÆlç ®ç ~
çÆJçêçÆOç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ éççmççí ³çkç=ÀçÆlç, jçíOçmlçá HuççÇÚîçá®sçmçm³ç, lç=ìd Hçávç: ~~
o Fmçcçíb pJçj, lç=<Cçç, oçn pçÌmçí jkçwlç DççÌj çÆHçÊç kçíÀ mçb³çákçwlç içuçûçn½ç kçwuççíçqcvç, m³ççlmçJçç&²Òçûçnçí ËçÆo ~
uç#çCç lçLçç DçvçíkçÀ GHçêJç GlHçVç nçílçí nÌ~ ÒçcççínmlçcçkçÀ: kçÀçmççí Ëo³çí Içfvçb J³çLçç ~~
o Fmç çÆJçêçÆOç kçÀçí mçáÞçálçç®çç³ç& vçí Dççiçvlçápç çÆJçêçÆOç kçÀnç nÌ~ kçáÀçÆ#çHççéç&vlçjçbmçççÆlç&: kçáÀ#ççJççìçíHçpçvcç ®ç ~
çÆJçêçÆOç kçÀçÇ DççcçççÆo DçJçmLçç :- mçkçwLvççíûç&nçí Jç*d#çCç³ççíJç&=kçwkçÀ³ççí: kçÀçÆìHç=<þ³ççí: ~~
DççcçHçkçwJççÆJçoiOçlJçb MççíHçÀJçoççÆoMçílçd ~~ Hççéç&³ççí½ç J³çLçç Hçç³ççÌ HçJçvçm³ç çÆvçjçíOçvçcçd ~
(Dç.Ë.çÆvç.11/15) (Dç.Ë.çÆvç.11/12-15)
çÆJçêçÆOç kçíÀ Dççcç-H箳çcççvç-HçkçwJç DççJçmLçç kçíÀ uç#çCç Jç´CçMççíLç kçÀçÇ MçjçÇj DçJç³çJç kçíÀ Dçvçámççj Dçuçiç-Dçuçiç mLççvççíb Hçj çÆJçêçÆOç GlHçVç
DçJçmLçç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~ nçílççÇ nÌ ~ Fvç mLççvççíb kçíÀ Dçvçámççj çÆJçêçÆOç kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç (mçáÞçálç SJçb
DçvlççÆJç&êçÆOç kçíÀ ñççJç kçíÀ cççiç& :- ®çjkçÀ) (GHçêJç: JççiYçì) GlHçVç nçílçí nÌ ~
HçkçwJçÒççÆYçVççmçÓOJç&pççmçá cçáKççlçd ñççJç: ñçJççÆlç, DçOççípççmçá
içáoçlçd, GYç³çlçmlçá vçççÆYçpççmçá ~~ mLççvç GHçêJç
( ®ç.mçÓ. 17 /102 ) vççYççÇ çÆnkçwkçÀç
vççYçí©OJç& cçáKççlHçkçwJçç: ÒçñçJçvl³çOçjí içáoçlçd ~ yççqmlç cçÓ$çkç=À®s^, HçÓ³ç cçÓ$çlçç
içáoçm³ççVçççÆYçpççí ...~~ (Dç.Ë.çÆvç.11/16) ³çkç=Àlç éççmç
o vçççÆYç kçíÀ TOJç& Yççiç cçíb GlHçVç çÆJçêçÆOç kçÀç Yçío nçívçí Hçj HçÓ³çñççJç HuççÇnç éççmççJçjçíOç
cçáKçcççiç& mçí çÆvçkçÀuçlçç nÌ~ kçwuççícç kçÀCþçJçjçíOç, içuçûçn, lç=<Cçç, cçáKç Mçá<kçÀlçç
o DçOççílç: GlHçVç çÆJçêçÆOç³ççíb kçÀç Yçío nçívçí Hçj HçÓ³çñççJç içáocççiç& mçí Ëo³ç mçJçç&biç ûçn, cççín, lçcçkçÀéççmç, kçÀçmç,
çÆvçkçÀuçlçç nÌ~ Ëo³ç cçíb Içfvç (ËodêJç?) lçLçç HççÇ[ç
o Dçv$çiçlç çÆJçêçÆOç kçÀç HçÓ³çñççJç cçáKç SJçb içáo oçívççíb cççiç& mçí çÆvçkçÀuçlçç nÌ~ kçáÀçÆ#ç kçáÀçÆ#ç MçÓuç, DçbmçHçÀuçkçÀ DççÌj HçMçá&kçÀç MçÓuç,
DçY³çvlçj çÆJçêçÆOç kçíÀ uç#çCç:- kçáÀçÆ#ç DççìçíHç
içáoí JççlççÆvçjçíOçmlçá yçmlççÌ kç=À®s^çuHçcçÓ$çlçç ~ Jçb#çCç mççqkçwLçûçn, mççqkçwLçmçço
vççY³ççb çÆnkçwkçÀç lçLççeeìçíHç: kçáÀ#ççÌ cçç©lçkçÀçíHçvçcçd ~~ Jç=kçwkçÀ Hç=<þ-kçÀçÆì DççÌj Hççéç& MçÓuç
kçÀìçÇHç=<þûçnmlççÇJç´çí Jç*d#çCççílLçí lçá çÆJçêOççÌ ~ içáo DçOççíJççlç DçJçjçíOç, cçuççJçjçíOç
Jç=kçwkçÀ³ççí: Hççéç&mç¹çí®ç: HuççÇÚîçá®sdJççmççJçjçíOçvçcçd ~
mçJçç&²ÒçûçnmlççÇJç´çí ËçÆo MçÓuç½ç oç©Cç: ~ DçvlççÆJç&êçÆOç oçí<ç çÆvçCç&³ç kçíÀ uç#çCç:-
éççmççí ³çkç=ÀçÆlç lç=<Cçç ®ç çÆHçHççmçç kçwuççícçpçíeçÆOçkçÀç ~~ içáoçm³ççVçççÆYçpççí çÆJçÐççÎçí<çb kçwuçíoç®®ç çÆJçêOççÌ ~~
( mçá. çÆvç. 9/20-22) ³çLççmJçb Jç´CçJçlçd..............~ (Dç.Ë.çÆvç.11/17)
DçLççmççb çÆJçêOççÇvççb mççO³ççmççO³çlJççÆJçMçí<ç%ççvççLç¥ mLççvçkç=Àlçb Jç´Cç mçí GlHçVç HçÓ³ç kçÀçÇ JçCçç&çÆo Dçvçámççj çÆpçmç lçjn oçí<ç çÆvççƽçlççÇ
Rog Nidan- 84 Dr. A. S. Dudhamal
kçÀjlçí nÌ ~ GmççÇ ÒçkçÀçj mçí DçvlççÆJç&êçÆOç cçíb GlHçVç HçÓ³ç kçÀçÇ oçí<ç çÆvççƽçlççÇ mçÓlççvççb iççÆYç&CççÇvççb Jçç mçcYçJçí®sdJç³çLçáIç&vç: ~
kçÀjvççÇ ®çççÆnS ~ mlçvçí mçoáiOçíeoáiOçí Jçç yççÔ³ççÆJçêçÆOçuç#çCç: ~~
çÆJçêçÆOç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :- vçç[çÇvççb mçÓ#cçJçkçw$ççlkçÀv³ççvççb vç mç pçç³çlçí ~
Gkçwlçç çÆJçêçÆOç³ççí Ô³çílçí lçí<JçmççO³çmlçá mçJç&pç: ~~ (Dç.Ë.çÆvç.11/19-20)
(mçá. çÆvç. 9/14) o iççÆYç&CççÇ ³çç mçáçÆlçkçÀç DçJçmLçç cçíb çÆJçJç=Êç oáiOçJçççÆnvççÇ çÆmçjçDççíb cçíb
.... lç$ç çÆJçJçp³ç&: mççÆVçHççlçpç: ~ oçí<ççíb kçÀç mLççvçmçbÞç³ç nçívçí mçí GlHçVç náS kçÀþçíj MççíLç kçÀçí
HçkçwJççí ËVçççÆYçyççqmlçmLççí çÆYçVççíevlçyç&çÆnjíJç Jçç ~~ mlçvççÆJçêçÆOç kçÀnlçí nÌ~
HçkçwJç½ççvlç: ñçJçvçd Jçkçw$ççlçd #ççÇCçm³ççíHçêJçççqvJçlç:~ o oÓOç çÆJçjnçÇlç ³çç oÓOç³çákçwlç mlçvç cçíb mlçvç çÆJçêçÆOç GlHçVç nçílççÇ
(Dç.Ë.çÆvç.11/18-19) nÌ~
lççmççb ËVçççÆYçyççqmlçpçç: HççÆjHçkçwJçç: mçççÆVçHçççÆlçkçÀçÇ ®ç cçjCçç³ç; o FmçkçíÀ uç#çCç yççÔ³ç çÆJçêçÆOç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~
Mçí<çç: Hçávç: kçáÀMçuçcççMçáÒççÆlçkçÀççÆjCçb çÆ®ççÆkçÀlmçkçÀcççmççÐççíHçMççc³ççqvlç ~ o oáiOçJçççÆnvççÇ çÆmçjçDççíb kçíÀ cçáKç mçá#cç nçívçí mçí (DççÆJçkçÀçÆmçlç)
lçmcççoçÆ®çjçíçqlLçlççb çÆJçêOççÇb Mçm$çmçHç&çÆJçÐçáoçqivçlçáu³ççb kçÀv³ççDççíb kçíÀ mlçvç cçíb çÆJçêçÆOç GlHçVç vçnçÇb nçílçç nÌ ~
mvçínçÆJçjí®çvçÌéçíJççíHç¬çÀcçílçd mçJç&Mççí içáucçJç®®çíçÆlç ~~ lççuçá-çÆJçêçÆOç :-
( ®ç.mçÓ. 17 /103 ) m³ççlçd lççuçáçÆJçêO³ççÆHç oçnjçiçHççkçÀççqvJçlçmlççuçáçÆvç mçç çÆ$çoçí<ççlçd~
o çÆ$çoçí<çpç çÆJçêçÆOç kçÀç DççÌj yççqmlç, Ëo³ç, vçççÆYç Fvç mLççvççíb cçíb (®ç .çÆ®ç. 12 /77)
GlHçVç çÆJçêçÆOç kçÀç HççkçÀ nçíkçÀj Yçío kçÀçí<þ cçíb DçY³çvlçjlç: DççÌj o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí lççuçá cçíb GlHçVç MççíLç kçÀçí lççuçá
lJç®çç kçÀçÇ Dççíj yççÔ³çlç: nçí pçç³ç lççí Jçn DçmççO³ç nçí pççlççÇ nÌ ~ çÆJçêçÆOç kçÀnlçí nÌ~
o DçY³çvlçjlç: HççkçÀ nçíkçÀj Yçío nçí pççvçí mçí HçÓ³ç ñççJç Dçiçj cçáKçcççiç& o ³çn oçn, Dççjkçwlçlçç DççÌj HççkçÀ Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç nçílçç
mçí çÆvçkçÀuçlçç nÌ lççí Jçn çÆJçêçÆOç DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~ nÌ~
o kç=ÀMç, #ççÇCç yçuçJççvç ©iCç lçLçç GHçêJç ³çákçwlç çÆJçêçÆOç YççÇ DçmççO³ç oblç çÆJçêçÆOç :-
nçílççÇ nÌ ~ m³ççod ovlççÆJçêO³ççÆHç ovlçcççbmçí MççíHçÀ:
o ®çjkçÀç®çç³ç& vçí çÆJçêçÆOç kçíÀ Jçíovçç kçÀçÇ lçáuçvçç mçHç& obMç, Mçm$ççIççlç, kçÀHçÀç®sçíçÆCçlçmçgç³ççílLç: ~~
çÆJçÐçálç oçn ³çç Dççqivçoçn mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ Jçíovçç mçí kçÀçÇ nÌ ~ (®ç .çÆ®ç. 12 /78)
o Fmç ÒçkçÀçj kçÀçÇ lççÇJç´ Jçíovçç çÆJçêçÆOç cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ FmççÆuçS pçuo
o oblçcççbmç cçíb kçÀHçÀ DççÌj jkçwlç kçíÀ mçb®ç³ç nçíkçÀj MççíLç GlHçVç nçílçç
mçí pçuo çÆJçêçÆOç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí ®çççÆnS ~ nÌ lççí Gmçí oblç çÆJçêçÆOç kçÀnlçí nÌ ~
mlçvç çÆJçêçÆOç :- o ³çí oçí mLçççÆvçkçÀ çÆJçêçÆOç kçíÀ ÒçkçÀçj ®çjkçÀç®çç³ç& vçí mLçççÆvçkçÀ
SJçícçíJç mlçvççÆmçjç çÆJçJç=lçç: ÒççH³ç ³ççíçÆ<çlççcçd ~~ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí çÆkçÀS nÌ ~
_____________________________________________________________________________

çÆJçêçÆOç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 85 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆJçmHçÀçíì
15
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç. Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 12 çÆvç. 13 53

çÆJçmHçÀçíì kçíÀ nílçÓ :- 2. çÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì :-

kçÀìdJçcuç lççÇ#Cççí<Cç çÆJçoççÆn ©#ç #ççjÌjpççÇCçç&O³çMçvççlçHç̽ç ~
lçLçlçá&oçí<çíCç çÆJçHçá&³çíCç kçáÀH³ççqvlç oçí<çç: HçJçvçço³çmlçá ~~
lJç®çcçççÆÞçl³ç lçí jkçwlçcççbmççmLççÇçÆvç Òçoá<³ç ®ç ~
Iççíjçvçd kçáÀJç&çqvlç çÆJçmHçÀçíìçvçd mçJçç&vçd pJçjHçáj:mçjçvçd ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 1-2)
o kçÀìá, Dçcuç, lççÇ#Cç, G<Cç, çÆJçoçnçÇ, ©#ç SJçb #ççj êJ³ççíb kçÀç
DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçpççÇCçç&Mçvç, DçO³çMçvç kçÀjvçç, DçlççHç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o MççÇlç kçíÀ yçço G<Cç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ ($çÝlçáoçí<ç )
o $çÝlçá kçíÀ çÆJçHçjçÇlç Dçç®çjCç kçÀjvçç ~ ($çÝlçá-çÆJçHç³ç&³çíCç)
çÆJçmHçÀçíì kçÀçÇ mçcÒçççqHlç
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç lççÇvççíb oçí<ç lJç®çç kçíÀ DççÞç³ç mçí
jkçwlç, cççbmç DççÌj DççqmLç kçÀçí oáçÆ<çlç kçÀjkçíÀ pJçj ³çákçwlç çÆJçmHçÀçíì GlHçVç
kçÀjlçí nÌ~
çÆJçmHçÀçíì kçíÀ uç#çCç :-
DççqivçoiOççÆvçYçç: mHçÀçíìç: mçpJçjç çÆHçÊçjkçwlçlç: ~
kçwJççÆ®çlçd mçJç&$ç Jçç oíní mcç=lçç çÆJçmHçÀçíìkçÀç FçÆlç ~~
(mçá. çÆvç. 13/19) (cçç. çÆvç. 53/3)
jkçwlç SJçb çÆHçÊç kçÀçÇ oáçÆä mçí pJçj DççÌj Dççqivç oiOç kçíÀ mçcççvç
çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçívçç ³çí çÆJçmHçÀçíì kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç nÌ ~ çÆJçmHçÀçíì
mççJç&oÌçÆnkçÀ l®ç®çç ³çç mLçççÆvçkçÀ lJç®çç Hçj GlHçVç nçí mçkçÀlçí nÌ~
çÆJçmHçÀçíì kçíÀ ÒçkçÀçj :-
1. Jççlçpç çÆJçmHçÀçíì :-
çÆMçjçí©kçÀd MçÓuçYçÓçƳç<þb pJçjmlç=ìd HçJç&Yçíovçcçd ~
mçkç=À<CçJçCç&lçç ®çíçÆlç JççlççÆJçmHçÀçíìuç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 4)
o Jççlç oá<ìçÇ mçí GlHçVç çÆJçmHçÀçíì kçÀç JçCç& kçÀçuçç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb lççÇJç´ çÆMçj:MçÓuç, pJçj DççÌj lç=<Cçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ~
pJçj oçn ©pçç ñççJç HççkçÀ lç=<CçççÆYçjçqvJçlçcçd ~
HççÇlç uççíçÆnlçJçCç¥ ®ç çÆHçÊççÆJçmHçÀçíìuç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 5)
o çÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ ~
o Fvçcçíb lççÇJç´ Jçíovçç jnlççÇ nÌ DççÌj HççkçÀ nçívçí mçí ñççJç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o ³çí pJçj, oçn, lç=<Cçç, Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç nçílçí nÌ~
3. kçÀHçÀpç çÆJçmHçÀçíì :-
sÐç&jçí®çkçÀ pçç[îçççÆvç kçÀC[Ó kçÀççÆþv³ç HççC[álçç: ~
DçJçíovççƽçjçlçd HççkçÀçÇ mç çÆJçmHçÀçíì: kçÀHçÀçlcçkçÀ: ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 6)
o kçÀHçÀpç çÆJçmHçÀçíì içá©, kçÀççÆþvç DççÌj éçílç JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ ~
o Fvçcçíb kçÀCæ[á jnlçç nÌ uçíçÆkçÀvç MçÓuç GlHçVç vçnçÇb nçílçç ~
o Fvç çÆJçmHçÀçíìçíb kçÀç HççkçÀ oçÇIç& kçÀçuç mçí nçílçç nÌ ~
o Fvçcçíb Dçjçí®çkçÀ lçLçç ®sçÆo& ³çí kçÀHçÀpç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
4. JççlççÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì :-
JççlççÆHçÊçkç=Àlççí ³çmlçá kçáÀ©lçí lççÇJç´Jçíovççcçd ~
(cçç. çÆvç. 53/7 )
o JççlççÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì cçíb lççÇJç´ JçíovççSB nçílççÇ nÌ ~
5. kçÀHçÀJççlçpç çÆJçmHçÀçíì :-
kçÀC[Ó mlçÌçÆcçl³ç içá©çÆYçpçç&vççdzççlçd kçÀHçÀJçççÆlçkçÀcçd ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 7)
o kçÀHçÀJççlçpç çÆJçmHçÀçíì cçíb iççÌjJç, kçÀC[Ó DççÌj mlçÌçÆcçl³ç ³çí uç#çCç
nçílçí nÌ~
6. kçÀHçÀçÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì :-
kçÀC[Óoç&nçí pJçjMsçÆo&jílçÌmlçá kçÀHçÀHçÌçÆÊçkçÀ: ~
(cçç. çÆvç. 53/8 )
o kçÀHçÀçÆHçÊçpç çÆJçmHçÀçíì cçíb kçÀC[Ó, oçn, pJçj DççÌj sçÆo& ³çí
uç#çCç nçílçí nÌ~

Rog Nidan- 86 Dr. A. S. Dudhamal

7. mççÆVçHççlçpç çÆJçmHçÀçíì :- o mçíkçÀ[çíb çÆmç׳ççíiççí kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçí Hçj YççÇ ³çí DçmççO³ç jnlçí
cçO³çí çÆvçcvççíVçlççíevlçí ®ç kçÀçÆþvççíeuHçÒçHççkçÀJççvçd ~ nÌ ~
oçn jçiç lç=<çç cççín ®sçÆo& cçÓ®sç& ©pçç pJçjç: ~~ SkçÀoçí<ççíçqlLçlç: mççO³ç: kç=À®s^mççO³ççí çÆÜoçí<çpç: ~
ÒçuççHççí JçíHçLçámlçvêç mççíemççO³ç: m³ççlçd çÆ$çoçí<çpç: ~~ mçJç&oçí<ççíçqlLçlççí IççíjmlJçmççO³ççí YçÓ³ç&HçêJç: ~~
(cçç. çÆvç. 53/ 8-9) (cçç. çÆvç. 53/ 11)
o mççÆVçHççlçpç çÆJçmHçÀçíì DççjkçwlçJçCç& kçíÀ nçílçí nÌ ~ çÆJçmHçÀçíì kçÀç mççO³ççmççO³çlJç:-
o ³çí cçO³ç cçíb çÆvçcvç DççÌj Dçvlç cçíb GVçlç, kçÀçÆþvç nçílçí nÌ ~ çÆJçmHçÀçíìkçÀ kçÀç mççO³ççmççO³çlJç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o Fvçcçíb oçn lçLçç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
SkçÀoçí<çpç çÆJçmHçÀçíì mççO³ç
o ³çí DçuHç HççkçÀJççvç nçílçí nÌ~
çÆÜoçí<çpç kçÀämççO³ç
o Fmçcçíb pJçj, lç=<Cçç, cççín, sçÆo&, cçá®sç&, ÒçuççHç, kçbÀHç DççÌj
lçvêç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ mççÆVçHççlçpç lçLçç GHçêJç ³çákçwlç DçmççO³ç
SJçb jkçwlçpç çÆJçmHçÀçíì
o mççÆVçHççlçpç çÆJçmHçÀçíì DçmççO³ç nçílçç nÌ~
8. jkçwlçpç çÆJçmHçÀçíì:- çÆJçmHçÀçíìkçÀ :-
jkçwlçç jkçwlçmçcçálLççvçç içá¡çç çÆJçêácçmççÆVçYçç: ~ çÆJçmHçÀçíìkçÀç: mçJç&MçjçÇjiççmlçá mHçÀçíìç:
JçíçÆolçJ³ççmlçá jkçwlçívç HçÌçÆÊçkçíÀvç ®ç nílçávçç ~~ mçjçiçpJçjlç<ç&³çákçwlçç: ~~
vç lçí çÆmççÆ×b mçcçç³çççqvlç çÆmç×̳ççí&içMçlçÌjçÆHç ~ (®ç .çÆ®ç. 12 /90)
(cçç. çÆvç. 53/ 10-11) pJçj SJçb lç=<Cçç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç SJçb mççJç&oÌçÆnkçÀ lJç®çç Hçj
o jkçwlçpç çÆJçmHçÀçíì kçÀç JçCç& içábpçç ³çç çÆJçêácç (cçÓbiçç) kçíÀ mç¢Mç DççjkçwlçJçCç& kçíÀ mHçÀçíì GlHçVç nçívçç ³çí çÆJçmHçÀçíìkçÀ kçíÀ uç#çCç ®çjkçÀç®çç³ç&
Dççjkçwlç nçílçç nÌ ~ vçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí çÆkçÀS nÌ ~
o Fvçcçíb çÆHçÊç DççÌj jkçwlç kçÀçÇ oáçÆä nçílççÇ nÌ ~

_____________________________________________________________________________

çÆJçmHçÀçíì ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 87 Dr. A. S. Dudhamal

 Jç´CçMççíLç
16
_____________________________________________________________________________

mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
mçÓ. 17 G. lç. 25 G. lçb. 29 41

Jç´CçMççíLç kçÀçÇ J³ççK³çç:- mç <ç[dçÆJçOççí JççlççÆHçÊçkçÀHçÀMççíçÆCçlçmççÆVçHççlççiçvlçáçÆvççÆcçlç: ~

Jç´Cçç³ç MççíLç: Jç´CçMççíLç: ~ (mçá.mçÓ. Dç.17/4)
GlHçVç MççíLç kçáÀs kçÀçuç J³ççÆlçlç nçívçí kçíÀ yçço pçyç HçkçwJç nçíkçÀj Jç´Cç Jç´CçMççíLç kçíÀ s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
cçíb HççÆjJççÆlç&lç nçí pççlçç nÌ, lçyç Gmçí Jç´CçMççíLç kçÀnlçí nÌ~
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
Jç´CçMççíLç cçíb Jç´Cç kçÀç DçvlçYçç&Jç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Jç´Cç kçÀçÇ J³ççK³çç
4)mççÆVçHççlçpç 5)jkçwlçpç 6)DççÆYçIççlçpç/
kçÀjvçç DççJçM³çkçÀ nçí pççlçç nÌ~ ³çn J³ççK³çç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
Dççiçvlçápç
Jç´Cç içç$ççÆJç®çáCç&vçí ~
MçjçÇj DçJç³çJç cçíb (yççÔ³ç DçLçJçç DçY³çvlçj lJç®çç cçíb) çÆJçoçjCç Fvç ÒçkçÀçjçíb kçíÀ uç#çCç MççíLç kçíÀ mçcççvç nçÇ nçílçí nÌ, Símçç JççiYçì®çç³ç&
(çÆJçYçkçwlç nçívçç) GlHççÆÊç nçívçí kçÀçí Jç´Cç kçÀnlçí nÌ ~ vçí kçÀnç nÌ ~
³ççJçoç³çáJç=&CççÇlçí çÆJçJç=CççíçÆlç Jçç MçjçÇjcççÆlç Jç´Cç: ~ mçáÞçálçç®çç³ç& vçí Jç´CçMççíLç kçíÀ çÆvçcvç ÒçkçÀçj JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~
( Dç. mçb. G. 29/2) lç$ç JççlçMççíHçÀçíe©Cç: kç=À<Cççí Jçç Hç©<ççí
lJç®çç Hçj Jç´Cç nçívçí kçíÀ GHçjçblç GmçkçÀç mçbOççvç nçíkçÀj Mçí<ç jnvçí cç=oájvçJççqmLçlççmlççíoço³ç½çç$ç JçíovçççÆJçMçí<çç YçJççqvlç;
Jççuçí çÆ®çÚ kçÀçí Jç´Cç kçÀnlçí nÌ~ çÆHçÊçMççíHçÀ: HççÇlççí cç=oá: mçjkçwlççí Jçç MççÇIç´çvçámçç³ççí&<çço³ç½çç$ç
MççíHçÀmçcçálLççvçç ûççÆvLççÆJçêO³çuçpççÇÒçYçlç³ç: Òçç³çíCç JçíovçççÆJçMçí<çç YçJççqvlç; Muçí<cçéç³çLçá: HççC[á: kçÀçÆþvç: çqmvçiOçç:MççÇlç:
J³ççOç³ççíeçÆYççÆnlçç DçvçíkçÀçkç=Àlç³çmlçÌçÆJç&uç#çCç: Hç=Lçáûç&çÆLçlç: mçcççí cçvoçvçámççjçÇ kçÀC[Jçço³ç½çç$ç JçíovçççÆJçMçí<çç YçJççqvlç; mçJç&JçCç&Jçíovç:
çÆJç<çcççí Jçç lJç*dcççbmçmLçç³ççÇ oçí<çmçb«çlç: MçjçÇjÌkçÀoíMççí çqlLçlç: MççíHçÀ mççÆVçHççlçéç³çLçá:; çÆHçÊçJçlçd MççíçÆCçlçpççíeçÆlçkç=À<Cç½ç
Fl³ç᮳çlçí~~ (mçá. mçÓ.17/3) Dççiçvlçáuççí&çÆnlççJçYççmç½ç ~~
MççíLç kçíÀ nílçá DççÌj uç#çCç kçíÀ mçcççvç DçvçíkçÀ çÆJçkçÀçj nÌ, pçÌmçí - (mçá. mçÓ. 17/4)
ûççqvLç, çÆJçêçÆOç, DçuçpççÇ DçççÆo ~ Fvç mçYççÇ çÆJçkçÀçjçíb cçíb lJç®çç lçLçç cççbmç 1)Jççlçpç Jç´CçMççíLç:-
kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç náS MççíLç kçÀç DççkçÀçj Hç=Lçá (HçÌÀuçç náDçç), GVçlç o Jççlçpç Jç´CçMççíLç Dç©Cç-kç=À<Cç JçCç& kçÀç, Hç©<ç (Kçájojç),
(GYççj³çákçwlç), ûççÆLçlç (çÆvçyççÇæ[), mçcç DçLçJçç çÆJç<çcç nçílçç nÌ ~ DççÌj cç=oá nçílçç nÌ ~
Òçç³ç: lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbIççlç mçí MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ YççÇ mLççvç cçíb
o Fmçcçíb GlHçVç lççío, Yçío pçÌmççÇ JçíovççDççíb cçíb DçvçJççqmLçlç
GlmçíOç ³çç GYççj GlHçVç nçívçí kçÀçí MççíHçÀ (Jç´CçMççíLç) kçÀnlçí nÌ~
(kçÀcç-pççoç ³çç ®çuç DçLçç&lç SkçÀ pçiçn vç ©kçÀvçí JççuççÇ)
Jç´CçMççíLç kçíÀ ÒçkçÀçj:- jnlççÇ nÌ ~
SkçÀoíMççíçqlLçlç: MççíLççí Jç´Cççvççb HçÓJç&uç#çCçcçd ~ 2)çÆHçÊçpç Jç´CçMççíLç:-
<ç[dçÆJçOç: m³çç$ç Hç=LçkçÀd-mçJç&jkçwlççiçvlçáçÆvççÆcçÊçpç: ~~
o çÆHçÊçpç Jç´CçMççíLç çÆHçlç-Dççjkçwlç JçCç& kçÀç lçLçç cç=oá nçílçç nÌ~
MççíLçç: <ç[ílçí çÆJç%çí³çç: ÒççiçákçÀiçákçwlçÌ: MççíLçuç#çCçí: ~
o ³çn MççÇIç´lçç mçí HçÌÀuçlçç nÌ ~
çÆJçMçí<ç: kçÀL³çlçí ®çÌ<ççb HçkçwJççHçkçwJçççÆoçÆvç½ç³çí ~~
o Fmçcçíb Dççí<ç, ®ççí<ç, oçn DçççÆo çÆHçÊçpç JçíovççSB nçílççÇ nÌ ~
(cçç. çÆvç. Dç.41/1-2)
3)kçÀHçÀpç Jç´CçMççíLç:-
Rog Nidan- 88 Dr. A. S. Dudhamal
 o kçÀHçÀpç Jç´CçMççíLç éçílç JçCç& kçÀç, çqmvçiOç DççÌj DççkçÀçj cçíb yçæ[ç
nçílçç nÌ ~
o ³çn mHçMç& mçí kçÀçÆþvç DççÌj MççÇlç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb JçíovççSB cçvo mJç©Hç kçÀçÇ jnlççÇ nÌ DççÌj Jçn OççÇjí -OççÇjí
yçææ{lçç nÌ ~
4)mççÆVçHççlçpç Jç´CçMççíLç:-
o mççÆVçHççlçpç Jç´CçMççíLç cçíb mçYççÇ oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
5)jkçwlçpç Jç´CçMççíLç:-
o jkçwlçpç Jç´CçMççíLç cçíb l®ç®çç kçÀç JçCç& DççÆOçkçÀ kçÀçuçç nçí pççlçç
nÌ~
o yççkçÀçÇ uç#çCç çÆHçÊçpç Jç´CçMççíLç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~
6)Dççiçvlçápç Jç´CçMççíLç:-
o Dççiçvlçápç Jç´CçMççíLç çÆHçÊçpç DççÌj jkçwlçpç Jç´CçMççíLç kçíÀ mçcççvç
nçílçç nÌ Hçjblçá Fmçcçíb GlHçVç JçCç& cçíb uççuçJçCç& kçÀçÇ DççYçç jnlççÇ
nÌ ~
Jç´CçMççíLç kçÀç HççkçÀ kçÀçuç:-
çÆJç<çcçb H箳çlçí Jççlççlçd, çÆHçÊççílLç½çççÆ®çjççq®®çjcçd ~
kçÀHçÀpç:, çÆHçÊçJç®sçíLççí jkçwlççvlçámçcçátJç: ~~
o Jççlçpç Jç´CçMççíLç cçíb HççkçÀ kçÀYççÇ pçuo ³çç kçÀYççÇ çÆJçuçcyç
(çÆJç<çcç iççÆlç) mçí nçílçç nÌ~
o çÆHçÊçpç Jç´CçMççíLç cçíb MççÇIç´ iççÆlç mçí lçLçç kçÀHçÀpç Jç´CçMççíLç cçíb
cçvo iççÆlç mçí HççkçÀ nçílçç nÌ~
o jkçwlçpç DççÌj Dççiçvlçápç Jç´CçMççíLç cçíb HççkçÀ çÆHçÊçpç Jç´CçMççíLç
kçíÀ mçcççvç MççÇIç´ iççÆlç mçí nçílçç nÌ~
Jç´CçMççíLç kçÀçÇ DççcççJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
cçvoçí<cçlççeuHçMççíLçlJçb kçÀççÆþv³çb lJçkçwmçJçCç&lçç ~
cçvoJçíovçlçç ®çÌlç®sçívççcççcçuç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. Dç.41/4)
Jç´CçMççíLç kçÀçÇ DççcççJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o cçvo G<Cçlçç kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~
o MççíLç DçuHç ÒçcççCç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jç´CçMççíLç kçÀç mLççvç kçÀçÆþvç DççÌj cçvo Jçíovçç³çákçwlç jnlçç nÌ ~
Jç´CçMççíLç kçÀçÇ H箳çcççvççJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
oÔ³çlçí onvçívçíJç #ççjíCçíJç ®ç H箳çlçí ~
çÆHçHççÇçÆuçkçÀçiçCçívçíJç oM³çlçí çÆsÐçlçí lçLçç ~~
çÆYçÐçlçí ®çÌJç Mçm$çíCç oC[ívçíJç ®ç lçç[îçlçí ~
HççÇ[îçlçí HçççÆCçvçíJççvlç: mçá®ççÇçÆYççÆjJç lçáÐçlçí ~~
Rog Nidan-
mççí<çç®ççí<ççí çÆJçJçCç&: m³ççod²áu³çíJççJçIçìîçlçí ~
Dççmçvçí Mç³çvçí mLççvçí Mçççqvlçb Jç=çƽçkçÀçÆJç×Jçlçd ~~
vç iç®síoçlçlç: MççíLççí YçJçíoçOcççlçyççqmlçJçlçd ~
pJçjmlç=<Cççe©çÆ®ç½çÌJç H箳çcççvçm³ç uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 41/5-8)
DççcççJçmLçç kçíÀ yçço, Jç´Cç cçíb H箳çcççvççJçmLçç GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
Fmç DçJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dççqivçonvç Jçlç, #ççjoiOç Jçlç, çÆ®çbçÆì³ççíb kçíÀ kçÀçìvçí kçíÀ
mçcççvç, DçbiçáuççÇ mçí jiçæ[vçí pççvçí pçÌmççÇ, ³çç Mçm$ç mçí kçÀçBìvçí
³çç çÆ®çjvçí kçíÀ mçcççvç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Dççí<ç (oçn) lçLçç ®ççí<ç (Hççmç cçíb jKççÇ Dççiç kçíÀ lçHçvç mçí nçívçí
JççuççÇ HççÇ[ç kçíÀ mçcççvç ) GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mLçççÆvçkçÀ lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dçl³çblç lççÇJç´ Jçíovçç nçívçí mçí Mç³çvç ³çç Dççmçvç kçÀçÇ çqmLçlççÇ cçíb
YççÇ JçíovççSB kçÀcç vçnçÇb nçílççÇ ~
o Fmçcçíb Jçíovçç kçÀç mJç©Hç çÆyç®sá kçÀçìvçí pçÌmçç nçílçç nÌ ~
o Jç´CçMççíLç DççkçÀçj mçbHçáCç& Yçjí náS cçÓ$ççMç³ç kçíÀ mçcççvç çÆoKçlçç
nÌ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ mJç©Hç cçíb pJçj, lç=<Cçç, Dç©çÆ®ç, ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
Jç´CçMççíLç kçÀçÇ HçkçwJççJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
JçíovççHçMçcç: MççíLççíeuççíçÆnlççíeuHççí vç ®ççíVçlç: ~
ÒççoáYçç&Jççí JçuççÇvççb ®ç lççío: kçÀC[Ócçá&nácç&áná: ~~
GHçêJççCççb ÒçMçcççí çÆvçcvçlçç mHçáÀìvçb lJç®ççcçd ~
yçmlçççÆJçJççcyçámçb®ççj: m³çç®sçíLçíe²çÆuçHççÇçÆ[lçí ~~
HçÓ³çm³ç HççÇ[³çl³çíkçÀcçvlçcçvlçí ®ç HççÇçÆ[lçí ~
YçkçwlççkçÀç*d#çç YçJçí®®çÌlç®sçíLççvççb HçkçwJçuç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 41/9-11)
o Jç´CçMççíLç kçÀçÇ HçkçwJççJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o H箳çcççvççJçmLçç cçíb GlHçVç náF& Jçíovçç³çíb OççÇjí -OççÇjí Mççvlç nçívçí
uçiçlççÇ nÌ ~
o lJç®çç kçÀçÇ Dççjkçwlçlçç kçÀcç nçívçí uçiçlççÇ nçílççÇ nÌ ~
o Jç´CçMççíLç kçÀç DççkçÀçj kçÀcç nçíkçÀj Gmçcçíb JççÆuç ÒççoáYçç&Jç nçívçí
uçiçlçç nÌ ~
o mçáçÆ®çlççío Jçlç Jçíovçç SJçb yççj-yççj kçÀC[á GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ
nÌ~
o Jç´CçMççíLç kçÀçí oyççvçí Hçj HçÓ³çñççJç çÆvçkçÀuçvçí uçiçlçç nÌ ~
o MççíLç kçÀçí SkçÀ Dççíj oyççvçí mçí oÓmçjçÇ Dççíj lçkçÀ HçÓ³ç kçÀç oyççJç
89 Dr. A. S. Dudhamal
 Hçæ[vçí (Fluctuation test) uçiçlçç nÌ ~ oáä Jç´Cç kçíÀ uç#çCç:-
o pççþjççqivç ÒççÆoHlç nçívçí mçí Yççípçvç kçÀjvçí kçÀçÇ Òçyçuç uççuçmçç mçbJç=lçlJçb çÆJçJç=lçlçç kçÀççÆþv³çb cç=oálççeçÆlç Jçç ~~
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Dçl³çálmçVççJçmçVçlJçcçl³ççÌ<CçcççÆlçMççÇlçlçç ~
vçlçí&eçÆvçuççêá² çÆJçvçç ®ç çÆHçÊçb HççkçÀ:, kçÀHçbÀ ®çççÆHç çÆJçvçç vç HçÓ³ç: ~ jkçwlçlJçb HççC[álçç kçÀç<C³ç¥ HçÓçÆlçHçÓ³çHççÆjñçáçÆlç: ~~
lçmcçççÆ× mçJçç&vçd HççÆjHççkçÀkçÀçuçí Hç®ççqvlç MççíLççbñç³ç SJç oçí<çç: ~~ HçÓçÆlçcççbmççÆmçjçmvçç³çá®sVçlççílmççƲlççeçÆlç©kçÀd ~
(mçá. mçÓ. 17/8) mçbjcYçoçnéç³çLçákçÀC[dJçççÆoçÆYç©Hçlç: ~
Jç´CçMççíLç kçíÀ HççÆjHççkçÀ kçÀçuç cçíb lççÇvççíb oçí<ç DçHçvçç-DçHçvçç ÒçYççJç ( Dç. Ë. G. lçb. 25/2-4)
çÆoKçlçç nÌ ~ Jççlç oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç Jçíovçç, çÆHçÊç mçí HççkçÀ DççÌj kçÀHçÀ kçíÀ oá<ì Jç´Cç kçíÀ uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçí nÌ ~
kçÀçjCç HçÓ³ççílHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~ Fmç lçjn Jç´CçMççíLç çÆ$çoçí<çpç nçílçç nÌ ~ o Fvç Jç´Cççíb kçÀç cçáKç yçbo (mçbJç=lç), ³çç Kçáuçç jnlçç (çÆJçJç=lç) nÌ~
o ³çí Jç´Cç DççÆlç kçÀçÆþvç, DççÆlçcç=oá, GYççj ³çákçwlç (DççÆlçGlmçVç)
Jççlç JçíovççpçvçkçÀ DçLçJçç yçnálç oyçí náS (DççÆlç DçJçmçVç) jnlçí nÌ ~
çÆHçÊç HççkçÀkçÀj o ³çí Jç´Cç DççÆlçG<Cç ³çç DççÆlçMççÇlç jnlçí nÌ ~
kçÀHçÀ HçÓ³çpçvçkçÀ o Fvç Jç´Cççíb kçÀç JçCç& uççuç, éçílç ³çç kçÀçuç nçílçç nÌ ~
o ³çí mçæ[í náS HçÓ³çñççJç ³çákçwlç, mçæ[í cççbmç, çÆmçjç, mvçç³çá mçí ³çákçwlç
kçÀ#çb mçcççmççÐç ³çLçÌJç yççÆÛJçç&³³ççÇçÆjlç: mçbonçÆlç ÒçmçÔ³ç ~ nçílçí nÌ ~
lçLçÌJç HçÓ³ççí Ô³ççÆJççÆvç:mç=lççí çÆn cççbmçb çÆmçjç: mvçç³çá ®ç KççolççÇn ~~ o Fvç Jç´Cççíb cçíb DçJçkçÀçMç (GlmçbçÆiçlç) GlHçVç nçílçç nÌ ~
(mçá. mçÓ. 17/17) o Fmçcçíb JçíovççSbí lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ jnlççÇ nÌ ~
Iççmç kçíÀ æ{íj kçíÀ Dçboj kçÀçÇ nJçç çÆpçmç lçjn Dççiç kçÀçí ÒççÆoHlç kçÀjkçíÀ o Fmçcçíb Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ çÆmçjçpççuç (mçbjcYç) GlHçVç nçílçí nÌ ~
æ{íj kçÀçí pçuççlçí jnlççÇ nÌ, GmççÇ lçjn Jç´CçMççíLç kçíÀ DçY³çvlçj GlHçvvç náS o oáä Jç´Cç oçn, MççíLç, kçÀC[á DçççÆo uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DççÌj
HçÓ³ç Üçjç cççbmç, çÆmçjç, kçÀC[jç SJçb mvçç³çá kçÀç Yç#çCç nçílçí jnlçç nÌ ~ çÆ®çjkçÀçuççvçáyçbOççÇ jnlçç nÌ ~
JççiYçìç®çç³ç& vçí Jç´CççÆJç%ççvç ÒççÆlç<çíOç vççcçkçÀç DçO³çç³ç cçíb Jç´Cç kçÀç oáäJç´Cç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
JçCç&vç çÆvçcvç lçjn mçí çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~ mç HçgçoMçOçç oçí<çÌ: mçjkçwlçÌ:...~ ( Dç. Ë. G. lçb. 25/2-4)
Jç´Cççí çÆÜOçç çÆvçpççiçvlçáoáäMçá×çÆJçYçíolç: ~ oáäJç´Cç kçíÀ Hçvên ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
çÆvçpççí oçí<çÌ: MçjçÇjçílLçÌjçiçvlçáyçç&Ô³çnílçápç:~~
oçí<çÌjçÆOç<þlççí oáä: Mçá×mlçÌjvççÆOç<þlç:~ 1)Jççlçpç 8)Jççlç-jkçwlçpç
( Dç. Ë. G. lçb. 25/1) 2)çÆHçÊçpç 9)çÆHçÊç-jkçwlçpç
Jç´Cç kçíÀ çÆvçcvç ÒçkçÀçj JççiYçìç®çç³ç&vçí çÆkçÀS nÌ~ 3)kçÀHçÀpç 10)kçÀHçÀ-jkçwlçpç
1) çÆvçpç:- 4)mççÆVçHççlçpç 11)mççÆVçHççlçpç-jkçwlçpç
MçjçÇjmLç JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç náS Jç´Cç kçÀçí 5)Jççlç-çÆHçÊçpç 12)Jççlç-çÆHçÊç-jkçwlçpç
çÆvçpçJç´Cç kçÀnlçí nÌ ~ 6)Jççlç-kçÀHçÀpç 13)Jççlç-kçÀHçÀ-jkçwlçpç
2) Dççiçvlçápç :- 7)kçÀHçÀ-çÆHçÊçpç 14)kçÀHçÀ-çÆHçÊç-jkçwlçpç
DççIççlçççÆo kçÀçjCççíb mçí GlHçVç náS Jç´Cç kçÀçí Dççiçvlçápç Jç´Cç 15)jkçwlçpç
kçÀnlçí nÌ ~
3) Mçá×:- 1)Jççlçpç oáäJç´Cç :-
oçí<ççíb kçÀç DççÆOç<þçvç çÆpçvçcçíb vçnçÇb nçílçç Gvníb Jç´Cç Mçá× kçÀnlçí nÌ~ ..lç$ç cçç©lççlçd ~~
4) oáä:- M³ççJç: kç=À<Cççíe©Cççí YçmcçkçÀHççílçççqmLççÆvçYççíeçÆHç Jçç ~
oçí<ççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç nçívçí Jççuçí Jç´Cç kçÀçí oáäJç´Cç kçÀnlçí cçmlçácççbmçHçáuççkçÀçcyçálçáu³çlçvJçuHçmçbñçáçÆlç: ~~
nÌ ~ çÆvçcçç&bmçmlççíoYçíoç{îççí ©#ç½çì®çìç³çlçí ~
(Dç. Ë. G. lçb. 25/6)
Rog Nidan- 90 Dr. A. S. Dudhamal
Jççlçpç oáäJç´Cç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Jççlçpç oáäJç´Cç M³ççJç, kçÀçuçç, Dç©Cç ³çç Yçmcç kçíÀ JçCç& mço=Mç
nçílçç nÌ ~ DçLçJçç
o kçÀyçálçj kçíÀ kçÀçuçí SJçb mçHçíÀo çÆcçÞç JçCç& mç¢Mç nçílçç nÌ DçLçJçç
DççqmLç kçíÀ JçCç& mçcççvç mçHçíÀoçÇ ³çákçwlç Símçç nçílçç nÌ ~
o Fmç Jç´Cç cçíb GlHçVç náDçç ñççJç lçvçá DççÌj onçÇ kçíÀ HççvççÇ kçíÀ
mçcççvç ³çç cççbmçOççJçvç mç¢Mç ³çç ®ççJçuç kçíÀ OççJçvç mç¢Mç nçílçç nÌ ~
o Jç´CçmLççvç kçíÀ cççbmç kçÀç içuçvç nçívçí mçí JçnçB cççbmç Mçí<ç vçnçÇb
jnlçç ~
o Fmçcçíb mçáçÆ®çlççío-Yçío Jçlç JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o lJç®çç cçíb ©#çlçç GlHçVç nçívçí mçí çÆKçb®ççJç pçÌmççÇ mçbJçíovçç
(®çì-®çìç³çlçí) nçílççÇ nÌ~
2) çÆHçÊçpç oáäJç´Cç :-
çÆHçÊçívç çÆ#çÒçpç: HççÇlççí vççÇuç: kçÀçÆHçuççÆHç²uç:~~
cçÓ$ççÆkçbÀMçákçÀYçmcççcyçálçÌuççYççí<CçyçnáñçáçÆlç: ~
#ççjçíçÆ#çlç#çlçmçcçJ³çLççí jçiççí<cçHççkçÀJççvçd ~ ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/7-8)
çÆHçÊçpç oáäJç´Cç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o lççÇJç´ iççÆlç mçí Jç´Cç kçÀç ÒçmçjCç nçíkçÀj GlmçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o FmçkçÀç JçCç& HççÇuçç, vççÇuçç, kçÀçÆHçuç (içç³ç kçíÀ JçCç& mç¢Mç), çÆHçbiçuç
(çÆJççÆJçOç JçCç& çÆcççÆÞçlç) nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb GlHçVç nçívçí Jççuçç ñççJç cçÓ$ç kçíÀ mço=Mç, ìímçÓ kçíÀ Yçmcç
cçíb çÆcçuçí náS HççvççÇ pçÌmçç, lçíuç mç¢Mç, mHçMç& cçíb G<Cç DççÌj cçç$çç
cçíb DççÆOçkçÀ nçílçç nÌ ~
o ³çn Jç´Cç G<Cç, Dççjkçwlç lçLçç HççkçÀ ³çákçwlç nçílçç nÌ ~
3) kçÀHçÀpç oáäJç´Cç :-
kçÀHçíÀvç HççC[á: kçÀC[Ócççvçd yçnáéçílçIçvçñçáçÆlç: ~
mLçÓuççÌ<þ: kçÀçÆþvç: mvçç³çáçÆmçjçpççuçlçlççíeuHç©kçÀd ~~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/9)
o kçÀHçÀpç Jç´Cç cçíb éçílç, kçÀC[á ³çákçwlç, kçÀçÆþCç DççÌj mvçç³çá-
çÆmçjçpççuç ³çákçwlç nçílçç nÌ ~
o FmçkçíÀ çÆkçÀvççjí mLçáuç (cççíìí) nçílçí nÌ ~
o Fmçcçíb DçuHç Jçíovçç nçílççÇ nÌ ~
4) jkçwlçpç oáäJç´Cç :-
ÒçJççuçjkçwlççí jkçwlçívç mçjkçwlçb HçÓ³çcçáçÆÃjílçd ~
JçççÆpçmLççvçmçcççí içvOçí ³çákçwlççí çÆuç²Ì½ç HçÌçÆÊçkçÌÀ: ~~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/10)
o jkçwlçpç Jç´Cç ÒçJççuç kçíÀ mç¢Mç uççuç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan-
o HççkçÀ GlHçVç nçívçí kçÀç yçço Fmçmçí jkçwlç³çákçwlç ñççJç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Fmç ñççJç kçÀçÇ içbOç Iççíæ[í kçíÀ cçÓ$ç mçcççvç DççlççÇ nÌ~
5) mçbmçbiç&pç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
ÜçY³ççb çÆ$ççÆYç½ç mçJçÌ&½ç çÆJçÐççuuç#çCçmçb¹jçlçd ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/11)
o ÜbÜpç lçLçç mççÆVçHççlçpç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç oçí<ç ÒççOççv³çlçç kçíÀ
Dçvçámççj GlHçVç nçílçí nÌ ~
Mçá× Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
çÆpç»çÒçYççí cç=oá: Muç#Cç: M³ççJççÌ<þçÆHççÆìkçÀ: mçcç: ~~
çÆkçÀçÆgçoáVçlçcçO³ççí Jçç Jç´Cç: Mçá×çíevçáHçêJç: ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/11)
Mçá× Jç´Cç kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nçílçí nÌ ~
o Jç´CçjçíHçCç nçívçí kçíÀ GHçjçblç Jç´Cç kçÀç JçCç& çÆpç»ç mço=Mç uççuç nçí
pççlçç nÌ ~
o ³çn mHçMç& cçíb cç=oá, Muç#Cç lçLçç çÆkçÀvççjçíb cçíb Dççí<þ mç¢Mç M³ççJç
JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o FmçkçÀç cçO³ç Yççiç cçíb GYççj nçílçç nÌ ~
o ³çn GHçêJç çÆJçjçÆnlç nçílçç nÌ ~
oá:mççO³ç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
lJçiçççÆcç<ççÆmçjçmvçç³çámçvO³çmLççÇçÆvç Jç´CçMç³³çç: ~
kçÀçí<þçí cçcç& ®ç lççv³çäçÌ oá:mççO³ççv³çáÊçjçíÊçjcçd ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/12)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ Jç´Cç oá:mççO³ç nçílçí nÌ ~
o lJç®çç, cççbmç, çÆmçjç, mvçç³çá, DççqmLç, mççqvOç, kçÀçí<þ lçLçç cçcç&
Fvç Dççþ mLççvççíb cçíb GlHçVç Jç´Cç ~
o lJç®çç-cççbmç-çÆmçjç-mvçç³çá DçççÆo ¬çÀcç mçí GÊçjçíÊçj mLççvç cçíb
GlHçVç náS Jç´Cç ~
Mç³³ççJç´Cç YççÇ oá:mççO³ç nçílçç nÌ ~
mçáKçmççO³ç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
mçámççO³ç: mçlJçcççbmçççqivçJç³ççíyçuçJççÆlç Jç´Cç: ~~
Jç=Êççí oçÇIç&çqm$çHçáìkçÀ½çlçájñççkç=ÀçÆlç½ç ³ç: ~
lçLçç çqmHçÀkçwHçç³çácçí{^çÌ<þHç=<þçvlçJç&kçw$çiçC[iç: ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/13)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç Jç´Cç mçáKçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o mçlJç (cçvççíyçuç), cççbmç (MççjçÇçÆjkçÀ), pçþjççq ivç DçLçJçç Jç³ç
FvçkçíÀ yçuççíb mçí mçbHçVç nçívçí Hçj GlHçVç náS Jç´Cç ~
o iççíuççkçÀçj, oçÇIç&, çÆ$çkçÀçívççÇ DççkçÀçj kçíÀ Jç´Cç ~
91 Dr. A. S. Dudhamal
 o çqmHçÀkçÀd, içáo, cçÓ$çcççiç&, Dççí<þ, cçáKç lçLçç kçÀHççíuç Fvç mLççvççíb
Hçj GlHçVç náS Jç´Cç ~
kçÀämççO³ç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
kç=À®s^mççO³ççíeçÆ#çoMçvçvçççÆmçkçÀçeHçç²vçççÆYç<çá ~
mçíJçvççÇpçþj½ççí$çHççéç&kçÀ#ççmlçvçí<çá ®ç ~~
HçíÀvçHçÓ³çççÆvçuçJçn: Mçu³çJççvçáOJç&çÆvçiç&cççÇ ~
YçiçvojçíevlçJç&ovçmlçLçç kçÀìîççqmLçmçbçÆÞçlç: ~~
kçáÀçq<þvççb çÆJç<çpçá<ìçvççb MççíçÆ<çCççb cçOçácçíçÆnvççcçd ~
Jç´Cçç: kç=À®s^íCç çÆmç×îççqvlç ³çí<ççb ®ç m³çáJç´&Cçí Jç´Cçç: ~~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/15-17)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç Jç´Cç kçÀämççO³ç nçílçí nÌ ~
o vçí$ç, vçççÆmçkçÀç, DçHççbiç mççqvOç, vçççÆYç, mçíJçvççÇ, Goj, kçÀCç&,
HçMçÓ&kçÀç, kçÀ#çç lçLçç mlçvç Fvç MçjçÇj kçíÀ mLççvççíb Hçj GlHçVç Jç´Cç~
o HçÓ³çñççJç ³çákçwlç, Jçç³çá lçLçç HçíÀçÆvçuç ñççJç ³çákçwlç, Mçu³ç ³çákçwlç Jç´Cç ~
o ñççJç kçÀç yçnçJç yççÔ³ç lJç®çç kçÀçÇ Dççíj jnvçí kçíÀ yçpçç³ç
DçY³çvlçjlç: yçnlçç nçí ~
o kçáÀ<þ, cçOçÓcçín, Yçiçvoj, çÆJç<ç DçççÆo J³ççOççdzççíb mçí ûçmlç ©iCç
cçíb GlHçVç náS Jç´Cç~
o Jç´Cç kçíÀ mLççvç çÆHçÀj mçí GlHçVç náS Jç´Cç ~
DçmççO³ç Jç´Cç kçíÀ uç#çCç :-
vçÌJç çÆmç×îççqvlç JççÇmçHç&pJçjçlççÇmççjkçÀççÆmçvççcçd ~
çÆHçHççmçÓvççcççÆvçêçCççb éçççÆmçvççcççÆJçHçççÆkçÀvççcçd ~~
çÆYçVçí çÆMçj:kçÀHççuçí Jçç cçmlçáuçá*diçám³ç oMç&vçí ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/18)
pJçj, DççÆlçmççj, çÆJçmçHç&, kçÀçmç, lç=<Cçç, DççÆvçêç, éççmç, DçpççÇCç&
Fvç J³ççOççÇ mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç cçíb GlHçVç náDçç Jç´Cç lçLçç çÆMçj kçíÀ
kçÀHççuçççqmLç kçÀç Yçío nçíkçÀj cçmlçáuçábiç kçÀç Dçiçj oMç&vç nçílçç nÌ lççí Jçn
Jç´Cç YççÇ DçmççO³ç nçílçç nÌ~
mççO³ç Jç´Cç kçÀç DçmççO³ç Jç´Cç cçíb HçjçÇJçlç&vç kçíÀ kçÀçjCç :-
mvçç³çákçwuçíoççqlmçjç®síoçÃçcYççdzçç&lkç=ÀçÆcçYç#çCççlçd ~~
DççqmLçYçíoçlmçMçu³çlJççlmççÆJç<çlJççolççÆkç&Àlççlçd ~
çÆcçL³ççyçvOççoçÆlçmvçínçêçÌ#³ççêçícçççÆoIçfvççlçd ~~
#ççíYççoMçá×kçÀçí<þçlJççlmççÌçÆnl³ççoçÆlçkçÀMç&vçvççlçd ~
_____________________________________________________________________________
Jç´CçMççíLç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
cçÐçHççvççÆÎJççmJçHvççÜîçJçç³ççêççÆ$çpççiçjçlçd ~~
Jç´Cççí çÆcçL³ççíHç®ççjç®®ç vçÌJç mççO³ççíeçÆHç çÆmçO³ççÆlç ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/19-21)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí mççO³ç jnvçíJççuçí Jç´Cç YççÇ mçbOççvç (jçínCç) vç nçívçí
mçí DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~
o mvçç³çá cçíb kçwuçío GlHççÆÊç nçívçç ~
o çÆmçjç DçLçJçç çÆmçjçDççíb kçÀç kçÀì pççvçç ~
o içcYççÇj OççlçáDççíb cçíb Jç´Cç çqmLçlç nçívçç ~
o çƬçÀcççÇ Üçjç Jç´CçmLççvç kçÀç Yç#çCç çÆkçÀ³çç pççvçç ~
o DççqmLçYçbiç nçívçç, Jç´Cç cçíb Mçu³ç kçÀç nçívçç, ~
o çÆJç<çpç kçÀçjCççíb mçí Jç´Cç kçÀç GlHçVç nçívçç ~
o Jç´Cç kçíÀ çÆvçoçvç cçíb DççÆvççƽçlçlçç nçívçç ~
o Jç´CçyçbOçvç çÆkçÀ³çç vç nçívçç ~
o Jç´Cç kçíÀ uçíHçvç-mvçínvç DçççÆo kçÀcççí& kçÀç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Òç³ççíiç
çÆkçÀ³çç pççvçç ~
o Jç´CçmLççvç cçíb ©#çlçç Dççvçç ~
o Jç´Cç çqmLçlç jçícççíb kçÀç HçjmHçj jiçæ[vçç ~
o ®çuç (mçbçÆOç) mLççvççíb Hçj (pçÌmçí kçÓÀHç&j, pççvçá mçbçÆOç kçÀçÇ lJç®çç
cçíb) GlHçVç nçívçç ~
o HçkçwJççMç³ç cçíb cçuç kçÀç mçbçÆ®çlç jnvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~
o yçáYçá#ççÇlç DçJçmLçç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀçuççJçOççÇ kçíÀ çÆuçS jnvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ pççiçjCç, cçÌLçávç ³çç cçÐçHççvç kçÀjvçç ~
o Jç´Cç kçíÀ GHç¬çÀcç çÆcçL³çç Hç×çÆlç mçí kçÀjvçç ~
Jç´CçjçíHçCç nçílçí mçcç³ç kçíÀ uç#çCç :-
kçÀHççílçJçCç&ÒççÆlçcçç ³çm³ççvlçç: kçwuçíoJççÆpç&lçç: ~~
çqmLçjççƽççÆHççÆìkçÀçJçvlççí jçíçÆnlççÇçÆlç lçcçççÆoMçílçd ~
( Dç. Ë. G. lçb. 25/22)
o Jç´Cç kçÀç DçY³çvlçj Yççiç kçÀyçálçj kçíÀ JçCç& mç¢Mç çÆoKçuççF& oílçç nÌ ~
o kçwuçío çÆJçjçÆnlç, çqmLçj (vç HçÌÀuçvçíJççuçç) DççÌj HçHçæ[çÇ pçÌmçí
çÆvçkçÀuçvçç ³çí Jç´Cç kçÀç ÒçjçínCç nçívçí kçÀçÇ DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
92 Dr. A. S. Dudhamal
 HuççÇnç jçíiç
16
_____________________________________________________________________________

ÒçkçÀçj:-
Hçb®ç içáucçç FçÆlç JççlççÆHçÊçkçÀHçÀmçççÆVçHççlçMççíçÆCçlçpçç:, HuççÇnç jçíiç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç:-
Hçb®ç HuççÇnçoçí<çç FçÆlç içáucçÌJ³çç&K³ççlçç: ~ Jççlç: HuççÇnçvçcçÓodYçÓ³ç kçáÀçÆHçlççí ³çm³ç çÆlç<þçÆlç ~
(®ç .mçá. 19 /4) MçvçÌ: HççÆjlçáovçd Hççéç& HuççÇnç lçm³çççÆYçJçOç&lçí ~~
®çjkçÀç®çç³ç& vçí mçÓ$çmLççvç kçíÀ DçäçÌojçdzç DçO³çç³ç cçíb HuççÇnç jçíiç kçíÀ (®ç. mçá. 18 / 28)
HççB®ç ÒçkçÀçj JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç oçí<ç HuççÇnç kçÀçÇ mJçmLççvç mçí ®³çálç kçÀjlçç nÌ ~ FmçkçíÀ
1. Jççlçpç HççÆjCççcç mçí Jççcç Hççéç& cçíb OççÇjí-OççÇjí Jçíovçç GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ nÌ DççÌj
2. çÆHçÊçpç Dçvlçlç: HuççÇnç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçívçí uçiçlççÇ nÌ, Fmçí HuççÇnç jçíiç kçÀnlçí nÌ~
3. kçÀHçÀpç ³çn mçbcÒçççqHlç ®çjkçÀ vçí mLçççÆvç³ç MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç cçíb çÆ$çMççíLççdzç
4. mççÆVçHççlçpç DçO³çç³ç cçíb JçCç&vç kçÀçÇ nÌ~ DççÆlçkç=ÀMçlçç kçíÀ oçí<ç cçí b HuççÇnçJç=çÆ× kçÀç JçCç&vç
5. jkçwlçpç çÆkçÀ³çç nÌ~ mçboYç& ( ®ç. mçÓ. 21/14)

_____________________________________________________________________________

HuççÇnç jçíiç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 93 Dr. A. S. Dudhamal

 ûççqvLç
17
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 12 çÆvç. 11 G. lçb. 29 19

J³ççK³çç :- ûççqvLç ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç:-

mç ûççqvLçûçLçvççlmcç=lç: ~ 1) Jççlçpç ûççqvLç:-
(Dç. Ë. G. 29 / 1) Dçç³çc³çlçí Jç=½ççÆlç lçáÐçlçí ®ç Òçl³çm³çlçí cçL³ççÆlç çÆYçÐçlçí ®ç ~
DçbiçÌkçÀoíMçí<JççÆvçuçççÆoçÆYç: m³ççlçd ~ kç=À<Cççí cç=oáyç&çqmlççÆjJççlçlç½ç ñçJçí®®çççÆvçuçpççíeñçcç®scçd ~~
( ®ç .çÆ®ç. 12 / 78) (mçá. çÆvç. 11/ 4)
MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ DçJç³çJç cçíb JççlçççÆo oçí<ççíb DççÌj jkçwlçççÆo oÓ<³ççíb kçíÀ ....... lç$ç Jççlççoç³ççcçlççíoYçíoççqvJçlççíeçÆmçlç: ~~
mçbcçÓ®s&vçç mçí GlHçVç náS mçbiçæþvç kçÀçí ûççqvLç kçÀnlçí nÌ ~ mLççvççlmLççvççvlçjiççÆlçjkçÀmcçç×ççÆvçJç=çÆ×cççvçd ~
ûççqvLç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- cç=oáyç&çqmlççÆjJççvç×çí çÆJççÆYçVççíe®sb ñçJçl³çmç=kçÀd ~~
Jççlçço³ççí cççbmçcçmç=kçÀd Òçoáäç: mçboÓ<³ç cçío½ç lçLçç çÆmçjç½ç ~ (Dç. Ë. G. 29 /2-3)
Jç=ÊççíVçlçb çÆJçûççÆLçlçb ®ç MççíLçb kçáÀJç&vl³ççí ûççqvLççÆjçÆlç ÒççÆoä: ~~ o Jççlçpç ûççqvLç cçíb lçCççJç HçÌoç nçílçç nÌ ~
(mçá. çÆvç. 11/3) ( cçç. çÆvç. / içuçiçv[ / 19) o Fmçcçíb lççío DççÌj YçíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
kçÀHçÀÒçOççvçç: kçáÀJç&çqvlç cçíoçícççbmççñçiçç cçuçç: ~ o ³çn DççÆmçlç (kç=À<Cç) JçCç& kçÀçÇ lçLçç DçkçÀçjCç ®çuçç³çcççvç (SkçÀ
Jç=ÊççíVçlçb ³çb éç³çLçáb mç ûççqvLçûçLçvççlmcç=lç: ~ mLççvç mçí oámçjí mLççvç lçkçÀ GlHçVç nçívçíJççuççÇ) nçílççÇ nÌ ~
(Dç. Ë. G. 29 / 1) o FmçkçíÀ DççkçÀçj cçíb DçkçÀçjCç Jç=×çÇ SJçb Nnçmç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀ ÒçOççvç JççlçççÆo oçí<ç DççÌj cçío, cççbmç SJçb jkçwlç ³çí mçyç SkçÀçÆ$çlç o ³çn yççqmlç pçÌmççÇ cç=oá jnlççÇ nÌ~
nçíkçÀj MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ SkçÀ DçJç³çJç kçíÀ mLççvç cçíb çqmLçj nçí pççlçí nÌ~ o FmçkçÀç oçjCç nçívçí Hçj Fmçmçí mJç®s jkçwlç kçÀç ñççJç yçnvçí
FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí GlHçVç náS iççíuççkçÀçj SJçb GVçlç MççíLç kçÀçí (ûççÆLçlç uçiçlçç nÌ ~
nçívçí kçíÀ kçÀçjCç) ûççqvLç kçÀnlçí nÌ~ 2) çÆHçÊçpç ûççqvLç:-
ûççqvLç kçíÀ ÒçkçÀçj :- ovodÔ³çlçí OçáH³ççÆlç Jç=½çd³çlçí ®ç HççH箳çlçí ÒçpJçuçlççÇJç ®çççÆHç ~
oçí<ççñçcççbmçcçíoçíeçqmLççÆmçjçJç´CçYçJçç vçJç ~ jkçwlç: mçHççÇlççíeH³çLçJççeçÆHç çÆHçÊççod ñçJçíoá<CçÒçlççÇJç ®ççñçcçd ~~
lçí .... ~~ (Dç. Ë. G. 29 / 2) (mçá. çÆvç. 11/ 5)
çÆHçÊççlmçoçn: HççÇlççYççí jkçwlççí Jçç, H箳çlçí êálçcçd ~
mçáÞçálç (5) ®çjkçÀ (6) JççiYçì (9) çÆYçVççíeñçcçá<Cçb ñçJççÆlç .....~~
1) Jççlçpç Jççlçpç Jççlçpç 7) jkçwlçpç (Dç. Ë. G.29 /4 )
2) çÆHçÊçpç çÆHçÊçpç çÆHçÊçpç 8) DççqmLçpç o çÆHçÊçpç ûççqvLç cçíb oçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
3) kçÀHçÀpç kçÀHçÀpç kçÀHçÀpç 9) Jç´CçûççqvLç o FmçkçíÀ DçHçkçwJççJçmLçç cçí uççuç JçCç& DççÌj HçkçwJççJçmLçç cçíb
4) cçíoçípç cçíoçípç cçíoçípç HççÇlçJçCç& HçÌoç nçílçç nÌ~
5) çÆmçjçpç çÆmçjçpç çÆmçjçpç o FmçkçÀç MççÇIç´lçç mçí HççkçÀ nçílçç nÌ lçLçç Fmçmçí çÆvçjblçj G<Cç
6) ---- cççbmçpç cççbmçpç jkçwlçñççJç nçílçí jnlçç nÌ ~

Rog Nidan- 94 Dr. A. S. Dudhamal

3) kçÀHçÀpç ûççqvLç :-
MççÇlççíeçÆJçJçCççí&euHç©pççíeçÆlçkçÀC[á: Hçç<ççCçJçlçd mçbnvçvççíHçVç: ~
çÆ®çjççÆYçJç=×½ç kçÀHçÀÒçkçÀçíHççlçd çÆYçVç: ñçJçí®sákçwuçIçvçb ®ç HçÓ³çcçd ~~
(mçá. çÆvç. 11/ 6)
...........Þuçí<cçCçç vççÇ©pççí Içvç: ~~
MççÇlç: mçJçCç&: kçÀC[Ócççvçd, HçkçwJç: HçÓ³çb ñçJçí×vçcçd ~
(Dç. Ë. G.29 / 5)
o kçÀHçÀpç ûççqvLç Jçíovçç çÆJçjçÆnlç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn mHçMç& mçí MççÇlç DççÌj kçÀçÆþvç nçílççÇ nÌ~
o lJç®çç kçíÀ JçCç& mç¢M³ç SJçb kçÀC[á³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o HçkçwJç nçí pççvçí kçíÀ yçço Fmçmçí HçÓ³çñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ~
4) cçíoçípç ûççqvLç :-
MçjçÇjJç=çÆ×#ç³çJç=çÆ×nççÆvç: çqmvçiOççí cççvçd kçÀC[á³çálççíe©pç½ç ~
cçío:kç=Àlççí iç®sçÆlç ®çç$ç çÆYçVççÆHçC³ççkçÀmççÆHç&: ÒççÆlçcçb lçá cçío: ~~
(mçá. çÆvç. 11/ 7)
ÒçJç=×b cçíoájÌcçí&oçí vççÇlçb cççbmçíeLçJçç lJççÆ®ç ~~
Jçç³çávçç kçÀ©lçí ûççqvLçb Yç=Mçb çqmvçiOçb cç=oá ®çuçcçd ~
Þuçí<cçlçáu³ççkç=ÀçÆlçb oín#ç³çJç=çÆ×#ç³ççío³çcçd ~~
mç çÆJççÆYçVççí Içvçb cçíomlççcç´ççÆmçlççÆmçlçb ñçJçílçd ~
(Dç. Ë. G.29 /7-9)
cçío ÒçOççvç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí MçjçÇjmLç cçío Oççlçá kçÀçÇ oáçÆ<ì
nçílççÇ nÌ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá oáä cçío kçÀçí lJç®çç SJçb cççbmç cçíb mLççvçmçbçÆÞçlç
kçÀjkçíÀ cçíopç ûççqvLç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~
o cçíopç ûçbçÆLç cç=oá DççÌj çqmvçiOç nçílççÇ nÌ ~
o FmçkçíÀ uç#çCç kçÀHçÀpç ûççqvLç kçíÀ mçcççvç uç#çCç nçílçí nÌ~
o Dçiçj oáä Jççlç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ lççí Jç=×çÇ SJçb Ûçmç ³çákçwlç
DççÌj ®çuç jnlççÇ nÌ ~
o FmçkçÀç Jç=×çÇ ³çç Ûçmç MçjçÇj kçíÀ Jç=×çÇ ³çç Ûçmç kçíÀ GHçj
DçJçuçbyççÇlç jnlçç nÌ~
o Fmç ûççÆvLç kçÀç Yçío nçívçí Hçj uççuç, kçÀçuçç ³çç mçHçíÀo JçCç&³çákçwlç
cçío Oççlçá kçÀç ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ~
5) çÆmçjçpç ûççqvLç:-
J³çç³ççcçpççlçÌjyçuçm³ç lçÌmlçÌjççÆ#çH³ç Jçç³çámlçá çÆmçjçÒçlççvçcçd ~
mçbkçáÀ®³ç mçbHççÇ[îç çÆJçMççí<³ç ®çççÆHç ûççqvLçb kçÀjçíl³çáVçlçcççMçá Jç=Êçcçd ~~
ûççqvLç: çÆmçjçpç: mç lçá kç=À®s^mççO³ççí YçJçíÐççÆo m³ççlmç©pç½çuç½ç ~
Dç©kçwmç SJççH³ç ®çuççí cçnçb½ç cçcççí&çqlLçlç½çççÆHç çÆJçJçpç&vççdzç: ~~
(mçá. çÆvç. 11/ 8-9) cçç. çÆvç.
Hçoçlçímlçá mçnmççecYççíJçiççnvççlçd ~
Rog Nidan-
J³çç³ççcççÜç Òçlççvlçm³ç çÆmçjçpççuçb mçMççíçÆCçlçcçd ~~
Jçç³çá: mçcHççÇ[îç mç¹çí®³ç Jç¬çÀçÇkç=Àl³ç çÆJçMççí<³ç ®ç ~
çÆvç:<HçáÀjb vççÇ©pçb ûççqvLçb kçáÀ©lçí mç çÆmçj绳ç :~~
(Dç. Ë. G.29 / 10-11)
o DççÆlç®çb¬çÀcçCç ³çç DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçí kçíÀ yçço lçájblç HuçJçvç
(lçÌjvçç) kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç, jkçwlçHçÓCç&
çÆmçjçpççuççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ~
o mçbHçáçÆjlç Jçç³çá mçí çÆmçjçpççuç mçbkçáÀçÆ®çlç, Jç¬çÀ SJçb Mçá<kçÀ nçívçí mçí
çÆmçjçûçvLççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o çÆmçjçûççqvLç cçíb mHçvovç MçkçwlççÇ DççÌj Jçíovçç kçÀç DçYççJç jnlçç
nÌ~
6) cççbmçpç ûççqvLç:-
cççbmçuçÌoÓçÆ<çlçb cççbmçcççnçjÌûççqvLçcççJçnílçd ~
çqmvçiOçb cçnçvlçb kçÀçÆþvçb çÆmçjçvç×b kçÀHçÀçkç=ÀçÆlçcçd ~~
(Dç. Ë. G.29 / 6)
o cççbmç Oççlçá kçÀçÇ oáçÆä kçÀjvçíJççuçç cççbmççnçj kçíÀ mçíJçvç kçÀjvçí mçí
cççbmçpç ûççqvLç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o ³çn kçÀçÆþvç mHçMç& kçÀçÇ, çqmvçiOç, SJçb çÆmçjçpççuç mçí J³ççHlç DççÌj
DççkçÀj cçíb yçæ[çÇ nçílççÇ nÌ~
7) jkçwlçpç ûççqvLç :-
oçí<çÌ¢äíemç=çÆpç ûççqvLçYç&JçívcçÓ®s&lmçá pçvlçá<çá ~
çÆmçjçcççbmçb ®ç mçbçÆÞçl³ç mçmJççHç: çÆHçÊçuç#çCç: ~~
(Dç.Ë. G.29/ 5)
o çÆmçjç SJçb cççbmç kçíÀ DççÞç³ç mçí ÒçkçáÀçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç jkçwlç kçÀçí
oáä kçÀjkçíÀ jkçwlçpç ûççqvLç GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
o Fmçcçíb mJççHç (mçbJçíovçç nççÆvç) GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Flçj uç#çCç çÆHçÊçpç ûççqvLç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ~
8) DççqmLç pçv³ç ûççqvLç :-
DççqmLçYçbiçççÆYçIççlççY³ççcçáVçlççJçvçlçb lçá ³çlçd ~
mççíeçqmLçûççqvLç: ... ~~ ( Dç. Ë .G. 29/ 9)
o DççqmLçYçivç DçLçJçç DççqmLç Hçj DççIççlç nçívçí mçí DççqmLçiçlç
GVçlç ³çç DçJçvçlç mJç©Hç kçÀçÇ DççqmLç ûççqvLç çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ ~
9) Jç´CçûççqvLç:-
Dç©{í ©{cçç$çí Jçç Jç´Cçí mçJç&jmçççÆMçvç: ~
mççoí& Jçç yçbOçjçÆnlçí içç$çíeMcçççÆYçnlçíeLçJçç ~~
Jççlççíñçcçñçálçb oáäb mçbMççí<³ç ûççÆLçlçb Jç´Cçcçd ~
kçáÀ³çç&lmçoçn: kçÀC[Ócççvç Jç´CçûççqvLçj³çb mcç=lç: ~~
( Dç. Ë. G. 29/ 12,13)
95 Dr. A. S. Dudhamal
 o Jç´Cç kçÀçÇ ©æ{çJçmLçç cçíb DçLçJçç Dç©æ{çJçmLçç cçíb mçYççÇ jmç
ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç (çÆnlçkçÀj-DççÆnlçkçÀj Dççnçj) mçíJçvç kçÀjvçç~
o ñççJççÇ Jç´Cç kçÀç yçbOçvç vç kçÀjvçç ~
o MçjçÇj Hçj DçMcçççÆo kçÀþçíj Jçmlçá Üçjç DççIççlç nçívçí l®ç®çç kçíÀ
DçY³çvlçj nçÇ jkçwlçñççJç nçívçí mçí oáä jkçwlç Gmç mLççvç cçíb
jnvçí Mçá<kçÀ nçíkçÀj jn pççvçç nÌ ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí lJç®çç kçíÀ DçY³çvlçj náDçç jkçwlçñççJç Mçá<kçÀ
nçíkçÀj ûççÆLçlç nçívçí mçí Jç´Cçpç ûççqvLç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o Fmçcçíb oçn SJçb kçÀC[á ³çn uç#çCç jnlçí nÌ~
_____________________________________________________________________________
ûççqvLç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
ûççqvLç kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç:-
çÆJçJçpç&³çílçd kçáÀ#³çáojççÆÞçlçb ®ç lçLçç içuçí cçcç&çÆCç mçbçÆÞçlçb ®ç ~
mLçÓuç: Kçj½çççÆHç YçJçíçÆÜJçp³ççí& ³ç½çççÆHç yççuç-mLççÆJçjçyçuççvççcçd ~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /86)
DçmççO³ç ûçbçÆLç kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nçílçí nÌ ~
o kçáÀçÆ#ç, Goj, kçÀCþ ³çç içuç DççÌj cçcç& kçíÀ DççÞç³ç mçí ûçbçÆLç kçÀç
GlHçVç nçívçç ~
o ûçbçÆLç DççkçÀçj cçíb yç[çÇ DççÌj mHçMç& mçí Kçj nçívçç ~
o DçyçuçJççvç J³ççqkçwlç, JççOç&kçw³ççJçmLçç DççÌj yççuçkçÀçíb cçíb ûçbçÆLç
GlHçVç nçívçç ~
96 Dr. A. S. Dudhamal

19
________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆ®ç. 12 çÆvç.11, çÆ®ç. 18 G.lçb. 29 38
Dçyçá&o kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
içç$çÒçoíMçí kçwJççÆ®çoíJç oçí<çç: mçbcçÓçÆs&lçç cççbmçcçmç=kçÀd Òçoá<³ç ~
Jç=Êçb çqmLçjb cçvo©pçb cçnvlçcçvçuHçcçÓuçb çÆ®çjJç=×îçHççkçÀcçd ~~
kçáÀJç&çqvlç cççbmççí®s^³çcçlmçiçvOçb lçoyçá¥o Mççm$ççÆJçoçí Jçoçqvlç ~
(mçá. çÆvç. 11/12-13)
mçcçÓçq®s&lç (mççÆVçHççlç) JççlçççÆo oçí<ç, MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ YççÇ mLççvç cçíb
cççbmç Oççlçá kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ iççíuççkçÀçj, çqmLçj, DçuHç Jçíovçç³çákçwlç, yçæ[í
DççkçÀçj kçÀç, içnvç cçÓuçJççuçç, OççÇjí-OççÇjí yçæ{vçíJççuçç, HççkçÀ jçÆnlç
cççbmççí®s^³ç (cççbmçmçcçÓn) GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~ Fmç lçjn mçí MçjçÇj cçíb GlHçVç
náS yç=nÊççkçÀçj kçíÀ mçbnvçvç ³çákçwlç GVçlç Yççiç kçÀçí Dçyçá&o kçÀnlçí nÌ~
Dçyçá&o kçíÀ ÒçkçÀçj :-
........ cçnÊçá ûççqvLçlççíeyç&áocçd ~
lçuuç#çCçb ®ç cçíoçíevlçÌ: <ççí{ç oçí<çççÆoçÆYçmlçá lçlçd ~
(Dç. Ë .G. lçb. 29/ 14-16)
Dçyçá&o kçíÀ çÆvçcvç ÒçkçÀçj 6 ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç
4) jkçwlçpç 5) cççbmçpç 6) cçíoçípç
Dçyçá&o kçíÀ HççkçÀ vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç :-
vç HççkçÀcçç³çççqvlç kçÀHçÀççÆOçkçÀlJççvcçíoçíyçnálJçç®®ç çÆJçMçí<çlçmlçá ~
oçí<ççqmLçjlJççodûçLçvçç®®ç lçí<ççb mçJçç&yçá&oçv³çíJç çÆvçmçiç&lçmlçá ~~
(mçá. çÆvç. 11/21)
Òçç³ççí cçío: kçÀHçÀç{³çlJçççqlmLçlJçç®®ç vç H箳çlçí ~~
(Dç. Ë .G. lçb. 29/ 14-16)
o Fvçcçíb Òçç³ç: cçío DççÌj kçÀHçÀ kçÀç Òççyçu³ç jnlçç nÌ ~
o ³çí çqmLçj (oçí<ç-oÓ<³ççíb kçÀç mçbIççlç yçvçkçÀj) jnlçí nÌ ~
o ûçLçvç DçLçç&lç içæ{vç ³çákçwlç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç FvçkçÀç HççkçÀ
vçnçÇb nçílçç ~
Jççlçívç çÆHçÊçívç kçÀHçíÀvç ®çççÆHç jkçwlçívç cççbmçívç ®ç cçíomçç ®ç ~
lçppçç³çlçí lçm³ç ®ç uç#çCçççÆvç ûçvLçí: mçcççvçççÆvç YçJççqvlç ~~
Rog Nidan-
Dçyç&áo
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
(mçá. çÆvç. 11/14)
1)Jççlçpç, 2) çÆHçÊçpç, 3) kçÀHçÀpç, DççÌj 4) cçíoçípç Dçyçá&o kçíÀ
uç#çCç lçod lçod ûççqvLç kçíÀ ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj nçílçí nÌ~ Fvç ûççqvLç³ççíb
kçÀç JçCç&vç ûççqvLç-ÒçkçÀjCç cçíb JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~
4) jkçwlçpç Dçyçá&o :-
oçí<ç: Òçoá<ìçí ©çÆOçjb çÆmçjç½ç mçbkçáÀ®³ç mçbçÆHçC[îç içlçmlJçHççkçÀcçd ~
mççñççJçcçáVçÔ³ççÆlç cççbmççÆHçC[b cççbmççkçáÀjÌjççÆ®çlçcççmçMçáJç=×cçd ~~
kçÀjçíl³çpçñçb ©çÆOçjÒçJç=çÆÊçcçmççO³çcçílçêáçÆOçkçÀjçlcçkçbÀ lçá ~
jkçwlç#ç³ççíHçêJçHççÇçÆ[lJççlçd HççC[áYç&Jçíoyçá&oHççÇçÆ[lçmlçá ~~
(mçá. çÆvç. 11/15-16) (cçç. çÆvç. / içuçiçC[ )
çÆmçjçmLçb MççíçÆCçlçb oçí<ç: mç¹çí®³ççvlç: ÒçHççÇ[îç ®ç ~
Hçç®ç³çílç lçoçvç×b mççñççJçb cççbmççÆHççqC[lçcçd ~~
cççbmçç¹ájÌçƽçlçb ³çççÆlç Jç=çÆ×b ®ççMçá ñçJçíÊçlç: ~
Dçpçñçb oá<ì©çÆOçjb YçÓçÆj lç®sçíçÆCçlççyçá&ocçd ~~
(Dç. Ë .G. lçb. 29/ 14-16)
o jkçwlç lçLçç çÆmçjç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç mçí mçbkçÀçí®ç DççÌj HççÇ[ç kçíÀ
mççLç DçuHç ÒçcççCç cçíb HççkçÀ nçílçç nÌ ~
o HççÆjCççcç mJç©Hç JçnçB GVçlç lçLçç ñççJç³çákçwlç cççbmççÆHçC[ kçÀçÇ
GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o ³çí cççbmççÆHçC[ cççbmççkçáÀj ³çákçwlç nçílçí nÌ lçLçç FvçkçÀçÇ MççÇIç´ Jç=çÆ×
nçílççÇ nÌ ~
o Fvçmçí oÓçÆ<çlç jkçwlç kçÀç ñççJç çÆvçl³ç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o DççÆlç ÒçcççCç cçíb çÆvçjblçj jkçwlçñççJç nçí pççvçí mçí HççC[ájçíiç
GHçêJç mJç©Hç cçíb GlHçVç nçí mçkçÀlçç nÌ~
o jkçwlççyçá&o çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
5) cççbmççyçá&o :-
cçáçÆäÒçnçjççÆoçÆYçlçíbeiçí cççbmçb Òçoá<ìb pçvç³çíçÆ× MççíLçcçd ~~
DçJçíovçb çqmvçiOçcçvçv³çJçCç&cçHççkçÀcçMcççíHçcçcçÒç®ççu³çcçd ~
Òçoáäcççbmçm³ç vçjm³ç içç{cçílçtJçívcççbmçHçjç³çCçm³ç ~~
cççbmççyçá&ob lJçílçomççO³çcçákçwlçb.............~
(mçá. çÆvç. 11/17-19)
97 Dr. A. S. Dudhamal
 o cçáçÆä (içáÎíyççpççÇ) Òçnçj DçççÆo pçÌmçí DççÆYçIççlç mçí MçjçÇj kçÀçÇ
cççbmçHçíMççdzççB oáä nçí pççvçí mçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o ³çn MççíLç HççÇ[çjçÆnlç, çqmvçiOç, lJç®çç kçíÀ mçcççvç JçCç& kçÀç,
HççkçÀjçÆnlç, DçMcçJçlç kçÀþçíj DççÌj çqmLçj nçílçç nÌ~
o Fmç lçjn oÓä náS cççbmç Oççlçá mçí cççbmç mçíJçvç kçÀjvçíJççuçí
J³ççqkçwlç³ççíb cçíb ³çn cççbmççyçá&o GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cççbmççyçá&o DçmççO³ç nçílçí nÌ~
Mçkç&Àjçyçá&o :-
ÒççH³ç cççbmççÆmçjçmvçç³çÓ: Þuçí<cçç cçíomlçLççeçÆvçuç: ~
ûççqvLçb kçáÀJç&çqvlç çÆYçVççÌemççÌ cçOçámççÆHç&Jç&mçççÆvçYçcçd ~~
ñçJçl³çñççJçcçl³çLç¥ lç$ç Jç=çÆ×b içlççíeçÆvçuç: ~
cççbmçb çÆJçMççí<³ç ûççÆLçlççb Mçkç&Àjçb pçvç³çílçd Hçvç: ~~
oáiç&vOçb çqkçwuçVçcçl³çLç¥ vççvççJçCç¥ lçlç: çÆmçjç: ~
ñçJççÆvlç mçnmçç jkçwlçb lççÆÜÐçç®skç&Àjçyçá&ocçd ~~
(mçá.çÆvç. 13/26-29)
Mçkç&Àjçyçá&o cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀHçÀ, cçío lçLçç Jççlç ³çí lççÇvççíb çÆcçuçkçÀj cççbmç, çÆmçjç DççÌj
mvçç³çá Fvç lççÇvççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ ûççqvLç kçÀç çÆvçcçç&Cç
kçÀjlçí nÌ ~
o Fmç ûççqvLç kçÀç çÆJçoçjCç nçívçí Hçj cçOçá, Iç=lç lçLçç Jçmçç mç¢Mç
Dçl³çççÆOçkçÀ ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb ñççJç çÆvçkçÀuç pççvçí kçíÀ yçço Òçyçuç náS Jçç³çá
mçí cççbmç kçÀç Mççí<ç nçíkçÀj ûççqvLç©Hç Mçkç&Àjç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o FmçkçíÀ yçço çÆmçjçDççíb mçí oáiç&vOç³çákçwlç, çqkçwuçVç, DççÌj DçvçíkçÀ JçCç& kçÀç
jkçwlçñççJç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
_____________________________________________________________________________
Dçyçá&o ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
DçO³çyçá&o DççÌj Üîçyçá&o DççÌj Dçyçá&o kçÀçÇ DçmççO³çlçç :
.....mççO³çí<JçHççÇcçççÆvç çÆJçJçpç&³çíÊçá ~
mçcÒçñçálçb cçcç&çÆCç ³ç®®ç pççlçb ñççílç:mçá Jçç ³ç®®ç
YçJçío®ççu³çcçd ~~
³çppçç³çlçíev³çlçd Kçuçá HçÓJç&pççlçí %çí³çb lçoO³çyçá&ocçyçá&opçÌ: ~
³çodÜvÜpççlçb ³çáiçHçlçd ¬çÀcççÜç çÆÜjyçá&ob lç®®ç YçJçíomççO³çcçd ~~
( mçá. çÆvç. 11/19-20)
o mççO³ç Dçyçá&o mçí ñççJç GlHçVç nçí nçívçí mçí, cçcç&mLççvççíb cçíb lçLçç
ñççílçmççíb cçíb çqmLçj Dçyçá&o GlHçVç nçívçí mçí Jçí DçmççO³ç nçí pççlçí
nÌ~
o Dçyçá&o kçíÀ GHçj Dçyçá&o GlHçVç nçívçí kçÀçí DçO³çyçá&o kçÀnlçí nÌ ~
o SkçÀmççLç DçLçJçç ¬çÀcç mçí GlHçVç náS oçí Dçyçá&oçíb kçÀçí çÆÜjyçá&o
kçÀnlçí nÌ ~
o DçO³çyçá&o DççÌj çÆÜjyçá&o ³çí oçívççíb YççÇ DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
Dçyçá&o kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
lçí<Jçmç=*dcççbmçpçí Jçp³çí&, ®çlJçç³ç&v³çççÆvç mççOç³çílçd ~
(Dç. Ë .G. lçb. 29/ 17)
o Jççlçpç, 2) çÆHçÊçpç, 3) kçÀHçÀpç, 4)jkçwlçpç ³çí ®ççj Dçyçá&o
mççO³ç nçílçí nÌ ~
o cççbmçpç lçLçç cçíoçípç Dçyçá&o DçmççO³ç nÌ~
mççO³ç  Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, jkçwlçpç
DçmççO³ç  cççbmçpç, cçíoçípç, DçO³çyçá&o DççÌj çÆÜjyçá&o
98 Dr. A. S. Dudhamal
 DçMç&
20
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 14 çÆvç. 2 çÆvç. 7 5

J³ççK³çç :- kçíÀ yçço ûçnCççÇ lçLçç ûçnCççÇ kçíÀ yçço DçMç& Fmç ¬çÀcç mçí DçO³çç³ç kçÀçÇ j®çvçç
DççÆjJçlçd ÒççCççvçd Þç=CçççÆlç FçÆlç DçMç&:~ kçÀjkçíÀ FmçkçÀçí cççv³çlçç oçÇ nÌ ~
Mç$çá çÆpçmç lçjn ÒççCçnjCç kçÀjvçíJççuççÇ HççÇ[ç oílçç nÌ, GmççÇ lçjn DçMç& kçíÀ ÒçkçÀçj :-
kçÀçÇ HççÇ[ç Fmç J³ççOççÇ mçí HççÇçÆ[lç ©iCç kçÀçí nçílççÇ nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí DçMç& Hç=Lçioçí<çÌ: mçcçmlç̽ç MççíçÆCçlççlçd mçnpçççÆvç ®ç ~
kçÀnlçí nÌ~ DçMçç&bçÆmç <çìdÒçkçÀçjççÆCç çÆJçÐççodiçáoJççÆuç$ç³çí ~~
o içáomLççvç cçíb jkçwlç mçí mçcHçáçÆjlç DçLçJçç Mçá<kçÀ mJç©Hç kçíÀ cççbmç <ç[Mçç&çÆmç YçJççqvlç JççlççÆHçÊçkçÀHçÀMççíçÆCçlçmççÆVçHççlçÌ: mçnpçççÆvç
kçíÀ DçbkçáÀj GlHçVç nçílçí nÌ ~ ®çíçÆlç ~~
o FvçkçíÀ kçÀçjCç içáoiçlç mçlçlç HççÇ[ç nçílçí jnlççÇ nÌ~ (mçá.çÆvç. 2/3)
o cçuçÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç ³çn MçÓuç Dçl³çççÆOçkçÀ yçæ{ pççlççÇ nÌ~ mçbK³çç mçbÒçççqHlç cçíb DçMç& kçíÀ çÆvçcvç s: ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~
o FmçkçÀçÇ Jçíovçç DççÆlçJç lççÇJç´ nçívçí mçí "Mç$çÓvçí çÆkçÀS ÒççCç IççlçkçÀ
1)Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
ncçuçí mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ Jçíovçç" SímççÇ GHçcçç oíkçÀj DçMç& 4)mççÆVçHççlçpç 5)jkçwlçpç 6)mçnpç
kçÀçÇ J³ççK³çç mHçä kçÀçÇ nÌ ~
o GlHçVç Jçíovçç kçÀçÇ lççÇJç´lçç kçíÀ mJç©Hç kçÀçí mHçä kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS
DçMç& kçÀç JçiççÇ&kçÀjCç
DçMç& ³çn vççcç çÆo³çç nÌ ~
1) kçÀçuçpç 2) mçnpç
çÆvç©çqkçwlç :-
1) ñççJççÇ 2) Mçá<kçÀ
$çÝ + Dçmçávçd + mçáìd +DçMç& 1) yççÔ³ç 2) DçY³çvlçj
DçMç&mçd + Dç®çd ~ i) cççlç=pç
DçMç& J³çççÆOç mçí ûçmlç nçí pççvçç ~ 1)yççÇpçJççÆuç GHçlçHlç
ii) çÆHçlç=pç
DçMççí&Y³ççí pçþjb oá:Kçb içáucç½ççH³çápçç³çlçí ~~
(®ç. çÆvç. 8/13) i) Jççlçpç
DçMççí&eçÆlçmççjûçnCççÇ çÆJçkçÀçjç: Òçç³çíCç ®ççv³ççív³ç çÆvçoçvçYçÓlç: ~ ii) çÆHçÊçpç
mçVçíevçuçí mççqvlç vç mççqvlç oçÇHlçí j#çÊçomlçí<çá çÆJçMçí<çlççíeçqivçcçd ~~ 2) HçÓJç&kç=Àlç kçÀcç& iii) kçÀHçÀpç
( Dç. Ë. çÆ®ç.8/164) vi) mççÆVçHççlçpç
DçMç&, Goj lçLçç içáucç ³çí jçíiç SkçÀ-oÓmçjí kçíÀ GlHççÆÊç nílçÓ nçí v) jkçwlçpç
mçkçÀlçí nÌ FmççÆuçS Fvníb GYç³ççLç&kçÀçjçÇ çÆvçoçvççLç&kçÀj jçíiç Símçç
®çjkçÀ®çç³ç& vçí kçÀnç nÌ ~ FmççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ yççlç JççiYçìç®çç³ç& vçí DçMç&,
çÆÜçÆJçOç DçMç& :-
DççÆlçmççj DççÌj ûçnCççÇ Fvç lççÇvç çÆJçkçÀçjçíb kçíÀ yççjí cçíb kçÀnçÇ nÌ ~ DççqivçcççbÐç
Fn KçuJççqivçJçíMç çÆÜçÆJçOççv³çMçç&bçÆmçkçÀççÆvççÆ®çppççlçm³ççíÊçjkçÀçuçpçççÆvç ~
mçí ÒçYççJççÇlç nçíkçÀj DçMç&, DççÆlçmççj DççÌj ûçnCççÇ ³çí lççÇvç çÆJçkçÀçj GlHçVç
lç$ç yççÇpçb içáoJççÆuçyççÇpççíHçlçHlçcçç³çlçvçcçMç& mççb mçnpççvççcçd ~
nçílçí nÌ ~ Fvníb Dçv³ççív³ç çÆvçoçvçYçÓlç jçíiç kçÀnç nÌ ~ Jçí SkçÀ oÓmçjí kçíÀ
(®ç. çÆ®ç. 14/ 4)
GlHççÆÊç kçÀçjCç yçvç mçkçÀlçí nÌ ~ cççOçJç çÆvçoçvç cçíb YççÇ DççÆlçmççj ÒçkçÀjCç
Rog Nidan- 99 Dr. A. S. Dudhamal
 lç$ç çÆÜçÆJçOççí yççÇpççíHçlçHlççÌ nílçá:- cççlçççÆHç$ççíjHç®ççj:, HçÓJç&kç=Àlçb
®ç kçÀcç&; lçLççev³çí<ççcççÆHç mçnpççvççb çÆJçkçÀçjçCççcçd ~
lç$ç mçnçpçççÆvç mçn pççlçççÆvç mçn pççlçççÆvç MçjçÇjíCç,
DçMçç&bmççÇl³ççÆOçcççbmççÆJçkçÀçjç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 5)
o mçnpç DççÌj kçÀçuçpç Fmç ÒçkçÀçj mçí DçMç& kçíÀ ÒçcçáKç oçí Yçío
nçílçí nÌ~ içYçç&JçmLçç cçíb içáoJççÆuç çÆpçmç yççÇpçYççiç mçí GlHçVç
nçílççÇ nÌ, Jçn Yççiç çÆJçkç=Àlç (GHçlçHlç) nçívçí mçí DçMç& GlHçVç
nçílçç nÌ~
o yççÇpçJççÆuç kçÀçÇ GHçlçHlçlçç cççlçç DççÌj çÆHçlçç kçíÀ DçHç®ççj DççÌj
HçÓJç& pçvcçkç=Àlç kçÀcç& Fvç oçívççíb kçÀçjCççíb mçí nçílççÇ nÌ ~
DçMç& MççjçÇj DçLçç&lç DçMç& kçíÀ mLççvç :-
lç$ç mLçÓuççv$çÒççÆlçyç×cçOç&Hçgçç²áuçb içáocççná: lççqmcçvçd
Jçuç³ççqmlçbñççíeO³çOçç&²áuççvlçj mçbYçÓlçç: ÒçJççnCççÇ çÆJçmçpç&vççÇ mçbJçjCççÇ
®çíçÆlç ®çlçáj*diçáuçç³çlçç:, mçJçç&çqmlç³ç&içí*diçáuççíçq®s^lçç: ~~
(mçá.çÆvç. 2/5)
Mç±çJçlç&çÆvçYçç½çççÆHç GHç³çá&HççÆj mçbçqmLçlçç: ~
içpçlççuçáçÆvçYçç½çççÆHç JçCç&lç: mçbÒçkçÀçÇçÆlç&lçç: ~~
(mçá.çÆvç. 2/6)
jçícççvlçíY³ççí ³çJççOçOççí& içáoçÌ<þ: HççÆjkçÀçÇçÆlç&lçç:~
ÒçLçcçç lçá içáoçÌ<þço*diçáuçcçç$çí ~~
(mçá.çÆvç. 2/7)
mçJçí&<ççb ®ççMç&mççb #çí$çb - içáom³ççOç&Hçgçcçç*diçáuççJçkçÀçMçí
çÆ$çYççiççvlçjççqmlçñççí içáoJçuç³ç: #çí$ççÆcççÆlç; kçíÀçÆ®çÊçá
YçÓ³ççbmçcçíJç oíMçcçáHççÆoMçvl³çMç&mççb-çÆMçMvçcçHçl³çHçLçb
içuçlççuçácçáKçvçççÆmçkçÀçkçÀCçç&çÆ#çJçlcçç&çÆvç lJçkçÀd ®çíçÆlç ~
lçoml³ççÆOçcççbmçoíMçlç³çç,içáoJççÆuçpççvççb lJçMçç&mççÇçÆlç mçb%çç
lçv$çíeçqmcçvçd ~
mçJçí&<ççb ®ççMç&mççcççÆOç<þçvçb cçíoçí cççbmçb lJçkçÀd ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 6)
içáomLççvç cçíb lççÇvç JççÆuç³ççB nçílççÇ nÌ –
1) ÒçJççnCççÇ 2) çÆJçmçpç&vççÇ 3) mçbJçjCççÇ
Fvç lççÇvççíb Jçuççdzççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí DçMç& GlHçVç nçílçç nÌ ~ cçío, cççbmç,
lJç®çç ³çí DçMç& kçíÀ DççÆOç<þçvç nÌ~ içáo mLççvç cçíb GlHçVç cççbmççkçáÀj kçÀçí DçMç&
kçÀnlçí nÌ~ içáo kçíÀ çÆMçJçç³ç MçjçÇj kçíÀ Flçj DçJç³çJççíb cçíb Goç. çÆMçMvç,
DçHçl³çHçLç, içuç, lççuçá, cçáKç, vçççÆmçkçÀç, kçÀCç&, DççÆ#çJçlcç&, DççÌj lJç®çç
Fvç mLççvççíb cçíb GlHçVç náS cççbmççkçáÀj kçÀçí DççÆOçcççbmç kçÀnlçí nÌ~
Rog Nidan-
DçMç& kçÀç mJç©Hç :-
lç$ç mçnpççv³çMçç&bçÆmç kçÀççÆvççÆ®çoCçÓçÆvç, kçÀççÆvççÆ®çvcçnççqvlç,
kçÀççÆvççÆ®çÎçÇIçç&çÆCç, kçÀççÆvççÆ®çoddOç´mJçççÆvç, kçÀççÆvççÆ®çod Jç=ÊçççÆvç,
kçÀççÆvççÆ®çod çÆJç<çcççÆJçmç=lçççÆvç, kçÀççÆvççÆ®çovlç:kçáÀçÆìuçççÆvç, kçÀççÆvççÆ®çod
yççÆn:kçáÀçÆìuçççÆvç, kçÀççÆvççÆ®çppççÆìuçççÆvç, kçÀççÆvççÆ®çovlçcçá&KçççÆvç,
³çLççmJçb oçí<ççvçáyçvOçJçCçç&çÆvç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 7)
DçMç& çÆJççÆJçOç DççkçÀçj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~ DçCçá (sçíì)í cçnlçd
(cççíìí), oçÇIç& (uçbyçí), ËmJç (yççÌvçí), Jç=Êç (iççíuç) DççÌj çÆJç<çcç DçççÆo
DççkçÀçj kçíÀ DçMç& GlHçVç nçílçí nÌ~ DçY³çvlçjlç: ³çç yççÔ³çlç: PçákçíÀ náS,
Dçvlçcçá&KççÇ ³çç yççÆncç&áKççÇ nçílçí nÌ~ oçí<ç Òçyçuçlçç kçíÀ Dçvçámççj Fvçcçíb JçCç&
GlHçVç nçílçç nÌ~ pçÌmçí çÆHçÊç oçí<ç mçí HççÇlç-nçÆjlç-nççÆjê DçççÆo, kçÀHçÀ mçí
éçílç Jçç³çá mçí M³ççJç-Dç©Cç JçCç& GlHçVç nçívçç ~
DçMç& kçíÀ nílçÓ :-
içá©cçOçájMççÇlçççÆYç<³ççqvoçÆJçoççÆnçÆJç©×çpççÇCç&ÒççÆcçlççMçvççmççlc³ç
YççípçvççoiçJ³çcççlm³çJççjçncçççÆn<ççpçççÆJçkçÀçÆHççÆMçlçYç#çCççlçd
kç=ÀMçmçá<kçÀHçÓçÆlçcççbmçHçÌçÆäkçÀHçjcççVç#ççÇjoçÆOçcçC[çÆlçuçiçá[çÆJçkç=ÀçÆlç
mçíJçvççlçd cçç<ç³çÓ<çí#çájmççÆHçC³ççkçÀ çÆHçC[ççÆuçkçÀMçá<kçÀMççkçÀMçákçwlç
uçMçávççÆkçÀuççìlç¬çÀçÆHçC[kçÀçÆyçmçcç=CççuçMççuçÓkçÀ¬çÀçÌgççovç
kçÀMçí©kçÀÞç=²çìkçÀlç©ìçÆJç©{vçJçMçÓkçÀMçcççÇOççv³ççcç
cçÓuçkçÀçíHç³ççíiççodiçá©HçÀuçMççkçÀjçiçnçÆjlçkçÀcço&kçÀJçmçççÆMçjmHçoHç³çá&çÆ<çlç
HçÓçÆlçMççÇlçmç¹çÇCç&çVççY³çJçnçjçvcçvokçÀççÆlç¬çÀçvlçcçÐçHççvççod
J³ççHçVç içá©mççÆuçuçHççvççoçÆlçmvçínHççvççomçbMççíOçvççÂçqmlçkçÀcç&
çÆJçYç´cççoJ³çç³ççcççoJ³çJçç³çççÆÎJççmJçHvççlçd mçáKçMç³çvççmçvçmLççvç
mçíJçvçç®®ççíHçnlççivçícç&uççíHç®ç³ççíYçJçl³ççÆlçcçç$çb, lçLççílkçÀìçÆJç<çcç
kçÀçÆþvççmçvçmçíJçvççlçd GodYç´çvlç³ççvççíä^³ççvççoçÆlçJ³çJçç³ççÂçqmlç-
vçí$ççmçc³çkçwÒççÆCçOççvççod içáo#çCçvççoYççÇ#Cçb
MççÇlççcyçámçbmHçMçç&®®çíuçuççíälç=CçççÆoIç<ç&Cççlçd
ÒçlçlçççÆlççÆvçJçç&nCççÜçlçcçÓ$çHçájçÇ<çJçíiççíoçÇjCççlçd mçcçáoçÇCç&JçíiççÆvçûçnçlçd
m$ççÇCççb ®ççcçiçYç&Yçb́MççodiçYççí&lHççÇ[vçççÆÜ<çcçÒçmçÓçÆlççÆYç½ç ÒçkçáÀçÆHçlççí
Jçç³çájHççvçmlçb cçuçcçáHççÆ®çlçcçOççíiçcççmççÐç içáoJççÆuç<JççÐçÊçí,
lçlçmlççmJçMçç&bçÆmç ÒççoáYç&Jççqvlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 9)
lç$ççvççlcçJçlççb ³çLççíkçwlçÌ: ÒçkçÀçíHçCçÌçÆJç&©×çOçDçç³çMçvç
m$ççÇÒçmç²çílkçÀìákçÀçmçvç Hç=<þ³ççvçJçíiççÆJçOççjCçççÆoçÆYç çÆJç&Mçí<çÌ:
ÒçkçáÀçÆHçlçç oçí<çç SkçÀMççí çÆÜMç: mçcçmlçç: MççíçÆCçlçmççÆnlçç Jçç ³çLççíkçwlçb
Òçmç=lçç: ÒçOççvçOçcçvççÇjvçáÒçHçÐççOççí içlJçç içáocççiçc³ç Òçoá<³ç
içáoJçuççÇcççb&mçÒçjçín¡çvç³ççÆvlç çÆJçMçí<çlççí cçvoçivçí:, lçLçç
100 Dr. A. S. Dudhamal
 lç=CçkçÀç<þçíHçuçuççíHç<þJçñçççÆoçÆYç: MççÇlççíokçÀmçbmHçMç&vççÜç kçÀvoç: o GBì kçíÀ GHçj mçJççjçÇ kçÀjvçç ~
HççÆjJç=çÆ×cççmçço³ççqvlç, lççv³çMçç&bmççÇl³çç®ç#çlçí ~~ o yççqmlçvçí$ç kçÀçí mçc³çkçÀd lçjn mçí içáo cçíb ÒççÆJç<þ vç kçÀjvçç ~
(mçá.çÆvç. 2/4) o içáo cçíb çÆkçÀmççÇ YççÇ kçÀçjCç mçí #çlç nçívçç ~
DçMççí&lHççÆÊç kçíÀ çÆvçcvç kçÀçjCç nçílçí nÌ ~ o içáo kçÀç MççÇlç pçuç mçí Òç#ççuçvç kçÀjvçç DçLçJçç Jçm$ç, çÆcçfçÇ kçÀç
o içá©, cçOçáj, MççÇlç, DççÆYç<³çbçÆo, çÆJçoççÆn êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç {íuçç, lç=CçççÆo mçí içáo kçÀç Iç<ç&Cç kçÀjvçç ~
kçÀjvçç~ o mçlçlç kçÀçmç mçí çÆHçæ[çÇlç jnvçç ~
o çÆJç©×Mçvç, DçpççÇCçç&Mçvç, ÒççÆcçlççMçvç, Dçmççlc³ç Yççípçvç o cçÓ$ç-HçájçÇ<ç-Jççlç FvçkçÀç yçuçHçÓJç&kçÀ JçíiççíoçÇjCç kçÀjvçç ³çç Fvç
kçÀjvçç~ Jçíiççí kçÀç OççjCç kçÀjvçç ~
o içç³ç, cçlm³ç, Jçjçn (MçákçÀj), YçÌbmç, yçkçÀjçÇ Fvç ÒçççÆCç³ççíb kçÀç o çqm$ç³ççíb cçíb Dççcç-içYç&Hççlç, içYççí&lHççÇ[vç, çÆJç<çcçÒçmçÓçÆlç nçívçç ~
cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç, Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçáÀçÆHçlç DçHççvç Jçç³çá mçí mçbçÆ®çlç cçuç kçÀç içáoJççÆuç
o kç=ÀMç, Mçá<kçÀ lçLçç HçÓ³ç mçí oÓä náDçç cççbmççnçj mçíJçvç kçÀjvçç~ Hçj oyççJç Dççvçí mçí DçMç& GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o DççÆlççÆHçäcç³ç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ DçMç& kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
o oÓOç, ®çkçwkçÀçoçÆn, çÆlçuç-içáæ[ Fvçmçí yçvçç³çíb iç³çí çÆJççÆJçOç J³ççOççÇ vççcç DçMç&
ÒçkçÀçj kçíÀ KççÐç HçoçLççí& b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
o Gæ[o, içVçí kçÀç jmç, çÆHçC³ççkçÀ, çÆHçCæ[çuçá, Mçá<kçÀMççkçÀ, Mçákçwlç oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
(Dçcuç HçoçLç&), uçMçávç, çÆkçÀuççì, cçvokçÀ (DçOç& HçkçwJç onçÇ), HeeB®eeW ÒekeÀej Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
lç¬çÀçÆHçC[, çÆyçmç, cç=Cççuç, MççuçÓkçÀ, ¬çÀçÌgççovç, kçÀMçí©kçÀ, kesÀ Jee³eg
Þç=²çìkçÀ, lç©ì, çÆJç©{-vçJç-MçÓkçÀ-MçcççÇ Oççv³ç, DçHçkçwJçcçÓuççÇ oÓ<³ç cççbmç, jkçwlç, cçío
Fvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o içá©-HçÀuç, MççkçÀ, jçiç (jç³çlçç ³çç Dçç®ççj), nçÆjlçkçÀ oá<ì ñççílçmç HçájçÇ<çJçn ñççílçmç
(DçojKç), cço&kçÀ (kçÀçmçcço&) DçççÆo kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç lçLçç çÆmçjçûççqvLç
o ÒçççÆCç³ççíb kçÀçÇ Jçmçç lçLçç çÆMçjmHço (yçkçÀjí kçíÀ çÆMçj lçLçç HçÌjçíb cçíb Kç JçÌiçáC³ç içáo
çqmLçlç cçppçç) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ GtJçmLççvç HçkçwJççMç³ç
DççÆOç<þçvç cççbmç, jkçwlç, cçío
o Hç³çá&çÆ<çlç, HçÓçÆlç, MççÇlç lçLçç mç¹çÇCç& (DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj içáCç ³çç êJ³ççíb
mçb®çjCç mLççvç HçájçÇ<çJçn ñççílçmç
kçÀç DçVç) DçVç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
jçíiçcççiç& cçO³çcç
o DççÆlç¬çÀçvlç cçÐç (Símçç cçÐç pççí mçæ[ pççvçí mçí DçHçvçí içáCççíb kçÀçí
J³ççqkçwlç içáoçMç&
sçí[ oílçç nÌ ) kçÀç ÒççMçvç kçÀjvçç~
Yçío (5) Dç) Mçá<kçÀ, ñççJççÇ
o ³ççHçVç (oáä) lçLçç içá© pçuçHççvç kçÀjvçç ~
yç) mçnpç, GÊçjkçÀçuçpç
o DççÆlçmvçínHççvç, Hçb®çkçÀcç& mçí mçbMççíOçvç vç kçÀjvçç ³çç kçÀ) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç,
Hçb®çkçÀcç&/yççqmlçkçÀcç& kçÀç çÆJçYç´cç (çÆnvç çÆ cçL³çç ³çç DççÆlç³ççíiç) mççÆVçHççlçpç, jkçwlçpç
nçívçç~ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
o J³çç³ççcç ³çç J³çJçç³ç vç kçÀjvçç~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀ oçí<çpç
o DççÆlçJ³çJçç³ç, çÆoJççmJççHç kçÀjvçç~ kçÀ<ìmççO³ç ÜbÜpç, pççÇCç&
o mçáKç-Mç³çvç-Dççmçvç-mLççvç mçíJçvç kçÀjvçç~ ³ççH³ç mççÆVçHççlçpç
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç cçuççíb kçÀç GHç®ç³ç nçívçç~ DçmççO³ç mçJç&içáoJçuççÇiçlç,
o GlkçÀì-çÆJç<çcç-kçÀçÆþvç-Dççmçvç cçíb yçÌþí jnvçç ~ GHçêJç ³çákçwlç
o GodYç´çvlç ³ççvç DçLçç&lçd cçmlçJççuç Iççíæ[í (kçÀçyçá cçíb vç Dççvçí Òçl³ççK³çí³ç DçvlçJç&uççÇiçlç,
Jççuçí) kçÀçÇ mçJççjçÇ kçÀjvçç ~
Rog Nidan- 101 Dr. A. S. Dudhamal
 Hçgççlcçç cçç©lç: çÆHçÊçb kçÀHçÀçí içáoJççÆuç$ç³çcçd ~
mçJç& SJç ÒçkçáÀH³ççqvlç içáopççvççb mçcçátJçí ~
lçmcççoMçç&bçÆmç oá:KçççÆvç yçnáJ³çççÆOçkçÀjççÆCç ®ç ~
mçJç&oínçíHçlççHççÇçÆvç Òçç³ç: kç=À®s^lçcçççÆvç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 24-25)
oçí<ççmlJç*dcççbmçcçíoççÆmç mçvoá<³ç çÆJççÆJçOççkç=ÀçÆlçvçd ~
cççbmçç*dkçáÀjçvçHççvççoçÌ kçáÀJç&vl³çMçç&bçÆmç lçç¡çiçá: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 7/2)
DçMç& J³ççOççÇ çÆ$çoçí<ç oáçÆä mçí GlHçVç nçílçç nÌ~ Jçç³çá kçíÀ ÒççCç, J³ççvç,
Goçvç, mçcççvç DççÌj DçHççvç Fvç HççB®ççí ÒçkçÀçjçíb kçíÀ oáçÆ<çlç nçívçí mçí DçMç&
GlHçVç nçílçç nÌ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç lççÇvççíb oçí<ç lççÇvççíb içáoJççÆuç³ççíb cçíb çqmLçlç lJç®çç,
cççbmç DççÌj cçío cçíb mLççvçmçbçÆÞçlç kçÀjkçíÀ DçMç& jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçí nÌ~
³çn jçíiç Dçl³çblç oá:Kçoç³çkçÀ nçílçç nÌ lçLçç DçvçíkçÀ J³ççOççÇ ³ççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç
kçÀjlçç nÌ~ mççJç&oÌçÆnkçÀ çÆHç[ç çÆvçcçç&Cç kçÀjvçí kçíÀ kçÀçjCç ³çn kç=À®s^lçcç nçílçç
nÌ~
mçJç&: mçJçç&lcçkçÀçv³ççnáuç&#çCçÌ: mçnpçççÆvç ®ç ~
DçMçç&bçÆmç Kçuçá pçç³çvlçí vççmççÆVçHççÆlçlçÌçqm$ççÆYç: ~
oçí<çÌoçí&<ççÆJçMçí<ççÊçá çÆJçMçí<ç: kçÀuH³çlçí eMç&mççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14 / 23)
çÆ$çoçí<ç kçÀçÇ oáçÆä mçí DçMç& GlHçVç nçílçí nÌ uçíçÆkçÀvç çÆpçmç oçí<ç kçÀç
ÒççOççvçlçç jnlççÇ nÌ GmççÇ oçí<ç kçíÀ Dçvçámççj vççcç çÆoS içS nÌ ~ Goç. Jççlç
oçí<ç kçÀçÇ DççÆOçkçÀlçç kçíÀ kçÀçjCç Jççlçpç DçMç& ~
nílçÓ mçíJçvç mçí çÆ$çoçí<ç oáçÆä
Jçç³çá kçíÀ HççB®ç ÒçkçÀçj- ÒççCç, J³ççvç, Goçvç,
mçcççvç DççÌj DçHççvç FvçkçÀçÇ oáçÆä
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆ$çoçí<ç $ç³ççí içáoJççÆuç³ççíb
(ÒçJççnvççÇ, mçbJçjCççÇ SJçb çÆJçmçpç&vççÇ) cçíb mLççvçmçbÞç³ç
içáo mLççvç kçíÀ lJç®çç, cççbmç lçLçç cçío Oççlçá kçÀçÇ oáçÆ<ì
oá:Kçoç³çkçÀ DççÌj yçnáJ³ççOççÇkçÀj
DçMç& jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç
Rog Nidan-
DçMç& kçíÀ DççkçÀçj :-
mç<ç&HçcçmçÓjcçç<çcçáÃcçkçáÀ<þkçÀ³çJçkçÀuçç³ççÆHççqC[çÆìçqCìkçíÀjkçíÀyçákçÀçÆlçvoá
kçÀkç&ÀvOçákçÀçkçÀCççqvlçkçÀççÆyçcyççÇyçojkçÀjçÇçÆjoácyçjKçpç&ÓjpççcyçJçiççímlçvçç*diçá<þ
kçÀMçí©Þç=²çÇo#ççÆMççÆKçMçákçÀlçáC[çÆpç»çHç¨çcçákçáÀuçcççÆCçkçÀç mçbmLççvçççÆvç
mççcççv³ççod JççlççÆHçÊçkçÀHçÀÒçyçuçççÆvç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 10)
mç<ç&Hç (mçjmççíb/cççínjçÇ), cçmçÓj, cçç<ç (Gæ[o), cçáodiç (cçábiç),
kçáÀ<þkçÀ, ³çJç (pççÌ), kçÀuçç³ç, çÆHççqC[, çÆìçqCìkçíÀj, kçíÀyçákçÀ, çÆlçvoá,
kçÀkç&ÀvOçá, kçÀçkçÀCççqvlçkçÀç (içábpçç), çÆyçcyççÇ, yçoj (yçíj), kçÀjçÇj, DççÌoácyçj,
Kçpç&Ój, pçcyçá, iççímlçvç, Dççbiçá<þ, kçÀMçí©kçÀ, Þç=²çÇ, o#ççÆMççÆKç,
MçákçÀlçáC[, çÆpç»ç, Hç¨ç cçákçáÀuçcççÆCçkçÀç DçççÆo kçí À DççkçÀçj kçíÀ mç¢Mç DçMç&
GlHçVç nçílçí nÌ~ Òçç³ç: DçMç& jçíiç çÆ$çoçí<çpç nçílçç nÌ ~
DçMç& kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
çÆJçäcYççíeVçm³ç oçÌyç&u³çb kçáÀ#çíjçìçíHç SJç ®ç ~
kçÀçM³ç&cçáÃçjyççnáu³çb mççqkçwLçmççoçíeuHççÆJçìdkçÀlçç ~~
ûçnCççÇoçí<çHççC[dJçlçí&jçMç¹ç ®ççíojm³ç ®ç ~
HçÓJç&©HçççÆCç çÆvççÆo&äçv³çMç&mççcççÆYçJç=׳çí ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 21-22)
lçí<ççb lçá YççÆJç<³çlççb HçÓJç&©HçççÆCç -DçVçeÞç×ç kç=À®s^çlçd HççqkçwlçjçqcuçkçÀç
HççÆjoçnçí çÆJçäcYç: çÆHçHççmççmççqkçwLçmçovçcççìçíHç: kçÀçM³ç&cçáÃçj
yççnáu³çcç#Cççí: éç³çLçájv$çkçáÀpçvçb içáoHççÆjkçÀlç&vçcççMç¹ç
HççC[ájçíiçûçnCççÇoçí<çMççí<ççCççb kçÀçmçéççmççÌ yçuçnççÆvçYç´&cçmlçvêç
çÆvçêíçqvê³çoçÌyç&u³çb ®ç ~~
(mçá.çÆvç. 2/8)
DçMç& J³ççOççÇ cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Goj cçíb JççlçmçbçÆ®çlççÇ kçíÀ kçÀçjCç DççìçíHç, Dçv$çkçábÀpçvç, GÃçj
yççnáu³ç GlHçVç nçílçç nÌ~
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç DçvçVçççÆYçuçç<çç, DççqcuçkçÀç, HççÆjoçn,
lç=<Cçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Goj cçíb mçbçÆ®çlç Jççlç kçíÀ ©#ç içáCç mçí cçuççJçäcYç DççÌj DçuHç
cçuç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ kçÀçjCç içáoHççÆjkçÀçÆlç&vçJçlç Jçíovçç, kçÀçM³ç&,
oçÌyç&u³ç, yçuçnççÆvç mççqkçwLçmçço, kçÀçmç, éççmç SJçb Mççí<ç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Yç´cç, lçvêç, DççÆlççÆvçêç, Fçqvê³çoçÌyç&u³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ ~
o ûçnCççÇ, HççC[á ³çç Goj J³ççOççÇ GlHçVç náS nÌ, SímççÇ MçbkçÀç yçvççÇ
jnlççÇ nÌ~
102 Dr. A. S. Dudhamal
DçMç& kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :- çÆMçj:Hççéçç&bmçkçÀìîçÓ©Jç*d#çCççÐççÆOçkçÀJ³çLçç: ~
pççlçí<Jçílççv³çíJç uç#çCçççÆvç ÒçJ³çkçwlçlçjççÆCç YçJççqvlç ~~ #çJçLçÓÃçjçÆJçäcYçËodûçnçjçí®çkçÀÒçoç ~
(mçá.çÆvç. 2/9) kçÀçmçéççmçççqivçJçÌ<çc³çkçÀCç&vççoYç´cççJçnç: ~~
GHçjçíkçwlç HçáJç&©Hç cçíb JçCç&vç çÆkçÀS náS uç#çCç nçÇ DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb lçÌjçlççí& ûççÆLçlçb mlççíkçbÀ mçMçyob mçÒçJçççÆnkçÀcçd ~
©HççJçmLçç cçíb J³çkçwlç nçílçí nÌ ~ ©kçwHçíÀvççÆHç®sçvçáiçlçb çÆJçyç×cçáHçJçíM³çlçí ~~
Jççlçpç DçMç& kçíÀ nílçá :- kç=À<CçlJç*dvçKççÆJçCçcçÓ$çvçí$çJçkçw$ç½ç pçç³çlçí ~
kçÀ<çç³çkçÀìáçÆlçkçwlçççÆvç ©#çMççÇlçuçIçÓçÆvç ®ç ~ içáucçHuççÇnçíojç<þçÇuççmçcYçJçmlçlç SJç ®ç ~~
ÒççÆcçlççuHççMçvçb lççÇ#CçcçÐçcçÌLçávçmçíJçvçcçd ~~ (Dç.Ë. çÆvç. 7/28-33)
uç«vçb oíMçkçÀçuççÌ ®ç MççÇlççÌ J³çç³ççcçkçÀcç& ®ç ~ lç$ç cçç©lççlçd HççÆjMçá<kçÀç©CççÆJçJçCçç&çÆvç çÆJç<çcçcçO³çççÆvç
MççíHçÀçí JççlççlçHçmHçMççí& nílçÓJçç&lççMç&mççb cçlç: ~~ kçÀocyçHçá<HçlçáçqC[kçíÀjçÇvçç[çÇcçákçáÀuçmçÓ®ççÇcçáKççkç=ÀlççÇçÆvç ®ç
(®ç. çÆ®ç. 14/ 12-13) YçJççqvlç, lçÌ©Hçêálç: mçMçÓuçb mçbnlçcçáHçJçíM³çlçí,
çÆvçcvç nílçÓDççíb mçí Jççlçpç DçMç& GlHçVç nçílçç nÌ ~ kçÀìçÇHç=<þHççéç&cçí{^içáovçççÆYçÒçoíMçí<çá ®ççm³ç Jçíovçç YçJççqvlç,
o kçÀ<çç³ç, kçÀìá, çÆlçkçwlç, ©#ç, MççÇlç, uçIçÓ êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç içáucçç<þçÇuççHuççÇnçíojççÆCç ®ççm³ç lççÆVççÆcçÊççv³çíJç YçJççqvlç,
kçÀjvçç ~ kç=À<CçlJç*dvçKçvç³çvçoMçvçJçovçkçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç Hçá©<ççí
o ÒççÆcçlççMçvç, DçuHççMçvç, uçbIçvç kçÀjvçç ~ YçJççÆlç ~~
o lççÇ#Cç cçÐçHççvç mçíJçvç kçÀjvçç ~ (mçá.çÆvç. 2/10)
o DççÆlç cçÌLçávç kçÀjvçç ~ Jççlçpç DçMç& kçÀç mJç©Hç :-
o MççÇlç oíMç SJçb MççÇlç kçÀçuç DççÌj MççÇlç DçVç, Hçí³ç ³çç çÆJçnçj kçÀç o Jççlçpç DçMç& Mçá<kçÀ, cuççvç, kçÀçÆþvç, Hç©<ç, ©#ç lçLçç M³ççJç-
mçíJçvç kçÀjvçç ~ Dç©Cç JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ~
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~ o FvçkçÀç DçûçYççiç lççÇ#Cç, Jç¬çÀ, mHçáÀçÆìlçcçáKç kçÀç nçílçç nÌ~
o Jçç³çá DççÌj DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç ~ o DççkçÀçj cçíb çÆJç<çcç, çÆJçmç=lç, mçá®ççÇcçáKççÇ, kçÀocyçHçá<Hç,
o MççíLç J³ççOççÇ mçí çÆHçæ[çÇlç jnvçç ~ lçáçqC[kçíÀjçÇ, vçç[çÇcçákçáÀuç, çÆmç×çLç&kçÀ, çÆyçcyççÇ, KçpçÓ&j,
Jççlçpç DçMç& :- kçÀkç&ÀvOçÓ, kçÀçHçç&mççÇ kçíÀ HçÀuç kçíÀ mç¢Mç nçílçí nÌ ~
lçí<ççcç³çb çÆJçMçí<ç:- Mçá<kçÀcuççvçkçÀçÆþvçHç©<ç©#çM³ççJçççÆvç, Jççlçpç DçMç& kçíÀ uç#çCç :-
lççÇ#CççûçççÆCç, Jç¬çÀççÆCç,mHçáÀçÆìlçcçáKçççÆvç,çÆJç<çcççÆJçmç=lçççÆvç, Jççlçpç DçMç& cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
MçÓuçç#çíHçlççíomHçáÀjCççÆ®ççÆcççÆ®çcççmçbn<ç&HçjçÇlçççÆvç, çqmvçiOççí<CççíHçMç³çççÆvç, o T©-kçÀìçÇ-Hç=<þ-çÆ$çkçÀ-Hççéç&-kçáÀçÆ#ç-yççqmlç Fvç mLççvççíb cçíb
ÒçJçççÆnkçÀçOcççvççÆMçMvçJç=<çCçyççqmlçJç*d#çCçËo³çûçnç²cço&Ëo³çêJç MçÓuç ³çç lççíoJçlçd, mHçáÀjCçJçlçd SJçb çÆ®çcççÆ®çcçç³çvçJçlçd Jçíovçç
ÒçyçuçççÆvç,ÒçlçlççÆJçyç×JççlçcçÓ$çJç®çç&bçÆmç, T©kçÀìçÇHç=<þçÆ$çkçÀHççéç&kçáÀçÆ#ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
yççqmlçMçÓuççÆMçjçíeçÆYçlççHç#çJçLçÓÃçjÒççÆlçM³çç³çkçÀçmççíoçJçlçç&³ççcçMççí<ç o jçícçn<ç&, ÒçJçççÆnkçÀç, DççOcççvç, Dçjçí®çkçÀ, cçáKçJçÌjm³ç,
MççíLçcçÓ®sç&jçí®çkçÀcçáKçJçÌjm³çlçÌçÆcç³ç&kçÀC[ÓvççmççkçÀCç&Mç±MçÓuçmJçjçíHçIç GÃçjyççnáu³ç, çÆlççÆcçjoMç&vç, Mç±MçÓuç, mJçjçíHçIççlç, Dçbiçcço&
çlçkçÀjççÆCç, M³ççJçç©CçHç©<çvçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çHçájçÇ<çm³ç DççÌj Ëo³çêJç (Ëo³ç kçÀçÇ iççÆlç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ Jç=çÆ× nçívçç)
JççlççíuyçCççv³çMçç&bmççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~~ DçççÆo Jççlçpç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 11) o vççmçç-kçÀCç& DçççÆo mLççvççíb cçíb kçÀC[Ó GlHçVç nçílçç nÌ ~
içáoç*dkçáÀjç yç»çÆvçuçç: Mçá<kçÀççƽçcççÆ®çcçççqvJçlçç: ~ o Jççlçpç DçMç& cçíb çqmvçiOç lçLçç G<Cç GHç®ççj kçÀjvçí mçí GHçMç³ç
cuççvçç: M³ççJçç©Cçç: mlçyOçç çÆJçMçoç: Hç©<çç: Kçjç: ~~ çÆcçuçlçç nÌ ~
çÆcçLççí çÆJçmç¢Mçç Jç¬çÀçmlççÇ#Cçç çÆJçmHçáÀçÆìlççvçvçç: ~ o Jççlç-cçÓ$ç-HçáçÆj<ç FvçkçÀçÇ yççj-yççj çÆJçyç× ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
çÆJçcyççÇKçpçÓ&jkçÀkç&ÀvOçÓkçÀçHçç&mççÇHçÀuçmççÆVçYçç: ~~ o çÆMçMvç, Jç=<çCç yççqmlç, Jçb#çCç DççÌj Ëo³ç Fvç DçJç³çJççíb cçíb ûçn
kçíÀçÆ®çlçd kçÀocyçHçá<HççYçç: kçíÀçÆ®çlçd çÆmç×çLç&kçÀçíHçcçç: ~ GlHçVç nçílçç nÌ ~

Rog Nidan- 103 Dr. A. S. Dudhamal

 o vçKç-vçí$ç-cçáKç-lJç®çç-cçÓ$ç SJçb HçájçÇ<ç Fvçcçíb M³ççJç-Dç©Cç JçCç&
DççÌj Hç©<çlçç ÒççHlç nçílççÇ nÌ ~
o içáucç, Dç<þçÇuçç, HuççÇnç, Goj Fvç jçíiççíb kçíÀ nçívçí kçÀçÇ Dçç#çbkçÀç
GlHçVç nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o çÆMçjçíeçÆYçlççHç, Hç#çJçOç, ÒççÆlçM³çç³ç, kçÀçmç, GoçJçlç&, Mççí<ç,
MççíLç, cçÓ®sç&, ³çí J³ççOççÇ GHçêJç mJç©Hç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
çÆHçÊçpç DçMç& kçíÀ nílçá:-
kçÀìdJçcuçuçJçCççí<CçççÆvç J³çç³ççcççiv³ççlçHçÒçYçç: ~
oíMçkçÀçuççJççÆMççÆMçjçÌ ¬çÀçíOççí cçÐçcçmçÓ³çvçcçd ~~
çÆJçoççÆn lççÇ#Cçcçá<Cçb ®ç mçJç& HççvççVçYçí<çpçcçd ~
çÆHçlççíuyçCççvççb çÆJç%çí³ç: ÒçkçÀçíHçí nílçájMç&mççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 15-16)
o çÆHçÊçpç DçMç& çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀìá, Dçcuç, uçJçCç lçLçç G<Cç êJ³ççíb kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o J³çç³ççcç, DççqivçmçbHçkç&À lçLçç DççlçHç mçíJçvç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
kçÀjvçç~
o G<Cç oíMç lçLçç kçÀçuç kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ¬çÀçíOç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ cçÐçHççvç kçÀjvçç ~
o çÆJçoççÆn-G<Cç-lççÇ#Cç DçVç DççÌj êJçHççvç kçÀjvçç~
çÆHçÊçpç DçMç& kçíÀ uç#çCç:-
cç=oáçÆMççÆLçuçmçákçáÀcççjçC³çmHçMç&mçnççÆvç,
jkçwlçHççÇlçvççÇuçkç=À<CçççÆvç, mJçíoçíHçkçwuçíoyçnáuçççÆvç,
çÆJçñçiççqvOçlçvçáHççÇlçjkçwlçñççJççÇçÆCç, ©çÆOçjJçnçvçá,
oçnkçÀC[ÓMçÓuççÆvçmlççíoHççkçÀJççqvlç MççÇlççíHçMç³çççÆvç,
mççqcYçVçHççÇlçnçÆjJç®çç&bçÆmç, HççÇlççÆJçñçiççqvOçÒç®çájçÆJçCcçÓ$çççÆCç,
çÆHçHççmççpJçjlçcçkçÀ mçccççínYççípçvçÜí<çkçÀjççÆCç
HççÇlçvçKçvç³çvçlJç*dcçÓ$çHçájçÇ<çm³ç çÆHçÊççíuyçCççv³çMçç&bmççÇçÆlç
çÆJçÐççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 14)
çÆHçÊççíÊçjç vççÇuçcçáKçç jkçwlçHççÇlçççÆmçlçÒçYçç: ~
lçvJçñçñçççÆJçCççí çÆJçñççmlçvçJççí cç=oJç: ÞuçLçç: ~~
MçákçÀçÆpç»ç³çkç=ÀlKçC[pçuççÌkçÀçíJçkçw$çmççÆVçYçç:~
oçnHççkçÀpJçjmJçíolç=CcçÓ®sç&©çÆ®ç cççínoç: ~~
mççí<cçCççí êJçvççÇuççí<CçHççÇlçjkçwlççcçJç®ç&mç: ~
³çJçcçO³çç mçnççÆjlHççÇlçnççÆjêlJç*dvçKçço³ç: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 7/34-36)
Rog Nidan-
çÆHçÊççVççÇuççûççÆCç lçvçÓçÆvç çÆJçmçHççÇ&çÆCç HççÇlççJçYççmçççÆvç ³çkç=ÀlÒçkçÀçMçççÆvç
MçákçÀçÆpç»çmçbmLççvçççÆvç ³çJçcçO³çççÆvç pçuççÌkçÀçíJçkçw$ç-mço=MçççÆvç
ÒççqkçwuçVçççÆvç ®ç YçJççqvlç, lçÌ©Hçêálç: mçoçn: mç©çÆOçjcççÆlçmçç³ç&lçí,
pJçjoçn çÆHçHççmççcçÓ®sç&½ççm³ççíHçêJçç YçJççqvlç,
HççÇlçlJç*dvçKçvç³çvçoMçvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç Hçá©<ççí YçJççÆlç ~~
(mçá.çÆvç. 2/11)
çÆHçÊçpç DçMç& kçÀç mJç©Hç :-
çÆHçÊçpç DçMç& kçÀç mJç©Hç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçç nÌ ~
o çÆHçÊçpç DçMç& cç=oá, çÆMççÆLçuç, mçákçáÀcççj nçílçí nÌ ~
o FvçkçÀçíb mHçMç& kçÀjvçí Hçj Jçíovçç cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~
(mHçMçç&mçnlJç)
o ³çí jkçwlç, HççÇlç, vççÇuç DçLçJçç kç=À<Cç JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ ~
o kçwuçíoççÆOçkçw³ç kçíÀ kçÀçjCç Fvçmçí çÆJçñçiççqvOç, lçvçá DççÌj HççÇlçJçCç&
kçÀç ³çç jkçwlç kçÀç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆHçÊçpç DçMç& ³çJçcçO³ççkçÀçj, MçákçÀçÆpç»ç, ³çkç=ÀlKçb[ kçíÀ JçCç&
mçcççvç, pçuççÌkçÀç cçáKç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ~
çÆHçÊçpç DçMç& kçíÀ uç#çCç :-
çÆHçÊçpç DçMç& cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆHçÊçpç DçMç& cçíb oçn, kçÀC[Ó, çÆvçmlççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆHçÊç kçíÀ G<Cç-lççÇ#Cç içáCç kçíÀ kçÀçjCç DççMçákçÀçjçÇ iççÆlç mçí
FvçkçÀç HççkçÀ nçílçç nÌ ~
o MççÇlç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ ~
o çÆJçñçiçbOç ³çákçwlç HççÇlç-nçÆjlç JçCç& kçÀçÇ êJç cçuç DççÌj cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç
nçílççÇ nÌ ~
o mJçíoççÆOçkçw³ç, lç=<Cçç, pJçj, lçcçkçÀéççmç, cççín, DçVçÜí<ç,
cçÓ®sç&, Dç©çÆ®ç, ³çí mçJçç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o vçKç-vçí$ç-cçáKç-lJç®çç-cçÓ$ç SJçb HçájçÇ<ç cçíb nççÆjê ³çç HççÇlç JçCç&
GlHçVç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀpç DçMç& kçíÀ nílçÓ:-
cçOçájçqmvçiOçMççÇlçççÆvç uçJçCççcuçiçá©çÆCç ®ç ~
DçJ³çç³ççcççí çÆoJççmJççHvç: Mç³³ççmçvçmçáKçí jçÆlç: ~
ÒççiJççlçmçíJçç MççÇlççÌ ®ç oíMçkçÀçuççJççÆ®çvlçvçcçd ~
ÞuçÌçq<cçkçÀçCççb mçcçáçÆÎäcçílçlçd kçÀçjCçcçMç&mççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 18-19)
o cçOçáj, çqmvçiOç, MççÇlç, uçJçCç, Dçcuç, içá©, DçJ³çç³ççcç,
çÆoJççmJççHç, Mç³³ççmçvç Fvç ÒçkçÀçj kçíÀ mçáKççíb kçÀç GHçYççíiç
Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb kçÀjvçç ~
o ÒççiJççlç (mçáyçn kçÀçÇ nJçç), MççÇlç-oíMç DççÌj kçÀçuç FvçkçÀç mçíJçvç
104 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀjvçç ~
o DççÆ®çblçç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀpç DçMç& GlHçVç nçílçí nÌ~
kçÀHçÀpç DçMç& :-
lç$ç ³çççÆvç ÒçcççCçJççqvlç, GHççÆ®çlçççÆvç, Þuç#CçççÆvç, mHçMç&mçnççÆvç,
çqmvçiOçéçílçHççC[á çÆHççq®suçççÆvç, mlçyOçççÆvç, içá©çÆCç, çqmlççÆcçlçççÆvç,
mçáHlçççÆvç, çqmLçjéç³çLçÓçÆvç, kçÀC[ÓyçnáuçççÆvç,
yçnáÒçlçlççÆHç¡çjéçílçjkçwlççÆHç®sçñççJçççÆCç,
içá©çÆHççq®suçéçílçcçÓ$çHçájçÇ<çççÆCç, ©#ççí<CççíHçMç³çççÆvç,
ÒçJçççÆnkçÀççÆlçcçç$ççílLççvçJç*d#çCççvççnJççqvlç,
HççÆjkçÀçÆlç&kçÀçËuuççmççÆvç<þçÇçÆJçkçÀçkçÀçmççjçí®çkçÀÒççÆlçM³çç³ççÌjJç®sçÆo&cçÓ$ç
kç=À®s^Mççí<çMççíLçHççC[ájçíiçMççÇlçpJçjçMcçjçÇMçkç&ÀjçËo³çíçqvê³ççíHçuçíHç
Dççm³çcççOçá³ç&ÒçcçínkçÀjççÆCç, oçÇIç&kçÀçuççvçáyçvOççÇçÆvç,
DççÆlçcçç$çcççqivçcçço&JçkçwuçÌy³çkçÀjççÆCç, DççcççÆJçkçÀçjÒçyçuçççÆvç,
MçákçwuçvçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çHçájçÇ<çm³ç Þuçí<cççíuyçCççv³çMçç&bmççÇçÆlç
çÆJçÐççlçd~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 17)
kçÀHçÀpç DçMç& kçÀç mJç©Hç :-
o kçÀHçÀpç DçMç& kçÀç mJç©Hç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçç nÌ ~
o kçÀHçÀpç DçMç& kçÀç cçÓuç içcYççÇj OççlçáDççíb cçíb nçílçç nÌ ~
o Içvç (thicken), DçuHç Jçíovçç ³çákçwlç, MççÇlç, GlmçVç
(Elevated), GHççÆ®çlç (indurated), Jç=Êç
(round), lçLçç kçÀjçÇj, Hçvçmç yççÇ SJçb iççímlçvççkçÀçj
(Elongated) DçççÆo DççkçÀçj kçíÀ kçÀHçÀpç DçMç& nçílçí nÌ~
o kçÀHçÀpç DçMç& ÒçcççCçyç×, GHççÆ®çlç, Muç<Cç, mHçMç&mçn (Fvníb
mHçMç& kçÀjvçí mçí mçáKççvçáuççqyOç nçílççÇ nÌ~ ), çqmvçiOç, éçílç, Hççb[á,
çÆHççq®suç, mlçyOç, içá©, çqmlççÆcçlç, mçáHlç, çqmLçj mJç©Hç kçíÀ
nçílçí nÌ ~
o Fvçcçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb kçÀC[Ó
jnlçç nÌ ~
o kçÀC[Ó kçíÀ GHçjçvlç Fvçmçí DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb jpçkçÀCç (çÆHç$pçj)
çÆvçkçÀuçlçí nÌ DççÌj mççLç-mççLç MJçílç-jkçwlç-çÆHççq®suç ñççJç
çÆvçkçÀuçvçí uçiçlçç nÌ~
o içá©, çÆHççq®suç lçLçç MJçílçJçCç& kçÀçÇ cçÓ$ç DççÌj cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
o ©#ç DççÌj G<Cç içáCç mçíJçvç mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ~
kçÀHçÀpç DçMç& kçíÀ uç#çCç :-
Þuçí<cççíuyçCçç cçnçcçÓuçç Içvçç cçvo©pç: çÆmçlçç:~
GlmçVççíHççÆ®çlççqmvçiOçmlçyOçJç=Êçiçá©çÆmLçjç: ~~
çÆHççq®sçuçç: çqmlççÆcçlçç: Þuç#Cçç: kçÀC[dJçç{îçç: mHçMç&vççÆÒç³çç: ~
Rog Nidan-
kçÀjçÇjHçvçmççmL³ççYççmlçLçç iççímlçvçmççÆVçYçç: ~~
Jç*d#çCççvçççÆnvç: Hçç³çáyççqmlçvçççÆYççÆJçkçÀçÆ<ç&Cç: ~
mçéççmçkçÀçmçËuuççmçÒçmçíkçÀç©çÆ®çHççÇvçmçç: ~~
cçínkç=À®s^çÆMçjçípçç[îççÆMççÆMçjpJçjkçÀççÆjCç: ~
kçwuçÌy³çççqivçcçço&Jç®sçÆo&jçcçÒçç³ççÆJçkçÀçjoç: ~~
JçmççYçmçkçÀHçÀÒçç³çHçájçÇ<çç: mçÒçJçççÆnkçÀç:~
vç ñçJççqvlç vç çÆYçÐçvlçí HççC[á çqmvçiOçlJçiçço³ç: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 7/37-41)
Þuçí<çcçpçççÆvç éçílçççÆvç cçnçcçÓuçççÆvç çqmLçjççÆCç Jç=ÊçççÆvç
çqmvçiOçççÆvç HççC[ÓçÆvçkçÀjçÇjHçvçmçççqmLçiççímlçvççkçÀçjççÆCç, vç
çÆYçÐçvlçí vç ñçJççqvlç kçÀC[ÓyçnÓuçççÆvç ®ç YçJççqvlç, lçÌ©Hçêálç:
mçÞuçí<cççCçcçvçuHçb cççbmçOççJçvçÒçkçÀçMçcççÆlçmçç³ç&lçí,
MççíHçÀMççÇlçpJçjçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÆMçjçíiççÌjJçççÆCç®ççm³ç
lççÆVççÆcçÊççv³çíJç YçJççqvlç,
MçákçwuçlJç*dvçKçvç³çvçoMçvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç Hçá©<ççí YçJççÆlç ~~
(mçá.çÆvç. 2/12)
o kçÀHçÀpç DçMç& cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀHçÀpç DçMç& mçí ÒçJçççÆnkçÀç, Jçb#çCç Dççvççn, HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç,
Ëuuççmç, çq<þJçvç, kçÀçmç, Dçjçí®çkçÀ, ÒççÆlçM³çç³ç, çÆMçjçíiççÌjJç,
HççÇvçmç, ®sçÆo&, cçÓ$çkç=À®s^, Mççí<ç, MççíLç, HççC[ájçíiç,
MççÇlçpJçj, DçMcçjçÇ, Ëo³ççíHçuçíHç, FbçÆê³ççíHçuçíHç, cçáKçcççOçá³ ç&,
Òçcçín, kçwuçÌy³ç, lççÇJç´ DççqivçcççbÐç DççÌj DççcççÆJçkçÀçj HçÌoç nçílçí nÌ~
o vçKç-vçí$ç-cçáKç-lJç®çç-cçÓ$ç SJçb HçájçÇ<ç éçílç (JçmççYç) JçCç&
ÒççHlç nçílçç nÌ ~
o mçáÞçálçvçí Fvçcçíb Yçío DççÌj ñççJç vçnçÇ nçílçç Símçç kçÀnç nÌ~
ÜvÜpç DçMç& :-
nílçá-uç#çCçmçbmçiçç&çÆÜÐççod ÜvÜçíuyçCçççÆvç ®ç ~
nílçÓDççíb kçíÀ içáCççíb kçíÀ Dçvçámççj lçLçç GlHçVç náS uç#çCççíb kçíÀ Dçvçámççj
ÜbÜpç DçMç& kçÀçí pççvçvçç ®çççÆnS~
DçMç&mççb uç#çCçb J³ççmççoákçwlçb mççcççv³ççlçmlçá ³çlçd ~
lçlmçJç¥ ÒçççqiJççÆvççÆo&äçlmççOç³çíçÆYç<çpççb Jçj: ~~
DçMç&: mçá ¢M³çlçí ©Hçb ³çoç oçí<çܳçm³ç lçá ~
mçbmçiç¥ lçb çÆJçpççvççdzççlçd mçbmçiç&: mç ®ç <ç[dçÆJçOç: ~~
DçMç& cçíb oçí oçí<ççíb kçíÀ uç#çCç SkçÀçÆ$çlç GlHçVç nçílçí nÌ lççí Gmçí mçbmçbiç&
kçÀnlçí nÌ ~
mJçYççJçlç: çÆ$çoçí<ç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçívçí Jççuçç mçbmçbiç& lççÇvç ÒçkçÀçj
kçÀç nçílçç nÌ, Hçjblçá DçMç& cçíb ³çn mçbmçiç& jkçwlç kçíÀ kçÀçjCç s: ÒçkçÀçj kçÀç
nçílçç nÌ ~
105 Dr. A. S. Dudhamal
 1)Jççlç-çÆHçÊçpç 2)Jççlç-kçÀHçÀpç 3)çÆHçÊç-kçÀHçÀpç
4)Jççlç-jkçwlçpç 5)kçÀHçÀ-jkçwlçpç 6)çÆHçÊç-jkçwlçpç
çÆ$çoçí<çpç DçMç& :-
mçJççí& nílçáçqm$çoçí<ççCççb mçnpçÌuç&#çCçb mçcçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/20)
o mçççÆVçHçççÆlçkçÀ DçMç& cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç kçíÀ nílçÓ nçílçí nÌ
DççÌj lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~
mçnpç DçMç& kçíÀ uç#çCç :-
mççÆVçHççlçpçççÆvç mçJç&oçí<çuç#çCç³çákçwlçççÆvç ~~
(mçá.çÆvç. 2/14)
o mçnpç DçMç& YççÇ çÆ$çoçí<çpç nçílçí nÌ~
mçnpç DçMç& kçíÀ uç#çCç :-
lçÌ©Hçnlççí pçvcçÒçYç=çÆlç YçJçl³ççÆlçkç=ÀMççí çÆJçJçCç&: #ççcççí oçÇvç:
Òç®çájçÆJçyç×JççlçcçÓ$çHçájçÇ<ç:Mçkç&ÀjçMcçjçÇcççvçd,
lçLççeçÆvç³çlççÆJçyç×cçákçwlçHçkçwJççcçMçá<kçÀçÆYçVçJç®çç& Dçvlçjç
éçílçHççC[ánçÆjlçHççÇlçjkçwlçç©CçlçvçámççvêçÆHççq®suçkçáÀCçHç
içvO³ççcçHçájçÇ<ççíJçíMççÇ, vçççÆYçJççqmlçJç*d#çCççíÎíMçí
Òç®çájHççÆjkçÀçÆlç&kçÀççqvJçlç:, mçiçáoMçÓuçÒçJçççÆnkçÀçHççÆjn<ç&ÒçcçínÒçmçkçwlç
çÆJçäcYççv$çkçÓÀpççíoçJçlç&Ëo³çíçqvê³ççíHçuçíHç:
Òç®çájçÆJçyç×çÆlçkçwlççcuççíÃçj:, mçoáyç&uç:, mçáoáyç&uçççqivç:, DçuHçMçá¬çÀ:,
¬çÀçíOçvççí, oá:KççíHç®ççjMççÇuç:,
kçÀçmçéççmçlçcçkçÀlç=<CççËuuççmç®sÐç&jçí®çkçÀççÆJçHççkçÀHççÇvçmç#çJçLçáHçjçÇlç
:, lçÌçÆcççÆjkçÀ:, çÆMçj:MçÓuççÇ, #ççcççÆYçVçmçkçwlçpçpç&jmJçj: kçÀCç&jçíiççÇ,
MçÓvçHçççÆCçHççoJçovçççÆ#çkçÓÀì:, mçpJçj:, mçç²cço&:, mçJç&HçJçç&çqmLçMçÓuççÇ
®ç, Dçvlçjçevlçjç Hççéç&kçáÀçÆ#çyççqmlçËo³çHç=<þçÆ$çkçÀûçnçíHçlçHlç:,
ÒçO³ççvçHçj:, Hçjcççuçmç½çíçÆlç; pçvcçÒçYç=l³çm³ç içáopçÌjçJç=Êççí
cççiççí&HçjçíOççod Jçç³çájHççvç:Òçl³ççjçínvçd mçcççvçJ³ççvçÒççCçççíoçvççvçd
çÆHçÊçÞuçí<cççCççÌ ®ç ÒçkçÀçíHç³ççÆlç, Slçí mçJç& SJç ÒçkçáÀçÆHçlçç: HçgçJçç³çJç:
çÆHçÊç çÆHçÊçMuçí<cççCççÌ ®ççMç&mçcççÆYçêJçvlç Slççvçd çÆJçkçÀçjçvçáHçpçvç³ççqvlç;
Fl³çákçwlçççÆvç mçnpççv³çMçç&bçÆmç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 8)
mçnpçççÆvç oáäMççíçÆCçlçMçá¬çÀçÆvççÆcçÊçççÆvç, lçí<ççb oçí<çlç SJç ÒçmççOçvçb
kçÀlç&J³çb, çÆJçMçí<çlç½çÌlçççÆvç oáo&Mç&vçççÆv ç Hç©<çççÆCç HççbmçÓçÆvç
oç©Cççv³çvlçcçá&KçççÆvç, lçÌ©Hçêálç: kç=ÀMççíeuHçYçákçÀd
çÆmçjçmçvlçlçiçç$ççíeuHçÒçpç: #ççÇCçjílçç: #ççcçmJçj:
¬çÀçíOçívççíeuHçççqivçÒççCç: Hçjcççuçmç½ç, lçLçç
Iç´çCççÆMçjçíeçÆ#çvççmççÞçJçjçíiççÇ, mçlçlçcçv$çkçÓÀpççìçíHç
Ëo³ççíHçuçíHççjçí®çkçÀÒçYç=çÆlççÆYç: HççÇ[îçlçí ~~(mçá.çÆvç. 2/15)
Rog Nidan-
pçvcçlç: içáoiçlç GlHçVç náS DçMç& mçí DçJçjçíOçpçv³ç ÒçkçÀçíçÆHçlç DçHççvç
Jçç³çá kçÀçí ÒççÆlçuççícç iççÆlç ÒççHlç nçílççÇ nÌ ~ DçHççvç kçÀçÇ ÒççÆlçuççícç iççÆlç mçí
mçcççvç, J³ççvç, ÒççCç SJçb Goçvç Jçç³çá DççÌj mççLç-mççLç çÆHçÊç SJçb kçÀHçÀ ³çí
oçívççíb oçí<ç YççÇ ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç lçjn, HççB®ççíb Jçç³çá DççÌj
kçÀHçÀ-çÆHçÊç oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí mçnpç DçMç& mçí HççÇçÆæ[lç jçíiççÇ cçíb çÆvçcvç
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o mçnpç DçMç& oáä Mçá¬çÀ (çÆHçlçç mçí) DççÌj MççíçÆCçlç (cççlçç mçí) mçí
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçnpç DçMç& kçíÀ jçíiççÇ pçvcç mçí nçÇ Dçl³çvlç kç=ÀMç nçílçí nÌ~
o Fvç jçíiççdzççíb cçíb çÆJçJçCç&lçç (®çínjç HçÀçÇkçÀç jnvçç), #ççcçlçç
(oáyç&uç), oçÇvçlçç (cçvççíoÌv³ç), jnlççÇ nÌ~
o Fvníb ncçíMçç cçuççJçäcYç jnlçç nÌ~
o Jççlç, cçÓ$ç lçLçç cçuç kçíÀ DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç Fvç Jçíiççíb kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç
©kçÀd-©kçÀd kçÀj nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o FvçkçíÀ cçÓ$ç mçí Mçkç&Àjç çÆvçkçÀuçlççÇ nÌ DççÌj DçMcçjçÇ jçíiç nçílçç nÌ~
o kçÀYççÇ HçkçwJç, kçÀYççÇ Dççcç ³çç kçÀYççÇ êJç ³çç kçÀYççÇ Mçá<kçÀ DçççÆo
çÆJççÆYçVç mJç©Hç cçíb cçuç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççÆvç³çcçlçlçç mçí éçílç, njç, HççÇuçç, uççuç, Dç©Cç, lçvçá,
mççvê, çÆHççq®suç, kçáÀCçHçiçbçÆOç lçLçç Dççcç ³çákçwlç cçuç kçÀç l³ççiç
©iCç kçÀjlçç nÌ ~
o vçççÆYç, Jçb#çCç lçLçç yççqmlç Fvç mLççvççíb cçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ
kçÀlç&vçJçlçd JçíovççSíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o içáoMçÓuç, ÒçJçççÆnkçÀç, jçícçn<ç&, Òçcçín, cçuççJçäcYç,
Dççv$çkçábÀpçvç, GoçJçlç& DçççÆo jçíiç/uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀHçÀ mçí Ëo³ççíuçíHç SJçb Fçqvê³ççíHçuçíHç nçílçç nÌ ~
o çÆlçkçwlç lçLçç Dçcuççíodiççj, lççÇJç´ oçÌyç&u³ç, lççÇJç´ DççqivçcççbÐç,
Jççdzç&nççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mçlçlç J³ççOççÇûçmlç jnvçí mçí mJçYççJç cçíb ¬çÀçíOç Òç®çáj Dççvçí uçiçlççÇ nÌ~
o ©iCç ncçíMçç oá:KççÇ, çÆ®çblççûçmlç DççÌj DççuçmççÇ jnvçí uçiçlçç nÌ~
o Dçbiçcço&, HçJç&mçbçÆOçMçÓuç, DççqmLçMçÓuç, kçÀçmç, éççmç,
lçcçkçÀéççmç, lç=<Cçç, Ëuuççmç, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ,
HççÇvçmç, #çJçLçá, çÆlççÆcçjjçíiç, çÆMçj:MçÓuç, kçÀCç&jçíiç, pJçj, DçççÆo
jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçkçwlç (©kçÀd-©kçÀd kçÀj GlHçVç nçívçç), çÆYçVç (HçáÀæìç náDçç),
mçVç (cçvomJç©Hç kçÀç), pçpç&j (HçÀæìí náS yççbmç kçÀçí HççÇìvçí mçí
GlHçVç nçívçí Jççuçç) Fmç ÒçkçÀçj kçÀç mJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Hççéç&-kçáÀçÆ#ç-yççqmlç- Ëo³ç-Hç=<þ-çÆ$çkçÀ Fvç mLççvççíb cçíb ûçn
GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç MçÓuç mçí jçíiççÇ HççÇçÆæ[lç jnlçç nÌ~
106 Dr. A. S. Dudhamal
jkçwlçpç DçMç&:-
jkçwlççíuyçCçç içáoíkçÀçÇuçç: çÆHçÊççkç=ÀçÆlçmçcççqvJçlçç: ~~
JçìÒçjçínmç¢Mçç içá¡çççÆJçêácçmççÆVçYçç: ~
lçíel³çLç&b oáäcçá<Cçb ®ç içç{çÆJçìdkçÀÒçHççÇçÆ[lçç: ~~
ñçJççqvlç mçnmçç jkçwlçb lçm³ç ®çççÆlçÒçJç=çÆÊçlç: ~
YçíkçÀçYç: HççÇ[îçlçí oá:KçÌ: MççíçÆCçlç#ç³çmçcYçJçÌ: ~~
nçÇvçJçCç& yçuççílmççnçí nlççÌpçç: kçÀuçá<çíçqvê³ç:~
(Dç.Ë. çÆvç. 7/43-45)
jkçwlççpçççÆvçv³çûççíOçÒçjçínçÆJçêácçkçÀçkçÀCççqvlçkçÀçHçÀuçmç¢MçççÆvç
çÆHçÊçuç#çCçççÆvç ®ç, ³çoçeJçiçç{HçájçÇ<çHççÇçÆ[lçççÆvç YçJççqvlç lçoçel³çLç&
oáäcçvçuHçcçmç=kçÀd mçnmçç çÆJçmç=pççqvlç, ³çm³ç ®çççÆlçÒçJç=ÊççÌ
MççíçÆCçlçççÆlç³ççíiççíêJçç YçJççqvlç ~~ (mçá.çÆvç. 2/13)
o jkçwlçpç DçMç& mçí HççÇçÆ[lç jçíiççÇ cçíb çÆHçÊçpç DçMç& kçíÀ mçcççvç uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o jkçwlçpç DçMç& Jçì-Òçjçín kçíÀ mç¢Mç uçcyçí nçílçí nÌ ~
o FvçkçÀç JçCç& içábpççHçÀuç, çÆJçêácç kçíÀ JçCç& mçcççvç nçílçç nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀçÆþCç cçuççJçäcYç nçí pççvçí Hçj oáä DççÌj G<Cç
jkçwlç kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb ñççJç nçílçç nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ jkçwlçñççJç kçíÀ kçÀçjCç ©iCç kçÀçÇ lJç®çç YçíkçÀdJçCç&
(HççC[Ó) kçÀçÇ nçí pççlççÇ nÌ ~
o yçuç, Dççípç, Glmççn lçLçç JçCç& nççÆvç nçílççÇ nÌ ~
o %ççvçíbçqvê³ç kçíÀ kçÀcç& kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ nÌ ~
o jkçwlçpç DçMç& cçíb cçuç ÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç jkçwlçñççJç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç jkçwlç#ç³çpçv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
jkçwlçpç DçMç& kçÀçÇ oçí<ççvçáyçvOç :-
JççlççvçáyçbOççÇ jkçwlçpç DçMç&:-
çÆJçìd M³ççJçb kçÀçÆþvçb ©#çb ®ççOççí Jçç³çávç& Jçlç&lçí ~
lçvçá ®çç©CçJçCç& ®ç HçíÀçÆvçuçb ®ççmç=içMç&mççcçd ~~
kçÀìîçÓ©içáoMçÓuçb oçÌyç&u³çb ³ççÆo ®çççÆOçkçÀcçd ~
lç$ççvçáyçvOççí Jççlçm³ç níçÆlç³ç&çÆo ®ç ©#çCçcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 14/171-172)
®çjkçÀç®çç³ç&vçí jkçwlçpç DçMç& cçíb JççlççvçáyçbOç çÆvçcvç lçjn mçí kçÀnç nÌ~
o ©#ç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç mçí JççlççvçáyçbOççÇ jkçwlçpç DçMç& kçÀçÇ
GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o cçuç M³ççJç, kçÀþçÇCç, ©#ç nçílçç nÌ~
o DçOççí Jççlç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ~
o jkçwlçñççJç HçíÀçÆvçuç DççÌj Dç©Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o kçÀìçÇ,T©, lçLçç içáo ÒçoíMç cçíb Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o jçíiççÇ oáyç&uç nçí pççlçç nÌ ~
Rog Nidan-
kçÀHçÀçvçáyçbOççÇ jkçwlçpç DçMç& :-
çÆMççÆLçuçb éçílçHççÇlçb ®ç çÆJçìd çqmvçiOç içá© MççÇlçuçcçd ~
³çÐçMç&mççb Içvçb ®ççmç=kçÀd lçvlçácçlçd HççC[á çÆHççq®suçcçd ~~
içáob mççÆHç®sb çqmlççÆcçlçb içá© çqmvçiOçb ®ç kçÀçjCçcçd ~
Muçí<cççvçáyçvOççí çÆJç%çí³çmlç$ç jkçwlççMç&mççb yçáOçÌ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 173-174)
®çjkçÀç®çç³ç&vçí jkçwlçpç DçMç& cçíb kçÀHçÀçvçáyçbOççÇ DçMç& kçíÀ uç#çCç çÆvçcvç
lçjn mçí çÆo³çí nÌ ~
o kçÀHçÀçvçáyçbOççÇ jkçwlççMç& cçíb cçuç MJçílç JçCççÇ& çqmvçiOç, MççÇlç DççÌj
içá© jnlçç nÌ ~
o Fmçcçíb lçblçáuç, Içvç lçLçç éçílç JçCç& kçÀç jkçwlçñççJç nçílçç nÌ ~
o içáo mLççvç kçÀçí çÆiçuçí kçÀHç[í mçí çÆuçHlç çÆkçÀ³çç nÌ Símçç
çÆ®çHççÆ®çHççHçvç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o içáomLççvç cçíb iççÌjJç DççÌj çqmvçiOçlçç jnlççÇ nÌ~
jkçwlççMç& cçíb GlHçVç jkçwlçñççJç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí nçívçíJççuçí jçíiç :-
jkçwlççÆHçÊçb pJçjb lç=<Cççcççqivçmççocçjçí®çkçÀcçd ~
kçÀçcçuçç éç³çLçáb MçÓuçb içáoJç*d#çCçmçbÞç³çcçd ~~
kçÀC[Jç©:kçÀçíþçÆHç[kçÀç: kçáÀ<þb HççC[dJççÚ³çb içocçd ~
JççlçcçÓ$çHçájçÇ<ççCççb çÆJçyçvOçb çÆMçjmççí ©pçcçd ~~
mlçÌçÆcçl³çb içá©içç$çlJçb lçLççev³ççvçd jkçwlçpççvçd içoçvçd ~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 178-180)
ñççJççÇ jkçwlççMç& kçíÀ jkçwlçñççJç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí jkçwlççÆHçÊç, pJçj,
lç=<Cçç, DççqivçcççbÐç, Dçjçí®çkçÀ, kçÀçcçuçç, MççíLç, MçÓuç, içáo -Jçb#çCç MçÓuç,
kçÀC[á, kçÀçíþ, Hççb[á, çÆHçìçÇkçÀç, kçáÀ<þ, çÆMçj:Mçáuç, mlçÌçÆcçl³ç, içá©içç$çlçç,
Jçç³çá-cçÓ$ç-HçájçÇ<ç çÆJçyçvOç DçççÆo çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
DçMç& kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
çÆ$çoçí<ççC³çuHççÆuç²ççÆvç ³ççH³çççÆvç lçá çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~
ÜvoJçpçççÆvç çÆÜlççdzçç³ççb yçuççÌ ³ççv³çççÆÞçlçççÆvç ®ç ~~
kç=À®s^mççO³çççÆvç lççv³ççná: HççÆjmçbJçlmçjççÆCç ®ç ~
mççÆVçHççlçmçcçálLçççÆvç mçnpçççÆvç lçá Jçpç&³çílçd ~~
( mçá. çÆvç. 24-25)
nmlçí Hççoí cçáKçí vççY³ççb içáoí Jç=<çCç³ççímlçLçç ~
MççíLççí ËlHççéç&MçÓuçb ®ç ³çm³ççmççO³ççíeMç&mççí çÆn mç: ~~
ËlHççéç&MçÓuçb mçbcççínMsçÆo&j²m³ç ©içd pJçj: ~
lç=<Cçç içáom³ç HççkçÀ½ç çÆvçnv³çiç&áopççlçájcçd ~~
mçnpçççÆvç çÆ$çoçí<çççÆCç ³çççÆvç ®ççY³çvlçjçb JççÆuçcçd ~
pçç³çvlçíeMçç&bçÆmç mçbçÆÞçl³ç lççv³çmççO³çççÆvç çÆvççÆo&Mçílçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14 / 26-28)
107 Dr. A. S. Dudhamal
 ÜvÜpçççÆvç çÆÜlççdzçç³ççb kçÀuççÌ ³ççv³çççÆÞçlçççÆvç ®ç ~
kç=À®s^mççO³çççÆvç lççv³ççná: HççÆjmçbJçlmçjççÆCç ®ç ~~
yççÔ³çç³ççb lçá JçuççÌ pççlççv³çíkçÀoçí<ççíuyçCçççÆvç ®ç ~
DçMçç&bçÆmç mçáKçmççO³çççÆvç vç çÆ®çjçílHçççÆlçlçççÆvç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14 / 30-31)
mçáKçmççO³ç:-
çÆvçcvç uç#çCç ³çákçwlç DçMç& mçáKçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o SkçÀ oçí<çpç ~
o yççÔ³ç JççÆuç (çÆJçmçpç&vççÇ) kçíÀ DççÞç³ç GlHçVç náDçç ~
o çÆpçmçí GlHçVç nçíkçÀj DçuHç kçÀçuç J³ççÆlçlç nçí iç³çç nçí ~
³ççH³ç:-
çÆvçcvç uç#çCç ³çákçwlç DçMç& ³ççH³ç nçílçí nÌ ~
o DçuHç uç#çCç ³çákçwlç ~
o çÆ$çoçí<çpç DçMç& ~
o çÆÜlççdzç JçuççÇ cçíb çqmLçlç çÆÜoçí<çpç DçMç& ~
kçÀämççO³ç:-
çÆvçcvç uç#çCç ³çákçwlç DçMç& kçÀämççO³ç nçílçí nÌ ~
o DçMçç&bkçáÀj çÆÜlççdzç JççÆuç-mçbJçjCççÇ kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç náDçç ~
o çÆpçvníb SkçÀ Jç<ç& mçí DççÆOçkçÀ mçcç³ç vç náDçç nçí ~
DçmççO³ç :-
çÆvçcvç uç#çCç ³çákçwlç DçMç& DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o çÆ$çoçí<çpç lçLçç mçnpç DçMç&
o DçY³çvlçj içáoJççÆuç (ÒçJçççÆnCççÇ) cçíb GlHçVç DçMç& ~
o nmlç-Hçço, cçáKç, vçççÆYç, içáo lçLçç Jç=<çCç Fvç mLççvççíb cçíb MççíLç,
Ëo³ç lçLçç Hççéç& cçíb MçÓuç, cçÓ®sç&, sçÆo&, Dçbiçcço&, pJçj, lç=<Cçç
DççÌj içáoHççkçÀ Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DçMç& jçíiççÇ kçíÀ çÆuçS IççlçkçÀ
nçílçç nÌ ~
Mçí<çlJççoç³çá<çmlçççÆvç ®çlçá<HççomçcçççqvJçlçí ~
³ççH³çvlçí oçÇHlçkçÀç³ççivçí : Òçl³ççK³çí³ççv³çlççíev³çLçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 14 / 29)
o DçmççO³ç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DçMç& kçíÀ ©iCç kçÀçÇ Dçç³çá Dçiçj Mçí<ç nçí ~
o DçMç& mçí HççÇçÆ[lç ©iCç kçíÀ Dççqivç DççÌj MçjçÇj kçÀç yçuç GÊçcç nçí~
o çÆ®ççÆkçÀlmçç ®çlçá<Hçço mçbHçVç nçí ~
o GHçjçíkçwlç çqmLçlççÇ cçíb çÆHç[çÇlç DçMç& kçíÀ ©iCç ³ççíi³ç çÆ®ççÆkçÀlmçç
kçÀçÇ pçç³ç lççí Jçn kçáÀs çÆovççíb lçkçÀ pççÇçÆJçlç jn mçkçÀlçí nÌ ~
DçMç& kçÀç GHçêJç kçíÀ Dçvçámççj mççO³ççmççO³çlJç :-
nmlçí Hççoí cçáKçí vççY³ççb içáoí Jç=<çCç³ççímlçLçç ~
MççíLççí ËlHççéç&MçÓuçb ®ç ³çm³ççmççO³ççíeMç&mççí çÆn mç: ~~
Rog Nidan-
ËlHççMç&MçÓuçb mçccççínMsçÆo&j²m³ç ©ipJçj: ~
lç=<Cçç içáom³ç HççkçÀ½ç çÆvçnv³çáiçá&opççlçájcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 14/ 26-27)
lç=<Cççjçí®çkçÀMçÓuççlç&cççÆlçÒçñçálçMççíçÆCçlçcçd ~
MççíLçççÆlçmççjmçb³çákçwlçcçMçç&bçÆmç #çHç³ççqvlç çÆn ~~
(mçá. mçÓ. 33/ 10)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DçMç& cç=l³çkçÀçjkçÀ nçílçç nÌ ~
o DçMç& jçíiççÇ kçíÀ nmlç, Hçço, cçáKç, vçççÆYç, içáo DççÌj Jç=<çCç Fvç
mLççvççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçívçç ~
o DççÆlç jkçwlçñççJç GlHçVç nçívçç~
o Dçjçí®çkçÀ, Ëo³ç-Hççéç&Mçáuç, cççín, sçÆo&, pJçj, lç=<Cçç,
DççÆlçmççj, içáoHççkçÀ GlHçVç nçívçç~
JççlçJ³çççÆOç: Òçcçín½ç kçáÀ<þcçMççí& Yçiçvojcçd ~
DçMcçjçÇ cçÓ{içYç&½ç lçLçÌJççíojcçäcçcçd ~~
Dçäçílçí Òçkç=Àl³çÌJç oáçƽççÆkçÀlm³çç cçnçiçoç: ~
(mçá. mçÓ. 33/ 4)
o JççlçJ³çççÆOç, Òçcçín, kçáÀ<þ, DçMç&, Yçiçvoj, DçMcçjçÇ, cçÓ{içYç&,
DççÌj Goj Fvç Dççþ J³çççÆOç³ççíb kçÀçÇ içCçvçç mçáÞçálçç®çç³ç&vçí
cçnçiço cçíb kçÀçÇ nÌ~
o mJçYççJçlç: oáçƽççÆkçÀlm³ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fvç cçnçiçoçíb cçíb DçMç&
kçÀç mçcççJçíMç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç cçnçiço IççlçkçÀ nçílçí nÌ ~
ÒççCçcççbmç#ç³ç: Mççí<çmlç=<Cçç ®sçÆo&pJç&jmlçLçç ~~
DçlççÇmççj½ç cçÓ®sç& ®ç çÆnkçwkçÀç éççmçmlçLçÌæ[ ®ç ~
SlçÌ©HçêJçÌpçá&äçvçd mçJçç&vçíJç çÆJçJçpç&³çílçd ~~
(mçá. mçÓ. 33/ 5-6)
o cçnçiçoçíb mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçÀç ÒççCç SJçb cççbmç kçÀç Ûçmç nçílçç nÌ~
o Mççí<ç, lç=<Cçç, Jçcçvç, pJçj, DççÆlçmççj, cçÓ®sç&, çÆnkçwkçÀç DççÌj
éççmç Fvç GHçêJççíb mçí ³çákçwlç nçílçí nÌ lççí Símçí mçYççÇ jçíçÆiç³ççíb kçÀç
çÆ®ççÆkçÀlmçkçÀ vçí HççÆjl³ççiç kçÀj oívçç ®çççÆnS~
Flçj mLççvçiçlç DçMç& :-
cçí{^ççÆo<JççÆHç Jç#³çvlçí ³çLççmJçb,...~ (Dç. Ë. çÆvç. 7/ 56)
çÆMçMvç, vççmçç, kçÀCç& DçççÆo mLççvççíb cçíb YççÇ DçMç& GlHçVç nçílçç nÌ~
çÆpçmç DçJç³çJç Hçj DçMç& GlHçVç nçílçç nÌ GmçkçíÀ vççcç kçíÀ Dçvçámççj vççcç
çÆo³çç iç³çç nÌ, pçÌmçí vççmççMç&, çÆMçMvççMç& DçççÆo ~
çÆMçMvççMç& :-
ÒçkçáÀçÆHçlççmlçá oçí<çç cçí{^cççÆYçÒçHçVçç cççbmçMççíçÆCçlçí Òçoá< ³ç kçÀC[Ób
pçvç³ççÆvlç, lçlç: kçÀC[Ó³çvççlçd #çlçb mçcçáHçpçç³çlçí, lççqmcçb½ç #çlçí
108 Dr. A. S. Dudhamal
 oáäcççbmçpçç: Òçjçínç: çÆHççq®suç©çÆOçjñçççÆJçCççí pçç³çvlçí DçJç³çJç uç#çCç
kçÓÀ®ç&çÆkçÀvççíeY³çvlçjcçáHççÆjäçÜç, lçí lçá MçíHçÀçí çÆJçvççMç³çvl³çáHçIvççqvlç kçÀCç& yçççÆOç³ç&, kçÀCç&MçÓuç DççÌj HçÓçÆlçkçÀCç&
®ç HçbámlJçb; ....~ vçí$ç  vçí$ç Jçlcçç&JçjçíOç (DççBKççí kçÀçÇ HçuçkçíbÀ yçbo
(mçá.çÆvç. 2/17) ³çç Kççíuçvçíb cçíb kçÀçÆþvççF& nçívçç)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç Hçá©<ç kçíÀ pçvçvçíçqvê³ç cçíb DçççÆÞçlç nçíkçÀj cççbmç
 vçí$ç MçÓuç-ñççJç
DççÌj jkçwlç kçÀçí oÓ<ççÇlç nçívçí mçí çÆMçMvççMç& GlHçVç nçílçí nÌ ~
 DçbOçlJç
o Fmç oÓçÆä mçí kçÀC[Ó GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Kçápçuççvçí mçí Jç´Cç yçvç pççlçí nÌ~
vççmçç  ÒççÆlçM³çç³ç, #ç³çLçá (çÆsbkçÀ Dççvçç),
o Fvç Jç´Cççíb cçíb oÓ<ççÇlç cççbmç mçí GlHçVç Òçjçínçíb mçí çÆ®çHççÆ®çHçí jkçwlç  éççmç kçÀälçç
kçÀç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~  Mçyoçí®®ççjCç çÆJçkç=ÀçÆlç
o ³çí cççbmççkçáÀj DçY³çvlçj ³çç çÆMçMvç kçíÀ GHçj GlHçVç náS nçílçí nÌ~  HçÓçÆlçvçm³ç
o Fvç DçbkçáÀjçíb mçí çÆMçMvç vçä nçívçí Hçj vçHçbámçkçÀlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~  DçvçávçççÆmçkçÀ mJçj
³ççív³çMç& :- DçJç³çJç uç#çCç
³ççíçÆvçcççÆYçÒçHçVçç: mçákçáÀcççjçvçd oáiç&vOççvçd çÆpç»ç  içodiço
çÆHççq®suç©çÆOçjñçççÆJçCçMs$ççkçÀçjvçd kçÀjçÇjç¡çvç³ççÆlç,
 jmç %ççvç kçÀç DçYççJç
lçí lçá ³ççíçÆvçcçáHçIvçvl³ççlç&Jçb ®ç, ...~ (mçá.çÆvç. 2/17)
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç ³ççíçÆvç cçíb DçççÆÞçlç nçíkçÀj kçÀçícçuç, oáiç¥çÆOçlç, çÆHççq®suç,
kçÀCþ  kçÀCþiçlç jçíiç kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
jkçwlçñççJççÇ, s$ççkçÀçj DçbkçáÀj HçÌoç kçÀjlçí nÌ~ Fvnbí ³ççíçÆvçiçlç DçMç& kçÀnlçí Dççí<þ  Dççí<þiçlç jçíiç kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
nÌ~ ³çí ³ççíçÆvç DççÌj Dççlç&Jç kçÀç vççMç kçÀjlçí nÌ~ lççuçá  lççuçá içlç jçíiç kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
vçççÆYç DçMç& :-
vçççÆYçpçççÆvç ®ç ~ içC[ÓHçoçm³ç©HçççÆCç çÆHç®suçççÆvç cç=oÓçÆvç ®ç ~~ ®çcç&kçÀçÇuç :-
(Dç. Ë. çÆvç. 7/ 56) J³ççvççí iç=nçÇlJçç Þuçí<cççCçb kçÀjçíl³çMç&mlJç®ççí yççÆn: ~
vçççÆYçcççÆYçÒçHçVçç: mçákçáÀcççjçvçd oáiç&vOççvçd çÆHççq®suççvçd kçÀçÇuççíHçcçb çqmLçjKçjb ®çcç&kçÀçÇuçb lçá lççÆÜoá: ~~
içC[ÓHçocçáKçmç¢Mççvçd kçÀjçÇjç¡çvç³ççqvlç, lç ....~ (Dç. Ë. çÆvç. 7/ 57)
(mçá.çÆvç. 2/17) J³ççvçmlçá ÒçkçáÀçÆHçlç: Þuçí<cççCçb HççÆjiç=Ô³çb yççÆn: çqmLçjççÆCç
o vçççÆYçpç DçMç& mçákçáÀcççj, oáiç&vOç ³çákçwlç DççÌj çÆHççq®suç nçílçí nÌ ~ kçÀçÇuçJçoMçç&bçÆmç çÆvçJç&lç&³ççÆlç, lçççÆvç ®çcç&kçÀçÇuççv³çMçç&bmççÇl³çç®ç#çlçí ~~
o ³çí içC[ÓHço kç=ÀçÆcç kçíÀ mç¢Mç nçílçí nÌ SJçb FvçkçíÀ cçáKç kçíÀ mç¢Mç (mçá.çÆvç. 2/19)
kçÀjçÇjçíb (Buds) kçÀçí pçvcç oílçí nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç J³ççvç Jçç³çá kçÀHçÀ kçíÀ mççLç içáoçÌ<þ kçíÀ yççÔ³çlç: kçÀçÇuç
SJççíOJç&cççiçlçç: ÞççílçççÆ#çIç´çCç- Jçovçí<JçMçç&m³çáHççÆvçJç&lç&³ççqvlç; lç$ç mç¢Mç çÆmLçj DççÌj Kçj mHçMç& kçíÀ DçbkçáÀj kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ çÆpçvníb
kçÀCç&pçí<çá yçççÆOç³ç& MçÓuçb HçÓçÆlçkçÀCç&lçç ®ç, vçí$çpçí<çá Jçlcçç&JçjHçOççí Jçíovçç ®çcç&çÆkçÀuç kçÀnlçí nÌ ~ [unCç kçíÀ Dçvçámççj lJç®çççÆo çÆkçÀmççÇ YççÇ mLççvç Hçj
ñççJççí oMç&vçvççMç½ç Iç´çCçpçí<çÓ ÒççÆlçM³ç³ççíeçÆlçcçç$çb ®çcç&çÆkçÀuç GlHçVç nçí mçkçÀlçç nÌ ~
#çJçLçá:kç=À®s^çí®sdJççmçlççHçÓçÆlçvçm³çb mççvçávçççÆmçkçÀJççkçw³çlJçb çÆMçjçíoá:Kçb ®çcç&kçÀçÇuç kçíÀ uç#çCç :-
®ç Jçkçw$çpçí<çá kçÀCþçÌ<þlççuçá vççcçv³çlçcççqmcçbmlçÌiç&ÃoJççkçw³çlçç lçí<çá kçÀçÇuçí<çá çÆvçmlççíoçí cçç©lçívççíHçpçç³çlçí ~
jmçç%ççvçb cçáKçjçíiçç½ç YçJççqvlç ~~ Þuçí<cçCçç lçá mçJçCç&lJçb ûççqvLçlJçb ®ç çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(mçá.çÆvç. 2/17) çÆHçÊçMççíçÆCçlçpçb jçÌ#³çb kç=À<CçlJçb Þuç#Cçlçç lçLçç ~
kçÀCç&-vçí$ç vççmçç- cçáKç DçMç& DçççÆo mLççvççíb cçíb YççÇ DçMç& GlHçVç nçí mçcçáoçÇCç&KçjlJçb ®ç ®çcç&kçÀçÇuçm³ç uç#çCçcçd ~~
mçkçÀlçí nÌ~ FvçkçíÀ uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ (mçá.çÆvç. 2/20-21)
Jççlçívç lççío Hçç©<³çb çÆHçÊççoçÆmçlçJçkçw$çlçç ~
Rog Nidan- 109 Dr. A. S. Dudhamal
 Þuçí<cçCçç çqmvçiOçlçç ®ççm³ç ûççÆLçlçlJçb mçJç&Cçlçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 7/ 58)
oçí<ççvçáyçvOç kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí GlHçVç nçílçí nÌ ~
1) Jççlç:-
Jççlç yçnáuç ®çcç&kçÀçÇuç Hç©<ç, çÆvçmlççío lçLçç mçÓ®ççÇlççíoJçlçd Jçíovçç
³çákçwlç nçílçí nÌ ~
2) kçÀHçÀ:-
kçÀHçÀ ÒçOççvç ®çcç&kçÀçÇuç çqmvçiOç nçílçí nÌ ~ kçÀHçÀ mçb®ç³ç kçíÀ kçÀçjCç
Fvçcçíb ûççÆLçuçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ ³çí éçílçJçCççÇ& ³çç lJç®çç kçíÀ JçCç&
mçcççvç çÆoKççF& oílçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________
DçMç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
3) çÆHçÊç SJçb jkçwlç:-
çÆHçÊç SJçb jkçwlç ÒçOççvç ®çcç&kçÀçÇuç kç=À<Cç JçCç& kçÀç, çqmvçiOç lçLçç Kçj
nçílçç nÌ~
DçMç& çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçí mçí yç×içáoçíoj kçÀç çÆvçcçç&Cç :-
DçMç&mççb ÒçMçcçí ³çlvçcççMçá kçáÀJççÇ&lç yçáçÆ×cççvçd ~
lççv³ççMçá çÆn içáob yçodOJçç kçáÀ³ç&yç&×içáoçíojcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 7/ 59)
DçMç& kçíÀ kçÀçjCç içáomLççvç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçíkçÀj yç×içáoçíoj
GlHçVç nçí mçkçÀlçç nÌ, Fmç çÆuçS yçáçÆ×cççvç J³ççqkçwlç vçí DçMç& Mçcçvç kçÀçÇ
çÆ®ççÆkçÀlmçç MççÇIç´lçç mçí kçÀjvçí ®çççÆnS ~
110 Dr. A. S. Dudhamal
 içuçiçCæ[
21
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
mçÓ. 18, çÆ®ç. 12 çÆvç. 11
içuçiçCæ[ kçÀçÇ J³ççK³çç :-
çÆvçyç×: éç³çLçá³ç&m³ç cçá<kçÀJçuuçcyçlçí içuçí ~
cçnçvJçç ³ççÆo Jçç NnmJççí içuçiçC[b lçcçççÆoMçílçd ~~
(mçá. çÆvç. 11/29) (cçç. çÆvç.)
cçnçvlçb MççíLçcçuHçb Jçç nvçácçv³ççiçuççÞç³çcçd ~
uçcyçvlçb cçá<kçÀJçod ¢<ìdJçç içuçiçC[b çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(Yççípç ) (³ççí.j. )
o içuç, nvçá SJçb cçv³çç Fvç mLççvççíb cçíb HçÀuçkçÀçí<ç kçíÀ mçcççvç uçcyçç
SJçb uçìkçÀlçç náDçç MççíLç pçyç GlHçVç nçílçç nÌ lçyç Gmçí
içuçiçC[ kçÀnlçí nÌ~
o FmçkçÀçÇ Jç=çÆ× ³çç Ûçmç DççÆvç³ççÆcçlç mJç©Hç cçíb nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o ³çn MççíLç DççkçÀçj cçíb sçíìç ³çç yçæ[ç nçí mçkçÀlçç nÌ ~
içuçm³ç Hççéçí& içuçiçC[ SkçÀ: m³ççod içv[cççuçç yçnáçÆYçmlçá içC[Ì: ~
(®ç .çÆ®ç. 12 /79)
SkçÀ nçÇ içCæ[ pçyç GlHçVç nçílçç nÌ lççí Gmçí içuçiçCæ[ kçÀnlçí nÌ DççÌj
DçvçíkçÀ içCæ[ GlHçVç nçílçí nÌ lççí Gmçí içCæ[cççuçç kçÀnlçí nÌ~
içuçiçCæ[ kçíÀ ÒçkçÀçj :-
içuçiçCæ[ kçíÀ çÆvçcvç lççÇvç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1)Jççlçpç 2) kçÀHçÀpç 3) cçíoçípç
içuçiçCæ[ kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
Jççlç: kçÀHçÀ½çÌJç içuçí ÒçJç=×çÌ cçv³çí lçá mçbmç=l³ç lçLçÌJç cçío: ~
kçáÀJç&çqvlç içC[b ¬çÀcçMç: mJççÆuç²Ì: mçcççqvJçlçb lçb içuçiçC[cççná: ~~
(mçá. çÆvç. 11/22) (cçç. çÆvç.)
³çm³ç Þuçí<cçç ÒçkçáÀçÆHçlççí içuçyççÔ³çíeJççÆlç<þlçí ~
MçvçÌ: mçbpçvç³çí®sçíHçbÀ içuçiçC[çíem³ç pçç³çlçí ~~
(®ç. mçÓ. 18/ )
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀ DççÌj oÓ<ì cçío Oççlçá ³çí mçYççÇ cçv³çç
mLççvç cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ içuçí cçíb OççÇjí-OççÇjí (MçvçÌ: MçvçÌ:) yçæ{vçíJççuçí
Rog Nidan-
içuçiçCæ[ kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçí nÌ~
çÆncçJçlÒçYçJççËêçíiçéç³çLçáçÆMçjçíjçíiçMuççÇHçoiçuçiçC[çvçd~
( mçá. mçÓ. 45/21)
mçÞçálçç®çç³ç& kçíÀ Dçvçámççj çÆncççuç³ç mçí Giçcç nçívçíJççuççÇ vççÆo³ççíb kçíÀ
çÆkçÀvççjí jnvçí Jççuçí pçvçHçoçíb cçíb ³çn jçíiç Hçç³çç pççlçç nÌ ~
içuçiçCæ[ kçíÀ ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç:-
Jççlçpç içuçiçCæ[ :-
lççíoççÆvJçlç: kç=À<CççÆmçjçJçvç×: M³ççJççíe©Cççí Jçç HçJçvççlcçkçÀmlçá ~
cçíoçíeçqvJçlç½ççíHççÆ®çlç½ç kçÀçuççtJçíoçÆlççqmvçiOçlçjçíe©pç½ç ~~
Hçç©<³ç³çákçwlççƽçjJç=׳çHççkçÀçí ³ç¢®s³çç HççkçÀçÆcç³ççlçd kçÀoççÆ®çlçd ~~
JçÌjm³çcççuçm³ç ®ç lçm³ç pçvlççíYç&JçíÊçLçç lççuçáiçuçÒçMççí<ç: ~
(mçá. çÆvç. 11/23-24) (cçç. çÆvç.)
o Jççlçpç içuçiçC[ cçíb lççío³çákçwlç Jçíovçç jnlççÇ nÌ~
o ³çn kçÀçuçí JçCç& kçÀçÇ çÆmçjçDççíb mçí Dçvçáyç× jnlçç nÌ~
o ³çn kç=À<Cç DççÌj Dç©Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o kçáÀs kçÀçuççJçOççÇ J³ççÆlçlç nçívçí kçíÀ yçço ³çn cçío Oççlçá mçí
GHççÆ®çlç nçíkçÀj DççÆlççqmvçiOç, DçuHç Jçíovçç ³çákçwlç, kçÀþçíj mHçMç&
kçÀçnçí pççlçç nÌ~
o ³çn oíj mçí (OççÇjí-OççÇj)í yçæ{vçíJççuçç DççÌj Òçç³ç: vç HçkçÀvçíJççuçç
nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb Dççm³çJçÌjm³ç, içuç lçLçç lççuçá Mççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀpç içuçiçCæ[ :-
çqmLçj: mçJçCççí& içá©©ûçkçÀC[Ó: cçnçb½çççÆHç kçÀHçÀçlcçkçÀmlçá ~
çÆ®çjççÆYçJç=çÆ× Yçpçlçí çÆ®çjçÜç ÒçH箳çlçí cçvo©pç: kçÀoççÆ®çlçd ~~
cççOçá³ç&cççm³çm³ç ®ç lçm³ç pçvlççíYç&JçíÊçLçç lççuçáiçuçÒçuçíHç: ~
(mçá. çÆvç. 11/26) (cçç. çÆvç.)
o kçÀHçÀpç içuçiçC[ çqmLçj, içá© SJçb lJç®çç kçíÀ JçCç& mçcççvç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀC[á GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ³çn yçæ[í DççkçÀçj kçÀç nçílçç nÌ DççÌj içuç SJçb lççuçá mçí çÆuçHlç
jnlçç nÌ~
111 Dr. A. S. Dudhamal
 o çÆ®çjkçÀçuç mçí DçLçç&lç OççÇcççÇ iççÆlç mçí FmçkçÀçÇ Jç=çÆ× nçílçí jnlççÇ nÌ~ o FmçkçÀçÇ Ûçmç DççÌj Jç=çÆ× MçjçÇj kçíÀ Ûçmç DççÌj Jç=çÆ× kçíÀ Dçvçámççj
o FmçkçÀç HççkçÀ oçÇIç&kçÀçuç mçí nçílçç nÌ DçLçJçç kçÀYççÇ -kçÀYççÇ FmçkçÀç nçílççÇ nÌ~
HççkçÀ vçnçÇb nçílçç ~ o cçáKç çqmvçiOçlçç DççÌj içuçíevçáMçyob DçLçç&lç içuçí mçí IçIç&j
o Fmçcçíb cçbo Jçíovçç jnlççÇ nÌ~ DççJççpç çÆvçkçÀuçlçí jnlççÇ nÌ~
o Fmçcçíb cçáKç kçÀç mJçço cçOçáj GlHçVç nçílçç nÌ~ içuçiçCæ[ kçÀç mççO³çmççO³çlJç :-
cçíoçípç içuçiçCæ[ :- kç=À®s^ç®sdJçmçvlçb cç=oámçJç&içç$çb mçbJçlmçjçlççÇlçcçjçí®çkçÀçlç&cçd ~
çqmvçiOççí içá©: HççC[ájçÆvçäiçvOççí cçíoçíYçJç: kçÀC[á³çálççíeuHç©kçÀd ®ç ~ #ççÇCçb ®ç JçÌÐççí içuçiçC[³çákçwlçb çÆYçVçmJçjb ®çççÆHç çÆJçJçpç&³çí®®ç ~~
ÒçuçcyçlçíeuççyçáJçouHçcçÓuççí oínçvçá©çíHç#ç³çJç=çÆ× ³çákçwlç: ~~ (mçá. çÆvç. 11/28) (cçç. çÆvç.)
çqmvçiOççm³çlçç lçm³ç YçJçí®®ç pçvlççíiç&uçíevçáMçyob kçáÀ©lçí ®ç mççO³çç mcç=lçç:
çÆvçl³çcçd ~~ HççÇvçmçHççéç&MçÓuçkçÀçmçpJçj®sçÆo&³çálççmlJçmççO³çç: ~~
(mçá. çÆvç. 11/26-27) (cçç. çÆvç.) (®ç .çÆ®ç. 12 /79)
o cçíoçípç içuçiçC[ çqmvçiOç, içá© DççÌj mçHçíÀo JçCç& kçÀç nçílçç nÌ~ içuçiçC[ jçíiç kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ nçílçí nÌ~
o Fmçmçí oáiç¥Oç DççlççÇ nÌ ~ o SkçÀ mççuç mçí DççÆOçkçÀ Hçájçvçç náDçç ~
o ³çn Jçíovçç jçÆnlç, DççÌj DççÆlçkçÀC[Ó ³çákçwlç nçílçç nÌ~ o #ççÇCç yçuç, éççmçkçÀ<ìlçç, mçJçç&biç cç=oálçç, Dçjçí®çkçÀ DççÌj
o ³çn cçÓuç DçuHç kçÀç lçLçç içuçí cçíb Dçuççyçá/ uççÌkçÀçÇ kçÀçÇ lçjn mJçjYçbiç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç ~
uçìkçÀlçç jnlçç nÌ~

_____________________________________________________________________________
içuçiçCæ[ ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 112 Dr. A. S. Dudhamal

 DçHççÆ®ç SJçb içC[cççuçç
22
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆvç. 11 G. 29
DçHççÆ®ç kçÀçÇ J³ççK³çç SJçb uç#çCç:-
lçí ûçvLç³ç: kçíÀçÆ®çoJççHlçHççkçÀç: ñçJççqvlç vçM³ççqvlç YçJççqvlç ®ççv³çí ~
kçÀçuççvçáyçvOçb çÆ®çjcççoOçççÆlç mçÌJççHç®ççÇçÆlç ÒçJçoçqvlç lçp%çç: ~~
cçç. çÆvç .
nvJççqmLçkçÀ#çç#çkçÀyççnámçbçÆOçcçv³ççiçuçí<çÓHççÆ®çlçb lçá cçío: ~
ûççqvLçb çqmLçjb Jç=ÊçcçLçç³çlçb Jçç çqmvçiOçb kçÀHçÀ½ççuHç©pçb kçÀjçíçÆlç ~~
lçb ûççqvLççÆYçmlJççcçuçkçÀççqmLçcçç$çÌ: cçlm³ççb[pççuçÒççÆlçcçÌmlçLççev³çÌ: ~
Dçvçv³çJçCçÌ&©Hç®ççdzçcççvçb ®ç³çÒçkçÀ<çç&oHç®ççÇ Jçoçqvlç ~
kçÀC[Ó³çákçwlççmlçíuHç©pç: ÒççÆYçVç: ñçJççqvlç vçM³ççqvlç YçJççqvlç ®ççv³çí ~
cçío: kçÀHçÀçY³ççb Kçuçá S<çjçíiçç: mçáoámlçjçí Jç<ç&içCççvçáyçvOççÇ ~
( mçá çÆvç. 11/ 10, 12)
o nvJççqmLç, kçÀ#çç, Dç#çkçÀççqmLç SJçb yççná Fvç mçbçÆOç³ççíb DççÌj
cçv³çç SJçb içuç Fvç mLççvççíb cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç kçÀHçÀ lçLçç oáä
cçío kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç náF& çqmLçj, Jç=Êç lçLçç Dçç³çlççkçÀçj DççÌj
çqmvçiOç ûçbLççÇ kçÀçí DçHççÆ®ç kçÀnlçí nÌ~
o ³çn ûçbçÆLç DççcçuçkçÀçÇ ³çç cçsuççÇ kçíÀ Dçb[í kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ nçílççÇ
nÌ ~
o ³çn lJç®çç kçíÀ JçCç& mçcççvç çÆoKçlççÇ nÌ lçLçç Dçv³ç ûçbçÆLç³ççíb kçíÀ
mççLç çÆcçuçkçÀj FmçkçÀçÇ Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ~
o Fmçcçíb DçvçíkçÀ ûçbçÆLç³ççíb kçÀç DççÆOçkçÀ mçbK³çç cçíb SkçÀçÆ$çkçÀjCç
(mçb®ç³ç) nçívçí mçí Fmçí DçHççÆ®ç kçÀnç nÌ ~
o Fmç ûçbçÆLç cçíb DçuHçJçíovçç lçLçç kçÀC[á GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb mçí çÆkçÀmççÇ SkçÀ ûçbçÆLç kçÀç Yçío nçíkçÀj Gmçmçí ñççJç nçíkçÀj
yçço cçíb Jçn vçä nçí pççlççÇ nÌ DççÌj çÆHçÀj GmççÇ mLççvç Hçj vçF&
ûçbçÆLç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn GlHççÆÊç DççÌj vçä nçívçí kçÀç ¬çÀcç DçvçíkçÀ Jç<ççí& lçkçÀ
(oçÇIç&kçÀçuç) ®çuçlçí jnlçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí Jç<ç&içCççvçáyçbOççÇ
kçÀnç nÌ ~
DçHççÆ®ç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
mççO³çç: mcç=lçç: HççÇvçmçHççéç&MçÓuçkçÀçmçpJçj®soçÇ&³çákçwlççmlJçmççO³çç:~~
Rog Nidan-
cçç. çÆvç.
38
lççb l³çpçílmçpJçj®sçÆo&Hççéç&©kçÀdkçÀçmçHççÇvçmççcçd ~
(Dç. Ë G. 29/ 26)
o cçÓuçlç: DçHççÆ®ç ûçbçÆLç jçíiç mççO³ç nçílçç nÌ ~
o HççÇvçmç, Hççéç&MçÓuç, kçÀçmç, pJçj SJçb soçÇ& DçççÆo GHçêJç mçí
³çákçwlç DçHççÆ®ç jçíiç DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~
içC[cççuçç
içCæ[cççuçç kçÀçÇ J³ççK³çç:-
cççuççmlçáu³ç içC[³ççíiççlçd içC[cççuçç ~
SkçÀ oÓmçjí mçí mçkçwlç nçíkçÀj içC[ pçyç cççuçç cçíb çÆHçjçíS cççílççÇ ³çç
HçÓÀuççíb kçíÀ mçcççvç GlHçVç nçílçí nÌ, lçyç Gmçí içC[cççuçç kçÀnlçí nÌ~
içCæ[cççuçç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç : -
kçÀkç&ÀvOç³çkçÀçíuççcçuçkçÀÒçcççCçÌ: kçbÀ#ççmçcçv³ççiçuçJçb#çCçí<çá ~
cçío: kçÀHçÀçY³ççb çÆ®çjcçvoHççkçÌÀ: m³ççod içC[cççuçç yçnáçÆYç½ç içC[Ì: ~
cçç. çÆvç.
cçíomLçç: kçÀCþcçv³çç#ççJçb#çCçiçç cçuçç: ~~
mçJçCçç&vçd kçÀçÆþvççvçd çqmvçiOççvçd Jççlçç&kçÀçcçuçkçÀçkç=ÀlççÇvçd ~
DçJçiçç{çvçd yçnÓvçd içC[ççƽçjHççkçÀç½ç kçáÀJç&lçí ~~
H箳çvlçíeuHç©pçmlçíev³çí ñçJçvl³çv³çíeçÆlçkçÀC[ájç: ~~
vçM³çvl³çv³çí YçJçvl³çv³çí oçÇIç&kçÀçuççvçáyççqvOçvç: ~
içC[cççuççeHç®ççÇ ®çí³çb oÓJçí&Jç #ç³çJç=çÆ×YççkçÀd ~~
( Dç. Ë G. 29/ 23-25 )
o oáä cçío SJçb kçÀHçÀ mçí kçÀkç&ÀvOçá, kçÀçíuç (yçíj), yçÌbiçCç ³çç
DççcçuçkçÀçÇ (DççBJçuçç) kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ, içbYççÇj cçÓuçJççuççÇ DçvçíkçÀ
içBççÆþ³ççB kçÀ#çç, cçv³çç, Dçbmç, içuç, kçÀCþ, Jçb#çCç DçççÆo mLççvççíb
cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb DçuHç Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o FvçkçÀç JçCç& lJç®çç kçíÀ JçCç& mçcççvç nçílçç nÌ ~
o ³çí MçjçÇj cçíb çÆ®çjkçÀçuç kçíÀ çÆuçS jnlççÇ nÌ ~
o FvçkçÀç HççkçÀ çÆOçjí-çÆOçjí nçílçç nÌ ³çç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí kçíÀ yçço
³çí HçkçwJç nçí pççlççÇ nÌ~
o Fvçcçíb mçí kçáÀs SkçÀ içBççÆþ³ççíb cçíb HççkçÀ nçí pççlçç nÌ lççí Fvçcçíb mçí
113 Dr. A. S. Dudhamal
 ñççJç çÆvçkçÀuç Dççlçç nÌ DççÌj kçÀC[á çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~ o Fmç lçjn iççBçÆþ³ççíb kçÀç ³çn çÆJçkçÀçj oçÇ Iç&kçÀçuççvçáyçbOç kçíÀ çÆuçS
o ³çí iççBçÆþ³ççB mçbK³çç cçíb DçvçíkçÀ nçílççÇ nÌ DççÌj HçáÀuçcççuçç kçíÀ MçjçÇj cçíb yçvçç jnlçç nÌ ~
mç¢Mç, SkçÀ oÓmçjí mçí mçmçkçwlç jnlççÇ nÌ Fmç çÆuçS Fvníb o ³çí iççBçÆþ³ççB oáJçç& vççcçkçÀ lç=Cç kçíÀ mçcççvç vçä nçíkçÀj çÆHçÀj mçí
içC[cççuçç kçÀnlçí nÌ~ GlHçVç nçílçí jnlççÇ nÌ~
o Fvçcçíb mçí kçáÀs SkçÀ içBççÆþ³ççíb vçä nçí pççlççÇ nÌ lççí çÆHçÀj mçí kçáÀs o Dç. Ëo³çkçÀçj vçí Fmçí içC[cççuçç ³çç DçHç®ççÇ Símçç kçÀnç nÌ~
vçF& içBççÆþ³ççíb HçÌoç nçílççÇ nÌ~

_____________________________________________________________________________
DçHççÆ®ç SJçb içC[cççuçç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 114 Dr. A. S. Dudhamal

 DççÆlçmLççÌu³ç
23
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç cçç. çÆvç.
mçÓ. 21 mçá. 15 34

DçäçÌ çÆvçbçÆolç Hçá©<ç :- DççÆlçmLççÌu³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~

Fn Kçuçá MçjçÇjcççÆOçkç=Àl³ççäçÌ Hçá©<çç çÆvççqvolçç YçJççqvlç; lçÐçLçç- DççÆlçmLççÌu³ç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
DççÆlçoçÇIç&½ç, DççÆlçÛmJç½ç, DççÆlçuççícçç ®ç, Dçuççícçç ®ç,
DççÆlçkç=À<Cç½ç, DççÆlçiççÌj½ç, DççÆlçmLçÓuç½ç, DççÆlçkç=ÀMç½çíçÆlç ~~ J³ççOççÇ vççcç cçíoçíjçíiç (DççÆlçmLççÌu³ç)
( ®ç. mçÓ. 21/ 3) DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
1) DççÆlçoçÇIç& 2)DççÆlçÛmJç 3) DççÆlçuççícç 4)Dçuççícç mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
5)DççÆlçkç=À<Cç 6) DççÆlçiççÌj 7) DççÆlçmLçÓuç 8) DççÆlçkç=ÀMç oÓ<³ç cçíoOççlçá
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç, cçíoOççlJçççqivçcççvÐç
Fvç DçäçÌ çÆvçbçÆolç Hçá©<ççíb cçíb DççÆlçmLççÌu³ç kçÀçÇ içCçvçç kçÀçÇ iç³ççÇ nÌ~
DççÆlçmLççÌu³ç kçíÀ nílçÓ :- oá<ì ñççílçmç cçíoJçn
jmççÆvççÆcçÊçcçíJç mLççÌu³çb kçÀçM³ç¥ ®ç ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
lç$ç Þuçí<cçuççnçjmçíçÆJçvççíeO³çMçvçMççÇuçm³ççJ³çç³çççÆcçvççí Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
çÆoJççmJçHvçjlçm³ç ®ççcç SJççVçjmççí cçOçájlçj½ç GtJçmLççvç DççcççMç³ç
MçjçÇjcçvçá¬çÀçcçVççÆlçmvçínçvcçíoçí pçvç³ççÆlç, lçoçÆlçmLççÌu³çcççHçço³ççÆlç;...~ DççÆOç<þçvç Gj, çqmHçÀkçÀd, mlçvç, Goj çqmHçÀkçÀd
( mçá. mçÓ. 15/ 37) mçb®çjCç mLççvç cçíoJçn ñççílçmç
lçoçÆlçmLççÌu³çcççÆlçmçcHçÓjCççodiçá©cçOçájMççÇlç jçíiçcççiç& cçO³çcç
çqmvçiOççíHç³ççíiççoJ³çç³ççcççoJ³çJçç³çççÆÎJççmJçHvçç×<ç& J³ççqkçwlç DççÆlçmLççÌu³ç
çÆvçl³çlJççoçÆ®çvlçvççÂçÇpçmJçYççJçç®®ççíHçpçç³çlçí~
Yçío -
DçJ³çç³ççcç-çÆoJççmJçHvç-Þuçí<cçuççnçjmçíçÆJçvç: ~
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ lçLçç oç©Cç
cçOçájçíeVçjmç: Òçç³ç: mvçínçvcçío: ÒçJçOç&³çílçd ~~
mççO³ççmççO³çlJç kçÀämççO³ç
(®ç. mçÓ. 21/ 4-5)
çÆvçcvç nílçÓDççíb kçíÀ kçÀçjCç DççÆlçmLççÌu³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçíomççeeJç=lçcççiç&lJççlçd Hçá<³çvl³çv³çí vç OççlçJç: ~
o çqmvçiOç, MççÇlç, içá© DçççÆo kçÀHçÀ Jç=çÆ× kçÀjvçí Jççuçí içáCççíb mçí
cçíomlçá ®ççdzçlçí lçmcççoMçkçwlç: mçJç&kçÀcç&mçá ~~
³çákçwlç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
(®ç. mçÓ. 21/6)
o DçJ³çç³ççcç, çÆoJççmJççHç, DççÆlççÆvçêç, DçJ³çJçç³ç, DççÆ®çblçç, mçlçlç
GHçjçíkçwlç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ mçí cçíoJçn ñççílçmç cçíb
DççmçvçmLç çqmLçlççÇ cçíb kçÀçcç kçÀjvçç DçççÆo ÒçkçÀçj kçÀç çÆJçnçj
DçJçjçíOçpçv³ç mçbÒçççqHlç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~ Fmç DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç
kçÀjvçç ~
Dçv³ç OççlçáDççíb kçÀç Hççí<çCç nçílçç vçnçÇb, çÆmçHç&À cçío kçÀç mçb®ç³ç MçjçÇj cçíb nçívçí
o cçOçáj jmç kçÀç çÆvçl³ç mçíJçvç kçÀjvçç ~ cçOçáj jmç mçí Òçç³ç: MçjçÇj
uçiçlçç nÌ DççÌj çÆOçjí-çÆOçjí DççÆlçmLççÌu³ç GlHçVç nçí pççlçç nÌ~ DççÆlçmLçáuç
cçíb mvçín DççÌj cçío kçÀç JçOç&vç nçílçç nÌ ~
J³ççqkçwlç cçíb cçío kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç Flçj OççlçÓDççíb kçíÀ Hççí<çCç DçYççJç kçíÀ ®çuçlçí
o yççÇpç mJçYççJç : cççlçç ³çç çÆHçlçç Dçiçj kçíÀ yççÇpçoáçÆä mçí
Rog Nidan- 115 Dr. A. S. Dudhamal
oçÌyç&u³ç GlHçVç nçílçç nÌ~ oçÌyç&u³ç Dççvçí mçí ©iCç mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ kçÀcç&
kçÀjvçí cçíb DçmçcçLç& yçvç pççlçç nÌ ~
nílçÓ mçíJçvç
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ mçí cçíoJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç
Dçv³ç OççlçáDççíb kçÀç Hççí<çCç vç nçívçç
çÆmçHç&À cçío kçÀç MçjçÇj cçíb mçb®ç³ç
#çáêéççmç, lç=<Cçç, cççín, çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dçbiçmçço,
#çáOçççÆOçkçw³ç, mJçíoççÆOçkçw³ç, oçÌiç&vO³ç, DçuHç ÒççCç,
DçuHç cçÌLçávç, içodiçodlJç DçççÆo uç#çCç GlHççÆÊç
DççÆlçmLççÌu³ç kçÀçÇ GlHççÆÊç
DççÆlçmLççÌu³ç kçíÀ uç#çCç:-
#çáêéççmç-lç=<çç-cççín-mJçHvç-¬çÀLçvç-mççovçÌ:~
³çákçwlç: #çálmJçío-oçÌiç&vO³çÌjuHçÒççCççíeuHçcçÌLçávç: ~~
cçíomlçá mçJç&YçÓlççvççcçáojí<çá çqmLçlçcçd ~
Dçlç SJççíojí Jç=çÆ×: Òçç³ççí cçíoçqmJçvççí YçJçílçd ~~
cçíomççeeJç=lçcççiç&lJççÜç³çá: kçÀçí<þí çÆJçMçí<çlç: ~
®çjvçd mçvOçá#ç³çl³ççqivçcççnçjb Mççí<ç³çl³ççÆHç ~~
lçmcççlçd mç MççÇIç´b pçj³çl³ççnçjcççÆYçkçÀç*d#ççÆlç ~
çÆJçkçÀçjçb½ççHvçálçí Iççíjçvçd kçÀçbçƽçlçd kçÀçuçJ³ççÆlç¬çÀcççlçd ~~
SJççJçáHçêJçkçÀjçÌ çÆJçMçí<ççoçqivçcçç©lççÌ ~
SlççÌ lçá onlç: mLçáuçb JçvçoçJççí Jçvçb ³çLçç ~~
cçíom³çlççÇJç mçbJç=×í mçnmçÌJçççÆvçuçço³ç: ~
çÆJçkçÀçjvçd oç©Cççvçd kç=ÀlJçç vççMç³çvl³ççMçá pççÇçÆJçlçcçd ~~
cçíoçí-cççbmçççÆlçJç=×lJçç®®çuççqmHçÀiçáoj-mlçvç: ~
Dç³çLççí®ç³ççílmççnçí vçjçíeçÆlçmLçÓuç G®³çlçí ~~
(®ç. mçÓ. 21/7-9)
...lçcççÆlçmLçÓuçb #çáêéççmççÆHçHççmçç#çálmJçHvçmJçíoiçç$çoçÌiç&vO³ç
¬çÀLçvçiçç$çmççoiçÃolJçççÆvççÆ#çÒçcçíJçççÆJçMççqvlç, mççÌkçáÀcçç³çç&vcçíomç:
Rog Nidan-
mçJç&çƬçÀ³ççmJçmçcçLç&: kçÀHçÀcçíoçíçÆvç©×cççiç&lJçç®®ççuHçJ³çJçç³ççíYçJççÆlç,
DççJç=lçcççiç&lJççoíJç Mçí<çç OççlçJççívççH³çç³çvlçíel³çLç&cçlççíeuHçÒççCççí
YçJççÆlç, ..... ~
( mçá. mçÓ. 15/ 37)
DççÆlçmLççÌu³ç kçíÀ kçÀçjCç çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o #çáêéççmç, lç=<Cçç, cççín, çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dçbiçmçço, #çáOçççÆOçkçw³ç,
mJçíoççÆOçkçw³ç DççÌj oçÌiç&vO³ç, GlHçVç nçílçç nÌ~
o DçuHçÒççCç, DçuHçcçÌLçávç:- Oççlçá#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç MççqkçwlçNnçmç nçívçí
mçí DçuHçÒççCçlçç lçLçç cçÌLçávç Mççqkçwlç kçÀç DçYççJç ³çç DçuHçlçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o içodiçodlJç:- mLçáuç J³ççqkçwlç Mçyoçí®®ççjCç çÆþkçÀ mçí kçÀj vçnçÇb Hççlçç
nÌ~
o Yçákçwlç Dççnçj kçÀç lçájblç pçjCç nçíkçÀj çÆHçÀj mçí #çáOçç yççíOç nçívçí
uçiçlçç nÌ ~ ³çn oáä ®ç¬çÀ yçvçç jnlçç nÌ ~
o mçbçÆ®çlç cçío kçíÀ kçÀçjCç Jçç³çá kçíÀ cççiç& cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí
Jçç³çá kçÀçí<þ cçíb mçb®çjCç kçÀjlçí jnvçí mçí pççþjççqivç kçÀç mçbOçá#çCç
kçÀjlçí jnlçç nÌ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí #çáOççJç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ~
o DççÆlçmLççÌu³ç pççÇJçvç kçÀç vççMç kçÀjvçíJççuçç nçílçç nÌ~
o cçío DççÌj cççbmç kçíÀ Dçl³çççÆOçkçÀ mçbçÆ®çlççÇ mçí çqmHçÀkçÀd, Goj,
içuç, mlçvç DçççÆo DçJç³çJç ®çuç nçí pççlçí nÌ lçLçç Jçí uçìkçÀlçí
náS (uçcyçvçd) çÆoKçlçí nÌ ~
o mçbçÆ®çlç cçío mçí MçjçÇj cçíb mççÌkçÀçícçç³ç&lçç (Softness of
adipose tissue) GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cçío Oççlçá kçíÀ mçbçÆ®çlççÇ mçí ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí
OççlçáDççíb kçÀç Hççí<çCç vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DççÆlçmLçáuç J³ççqkçwlç
DçuHçÒççCç nçí pççlçç nÌ ~
o MççjçÇçÆjkçÀ DççÌj cççvççÆmçkçÀ Þçcç kçÀjvçí cçíb lçLçç jçíiççíb kçÀç
ÒççÆlçkçÀçj kçÀjvçí cçíb DççÆlçmLçáuç J³ççqkçwlç DçmçcçLç& jnlçç nÌ~
o çÆkçÀmççÇ YççÇ kçÀç³ç& kçÀjvçí cçíb Gmçí ©çÆ®ç vçnçÇb jnlççÇ nÌ~
o DççÆlçmLççÌu³ç ³çn çÆJçkçÀçj oç©Cç nçílçç nÌ ~
DççÆlçmLççÌu³ç mçí nçívçí Jççuçí IççlçkçÀ jçíiç ³çç GHçêJç :-
... ÒçcçínçÆHç[kçÀçpJçjYçiçvojçÆJçêçÆOçJççlççÆJçkçÀçjçCççcçv³çlçcçb
ÒççH³ç HçgçlJçcçáHç³çççÆlç, mçJç& SJç ®ççm³ç jçíiçç yçuçJçvlççí
YçJçvl³ççJç=lçcççiç&lJççlçd ñççílçmççcçd Dçlçmlçm³ççílHççÆÊçnílçÓb
HççÆjnjílçd ~
o ( mçá. mçÓ. 15/ 37)
o Òçcçín, HççÇ[kçÀç, pJçj, Yçiçvoj, çÆJçêçÆOç DççÌj Jççlç jçíiççíb cçíb mçí
kçÀçíF& jçíiç nçíkçÀj mLçáuç jçíiççÇ kçÀçÇ cç=l³ç nçí mçkçÀlççÇ nÌ~
116 Dr. A. S. Dudhamal
DççÆlçmLççÌu³ç kçíÀ Dçä oçí<ç :- 1) Dçç³çá<ç Ûçmç :- MççÇIç´lçç mçí Dçç³çá<³ç kçÀç vççMç nçívçç, cç=l³çá
lç$çççÆlçmLçÓuçkç=ÀMç³ççíYçÓ&³ç SJççHçjí çÆvççqvolççÆJçMçí<çç YçJççqvlç; Dççlçç nÌ ~ (Ëo³çççÆYçIççlçççÆo kçÀçjCççíb mçí)
DççÆlçmLçÓuçm³ç lççJçoç³çá<ççí Ûçmççí pçJççíHçjçíOç: kç=À®s^J³çJçç³çlçç 2) pçJççíHçjçíOç:- MççqkçwlçÛçmç DçLçç&lç çÆkçÀmççÇ kçÀç³ç& kçÀçí MççÇIç´lçç
oçÌyç&u³çb oçÌiç&vO³çb mJçíoçyççOç: #çáoçÆlçcçç$ç çÆHçHççmçççÆlç³ççíiç½çíçÆlç HçÓJç&kçÀ DççÌj Òçyçuçlçç mçí HçÓCç& kçÀj vçnçÇb mçkçÀlçç ~
YçJçvl³çäçÌ oçí<çç: ~...~ 3) kç=À®s^ J³çJçç³çlçç:- Mçá¬çÀ OççlçÓ kçÀç JçOç&vç vç nçívçí mçí cçÌLçávç
lçm³ç Ô³ççÆlçcçç$çcçíoçqmJçvççí cçío SJççíHç®ççdzçlçí vç lçLçílçjí OççlçJç:, #çcçlçç kçÀç DçYççJç nçílçç nÌ ~
lçmcççom³çç³çá<ççí Ûçmç:; MçÌçÆLçu³ççlçd mççÌkçáÀcçç³çç&od içá©lJçç®®ç cçíomççí 4) oçÌyç&u³ç:- mLçáuçlçç mçí oçÌyç&u³ç yçvçç jnlçç nÌ~
pçJççíHçjçíOç:, Mçá¬çÀçyçnálJççvcçíomççeeJç= lçcççiç&lJçç®®ç 5) oçÌiç&vO³ç:- DççÆlçcçíomJççÇ nçívçí mçí MçjçÇj kçÀç oçÌiç&vO³ç Dççlçç
kç=À®s^J³çJçç³çlçç, nÌ~
oçÌyç&u³çcçmçcçlJçç×çlçÓvççb, oçÌiç&vO³çb cçíoçíoçí<ççvcçíomç: 6) mJçíoçyççOç:- Dçl³çççÆOçkçÀ mJçío ÒçJç=ÊççÇ nçívçí mçí kçÀälçç kçÀç
mJçYççJççlçd mJçíovçlJçç®®ç, cçíomç:
DçvçáYçJç kçÀjlçç nÌ~
Muçí<cçmçbmçiçç&çÆÜ<³ççqvolJççÂnálJççod,
7) #çáOçççÆOçkçw³ç:- Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç Yççípçvç ûçnCç kçÀjvçí kçÀçÇ
içá©lJççÜîçç³ççcççmçnlJçç®®ç mJçíoçyççOç: lççÇ#CçççqivçlJççlçd
F®sç yççj-yççj nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
ÒçYçÓlçkçÀçí<þJçç³çálJçç®®ç #çáoçÆlçcçç$çb çÆHçHççmçççÆlç³ççíiçç½çíçÆlç ~~
8) lç=<CçççÆOçkçw³ç:- Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb HççvççÇ HççÇvçí kçÀçÇ F®sç
(®ç. mçÓ. 21/ 4)
yççj-yççj nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
DççÆlçmLççÌu³ç mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçíÀ çÆvçcvç Dççþ oçí<ç kçÀní nÌ~

_____________________________________________________________________________

DççÆlçmLççÌu³ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 117 Dr. A. S. Dudhamal

 kçÀçM³ç&
24
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ
mçÓ. 21
DççÆlçkç=ÀMçlçç kçíÀ nílçÓ:-
lç$ç HçávçJçç&lççuççnçjmçíçÆJçvççíeçÆlçJ³çç³ççcçJ³çJçç³ççO³ç³çvç
Yç³çMççíkçÀO³ççvçjççÆ$çpççiçjCççÆHçHççmçç#çálkçÀ<çç³ççuHççMçvç
ÒçYç=çÆlççÆYç©HçMççíçÆ<çlççí jmçOççlçá:MçjçÇjcçvçvçá¬çÀçcçVçuHçlJççVç ÒççÇçÆCççÆlç
lçmcççoçÆlçkçÀçM³ç¥ YçJççÆlç; ....~
( mçá. mçÓ. 15/ 38)
o Jççlç JçOç&kçÀ Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçJ³çç³ççcç, DççÆlçJ³çJçç³ç, DççÆlç ®çb¬çÀcçvç, DççÆlç DçO³ç³çvç,
YççjJçnvç, jççÆ$ç pççiçjCç kçÀjvçç ~
o MççíkçÀ, Yç³ç, O³ççvç, lç=<Cçç-#çáOçç kçÀç Jçíiç OççjCç kçÀjvçç~
o kçÀ<çç³ç jmç kçíÀ êJ³ççíb kçÀç DççÆlç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DçuHç-uçIçá Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DçççÆo kçÀçjCççíb mçí jmç Oççlçá cçíb Mççí<ç GlHçVç nçí pççlçç nÌ~
o GHçjçíkçwlç nílçÓ mçíJçvç mçí jmç Oççlçá kçÀç #ç³ç nçí pççvçí mçí ÒççÇCçvç
vç nçívçí mçí MçjçÇj kçÀç Hççí<çCç vçnçÇb nçílçç~ Hççí<çCç DçYççJç kçíÀ
kçÀçjCç OççlçáDççíb cçíb ©#çlçç GlHçVç nçívçí mçí MçjçÇj cçíb Jççlç ÒçkçÀçíHç
yçæ{ pççlçç nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá MçjçÇj cçíb Yç´cçCç kçÀjkçíÀ, MçjçÇj OççlçáDççíb kçÀç
Mççí<çCç, #ç³ç kçÀjkçíÀ DççÆlç kçÀçM³ç& GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ~
DççÆlçkç=ÀMçlçç kçíÀ oçí<ç (uç#çCç) :-
J³çç³ççcçcççÆlçmççÌçÆnl³çb #çáçqlHçHççmççcç³ççÌ<çOçcçd ~
kç=ÀMççí vç mçnlçí lçÜoçÆlçMççÇlççí<CçcçÌLçávçcçd ~
HuççÇnç kçÀçmç: #ç³ç: éççmççí içáucççíeMçç&bm³çáojççÆCç ®ç ~
kç=ÀMçb Òçç³ççíeçÆYçOççJççqvlç jçíiçç½ç ûçnCççÇiçlçç: ~~
( ®ç. mçÓ. 21/ 13, 14)
mççíeçÆlçkç=ÀMç: #çáçqlHçHççmççMççÇlççí<CçJççlçJç<ç&Yççjçoçvçí<JçmççÆn<CçáJççlç
jçíiçÒçç³ççíeuHçÒççCç½ç çƬçÀ³ççmçá YçJççÆlç; éççmçkçÀçmçMççí<ç
HuççÇnçíojççqivçmççoiçáucçjkçwlççÆHçÊçvççcçv³çlçcçcççmççÐç cçjCçcçáHç³çççÆlç,
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
kçÀçM³ç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
mçáÞçálç
mçÓ. 15
mçJç& SJç ®ççm³ç jçíiçç yçuçJçvlççí YçJçv³çuHçÒççCçlJççlçd;
Dçlçmlçm³ççílHççÆÊçnílçáb HççÆjnjílçd ~ ( mçá. mçÓ. 15/ 38)
o J³çç³ççcç kçÀçí lçLçç YççípçvççíHçjçvlç çÆHçÀj mçí Yççípçvç kçÀjvçí kçÀçí
©iCç mçnvç kçÀj vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
o #çáOçç, lç=<Cçç, lççÇ#Cç DççÌ<çOççÇ ³ççíiç, DççÆlç G<Cç-MççÇlç Jçç³çá,
Jç<çç&$çÝlçá, Yççjçoçvç (Yççj Gþçvçç) lçLçç cçÌLçávç Fvníb mçnvç
vçnçÇb kçÀj mçkçÀlçç ~
o éççmç, kçÀçmç, Mççí<ç, HuççÇnç, Goj, DççqivçcççbÐç, içáucç,
jkçwlççÆHçÊç, içáucç, DçMç&, ûçnCççÇ DçççÆo cçíb çÆkçÀmççÇ YççÇ jçíiç mçí
HççÇçÆ[lç nçíkçÀj GmçkçÀçÇ cç=l³çá nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
kçÀçM³ç& kçíÀ uç#çCç :-
Mçá<kçÀçqmHçÀiçáojûççÇJççí OçcçvççÇpççuçmçvlçlç:~
lJçiççqmLçMçí<ççíeçÆlçkç=ÀMç: mLçÓuçHçJçç& vçjçí cçlç:~
( ®ç. mçÓ. 21/ 15)
o kçÀçM³ç& mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçíÀ çqmHçÀkçÀ, Goj, ûççÇJçç DçççÆo
mLççvç Mçá<kçÀ nçílçí nÌ~
o mçcHçáCç& MçjçÇj cçíb OçcçvççdzççB GYç[çÇ çÆoKçç³ççÇ oílççÇ nÌ~
o FvçkçíÀ MçjçÇj cçíb yççÔ³çlç: lJç®çç DççÌj DççqmLç Mçí <ç jnlççÇ nÌ~
o HçJç&mLççvç mLçÓuç uçiçvçí uçiçlçí nÌ~
mLççÌu³çkçÀçM³çí& Jçjb kçÀçM³ç¥ mçcççíHçkçÀjCççÌ çÆn lççÌ ~
³çÐçáYççÌ J³çççÆOçjçiç®sílçd mLçÓuçcçíJçççÆlçHççÇ[³çílçd ~
( ®ç. mçÓ. 21/ 17)
DççÆlç kçÀçM³ç& kçÀçí DççÆlçmLççÌu³ç kçÀçÇ DçHçí#çç mçí Jçjb DçLçç&lç Þçí<þ kçÀnç
nÌ~ Dçiçj DççÆlçmLçÓuç ³çç DççÆlçkç=ÀMç J³ççqkçwlç çÆkçÀmççÇ kçÀçjCç Dçiçj
J³ççOççÇûçmlç nçí pççlçç nÌ, lççí Jçn jçíiç lçáuçvçç cçíb DççÆlçkç=ÀMç kçÀçí kçÀcç DççÌj
DççÆlçmLçÓuç J³ççqkçwlç kçÀçí DççÆOçkçÀ yçççÆOçlç kçÀjlçç nÌ~ kçÀçM³ç& kçÀçÇ mçblçHç&Cç
çÆ®ççÆkçÀlmçç mLççÌu³ç kçíÀ DçHçlçHç&Cç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀçÇ lçáuçvçç cçíb mçnpç nçílççÇ nÌ~
Fmç ¢çÆäkçÀçívç mçí DççÆlçmLçÓuçlçç mçí DççÆlçkç=ÀMçlçç jnvçç Dç®sç nçílçç nÌ ~
118 Dr. A. S. Dudhamal

25
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
®ç. mçá. 17, çÆ®ç. 6, ®ç. çÆvç.-4 mçá. çÆvç. 6 çÆ®ç. 11,12 çÆvç.10 çÆvç.10 33
Òçcçín GlHççÆÊç kçÀLçç :-
....lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvç
uç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ: ... nçÆJç<ÒççMççlçd Òçcçín kçáÀ<þçvççb .....~
(®ç. çÆvç. 8/ 11)
o#ç ÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí kçíÀ yçço Yç³çYççÇlç náS
ÒçççÆCç³ççíb cçíb DççHçÀjç-lçHçÀjçÇ cç®ç iç³ççÇ ~ Yçiç-oæ[ cç®çvçí, lçÌjvçí, oçÌæ[vçí,
kçÓÀovçí, uççbIçvçí pçÌmççÇ MçjçÇj kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjvçí JççuççÇ Içìvçç³çíb nçí iç³ççÇ ~
lçlHç½ççlç Iç=lçHççvç kçÀjvçí mçí Òçcçín lçLçç kçáÀ<þ kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí iç³ççÇ ~
Òçcçín kçÀçÇ J³ççK³çç :-
ÒçkçÀ<çí&Cç cçínçÆlç FçÆlç Òçcçín:~ (®ç. çÆvç. 4/3)
cçÓ$ç kçÀçÇ cçç$çç cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ lçLçç cçÓ$çÒçJç=çÆÊç kçÀçÇ JççjbJççjlçç YççÇ
yçæ{ pççlççÇ nÌ Fmç çÆuçS Fmç J³ççOççÇ kçÀçí Òçcçín kçÀnlçí nÌ~
Òçcçín kçíÀ nílçÓ :-
lç$çícçí $ç³ççíçÆvçoçvçççÆoçÆJçMçí<çç: Þuçí<cççÆvççÆcçÊççvççb
ÒçcçínçCççcçç½ççÆYççÆvçJç=çÆÊçkçÀjç YçJççqvlç; lçÐçLçç -
nç³çvçkçÀ³çJçkçÀ®ççÇvçkçÀçíÎçuçkçÀvçÌ<çOçílkçÀìcçákçáÀvokçÀcçnçJç´çÇçÆnÒçcççío
mçáiçvOçkçÀçvççb vçJççvççcççÆlçJçíuçcççÆlçÒçcççCçívç®ççíHç³ççíiç:,lçLçç mççÆHç&<cçlççb
vçJçnjíCçácçç<çmçÓH³ççvççb, ûççc³ççvçÓHççÌokçÀçvççb ®ç
cççbmççvççbMççkçÀçÆlçuçkçÀHçuçuççÆHçäçVçHçç³çmçkç=ÀMçjççÆJçuçíHççÇ#çáçÆJçkçÀçjçCççb,
#ççÇjvçJçcçÐçcçvokçÀoçÆOçêJçcçOçájlç©CçÒçç³ççCççb ®ççíHç³ççíiç:,
cç=pççJ³çç³ççcçJçpç&vçb, mJçHvçMç³çvççmçvçÒçmç²:, ³ç½ç kçÀçƽçod
çÆJççÆOçjv³ççíeçÆHç Þuçí<cçcçíoçícçÓ$çmç¡çvçvç: mç mçJççí& çÆvçoçvççÆJçMçí<ç: ~~
(®ç. çÆvç.4/5)
içá©çqmvçiOççcuçuçJçCççv³ççÆlçcçç$çb mçcçMvçlççcçd ~
vçJçcçVçb ®ç Hççvçb ®ç çÆvçêçcççm³ççmçáKçççÆvç ®ç ~~
l³çkçwlçJ³çç³ççcççÆ®çvlççvççb mçbMççíOçvçkçáÀJç&lççcçd ~
(®ç. mçÓ. 17/ 78-79)
Dççm³ççmçáKçb mJçHvçmçáKçb oOççÇçÆvç ûççc³ççÌokçÀçvççvçÓHçjmçç: Hç³ççbçÆmç ~
vçJççVçHççVçb içá[JçÌkç=Àlçb ®ç Òçcçínnílçá: kçÀHçÀkç=À®®ç mçJç&cçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 6 /4)
Rog Nidan-
Òçcçín
........lçí<ççb cçíoçícçÓ$çkçÀHçÀçJçncçd ~~
DçVçHççvççƬçÀ³ççpççlçb ³çlÒçç³çmlçÒçJçlç&kçÀcçd ~
mJççÜcuçuçJçCççqmvçiOçiçá©çÆHççq®suçMççÇlçuçcçd ~~
vçJçOççv³çmçájçvçÓHçcççbmçí#çáiçá[iççíjmçcçd ~
SkçÀmLççvççmçvçjçÆlç: Mç³çvçb çÆJççÆOçJççÆpç&lçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 10/ 1-3)
o çÆvçoçvçççÆo çÆJçMçí<ç kçíÀ kçÀçjCç DçLçç&lç çÆvçoçvç, oçí<ç DççÌj oá<³ç
Fvç lççÇvççíb kçÀçÇ çÆJçMçí<ç oÓçÆä mçí kçÀHçÀpç Òçcçín MççÇIç´lçç mçí GlHçVç
nçílçç nÌ~
o nç³çvçkçÀ (Oççvç ÒçkçÀçj), ³çJçkçÀ (pçF&), ®ççÇvçkçÀ (®ççÇvçç),
GÎçuçkçÀ (pçbiçuççÇ kçÀçíoçíb), vçÌ<çOç, FlkçÀì, cçákçáÀvokçÀ,
cçnçJç´çÇçÆn, ÒçcççíokçÀ, mçáiçvOçkçÀ DçççÆo ®ççJçuç kçÀçÇ ÒçpçççÆlç³ççB kçÀç
çÆvçl³ç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆOçkçÀ IççÇ kçíÀ mççLç vç³çí cçìj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Gæ[o ³çç Dçv³ç oçuççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ûççc³ç (HççuçlçÓ pççvçJçj), DççvçÓHç, lçLçç DççÌokçÀ (pçuç®çj)
ÒçççÆCç³ççíb kçÀç cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o MççkçÀ, çÆlçuç, Hçuçuç, çÆHç<ìçVç, Hçç³çmç (KççÇj), kç=ÀMçjç
(çÆKç®çæ[çÇ), çÆJçuçíHççÇ (HçlçuççÇ çÆKç®çæ[çÇ), DçLçJçç F#çá (F&Kç/içVçí
kçíÀ Kççbæ[, MçkçwkçÀj, içáæ[ DçççÆo) kçÀç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb çÆvçl³ç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o oÓOç, vç³ççÇ Mçjçyç, cçvokçÀ (DçOç&HçkçwJç oçÆn), lççpçç oçÆn, êJç
HçoçLç&, cçOçáj, Dçcuç, uçJçCç çqmvçiOç, içá©, çÆHççq®suç, MççÇlç
DççÌj vç³çí HçoçLççí&b kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o mçcçMçvç, DçJ³çç³ççcç, Hçb®çkçÀcç& mçí MçjçÇj kçÀçÇ MçáçÆ× vç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb çÆoJççmJççHç-çÆvçêç uçívçç ~
o ncçíMçç yçÌþí jnvçç ~
o ncçíMçç mçáKççíHçYççíiççÇ jnvçç ~
o FvçkçíÀ DççÆlççÆjkçwlç Dçv³ç kçÀçíF& YççÇ nílçÓ pççí kçÀHçÀ-cçío DççÌj cçÓ$ç
Jç=çÆ×kçÀj nçí Jçí mçYççÇ Òçcçín kçíÀ kçÀçjCç nçílçí nÌ ~
119 Dr. A. S. Dudhamal
Òçcçín kçíÀ ÒçkçÀçj :- mçáÞçálç
çÆ$çoçí<çkçÀçíHççÆvççÆcçÊçç çÆJçbMççÆlç: Òçcçínç YçJççqvlç, kçÀHçÀpç çÆHçÊçpç Jççlçpç
çÆJçkçÀçjç½ççHçjíeHççÆjmç*dK³çí³çç: ~ 10 6 4
lç$ç ³çlçç çÆ$çoçí<çÒçkçÀçíHç: ÒçcçínçvççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç 1 GokçÀcçín #ççjcçín Jçmççcçín
lçLççevçáJ³ççK³ççm³ççcç: ~~ 2 F#çáyçççÆuçkçÀç Dçcuçcçín mççÆHç&cçín
3 mççvêcçín vççÇuçcçín nçqmlçcçín
(®ç. çÆvç.4/3)
4 mçájçcçín MççíçÆCçlçcçín #ççÌêcçín
Òçcçínç çÆJçbMççÆlçmlç$ç Muçí<cçlççí oMç, çÆHçÊçlç: ~
5 çÆHçäcçín cçççÆ¡ç<þcçín
<çìd, ®çlJççjçíeçÆvçuççlçd .......~~
6 Mçá¬çÀcçín nççÆjêcçín
(Dç. Ë. çÆvç. 10/ 1)
7 uçJçCçcçín
çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç mçí yççÇmç ÒçkçÀçj kçíÀ Òçcçín GlHçVç nçílçí nÌ ~
8 çÆmçkçÀlççcçín
9 MçvçÌcçí&n
kçÀHçÀpç çÆHçÊçpç Jççlçpç SkçáÀCç
10 HçíÀvçcçín
10 6 4 20 JççiYçì
kçÀHçÀpç çÆHçÊçpç Jççlçpç
Òçcçín kçíÀ cçáK³ç oçí ÒçkçÀçj :- 10 6 4
¢ädJçç Òçcçínb mççÆHç®sb cçOçÓHçcçb m³ççodçÆÜçÆJçOççí çÆJç®ççj: ~ 1 GokçÀcçín #ççjcçín Jçmççcçín
mçcHçÓjCççÜç kçÀHçÀmçcYçJç: m³ççlçd #ççÇCçí<çá oçí<çí<JççÆvçuççlcçkçÀçí Jçç ~~ 2 F#çácçín kçÀçuçcçín cçppçcçín
(Dç.Ë.çÆvç. 10/40) 3 mççvêcçín vççÇuçcçín nçqmlçcçín
mçblçHçCç& DççÌj DçHçlçHç&Cç kçíÀ Dçvçámççj Òçcçín kçÀçí cçáK³ç oçí ÒçkçÀçjçíb cçíb 4 mçájçcçín jkçwlçcçín cçOçácçín
çÆJçYçççÆpçlç çÆkçÀ³çç nÌ ~ 5 çÆHçäcçín cçççÆ¡ç<þcçín
1) kçÀHçÀpç Òçcçín - mçbHçÓjCç ³çç mçblçHçCç& mçí nçílçç nÌ ~ 6 Mçá¬çÀcçín nççÆjêcçín
2) Jççlçpç Òçcçín - DçHçlçHçCç& mçí DçLçç&lç #ç³ç mçí nçílçç nÌ ~ 7 MççÇlçcçín #ççjcçín
Òçcçín kçíÀ Jççlçpç, çÆHçÊçpç DççÌj kçÀHçÀpç ³çí lççÇvç oçí<çpç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ 8 çÆmçkçÀlççcçín
9 MçvçÌcçí&n
FvçkçíÀ GHçÒçkçÀçj mçbçÆnlççkçÀçjçíb kçíÀ Dçvçámççj çÆvçcvç nçílçí nÌ ~
10 uççuççcçín

kçÀHçÀpç
10
1 GokçÀcçín
2 F#çáyçççÆuçkçÀç
jmçcçín
3 mççvêcçín
4 mççvêÒçmçço
5 Mçákçwuçcçín
6 Mçá¬çÀcçín
7 MççÇlçcçín
8 çÆmçkçÀlççcçín
9 MçvçÌcçí&n
10 Dççuççuçcçín
Rog Nidan-
®çjkçÀ
çÆHçÊçpç Jççlçpç Òçcçín kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
6 4 Þuçí<cçç çÆHçÊçb ®ç cçío½ç cççbmçb ®çççÆlçÒçJçlç&lçí ~~
#ççjcçín Jçmççcçín lçÌjçJç=lçiççÆlçJçç&³çájçípç Dççoç³ç iç®sçÆlç ~
kçÀçuçcçín cçppçcçín ³çoç yççqmlçb lçoç kç=À®sçí cçOçácçín: ÒçJçlç&lçí ~~
mç cçç©lçm³ç çÆHçlçm³ç kçÀHçÀm³ç ®ç cçánácçá&ná ~
vççÇuçcçín nçqmlçcçín oMç&³çl³ççkç=ÀçÆlçb içlJçç #ç³çcççH³çç³³çlçí Hçávç: ~~
uççíçÆnlçcçín cçOçácçín (®ç. mçÓ. 17/ 79-81)
cçççÆ¡ç<þcçín cçío½ç cççbmçb ®ç MçjçÇjpçb ®ç kçwuçíob kçÀHçÀçí yççqmlçiçlç: Òçoá<³ç ~
nççÆjêcçín kçÀjçíçÆlç cçínçvçd mçcçáoçÇCç&<CçÌmlççvçíJç çÆHçÊçb HççÆjoÓ<³ç ®çççÆHç ~~
#ççÇCçí<çá oçí<çí<JçJçkç=À<³ç OççlçÓvçd mçvoÓ<³ç cçínçvçd kçáÀ©lçíeçÆvçuç½ç~
( ®ç. çÆ®ç. 6 /)
Jççlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ ³çí lççÇvççíb YççÇ oçí<ç Òçcçín cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç nçílçí nÌ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ççíb Üçjç cçío, jkçwlç, Mçá¬çÀ, GokçÀ, Jçmçç, uççÆmçkçÀç, cçppçç,
120 Dr. A. S. Dudhamal
jmç, Dççípç, DççÌj cççbmç Fvçcçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç kçÀçÇ pççlççÇ nÌ~ kçÀHçÀ-cççbmç-
cçío-kçwuçío ³çí çÆJçMçí<çlç: çÆJçkç=Àlç nçílçí nÌ, Fmç çÆuçS ³çí Òçcçín kçíÀ ÒçOççvç ¬çÀcç mçí kçÀHçÀ, çÆHçÊç DççÌj Jççlç oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç
IçìkçÀ nÌ~ yççkçÀçÇ kçíÀ oÓ<³ç içCçvçç cçíb nÌ, uçíçÆkçÀvç Jçí iççÌCç mJç©Hç mçí oáä
nçílçí nÌ~ Òçcçín kçÀçÇ mçbÒçççqHlç cçíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç ¬çÀcç mçí nçílçç nÌ ~ ÒçLçcç
cçío, jkçwlç, Mçá¬çÀ, GokçÀ, Jçmçç, uççÆmçkçÀç, cçppçç, jmç,
kçÀHçÀ kçÀç GmçkçíÀ yçço çÆHçÊç DççÌj Dçblçlç: Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç nÌ~ mçJç& ÒçLçcç Dççípç, DççÌj cççbmç Fvçcçíb kçwuçío ÒçOççvç çÆJçkç=ÀçÆlç GlHççÆÊç
MçjçÇj cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ oÓ<³ççíb kçíÀ mççLç yççqmlçiçlç nçíkçÀj kçÀHçÀpç Òçcçín
kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~ kçÀHçÀpç Òçcçín MçjçÇj cçíb kçáÀs kçÀçuç lçkçÀ yçvçí jnvçí
kçíÀ yçço çÆHçÊç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí kçÀHçÀpç Òçcçín çÆHçÊçpç Òçcçín cçíb HçjçÇJççÆlç&lç nçílçç kçÀHçÀ-cççbmç-cçío-kçwuçío FvçkçíÀ êJçlJç cçíb Jç=çÆ×
nÌ ~ çÆHçÊçpç Òçcçín mçí mçbÒçççqHlç Dççiçí ®çuçkçÀj Jççlçpç Òçcçín cçíb yçouç pççlççÇ
nÌ~ Dçblçlç: Jççlçpç Òçcçín kçÀç cçáK³ç ÒçkçÀçj, cçOçácçín GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~ yççqmlçmLççvç cçíb Fvç oçí<ç-oÓ<³ççíb kçÀç çÆKçb®çkçÀj Dççvçç
J³ççOççÇ vççcç Òçcçín
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
cçÓ$çcççiç& mçí MçjçÇj kçíÀ yççnj ÒçJç=Êç nçívçç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
J³ççvç, DçHççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
jmç, jkçwlç, cççbmç, cçío, cçppçç, ÒçYçÓlç, DçççÆJçuç lçLçç yçnÓ cçç$çç cçíb cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç
oÓ<³ç
uççÆmçkçÀç, GokçÀ, Dççípç Oççlçá
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç, jmç-cçío OççlJçççqivç
oá<ì ñççílçmç cçíoJçn, GokçÀJçn Òçcçín J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
Kç JçÌiçáC³ç yeefmle
GtJçmLççvç HçkçwJççMç³ç Òçcçín cçíb oçí<çoá<³ç çÆJçkç=ÀçÆlç kçÀç mJç©Hç :-
DççÆOç<þçvç yeefmle yçnáêJç: Muçí<cçç oçí<ççÆJçMçí<ç: ~~ (®ç. çÆvç.4/6)
mçb®çjCç mLççvç cet$eJen ñeesleme o Òçcçín cçíb cçáK³çlç: Dçl³ççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb êJç içáCç mçí kçÀHçÀ
jçíiçcççiç& cçO³çcç kçÀçÇ oáäçÇ nçílççÇ nÌ~
J³ççqkçwlç Òçcçín
Òçcçín cçíb kçÀHçÀ ÒçOççvçlçç :-
kçÀHçÀpç (10), çÆHçÊçpç (6),
Yçío (20) $ç³ççCççcçí<ççb çÆvçoçvçççÆoçÆJçMçí<ççCççb mççÆVçHççlçí çÆ#çÒçb Þuçí<cçç
Jççlçpç (4)
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí, ÒçiççÆlçYçÓ³çmlJççlçd; mç ÒçkçáÀçÆHçlç: çÆ#çÒçcçíJç MçjçÇjí
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç kçÀHçÀpç çÆJçmç=çqHlçb uçYçlçí, MçjçÇjMçÌçÆLçu³ççlçd; mç çÆJçmçHç&_çdMçjçÇjí cçíomçÌJçççÆolççí
DçmççO³ç Jççlçpç çÆcçÞççÇYççJçb iç®sçÆlç, cçío½çÌJç yç»yç×lJççvcçíomç½ç içáCçÌ:
³ççH³ç çÆHçÊçpç mçcççvçiçáCçYçÓçƳç<þlJççlçd; mç cçíomçç çÆcçÞççÇYçJçvçd
oÓ<ç³çl³çílçd,çÆJçkç=ÀlçlJççlçd; mç çÆJçkç=Àlççí oáäívç cçíomççíHççÆnlç:
Òçcçín jçíiç çÆkçÀmçí nçí mçkçÀlçç nÌ?
MçjçÇjkçwuçíocççbmççY³ççb mçbmçiç& iç®sçÆlç,
içáIvçcçY³çJçnç³çí&<çá mvççvç®ç*d¬çÀcçCççÆÜ<çcçd ~
kçwuçíocççbmç³ççíjçÆlçÒçcççCçççÆYçJç=×lJççlçd; mç cççbmçí cççbmçÒçoçí<ççlçd
Òçcçín: çÆ#çÒçcçY³çíçÆlç vççÇ[êácççÆcçJççC[pç: ~~
HçÓçÆlçcççbmççÆHç[kçÀç: MçjççÆJçkçÀçkçÀ®sçÆHçkçÀçÐçç: mçbpçvç³ççÆ lç,
(®ç. çÆvç.4/50)
DçÒçkç=ÀçÆlçYçÓlçlJççlçd; MçjçÇjkçwuçíob HçávçoÓ&<ç³çvçd cçÓ$çlJçívç HççÆlçCçcç³ççÆlç,
DçVç kçÀç uççíYççÇ, mvççvç vç kçÀjvçíJççuçç, ®çb¬çÀcçCç vç kçÀjvçíJççuçç
cçÓ$çJçnçvççb ®ç ñççílçmççb Jç*d#çCçyççqmlçÒçYçJçCççb cçío:kçwuçíoçíHçnçlçççÆvç
J³ççqkçwlç Òçcçín mçí ûçmlç nçílçç nÌ~ Hçíæ[ kçíÀ GHçj Iççíbmçuçí kçÀçí SkçÀ yççj kçÀçíF&
içá©çÆCç cçáKççv³ççmççÐç ÒççÆlç©O³çlçí; lçlç: Òçcçínçmlçí<ççb
Hçb®sçÇ HçkçÀæ[ uçílçç nÌ, lççí kçÀYççÇ sçíæ[lçç vçnçÇb, FmççÇ YççBçÆlç Òçcçín mçí
mLç̳ç&cçmççO³çlççb Jçç pçvç³ççÆlç, Òçkç=ÀçÆlççÆJçkç=ÀçÆlçYçÓlçlJççlçd ~~
çÆHçæ[çÇlç J³ççqkçwlç kçÀçí Òçcçín sçíæ[lçç vçnçÇb ~ DçLçç&lç ³çn jçíiç mçcçáuç vçä
(®ç. çÆvç.4/8)
vçnçÇb nçílçç ~
Rog Nidan- 121 Dr. A. S. Dudhamal
 Òçcçín GlHçVç kçÀjvçíJççuçí oçí<ç, oÓ<³ç çÆJçMçí<ç mçcçán cçíb kçÀHçÀ kçÀç
DççÆOçkçw³ç jnvçí mçí kçÀHçÀ kçÀç MççÇIç´lçç mçí ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç
kçÀHçÀ çÆMççÆLçuçlçç kçíÀ kçÀçjCç MççÇIç´ nçÇ MçjçÇj cçíb HçÌÀuç pççlçç nÌ ~ cçío Oççlçá
MçjçÇj cçíb çÆMçLççÇuçlçç mçí yçbOçç jnlçç nÌ ~ cçío kçíÀ içáCç YççÇ, kçÀHçÀ kçíÀ içáCççíb
kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ~ MçÌçÆLçu³çlçç DççÌj mçcççvç içáCçlçç Fvç oçívççíb kçÀçjCççíb mçí
kçÀHçÀ oçí<ç DççÌj cçío Oççlçá SkçÀ oámçjí kçíÀ mççLç mçbçÆcçÞç nçí pççlçç nÌ ~ lçod
vçblçj cçío mçí çÆcçuçlçí nçÇ kçÀHçÀ mJç³çb MççÇIç´ çÆJçkç=Àlç nçíkçÀj cçío kçÀçí oÓçÆ<çlç
kçÀjlçç nÌ ~ Fmç çÆJçkç=Àlç cçío mçí kçwuçío DççÌj cççbmç kçÀçÇ çÆJçkç=ÀçÆlç nçílççÇ nÌ ~
Fmç lçjn çÆJçkç=Àlç kçÀHçÀ DççÌj oÓçÆ<çlç cççbmç mçí MçjççÆJçkçÀç, kçÀ®sçÆHçkçÀç DçççÆo
oáiç&çqvOçlç cççbmçJççuççÇ çÆHç[kçÀçSíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ ³çn oáä kçÀHçÀ, kçwuçío
kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Gmçí cçÓ$ç mJç©Hç cçíb yçouç oílçç nÌ ~ ³çnçÇ çÆJçkç=Àlç kçÀHçÀ
Dççiçí ®çuçkçÀj Jçb#çCç (Jç=kçwkçÀ?) DççÌj yççqmlç Fvç mLççvççíb mçí GlHçVç
nçívçíJççuçí cçíomçd DççÌj kçwuçío Üçjç DçJçjçíçÆOçlç cçáKççíb lçkçÀ pççkçÀj JçnçB ©kçÀ
(mçbçÆ®çlç) pççlçç nÌ~ Fmç çÆJçkç=Àlç kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇjiçlç oçí<ç, Oççlçá
DççÌj cçuççíb kçÀçÇ Òççkç=Àlçlçç cçíb çÆkçÀlçvçí ÒçcççCç cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç náF& nÌ,
FmçkçíÀ DççOççj Hçj Òçcçín jçíiç kçÀçÇ çqmLçjlçç SJçb mççO³çmççO³çlçç çÆvçYç&j
jnlççÇ nÌ~
Fmç lçjn mçí Òçcçín kçÀHçÀ ÒçOççvç nçílçç nÌ ~
Òçcçín kçÀç oçí<ç-oÓd<³ç mçbûçn :-
yç»yç×b cçíoçí cççbmçb MçjçÇjpçkçwuçío: Mçá¬çbÀ MççíçÆCçlçb Jçmçç cçppçç
uçmççÇkçÀç jmç½ççÌpç: mç±îççlç FçÆlç oá<³ççÆJçMçí<çç: ~~
(®ç. çÆvç.4/7)
kçÀHçÀ: mççÆHçÊç: HçJçvç½ç oçí<çç, cçíoçí-ñç-Mçá¬çÀçcyçá-Jçmçç-uçmççÇkçÀç: ~
cçppçç jmççÌpç: çÆHççÆMçlçb oÓ<³çç:, ÒçcçíçÆnCççb çÆJçbMççÆlçjíJç cçínç: ~~
( ®ç. çÆ®ç. 6 /8)
kçÀHçÀ, çÆHçÊç SJçb Jççlç ³çí lççÇvççíb oçí<ç, ÒçYçálç DççÌj pççoç mççvê vç jnvçí
Jççuçç cççbmç mvçín (cçíomçd), cççbmç, GokçÀ, Mçá¬çÀ, MççíçÆCçlç, Jçmçç, cçppçç,
uçmççÇkçÀç lçLçç Dççípç ³çí yççÇmç Òçcçín kçíÀ oÓ<³ç nçílçí nÌ ~
Òçcçín kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
$ç³çmlçá Kçuçá oçí<çç: ÒçkçáÀçÆHçlçç: ÒçcçínçvççÆYççÆvçJç&lç&çƳç<³çvlç FcçççÆvç
HçÓJç&©HçççÆCç oMç&³ççqvlç; lçÐçLçç-pççÆìuççÇYççJçb kçíÀMçí<çá,
cççOçá³ç&cççm³çm³ç, kçÀjHçço³ççí: mçáHlçlççoçnçÌ, cçáKçlççuçákçÀCþMççí<çb,
çÆHçHççmççcçd, Dççuçm³çb, cçuçb kçÀç³çí, kçÀç³ççq®sêí<çÓHçoínb, HççÆjoçnb
mçáHlçlççb ®çç²í<çá, <çìdHçoçÆHçHççÇçÆuçkçÀççÆYç½ç MçjçÇjcçÓ$çççÆYçmçjCçb, cçÓ$çí ®ç
cçÓ$çoçí<ççvçd çÆJçñçb MçjçÇjiçvOçb, çÆvçêçb, lçvêçb ®ç mçJç&kçÀçuççÆcççÆlç ~~
(®ç. çÆvç.4/47)
mJçíoçíe²içvOç: çÆMççÆLçuçç²lçç ®ç Mç³³ççmçvçmJçHvçmçáKçí jçÆlç½ç ~
ËVçí$ççÆpç»çÞçJçCççíHçoínçí Içvçç²lçç kçíÀMçvçKçççÆlç Jç=çÆ×: ~~
Rog Nidan-
MççÇlççÆÒç³çlJçb içuçlççuçáMççí<ççí cççOçá³ç&cççm³çí kçÀjHççooçn: ~
YççÆJç<³çlççí cçíniçom³ç ©Hçb cçÓ$çíeçÆYçOççJççqvlç çÆHçHççÇçÆuçkçÀç½ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/13-14)
ovlççoçÇvççb cçuçç{îçlJçb ÒççûçáHçb HçççÆCçHçço³ççí: ~
oçnçƽçkçwkçÀCçlçç oíní lç=ìd mJççÜçm³çb ®ç pçç³çlçí ~~
( mçá.çÆvç. 6/5)
mJçíoçíe²içvOç: çÆMççÆLçuçlJçcç²í Mç³³ççmçvçmJçHvçmçáKçççÆYç<ç²: ~
ËVçí$ççÆpç»çÞçJçCççíoínçí Içvçç²lçç kçíÀMçvçKçççÆlçJç=çÆ×: ~~
MççÇlççÆÒç³çlJçb içuçlççuçáMççí<ççí cççOçá³ç&cççm³çí kçÀjHççooçn: ~
YççÆJç<³çlççí cçíniçCçm³ç ©Hçb cçÓ$çíeçÆYçOççJççqvlç çÆHçHççÇçÆuçkçÀç½ç ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 10/ 38-39)
cçOçákçÀçí<ç :- DçççÆo Mçyoívç vç³çvç-lççuçá-kçÀCçç&çÆovççb ûçnCçcçd ~
mçáÞçálç :-lççuçá-içuç-çÆpç»ç-ovlçí<çá cçuççílHççÆÊç: ~
( mçá.çÆvç. 6/5)
Òçcçín kçíÀ çÆvçcvç HçÓJç&©Hç nçílçí nÌ ~
o çÆMçjmLç kçíÀMç HçjmHçj mçì pççvçí mçí pçìçDççíb kçÀç ©Hç OççjCç
kçÀj uçílçí nÌ~
o nmlç-Hçço Mçáv³çlçç lçLçç oçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçOçájçm³çlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o cçáKç-lççuçá-kçbÀþ-kçwuççícç cçíb yççj-yççj Mçá<kçÀlçç DççlççÇ nÌ ~
o yççj-yççj H³ççmç (lç=<Cçç) uçiçlççÇ nÌ ~
o MççjçÇçÆjkçÀ kçíÀ oçÌyç&u³ç kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ DççuçmççÇ yçvçlçç nÌ ~
o MçjçÇj kçíÀ çÆsêçíb cçíb cçuççíb (Kç-cçuç DçLçç&lç kçÀCç&, vçí$ç, vççmçç,
jçícçkçáÀHç DçççÆo) kçÀçÇ GlHççÆÊç cçç$çç cçíb DççÆOçkçÀ nçílççÇ nÌ ~
o MçjçÇj kçÀçÇ lJç®çç cçuççíb mçí çÆ®çHççÆ®çHççÇ jnlççÇ nÌ ~
o DççbKççíb cçíb MçÓv³çlçç DççlççÇ nÌ ~
o MçjçÇj DççÌj cçÓ$ç Hçj cççqkçwKç³ççíb lçLçç ®ççÇçÆì³ççB yçÌþlççÇ nÌ~
o cçÓ$ç cçíb cçÓ$ççíb kçíÀ oçí<ç (DççÆJçuçlçç, çÆHççq®suçlçç, mççvêlçç
yçnácçá$çlçç DçççÆo)çÆoKççF& oílçí nÌ ~
o MçjçÇj kçÀçÇ oáiç&vOç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb çÆvçêç lçLçç lçvêç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ~
o mçJçç&biç cçíb MçÌçÆLçuçlçç Dçç pççlççÇ nÌ~
o kçíÀMç-vçKç DçççÆo kçÀçÇ DççÆlçJç=çÆ× nçílççÇ nÌ ~
o MççÇlç pçuç-DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
Òçcçín kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç:-
mççcççv³çb uç#çCçb lçí<ççb ÒçYçÓlçççÆJçuçcçÓ$çlçç ~
oçí<ç-oÓ<³çççÆJçMçí<çíeçÆHç lçlmçb³ççíiççÆJçMçí<çlç: ~~
cçÓ$çJçCçç&çÆoYçíoívç Yçíoçí cçíní<çá kçÀuHçlçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/7-8)
122 Dr. A. S. Dudhamal
 ÒçYçálç ÒçcççCç cçíb DçççÆJçuç (içouççHçCç) mJç©Hç kçíÀ cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç Þuçí<cçkçÀçíHççVçjçí cçÓ$çcçáocçínçÇ ÒçcçínçÆlç ~~
(çÆJçMçí<çlç: jçlç cçíb yççj-yççj DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~) nçívçç (®ç. çÆvç.4/13)
³çí Òçcçín kçÀç mççcççv³ç uç#çCç nÌ ~ Dç®sb yçnáçÆmçlçb MççÇlçb çÆvçiç&vOçcçáokçÀçíHçcçcçd ~~
kçÀHçÀpç Òçcçín kçíÀ nílçÓ :- cçínl³çáokçÀcçínívç çÆkçÀçÆgçoççÆJçuç-çÆHççq®suçcçd ~
Dççm³ççmçáKçb mJçHvçmçáKçb oOççÇçÆvç ûççc³ççÌokçÀçvçÓHçjmçç: Hç³ççbçÆmç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/ 8-9)
vçJççVçHççvçb içá[JçÌkç=Àlçb ®ç Òçcçínnílçá: kçÀHçÀkç=À®®ç mçJç&cçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/4) o GokçÀcçín cçíb mJç®s, Dçl³çççÆOçkçÀ éçílç, MççÇlç, içbOç çÆJçjçÆnlç
Òçcçín kçíÀ mççcççv³ç nílçÓ nçÇ kçÀHçÀpç Òçcçín kçíÀ nílçÓ nÌ ~ cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
kçÀHçÀpç Òçcçín kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:- o çÆkçÀbçÆ®çlç DçççÆJçuçlçç DççÌj çÆHççq®suçlçç YççÇ cçÓ$ç cçíb jnlççÇ nÌ Símçç
cçío½ç cççbmçb ®ç MçjçÇjpçb kçwuçíob kçÀHçÀçí yççqmlçiçlçb ÒçoÓ<³ç ~ JççiYçì kçÀç cçlç nÌ ~
( ®ç. çÆ®ç. 6/5)
yççqmlçcçççÆÞçl³ç kçáÀ©lçí Òçcçínçvçd oÓçÆ<çlç: kçÀHçÀ: ~ Dç. ¬çÀ. kçÀHçÀpç Òçcçín
oÓ<ççƳçlJçç JçHçÓ:kçwuçíomJçíocçíoçíjmçççÆcç<çcçd ~~ GokçÀcçín
(Dç.Ë. çÆvç. 10/4) 1 içáCç Dç®s
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ oçí<ç mçí cçío, cççbmç, jmç mJçío lçLçç kçwuçío FvçkçÀçÇ çÆJçkç=ÀçÆlç pçuç kçíÀ mçcççvç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç nçívçç ~
F#çáJçççÆuçkçÀçcçín
oÓçÆä nçí pççlççÇ nÌ ~ Fvç oáçÆ<çlç oÓ<³ççíb SJçb çÆJçkç=Àlç kçÀHçÀ kçÀçí Jçç³çá yççqmlç cçíb
2 içáCç cçOçáj
uçí Dççlçç nÌ ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí cçÓ$ç DçççÆJçuç nçí pççlçç nÌ ~ ÒçYçÓlç ÒçcççCç
çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç cçOçáj jmç kçÀç nçívçç ~
cçíb cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçíkçÀj kçÀHçÀpç Òçcçín GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~ mççvêcçín
kçÀHçÀpç Òçcçín kçíÀ omç ÒçkçÀçjçíb kçíÀ GlHççÆÊç kçíÀ kçÀçjCç:- 3 içáCç içá©
lçí lçá KççquJçcçí oMç Òçcçínç vççcççÆJçMçí<çíCç YçJççqvlç; lçÐçLçç- çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç cçíb iççæ{çHçvç Dççvçç ~
GokçÀcçín½ç, F#çáJçççÆuçkçÀçjmçcçín½ç, mççvêcçín½ç, mççvêÒçmççocçín
mççvêÒçmççocçín½ç, Mçákçwuçcçín½ç, Mçá¬çÀcçín½ç, MççÇlçcçín½ç, 4 içáCç mççvêÒçmçço (iççæ{ç çÆvçcç&uç)
çÆmçkçÀlççcçín½ç, MçvçÌcçí&n½ç, Dççuççuçcçín½çíçÆlç ~~ çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç iççæ{ç SJçb mJç®s nçílçç nÌ ~
Mçákçwuçcçín
(®ç. çÆvç.4/10)
5 içáCç éçílç
pçuççíHçcçb ®çí#çájmççíHçcçb Jçç Içvçb Içvçb ®ççíHççÆj çÆJçHçjmçVçcçd ~
çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç kçÀç JçCç& éçílç nçívçç ~
Mçákçwuçb mçMçá¬çbÀ çÆMççÆMçjb MçvçÌJçç& uççuçíJç Jçç JççuçákçÀ³çç ³çálçb Jçç ~~ Mçá¬çÀcçín
çÆJçÐççlçd Òçcçínçvçd kçÀHçÀpççvçd oMçÌlççvçd ..........~ 6 içáCç çqmvçiOç
(®ç. çÆ®ç. 6/9) çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç cçíb Mçá¬çÀ ñççJç mçbçÆcçÞç nçívçç ~
MçjçÇjkçwuçíomlçá Þuçí<cçcçíoçíçÆcçÞç: ÒççÆJçMçvçd cçÓ$ççMç³çb MççÇlçcçín
cçÓ$çLJçcççHçÐçcççvç: ÞuçÌçq<cçkçÌÀjíçÆYçJçÌ&MççÆYçiçáCçÌ©Hçmç=p³çlçí JçÌ<çc³ç³çákçwlçÌ; 7 içáCç MççÇlç
lçÐçLçç- éçílçMççÇlçcçÓlç&çÆHççq®suçç®sçqmvçiOçiçá©mççvêÒçmççocçvoÌ:, çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç mHçMç& mçí MççÇlç uçiçvçç ~
lç$ç ³çívç içáCçívçÌkçíÀvççvçíkçíÀvç Jçç YçÓ³çmlçjcçáHçmç=p³çlçí lçlmçcççK³çb iççÌCçb çÆmçkçÀlççcçín
8 içáCç cçÓlç&
vççcççÆJçMçí<çb ÒççHvççíçÆlç ~~
çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç cçíb çÆmçkçÀlçç (yççuçÓ) GlHçVç nçívçç ~
(®ç. çÆvç.4/9)
MçvçÌcçí&n
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ DçHçvçí çÆJççÆJçOç içáCççíb kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$ç cçíb Dçuçiç-Dçuçiç 9 içáCç cçvo
çÆJçkç=ÀçÆlç³ççB GlHçVç kçÀjkçíÀ HççÆjCççcç omç ÒçkçÀçj kçíÀ Òçcçín GlHçVç nçílçí nÌ çÆJçkç=ÀçÆlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç cçvo-cçvo nçívçç ~
kçÀHçÀpç Òçcçín kçíÀ ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç :- Dççuççuçcçín
1)GokçÀcçín:- 10 içáCç çÆHççq®suç
Dç®sb yçná çÆmçlçb MççÇlçb çÆvçiç&vOçcçáokçÀçíHçcçcçd ~ çÆJçkç=ÀçÆlç uççuççñççJç pçÌmçç cçÓ$ç çÆHççq®suç nçívçç~

Rog Nidan- 123 Dr. A. S. Dudhamal

2) F#çáJçççÆuçkçÀçjmçcçín :- mçbËäjçícçç çÆHçäívç çÆHçäJçÂnuçb çÆmçlçcçd ~
Dçl³çLç&cçOçájb MççÇlçcççÇ<ççÆlHççq®suçcçççÆJçuçcçd ~ (Dç.Ë. çÆvç. 10/ 11)
kçÀçC[í#çájmçmç¹çMçb Þuçí<cçkçÀçíHççlçd ÒçcçínçÆlç ~~ o mçHçíÀo Dççìç çÆcçuççS pçÌmçç, éçílç JçCç& kçÀç cçÓ$ç çÆoKçuççF& oívçí kçíÀ
(®ç. çÆvç.4/14) kçÀçjCç Fmçí Mçákçwuçcçín kçÀnlçí nÌ ~
F#ççíjmççÆcçJççl³çLç¥ cçOçÓjb ®çí#çácçínlç:~~ o kçÀHçÀ kçíÀ éçílç içáCç kçíÀ mççLç Fmçcçíb içá© (yçnuç) içáCç kçÀçÇ oáçÆä
(Dç.Ë. çÆvç. 10/9) nçílççÇ nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb cçOçáj jmç kçÀç, MççÇlç DççÌj FçÆ<çlçd (DçuHç o Fmçí JççiYçìvçí çÆHçäcçín vççcç oíkçÀj Fmçcçíb jçícçn<ç& uç#çCç GlHçVç
ÒçcççCç cçíb) çÆHççq®suç DççÌj DçççÆJçuç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí kçÀç GuuçíKç çÆkçÀ³çç nÌ~
F#çáJçççÆuçkçÀçjmçcçín cçíb jnlççÇ nÌ ~ 6)Mçá¬çÀcçín :-
o kçÀçC[í#çá ³çç F#çáJçççÆuçkçÀç DçLçç&lç pçbiçuççÇ F&Kç mçí çÆvçkçÀuçvçí Mçá¬çÀçYçb Mçá¬çÀçÆcçÞçb Jçç cçánácçí&nçÆlç ³ççí vçj: ~
Jççuçí jmç kçíÀ mçcççvç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí ³çn vççcç Mçá¬çÀcçíçÆnvçcççnámlçb Hçá©<çb Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~
çÆo³çç iç³çç nÌ~ (®ç. çÆvç.4/18)
o JççiYçì vçí Fmçí F#çácçín kçÀnç nÌ~ Mçá¬çÀçYçb Mçá¬çÀçÆcçÞçb Jçç Mçá¬çÀcçínçÇ ÒçcçínçÆlç ~~
3) mççvêcçín :- (Dç.Ë. çÆvç. 10/ 11)
³çm³ç Hç³çá&çÆ<çlçb cçÓ$çb mççvêçÇYçJççÆlç Yççpçvçí ~ o Mçá¬çÀ kçíÀ mçcççvç ³çç Mçá¬çÀ çÆcççÆÞçlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ Fmç çÆuçS
Hçá©<çb kçÀHçÀkçÀçíHçvç lçcççná: mççvêcçíçÆnvçcçd ~~ Fmçí Mçá¬çÀcçín kçÀnç nÌ ~
(®ç. çÆvç.4/15) 7)çÆmçkçÀlççcçín :-
mççvêçÇYçJçílçd Hç³çá&çÆ<çlçb mççvêcçínívç cçínçÆlç ~ cçÓlçç&vcçÓ$çiçlççvçd oçí<ççvçCçÓvcçínçÆlç ³ççí vçj: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/ 10) çÆmçkçÀlççcçíçÆnvçb çÆJçÐççlçd lçb vçjbb Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~
o Yççpçvç DçLçç&lç Hçç$ç cçíb cçÓ$ç kçÀçí uçíkçÀj kçáÀs mçcç³ç çqmLçj (®ç. çÆvç.4/20)
jKçvçí kçíÀ yçço mçcHçÓCç& cçÓ$ç iççæ{ç çÆoKççF& oílçç nÌ~ cçÓlçç&CçÓvçd çÆmçkçÀlççcçínçÇ çÆmçkçÀlçç©çÆHçCççí cçuççvçd ~
o kçÀHçÀ kçíÀ mççvê içáCç kçíÀ oáä nçívçí kçíÀ HççÆjCççcç mçí mççvêcçín (Dç.Ë. çÆvç. 10/ 12)
GlHçVç nçílçç nÌ ~ o yççuçÓ (jílççÇ) kçíÀ kçÀCç kçíÀ mçcççvç cçÓlç& mJç©Hç kçíÀ kçÀCç cçÓ$çcçíb Dççlçí
4)mççvêÒçmççocçín :- nÌ lççí Gmçí çÆmçkçÀlçç cçín kçÀnlçí nÌ ~
³çm³ç mçbnv³çlçí cçÓ$çb çÆkçÀçÆgçlçd çÆkçÀçÆgçlçd ÒçmççÇoçÆlç ~ 8)MççÇlçcçín :-
mççvêÒçmççocçínçÇçÆlç lçcççná: Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~ Dçl³çLç&cçOçÓjb MççÇlçb cçÓ$çb cçínçÆlç ³ççí Yç=Mçcçd ~
(®ç. çÆvç.4/16) MççÇlçcçíçÆnvçcççnámlçb Hçá©<çb Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~
mçájçcçínçÇ mçájçlçáu³çcçáHç³ç&®scçOççí Içvçcçd ~~(Dç.Ë. çÆvç. 10/ 10) (®ç. çÆvç. 4/19)
o Hçç$ç cçíb cçÓ$ç kçÀçí uçíkçÀj kçáÀs mçcç³ç çqmLçj jKç oívçí kçíÀ yçço MççÇlçcçínçÇ mçáyçnáMççí cçOçájb Yç=MçMççÇlçuçcçd ~~
mçcHçÓCç& cçÓ$ç cçíb mçí Hçç$ç kçíÀ lçuç cçíb cçÓ$ç iççæ{ç nçí pççlçç nÌ DççÌj (Dç.Ë. çÆvç. 10/ 12)
GHçjçÇ cçÓ$ç mJç®s çÆoKççF& oílçç nÌ ~ o cçÓ$ç kçÀçÇ Dçl³çççÆOçkçÀ MççÇlç DççÌj cçOçáj ÒçJç=çÆÊç nçívçí mçí Fmçí MççÇlç
o kçÀHçÀ kçíÀ mççvê DççÌj Òçmçço (mJç®s) içáCççíb kçíÀ oáä nçívçí kçíÀ cçín kçÀnç nÌ ~
HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb mççvêÒçmççocçín GlHçVç nçílçç nÌ ~ 9)MçvçÌcç&ín :-
o Fmçí JççiYçìvçí mçájç cçín kçÀnç nÌ ~ cçvob cçvocçJçíiçb lçá kç=À®sb ³ççí cçÓ$ç³çí®svçÌ: ~
5)Mçákçwuçcçín :- MçvçÌcçí&çÆnvçcççnámlçb Hçá©<çb Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~
Mçákçwuçb çÆHçäçÆvçYçb cçÓ$çcçYççÇ#Cçb ³ç: ÒçcçínçÆlç ~ (®ç. çÆvç. 4/21)
Hçá©<çb kçÀHçÀkçÀçíHçívç lçcççná: MçákçwuçcçíçÆnvçcçd~~ MçvçÌ: MçvçÌ: MçvçÌcçí&nçÇ cçvob cçvob ÒçcçínçÆlç ~
(®ç. çÆvç.4/17) (Dç.Ë. çÆvç. 10/ 13)
Rog Nidan- 124 Dr. A. S. Dudhamal
 o mçcç³ç mçcç³ç (yççj-yççj) mçí cçvo-cçvo Jçíiç mçí mçkçÀä cçÓ$ç
ÒçJç=çÆÊç nçívçí kçÀçí MçvçÌ: cçín kçÀnç nÌ ~
10) Dççuççuçcçín :-
lçvlçáyç×çÆcçJççuççuçb çÆHççq®suçb ³ç: ÒççÆnçÆlç ~
DççuççuçcçíçÆnvçb çÆJçÐççlçd lçb vçjb Þuçí<cçkçÀçíHçlç: ~~
(®ç. çÆvç. 4/22)
uççuççlçvlçá³çálçb cçÓ$çb uççuççcçínívç çÆHççq®suçcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 10/ 13)
o cçáKç mçí çÆvçkçÀuçvçí Jççuçí uççj kçÀçÇ mçcççvç çÆHççq®suç DççÌj lçvlçáuç
cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç nçívçí kçÀçí Dççuççuç ³çç uççuçç cçín (JççiYçì vçí) kçÀnç
nÌ ~
kçÀHçÀpç Òçcçín kçíÀ GHçêJç :-
DççÆJçHççkçÀçíe©çÆ®çÞsçÆo&çÆvçêç kçÀçmç: mçHççÇvçmç: ~
GHçêJçç: Òçpçç³çvlçí cçínçvççb kçÀHçÀpçvcçvççcçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/22)
DççÆJçHççkçÀ, Dç©çÆ®ç, sçÆo&, çÆvçêççÆOçkçw³ç, kçÀçmç, HççÇvçmç ³çí kçÀHçÀpç
Òçcçín kçíÀ GHçêJç nÌ ~
çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ nílçÓ:-
G<CççcuçuçJçCç#ççjkçÀìákçÀçpççÇCç&YççípçvççíHçmçíçÆJçvç
mlçLççeçÆlçlççÇ#CççlçHçççqivçmçvlççHçÞçcç¬çÀçíOççÆJç<çcççnçjçíHçmçíçÆJçvç½ç
lçLçççÆJçOçMçjçÇjm³çÌJç çÆ#çÒçb çÆHçÊçb ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~
(®ç. çÆvç.4/24)
lçí <ç[dçÆYçjíJç #ççjçcuçuçJçCçkçÀìákçÀçÆJçñççí<CçÌ: çÆHçÊçiçáCçÌ:
HçÓJç&Jçod ³çákçwlçç YçJççqvlç ~~
(®ç. çÆvç.4/26)
çÆvçcvç çÆHçÊç ÒçkçÀçíHçkçÀ kçÀçjCççíb mçí çÆHçÊçpç Òçcçín GlHçVç nçílçç nÌ~
o Dçcuç, uçJçCç DççÌj kçÀìá jmç kçíÀ êJ³ç, G<Cç HçoçLç&, #ççj êJ³ç
DçççÆo kçÀç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçpççÇCç& jnlçí YççÇ Yççípçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç lççÇ#Cç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççlçHç-Dççqivç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
çÆHçÊçpç Òçcçín kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
kçÀjçíçÆlç cçínçvçd mçcçáoçÇCç&cçá<CçÌmlççvçíJç çÆHçÊçb HççÆjoÓ<³ç ®çççÆHç ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/5)
lçÊçá ÒçkçáÀçÆHçlçb lç³çÌJççvçáHçÓJ³çç& ÒçcçínççÆvçcççvçd <çìd
çÆ#çÒçlçjcççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç ~~ (®ç. çÆvç.4/24)
Rog Nidan-
çÆHçÊçb jkçwlçcççÆHç #ççÇCçí kçÀHçÀçoçÌ cçÓ$çmçbÞç³çcçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/ 5)
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç DçHçvçí G<Cç-lççÇ#Cç kçÀìá, #ççj, uçJçCç DçççÆo içáCççíb mçí
çÆJçkç=Àlç nçí pççlçç nÌ ~ Fvç içáCççíb kçíÀ lçjlçcç YççJç kçíÀ Dçvçámççj çÆHçÊç mçí jmç,
cççbmç, cçío, Dççípç, uççÆmçkçÀç DçççÆo oá<³ççíb kçÀçÇ oÓçÆä nçíkçÀj çÆHçÊçpç Òçcçín
kçíÀ s: ÒçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ vççcç :-
lçí<ççcççÆHç lçá Kçuçá çÆHçÊçiçáCççÆJçMçíCçÌJç vççcççÆJçMçí<çç YçJççqvlç; lçÐçLçç-
#ççjcçín½ç, kçÀçuçcçín½ç, vççÇuçcçín½ç, uççíçÆnlçcçín½ç, cçççÆ¡ç<þcçín½ç,
nççÆjêcçín½çíçÆlç ~~ (®ç. çÆvç.4/25)
....#ççjçíHçcçb kçÀçuçcçLçççÆHç vççÇuçcçd ~
nççÆjêcçççÆ¡ç<þcçLçççÆHç jkçwlçcçílççvçd Òçcçínçvçd
<ç[áMççqvlç çÆHçÊççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/10)
çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ çÆvçcvç s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
1) #ççjcçín 2)kçÀçuçcçín 3)vççÇuçcçín
4)uççíçÆnlçcçín 5) cçbçÆpç<þçcçín 6) nççÆjêçcçín
çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ uç#çCç:-
1)#ççjcçín :-
içvOçJçCç&jmçmHçMçÌ&³çLçç #ççjmlçLçççÆJçOçcçd ~
çÆHçÊçkçÀçíHççVçjçí cçÓ$çb #ççjcçínçÇ ÒçcçínçÆlç ~~ (®ç. çÆvç.4/29)
içvOç-JçCç&-jmç-mHçMçÌ&: #ççjíCç #ççjlççí³çJçlçd ~
(Dç.Ë.çÆvç.10/14)
o içbOç, JçCç&, jmç, mHçMç& Fvç mçYççÇ içáCç mçí ³çákçwlç DççÌj #ççj
çÆcççÆÞçlç pçuç pçÌmççÇ cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí kçÀçí #ççjcçín kçÀnlçí nÌ ~
2) kçÀçuçcçín:-
cçmççÇJçCç&cçpçñçb ³ççí cçÓ$çcçá<Cçb ÒçcçínçÆlç ~
çÆHçÊçm³ç HççÆjkçÀçíHçCç lçb çÆJçÐççlçd kçÀçuçcçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/30)
o kçÀppçuççÇ mçcççvç kçÀçuçí JçCç& kçÀç lçLçç G<Cç cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçívçí
kçÀçí kçÀçuçcçín kçÀnlçí nÌ ~
3) vççÇuçcçín :-
®çç<çHç#ççÆvçYçb cçÓ$çcçcuçb cçínçÆlç ³ççí vçj: ~
çÆHçÊçm³ç HççÆjkçÀçíHçCç lçb çÆJçÐççVççÇuçcçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/31)
vççÇuçcçínívç vççÇuççYçb kçÀçuçcçínçÇ cçmççÇçÆvçYçcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç.10/14)
125 Dr. A. S. Dudhamal
 o ®çç<ç Hç#ççÇ kçíÀ HçbKç kçíÀ vççÇuçí JçCç& pçÌmççÇ cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí kçÀçí
vççÇuçcçín kçÀnlçí nÌ ~
4) uççíçÆnlçcçín:-
çÆJçñçb uçJçCçcçá<Cçb ®ç jkçwlçb cçínçÆlç ³ççí vçj: ~
çÆHçÊçm³ç HççÆjkçÀçíHçíCç lçb çÆJçÐççod jkçwlçcçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/32)
çÆJçñçcçá<Cçb mçuçJçCçb jkçwlççYçb jkçwlçcçínlç: ~
(Dç.Ë.çÆvç.10/16)
o uçJçCç jmç kçÀçÇ, oáiç¥Oç ³çákçwlç, G<Cç lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ cçÓ$ç
ÒçJç=çÆÊç kçÀçí uççíçÆnlçcçín (JççiYçìvçí-jkçwlçcçín) cçíb kçÀnlçí nÌ ~
5)nççÆjêcçín :-
nçÆjêçíokçÀmç¹çMçb kçÀìákçbÀ ³ç: ÒçcçínçÆlç ~
çÆHçÊçm³ç HççÆjkçÀçíHççlçd lçb çÆJçÐçç×ççÆjêcçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/34)
nççÆjêcçínçÇ kçÀìákçbÀ nçÆjêçmççÆVçYçb onlçd ~
(Dç.Ë. çÆvç.10/15)
o kçÀìá jmççlcçkçÀ SJçb nuoçÇ kçíÀ JçCç& mçcççvç nççÆjê JçCç& kçÀçÇ cçÓ$ç
ÒçJç=çÆÊç nçívçí kçÀçí nççÆjêcçín kçÀnlçí nÌ ~
6)cççÆ¡ç<þcçín :-
cççÆ¡ç<þçíokçÀmç¹çMçb Yç=Mçb çÆJçñçb ÒçcçínçÆlç ~
çÆHçÊçm³ç HççÆjkçÀçíHççlçd lçb çÆJçÐççvcçççÆ¡ç<þcçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/33)
çÆJçñçb cçççÆ¡ç<þcçínívç cççÆ¡ç<þçmççÆuçuççíHçcçcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç.10/15)
o cçbçÆpç<þ kçíÀ kçwJççLç kçíÀ JçCç& mçcççvç DççÌj oáiç¥çÆOçlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç
nçívçí kçÀçí cçbçÆpç<þcçín kçÀnlçí nÌ ~
çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ GHçêJç :-
yççqmlç-cçínvç³ççímlççíoçí cçá<kçÀçJçojCçb pJçj: ~
oçnmlç=<CççeçqcuçkçÀç cçÓ®sç& çÆJç[dYçío: çÆHçÊçpçvcçvççcçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/23)
o yççqmlç, cçínvç, cçá<kçÀ Fvç mLççvççíb cçíb lççíoJçlç HççÇæ[ç GlHçVç
nçívçç~
o Fvç mLççvççíb kçÀç DçJçoçjCç (Yçío) nçívçç ~
o pJçj, oçn, lç=<Cçç, DççqcuçkçÀç, cçÓ®sç& DççÌj DççÆlçmççj GlHçVç
nçívçç ~
³çí çÆHçÊçpç Òçcçín kçíÀ GHçêJç nÌ ~
Jççlçpç Òçcçín kçíÀ nílçÓ :-
kçÀ<çç³çkçÀìáçÆlçkçwlç©#çuçIçáMççÇlçJ³çJçç³çJ³çç³ççcçJçcçvççÆJçjí®çvççmLççHçvç
Rog Nidan-
çÆMçjçíçÆJçjí®çvçççÆlç³ççíiçmçvOççjCççvçMçvçççÆYçIççlççlçHççíÜíiçMççíkçÀMççíçÆCçlçççÆlç<çíkçÀ
pççiçjCççÆJç<çcçMçjçÇv³ççmççvçáHçmçíJçcççvçm³ç lçLçççÆJçOçMçjçÇjm³çÌJç çÆ#çÒçb Jççlç:
ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~~ (®ç. çÆvç.4/36)
o kçÀ<çç³ç, kçÀìá, çÆlçkçwlç, ©#ç, uçIçá, MççÇlç DçççÆo JççlçÒçOççvç jmç
DççÌj içáCççíb mçí ³çákçwlç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçJ³çJçç³ç, DççÆlçJ³çç³ççcç, DçvçMçvç kçÀjvçç ~
o Jçcçvç, çÆJçjí®çvç, DççmLççHçvç yççqmlç, vçm³ç DçççÆo Hçb®çkçÀcç&
GHç®ççj kçÀç DççÆlç³ççíiç kçÀjvçç ~
o JçíiçmçbOççjCç kçÀjvçç ~
o MççíkçÀ-GÜíiç mçí cçvç GHçlçHlç nçívçç ~
o DççÆYçIççlç, DççIççlç ³çç jkçwlçcççí#çCç mçí DççÆlç jkçwlçñççJç nçívçç ~
o MçjçÇj kçÀçÇ çÆJç<çcç nçuç®ççuç ³çç çƬçÀ³çç kçÀjvçç ~
o DçççÆo Jççlç ÒçkçÀçíHç kçÀçjCççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç
MççÇIç´lçç mçí nçíkçÀj Jççlçpç Òçcçín GlHçVç nçílçç nÌ~
Jççlçpç Òçcçín kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
#ççÇCçí<çá oçí<çí<JçJçkç=À<³ç yçmlççÌ OççlçÓvçd ÒçcçínçvççÆvçuç: kçÀjçíçÆlç ~
oçí<ççí çÆn yççqmlçb mçcçáHçíl³ç cçÓ$ç mçvoÓ<³ç cçínç¡çvç³çíod ³çLççmJçcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 6/6)
OççlçÓvçd yççqmlçcçáHççvççdzç lçl#ç³çíeçÆHç cçç©lç: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 10/5)
kçÀHçÀçÆHçÊçJçmççcçppçcçíoçíçÆYçjçqvJçlççí Jçç³çáJçç&lçÒçcçínçvçd ~~
( mçá. çÆvç. 6/ 9)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç çÆpçmç çÆJççÆMçä Oççlçá kçÀçÇ çÆvççƽçlç oÓçÆä
nçílççÇ nÌ, GmçkçíÀ Dçvçámççj Jççlçpç Òçcçín kçíÀ ÒçkçÀçj GlHçVç nçílçí
nÌ ~
o kçÀHçÀpç DççÌj çÆHçÊçpç Òçcçín cçíb oçí<ççíb kçíÀ içáCççíb kçíÀ oÓçÆä kçíÀ
Dçvçámççj mçí ÒçkçÀçj kçÀní iç³çí nÌ uçíçÆkçÀvç Jççlçpç Òçcçín cçíb oÓ<³ççíb
kçÀçí ÒççOççv³ç oíkçÀj ÒçkçÀçj kçÀní iç³çí nÌ ~
o ®çjkçÀç®çç³ç& vçí Jççlçpç Òçcçín kçÀçÇ mçcÒçççqHlç cçíb kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç
oçí<ç kçÀçÇ #ççÇCç çqmLçlççÇ MçjçÇj cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ Símçç kçÀnç nÌ ~
Fmç DçJçmLçç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç Jçmçç, cçppçç, Dççípç DççÌj
uççÆmçkçÀç Fvç OççlçáDççíb kçÀçí yççqmlç cçíb KççÇb®çkçÀj uççkçÀj Jççlçpç
Òçcçín GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
Jççlçpç Òçcçín kçíÀ vççcç :-
lçí<ççcççÆHç HçÓJç&JçodiçáCççÆJçMçí<ç vççcççÆJçMçí<çç YçJççqvlç; lçÐçLçç-
Jçmççcçín½ç, cçppçcçín½ç, nçqmlçcçín½ç, cçOçácçín½çíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç.4/39)
cçppççÌpçmçç Jçç Jçmç³ççeçqvJçlçb Jçç uçmççÇkçÀ³çç Jçç mçlçlçb çÆJçyç×cçd ~
126 Dr. A. S. Dudhamal
 ®çlçáçÆJç&Oçb cçÓ$ç³çlççÇn Jççlçç®sí<çí<çá Oççlçá<JçHçkçÀçÆ<ç&lçí<çá ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/11)
Jççlçpç Òçcçín kçíÀ ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) Jçmççcçín 2)cçppçcçín 3)nçqmlçcçín 4)cçOçácçín
®çjkçÀ Üçjç çÆ®ççÆkçÀlmçç mLççvç cçíb uççÆmçkçÀç cçín kçÀç GuuçíKç çÆkçÀ³çç nÌ
uçmççÇkçÀç³çç nçqmlçcçín: ~
®ç¬çÀHçççÆCç vçí nçqmlçcçín kçÀçí nçÇ uççÆmçkçÀçcçín kçÀnç nÌ ~
Jççlçpç Òçcçín kçíÀ ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç:-
1)Jçmççcçín :-
mç ÒçkçáÀçÆHçlçmlçLçççÆJçOçí MçjçÇjí çÆJçmçHç&vçd ³çoç Jçmççcççoç³ç
cçÓ$çJçnççÆvç ñççílççbçÆmç ÒççÆlçHçÐçlçí lçoç
JçmççcçíncççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç;......~~
( ®ç. çÆvç. 4/37)
JçmçççÆcçÞçb JçmççYçb Jçç cçánácçí&nçÆlç ³ççí vçj: ~
JçmççcçíçÆnvçcççnámlçcçmççO³çb JççlçkçÀçíHçlç: ~~
(®ç. çÆvç.4/41)
JçmççcçínçÇ JçmçççÆcçÞçb JçmççYçb cçÓ$ç³çívcçáná: ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 10/16)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mçcçmlç MçjçÇj cçíb HççÆjOççJçvç kçÀjkçíÀ mççJç&oÌçÆnkçÀ Jçmçç
kçÀçí cçÓ$çJçn ñççílçmç cçíb DçHçkçÀçÆ<ç&lç (KççÇb®çkçÀj uççvçç) kçÀjkçíÀ Jçmççcçín kçÀçÇ
GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~ Fmçcçíb Jçmçç çÆcççÆÞçlç ³çç Jçmçç kçíÀ mçcççvç JçCç& kçÀçÇ cçÓ$ç
ÒçJç=ÊççÇ yççj-yççj nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~ JççiYçìvçí cçÓ$ç kçíÀ ©Hç cçíb kçíÀJçuç Jçmçç
nçÇ çÆvçkçÀuç mçkçÀlççÇ nÌ, Símçç çÆJçOççvç çÆkçÀ³çç nÌ ~
2)cçppççcçín :-
.... ³çoç Hçávçcç&ppççvçb cçÓ$çyçmlççJççkçÀ<ç&çÆlç lçoç
cçppçcçíncççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç; ....~~
( ®ç. çÆvç. 4/37)
cçppççvçb mçn cçÓ$çíCç cçánácçí&nçÆlç ³ççí vçj: ~
cçppçcçíçÆnvçcççnámlçcçmççO³çb JççlçkçÀçíHçlç: ~~
(®ç. çÆvç.4/42)
cçppççYçb cçppççÆcçÞçb Jçç cçppçcçínçÇ cçánácçá&ná:~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí cçppçç Oççlçá yççqmlç cçíb KççÇb®çkçÀj
(DçHçkçÀçÆ<ç&lç) uççvçí mçí cçppççcçín GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o Fmçcçíb cçppçç kçíÀ mçcççvç ³çç cçppçç çÆcççÆÞçlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~
o JççiYçìvçí cçÓ$ç kçíÀ ©Hç cçíb kçíÀJçuç Mçá× cçppçç nçÇ çÆvçkçÀuç
mçkçÀlççÇ nÌ Símçç çÆJçOççvç çÆkçÀ³çç nÌ ~
Rog Nidan-
3) nçqmlçcçín :-
Jçç³ççí:KçuJçm³çççÆlçcçÓ$çÒçJç=çÆÊçmç²b kçÀjçíçÆlç, lçoç
mç cçÊç FJç içpç: #çjl³çpçñçb cçÓ$çcçJçíiçb, lçb
nçqmlçcçíçÆnvçcçç®ç#çlçí; ......~~
³çoç lçá uçmççÇkçÀçb cçÓ$ççMç³çíeçÆYçJçnvcçÓ$çcçvçáyçvOçb ®³ççílç³ççÆlç
uçmççÇkçÀççÆlçyçnálJççod çÆJç#çíHçCçç®®ç ..~~
(®ç. çÆvç.4/37)
nmlççÇcçÊç FJççpçñçb cçÓ$çb JçíiççÆJçJççÆpç&lçcçd ~
mçuçmççÇkçbÀ çÆJçyç×b ®ç nçqmlçcçínçÇ ÒçcçínçÆlç ~
(Dç.Ë.çÆvç.10/ 14-16)
nmlççÇ cçÊç FJççpçñçb cçÓ$çb #çjçÆlç ³ççí Yç=Mçcçd ~
nçqmlçcçíçÆnvçcççnámlçcçmççO³çb JççlçkçÀçíHçlç: ~~
(®ç. çÆvç.4/42)
o cço cçmlç nçLççÇ çÆpçmç ÒçkçÀçj mçí yççj-yççj çÆkçÀvlçá DçvçáyçbOç
çÆJçjçÆnlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç kçÀjlçç nÌ, çÆþkçÀ GmççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ cçÓ$ç
ÒçJç=çÆÊç nçqmlçcçín cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o Fmçcçíb cçÓ$ç uçmççÇkçÀç ³çákçwlç jnlçç nÌ~
o cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb nçíkçÀj YççÇ cçÓ$ç cççiç& DçJç©× nÌ
SímççÇ mçbJçíovçç yçvççÇ jnlççÇ nÌ~
o ³çn DçmççO³ç ÒçkçÀçj nÌ~
4)cçOçácçín :-
Dççípç: Hçávçcç&OçájmJçYççJçb lçod ³çoç jçÌ#³ççod Jçç³çá:
kçÀ<çç³çlJçívçççÆYçmçbmç=p³ç cçÓ$ççMç³çíeçÆYçJçnçÆlç lçoç cçOçácçínb kçÀjçíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç.4/37)
kçÀ<çç³çcçOçájb HççC[áb ©#çb cçínçÆlç ³ççí vçj: ~
JççlçÒçkçÀçíHççomççO³çb lçb ÒçlççdzççvcçOçácçíçÆnvçcçd ~~
(®ç. çÆvç.4/42)
kçÀ<çç³çb cçOçájb ©#çb #ççÌêcçínb JçoíodyçáOç: ~~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç Dççípç kçíÀ cçOçáj YççJç kçÀçí DçHçvçí kçÀ<çç³ç jmç DççÌj
©#ç içáCç kçíÀ mççLç cçÓ$ççMç³ç cçíb DççÆYçJçççÆnlç kçÀjkçíÀ cçOçácçín kçÀçÇ
GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ~
o Fmçcçíb cçÓ$ç cçíb cçOçájlçç, éçílçlçç DççÌj ©#çlçç ³çí YççJç GlHçVç nçí
pççlçí nÌ ~
cçOçácçín kçÀçÇ çÆvç©çqkçwlç :-
kçÀçuçívççíHççÆ#çlçç: mçJçí& ³çÐççqvlç cçOçácçínlççcçd ~~
cçOçájb ³ç®®ç cçíní<çá Òçç³ççí cççqOJçJç cçínçÆlç ~
mçJçí&eçÆHç cçOçácçínçK³çç cççOçá³çç&®®ç lçvççíjlç: ~~
(Dç.Ë.çÆvç.10/20-21)
127 Dr. A. S. Dudhamal
 mçJç& SJç Òçcçínçmlçá kçÀçuçívççÒççÆlçkçÀççÆjCç:~
cçOçácçínlJçcçç³çççqvlç lçoçemççO³çç YçJççqvlç çÆn ~~
(mçá. çÆvç. 6/ )
mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Òçcçín kçÀçÇ GHçí#çç Dçiçj kçÀçÇ pççlççÇ jnçÇ lççí Jçí
kçÀçuççvlçjçuç mçí Jçí cçOçácçín cçíb HççÆjJççÆlç&lç nçí pççlçí nÌ ~
cçOçácçín kçíÀ oçí ÒçkçÀçj :-
cçOçácçíní cçOçámçcçb pçç³çlçí mç çÆkçÀuç çÆÜOçç ~~
¬çáÀ×í Oççlçá#ç³ççÜç³ççÌ oçí<ççJç=lçHçLçíeLçJçç ~
DççJç=Êççí oçí<ççÆuç²ççÆvç mççíeçÆvççÆcçÊçb ÒçoMç&³çlçd ~~
#ççÇCç: #çCççlçd HçÓCççí& Yçpçlçí kç=À®s^mççO³çlççcçd ~
(Dç.Ë.çÆvç.10/18-20)
cçOçácçín kçíÀ oçí ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) Oççlçáá#ç³ç pçv³ç :- Oççlçá kçíÀ #ççÇCç nçívçí mçí Oççlçá#ç³çpçv³ç cçOçácçín
GlHçVç nçílçç nÌ ~
2) DçJçjçíOç pçv³ç:- Jççlç oçí<ç kçÀç oçí<ç ³çç oÓ<³ççíb mçí DçJçjçíOç nçívçí
mçí cççiçç&JçjçíOç GlHçVç nçíkçÀj ÒçkçÀçíHç nçívçí mçí DçJçjçíOçpçv³ç cçOçácçín GlHçVç
nçílçç nÌ ~
Jçç³çá çÆpçmç oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç DçJçjçíçÆOçlç nçílçç nÌ GmçkçíÀ uç#çCç
Gmç oçí<ç kçÀç ÒçkçÀçíHç vç nçílçí náS nçÇ ÒçkçÀì kçÀjlçç nÌ ~ Fmç çqmLçlççÇ cçíb
cçÓ$ççMç³ç kçÀYççÇ Yçj pççlçç ³çç kçÀYççÇ çÆjkçwlç jnlçç nÌ ~ Fvç uç#çCççíb kçíÀ
kçÀçjCç cçOçácçín kçÀämççO³ç yçvç pççlçç nÌ ~
Jççlçpç Òçcçín kçíÀ GHçêJç :-
JççlçpçvççcçáoçJçlç&: kçÀcHç-Ëodûçn-uççíuçlçç: ~
MçÓuçcçáçÆVçêlçç Mççí<ç: kçÀçmç: éççmç½ç pçç³çlçí ~~
(Dç.Ë.çÆvç.10/24)
GHçêJçmlçá Kçuçá ÒçcçíçÆnCççb lç=<CççlççÇmççj-pJçj-oçn-
oçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀHçÓçÆlçcççbmç çÆHç[kçÀçuçpççÇ çÆJçêO³çço³ç: ~
(®ç.çÆvç. 4/ 48)
GoçJçlç&, kçÀcHç, Ëêçíiç, ûçnuççíuçlçç (kçÀCþ ³çç éççmçcççiç& cçíb DçJçjçíOç
GlHçVç nçívçç), mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ HçoçLç& Kççvçí kçÀçÇ F®sç nçívçç, MçÓuç,
Mççí<ç, kçÀçmç, éççmç DçççÆo GHçêJç Jççlçpç Òçcçín cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
cçÓ$ç-JçCç&-oçí<ç mçbyçbOç :-
JçCç&b jmçb mHçMç&cçLçççÆHç içvOçb ³çLççmJçoçí<çb Yçpçlçí Òçcçín: ~
M³ççJçç©Cççí Jççlçkç=Àlç: mçMçÓuççí
cçppçççÆomççodiçáC³çcçáHçÌl³çmççO³ç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/12)
o cçÓ$ç cçíb JçCç&, jmç, mHçMç& DççÌj içbOç ³çn çÆJçkç=ÀlççÇ oçí<ç ÒççOççv³çlçç
kçíÀ Dçvçámççj GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Rog Nidan-
o Jççlç oçí<ç mçí cçÓ$ç M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀç, MçÓuç³çákçwlç nçílçç nÌ~
o cçppçç, uçmççÇkçÀç lçLçç Dççípç FvçkçíÀ içáCççíb mçí Jççlç oçí<ç mçb³çákçwlç
nçívçí mçí Òçcçín DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~
Òçcçín kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
mççO³çç: kçÀHçÀçílLççç oMç, çÆHçÊçpçç <ç[d ³ççH³çç, vç mççO³ç:
HçJçvçç®®çlçá<kçÀ: ~
mçcççƬçÀ³çlJççod çÆJç<çcççƬçÀ³çlJççvcçnçl³ç³çlJçç®®ç ³çLçç¬çÀcçb lçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/7)
kçÀHçÀpç :-lçí oMçÒçcçínç: mççO³çç:mLççvçkçÀlJççlçd,
kçÀHçÀm³ç ÒççOççv³ççlçd; mçcççƬçÀ³çlJçç®®ç ~~
(®ç. çÆvç.4/11)
çÆHçÊçpç :- mçJç& SJç lçí ³ççH³çç:, mçbmç=äoçí<çcçío:
mLççvçlJççod çÆJç©×çíHç¬çÀcççlJçç®®çíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç.4/26)
Jççlçpç:- Fcçç½çlçáj: Òçcçínçvçd JççlçpççvçmççO³ççvçç®ç#çlçí
çÆYç<çpç:, cçnçl³ççƳçkçÀlJççod çÆJç©×çíHç¬çÀcçlJçç®®çíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç.4/38)
o mçcççq¬çÀ³çlçç kçíÀ kçÀçjCç kçÀHçÀpç Òçcçín mççO³ç nçílçç nÌ ~
o çÆJç©×çíHç¬çÀcç kçíÀ kçÀçjCç çÆHçÊçpç Òçcçín ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
o cçnçl³ç³çl®ççlç kçíÀ kçÀçjCç Jççlçpç Òçcçín DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
mçHçÓJç&©Hçç: kçÀHçÀçÆHçÊçcçínç: ¬çÀcçíCç ³çí Jççlçkç=Àlçç½ç cçínç: ~
mççO³çç: vç lçí çÆHçÊçkç=Àlççmlçá ³ççH³çç:, mççO³ççmlçá cçíoçí ³ççÆo vç
Òçoáäcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/56)
mçHçÓJç&©Hçç: kçÀHçÀçÆHçÊçcçínç: ¬çÀcçíCç ³çí Jççlçkç=Àlçç½ç cçínç: ~
mççO³çç vç lçí, çÆHçÊçkç=Àlççmlçá ³ççH³çç: mççO³ççmlçá cçíoçí
³ççÆo vçççÆlçoáäcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç.10/41)
HçáJç&©Hç kçíÀ mççLç GlHçVç Jççlçpç, çÆHçÊçpç DççÌj kçÀHçÀpç Òçcçín DçmççO³ç
nçí pççlçí nÌ ~ mççcççv³çlç: çÆHçÊçpç Òçcçín ³ççH³ç nçílçç nÌ ~ ³ççÆo çÆHçÊçpç
Òçcçín cçíb cçío Oççlçá kçÀçÇ oáçÆä vçnçÇb nçílççÇ nÌ lççí Jçn mççO³ç nçílçç nÌ ~
pççlç: ÒçcçínçÇ cçOçácçíçÆnvççí Jçç vç mççO³ç Gkçwlç: mç çÆn yççÇpçoçí<ççlçd ~
³çí ®çççÆHç kçíÀçÆ®çlçd kçáÀuçpçç çÆJçkçÀçjç YçJççqvlç
lççb½ç ÒçJçovl³çmççO³ççvçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/57)
yççÇpç oçí<ç mçí DçLçç&lç cççlçç-çÆHçlçç Òçcçín J³ççOççÇ mçí HççÇçÆ[lç nçívçí mçí
GlHçVç náDçç Òçcçín DçmççO³ç nçílçç nÌ ~ mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ kçáÀuçpç çÆJçkçÀçj
DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
128 Dr. A. S. Dudhamal
Òçcçín kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç:-
³çLççíkçwlççíêJçççÆJçäcççÆlçÒçñçálçcçíJç ®ç ~
çÆHç[kçÀçHççÇçÆ[lçb içç{: Òçcçínçí nçqvlç cççvçJçcçd ~~
(mçá. mçÓ. 33/ 8)
içáucççÇ ®ç cçOçácçínçÇ®ç jçpç³ç#cççÇ ®ç ³ççí vçj: ~
DççÆ®ççÆkçÀlmçç YçJçvl³çílçí yçuç-cççbmçHççÆj#ç³ççlçd ~~
(®ç.Fb. 9/8)
J³ççqkçwlç kçÀç Dçiçj cççbmç ³çç yçuç #ççÇCç nçívçí mçí içáucç, cçOçácçín DççÌj
jçpç³ç#cçç ³çí jçíiç DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
Òçcçín kçíÀ GHçêJç :-
GHçêJççmlçá Kçuçá ÒçcçíçÆnCççb
lç=<CççlççÇmççjpJçjoçnoçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç:
HçÓçÆlçcççbmççÆHç[kçÀçuçpççÇçÆJçêO³ço³ç½ç lçlÒçmç²çod YçJççqvlç ~~
(®ç. çÆvç.4/48)
lç=<Cçç, DççÆlçmççj, pJçj, oçÌyç&u³ç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, HçÓçÆlçcççbmç,
çÆHç[kçÀç, DçuçpççÇ lçLçç çÆJçêOççÇ DçççÆo Òçcçín kçíÀ GHçêJç nÌ ~
Òçcçín kçíÀ DççÆjä :-
cçvoçílmççncççÆlçmLçáuççÆcççÆlççqmvçiOçb cçnçMçvçcçd ~
cç=l³çá: Òçcçín©HçíCç çÆ#çÒçcççoç³ç iç®sçÆlç ~~
³çmlJççnçjb MçjçÇjm³ç Oççlçámççc³çkçÀjb vçj: ~
mçíJçlçí çÆJççÆJçOçç½ççv³çç½çíäç: mç mçáKçcçMvçálçí ~~
(®ç. çÆvç.4/51-52)
mvççlççvçáçÆuçHlçiçç$çíeçÆHç ³ççqmcçvçd iç=Ivççqvlç cççÆ#çkçÀç: ~
mç ÒçcçíníCç mçbmHçMç¥ ÒççH³ç lçívçÌJç nv³çlçí ~~
( ®ç. Fb. 5/ 16)
Òçcçín mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç vçí mvççvç kçÀjvçí kçíÀ Hç½ççlç ®çbovç uçiççvçí

_____________________________________________________________________________
Òçcçín ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
Hçj YççÇ GmçkçíÀ MçjçÇj Hçj cçkçwKççdzççB yçÌþlççÇ nÌ, lççí Jçn Òçcçín cççjkçÀ nçílçç
nÌ ~
Òçcçín kçíÀ mJçHvç mçbyçbOççÇlç DççÆjä:-
mvçínb yçnáçÆJçOçb mJçHvçí ®çC[çuçÌ: mçn: ³ç: çÆHçyçílçd ~
yçO³çlçí mç ÒçcçínCç mHç=M³çlçíevlçç³ç cççvçJç: ~~
( ®ç. Fb. 5/ 17)
Dçiçj ®ççC[çuç kçíÀ mççLç cçÐçHççvç ÒççMçvç kçÀj jnç nÌ, Símçç mJçHvç
oMç&vç nçílçç nÌ, lççí Òçcçín nçívçí mçí cç=l³çá çÆvççƽçlç nçÇ nçílççÇ nÌ~
Òçcçín DççÌj jkçwlççÆHçÊç kçÀç Yçío :-
nççÆjêJçCç¥ ©çÆOçjb cçÓ$çb çÆJçvçç Òçcçínm³ç çÆn HçÓJç&©HçÌ: ~
³ççí cçÓ$ç³çílçd lçb vç Jçoílçd Òçcçínb jkçwlçm³ç çÆHçÊçm³ç çÆn mç
ÒçkçÀçíHç:~~
¢ädJçç Òçcçínb cçOçájb mççÆHç®sb cçOçÓHçcçb m³ççod çÆÜçÆJçOççí çÆJç®ççj: ~
#ççÇCçí<çá oçí<çí<JççÆvçuççlcçkçÀ: m³ççlçd mçvlçHç&Cççod Jçç
kçÀHçÀmçcYçJç: m³ççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 6/54-55)
Òçcçín kçíÀ HçáJç&©Hç Dçiçj çÆoKçuççF& vçnçÇb oílçí nÌ DççÌj nççÆjê-jkçwlç JçCç&
kçÀçÇ cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç Dçiçj nçílççÇ nÌ lççí Gmçí Òçcçín vç mçcçPçkçÀj jkçwlççÆHçÊç
mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
Òçcçín ûçmlç J³ççqkçwlç cçíb Dçiçj cçOçáj, mççÆHç®s DççÌj cçOçá kçíÀ mçcççvç
cçÓ$ç çÆoKçuççF& oí lççí çÆvçcvç oçí ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçácççvç uçiççS pçç mçkçÀlçí nÌ ~
1) oçí<ççíb lçLçç oÓ<³ççíb (cçío DçççÆo)kçíÀ #ççÇCç nçívçí mçí ³çn Jççlçpç
ÒçkçÀçj kçÀç nçí mçkçÀlçç nÌ ~
2) mçblçHçCç&pçv³ç Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç mçí kçÀHçÀpç ÒçkçÀçj kçÀç Òçcçín
nçí mçkçÀlçç nÌ ~
129 Dr. A. S. Dudhamal
 cço (cçÐçpçv³ç)
26
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 24 G.lçb. 47 çÆvç. 06 çÆvç. 06 18

cçÐçpçv³ç cço J³ççK³çç :- ®çjkçÀ mçáÞçálç

ËçÆo cçÐçiçáCçççÆJçäí n<ç&mlç<ççí& jçÆlç: mçáKçcçd ~ 1) ÒçLçcç cço 1) HçÓJç& cço
çÆJçkçÀçjç½ç ³çLççmçÊJçb çÆ®ç$çç jçpçmçlççcçmçç: ~~ 2) cçO³çcç cço 2)cçO³ç cço
pçç³çvlçí cççínçÆvçêçvlçç cçÐçm³çççÆlççÆvç<çíJçCççlçd ~ 3)Dçvl³ç cço 3) Hççƽçcç cço
mç cçÐççÆJçYç´lççí vççcvçç cço Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/39-40) HçÓJç& (ÒçLçcç) cço kçíÀ uç#çCç :-
Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb cçÐçHççvç mçíJçvç kçÀjvçí mçí cçÐç kçíÀ içáCç Ëo³ç cçíb HçÓJçí& Jççdzç&jçÆlçÒççÇçÆlçn<ç&Yçç<³çççÆoJçOç&vçcçd ~~
ÒççÆJçä nçílçí nÌ ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí jçícçn<ç&, jçÆlç (ÒççÇçÆlç), mçáKç (Dççvçbo ( mçá. G. 47/11)
kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç ), cççín (çÆJç®ççj Mççqkçwlç kçÀç DçYççJç), çÆvçêç, lçLçç jçpçmç HçÓJç& cço kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb Jççdzç&, jçÆlç, n<ç&, Yçç<çCç DçççÆo YççJççíb kçÀçÇ
SJçb lççcçmç YççJççíb kçÀç Go³ç nçílçç nÌ DçLçJçç nçívçí uçiçlçç nÌ ~ Fmç Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~ pççí MçjçÇjJçOç&vç, yçáçÆ× SJçb %ççvç DçççÆo kçíÀ çÆuçS
cçÐçpççÆvçlç çÆJçYç´cç DçJçmLçç kçÀçí cço kçÀnlçí nÌ ~ uççYçoç³çkçÀ nçílççÇ nÌ ~
cço kçíÀ HççÆjCççcç :- cçO³çcç (çÆÜlççdzç) cço kçíÀ uç#çCç :-
cçoívç kçÀjCççvççb lçá YççJççv³çlJçí kç=Àlçí mççÆlç ~ ÒçuççHççí cçO³çcçí cççínçí ³çákçwlçç³çákçwlççƬçÀ³ççmlçLçç ~
çÆvçiçá{cççÆHç YççJçb mJçb ÒçkçÀçMççÇkçáÀ©lçíeJçMç: ~~ ( mçá. G. 47/12)
( mçá.G.47/10) o cçO³çcç cço kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb cççín GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçÐç kçíÀ ÒçYççJç kçíÀ kçÀçjCç cçvçá<³ç DçHçvçí Òççkç=Àlç mJçYççJç kçÀçí sçíæ[kçÀj o mççjçmççj çÆJçJçíkçÀ yçáçÆ× vçä nçívçí mçí ³ççíi³ç ³çç Dç³ççíi³ç YççJççíb
çÆYçVç ÒçkçÀçj Dçç®çjCç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ ~ kçÀç DççkçÀuçvç vçnçÇb nçílçç ~
cçÐç kçíÀ ÒçYççJç mçí çÆJçJçMç nçíkçÀj Jçn içáHlç yççlççíb kçÀçí ÒçkçÀì kçÀj oílçç nÌ~ Hççƽçcç (lç=lççdzç) cço kçíÀ uç#çCç :-
cço kçíÀ ÒçkçÀçj:- çÆJçmçb%ç: Hççƽçcçí Mçílçí vçäkçÀcç&çƬçÀ³ççiçáCç: ~~
ûçbLçkçÀçj cço kçíÀ ÒçkçÀçj kçÀçÇ mçbK³çç ( mçá. G. 47/12)
mçáÞçálç 3 o lç=lççdzç cço kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb mçb%ççvççMç nçílçç nÌ ~
®çjkçÀ, cçç. çÆvç. 4 o nmlç-HççoççÆo kçÀçÇ çƬçÀ³ççnççÆvç nçí pççlççÇ nÌ ~
ÒçLçcç cço DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
$³çJçmLç½ç cçoçí %çí³ç: HçÓJççí& cçO³ççíeLç Hççƽçcç: ~ yçáçÆ×-mcç=çÆlç-ÒççÇçÆlçkçÀj: mçáKç½ç HççvççVç-çÆvçêç-jçÆlçJçOç&vç½ç ~
mçáÞçálç mçcHççþ-iççÇlç-mJçjJçOç&vç½ç ÒççíkçwlççíeçÆlçjc³ç: ÒçLçcççí cçoçí çÆn~~
Hççdzçcççvçm³ç cçÐçm³ç çÆJç%ççlçJ³ççñç³ççí cçoç: ~ (cçç. çÆvç. 18/ 7)
ÒçLçcççí cçO³çcççíevl³ç½ç uç#çCçÌmlççvçd Òç®ç#cçní ~~ lççÇ#CçççÆoçÆYçiçá&CçÌcç&Ðçb cçvoçoçÇvççípçmççí içáCççvçd ~
(®ç. çÆ®ç. 24/41) oMççÆYço&Mç mç±çíY³ç ®çílççí vç³ççÆlç çÆJççƬçÀ³ççcçd ~~
DççÆlç cçÐçHççvç mçí lççÇvç ÒçkçÀçj kçíÀ cço GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fvníb cço kçÀçÇ (Dç. Ë. çÆvç.6/3)
lççÇvç DçJçmLçç mçcçPçvçí ®çççÆnS ~ Òçn<ç&Cç: ÒççÇçÆlçkçÀj: HççvççVçiçáCçoMç&kçÀ: ~
Rog Nidan- 130 Dr. A. S. Dudhamal
 JççÐçiççÇlçÒçnçmççvççb kçÀLççvççb ®ç ÒçJçlç&kçÀ: ~~
vç ®ç yçáçÆ×mcç=çÆlçnjçí çÆJç<ç³çí<çá vç ®çç#çcç: ~
mçáKççÆvçêçÒçyççíOçvç½ç ÒçLçcç: mçáKçoçí cço: ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/42-43)
GçÆ®çlç cçç$çç cçíb cçÐçHççvç mçíJçvç kçÀjvçí mçí ³çn DçJçmLçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
ÒçLçcç cço kçÀçÇ Fmç DçJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç ³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o mçáKççvçáyçbOç (Òçn<ç&Cç) DççÌj ÒçmçVçlçç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ~
o pççþjççqivç JçOç&kçÀ nçívçí mçí DçVç lçLçç Hçí³ç HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç cçíb
©çÆ®ç yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
o JççÐç yçpççvçí kçÀçÇ ©çÆ®ç HçÌoç nçílççÇ nÌ ~
o mJçj-Hçæ{vç-içç³çvç, nçm³ç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~
o kçÀLççDççíb kçÀçí mçávçvçí-mçávççvçí kçÀç ÒçíjkçÀ nçílçç nÌ ~
o yçáçÆ×, mcç=çÆlç kçÀç JçOç&vç nçílçç nÌ ~
o Fçqvê³ç DçHçvçí çÆJç<ç³ç mçíJçvç kçÀjvçí kçíÀ DççÆOçkçÀ mç#çcç nçí pççlçí
nÌ~
o mçáKç HçáJç&kçÀ çÆvçêç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ÒçLçcç cço kçÀçÇ ³çn DçJçmLçç mçáKçkçÀçjkçÀ nçílççÇ nÌ ~
çÆÜlççdzç cço DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
DçJ³çkçwlçyçáçÆ×-mcç=çÆlç-JçççqiJç®çí<ì: mççívcçÊçuççÇuççkç=ÀçÆlçjÒçMççvlç: ~
Dççuçm³ç-çÆvçêççÆYçnlççí cçáná½ç cçÐçívç cçÊç: Hçá©<ççí cçoívç ~~
(cçç. çÆvç. 18/ 8)
.....çÆÜlççdzçí lçá Òçcççoç³çlçvçí çqmLçlçÌ: ~
oáçÆJç&kçÀuHçnlççí cçÓ{: mçáKççÆcçl³ççÆOçcç᮳çlçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/4)
cçáná: mcç=çÆlçcçá&nácççí&nçíeJ³çkçwlçç mçppççÆlç Jçç*dcçáná: ~
³çákçwlçç³çákçwlçÒçuççHç½ç Òç®çuçç³çvçcçíJç ®ç ~~
mLççvçHççvççVçmççbkçÀL³ç³ççípçvçç mJççÆJçHç³ç&³çç ~
çÆuç²çv³çílçççÆvç pççvççdzççoççÆJçäí cçO³çcçí cçoí ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/44-45)
o ÒçLçcç cço mçí DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Dçiçj cçÐç mçíJçvç nçílçç nÌ lççí
cçO³çcç cço kçÀçÇ DçJçmLçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ ³çn DçJçmLçç çÆvçcvç
uç#çCç ³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o kçÀYççÇ mcç=çÆlç çÆþkçÀ jnlççÇ nÌ kçÀYççÇ mcç=çÆlç kçÀç vççMç nçí pççlçç nÌ~
o Fmç çqmLçlççÇ kçÀçí Òçcçço (HççiçuçHçvç) kçÀnç nÌ ~
o Jçn DçmçbyçOç ÒçuççHç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ ~
o pççí kçÀnvçí vçnçÇb ®çççÆnS SímççÇ içáHlç yççlçíb YççÇ Jçn yççíuç oílçç nÌ ~
o çÆMçj kçÀçí FOçj-GOçj IçÓcççvçí uçiçlçç nÌ ~
o Gmçí Yç´cç Dçç pççlçç nÌ ~
Rog Nidan-
o Gæþvçç-yçÌæþvçç, Kççvçç-HççÇvçç, yççlç-®ççÇlç, ®çuçvçç DçççÆo MçjçÇj
kçÀçÇ çƬçÀ³ççDççíb kçÀç ¬çÀcç yçouç pççlçç nÌ, Gmç Hçj çÆvç³çb$çCç vçnçÇb
jnlçç nÌ ~
o mçnçÇ DççÌj içuçlç oçívççíb ÒçkçÀçj kçÀçÇ IçìvççSíb GmçkçíÀ Üçjç nçívçí
uçiçlççÇ nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb J³ççqkçwlç cçáæ{ ³çç çÆJçJçíkçÀMçáv³ç nçí pççlçç nÌ ~
çÆÜlççdzç DççÌj lç=lççdzç cço kçíÀ mçbçÆOç çqmLçlççÇ cçíb
GlHçVç nçívçíJççuçí uç#çCç :-
cçO³çcçb cçocçál¬çÀc³ç cçocççÒççH³ç ®ççíÊçcçcçd ~
vç çÆkçbÀçÆ®çVççMçáYçb kçáÀ³çá&vç&jç jçpçmçlççcçmçç: ~~
kçÀçí cçob lçç¢Mçb çÆJçÜçvçávcççoçÆcçJç oç©Cçcçd ~
iç®síoOJççvçcçmJçvlçb yçnáoçí<ççÆcçJççOJçiç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/46-47)
cçO³çcççíÊçcç³ççí: mççqvOçb ÒççH³ç jçpçmçlççcçmç: ~
çÆvçj*dkçáÀMç FJç J³ççuççí vç çÆkçÀçƽçVçç®çjíppç[: ~~
F³çb YçÓçÆcçJçÐççvççb oçÌ: MççÇu³çm³çíocççmHçocçd ~
SkçÀçíe³çb yçnácççiçç&³çç oáiç&lçíoí&çÆMçkçÀ: Hçjcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/5-6)
o çÆÜlççdzç cço mçcççHlç nçívçí kçíÀ Hçnuçí DççÌj DçbçÆlçcç cço kçÀçÇ
Mçá©Jççlç kçÀçÇ DçJçmLçç kçíÀ yççÇ®ç SkçÀ çÆJççÆMçä çqmLçlççÇ HçÌoç nçílççÇ
nÌ~
o Fmç çqmLçlççÇ cçíb jpç DççÌj lçcç oçí<ç ÒçOççvç Hçá©<ç Üçjç mçcçmlç
kçáÀkçÀcç& nçí pççlçí nÌ ~
o GmçkçíÀ çÆuçS kçÀçíF& YççÇ kçáÀkç=Àl³ç Mçí<ç vçnçÇb jnlçç nÌ~
o Fmç kçÀçjCç mçí çÆJçJçíkçÀMççÇuç Hçá©<ç cçÐçHççvç kçÀjvçí F®sç vçnçÇb
jKçlçç~
o çÆ®çlçç, mçHç&, yççIç, oáäiçpç DçççÆo cçíb pçÌmççÇ çÆnbñç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ
nÌ, JçÌmççÇ nçÇ ÒçJç=çÆÊç Fmç DçJçmLçç cçíb GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~ Fmç
çÆuçS JççiYçìvçí Fmçí J³ççuç mçb%çç oçÇ nÌ ~
o oá½ççÆj$çlçç DçççÆo kçÀç çÆvçJççmç mLççvç Fmç DçJçmLçç cçíb yçvç
pççlçç nÌ~
o ³çn DçkçíÀuççÇ SímççÇ DççJçmLçç nÌ pççí DçvçíkçÀ cççiççí&b mçí çÆIçjkçÀj
Dççvçí Jççuçí oáiç&çÆlç³ççíb kçíÀ lçjHçÀ uçí pççvçíJççuççÇ nçílççÇ nÌ ~
o çÆpçmç lçjn kçÀCìkçÀçoçÇ ³çákçwlç cççiç& kçÀçí ¬çÀcçCç kçÀjvçç
oá:Kçoç³çkçÀ nçílçç nÌ, GmççÇ lçjn cçÐçHççvç YççÇ kçwuçíMçkçÀçjkçÀ
nçílçç nÌ ~
lç=lççdzç cço DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
iç®síoiçc³ççVç içá©b½ç cçv³çílçd KççoíoYç#³çççÆCç ®ç vçämçb%ç: ~
131 Dr. A. S. Dudhamal
 yç´á³çç®®ç içáÔ³çççÆvç ËçÆo çqmLçlçççÆvç cçoí lç=lççdzçí Hçá©<ççíemJçlçv$ç: ~~
(cçç. çÆvç. 18/ 9)
çÆvç®çíä: MçJçJç®sílçí lç=lççdzçí cçoí çqmLçlç: ~
cçjCççoçÆHç Hççcççlcçç içlç: HççHçlçjçb oMççcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/7)
lç=lççdzçb lçá cçob ÒççH³ç YçivçoççÆJç&Jç çÆvççq<¬çÀ³ç: ~
cçocççínçJç=lçcçvçç pççÇJçVççÆHç cç=lçÌ: mçcç: ~~
jcçCççdzççvçd mç çÆJç<ç³ççVç JçíçÆÊç vç mçáËppçvçcçd ~
³çoLç¥ Hççdzçlçí cçÐçb jçÆlçb lççb ®ç vç çÆJçvoçÆlç ~~
kçÀç³çç&kçÀç³ç¥ mçáKçb oá:Kçb uççíkçíÀ ³ç®®ç çÆnlçççÆnlçcçd ~
³çoJçmLççí vç pççvçççÆlç kçÀçíeJçmLççb lççb Jç´pçíodyçáOç: ~~
mç oÓ<³ç: mçJç&YçÓlççvççb çÆvçvÐç½ççûççÔ³ç SJç ®ç ~
J³çmççÆvçlJççjoákçí&À ®ç mç oá:Kçb J³çççÆOçcçMvçálçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/48-51)
®çlçáLçí& lçá cçoí cçÓ{çí YçivçoççÆJç&Jç çÆvççq<¬çÀ³ç: ~
kçÀç³çç&kçÀç³ç&çÆJçYççiç%ççí cç=lççoH³çHçjçí cç=lç: ~~
kçÀçí cçob lçç¢Mçb iç®síoávcççoçÆcçJç ®ççHçjcçd ~
yçnáoçí<ççÆcçJççcçÓ{: kçÀçvlççjb mJçJçMç: kç=ÀlççÇ ~~
(cçç. çÆvç. 18/ 10-11)
o lç=lççdzç cço kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o J³ççqkçwlç çqmLçlççÇ ìáìçÇ náF& uçkçÀæ[çÇ kçíÀ mçcççvç çÆvççq<¬çÀ³ç nçí pççlççÇ
nÌ ~
o Jçn kçÀçíF& YççÇ kçÀç³ç& kçÀjvçí kçíÀ uçç³çkçÀ vçnçÇb jnlçç nÌ ~
o cço DççÌj cççín mçí Jçn DççJç=Êç nçívçí mçí cç=lçJçlç nçí pççlçç nÌ ~
o jcçCççdzç (cçvç yçnuççvçí JççuççÇ) yççlççíb kçÀç YççÇ Gmçí DççkçÀ<ç&Cç
vçnçÇb jnlçç nÌ ~
o Jçn DçHçvçí çÆcç$ç ³çç MçáYç çÆ®çblçkçÀçí YççÇ Hçn®ççvç vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
o çÆpçmç jçÆlç/mçáKç ÒçççqHlç kçíÀ çÆuçS Jçn cçÐçHççvç kçÀjlçç nÌ Gmçí
Jçn ÒççHlç vçnçÇb kçÀj mçkçÀlçç ~
_____________________________________________________________________________
cçÐçpçv³ç cço ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
o kçw³çç kçÀjvçç ®çççÆnS DççÌj kçw³çç vçnçÇb kçÀjvçç ®çççÆnS
(kçÀç³çç&kçÀç³ç&) FmçkçÀç DçYççJç jnlçç nÌ ~
o mçáKç-oá:Kç, çÆnlç-DççÆnlçkçÀj kçÀçí Jçn mçcçPç vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
o Fmç çqmLçlççÇ mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç kçÀçÇ mçcççpç cçíb çÆvçboç nçílççÇ nÌ ~
o Jçn DçûççÔ³ç DçLçç&lç çÆkçÀmççÇ kçÀç³ç& cçíb uçívçí kçíÀ çÆuçS ³ççíi³ç vçnçÇb
jnlçç nÌ ~
o J³çmçvçççÆOçvçlçç kçíÀ kçÀçjCç Jçn oá:Kç oç³çkçÀ cçoçl³ç³ç J³ççOççÇ
mçí ûçmlç nçí pççlçç nÌ ~
o cççOçJçkçÀj vçí Fmç DçJçmLçç kçÀçí ®çlçáLç& cço vççcç çÆo³çç nÌ~
cçÐç mçíJçvç kçÀç çÆvç<çíOç :-
Oçcçç&Oçcç¥ mçáKçb oá:KçcçLçç&vçLç¥ çÆnlçççÆnlçcçd ~
³çoçmçkçwlççí vç pççvçççÆlç kçÀLçb lç®sçÇuç³çíodyçáOç: ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 6/ 8)
cçÐçHççvç mçí Oçcç& DççÌj DçOçcç&, mçáKç DççÌj oá:Kç lçLçç çÆnlç DççÌj
DççÆnlç FvçkçÀçíb mçcçPçvçí kçÀçÇ yçáçÆ× ³çç çÆJçJçíkçÀ kçÀçí J³ççqkçwlç Kççí yçÌþlçç nÌ Fmç
çÆuçS cçÐçHççvç çÆvç<çÐç kçÀnç nÌ ~
cçÐç kçíÀ oáiç&áCç mçí nçívçíJççuçí çÆJçkçÀçj :-
cçÐçí cççínçí Yç³çb MççíkçÀ: ¬çÀçíOççí cç=l³çá½ç mçbçÆÞçlçç: ~
mççívcççocçocçÓ®sç&³çç: mççHçmcççjçHçlççvçkçÀç: ~~
³ç$çÌkçÀ: mcç=çÆlççÆJçYç´bMçmlç$ç mçJç&cçmççOçá ³çlçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 6/ 9-10)
o cçÐç kçíÀ DççÞç³ç mçí cççín, Yç³ç, MççíkçÀ, ¬çÀçíOç, lçLçç cç=l³çákçÀçjkçÀ
oáiçá&Cç Hçnuçí mçí nçÇ jnlçí nÌ ~
o cçÐçmçíJçvç mçí Gvcçço, cço, cçÓ®sç&, DçHçmcççj lçLçç DçHçlççvçkçÀ
DçççÆo jçíiç nçí pççlçí nÌ ~
o FmçkçíÀ DççÆlççÆjkçwlç mcç=çÆlçYçb́Mç YççÇ nçí pççlçç nÌ ~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí Fmçí mçJç& DççÆnlçkçÀjçíb cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ DççÆnlçkçÀj
kçÀnç nÌ ~
132 Dr. A. S. Dudhamal
 cçoçl³ç³ç
27
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆ®ç. 24 G. 47
J³ççK³çç :-
³çí çÆJç<çm³ç içáCçç: ÒççíkçwlççmlçíeçÆHç cçÐçí ÒççÆlççq<þlçç: ~
lçívç çÆcçL³ççíHç³çákçwlçívç YçJçl³çáûççí cçoçl³ç³ç: ~~
(cçç. çÆvç. 18/ 1)
çÆJç<ç kçíÀ mçYççÇ içáCç cçÐç cçíb DççÆOççq<þlç nçílçí nÌ~ cçÐç kçÀç Dçiçj çÆcçL³çç
GHç³ççíiç náDçç ³çç çÆkçÀ³çç iç³çç lççí Jçn Gûç mJç©Hç kçÀç cçoçl³ç³ç jçíiç
GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
cçoçl³ç³ç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
JççlçççqlHçÊççlkçÀHçÀçlmçJçÌ&½çlJççj: m³çácç&oçl³ç³çç: ~
mçJçí&eçÆHç mçJçÌ&pçç&³çvlçí J³çHçoíMçmlçá YçÓ³çmçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/14)
cçoçl³ç³ç kçíÀ ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç 4)mçççÆVçHççlçpç
Hççvççl³ç³ç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
mççcççv³çb uç#çCçb lçí<ççb Òçcççínçí Ëo³çJ³çLçç ~
çÆJç[dYçío: Òçlçlçb lç=<Cçç mççÌc³ççivçí³ççí pJçjçíe©çÆ®ç: ~~
çÆMçj: Hççéçç&çqmLç©kçwkçÀcHççí cçcç&Yçíoçqm$çkçÀûçn: ~
GjçíçÆJçyçvOççqmlççÆcçjb kçÀçmç: éççmç: Òçpççiçj: ~~
mJçíoçíeçÆlçcçç$çb çÆJçäcYç: éç³çLçáçƽçÊççÆJçYç´cç: ~
ÒçuççHçMsçÆo&©lkçwuçíMççí Yç´cççí oá:mJçHvçoMç&vçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/15-17)
MçjçÇjoá:Kçb yçuçJçlçd mçcççínçí ËÐçJ³çLçç ~
Dç©çÆ®ç: Òçlçlçç lç=<Cçç pJçj: MççÇlççí<Cçuç#çCçç: ~~
çÆMçj:Hççéçç&çqmLçmçvOççÇvççb çÆJçÐçáÊçáu³çç ®ç Jçíovçç ~
pçç³çlçíeçÆlçyçuçç pç=cYçç mHçáÀjCçb JçíHçvçb Þçcç: ~~
GjçíçÆJçyçvOç: kçÀçmç½ç çÆnkçwkçÀç éççmç: Òçpççiçj: ~
MçjçÇjkçÀcHç: kçÀCçç&çÆ#çcçáKçjçíiççqm$çkçÀûçn: ~~
sÐç&lççÇmççjËuuççmçç JççlççÆHçÊçkçÀHçÀçlcçkçÀç: ~
Yç´cç: ÒçuççHççí ©HççCççcçmçlççb ®çÌJç oMç&vçcçd ~~
lç=CçYçmcçuçlççHçCç&HççbMçáçÆYç½ççJçHçÓjCçcçd ~
Rog Nidan-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆvç. 6 18
ÒçOç<ç&Cçb çÆJçn²Ì½ç Yç´çvlç®çílçç: mç cçv³çlçí ~~
J³ççkçáÀuççvççcçMçmlççvççb mJçHvççvççb oMç&vçççÆvç ®ç ~
cçoçl³ç³çm³ç ©HçççÆCç mçJçç&C³çílçççÆvç uç#ç³çílçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 /101-106 )
cçoçl³ç³ç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç çÆvçcvç nÌ ~
o mçJçç&biçMçÓuç SJçb ËodMçáuç SJçb cçcç&YçíoJçlçd HççÇ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cççín DçLçç&lç %ççvçíçqvê³ççíb mçí çÆJç<ç³ççíb kçÀç mçl³ç %ççvç vçnçÇb nçílçç~
o Dç©çÆ®ç, DççqivçcççbÐç, lç=<Cçç SJçb pç=cYçççÆOçkçw³ç ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
o kçÀYççÇ oçn HçÓJç&kçÀ ³çç kçÀYççÇ MççÇlç HçÓJç&kçÀ pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆMçj-Hççéç&-DççqmLç cçíb çÆJçÐçálç DççIççlç kçíÀ mçcççvç MçÓuç DççÌj
GlHçVç kçbÀHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o içç$ççíb cçíb mçJçç&biç mHçáÀjCç (HçÀæ[kçÀvçç) DççÌj JçíHçvç (kçbÀHç) GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o kçÀCç&-cçáKç-vçí$ç FvçkçíÀ jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Þçcç (LçkçÀçJçì), GjçíçÆJçyçbOç (Gj:mLççvç cçíb pçKçæ[vç),
kçÀçmç, çÆnkçwkçÀç, éççmç, DççÆvçêç, sçÆo&, DççÆlçmççj ³çç çÆJçyçbOç,
MççíLç, GlkçwuçíMç, Ëuuççmç, Yç´cç, ÒçuççHç DçççÆo uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
o lç=Cç-Yçmcç-uçlçç-HçCç&-HççbMçá (OçÓuç) DçççÆo mçí mJç³çb kçíÀ MçjçÇj
kçÀçí DççJç=Êç nçí iç³çç nÌ~
o Hç#ççdzççíb Üçjç Yç³çYççÇlç nçí iç³çç nÌ ~ Símçí DçMçáYç mJçHvç oíKçvçí
mçí J³ççkçáÀuç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ Yç³çÒço DçvçáYçJççíb mçí
GmçkçÀç çÆ®çÊç Yç´çÆcçlç nçí pççlçç nÌ ~
Jççlçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ nílçÓ :-
m$ççÇMççíkçÀYç³çYççjçOJçkçÀcç&çÆYç³ççí&eçÆlçkçÀçÆMç&lç: ~
©#ççuHçÒççÆcçlççMççÇ ®ç ³ç: çÆHçyçl³ççÆlçcçç$ç³çç ~~
©#çb HççÆjCçlçb cçÐçb çÆvççÆMç çÆvçêçb çÆJçnl³ç ®ç ~
kçÀjçíçÆlç lçm³ç lç®sçÇIç´b JççlçÒçç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 /89-90 )
133 Dr. A. S. Dudhamal
 Jççlçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ nílçÓ çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç ~
o ncçíMçç Yç³ç mçí HççÇçÆ[lç jnvçç ~
o DçOJçiçcçvç DçLçç&lç çÆvçjblçj HçÌouç ®çuçvçç ~
o DçHçvçí Mççqkçwlç mçí pççoç Yççj Jçnvç kçÀjvçç ~
o çÆvçjblçj Dçl³çççÆOçkçÀ MççjçÇçÆjkçÀ Þçcç kçíÀ kçÀçcç kçÀjvçç ~
o ©#ç-DçuHç-ÒççÆcçlç (cçç$çç cçíb kçÀcç) Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ©#ç lçLçç HççÆjCçlç (HçájçvççÇ DççÌj HçÓCç& MççqkçwlçMççuççÇ) cççÆojç
(cçÐç) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí Jççlçpç cçoçl³ç³ç GlHçVç nçí pççlçç
nÌ ~
Jççlçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ uç#çCç :-
mlçcYçç²cço&Ëo³çûçnlççíokçÀcHçç: Hççvççl³ç³çíeçÆvçuçkç=Àlçí çÆMçjmççí
©pç½ç ~
( mçá.G.47/18)
çÆnkçwkçÀç-éççmç-çÆMçj:kçÀcHç-Hççéç&MçÓuç-ÒçpççiçjÌ: ~
çÆJçÐççÂnáÒçuççHçm³ç JççlçÒçç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/ 91 ) (cçç. çÆvç. 18/ 16)
çÆJçMçí<ççppççiçjéççmçkçÀcHçcçÓOç&©pççíeçÆvçuççlçd ~
mJçHvçí Yç´cçl³çálHçlççÆlç Òçílç̽ç mçn Yçç<çlçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/18)
o yçná-ÒçuççHç, çÆnkçwkçÀç, éççmç, çÆMçj:kçÀcHç, Hççéç&MçÓuç, ÒçpççiçjCç,
mlçcYç, Dçbiçcço&, Ëo³çûçn, lççío, mçJçç&biçkçÀcHç ³çí uç#çCç
Jççlçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ nÌ ~
o mJçHvç cçíb mJç³çb Içácçlçç náDçç oíKçvçç, GHçj kçÀçÇ Dççíj Gsuçlçç
náDçç oíKçvçç lçLçç DççÌj Òçílççí kçíÀ mççLç yççlçíb kçÀjvçç ³çí Jççlçpç
cçoçl³ç³ç kçíÀ uç#çCç JççiYçì Üçjç DççÆOçkçÀ kçÀní nÌ ~
çÆHçÊçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ nílçÓ :-
lççÇ#Cççí<Cçb cçÐçcçcuçb ®ç ³ççíeçÆlçcçç$çb çÆvç<çíJçlçí ~
Dçcuççí<CçlççÇ#CçYççípççÇ ®ç ¬çÀçíOçvççíeiv³ççlçHççÆÒç³ç: ~~
lçm³ççíHçpçç³çlçí çÆHçÊçççÆÜMçí<çíCç cçoçl³ç³ç: ~
( ®ç. çÆ®ç. 24 /92-93 )
o lççÇ#Cç, G<Cç, Dçcuç içáCççíb kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç
kçÀjvçç~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ¬çÀçíOç kçÀjvçç ~
o Dççqivç kçíÀ mçcHçkç&À cçíb kçÀçcç kçÀjvçç ³çç OçÓHç (DççlçHç mçíJçvç) cçíb
kçÀçcç kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç nílçáDççíb kçíÀ mççLç Dçiçj lççÇ#Cç, G<Cç, Dçcuç içáCççíb kçíÀ cçÐç
kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ lççí çÆHçÊçpç cçoçl³ç³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan-
çÆHçÊçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ uç#çCç:-
mç lçá JççlççíuyçCçm³ççMçá ÒçMçcçb ³çççÆlç nçqvlç Jçç ~
lç=<CççoçnpJçjmJçíocçÓ®sç&lççÇmççjçÆJçYç´cçÌ: ~
çÆJçÐçç×çÆjlçJçCç&m³ç çÆHçÊçÒçç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 / 93-94)
mJçíoÒçuççHçcçáKçMççí<çCçoçncçÓ®sç&: çÆHçÊççlcçkçíÀ Jçovçuççí®çvçHççÇlçlçç ~~
lç=<Cçç-oçn-pJçj-mJçío-cççínçlççÇmççj-çÆJçYç´cçÌ: ~
( mçá.G.47/18)
çÆJçÐççodnçÆjlçJçCç&m³ç çÆHçÊçÒçç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/ 94 ) (cçç. çÆvç. 18/ 17)
çÆHçÊççÎçnpJçjmJçíocççínçlççÇmççjlç=[dYç´cçç: ~
oínçí nçÆjlçnççÆjêçí jkçwlçvçí$çkçÀHççíuçlçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/19)
o ³çn çÆHçÊçpç cçoçl³ç³ç Dçiçj Jççlç ÒçOççvç Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ ©iCç kçÀçí
nçílçç nÌ lççí Jçn MççÇIç´ Mççblç nçílçç nÌ ³çç Gmçí MççÇIç´ cççj [çuçlçç
nÌ ~
o MçjçÇj nçÆjlç-nççÆjê JçCç& kçÀç nçívçç ~
o vçí$ç lçLçç kçÀHççíuç Dççjkçwlç JçCç& kçÀç nçívçç ~
o lç=<Cçç, oçn, pJçj, mJçíoççÆOçkçw³ç, cçÓ®sç&, DççÆlçmççj, cçáKçMççí<ç,
ÒçuççHç SJçb çÆJçYç´cç ³çí çÆHçÊçpç cçoçl³ç³ç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
kçÀHçÀpç cçoçl³ç³ç kçíÀ nílçÓ :-
lç©Cçb cçOçájÒçç³çb iççÌ[b HçÌçÆäkçÀcçíJç Jçç ~
cçOçájçqmvçiOçiçáJçç&MççÇ ³ç: çÆHçyçl³ççÆlçcçç$ç³çç ~~
DçJ³çç³ççcççÆoJççmJçHvçMç³³ççmçvçmçáKçí jlç: ~
cçoçl³ç³çb kçÀHçÀÒçç³çb mç MççÇIç´cççÆOçiç®sçÆlç ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 /95-96 )
o J³çç³ççcç vç kçÀjvçç ~
o çÆoJççmJççHç, DççÆOçkçÀ mçcç³ç lçkçÀ Mç³³çç ³çç Dççmçvç mçáKç (SkçÀ
pçiçn yçÌþvçç) kçÀç GHçYççíiç uçívçç ~
o cçOçáj, çqmvçiOç lçLçç içá© DçççÆo kçÀHçÀkçÀj êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç nílçÓDççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçíJççuçí J³ççqkçwlç vçí vçJççVçHççvç, cçOçáj,
içáæ[ lçLçç çÆHçäcç³ç HçoçLç& mçí çÆvçcççÇ&lç cçÐç kçÀç mçíJçvç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb
çÆkçÀ³çç lççí Gmçí MççÇIç´ nçÇ kçÀHçÀpç cçoçl³ç³ç nçí pççlçç nÌ~
kçÀHçÀpç cçoçl³ç³ç kçíÀ uç#çCç :-
sÐç&jçí®çkçÀËuuççmçlçvojçmlçÌçÆcçl³çiççÌjJçÌ: ~
çÆJçÐçç®sçÇlçHçjçÇlçm³ç kçÀHçÀÒç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~ ( ®ç. çÆ®ç. 24 /97)
134 Dr. A. S. Dudhamal
 Þuçí<cççlcçkçíÀ JçcçLçáMççÇlçkçÀHçÀÒçmçíkçÀç: .... ~
( mçá. G. 47/18)
sÐç&jçí®çkçÀ -Ëuuççmç-lçvêç-mlçÌçÆcçl³ç-iççÌjJçÌ: ~
çÆJçÐçç®sçÇlçHçjçÇlçm³ç kçÀHçÀÒçç³çb cçoçl³ç³çcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 24/ 97 ) (cçç. çÆvç. 18/ 18)
Þuçí<cçCçç sçÆo&ËuuççmççÆvçêçíooç&²iççÌjJçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç.6/20)
kçÀHçÀpç cçoçl³ç³ç kçíÀ kçÀçjCç sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, Ëuuççmç, lçvêç,
mlçÌçÆcçl³ç, iççÌjJç, çÆvçêççÆOçkçw³ç lçLçç MççÇlççvçáYçÓçÆlç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ~
mççÆVçHççlçpç cçoçl³ç³ç :-
mçJçç&lcçkçíÀ YçJççÆlç mçJç&çÆJçkçÀçjmçcHçlçd ~
%çí³ççqm$çoçí<çpç½çççÆHç mçJç&çÆuç²Ìcç&oçl³ç³ç: ~~
( mçá. G. 47/18)
mçJç& cçoçl³ç³çb çÆJçÐççlçd çÆ$çoçí<çb ~
(®ç .çÆ®ç. 24/ 98-107)
mçJç&pçí mçJç&çÆuç²lJçcçd......~ (Dç. Ë. çÆvç.6/20)
o mççÆVçHççlçpç cçoçl³ç³ç çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓ mçí GlHçVç nçílçç
nÌ~
o Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
cçoçl³ç³ç kçÀçÇ çÆ$çoçí<ç ÒçOççvçlçç :-
lçmcççlçd çÆ$çoçí<çpçb çÆuç²b mçJç&$çççÆHç cçoçl³ç³çí ~
¢M³çlçí ©HçJçÌMçí<³ççlçd Hç=LçkçwlJçb ®ççm³ç uç#³çlçí ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 /100 )
mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ cçoçl³ç³ç cçíb çÆ$çoçí<çpç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ uçíçÆkçÀvç
oçí<ç ÒççOççv³çlçç kçíÀ Dçvçámççj JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ Dçvçámççj ÒçLçkçÀd ÒçLçkçÀd
uç#çCç YççÇ GlHçVç nçílçí nÌ ~
çÆvçjVç cçÐçHççvç kçíÀ HççÆjCççcç:-
çÆvçYç&kçwlçcçíkçÀçvlçlç SJç cçÐçb çÆvç<çíJ³çcççCçb cçvçápçívç çÆvçl³çcçd ~
GlHçço³çílçd kçÀälçcçççqvJçkçÀçjçvççHçço³çí®®çççÆHç MçjçÇjYçíocçd ~~
( mçá. G. 47/14)
Dççnçj mçíJçvç vç kçÀjlçí náS Dçiçj cçÐçHççvç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ lççí Gmçmçí
MçjçÇj cçíb Dçl³çvlç kçÀälçcç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fvç çÆJçkçÀçjçíb mçí
MçjçÇj vçä nçí pççlçç nÌ ~
(DççÆJçOççÇJçlç) cçÐçHççvç mçí nçívçíJççuçí çÆJçkçÀçjçíb kçíÀ kçÀçjCç :-
¬çáÀ×ívç YççÇlçívç çÆHçHçççÆmçlçívç MççíkçÀççÆYçlçHlçívç yçáYçá çÆ#çlçívç ~
J³çç³ççcçYççjçOJçHççÆj#çlçívç JçíiççJçjçíOçççÆYçnlçívç ®çççÆHç ~~
Dçl³çcuçYç#³ççJçlçlççíojíCç mççpççÇCç&Yçákçwlçívç lçLççeyçuçívç ~
Rog Nidan-
G<CçççÆYçlçHlçívç ®ç mçíJ³çcççvçb kçÀjçíçÆlç cçÐç çÆJççÆJçOççvçd
çÆJçkçÀçjçvçd~~ ( mçá.G.47/15-16)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ nílçÓ mçíJçvç kçÀjvçí Hçj cçÐç mçíJçvç kçÀjvçí mçí
cçÐçHççvçpçv³ç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o ¬çÀçíOç, Yç³ç, lç=<Cçç, MççíkçÀ DççÌj #çáOçç Fvçmçí HççÇçÆ[lç jnvçç ~
o J³çç³ççcç, YççjJçnvç, ®çb¬çÀcçCç, JçíiççJçjçíOç DçççÆo JççlçÒçkçÀçíHçkçÀ
nílçÓDççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ Dçcuç jmç ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dççqivç ³çç DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç mçc³çkçÀd HççÆjHççkçÀ vç nçívçí mçí DçpççÇCç& jnvçç ~
o MççjçÇçÆjkçÀ yçuç kçÀç çÆJç®ççj vç kçÀjlçí náS cçÐç mçíJçvç kçÀjvçç ~
cçÐçpçv³ç çÆJçkçÀçj :-
Hççvççl³ç³çb Hçjcçob HççvççpççÇCç&cçLçççÆHç Jçç ~
HççvççÆJçYç´cçcçáûçb ®ç lçí<çç Jç#³çççÆcç uç#çCçcçd ~~
( mçá.G.47/17)
DççÆlçcçÐçHççvç mçíJçvç mçí çÆvçcvç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
1)Hçjcço 2) HççvççpççÇCç& 3) HççvççÆJçYç´cç
Hçjcço :-
T<cççCçcç²içá©lççb çÆJçjmççvçvçlJçb
Þuçí<cçççÆOçkçÀlJçcç©çÆ®çb cçuçcçÓ$çmç²cçd ~
çÆuç²b Hçjm³ç lçá cçom³ç Jçoçqvlç lçp%ççmlç=<Cççb ©pççb
çÆMçjçÆmç mççqvOç<çá ®çççÆHç Yçíocçd ~~
( mçá.G.47/19)
Hçjcço cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o MçjçÇj kçÀçÇ G<Cçlçç DççÆOçkçÀ yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀççÆOçkçw³ç kçíÀ kçÀçjCç DçbiçiççÌjJç, Dççm³çJçÌjm³ç, Dç©çÆ®ç, cçuç
lçLçç cçÓ$ç kçÀç DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç, çÆMçj:MçÓuç, lçLçç mçbçÆOç³ççíb cçíb YçíoJçlçd Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
HççvççpççÇCç& :-
DççOcççvçcçáçÆÃjCçcçcuçmççí çÆJçoçnçíepççÇCç&m³ç HççvççÆpçvçlçm³ç Jçoçqvlç
çÆuç²cçd ~~
%çí³çççÆvç lç$ç çÆYç<çpçç mçáçÆJççÆvç½çlçççÆvç çÆHçÊçÒçkçÀçíHçpççÆvçlçççÆvç ®ç
kçÀçjCçççÆvç ~ ( mçá.G.47/20)
o ³çn çÆHçÊç ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓDççíb mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dçcuç GçÆÃjCç DçLçç&lçd cçáKç cçíb Dçcuç mJçço lçLçç Gj: DççÌj
kçÀCþ cçíb oçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
135 Dr. A. S. Dudhamal
 o DçVç kçÀç çÆJçoçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççOcççvç SJçb DçpççÇCç& DçççÆo çÆHçÊç ÒçkçÀçíHçkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
HççvççÆJçYç´cç :-
ËÃç$çlççíoJçcçLçápJçjkçÀCþOçÓcçcçÓ®sç&kçÀHçÀñçJçCçcçÓOç&©pççí çÆJçoçn: ~~
Üí<ç: mçájçVççÆJçkç=Àlçí<çá ®ç lçí<çá lçb HççvççÆJçYç´cçcçáMçvl³ççÆKçuçívç OççÇjç : ~
( mçá.G.47/21)
HççvççÆJçYç´cç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Ëo³ç DççÌj MçjçÇj cçíb mçá®ççÇJçíOçJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o cçáKç mçí kçÀHçÀ kçÀç ñççJç yçnlçí jnlçç nÌ ~
o ®sçÆo&, pJçj, kçÀCþ OçÓcçç³çvç, cçÓ®sç&, çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçVç kçÀç çÆJçoçn nçílçç nÌ ~
o DçVç lçLçç cçÐç mçí yçvçí HçoçLççí&b kçíÀ ÒççÆlç Üí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçoçl³ç³ç kçÀç mççO³ççmççO³çlçç:-
nçÇvçíÊçjçÌ<þcççÆlççÆJçMççÇlçcçcçvooçnb
lçÌuçÒçYççm³çcççÆlç(çÆHç)Hççvçnlçb çÆJçpçÔ³ççlçd ~~
çÆpç»çÌ<þovlçcççÆmçlçb lJçLçJççeçÆHç vççÇuçb HççÇlçí ®ç ³çm³ç
vç³çvçí ©çÆOçjÒçYçí ~ ( mçá.G.47/22)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçÀç cçoçl³ç³ç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o vççbÇ®çí kçÀç nçíbþ uçìkçÀ pççvçç ~
o MçjçÇj cçíb yççÔ³çlç: MçÌl³ç lçLçç DçY³çvlçjlç: oçn GlHçVç
nçívçç~
o ®çínjí Hçj lçíuç uçiçç³çç nÌ Símçç çÆoKçvçç ~
o Dççí<þ, çÆpç»ç lçLçç ovlçcççbmç kç=À<Cç JçCç& kçíÀ ³çç vççÇuçí JçCç& kçíÀ
nçívçç ~
o vçí$ç HççÇlç ³çç Dççjkçwlç nçí iç³çí nçívçç ~
cçoçl³ç³ç kçíÀ GHçêJç :-
çÆnkçwkçÀçpJçjçÌ JçcçLçáJçíHçLçáHççéç&Mçáuçç:kçÀçmçYç´cççJççÆHç ®ç Hççvçnlçb
Yçpçlçí~
( mçá.G.47/23)
o çÆnkçwkçÀç, pJçj, sçÆo&, kçbÀHç, Hççéç&MçÓuç, kçÀçmç, Yç´cç, ³çí
cçoçl³ç³ç kçíÀ GHçêJç nÌ ~
OJçbmçkçÀ SJçb çÆJç#ç³ç (çÆJç#çíHçkçÀ) :-
çÆJççq®sVçcçÐç: mçnmçç ³ççíeçÆlçcçÐçb çÆvç<çíJçlçí ~
_____________________________________________________________________________
cçoçl³ç³ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
OJçbmççí çÆJç#çíHçkçÀ½çÌJç jçíiçmlçm³ççíHçpçç³çlçí ~~
J³ççO³çáHç#ççÇCçoínm³ç oáçƽççÆkçÀlm³çlçcççÌ çÆn lççÌ ~
( ®ç. çÆ®ç. 24 / 199)
............cçákçwlJçç cçÐçb çÆHçyçíÊçá ³ç: ~~
mçnmççevçáçÆ®çlçb Jççev³çÊçm³ç OJçbmçkçÀçÆJç#ç³ççÌ ~
YçJçílççb cçç©lççlkçÀäçÌ oáyç&uçm³ç çÆJçMçí<çlç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç.6/20-21)
o cçÐçHççvç kçÀç l³ççiç kçÀjvçí kçíÀ yçço Hçávç: DççÆlç cçç$çç cçíb cçÐçHççvç
kçÀjvçí mçí OJçbmçkçÀ DççÌj çÆJç#ç³ç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fvç jçíiççíb kçíÀ kçÀçjCç Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç nçívçí Hçj jçíiççÇ Dçl³çblç
#ççÇCç lçLçç oáyç&uç nçí pççlçç nÌ ~
o ³çí DçJçmLçç cçíb Dçl³çvlç oá:mççO³ç nçílççÇ nÌ ~
OJçbmçkçÀ :-
Þuçí<cçÒçmçíkçÀ: kçÀCþçm³çMççí<ç: MçyoçmççÆn<Cçálçç ~
lçvêç-çÆvçêççÆYç³ççíiç½ç %çí³çb OJçbmçkçÀuç#çCçcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 / 201 )
OJçbmçkçíÀ Þuçí<cççÆvç<þçÇJç: kçÀCþMççí<ççíeçÆlççÆvçêlçç ~
MçyoçmçnlJçb lçvêç ®ç .......~~ (Dç. Ë. çÆvç.6/22)
o cçáKç mçí kçÀHçÀ kçÀç ñççJç Dççlçç nÌ ~
o kçÀCþMççí<ç, MçyoçmççÆn<Cçálçç, lçvêç SJçb çÆvçêççÆOçkçw³ç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
³çí OJçbmçkçÀ kçíÀ uç#çCç nçílçí nÌ ~
çÆJç#ç³ç:-
ËlkçÀCþjçíiç: mçccççínMsçÆo&j²©pçç pJçj: ~
lç=<Cçç kçÀçmç: çÆMçj:MçÓuçcçílççÆÜ#ç³çuç#çCçcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 24 / 202 )
.....çÆJç#ç³çíe²çÆMçjçí©kçÀd ~~
ËlkçÀCþjçíiç: mçccççín: kçÀçmçmlç=<Cçç JççÆcçpJç&j: ~
(Dç. Ë. çÆvç.6/22)
o Ëo³ç jçíiç, içuç jçíiç, mçccççín, sçÆo&, Dçbiç©pçç, pJçj, lç=<Cçç,
kçÀçmç SJçb çÆMçj:MçÓuç ³çí çÆJç#ç³ç kçíÀ uç#çCç nçílçí nÌ ~
o ®çjkçÀmçbçÆnlçç cçíb çÆJç#ç³ç kçÀç çÆJç#çíHçkçÀ Símçç HççþYçío Hçç³çç pççlçç nÌ ~
136 Dr. A. S. Dudhamal
 T©mlçcYç
28
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 27 çÆ®ç. 5 çÆvç. 15 24

T©mlçcYç kçÀçÇ J³ççK³çç:- DççÆJçOçí³çHççÆjmHçvob pçvç³çl³çuHççÆJç¬çÀcçcçd ~~

T© Muçí<cçç mçcçíomkçÀçí JççlççÆHçÊçíeçÆYçYçÓ³ç lçá ~
mlçcYç³çílmLç̳ç&MçÌl³ççY³ççcçÓ©mlçcYçmlçlçmlçá mç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 14)
G©mLççvç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ ÒçOççvç Jççlç SJçb çÆHçÊç oçí<ççíb mçí MçÌl³ç,
mLç̳ç& DççÌj mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~ FmçkçíÀ kçÀçjCç GlHçVç GYç³ç Hçço kçÀçÇ
çƬçÀ³çç nççÆvç kçÀçí T©mlçcYç kçÀnlçí nÌ ~
T©mlçcYç J³ççOççÇ kçÀçí mçáÞçálçç®çç³ç& vçí Dçç{îçJççlç kçÀnç nÌ ~
nílçÓ :-
çqmvçiOççí<CçuçIçáMççÇlçççÆvç pççÇCçç&pççÇCçí& mçcçMvçlç: ~
êJçMçá<kçÀoçÆOç#ççÇjûççc³ççvçÓHççÌokçÀçcçç<çÌ: ~~
çÆHçäJ³ççHçVçcçÐçççÆlççÆoJççmJçHvçÒçpççiçjÌ: ~
uç«vççO³çMçvçç³ççmçYç³çJçíiççÆJçOççjCçÌ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 8-9)
MççÇlççí<Cç-êJç-mçbMçá<kçÀ-içá©-çqmvçiOçÌçÆvç&<çíçÆJçlçÌ: ~
pççÇCçç&pççÇCçí& lçLççee³ççmç-mç*d#ççíYç-mJçHvç-pççiçjÌ: ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 15/ 47) (cçç. çÆvç. 24 / 1)
T©mlçcYç jçíiç kçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nÌ ~
o DççÆlç çqmvçiOç, G<Cç, uçIçá, MççÇlç, içá©, êJç SJçb Mçá<kçÀ Símçí
DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o oçÆn, oÓOç, ûççc³ç, pçuçpç lçLçç DççvçÓHç ÒççCççdzççíb kçÀç cççbmç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ çÆHçäcç³ç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o oÓçÆ<çlç cçÐçmçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆoJççmJççHç, DççÆlç pççiçjCç, uçbIçvç, DçO³çMçvç, DçpççÇCçç&Mçvç,
mçcçMçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ HççÆjÞçcç kçÀjvçç ~
o #ççíYç, Yç³ç lçLçç Jçíiç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
T©mlçcYç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
mvçínç®®ççcçb çÆ®çlçb kçÀçí<þí JççlççoçÇvcçíomçç mçn ~
©odOJççeeMçá iççÌjJççoÓ© ³ççl³çOççíiçÌ: çÆmçjççÆoçÆYç: ~~
HçÓj³çvçd mççqkçwLçpç«çí© oçí<ççí cçíoçíyçuççílkçÀì: ~
cçnçmçjçÆmç içcYççÇjí HçÓCçí&ecyçá çqmlççÆcçlçb ³çLçç ~
çÆlç<þçÆlç çqmLçjcç#ççíY³çb lçÜoÓ©içlç: kçÀHçÀ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 10-12)
mçÞuçí<cç-cçío: HçJçvç: mççcçcçl³çLç&mççÆgçlçcçd ~
DççÆYçYçÓ³çílçjb oçí<çcçÓ© ®çílçd ÒççÆlçHçÐçlçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 15/ 48)
nílçÓ mçíJçvç mçí DççqivçcççbÐç
kçÀçí<þ cçíb mçbçÆ®çlç çqmvçiOç içáCç YçÓçƳç<þ
Dççcç kçÀç cçíoOççlçá kçíÀ mççLç mçb³ççíiç
Jççlç DççÌj çÆHçÊç oçí<ç kçÀç DçJçjçíOç
içá© içáCç kçíÀ mçbçÆ®çlç Dççcç mçí mçb³çákçwlç cçío kçÀç DçOççíiççcççÇ
çÆmçjçDççíb kçíÀ cççHç&Àlç MççÇIç´lçç mçí T© mLççvç cçíb mLççvçmçbÞç³ç
cçío Oççlçá kçíÀ DçJçjçíOç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS JççlçççÆo oçí<ççíb mçí
mççqkçwLç, pçbIçç lçLçç T© mLççvç cçíb DççÆJçOçí³çHççÆjmHçvo Fmç
uç#çCç kçÀçÇ GlHççÆÊç
jçíiççÇ kçíÀ Mççqkçwlç kçÀç Ûçmç
T© kçÀçÇ DççbkçáÀ®çCç-ÒçmççjCç-çÆJçJçlç&vç DçççÆo kçÀcç& kçÀç Ûçmç
T©mlçbYç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
kçÀçí<þ cçíb mçbçÆ®çlç çqmvçiOç içáCç mçí YçÓçƳç<þ Dççcç (kçÀHçÀ) cçíoOççlçá kçíÀ
mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj Jççlç DççÌj çÆHçÊç oçí<ç kçÀçí DçJçjçíçÆOçlç kçÀj oílçç nÌ ~
içá© mJçYççJç kçíÀ kçÀçjCç mçbçÆ®çlç náDçç mçí ³çn Dççcç çÆcççÆÞçlç cçío HçÌj kçÀçÇ

Rog Nidan- 137 Dr. A. S. Dudhamal

Dççíj DçOççílç: pççvçíJççuççÇ çÆmçjçDççíb mçí MççÇIç´lçç mçí T© mLççvç cçíb ÒççÆJç<þ
nçí pççlçç nÌ~ cçío Oççlçá kçíÀ yçuç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS JççlçççÆo oçí<ç DçHçvçí ÒçYççJç
mçí mççqkçwLç, pçbIçç lçLçç T© Fvç mLççvççíb cçíb DççÆJçOçí³çHççÆjmHçvo (cçvç kçÀçÇ
F®sç nçívçí Hçj YççÇ Gþvçí, ®çuçvçí, çÆHçÀjvçí yçÌþvçí DçççÆo çƬçÀ³çç³ççíb cçíb Dç#çcç
nçívçç ~) GlHçVç kçÀj oílçí nÌ ~ Fmç kçÀçjCç mçí jçíiççÇ MççqkçwlçnçÇvç nçí pççlçç nÌ~
pçuç mçí Yçjí náS yçnálç yç[í DççÌj içnjí lççuççyç kçíÀ HççvççÇ pçÌmçí çqmLçj
jnlçç nÌ, JçÌmçí nçÇ T©-ÒçoíMç cçíb HçnáB®çç náDçç kçÀHçÀ çqmLçj jnlçç nÌ DççÌj
FmçkçíÀ kçÀçjCç T© Dç#ççíY³ç (çƬçÀ³çççÆnvç) nçí pççlçç nÌ, DçLçç&lç T© kçÀçÇ
DççbkçáÀ®çCç-ÒçmççjCç- çÆJçJçlç&vç DçççÆo çƬçÀ³çç³çíb vçnçÇb nçílççÇ ~
T©mlçcYç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
SkçÀ T©mlçcYç Fl³ççcççÆ$çoçí<çmçcçálLç: ~ (®ç.mçÓ. 19/8)
T©mlçcYç mççÆVçHççlçpç nçíkçÀj GmçkçÀç SkçÀ nçÇ ÒçkçÀçj nçílçç nÌ Símçç
®çjkçÀç®çç³ç& vçí kçÀnç nÌ~
T©mlçcYç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
ÒççûçáHçb O³ççvççÆvçêçeçÆlçmlçÌçÆcçl³ççjçí®çkçÀpJçjç: ~
uççícçn<ç&½ç sçÆo&½ç pç«çíJççí&: mçovçb lçLçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 15)
O³ççvç (çÆ®çblçç³ççíb cçíb [áyçí jnçvçç), DççÆlççÆvçêç, çqmlççÆcçlçlçç (iççÇuçí Jçñç
mçí çÆuçHlç), Dç©çÆ®ç, sçÆo&, jçícçn<ç&, pçbI çç lçLçç T© cçíb mçço GlHçVç
nçívçç ³çí T©mlçcYç kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ ~
T©mlçcYç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
pç«çí©iuçççÆvçjl³çLç¥ Mçéç®®ççoçn-Jçíovçí ~
Hççob ®ç J³çLçlçí v³çmlçb MççÇlçmHçMç¥ vç JçíçÆÊç ®ç ~~
mçbmLççvçí HççÇ[vçí içl³ççb ®ççuçvçí ®ççH³çvççÇéçj: ~
Dçv³çm³çíJç çÆn mçcYçivççJçÓ© HççoçÌ ®ç cçv³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 17-18) (cçç. çÆvç. 24/7-9)
kçÀHçÀcçíoçíJç=lççí Jçç³çá³ç&oçí©: ÒççÆlçHçÐçlçí ~
lçoçe²cço&mlçÌçÆcçl³çjçícçn<ç&©pççpJçjÌ:~~
çÆvçê³çç ®çççÆo&lççÌ mlçyOççÌ MççÇlçuççJçÒç®çílçvççÌ ~
içá©kçÀçJççqmLçjçJçÓ© vç mJçççÆJçJç ®ç cçv³çlçí ~~
lçcçÓ©mlçcYççÆcçl³ççnájç{îçJççlçcçLççHçjí ~
(mçá. çÆ®ç. 5/ 31-32)
mçkçwL³ççqmLçvççÇ ÒçHçÓ³çç&vlç: Þuçí<cçCçç çqmlççÆcçlçívç ®ç ~
lçoç mlçYvçççÆlç lçívççí© mlçyOççÌ MççÇlççJç®çílçvççÌ ~~
HçjkçÀçdzçççÆJçJç içá© m³ççlççcççÆlçYç=MçJ³çLççÌ ~
O³ççvçç²cço&-mlçÌçÆcçl³ç-lçvêç-®sÐç&©çÆ®ç-pJçjÌ: ~~
mçb³çákçwlççÌ Hççomçovç-kç=À®s^çí×jCç-mçáçqHlççÆYç: ~
lçcçÓ©mlçcYççÆcçl³ççnájç{îçJççlçcçLççHçjí ~~
_____________________________________________________________________________
T©mlçcYç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
( Dç. Ë. çÆvç. 15/ 49-51)
G©mlçcYç cçíb çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o T©-pçbIçç cçíb iuçççÆvç (kçÀç³ç&#çcçlçç kçÀç DçYççJç) nçílççÇ nÌ ~
o pçcççÇvç Hçj HçÌj jKçvçí mçí Dçl³çççÆOçkçÀ HççÇæ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MççÇlçççÆo mHçMç& %ççvç kçÀç HçÌjçíb cçíb DçYççJç nçílçç nÌ ~
o Kçáo kçíÀ HçÌjçíb Hçj Kçæ[ç nçívçç, çÆnuççvçç, ®çuçvçç DçmçbYçJç nçílççÇ nÌ~
o TJç&çqmLç cçíb YçivçJçlç JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆkçÀmççÇ oÓmçjçíb kçíÀ HçÌjçíb kçÀçí ®çuçç³çç pçç jnç nÌ Símçç uçiçlçç nÌ ~
o kçÀHçÀ DççÌj cçío mçí DççJç=Êç Jççlç mçí Dçbiçcço&, mlçÌçÆcçl³ç, jçícçn<ç&,
pJçj, çÆvçêççÆOçkçw³ç, çÆ®çblçççÆOçkçw³ç, mçáçqHlç, sçÆo&, Dç©çÆ®ç,
Hççomçço DçççÆo JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
T©mlçcYç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
³çoç oçnççÆlç&-lççíoçlççí& JçíHçvç: Hçá©<ççí YçJçílçd ~
T©mlçcYçmlçoç nv³ççlçd, mççOç³çíov³çLçç vçJçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 19) (cçç. çÆvç. 24/ 10)
o oçn, Jçíovçç, kçbÀHç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç G©mlçcYç IççlçkçÀ
nçílçç nÌ ~
o G©mlçcYç Dçiçj vç³çç nçí lççí mççO³ç nçílçç nÌ ~
T©mlçcYç cçíb Hçb®çkçÀcç& kçÀç çÆvç<çíOç:-
lçm³ç vç mvçínvçb kçÀç³ç¥ vç yççqmlçvç& çÆJçjí®çvçcçd ~
vç ®çÌJç Jçcçvçb ³çmcççlçd lççÆVçyççíOçlç kçÀçjCçcçd ~~
Jç=׳çí Muçí<cçCççí çÆvçl³çb mvçínvçb yççqmlçkçÀcç& ®ç ~
lçlmLçm³ççí×jCçí ®çÌJç vç mçcçLç&b çÆJçjí®çvçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 20-21)
T©mlçcYç J³ççOççÇ Hçb®çkçÀcç& çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS Dç³ççíi³ç kçÀnç nÌ ~
o Fmçcçíb mvçínHççvç, Jçcçvç, çÆJçjí®çvç DççÌj yççqmlç ³çí Hçb®çkçÀcç& vçnçÇb
kçÀj mçkçÀlçí~
o ÒççÆlççÆovç mvçínvç lçLçç DçvçáJççmçvç yççqmlç mçí kçÀHçÀ oçí<ç kçÀçÇ Jç=çÆ×
nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o T© lçLçç pçbIçç mLççvç cçíb ÒççÆJçä kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç mçbMççíOçvç
Jçcçvç ³çç çÆJçjí®çvç mçí YççÇ vçnçÇb nçí mçkçÀlçç ~ Fmç çÆuçS
T©mlçbYç Hçb®çkçÀcç& kçÀjvçí kçíÀ Dç³ççíi³ç nçílçç nÌ~
JççlçMççƹçÆYçj%ççvççÊçm³ç m³ççlçd mvçínvççlçd Hçávç: ~
Hçço³ççí: mçovçb mçáçqHlç: kç=À®s^çoá×njCçb lçLçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 27/ 16)
T©mlçcYç J³ççOççÇ mçí çÆHç[çÇlç ©iCç cçíb Jççlç ÒçkçÀçíHç nÌ, Símçç
mçcçPçkçÀj Dçiçj mvçínvç kçÀjçvçí mçí Hççomçço (Jçíovçç), HççomçáçqHlç
(mçbJçíovçç DçYççJç), mçkçÀä Hçço çƬçÀ³çç ³çí uç#çCç GlHçVç nçí pççlçí nÌ
138 Dr. A. S. Dudhamal
 mççqvOçiçlç Jççlç
29
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 28 çÆvç. 1 çÆvç. 15

mçbçÆOçiçlç Jççlç kçíÀ uç#çCç :- JççlçHçÓCç&¢çÆlçmHçMç&: MççíLç: mççqvOçiçlçíeçÆvçuçí ~

JççlçHçÓCç&¢çÆlçmHçMç¥ MççíHçbÀ mççqvOçiçlççíeçÆvçuç: ~~
ÒçmççjCççkçáÀgçvçlç³ççí: ÒçJç=çÆÊçb ®ç mçJçíovççcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 14)
nçqvlç mççqvOçiçlç: mçvOççÇvçd MçÓuçMççíHçÀçÌ kçÀjçíçÆlç ®ç ~
(mçá. çÆvç. 1/28)
ÒçmççjCççkçáÀgçvç³ççí: ÒçJç=çÆÊç½ç mçJçíovçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/37)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí J³ççOççÇûçmlç mçbçÆOç³ççíb kçÀç mHçMç& Jçç³çá Yçjí náSí
®ççcçæ[í kçíÀ LçÌuççÇ (JççlçHçÓCç&¢çÆlç) mçcççvç uçiçlçç nÌ~
mçbçÆOçMççíLç, DççbkçáÀ®çCç-ÒçmççjCçççÆo mçbçÆOç çƬçÀ³çç kçÀjlçí mçcç³ç Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~

_____________________________________________________________________________

mçbçÆOçiçlç Jççlç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 139 Dr. A. S. Dudhamal

 JççlçJ³çççÆOç
30
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç. Ëo³ç
çÆ®ç. 28 çÆvç. 1 çÆvç. 15

J³ççK³çç:- çÆJç<çcççoáHç®ççjç®®ç oçí<ççñçkçwñçJçCççoçÆlç ~

JççlçJ³çççÆOç kçÀçÇ J³ççK³çç mHçä kçÀjlçí náS çÆJççÆYçVç cçlççíb kçÀç çÆvçjçkçÀjCç uç²cçHuçJçvççl³çOJçJ³çç³ççcçççÆlççÆJç®çÌçÆälçÌ: ~
çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~ OççlçÓvççb mç*d#ç³çççq®®çvlççMççíkçÀjçíiçççÆlçkçÀ<ç&Cççlçd ~~
1) Jççlç SJç J³çççÆOç : oá:KçMç³³ççmçvççlçd ¬çÀçíOççod çÆoJççmJçHvççt³ççoçÆHç ~
o Jççlç oçí<ç kçÀçí nçÇ J³ççOççÇ kçÀnvçç SímççÇ J³ççK³çç kçÀjvçí mçí Jççlç JçíiçmçbOççjCççoçcççoçÆYçIççlççoYççípçvççlçd ~
oçí<ç kçÀçí nçÇ mJçmLç J³ççqkçwlç cçíb YççÇ J³ççOççÇ cççvçvçç nçíiçç, Fmç cçcçç&Iççlççod içpççíä^çéçMççÇIç´³ççvççHçlçbmçvççlçd ~
çÆuçS ³çn J³ççK³çç GçÆ®çlç vçnçÇb nÌ ~ oíní ñççílççbbçÆmç çÆjkçwlçççÆvç HçÓjçƳçlJççeçÆvçuççí yçuççÇ ~~
2) JççlçpççÆvçlççí J³çççÆOç: kçÀjçíçÆlç çÆJççÆJçMçOççvçd J³ççOççÇvçd mçJçç&²ÌkçÀç²mçbçÆÞçlççvçd ~
o FmçkçÀç DçLç& Símçç nçílçç nÌ kçÀçÇ, Jççlçoçí< ç mçí GlHçVç nçívçí (®ç. çÆ®ç. 28/15-18)
J³çççÆOç³ççíb kçÀçí JççlçJ³çççÆOç kçÀnç pççS ~ J³ççOççÇ vççcç JeeleJ³eeOeer
o Fmç J³ççK³çç mçí Jççlçoçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçívçíJççuçí DçMççbMç mçbÒçççqHlç
pJçjççÆo J³çççÆOç³ççíb kçÀç YççÇ mçcççJçíMç nçí pççlçç nÌ~ JççlçJ³çççÆOç kçíÀ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
mJçlçb$ç DççqmlçlJç kçÀç yççíOç Fmç J³ççK³çç mçí vçnçÇb nçílçç, Fmç HeeB®eeW ÒekeÀej Hçç®çkçÀ lçHç&kçÀ, Muçí<çkçÀ
çÆuçS ³çn J³ççK³çç çÆþkçÀ vçnçÇb nçílççÇ~ oÓ<³ç jkeÌle, ceebme, ceppee, DeefmLe, efmeje, keÀC[je
JççlçJ³çççÆOç vççvççlcçpç çÆJçkçÀçj nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fvníb Flçj J³çççÆOç³ççíb Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç, cçppççOççlJçççqivç
mçí Dçuçiç mJç©Hç cçíb oMçç&vçí kçíÀ çÆuçS çÆJçpç³çjçÆ#çlç kçÀçÇ cççOçJç çÆvçoçvç kçÀçÇ oá<ì ñççílçmç ceppeeJen
çÆvçcvç ìçÇkçÀç cçnlJç HçÓCç& nÌ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç, çÆmçjçûççqvLç DçLçJçç çÆJçcççiç& içcçvç
JççlçpççÆvçlççíemççOççjCçJ³çççÆOçJçç&lçJ³çççÆOççÆjçÆlç çÆJçMçí<çCçç³çb, Kç JçÌiçáC³ç çÆMçj (cççqmlç<kçÀ)
lçívççíYç³ç$ççÒçmç²: ~ GtJçmLççvç HçkçwJççMç³ç
(çÆJçpç³çjçÆ#çlç) DççÆOç<þçvç SkçÀçbiç DçLçJçç mçJçç&biç
o Jçç³çá Üçjç pççí çÆJçMçí<ç ©Hç mçí GlHçVç nçívçíJççuççÇ DçmççOççjCç mçb®çjCç mLççvç cçppççJçn, cççbmçJçn ñççílçmç
J³ççOççÇ nÌ, Gvníb JççlçJ³çççÆOç kçÀnlçí nÌ ~ DçmççOççjCç kçÀç Òç³ççíiç jçíiçcççiç& cçO³çcç
kçÀjkçíÀ pJçjççÆo mççOççjCç J³çççÆOç³ççíb kçÀçí JççlçJ³çççÆOç mçí Dçuçiç J³ççqkçwlç JççlçJ³çççÆOç
ÞçíCççÇ cçíb jKçç nÌ ~ Yçío JççlçJ³çççÆOç kçíÀ 80 ÒçkçÀçj
JççlçJ³ççOççÇ kçíÀ nílçÓ SJçb mçcÒçççqHlç :- mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
Oççlçá#ç³çkçÀçjÌJçç&³çá: kçáÀH³çl³ççÆlççÆvç<çíçÆJçlçÌ:~~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç oÌJç³ççíiççlçd, vçJççJçmLçç,
®çjvçd ñççílç:mçá çÆjkçwlçí<çá Yç=Mçb lççv³çíJç HçÓj³çvçd ~ yçuçJççvç jçíiççÇ, GHçêJç jçÆnlç
lçíY³ççíev³çoçí<çHçÓCçí&Y³ç: ÒççH³ç JççeeJçjCçb yçuççÇ ~~ kçÀ<ìmççO³ç oçí<ççvçáyçbOçpçv³ç
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 5-6) DçmççO³ç #ç³çpçv³ç, Mçá×Jççlçpç
©#çMççÇlççuHçuçIJçVçJ³ç³ççcçççÆlçÒçpççiçjÌ: ~

Rog Nidan- 140 Dr. A. S. Dudhamal

 o ©#ç, MççÇlç, DçuHç, uçIçá mJç©Hç kçÀç DçVç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçJ³çç³ççcç, jççÆ$ç pççiçjCç, DççÆlçJ³çJçç³ç, uçbIçvç, pçuçlçjCç,
DçOJçiçcçvç ³çç DççÆlç ®çb¬çÀcçCç kçÀjvçç ~
o MçjçÇj kçíÀ çÆJç<çcç ®çí<ìç kçÀjvçç, Hçb®çkçÀcç& kçíÀ çÆJç<çcç GHç®ççj
kçÀjvçç ~
o cçuç, cçÓ$ç lçLçç jmçççÆo OççlçÓ MçjçÇj mçí DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
çÆvçkçÀuç pççvçí mçí jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç #ç³ç nçívçç ~
o DççÆlçmççj, ®sçÆo& ³çç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç pçÌmçí jçíiççíb mçí jmçççÆo OççlçáDççíb
kçÀç #ç³ç nçí pççvçç ~
o oá:KçkçÀj çÆvçêç uçívçç pçÌmçí çÆJç<çcç mLççvç Hçj mççívçç, jç$ççÇ
pççiçjCç kçÀjvçç, çÆoJççmJççHç kçÀjvçç DçççÆo ~
o ¬çÀçíOç, Yç³ç, JçíiçmçbOççjCç, DççÆYçIççlç, DçYççípçvç, cçcçç&Iççlç
DçççÆo Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓDççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççqivçcççbÐç mçí Dççcç GlHççÆÊç nçívçíJççuçç Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o nçLççÇ-TBì-Iççí[ç DçççÆo MççÇIç´ iççÆlç kçíÀ Jççnvç mçí ÒçJççmç kçÀjvçç
³çç Fvçmçí çÆiçj pççvçç ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí OççlçáDççíb kçíÀ Ëçmç (DçJçlçbmçvç) nçíkçÀj MçjçÇj cçíb
ÒçkçÀçíçÆHçlç náF& Jçç³çá yçuçJççvç nçíkçÀj çÆjkçwlç náS ñççílçmççíb kçÀç mçbHçájCç kçÀj
oílççÇ nÌ ~
Fmç ÒçkçÀçj ñççílçmççíb kçÀçí ÒççHlç náF& Jçç³çá çÆpçvç mLççvççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç
kçÀjlççÇ nÌ, Gvç mLççvççíb kçíÀ Dçvçámççj mçJçç&biç DçLçJçç SkçÀçbiç mJç©Hç kçíÀ
JççlçJ³ççOççÇ GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ ~
Jççlç kçíÀ vççvççlcçpç çÆJçkçÀçj 80 nçílçí nÌ ~ Fvç JççlççÆJçkçÀçjçíb kçÀç cçáK³ç
kçÀçjCç Mçá× Jççlç ÒçkçÀçíHç nçÇ nçílçç nÌ Hçjblçá Fmçcçíb Flçj oçí<ççíb kçÀç DçvçáyçbOç
jn mçkçÀlçç nÌ ~
JççlçJ³ççOççÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
DçJ³çkçwlçb uç#çCçb lçí<ççb HçÓJç&©HççÆcççÆlç mcç=lçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 28/19)
JççlçJ³ççOççÇ cçíb HçÓJç&©Hç DçJ³çkçwlç nçílçí nÌ~ Fmç DçJ³çkçwlç kçíÀ çÆvçcvç oçí
DçLç& nçí mçkçÀlçí nÌ~ ³çí oçívççíb DçLç& JççlçJ³çççÆOç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí GçÆ®çlç nçílçí
nÌ~
1) J³çkçwlç nçÇ vç nçívçç ~
2) DçuHç ÒçcççCç cçíb uç#çCç çÆoKçuççF& oívçç ~
JççlçJ³ççOççÇ kçíÀ ©Hç (mççcççv³ç):-
Dççlcç©Hçb lçá lçÜJ³çkçwlçcçHçç³ççí uçIçálçç Hçávç:
( ®ç. çÆ®ç. 28/20)
JççlçJ³ççOççÇ cçíb DçJ³çkçwlç mJç©Hç cçíb pççí HçÓJç&©Hç jnlçí nÌ, Jçí nçÇ
Rog Nidan-
pçyç ÒçkçÀì nçí pççlçí nÌ lççí Gvníb ©Hç kçÀnlçí nÌ ~ Fvç uç#çCççíb cçíb uçIçálçç
(uç#çCç kçÀcç nçívçç) ³çç DçHçç³ç (uç#çCç kçÀç çÆJçvççMç) nçívçç, ³çn çÆJçMçí<çlçç
çÆoKçuççF& oílççÇ nÌ ~
JççlçJ³ççOççÇ cçíb GlHçVç nçívçíJççuçí uç#çCç:-
mç¹çí®ç: HçJç&Cççb mlçcYççí YçíoçíemLvççb HçJç&CççcççÆHç ~~
uççícçn<ç&: ÒçuççHç½ç HçççÆCçHç=<þçÆMçjçíûçn: ~
Kçç_p³çHçç*diçáu³çkçáÀyçp³çlJçb Mççí<ççíe²çvççcççÆvçêlçç ~~
içYç&jpççíMçá¬çÀvççMç:mHçvovçb içç$çmçáHlçlçç ~
çÆMçjçívççmçççÆ#çpç$çáCççb ûççÇJçç³çç½çççÆHç náC[vçcçd ~~
YçíomlççíoççÆlç&jç#çíHççí cççín½çç³ççmç SJç ®ç ~
SJçbçÆJçOçççÆvç ©HçççÆCç kçÀjçíçÆlç kçáÀçÆHçlççeçÆvçuç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/20-23)
o Jççlç ÒçkçÀçíHç mçí nmlç-HççoççÆo DçJç³çJççíb cçíb mçbkçÀçí®ç GlHçVç nçílçç
nÌ ~
o DçJç³çJç kçÀçÇ çƬçÀ³ççDççíb cçíb mlçcYç (©kçÀd pççvçç) GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççqmLç-HçJç&mçbçÆOç YçíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o nmlç-Hçço-Hç=<þ-çÆMçj DçççÆo mçbçÆOç mLççvççíb cçíb ûçn (pçKçæ[vç)
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o jçíiççÇ uçbiçæ[lçí (Kçbpç)®çuçvçí uçiçlçç nÌ ³çç uçáuçç (Hççbiçáu³ç) nçí
pççlçç nÌ ~
o Hç=<þJçbMç cçíb Jç¬çÀlçç (kçáÀypç) DççlççÇ nÌ ~
o mçJçç&biçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá içYç&-Mçá¬çÀ-jpç vççMç kçÀjlçç nÌ ~
o DçJç³çJççíb cçíb mHçvovç, SJçb içç$çmçáHlçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆMçj-vççmçç-vçí$ç-pç$çá-ûççÇJçç DçççÆo DçJç³çJççíb kçíÀ kçÀç³ç& kçÀçÇ (náC[vç)
kçÀç³ç& nççÆvç nçílççÇ nÌ ~
o DçbiçYçío, lççío, Jçíovçç, Dçç#çíHç, cççín, Dçç³ççmç (LçkçÀçJçì),
jçícçn<ç&, ÒçuççHç, DççÆvçêlçç DçççÆo DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí GlHçVç nçílçí nÌ ~
nílçámLççvç çÆJçMçí<çç®®ç YçJçíod jçíiççÆJçMçí<çkç=Àlçd ~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 24)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí mLççvç DççÌj nílçÓ çÆJççÆYçVçlçç kçíÀ Dçvçámççj çÆJççÆYçVç
ÒçkçÀçj kçíÀ jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~ Jççlç oçí<ç Dçiçj ®çuç içáCç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç
nçíkçÀj kçÀçí<þ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ, lççí Dççb$ç kçÀç #ççíYç kçÀjkçíÀ
DççÆlçmççj GlHçVç kçÀj mçkçÀlçç nÌ ~ ©#ç içáCç mçí Dçiçj ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj
Dççb$ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ, lççí cçuççJçäbYç GlHçVç kçÀj mçkçÀlçç nÌ~
Fmç lçjn içáCç DççÌj nílçÓ kçíÀ Dçvçámççj SkçÀ nçÇ mLççvç cçíb Dçuçiç-Dçuçiç
çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí mçkçÀlçí nÌ ~ mLççvç yçouçvçí mçí, pçÌmçí - çÆMçj: cçíb
141 Dr. A. S. Dudhamal
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç lççí çÆMçj:MçÓuç, mçbçÆOç cçíb mçbçÆOçMçÓuç-ûçn DçççÆo ÒçkçÀçj mçí
mLççvç çÆJçMçí<ç vçámççj çÆJççÆYçVç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
mçJçç&biçiçlç kçáÀçÆHçlç Jççlç :-
mçJçç&²kçáÀçÆHçlçí Jççlçí içç$çmHçáÀjCçYç¡çvçí ~~
JçíovçççÆYç: HçjçÇlç½ç mHçáÀìvlççÇJççm³ç mçvOç³ç: ~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 25)
içç$ç-mHçáÀjCç, DçbiçYçbpçvç, mçJçç&biç MçÓuçççÆOçkçw³ç, mçbçÆOç-YçíovçJçlç
Jçíovçç ³çí uç#çCç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mçJçç&biçiçlç nçívçí mçí GlHçVç nçílçí nÌ ~
DççcççMç³çmLç Jççlç :-
ËVçççÆYçHççéççí&oj©kçwlç=<CççíÃçjçÆJçmçÓçÆ®çkçÀç: ~~
kçÀçmç: kçÀCþçm³çMççí<ç½ç éççmç½ççcççMç³ççqmLçlçí ~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 27)
DççcççMç³çí lç=[dJçcçLçáéççmçkçÀçmççÆJçmçáçÆ®çkçÀç: ~~
kçÀCþçíHçjçíOçcçáÃçjçvçd J³ççOççÇvçÓOJç& ®ç vçççÆYçlç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 8)
Jçç³çájçcççMç³çí ¬çáÀ×MsÐçç&oçÇvçd kçáÀ©lçí içoçvçd~
cççínb cçÓ®sç& çÆHçHççmççb ®ç Ëodûçnb Hççéç&Jçíovççcçd ~
(DçççÆo Mçyoçlçd ©pç: Hççéççí&ojËlmlçcYçlççíoççÆokçÀç
ûççÔ³çç:, DçLçJçç TOJç&içjkçwlççÆHçÊçççÆokçÀç:~)
(mçá. çÆvç. 1/22)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlçoçí<ç kçÀç DççcççMç³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç nçívçí mçí kçÀCþ
DççÌj cçáKç cçíb Mççí<ç, sçÆo&, Hççéç&-Ëo³ç-Goj DçççÆo mLççvççíb cçíb
MçÓuç-mlçbYç-lççío-YçíoJçlçd Jçíovçç, cççín, cçÓ®sç&, lç=<Cçç, GÃçj
yççnáu³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o TOJç&içlç nçíkçÀj çÆJçmçÓçÆ®çkçÀç, éççmç, kçÀçmç, Ëodûçn, Hççéç&MçÓuç,
jkçwlççÆHçÊç DçççÆo çÆJçkçÀçjçíb kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
kçÀçí<þççÆÞçlç Jççlç :-
lç$ç kçÀçí<þççÆÞçlçí oáäí çÆvçûçnçí cçÓ$çJç®ç&mççí:~~
yç´IvçËêçíiçiçáucççMç&:Hççéç&MçÓuçb ®ç cçç©lçí ~
( ®ç. çÆ®ç. 28/24)
kçÀçí<þ cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ cçuç-cçÓ$ç kçÀç DçJçjçíOç
GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ Fmç DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíçÆHçlç náS Jçç³çá mçí yç´Ivç,
Ëêçíiç, içáucç, DçMç& SJçb Hççéç&MçÓuç DçççÆo çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
HçkçwJççMç³çmLç Jççlç :-
HçkçwJççMç³çmLççíev$çkçÓÀpçb MçÓuççìçíHççÌ kçÀjçíçÆlç ®ç ~~
kç=À®s^cçÓ$çHçájçÇ<çlJçcççvççnb çÆ$çkçÀJçíovççcçd ~ (®ç. çÆ®ç. 28/ 28)
lç$ç HçkçwJççMç³çí ¬çáÀ×: MçÓuççvççnçv$çkçÓÀpçvçcçd ~
cçuçjçíOççMcçJçOcçç&Mç&çqm$çkçÀHç=<þkçÀìçÇûçncçd ~~
Rog Nidan-
kçÀjçíl³çOçjkçÀç³çí ®ç lççbmlççvçd kç=À®s^çvçáHçêJççvçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 6-7)
HçkçwJççMç³çmLççíev$çkçÓÀpçb MçÓuçb vççYççÇ kçÀjçíçÆlç ®ç~
kç=À®s^cçÓ$çHçájçÇ<çlJçcççvççnb çÆ$çkçÀJçíovççcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/24)
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç HçkçwJççMç³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ GojMçÓuç,
DççìçíHç, Dççv$çkçábÀpçvç, cçuççJçjçíOç, cçuççMcçlçç (ûçbçÆLçuç cçuç ÒçJç=ÊççÇ),
çÆ$çkçÀ-Hç=<þ-kçÀìçÇ ûçn SJçb Jçíovçç, mçkçÀä cçÓ$ç-cçuç ÒçJç=ÊççÇ, Dççvççn
DçççÆo uç#çCççíb kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
içáoiçlç Jççlç :-
ûçnçíçÆJçCcçÓ$çJççlççvççb MçÓuççOcççvççMcçMçkç&Àjç: ~~
pç«çí©çÆ$çkçÀHççlHç=<þjçíiçMççí<ççÌ içáoçqmLçlçí ~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 26)
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç içáo cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ cçuç, cçÓ$ç DççÌj
DçOççíJççlç Fvçcçíb DçJçjçíOç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
GojMçÓuç, DççOcççvç, DçMcçjçÇ GlHçVç nçívçç, pçbIçç, T©, çÆ$çkçÀ, Hçço
DççÌj Hç=<þ Fvçcçíb MççíLç, Jçíovçç lçLçç Mççí<ç GlHçVç nçívçç ³çí içáoiçlç Jççlç kçíÀ
Dçv³ç uç#çCç nÌ~
Þççí$çççÆoiçlç Jççlç :-
Þççí$çççÆoçq<Jççqvê³çJçOçb kçáÀ³çç&od mçcççÇjCç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 29)
Þççí$çççÆoçq<Jççqvê³çJçOçb ........ ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 9)
Þççí$çççÆoçq<JççqvêJçOçb kçáÀ³çç&lçd ¬çáÀ×: mçcççÇjCç:~~
(mçá. çÆvç. 1/24)
kçÀCç&, vçí$ç, vççmçç, lJç®çç, çÆpç»ç Fvç HççB®ç %ççvçíbçÆê³ççíb cçíb pçyç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá çqmLçlç nçí pççlççÇ nÌ, lçyç Fvç mçYççÇ Fçqvê³ççíb kçíÀ kçÀç³ççí&b kçÀçÇ
nççÆvç nçí pççlççÇ nÌ, çÆpçmçí Fçqvê³çJçOç kçÀnlçí nÌ~
yçççÆOç³ç& :-
³çoç MçyoJçnb ñççílççí Jçç³çájçJç=l³ç çÆlç<þçÆlç ~
Mçá×: Muçí<cçççqvJçlççí JççeçÆHç yçççÆOç³ç¥ lçívç pçç³çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 83)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç DçkçíÀuçí ³çç kçÀHçÀ mçí mçb³çákçwlç nçíkçÀj MçyoJçn ñççílçmç cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ yçççÆOç³ç& çÆJçkçÀçj kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ Fmçcçíb ©iCç
kçÀçÇ ÞçJçCçMççqkçwlç kçÀcç nçílççÇ nÌ, ³çç vçä pççí pççlççÇ nÌ ~
kçÀCç&MçÓuç :-
nvçáMç±çÆMçjçíûççÇJçb ³çm³ç çÆYçvoçÆVçJçççÆvçuç: ~
kçÀCç&³ççí: kçáÀ©lçí MçÓuçb kçÀCç&MçÓuçb lço᮳çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 84)
142 Dr. A. S. Dudhamal
 ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçíÀ kçÀçjCç nvçá, MçbKç, çÆMçj, ûççÇJçç lçLçç kçÀCç& Fvç
mLççvççíb cçíb GlHçVç náS MçÓuç kçÀçí kçÀCç&MçÓuç kçÀnlçí nÌ ~
cçÓkçÀ (Aphasia), çÆcççqvcçvç (Nasal twang) DççÌj
içodiço (Stammering):-
DççJç=l³ç mçkçÀHçÀçí Jçç³çáOç&cçvççÇ: MçyoJçççÆnvççÇ: ~
vçjçvçd kçÀjçíl³ççƬçÀ³çkçÀçvcçÓkçÀçÆcççqvcçCçiçodiçoçvçd ~~
( mçá. çÆvç. 1/85)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀHçÀ mçí mçb³çákçwlç nçíkçÀj MçyoJçççÆnvççÇ Oçcçvççdzççíb cçíb
DççJç=Êç nçí pççlççÇ nÌ ~ Fmç kçÀçjCç JççCççÇ cçíb çÆJççÆYçVç ÒçkçÀçj kçíÀ çÆJçkçÀçj
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dçiçj Mçyo G®®ççjCç kçÀç DçYççJç nçílçç nÌ, lççí Gmçí cçÓkçÀlJç
kçÀnlçí nÌ ~
o DçvçávçççÆmçkçÀ mJçj çÆvçkçÀuçlçí nçí lççí, Gmçí çÆcççqvcçvç kçÀnlçí nÌ ~
o yççíuçlçí mçcç³ç kçáÀs Mçyoçíb kçÀç G®®ççjCç nçílçç vçnçÇb, DçJ³çkçwlçlçç
jnlççÇ nÌ, lççí Gmçí içodiço kçÀnlçí nÌ ~
lJçkçwiçlç Jççlç :-
lJçûçá#çç mHçáÀçÆìlçç mçáHlçç kç=ÀMçç kç=À<Cçç ®ç lçáÐçlçí ~
Dççlçv³çlçí mçjçiçç ®ç HçJç&©kçÀd lJççqkçwmLçlçíeçÆvçuçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/ 30)
......lJççÆ®ç mHçáÀìvç©#çlçí ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 9)
JçÌJçC³ç& mHçáÀjCçb jçÌ#³çb mçáçqHlçb ®çácçá®çácçç³çvçcçd ~
lJçkçwmLççí çÆvçmlççíovçb kçáÀ³çç&lçd lJçiYçíob HççÆjHççíìvçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/25)
o lJç®çç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçÀç mLççvçmçbÞç³ç nçívçí mçí lJç®çç cçíb
©#çlçç, JçÌJçC³ç&, kçÀçM³ç&, kçÀç<C³ç&, mHçáÀjCç, mHçáÀìvç, mçáçqHlç,
lççíoJçlç Jçíovçç, çÆ®çcççÆ®çcçç³çvç, HççìvçJçlç (lJç®çç HçÀìvçí pçÌmççÇ)
Jçíovçç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o l®ç®çç cçíb lçvççJç nçílçç nÌ DççÌj Dççjkçwlçlçç nçí pççlççÇ nÌ ~
o HçJç&mçbçÆOç³ççíb cçíb JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
³çí lJç®ççiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ uç#çCç nÌ ~
jkçwlçiçlç Jççlç :-
©pççmlççÇJç´ç mçmçvlççHçç JçÌJçC³ç¥ kç=ÀMçlççe©çÆ®ç: ~
içç$çí ®çç©bçÆ<ç Yçákçwlçm³ç mlçcYç½ççmç=iiçlçíeçÆvçuçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/31 )
Jç´Cççb½ç jkçwlçiççí............~ (mçá. çÆvç. 1/26)
mçJçç&biçiçlç lççÇJç´ JçíovççSB, JçÌJçC³ç&, kç=ÀMçlçç, Dç©çÆ®ç, mçJçç&biçiçlç
çÆHççÆìkçÀç, mlçcYç, Jç´Cç DçççÆo uç#çCç jkçwlçiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mçí GlHçVç
nçílçí nÌ~
Rog Nidan-
cççbmç-cçíoçíiçlç Jççlç :-
içáJç&²b lçáÐçlçíel³çLç¥ oC[cçáçÆänlçb lçLçç ~
mç©kçÀd ÞççÆcçlçcçl³çLç¥ cççbmçcçíoçíiçlçíeçÆvçuçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/32 )
cççbmçcçíoçíiçlççí ûçvLççÇmlççío{îççvçd kçÀkç&ÀMççvçd Þçcçcçd ~
içáJç&² ®çççÆlç©kçwmlçyOçb cçáçÆäoC[nlççíHçcçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/11)
... ûçvLççÇvçd mçMçÓuççvçd cççbmçmçbçÆÞçlç: ~
lçLçç cçío:çÆÞçlç: kçáÀ³çç&od ûçvLççÇvcçvo©pççíeJç´Cççívçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/26)
cççbmçiçlç lçLçç cçíoiçlç Jççlç mçí MçjçÇj iççÌjJç, lççíoJçlç Jçíovçç, [b[çíb
³çç cçáçÆù³ççíb mçí cççjvçí pçÌmççÇ Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ MçjçÇj cçíb LçkçÀçJçì
(ÞççÆcçlç) Dçç pççlççÇ nÌ ~
Fvç uç#çCççíb kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç JççiYçì DççÌj mçáÞçálç vçí cççbmçiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç
Jçç³çá mçí Jçíovçç ³çákçwlç ûççqvLç GlHçVç nçívçç DççÌj cçío çqmLçlç çÆJçkç=Àlç Jççlç mçí
Jç´Cç jçÆnlç DççÌj DçuHç Jçíovçç JççuççÇ ûççqvLç³ççB HçÌoç nçívçç kçÀnç nÌ ~
DççqmLçiçlç Jççlç :-
YçíoçíçqmLçHçJç&Cççb mççqvOçMçÓuçb cççbmçyçuç#ç³ç: ~
(®ç. çÆ®ç. 28/33 )
DççqmLçmLç: mççqkçwLçmvO³ççqmLçMçÓuçb lççÇJç´b yçuç#ç³çcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 12)
DççqmLçMççí<çb ÒçYçíob ®ç kçáÀ³çç&®sÓuçb ®ç lççq®s^lç: ~~
(mçá. çÆvç. 1/28)
DççqmLçiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí mççqkçwLç-mççqvOç- DççqmLç mLççvççíb lççÇJç´
Jçíovçç, yçuç#ç³ç, DççqmLçMççí<ç, DççqmLç-ÒçYçío ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
cçppççiçlç Jççlç :-
DçmJçHvç: mçvlçlçç ©kçÀd ®ç cçppçççqmLçkçáÀçÆHçlçíeçÆ vçuçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/33)
cçppçmLççíeçqmLç<çá mççÌçÆ<ç³ç&cçmJçHvçb mçvlçlççb ©pçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 12)
lçLçç cçppçiçlçí ©kçÀd ®ç vç kçÀoççÆ®çlçd ÒçMççc³ççÆlç ~
(mçá. çÆvç. 1/29)
cçppççiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí mçblçlç ©kçÀd DçLçç&lç kçÀYççÇ vç Mççblç nçívçí
JççuççÇ Jçíovçç, DççqmLç mççÌçÆ<ç³ç&, DççÆvçêç ³çí uç#çCç HçÌoç nçílçí nÌ~
Mçá¬çÀiçlç Jççlç :-
çÆ#çÒçb cçágççÆlç yçOvçççÆlç Mçá¬çbÀ içYç&cçLçççÆHç Jçç ~
çÆJçkç=ÀçÆlçb pçvç³çí®®çççÆHç Mçá¬çÀmLç: kçáÀçÆHçlççíeçÆvçuç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/34)
143 Dr. A. S. Dudhamal
 Mçá¬çÀm³ç MççÇIç´cçálmçiç&b mç²b çÆJçkç=ÀçÆlçcçíJç Jçç ~
lçÜÃYç&m³ç Mçá¬çÀmLç: ....~~ (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 13)
DçÒçJç=çÆÊç: ÒçJç=çÆÊçJçç& çÆJçkç=Àlçç Mçá¬çÀiçíeçÆvçuçí ~~
(mçá. çÆvç. 1/29)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç Mçá¬çÀiçlç nçívçí mçí çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o cçÌLçávç kçÀjvçí kçíÀ yçço Mçá¬çÀ kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç vçnçÇb nçílççÇ~
o DççÆlç MççÇIç´lçç mçí ³çç DççÆlçcçvolçç mçí Mçá¬çÀ ÒçJç=Êç nçí pççlçç nÌ~
o Mçá¬çÀ cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ûççÆLçlç DççÌj JçÌJçC³ç& ³çákçwlç Mçá¬çÀ GlHçVç nçílçç nÌ~
çÆmçjçiçlç Jççlç :-
MçjçÇjb cçvo©kçÀdMççíHçbÀ Mçá<³ççÆlç mHçbolçí lçLçç ~
mçáHlççmlçvJ³ççí cçnl³ççí Jçç çÆmçjç Jççlçí çÆmçjçiçlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/36)
......çÆmçjçmJççOcççvççÆjkçwlçlçí ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 13)
kçáÀ³çç&çq®sjçiçlç: MçÓuçb çÆMçjçkçáÀgçvçHçÓjCçcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/27)
çÆmçjçiçlç Jççlç mçí MçjçÇj cçíb cçbo Jçíovçç, MççíLç, çÆmçjçOcççvç, Mçáuç,
mçáHlçlçç, çÆmçjçmçbkçÀçí®ç (çÆmçjçlçvçálJç) DççÌj çÆmçjçHçájCç (çÆmçjç cçnlçç) ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
mvçç³çáiçlç Jççlç :-
yççÔ³ççY³çvlçjcçç³ççcçb Kççquuçb kçáÀypçlcçíJç ®ç ~
mçJçç&²ÌkçÀç²jçíiççb½ç kçáÀ³çç&lçd mvçç³çáiçlççíeçÆvçuç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/35)
lçlmLç:mvççJççqmLçlç: kçáÀ³çç&odiç=Oç´m³çç³ççcçkçáÀypçlçç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 13)
mvçç³çáÒççHlç: mlçcYçkçÀcHççÌ MçÓuçcçç#çíHçCçb lçLçç ~~
(mçá. çÆvç. 1/27)
mvçç³çáiçlç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mçí mlçcYç, MçÓuç, Dçç#çíHçCç, ûçOç=çÆmç,
yççÆnjç³ççcç, DçY³çvlçjç³ççcç, Kççquuç DççÌj kçáÀypçlçç, mçJçç&biçJççlç lçLçç
SkçÀçbiçJççlç DçççÆo jçíiç GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
mççqvOçiçlç Jççlç :-
JççlçHçÓCç&¢çÆlçmHçMç¥ MççíHçbÀ mççqvOçiçlççíeçÆvçuç: ~~
ÒçmççjCççkçáÀgçvçlç³ççí: ÒçJç=çÆÊçb ®ç mçJçíovççcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 28/37), (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 14)
nçqvlç mççqvOçiçlç: mçvOççÇvçd MçÓuçMççíHçÀçÌ kçÀjçíçÆlç ®ç ~
(mçá. çÆvç. 1/28)
mçbçÆOçiçlç Jçç³çá mçí JççlçHçÓCç&¢çÆlç mHçMç& (Jçç³çá Yçjí náSí ®çcçæ[í kçíÀ LçÌuççÇ
mçcççvç mHçMç& ), mçbçÆOçMççíLç, DççbkçáÀ®çCç-ÒçmççjCçççÆo mçbçÆOç çƬçÀ³çç kçÀjlçí
Rog Nidan-
mçcç³ç Jçíovçç GlHçVç nçívçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
GHçíçÆ#çlç Jçç³çá kçíÀ mççJç&oÌçÆnkçÀ HççÆjCççcç:-
nmlçHççoçÆMçjçíOççlçbÓmlçLçç mçgçjçÆlç ¬çÀcççlçd ~
J³ççHvçá³ççÜçeçÆKçuçb oínb Jçç³çá: mçJç&içlççí vç=Cççcçd ~~
mlçcYçvçç#çíHçCçmJççHçMççíHçÀMçÓuçççÆvç mçJç&iç: ~
mLççvçí<çÓkçwlçí<çá mççqccçÞçç: kçáÀ©lçí ©pç: ~~
kçáÀ³çç&oJç³çJçÒççHlççí cçç©lçmlJççÆcçlççvçd içoçvçd ~
(mçá. çÆvç. 1/ 30-31)
o SkçÀçbiçJççlç lçLçç Oççlçáiçlç Jççlç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí mçí ³çn
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá ¬çÀcçMç: mçJçç&biçiçlç lçLçç mçJç&Oççlçáiçlç nçí mçkçÀlçç
nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí mçí Jçn nmlç, Hçço, çÆMçj lçLçç
OççlçáDççíb cçíb ¬çÀcçMç: mçb®çççÆjlç nçí pççlçç nÌ ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ nçívçí Hçj Jçn mççJç&oÌçÆnkçÀ mlçcYç, Dçç#çíHç, mJççHç,
MççíLç lçLçç MçÓuç GlHçVç kçÀj oílçç nÌ ~
o mLççvççvlçj içcçvç mçí JçnçB çqmLçlç Dçv³ç oçí<ççíb (kçÀHçÀ ³çç çÆHçÊç )
kçíÀ mççLç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçbmç=ä nçí pççS lççí GvçkçíÀ uç#çCç YççÇ
ÒçkçÀì kçÀjlçç nÌ ~
Fmç lçjn mçí MçjçÇj kçíÀ çÆJççÆYçVç DçJç³çJççíb cçíb Jçç³çá kçÀç mLççvçmçbÞç³ç
nçívçí Hçj Jçn Gmç mLççvç kçíÀ Dçvçámççj çÆJççÆYçVç ÒçkçÀçj kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç
kçÀjlçç nÌ ~
Dçç#çíHçkçÀ jçíiç :-
³çoç lçá OçcçvççÇ: mçJçç&: kçÓÀçÆHçlççíeY³çíçÆlç cçç©lç: ~~
lçoççÆ#çHçl³ççMçá cçnácçá&náoí¥nb cçáná½çj:~
cçánácçá&námlçoç#çíHççoç#çíHççoç#çíHçkçÀ FçÆlç mcç=lç: ~
(mçá. çÆvç. 1/51)
®çuç içáCç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç, MçjçÇj kçíÀ mçYççÇ OçcççÆvç³ççíb cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjvçí Hçj MççÇIç´ iççÆlç mçí mçJçç&biç cçíb yççj-yççj Dçç#çíHç GlHçVç
kçÀjlçç nÌ~ oín cçíb yççj-yççj Dçç#çíHç GlHçVç nçívçí mçí Fmçí Dçç#çíHçkçÀ kçÀnlçí
nÌ~
DçççÆ#çHççÆlç oínb nml³çç©{Hçá©<çm³çíJç içç$çb ®ççuç³ççÆlç ~
cçOçákçÀçí<ç
nçLççÇ Hçj yçÌæ{kçÀj mçJççjçÇ kçÀjvçí Hçj çÆpçmç lçjn PçìkçíÀ oíkçÀj MçjçÇj
çÆnuçlçç nÌ, GmççÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ nçuç®ççuç ©iCç kçíÀ MçjçÇj kçÀçÇ Dçç#çíHçkçÀ cçíb
çÆoKççF& oílççÇ nÌ ~
DçHçlççvçkçÀ :-
mççíeHçlççvçkçÀmçb%ççí ³ç: Hççlç³çl³çvlçjçevlçjç~
(mçá. çÆvç. 1/52)
144 Dr. A. S. Dudhamal
 ³ç Dçç#çíHçkçÀçí evlçjçevlçjç Hççlç³ççÆlç mççíeHçlççvçkçÀ: ~
Dçç#çíHçkçÀ cçíb pçyç Dçç#çíHç ©kçÀ-©kçÀ kçÀj Dççlçí nÌ, lçyç Gmçí
DçHçlççvçkçÀ kçÀnç pççlçç nÌ~ ³çn Dçç#çíHçkçÀ kçÀç nçÇ Yçío nÌ~
oC[çHçlççvçkçÀ :-
kçÀHçÀççqvJçlççí Yç=Mçb Jçç³çmlççmJçíJç ³ççÆo çÆlç<þçÆlç ~~
mç oC[Jçlçd mlçcYç³ççÆlç kç=À®s^çí oC[çHçlççvçkçÀ: ~
(mçá. çÆvç. 1/53)
o ³çn DçHçlççvçkçÀ kçÀç nçÇ Yçío nÌ ~ kçÀHçÀ mçí mçb³çákçwlç nçíkçÀj
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçYççÇ OçcççÆvç³ççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ MçjçÇj
kçÀçí oC[ kçÀçÇ lçjn kçÀþçíj yçvçç oílçç nÌ ~
o MçjçÇj cçíb oCæ[ kçíÀ mçcççvç kçÀþçíjlçç GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí
oCæ[çHçlççvçkçÀ kçÀnlçí nÌ~
o ³çn çÆJçkçÀçj kçÀämççO³ç nÌ~
DçHçlçv$çkçÀ :-
DçOç: ÒççÆlçnlççí Jçç³çáJç´pçVçáOJç& ËoççÆÞçlçç: ~~
vçç[çÇ: ÒççÆJçM³ç Ëo³çb çÆMçj: Mç¹çÌ ®ç HççÇ[³çvçd ~
DçççÆ#çHçílHççqjlççí içç$çb MçvçáJç&®®ççm³ç vççcç³çílçd ~~
kç=À®s^çoá®sdJççÆmççÆlçmlçyOçñçmlçcççÇçÆuçlç¢kçwlçlç: ~
kçÀHççílç FJç kçÓÀpçí®®ç çÆvç:mçb%ç: mççíeHçv$çkçÀ: ~~
mç SJç ®ççHçlççvççK³ççí cçákçwlç lçá cç©lçç ËçÆo ~
DçMvçáJççÇlç cçáná: mJççmL³çb cçánámçjmJççmL³çcççJç=lçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 18-20)
Jçç³çá©OJç¥ Jç´pçílçd mLççvççlçd kçáÀçÆHçlççí Ëo³çb çÆMçj: ~
Mç±çÌ ®ç HççÇ[³çl³ç²çv³çççÆ#çHçíVçcç³çí®®ç mç: ~~
çÆvçcççÇçÆuçlçç#ççí çÆvç½çí<ì: mlçyOçç#ççí JççeçÆHç kçÓÀpççÆlç ~
çÆvç©®sdJççmççíeLç Jçç kç=À®s^çoá®sdJçm³ççVçä®çílçvç:~~
mJçmLç: m³ççodOç=o³çí cçákçwlçí Ô³ççJç=lçí lçá ÒçcçáÔ³ççÆlç ~
kçÀHçÀççqvJçlçívç Jççlçívç %çí³ç S<ççíeHçlçv$çkçÀ: ~~
(mçá. çÆvç. 1/64-66)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá TOJç&iççcççÇ nçíkçÀj Ëo³ç, çÆMçj lçLçç MçbKç ÒçoíMç
kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjlççÇ nÌ lççí nmlç-HççoççÆo Dçbiççíb cçíb Dçç#çíHç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
o jçíiççÇ nmlç-Hçço DçççÆo kçÀçí MçjçÇj cçO³ç kçÀçÇ Dççíj mçbkçáÀçÆ®çlç kçÀj
uçílçç nÌ ~
o vçí$ç mlçyOçlçç SJçb çÆvççÆcçuçvçlçç, kçÀCþkçáÀpçvç, éççmçkçÀälçç,
mçb%ççvççMç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o pçyç Jçç³çá Ëo³ç mçí cçákçwlç nçílççÇ nÌ lççí ®çílçvçç çÆHçíÀj mçí pççiç=lç
nçílççÇ nÌ DççÌj ©iCç mJçmLç nçí pççlçç nÌ ~
Rog Nidan-
o çÆHçÀj mçí pçyç kçÀHçÀ³çákçwlç Jçç³çá Ëo³ç kçÀçí DççJç=lç kçÀjlççÇ nÌ, lççí çÆHçÀj
mçí ³çí uç#çCç HçÌoç nçí pççlçí nÌ ~
o Fmç lçjn Dçç#çíHç kçíÀ Jçíiç DçHçlçv$çkçÀ cçíb Dççlçí jnlçí nÌ ~
DçHçlçv$çkçÀ kçÀçÇ DçmççO³ç DçJçmLçç:-
içYç&HççlçmçcçálHçVç MççíçÆCçlçççÆlçñçJççíçqlLçlç: ~
DççÆYçIççlçmçcçálLç½ç oáçƽççÆkçÀlm³çlçcççí çÆn mç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 21)
içYç&HççlçmçcçálHçVç MççíçÆCçlçççÆlçñçJçç®®ç ³ç: ~
DççÆYçIççlççÆvççÆcçÊç½ç vç çÆmç×îçl³çHçlççvçkçÀ: ~~
(mçá. çÆvç. 1/59)
o içYç&Hççlç, Dçl³çççÆOçkçÀ jkçwlçñççJç SJçb DççIççlç kçí À kçÀçjCç GlHçVç
náDçç DçHçlçv$çkçÀ jçíiç kçÀämççO³ç ³çç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o mçáÞçálç kçíÀ Dçvçámççj DçHçlçv$çkçÀ DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
nvçáûçn:-
nvçáûçnmlçoçel³çLç¥ mççíeVçb kç=À®s^ççÆVç<çíJçlçí ~~
(mçá. çÆvç. 1/53)
o oC[çHçlççvçkçÀ nçívçí mçí ³çç mJçlçb$ç ©Hç mçí nvçámçbçÆOç cçíb ûçn HçÌoç
nçílçç nÌ, lççí Gmçí nvçáûçn kçÀnlçí nÌ ~
o nvçáûçn nçívçí mçí nvçámçbçÆOç kçÀçÇ çƬçÀ³çç nççÆvç nçí pççlççÇ nÌ ~
OçvçámlçcYç :-
Oçvçámlçáu³çb vçcçíÐçmlçá mç Oçvçá:mlçcYçmçb%çkçÀ: ~
(mçá. çÆvç. 1/54)
cçvçá<³ç kçÀç MçjçÇj Oçvçá<³ç kçÀçÇ lçjn cçjçíæ[ pççlçç nÌ, lçyç Gmçí
OçvçámlçcYç kçÀnlçí nÌ~ FmçkçíÀ oçí ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
o MçjçÇj pçyç Dçvoj kçÀçÇ Dççíj cççíæ[lçç nÌ, lçyç Gmçí
DççY³çvlçjç³ççcç kçÀnlçí nÌ ~
o yççnj kçÀçÇ Dççíj pçyç cççíæ[lçç nÌ lçyç Gmçí yççÔ³çç³ççcç kçÀnlçí nÌ~
DççY³çvlçjç³ççcç :-
Dç²áuççÇiçáuHçÀpçþjËÜ#ççíiçuçmçbçÆÞçlç: ~~
mvçç³çáÒçlççvçcççÆvçuççí ³çoçeeçÆ#çHççÆlç JçíiçJççvçd ~
çÆJçäyOçç#ç: mlçyOçnvçáYç&ivçHççéç&: kçÀHçbÀ Jçcçvçd~~
DçY³çvlçjb OçvçáçÆjJç ³çoç vçcççÆlç cççvçJç:~
lçoçem³ççY³çvlçjç³ççcçb kçáÀ©lçí cçç©lççí yçuççÇ~~
(mçá. çÆvç. 1/54-56)
cçv³çímçbmlçY³ç Jççlççíevlçjç³ç®svçd Oçcçvççdzç&oç ~
J³ççHvççíçÆlç mçkçÀuçb oínb pç$çájç³çc³çlçí lçoç ~~
DçvlçOç&vçáçÆjJçç²b ®ç JçíiçÌ: mlçcYçb ®ç vçí$ç³ççí: ~
kçÀjçíçÆlç pç=cYççb oMçvçb oMçvççvççb kçÀHçÀçíÜcçcçd ~~
145 Dr. A. S. Dudhamal
 Hççéç&³ççí&Jçíovçç Jççkçw³çnvçáHç=<þçÆMçjçíûçncçd ~
Dçvlçjç³ççcçd Fl³çí<ç .......~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 22-24)
o Dçl³çççÆOçkçÀ lççÇJç´ iççÆlç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç DçbiçáuççÇ, içáuHçÀ,
pçþj, Ëo³ç, Jç#ç DççÌj içuç Fvç mLççvççíb cçíb mLççvçmçbçÆÞçlç
nçíkçÀj mvçç³çáÒçlççvççíb cçíb yçuçHçÓJç&kçÀ yççj-yççj mçbkçÀçí®ç GlHçVç
kçÀjkçíÀ DçY³çvlçj Dçç³ççcç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o FmçkçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb DççBKçí çqmLçj nçí pççlççÇ nÌ~
o nvçámçbçÆOç cçíb mlçyOçlçç, HçMçá&kçÀçYçivç, DççÌj kçÀHçÀ³çákçwlç sçÆo&
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o MçjçÇj DçY³çvlçjlç: Oçvçá<³ç kçÀçÇ YççBçÆlç cççíæ[ pççlçç nÌ ~
yççÔ³çç³ççcç :-
yççÔ³çmvçç³çáÒçlççvçmLççí yççÔ³çç³ççcçb kçÀjçíçÆlç ®ç ~
lçcçmççO³çb yçáOçç: ÒççnáJç&#ç: kçÀìîçÓ©Yç¡çvçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/57)
........yççÔ³çç³ççcç½ç lççÆÜOç: ~
oínm³ç yççÆnjç³ççcççlçd Hç=<þlççí vççdzçlçí çÆMçj: ~
Gj½ççíçql#çH³çlçí lç$ç kçÀvOçjç ®ççJçcç=Ðçlçí ~~
ovlçí<Jççm³çí ®ç JçÌJçC³ç¥ ÒçmJçío: ñçmlçiçç$çlçç ~
yççÔ³çç³ççcçb Oçvçá<kçÀcYçb yç´áJçlçí JçíçÆiçvçb ®ç lçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 24-26)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç yççÔ³ç mvçç³çá Òçlççvççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ MçjçÇj kçÀçí
yççnj kçÀçÇ Dççíj Oçvçá<³ç kçíÀ mçcççvç cççíæ[ oílçç nÌ, lçyç Gmçí yççÔ³çç³ççcç
kçÀnlçí nÌ~
yççÔ³çç³ççcç Jç#ç, kçÀçÆì DççÌj T© Fvç mLççvççíb cçíb Yçivç GlHçVç nçívçí
mçí DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ~
Dçç#çíHçkçÀ kçíÀ ÒçkçÀçj :-
kçÀHçÀçÆHçÊçççqvJçlççí Jçç³çáJçç&³çájíJç ®ç kçíÀJçuç: ~
kçáÀ³çç&oç#çíHçkçbÀ lJçv³çb ®çlçáLç&cççÆYçIççlçpçcçd~
(mçá. çÆvç. 1/58)
Dçç#çíHçkçÀ kçíÀ çÆvçcvç ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
1)kçÀHçÀççqvJçlç 2)çÆHçÊçççqvJçlç 3)kçíÀJçuçJççlçkç=Àlç 4)DççÆYçIççlçpç
DçHçlççvçkçÀ kçíÀ ÒçkçÀçj:-
mç SJçb DçHçlççvçkçÀçqm$çOçç oC[çHçlççvçkçÀ:, Dçvlçjç³ççcç,
yççÆnjç³ççcç½ç ~ ([unCç çÆìkçÀç)
DçHçlççvçkçÀ jçíiç kçíÀ çÆvçcvç lççÇvç Yçío nçílçí nÌ~
1)oC[çHçlççvçkçÀ 2)Dçvlçjç³ççcç 3)yççÆnjç³ççcç
Rog Nidan-
Dçç#çíHçkçÀ kçíÀ DçmççO³ç DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
içYç&HççlçmçcçálHçVç: MççíçÆCçlçççÆlçñçJççíçqlLçlç: ~
DççÆYçIççlçmçcçálLç½ç oáçƽççÆkçÀlm³çlçcççí çÆn mç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 21)
içYç&Hççlç çÆvççÆcçÊç½ç MççíçÆCçlçççÆlçñçJçç®®ç ³ç: ~
DççÆYçIççlççÆvççÆcçÊç½ç vç çÆmçO³çl³çHçlççvçkçÀ: ~~
(mçá. çÆvç. 1/59)
o içYç&Hççlç, DççÆlçjkçwlçñççJç, SJçb DççÆYçIççlç Fvç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç
Dçç#çíHçkçÀ DçmççO³ç nçílçç nÌ~
Jç´Cçç³ççcç :-
Jç´Cçb cçcçç&çÆÞçlçb ÒççH³çb mçcççÇjCççlçd ~
J³çç³ç®sçqvlç lçvçáb oçí<çç: mçJçç&cççHççocçmlçkçÀcçd ~~
lç=<³çlç: HççC[áiçç$çm³ç Jç´Cçç³ççcç: mç JççÆpç&lç: ~
içlçíJçíiçí YçJçílmJççmLçb mçJçí&<Jçç#çíHçkçÀí<çá ®ç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 27-28)
o cçcç& mLççvççíb cçíb GlHçVç náS Jç´Cç kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç
oçí<ç, mJçkçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS çÆHçÊç lçLçç kçÀHçÀ oçí< ççíb kçíÀ
mççLç çÆcçuçkçÀj mçcHçáCç& MçjçÇj kçÀçí Dçç¬çÀçblç kçÀjkçíÀ çÆMçj mçí
uçíkçÀj HçÌj lçkçÀ cççíæ[ oílçç nÌ~
o Fmç lçjn mçí oáä Jç´Cç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS oçí<ççíb mçí MçjçÇj cçíb
Dçç³ççcç GlHçVç nçílçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí Jç´Cçç³ççcç kçÀnlçí nÌ~
o éççmçççÆOçkçw³ç DççÌj éçílçJçCç& (jkçwlçñççJçpçv³ç jkçwlççuHçlçç mçí
HççC[á GlHçVç nçívçí Hçj) ³çí uç#çCç GlHçVç nçívçí Hçj Jç´Cçç³ççcç
DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~
o mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Dçç#çíHçkçÀ jçíiççíb cçíb Jçíiç Dççlçí- pççlçí jnlçí nÌ~
o JçíiççJçmLçç pççvçí kçíÀ Hç½ççlç Hçávç: mJççmL³ç ÒççHlç nçí pççlçç nÌ ~
nvçáñçbmç :-
çÆpç»ççÆlçuçíKçvçç®sá<kçÀYç#çCççoçÆYçIççlçlç: ~
kçáÀçÆHçlççí nvçácçÓuçmLç: ñçmççƳçlJççeçÆvçuççí nvçÓ ~~
kçÀjçíçÆlç çÆJçJç=lççm³çlJçcçLçJçç mçbJç=lççm³çlççcçd ~
nvçáñçbmç: mç lçívç m³ççlkç=À®s^ç®®çJç&CçYçç<çCçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/29-30)
nvçÓcçÓuçí çqmLçlççí yçvOççlçd ñçbmç³çl³ççÆvçuççí nvçÓ ~
çÆJçJç=lççm³çlJçcçLçJçç kçáÀ³çç&lçd mlçyOçcçJçíovçcçd ~~
nvçáûçnb ®ç mçbmlçY³ç nvçáb (vçÓ) mçbJç=lçJçkçw$çlççcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 28/40-50)
o çÆpç»ç kçÀç DççÆlç çÆvçuç&íKçvç kçÀjvçç, Mçá<kçÀ Yççípçvç mçíJçvç kçÀjvçç
lçLçç DççÆYçIççlç pçÌmçí kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá nvçácçÓuç cçíb
146 Dr. A. S. Dudhamal
 mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ nvçámçbçÆOç kçÀçí mJçmLççvç mçí vççÇ®çí uçíkçÀj
Dççlçç nÌ~
o Fmç kçÀçjCç mçí nvçámçbçÆOç Kçáuçç ³çç yçvo jnlçç nÌ, nvçámçbçÆOç kçÀçÇ
mJççYçççÆJçkçÀ çƬçÀ³çç vçnçÇb nçílççÇ~
o JççiYçì vçí Fmç çÆJçkçÀçj kçÀçí nvçáñçbmç kçÀnç nÌ~
o ®çjkçÀç®çç³ç& vçí Fmçí nvçámlçcYç kçÀnç nÌ lçLçç Fmçcçíb MçÓuç vç nçívçí
kçÀç GuuçíKç çÆkçÀ³çç nÌ~
cçv³ççmlçcYç :-
mlçcYç: cçv³çí mçbçÆÞçl³ç Jççlççíevlç³ç&oç vçç[çÇ: ÒçHçÐçlçí ~
cçv³ççmlçcYçb lçoç kçáÀ³çç&ovlçjç³ççcçmçbçÆ%çlçcçd ~~
Dçvlçjç³çc³çlçí ûççÇJçç cçv³çç ®ç mlçY³çlçí Yç=Mçcçd ~
ovlççvççb obMçvçb uççuçç Hç=<þç³ççcç: çÆMçjçíûçn: ~~
pç=cYçç Jçovçmç²½ççH³çvlçjç³ççcçuç#çCçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 28/43-45)
çÆoJççmJçHvççmçvçmLççvççÆJçJç=lççíOJç&çÆvçjçÇ#çCçÌ: ~
cçv³ççmlçcYçb ÒçkçáÀJç&lçí mç S<ç Muçí<cçCççeeJç=lç: ~~
(mçá. çÆvç. 1/67)
o çÆoJççmJççHç, DçmJççYçççÆJçkçÀ lçjçÇkçíÀ mçí yçÌþvçç ³çç Kçæ[í jnvçç~
o mçlçlç TOJç&lç: DççkçÀçMçççÆo kçÀçÇ Dççíj çÆvçjçÇ#çCç kçÀjlçí jnvçç~
Fvç nílçÓDççíb mçí cçv³ççmlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
®çjkçÀç®çç³ç& vçí cçv³ççmlçcYç kçíÀ çÆvçcvç oçí ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~
1) Dçvlçjç³ççcç 2) Hç=<þç³ççcç
1) cçv³ççmlçcYçpçv³ç Dçvlçjç³ççcç :-
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá cçv³çç mLççvç kçíÀ vçç[çdzççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ
cçv³ççmlçcYç pçv³ç Dçvlçjç³ççcç jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~
o Fmç J³ççOççÇ cçíb ûççÇJçç DçY³çvlçjlç: mçbkçÀçíçÆ®çlç nçí pççlççÇ nÌ ~
o cçv³çç mLççvç cçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀç mlçcYç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o Fmç jçíiç mçí çÆHç[çÇlç ©iCç yççj-yççj oçBlççíb kçÀçí çÆkçÀìçÆkçÀìçlçí jnlçç nÌ~
o GmçkçíÀ cçáKç mçí uççuççñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
2) cçv³ççmlçcYçpçv³ç Hç=<þç³ççcç :-
o ûççÇJçç pçyç Hç=<þlç: mçbkçÀçíçÆ®çlç nçí pççlççÇ nÌ, lçyç Fmçí cçv³ççmlçcYç
pçv³ç Hç=<þç³ççcç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb çÆMçjçíûçn, pç=cYçç lçLçç Jççkçwmçbiç ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
o cçv³ççmlçcYç jçíiç kçÀHçÀçJç=Êç Jççlç oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç nçílçç nÌ, Símçç
mçáÞçálçç®çç³ç& vçí kçÀnç nÌ ~
Rog Nidan-
çÆpç»çmlçcYç :-
JççiJçççÆnvççÇ çÆmçjçmçbmLççí çÆpç»çb mlçcYç³çlçíeçÆvçuç: ~
çÆpç»çmlçcYç: mç lçívççVçHççvçJççkçw³çí<JçvççÇMçlçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/31 )
JççCççÇ kçÀç Jçnvç kçÀjvçíJççuççÇ çÆmçjçDççíb cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçÀç
mLççvçmçbÞç³ç nçívçí mçí çÆpç»çmlçcYç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç J³ççOççÇ mçí
çÆHç[çÇlç ©iCç DçVçHççvç mçíJçvç, Yçç<çCç DçççÆo çƬçÀ³çç kçÀjvçí cçíb DçmçcçLç&
nçílçç nÌ ~
OçvçámlçcYç (®çjkçÀçíkçwlç):-
Hç=<þcçv³çççÆÞçlçç yççÔ³çç: Mççí<ççƳçlJçç çÆmçjç yççÆuç ~
Jçç³çá: kçáÀ³çç&×vçámlçcYçb yççÆnjç³ççcçmçb%çkçÀcçd ~~
®ççHçJçVççc³çcççvçm³ç Hç=<þlççí vççdzçlçí çÆMçj: ~
Gj Gçql#çH³çlçí cçv³çç mlçyOçç ûççÇJççeJçcç=Ðçlçí ~~
ovlççvççb oMçvçb pç=cYçç uççuççñççJç½ç Jççiûçn: ~
pççlçJçíiççí çÆvçnvl³çí<ç JçÌkçÀu³çb Jçç Òç³ç®sçÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/46-48)
o cçv³çç DççÌj Hç=<þ kçíÀ DççÞç³ç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mLççvçmçbÞç³ç
kçÀjkçíÀ yççÔ³ççÆmçjçDççíb kçÀç Mççí<ç GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ ~
o Fmçmçí çÆMçj kçÀçí çÆHçsí kçÀçÇ Dççíj PçákçÀ pççlçç nÌ DççÌj jçíiççÇ Oçvçá<³ç
pçÌmçí cçáæ[ç náDçç çÆoKççF& oílçç nÌ, lçyç Fmçí yççÆnjç³ççcç kçÀnlçí nÌ~
o Fmçcçíb Gj:mLççvç cçíb GYççj Dççlçç nÌ DççÌj cçv³çç mLççvç cçíb ûçn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o oçBlççíb kçÀçí ©iCç kçÀìkçÀìçvçí uçiçlçç nÌ ~
o Dçiçj pç=cYçççÆOçkçw³ç, uççuççñççJç, JççkçwmlçcYç DçççÆo uç#çCççíb kçíÀ
mççLç Jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ lççí ©iCç kçÀçÇ cç=l³çá nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
³çoçÇ cç=l³çá vçnçÇb nçílççÇ nÌ lççí çÆJçkçÀuççbiçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~
çÆmçjçûçn :-
jkçwlçcçççÆÞçl³ç HçJçvç: kçáÀ³çç&vcçÓ×&Oçjç: çÆmçjç: ~~
©#çç: mçJçíovçç: kç=À<Cçç: mççíemççO³ç: m³çççqlmçjçûçn: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 37)
jkçwlç kçíÀ DççÞç³ç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS Jçç³çá mçí cçv³çç lçLçç ûççÇJçç
(cçÓOo&Oçjç) mLççvççíb kçÀçÇ çÆmçjçDççíb cçíb ©#çlçç, kç=À<Cçlçç DççÌj MçÓuç GlHçVç
nçílçç nÌ ~ Fmçí çÆmçjçûçn kçÀnlçí nÌ ~ ³çn J³ççOççÇ DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
oC[kçÀ jçíiç :-
HçççÆCçHççoçÆMçj:Hç=<þÞççíCççÇ: mlçYvçççÆlç cçç©lç: ~~
oC[JçlmlçyOçiçç$çm³ç oC[kçÀ: mççíevçáHç¬çÀcç: ~
( ®ç. çÆ®ç. 28/ 51)
Dççcçyç×ç³çvç: kçáÀ³çç&lmçbmlçY³çç² kçÀHçÀççqvJçlç: ~
147 Dr. A. S. Dudhamal
 DçmççO³çb nlçmçJçí&nb oC[JçÎC[kçbÀ cç©lçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 42)
o kçÀHçÀ kçíÀ mççLç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá GlHçVç Dççcç mçí mçb³çákçwlç nçíkçÀj
mççJç&oÌçÆnkçÀ ñççílçmççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlççÇ nÌ ~
o Fmçmçí mçcHçáCç& MçjçÇj oC[ kçíÀ mçcççvç kçÀþçíj nçí pççlçç nÌ ~ Fmçí
oC[kçÀjçíiç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmç kçÀþçíjHçCç kçíÀ kçÀçjCç ®çb¬çÀcçCç-Dççmçvç-Mç³çvç DçççÆo çƬçÀ³çç
kçÀjvçí cçíb DçmçcçLç&lçç nçílççÇ nÌ ~
DçJçyççnákçÀ :-
DçbmçoíMççqmLçlççí Jçç³çá: Mççí<ççƳçlJççbemçyçvOçvçcçd ~
çÆMçjç½ççkçáÀg³çlç$çmLççí pçvç³çl³çJçyççnákçÀcçd ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 82)
DçbmçcçÓuççqmLçlççí Jçç³çá: çÆmçjç: mç¹çí®³ç lç$çiçç: ~
yççnáÒçmHççqvolçnjb pçvç³çl³çJçyççnkçÀcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 43)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçíÀ kçÀçjCç DçbmçHçÀuçkçÀ kçíÀ cçÓuç kçÀçÇ çÆmçjçDççíb kçíÀ GlHçVç
mçbkçÀçí®ç mçí yççná kçíÀ ÒçmHçvovç DçççÆo mçYççÇ çƬçÀ³ççDççíb kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ nÌ ~
Fmçí DçJçyççnákçÀ kçÀnlçí nÌ ~
çÆJçéçççÆ®ç :-
lçuçb Òçl³ç*diçáuççÇvççb ³çç kçÀC[jç yççnáHç=<þlç: ~
yçç»çí: kçÀcç&#ç³çkçÀçjçÇ çÆJçéçç®ççÇçÆlç çÆn mçç mcç=lçç ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 75)
lçuçb Òçl³ç*diçáuççÇvççb ³çç kçÀC[jç yççnáHç=<þlç: ~
yççná®çíäçHçnjCççÇ çÆJçéçç®ççÇ vççcç mçç mcç=lçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 44)
nmlççbiçáuççÇ, lçuçnmlç lçLçç yççnáHç=<þ kçÀçÇ kçÀC[jçDççíb kçÀçí ÒçkçÀçíçÆHçlç
Jççlç HççÇçÆ[lç kçÀjkçíÀ mçí yççná kçíÀ kçÀcç& kçÀç vççMç kçÀjlçç nÌ~ Fmçí çÆJçéçççÆ®ç
kçÀnlçí nÌ ~
Kç¡ç SJçb Hçbiçá :-
Jçç³çá: kçÀìîççb çqmLçlç: mçkçwLvç: kçÀC[jçcçççÆ#çHçíÐçoç ~
Kç¡çmlçoç YçJçíppçvlçá: Hç*diçá: mçkçwLvççíÜ&³ççíJçOççlçd ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 77)
Jçç³çá: kçÀìîççbçqmLçlç:mçkçwLvç: kçÀC[jçcçççÆ#çHçíÐçoç ~
lçoç Kç¡ççí YçJçíppçvlçá: Hç*diçá: mçkçwLvççíÜ&³ççíjçÆHç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 45)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç, kçÀìçÇ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ DçOç:MççKçç kçÀçÇ
çÆkçÀmççÇ SkçÀ kçÀC[jç kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjlçç nÌ ~
o SkçÀ Hçço kçÀçÇ çÆJçkçÀuççbiçlçç kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ uçbiçæ[lçç
Rog Nidan-
(Lameness or limping) náDçç ®çuçlçç nÌ ~ Fmçí Kç¡ç
kçÀnlçí nÌ ~
o pçyç oçívççíb kçÀC[jç kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjlçç nÌ lççí Hçbiçá jçíiç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Hçbiçá cçíb GYç³ç DçOççíMççKçç cçíb çÆJçkçÀuççbiçlçç Dççvçí mçí jçíiççÇ ®çuçvçí
cçíb DçmçcçLç& nçílçç nÌ ~
kçÀuçç³çKç¡ç :-
Òç¬çÀçcçvçd JçíHçlçí ³çmlçá Kç¡ççÆVçJç ®ç iç®sçÆlç ~
kçÀuçç³çKç¡çb lçb çÆJçÐççvcçákçwlçmççqvOçÒçyçvOçvçcçd ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 78)
kçÀcHçlçí içcçvççjcYçlçí Kç¡ççÆVçJç ®ç ³çççÆlç ³ç: ~
kçÀuçç³çKç¡çb lçb çÆJçÐççvcçákçwlçmççqvOçÒçyçvOçvçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 46)
o mçbçÆOçyçbOçvççíb cçíb MçÌçÆLçu³çlçç Dççvçí Hçj Kçbpç mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç cçíb
uçbiç[lçí náS ®çuçlçí mçcç³ç kçbÀHç HçÌoç nçílçç nÌ~
o Fmç kçbÀHçç³çcççvç Kçbpç kçíÀ DçJçmLçç kçÀçí kçÀuçç³çKçbpç kçÀnlçí nÌ ~
¬çÀçíäákçÀMççÇ<ç& :-
JççlçMççíçÆCçlçpç: MççíHçÀçí pççvçácçO³çí cçnç©pç: ~
çÆMçj: ¬çÀçí<ìákçÀHçÓJç¥ lçá mLçÓuç: ¬çÀçíäákçÀcçÓ×&Jçlçd ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 76)
JççlçMççíçÆCçlçpç: MççíHçÀçí pççvçácçO³çí cçnç©pç: ~
%çíîç: ¬çÀçí<ìákçÀMççÇ<ç&½ç mLçÓuç: ¬çÀçíäákçÀMççÇ<ç&Jçlçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 52)
o jkçwlç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí pççvçámçbçÆOç cçíb
Dçl³çççÆOçkçÀ HççÇ[ç³çákçwlç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç MççíLç kçíÀ kçÀçjCç pççvçámçbçÆOç kçÀç DççkçÀçj iççÇoæ[ kçíÀ çÆMçj
pçÌmçç yçæ[ç çÆoKçlçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí ¬çÀçíäákçÀçÆMç<ç& kçÀnlçí nÌ ~
o Òçç³ç: ³çn çÆJçkç=ÀçÆlç SkçÀ nçÇ pççvçámçbçÆOç cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~
JççlçkçÀCìkçÀ :-
v³çmlçí lçá çÆJç<çcçb (cçí) Hççoí ©pç: kçáÀ³çç&lmçcççÇjCç: ~
JççlçkçÀCìkçÀ Fl³çí<ç çÆJç%çí³ç: Kç[á(uç)kçÀççÆÞçlç: ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 79)
©kçÀd Hççoí çÆJç<çcçv³çmlçí ÞçcççÜç pçç³çlçí ³çoç ~
Jççlçívç içáuHçÀcçççÆÞçl³ç lçcççnáJçç&lçkçÀCìkçÀcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 53)
Kçá[kçÀ FçÆlç Hççopç«çmççqvOçmçbçÆÞçlçm³ç Fl³çLç&: ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá Hçço SJçb pçbIçç FvçkçíÀ mçbçÆOç (Kçáæ[kçÀ) kçíÀ
DççÞç³ç mçí Jçíovçç GlHçVç kçÀjlçç nÌ lççí Gmçí JççlçkçÀCìkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
148 Dr. A. S. Dudhamal
 o çÆJç<çcç mLççvççíb Hçj HçÌj jKçvçí mçí Jçíovçç³çíb yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
o JççiYçìç®çç³ç& vçí Fmçí içáuHçÀççÆÞçlç yçlçç³çç nÌ ~
iç=Oç´mççÇ :-
Hçççq<Cç&Òçl³ç*diçáuççÇvççb lçá kçÀC[jç ³ççeçÆvçuçççÆo&lçç ~
mçkçwLvç: #çíHçb çÆvçiç="çdzççod iç=Oç´mççÇçÆlç çÆn mçç mcç=lçç ~~
(mçá. çÆvç. 1/74)
Hçççq<Cç& Òçl³ç*diçáuççÇvççb ³çç kçÀC[jç cçç©lçççÆo&lçç ~
mçkçwL³çál#çíHçb çÆvçiç="ççÆlç iç=Oç´mççÇb lççb Òç®ç#çlçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 54)
çqmHçÀkçwHçÓJçç& kçÀçÆìHç=<þçí©pççvçápç«çHçob ¬çÀcççlçd~
iç=Oç´mççÇ mlçcYç©kçwlççíoÌiç=&ÚççÆlç mHçvolçí cçáná:~~
(®ç. çÆ®ç. 28/56)
JççlççÜçlçkçÀHçÀçÊçvêçiççÌjJççjçí®çkçÀççqvJçlçç~
(®ç. çÆ®ç. 28/56)
çqmHçÀkçwHçÓJçí&l³çççÆo~
ÒçLçcçb çqmHçÀ®çb mlçcYç©kçwlççíoÌiç=ÚççÆlç, Hç½ççÊçá
kçÀçÆìHç=<þçí©pççvçápç«çHçob iç=ÚççÆlç mçç iç=Oç´mççÇ Jççlççlçd; JççlçkçÀHçÀçÊçá
mçç HçÓJççí&kçwlçuç#çCçç mçlççÇ lçvêçÐççqvJçlçç YçJççÆlç; SJçb iç=Oç´m³ççÌ Ü³çb Üí
iç=Oç´m³ççÌ Jççlççod JççlçkçÀHçÀç®®ç Fl³çvçívççíkçwlçb çÆJçJç=lçb YçJççÆlç~~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç Hçç<CççÇ& DççÌj Òçl³çbiçáçÆuç³ççíb kçÀçÇ kçÀC[jçDççíb kçÀçí
HççÇçÆ[lç kçÀjkçíÀ DçOç:MççKçç kçÀçÇ iççÆlç kçÀçí DçJçjçíçÆOçlç kçÀjlçç nÌ ~
o ©iCç mJçmLç HçÌj kçíÀ GHçj MçjçÇj kçÀç Yççj oíkçÀj HççÇçÆ[lç HçÌj kçÀçí
GþçkçÀj Dççiçí [çuçlçç nÌ ~
o DçvçákçÀlJç kçíÀ DççOççj mçí Fmçí ûçOç=çÆmç vççcç çÆo³çç nÌ ~
o çÆiçæo kçíÀ mçcççvç jçíiççÇ SkçÀ HçÌj Hçj MçjçÇj kçÀç Yççj oíkçÀj ®çuçlçç nÌ
Fmç çÆuçS Fmçí ûçOç=çÆmç kçÀnlçí nÌ ~
iç=Oç´mççÇ kçíÀ ÒçkçÀçj:-
Jççlçpçç³ççb YçJçíÊççíoçí oínm³çççÆHç ÒçJç¬çÀlçç ~
pççvçákçÀìîçá©mçbOççÇvççb mHçáÀjCçb mlçyOçlçç Yç=Mçcçd ~~
JççlçMuçí<cççítJçç³ççb lçá çÆvççÆcçÊçb Jççqvncçço&Jçcçd ~
lçvêç cçáKç ÒçmçíkçÀ½ç YçkçwlçÜí<çmlçLçÌJç ®ç ~
(cçç. çÆvç. JççlçJ³ççOççÇ)
1) Jççlçpç iç=Oç´mççÇ:-
o Jççlçpç iç=Oç´mççÇ cçíb lççíoJçlç Jçíovçç SJçb oínJç¬çÀlçç (mççÇOçç Kçæ[í vç
jn Hççvçç~) GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o pççvçá, pçbIçç, kçÀçÆì SJçb mçbOççÇ Fvç mLççvççíb cçíb mHçáÀjCçJçlç Jçíovçç
SJçb mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
2) JççlçkçÀHçÀpç iç=Oç´mççÇ:-
o JççlçkçÀHçÀpç iç=Oç´mççÇ cçíb DççÆivçcççvÐç, lçvêç, iççÌjJç, ÒçmçíkçÀ DççÌj
Dçjçí®çkçÀ ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
KçuuççÇ :-
KçuuççÇ lçá Hççopç«çí©kçÀjcçÓuççJçcççíìvççÇ ~
mLççvççvççcçvçá©Hç̽ç çÆuç²Ì: Mçí<ççvçd çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(®ç .çÆ®ç. 28/57)
çÆJçéçç®ççÇ iç=Oç´mççÇ ®ççíkçwlçç KçuuççÇ lççÇJç´©pçççqvJçlçí ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 55)
çÆJçéçççÆ®ç SJçb iç=Oç´mççÇ oçívççíb kçíÀ uç#çCç SkçÀ mççLç GlHçVç nçílçí nÌ lççí
Gmçí KçuuççÇ kçÀnlçí nÌ ~ Fmçcçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Hççon<ç& :-
Ë<³çlçí ®çjCççÌ ³çm³ç YçJçílççb ®ç ÒçmçáHlçJçlçd ~~
Hççon<ç&: mç çÆJç%çí³ç: kçÀHçÀcçç©lçkçÀçíHçpç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 56), ( mçá. çÆvç. 1/81)
kçÀHçÀ lçLçç Jççlç kçíÀ mçb³çákçwlç ÒçkçÀçíHç mçí Hççoiçlç mçáHlçlçç lçLçç
çÆPçvççÇçÆPçvççÇJçlç Jçíovçç GlHçVç nçívçí kçÀçí Hççon<ç& kçÀnlçí nÌ ~
Hççooçn :-
Hçço³ççí: kçáÀ©lçí oçnb çÆHçÊççmç=kçwmççÆnlççíeçÆvçuç: ~~
çÆJçMçí<çlç½ç*d¬çÀçÆcçlçí Hççooçnb lçcçççÆoMçílçd ~
( mçá. çÆvç. 1/ 80), (Dç. Ë. çÆvç. 15/ 56)
çÆHçÊç lçLçç jkçwlç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç náDçç Jçç³çá HççomLççvç cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ, çÆJçMçí<çlç: ®çb¬çÀcçCç mçcç³ç cçíb HçÌjçíb cçíb oçn GlHçVç
kçÀjlçç nÌ lççí Gmçí Hççooçn kçÀnlçí nÌ ~
lçávççÇ:-
DçOççí ³çç Jçíovçç ³çççÆlç Jç®ççí&cçÓ$ççMç³ççíçqlLçlçç ~
çÆYçvolççÇJç içáoçíHçmLçb mçç lçÓvççÇl³ççÆYçOççdzçlçí ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 86)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí GlHçVç Yçíovç mJç©Hç kçÀçÇ Jçíovçç pçyç HçkçwJççMç³ç
lçLçç cçÓ$ççMç³ç mçí DççjcYç nçíkçÀj içáo lçLçç GHçmLç lçkçÀ pççlççÇ nÌ, lçyç
Gmçí lçávççÇ kçÀnlçí nÌ ~
ÒççÆlçlçávççÇ:-
içáoçíHççqmLçlLççílçç mçÌJç ÒççÆlçuççícççÆJçmççÆHç&CççÇ ~
JçíiçÌ: HçkçwJççMç³çb ³çççÆlç ÒççÆlçlçÓvççÇçÆlç mçç mcç=lçç ~~
( mçá. çÆvç. 1/ 87)
ÒççÆlçuççícç iççÆlç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS Jçç³çá mçí GlHçVç Yçíovç mJç©Hç kçÀçÇ
Jçíovçç pçyç içáo lçLçç GHçmLç mçí DççjcYç nçíkçÀj HçkçwJççMç³ç lçLçç cçÓ$ççMç³ç
lçkçÀ pççlççÇ nÌ lçyç Gmçí ÒççÆlçlçávççÇ kçÀnlçí nÌ~
Jççlçç<þçÇuçç:-
HçlLçj kçíÀ mçcççvç kçÀþçíj ûçbçÆLç, pççí GHçj kçÀçÇ Dççíj uçcyççÇ lçLçç GVçlç
nçíkçÀj yççÆn&cççiççí& (cçuç/cçÓ$ç cççiç&) kçÀç DçJçjçíOç GlHçVç kçÀj oílççÇ nÌ, lççí
149 Dr. A. S. Dudhamal
Gmçí Jççlçç<þçÇuçç kçÀnlçí nÌ ~ o cçáKç cçíb SkçÀ Yççiç cçíb ìíæ{çHçvç Dçç pççvçí mçí nBmçvçç, yççíuçvçç, DçVç
Òçl³ç<þçÇuçç :- Yç#çCç kçÀjvçç DçççÆo çƬçÀ³çç kçÀjlçí mçcç³ç J³ççqkçwlç kçÀçí çÆmçj ìíæ{ç
SvççcçíJç ©pçç³çákçwlççb JççlççÆJçCcçÓ$çjçíçÆOçvççcçd ~ kçÀjvçç Hç[lçç nÌ ~
Òçl³ç<þçÇuçççÆcççÆlç Jçoíppçþjí çÆlç³ç&içáçqlLçlççcçd ~~ o çÆMçj: kçÀcHç, JççkçÀdûçn, vçí$çmlçyOçlçç, oblç-®ççuçvç, mJçjnççÆvç,
( mçá. çÆvç. 1/ 91) ÞçJçCçnççÆvç, #çJçûçn (çÆsbkçÀ vç Dççvçç), içbOç%ççvçnççÆvç,
pçyç ³çnçÇ Jççlçç<þçÇuçç JçíovççDççíb kçíÀ mççLç Goj cçíb çÆlç³ç&kçÀd GlHçVç mcç=çÆlçvççMç, cççín, mçáHlçlçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
nçíkçÀj cçuç, cçÓ$ç lçLçç Jççlç kçÀç DçJçjçíOç kçÀjlçç nÌ lççí Gmçí Òçl³ççq<þuçç o çq<þJçvç ³çç uççuççñççJç cçáKç kçíÀ Hççéç&Yççiç mçí nçílçí jnlçç nÌ~
kçÀnlçí nÌ ~ o ©iCç çÆmçHç&À SkçÀ nçÇ DççBKç yçvo kçÀj mçkçÀlçç nÌ ~
DççÆo&lç o TOJç& pç$çáiçlç lçLçç MçjçÇj kçíÀ DççOçí Yççiç cçíb lççÇJç´ JçíovççSB
DççÆo&lç nílçÓ :- GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
çÆMçjmçç YççjnjCççoçÆlçnçm³çÒçYçç<çCççlçd ~ Fmç kçáÀs Dçç®çç³ç& SkçÀç³ççcç kçÀnlçí nÌ ~
Gkçw$ççmçJçkçw$ç#çJçLççí: KçjkçÀçcçá&kçÀkçÀ<ç&Cççlçd ~~
çÆJç<çcççoáHçOççvçç®®ç kçÀçÆþvççvççb ®ç ®çJç&Cççlçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/32 )
DççÆo&lç kçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nÌ ~
o çÆMçj Hçj DççÆOçkçÀ Yççj Gþçvçç ~
o yçnálç nBmçvçç ³çç yççíuçvçç ~
o cçáKç kçÀçí ìíæ{ç kçÀjkçíÀ çÆsbkçÀvçç ~
o DççÆlçkçÀçÆþvç Símçç Oçvçá<³ç çÆKçb®çvçç ~
o çÆmçjnçvçí kçÀçí çÆJç<çcç nçívçç ~
o kçÀçÆþvç JçmlçáDççíb kçÀçí ®çyççvçç ~
DççÌj Dçv³ç JççlçkçÀçjkçÀ Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
DççÆo&lç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
Jçç³çáçÆJç&Jç=×mlçÌmlç̽ç JççlçuçÌ©OJç&cçççqmLçlç: ~~
Jç¬çÀçÇkçÀjçíçÆlç Jçkçw$ççOç&bcçákçwlçb ............~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 33)
®çjkçÀçíkçwlç DççÆo&lç:-
GHçjçíkçwlç nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá MçjçÇj kçíÀ TOJç&lç: çqmLçlç DççÆlçJç=×: MçjçÇjçOç&cçíkçbÀ Jçç³çá: ÒçHçÐçlçí ~
nçíkçÀj cçáKç kçíÀ DççOçí Yççiç (Jççcç ³çç oçÆ#çCç) kçÀçí ìíæ{ç kçÀjkçíÀ DççÆo& lç ³çoç lçoçíHçMççí<³ççmç=iyççnáb Hççob ®ç pççvçá ®ç ~
J³ççOççÇ GlHçVç kçÀj oílççÇ nÌ ~ lççqmcçvçd mç¹çí®ç³çl³çOçí& cçáKçb çÆpçïçb kçÀjçíçÆlç ®ç ~
Jç¬çÀçÇkçÀjçíçÆlç vççmççYç´ÓuçuççìççÆ#çnvçÓmlçLçç ~~
DççÆo&lç kçíÀ uç#çCç :-
lçlççí Jç¬çbÀ Jç´pçl³ççm³çí Yççípçvçb Jç¬çÀvçççÆmçkçÀçcçd ~
..............nçÆmçlçcççÇçÆ#çlçcçd ~
mlçyOçb vçí$çb kçÀLç³çlç: #çJç³çLçá½ç çÆvçiç=Ô³çlçí ~~
lçlççíem³ç kçÀcHçlçí cçÓ×ç& Jççkçwmç²: mlçyOçvçí$çlçç ~~
oçÇvçç çÆpçïçç mçcçáçql#çHlçç kçÀuçç mçppççÆlç ®ççm³ç JççkçÀd ~
ovlç®ççuç: mJçjYç´bMç: ÞçáçÆlçnççÆvç: #çJçûçn: ~
ovlçç½çuççqvlç yççO³çílçí ÞçJçCççÌ çÆYçÐçlçí mJçj: ~
içvOçç%ççvçb mcç=lçícççí&nm$ççmç: mçáHlçm³ç pçç³çlçí ~~
HççonmlçççÆ#çpç«çí©Mç±ÞçJçCçiçC[©kçÀd ~
çÆvç<þçÇJç: Hççéç&lççí ³çç³ççoíkçÀm³çç#Cççí çÆvçcççÇuçvçcçd ~
DçOçí& lççqmcçvcçáKççOçí& Jçç kçíÀJçuçí m³ççlçd lçoçÆo&lçcçd ~
pç$ççí©OJç& ©pçç lççÇJç´ç MçjçÇjçOçí&eOçjíeçÆHç Jçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 28 / 38- 42)
lçcççnájçÆo&lçb kçíÀçÆ®çoíkçÀç³ççcçcçLççHçjí ~
®çjkçÀç®çç³ç& vçí DççÆo&lç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç çÆvçcvç lçjn mçí mHçä kçÀçÇ nÌ ~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 34 -37)
Rog Nidan- 150 Dr. A. S. Dudhamal
 ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç MçjçÇj kçíÀ DçOç&Yççiç cçíb pççkçÀj Gmç mLççvç kçíÀ jkçwlç kçÀç
Mççí<çCç kçÀjkçíÀ nmlç, Hçço ³çç pççvçámçbçÆOç cçíb mçbkçÀçí®ç GlHçVç kçÀj oílçç nÌ ~
cçáKç cçíb Jç¬çÀlçç HçÌoç kçÀjlçç nÌ ~ vçççÆmçkçÀç, uçuççì, Yç´á, vçí$ç, nvçá DçççÆo
cçíb Jç¬çÀlçç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ ®çjkçÀç®çç³ç& vçí DççÆo&lç kçÀçí cçáKç kçíÀ mççLç
mççJç&oÌçÆnkçÀ mJç©Hç çÆo³çç nÌ~ MçjçÇj kçíÀ Jççcç ³çç oçÆ#çCç MççKçç kçÀç³ç&nççÆvç
kçíÀ mççLç ³çç mJçlçb$ç ©Hç mçí cçáKç kçÀçÇ YççÇ çƬçÀ³çç nççÆvç nçívçí kçÀçí ®çjkçÀ vçí
DççÆo&lç mçbyççíçÆOçlç çÆkçÀ³çç nÌ ~
Hç#ççIççlç
iç=çÆnlJççeOç¥ lçvççíJçç&³çá çÆmçjç mvçç³çÓçÆJç&Mççí<³ç ®ç ~~
Hç#çcçv³çlçjb nçqvlç mççqvOçyçvOççvçd çÆJçcççí#ç³çvçd ~
kç=ÀlmvççíeOç&kçÀç³çmlçm³ç m³ççokçÀcç&C³ççí çÆJç®çílçvç: ~~
SkçÀç²jçíiçb lçb kçíÀçÆ®çov³çí Hç#çJçOçb çÆJçoá: ~
mçJçç&²jçíiçb lçÜ®®ç mçJç&kçÀç³çççÆÞçlçíeçÆvçuçí ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/ 38-40)
nlJçÌkçbÀ cçç©lç: Hç#çb oçÆ#çCçb JççcçcçíJç Jçç ~~
kçáÀ³çç&®®çíäççÆvçJç=çÆÊçb çÆn ©pçb JççkçwmlçcYçcçíJç ®ç ~~
iç=çÆnlJççeOç¥ MçjçÇjm³ç çÆmçjç: mvçç³çÓçÆJç&Mççí<³ç ®ç ~
Hççob mç¹çí®ç³çl³çíkçbÀ nmlçb Jçç lççíoMçáuçkç=Àlçd ~
SkçÀç²jçíiçb lçb çÆJçÐççlçd mçJçç&²b mçJç&oínpçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/53-55)
SkçÀçbiçjçíiç ³çç mçJçç&biçjçíiç (Hç#ççIççlç):-
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí MçjçÇj kçÀç DçOç&Yççiç (Hç#ç DçLçç&lç Jççcç ³çç
MççKçç) çÆHç[çÇlç nçívçí Hçj çÆmçjç DççÌj mvçç³çá cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ Mççí<ç
GlHçVç nçílçç nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç mçbçÆOç yçbOçvççíb cçíb MçÌçÆLçu³ç GlHçVç nçívçí mçí
çÆkçÀmççÇ YççÇ SkçÀ Hççéç& (Jççcç ³çç oçÆ#çCç MççKçç) cçíb çƬçÀ³ççnççÆvç
³çç DçuHçlçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
o Fmç kçÀçjCç MçjçÇj kçíÀ DççOçí Yççiç cçíb DçkçÀcç&v³çlçç lçLçç
mçb%ççvççMç GlHçVç nçílçç nÌ~
o nmlç-Hçço DçççÆo mLççvççíb cçíb mçbkçÀçí®ç SJçb mçáçÆ®çlççíoJçlç JçíovççSB
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fmç kçáÀs Dçç®çç³ç& SkçÀçbiçjçíiç ³çç Hç#çJçOç kçÀnlçí nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçcHçáCç& MçjçÇj cçíb DçççÆÞçlç nçíkçÀj pçyç GYç³ç
nmlç-Hçço cçíb çƬçÀ³çç nççÆvç DççÌj mçb%ççvççMç GlHçVç kçÀjlçç nÌ,
lççí Gmçí mçJçç&biçjçíiç kçÀnlçí nÌ ~
Rog Nidan-
nílçÓ mçíJçvç mçí JççlçÒçkçÀçíHç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀç MçjçÇj kçíÀ TOJç&iççcççÇ
(çÆMçj) Oçcçvççdzççíb cçíb mLççvçmçbÞç³ç
MçjçÇj kçíÀ DçOç&Yççiç (Hç#ç DçLçç&lç Jççcç ³çç MççKçç) cçíb çÆHç[ç
GlHçVç kçÀjkçíÀ, çÆmçjç DççÌj mvçç³çá cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ Mççí<ç
mçbçÆOç yçbOçvççíb cçíb MçÌçÆLçu³ç
çÆkçÀmççÇ SkçÀ Hççéç& ( Jççcç ³çç oçÆ#çCç MççKçç) cçíb
çƬçÀ³ççnççÆvç ³çç DçuHçlçç, MçjçÇj kçíÀ DçOç& Yççiç
cçíb DçkçÀcç&v³çlçç lçLçç mçb%ççvççMç GlHçVç nçívçç
nmlç-Hçço mLççvççíb cçíb mçbkçÀçí®ç lçLçç
mçáçÆ®ç lççíoJçlç JçíovççDççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç
Hç#çJçOç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç
DçOççíiçcçç: mççÆlç³ç&iiçç OçcçvççÇ©OJç&oíniçç:~
³çoç ÒçkçáÀçÆHçlççíel³çLç¥ cççlççÆjéçç ÒçHçÐçlçí ~
lçoçev³çlçjHç#çm³ç mççqvOçyçvOççvçd çÆJçcççí#ç³çvçd ~
nçqvlç Hç#çb lçcççnáçÆn& Hç#ççIççlçb çÆYç<çiJçjç: ~~
³çm³ç kç=Àlmvçb MçjçÇjçOç&kçÀcç&C³çcç®çílçvçcçd ~
lçlç: Hçlçl³çmçÓvçd JççeçÆHç l³çpçl³ççÆvçuçHççÇçÆ[lç: ~~
(mçá. çÆvç. 1/ 60-62)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá MçjçÇj kçíÀ TOJç&lç: pççvçíJççuççÇ Oçcçvççdzççíb cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ SkçÀ MççKçç kçíÀ mççqv Oç yçbOçvççí cçíb
çÆMçLççÇuçlçç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ Fmçmçí MçjçÇj kçíÀ mçcHçÓCç& DçLçJçç DçOç& Yççiç
kçÀçÇ ®çíäçDççíb kçÀç Nnçmç ³çç nççÆvç nçí pççlççÇ nÌ ~ Fmç lçjn mçí Hç#çJçOç kçÀçÇÇ
mçcÒçççqHlç mçáÞçálçç®çç³ç&vçí JçCç&vç kçÀçÇ nÌ ~
Hç#çJçOç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
Mçá×Jççlçnlç: Hç#çb kç=À®s^mççO³çlçcççí cçlç: ~
kç=À®s^mlJçv³çívç mçbmç=<ìçí çÆJçJçp³ç&: #ç³çnílçákçÀ: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 15/41 )
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá MçjçÇj kçíÀ DçOç&Yççiç kçÀçí çÆHç[çÇlç kçÀjkçíÀ, Mçá× Jççlç
151 Dr. A. S. Dudhamal
ÒçkçÀçíHç mçí (çÆvç©HçmlçbçÆYçlç), oçí<ççvçáyçbOç mçí DççÌj SkçÀ MççKççiçlç JççlçJ³çççÆOç kçÀç mççO³ççmççO³çlçç :-
(mçbmç=äpç) GlHçVç Hç#çJçOç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ ~ #ç³çpçv³ç Hç#çJçOç mççqvO箳çáçÆlçn&vçámlçcYç: kçáÀgçvçb kçáÀypçlççeçÆo&lç: ~~
DçmççO³ç nçílçç nÌ ~ Hç#ççIççlççíee²mçbMççí<ç: Hç²álJçb Kçá[Jççlçlçç ~
mlçcYçvçb ®çç{îçJççlç½ç jçíiçç cçppçççqmLçiçç½ç ³çí ~~
•çÆmçHç&À SkçÀ nmlç ³çç •GYç³ç nmlç- Slçí mLççvçm³ç iççcYççdzçç&od ³çlvççlçd çÆmçO³ççqvlç Jçç vç Jçç ~
SkçÀ Hçço kçÀçÇ çƬçÀ³çç HççoçƬçÀ³çç vçJççvçd yçuçJçlçmlJçílççvçd mççOç³çíçÆVç©HçêJççvçd ~~
nççÆvç nççÆvç,mçb%ççvççMç (®ç .çÆ®ç. 28/72-74)
SkçÀçbiçIççlç mçJçç&biçIççlç o mççqvO箳çáçÆlç, nvçámlçcYç, kçáÀgçvç, kçáÀypçlçç, DççÆo&lç, Hç#ççIççlç,
DçbiçMççí<ç, Hçbiçálçç, Kçáæ[Jççlç, mlçcYçvç, Dççæ{îçJççlç, cçppççiçlç
DçOçjçbiçIççlç DçOçç&biçIççlç Jççlçjçíiç, DççqmLçiçlç Jççlçjçíiç, ³çí mçyç Jççlçjçíiç içcYççÇjlçç
HçÓJç&kçÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí Hçj kçÀYççÇ-kçÀYççÇ mççO³ç nçí pççlçí nÌ
•GYç³ç Hçço çƬçÀ³çç •Jççcç DçLçJçç oçÆ#çCç
nççÆvç MççKçç kçÀcç&nççÆvç DççÌj kçÀYççÇ-kçÀYççÇ DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o jçíiç vç³çç nçí, ©iCç yçuçJççvç nçí, GHçêJç GlHçVç vç nçí, lççí
FvçkçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç mççJçOçvçlçç HçÓJç&kçÀ kçÀjvçí ®çççÆnS ~
o FmçkçíÀ çÆJçHçjçÇlç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç JççlçJ³çççÆ Oç DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________
JççlçJ³çççÆOç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 152 Dr. A. S. Dudhamal

 kçwuçÌy³ç
31
_____________________________________________________________________________

mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 30 Mçç. 2 25

J³ççK³çç :- o Yç³ç-MççíkçÀ-çÆ®çvlçç-¬çÀçíOç DçççÆo cçvççíçÆJçkçÀçjçíb mçí ûçmlç jnvçç ~

kçwuççÇyç: m³ççlmçájlççMçkçwlç: lçtçJç: kçwuçÌy³çcç᮳çlçí ~ o m$ççÇ kçíÀ ÒççÆlç DççÆJçéççmç HçÌoç nçívçç ~
cçÌLçávç #çcçlçç kçÀcç ³çç vçä nçívçí kçÀçí kçwuçÌy³ç kçÀnç pççlçç nÌ ~ Fmçí o Mçm$ç, #ççj lçLçç Dççqivç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀç çÆJçOççÇJçlç Òç³ççíiç vç kçÀjvçç~
vçHçbámçkçÀlçç DçLçJçç <çbþ YççÇ kçÀnç pççlçç nÌ ~ o DççÆYç®ççjCç (cççjCç, cççínvç DçççÆo) kçíÀ Òç³ççíiç mçí çÆHçæ[çÇlç nçívçç~
Mçá¬çÀ oÓçÆ<çlç nçí pççvçí mçí kçwuçÌy³ç GlHçVç nçílçç nÌ Fmç çÆuçS Mçá¬çÀ oáçÆä o oçÇIç& kçÀçuç mçí J³çççÆOç mçí ûçmlç nçívçí kçÀçjCç kç=ÀMçlçç GlHçVç nçívçç ~
kçíÀ nílçÓ DççÌj uç#çCççíb kçÀçí kçwuçÌy³ç kçíÀ nílçÓ DççÌj uç#çCç mçcçPçvçí ®çççÆnS~ o cçuç-cçÓ$ç-Mçá¬çÀ DçççÆo kçíÀ Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçç ~
®çjkçÀ cçíb Mçá¬çÀ oáçÆä kçíÀ çÆvçcvç kçÀçjCç çÆoS nÌ ~ o yççÇpçJççnçÇ ñççílççíb cçíb síovç nçívçç/kçÀjvçç ~
Mçá¬çÀ oáçÆä kçíÀ nílçÓ:- o jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç oÓçÆ<çlç nçívçç ~
DççÆlçJ³çJçç³ççod J³çç³ççcççomççlc³ççvççb ®ç mçíJçvççlçd ~ Mçá¬çÀ Dççþ oçí<ç :-
DçkçÀçuçí JççeH³ç³ççívççÌ Jçç cçÌLçávçb vç ®ç iç®slç: ~~ Mçá¬çÀ cçíb çÆvçcvç (Dççþ) ÒçkçÀçj kçíÀ oçí<ç Mçá¬çÀ cçíb Dçç pççvçí mçí kçwuçÌy³ç
©#ççÆlçkçwlçkçÀ<çç³çççÆlçuçJçCççcuççí<CçmçíJçvççlçd ~ GlHçVç nçílçç nÌ ~
vççjçÇCççcçjmç%ççvççb içcçvççppçj³çç lçLçç ~~ HçíÀçÆvçuçb lçvçá ©#çb ®ç çÆJçJçCç¥ HçÓçÆlç çÆHççq®suçcçd ~~
çÆ®çvlççMççíkçÀçoçÆJçñçcYçç®sm$ç#ççjççqivççÆJçYç´cççlçd ~ Dçv³çOççlçÓHçmçbmç=äcçJçmçççÆo lçLççeäcçcçd ~
Yç³ççl¬çÀçíOççoYççÇ®ççjçÜîçççÆOççÆYç: kçÀçÆMç&lçm³ç ®ç ~~ (®ç. çÆ®ç. 30/139)
JçíiççIççlççlçd #çlçç®®çççÆHç OççlçÓvççb mçcÒçoÓ<çCççlçd ~ oçí<ç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç
oçí<çç: Hç=LçkçÀd mçcçmlçç Jçç ÒççH³ç jílççíJçnç: çÆmçjç: ~~
1. HçíÀçÆvçuç Jççdzç& Pççiç ³çákçwlç nçívçç~
Mçá¬çbÀ mçvoÓ<ç³çvl³ççMçá lçod Jç#³çççÆcç çÆJçYççiçMç: ~
2. lçvçá Jççdzç& Hçlçuçç nçívçç~
(®ç. çÆ®ç. 30/135-138)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí Mçá¬çÀJçn ñççílçmç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç pççkçÀj 3. ©#ç Jççlç oçí<ç mçí çqmvçiOçlçç kçÀç DçYççJç
nçívçí mçí ©#çlçç GlHçVç nçívçç~
Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀçÇ oáçÆä kçÀjlçí nÌ ~
4. çÆJçJçCç& mJççYçççÆJçkçÀ mçHçíÀo JçCç& kçÀçí
o DççÆlç cçÌLçávç ³çç DççÆlç J³çç³ççcç kçÀjvçç ~
sçí[kçÀj Dçv³ç JçCç& ÒççHlç kçÀjvçç~
o Dçmççlc³ç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ 5. HçÓçÆlç HçÓ³ç ³çákçwlç nçívçí oáiç&vOçlçç Dççvçç~
o DçkçÀçuç DçLçç&lç Jççdzç& DçHçkçwJç jnvçí kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb
6. çÆHççq®suç kçÀHçÀ mçí oáä kçÀçí DççÆlç çÆ®çkçÀvççHçvç
(yççu³ççJçmLçç) cçíb cçÌLçávç kçÀjvçç ~ Jççdzç& cçíb Dçç pççvçç~
o Dç³ççíçÆvç cçÌLçávç (nmlç-içáo-HçMçá DçççÆo) kçÀjvçç ~ 7. Dçv³çOççlçÓHçmçbmç=ä jkçwlçççÆo OççlçáDççíb mçí çÆcççÆÞçlç
o mçJç&Lçç cçÌLçávç kçÀç l³ççiç kçÀjvçç ~ Jççdzç& GlHçVç nçívçç~
o ©#ç-çÆlçkçwlç-kçÀ<çç³ç-uçJçCç-Dçcuç-G<Cç Dççnçjçíb kçÀç DççÆOçkçÀ 8. DçJçmççoçÇ Mçá¬çÀJçn ñççílçmç cçíb Jçç³çá mçí ©#ç
mçíJçvç kçÀjvçç ~ nçíkçÀj Mçá<kçÀ pççlçç nÌ lççí Gmçí
o DçkçÀçcçákçÀ ³çç DçjçÆmçkçÀ çqm$ç³ççíb kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçç ~ DçJçmççoçÇlç Mçá¬çÀ kçÀnlçí nÌ ~
o JççOç&kçw³ç GlHçVç nçívçç ~
Rog Nidan- 153 Dr. A. S. Dudhamal
Jççlç oÓçÆ<çlç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
HçíÀçÆvçuçb lçvçá ©#çb ®ç kç=À®s^íCççuHçb ®ç cçç©lççlçd ~~
YçJçl³çáHçnlçb Mçá¬çbÀ vç lçodiçYçç&³ç kçÀuHçlçí ~
(®ç. çÆ®ç. 30/140)
o Jççlç oçí<ç mçí oáä Mçá¬çÀ ©#ç, Pççiçoçj, Hçlçuçç nçílçç nÌ~
o Mçá¬çÀ kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç DçuHç ÒçcççCç cçíb DççÌj kçÀälçç mçí nçílççÇ nÌ ~
çÆHçÊç oÓçÆ<çlç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
mçvççÇuçcçLçJçç HççÇlçcçl³çá<Cçb HçÓçÆlçiççqvOç ®ç ~
onçquuçb²b çÆJççÆvç³çç&çÆlç Mçá¬çbÀ çÆHçÊçívç oÓçÆ<çlçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/141)
o çÆHçÊç mçí oáä oçn³çákçwlç, Hçá³çiçvOç kçÀç lçLçç vççÇuç-HççÇlç JçCç& kçÀç
Mçá¬çÀ nçílçç nÌ ~
o FmçkçÀç mHçMç& G<Cç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀ oÓçÆ<çlç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
Muçí<cçCçç yç×cççiç&b lçá YçJçíl³çl³çLç&çÆHççq®suçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 30/142)
kçÀHçÀ mçí Mçá¬çÀ kçÀç cççiçç&JçjçíOç nçívçí mçí Dçl³çççÆOçkçÀ çÆHççq®suç yçvç
pççlçç nÌ ~
jkçwlç çÆcççÆÞçlç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
m$ççÇCççcçl³çLç&içcçvççoçÆYçIççlççlçd #çlççoçÆHç ~
Mçá¬çbÀ ÒçJçlç&lçí pçvlççí: Òçç³çíCç ©çÆOçjçvJç³çcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/143)
m$ççdzççíb kçíÀ mççLç Dçl³çççÆOçkçÀ cçÌLçávç kçÀjvçí mçí, DççÆYçIççlçççÆo kçÀçjCççíb
mçí #çlç nçí pççvçí mçí jkçwlç çÆcççÆÞçlç Mçá¬çÀ kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~
DçJçmççoçdzç Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
JçíiçmçvOççjCçç®sá¬çbÀ Jçç³çávçç çÆJçnlçb HççÆLç ~
kç=À®s^íCç ³çççÆlç ûççÆLçlçcçJçmçççÆo lçLççeeäcçcçd ~~
FçÆlçoçí<çç: mçcççK³ççlçç: Mçá¬çÀm³ççäçÌ mçuç#çCçç: ~
(®ç. çÆ®ç. 30/144)
o DçOççjCççdzç Jçíiç pçÌmçí cçuç-cçÓ$ç-Mçá¬çÀ DçççÆo kçíÀ Jçíiççíb kçÀçí jçíkçÀvçí
kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç Mçá¬çÀ kçÀçí cççiç& cçíb DçJçjçíçÆOçlç
kçÀj oílçç nÌ~
o Fmç kçÀçjCç mçí çÆvçkçÀuçç náDçç Mçá¬çÀ Jçç³çá mçí Mçá<kçÀ nçíkçÀj
kçÀälçç kçíÀ mççLç yççnj çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
o Mçá¬çÀ ®³çáçÆlç nçívçí kçíÀ yçço Hçá©<ç DçJçmçço (LçkçÀçvç) kçÀç
DçvçáYçJç kçÀjlçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí DçJçmççoçdzç Mçá¬çÀ kçÀnç nÌ ~
Mçá× Mçá¬çÀ kçíÀ uç#çCç :-
çqmvçiOçb Içvçb çÆHççq®suçb ®ç cçOçájb ®çççÆJçoççÆn ®ç ~~
Rog Nidan-
jílç: Mçá×b çÆJçpççvççdzçç®sdJçílçb mHçÀçÆìkçÀmççÆVçYçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 30/145)
mHçÀçÆìkçÀçYçb êJçb çqmvçiOçb cçOçájb cçOçáiççqvOç ®ç ~
Mçá¬çÀçÆcç®sçqvlç, kçíÀçÆ®çlçd lçá lçÌuç#ççÌêçÆvçYçb lçLçç ~~
(mçá. Mçç. 2/11)
o çqmvçiOç, Içvç, çÆHççq®suç, cçOçáj, DççÆJçoçnçÇ (oçn vç kçÀjvçí
Jççuçç), mHçÀçÆìkçÀ kçíÀ pçÌmçí uç#çCç Jççuçí Mçá¬çÀ kçÀçí Mçá× Mçá¬çÀ
kçÀnlçí nÌ ~
o êJç, cçOçáiççqvOç, lçÌuç lçLçç cçOç kçíÀ mçcççvç çÆoKçvçç ³çí içáCç YççÇ
mçáÞçálçç®çç³ç& vçí kçÀní nÌ ~
kçwuçÌy³ç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
mçbkçÀuHçÒçJçCççí çÆvçl³çb çÆÒç³ççb JçM³ççcççÆHç çqm$ç³çcçd ~
vç ³çççÆlç çÆuçbiçMçÌçÆLçu³ççlçd kçÀoççÆ®çÐçççÆlç Jçç ³ççÆo ~~
éççmççlç&: çqmJçVçiçç$çm³ç cççíIçmçbkçÀuHç®çíçÆälç: ~
cuççvççÆMçMvç½ç çÆvçyççÇ&pç: m³ççoílçlçd kçwuççÇy³çuç#çCçcçd ~~
mççcççv³çuç#çCçb Ô³çílçod çÆJçmlçjíCç ÒçJç#³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/155-157)
kçwuçÌy³ç cçíb çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o cçÌLçávç kçÀçÇ kçÀçcçvçç jKçlçí náS çÆÒç³ç SJçb DçvçákçÓÀuç m$ççÇ kçíÀ mççLç
cçÌLçávç kçÀjlçí mçcç³ç çÆuçbiç çÆMççÆLçuçlçç kçíÀ kçÀçjCç Hçá©<ç cçÌLçávç
kçÀj vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
o Gmçí éççmçkçÀälçç SJçb mJçíoççÆOçkçw³ç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o GmçkçÀç çqMçMvç cuççvç (çÆMççÆLçuç) DççÌj Mçá¬çÀ çÆJçjnçÇlç nçílçç nÌ ~
kçwuçÌy³ç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
yççÇpçOJçpççíHçIççlççY³ççb pçj³çç Mçá¬çÀmç*d#ç³ççlçd ~~
kçwuçÌy³çb mçcHçÐçlçí lçm³ç Þç=Cçá mççcççv³çuç#çCçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 30/154)
®çjkçÀçíkçwlç kçwuçÌy³ç ÒçkçÀçj mçáÞçálççíkçwlç kçwuçÌy³ç
1 yççÇpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç Dççmçíkçw³ç
2 OJçpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç mççÌiçbçÆOçkçÀ
3 pçjçmçbYçJçpç kçwuçÌy³ç kçábÀçÆYçkçÀ
4 Mçá¬çÀ#ç³çpç F&<ç&kçÀ
5 <çb{
®çjkçÀçíkçwlç kçwuçÌy³ç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
1)yççÇpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç:-
MççÇlç©#ççuHçmç*ddçqkçwuç<ìçÆJç©×çpççÇCç&Yççípçvççlçd ~
154 Dr. A. S. Dudhamal
 MççíkçÀçÆ®çvlççYç³ç$ççmççlçd m$ççÇCççb ®ççl³çLç&mçíJçvççlçd ~~
DççÆYç®ççjçoçÆJçñçcYççod jmççoçÇvççb ®ç mç*d#ç³ççlçd ~
JççlççoçÇvççb ®ç JçÌ<çc³ççlçd lçLçÌJççvçMçvçç®s^cççlçd ~~
vççjçÇCççcçjmç%çlJççlçd HçgçkçÀcçç&Hç®ççjçlç: ~
yççÇpççíHçIççlççod YçJççÆlç HççC[áJçCç&: mçáoáyç&uç:~~
DçuHçÒççCççíeuHçn<ç&½ç Òçcçoçmçá YçJçíVçj: ~
ËlHççC[ájçíiçlçcçkçÀkçÀçcçuççÞçcçHççÇçÆ[lç: ~~
sÐç&lççÇmççjMçÓuççlç&: kçÀçmçpJçjçÆvçHççÇçÆ[lç: ~
yççÇpççíHçIççlçpçb kçwuçÌy³çb.........~~
(®ç. çÆ®ç. 30/158-162)
yççÇpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç GlHçVç nçívçí kçíÀ çÆvçcvç kçÀçjCç nÌ ~
o MççÇlç, ©#ç, DçuHç, mçbçqkçwuçä (oÓçÆ<çlç), mçb³ççíiç ³çç Òçkç=ÀçÆlç
çÆJç©× lçLçç DçpççÇCçç&JçmLçç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçí kçíÀ yçço
cçÌLçávç kçÀjvçç ~
o MççíkçÀ-çÆ®çvlçç-Yç³ç-$ççmçvç DçççÆo mçí ûçmlç jnlçí náS cçÌLçávç
kçÀjvçç ~
o DççÆYç®ççj (pççjCç, cççjCç, G®®çdçìvçççÆo kçÀcç&) kçÀcç& mçí
HççÇçÆæ[lç nçívçç ~
o m$ççdzççíb kçíÀ ÒççÆlç DççÆJçéççmç jKçvçç ~
o jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç Dçvçáuççícç ³çç ÒççÆlçuççícç #ç³ç nçívçç ~
o uçbIçvç ³çç GHçJççmç, DççÆOçkçÀ Þçcç kçÀjvçí mçí oçí<ççíb kçÀçÇ çÆJç<çcç
çqmLçlççÇ MçjçÇj cçíb GlHçVç nçívçç ~
o mçnJççmç cçíb ©çÆ®ç vç jKçvçíJççuçí m$ççÇ kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçç ~
o Hçb®çkçÀcç& kçíÀ çÆcçL³çç Òç³ççíiç kçÀjvçç ~
yççÇpççíHçIççlçpç (Mçá¬çÀ #ç³çpçv³ç) kçwuçÌy³ç kçíÀ uç#çCç:-
o Hçá©<ç cçíb Hççb[álçç, oáyç&uçlçç, DçuHç ÒççCçlçç, DçuHçn<ç&lçç Dçç
pççlççÇ nÌ~
o Jçn m$ççdzççíb kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS DçvçálmççnçÇ jnlçç
nÌ~
o m$ççÇ kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçíÀ çÆuçS lç³ççj nçílçç nÌ, çÆHçÀj YççÇ GmçkçÀç
çÆuçbiç çÆMçLççÇuç nçÇ jnlçç nÌ ~
o Símçç Hçá©<ç Ëêçíiç, HççC[á, lçcçkçÀéççmç, kçÀçcçuçç, kçwuçcç, sçÆo&,
DççÆlçmççj, MçÓuç, kçÀçmç DççÌj pJçj mçí HççÇçÆ[lç jnlçç nÌ~
2)OJçpççíHçIççlçpç (OJçpçYçbiç) kçwuçÌy³ç kçíÀ nílçÓ:-
....OJçpçYç²kç=Àlçb Þç=Cçá ~~
Dçl³çcuçuçJçCç#ççjçÆJç©×çmççlc³çYççípçvççlçd ~
Dçl³çcyçáHççvççod çÆJç<çcççlçd çÆHçäçVçiçá©Yççípçvççlçd ~~
oçÆOç#ççÇjçvçÓHçcççbmçmçíJçvççod J³çççÆOçkçÀ<ç&Cççlçd ~
Rog Nidan-
kçÀv³ççvççb ®çÌJç içcçvçço³ççíçÆvçiçcçvççoçÆHç ~~
oçÇIç&jçíiççb çÆ®çjçílmç=äçb lçLçÌJç ®ç jpçmJçuççcçd ~
oáiç&vOççb oáä³ççíçÆvçb ®ç lçLçÌJç ®ç HççÆjñçálççcçd ~~
F&¢MççÇb Òçcçoçb cççínçod ³ççí iç®sílçd kçÀçcçnçÆ<ç&lç: ~
®çlçá<HççoççÆYçiçcçvçç®síHçÀ½çççÆYçIççlççlç: ~~
DçOççJçvççod Jçç cçí{^m³ç Mçm$çovlçvçKç#çlççlçd ~
kçÀç<þÒçnçjçÆvç<Hçí<çç®sÓkçÀçvççb ®çççÆlçmçíJçvççlçd ~~
jílçmç½ç ÒçlççÇIççlççod OJçpçYç²: ÒçJçlç&lçí ~
(®ç. çÆ®ç. 30/162-167)
OJçpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç GlHçVç nçívçí kçíÀ çÆvçcvç kçÀçjCç nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ Dçcuç-uçJçCç-#ççj-çÆHçäcç³ç-içá©-êJç HçoçLççí&b kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçmççlc³ç, çÆJç<çcç ³çç çÆJç©× Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o oçÆn-oÓOç kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççvçáHç cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o pççÇCç&J³çççÆOç mçí oçÇIç&kçÀçuç lçkçÀ HççÇçÆ[lç jnvçí mçí MçjçÇj kçÀçÆ<ç&lç
nçívçç ~
o kçÀv³çç (yçççÆuçkçÀç ) kçíÀ mççLç mçcççiçcç kçÀjvçç ~
o Dç³ççíçÆvçiçcçvç (içáo-nmlç-mçá®ççÇcçáKççÇ ³ççíçÆvç) cçÌLçávç kçÀjvçç ~
o çÆMçMvç kçíÀ GHçj DççIççlç nçívçç ~
o cçÌLçávççíHçjçvlç çÆMçMvç kçÀç Òç#ççuçvç vç kçÀjvçç ~
o Mçm$ç, vçKç, ovlç mçí çÆMçMvç kçíÀ GHçj #çlç nçí pççvçç ~
o MçákçÀçíb kçÀç DçvçáçÆ®çlç Òç³ççíiç kçÀjvçç ~
o kçÀç<þççÆo mçí çÆMçMvç Hçj Òçnçj kçÀjvçç ~
o Mçá¬çÀ Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ çÆvçvoçÆvç³ç ³ççíçÆvç kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçí mçí
OJçpççíHçIççlçpç kçwuçÌy³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o pççÇCç& ³ççíçÆvçjçíiç mçí ûçmlç,
o oçÇIç&kçÀçuç mçí mçcççiçcç vç çÆkçÀ³çç nçí,
o ³ççíçÆvç mçí oáiç&vOç Dçç jnçÇ nçí,
o jpçmJçuçç,
o oá<ì ³çç HççÆjHuçálç (ñççJç³çákçwlç) ³ççíçÆvçjçíiç mçí HççÇçÆ[lç,
o ®çlçá<Hçço (HçMçá cçÌLçávç) ³ççíçÆvç
OJçpççíHçIççlçpç (OJçpçYçbiç) kçwuçÌy³ç kçíÀ uç#çCç:-
YçJççÆvlç ³çççÆvç ©HçççÆvç lçm³ç Jç#³ççc³çlç: Hçjcçd ~
éç³çLçáJçí&ovçç cçí{^í jçiç½çÌJççíHçuç#³çlçí ~~
mHçÀçíìç½ç lççÇJç´ç pçç³çvlçí çÆuç²HççkçÀçí YçJçl³ççÆHç ~
cççbmçJç=çÆ×Yç&Jçí®®ççm³ç Jç´Cçç: çÆ#çÒçb YçJçvl³ççÆHç ~~
155 Dr. A. S. Dudhamal
 HçáuççíkçÀçíokçÀmç¹çMç: ñççJç: M³ççJçç©CçÒçYç: ~
Jçuç³ççÇkçáÀ©lçí ®çççÆHç kçÀçÆþvç½ç HççÆjûçn: ~~
pJçjmlç=<Cçç Yç´cççí cçÓ®sç& ®sçÆo&½ççm³ççíHçpçç³çlçí ~
jkçwlçb kç=À<Cçb ñçJçí®®çççÆHç çÆvçuçcçççÆJçuçuççíçÆnlçcçd ~~
DççqivçvçíJç ®ç oiOçm³ç lççÇJç´çí oçn: mçJçíovç: ~
yçmlççÌ Jç=<çCç³ççíJçç&eçÆHç mççÇJçv³ççb Jç*d#çCçí<çá ®ç ~~
kçÀoççÆ®ççqlHççq®suççí JççeçÆHç HççC[á: ñççJç½ç pçç³çlçí ~
éç³çLçápçç&³çlçí cçvo: çqmlççÆcçlççíeuHçHççÆjñçJç: ~~
çÆ®çjç®®ç HççkçbÀ Jç´pççÆlç MççÇIç´b JççeLç Òçcç᮳çlçí ~
pçç³çvlçí çƬçÀcç³ç½çççÆHç çqkçwuçÐçlçí HçÓçÆlçiççqvOç ®ç ~
çÆJçMççdzç&lçí cççÆCç½ççm³ç cçí{^b cçá<kçÀçJçLçççÆHç ®ç ~
OJçpçYç²kç=Àlçb kçwuçÌy³ççÆcçl³çílçlçd mçcçáoçËlçcçd ~~
Slçb HçgççÆJçOçb kçíÀçÆ®çod OJçpçYç²b Òç®ç#çlçí ~
(®ç. çÆ®ç. 30/168-175)
o cçí{^ cçíb MççíLç SJçb Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆMçMvç Hçj Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ mHçÀçíì GlHçVç nçíkçÀj Gvçcçíb HççkçÀ
nçí pççlçç nÌ DççÌj lççÇJç´lçç mçí Jç´Cç GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o Fvç Jç´Cççíb mçí Oççí³çí náS ®ççJçuç kçíÀ HççvççÇ pçÌmçç ñççJç yçnvçí uçiçlçç
nÌ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ ³çí ñççJç çÆHççq®suç, MJçílç, Dççjkçwlç, kç=À<Cç, vççÇuç
JçCç& kçÀç ³çç DçççÆJçuç SJçb jkçwlç³çákçwlç nçílçç nÌ ~
o mHçÀçíìçíb mçí kçÀYççÇ mçcHçáCç& çÆuçbiç kçÀç HççkçÀ nçí pççlçç nÌ ~
o çÆuçbiç kçíÀ GHçj cççbmçJç=çÆ× YççÇ nçílççÇ nÌ ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ çÆuçbiç iççíuç DççkçÀçj kçÀç DççÌj kçÀþçíj nçí pççlçç nÌ ~
o yççqmlç, DçC[kçÀçí<ç, çÆmçJçvççÇ Fvç mLççvççíb cçíb Dççqivç onvçJçlç
Jçíovçç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o yçço cçíb GlHçVç MççíLç kçÀcç nçívçí mçí çÆuçbiç cçíb MçÌl³ç Dçç pççlçç nÌ ~
o MççíLç cçíb kçÀYççÇ pçuo ³çç kçÀYççÇ oíj mçí HççkçÀ nçí mçkçÀlçç nÌ ~
o HççkçÀ kçíÀ yçço Jç´Cç nçíkçÀj Gmçmçí çÆHççq®suç DççÌj mçHçíÀo ñççJç
çÆMçMvç mçí nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o Fmç ñççJç cçíb kçwuçíoçílHççÆÊç kçíÀ kçÀçjCç kç=ÀçÆcç ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ ~
o Fmçmçí oáiç&vOç DççÌj HçÓ³ç ñççJç Dççvçí uçiçlçç nÌ ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ çÆMçMvç cçáC[ lçLçç çÆuçbiç ³çç DçC[kçÀçí<ç mçæ[vçí kçíÀ
kçÀçjCç içuç YççÇ pççlçç nÌ ~
o kçáÀs çÆJçÜçvççíb Üçjç OJçpçYçbiç kçíÀ HççB®ç ÒçkçÀçj ÒççÆlçHçççÆolç çÆkçÀ³çí
nÌ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ mJç©Hç cçíb pJçj, lç=<Cçç, Yç´cç, cçá®sç& DççÌj sçÆo& ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
3)pçjçmçbYçJçpç kçwuçÌy³ç (kçÀçÇ DçJçmLçç ):-
kçwuçÌy³çb pçjçmçcYçJçb çÆn ÒçJç#³ççc³çLç lç®sáCçá ~~
pçIçv³çcçO³çÒçJçjb Jç³ççqm$ççÆJçOçcç᮳çlçí ~
DççÆlçÒçJç³çmççb Mçá¬çbÀ Òçç³çMç: #ççdzçlçí vç=Cççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/176-177)
JççOç&kçw³ç kçíÀ kçÀçjCç Òçç³ç: Mçá¬çÀ Oççlçá kçíÀ #ççÇCç nçívçí mçí ³çn
pçjçmçbYçJçpç kçwuçÌy³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Fmç kçwuçÌy³ç kçÀçÇ çÆvçcvç lççÇvç DçJçmLçç³çíb nçílççÇ nÌ~
1)pçIçv³ç 2) cçO³ç 3) ÒçJçj
pçjçmçbYçJçpç kçwuçÌy³ç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç:-
jmççoçÇvççb mç*d#ç³çç®®ç lçLçÌJççJç=<³çmçíJçvççlçd ~
yçuçJççdzçí&çqvê³ççCççb ®ç ¬çÀcçíCçÌJç HççÆj#ç³ççlçd ~~
HççÆj#ç³ççoç³çá<ç½ççH³çvççnçjç®s^cççlçd kçwuçcççlçd ~
pçjçmçcYçJçpçb kçwuçÌy³ççÆcçl³çílçÌní&lçáçÆYçvç=&Cççcçd ~~
pçç³çlçí lçívç mççíel³çLç&b #ççÇCçOççlçá: mçáoáyç&uç: ~
çÆJçJçCççí& oáyç&uççí oçÇvç: çÆ#çÒçb J³çççÆOçcçLççMvçálçí ~~
SlçppçjçmçcYçJçb çÆn.........~
(®ç. çÆ®ç. 30/178-180)
JççOç&kçw³ç kçÀçuç cçíb jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç #ç³ç nçívçí mçí, JçççÆpçkçÀjCç ³çç
Jç=<³ç DççÌ<çOççdzççíb kçÀç çÆJçOççÇJçlç Òç³ççíiç vç kçÀjvçí mçí, yçuç, Jççdzç& lçLçç Fçqvê³ççíb
kçÀç ¬çÀcçMç: Dçl³çççÆOçkçÀ #ç³ç nçí pççlçç nÌ~ ³çáJççJçmLçç kçÀç Ûçmç nçí pççlçç
nÌ~ cçvoççqivç GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DççHçíçÆ#çlç HçÓCç& Dççnçj kçÀç mçíJçvç
vçnçÇb kçÀj Hççlçç nÌ~ Dçl³çççÆOçkçÀ HççÆjÞçcç mçí, Dçvçç³ççmç LçkçÀçvç mçí
JççOç&kçw³çpçv³ç vçHçábmçkçÀlçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
JççOç&kçw³ç mçí mçYççÇ Oççlçá #ççÇCç nçílçí nÌ~ oçÌyç&u³çlçç, JçÌJçC³ç&lçç DççÌj
çÆovçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~ Jç=×çJçmLçç cçíb Fvç MççjjçÇkçÀ oáyç&uçlçç kçíÀ kçÀçjCç
J³ççqkçwlç jçíiç ûçmlç nçí pççlçç nÌ~ ³çí mçyç pçjçmçb YçJçpç kçwuçÌy³ç kçíÀ uç#çCç
nÌ~
4)Mçá¬çÀ#ç³çpç:-
......®çlçáLç¥ #ç³çpçb ÞçáCçá ~
DçlççÇJç çÆ®çvlçvçç®®çÌJç MççíkçÀçlçd ¬çÀçíOççod Yç³ççlçd lçLçç ~~
F&<³ççí&lkçÀCþçcçoçíÜíiççvçd mçoç çÆJçMççÆlç ³ççí vçj: ~
kç=ÀMççí Jçç mçíJçlçí ©#çcçVçHççvçb lçLççÌ<çOçcçd ~~
oáyç&uçÒçkç=ÀçÆlç½çÌJç çÆvçjçnçjçí YçJçíod ³ççÆo ~
Dçmççlc³çYççípçvçç®®çççÆHç Ëo³çí ³ççí J³çJççqmLçlç: ~~
jmç: ÒçOççvçOççlçáçÆn& #ççdzçílççMçá lçlççí vç=Cççcçd ~
jkçwlçço³ç½ç #ççdzçvlçí OççlçJçmlçm³ç oíçÆnvç: ~~
156 Dr. A. S. Dudhamal
 Mçá¬çÀçJçmççvççmlçíY³ççíeçÆHç Mçá¬çbÀ Oççcçb Hçjb cçlçcçd ~
®çílçmççí JççeçÆlçn<çí&Cç J³çJçç³çb mçíJçlçíeçÆlç ³ç: ~~
lçm³ççMçá #ççdzçlçí Mçá¬çbÀ lçlç: ÒççHvççíçÆlç mç*d#ç³çcçd ~
Iççíjb J³çççÆOçcçJççHvççíçÆlç cçjCçb Jçç mç iç®sçÆlç ~~
Mçá¬çbÀ lçmcççod çÆJçMçí<çCç j#³çcççjçíi³ççÆcç®slçç ~
SJçb çÆvçoçvççÆuç²çY³ççcçákçwlçb kçwuçÌy³çb ®çlçáçÆJç&Oçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/181-187)
o DççÆlççÆ®çblçç, MççíkçÀ, ¬çÀçíOç, Yç³ç, F&<çç&, GlkçÀCþç, cço, GÜíiç
DçççÆo mçí HççÇçÆ[lç jnvçç ~
o kç=ÀMç J³ççqkçwlç Üçjç ©#ç DçVçHççvç ³çç DççÌ<çOççÇ kçÀç mçlçlç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o oáyç&uç J³ççqkçwlç vçí uçbIçvç kçÀjvçç ~
o Dçmççlc³ç Dççnçj êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí Ëo³çmLç jmçOççlçá #ççÇCç nçí pççlçç nÌ~ lçodvçblçj
GmçkçíÀ jkçwlç-cççbmç-cçío-DççqmLç-cçppçç-Mçá¬çÀ (Dçvçáuççícç iççÆlç mçí) #ççÇCç
nçívçí uçiçlçí nÌ~ DççÆlçJ³çJçç³ç mçí MçjçÇj kçÀç Òçyçuç lçípç ³çákçwlç Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀç
#ç³ç (ÒççÆlçuççícç #ç³ç) nçí pççlçç nÌ~ Fmç lçjn Dçvçáuççícç ³çç ÒççÆlçuççícç iççÆlç
mçí Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀç #ç³ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç J³ççqkçwlç jçíiç ûçmlç nçívçí uçiçlçç nÌ~
Fmç çÆuçS Dççjçíi³ç kçÀçÇ kçÀçcçvçç kçÀjvçíJççuçí J³ççqkçwlç vçí ncçíMçç Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀçÇ
j#çç kçÀjvçí ®çççÆnS~
®çjkçÀç®çç³ç&vçí Fvç ®ççj ÒçkçÀçj kçíÀ kçwuçÌy³ç kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç pçvcçpççlç
kçwuçÌy³ç ÒçkçÀçj Dçuçiç mçí JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~
pçvcçpççlç kçwuçÌy³ç:-
cççlçççÆHç$ççíyççÇ&pçoçí<ççoMçáYç̽ççkç=Àlççlcçvç: ~
içYç&mLçm³ç ³çoç oçí<çç: ÒççH³ç jílççíJçnç: çÆmçjç: ~~
Mççí<ç³çvl³ççMçá lçVççMççod jílç½ççH³çáHçnv³çlçí ~
lç$ç mçcHçáCç&mçJçç&²: mç YçJçl³çHçácççvçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/189-190)
cççlçç DççÌj çÆHçlçç kçíÀ yççÇpççíb cçíb oçí<ç Dçç pççvçí mçí, DççÆpçlçíçqvê³ç
J³ççqkçwlç Üçjç HçÓJç&pçvcç cçíb çÆkçÀS HççHçkçÀcççí&b mçí JççlçççÆo oçí<ç içYç&mLç çÆMçMçá kçíÀ
Mçá¬çÀJçn ñççílçmç kçÀçÇ çÆmçjçDççíb cçíb Mççí<ç GlHçVç kçÀjlçí nÌ~ Mçá¬çÀJçn çÆmçjçSB
Mççí<ç mçí vçä nçí pççlççÇ nÌ~ lçyç pçvcç uçívçíJççuçí Hçá©<ç DçYç&kçÀ kçíÀ Dçbiç-
Òçl³çbiç HççÆjHçáCç& nçíkçÀj YççÇ Jçn vçHçbámçkçÀ nçílçç nÌ ~ Fmçí pçvcçpççlç kçwuçÌy³ç
kçÀnlçí nÌ ~
kçwuçÌy³ç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
kçíÀçÆ®çlçd kçwuçÌy³çí lJçmççO³çí Üí OJçpçYç²#ç³ççítJçí ~
Jçoçqvlç MçíHçÀmçMsíoçod Jç=<çCççílHççìvçívç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/188)
Rog Nidan-
Slçí lJçmççO³çç J³ççK³ççlçç: mççÆVçHççlçmçcçá®s^³ççlçd ~
çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçlçmlçÓOJç¥ mçcççmçJ³ççmçlç: Þç=Cçá ~~
(®ç. çÆ®ç. 30/191)
o kçáÀs çÆJçÜçvç OJçpçYçbiçpç lçLçç #ç³çpç kçwuçÌy³ç kçÀçí DçmççO³ç
cççvçlçí nÌ~
o çÆMçMvç kçÀç síovç ³çç Jç=<çCç kçÀç Hççìvç (çÆvçkçÀçuç oívçç) ³çç çÆuçbiç
mçæ[ pççvçç Fvç kçÀçjCççíb GlHçVç náDçç vçHçábmçkçÀlJç DçmççO³ç
nçílççÇ nÌ~
o Mçí<ç kçwuçÌy³ç mççO³ç nçílçí nÌ, uçíçÆkçÀvç FvçkçÀçÇ GHçí#çç vç kçÀjlçí náS
lçájblç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí ®çççÆnS ~
mçáÞçálççíkçwlç kçwuçÌy³ç:-
Dççmçíkçw³ç½ç mçáiçvOççÇ ®ç kçáÀcYççÇkçÀ½çí<³ç&kçÀmlçLçç ~
mçjílçmlJçcççÇ %çí³çç DçMçá¬çÀ: <çC[mçbçÆ%çlç: ~~
(mçá. Mçç. 2/44)
mçáÞçálçç®çç³ç& vçí HççB®ç ÒçkçÀçj kçíÀ kçwuçÌy³ççíb kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~
1)Dççmçíkçw³ç 2)mççÌiççqvOçkçÀ 3)kçáÀçqcYçkçÀ 4)F&<³ç&kçÀ 5) <çC[
Fvç HççB®ççíb cçíb mçí Dççmçíkçw³ç, mççÌiççqvOçkçÀ, kçáÀçqcYçkçÀ DççÌj F&<³ç&kçÀ ³çí
®ççj kçwuçÌy³ç mçí ûçmlç Hçá©<ç Mçá¬çÀJççvç nçílçí nÌ, Hçjblçá <çC[ vççcçkçÀ kçwuçÌy³ç mçí
çÆHç[çÇlç Hçá©<ç Mçá¬çÀ nçÇvç nçílçç nÌ~
1)Dççmçíkçw³ç:-
çÆHç$ççíjl³çuHçyççÇpçlJççoçmçíkçw³ç: Hçá©<ççí YçJçílçd ~
mçMçá¬çbÀ ÒççM³ç uçYçlçí OJçpççí®s^ç³çcçmçbMç³çcçd ~~
(mçá. Mçç. 2/38)
cççlçç DççÌj çÆHçlçç kçíÀ DçuHçJççdzç& nçívçí mçí GlHçVç mçvlççvç kçÀçí Dççmçíkçw³ç
kçÀnlçí nÌ~ GmçkçÀç OJçpççí®s^ç³ç (Erection of Penis) Mçá¬çÀÒççMçvç
kçÀjvçí kçíÀ yçço nçílçç nÌ~
2)mççÌiçbçÆOçkçÀ:-
³ç: HçÓçÆlç³ççívççÌ pçç³çílç mç mççÌiççqvOçkçÀmçbçÆ%çlç: ~
mç ³ççíçÆvçMçíHçÀmççíiç&vOçcççIç´ç³ç uçYçlçí yçuçcçd ~~
(mçá. Mçç. 2/39)
HçáçÆlç³ççíçÆvç çÆJçkçÀçj mçí HççÇçÆæ[lç ³ççíçÆvç mçí pçvcçíb náS Hçá©<ç kçÀç
çÆMçMvççílLççvç ³ççíçÆvç DççÌj çÆMçMvç kçÀçÇ içbOç mçÓBIçkçÀj nçí pççlçç nÌ ~ Sím çí
kçwuçÌy³ç kçÀçí mççÌiçbçÆOçkçÀ kçÀnlçí nÌ~
3)kçábÀçÆYçkçÀ:-
mJçí içáoíeyç´ïç®ç³çç&Ðç: m$ççÇ<çá HçábJçlçd ÒçJçlç&lçí ~
kçáÀcYççÇkçÀ: mç ®ç çÆJç%çí³ç:........~~
(mçá. Mçç. 2/40)
157 Dr. A. S. Dudhamal
 pççí çqm$ç³ççíb mçí içáocçÌLçávç kçÀjlçç nÌ , Jçn kçáÀcYççÇkçÀ <çC[ kçÀnuççlçç 5)<çb{:-
nÌ~ ......<çC[kçbÀ Þç=Cçá Hçgçcçcçd ~~
4)F&<³ç&kçÀ:- ³ççí Yçç³çç&³ççcç=lççÌ cççínço²vçíJç ÒçJçlç&lçí ~
....F&<³ç&kçbÀ Þç=Cçá ®ççHçjcçd ~~ lçlç: m$ççÇ®çíçÆälççkçÀçjçí pçç³çlçí <çC[mçbçÆ%çlç: ~~
¢äJçç J³çJçç³çcçv³çí<ççb J³çJçç³çí ³ç: ÒçJçlç&lçí F&<³ç&kçÀ: (mçá. Mçç. 2/41-42)
mç ®ç çÆJç%çí³ç:....~ pçyç m$ççÇ kçíÀ mççLç Hçá©<ç $çÝlçákçÀçuç cçíb m$ççÇ pçÌmçç nçÇ J³çJçç³ç kçÀjlçç
(mçá. Mçç. 2/40) nÌ lçyç pçvcç uçívçíJççuçí Hçá©<ç kçÀçÇ Dççkç=ÀlççÇ SJçb Jçlç&vç m$ççÇ pçÌmççÇ nçí pççlççÇ
pççí Hçá©<ç oámçjçíb kçÀçí J³çJçç³ç kçÀjlçí náS oíKçkçÀj cçÌLçávç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS nÌ lççí Gmçí <çCæ{(kçÀ) kçÀnlçí nÌ~
ÒçJç=Êç nçílçç nÌ Gmçí F&<³ç&kçÀ kçÀnlçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________
kçwuçÌy³ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 158 Dr. A. S. Dudhamal

 JçbO³çlJç
32
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 30 G. lçb. 38

Hçá©<ç DççÌj m$ççÇ oçívççíb cçíb YççÇ JçbO³çlJç ³çn çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~ oçí<çpç ³ççíçÆvçJ³ççHçod GlHçVç nçílçç nÌ~
³çLçç yççÇpçcçkçÀçuççcyçákç=ÀçÆcçkçÀçÇìççqivçoÓçÆ<çlçcçd ~ 3) oÌJç ³ççíiç :-
çÆJçjçíçÆnlç mçvoáäb lçLçç Mçá¬çbÀ MçjçÇçÆjCççcçd ~~ pçyç kçÀç³ç&-kçÀçjCç YççJç mçcçPç cçíb vçnçÇb Dççlçç lçyç Gmçí ncç oÌJç³ççíiç
(®ç. çÆ®ç. 30/134) kçÀn mçkçÀlçí nÌ ~ oÌJç kçÀçí ³ççíçÆvçJ³ççHçod kçÀç kçÀçjCç cççvçç nÌ, JçbOçlJç kçíÀ
o Jç<çç& $çÝlçá cçíb yççí³çç náDçç yççÇpç kç=ÀçÆcç, kçÀçÇì ³çç Dççqivç DçççÆo kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí yçnálç yççj FmçkçÀçÇ ÒççÆ®çlççÇ nçílççÇ nÌ~
kçÀçjCç Dçiçj oáä nçí pççlçç nÌ lççí DçbkçáÀçÆjlç nçí vçnçÇb Hççlçç, ³ççíçÆvçJ³ççHçod kçíÀ yççÇmç ÒçkçÀçj:-
GmççÇ ÒçkçÀçj mçí Mçá¬çÀ oáçÆ<çlç Mçá¬çÀ YççÇ içYçç&Mç³ç cçíb içYç& kçÀçí Fvç mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ ³ççíçÆvç J³ççHço cçíb Jççlçpç-JçvO³çç, çÆHçÊçpç-
GlHçVç kçÀj vçnçÇb Hççlçç ~ JçççÆcçvççÇ, Hçá$çIvççÇ lçLçç mççÆVçHççlçpç-<çC{çÇ Fvç ÒçkçÀçjçíb cçíb m$ççÇ JçbO³çlJç
o Fmç lçjn kçÀç mçboíMç ³ççíçÆvçJ³ççHçod ÒçkçÀjCç cçíb ®çjkçÀç®çç³ç& vçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆo³çç nÌ DççÌj ³çn mHçä çÆkçÀ³çç nÌ çÆkçÀ, oáä Mçá¬çÀ DçHçl³ç
ÒçççqHlç kçíÀ çÆuçS DçmçcçLç& nçílçç nÌ ~ Dç. ¬çÀ. Jççlçpç:-5 çÆHçÊçpç- 5
o Hçá©<ççíb kçÀç JçbO³çlJç cçáK³çlç: Mçá¬çÀ DçYççJç, Mçá¬çÀoáçÆä lçLçç 1 GoçJçlçç& uççíçÆnlç#ç³çç
Mçá¬çÀ #ç³ç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçç nÌ ~ 2 JçvO³çç JçççÆcçvççÇ
o oáä Mçá¬çÀ kçÀç JçCç&vç kçwuçÌy³ç, OJçpçYçbiç lçLçç MçákçÀdoçí<ç kçíÀ 3 çÆJçHuçálçç ÒçñçbçÆmçvççÇ
Dçvçá<çbiç mçí çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ~ 4 HççÆjHuçálçç Hçá$çIvççÇ
o m$ççdzççíb kçíÀ JçbOçlJç kçÀç JçCç&vç ³ççíçÆvçJ³ççHçod ÒçkçÀjCç cçíb çÆJçmlççj 5 Jççlçuçç çÆHçÊçuçç
mçí mçbçÆnlççkçÀçjçíb vçí çÆkçÀ³çç nÌ ~ Dç. ¬çÀ. kçÀHçÀpç-5 mççÆVçHççlçpç-5
o ³ççíçÆvçJ³ççHçod GlHçVç kçÀjvçíJççuçí kçÀçjCç nçÇ m$ççÇ-JçbOçlJç kçíÀ 1 Dçl³ççvçvoç <çC{çÇ
kçÀçjCç nçílçí nÌ ~ 2 kçÀçÆCç&vççÇ DçC[uççÇ
çÆJçbMççÆlçJ³çç&Hçoçí ³ççívççÌ çÆvççÆo&äç jçíiçmç*dûçní ~ 3 Dç®çjCçç çÆJçJç=lçç
çÆcçL³çç®ççjíCç lçç: m$ççÇCççb Òçoáäívççlç&Jçívç ®ç ~ 4 DççÆlç®çjCçç mçÓ®ççÇJçkçw$ççÇ
pçç³çvlçí yççÇpçoçí<çç®®ç oÌJçç®®ç Þç=Cçá lçç: Hç=LçkçÀd ~ 5 kçÀHçÀpçç çÆ$çoçí<çpçç
(®ç. çÆ®ç. 30/7-8)
yççÇmç ÒçkçÀçj kçíÀ ³ççíçÆvç J³ççHço GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCççíb kçÀçí çÆvçcvç 1) JçvO³çç ³ççíçÆvç: -
lçjn mçí JçiççÇ&kç=Àlç çÆkçÀ³çç nÌ ~ o JçvO³çç ³ççíçÆvç Jççlç ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
1) çÆcçL³çç Dççnçj-çÆJçnçj :- o çÆvç³ççÆcçlç mJç©Hç cçíb cçççÆmçkçÀ jpç ÒçJç=ÊççÇ vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí
çÆcçL³çç Dççnçj lçLçç çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç vçäçlç&Jç kçÀnç nÌ ~
nçíkçÀj ³ççíçÆvçJ³ççHçod GlHçVç nçílçí nÌ ~ o Fmçcçíb içYçç&Oççvç vçnçÇb nçí Hççlçç ~
2) yççÇpç oçí<ç:- 2) JçççÆcçvççÇ :-
cççlçç kçíÀ Dççlç&Jç ³çç çÆHçlçç kçíÀ Mçá¬çÀ cçíb oÓçÆä nçívçí kçíÀ kçÀçjCç yççÇpç o jpç SJçb Mçá¬çÀ kçíÀ mçb³ççíiç pççí ³ççíçÆvç OççjCç vçnçÇb kçÀjlççÇ , Gmçí Giçuç

Rog Nidan- 159 Dr. A. S. Dudhamal

 oívçí mçí içYç& OççjCçç nçí vçnçÇb HççlççÇ ~ Fmçí JçççÆcçvççÇ ³ççíçÆvç J³ççHçod
kçÀnlçí nÌ ~
3) Hçá$çIvççÇ :-
jçÌ#³ççod Jçç³çá³ç&oç içYç¥ pççlçb pççlçb çÆJçvççMç³çílçd ~
oáäMççíçÆCçlçpçb vçç³çç&: Hçá$çIvççÇ vççcç mçç cçlçç ~
( ®ç. çÆ®ç. 30/28)
pççlçIvççÇ lçá ³çoççÆvçuç: ~
pççlçb pççlçb mçálçb nçÆvlç jçÌ#³ççod ¢äçlç&JççtJçcçd ~
(Dç. mçb. G. lçb. 38/40)
o Hçá$çIvççÇ ³ççíçÆvç çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
_____________________________________________________________________________
JçbO³çlJç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
o pçyç-pçyç içYçç&Oççvç nçílçç nÌ lçyç lçyç jkçwlç#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç içYç&Hççlç
nçí pççlçç nÌ ~
o JççiYçìç®çç³ç& vçí Fmçí pççlçIvççÇ kçÀnç nÌ ~
4) <çC{çÇ :-
o <çC{çÇ ³ççíçÆvç J³ççHçod çÆ$çoçí<ç oáçÆä mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb cçççÆmçkçÀ jpç: ÒçJç=ÊççÇ vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç içYçç&Oççvç vçnçÇb
nçílçç ~
Fmç ÒçkçÀçj mçí Fvç ®ççjçíb ³ççíçÆvç J³ççHçod cçíb içYç&Oççvç nçí vç Hççvçí kçíÀ
kçÀçjCç Fvníb m$ççÇ JçbOçlJç cçíb çÆuç³çç nÌ ~
160 Dr. A. S. Dudhamal
 MçákçÀoçí<ç
33
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆvç. 14 G. 34 48
J³ççK³çç:-
Dç¬çÀcçç®sçíHçÀmççí Jç=çÆ×b ³ççíeçÆYçJçç_sçÆlç cçÓ{OççÇ: ~
J³ççOç³çmlçm³ç pçç³çvlçí oMç ®ççäçÌ ®ç MçákçÀpçç: ~~
(cçç.çÆvç. 48/2)
MçÓkçÀçí pçuçMçÓkçÀ:, mç lçá çÆJç<çpçvlçápç&uçcçuççítJç: mçMçÓkçÀ: lçLçç MçÓkçÀ
ÒçOççvççí çÆuç²Jç=çÆ×kçÀjçí Jççlm³çç³çvççÐçákçwlççí ³ççíiç: MçÓkçÀ G®³çlçí ~
(cçOçÓkçÀçí<ç)
kçÀçcçJççmçvçç mçí ûçmlç cçÓKç& J³ççqkçwlç DçÒç³ççíçÆiçkçÀ cççiç& mçí çÆ uçbiçJçOç&vç
kçÀjvçç ®ççnlçç nÌ~ çÆuçbiçJçOç&vç kçíÀ çÆuçS Jçn MçÓkçÀ vççcçkçÀ çÆJç<çpç pçuççdzç
ÒççCççÇ (HççvççÇ kçíÀ cçuç mçí -pçuçcçuç) kçÀç GHç³ççíiç çÆuçbiç kçíÀ GHçj uçíHçvççLç&
kçÀjlçç nÌ~ Fmç kçÀçjCç mçí pççí JççlçççÆo oçí<çpç çÆJçkçÀçj çÆuçbiç cçíb GlHçVç nçílçí
nÌ Gvníb MçákçÀ oçí<ç kçÀnlçí nÌ ~
o mçáÞçálçç®çç³ç& kçíÀ cçlçç vçámççj MçÓkçÀ oçí<ç Dçþjn (18) ÒçkçÀçj
kçíÀ nçílçí nÌ~
o JççiYçìç®çç³ç& vçí FvçkçÀç mçcççJçíMç içáÔ³çjçíiç cçíb çÆkçÀ³çç nÌ~
o (çÆuçbiççMç&, çÆvç©×cççÆCç, çÆvç©×ÒçkçÀMç, DçJçHçççÆìkçÀç, çÆvçJç=lç,
HççÆjJççÆlç&kçÀç ³çí s: DççÆlççÆjkçwlç MçákçÀoçí<ç MççjbiçOçj vçí kçÀní nÌ~)
1) mç<ç&çÆHçkçÀç:-
iççÌjmç<ç&HçmçbmLççvçç MçÓkçÀoáYçá&ivçnílçÓkçÀç ~
çÆHç[kçÀç Þuçí<cçjkçwlççY³ççb %çí³çç mç<ç&çÆHçkçÀç lçá mçç ~~
(mçá. çÆvç. 14/4)
içánm³ç yççÆnvlçJçç& çÆHççÆìkçÀç: kçÀHçÀjkçwlçpçç: ~
mç<ç&HççívcççvçmçbmLççvçç Içvçç: mç<ç&çÆHçkçÀç: mcç=lçç: ~
(Dç. Ë. G. 34/11)
MçÓkçÀçíb kçÀç oá©Hç³ççíiç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç lçLçç kçÀHçÀ oçí<ç mçí
çÆuçbiç kçíÀ GHçj çÆHçlçJçCç& kçÀçÇ mç<ç&Hç (mçjmççíb) kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ çÆHç[kçÀçSB
GlHçVç nçílççÇ nÌ; Fvníb mç<ç&çÆHçkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
2) Dç<þçÇuçç :-
kçÀçÆþvçç çÆJç<çcçÌYçáivçÌJçç&³çávççe<þçÇçÆuçkçÀç YçJçílçd ~ (cçç.çÆvç. 48/3)
kçÀçÆþvçç çÆJç<çcçÌjvlçÌcçç&©lçm³ç ÒçkçÀçíHçlç: ~
Rog Nidan- 161
MçÓkçÌÀmlçá çÆJç<çcçmçcYçáivçÌ:çÆHç[kçÀçe<þçÇçÆuçkçÀç ~~
(mçá. çÆvç. 14/5)
çÆJç<çcçç kçÀçÆþvçç Yçáivçç Jçç³çáevçç<þçÇçÆuçkçÀç mcç=lçç ~~
(Dç. Ë. G. 34/16)
çÆJç<çcç DççÌj kçÀçÆþvç MçÓkçÀ ³ççíiççíb kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçí mçí çÆMçMvç Hçj
GlHçVç náF& kçÀþçíj çÆHççÆìkçÀç kçÀçí Dç<þçÇuçç kçÀnlçí nÌ ~
3) ûççÆLçlç :-
MçÓkçÌÀ³ç&lçd HçÓçÆjlçb MçéçodûççÆLçlçb vççcçd lçlçd kçÀHçÀçlçd ~~
(mçá. çÆvç. 14/6)(cçç.çÆvç. 48/3)
çÆuç²b MçÓkçÌÀçÆjJççHçÓCç¥ ûççÆLçlççK³çb kçÀHçÀçítJçcçd ~
(Dç. Ë. G. 34/21)
çÆvçjvlçj MçÓkçÀ ³ççíiççíb kçíÀ Òç³ççíiç kçÀjvçí Hçj ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ oçí<ç mçí
GlHçVç náF& ûçbçÆLçJçlç çÆHççÆìkçÀç kçÀçí ûççÆLçlç kçÀnlçí nÌ ~
4) kçáÀçqcYçkçÀç:-
kçáÀçqcYçkçÀç jkçwlççÆHçÊççílLçç pççcyçJçççqmLççÆvçYççeMçáYçç ~
(mçá. çÆvç. 14/6)(cçç.çÆvç. 48/4)
kçáÀçqcYçkçÀç jkçwlççÆHçÊççílLçç pççcyçJçççqmLççÆvçYççeeMçápçç ~~
(Dç. Ë. G. 34/13)
jkçwlçOççlçá DççÌj çÆHçÊç oçí<ç kçíÀ oáä nçívçí mçí çÆMçMvç Hçj pççcçávç kçíÀ JçCç&
mç¢Mç kçÀçuçí JçCç& kçÀçÇ SJçb içáþuççÇ kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ GlHçVç náF& çÆHççÆìkçÀç kçÀçí
kçáÀçqcYçkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
5) DçuçpççÇ :-
lçáu³çpççb lJçuçpççÇ çÆJçÐççÐçLççÒççíkçwlççb çÆJç®ç#çCç: ~
(cçç.çÆvç. 48/4)
DçuçpççÇuç#çCç̳çá&kçwlççcçuçpççÇ ®ç çÆJçlçkç&À³çílçd ~
(mçá. çÆvç. 14/7)
DçuçpççÇ cçínJççÆÜÐççlçd ~
(Dç. Ë. G. 34/13)
ÒçcçínçÆHççÆìkçÀç kçíÀ DçuçpççÇ çÆHççÆìkçÀçJçlç çÆHççÆìkçÀç MçákçÀ kçíÀ Òç³ççíiç mçí
pçyç GlHçVç nçílççÇ nÌ lççí Gmçí DçuçpççÇ kçÀnlçí nÌ ~
Dr. A. S. Dudhamal
6) cç=çÆolç:-
cç=çÆolçb HççÇçÆ[lçb ³ç®®ç mçbjyOçb JççlçkçÀçíHçlç: ~~
(mçá. çÆvç. 14/7)(cçç.çÆvç. 48/5)
cç=çÆolçb cç=çÆolçb JçñçmçbjyOçb JççlçkçÀçíHçlç: ~
(Dç. Ë. G. 34/16)
nmlçcçÌLçávç kçíÀ mçcç³ç çÆMçMvç kçÀçí oyççvçí mçí JççlçÒçkçÀçíHç nçívçí mçí çÆuçbiç
Hçj GlHçVç náS MççíLç kçÀçí cç=çÆolç kçÀnlçí nÌ~
7) mçbcçÓ{çÆHç[kçÀç :-
HçççÆCçY³ççb Yç=MçmçbcçÓ{í mçbcçÓ{çÆHç[kçÀç YçJçílçd ~
(mçá. çÆvç. 14/8) (cçç.çÆvç. 48/5)
HçççÆCçY³ççb Yç=MçmçbJ³çÓ{í mçbJ³çÓ{çÆHççÆìkçÀç YçJçílçd ~~
(Dç. Ë. G. 34/15)
oçívççíb nçLççíb mçí Dçl³çççÆOçkçÀ pççíj uçiççkçÀj oyççvçí mçí çÆMçMvç Hçj
çÆHççÆìkçÀçSB GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ, lççí Gvníb mçbcçÓ{çÆHç[kçÀç kçÀnlçí nÌ ~
8) DçJçcçvLç (DççÆOçcçvLç -cçç. çÆvç.):-
oçÇIçç& y绽ç çÆHç[kçÀç oçÇIç&vlçí cçO³çlçmlçá ³çç: ~
mççíeJçcçvLç: kçÀHçÀçmç=iY³ççb Jçíovçç-jçícçn<ç&kç=Àlçd ~~
(mçá. çÆvç. 14/9) (cçç.çÆvç. 48/6)
çÆHççÆìkçÀç yçnJççí oçÇIçç& oçdzç&vlçí cçO³çlç½ç ³çç: ~~
mççíeJçcçvLç: kçÀHçÀçmç=iY³ççb Jçíovççjçícçn<ç&Jççvçd ~
(Dç. Ë. G. 34/12)
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ DççÌj jkçwlç kçíÀ oÓçÆ<çlç nçí pççvçí mçí jçícçn<ç& SJçb
Jçíovçç³çákçwlç, uçcyççkçÀçj DçvçíkçÀ çÆHççÆìkçÀçSB GlHçVç nçíkçÀj HçÀì pççlççÇ nÌ,
lççí Gvníb DççÆOçcçvLç kçÀnlçí nÌ ~
9) Hçá<kçÀçqjkçÀç :-
çÆHç[kçÀç çÆHç[kçÀçJ³ççHlçç çÆHçÊçMççíçÆCçlçmçbYçJçç ~
Hç¨çkçÀçÆCç&kçÀmçbmLççvçç %çí³çç Hçá<kçÀçqjkçÀç lçá mçç ~~
(cçç.çÆvç. 48/7)
çÆHçÊçMççíçÆCçlçMççíçÆCçlçmçcYçÓlçç çÆHç[kçÀç çÆHç[kçÀççÆ®çlçç ~
Hç¨çHçá<kçÀjmçbmLççvçç %çí³çç Hçá<kçÀçÆjkçíÀçÆlç mçç ~~
(mçá. çÆvç. 14/9)
.....çÆHççÆìkçÀç çÆHççÆìkçÀççÆ®çlçç ~~
kçÀçÆCç&kçÀç Hçá<kçÀjm³çíJç %çí³çç Hçá<kçÀçqjkçíÀçÆlç mçç ~
(Dç. Ë. G. 34/14)
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç DççÌj oáä jkçwlç Oççlçá mçí DçvçíkçÀ çÆHç[kçÀçSíb çÆMçMvç Hçj
GlHçVç nçílççÇ nÌ, pççí kçÀcçuç kçÀçÆuçkçÀç kçíÀ mç¢Mç çÆoKçlççÇ nÌ~ Fvníb
Hçá<kçÀçqjkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
Rog Nidan-
10) mHçMç&nççÆvç :-
mHçMç&nççÆvçb lçá pçvç³çí®sçíçÆCçlçb MçÓkçÀoÓçÆ<çlçcçd ~
(cçç.çÆvç. 48/8) (mçá. çÆvç. 14/10)
MçÓkçÀoÓçÆ<çlç jkçwlççílLçç mHçMç&nççÆvçmlço绳çç ~~
(Dç. Ë. G. 34/21)
oÓçÆ<çlç jkçwlçOççlçá mçí çÆMçMvç kçíÀ lJç®çç cçíb mHçMç& %ççvç kçÀç DçYççJç GlHçVç
nçílçç nÌ ~ Fmçí mHçMç& nççÆvç kçÀnlçí nÌ ~
11) GÊçcçç :-
cçáÃ-cçç<ççíHçcçç jkçwlçç jkçwlççÆHçÊççítJçç lçá ³çç ~~
J³çççÆOçjí<ççÊçcçç vççcç MçÓkçÀçpççÇCç&çÆvççÆcçÊçpçç ~
(cçç.çÆvç. 48/8) (mçá. çÆvç. 14/11)
......oáÊçcççb çÆHçÊçjkçwlçpççcçd ~
çÆHççÆìkçÀçb cçç<çcçáÃYççb ....~
(Dç. Ë. G. 34/14)
MçÓkçÀuçíHç kçÀç yççj-yççj Òç³ççíiç kçÀjvçí Hçj oÓçÆ<çlç jkçwlç lçLçç ÒçkçÀçíçÆHçlç
çÆHçÊç mçí cçbÓiç ³çç Gæ[o kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ çÆHç[kçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Gmçí
GÊçcçç kçÀnlçí nÌ ~
12) MçlçHççívçkçÀ :-
çÆsêÌjCçácçáKçÌçÆuç²b çÆ®çlçb ³çm³ç mçcçvlçlç: ~~
JççlçMççíçÆCçlçpççí J³çççÆOç: mç %çí³ç: MçlçHççívçkçÀ: ~
(cçç.çÆvç. 48/9) (mçá. çÆvç. 14/12)
çÆsêÌjCçácçáKç̳ç&Êçá cçínvçb mçJç&lççƽçlçcçd ~
JççlçMççíçÆCçlçkçÀçíHçívç lçb çÆJçÐçç®slçHççívçkçÀcçd ~~
(Dç. Ë. G. 34/22)
oÓä jkçwlç lçLçç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí DçvçíkçÀ sçíìí-sçíìí cçáKç Jççuçí çÆsêçíb
mçí çÆuçbiç J³ççHlç nçí pççlçç nÌ lçyç Fmçí MçlçHççívçkçÀ kçÀnlçí nÌ~ ³çn ®ççuçvççÇ pçÌmçí
çÆoKçlçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí MçlçHççívçkçÀ kçÀnç nÌ~
13) lJçkçÀdHççkçÀ :-
JççlççÆHçÊçkç=Àlççí %çí³çmlJçkçwHççkçÀçí pJçj-oçnkç=Àlçd ~~
(cçç.çÆvç. 48/10) (mçá. çÆvç. 14/12)
çÆHçÊççmç=iY³ççb lJç®ç: HççkçÀmlJçkçwHççkçÀçí pJçjoçnJççvçd ~
(Dç. Ë. G. 34/23)
pJçj lçLçç oçn kçíÀ mççLç pçyç ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç DççÌj Jççlç mçí çÆuçbiç kçÀçÇ
lJç®çç cçíb HççkçÀ nçí pççlçç nÌ lççí Gmçí lJçkçÀdHççkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
14) MççíçÆCçlççyçá&o :-
kç=À<CçÌ: mHçÀçíìÌ: mçjkçwlçççÆYç: çÆHç[kçÀççÆYççÆvç&HççÇçÆ[lçcçd ~
³çm³ç Jççmlçá©pç½ççíûçç %çí³çb lç®sçíçÆCçlççyçá&ocçd ~~
(cçç.çÆvç. 48/11) (mçá. çÆvç. 14/13)
162 Dr. A. S. Dudhamal
 mçjçiçÌjçÆmçlçÌ: mHçÀçíìÌ: çÆHççÆìkçÀççÆYç½ç çÆHççÆ[lçcçd ~
cçínvçb Jçíovçç ®ççíûçç lçb çÆJçÐççomç=içyçá&ocçd ~~
(Dç. Ë. G. 34/24)
Dçl³çblç HççÇæ[ç ³çákçwlç kç=À<Cç lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ çÆMçMvç mLççvç kçíÀ
çÆHçæ[kçÀç kçÀçí MççíçÆCçlççyçá&o kçÀnlçí nÌ ~
15) cççbmççyçá&o :-
cççbmçoçí<çíCç pççvççdzççoyçá&ob cççbmçmçbYçJçcçd ~
(cçç. çÆvç. 48/12) (mçá. çÆvç. 14/14)
cççbmççyçá¥ob ÒççiçáçÆolçb ........~ (Dç. Ë. G. 34/25)
MçÓkçÀ ³ççíiççíb kçíÀ Òç³ççíiç mçí çÆuçbiç mLççvç kçíÀ oÓä náS cççbmç Oççlçá cçíb pçyç
Dçyçá&o GlHçVç nçílçí nÌ lççí Gvníb cççbmççyçá&o kçÀnlçí nÌ~
16) cççbmçHççkçÀ :-
Mççdzç&vlçí ³çm³ç cççbmçççÆvç ³çm³ç mçJçç&½ç Jçíovçç: ~~
çÆJçÐççÊçb cççbmçHççkçbÀ lçá mçJç&oçí<çkç=Àlçb çÆYç<çkçÀd ~
(cçç. çÆvç. 48/12) (mçá. çÆvç. 14/14)
cççbmçHççkçÀ: mçJç&pç: mçJç&Jçíovççí cççbmçMççlçvç: ~~
(Dç. Ë. G. 34/23)
MçÓkçÀ ³ççíiççíb kçíÀ Òç³ççíiç mçí çÆuçbiç kçíÀ cççbmç kçÀç pçyç Mççlçvç (#çjCç,
Pçæ[vçç ³çç içuçvçç) nçívçí uçiçlçç nÌ lççí lçyç Gmçí cççbmçHççkçÀ kçÀnlçí nÌ~
³çn mççÆVçHççlçpç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçcçíb lççÇ vççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ~
17) çÆJçêçÆOç:-
çÆJçêçÆOçb mççÆVçHççlçívç ³çLççíkçwlççÆcççÆlç çÆvççÆo&Mçílçd ~~
(cçç.çÆvç. 48/13) (mçá. çÆvç. 14/15)
......çÆJçêçÆOç½ç çÆ$çoçí<çpçcçd ~ Dç. Ë. G. 34/25)
MçÓkçÀ ³ççíiççíb kçíÀ Òç³ççíiç mçí pçyç çÆJçêçÆOç kçíÀ mçcççvç Jçíovçç lçLçç JçCç& kçÀç
ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ, lçyç Fmçí MçÓkçÀ oçí<çpç çÆJçêçÆOç kçÀnlçí nÌ~
³çn çÆ$çoçí<çpç nçíkçÀj FmçkçíÀ uç#çCç çÆJçêçÆOç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ~
18) çÆlçuçkçÀçuçkçÀ :-
kç=À<CçççÆvç çÆ®ç$ççC³çLçJçç MçÓkçÀççÆvç mççÆJç<çççÆCç Jçç ~
HçççÆlçlçççÆvç Hç®çvl³ççMçá cçíþ^b çÆvçjJçMçí<çlç: ~~
(cçç.çÆvç. 48/14)
kçÀçuçççÆvç YçÓlJçç cççbmçççÆvç Mççdzç&vlçí çÆvçjJçMçí<çlç: ~
mççÆVçHççlçmçcçálLççbmlçá lççvçd çÆJçÐçççÆÊçuçkçÀçuçkçÀçvçd ~~
(cçç. çÆvç. 48/15) (mçá. çÆvç. 14/16-17)
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
MçákçÀoçí<ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rog Nidan-
kç=À<CçççÆvç YçÓlJçç cççbmçççÆvç çÆJçMççdzç&vlçí mçcçvlçlç: ~~
HçkçwJçççÆvç mççÆVçHççlçívç lççvçd çÆJçÐçççÆÊçuçkçÀçuçkçÀçvçd ~
(Dç. Ë. G. 34/25)
çÆJç<çpç pçuç MçÓkçÀ kçíÀ ³ççíiççíb kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçí Hçj Dçiçj cççbmç HççkçÀ
nçíkçÀj Jçn kçÀçuçç ³çç çÆJççÆJçOç JçCç& (éçílç, vççÇuç, çÆHçlç DçççÆo) kçÀç nçí pççlçç
nÌ lççí Gmçí çÆlçuçkçÀçuçkçÀ kçÀnlçí nÌ~ Fmçcçíb çÆMçMvç kçÀç cççbmç içuçvçí uçiçlçç
nÌ~
çÆlçuçkçÀçuçkçÀ mççÆVçHççlçpç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ
mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
19) DçJçHçççÆìkçÀç :-
oÓ©{b mHçáÀçÆìlçb ®çcç¥ çÆvççÆo&äcçJçHçççÆìkçÀç ~
(Dç. Ë. G. 34/19)
çÆMçMvç®çcç& mHçáÀçÆìlç (HçÀì) nçí pççvçí kçíÀ yçço GlHçVç náDçç Jç´Cç
kçÀçÆþvçlçç mçí Yçj Dççlçç nÌ lççí lçyç Gmçí DçJçHçççÆìkçÀç kçÀnlçí nÌ~
20) çÆvç©×cççÆCç:-
Jççlçívç oÓçÆ<çlçb ®çcç& cçCççÌ mçkçwlçb ©CççÆ× ®çílçd ~~
ñççílççí cçÓ$çb lçlççíeY³çíçÆlç cçvoOççjcçJçíovçcçd ~
cçCçíçÆJç&kçÀçMçjçíOç½ç mç çÆvç©×cççÆCçiç&o: ~~
(Dç. Ë. G. 34/19-20)
Jççlç ÒçkçÀçíHç mçí oáä çÆMçMvçcççÆCç kçíÀ GHçj kçÀçÇ lJç®çç çÆ®çHçkçÀvçí mçí
cçÓ$çÜçj DçJçjçíçÆOçlç nçí pççvçí Hçj cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç Jçíovçç çÆJçjçÆnlç uçíçÆkçÀvç cçbo-
cçbo nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
Fmç ÒçkçÀçj mçí GlHçVç náS cçÓ$ççJçjçíOç kçÀçí (cççÆCç DçJçjçíOç)
çÆvç©×cççÆCç kçÀnlçí nÌ~
mççO³ççmççO³çlJç :-
lç$ç cççbmççyçá&ob ³ç®®ç cççbmçHççkçÀ½ç ³ç: mcç=lç: ~
çÆJçêçÆOç½ç vç çÆmç×îççqvlç ³çí ®ç m³çáçqmlçuçkçÀçuçkçÀç: ~~
(cçç.çÆvç. 48/16) (mçá. çÆvç. 14/18)
cççbmççílLçcçyçá&ob HççkçbÀ çÆJçêçÆOçb çÆlçuçkçÀçuçkçÀçvçd ~
®çlçájçí Jçpç&³çíoí<ççb Mçí<çç_sçÇIç´cçáHçç®çjílçd ~
(Dç. Ë. G. 34/26)
cççbmççyç&áo, cççbmçHççkçÀ, cççbmççÆJçêçÆOç DççÌj çÆlçuçkçÀçuçkçÀ ³çí ®ççj ÒçkçÀçj kçíÀ
MçákçÀoçí<ç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS çÆvççÆ<ç× (DçmççO³ç) nÌ ~
yççkçÀçÇ kçíÀ MçÓkçÀ jçíiççíb kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç MççÇIç´ kçÀjvçí Hçj mççO³ç nçí
mçkçÀlçí nÌ~
163 Dr. A. S. Dudhamal
 Jç=çÆ× jçíiç
34
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆ®ç. 12 çÆvç. 12 çÆvç. 11

mçcÒçççqHlç:- Jç=çÆ× jçíiç kçíÀ çÆvçcvç mççlç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~

DçOç: ÒçkçáÀçÆHçlçev³çlçcççí çÆn oçí<ç: HçÀuçkçÀçíMçJçççÆnvççÇçÆYçÒçHçÐç OçcçvççÇ:
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4)jkçwlçpç
HçÀuçkçÀçí<ç³ççíJç&=çÆ×b pçvç³ççÆlç, lççb Jç=çÆ×çÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
5)cçíoçípç 6)cçÓ$çpç 7)Dçv$çpç
(mçá. çÆvç. 12/4)
¬çáÀ×çí ©×çiççÆlçJçç&³çá: ( Jç=×çíevçÓOJç&iççÆlçJçç&³çá:/ cçç.çÆvç.) cçÓ$çpç lçLçç Dçv$çpç Jç=çÆ× kçÀç kçÀçjCç Jççlç oçí<ç nçÇ nçílçç nÌ, çÆmçHç&À
MççíHçÀMçÓuçkçÀj½çjvçd ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 11/ 21) nílçÓ Yçío kçíÀ Dçvçámççj FvçkçÀçÇ çÆiçvçlççÇ Dçuçiç kçÀçÇ nÌ ~
cçá<kçÀçÌ Jç*d#çCçlç: ÒççH³ç HçÀuç-kçÀçí<çççÆYçJçççÆnvççÇ:~ Jççlçpç Jç=çÆ× :-
ÒçHççÇ[îç OçcçvççÇJç=&çÆ×b kçÀçÆjçÆlç HçÀuçkçÀçí<ç³ççí: ~~
lç$çççÆvçuçHççÆjHçÓCçç&b yççqmlççÆcçJççlçlççb Hç©<ççcççÆvççÆcçÊçççÆvçuç©pççb
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 22)
JççlçJç=çÆ×cçç®ç#çlçí,...~~
çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ DççÆnlçkçÀj Dççnçj-çÆJçnçjçíb kçíÀ mçíJçvç mçí, DçHççvç
(mçá. çÆvç. 12/5)
Jçç³çá kçÀç DçJçjçíOçpçv³ç DçLçJçç Oççlçá #ç³çpçv³ç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ ~
JççlçHçÓCç&¢çÆlçmHçMççí& ©#ççí Jççlççonílçá©kçÀd ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçíÀ kçÀçjCç Jç=#çCç çqmLçlç HçÀuçkçÀçíMççíb mçí mçbJçnvç kçÀjvçí JççuççÇ
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 24)
Oçcçvççdzççíb cçíb MççíLç lçLçç MçÓuç GlHçVç nçívçí mçí HçÀuçkçÀçíMççíb cçíb Jç=çÆ× jçíiç
o Jç=<çCç kçÀçíMç kçÀçÇ lJç®çç ©#ç nçí pççlççÇ nÌ ~
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jç=<çCçkçÀçíMç kçÀç mHçMç& HççvççÇ mçí Yçjí cç<çkçÀ pçÌmçç uçiçlçç nÌ~
Jç=çÆ× jçíiç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
o çÆyçvçç çÆkçÀmççÇ kçÀçjCç kçíÀ Fmçcçíb ©pçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
lççmççb YççÆJç<³çlççb HçÓJç&©HçççÆCç-yççqmlçkçÀìçÇcçá<kçÀcçí{^í<çá
çÆHçÊçpç Jç=çÆ× :-
Jçíovçç cçç©lççÆvçûçn: HçÀuçkçÀçíMçMççíHçÀ½ççÆlç ~~
....HçkçwJççíoácyçjmç¹çMççb pJçjoçnçí<cçJçlççÇb ®ççMçámçcçálLççvçHççkçÀçb
(mçá. çÆvç. 12/5)
çÆHçÊçJç=çÆ×b, ....~~
Jç=çÆ× jçíiç kçíÀ çÆvçcvç HçÓJç&©Hç nÌ ~
(mçá. çÆvç. 12/5)
o Fmçcçíb DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç yççqmlç, kçÀìçÇ,
HçkçwJççíoácyçjmç¹çMç: çÆHçÊççÎçnçí<cçHççkçÀJççvçd~~
cçá<kçÀ lçLçç cçí{^ Fvç mLççvççíb cçíb Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 24)
o HçÀuçkçÀçíMç cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o çÆHçÊçpç Jç=çÆ× cçíb Jç=<çCçkçÀçí<ç HçkçwJç DççÌoácyçj HçÀuç kçíÀ mç¢Mç
Jç=çÆ× jçíiç kçíÀ ÒçkçÀçj (mçbK³çç mçcÒçççqHlç) :-
çÆoKçlçí nÌ ~
JççlççÆHçÊçMuçí<cçMççíçÆCçlçcçíoçícçÓ$ççv$ççÆvççÆcçÊçç: mçHlçJç=׳ççí YçJççqvlç ~
o Fmçcçíb oçn, G<cçç DççÌj HççkçÀ jnlçç nÌ ~
lççmççb cçÓ$ççv$ççÆvççÆcçÊçí Jç=×çí JççlçmçcçálLçí,
kçÀHçÀpç Jç=çÆ× :-
kçíÀJçuçcçálHççÆÊçnílçÓjv³çlçcç: ~~
...kçÀçÆþvççcçuHçJçíovççb MççÇlççb kçÀC[ÓcçlççÇb Muçí<cçJç=çÆ×b, ...~~
(mçá. çÆvç. 12/ 3)
(mçá. çÆvç. 12/5)
oçí<ççñç-cçíoçí-cçÓ$ççv$çÌ: mç Jç=çÆ×: mçHlçOçç iço: ~~
kçÀHçÀçí®sçÇlççí içá©: çqmvçiOç: kçÀC[Ócççvçd kçÀçÆþvççíeuHç©kçÀd ~
cçÓ$ççv$çpççJçH³ççÆvçuçç×ílçáYçíomlçá kçíÀJçuçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 25)
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 24)
o Jç=<çCçkçÀçí<ççíb kçÀç mHçMç& MççÇlç SJçb kçÀæþçíj nçílçç nÌ~
Rog Nidan- 164 Dr. A. S. Dudhamal
 o Gvçcçíb iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç Jç=<çCçkçÀçí<ç kçÀçÇ lJç®çç çqmvçiOç Dçv$çpç Jç=çÆ× :-
nçí pççlççÇ nÌ ~ ...YççjnjCçyçuçJççÆÜûçnJç=#çÒçHçlçvçççÆoçÆYçjç³ççmççÆJçMçí<çÌJçç&³çájçÆYçÒçJç=×:
o Fvçcçíb kçÀC[á lçLçç DçuHç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ ÒçkçáÀçÆHçlç½ç mLçÓuççv$çm³çílçjm³ç ®çÌkçÀoíMçb çÆJçiçáCçcççoç³ççOççí içlJçç
jkçwlçpç Jç=çÆ× :- Jç*dCçmççqvOçcçáHçíl³ç ûççqvLç©HçíCç çqmLçlJççeÒççÆlççƬçÀ³çcççCçí ®ç
...kç=À<CçmHçÀçíìçJç=lççbçÆHçÊçJç=çÆ×çÆuç²çb jkçwlçJç=çÆ×b, ...~~ kçÀçuççvlçjíCç HçÀuçkçÀçíMçb ÒççÆJçM³ç cçá<kçÀMççíHçÀcççHçço³ççÆlç, DççOcççlççí
(mçá. çÆvç. 12/5) yççqmlççÆjJççlçlç: ÒçoçÇIç&: mç MççíHçÀçí YçJççÆlç,
kç=À<CçmHçÀçíìçJç=lç: çÆHçÊçJç=çÆ×çÆuç²½ç jkçwlçpç: ~~ mçMçyocçJçHççÇçÆ[lç½ççíOJç&cçáHçÌçÆlç, çÆJçcçákçwlç½ç HçávçjçOcçç³çlçí,
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 25) lççcçv$çJç=çÆ×cçmççO³çççÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
o jkçwlçpç Jç=çÆ× cçíb Jç=<çCçkçÀçí<ç kçÀçuçí JçCç& kçíÀ lçLçç çÆJçmHçÀçíì ³çákçwlç (mçá. çÆvç. 12/ 6)
nçí pççlçí nÌ~ JççlçÒçkçÀçíçÆHççÆYçnçjÌ: MççÇlçlççí³ççJçiççnvçÌ: ~~
o FmçkçíÀ Dçv³ç uç#çCç çÆHçÊçpç Jç=çÆ× kçíÀ mç¢Mç nçílçí nÌ ~ OççjCçíjCç-YççjOJç-çÆJç<çcçç²ÒçJçlç&vçÌ: ~
cçíopç Jç=çÆ× :- #ççíYçCçÌ: #ççÌçÆYçlççíev³ç̽ç #çáêçv$ççJç³çJçb ³çoç ~~
...cç=oáçqmvçiOççb kçÀC[ÓcçlççÇcçuHçJçíovççb lççuçHçÀuçÒçkçÀçMççb HçJçvççí çÆJçiçáCççÇkç=Àl³ç mJççÆvçJçíMççoOççí vç³çílçd ~
cçíoçíJç=çÆ×b.....~~ kçáÀ³çç&ܲCçmççqvOçmLççí ûçvL³ççYçb éç³çLçáb lçoç ~~
(mçá. çÆvç. 12/5) GHçí#çcççCçm³ç ®ç cçá<kçÀJç=çÆ×cççOcççvç-©kçÀd-mlçcYçJçlççÇb mç Jçç³çá: ~
kçÀHçÀvJçcçíomçç Jç=çÆ×cç&=oámlççuçHçÀuççíHçcç: ~ ÒçHççÇçÆ[lççíevlç:mJçvçJççvçd Òç³çççÆlç ÒçOcççHç³çVçíçÆlç Hçávç½ç cçákçwlç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 26) Dçv$çJç=çÆ×jmççO³ççíe³çb JççlçJç=çÆ×mçcççkç=ÀçÆlç: ~
o cçíopç Jç=çÆ× kçíÀ uç#çCç Òçç³ç: kçÀHçÀpç Jç=çÆ× kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ (Dç. Ë. çÆvç. 11/ 28-31)
mçcççvç nçílçí nÌ ~ Dçv$çpç Jç=çÆ× kçíÀ nílçÓ :-
o DçC[kçÀçíMç kçÀç mHçMç& cç=oá DççÌj DççkçÀçj cçíb lççæ[ Jç=#ç kçíÀ HçÀuç Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí Dçv$çpç Jç=çÆ×
mç¢Mç nçílçç nÌ ~ GlHçVç nçílççÇ nÌ~ FmçkçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nçílçí nÌ~
cçÓ$çpç Jç=çÆ× :- o MççÇlçuç pçuç cçíb DçJçiççnvç (yçÌþí jnvçç) kçÀjvçç ~
...cçÓ$çJç=çÆ×Yç&JççÆlç, mçç iç®slççíecyçáHçÓCçç& ¢çÆlççÆjJç #çáY³ççÆlç o cçÓ$çççÆo Jçíiççíb kçÀç Jçíiç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ³çç Dçmçcç³ç Gvníb ÒçíçÆjlç
cçÓ$çkç=À®s^Jçíovççb Jç=<çCç³ççí: éç³çLçáb kçÀçíMç³ççí½ççHçço³ççÆlç, lççb kçÀjvçç ~
cçÓ$çJç=çÆ×b çÆJçÐççlçd, ....~~ o Dçl³çççÆOçkçÀ YççjJçnvç kçÀjvçç ~
(mçá. çÆvç. 12/5) o DçOJçiçcçvç (HçÌouç ®çuçvçç, ®çb¬çÀcçCç) kçÀjvçç ~
cçÓ$çOççjCçMççÇuçm³ç cçÓ$çpç: mç lçá iç®slç: ~~ o DççÆlçJ³çç³ççcç mçí Dçbiççí cçíb çÆJç<çcç iççÆlç çÆvçcçç&Cç kçÀjvçç ~
DçcYççíçÆYç: HçÓCç&¢çÆlçJçlçd #ççíYçb ³çççÆlç mç©*dcç=oá: ~ mçcÒçççqHlç:-
cçÓ$çkç=À®s^cçOç: mlçç®®ç Jçuç³çb HçÀuç-kçÀçí<ç³ççí: ~~ o GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS Jçç³çá mçí #çáêçv$ç cçíb JçÌiçáC³ç
(Dç. Ë. çÆvç. 11/ 26- 27) GlHçVç nçílçç nÌ ~
o pççí J³ççqkçwlç çÆvçl³ç cçÓ$ç Jçíiç kçÀç OççjCç kçÀjlçí nÌ, Gmçí cçÓ$çpç o ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç lçLçç Dçv$ç oçívççíb mçcçáçq®s&lç nçíkçÀj Jçb#çCç mçbçÆOç
Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ ~ (mLççvç) cçíb ûççqvLç mç¢Mç MççíLç³çákçwlç Dçv$çpç Jç=çÆ× GlHçVç kçÀjlçí
o Fmçcçíb Jç=<çCçkçÀçíMç ®çuçlçí mçcç³ç HççvççÇ mçí Yçjí cç<çkçÀ pçÌmçí çÆnuçvçí nÌ~
uçiçlçí nÌ ~ ³çLçç mçcç³ç ³ççíi³ç GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ mçí çÆvçcvç
o ³çn DçuHç Jçíovçç³çákçwlç lçLçç mHçMç& cçíb cç=oá nçílççÇ nÌ ~ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fmçcçíb mçkçÀä cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~ Dçv$çpç kçíÀ Jç=çÆ× uç#çCç :-
o Jç=<çCçkçÀçíMç MççíLç Jçuç³ççkçÀçj jnlçç nÌ ~ o Goj cçíb DççOcççvç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Jç=<çCçkçÀçíMç cçíb Jçíovçç SJçb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
Rog Nidan- 165 Dr. A. S. Dudhamal
 o Goj cçíb MçÓuç DççÌj mlçcYç GlHçVç nçílçç nÌ ~ yç´Ivç/ Jç=çÆ× :-
o DçC[kçÀçíMç kçÀçí oyççvçí mçí Dçv$ç içuç-içuç Mçyo kçÀjlçç náDçç yç´OvççíeçÆvçuççÐçÌJç=&<çCçí mJççÆuç²Ìjv$çb çÆvçjíçÆlç ÒççÆJçMçívcçáná½ç ~
Goj cçíb DçHçvçí mLççvç cçíb ®çuçç pççlçç nÌ, DççÌj oyççJç çÆvçkçÀçuçvçí cçÓ$çíCç HçÓCç¥ cç=oá cçíomçç ®çílçd çqmvçiOçb ®ç çÆJçÐççlçd kçÀçÆþvçb ®ç MççíLçcçd ~~
Hçj Jçn çÆHçÀj mçí Jç=<çCçkçÀçíMç cçíb ®çuçç Dççlçç nÌ ~ (®ç .çÆ®ç. 12 /94)
o Fmçcçíb mçYççÇ uç#çCç Òçç³ç: Jççlçpç Jç=çÆ× kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~ ®çjkçÀç®çç³ç& vçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí yç´Ivç/ Jç=çÆ× kçÀç JçCç&vç
o ³çn DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~ çÆkçÀ³çç nÌ
_____________________________________________________________________________
Jç=çÆ× ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 166 Dr. A. S. Dudhamal

 kçÀçmç
35
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆ®ç. 18 G. lçb 52 çÆvç. 3

®çjkçÀ SJçb mçáÞçálç vçí éççmç, çÆnkçwkçÀç DççÌj kçÀçmç Fvç jçíiççíb kçíÀ nílçÓ DçVçmçíJçvç kçÀjvçí mçí Símçç nçílçç nÌ ~
DççÌj çÆ®ççÆkçÀlmçç cçíb mçcççvçlçç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç çÆnkçwkçÀç-éççmç DçO³çç³ç kçíÀ o pççÇCç& ÒççÆlçM³çç³ç mçí kçÀçmç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ~
yçço kçÀçmç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~ kçÀçmç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
JççiYçì vçí jkçwlççÆHçÊç kçíÀ mçcççvç DççMçákçÀçjçÇ DççÌj mçjkçwlç çq<þJçvç
ÒçJç=çÆÊç kçÀçmç (çÆJçMçí<çlç: #çlç #ç³çpç) cçíb GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç jkçwlççÆHçÊç J³ççOççÇ vççcç kçÀçmç
kçíÀ yçço kçÀçmç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
kçÀçmç kçÀçÇ J³ççK³çç :- oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
kçÀmçvççlçd kçÀçmç: ~ ( ®ç. çÆ®ç. 18/8); ÒççCç, Goçvç Hçç®çkçÀ DçJçuçbyçkçÀ
kçÀçmçlçí Dçvçívç FçÆlç kçÀçmç:~ oÓ<³ç jmçOççlçá
“kçÀmç içlççÌ” kçÀmççÆlç çÆMçj:kçÀCþçoÓOJç¥ iç®sçÆlç, Jçç³çáçÆjçÆlç kçÀçmç: ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
cçáKç mçí yççnj çÆvçkçÀuçlçí mçcç³ç Jçç³çá mçí pçyç HçáÀæìí náS kçÀçbm³ç kçíÀ oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn,
yçlç&vç pçÌmçç DççJççpç GlHçVç nçílçç nÌ lçyç Gmçí kçÀçmç kçÀnlçí nÌ ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
nílçÓ :- Kç JçÌiçáC³ç HçáÀHçwHçáÀmç, kçbÀþ
ÒççÆlçM³çç³ççod YçJçílçd kçÀçmç:~ GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç
(®ç. çÆvç. 8/ 19) DççÆOç<þçvç Gj:
Gkçwlçç ³çí nílçJççí vç=Cççb jçíiç³ççí: kçÀçmçm³çççÆHç ®ç çÆJç%çí³ççmlç mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç
SJççílHççÆÊçnílçJç:~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
OçÓcççíHçIççlççêpçmçmlçLçÌJç J³çç³ççcç©#ççVççÆvç<çíJççCçç®®ç ~ J³ççqkçwlç kçÀçmç
çÆJçcççiç&içlJççoçÆHç Yççípçvçm³ç JçíiççJçjçíOççlçd #çJçLççímlçLçÌJç ~~ Yçío (5) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç,
(mçá.G. 52/3-4) #çlçpç, #ç³çpç
o OçÓcçmçíJçvç DçLçç&lç oÓçÆ<çlç nJçç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlçpç, çÆHçÊçpç,
o HçáÀuççíb mçí çÆvçkçÀuçkçÀj nJçç cçíb HçÌÀuçvçíJççuçí jpçkçÀCççíb kçíÀ mçcHçkç&À kçÀHçÀpç
cçíb Dççvçç~ (jpçkçÀCç éççmçcççiç& cçíb pççvçí mçí Dçmççlc³çlçç GlHçVç DçmççO³ç #çlçpç, #ç³çpç
nçívçí mçí éççmç-kçÀçmç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ~) ³ççH³ç pçjç kçÀçmç
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~
o cçuçcçÓ$çççÆo Jçíiççíb kçÀç çÆJçMçí<çlç: #çJçLçÓ (çÆsbkçÀ) Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç DçOç: ÒççÆlçnlççí Jçç³çá©OJç&ñççílç: mçcçççÆÞçlç: ~
kçÀjvçç~ GoçvçYççJçcççHçVç: kçÀCþí mçkçwlçmlçLççíjçÆmç ~~
o DççÆlç©#ç Dççnçj êJ³çíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ DçççÆJçM³ç çÆMçjmç: KçççÆvç mçJçç&çÆCç ÒççÆlçHçÓj³çvçd ~
o DçVçmçíJçvç kçÀjlçí mçcç³ç DçVç (çÆvçJççuçç) DçVçvççÆuçkçÀç kçÀçÇ DççYç¡çVçççÆ#çHçvçd oínb nvçácçv³çí lçLççeçÆ#çCççÇ ~~
yçpçç³ç, ÒççCçvççÆuçkçÀç cçíb pççvçç~ çÆJçMçí<ç kçÀjkçíÀ yççlçíb kçÀjlçí náS vçí$çí Hç=<þcçáj:Hççéçí& çÆvçYçá&p³ç mlçcYç³çbmlçlç: ~
Rog Nidan- 167 Dr. A. S. Dudhamal
 Mçá<kçÀçí Jçç mçkçÀHçÀçí JççeçÆHç kçÀmçvççlkçÀçmç G®³çlçí ~~
ÒççÆlçIççlççÆJçMçí<çíCç lçmçd ³ç Jçç³ççí: mçjbnmç: ~
JçíovççMçyoJçÌçÆMçäîçb kçÀçmççvççcçáHçpçç³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/6-9)
nílçÓ mçíJçvç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç
ÒççCç kçÀçÇ Dçvçáuççícç iççÆlç kçÀçí Goçvç kçÀçÇ TOJç&
iççÆlç mçí DçJçjçíOç nçívçç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀç Gj:ÒçoíMç Ëo³ç SJçb kçÀCþ
cçíb DçJç©× nçívçç
Jçç³çá Üçjç çÆMçj:mLç mçYççÇ
ñççílçmççíb kçÀç mçbHçájCç kçÀjvçç
MçjçÇj cçíb mçJç&$ç Dçç#çíHç GlHççÆÊç
HçáÀìí náSí kçÀçbm³çHçç$ç kçíÀ DççJççpç pçÌmçç
DççJççpç kçÀCþ mçí yççnj çÆvçkçÀuçvçç
kçÀçmç jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç
ÒççCççíÔ³çáoçvççvçáiçlç: Òçoáä: mççqcYçVçkçÀçbm³çmJçvçlçáu³çIççí<ç:~
çÆvçjíçÆlç Jçkçw$ççlmçnmçç oçí<ç: kçÀçmç: mç çÆJçÜçÆt©oçËlçmlçá ~~
(mçá.G. 52/4,5)
......lç$ççOççí çÆJçnlççíeçÆvçuç: ~
TOJç& ÒçJç=lç: ÒççH³ççíjmlççqmcçvçd kçÀCþí ®ç mçbmçpçvçd ~~
çÆMçj:ñççílççbçÆmç mçcHçÓ³ç& lçlççíe²çv³çáçql#çHççÆVçJç ~
çÆ#çHççÆVçJçççÆ#çCççÇ Hç=<þcçáj:Hççéçí& ®ç HççÇ[³çvçd ~~
ÒçJçlç&lçí mç Jçkçw$çíCç çÆYçVçkçÀçbm³ççíHçcçOJççÆvç: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 19-20)
o nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç TOJç&içlç nçíkçÀj Gj:ÒçoíMç
cçíb Ëo³ç SJçb kçÀCþ cçíb DçJç©× nçí pççlçç nÌ ~
o çÆMçj:mLç mçYççÇ ñççílçmççíb kçÀç mçbHçájCç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí nçívçí mçí
MçjçÇj cçíb mçJç&$ç Dçç#çíHç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá vçí$ç kçÀçí TOJç&lç: çÆKçb®ç uçílçç nÌ lçLçç Hç=<þ, Gj
SJçb HçMçá&kçÀç Fvç mLççvççíb cçíb Jçíovçç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o Fvç mçYççÇ uç#çCççíb kçÀçí çÆvçcçç&Cç kçÀjkçíÀ HçáÀìí náS kçÀçbm³ç kçíÀ yçlç&vç
mçí GlHçVç náS DççJççpç kçíÀ mçcççvç DççJççpç Jçç³çá kçÀCþ mçí yççnj
çÆvçkçÀuçlçí mçcç³ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ, lçyç Gmçí kçÀçmç kçÀnlçí nÌ~
kçÀçmç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
JççlçççÆopççñç³ççí ³çí ®ç #çlçpç: #ç³çpçmlçLçç ~
Hç_®çÌlçí m³çávç=&Cççb kçÀçmçç JçOç&cççvçç: #ç³çÒçoç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/4)
mç JççlççÆHçÊçÒçYçJç: kçÀHçÀç®®ç #çlççÊçLççev³ç: #ç³çpççíeHçj½ç~
HçgçÒçkçÀçj: kçÀçÆLçlççí çÆYç<ççqiYççÆJç&JççÆOç&lççí ³ççq#cççÆJçkçÀçjkç=Àlçd m³ççlçd ~~
(mçá.G. 52/6)
Hçgç kçÀçmçç: mcç=lçç JççlççÆHçÊçÞuçí<cç#çlç#ç³çÌ: ~~
#ç³çç³ççíHçíçÆ#çlçç: mçJçí& yççÆuçvç½ççíÊçjçíÊçjcçd ~ (Dç. Ë. çÆvç. 3/17)
kçÀçmç kçíÀ SkçáÀCç 5 ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4)#çlçpç 5)#ç³çpç
o ³çí HççB®ççíb kçÀçmç GÊçjçíÊçj yçuçJççvç nçílçí nÌ ~
o FvçkçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí mçí ³çí #ç³ç jçíiç cçíb HççÆjCçlç nçí pççlçí nÌ ~
kçÀçmç kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
HçÓJç&©Hçb YçJçíÊçí<ççb MçÓuçHçÓCç&içuççm³çlçç ~
kçÀCþí kçÀC[Ó½ç Yççíp³ççvççcçJçjçíOç½ç pçç³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/5)
YççÆJç<³çlçmlçm³ç lçá kçÀCþkçÀC[ÓYççí&p³ççíHçjçíOççí içuçlççuçáuçíHç:~
mçMçyoJçÌ<çc³çcçjçí®çkçÀçíeçqivçmçço½ç çÆuç²ççÆvç YçJçvl³çcçÓçÆvç ~~
lçí<ççb YççÆJç<³çlççb ©Hçb kçÀCþí kçÀC[Ójjçí®çkçÀ: ~~
MçÓkçÀHçÓCçç&YçkçÀCþlJçb ..........~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 18)
kçÀçmç cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀCþ cçíb kçÀC[á GlHçVç nçílçç nÌ ~
o içuç SJçb lççuçá kçÀHçÀ mçí GHççÆuçHlç jnlçí nÌ lçLçç Gvçcçíb Oççv³ç kçíÀ
lçámççíb kçíÀ ®çáYçvçí pçÌmççÇ HççÇæ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o içuçí cçíb çÆiçuçç³çá MççíLç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç Yççípçvç içuçí mçí çÆvçiçuçlçí
mçcç³ç DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~( çÆiçuçvçkçÀälçç)
o DççqivçcççbÐç GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DçVçmçíJçvç kçíÀ ÒççÆlç Dç©çÆ®ç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
168 Dr. A. S. Dudhamal
Jççlçpç kçÀçmç :-
©#çMççÇlçkçÀ<çç³ççuHçÒççÆcçlççMçvçb çqm$ç³ç: ~
JçíiçOççjCçcçç³ççmççí JççlçkçÀçmçÒçJçlç&kçÀç: ~~
ËlHççéççí&j:çÆMçj:MçÓuçmJçjYçíokçÀjçí Yç=Mçcçd ~
Mçá<kçÀçíj:kçÀCþJçkçw$çm³ç Ëäuççícvç Òçlççc³çlç: ~~
çÆvçIççí&<çoÌv³çmlçvçvçoçÌyç&u³ç#ççíYçcççínkç=Àlçd ~
Mçá<kçÀkçÀçmç: kçÀHçbÀ Mçá<kçbÀ kç=À®s^çvcçákçwlççeuHçlççb Jç´pçílçd ~~
çqmvçiOççcuçuçJçCççí<Cç̽ç YçákçwlçHççÇlçÌ: ÒçMççc³ççÆlç ~
TOJç&Jççlçm³ç pççÇCçí&eVçí JçíiçJççvcçç©lççí YçJçílçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/10-13 )
Ë®s±cçÓOççí&ojHççéç&MçáuççÇ #ççcççvçvç: #ççÇCçyçuçmJçjçÌpçç: ~
Òçmçkçwlçcçvlç:kçÀHçÀcççÇjCçívç kçÀçmçíÊçá Mçá<kçbÀ mJçjYçío³çákçwlç: ~~
(mçá.G. 52/8)
kçáÀçÆHçlççí JççlçuçÌJçç&lç: Mçá<kçÀçíj:kçÀCþJçkçw$çlççcçd ~~
ËlHççéççí&j:çÆMçj:MçÓuçb cççín#ççíYçmJçj#ç³ççvçd ~
kçÀjçíçÆlç Mçá<kçbÀ kçÀçmçb ®ç cçnçJçíiç©pççmJçvçcçd ~~
mççíe²n<ççÇ& kçÀHçbÀ Mçá<kçbÀ kçÀçmçb kç=À®s^çvcçákçwlJççeuHçlçç Jç´pçíl çd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 22-23)
Jççlçpç kçÀçmç kçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nÌ ~
o ©#ç, MççÇlç (içáCç), kçÀ<çç³ç (jmç),DçççÆo Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ
Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçuHççMçvç, ÒççÆcçlççMçvç, JçíiççÆJçOççjCç ³çç DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç ~
Fmç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç Jççlçpç kçÀçmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Ëo³ç, Hççéç&, Gj, çÆMçj, MçbKç, Goj DçççÆo mLççvççíb cçíb Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mJçj³çb$ç SJçb kçÀCþ cçíb DççÆYç<³çbÐç GlHçVç nçívçí mçí mJçjYçío
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçáKçMççí<ç, oÌv³ç SJçb #ççcç cçáKç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o MçjçÇj SJçb cçvç kçÀç #ççíYç nçílçç nÌ ~
o jçícçn<ç&, oçÌyç&u³ç, cççín SJçb yçuç-mJçj-Dççípç #ççÇCçlçç ³çí uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o GlHçVç kçÀçmç cçíb Mçá<kçÀ kçÀHçÀ jnvçí mçí mçkçÀä SJçb DçuHççq<þJçvç
ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o DçuHççq<þJçvç yççnj çÆvçkçÀuçvçí kçíÀ yçço kçÀçmç kçáÀs mçcç³ç kçíÀ
çÆuçS Mççvlç nçí pççlçç nÌ ~
o çqmvçiOç, Dçcuç, uçJçCç DççÌj G<Cç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí
kçÀçmç Mççvlç nçí pççlçç nÌ ~
o YçákçwlççVç kçíÀ DçbçÆlçcç kçÀçuç cçíb Jçç³çá kçÀçÇ GOJç& iççÆlç yçæ{ pççvçí mçí
Rog Nidan-
kçÀçmçJçíiç Òçyçuç nçí pççlçí nÌ ~
çÆHçÊçpç kçÀçmç :-
kçÀìákçÀçí<CççÆJçoçÔ³çcuç#ççjçCççcççÆlçmçíJçvçcçd ~
çÆHçÊçkçÀçmçkçÀjb ¬çÀçíOç: mçblççHç½çççqivçmçÓ³ç&pç: ~~
HççÇlççÆvç<þçÇJçvçççÆ#çlJçb çÆlçkçwlççm³çlJçb mJçjçcç³ç: ~
GjçíOçÓcçç³çvçb lç=<Cçç oçnçí cççínçíe©çÆ®çYç´&cç: ~~
Òçlçlçb kçÀçmçcççvç½ç p³ççílççÇ<ççÇJç ®ç HçM³ççÆlç ~
Muçí<cççCçb çÆHçÊçmçbmç=äb çÆvç<þçÇJççÆlç ®ç HçÌçÆÊçkçíÀ ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/ 14-16)
GjçíçÆJçoçnpJçjJçkçw$çMççí<çÌjY³ççÆo&lççqmlçkçwlçcçáKçmlç=<ççlç&: ~
çÆHçÊçívç HççÇlçççÆvç JçcçílkçÀìÓçÆvç kçÀçmçílmç HççC[á: HççÆjoÔ³çcççvç:~~
(mçá.G. 52/9)
çÆHçÊççlHççÇlçççÆ#çkçÀHçÀlçç çÆlçkçwlççm³çlJçb pJçjçí Yç´cç: ~
çÆHçÊççmç=iJçcçvçb lç=<Cçç JçÌmJç³ç& OçÓcçkçÀçíecuçkçÀ: ~
Òçlçlçb kçÀçmçJçíiçívç p³ççíçÆlç<çççÆcçJç oMç&vçcçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/24-25)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí çÆHçÊçpç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀìá, G<Cç, çÆJçoçnçÇ, Dçcuç, #ççj DçççÆo çÆHçÊçkçÀj êJ³ççíb kçÀç
DççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ¬çÀçíOç SJçb mçblççHç kçÀjvçç ~
o Dççqivç lçLçç DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç~
çÆHçÊçpç kçÀçmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçÀçmç kçíÀ mççLç kçÀHçÀ³çákçwlç, HççÇlçJçCç& kçÀçÇ çq<þJçvç ÒçJç=çÆÊç yççj-
yççj nçílççÇ nÌ ~
o vçí$ç HççÇuçí JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ ~
o cçáKç kçÀç mJçço çÆlçkçwlç jmç kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
o Gj: SJçb kçÀCþ mçí OçÓcç çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
o HççÇlçJçCç& kçÀçÇ DççÌj kçÀìá jmç SJçb jkçwlç ³çákçwlç sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o kçÀCþ lçkçÀ Dçcuç HççvççÇ DççcççMç³ç mçí GçÆojçÇlç (DçcuçkçÀ) nçílçç nÌ~
o kçÀçmç kçíÀ Jçíiç çÆvçjblçj Dççlçí jnlçí nÌ~
o kçÀçmç Jçíiç kçíÀ mçcç³ç DççBKççíb kçíÀ mççcçvçí lççjí ®çcçkçÀvçí pçÌmçç
ÒççÆlçlç nçílçç nÌ~
o lç=<Cçç, oçn, cççín, Dç©çÆ®ç, Yç´cç, pJçj, mJçjYçío SJçb cçáKçMççí<ç
³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
kçÀHçÀpç kçÀçmç :-
içáJç&çÆYç<³ççqvocçOçájçqmvçiOçmJçHvçççÆJç®çíävçÌ: ~
Jç=×: Þuçí<cççeçÆvçuçb ©odOJçç kçÀHçÀkçÀçmçb kçÀjçíçÆlç çÆn ~~
cçvoççqivçlJçç©çÆ®ç®sçÆo&HççÇvçmççílkçwuçíMçiççÌjJçÌ: ~
169 Dr. A. S. Dudhamal
 uççícçn<çç&m³çcççOçá³ç&kçwuçíomçbmçovç̳çá&lçcçd ~~
yçnáuçb cçOçájb çqmvçiOçb çÆvç<þçÇJççÆlç Içvçb kçÀHçÀcçd ~
kçÀçmçcççvççí Ô³ç©içd Jç#ç: mçbHçÓCç&çÆcçJç cçv³çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/ 17-19)
Òç(çÆJç)çÆuçH³çcççvçívç cçáKçívç mççÇovçd çÆMçjçí©pççlç&: kçÀHçÀHçÓCç&oín:~
DçYçkçwlç©iiççÌjJçmçço³çákçwlç: kçÀçmçílçd vçç mççvêkçÀHçbÀ kçÀHçíÀvç~~
(mçá.G. 52/10)
kçÀHçÀçoájçíeuHç©*dcçÓ×&Ëo³çb çqmlççÆcçlçb içá© ~
kçÀCþçíHçuçíHç: mçovçb HççÇvçmç®sÐç&jçí®çkçÀç: ~~
jçícçn<ççí& IçvççqmvçiOçéçíÞuçí<cçÒçJçlç&vçcçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 26-27)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀpç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ~
o içá©, DççÆYç<³ççqvo, cçOçáj, çqmvçiOç DçççÆo kçÀHçÀkçÀj içáCççíb mçí ³çákçwlç
Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆoJççmJççHç uçívçç lçLçç MçjçÇj kçÀçÇ ®çíäç kçÀcç kçÀjvçç~
kçÀHçÀpç kçÀçmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç Dç©çÆ®ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççcççMç³ç oáçÆä mçí sçÆo& SJçb GlkçwuçíMç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mçbçÆ®çlç kçÀHçÀ mçí ÒççÆlçM³çç³ç GlHçVç nçílçç nÌ çÆpçmçí HççÇvçmç kçÀnlçí nÌ~
o MçjçÇj kçÀçÇ iççÆlççÆJçOççÇ (nçuç®ççuç) cçbo (çqmlççÆcçlç) nçílççÇ nÌ ~
o cçáKç kçÀç mJçço cçOçáj nçílçç nÌ ~
o mçJçç&biç iççÌjJç, jçícçn<ç&, çÆMçj:MçÓuç SJçb Dçbiçmçço GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mçbçÆ®çlç kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç kçwuçíoççÆOçkçw³ç SJçb kçÀCþçíHçuçíHç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Gj:mLççvç lçLçç Ëo³ç cçíb iççÌjJç kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç DççÌj cçvo
JçíovççSíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀpç kçÀçmç cçíb Içvç, mççvê, çqmvçiOç DççÌj cçOçáj jmç kçÀçÇ
kçÀHçÀ³çákçwlç çq<þJçvç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
#çlçpç kçÀçmç:-
DççÆlçJ³çJçç³çYççjçOJç³çá×çéçiçpççÆJçûçnÌ: ~
ª#çm³ççíj: #çlçb Jçç³çáiç=&nçÇlJçç kçÀçmçcççJçnílçd ~~
mç HçÓJç¥ kçÀçmçlçí Mçá<kçbÀ lçlç: <þçÇJçílçd mçMççíçÆCçlçcçd ~
kçÀCþívç ©pçlççel³çLç¥ çÆJç©iCçívçíJç ®ççíjmçç ~~
mçÓ®ççÇçÆYççÆjJç lççÇ#CçççÆYçmlçáÐçcççvçívç MçÓçÆuçvçç ~
oá:KçmHçMçí&vç MçÓuçívç YçíoHççÇ[ççÆYçlçççÆHçvçç ~~
HçJç&YçíopJçjéççmçlç=<CççJçÌmJç³ç&HççÇçÆ[lç: ~
HççjçJçlç FJççkçÓÀpçvçd kçÀçmçJçíiççl#çlççítJççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/20-23 )
Rog Nidan-
Jç#ççíeçÆlçcçç$çb çÆJçnlçb lçá ³çm³ç J³çç³ççcçYççjçO³ç³çvçççÆYçIççlçÌ: ~
çÆJççqÞuçäJç#çç: mç vçj: mçjkçwlçb <þçÇJçl³çYççÇ#Cçb #çlçpçb lçcççná: ~~
(mçá.G. 52/11)
³çá×çÐçÌ: mççnmçÌmlçÌlçÌ: mçíçÆJçlçÌj³çLççyçuçcçd ~~
Gjm³çvlç:#çlçí Jçç³çá: çÆHçÊçívççvçáiçlççí yçuççÇ~
kçáÀçÆHçlç: kçáÀ©lçí kçÀçmçb lçívç mçMççíçÆCçlçcçd ~~
HççÇlçb M³ççJçb ®ç Mçá<kçbÀ ®ç ûççÆLçlçb kçáÀçÆLçlçb yçná ~
<þçÇJçílkçÀCþívç ©pçlçç çÆJççÆYçVçívçíJç ®ççíjmçç ~~
mçá®ççÇçÆYççÆjJç lççÇ#CçççÆYçmlçáÐçcççvçívç MçÓçÆuçvçç ~
HçJç&YçíopJçjéççmçlç=<Cçç JçÌmJç³ç&kçÀcHçJççvçd ~~
HççjçJçlç FJççkçáÀpçvçd Hççéç&MçÓuççÇ lçlççíem³ç ®ç ~
¬çÀcççÜçdzç& ©çÆ®ç: Hçkçwlçç yçuçb JçCç&½ç nçdzçlçí ~~
#ççÇCçm³ç mççmç=*dcçÓ$çlJçb m³çç®®ç Hç=<þkçÀìçÇûçn:~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/27-32)
o DççÆlçJ³çJçç³ç, YççjJçnvç, DçOJçiçcçvç, ÜvÜ ³çá× ³çç Iççíæ[ç-
nçLççÇ kçíÀ mççLç uçæ[vçç DçççÆo DççÆlç mççnmçpçv³ç kçÀç³ç& (DçHçvçí Mççqkçwlç
mçí DççÆOçkçÀ) kçÀjvçí mçí ©#ç MçjçÇj kçíÀ Hçá©<ç cçíb Gj: mLççvç cçíb #çlç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç #çlç mLççvç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ #çlçpç
kçÀçmç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
#çlçpç kçÀçmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Mçá©Jççlç kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb Mçá<kçÀ kçÀçmç jnlçç nÌ~
o yçço cçíb kçáÀs kçÀçuççJçOççÇ J³ççÆlçlç nçívçí kçíÀ yçço mçjkçwlç
çq<þJçvç³çákçwlç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ~
o kçÀçmçJçíiç mçí kçÀCþ lçLçç Gj mLççvç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ HççÇ[ç nçílççÇ nÌ~
o mçcHçÓCç& MçjçÇj cçíb mçÓçÆ®çlççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MçjçÇj Hçj kçÀnçÇb YççÇ mHçMç& kçÀjvçí mçí Gmçí oá:Kço DçvçáYçÓçÆlç
nçílççÇ nÌ ~
o DççqivçcççbÐç, yçuç lçLçç JçCç& nççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Dç©çÆ®ç, #ççÇCçlçç, DçbiçYçío, HçJç&Yçío, pJçj, lç=<Cçç, mJçj cçíb
çÆJçkç=ÀçÆlç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o #çlçpç kçÀçmç mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç mçlçlç kçÀyçálçj kçíÀ YççBçÆlç
çÆvçjblçj kçÀnjlçç jnlçç nÌ ~
o çq<þJçvç kçÀç mJç©Hç HççÇlç, M³ççJç, Mçá<kçÀ, ûççÆLçlç, kçáÀçÆLçlç
(mçæ[ç náDçç) DççÌj mçjkçwlç jnlçç nÌ ~
JççiYçìç®çç³ç& vçí Fmçcçíb çÆHçÊç kçíÀ DçvçáyçbOç kçÀç GuuçíKç çÆkçÀ³çç nÌ~
#ç³çpç kçÀçmç kçíÀ uç#çCç:-
çÆJç<çcççmççlc³çYççíp³çççÆlçJ³çJçç³ççÜíiççÆvçûçnçlçd ~
170 Dr. A. S. Dudhamal
 Iç=çÆCçlççb Mççí®çlççb vç=Cççb J³ççHçVçíeivççÌ $ç³ççí cçuçç: ~~
kçáÀçÆHçlçç: #ç³çpçb kçÀçmçb kçáÀ³çá&oí&#ç³çÒçocçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/24)
kçáÀçÆHçlçç: #ç³çpçb kçÀçmçb kçáÀ³çá&oí&n#ç³çÒçocçd ~
oáiç&vOçb nçÆjlçb jkçwlçb <þçÇJçílçd HçÓ³ççíHçcçb kçÀHçÀcçd ~~
mLççvççoálkçÀçmçcççvç½ç Ëo³çb cçv³çlçí ®³çálçcçd ~
DçkçÀmcççoá<CçMççÇlççlççí& yç»çMççÇ oáyç&uç: kç=ÀMç: ~~
çqmvçiOçç®scçáKçJçCç&lJçkçÀd ÞççÇcçÎMç&vçuççí®çvç: ~
HçççÆCçHççolçuçÌ: Þuç#CçÌ: mçlçlççmçÓ³çkçÀçí Iç=CççÇ ~~
pJçjçíçÆcçÞççkç=ÀçÆlçmlçm³ç Hççéç&©kçÀd HççÇvçmççíe©çÆ®ç:~
çÆYçVçmçbnlçJç®ç&mlJçb mJçjYçíoçíeçÆvççÆcçÊçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/25-28)
Fl³çí<ç #ç³çpç: kçÀçmç: #ççÇCççvççb oínvççMçvç:~
Mçá<³çvçd çÆJççÆvç<þçÇJççÆlç oáyç&uçmlçá Òç#ççÇCçcççbmççí ©çÆOçjb mçHçÓ³çcçd~~
(mçá.G. 52/12)
mçmçJç&çÆuç²b Yç=MçoáçƽççÆkçÀlm³çb çÆ®ççÆkçÀçÆlmçlç%çç: JçoçÆvlç ~
Jçç³çáÒçOççvçç: kçáÀçÆHçlçç OççlçJççí jçpç³ççq#cçCç: ~~
kçáÀJç&çqvlç ³ç#cçç³çlçvçÌ: kçÀçmçb <þçÇJçílkçÀHçbÀ lçlç: ~
HçÓçÆlçHçÓ³ççíHçcçb HççÇlçb çÆJçñçb nçÆjlçuççíçÆnlçcçd ~~
uç᮳çílç FJç Hççéçí& ®ç Ëo³çb HçlçlççÇJç ®ç ~
DçkçÀmcççoá<CçMççÇlçí®sç yç»ççÆMçlJçb yçuç#ç³ç: ~~
çqmvçiOçÒçmçVçJçkçw$çlJçb ÞççÇcçÎMç&vçvçí$çlçç ~
lçlççíem³ç #ç³ç©HçççÆCç mçJçç&C³çççÆJçYç&Jççqvlç ®ç ~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/32-35)
çÆJç<çcççMçvç, Dçmççlc³ç Dççnçj kçÀç mçíJçvç, DççÆlçJ³çJçç³ç, JçíiççJçjçíOç
kçÀjvçç~ DçççÆo kçÀçjCççíb mçí mçákçáÀcççj J³ççqkçwlç cçíb ³çç mçlçlç jbpç, oá:Kç ³çç
çÆJçuççHç kçÀjvçíJççuçí J³ççqkçwlç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ççíb mçí jmçççÆo OççlçáDççíb
#ç³ç GlHçVç nçívçí mçí #ç³çpç kçÀçmç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
#ç³çpç kçÀçmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o jmçççÆo Oççlçá kçÀç #ç³ç nçívçí mçí MçjçÇj #ççÇCç nçí pççlçç nÌ ~
o oáiç&çqvOçlç, nçÆjlç, Hçá³ç lçLçç jkçwlç ³çákçwlç çq<þJçvç #ç³çpç kçÀçmç
cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀçmç Jçíiç kçíÀ mçcç³ç ©iCç kçÀçí Ëo³ç DçHçvçí mLççvç mçí ®³çálç
náDçç nçí Símçç ÒçlççÇlç nçílçç nÌ ~
o kçÀYççÇ MççÇlççvçáYçÓçÆlç lççí kçÀYççÇ G<CççvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~
o ©iCç yçnálç Dççnçj mçíJçvç kçÀjlçç nÌ uçíçÆkçÀvç Jçn yçuçnçÇvç DççÌj
kç=ÀMç nçÇ jnlçç nÌ~
o ®çnjí kçÀçÇ lJç®çç çqmvçiOç SJçb ÒçmçVç çÆoKççF& oílççÇ nÌ~
Rog Nidan-
o nmlç-Hçço lçuç, mHçMç& cçíb Muç#Cç nçílçí nÌ ~
o ©iCç oÓmçjçíb kçíÀ mçodiçáCççíb kçÀçÇ F&<³çç& lçLçç GvçkçíÀ ÒççÆlç Iç=Cçç
kçÀjlçí jnlçç nÌ~
o ©iCç pJçj, Hççéç&MçÓuç, HççÇvçmç, Dç©çÆ®ç, DççÆlçmççj ³çç çÆJçyçbOç,
DçççÆo çÆ$çoçí<ç ³çákçwlç uç#çCççíb mçí HççÇçÆ[lç jnlçç nÌ~
o çÆyçvçç kçÀçjCç kçíÀ mJçjYçío GlHçVç nçílçç nÌ~
kçÀçmç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
Fl³çí<ç #ç³çpç: kçÀçmç: #ççÇCççvççb oínvççMçvç: ~
mççO³ççí yçuçJçlççb Jçç m³ççÐççH³çmlJçíJçb #çlççíçqlLçlç: ~~
vçJççÌ kçÀoççÆ®çlçd çÆmçO³çílççcçílççÌ HççoiçáCçççqvJçlççÌ ~
mLççÆJçjçCççb pçjçkçÀçmç: mçJççí& ³ççH³ç: ÒçkçÀçÇçÆlç&lç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 18/ 29-30)
Jç=×cççmççÐç YçJçíÊçá ³ççí ³ççH³çb lçcççnáçÆYç&<çmçlçá kçÀçmçcçd ~~
mLççÆJçjçCççb pçjçkçÀçmç: mçJççí& ³ççH³ç: ÒçkçÀçÇçÆlç&lç: ~
(mçá.G. 52/13)
Fl³çí<ç #ç³çpç: kçÀçmç: #ççÇCççvççb oínvççMçvç: ~
³ççH³ççí Jçç yççÆuçvççb, lçÜlçd #çlçpççíeçÆYçvçJççÌ lçá lççÌ ~~
çÆmçO³çílççcççÆHç mççvççL³ççlmççO³çç oçí<çÌ: Hç=LçkçÀd $ç³ç: ~
çÆcçÞçç ³ççH³çç ܳççlmçJçí& pçjmçç mLççÆJçjm³ç ®ç ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 36-37)
o GHçêJç jçÆnlç Jççlçpç, çÆHçÊçpç DççÌj kçÀHçÀpç kçÀçmç mççO³ç nçílçí nÌ ~
o vçJççÇvç DççÌj ®çlçá<Hçço mçbHçVç jnvçí Hçj #ç³çpç lçLçç #çlçpç
kçÀçmç mççO³ç nçí mçkçÀlçí nÌ ~
o Dçiçj ©iCçyçuç Dç®sç nçí, jmçççÆo Oççlçá #ççÇCç vç nçí,
Dççqivçyçuç Dçiçj Dç®sç nçí lççí #çlçpç DççÌj #ç³çpç kçÀçmç
mççO³ç nçí mçkçÀlçí nÌ ~
o #ççÇCç J³ççqkçwlç cçíb #çlçpç kçÀçmç DçmççO³ç DççÌj J³ççqkçwlç yçuçJççvç
Jçn lççí ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
o mLççÆJçj DçLçç&lç JççOç&kçw³ç cçíb GlHçVç nçívçíJççuçí mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ
kçÀçmç jçíiç ³ççH³ç nçílçí nÌ ~
o jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ #ç³ç nçí pççvçí Hçj #çlçpç DççÌj
#ç³çpç kçÀçmç IççlçkçÀ nçí pççlçí nÌ ~
kçÀçmç kçíÀ çÆvçoçvççLç&kçÀj jçíiç :-
kçÀçmçç®sdJççmç#ç³ç®sçÆo&mJçjmççoço³ççí içoç: ~
YçJçvl³çáHçí#ç³çç ³çmcççÊçmcççÊçb lJçj³çç pç³çílçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 3/ 38)
kçÀçmç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí Hçj éççmç jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~ éççmç mçí
#ç³çjçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~ #ç³çjçíiç kçíÀ kçÀçjCç sçÆo& DççÌj sçÆo& mçí mJçjYçío
171 Dr. A. S. Dudhamal
GlHçVç nçílçç nÌ~ ®ç#çá<ççí HççÆjoçn½ç jçiç½çÌJççíHçpçç³çlçí ~~
mçOçÓcçkçbÀ çÆvç:éççÆmççÆlç Iç´í³çcçv³çVç JçíçÆÊç ®ç ~
jçíiç çÆvçoçvççLç&kçÀj jçíiç lçLçÌJç ®ç jmççvçd mçJçç&vçd ÞçáçÆlç½ççm³ççíHçnv³çlçí ~~
kçÀçmç éççmç lç=<CççoçnpJçj³çálç: mççÇol³çLç ®ç cçÓ®s&çÆlç ~
éççmç #ç³ç OçÓcççíHçnlç Fl³çí<ç:, Þç=Cçá lçm³ç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçd ~~
#ç³ç sçÆo& ( mçá . mçÓ. 12/ 29-32)
sçÆo& mJçjYçío éççmççJçjçíOç, #çJç³çLçá (sçÇbkçÀ), vçí$ç oçn, Dççjkçwlç vçí$çlçç,
Dçl³çççÆOçkçÀ DççOcççvç, kçÀçmç, lç=<Cçç, mçJçç&biç oçn, pJçj, GoççÆmçvçlçç ³çí
uç#çCç OçáDççB, pçnçÆjuççÇ Jçç³çá DçççÆo oáçÆ<çlç nJçç kçíÀ mçíJçvç mçí GlHçVç nçílçí
OçÓcççíHçnlç jçíiç :-
nÌ~
OçácççíHçIççlç Fmç nílçÓ mçí kçÀçmç kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçí mçkçÀlçí nÌ Símçç mçáÞçálçç®çç³ç& vçí kçÀnç nÌ ~ o yççÆn:éçmçvç mçí OçáDççB yççnj çÆvçkçÀuçlçç nÌ~
Dçlç TOJç& ÒçJç#³çççÆcç OçÓcççíHçnlç uç#çCçcçd ~~ o ÞçJçCç, içvOç ³çç jmç kçÀç %ççvç nçí vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
éççÆmççÆlç #ççÌçÆlç ®ççl³çLç&cçl³ççOçcççÆlç kçÀçmçlçí ~ o cçá®sç& Dçç mçkçÀlççÇ nÌ DççÌj Dçvlç cçíb cç=l³çá YççÇ nçí mçkçÀlçç nÌ ~
_____________________________________________________________________________
kçÀçmç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 172 Dr. A. S. Dudhamal

 éççmç
36
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç.17 G.lç. 51 çÆvç. 4 çÆvç. 4
éççmç SJçb çÆnkçwkçÀç kçÀç cçnlJç :-
kçÀçcçb ÒççCçnjç jçíiçç yçnJççí vç lçá lçí lçLçç ~
³çLçç éççmç½ç çÆnkçwkçÀç ®ç ÒççCçvççMçá çÆvçkç=Àvlçlç: ~~
Dçv³çÌjH³çáHçmç=äm³ç jçíiçÌpç&vlççÌ: Hç=LççqiJçOçÌ: ~
Dçvlçí mç¡çç³çlçí çÆnkçwkçÀç éççmççí Jçç lççÇJç´Jçíovç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 17/ 6-7)
mçbmççj cçíb DçvçíkçÀ jçíiç ÒçççÆCç³ççíb kçÀç ÒççCçnjCç kçÀjkçíÀ Gvníb cççj
[çuçlçí nÌ, Hçjblçá éççmç DççÌj çÆnkçwkçÀç jçíiç çÆpçlçvççÇ MççÇIç´lçç mçí ÒççCçnjCç
kçÀjlçí nÌ, GlçvççÇ MççÇIç´lçç mçí oÓmçjç kçÀçíF& jçíiç ÒççCç njCç vçnçÇb kçÀjlçç nÌ ~
kçÀçíF& YççÇ jçíiç mçí HççÇçÆ[lç ©iCç pçyç cçjCççmçVç nçí pççlçç nÌ, lççí Gmç
mçcç³ç Gmçí Dçl³çvlç kçÀäkçÀçjkçÀ éççmç DççÌj çÆnkçwkçÀç ³çí jçíiç nçílçí nÌ ~
Fmç çÆuçS éççmç DççÌj çÆnkçwkçÀç ³çí jçíiç DççÆlç cçnlJçHçáCç& nçílçí nÌ ~
jpçmçç OçÓcçJççlççY³ççb MççÇlçmLççvççcyçámçíJçvççlçd ~
J³çç³ççcççvûççc³çOçcçç&OJç©#ççVççÆJç<çcççMçvççlçd ~~
DççcçÒçoçí<çoçvççnçêçÌ#³ççol³çHçlç&HçCççlçd ~
oçÌyç&u³ççvcçcç&Cççí IççlççodÜvÜç®sá×îççÆlç³ççíiçlç: ~~
DçlççÇmççjpJçj®sçÆo&ÒççÆlçM³çç³ç#çlç#ç³ççlçd ~
jkçwlççÆHçÊççoáoçJçlçç&çÆÜmçÓ®³çuçmçkçÀçoçÆHç ~~
HççC[ájçíiçççÆÜ<çç®®çÌJç ÒçJçlçí&lçí içoççÆJçcççÌ ~
çÆvç<HççJçcçç<ççÆHçC³ççkçÀçÆlçuçlçÌuççÆvç<çíJçCççlçd ~~
çÆHç<ìMççuçÓkçÀçÆJçäçqcYççÆJçoççÆniçá©Yççípçvççlçd ~~
pçuçpççvçÓHççÆHççÆMçlçoO³ççcç#ççÇjmçíJçvççlçd ~~
DççÆYç<³çvÐçáHç®ççjç®®ç Þuçí<cçuççvççb ®ç mçíJçvççlçd ~
kçÀCþçíjmç: ÒçlççÇIççlççod çÆJçyçvOç̽ç Hç=LççqiJçOçÌ: ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /11-15 )
çÆJçoççÆniçá©çÆJç<ìçqcYç©#çççÆYç<³ççqvoYççípçvçÌ: ~
MççÇlçHççvççmçvçmLççvçjpççíOçÓcçççÆvçuççvçuçÌ: ~~
J³çç³ççcçkçÀcç&YççjçOJçJçíiççIççlççHçlçHç&CçÌ: ~
Dççcçoçí<çççÆYçIççlçm$ççÇ#ç³çoçí<çÒçHççÇ[vçÌ: ~~
çÆJç<çcççMçvççO³çvçMçvçÌmlçLçç mçcçMçvçÌjçÆHç ~
çÆnkçwkçÀç éççmç½ç kçÀçmç½ç vç=Cççb mçcçáHçpçç³çlçí ~~
(mçá. G. 50/3-5)
Rog Nidan-
³çÌjíJç çÆnkçwkçÀç yçnáçÆYç: mçcÒçlç&lçí ~
lçÌjíJç kçÀçjCçÌ: éççmççí Iççíjçí YçJççÆlç oíçÆnvççcçd ~~
(mçá.G. 51/3)
kçÀçmçJç=×îçç YçJçí®sdJççmç: HçÓJç&Jçç& oçí<çkçÀçíHçvçÌ:~
DççcçççÆlçmççjJçcçLçáçÆJç<çHççC[ápJçjÌjçÆHç ~~
jpççíOçÓcçççÆvçuçÌcç&cç&IççlççoçÆlççÆncççcyçávçç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/1-2)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ mççcççv³ç ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓDççíb mçí éççmç
SJçb çÆnkçwkçÀç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆvç<HççJç, cçç<ç, çÆHçC³ççkçÀ, çÆlçuç lçÌuç DçççÆo HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o çÆHçäcç³ç HçoçLççí&b kçÀç, pçuçpç-DççvçáHç ÒççCççdzççíb kçíÀ cççbmç kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç~
o oçÆn, oÓOç, çÆJçoçnkçÀj, içá©, ©#ç, çÆJçäbçÆYç, DççÆYç<³çvoçÇ
DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcççMçvç, DçO³çMçvç, mçcçMçvç kçÀjvçç ~
o çÆlçkçwlç lçLçç oçn kçÀjvçíJççuçí HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o jpçkçÀCç, OçÓcç, Lçb[çÇ nJçç, yçHç&À kçÀç Lçbæ[ç HççvççÇ HççÇvçç ³çç
DççF&çqm¬çÀcç DçççÆo Lçbæ[í HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç®çb¬çÀcçCç, DççÆlçJ³çç³ççcç, J³çJçç³ç, JçíiççJçjçíOç kçÀjvçç~
o MçjçÇj kçÀçí Dçl³çççÆOçkçÀ ©#ç kçÀjvçíJççuçí ©#çvç, mJçíovç, uçbIçvç
lçLçç Hçb®çkçÀcçç&çÆo GHç®ççj kçÀjvçç~
o Hçb®çkçÀcçç&çÆo mçbMççíOçvç kçÀcç& kçÀç DççÆlç³ççíiç nçívçç/kçÀjvçç~
o çÆJçHççÆjlç ÜvÜ içáCççíb kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçç~
(©#ç-çqmvçiOç, G<Cç-MççÇlç DçççÆo çÆJçHççÆjlç içáCççíb kçíÀ HçoçLç&
SkçÀmççLç mçíJçvç kçÀjvçç~)
o Dççcçoçí<ç, Dççvççn ³çç DççcççÆlçmççj, sçÆo&, çÆJç<ç, HççC[á, pJçj,
cçcç&yççOçç, ÒççÆlçM³çç³ç, #çlç, #ç³çjçíiç, GoçJçlç&, jkçwlççÆHçÊç,
çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, DçuçmçkçÀ, HççC[á DççÌj çÆJç<ç mçíJçvç DçççÆo çÆJçkçÀçjçíb
mçí HççÇçÆæ[lç nçívçç~
173 Dr. A. S. Dudhamal
éççmç kçíÀ ÒçkçÀçj :- kçÀHçÀçíHç©×içcçvç: HçJçvççí çÆJç<JçiçççqmLçlç: ~
#çáêkçÀmlçkçÀçqMsVççí cçnçvçÓOJç&½ç HçgçOçç ~ ÒççCççíokçÀçVçJççnçÇçÆvç oáä: ñççílççbçÆmç oÓ<ç³çvçd ~~
çÆYçÐçlçí mç cçnçJ³çççÆOç: éççmç SkçÀçí çÆJçMçí<çlç: ~ Gj:mLç: kçáÀ©lçí éççmçcççMç³çmçcçátJçcçd ~
(mçá.G. 51/5) o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçÀçÇ iççÆlç kçÀHçÀ mçí DçJç©× nçí pççvçí mçí Jçn
#çáêmlçcçkçÀçqMsVççí cçnçvçÓOJç&½ç Hçgçcç: ~ mçcHçáCç& MçjçÇj cçíb çÆlç³ç&içd iççÆlç mçí ÒçmçççÆjlç nçíkçÀj Gj: mLççvç
(Dç.Ë. çÆvç. 4/2) cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ~
éççmç J³ççOççÇ kçíÀ HççB®ç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~ o Gj:mLç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí ÒççCçJçn, DçVçJçn lçLçç GokçÀJçn
Fvç lççÇvççíb ñççílçmççíb kçÀçÇ oÓçÆ<ì nçívçí mçí DççcççMç³ç mçcçátJç éççmç
1) #çáê 2)lçcçkçÀ 3)çÆsVç 4)cçnç 5)TOJç&
jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ~

éççmç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-

nílçÓ mçíJçvç
J³ççOççÇ vççcç éççmç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç DççqivçcççbÐç mçí Dççcç çÆvççÆcç&lççÇ nçíkçÀj mççcç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçÀçÇ GlHççÆÊç
ÒççCç, Hçç®çkçÀ DçJçuçbyçkçÀ
Goçvç mççcçkçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç HçáÀHçwHçáÀmçiçlç
oÓ<³ç jmçOççlçá, DçJçuçbyçkçÀ kçÀHçÀ kçÀç mççcç nçívçç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn ml³ççvç DçJçuçbyçkçÀ kçÀHçÀ ÒççCçJçn ñççílçmç cçíb
ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç DçJçjçíOç nçívçç SJçb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí ÒççCçJçn
ñççílçmç ©#ç, kçÀçÆþCç DççÌj mçbkçáÀçÆ®çlç nçívçç
Kç JçÌiçáC³ç HçáÀHçwHçáÀmç
GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç
DççÆOç<þçvç Gj: ÒççCç lçLçç Goçvç Jçç³çá kçÀçÇ iççÆlç ÒççÆlçuççícç nçívçç
mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç
jçíiçcççiç& cçO³çcç
DçJçjçíçÆOçlç Jçç³çá (J³ççvç) mçcHçáCç& MçjçÇj lçLçç
J³ççqkçwlç éççmç Gj: mLççvç cçíb çÆlç³ç&içd iççÆlç mçí ÒçmçççÆjlç nçívçç
Yçío (5) TOJç&, çÆsVç, cçnç, lçcçkçÀ, #çáê
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç #çáê- mççO³ç
Jçç³çá Üçjç ÒççCçJçn, DçVçJçn lçLçç GokçÀJçn Fvç
kçÀämççO³ç lçcçkçÀ lççÇvççíb ñççílçmççíb kçÀçÇ oáäçÇ
DçmççO³ç TOJç&, çÆsVç, cçnç
³ççH³ç lçcçkçÀ DççcççMç³ç mçcçátJç éççmç jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç
³çoç ñççílççbçÆmç mçb©O³ç cçç©lç: kçÀHçÀHçÓJç&kçÀ: ~
çÆJç<JçiJç´pççÆlç mçb©×mlçoç éççmçvkçÀjçíçÆlç mç: ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /45) éççmç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
çÆJçnç³ç Òçkç=ÀçÆlçb Jçç³çá: ÒççCççíeLçkçÀHçÀmçb³çálç: ~ Dççvççn: Hççéç&MçÓuçb ®ç HççÇ[vçb Ëo³çm³ç ®ç ~
éççmç³çl³çÓOJç&iççí YçÓlJçç lçb éççmçb HççÆj®ç#çlçí ~~ ÒççCçm³ç ®ç çÆJçuççícçlJçb éççmççvççb HçÓJç&uç#çCçcçd ~~
(mçá.G. 51/4) (®ç. çÆ®ç.17 /20 )

Rog Nidan- 174 Dr. A. S. Dudhamal

 ÒççûçáHçb lçm³ç ËlHççÇ[ç YçkçwlçÜí<ççíejçÆlç: Hçjç ~
Dççvççn: Hççéç&³ççí: MçÓuçb JçÌjm³çb Jçovçm³ç ®ç ~~
(mçá.G. 51/6)
ÒççûçÓHçb lçm³ç ËlHççéç&MçÓuçb ÒççCççÆJçuççícçlçç ~~
Dççvççn: Mç±Yçío½ç.........~ (Dç.Ë. çÆvç. 4/4)
Dççvççn, Hççéç&MçÓuç, ËlMçÓuç, ÒççCç kçÀçÇ çÆJçuççícç (çÆJçHççÆjlç) iççÆlç,
YçkçwlçÜí<ç, DçjçÆlç, MçbKç ÒçoíMç cçíb YçíovçJçlç HççÇ[ç lçLçç Dççm³çJçÌjm³ç ³çí
éççmç J³ççOççÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ ~
1) #çáêéççmç :-
©#çç³ççmççítJç: kçÀçí<þí #çáêçí Jççlç GoçÇj³çvçd ~
#çáêéççmççí vç mççíel³çLç¥ oá:Kçívçç²ÒçyççOçkçÀ: ~~
çÆnvççqmlç vç mç içç$çççÆCç vç ®ç oá:Kççí ³çLçílçjí ~
vç ®ç YççípçvçHççvççvççb çÆvç©Cç×îçáçÆ®çlççb iççÆlçcçd ~~
vçÌçqvê³ççCççb J³çLççb vçççÆHç kçÀçbçÆ®çoçHçço³çíêápçcçd ~
mç mççO³ç Gkçwlççí yççÆuçvç: mçJçí& ®ççJ³çkçwlçuç#çCçç: ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /65-67 )
çÆkçÀçÆgçoçjYçcççCçm³ç ³çm³ç éççmç: ÒçJçlç&lçí ~
çÆvç<çCCçm³çÌçÆlç Mçççqvlçb ®ç mç #çáê FçÆlç mçbçÆ%çlç: ~~
(mçá.G. 51/7)
.....lç$çç³ççmçççÆlçYççípçvçÌ: ~
ÒçíçÆjlç: Òçíj³çílçd #çáêb mJç³çb mçbMçcçvçb cç©lçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/5)
o MççjçÇçÆjkçÀ Þçcç (Dçç³ççmç)kçÀjvçç ~
o DççÆlçYççípçvç, ©#ç DçVç kçíÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí Jçç³çá ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj éççmç cççiç& cçíb #çáê éççmç
GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o ³çn #çáêéççmç Dçv³ç éççmç kçÀçÇ lçjn MçjçÇj kçÀçí yççOççkçÀçjkçÀ
vçnçÇb nçílçç nÌ ~
o FmçkçíÀ kçÀçjCç DçVçHççvç mçíJçvç, Fçqvê³ççíb kçíÀ kçÀcç& DçççÆo cçíb
çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç vçnçÇb nçílççÇ nÌ ~
o #çáê éççmç mçí GHçêJç GlHçVç vçnçÇb nçílçí nÌ~
o ³çn éççmç mççO³ç nçílçç nÌ ~
2) lçcçkçÀéççmç :-
ÒççÆlçuççícçb ³çoç Jçç³çá: ñççílççbçÆmç ÒççÆlçHçÐçlçí ~
ûççÇJççb çÆMçj½ç mçbiç=Ô³ç Þuçí<cççCçb mçcçáoçdzç& ®ç ~~
kçÀjçíçÆlç HççÇvçmçb lçívç ©×çí IçáIçá&©kçbÀ lçLçç ~
DçlççÇJç lççÇJç´Jçíiçb ®ç éççmçb ÒççCçÒçHççÇ[kçÀcçd ~~
Òçlççc³çl³ççÆlçJçíiçç®®ç kçÀçmçlçí mççÆVç©O³çlçí ~
Rog Nidan-
Òçcççínb kçÀçmçcççvç½ç mç iç®sçÆlç cçánácç&áná: ~~
Þuçí<cçC³çcç᮳çcççvçí lçá Yç=Mçb YçJççÆlç oá:çÆKçlç: ~
lçm³çÌJç ®ç çÆJçcççí#ççvlçí cçánálç¥ uçYçlçí mçáKçcçd ~
DçLççm³ççíodOJçbmçlçí kçÀCþ: kç=À®s^ç®svkçÀçíçÆlç YçççÆ<çlçácçd ~
vç ®çççÆHç çÆvçêçb uçYçlçí Mç³ççvç: éççmçHççÇçÆ[lç: ~
Hççéçí& lçm³ççJçiç="ççÆlç Mç³ççvçm³ç mçcççÇjCç: ~
DççmççÇvççí uçYçlçí mççÌK³çcçá<Cçb ®çÌJçççÆYçvçvoçÆlç ~~
Gçq®s^lçç#ççí uçuççìívç çqmJçÐçlçç Yç=MçcççÆlç&cççvçd ~
çÆJçMçá<kçÀçm³ççí cçáná: éççmççí cçáná½çÌJççJçOçc³çlçí ~~
cçíIççcyçáMççÇlçÒççiJççlçÌ: MuçÌ<cçuç̽çççÆYçJçOç&lçí ~
mç ³ççH³çmlçcçkçÀéççmç: mççO³ççí Jçç m³ççVçJççíçqlLçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /55-62 )
lç=ìdmJçíoJçLçáÒçç³ç: kçÀCþIçáIçá&çÆjkçÀççqvJçlç: ~
çÆJçMçí<ççodoáçÆo&vçí lççc³çí®sdJççmç: mç lçcçkçÀçí cçlç: ~~
Iççí<çíCç cçnlççeeçÆJçä: mçkçÀçmç: mçkçÀHçÀçí vçj: ~
³ç: éççÆmçl³çyçuççíeVççÆÜìd mçáHlçmlçcçkçÀHççÇçÆ[lç: ~~
mç Mççc³ççÆlç kçÀHçíÀ nçÇvçí mJçHçlç½ç çÆJçJçOç&lçí ~
(mçá.G. 51/8-10)
ÒççÆlçuççícçb çÆmçjç iç®sVçáoçdzç& HçJçvç: kçÀHçÀcçd ~
HççÆjiç=Ô³ç çÆMçjçíûççÇJçcçáj: Hççéçí& ®ç HççÇ[³çvçd ~~
kçÀçmçb IçIçá&jkçbÀ cççíncç©çÆ®çb HççÇvçmçb lç=<çcçd ~
kçÀjçíçÆlç lççÇJç´Jçíiçb ®ç éççmçb ÒççCççíHçlçççÆHçvçcçd ~~
Òçlççc³çíÊçm³ç Jçíiçívç çÆvç<þîçÓlççvlçí #çCçb mçáKççÇ ~
kç=À®s^ç®s³ççvç: éççÆmççÆlç çÆvç<çCCç: mJççmL³çcç=®sçÆlç ~~
G®s^çqlçç#ççí uçuççìívç çqmJçÐçlçç Yç=MçcççÆlç&cççvçd ~
çÆJçMçá<kçÀçm³ççí cçáná:éççmççÇ kçÀç*d#çl³çá<Cçb mçJçíHçLçá: ~~
cçíIççcyçáMççÇlçÒççiJççlçÌ: Þuçí<cçuç̽ç çÆJçJç×&lçí ~
mç ³ççH³çmlçcçkçÀ: mççO³ççí vçJççí Jçç yççÆuçvççí YçJçílçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/6-10)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ ÒççCçJçn ñççílçmç cçíb çÆuçHlç nçí pççvçí mçí ÒççCç
lçLçç Goçvç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç ÒççCç lçLçç Goçvç Jçç³çá kçÀçÇ iççÆlç ÒççÆlçuççícç
nçí pççlççÇ nÌ~
o Fmç kçÀçjCç ÒççÆlçuççícç náS Jçç³çá mçí ûççÇJçç lçLçç çÆMçj:ÒçoíMç cçíb ûçn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀHçÀ mçí Jçç³çá mçb³çákçwlç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç HççÇvçmç (vççmççñççJç)
lçLçç Gj:mLççvç cçíb IçáIçá&jkçÀ (Wheezing sound)
GlHçVç nçílçí nÌ~
175 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmç kçÀHçÀçJçjçíOç mçí DççÆlçJç lççÇJç´ iççÆlç mçí éççmç ®çuçlçç nÌ, pççí
ÒççCçnj nçí mçkçÀlçç nÌ~
o éççmç Jçíiç kçíÀ mçcç³ç DççBKççí kçíÀ mççcçvçí DçbOçíjç sç (lçcç: ÒçJçíMç)
pççlçç nÌ~
o yççj-yççj kçÀçmç kçíÀ Jçíiç Dççlçí jnlçí nÌ~
o kçÀçmçJçíiç kçíÀ kçÀçjCç Dçl³çvlç kçÀäÒço Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o kçÀçmç kçíÀ GHçjçvlç kçÀHçÀ-çq<þJçvç nçívçí Hçj éççmççJçjçíOç kçÀcç nçí
pççlçç nÌ, lçyç Gmçí mçáKççvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ~
o yççj-yççj GlHçVç náS kçÀçmçJçíiç kçíÀ kçÀçjCç kçÀCþ lçLçç cçáKç cçíb
GOJçbmç (Congestion) GlHçVç nçílçç nÌ~
o éççmçJçíiç lçLçç kçÀçmç kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ kçÀäHçÓJç&kçÀ kçáÀs SkçÀ
Mçyo nçÇ yççíuç Hççlçç nÌ ~
o çÆvçêç DçJçmLçç cçíb (Mç³çvç çqmLçlççÇ) cçíb éççmç kçíÀ Jçíiç yçæ{ pççlçí nÌ~
o yçÌæ{vçí mçí (Dççmçvç) lçLçç G<Cç Dççnçj-çÆJçnçj mçí éççmçJçíiç cçíb
mçáKççvçáYçÓçÆlç çÆcçuçlççÇ nÌ ~
o kçÀHççuç ÒçoíMç cçíb mJçíoÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o cçáKç Mççí<ç, HççMJç&ûçn DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o DççkçÀçMç cçíb yççouç Dççvçí Hçj, MççÇlç Jçç³çá mçí, ÒççiJççlç (HçáJç&
çÆoMçç mçí Dççvçí JççuççÇ Jçç³çá) lçLçç kçÀHçÀJçOç&kçÀ (içá©, çqmvçiOç)
HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç mçí éççmçJçíiç Dççlçí nÌ ³çç yçæ{ pççlçí nÌ ~
o SkçÀ Jç<ç& mçí Hçájçvçç lçcçkçÀ éççmç ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
o SkçÀ mççuç mçí kçÀcç kçÀçuççJçOççÇ Jççuçç lçcçkçÀéççmç mççO³ç nçílçç nÌ~
ÒçlçcçkçÀ éççmç:-
pJçjcçÓ®sç&HçjçÇlçm³ç çÆJçÐççlçd ÒçlçcçkçbÀ lçá lçcçd ~
(®ç. çÆ®ç.17 / 63)
cçÓ®sç&pJçjççÆYçYçÓlçm³ç %çí³ç: ÒçlçcçkçÀmlçá mç: ~~
(mçá.G. 51/10)
ÒçlçcçkçÀ : pJçjcçÓ®sç&³çálç: MççÇlçÌ: Mççc³çílÒçlçcçkçÀmlçá mç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/11)
o pJçj lçLçç cçÓ®sç& ³çákçwlç lçcçkçÀéççmç cçíb MççÇlç GHç®ççj mçí Dçiçj
GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ lççí Gmçí ÒçlçcçkçÀ éççmç kçÀnlçí nÌ ~
o ÒçlçcçkçÀ éççmç çÆHçÊç ÒçOççvç nçílçç nÌ ~
mçblçcçkçÀ éççmç :-
GoçJçlç&jpççíepççÇCç&çqkçwuçVçkçÀç³ççÆvçjçíOçpç: ~~
lçcçmçç JçOç&lçíel³çLç¥ MççÇlç̽ççMçá ÒçMççc³ççÆlç ~
cçppçlçmlçcçmççÇJççem³ç çÆJçÐççlçd mçblçcçkçbÀ lçá lçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç.17 / 63-64)
o GoçJçlç&, jpçkçÀCç, DçpççÇCç&, çqkçwuçVçoín (mççcç kçÀHçÀ mçí
Rog Nidan-
GHççÆuçHlç MçjçÇj), kçÀç³ççÆvçjçíOçpç (JçíiççJçjçíOç) DçççÆo kçÀçjCççíb
mçí mçvlçcçkçÀ éççmç kçíÀ Jçíiç jçlç cçíb (³çç lçcç içáCç kçíÀ Òççyçu³ç
mçí) GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o ©iCç kçÀçí DçbOçjí mçí Içíjç nÌ Símçç uçiçvçí kçíÀ kçÀçjCç Fmç éççmç
kçÀçí mçvlçcçkçÀ éççmç kçÀnlçí nÌ ~
o mçvlçcçkçÀ éççmç MççÇlç GHç®ççj mçí Mççblç nçílçç nÌ ~
3) çÆsVçéççmç : -
³çmlçá éçmççÆlç çÆJççq®sVçb mçJç&ÒççCçívç HççÇçÆ[lç: ~
vç Jçç éçmççÆlç oá:Kççlççí& cçcç&®sío©iççÆo&lç: ~~
DççvççnmJçíocçÓ®sç&lççí& oÔ³çcççvçívç yççqmlçvçç ~
çÆJçHuçálçç#ç: HççÆj#ççÇCç: éçmçvçd jkçwlçÌkçÀuççí®çvç: ~
çÆJç®çílçç: HççÆjMçá<kçÀçm³ççí çÆJçJçCç&: ÒçuçíHçVçj: ~
çÆsVçéççmçívç çÆJççq®sVç: mç MççÇIç´b Òçpçnçl³çmçÓvçd ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /52-54 )
DççOcççlççí oÔ³çcççvçívç yççqmlçvçç mç©pçb vçj: ~
mçJç&ÒççCçívç çÆJççq®sVçb éçm³çççq®sVçb lçcçççÆoMçílçd ~~
(mçá.G. 51/11)
çÆsVçç®sdJççÆmççÆlç çÆJççq®sVçb cçcç&®sío©pçççÆo&lç: ~~
mçmJçíovçcçÓ®s&: mççvççnçí yççqmlçoçnçÆvçjçíOçJççvçd ~
DçOççí¢çqiJçHuçálçç#ç½ç cçáÔ³çvçd jkçwlçÌkçÀuççí®çvç: ~~
Mçá<kçÀçm³ç: ÒçuçHçvçd oçÇvççí vçä®sç³ççí çÆJç®çílçvç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/11-13)
çÆsVç éççmç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o DçHçvçí mçbHçÓCç& yçuç kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçí Hçj nçÇ ©iCç ©kçÀd-©kçÀkçÀj
éççmç uçí Hççlçç nÌ~
o Ëo³çççÆo cçcç& cçíb síovçJçlç lççÇJç´ HççÇ[ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ
éççmç uçí vçnçÇb Hççlçç nÌ~
o Dççvççn, mJçíoççÆOçkçw³ç, cçÓ®sç& SJçb yççqmlçoçn ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
o çÆJçHuçálçç#ç:- DççBmçáDççíb mçí DççBKç Yçj DççlççÇ nÌ ~
o HççÆj#ççÇCç :- MççjçÇçÆjkçÀ yçuç nççÆvç kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o jkçwlçÌkçÀuççí®çvçç :- SkçÀ DççBKç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ nçí pççlççÇ nÌ ~
o çÆJç®çílçç :- mçb%ççvççMç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o HççÆjMçá<kçÀlçç :- cçío lçLçç cççbmç kçÀç #ç³ç nçívçí mçí Mççí<ç nçílçç nÌ~
o JçÌJçC³ç& :- (vçäsç³çç ³çç kçÀççqvlç-JççiYçì), MçjçÇj kçÀç JçCç&
M³ççJç-vççÇuç JçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
o jçíiççÇ éççmç kçÀçÇ HççÇæ[ç mçí oçÇvç nçí pççlçç nÌ ~
o Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç DçmçbyçbOç yççlçíb (ÒçuççHç) kçÀjvçí uçiçlçç nÌ~
o çÆsVç éççmç MççÇIç´ cççjkçÀ nçílçç nÌ ~
176 Dr. A. S. Dudhamal
4) cçnçéççmç :-
G×Ó³çcççvçJççlççí ³ç: MçyoJçodoá:çÆKçlççí vçj: ~
G®®çÌ: éççÆmççÆlç mçb©×çí cçÊç<ç&Yç FJçççÆvçMçcçd ~~
Òçvçä%ççvççÆJç%ççvçmlçLçç çÆJçYç´çvlçuççí®çvç: ~
çÆJçkç=Àlçç#³ççvçvççí yç×cçÓ$çJç®çç& çÆJçMççÇCç&JççkçÀd ~~
oçÇvç: ÒçéççÆmçlçb ®ççm³ç oÓjççÆÜ%çç³çlçí Yç=Mçcçd ~
cçnçéççmççíHçmç=ä: mç çÆ#çÒçcçíJç çÆJçHçÐçlçí ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /46-48 )
çÆvç:mçb%ç: Hççéç&MçÓuççlç&: Mçá<kçÀkçÀCþçíeçÆlçIççí<çJççvçd ~
mçbjyOçvçí$çmlJçç³çc³ç ³ç: éçm³ççlçd mç cçnçvçd mcç=lç: ~~
(mçá.G. 51/12)
cçnlçç cçnlçç oçÇvççí vççoívç éçmççÆlç ¬çÀLçvçd ~~
G×Ó³çcççvç: mçbjyOççí cçÊç<ç&Yç FJçççÆvçMçcçd ~
ÒçCçä%ççvççÆJç%ççvççí çÆJçYç´çvlçvç³çvççvçvç: ~~
Jç#ç: mçcçççÆ#çHçvçd yç×cçÓ$çJç®çç& çÆJçMççÇCç&JççkçÀd ~
Mçá<kçÀkçÀCþçí cçánáÔ³çvçd kçÀCç&Mç±çÆMçjçíçÆlç©kçÀd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/13-15)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀçÇ TOJç& iççÆlç nçí pççvçí mçí ©iCç oçÇvç nçí pççlçç nÌ~
o cçocçmlç yçÌuç kçÀçÇ lçjn pççíj-pççíj mçí GB®çí Mçyo kçíÀ mççLç
çÆovç-jçlç éççmç uçívçí uçiçlçç nÌ ~
o Fmç jçíiççÇ kçÀç %ççvç DççÌj çÆJç%ççvç vçä nçí pççlçç nÌ ~
o vçí$ç DççÌj cçáKç ®çb®çuç nçí pççlçí nÌ ~
o Jçn Mçyo ìÓì-ìÓìkçÀj (çÆJççÆMçCç&JççkçÀd) yççíuçlçç nÌ ~
o cçuç lçLçç cçÓ$ç cçíb ÒçJç=çÆÊç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ~
o kçÀCþ cçíb Mççí<ç DççÌj kçÀCç&-çÆMçj-MçbKç cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçnçéççmç mçí HççÇçÆ[lç jçíiççÇ MççÇIç´ cçj pççlçç nÌ~
5) TOJç&éççmç :-
oçÇIç&b éççÆmççÆlç ³çmlçáOJç¥ vç ®ç Òçl³ççnjl³çOç: ~
Þuçí<cççJç=lçcçáKçñççílçç: ¬çáÀ×içvOçJçnççÆo&lç: ~~
GOJç&¢çÆäçÆJç&HçM³çb½ç çÆJçYç´çvlçç#ç Flçmlçlç: ~
ÒçcçáÔ³çvçd Jçíovççlç&½ç Mçá<kçÀçm³ççíejçÆlçHççÇçÆ[lç: ~~
GOJç&éççmçí ÒçkçáÀçÆHçlçí Ô³çOç:éççmççí çÆvç©O³çlçí ~
cçáÔ³çlçmlççc³çlç½ççíOJç¥ éççmçmlçm³çÌJç nvl³çmçÓvçd ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /49-51 )
_____________________________________________________________________________
éççmç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
cçcç&mJçç³çc³ççvçí<çá éçmçvcçá{çí cçáná½ç ³ç: ~
TOJç&Òç#ççÇ nlçjJçmlçcçÓOJç&éççmçcçççÆoMçílçd ~~
(mçá.G. 51/13)
oçÇIç&cçÓOJç& éççÆmçl³çÓOJçç&Vç ®ç Òçl³ççnjl³çOç: ~
Þuçí<cççJç=ÊçcçáKçñççílçç: ¬çáÀ×içvOçJçnççÆo&lç: ~~
TOJç&¢iJççÇ#çlçí Yç´çvlçcççÆ#çCççÇ HççÆjlç: çÆ#çHçvçd ~
cçcç&mçá çq®sÐçcççvçí<çá HççÆjoíJççÇ çÆvç©×JççkçÀd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/16-17)
o éççmçÒçCççuççÇ kçíÀ cçáKç kçÀHçÀ mçí GHççÆuçHlç nçívçí mçí Jçç³çá kçÀçÇ iççÆlç
DçJç©× nçívçí kçíÀ kçÀçjCç éççmçkçÀ<ìlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ©iCç kçÀçí éççmç Dçvoj çÆKçb®çvçí kçíÀ çÆuçS DççÆOçkçÀ kçÀ<ì nçílçç
nÌ~
o cçáKç kçÀçí GHçj kçÀjkçíÀ ©iCç TOJç& çÆoMçç cçíb lççkçÀlçí jnlçç nÌ~
o vçí$ç kçÀçí ®çb®çuçlçç mçí ®ççjçíb Dççíj Içácççlçç nÌ ~
o cçáKçMçá<kçÀlçç, DçjçÆlç, cççín DççÌj Ëo³çççÆo cçcççí& cçíb JçíovççDççíb mçí
Dçç¬çÀçvlç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçáÀs yççíuç vçnçÇb Hççlçç nÌ ~
éççmç kçÀç mççO³çmççO³çlJç :-
mççO³çlçcçmlçí<ççb lçcçkçÀ: kç=À®s^ G®³çlçí ~
$ç³ç: éççmçç vç çÆmçO³ççqvlç lçcçkçÀçí oáyç&uçm³ç ®ç ~~
(mçá.G. 51/14)
Sílçí çÆmç×îçí³çájJ³çkçwlçç J³çkçwlçç: ÒççCçnjç Oç´áJçcçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/18)
FçÆlç éççmçç: mçcçáçÆÎäç çÆnkçwkçÀç½çÌJç mJçuç#çCçÌ: ~
S<ççb ÒççCçnjç Jçp³çç& Iççíjçmlçí Ô³ççMçákçÀççÆjCç: ~
Yçí<çpçÌ: mççO³ç³ççH³ççbmlçá çÆ#çÒçbb çÆYç<çiçáHçç®çjílçd ~
GHçíçÆ#çlçç oní³çáçÆn& Mçá<kçbÀ kçÀ#ççÆcçJççvçuç: ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /68-69 )
o çÆsVç, cçnç lçLçç TOJç& éççmç DçmHçä DçJçmLçç (DçJ³çkçwlç ³çç
DçuHçJ³çkçwlç uç#çCç) cçíb mççO³ç nçílçí çÆkçÀvlçá Gvní b mçcHçÓCç&
J³çkçwlçlçç Dççvçí Hçj DçmççO³ç nçí pççlçí nÌ ~
o ®çjkçÀç®çç³ç& kçíÀ Dçvçámççj cçnç, TOJç& SJçb çÆsVç éççmç
ÒççCçvççMçkçÀ nçílçí nÌ ~
177 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆnkçwkçÀç
37
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆ®ç. 17 G. lçb. 50
Hç³çç&³ç:- JççiYçìç®çç³ç& vçí çÆnkçwkçÀç kçÀçí çÆnOcçç kçÀnç nÌ ~
J³ççK³çç :-
cçánácçá&náJçç&³çá©çÆlç mçmJçvççí ³çkç=ÀlHuççÇn çv$çççÆCç cçáKçççÆoJçççÆ#çHçvçd~
mç Iççí<çJççvççMçá çÆnvçml³çmçÓvçd ³çlçmlçlçmlçá çÆnkçwkçíÀçÆlç çÆYç<ççqiYç©®³çlçí ~~
(mçá. G. 50/6)
çÆn FçÆlç kç=ÀlJçç kçÀç³ççÆlç Mçyoç³çlçí FçÆlç çÆnkçwkçÀç ~
([unCç)
éççmçÌkçÀnílçáÒççûçáHçmç±îçç Òçkç=ÀçÆlçmçbÞç³çç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/18)
Goçvç Jçç³çá kçíÀ mççLç ÒçkçÀçíçÆHçlç ÒççCçJçç³çá mçb³çákçwlç nçíkçÀj ³çkç=Àlç,
HuççÇnç DççÌj Dçv$ç kçÀçí cçáKç kçÀçÇ Dççíj çÆKçb®ç uççlçç nÌ~ Fmç mçcç³ç cçáKç mçí
pççí çÆnkçÀd-çÆnkçÀd pçÌmççÇ çÆJççÆMçä DççJççpç çÆvçkçÀuçlççÇ nÌ, Gmçí çÆnkçwkçÀç kçÀnlçí
nÌ~
çÆnkçwkçÀçjçíiç ÒççCçIççlçkçÀ nçílçç nÌ~
kçÀHçÀJççlççlcçkçÀçJçílççÌ çÆHçÊçmLççvçmçcçátJççÌ ~
Ëo³çm³ç jmççoçÇvççb OççlçÓvççb ®ççíHçMççí<çCççÌ ~~
lçmcççlçd mççOççjCççJçílççÌ cçlççÌ Hçjcçoápç&³ççÌ ~
çÆcçL³ççHç®ççÆjlççÌ ¬çáÀ×çÌ nlç DççMççÇçÆJç<çççÆJçJç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /9- 10)
çÆnkçwkçÀç DççÌj éççmç ³çí oçí çÆJçkçÀçj SkçÀ nçÇ DçO³çç³ç cçíb çÆvçcvç mçcççvçlçç
nçívçí kçíÀ kçÀçjCç JçCç&vç çÆkçÀS iç³çí nÌ~
o éççmç DççÌj çÆnkçwkçÀç ³çí oçívççíb çÆJçkçÀçj Jçç³çá DççÌj kçÀHçÀ oÓçÆä mçí
GlHçVç nçílçí nÌ~
o FvçkçíÀ GlHççÆÊç kçÀç mLççvç H箳çcççvççMç³ç nçílçç nÌ~
o Fvç çÆJçkçÀçjçíb kçÀçÇ ³ççíi³ç ÒçkçÀçj mçí çÆ®ççÆkçÀlmçç vç nçívçí Hçj ³çí
Ëo³ç lçLçç jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç Mççí<ç kçÀj oílçí nÌ~
o Fvçmçí HççÇçÆæ[lç J³ççqkçwlç mçí Dçiçj DçHçL³çkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj
mçíJçvç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ lççí ³çí jçíiç çÆJç<çpç mçHç& kçíÀ YççBçÆlç IççlçkçÀ
YççÇ nçí mçkçÀlçí nÌ~
çÆnkçwkçÀç kçíÀ nílçÓ :-
jpçmçç OçÓcçJççlççY³ççb MççÇlçmLççvççcyçámçíJçvççlçd ~
Rog Nidan-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆvç. 04
J³çç³ççcççvûççc³çOçcçç&OJç©#ççVççÆJç<çcççMçvççlçd ~~
DççcçÒçoçí<çoçvççnçêçÌ#³ççol³çHçlç&HçCççlçd ~
oçÌyç&u³ççvcçcç&Cççí IççlççodÜvÜç®sá×îççÆlç³ççíiçlç: ~~
DçlççÇmççjpJçj®sçÆo&ÒççÆlçM³çç³ç#çlç#ç³ççlçd ~
jkçwlççÆHçÊççoáoçJçlçç&çÆÜmçÓ®³çuçmçkçÀçoçÆHç ~~
HççC[ájçíiçççÆÜ<çç®®çÌJç ÒçJçlçí&lçí içoççÆJçcççÌ ~
çÆvç<HççJçcçç<ççÆHçC³ççkçÀçÆlçuçlçÌuççÆvç<çíJçCççlçd ~~
çÆHç<ìMççuçÓkçÀçÆJçäçqcYççÆJçoççÆniçá©Yççípçvççlçd ~~
pçuçpççvçÓHççÆHççÆMçlçoO³ççcç#ççÇjmçíJçvççlçd ~~
DççÆYç<³çvÐçáHç®ççjç®®ç Þuçí<cçuççvççb ®ç mçíJçvççlçd ~
kçÀCþçíjmç: ÒçlççÇIççlççod çÆJçyçvOç̽ç Hç=LççqiJçOçÌ : ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /11-15 )
çÆJçoççÆniçá©çÆJç<ìçqcYç©#çççÆYç<³ççqvoYççípçvçÌ: ~
MççÇlçHççvççmçvçmLççvçjpççíOçÓcçççÆvçuççvçuçÌ: ~~
J³çç³ççcçkçÀcç&YççjçOJçJçíiççIççlççHçlçHç&CçÌ: ~
Dççcçoçí<çççÆYçIççlçm$ççÇ#ç³çoçí<çÒçHççÇ[vçÌ: ~~
çÆJç<çcççMçvççO³çvçMçvçÌmlçLçç mçcçMçvçÌjçÆHç ~
çÆnkçwkçÀç éççmç½ç kçÀçmç½ç vç=Cççb mçcçáHçpçç³çlçí ~~
(mçá. G. 50/3-5)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ mççcççv³ç ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓDççíb mçí éççmç
SJçb çÆnkçwkçÀç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆvç<HççJç, cçç<ç, çÆHçC³ççkçÀ, çÆlçuç lçÌuç DçççÆo HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç~
o çÆHçäcç³ç HçoçLççí&b kçÀç, pçuçpç-DççvçáHç ÒççCççdzççíb kçíÀ cççbmç kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç~
o oçÆn, oÓOç, çÆJçoçnkçÀj, içá©, ©#ç, çÆJçäbçÆYç, DççÆYç<³çvoçÇ
DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcççMçvç, DçO³çMçvç, mçcçMçvç kçÀjvçç ~
o çÆlçkçwlç lçLçç oçn kçÀjvçíJççuçí HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o jpçkçÀCç, OçÓcç, Lçb[çÇ nJçç, yçHç&À kçÀç Lçbæ[ç HççvççÇ HççÇvçç ³çç
DççF&çqm¬çÀcç DçççÆo Lçbæ[í HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
178 Dr. A. S. Dudhamal
 o DççÆlç®çb¬çÀcçCç, DççÆlçJ³çç³ççcç, J³çJçç³ç, JçíiççJçjçíOç kçÀjvçç~ mççLç mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ ÒççCçJçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç HçÌoç kçÀjkçíÀ
o MçjçÇj kçÀçí Dçl³çççÆOçkçÀ ©#ç kçÀjvçíJççuçí ©#çvç, mJçíovç, uçbIçvç kçÀäÒço çÆnkçwkçÀç jçíiç kçÀçí GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ ~
lçLçç Hçb®çkçÀcçç&çÆo GHç®ççj kçÀjvçç~ nílçÓ mçíJçvç
o Hçb®çkçÀcçç&çÆo mçbMççíOçvç kçÀcç& kçÀç DççÆlç³ççíiç nçívçç/kçÀjvçç~
o çÆJçHççÆjlç ÜvÜ içáCççíb kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçç~
Jççlç ÒçkçÀçíHç SJçb DççcççMç³çmLç
(©#ç-çqmvçiOç, G<Cç-MççÇlç DçççÆo çÆJçHççÆjlç içáCççíb kçíÀ HçoçLç&
kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçÀçÇ oÓçÆä
SkçÀmççLç mçíJçvç kçÀjvçç~)
o Dççcçoçí<ç, Dççvççn ³çç DççcççÆlçmççj, sçÆo&, çÆJç<ç, HççC[á, pJçj,
ÒççCçJçn, GokçÀJçn DççÌj DçVçJçn Fvç
cçcç&yççOçç, ÒççÆlçM³çç³ç, #çlç, #ç³çjçíiç, GoçJçlç&, jkçwlççÆHçÊç,
ñççílçmççíb cçíb oÓä kçÀHçÀ mçí DçJçjçíOç
çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, DçuçmçkçÀ, HççC[á DççÌj çÆJç<ç mçíJçvç DçççÆo çÆJçkçÀçjçíb
mçí HççÇçÆæ[lç nçívçç~
ÒççCçJçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç DççÌj
çÆnkçwkçÀç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
Goçvç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb Jç=çÆ×
J³ççOççÇ vççcç çÆnkçwkçÀç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç cçáKçcççiç& mçí çÆnkçÀd çÆnkçÀd Mçyo kçíÀ mççLç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ Jçç³çá kçÀç yççÆniç&cçvç
ÒççCç, Goçvç Hçç®çkçÀ DçJçuçbyçkçÀ
oÓ<³ç jmçOççlçá,
kçÀäÒço çÆnkçwkçÀç jçíiç kçÀçÇ GlHççÆÊç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn, DçVçJçn
ñççílççíoáäçÇ mçbiç çÆnkçwkçÀç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
Kç JçÌiçáC³ç cçnçÒçççÆ®çjç HçíMççÇ cçáKçb kçÀ<çç³çcçjçÆlçiççÌ&jJçb kçÀCþJç#çmççí: ~
GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç HçÓJç&©HçççÆCç çÆnkçwkçÀçvççcççìçíHççí pçþjm³ç ®ç ~~
DççÆOç<þçvç Gj: (mçá.G. 50/8)
mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç kçÀCþçíjmççíiçá&©lJçb ®ç Jçovçm³ç kçÀ<çç³çlçç ~
jçíiçcççiç& DçY³çvlçj çÆnkçwkçÀçvççb HçÓJç&©HçççÆCç kçáÀ#çíjçìçíHç SJç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /19 )
J³ççqkçwlç çÆnkçwkçÀç
çÆnkçwkçÀç cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Yçío (5) DçVçpçç, #çáê, cçnç, içcYççÇjç,J³çHçílçç
o kçÀ<çç³ç Dççm³çlçç :- cçáKç kçÀç mJçço kçÀmçÌuçç nçílçç nÌ ~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç DçVçpçç, #çáê
o DçjçÆlç :- cçvç cçíb yçÌ®çvççÇ HçÌoç nçílççÇ nÌ ~
DçmççO³ç cçnç, içcYççÇjç, J³çHçílçç
o kçÀCþ lçLçç Gj mLççvç cçíb iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj cçíb Jççlçmçb®ç³ç kçíÀ kçÀçjCç DççìçíHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçç©lç: ÒççCçJççnçÇçÆvç ñççílççbm³çççÆJçM³ç kçáÀH³ççÆlç ~
Gj:mLç: kçÀHçÀcçá×Ó³ç çÆnkçwkçÀçéççmççvçd kçÀjçíçÆlç mç: ~~
çÆnkçwkçÀç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
Iççíjçvçd ÒççCççíHçjçíOçç³ç ÒççÆCçvççb Hçgç Hçgç ®ç ~ DçVçpççb ³çcçuççb #çáêçb içcYççÇjçb cçnlççÇb lçLçç ~
(®ç. çÆ®ç.17 /16-17) Jçç³çá: kçÀHçíÀvççvçáiçlç: Hçgç çÆnkçwkçÀç kçÀjçíçÆlç çÆn ~~
ÒççCççíokçÀçVçJççnçÇçÆvç ñççílççbçÆmç mçkçÀHçÀçíeçÆvçuç: ~ (mçá. G. 50/7)
çÆnkçwkçÀç: kçÀjçíçÆlç mçb©O³ç lççmççb çÆuç²b Hç=LçkçÀd Mç=Cçá ~~ YçkçwlççítJçç #çáêç ³çcçuçç cçnlççÇçÆlç ®ç ~
(®ç. çÆ®ç.17 /21) içcYççÇjç ®ç .... ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá ÒççCçJçn, GokçÀJçn DççÌj DçVçJçn ñççílçmç cçíb kçÀHçÀ kçíÀ (Dç.Ë. çÆvç. 4/18)
Rog Nidan- 179 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆnkçwkçÀç kçíÀ çÆvçcvç HççB®ç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) DçVçpçç 2)³çcçuçç 3)#çáêç
4)içcYççÇjç 5)cçnlççÇ
1. DçVçpçç (YçkçwlççítJçpç-JççiYçì) çÆnkçwkçÀç :-
.......cç©Êç$ç lJçj³ççe³çáçqkçwlçmçíçÆJçlçÌ: ~~
©#çlççÇ#CçKçjçmççlc³çÌjVçHççvçÌ: ÒçHççÇçÆ[lç: ~
kçÀjçíçÆlç çÆnOcççcç©pççb cçvoMçyoçb #çJççvçáiççcçd ~~
Mçcçb mççlc³ççVçHççvçívç ³çç Òç³çççÆlç ®ç mççeVçpçç ~
mçnmççel³çY³çJçËlçÌ: HççvççVçÌ: HççÇçÆ[lççíeçÆvçuç: ~
TOJç&b ÒçHçÐçlçí kçÀçí<þçvcçÐçÌJçç&eçÆlçcçoÒçoÌ: ~~
lçLççeçÆlçjçí<çYçç<³ççOJçnçm³çYççjççÆlçJçlç&vçÌ: ~
Jçç³çá: kçÀçí<þiçlççí OççJçvçd HççvçYççíp³çÒçHççÇçÆ[lç: ~~
Gj:ñççílç: mçcçççÆJçM³ç kçáÀ³çç&çÆ×kçwkçÀçb lçlççíeVçpççcçd ~
lçLççMçvçÌjmçbyçvOçb #çáJçb½çççÆHç mç çÆnkçwkçÀlçí ~~
vç cçcç&yççOççpçvçvççÇ vçíçqvê³ççCççb ÒçyçççÆOçvççÇ ~
çÆnkçwkçÀç HççÇlçí lçLçç Yçákçwlçí Mçcçb ³çççÆlç ®ç mççeVçpçç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /38-41 )
lJçjcççCçm³ç ®ççnçjb Yçá¡ççvçm³ççLçJçç Içvçcçd ~
Jçç³çájVçÌjJçmlççÇCç&: kçÀìákçÌÀjçÆo&lççí Yç=Mçcçd ~~
çÆnkçwkçÀ³çl³çÓOJç&iççí YçÓlJçç lççb çÆJçÐççoVçpççb çÆYç<çkçÀd ~
(mçá.G. 50/9)
.....cç©Êç$ç lJçj³ççe³çáçqkçwlçmçíçÆJçlçÌ:~ ~
©#çlççÇ#CçKçjçmççlc³çÌjVçHççvçÌ: ÒçHççÇçÆ[lç: ~
kçÀjçíçÆlç çÆnOcççcç©pççb cçvoMçyoçb #çJççvçáiççcçd ~~
Mçcçb mççlc³ççVçHççvçívç ³çç Òç³çççÆlç ®ç mççeVçpçç ~
(Dç. Ë. çÆvç. 4/19-20)
DçVçpç çÆnkçwkçÀç çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççÆlç êálçiççÆlç mçí, Dç³çáçqkçwlç HçÓJç&kçÀ, DççÆlç cçç$çç cçíb Yççípçvç kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o kçÀìá jmç kçÀç, kçÀçÆþCç-©#ç-Kçj-lççÇ#Cç içáCç ³çákçwlç lçLçç
Dçmççlc³ç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o lççÇ#Cç cçÐç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o pççíj-pççíj mçí G®®çÌ mJçj cçíb yççíuçvçç ³çç Hçæ{çF& kçÀjvçç ³çç
nBmçvçç ~
o DççÆlçYççj Jçnvç kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç TOJç&iççÆlç ÒççHlç kçÀj
uçílçç nÌ~ Jçn Gj: mLççvç cçíb DççkçÀçj HçáÀHçwHçáÀmç, éççmçvççÆuçkçÀç lçLçç
Rog Nidan-
DçVçvççÆuçkçÀç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ DçVçpç çÆnkçwkçÀç kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o OççÇjí-OççÇjí mçí çÆnkçwkçÀç GlHçVç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o FmçkçíÀ mççLç çÆsbkçíÀ YççÇ Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o ³çn çÆnkçwkçÀç cçcç& kçíÀ çÆuçS IççlçkçÀ vçnçÇb nçílççÇ ~
o mççlc³ç DçVç kçíÀ mçíJçvç mçí ³çç pçuçHççvç kçÀjvçí Mççblç nçí pççlççÇ nÌ~
2. ³çcçuçç çÆnkçwkçÀç :-
çÆ®çjíCç ³çcçuçÌJçí&iç̳çç& çÆnkçwkçÀç mçcÒçJçlç&lçí ~~
kçÀcHç³çvlççÇ çÆMçjçíûççÇJçb lççb çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~ (mçá.G. 50/10)
çÆ®çjíCç ³çcçuçÌJçí&içÌjçnçjí ³çç ÒçJçlç&lçí ~
HççÆjCççcççívcçáKçí Jç=çÆ×b HççÆjCççcçí ®ç iç®sçÆlç ~~
kçÀcHç³çvlççÇ çÆMçjçíûççÇJçcççOcççlçm³çççÆlçlç=<³çlç:~
ÒçuççHç®sÐç&lççÇmççjvçí$ççÆJçHuçáçÆlçpç=cYçCç: ~~
³çcçuçç JçíçÆiçvççÇ çÆnOcçç HççÆjCççcçJçlççÇ ®ç mçç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/ 23-25)
o çÆMçj lçLçç ûççÇJçç cçíb kçbÀHç GlHçVç kçÀjkçíÀ kçÀçHçÀçÇ mçcç³ç kçíÀ yçço
SkçÀ mççLç oçí yççj Dççvçí JççuççÇ çÆnkçwkçÀç kçÀçí ³çcçuçç çÆnkçwkçÀç
kçÀnlçí nÌ ~
o Dççnçj kçíÀ HççÆjCçcçvç kçÀçuç cçíb ³çç Dççnçj HççÆjCçcçvç kçíÀ Dçvlç
mçcç³ç cçíb Fmç çÆnkçwkçÀç kçíÀ Jçíiççíb kçÀçÇ Òçyçuçlçç yçæ{lççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb DççOcççvç, lç=<Cçç, ÒçuççHç, ®sçÆo&, DççÆlçmççj, vçí$çiçlç
DçÞçáñççJç, pç=cYçç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o ³çnçÇ uç#çCç J³çHçílçç vççcç kçÀçÇ çÆnkçwkçÀç kçíÀ çÆuçS ®çjkçÀç®çç³ç& vçí
JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~
3. J³çHçílçç çÆnkçwkçÀç :-
J³çHçílçç pçç³çlçí çÆnkçwkçÀç ³ççeVçHççvçí ®çlçáçÆJç&Oçí ~
DççnçjHççÆjCççcççvlçí YçÓ³ç½ç uçYçlçí yçuçcçd ~~
ÒçuççJçc³çlççÇmççjlç=<Cççlç&m³ç çÆJç®çílçmç: ~
pç=çqcYçCççí çÆJçHuçálçç#çm³ç Mçá<kçÀçm³çm³ç çÆJçvçççÆcçvç: ~~
Hç³çç&Ocççlçm³ç çÆnkçwkçÀç ³çç pç$çácçÓuççomçvlçlçç ~
mçç J³çHçílçíçÆlç çÆJç%çí³çç çÆnkçwkçÀç ÒççCççíHçjçíçÆOçvççÇ ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /31-33 )
o ®ççjçíb ÒçkçÀçj kçíÀ DçVç (DççÆMçlç, KçççÆolç, uççÇæ{, HççÇlç ) kçíÀ
DççÆlçmçíJçvç mçí J³çHçílçç çÆnkçwkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o Dççnçj Hç®çvç kçíÀ Dççqvlçcç kçÀçuç cçíb Fmç çÆnkçwkçÀç kçÀçí yçuç ÒççHlç
nçívçí mçí FmçkçíÀ uç#çCççíb cçíb yçææ{çíÊçjçÇ nçílççÇ nÌ~
o ÒçuççHç, sçÆo&, DççÆlçmççj, lç=<Cçç, pç=cYçç, vçí$çiçlç DçÞçáñççJç,
DççOcççvç, çÆJçvççcç (MçjçÇj Oçvçá<³ç kçÀçÇ YççBçÆlç Dççiçí ³çç çÆHçsí PçákçÀ
pççvçç) lçLçç mçb%ççvççMç DçççÆo uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
180 Dr. A. S. Dudhamal
 o ³çn çÆnkçwkçÀç pç$çácçáuç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o FmçkçíÀ Jçíiç ©kçÀd-©kçÀkçÀj Dççlçí jnlçí nÌ ~
o J³çHçílçç çÆnkçwkçÀç ÒççCçvççMçkçÀ nçílççÇ nÌ~
4. #çáêç çÆnkçwkçÀç :-
çÆJçkç=ÀäkçÀçuç̳çç& JçíiçÌcç&voÌ: mçcççÆYçJçlç&lçí ~~
#çáçÆêkçÀç vççcç mçç çÆnkçwkçÀç pç$çácçÓuççlçd ÒçOçççÆJçlçç ~
(mçá.G. 50/11)
Dçç³ççmççlHçJçvç: #çáê: #çáêçb çÆnOcççb ÒçJçlç& ³çílçd ~~
pç$çácçÓuçÒççÆJçmç=lççcçuHçJçíiççb cç=oáb ®ç mçç ~
Jç=çÆ×cçç³ççm³çlççí ³çççÆlç Yçákçwlçcçç$çí ®ç cçço&Jçcçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/21-22)
#çáêJççlççí ³çoç kçÀçí<þçe³ççcçHççÆjIççÆflç: ~
kçÀCþí ÒçHçÐçlçí çÆnkçwkçÀçb lçoç #çáêçb kçÀjçíçÆlç mç: ~~
DççÆlçoá:Kçç vç mçç ®ççíj:çÆMçjçícçcç&ÒçyçççÆOçvççÇ ~
vç ®ççí®sdJççmççVçHççvççvççb cççiç&cççJç=l³ç çÆlç<þçÆlç ~~
Jç=çÆ×cçç³çm³çlççí ³çççÆlç Yçákçwlçcçç$çí ®ç cçço&Jçcçd ~
³çlç: ÒçJçlç&lçí HçÓJç¥ lçlç SJç çÆvçJçlç&lçí ~~
Ëo³çb kçwuççícç kçÀCþb ®ç lççuçákçbÀ ®ç mçcçççÆÞçlçç ~
cç=ÜçÇ mçç #çáêçÆnkçwkçíÀçÆlç vç=Cççb mççO³çç ÒçkçÀçÇçÆlç&lçç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /34-37)
J³çç³ççcç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí DçuHç ÒçcççCç cçíb pçyç Jççlç oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç
nçílçç nÌ, lççí Jçn HççÆjIççÆflç nçíkçÀj kçÀçí<þ mçí kçÀCþ (pç$çácçáuç) kçÀçÇ Dççíj
pççkçÀj #çáêç vççcçkçÀ çÆnkçwkçÀç kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o ³çn çÆnkçwkçÀç Gj, çÆMçj lçLçç cçcç& kçÀçí IççlçkçÀ vçnçÇb nçílççÇ nÌ ~
o ³çn çÆnkçwkçÀç DçuHçÞçcç mçí GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o çÆpçmç kçÀç³ç& mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ Gmçí kçÀjvçç yçbo kçÀjvçí mçí ³çç
Dççjçcç kçÀjvçí Hçj Mççvlç nçí pççlççÇ nÌ~
o DçVç kçíÀ mçíJçvç ³çç HççvççÇ HççÇvçí kçíÀ Hç½ççlç ³çn Mççblç nçí pççlççÇ
nÌ~
o ³çn çÆnkçwkçÀç Ëo³ç, kçwuççícç, kçÀCþ DççÌj lççuçá FvçkçíÀ DççÞç³ç mçí
jnlççÇ nÌ~
o mJçYççJç cçíb cç=oá nçívçí mçí Fmçí #çáêç çÆnkçwkçÀç kçÀnç nÌ~
5. içcYççÇjç çÆnkçwkçÀç :-
vçççÆYçÒçJç=Êçç ³çç çÆnkçwkçÀç Iççíjç içcYççÇjvçççÆovççÇ ~~
Mçá<kçÀçÌ<þçÆpç»çm³çéççmçHççéç&©pççkçÀjçÇ ~
DçvçíkçÀçíHçêJç³çákçwlçç içcYççÇjç vççcç mçç mcç=lçç ~~
(mçá.G. 50/12-13)
HçkçwJççMç³ççÜç vççYçíJçç& HçÓJç&JçÐçç ÒçJçlç&lçí ~
Rog Nidan-
lçêÓHçç mçç cçáná: kçáÀ³çç&ppç=cYççcç²ÒçmççjCçcçd ~~
içcYççÇjíCççvçávççoívç içcYççÇjç ....~ (Dç. Ë. çÆvç. 4/28-29)
çÆnkçwkçÀlçí ³ç: ÒçJç=×mlçá kç=ÀMççí oçÇvçcçvçç vçj: ~
pçpç&jíCççíjmçç kç=À®s^b içcYççÇjcçvçávçço³çvçd ~~
mçbpç=cYçvçd mçbçÆ#çHçb½çÌJç lçLççe²ççÆvç Òçmççj³çvçd ~
Hççéç&í ®ççíYçí mçcçç³çc³ç kçÓÀpçvçd mlçcYç©iççÆo&lç: ~~
vççYçí: HçkçwJççMç³ççÜçeçÆHç çÆnkçwkçÀç ®ççm³ççíHçpçç³çlçí ~
#ççíYç³çvlççÇ Yç=Mçb oínb vççcç³çvlççÇJç lççc³çlç: ~~
©CçOÐçá®sdJççmçcççiç¥ lçá Òçvçäyçuç®çílçmç: ~
içcYççÇjç vççcç mçç lçm³ç çÆnkçwkçÀç ÒççCççqvlçkçÀçÇ cçlçç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /27-30 )
o Dçl³çvlç Jç=×, oçÇvç ³çç kç=ÀMç náS J³ççqkçwlç DçLçJçç HçáÀHçwHçáÀmç kçíÀ
jçíiççíb mçí pçpç&j náS J³ççqkçwlç cçíb ³çn çÆnkçwkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o GmçkçÀç GtJç vççYççÇ lçLçç HçkçwJççMç³ç mçí nçílçç nÌ ~
o ³çn HççÇæ[çoç³çkçÀ SJçb IçCìççÆo kçíÀ mçcççvç pççíj mçí DççJççpç
GlHçVç kçÀjvçí JççuççÇ nçílççÇ nÌ ~
o Fmç çÆnkçwkçÀç cçíb ©iCç Dçbiç kçÀçí çÆJçMçí<çlç: kçÀYççÇ Gj: kçÀçí
ÒçmçççÆjlç kçÀjlçç nÌ ³çç kçÀYççÇ mçbkçÀçíçÆ®çlç kçÀj uçílçç nÌ ~
o cçáKç-lççuçá-Dççí<þ-çÆpç»ç Mçá<kçÀlçç, lç=<Cçç, Goj-Hççéç& MçÓuç,
mççJç&oÌçÆnkçÀ #ççíYç, çÆJçvçcçvç (Oçvçá<³ç kçíÀ YççBçÆlç MçjçÇj kçÀç Dççiçí
³çç çÆHçsí PçákçÀçJç nçívçç), éççmççJçjçíOç, lçcç:ÒçJçíMç, cçvç DççÌj
MçjçÇj kçíÀ yçuç kçÀçÇ nççÆvç DçççÆo uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fmç çÆnkçwkçÀç cçíb DçvçíkçÀ GHçêJç YççÇ GlHçVç nçílçí nÌ~
o ³çn içcYççÇjç çÆnkçwkçÀç ÒççCç IççlçkçÀ nçílççÇ nÌ ~
6. cçnç çÆnkçwkçÀç :-
cçcçç&C³ççHççÇ[³çvlççÇJç mçlçlçb ³çç ÒçJçlç&lçí ~
oíncçç³çc³ç Jçíiçívç Iççí<ç³çl³ççÆlçlç=<³çlç: ~~
cçnççÆnkçwkçíÀçÆlç mçç %çí³çç mçJç&içç$çÒçkçÀçqcHçvççÇ ~
Dçç³çc³çlçí çÆnkçwkçÀlççíe²ççÆvç ³çm³ç ¢çÆä½ççíOJç& lççc³çlçí ³çm³ç içç{cçd ~
#ççÇCççíeVççÆÜìd kçÀçmçlçí ³ç½ç çÆnkçwkçÀçÇ lççÌ ÜçJçvl³ççÌ Jçpç&³çíçÆ×kçwkçÀcççvççÇ ~~
(mçá.G. 50/14-16)
mlçyOçYç´ÓMç±³çáicçm³ç mççñççÆJçHuçálç®ç#çá<ç: ~~
mlçcYç³çvlççÇ lçvçáb Jçç®çb mcç=çÆlç mçb%ççb ®ç cçá<CçlççÇ ~
©vOçlççÇ cççiç&Vçm³ç kçáÀJç&lççÇ cçcç&Içfvçcçd ~~
Hç=<þlççí vçcçvçb Mççí<çb cçnççÆnOcçç ÒçJçlç&lçí ~
cçnçcçÓuçç cçnçMçyoç cçnçJçíiçç cçnçyçuçç ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/25-27)
#ççÇCçcççbmçyçuçÒççCçlçípçmç: mçkçÀHçÀçíeçÆvçuç: ~
181 Dr. A. S. Dudhamal
 iç=çÆnlJçç mçnmçç kçÀCþcçá®®çÌIççí&<çJçlççÇb Yç=Mçcçd ~~
kçÀjçíçÆlç mçlçlçb çÆnkçwkçÀçcçíkçÀçÆÜçÆ$çiçáCççb lçLçç ~
ÒççCç: ñççílççbçÆmç cçcçç&çÆCç mçb©O³ççí<cççCçcçíJç ®ç ~~
mçb%çç cçá<CçççÆlç içç$ççCççb mlçcYçb mçbpçvç³çl³ççÆHç ~
cççiç¥ ®çÌJççVçHççvççvççb ©Cç×îçáHçnlçmcç=lçí: ~~
mççÞçáçÆJçHuçálçvçí$çm³ç mlçyOçMç±®³çálçYç´áJç: ~
mçkçwlçpçuHçÒçuççHçm³ç çÆvçJç=&çÆlçb vçççÆOçiç®slç: ~~
cçnçcçÓuçç cçnçJçíiçç cçnçMçyoç cçnçyçuçç ~
cçnççÆnkçwkçíÀçÆlç mçç vç=Cççb mçÐç: ÒççCçnjç cçlçç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /22-26 )
o MçjçÇj yçuç, cççbmç DççÌj lçípçmçd (çÆHçÊç) ³çí Dçl³çvlç #ççÇCç náS nÌ
Símçí Hçá©<ç kçíÀ MçjçÇj cçíb kçÀHçÀ kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj Jçç³çá
kçÀCþ kçíÀ TOJç&Yççiç (mJçj³çv$ç) cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ TB®çí
Mçyo kçÀçí GlHçVç kçÀjvçí JççuççÇ cçnççÆnkçwkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn çÆnkçwkçÀç kçÀYççÇ ©kçÀkçÀj SkçÀ yççj DççlççÇ nÌ ~
o kçÀYççÇ oçí ³çç kçÀYççÇ lççÇvç yççj DçLçJçç yççj-yççj FmçkçíÀ Jçíiç Dççlçí
jnlçí nÌ ~
o kçÀHçÀ mçbmç=äpç Jçç³çá mçí ÒççCçJçn ñççílçmç, cçcç& (Ëo³ç) lçLçç
T<cçç (Dççqivç) FvçkçÀç DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí mçb%ççvççMç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçÓçq®s&lç DçJçmLçç cçíb DçVç lçLçç pçuç ûçnCç kçÀj vçnçÇb Hççlçç ~
o jçíiççÇ kçíÀ vçí$ç mçí DçÞçáñççJç çÆvçkçÀuçlçí nÌ ~
o MçbKç ÒçoíMç cçíb mlçyOçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~
o YççÌníb vççÇ®çí kçÀçÇ Dççíj PçákçÀ pççlççÇ nÌ ~
o jçíiççÇ yççíuçvçí kçÀçÇ Òçyçuç F®sç jKçlçç nÌ, Hçj yççíuç vçnçÇb Hççlçç,
çÆmçHç&À ÒçuççHç kçÀjlçí jnlçç nÌ~
_____________________________________________________________________________
çÆnkçwkçÀç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
o ³çn çÆnkçwkçÀç cçnçcçÓuç, cçnçJçíiç kçÀçÇ, cçnçMçyo³çákçwlç DççÌj cçnç
yçuçJççvç nçílççÇ nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí cçnç çÆnkçwkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
çÆnkçwkçÀç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
........lççmçá mççOç³çílçd ~
DççÐçí Üí, Jçpç&³çíovl³çí mçJç&çÆuç²çb ®ç JçíçÆiçvççÇcçd ~~
mçJçç&½ç mççÆgçlççcçm³ç mLççÆJçjm³ç J³çJçççƳçvç: ~
J³çççÆOççÆYç: #ççÇCçoínm³ç Yçkçwlç®sío#çlçm³ç Jçç ~
mçJçí&eçÆHç jçíiçç vççMçç³ç vç lJçíJçb MççÇIç´kçÀççÆjCç: ~
çÆnOcççéççmççÌ ³çLçç lççÌ çÆn cç=l³çákçÀçuçí kç=Àlççuç³ççÌ ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 4/31)
DççÆlçmçbçÆ®çlçoçí<çm³ç Yçkçwlç®síokç=ÀMçm³ç ®ç ~
J³çççÆOççÆYç: #ççÇCçoínm³ç Jç=×m³çççÆlçJ³çJçççƳçvç: ~~
Dççmççb ³çç mçç mçcçálHçVçç çÆnkçwkçÀç nvl³ççMçá pççÇçÆJçlçcçd ~
(®ç. çÆ®ç.17 /42-43)
DççÆlçmçbçÆ®çlç oçí<ç, Yçkçwlçsío (Dç©çÆ®ç), DçVç vç çÆcçuçvçç, pççÇCç&
J³ççOççÇ, DççÆlçJ³çJçç³ç lçLçç JççOç&kçw³ç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí kç=ÀMç náS J³ççqkçwlç cçíb
GlHçVç çÆnkçwkçÀç IççlçkçÀ nçílççÇ nÌ~
³ççÆcçkçÀç çÆnkçwkçÀç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
³ççÆcçkçÀç ®ç ÒçuççHçççÆlç&lç=<CççcççínmçcçççqvJçlçç~~
Dç#ççÇCç½ççH³çoçÇvç½ç çqmLçjOçççqlJççqvê³ç½ç ³ç: ~
lçm³ç mççOççƳçlçáb Mçkçw³çç ³ççÆcçkçÀç nvl³çlççíev³çLçç ~~
(®ç. çÆ®ç.17 /43-44)
o Jçíovçç, ÒçuççHç, lç=<Cçç, cççín DçççÆo uç#çCç ³çákçwlç ³ççÆcçkçÀç
DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
o Dçiçj ©iCç oçÇvç vç nçí, yçuçJççvç nçí, çqmLçj Fçqvê³çJççuçç nçí
lççí ³ççÆcçkçÀç mççO³ç nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
182 Dr. A. S. Dudhamal
 jçpç³ç#cçç
38
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-

®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn

mçá. 17, çÆvç. 6, çÆ®ç. 8 G. lçb. 41 çÆvç. 5 çÆvç. 5

mçáÞçálçç®çç³ç& vçí Mççí<ç vççcç mçí lçLçç JççiYçì vçí jçpç³ç#cçç vççcç mçí Fmç
J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~ ®çjkçÀ Üçjç Mççí<ç çÆvçoçvç-6,jçpç³ç#cçç
çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçd-8 DççÌj #çlç#ççÇCç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçd -11 Fvç Dçuçiç-Dçuçiç
vççcç mçí Fmç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~
mçáÞçálç çÆìkçÀçkçÀçj [unCç vçí Fmçí kçÀcç&pç jçíiç kçÀnç nÌ ~
®çjkçÀ Mççí<ç çÆvçoçvç-6
jçpç³ç#cçç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçd-8 DççÌj
#çlç#ççÇCç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçd -11
mçáÞçálç Mççí<ç
JççiYçì jçpç³ç#cçç
[unCç kçÀcç&pç
jçpç³ç#cçç çÆ®ççÆkçÀlmçç cçíb çÆvçoçvç Hçb®çkçÀ kçÀç cçnlJç :-
mçcçálLççvçb ®ç çÆuç²b ®ç ³ç: Mççí<çm³ççJçyçáO³çlçí ~
HçÓJç&©Hçb ®ç lçÊJçívç mç jç%ç: kçÀlçá&cçn&çÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 6/17)
pççí JçÌÐç çÆvçoçvç, ©Hç lçLçç HçÓJç&©Hç kçÀç ûçnCç mçc³çkçÀd lçjn mçí kçÀj
uçílçç nÌ, JçnçÇ jçpç³ç#cçç jçíiç kçÀçÇ mçHçÀuç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀj mçkçÀlçç nÌ~ Fmç
çÆuçS jçpç³ç#cçç kçíÀ çÆvçoçvç Hçb®çkçÀ kçÀç DçY³ççmçHçÓJç&kçÀ ûçnCç kçÀjvçç ®çççÆnS
nÌ~
jçpç³ç#cçç kçÀçÇ J³ççK³çç SJçb HççÆjYçç<çç :-
Slçç̽çlçáçÆYç&: Mççí<çm³çç³çlçvçÌ©HçmçíçÆJçlçÌJçç&lççÆHçÊçMuçí<cççCç:
ÒçkçÀçíHçcççHçÐçvlçí ~
lçí ÒçkçáÀçÆHçlçç vççvçççÆJçOçÌ©HçêJçÌ: MçjçÇjcçáHçMççí<ç³ççqvlç ~
lçb mçJç&jçíiççCççb kçÀ<ìlçcçlJççod jçpç³ç#cççCçcçç®ç#çlçí çÆYç<çpç:
³çmcççod Jçç HçÓJç&cççmççÇod YçiçJçlç: mççícçm³ççí[ájçpçm³ç lçmcççod
jçpç³ç#cçíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 6/12)
mçbMççí<çCççêmççoçÇvççb Mççí<ç Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~
çƬçÀ³çç#ç³çkçÀjlJçç®®ç #ç³ç Fl³ç᮳çlçí Hçávç: ~~
Rog Nidan-
jç%ç®çvêcçmççí ³çmcççoYçÓoí<ç çÆkçÀuççcç³ç: ~
lçmcççÊçb jçpç³ç#cçíçÆlç kçíÀçÆ®çoçná: Hçávçpç&vçç: ~~
( mçá. G. lçb. 41/ 4-5)
®çlçáçÆJç&Oç ÒçkçÀçj kçíÀ jçpç³ç#cçç kçíÀ kçÀçjCççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí Jççlç,
çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ ³çí lççÇvççíb oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçí nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náS lççÇvççíb oçí<ç DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ GHçêJç GlHçVç
kçÀjlçí nÌ~ Fvç GHçêJççíb kçíÀ kçÀçjCç jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀç Mççí<ç
nçívçí mçí MçjçÇj Mçá<kçÀ nçílçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí Mççí<ç kçÀnlçí nÌ~
o Mççí<ç jçíiç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS Dçl³çvlç kçÀäoç³çkçÀ nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç Fmçí jçpç³ç#cçç kçÀnlçí nÌ~
o vç#ç$ç kçíÀ jçpçç ®çvêcçç kçÀçí ³çn jçíiç ÒçLçcç nçívçí mçí Fmçí
jçpç³ç#cçç kçÀnlçí nÌ~
o kçÀççƳçkçÀ, JçççÆ®çkçÀ lçLçç cççvççÆmçkçÀ kçÀcççí&b kçÀç vççMç FmçkçíÀ
kçÀçjCç nçílçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí #ç³ç kçÀnlçí nÌ~
DçvçíkçÀjçíiççvçáiçlççí yçnájçíiçnHçájçíiçcç: ~
jçpç³ç#cçç #ç³ç: Mççí<ççí jçíiçjççÆ[çÆlç ®ç mcç=lç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/1)
DçvçíkçÀjçíiççvçáiçlççí yçnájçíiçHçájçíiçcç: ~
oáçÆJç&%çí³ççí oáçÆvç&Jççj: Mççí<ççí J³çççÆOçcç&nçyçuç:~~
(mçá. G. 41/3)
o DçvçáiççcççÇ:- mçn®çç³ç& mçí DçvçíkçÀ jçíiç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o HçájçíiççcççÇ:- DçvçíkçÀ jçíiççíb kçÀçí çÆvçcçç&Cç kçÀjvçíJççuçç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç ³ç#cçç jçíiç kçÀçí jçpçç mçbyççíçÆOçlç çÆkçÀ³çç nÌ ~
o FvnçÇb kçÀçjCççíb mçí jçpç³ç#cçç, #ç³ç, Mççí<ç, jçíi çjçì Símçí Hç³çç&³ççÇ
vççcç mçí ³çn pççvçç pççlçç nÌ ~
o DçvçíkçÀ jçíiççvçáiçlçç:- DçvçíkçÀ jçíiççíb kçÀçí GHçêJç mJç©Hç cçíb
DççÞç³ç oívçíJççuçç nçílçç nÌ ~
o yçnájçíiçHçájçíiçcç:- Fmçcçíb éççmç, kçÀçmç, kçÀHçÀmçbñçJç F. jçíiç
HçáJç&©Hç kçíÀ mJç©Hç cçíb cççÌpçáo jnlçí nÌ ~
o oáçÆJç&%ç³ççí:- çÆ$çoçí<ç kçÀçÇ oáäçÇ nçívçí mçí, ©Hç, oçí<ççíb kçÀç DçbçÆMçkçÀ
183 Dr. A. S. Dudhamal
 yçuççyçuç DçççÆo kçíÀ yççjí cçíb JçÌÐç kçÀçí %ççvç nçívçç kçÀæçÆþvç nçílçç nÌ~
o oáçÆvç&Jççj:- Mççí<ç jçíiç cçíb mçççÆVçHçççÆlçkçÀ oçí<ç oáçÆä nçívçí mçí ³çn
J³ççOççÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ çÆuçS DçmççO³ç nçílçç nÌ~
Fvç mçYççÇ DçmççO³ç YççJççíb kçíÀ kçÀçjCç jçpç³ç#cçç J³ççOççÇ
cçnçyçuçJççvç nçílçç nÌ ~
vç#ç$çCççb çÆÜpççvççb ®ç jç%ççíeYçÓÐço³çb Hçájç ~
³ç®®ç jçpçç ®ç ³ç#cçç ®ç jçpç³ç#cçç lçlççí cçlç: ~~
oínçÌ<çOç#ç³çkç=Àlçí: #ç³çmlçlmçcYçJçç®®ç mç:~
jmçççÆoMççí<çCçç®sçí<ççí jçíiçjçìd lçí<çá jçpçvççlçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/2-3)
³ççÎín: #ççdzçlçí DççÌ<çOççv³ççÆHç #ççdzçvlçí vç Hçávçj³çb
J³çççÆOç: FçÆlç oínçÌ<çOç#ç³çkç=Àlçí: #ç³ç Fl³ç᮳çlçí ~ (Dç©CçoÊç)
o mçJç& ÒçLçcç vç#ç$ç SJçb yçç´ïçCççíb kçÀç jçpçç ®çvêcçç kçÀçí ³çn jçíiç
náDçç Fmç çÆuçS Fmçí jçpç³ç#cçç kçÀnlçí nÌ ~
o ³ç#cçCççb jçpçç jçpç³ç#cçç ~ DçLçç&lç ³çn jçíiç jçíiççíb kçÀç jçpçç
nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí jçpç³ç#cçç kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn jçíiç MçjçÇj SJçb DççÌ<çOççÇ Fvç oçívççíb kçÀç #ç³ç kçÀjlçç nÌ DççÌj
MçjçÇj kçíÀ #ç³ç kçíÀ kçÀçjCç FmçkçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ, Fmç çÆuçS
Fmçí #ç³ç Símçç kçÀnlçí nÌ ~
o MçjçÇjmLç jmçççÆo OççlçáDççíb kçÀçí ÒççÆlçuççícç DçLçJçç Dçvçáuççícç iççÆlç
mçí Mçá<kçÀ kçÀjlçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí Mççí<ç Símçç kçÀnlçí nÌ ~
o mçYççÇ jçíiççíb cçíb Fmç J³ççOççÇ kçÀç çÆJçMçí<ç ÒçYççJç nçílçç nÌ, Fmç çÆuçS
Fmçí jçíiçjçì Símçç kçÀnlçí nÌ ~
³ç#ç³çlçí DçLçJçç Hçáp³çlçí çÆ®ççÆkçÀlmçkçÀçí pçvçÌ: ³ççqmcçvçd jçíiçí mç
³ç#cçç ~
(mçá. G. 41/ 4-5)
o Fmç jçpç³ç#cçç jçíiç kçíÀ kçÀçjCç pçvçlçç Üçjç JçÌÐçJçiç& kçÀçÇ Hçápçç
kçÀçÇ pççlççÇ nÌ Fmç çÆuçS Fmçí ³ç#cçç kçÀnlçí nÌ ~
jçpç³ç#cçç GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :-
çÆoJççÌkçÀmççb kçÀLç³çlççcç=çÆ<ççÆYçJçÌ& Þçálçç kçÀLçç ~
kçÀçcçJ³çmçvçmçb³çákçwlçç HççÌjçCççÇ MççÆMçvçb ÒççÆlç ~
jçíçÆnC³ççcççÆlçmçkçwlçm³ç MçjçÇjb vççvçáj#çlç: ~
DççpçiççcççuHçlçççÆcçvoçíoí&n: mvçínHççÆj#ç³ççlçd ~~
oáçÆnlç=CççcçmçcYççíiçç®sí<ççCççb ®ç ÒçpççHçlçí: ~
¬çÀçíOççí çÆvç:éççmç©HçíCç cçÓçÆlç&cççvçd çÆvç:mç=lççí cçáKççlçd ~~
ÒçpççHçlçíçÆn& oáçÆnlç=jäççÆJçbMççÆlçcçbMçácççvçd ~
Yçç³çç&Lç& ÒççÆlçpçûççn vç ®ç mçJçç&mJçJçlç&lç ~~
içá©Cçç lçcçJçO³ççlçb Yçç³çç&mJçmçcçJççÆlç&vçcçd ~
Rog Nidan-
jpç: HçjçÇlçcçJçuçb ³ç#cçç MççÆMçvçcçççÆJçMçlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 8/ 3-7)
...lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvçuç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ:
...DççÆlçJ³çJçç³ççlçd Hçávçvç&#ç$çjçpçm³ç jçpç³ç#cçíçÆlç .......~
(®ç. çÆvç. 8/ 11)
kçÀçcç J³çmçvç cçíb ®çvê cçivç jnlçí Lçí~ ®çvê vçí o#çÒçpççHççÆlç kçÀçÇ
DçrçF&mç kçÀv³ççDççíb kçÀçí Yçç³çç& (Hççqlvç) kçíÀ ©Hç cçíb çqmJçkçÀçj çÆkçÀ³çç Lçç~
çÆkçÀvlçá Fvç mçYççÇ kçíÀ mççLç Jçí mçcççvç-mçç J³çJçnçj vçnçÇb kçÀjlçí Lçí~ MçjçÇj
kçÀçÇ çÆ®çvlçç kçÀjvçç sçíæ[kçÀj, Fvçcçíb mçí jçíçÆnCççÇ vççcçkçÀ kçÀv³çç kçíÀ mççLç nçÇ
®çvê Dçl³çvlç Dççmçkçwlç nçíkçÀj jnvçí uçiçí Lçí~ DççÆlçJ³çJçç³ç mçí ®çvê kçíÀ
MçjçÇj kçÀç mvçín, Jççdzç& lçLçç Dççípç kçÀç #ç³ç nçívçí kçíÀ HççÆjCççcç mçí oín kçÀç
#ç³ç nçívçí uçiçç~ o#çÒçpççHççÆlç Dçv³ç kçÀv³ççDççíb vçí DçHçvçí çÆHçlçç kçíÀ Hççmç
®çvê kçíÀ ÒççÆlç DçHçvçç jçí<ç ÒçkçÀì çÆkçÀ³çç~ o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ cçáKç mçí
cçÓçÆlç&cççvçd çÆvç:éççmç ©Hç mçí ¬çÀçíOç ÒçkçÀì náDçç~ jpççíiçáCç mçí ³çákçwlç çÆvçyç&uç
®çbêcçç kçíÀ MçjçÇj cçíb ³çn ¬çÀçíOç ³ç#cçç jçíiç kçíÀ mJç©Hç cçíb mLçççÆHçlç náDçç~
MçjçÇj #ççÇCç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç ®çvêcçç vçí o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ Hççmç DççkçÀj
DçHçvçí Yçáuç kçÀçÇ #çcçç kçÀçÇ ³çç®çvçç kçÀçÇ DççÌj mçYççÇ kçÀv³ççDççíb kçíÀ mçcççvç
J³çJçnçj kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS jçpççÇ nçí iç³çí~
Fmç lçjn #çcççÒççHlç DççÌj #ç³ç mçí HççÇçÆæ[lç ®çvêcçç kçÀç DççÆéçvççÇkçáÀcççj
vçí çÆ®ççÆkçÀlmçç mçí Dççípç kçÀç JçOç&vç çÆkçÀ³çç~ mçlJçiçáCç kçÀçÇ Jç=çÆ× kçÀjvçí mçí
®çvêcçç çÆHçÀj mçí DççÆOçkçÀ kçÀçvlççÇcççvç nçí iç³çí~
®çvêcçç kçÀçí náDçç ³çn jçpç³ç#cçç yçço cçíb DçHçvçí ®ççj GlHççokçÀ
kçÀçjCççíb mçí ³çLççJçmçj cçvçá<³ç kçíÀ MçjçÇj cçíb ÒçJçíMç kçÀjkçíÀ mçJç& ÒçLçcç
Hç=LJççÇuççíkçÀ cçíb ³çn jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~
Fmç kçÀLçç kçÀç lçLççbMç ³çnçÇ nÌ çÆkçÀ cçvç kçíÀ jpç oçí<ç mçí kçÀçcç YççJç
yçæ{ pççvçí mçí (DççÆlçJ³çJçç³ç) mçí MçjçÇj #ççÇCç nçíkçÀj jçpç³ç#cçç jçíi ç nçí
pççlçç nÌ ~
jçpç³ç#cçç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
Fn Kçuçá ®çlJçççÆj Mççí<çm³çç³çlçvçççÆvç YçJççqvlç ~
lçÐçLçç - mççnmçb mçvOççjCçb #ç³ççí çÆJç<çcççMçvççÆcççÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 6/ 3)
jçpç³ç#cçç jçíiç kçíÀ ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) mççnmçpç 2) mçbOççjCçpç (JçíiççJçjçíOçpçv³ç)
3)#ç³çpç 4)çÆJç<çcççMçvçpç
184 Dr. A. S. Dudhamal
jçpç³ç#cçç kçíÀ nílçÓ :- • DçOççjCççdzç Jçíiç;
çÆvçoçvççLç&kçÀj jçíiç :- • ÒççÆlçuççícç ³çç çÆJçMçí<çlç: Jççlç, cçuç
Dçvçáuççícç #ç³ç DççÌj cçÓ$ç FvçkçíÀ Jçíiç
jkçwlççÆHçÊççppJçjmlççY³ççb Mççí<ç½ççH³çáHçpçç³çlçí ~~ mçbOççjCç
ÒççÆlçM³çç³ççod YçJçílçd kçÀçmç: kçÀçmççlçd mçbpçç³çlçí #ç³ç: ~
1) #ç³ç pç 2)JçíiççJççjçíOçpç
#ç³ççí jçíiçm³ç nílçálJçí Mççí<çm³ççH³çáHçuçY³çlçí ~~
(®ç. çÆvç. 8/17, 19)
o jkçwlççÆHçÊç DççÌj pJçj Fvç oçívççíb kçíÀ kçÀçjCç Mççí<ç J³ççOççÇ GlHçVç
nçí pççlçç nÌ DççÌj Mççí<ç jçíiç mçí #ç³çjçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~ 4) çÆJç<çcççMçvçpç 3) DççIççlçpç
• DçÒççHlççlççÇlçkçÀçuçyç
o kçÀçmç mçí YççÇ #ç³ç jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~ ná- DçuHçYççípçvççlçd • Dç³çLççyçuççjcYççlç
~ YççípçvççÆJçOççÇ cçíb (mççnmç) ³çç
jçpç³ç#cçç kçíÀ ®çlçáçÆJç&Oç nílçá :- çÆJçkç=ÀçÆlç Dççvçí kçíÀ HçlçvçççÆo kçÀçjCç mçí
#ç³ççÜíiçÒçlççÇIççlççoçIççlçççÆÜ<çcççMçvççlçd ~ kçÀçjCç DççqivçcççbÐç DççIççlç
pçç³çlçí kçáÀçÆHçlçÌoçí&<çÌJ³ççHlçoínm³ç oíçÆnvç: ~~
jçpç³ç#cçç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
(mçá.G. 41/8)
lçm³çícçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç lçÐçLçç-ÒççÆlçM³çç³ç:,
mççnmçb JçíiçmçbjçíOç: Mçá¬çÀçÌpç: mvçínmç*d#ç³ç: ~
#çJçLçájYççÇ#Cçb, Þuçí<cçÒçmçíkçÀ:, cçáKçcççOçá³ç&cçd, DçvçVçççÆYçuçç<ç:,
DçVçHççvççÆJççÆOçl³ççiçç½çlJççjmlçm³ç nílçJç: ~~
DçVçkçÀçuçí ®çç³ççmç:; oçí<çoMç&vçcçoçí<çí<JçuHçoçí<çí<çá Jçç YççJçí<çá
(Dç. Ë. çÆvç. 5/4)
Hçç$ççíokçÀçVçmçÓHççHçÓHççíHçobMçHççÆjJçí<çkçíÀ<çá; YçákçwlçJçlç½ççm³ç
1) #ç³ç:- ÒççÆlçuççícç ³çç Dçvçáuççícç iççÆlç mçí Mçá¬çÀ, Dççípç SJçb
Ëuuççmç:, lçLççíuuçíKçvçcçH³ççnçjm³ççvlçjçevlçjç, cçáKçm³ç
MçjçÇjçvlçiç&lç mvçínYççJç kçÀç #ç³ç nçívçç ~
Hçço³ççí½ç MççíHçÀ:, HççC³çç½ççJçí#çCçcçl³çLç&cçd Dç#Cççí:
2) JçíiççJççjçíOç:- DçOççjCççdzç Jçíiç; çÆJçMçí<çlç: Jççlç, cçuç DççÌj cçÓ$ç
éçílççJçYççmçlçç ®çççÆlçcçç$çb, yçç»çí½ç ÒçcççCççÆpç%ççmçç,
FvçkçíÀ JçíiçOççjCç kçÀjvçç ~
m$ççÇkçÀçcçlçç, çÆvçIç=&çÆCçlJçb; yççÇYçlmçoMç&vçlçç ®ççm³ç kçÀç³çí, mJçHvçí
3) DççIççlççlç:- Dç³çLççyçuççjcYççlç (mççnmç) ³çç HçlçvçççÆo nílçÓ mçí
®ççYççÇ#Cçb oMç&vçcçvçáokçÀçvççcçáokçÀmLççvççvççb Mçáv³ççvççb ®ç
MçjçÇj Hçj DççIççlç nçívçç ~ mJç³çb kçíÀ Mççqkçwlç mçí DççÆOçkçÀ Mççqkçwlç
ûççcçvçiçjçÆvçiçcçpçvçHçoçvççb Mçá<kçÀoiOçYçivççvççb ®ç Jçvççvççb
kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçí kçÀç Òç³çlvç kçÀjvçç ~
kç=ÀkçÀuççmçcç³çÓjJççvçjMçákçÀmçHç&kçÀçkçÀçíuçÓkçÀççÆoçÆYç:
4) çÆJç<çcççMçvç:-DçÒççHlççlççÇlçkçÀçuçyçná-DçuHçYççípçvççlçd~
mçbmHçMç&vçcççÆOçjçínCçb ³ççvçb Jçç ½ççíä^KçjJçjçnÌ:
YççípçvççÆJçOççÇ cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç Dççvçí kçíÀ kçÀçjCç DççqivçcççbÐç nçíkçÀj
kçíÀMçççqmLçYçmcçlçá<çç²çjjçMççÇvççb ®çççÆOçjçínCççÆcççÆlç
Oççlçá#ç³ç (Dçvçáuççícç iççÆlç mçí) nçívçç ~ DçVçHççvç l³ççiç kçÀjvçç ~
(Mççí<çHçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç ) ~~ (®ç. çÆvç. 6/13)
DçvçMçvç, kçáÀHççí<çCç, uçbIçvç, GHçJççmç ³çç DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç
éççmçç²mççokçÀHçÀmçbñçJçlççuçáMççí<ç®sÐç&çqivçmççocçoHççÇvçmçHççC[áçÆvçêç ~
DçLçJçç Flçj kçÀçÌvç mçí YççÇ kçÀçjCççíb mçí Dççnçj kçÀç mçíJçvç vç
Mççí<çí YççÆJç<³ççÆlç YçJççqvlç mç ®çççÆHç pçvlçá: Mçákçwuçí#çCççí YçJççÆlç
kçÀjvçç ~
cççbmçHçjçíçÆjjbmçá: ~~
5) çÆJç<çcççMçvç çÆvç<çíOç :-
mJçHvçí<çá kçÀçkçÀMçákçÀMçuuççÆkçÀvççÇuçkçÀCþiç=Oç´çmlçLçÌJçkçÀHç³ç: kç=ÀkçÀuççmçkçÀç½ç ~
çÆnlççMççÇ m³çççqvcçlççMççÇ m³ççlçd kçÀçuçYççípççÇ çÆpçlçíçqvê³ç: ~
lçb Jççnîççqvlç mç vçoçÇçÆJç&pçuçç½ç HçM³çí®sá<kçÀçbmlç©vçd HçJçvçOçÓcçoJçççÆo&lççb½ç ~~
HçM³çvçd jçíiççvçd yçnávçd kçÀ<ìçvçd yçáçÆ×cççvçd çÆJç<çcççMçvççlçd ~~
(mçá.G.41/ 29-30)
6) (®ç. çÆvç. 6/11)
©Hçbb YççÆJç<³çmlçm³ç ÒççÆlçM³çç³ççí Yç=Mçb #çJç: ~
çÆJç<çcççMçvç kçÀjvçí kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj cçíb DçvçíkçÀ jçíiççíb lçLçç
ÒçmçíkçÀçí cçáKçcççOçá³ç&b mçovçb JççqÚoín³ççí: ~~
kçÀäoç³çkçÀ HççÆjCççcççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ, Fmç çÆuçS
mLççÌu³çcçVççVçHççvççoçÌ Mçá®ççJçH³çMçá®ççÇ#çCçcçd ~
çÆpçlçíçqvê³ç nçíkçÀj çÆnlçkçÀçjkçÀ, DçvçákçáÀuç lçLçç mçcç³ç Hçj
cççÆ#çkçÀçlç=CçkçíÀMçççÆoHççlç: Òçç³ççíeVçHççvç³ççí: ~~
Yççípçvç kçÀjvçç ®çççÆnS~
ËuuççmçMsçÆo&©çÆ®çVçlççíeçÆHç yçuç#ç³ç: ~
HççC³ççíjJçí#çç Hççoçm³çMççíHçÀçíe#CççíjçÆlçMçákçwuçlçç ~~
Rog Nidan- 185 Dr. A. S. Dudhamal
 yçç»çí: ÒçcççCççÆpç%ççmçç kçÀç³çí yçÌYçlm³çoMç&vçcçd ~
m$ççÇcçÐçcççbmççÆÒç³çlçç Iç=çÆCçlJçb cçÓ×&içáCþvçcçd ~~
vçKçkçíÀMçççÆlçJç=çÆ×½ç, mJçHvçí ®çççÆYçYçJççí YçJçílçd ~
Hçlç²kç=ÀkçÀuççmçççÆnkçÀçÆHçéççHçoHççÆ#ççÆYç: ~~
kçíÀMçççqmLçlçá<çYçmcçççÆojçMççÌ mçcççÆOçjçínCçcçd ~
Mçáv³ççvççb ûççcçoíMççvççb oMç&vçb /mçá<³çlççíecYçmç: ~~
p³ççíçÆlççÆiç&jçÇCççb Hçlçlççb pJçuçlççbb ®ç cçnçÇ©nçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/7-13)
o éççmç, lççuçáMççí<ç, HççC[á, çÆvçêççÆOçkçw³ç, ÒççÆlçM³çç³ç, #ç³çLçá,
uççuççÒçmçíkçÀ, cçáKçcççOçá³ç&, DççqivçcççbÐç, Dçbiçmçço, Ëuuççmç,
sçÆo&, Dç©çÆ®ç, HççoMççíLç, DççÆ#çMçákçwuçlçç, DçjçÆlç DçççÆo
uç#çCççíb mçí HççÇçÆ[lç jnvçç~
o mLççuççÇ (Yççípçvç HçkçÀçvçí kçíÀ çÆuçS GHç³ççí iç cçíb uççvçí Jççuçí
yçlç&vç/Hçç$ç ) SJçb Dçcç$ç (HçkçwJççVç çÆpçmç yçlç&vç cçíb uçíkçÀj mçíJçvç
çÆkçÀ³çç pççlçç nçí Símçç Hçç$ç) lçLçç Yççípçvç kçÀçÇ Dçv³ç mççOçvç
mççcçáûççÇ mJç®s nçíkçÀj YççÇ mJç®s vç (DçHççÆJç$ç) uçiçvçç ~
o YççípçvçHçç$ç cçíb cççÆ#çkçÀç, lç=Cç, kçíÀMçççÆo Jçmlçá (Iç=Cçç GlHçVç
kçÀjvçíJççuçí) kçÀç çÆoKçuççF& oívçç ~
o ÒççÆlççÆovç DçVçmçíJçvç kçÀjkçíÀ YççÇ MçjçÇj SJçb cçvç kçíÀ yçuç kçÀç #ç³ç
nçívçç ~
o yççj-yççj mJç³çb kçíÀ yççná kçÀçÇ lçjHçÀ oíKçkçÀj GmçkçíÀ DççkçÀçj kçíÀ
ÒççÆlç çÆpç%ççmçç ³çç MçbkçÀç GlHçVç kçÀjvçç ~
o MçjçÇj mçbáoj/mJç®s nçívçí Hçj YççÇ yççÇYçlmçlçç çÆoKçuççF& oívçç ~
o cçÌLçávç, cçÐç lçLçç cççbmç kçíÀ ÒççÆlç Dççmççqkçwlç çÆvçcçç&Cç nçívçç~
o cçvç cçíb mçoç Iç=Cçç kçÀç YççJç HçÌoç nçívçç ~
o çÆMçj kçÀçí Jçm$ç mçí uçHçíì uçívçç~
o vçKç, kçíÀMç kçÀçÇ Dçl³çççÆOçkçÀ Jç=çÆ× nçívçç ~
mJçHvç mçbyçbOççÇlç HçÓJç&©Hç:-
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ mJçHvç oMç&vç ©iCç kçÀçí nçílçí nÌ ~
o Hçlçbiç, çÆsHçkçÀuççÇ, mççBHç, yçvoj, kçáÀÊçí, Hç#ççÇ DçççÆo mçí
çÆlçjmkç=Àlç nçívçç ~
o kçÀçÌbJçí (kçÀçkçÀ), lççílçí (MçákçÀ), mççnçÇ (MçuuçkçÀçÇ), vççÇuçkçÀCþ,
çÆiç× (iç=Oç´), yçvoj (kçÀHç³ç), çÆiçjçÆiçì (kç=ÀkçÀuççmçkçÀ) DçççÆo
kçÀçÇ mçJççjçÇ kçÀjvçç ~
o kçíÀMç, DççqmLç, lçá<ç, jçKç DçççÆo {íj Hçj ®ç{vçç ~
o ûççcç SJçb oíMç kçÀçí, pçuççMç³ç ³çç vççÆo kçÀçí mçáKçlçí náS oíKçvçç ~
o Hçyç&lççíb cçíb Dççiç uçiçvçç, pçuçlçí náS ³çç çÆiçjlçí náS Jç=#ç çÆoKççF&
oívçç ~
Rog Nidan-
o mçÓKçíb Hçí[çíb kçÀçí nJçç, OçÓcç³çákçwlç DççÌj Jçvçççqivç mçí pçuçlçí náS
oíKçvçç ~
mççnmçpç jçpç³ç#cçç kçíÀ nílçÓ :-
lç$ç mççnmçb Mççí<çm³çç³çlçvççÆcççÆlç ³çoákçwlçb
lçovçáæ[d³ççK³ççm³ççcç: -
³çoç Hçá©<ççí oáyç&uççí çÆn mçvçd yçuçJçlçç mçnç çÆJçiç=ÚççÆlç, DççÆlçcçnlçç Jçç
Oçvçá<çç J³ç³ç®sçÆlç, pçuHççÆlç JççeH³ççÆlçcçç$çcçd, DççÆlçcçç$çb Jçç
YççjcçáÜnçÆlç, DçHmçá JççHuçJçlçí ®çççÆlçoÓjcçd, GlmççovçHçoçIççlçvçí
JççeçÆlçÒçiççþcççmçíJçlçí, DççÆlçÒçkç=Àäb JççeOJççvçb êálçcççÆYçHçlççÆlç,
DççÆYçnv³çlçí Jçç, Dçv³çodf Jçç çÆkçÀçÆgçoíJççÆJ ç<çb çÆJç<çcççÆlçcçç$çb Jçç
J³çç³ççcçpççlçcççjYçlçí, lçm³çççÆlçcçç$çíCç kçÀcç&Cççíj: #çC³çlçí ~
(®ç. çÆvç. 6/4)
³çá×çO³ç³çvçYççjçOJçuç*dvçHuçJçvçççÆoçÆYç: ~
HçlçvçÌjçÆYçIççlçÌJçç& mççnmçÌJçç& lçLççeHçjÌ: ~~
( ®ç. çÆ®ç. 8/14)
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~
o Dçl³ççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Yççj æ{çívçç, Gþçvçç, Jçnvç kçÀjvçç DçççÆo ~
o Dçl³çççqOçkçÀ ÒçcççCç cçíb mçlçlç DçO³ç³çvç kçÀjvçç ~
o DççÆYçIççlçpçv³ç kçÀçjCççíb kçíÀ HççÆjCççcç mçí #çlç GlHçVç nçívçç ~
o DççÆlçÒçcççCç cçíb J³çJçç³ç kçÀjvçí mçí OçvçájçkçÀ<ç&CçççÆo Mççqkçwlç kçÀç Òç³ççíiç
kçÀjvçí Jççuçí kçÀç³ç& kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcç mLççvççíb (TB®çí ³çç vççÇ®çí ®çæ{çvç ³çç æ{uççvç) Hçj ®çæ{vçç
³çç Glçjvçç ³çç çÆiçjvçç ³çç kçáÀovçç ~
o yçuçJççvç J³ççqkçwlç kçíÀ mççLç ÜvÜ ³çá× kçÀjvçç ~
o oçÌæ[lçí náS yçÌuç, Iççíæ[ç DçççÆo kçÀçí HçkçÀæ[kçÀj jçíkçíÀ jKçvçç ~
o HçlLçj, uçkçÀæ[çÇ ³çç çÆvçIçç&lç (Mçm$ç kçÀç ÒçkçÀçj) kçÀçí yçuçHçÓJç&kçÀ
oÓj HçÌÀbkçÀvçç ~
o pççíj-pççíj mçí Hçæ{çF& kçÀjvçç ~
o uçcyççÇ oçÌæ[ uçiççvçç ~
o cçnçvçoçÇ (Hçç$ç DççÆlççÆJçMççuç nçívçíJççuçí vçoçÇ kçÀçí cçnçvçoçÇ kçÀnlçí
nÌ~) kçÀçí lçÌjkçÀj Hççj kçÀjvçç ~
o MççÇIç´lçç HçÓJç&kçÀ DççÆOçkçÀ vç=l³ç kçÀjvçç ~
o ©#ç, DçuHç DçççÆo JççlçkçÀj Dççnçj mçíJçvç kçÀjkçíÀ DççÆlçcçÌLçávç
kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç nílçÓ mçí ³çn mHçä nçílçç nÌ çÆkçÀ, DçHçvçí JççmlççÆJçkçÀ
MççjçÇçÆjkçÀ yçuç ³çç #çcçlçç mçí DççÆOçkçÀ mççnmç ³çç yçuç kçÀç Òç³ççíiç kçÀjkçíÀ
çÆkçÀS náS Dç³çLççyçuççjcYç DçLçç&lç mççnmçpç jçpç³ç#cçç GlHçVç nçílçç nÌ ~
186 Dr. A. S. Dudhamal
mççnmçpç jçpç³ç#cçç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:-
lçm³ççíj: #çlçcçáHuçJçlçí Jçç³çá: ~
mç lç$ççJççqmLçlç: Þuçí<cççCçáj:mLçcçáHçmç²iç=Ô³ç çÆHçÊçb ®ç oÓ<ç³çvçd
çÆJçnjl³çÓOJç&cç<ççqmlç³ç&kçÀd ®ç ~ (®ç. çÆvç. 6/4)
Dç³çLççyçuçcççjcYçÌpç&vlççí©jçÆmç çÆJç#çlçí ~
Jçç³çá: ÒçkçáÀçÆHçlççí oçí<ççJçáoçdzççí&YççÌ ÒçOççJççÆlç ~~
( ®ç. çÆ®ç. 8/15)
o mççnmç kçíÀ kçÀçjCç Gj:mLççvç GlHçVç #çlç cçíb Jçç³çá mLççvçmçbÞç³ç
kçÀjlççÇ nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Gj:mLççvç kçíÀ kçÀHçÀ (HçáÀHçwHçáÀmççíb mçí) DççÌj çÆHçÊç
(DççcççMç³ç mçí) kçÀçí oáä kçÀjkçíÀ GvçkçÀç TOJç&, DçOççí lçLçç
çÆlç³ç&kçÀd Òçmçj kçÀjlççÇ nÌ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ náS oáä oçí<ççíb mçí OççlçÓDççíb kçÀç #ç³ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
mççnmçpç jçpç³ç#cçç GlHçVç nçílçç nÌ~
mççnmçpç jçpç³ç#cçç kçíÀ uç#çCç :-
lçm³ç ³ççíbeMç: MçjçÇjmçvOççÇvçççÆJçMççÆlç lçívççm³ç pç=cYççe²cçoçí&
pJçj½ççíHçpçç³çlçí, ³çmlJççcççMç³çcçY³çáHçÌçÆlç lçívç jçíiçç YçJççqvlç Gjm³çç
Dçjçí®çkçÀ½ç ³ç: kçÀCþcççÆYçÒçHçÐçlçí kçÀCþmlçívççíodOJçbmçlçí
mJçj½ççJçmççÇoçÆlç, ³ç: ÒççCçJçnççÆvç ñççílççb m³çvJçíçÆlç éççmç:
ÒççÆlçM³çç³ç½ç pçç³çlçí, ³ç: çÆMçjm³çJççÆlç<þlçí çÆMçjmlçívççínv³çlçí; lçlç:
#çCçvçç®®çÌJççíjmççí çÆJç<çcçiççÆlçlJçç®®ç Jçç³ççí: kçÀCþm³ç ®ççíodOJçbmçvççlçd
kçÀçmç: mçlçlçcçm³ç mç¡çç³çlçí, kçÀçmçÒçmç²çoájçÆmç #çlçí MççíçÆCçlçb
<þçÇJççÆlç, MççíçÆCçlçiçcçvçç®®ççm³ç oçÌyç&u³çcçápçç³çlçí; SJçcçílçí
mççnmçÒçYçJçç: mççnçÆmçkçÀcçáHçêJçç: mHç=Mççqvlç ~
lçlç: mç GHçMççí<çCçÌjílçÌ©HçêJçÌ©Hçêálç: MçvçÌ: MçvçÌ©HçMçá<³ççÆlç,
lçmcççlçd Hçá©<ççí cççÆlçcççvçd, yçuçcççlcçvç:mçcççÇ#³ç lçovçá©HçççÆCç
kçÀcçç&C³ççjYçílç kçÀlçá&; yçuçmçcççOççvçdb çÆn MçjçÇjb MçjçÇjcçÓuç½ç
Hçá©<ç FçÆlç ~~
mççnmçb Jçpç&³çílçd kçÀcç& j#ç¡ççÇçÆJçlçcççlcççvç:~
pççÇJçvçd çÆn Hçá©<ççqmlJçäb kçÀcç&Cç: HçÀuçcçMvçálçí ~~
(®ç. çÆvç. 6/4-5)
mç çÆMçj:mLç: çÆMçj:MçÓuçb kçÀjçíçÆlç içuçcçççÆÞçlç:~
kçÀCþçíodOJçbmçb ®ç kçÀçmçb ®ç mJçjYçíocçjçí®çkçÀcçd ~~
Hççéç&MçÓuçb ®ç HççéçmLççí Jç®ççí&Yçíob içáoí çqmLçlç:~
pç=cYççb pJçjb ®ç mççqvOçmLç Gj:mLç½ççíjmççí ©pçcçd ~~
#çCçvççoájmç: kçÀçmççlçd kçÀHçbÀ <þçÇJçílçd mçMççíçÆCçlçcçd ~
pçpç&jíCççjmçç kç=À®s^cçáj:MçÓuçççÆlçHççÇçÆ[lç:~~
FçÆlç mççnçÆmçkçÀçí ³ç#cçç ©HçÌjílçÌ: ÒçHçÐçlçí~
Rog Nidan-
SkçÀçoMççÆYçjçlcç%ççí Yçpçílçd lçmcççVç mççnmçcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 8/16-19)
HçáÀHçwHçáÀmç cçíb #çlç GlHçVç nçívçí mçí mçjkçwlç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆpçmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí MçjçÇj oáyç&uç yçvç pççlçç nÌ~ Gj:#çlç mçí HçáÀHçwHçáÀmç
pçpç&j nçívçí kçíÀ kçÀçjCç lççÇJç´ Gj:MçÓuç mçí HççÇçÆ[lç nçílçç nÌ~ mççnmçpçv³ç
jçpç³ç#cçç cçíb SkçÀçoMç (i³ççjn) uç#çCç ÒçkçÀì nçílçí nÌ Fmç çÆuçS
oá:mççnçÆmçkçÀ kçÀç³ççí&b kçÀç l³ççiç kçÀjvçç ®çççÆnS~
ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç çÆJççÆYçVç mLççvççíb cçíb çqmLçlç nçíkçÀj mLççvç kçíÀ
Dçvçámççj uç#çCç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
çÆMçj (1)çÆMçj:MçÓuç
içuç (kçbÀþ) (2)kçbÀþçíOJçbmç
(3)kçÀçmç
(4)mJçjYçío
DççcççMç³ç (5)Dçjçí®çkçÀ
Hççéç& (6)Hççéç&MçÓuç
içáoiçlç (7)DççÆlçmççj
mçbçÆOçiçlç (8)pç=cYçç
(9)pJçj
(10)Gj:MçÓuç
Gj:mLççvç (11) jkçwlç ³çákçwlç mçkçÀHçÀ kçÀçmç
çÆvçoçvç mLççvç cçíb ®çjkçÀ vçí mçbçÆOçmLççvç cçíb Dçbiçcço&, ÒççCçJçn ñççílçmç
cçíb ÒççÆlçM³çç³ç, éççmç ³çí DççÆOçkçÀ uç#çCç JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~
Jçíiç mçbOççjCçpç jçpç³ç#cçç mçcÒçççqHlç SJçb uç#çCç (çÆJçkçÀçj): -
mçvOççjCçb Mççí<çm³çç³çlçvççÆcççÆlç ³çoákçwlçb lçovçáJ³ççK³ççm³ççcç: -
³çoç Hçá©<ççí jçpçmçcççÇHçí Yçlçá&: mçcççÇHçí Jçç içájçíJçç& Hççocçáuçí
ÐçálçmçYçcçv³çb Jçç mçlççb mçcççpçb m$ççÇcçO³çb Jçç mçcçvçáÒççÆJçM³ç
³ççvçÌJçç&eH³çá®®ççJç®çÌjçÆYç³ççvçd Yç³ççlçd Òçmç²çodOç´çÇcçlJççod Iç=çÆCçlJççod Jçç
çÆvç©Cç×îççiçlççvçd lçoç lçm³ç mçvOççjCççod Jçç³çá: ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~
(®ç. çÆvç. 6/6)
ÛçÇcçlJççÜç Iç=çÆCçlJççÜç Yç³ççÜç Jçíiçcççiçlçcçd ~
JççlçcçÓ$çHçájçÇ<ççCççb çÆvçiç="ççÆlç ³çoç vçj: ~~
lçoç JçíiçÒçlççÇIççlççlçd kçÀHçÀçÆHçÊçí mçcççÇj³çvçd ~
TOJç¥ çÆlç³ç&içOç½çÌJç çÆJçkçÀçjçvçd kçáÀ©lçíeçÆvçuç: ~~
ÒççÆlçM³çç³çb ®ç kçÀçmçb ®ç mJçjYçíocçjçí®çkçÀcçd ~
Hççéç&MçÓuçb çÆMçj:MçÓuçb pJçjcçbmççJçocço&vçcçd ~~
Dç²cço¥ cçánáMsçÆo& Jç®ççí&Yçíob çÆ$çuç#çCçcçd ~
©HççC³çíkçÀçoMçÌlçççÆvç ³ç#cçç ³çÌ©®³çlçí cçnçvçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 8/20-23)
lçlç½ççbMççÆJçMçí<çCç HçÓJç&Jç®sjçÇjçJç³ççÆJçMçí<çb ÒççÆJçM³ç MçÓuçcçáHçpçvç³ççÆlç,
187 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆYçvççÆÊç HçájçÇ<çcçá®sçí<ç³ççÆlç Jçç, Hççéçí& ®çççÆlç©pççÆlç,
DçbmççJçJçcç=odvçççÆlç, kçÀCþcçáj½ççJçOçcççÆlç, çÆMçj½ççínçqvlç, kçÀçmçb éççmçb
pJçjb mJçjYçíob ÒççÆlçM³çç³çb ®ççíHçpçvç³ççÆlç; lçlç: mç
GHçMççí<çCçÌjílçÌ©HçêJçÌ©Hçêálç: MçvçÌ: MçvçÌ©HçMçá<³ççÆlç ~
lçmcççod Hçá©<ççícççÆlçcççvççlcçvç: MççjçÇj<í JçíJç ³ççíiç#çícçkçÀjí<çá
Òç³çlçílç çÆJçMçí<çíCç; MçjçÇjb Ô³çm³ç cçÓuçb, MçjçÇjcçÓuç½ç
Hçá©<ççí YçJççÆlç~~
(®ç. çÆvç. 6/6)
o mçcççpç mçbkçíÀlç kçíÀ vçámççj uçppçç kçíÀ kçÀçjCç Jççlç, cçuç lçLçç
cçÓ$ç DçççÆo DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçí mçí , Iç=Cçç lçLçç
Yç³ç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç GlHçVç nçílçç nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí Jçn kçÀHçÀ
SJçb çÆHçÊç kçÀç GoçÇjCç kçÀjlçç nÌ ~
o Fmç lçjn lççÇvççíb oçí<ççíb kçÀçí TOJç&, DçOççí lçLçç çÆlç³ç&kçÀd iççÆlç
ÒççHlç nçílççÇ nÌ~
o Fvç oçí<ççíb mçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ i³ççjn uç#çCççíb Jççuçç jçpç³ç#cçç
GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
1) ÒççÆlçM³çç³ç 2)kçÀçmç
3)mJçjYçío 4)Dçjçí®çkçÀ
5)Hççéç&MçÓuç 6)çÆMçj:MçÓuç
7)pJçj 8)DçbmççJçcço&
9)Dçbiçcço& 10)yççj-yççj sçÆo&
11)mççÆVçHççlçpç DççÆlçmççj
çÆvçoçvç mLççvç cçíb ®çjkçÀ vçí éççmç DççÌj pJçj ³çí DççÆOçkçÀ uç#çCç çÆo³çí nÌ ~
MçjçÇj kçíÀ mJççmL³çj#çCç kçÀjvçí kçÀç çÆvçoí&Mç :-
mçJç&cçv³çlçd HççÆjl³çp³ç MçjçÇjcçvçáHççuç³çílçd ~
lçoYççJçí çÆn YççJççvççb mçJçç&YççJçvç: MçjçÇçÆjCççcçd ~~
(®ç. çÆvç. 6/7)
®çjkçÀç®çç³ç& vçí pççÇJçvç kçÀç cçáuçcçb$ç ³çnçB kçÀnç nÌ ~ Jçí kçÀnlçí nÌ çÆkçÀ
Dçiçj MçjçÇj nçÇ vçnçÇb jníiçç lççí ®ççjçíb Hçá©<ççLç& kçÌÀmçí Hçç³çí pççSiçíb? Fmç
çÆuçS MçjçÇj kçÀç OççjCç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS GmçkçÀçÇ j#çç mçYççÇ kçÀcççí&b kçÀçí
sçí[kçÀj kçÀjvççÇ ®çççÆnS ~ MçjçÇj kçÀçÇ j#çç kçÀjvçí Hçj mJççmL³ç ÒççHlç nçívçí
kçíÀ yçço nçÇ ®ççjçíb Hçá©<ççLç& kçÀçÇ GHçuçyOççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~ Fmç çÆuçS
mJççmLç j#çCç kçÀjvçç pç©jçÇ nÌ ~
Oççlçá#ç³çpçv³ç jçpç³ç#cçç kçíÀ nílçá SJçb uç#çCç:-
#ç³ç: Mççí<çm³çç³çlçvççÆcççÆlç ³çoákçwlçb lçovçáJ³ççK³ççm³ççcç:- ³çoç
Hçá©<ççíeçÆlçcçç$çb MççíkçÀçÆ®çvlççHççÆjiçlçËo³ççí YçJççÆlç
Rog Nidan-
F&<³ççí&lkçÀCþçYç³ç¬çÀçíOçççÆoçÆYçJçç& mçcçççÆJçM³çlçí, kç=ÀMççí Jçç mçvçd
©#ççVçHççvçmçíJççÇ YçJççÆlç, oáyç&uçÒçkç=ÀçÆlçjvççnçjçíeuHççnçjçí Jçç lçoç
lçm³ç Ëo³çmLçç³ççÇ jmç: #ç³çcçáHçÌçÆlç; mç lçm³ççíHç#ç³çç®sçí<çb ÒççHvççíçÆlç
DçÒçlççÇkçÀçjç®®ççvçáyçO³çlçí ³ç#cçCçç ³çLççíHçoí#³çcççCç©HçíCç ~
³çoç Jçç Hçá©<ççíeçÆlçn<çç&oçÆlçÒçmçkçwlçYççJç:
m$ççÇ<JççÆlçÒçmç²cççjYçlçí, lçm³çççÆlçcçç$çÒçmç²çêílç: #ç³çcçíçÆlç ~
#ç³çcççÆHç ®ççíHçiç®sçÆlç jílççÆmç ³ççÆo cçvç: m$ççÇY³ççí vçÌJççm³ç çÆvçJçlç&lçí,
lçm³ç ®çççÆlçÒçCççÇlçmç¹uHçm³ç cçÌLçávçcççHçÐçcççvçm³ç vç Mçá¬çbÀ
ÒçJçlç&lçíeçÆlçcçç$ççíHç#ççÇCçjílçmlJççlçd, lçLççm³ç
Jçç³çáJ³çç&³ç®scççvçMçjçÇjm³çÌJç OçcçvççÇjvçáÒççÆJçM³ç
MççíçÆCçlçJçççÆnvççÇmlççY³ç: MççíçÆCçlçb Ò箳ççJç³ççÆlç, lç®sá¬çÀ#ç³ççom³ç
Hçávç: Mçá¬çÀcççiçí&Cç MççíçÆCçlçb ÒçJçlç&lçí Jççlççvçámç=lççÆuç²cçd ~
DçLççm³ç Mçá¬çÀ#ç³çç®sçíçÆCçlçÒçJçlç&vçç®®ç mçvOç³ç: çÆMççÆLçuççÇYçJççqvlç,
jçÌ#³çcçáHçpçç³çlçí, YçÓ³ç: MçjçÇjb oçÌyç&u³çcçççÆJçMççÆlç, Jçç³çá:
ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí; mç ÒçkçáÀçÆHçlççí JççÆMçkçbÀ MçjçÇjcçvçámçHç&Vçáoçdzç&
Þuçí<cççÆHçÊçí, HççÆjMççí<ç³ççÆlç cççbmçMççíçÆCçlçí, Ò箳ççJç³ççÆlç Þuçí<cççÆHçÊçí,
mçb©pççÆlç Hççéçí&, DçJçcç=odvççl³çmççÌ, kçÀCþcçáodOJçbmççÆlç, çÆMçj:
Þuçí<cççCçcçálkçwuçíM³ç ÒççÆlçHçÓj³ççÆlç Þuçí<cçCçç, mçvOççǽç ÒçHççÇ[³çvçd
kçÀjçíl³ç²cço&cçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÌ ®ç, çÆHçÊçÞuçí<cççílkçwuçíMççlçd
ÒççÆlçuççícçiçlJçç®®ç Jçç³çápJç¥jb kçÀçmçb éççmçb mJçjYçíob ÒççÆlçM³çç³çb
®ççíHçVçvç³ççÆlç; mç kçÀçmçÒçmç²çoájçÆmç #çlçí MççíçÆCçlçb <þçÇJççÆlç,
MççíçÆCçlçiçcçvçç®®ççm³ç oçÌyç&u³çcçáHçpçç³çlçí, lçlç: mç
GHçMççí<çCçÌjílçÌ©HçêJçÌ©Hçêálç: MçvçÌ: MçvçÌ: MçvçÌ©HçMçá<³ççÆlç ~
lçmcççlçd Hçá©<ççí cççÆlçcççvççlcçvç: MçjçÇjcçvçáj#ç_sá¬çÀcçvçáj#çílçd~
Hçjç Ô³çí<çç HçÀuççÆvçJç&=çÆÊçjçnçjm³çíçÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 6/8)
Dçvçáuççícç #ç³ç kçíÀ kçÀçjCç :-
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí jmçççÆo Oççlçá kçÀç Dçvçáuççícç #ç³ç nçílçç nÌ ~
o MççíkçÀ, çÆ®çvlçç, F&<çç&, GlkçÀCþç, Yç³ç, ¬çÀçíOç DçççÆo cççvççÆmçkçÀ
çÆJçkçÀçjçíb mçí ûçmlç jnvçç ~
o ©#ç DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç
o oáyç&uç J³ççqkçwlç vçí DçuHç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ³çç GHçJççmç,
uçbIçvç kçÀjvçç ³çç Dççnçj kçÀç mçíJçvç nçÇ vç kçÀjvçç ~
ÒççÆlçuççícç #ç³ç kçíÀ kçÀçjCç :-
pçyç Hçá©<ç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb nçÆ<ç&lç nçíkçÀj lççÇJç´ Jçíiç mçí DçvçíkçÀ
çqm$ç³ççíb kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ lççí Gmçcçíb Dçl³çççÆOçkçÀ cçÌLçávç mçí
Mçá¬çÀ#ç³ç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç Mçá¬çÀ #ç³ç kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb YççÇ Dçiçj Jçn
cçÌLçávç çƬçÀ[ç kçÀçí pççjçÇ jKçlçç nÌ lççí Mçá¬çÀ kçÀç ñççJç vçnçÇb çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
188 Dr. A. S. Dudhamal
cçÌLçávç mJç©Hç J³çç³ççcç mçí GmçkçíÀ MçjçÇj kçíÀ OçcççÆvç³ççíb cçíb Jçç³çá kçíÀ HçájCç mçí ñççílçmççcç³çvçcçáKçççÆvç ÒççÆlçJçç³çç&JççÆlç<þvlçí lçoç
jkçwlçJççÆnvççÇ çÆmçjçíb cçíb jkçwlç kçÀç ñççJç yçæ{vçíí uçiçlçç nÌ~ Fmç kçÀçjCç Mçá¬çÀ pçvlçá³ç&ÐçoçnçlçpççlçcççnjçÆlç lçÊçom³ç cçÓ$çHçájçÇ<çcçíJççíHçpçç³çlçí
JçççÆnvççdzççíb mçí Jçç³çá kçíÀ uç#çCççíb ³çákçwlç jkçwlç ñççJç nçívçí uçiçlçç nÌ ~ Mçá¬çÀ#ç³ç YçÓçƳç<þb vççv³çmlçLçç MçjçÇjOççlçá: mç Hçáª<ççíHçäcYççod Jçlç&³ççÆlç,
lçLçç jkçwlç ÒçJç=çÆÊç kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj kçíÀ mçbçÆOç³ççíb cçíb çÆMççÆLçuçlçç GlHçVç lçmcçç®sá<³çlççí çÆJçMçí<çíCç Hçáª<çcçvçáj#³çb
nçílççÇ nÌ, ©#çlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç MçjçÇj oáyç&uç lçLççev³çí<ççcççÆlçkç=ÀMçoáyç&uççvççb; lçm³ççvççH³çç³çcççvçm³ç
nçíkçÀj Jççlç ÒçkçÀçíHç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~ Jç=× Jççlç oçí<ç kçÀHçÀ SJçb çÆJç<çcççMçvççíHççÆ®çlçç oçí<çç: Hç=LçkçÀd Hç=LçiçáêJç̳çá&¡çvlççí YçÓ³ç:
çÆHçÊç kçÀç GoçÇjCç kçÀjkçíÀ cççbmç SJçb jkçwlç Oççlçá kçÀç Mççí<ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ MçjçÇjcçáHçMççí<ç³ççqvlç ~
Fvç oçí<ççíb kçíÀ GoçÇjCç mçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ lç$ç Jççlç: MçÓuçcç²cço& kçÀCþçíodOJçbmçvçb Hççéç&mçb©pçvçcçboçJçcço&
DççÆlçJ³çJçç³ç mçí Mçá¬çÀ Oççlçá mJçjYçíob ÒççÆlçM³çç³çb ®ççíHçpçvç³ççÆlç; çÆHçÊçb pJçjcçlççÇmççjcçvlçoç&nb ®ç;
kçÀç #ç³ç nçívçç (ÒççÆlçuççícç) Muçí<cçç lçá ÒççÆlçM³çç³çb çÆMçjmççí içá©lJçcçjçí®çkçbÀ kçÀçmçb ®ç, mç
kçÀçmçÒçmç²çoájçÆmç #çlçí MççíçÆCçlçb çÆvç<þçÇJççÆlç,
(ÒççÆlçuççícç #ç³çí- Mçá¬çíÀ #ççÇCçí cçppçç #ççdzçlçí, MççíçÆCçlçiçcçvçç®®ççm³ç oçÌyç&u³çcçáHçpçç³çlçí ~
cçppççÆvç #ççÇCçíeçqmLç, SJçb HçÓJç¥ HçÓJç&cçd ~) SJçcçílçí çÆJç<çcççMçvççíHççÆ®çlççm$ç³ççí oçí<çç jçpç³ç#cçççÆYççÆvçJç&lç&³ççqvlç ~
HççÆjCççcç mçí HçÓJç&-HçÓJç& OççlçáDççíb kçÀç ¬çÀcç mçí #ç³ç nçívçç vç lçÌ©HçMççí<çCçÌ©HçêJçÌ©Hçêálç: MçvçÌ: MçvçÌ: Mçá<³ççÆlç ~
lçmcççlçd Hçá©<ççí cççÆlçcççvçd Òçkç=ÀçÆlçkçÀjCçmçb³ççíiç
ÒççÆlçuççícç jçpç³ç#cçç kçÀçÇ GlHççÆÊç jççÆMçoíkçÀçuççíHç³ççíiçmçbmLççíHçMç³ççoçÆJç<çcçcççnçjcççnjílçd ~~
(®ç. çÆvç. 6/10)
1) Hççéç&Mçáuç 2) kçÀCþçíodOJçbmç 3) çÆMçj:Mçáuç çÆJç<çcççMçvç kçíÀ kçÀçjCç Jççlç, çÆHçÊç lçLçç kçÀHçÀ Fvç lççÇvççíb oçí<ççíb cçíb
4) Dçbiçcço& 5) Dçjçí®çkçÀ 6) DççÆJçHççkçÀ JçÌ<çc³ç GlHçVç nçílçç nÌ~ Fvç oáä oçí<ççíb mçí DççqivçcççbÐç GlHçVç nçílçç nÌ ~
7) kçÀçmç 8) éççmç 9) mJçjYçío cçvoççqivç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç Dççcç mçí DççJç=Êç ñççílçmççíb kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj
10) ÒççÆlçM³çç³ç 11) mçjkçwlç çq<þJçvç OççlçáDççíb kçÀç Hççí<çCç vç nçívçí mçí GvçkçÀçÇ Jç=çÆ× vçnçÇb nçílççÇ DççÆHçlçÓ #ç³ç nçílçí
jnlçç nÌ~ cçÓ$ç SJçb HçájçÇ<ç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ~ OççlçáDççíb kçÀç #ç³ç nçí pççvçí mçí
Mçá¬çÀ j#çCç çÆvçoí&Mç :- kç=ÀMçlçç GlHçVç nçíkçÀj çÆJç<çcççMçvçpç jçpç³ç#cçç GlHçVç nçílçç nÌ~
Dççnçjm³ç Hçjb Oççcç Mçá¬çbÀ lçê#³çcççlcçvç: ~ çÆJç<çcççMçvçpç jçpç³ç#cçç kçíÀ oçí<ççvçÓmççj uç#çCç:-
#ç³ççí Ô³çm³ç yçnÓvçd jçíiççvcçjCçb Jçç çÆvç³ç®sçÆlç ~~ 1) Jççlçpç :- MçÓuç, Dçbiçcço&, kçÀCþçíodOJçbmçvç, Hççéç&MçÓuç, Dçbiçcço&,
(®ç. çÆvç. 6/9) mJçjYçío SJçb ÒççÆlçM³çç³ç
o Yçákçwlç DçVç mçí MçjçÇj cçíb Dçl³çvlç mççj³çákçwlç Símçí Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀçÇ 2) çÆHçÊçpç:- pJçj, DççÆlçmççj, Dçvlçoç&n
GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ~ 3) kçÀHçÀpç:- ÒççÆlçM³çç³ç, çÆMçjçíiççÌjJç, Dçjçí®çkçÀ, kçÀçmç
o Mçá¬çÀ Oççlçá kçÀç #ç³ç nçívçí mçí çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ~ o oçÇIç&kçÀçuççvçáyçbOç kçíÀ kçÀçmç mçí mçjkçwlç çq<þJçvç GlHçVç nçílçç nÌ~
o FmçkçíÀ Dçl³çççÆOçkçÀ #ç³ç nçí pççvçí mçí cç=l³çá YççÇ GlHçVç nçí
o mçjkçwlç çq<þJçvç mçí oçÌyç&u³ç GlHçVç nçílçç nÌ~
mçkçÀlççÇ nÌ~
o Fmç lçjn mçí MçjçÇj kçíÀ yçuçJç=çÆ× lçLçç OççjCç kçíÀ çÆuçS Mçá¬çÀ o Fmç lçjn kçíÀ GHçêJç³çákçwlç uç#çCççíb kçíÀ kçÀçjCç OççÇjí -OççÇjí Mççí<ç
Oççlçá kçÀç j#çCç kçÀjvçç pç©j nçílçç nÌ~ GlHçVç nçílçç nÌ~
çÆJç<çcççMçvçpç jçpç³ç#cçç :- jçpç³ç#cçç kçÀçÇ çÆ$çoçí<ç ÒçOççvçlçç :-
çÆJç<çcççMçvçb Mççí<çm³çç³çlçvççÆcççÆlç ³çoákçwlçb, lçoJ³ççK³ççm³ççcç:- mç J³çmlçÌpçç&³çlçí oçí<çÌçÆjçÆlç kçíÀçÆ®çÜoçqvlç çÆn ~
³çoç Hçá©<ç: HççvççMçvçYç#³çuçíÔ³ççíHç³ççíiççvçd SkçÀçoMççvççcçíkçÀçqmcçvçd mçççÆVçO³ççlçv$ç³çáçqkçwlçlç:~
Òçkç=ÀçÆlçkçÀjCçmçb³ççíiçjççÆMçoíMçkçÀçuççíHç³ççíiçmçbmLççíHçMç³ç çƬçÀ³ççCççcççÆJçYççiçívç ÒççiçíkçÀçílHççovçívç ®ç ~
çÆJç<çcççvççmçíJçlçí, lçoç lçm³ç lçíY³ççí JççlççÆHçÊçÞuçí<cççCççí SkçÀ SJç cçlç: Mççí<ç: mççÆVçHççlççlcçkçÀçí Ô³çlç: ~~
JçÌ<çc³çcççHçÐçvlçí; lçí çÆJç<çcçç: MçjçÇjcçvçámç=l³ç ³çoç (mçá.G.41/7)

Rog Nidan- 189 Dr. A. S. Dudhamal

 kçáÀs Dçç®çç³ççí&b kçíÀ çÆJç®ççj mçí jçpç³ç#cçç ³çn J³çmlç DçLçç&lç Jççlçpç, ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀHçÀ ÒçOççvç oçí<ççíb mçí jmçJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç
çÆHçÊçpç SJçb kçÀHçÀpç Fvç lççÇvç ÒçkçÀçj kçÀç nçílçç nÌ,Hçjblçá ³çn SçÆkçÀ³ç cçlç nÌ~ çÆvçcçç&Cç nçívçí mçí Dçvçáuççícç iççÆlç mçí jçpç³ç#cçç GlHçVç nçílçç nÌ ~
jçpç³ç#cçç ³çn jçíiç çÆ$çoçí<çpçv³ç J³ççOççÇ nÌ ~ DççÆlçJ³çJçç³ç mçí #ç³ç náS Mçá¬çÀ Oççlçá kçíÀ (ÒççÆlçuççícç #ç³çí-Mçá¬çíÀ #ççÇCçí
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí jçpç³ç#cçç ³çn J³ççOççÇ çÆ$çoçí<çpçv³ç nçílçç nÌ~ cçppçç #ççdzçlçí, cçppççÆvç #ççÇCçíeçqmLç, SJçb HçÓJç¥ HçÓJç&cçd ~) HççÆjCççcç mçí HçÓJç&
1. çÆYçVç-çÆYçVç oçí<ççíb mçí mJçjYçío, MçáuçççÆo SkçÀçoMç ÒçkçÀçj kçíÀ HçÓJç& OççlçáDççíb kçÀç (ÒççÆlçuççícç) ¬çÀcç mçí mçHlçOççlçá kçÀç #ç³ç nçílçç nÌ ~
GlHçVç uç#çCç SkçÀ nçÇ ÒçkçÀçj kçíÀ jçpç³ç#çç jçíiç kçíÀ nçílçí nÌ ~ Fmç lçjn Dçvçáuççícç DççÌj ÒççÆlçuççícç jçpç³ç#cçç J³ççOççÇ kçÀçÇ mçcÒçççqHlç
2. lçb$ç³çáçqkçwlç DçLçç&lç Mççm$ç JçCç&vççvçámççj jçpç³ç#cçç J³ççOççÇ kçÀçÇ çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ ~
SkçÀ nçÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçCç&vç kçÀçÇ iç³ççÇ nÌ, Fmç jçpç³ç#cçç jçíiç kçÀçÇ Dç. Ëo³çvçí FmççÇ DççMç³ç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç çÆvçcvç lçjn mçí mHçä kçÀçÇ nÌ~
DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç JçCç&vç kçÀçÇ vçnçÇb nÌ~ lçÌ©oçÇCççí&eçÆvçuç: çÆHçÊçb kçÀHçbÀ ®ççíoçdzç& mçJç&lç: ~
3. HçÓJççí&lHççovç DçLçç&lç o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí SkçÀ nçÇ ÒçkçÀçj MçjçÇjmçvOççÇvçççÆJçM³ç lççvçd çÆmçjç½ç ÒçHççÇ[³çvçd ~~
kçÀç jçpç³ç#cçç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç kçÀçjCç mçí Mççí<ç ³çç jçpç³ç#cçç cçáKçççÆvç ñççílççbmççb ©odOJçç lçLçÌJçççÆlççÆJçJç=l³ç Jçç ~
Fmç J³ççOççÇ kçÀç SkçÀ nçÇ ÒçkçÀçj çÆmJçkç=Àlç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~ mçHç&VçÓOJç&cçOççqmlç³ç&i³çLççmJçb pçvç³çíÃoçvç ~~
jçpç³ç#cçç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- (Dç. Ë. çÆvç. 5/5-6)
J³ççOççÇ vççcç jçpç³ç#cçç Gkçwlç nílçá mçíJçvç kçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç çÆHçÊç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç GçÆojCç kçÀjkçíÀ MçjçÇj kçíÀ mçYççÇ mççqvOç³ççíb cçíb
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ~ mçbçÆOç DççÌj Gvçmçí mçbuçivç nçívçí JççuççÇ çÆmçjç-
ÒççCç, Goçvç Hçç®çkçÀ DçJçuçbyçkçÀ mvçç³çá DççoçÇ cçíb Jçíovçç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ ~ ³çí oçí<ç MçjçÇj kçíÀ (cçnç)
oÓ<³ç jmçOççlçá, ñççílçmççíb kçíÀ cçáKç kçÀçí DçJçjçíçÆOçlç kçÀjkçíÀ DçLçJçç çÆJçJç=Êç kçÀjkçíÀ TOJç&iççcççÇ
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç nçíkçÀj çÆHçvçmçççÆo çÆJçkçÀçj çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~ DçOççíiççcççÇ nçíkçÀj DççÆlçmççjççÆo
çÆJçkçÀçj çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ lçLçç çÆlç³ç&kçÀiççcççÇ nçíkçÀj Hççéç&MçáuçççÆo çÆJçkçÀçj
oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn
çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ ~
ñççílççíoáäçÇ mçbiç
<ç[d©Hç jçpç³ç#cçç :-
Kç JçÌiçáC³ç HçáÀHçwHçáÀmç
YçkçwlçÜí<ççí pJçj: éççmç:kçÀçmç: MççíçÆCçlçoMç&vçcçd ~
GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç mJçjYçío½ç pçç³çvlçí <ç[^áHçí jçpç³ç#cççÆCç ~~
DççÆOç<þçvç Gj: (mçá.G. 41/11)
mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç o YçkçwlçÜí<ç :- DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç DçVçmçíJçvç kçÀçÇ F®sç vçnçÇb
jçíiçcççiç& cçO³çcç nçílççÇ ~
J³ççqkçwlç jçpç³ç#cçç o pJçj:- jçpç³ç#cçç cçíb çÆJçMçí<çlç: mçbç³çyçuççÇ pJçj çÆvçcçç&Cç nçílçç
Yçío : nílçÓ Yçío mçí 4 -mççnmçpç, JçíiççJçjçíOç, nÌ~ kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç jmçJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç ÒçOççvç mçbÒçççqHlç
#ç³çpç, çÆJç<çcççMçvç, nçívçí mçí pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
uç#çCç Yçío mçí 3 - çÆ$ç©Hç, <ç[d©Hç , SkçÀçoMç©Hç o éççmç Jç kçÀçmç :- kçÀHçÀmLççvç (Gj) cçíb DçJçjçíOç nçívçí mçí ÒççCç
mçbÒçççqHlç Yçío mçí 2 - Dçvçáuççícç DççÌj ÒççÆlçuççícç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç kçÀçí DçJçjçíOç kçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb kçÀçmç SJçb
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç éççmç ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
DçmççO³ç #çlçpç, #ç³çpç o MççíçÆCçlçoMç&vçcçd:- jçpç³ç#cçç cçíb kçÀHçÀ kçíÀ DçJçjçíOç mçí
Gj:mLççvç cçíb Jççlç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ ~ Kç-JçÌiçáC³ç ÒççHlç
kçÀHçÀÒçOççvçÌoçí&<çÌçÆn& ©×í<çá jmçJçlcç&mçá ~
HçáÀHçwHçáÀmç cçíb çÆHçÊç kçíÀ G<Cç-lççÇ#Cç içáCç mçí HççkçÀ çÆvçcçç&Cç nçíkçÀj
DççÆlçJ³çJçççƳçvççí JççeçÆHç #ççÇCçí jílçm³çVçlçjcçd ~
MççíçÆCçlçoMç&vç ³çn uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
#ççdzçvlçí OççlçJç: mçJçí& lçlç: Mçá<³ççÆlç cççvçJç:~~
o mJçjYçío :- kçÀCþ cçíb kçÀHçÀ SJçb çÆHçÊç mçí GlHçVç DççÆYç<³çbÐç kçíÀ
(mçá.G. 41/9-10)
Rog Nidan- 190 Dr. A. S. Dudhamal
 HççÆjCççcç mJç©Hç ÒçkçÀçíçÆHçlç ÒççCç Jçç³çÓ SJçb Goçvç Jçç³çá mçí ÒçmçíkçÀ: HççÇvçmç: éççmç: mJçjmççoçíeuHçJççqÚlçç ~~
mJçjYçío GlHçVç nçílçç nÌ ~ (Dç. Ë. çÆvç. 5/16-18)
SkçÀçoMç jçpç³ç#cçç :- SkçÀçoMç jçpç³ç#cçç cçíb GlHçVç uç#çCççíb kçÀç oçí<ççvçáyçvOç çÆvçcvç lçjn
Dçlç TOJç&cçíkçÀçoOç©HçççÆCç lçm³ç YçJççqvlç; lçÐçLçç – mçí nçílçç nÌ ~
çÆMçjm³ç: HççÆjHçáCç&lJçb, kçÀçmç:, éççmç:, mJçjYçío:, Jççlç oçí<ç çÆHçÊç oçí<ç kçÀHçÀ oçí<ç
Þuçí<cçCçMso&vçb, MççíçÆCçlç<þçÇJçvçb Hççéç&mçbjçípçvçcçd, çÆMçj:MçÓuç Dçbmç-Hçço-nmlç oçn Dçjçí®çkçÀ HççÇvçmç
DçbmççJçcço&:, pJçj:, DççÆlçmççj:, Dçjçí®çkçÀ½çíçÆlç ~~ Hççéç&MçÓuç DççÆlçmççj sçÆo& éççmç
(®ç. çÆvç. 6/14) Dçbmçcço& mçjkçwlç sçÆo& kçÀçmç mJçj#ç³ç
mJçjYçíoçíeçÆvçuçç®sÓuçb mç¹çí®ç½ççbmçHççéç&³ççí: ~ Dçbiçcço& cçáKç oçÌiç&vO³ç DçbiçiççÌjJç DççqivçcççbÐç
pJçjçíoçnçíeçÆlçmççj½ç çÆHçÊççêkçwlçm³ç ®ççiçcç:~~
kçÀCþçíOJçbmç pJçj çÆMçjçíiççÌjJç
çÆMçjmç: HççÆjHçÓCç&lJçcçYçkçwlç®svo SJç ®ç ~
mJçjYç´bMç cço cçáKçÒçmçíkçÀ
kçÀçmç: kçÀCþm³ç ®ççíodOJçbmççí çÆJç%çí³ç: kçÀHçÀkçÀçíHçlç: ~~
(mçá.G. 41/ 13)
jçpç³ç#cçç cçíb HçájçÇ<ç mçbj#çCç kçÀçÇ DççJçM³çkçÀlçç:-
HççÇvçmçéççmçkçÀçmççbmçcçÓ×&mJçj©pççíe©çÆ®ç: ~
oçí<çÌcç&voçvçuçlJçívç mççíHçuçíHçÌ: kçÀHçÀçíuyçCçÌ: ~
TOJç¥, çÆJç[dYç´bMçmçbMççí<ççJçOç: ®sçÆo&½ç kçÀçí<þiçí ~~
ñççílççícçáKçí<çá ©×í<çá OççlçÓ<cçmJçuHçkçíÀ<çá ®ç ~~
çÆlç³ç&kçwmLçí Hççéç&©ioçí<çí, mççqvOçiçí YçJççÆlç pJçj: ~~
çÆJçoÔ³çcççvç: mJçmLççvçí jmçmlççbmlççvçáHçêJççvçd ~
©HççC³çíkçÀçoMçÌlçççÆvç pçç³çvlçí jçpç³ççÆ#cçCç: ~
kçáÀ³çç&oiç®svcççmççoçÇvçmç=kçÀd ®ççíOJç& ÒçOççJççÆlç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/13-14)
H箳çlçí kçÀçí<þ SJççVçcçVçHçkçw$çÌJç ®ççm³ç ³çlçd ~
SkçÀçoMç jçpç³ç#cçç cçíb çÆvçcvç i³ççjn uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Òçç³ççíemcççvcçuçlççb ³ççlçb vçÌJççuçb /OççlçáHçáä³çí ~~
¬çÀ. ®çjkçÀ mçáÞçálç JççiYçì jmççíeH³çm³ç vç jkçwlçç³ç cççbmçç³ç kçáÀlç SJç lçá ~
1 çÆMçj:MçÓuç çÆMçj:MçÓuç çÆMçj:MçÓuç GHçmlçyOç: mç Mçkç=Àlçç kçíÀJçuçb Jçlç&lçí #ç³ççÇ ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/ 19-22)
2 kçÀçmç kçÀçmç kçÀçmç
kçÀHçÀ ÒçOççvç oçí<ççíb mçí GHççÆuçHlç nçívçí mçí DççqivçcççbÐç GlHçVç nçílçç nÌ ~
3 éççmç kçÀCþçíodOJçbmç éççmç
ñççílçmççíb kçÀç cçáKç GHççÆuçHlç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç jkçwlçççÆo Oççlçá kçÀçÇ Dççqivç YççÇ
4 mJçjYçío mJçjYçío mJçjYçío
cçbo nçí pççlççÇ nÌ ~ SímççÇ DçJçmLçç cçíb Dççnçj kçÀç HççÆjCçcçvç vç nçívçí mçí Jçn
5 kçÀHçÀpç ®sçÆo& mçJçç&biçoçn ®sçÆo&
DçHçvçí nçÇ mLççvç, DççcççMç³ç cçíb çÆJçoiOç nçí pççvçí mçí kçÀCþçíodOJçbmç,
6 mçjkçwlç çq<þJçvç mçjkçwlç çq<þJçvç HççÇvçmç
mJçjYçíoççÆo GHçêJççíb kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ ³çn GlHçVç çÆJçoiOç Dççnçj
7 Hççéç&MçÓuç Hççéç& mçbkçÀçí®ç Hççéç&MçÓuç
jmç, jkçwlç, cççbmç DçççÆo OççlçáDççíb cçíb HççÆjJçlççÇ&lç vç nçívçí mçí kçÀçí<þmLç
8 DçbmççJçcço& Dçbmç mçbkçÀçí®ç DçbmçMçÓuç
pççþjççqivç Üçjç HçájçÇ<ç kçíÀ ©Hç nçÇ HçjçÇJççÆlç&lç nçílçç nÌ ~ Fmç lçjn mçí jmç,
9 pJçj pJçj pJçj jkçwlç Oççlçá kçÀç nçÇ Hççí<çCç vçnçÇb nçí Hççlçç, çÆHçÀj cççbmç kçÀç Hççí<çCç kçÀnçB mçí
10 DççÆlçmççj DççÆlçmççj DççÆlçmççj nçíiçç? Símçç ÒçMvç JççiYçìç®çç³ç& GHççqmLçlç kçÀjlçí nÌ ~
11 Dçjçí®çkçÀ Yçkçwlçsvo Dç©çÆ®ç Fmç lçjn mçí MçjçÇj kçÀç Hççí<çCç vç nçívçí mçí MçjçÇj kçÀç yçuç ©iCç cçíb
GlHçVç HçájçÇ<ç Hçj nçÇ çÆvçYç&j jnlçç nÌ ~ Fmç çÆuçS GlHçVç HçájçÇ<ç kçÀç
SkçÀçoMç jçpç³ç#cçç kçíÀ oçí<ççvçámççj uç#çCç :-
mçbj#çCç kçÀjvçç ®çççÆnS DçLçç&lç DççÆlçmççj GlHçVç vç nçí FmçkçÀçÇ KçyçjoçjçÇ
lç$ç Jççlçççq®sj: Hççéç&MçÓuçcçbmçç²çcço&vçcçd ~~
uçívçí ®çççÆnS ~
kçÀCþçíodOJçbmç: mJçjYç´bMç:...~... çÆHçÊççlHççoçbmçHçççÆCç<çá ~
DçmççO³ç jçpç³ç#cçç :-
oçnçíeçÆlçmççjçíemç=kçwsçÆo&cç&áKçiçvOççí pJçjçí cço: ~~
oáyç&uçb lJççÆlç#ççÇCçyçuçcççbmçMççíçÆCçlçcçuHççÆuç²b pççlçççÆjäb ®ç çÆJçÐççlçd,
kçÀHçÀçojçí®çkçÀMsçÆo&: kçÀçmççí cçÓ×ç&²iççÌjJçcçd~
DçmçnlJççod J³ççO³ççÌ<çOçyçuçm³ç; lçb HççÆjJçpç&³çílçd #çCçívçÌJç çÆn
Rog Nidan- 191 Dr. A. S. Dudhamal
 ÒççoáYç&Jçvl³ççÆjäççÆvç, DççÆvççÆcçÊç½çççÆjäÒççoáYçç&Jç FçÆlç ~~
(®ç. çÆvç. 6/16)
SkçÀçoMççÆYçjíçÆYçJçç& <ç[dçÆYçJçç&eçÆHç mçcççqvJçlçcçd ~
(kçÀçmççlççÇmççjHççéç&ççÆlç&mJçjYçíoç©çÆ®çpJçjÌ: ~~
çÆ$ççÆYçJçç& HççÇçÆ[lçb çÆuç²ÌpJç&jkçÀçmççmç=iççcç³çÌ: ~)
pçÔ³çç®sçí<çççÆo&lçb pçvlçáçÆcç®svçd mçáçÆJçHçáuçb ³çMç:~~
(mçá.G.41/ 14)
Mçákçwuçç#çcçVçÜíäçjcçÓOJç&éççmççÆvçHççÇçÆ[lçcçd ~
kç=À®s^íCç yçná cçínvlçb ³ç#cçç nvlççÇçÆlç cççvçJçcçd ~
pJçjçvçáyçvOçjçÆnlçb yçuçJçvlçb çƬçÀ³ççmçncçd ~
GHç¬çÀcçíoçlcçJçvlçb oçÇHlçççqivçcçkç=ÀMç vçjcçd ~~
cçnçMçvçb #ççdzçcççCçcçlççÇmççjçÆvçHççÇçÆ[lçcçd ~
Mçávçcçá<kçÀojb ®çÌJç ³ççq#cçCççb HççÆjJçpç&³çílçd ~~
(mçá.G.41/ 31)
çÆuç²í<JçuHçí<JççÆHç #ççÇCçb J³çOççÌ<çOçyçuçç#çcçcçd ~
Jçpç&³çílçd mççOç³çíoíJç mçJçí&<JççÆHç lçlççíev³çLçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/23)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç jçpç³ç#cçç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
o SkçÀçoMç uç#çCç³çákçwlç~
o YçkçwlçÜí<çççÆo s: uç#çCççíb mçí ³çákçwlç~
o pJçj-kçÀçmç DççÌj MççíçÆCçlç oMç&vç Fvç lççÇvççíb uç#çCççíb mçí ³çákçwlç~
o DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçí mçí MçjçÇj #ççÇCç náDçç nçí~
o DççÆlçmççj, Goj lçLçç Jç=<çCçkçÀçíMç cçíb MççíLç GlHçVç náS nçí~
o HççÇçÆæ[lç J³ççqkçwlç jçíiç lçLçç DççÌ<çOç kçíÀ yçuç kçÀçí mçnvç vç kçÀjlçç nçí~ nçíkçÀj nçí pççlççÇ nÌ ~

_____________________________________________________________________________
jçpç³ç#cçç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan- 192
jçpç³ç#cçç kçíÀ GHçêJç:-
lçí<ççcçáHçêJççvçd çÆJçÐççlkçÀCþçíodOJçbmçcçájçí©pçcçd ~~
pç=cYçç²cço&çÆvç<þçÇJçJççqÚmççoçm³çHçáçÆlçlçç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/ 15)
kçÀCþçíodOJçbmç, Gj:MçÓuç, pç=cYçç, Dçbiçcço&, çÆ<þJçvç ÒçYçálçlçç,
DççqivçcççbÐç lçLçç cçáKç mçí Hçá³ç ñççJç ³çç içbOç Dççvçç ³çí GHçêJç GlHçVç nçí
pççlçí nÌ ~
jçpç³ç#cçç kçíÀ DççÆjä :-
yçuçb ®ç nçdzçlçí ³çm³ç ÒççÆlçM³çç³ç½ç JçOç&lçí ~
lçm³ç vççjçÇÒçmçkçwlçm³ç Mççí<ççíevlçç³ççíHçpçç³çlçí ~~
( ®ç. Fb. 5/ 7)
çÆpçmç Mççí<ç jçíiç mçí ûçmlç ©iCç kçÀç yçuç çÆvçjvlçj #ççÇCç nçílçí jnlçç
nÌ, Gmçí GlHçVç náDçç ÒççÆlçM³çç³ç yçuçJççvç nçílçí jnlçç nÌ ~ Símçí çqmLçlççÇ cçíb
Jçn vççjçÇ-Òçmçkçwlç jnlçç nÌ lççí Jçn cç=l³çákçÀçjkçÀ nçí mçkçÀlçç nÌ ~
jçpç³ç#cçç kçíÀ mJçHvç mçbyçbOççÇlç DççÆjä:-
éççÆYç©äÌ: KçjÌJçç&eçÆHç ³çççÆlç ³ççí oçÆ#çCççb çÆoMçcçd ~
mJçHvçí ³ç#cççCçcççmççÐç pççÇçÆJçlçb mç çÆJçcçágççÆlç ~~
ÒçílçÌ: mçn çÆHçyçívcçÐçb mJçHvçí ³ç: kç=À<³çlçí Mçávçç ~
mçáIççíjb pJçjcççmççÐç pççÇçÆJçlçb mç çÆJçcçágççÆlç ~~
( ®ç. Fb. 5/8-9)
kçáÀÊçç, Gbì DççÌj içOçç FvçkçíÀ GHçj yçÌþkçÀj oçÆ#çCç çÆoMçç mçí ÒçJççmç
kçÀjvçç ³çç Òçílç kçíÀ mççLç cçÐçHççvç kçÀjvçç Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ mJçHvç jçpç³ç#cçç
kçÀç ©iCç oíKçlçç nÌ lççí GmçkçÀçÇ cç=l³çá DççÆlçMç³ç lççÇJç´ JçíiççÇ pJçj GlHçVç
Dr. A. S. Dudhamal
 Mççí<ç SJçb Gj:#çlç
39
_____________________________________________________________________________
Mççí<ç kçíÀ ÒçkçÀçj :- mçcÒçñçálççm³ç-vççmçççÆ#ç: Mçá<kçÀ-©#ç-cçuç-®sçÆJç:~~
J³çJçç³ç-MççíkçÀ-JççOç&kçw³ç -J³çç³ççcççOJçÒçMççíçÆ<çlççvçd ~ (mçá.G. 41/ 19-20)
Jç´Cççíj:#çlçmçb%ççÌ ®ç MççíçÆ<çCççÌ uç#çCçÌ: Mç=Cçá ~~ (mçá.G.41/16) o Jç=×çJçmLççpçv³ç Mççí<çjçíiç nçívçí mçí MçjçÇj kç=ÀMç nçí pççlçç nÌ ~
J³çJçç³çMççíkçÀmLçççÆJç³ç&J³çç³ççcççOJççíHçJççmçlç:~ o çÆJç³ç&-yçáçÆ× -yçuç- Fçqvê³ç DçççÆo çÆMççÆLçuç nçí pççlçí nÌ ~
Jç´Cççíj:#çlçHççÇ[çY³ççb Mççí<ççvçv³çí Jçoçqvlç çÆn~~ o Jççlç Jç=çÆ× kçíÀ kçÀçjCç mççJç&oÌçÆnkçÀ kçbÀHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
J³çJçç³çMççí<ççÇ Mçá¬çÀm³ç #ç³ççÆuç²Ì©Hçêálç: ~ o cçvoççqivç kçíÀ kçÀçjCç Yççípçvç kçíÀ ÒççÆlç Dç©çÆ®ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Mççí<ç mççlç ÒçkçÀçj kçÀç nçílçç nÌ ~ o kçÀçbm³ç Hçç$ç kçÀçí lçç[CçJçlç OJççÆvç pçÌmçç mJçj yçvç pççlçç nÌ ~
(kçÀçbm³çHçç$çm³ç nlçm³ç oC[ççÆovçíJç mJçjçí ³çm³ç mç lçLçç –
1) J³çJçç³ç 2) MççíkçÀ 3)JççOç&kçw³ç 4) J³çç³ççcç
cçOçákçÀçí<ç) ~
5) DçOJç 6) Jç´Cç 7) Gj: #çlç
o kçÀHçÀjçÆnlç çÆ<þJçvç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
1) J³çJçç³ç Mççí<ç :- o MçjçÇj iççÌjJç SJçb DçjçÆlç (DçmJçmLçlçç) çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ ~
J³çJçç³çMççí<ççÇ Mçá¬çÀm³ç #ç³ççÆuç²Ì©Hçêálç: ~ o vççmçç, cçáKç SJçb vçí$ç mçí ñççJç çÆvçkçÀuçlçí jnlçí nÌ ~
HççC[áoínçí ³çLççHçÓJç¥ #ççdzçvlçí ®ççm³ç OççlçJç: ~~ (mçá.G.41/16) o cçuç kçíÀ ©#ç nçí pççvçí mçí cçuççJçäbYç GlHçVç nçílçç nÌ ~
(Mçá¬çÀ#ç³çí cçí{^-Jç=<çCçJçíovçç, DçMççqkçwlçcçÌ&Lçávçí, çÆ®çjçÜç o cçáKç cuççvç, kçÀçvlççÇçÆnvç SJçb ©#ç nçí pççlçç nÌ ~
ÒçmçíkçÀ:, ÒçmçíkçíÀ ®ççuHçjkçwlç-Mçá¬çÀoMç&vçcçd ~ (mçá. mçÓ. 15/13) 4) DçOJç Mççí<ç :-
DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçí mçí Mçá¬çÀ Oççlçá #ç³ç GlHçVç nçívçí mçí çÆvçcvç uç#çCç DçOJçMççí<ççÇ ®ç ñçmlçç²: mçcYç=äçí©<ç ®sçÆJç: ~
GlHçVç nçílçí nÌ ~ ÒçmçáHlçiçç$ççJç³çJç: Mçá<kçÀ-kçwuççícç-içuççvçvç: ~~
o Mçá¬çÀ#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj HççC[á nçí pççlçç nÌ ~ (mçá. G. 41/21)
o çÆJçuççícç (ÒççÆlçuççícç) ¬çÀcç mçí HçÓJç&-HçÓJç& OççlçÓDççíb kçÀç (Mçá¬çÀ- o Dçl³çççÆOçkçÀ HçÌouç ®çuçvçí mçí (DçOJçiçcçvç ) MçjçÇj çÆMççÆLçuç nçí
cçppçç-DççqmLç-cçío-cççbmç-jkçwlç-jmç) #ç³ç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~ pççlçç nÌ ~
o cçí{^ lçLçç Jç=<çCç cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~ o ©KççHçvç (Hçç©<³ç) yçæ{ pççlçç nÌ ~
o cçÌLçávç kçíÀ mçcç³ç yçuç kçíÀ DçYççJç DçvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~ o ®çínjç cuççvç nçílçç nÌ ~
o Mçá¬çÀñççJç DçuHç cçç$çç cçíb ³çç mçjkçwlç nçílçç nÌ ~ o MçjçÇjçJç³çJç (içç$ç) ÒçmçáHlçlçç DçLçç&lç mHçMç&%ççvç kçÀç DçYççJç
2) MççíkçÀ Mççí<ç :- çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
ÒçO³ççvçMççÇuç: ñçmlçç²: MççíkçÀMççí<³ççÆHç lçç¢Mç: ~ o cçáKç, kçbÀþ, kçwuççícç (çÆHçHççmççmLççvç-lççuçá ) Fvç mLççvççíb cçíb
(mçá. G. 41/18) Mçá<kçÀlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~
mçlçlç çÆ®çblççûçmlç jnvçí mçí çÆMççÆLçuççJç³ç (MççjçÆjkçÀ SJçb cççvççÆmçkçÀ 5) J³çç³ççcç Mççí<ç :-
oçÌyç&u³ç) jnvçíJççuçí J³ççqkçwlç³ççíb cçíb MççíkçÀ Mççí<ç kçíÀ uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~ J³çç³ççcçMççí<ççÇ YçÓçƳç<þcçíçÆYçjíJç mçcççqvJçlç: ~
Fmçcçíb J³çJçç³ç Mççí<ç kçÀçÇ lçjn HççC[álçç çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ, Hçjblçá Òçl³ç#ç çÆuç²Ì©j:#çlçkç=ÀlçÌ: mçb³çákçwlç½ç #çlçb çÆJçvçç ~~ (mçá. G. 41/22)
Mçá¬çÀ#ç³ç kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí vçnçÇb nÌ ~ J³çç³ççcç Mççí<ççÇ J³ççqkçwlç cçíb DçOJçMççí<ççÇ SJçb Gj:#çlç pçÌmçí nçÇ uç#çCç
3) pçjç Mççí<ç :- GlHçVç nçílçí nÌ Hçjblçá J³çç³ççcç Mççí<ççÇ cçíb #çlç GlHçVç vçnçÇb nçílçç nÌ ~
pçjçMççí<ççÇ kç=ÀMççí cçvoJççdzç&-yçáçÆ×-yçuçíçqvê³ç: ~ 6) Jç´Cç Mççí<ç :-
kçÀcHçvççíe©çÆ®çcççvçd çÆYçVçkçÀçbm³çHçç$çnlçmJçj: ~~ jkçwlç#ç³ççodJçíovçççÆYçmlçLçÌJççnçj³çv$çCççlçd ~
<þçÇJççÆlç Þuçí<cçCçç nçÇvçb iççÌjJççjçÆlçHççÇçÆ[lç: ~ Jç´çÆCçlçm³ç YçJçí®sçí<ç: mç ®ççmççO³çlçcççí cçlç: ~~

Rog Nidan- 193 Dr. A. S. Dudhamal

 DççÆlç jkçwlçñççJç nçívçí mçí jkçwlç#ç³ç nçí pççlçç nÌ ~ Jç´Cç pççÆvçlç
JçíovççDççíb kçÀç HççÆjnçj kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS Dççnçj-çÆJçnçj kçíÀ mçbyçbOççÇlç çÆvç³çcççíb
kçÀç Hççuçvç kçÀjvçç Hç[lçç nÌ ~ Dçiçj Fvç çÆvç³çcççíb kçÀç Jç´Cç çÆHççÆ[lç J³ççqkçwlç
vçí Hççuçvç vçnçÇb çÆkçÀ³çç lççí Gmçí Jç´CçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
7) Gj:#çlçpçv³ç Mççí<ç kçíÀ nílçÓ :-
Oçvçá<³ççee³çm³çel³çLç¥ YççjcçáÜnlççí içá©cçd ~
³çáO³çcççvçm³ç yççÆuççÆYç: Hçlçlççí çÆJç<çcççí®®çlç: ~~
Jç=<çb n³çb Jçç OççJçvlçb oc³çb Jççev³çb çÆvçiç="lç: ~
çÆMçuçç-kçÀç<þçMcççÆvçIçç&lççvçd çÆ#çHçlççí çÆvçIvçlç: Hçjçvçd ~~
DçOççdzççvçm³ç Jççel³çá®®çÌoÓ&jb Jçç Jç´pçlççí êálçcçd ~
cçnçvçoçÇJçç& lçjlççí n³çÌJçç& mçn OççJçlç:~~
mçnmççílHçlçlççí oÓjb lçÓCç¥ JççeçÆHç Òçvç=l³çlç: ~
lçLççev³çÌ: kçÀcç&çÆYç: ¬çáÀjYç=&MçcçY³ççnlçm³ç Jçç ~~
çÆJç#çlçí Jç#ççÆmç J³çççÆOçyç&uçJççvçd mçcçáoçdzç&lçí ~
m$ççÇ<çá ®çççÆlçÒçmçkçwlçm³çb ©#ççuHçÒççÆcçlççMçvç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 11/ 4-8)
J³çç³ççcçYççjçO³ç³çvçÌjçÆYçIççlçççÆlçcçÌLçávçÌ: ~ ( mçá.G. 41/ 24)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ nílçÓ pççí J³ççqkçwlç DçHçvçí JççmlççÆJçkçÀ MççjçÇçÆjkçÀ yçuç
³çç #çcçlçç mçí DççÆOçkçÀ mççnmç ³çç yçuç kçÀç Òç³ççíiç kçÀjkçíÀ kçÀjlçç nÌ lççí Gmçí
Gj:#çlç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~
o Dçl³ççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Yççj æ{çívçç, Gþçvçç, Jçnvç kçÀjvçç DçççÆo ~
o Dçl³çççqOçkçÀ ÒçcççCç cçíb mçlçlç DçO³ç³çvç kçÀjvçç ~
o DççÆYçIççlçpçv³ç kçÀçjCççíb kçíÀ HççÆjCççcç mçí #çlç GlHçVç nçívçç ~
o DççÆlçÒçcççCç cçíb J³çJçç³ç kçÀjvçí mçí OçvçájçkçÀ<ç&CçççÆo Mççqkçwlç kçÀç Òç³ççíiç
kçÀjvçí Jççuçí kçÀç³ç& kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcç mLççvççíb (TB®çí ³çç vççÇ®çí ®çæ{çvç ³çç æ{uççvç) Hçj ®çæ{vçç
³çç Glçjvçç ³çç çÆiçjvçç ³çç kçáÀovçç ~
o yçuçJççvç J³ççqkçwlç kçíÀ mççLç ÜvÜ ³çá× kçÀjvçç ~
o oçÌæ[lçí náS yçÌuç, Iççíæ[ç DçççÆo kçÀçí HçkçÀ[kçÀj jçíkçíÀ jKçvçç ~
o HçlLçj, uçkçÀæ[çÇ ³çç çÆvçIçç&lç (Mçm$ç kçÀç ÒçkçÀçj) kçÀçí yçuçHçÓJç&kçÀ
oÓj HçÌÀbkçÀvçç ~
o pççíj-pççíj mçí Hçæ{çF& kçÀjvçç ~
o uçcyççÇ oçÌ[ uçiççvçç ~
o cçnçvçoçÇ kçÀçí lçÌjkçÀj Hççj kçÀjvçç ~
o MççÇIç´lçç HçÓJç&kçÀ DççÆOçkçÀ vç=l³ç kçÀjvçç ~
o ©#ç, DçuHç DçççÆo JççlçkçÀj Dççnçj mçíJçvç kçÀjkçíÀ DççÆlç cçÌLçávç
kçÀjvçç ~
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Mççí<ç SJçb Gj:#çlç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
Rog Nidan-
Gj:#çlçpçv³ç Mççí<ç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç SJçb :-
Gjçí çÆJçYçp³çlçíel³çLç¥ çÆYçÐçlçíeLç çÆJç©p³çlçí ~
ÒçHççÇ[îçlçí lçlç: Hççéç&í Mçá<³çl³ç² ÒçJçíHçlçí ~~
¬çÀcççÜçÇ³ç¥ yçuçb JçCççí& ©çÆ®çjçqivç½ç nçdzçlçí ~
pJçjçí J³çLçç cçvççíoÌv³çb çÆJç[dYçíoççqivçJçOççoJççÆHç ~~
oá<ì: M³ççJç: mçáoáiç&vOç: HççÇlççí çÆJçûççÆLçlççí yçná: ~
kçÀçmçcççvçm³ç ®ççYççÇ#Cçb kçÀHçÀ: mççmç=kçÀd ÒçJçlç&lçí ~~
mç #çlççÇ #ççdzçlçíel³çLç¥ lçLçç Mçá¬çÀçÌpçmççí: #ç³ççlçd ~
Gjçí©kçÀd MççíçÆCçlç®sçÆo&: kçÀçmççí JçÌMçíçÆ<çkçÀ: #çlçí ~
#ççÇCçí mçjkçwlçcçÓ$çlJçb Hççéç&-Hç=<þ-kçÀçÆìûçn: ~~
(®ç. çÆ®ç. 11/ 9-13) (cçç. çÆvç. 10/ 21-28)
kçÀcç&Cçç ®ççH³çájm³çívç Jç#ççí ³çm³ç çÆJçoççÆjlçcçd ~~
lçm³ççíjçÆmç #çlçí jkçwlçb HçÓ³ç: Þuçí<cçç ®ç iç®sçÆlç ~
kçÀçmçcççvçMso&³çí®®ç HççÇlçjkçwlçççÆmçlçç©Cçcçd ~~
mçvlçHlçJç#çç: mççíel³çLç¥ oÓ³çvççlHççqjlççc³ççÆlç ~
oáiç&vOçJçovççí®sdJççmççí çÆYçVçJçCç&mJçjçí vçj: ~~
( mçá.G. 41/ 24-26)
o GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Gj: mLççvç cçíb pççkçÀj
JçnçB HççÇ[ç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o GmçkçíÀ Jç#ç mLçuç kçÀç çÆJçoçjCç nçívçí mçí Jç´Cç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç Jç´Cç mçí oÓçÆ<çlç, M³ççJç JçCç& kçÀç jkçwlç-HçÓ³ç³çákçwlç SJçb ûççÆLçlç
Þuçí<cçç³çákçwlç ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
o mçjkçwlç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀçmçJçíiç kçíÀ mççLç ©iCç HççÇlç-jkçwlç-DççÆmçlç-Dç©Cç JçCç& kçÀç
Jçcçvç kçÀjlçç nÌ ~
o Jç#ç mçblççHç DççÌj JçíovççDççíb mçí HççÇçÆ[lç nçívçí mçí ©iCç Dçl³çvlç
oá:KççÇ jnlçç nÌ ~
o cçáKç lçLçç éççmç kçÀçÇ oáiç&vOç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o ©iCç kçíÀ MçjçÇj mçáKç pççlçç nÌ DççÌj JçCç& cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç DççlççÇ nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ #ççÇCçlçç kçíÀ kçÀçjCç mçjkçwlç cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~
o Hççéç&, Hç=<þ lçLçç kçÀçÆì cçíb ûçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mJçjYçío, DççqivçcççbÐç, DççÆlçmççj, pJçj, cçv³ççíoÌv³ç DçççÆo
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
194 Dr. A. S. Dudhamal
 mJçjYçío
40
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆ®ç.8 G.lçb 53 çÆvç. 5 çÆvç. 5

mJçjYçío kçíÀ nílçá :- o DçvçJççqmLçlç SJçb içodiçodJçlç (iço&YçJçlçd -HççþYçío) GlHçVç

Dçl³çá®®çYçç<çCççÆJç<ççO³ç³çvçççÆlçiççÇlçMççÇlçççÆoçÆYç:ÒçkçáÀçÆHçlçç nçílçç nÌ ~
HçJçvçço³çmlçá ~ o kçÀCþ cçíb lçámç Yçj çÆoS nÌ SímççÇ mçbJçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
ñççílç:mçá lçí mJçjJçní<çá içlçç: ÒççÆlç<þçb nv³çá: mJçjb YçJççÆlç ®çççÆHç çÆn o jçíiççÇ kçÀç cçuç, cçÓ$ç, vçí$ç, cçáKç DçççÆo kçÀç JçCç& kçÀçuçç nçí pççlçç
<ç[dçÆJçOç: mç: ~~ nÌ ~
(mçá.G. 53/3) o çqmvçiOç lçLçç G<Cç GHç®ççj kçÀjvçí mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ ~
o GB®çí mJçj cçíb DççÆOçkçÀ mçcç³ç lçkçÀ Yçç<çCç oívçç ~ çÆHçÊçpç mJçjYçío :-
o çÆJç<ç mçíJçvç kçÀjvçç ~ çÆHçÊçívç HççÇlçJçovçççÆ#çHçájçÇ<çcçÓ$ççí yç´á³ççÃuçívç HççÆjoçnmçcççqvJçlçívç ~~
o GB®çí mJçj cçíb DçO³ç³çvç ³çç Hçæ{vç kçÀjvçç ³çç iççvçç iççvçç~ (mçá.G. 53/4)
o MççÇlç mçbHçkç&À cçíb jnvçç ³çç DççÆlçMççÇlç pçuçHççvçççÆo kçÀjvçç~ çÆHçÊççÊççuçáiçuçí oçn: Mççí<ç GkçwlççJçmçÓ³çvçcçd ~
Fvç nílçÓDççíb mçí JççlçççÆo oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçí nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç náS (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 25)
oçí<ççíb kçÀç mJçj³çv$ç cçíb çqmLçlç MçyoJçççÆnvççÇ OçcçvççÇ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjvçí çÆHçlçpç mJçjYçío cçíb yççíuçlçí mçcç³ç lççuçá SJçb içuç mLççvç cçíb oçn DççÌj
mçí mJçjYçío GlHçVç nçí pççlçç nÌ~ cçáKç cçíb Mççí<ç nçílçç nÌ ~
ÒççCçJçn ñççílçmç kçíÀ DççÞç³ç mçí jnvçí Jççuçí ÒççCç DççÌj Goçvç Jçç³çá kçíÀ jçíiççÇ kçíÀ cçuç, cçÓ$ç, vçí$ç, cçáKç DçççÆo cçíb HççÇlçlçç Dçç pççlççÇ nÌ~
iççÆlç cçíb DçJçjçíOç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç mJçj³çb$ç mçí kçÀkç&ÀMç mJçj GlHçVç nçílçç kçÀHçÀpç mJçjYçío :-
nÌ~ kç=À®sçlçd kçÀHçíÀvç mçlçlçb kçÀHçÀ©×kçÀCþçí cçvob
mJçjYçío kçíÀ ÒçkçÀçj :- MçvçÌJç&oçÆlç ®çççÆHç çÆoJçç çÆJçMçí<ç: ~
oçí<çÌJ³ç&mlçÌ: mçcçmlç̽ç #ç³ççlçd <ç<þ½ç cçíomçç ~ (mçá. G. lçb. 53/5)
mJçjYçíoçí YçJçílçd.....~~ (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 24) çÆuçcHççÆVçJç kçÀHçÀçlkçÀCþb cçvo: KçájKçájç³çlçí ~
mJçjYçío kçíÀ s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ mJçjçí çÆJçyç×: .......~~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/ 25)
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
o kçÀHçÀpç mJçjYçío cçíb içuçç mçoç kçÀHçÀ mçí DçJç©× jnlçç nÌ ~
4)mççÆVçHççlçpç 5)#ç³çpç 6)cçíopç
o ©iCç kçÀçÆþvçlçç mçí cçbo-cçbo yççíuçlçç nÌ ~
Jççlçpç mJçjYçío :- o jçlç cçíb mJçj kçÀçÆþv³ç DççÆOçkçÀ jnlçç nÌ DççÌj çÆovç cçíb kçÀcç nçí
Jççlçívç kç=À<Cçvç³çvççvçvçcçÓ$çJç®çç& çÆYçVçb MçVçÌJç&oçÆlç pççlçç nÌ~
içÃoJçlçd mJçjb ®ç ~ mçççÆVçHççlçpç mJçjYçío :-
(mçá. G. lçb. 53/4) mçJçç&lcçkçíÀ YçJççÆlç mçJç&çÆJçkçÀçjmçcHçoJ³çkçwlçlçç ®ç
....lç$ç #ççcççí ©#ç½çuç: mJçj: ~~ Jç®çmçmlçcçmççO³çcççná: ~ (mçá.G. 53/5)
MçÓkçÀHçÓCçç&YçkçÀCþlJçb çqmvçiOççí<CççíHçMç³ççíeçÆvçuççlçd ~ .....mçJçÌ&mlçá mçJç&çÆuç²: ......~ (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 25)
(Dç. Ë. çÆvç. 5/ 24) o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç mççÆVçHççlçpç mJçjYçío cçíb GlHçVç
o Jççlçpç mJçjYçío cçíb mJçj OççÇcçí iççÆlç mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~ nçílçí nÌ ~
Rog Nidan- 195 Dr. A. S. Dudhamal
 cçíoçípç mJçjYçío :-
nílçÓ mçíJçvç
Dçvlçiç&uçb mJçjcçuç#³çHçob çÆ®çjíCç cçío½ç³ççÜoçÆlç
çÆoiOçiçuççÌ<þlççuçá: ~~ (mçá.G. 53/6)
Jççlç ÒçOççvç çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç ..... cçíomçç Þuçí<cçuç#çCç: ~
kç=À®s^uç#³çç#çj½ç.............~~
mJçj³çb$ç kçíÀ lçblçÓDççíb cçíb DççÆYç<³çvÐç, (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 27)
MççíLç kçÀçÇ GlHççÆÊç cçío Oççlçá kçÀçÇ DççÆOçkçÀ Jç=çÆ× nçívçí mçí lççuçá, içuç, Dççíbþ DçççÆo
DçJç³çJç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç GHççÆ®çlç nçí pççlçí nÌ ~ cçío kçíÀ GHç®ç³ç mçí
ÒççCç lçLçç Goçvç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç cçíb
mJçjJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç ©iCç DçmHçä lçLçç içuçí kçíÀ
DçJçjçíOç
Dçvoj Dçvoj nçÇ yççíuç Hççlçç nÌ ~ GmçkçíÀ cçáKç mçí Mçyo yççnj vçnçÇb
çÆvçkçÀuçlçí nÌ ~
kçÀkçÀMç&, #ççÇCç, cçbo-cçbo mJçjçílHççÆÊç
mJçjYçío kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
#ççÇCçm³ç Jç=×m³ç kç=ÀMçm³ç ®çççÆHç çÆ®çjçíçqlLçlççí
mJçjYçío ³ç½ç mçnçíHçpççlç: ~
cçíoçqmJçvç: mçJç&mçcçátJç½ç mJçjçcç³ççí ³ççí vç mç çÆmççÆ×cçíçÆlç ~~
( mçá. G. lçb. 53/7)
#ç³çpç mJçjYçío :- ....Dç$ç mçJçÌ&jvl³çb ®ç Jçpç&³çílçd ~~
OçÓH³çílç JççkçÀd #ç³çkç=Àlçí #ç³çcççHvçá ³çç®®ç Jççiçí<çá (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 27)
Jçç (®çç) çÆHç nlçJççkçÀd HççÆjJçpç&vççdzç: ~~
( mçá. G. lçb. 53/6) o jçíiççÇ Dçiçj #ççÇCç, yçuçnçÇvç, kç=ÀMç, Jç=× DççÌj cçíomJççÇ nçívçí Hçj
......#ç³ççlkçÀ<ç&lçd~~ OçÓcçç³çlççÇJç ®ççl³çLç&cçd ...........~
GlHçVç náDçç mJçjYçío DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
(Dç. Ë. çÆvç. 5/ 26)
o çÆ$çoçí<çpç lçLçç pçvcçpççlç mJçjYçío DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o JççCççÇ #ççÇCç nçí pççlççÇ nÌ ~
o yççíuçlçí mçcç³ç cçáKç mçí OçáDççB çÆvçkçÀuçvçí pçÌmçç ÒçlççÇlç nçílçç nÌ ~
o ³çn mJçjYçío DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
_____________________________________________________________________________
mJçjYçío ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 196 Dr. A. S. Dudhamal

 ÒççÆlçM³çç³ç
41
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 26 G. lçb 24 25

mçvOççjCççpççÇCç&jpççíeçÆlçYçç<³ç¬çÀçíOçlç&áJçÌ<çc³ççÆMçjçíçÆYçlççHçÌ: ~ o vççmçç mçí GlHçVç nçívçí Jççuçç ñççJç G<Cç lçLçç HççÇlçJçCç& kçÀç
ÒçpççiçjççÆlçmHçvççcyçáMççÇlçÌJçM³ç³çç cçÌLçávçyçç<HçOçÓcçÌ: ~~ nçílçç nÌ ~
mçbml³ççvçoçí<çí çÆMçjçÆmç ÒçJç=×çí Jçç³çá: ÒççÆlçM³çç³çcçáoçÇj³çílçd lçá ~
(®ç. çÆ®ç. 26/104) J³ççOççÇ vççcç ÒççÆlçM³çç³ç
ÒççÆlçM³çç³ç kçíÀ çÆvçcvç nílçÓ nÌ ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
o DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçç ~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o DçpççÇCç& nçívçç ³çç DçpççÇCç& jnvçí Hçj YççÇ Yççípçvç kçÀjvçç ~ ÒççCç, Hçç®çkçÀ DçJçuçbyçkçÀ
o OçáDççB lçLçç OçÓçÆuçkçÀCççíb kçíÀ mçcHçkç&À cçíb Dççvçç ~ Goçvç
o DççÆlç mçbYçç<çCç, Dçl³çççÆOçkçÀ ¬çÀçíOç kçÀjvçç ~ oÓ<³ç jmçOççlçá
o $çÝlçáJçÌ<çc³ç GlHçVç nçívçç ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o çÆMçjçíçÆYçIççlç ³çç DççÆYçlççHç nçívçç ~ oá<ì ñççílçmç ÒççCçJçn
o jççÆ$çpççiçjCç, çÆoJççmJççHç, MççÇlçpçuçHççvç mçíJçvç kçÀjvçç~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
o DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç ~ Kç JçÌiçáC³ç vççmçç
o vçí$ç mçí Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb DçÞçáñççJç kçÀç yçnvçç ~ GtJçmLççvç DççcççMç³ç ³çç HçkçwJççMç³ç
GHçjçíkçwlç nílçÓ mçíJçvç mçí çÆMçj ÒçoíMç cçíb ml³ççvç mJç©Hç cçíb mçbçÆ®çlç náS DççÆOç<þçvç vççmçç
kçÀHçÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí vççmççñççJç kçíÀ ©Hç cçíb ñççÆJçlç nçívçí uçiçlçç nÌ ~ mçb®çjCç mLççvç ÒççCçJçn ñççílçmç
Fmç ÒçkçÀçj mçí ÒççÆlçM³çç³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj ÒççÆlçM³çç³ç kçíÀ uç#çCç :- J³ççqkçwlç ÒççÆlçM³çç³ç
1) Jççlçpç ÒççÆlçM³çç³ç:- Yçío (5) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, mççÆVçHççlçpç, jkçwlçpç
Iç´çCçççÆlç&lççíoçÌ #çJçLçápç&uççYç: ñççJççíeçÆvçuççlçd mçmJçjcçÓOç&jçíiç: ~~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç
(®ç. çÆ®ç. 26/ 105) DçmççO³ç mçççÆVçHççlçpç, jkçwlçpç,oáä
o vççmççiçlç mçáçÆ®ç lççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o yççj-yççj çÆsbkçÀ (#çJçLçá) DççlççÇ nÌ ~ 3) kçÀHçÀpç ÒççÆlçM³çç³ç:-
o vççmççiçlç pççÆuç³ç-lçvçá ñççJç yçnlçí jnlçç nÌ ~ kçÀçmçç©çÆ®çñççJçOçvçÒçmçíkçÀç: kçÀHçÀçod içá©: ñççílççÆmç ®çççÆHç kçÀC[Ó: ~~
o mJçjYçío lçLçç çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~ (®ç. çÆ®ç. 26/ 106)
2) çÆHçÊçpç ÒççÆlçM³çç³ç:- o çÆMçj lçLçç MçjçÇj cçíb iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
vççmççûçHççkçÀpJçjJçkçw$çMççí<çlç=<Cççí<CçHççÇlçñçJçCçççÆvç çÆHçÊççlçd ~ o kçÀçmç, Dç©çÆ®ç, vççmççkçÀC[á ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 105) o vççmçç mçí çÆvçkçÀuçvçí Jççuçç ñççJç mççbê mJç©Hç kçÀç nçílçç nÌ~
o vççmçç kçíÀ Dçûç Yççiç kçÀç HççkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ ~ 4) mççÆVçHççlçpç ÒççÆlçM³çç³ç:-
o pJçj, cçáKçMççí<ç, lç=<Cçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ mçJçç&çÆCç ©HçççÆCç lçá mççÆVçHççlççlçd m³çá: HççÇvçmçí lççÇJç´©pçíeçÆlçoá:Kçí ~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 106)
Rog Nidan- 197 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o ³çn Dçl³çvlç oá:Kçoç³çkçÀ nçílçç nÌ ~
o mççÆVçHççlçpç ÒççqlçM³çç³ç kçÀçí HççÇvçmç kçÀnç nÌ ~
nílçÓ mçíJçvç
DççqivçcççvÐç
mççcç jmçOççlçá DççÌj mççcç kçÀHçÀ kçÀçÇ GlHççÆÊç
DçJçjçíOçpçv³ç JççlçÒçkçÀçíHç
TOJç&mLççvç (vççmçç, içuç, çÆMçj) cçí mLççvçmçbÞç³ç
mççcç kçÀHçÀ mçí GlHçVç náS ml³ççvç, çÆHççq®suç DççÌj
lçvçá mJç©Hç kçÀç vççmççiçlç kçÀHçÀñççJç
ÒççÆlçM³çç³ç
5) oáä ÒççÆlçM³çç³ç :-
mçJççí&eçÆlçJç=×çíeçÆnlçYççípçvççÊçá oáäÒççÆlçM³çç³ç
GHçíçÆ#çlç: m³ççlçd ~~
lçlçmlçá jçíiçç: #çJçLçá½ç vççmççMççí<ç: HlççÇvççnHççÆjñçJççÌ ®ç ~
Iç´çCçm³ç HçÓçÆlçlJçcçHççÇvç½ç mçHççkçÀMççíLççyç&áoHçÓ³çjkçwlçç: ~~
Dç©bçÆ<ç MççÇ<ç&ÞçJçCçççÆ#çjçíiçKçççÆuçl³çn³ç&pçá&vçuççícçYççJçç: ~
lç=ìdéççmçkçÀçmçpJçjjkçwlççÆHçÊçJçÌmJç³ç&Mççí<çç½ç lçlççí YçJççqvlç ~~
jçíOçççÆYçIççlçñçJçMççíHçÀHççkçÌÀIç´ç&Cçb ³çálçb vç JçíçÆÊç içvOçcçd ~
_____________________________________________________________________________
ÒççÆlçM³çç³ç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
oáiç&çqvOç ®ççm³çb yçnáMç: ÒçkçÀçíçÆHç oáäÒççÆlçM³çç³çcçáoçnjílçd lçcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 26/107-110)
mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ ÒççÆlçM³çç³ç DççÆnlçkçÀçjkçÀ Dççnçj-çÆJçnçj kçíÀ mçíJçvç
mçí ³çç GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí oáä ÒççÆlçM³çç³ç cçíb HççÆjJççÆlç&lç nçílçí nÌ ~
oáä ÒççÆlçM³çç³ç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o #çJçLçá :- çÆJçMçí<çlç: mçáyçn kçíÀ mçcç³ç cçíb çÆsbkçíÀ DççlççÇ nÌ ~
o vççmççMççí<ç :- Jçç³çá kçíÀ ©#ç içáCç kçíÀ kçÀçjCç vççmçç kçÀçÇ Muçí<cçuç
lJç®çç Mçá<kçÀ nçí pççlççÇ nÌ ~
o vççmççÒççÆlçvççn :- vççmçç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí vççmçç mçí
mççBmç çÆKçb®çvçí cçíb kçÀçÆþvççF& nçílççÇ nÌ ~
o vççmççHççÆjñççJç :- vççmçç mçí pççÆuç³ç, çÆHççq®suç DçççÆo ñççJç kçÀç
ñçJçvç nçílçç nÌ ~
o HçÓçÆlçvççmçç :- HçÓ³ç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçHççÇvçmç :- ÒççÆlçM³çç³ç kçíÀ mççLç içbOç %ççvç kçÀç DçYççJç nçílçç
nÌ~
o vççmççHççkçÀ :- vççmçç Hçáì Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ nçí pççlçí nÌ~
o vççmççMççíLç :- vççmççiçlç DççÆYç<³çbo kçíÀ kçÀçjCç MççíLç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o vççmçç Dçyçá&o :- pççÇCç& DçJçmLçç kçíÀ kçÀçjCç vççmçç cçíb Dçyçá&o ³çç
vççmççMç& GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o HçÓ³çjkçwlç :- Hçá³ççítJç SJçb mçjkçwlç vççmçç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o vççmççiçlç Dç©bçÆ<ç :- vççmççiçlç HççÇçÆìkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o içvOç %ççvç kçÀç DçYççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçáKç mçí oáiç&vOç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o yççj-yççj ÒççÆlçM³çç³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçÀç DççÆYçIççlç Dçiçj vççmçç Hçj nçílçç nÌ lççí
lçájblç ñççJç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o çÆMçj, vçí$ç SJçb kçÀCç& kçíÀ Dçv³ç jçíiç, KçççÆuçl³ç, HçççÆuçl³ç,
lç=<Cçç, éççmç, kçÀçmç, pJçj, jkçwlççÆHçÊç, mJçjYçío DççÌj Mççí<ç ³çí
mçYççÇ jçíiç oá<ì ÒççÆlçM³çç³ç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
198 Dr. A. S. Dudhamal
 DççqivçcççvÐç
42
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
çÆ®ç. 15 mçÓ. 46
DççqivçcççbÐç kçíÀ nílçÓ :-
DçYççípçvççopççÇCçç&çÆlçYççípçvçççÆÜ<çcççMçvççlçd ~
Dçmççlc³çiçá©MççÇlçççÆlç©#çmçboáäYççípçvççlçd~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 42 )
çÆJçjíkçÀJçcçvçmvçínçÆJçYç´cççJ³çççÆOçkçÀ<ç&Cççlçd~
oíMçkçÀçuçlçá&JçÌ<çc³ççÜíiççvççb ®ç çÆJçOççjCççlçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 43)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí DççqivçcççbÐç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o DçYççípçvç (uçbIçvç, DçvçMçvç ³çç GHçJççmç DçççÆo kçÀçjCç), DçpççÇCç&
Yççípçvç, çÆJç<çcççMçvç, Dçmççlc³ç, içá©, MççÇlç DççÆlç©#ç lçLçç
mçboáä Yççípçvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o çÆJçjí®çvç lçLçç Jçcçvç kçÀç DççÆlç/Dç/çÆcçL³çç ³ççíiç nçívçç ~
o oçÇIç&kçÀçuç mçí J³ççOççÇ çÆHçæ[çÇlç jnvçí mçí Oççlçá#ç³ç nçívçí mçí
J³ççOççÇkçÀ<ç&Cç nçívçç ~
o lççÇ#Cç G<Cç êJ³ççíb kçíÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç Òç³ççíiç mçí Oççlçá kçÀ<ç&Cç nçívçç ~
o oíMç, $çÝlçá lçLçç kçÀçuç Fvç cçíb JçÌ<çc³ç GlHçVç nçívçç~
o DçOççjvççdzç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçç ³çç Oççjvççdzç (¬çÀçíOç, uççíYç,
cçlmçj DçççÆo) Jçíiççíb kçÀçí vç jçíkçÀvçç ~
çÆJççÆJçOç DçMçvç ÒçkçÀçj :-
1) mçcçMçvç :-
HçL³ççHçL³ççÆcçnÌkçÀ$ç Yçákçwlçb mçcçMçvçb cçlçcçd ~
( ®ç. çÆ®ç. 15/ 235)
çÆcçÞçb HçL³çcçHçL³çb ®ç Yçákçwlçb mçcçMçvçb cçlçcçd ~~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 33)
çÆnlçççÆnlççíHçmçb³çákçwlçcçVçb mçcçMçvçb mcç=lçcçd ~
(mçá . mçÓ. 46/ 507)
o HçL³ç DççÌj DçHçL³çkçÀj HçoçLç& SkçÀ$ç çÆcçuççkçÀj mçíJçvç kçÀjvçç ~
2) DçO³çMçvç :-
Yçákçwlçb HçÓJçç&VçMçí<çí lçá HçávçjO³çMçvçb cçlçcçd ~( ®ç. çÆ®ç. 15/ 236)
çÆJçÐççoO³çMçvçb YçÓ³ççí Yçákçwlçm³ççíHççÆj Yççípçvçcçd ~ (Dç. Ë. mçá. 8/34)
DçpççÇCç&í Yçáp³çlçí ³çÊçá lçoO³çMçvçcç᮳çlçí ~ (mçá . mçÓ. 46/ 508)
Rog Nidan-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
mçá. 8
o mçíJçvç çÆkçÀS DçVç kçÀç HççÆjHççkçÀ vç nçívçí Hçj YççÇ Yççípçvç kçÀjvçç ~
3) çÆJç<çcççMçvç :-
çÆJç<çcçb yçná JççeuHçb JççeH³çÒççHlççlççÇlçkçÀçuç³ççí:~
( ®ç. çÆ®ç. 15/ 236)
DçkçÀçuçí yçná ®ççuHçb Jçç Yçákçwlçb lçá çÆJç<çcççMçvçcçd ~
(Dç. Ë. mçá. 8 /34)
yçnámlççícçkçÀçuçí Jçç lçpp_çí³çb çÆJç<çcççMçvçcçd ~~
(mçá . mçÓ. 46/ 507)
o mçcç³ç kçÀçÇ HççyçboçÇ vç jKçlçí náS kçÀcç ³çç DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Yççípçvç
kçÀjvçç ~
$ççÇC³çH³çílçççÆvç cç=l³çáb Jçç Iççíjçvçd J³ççOççÇvçd mç=pççqvlç Jçç ~
(Dç. Ë. mçá. 8 /34)
$ç³çcçílççÆVçnvl³ççMçá yçnÓvJ³ççOççÇvkçÀjçíçÆlç Jçç ~~
(mçá . mçÓ. 46/ 509)
$ççÇC³çH³çílçççÆvç cç=l³çáb Jçç Iççíjçvçd J³ççOççÇvmç=pççqvlç Jçç~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 237)
Fvç lççÇvç ÒçkçÀçj kçíÀ DçMçvç mçí MçjçÇj cçíb Iççííj mJç©Hç çÆkçÀ DçvçíkçÀ
ÒçkçÀçj kçíÀ J³ççOççÇ GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
DççqivçcççbÐç kçÀçÇ mççcççv³ç mçcÒçççqHlç :-
oá<³ççl³ççqivç:, mç oáäçíeVçb vç lçlçd Hç®ççÆlç uçIJççÆHç ~
DçH箳çcççvçb MçákçwlçlJçb ³ççl³çVçb çÆJç<ç©Hçlççcçd~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ )
nílçá mçíJçvç mçí cçboççqivç nçílçç nÌ, çÆpçmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí uçIJççVç kçÀç YççÇ
Hçç®çvç vçnçÇb nçílçç lçLçç Yçákçwlç DçVç kçÀçí Mçákçwlçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~ FmçkçíÀ
HççÆjCççcç mçí DçHçççÆ®çlç Yçákçwlç DçVç MçjçÇj cçíb çÆJç<ç pçÌmçç ÒçYççJç çÆoKçuççlçç
nÌ~
Dççqivç çÆJçkç=ÀçÆlç :-
çÆJç<çcççí Jççlçpççvçd jçíiççvçd lççÇ#Cç: çÆHçÊççÆvççÆcçÊçpççvçd~
kçÀjçíl³ççqivçmlçLçç cçvoçí çÆJçkçÀçjçvçd kçÀHçÀmçcYçJççvçd~
(mçá.mçÓ. 35/ 25)
cçvomlççÇ#CççíeLç çÆJç<çcç: mçcç½çíçÆlç ®çlçáçÆJç&Oç: ~
199 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀHçÀçÆHçÊçççÆvçuçççÆOçkçw³ççÊçlmççc³ççppççþjçíevçuç:~~
çÆJçkç=Àlçççqivç :- Fmçí DççqivçcççbÐç ³çç cçbÐçççqivç kçÀnlçí nÌ, FmçkçíÀ lççÇvç
ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççvçí mçí ³çn Dççqivç çÆJçkç=ÀçÆlç çÆvçcçç&Cç
nçílççÇ nÌ ~
kçÀHçÀ Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀJççlççÆHçÊç
cçvoççqivç çÆJç<çcçççqivç lççÇ#Cçççqivç mçcçççqivç
Òççkç=ÀlççJçmLçç cçíb MçjçÇj cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçÀçÇ çqmLçlççÇ mçcç yçvççÇ jnlççÇ nÌ,
lççí Dççqivç YççÇ mçcççvç yçvççÇ jnlççÇ nÌ lçyç Fmçí mçcçççqivç kçÀnç pççlçç nÌ ~
çÆJçkç=Àlç Dççqivç kçíÀ uç#çCç :-
mçcçç mçcççivçíjçÆMçlçç cçç$çç mçc³ççqiJçH箳çlçí ~
mJçuHççeçÆHç vçÌJçb cçvoçivçíçÆJç&<çcççivçímlçá oíçÆnvç: ~~
kçÀoççÆ®çlçd H箳çlçí mçc³çkçwkçÀoççÆ®çVç çÆJçH箳çlçí ~
cçç$ççeçÆlçcçç$ççeH³ççÆMçlçç mçáKçb ³çm³ç çÆJçH箳çlçí ~
lççÇ#CçççqivççÆjçÆlç lçb çÆJçÐççlçd mçcçççqivç: Þçí<þ G®³çlçí ~~
çÆJç<çcççí OççlçáJçÌ<çc³çb kçÀjçíçÆlç çÆJç<çcçb Hç®çvçd ~
lççÇ#Cççí cçvoívOçvççí OççlçÓvçd çÆJçMççí<ç³ççÆlç HççJçkçÀ: ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 50)
³çákçwlçb YçákçwlçJçlççí ³çákçwlççí Oççlçámççc³çb mçcçb Hç®çvçcçd ~
oáyç&uççí çÆJçonl³çVçb lçÐççl³çÓOJç&cçOççíeçÆHç Jçç ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 51)
o cçç$ççJçlç Yçákçwlç DçVç kçÀç mçcçççqivçÜçjç mçc³çkçÀ Hç®çvç nçílçç nÌ
Hçjblçá cçbÐçççqivç Üçjç DçuHç ÒçcççCç cçíb mçíJçvç çÆkçÀ³çç náDçç Yçákçwlç
Dççnçj YççÇ HçççÆ®çlç vçnçÇb nçílçç ~
o çÆJç<çcçççqivç mçí FmçkçÀç kçÀYççÇ HççkçÀ lçLçç kçÀYççÇ DççÆJçHççkçÀ nçílçç nÌ~
o lççÇ#Cçççqivç mçí cçç$ççJçlç DçLçJçç DççÆlçcçç$çç cçíb Yçákçwlç çÆkçÀ³çç DçVç
mçáKço ©Hç mçí HçççÆ®çlç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ ~
o Fvç DççqivçDççíb cçíb mçcçççqivç kçÀçí Þçí<þ kçÀnç iç³çç nÌ ~
o ®çjkçÀç®çç³ç& kçíÀ cçlççvçámççj lççÇ#Cçççqivç kçÀçí Dççnçj Hç³çç&Hlç cçç$çç
cçíb çÆcçuçç vçnçÇb lççí, Jçn OççlçáDççíb kçÀç Mççí<çCç kçÀjlççÇ nÌ DççÌj
cçvoççqivç mçí Yçákçwlç DçVç DçHçççÆ®çlç jnvçí mçí sçÆo& ³çç/lçLçç
DççÆlçmççj GlHçVç nçílçç nÌ ~
_____________________________________________________________________________
DççqivçcççvÐç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
YçmcçkçÀ Dççqivç :-
Dçl³çvlçlççÇ#CçççqivçjíJç YçmcçkçÀ Fl³ç᮳çlçí ~
lççÇ#Cçççqivç ³çn çÆJçkç=Àlç çÆHçÊç kçÀç HççÆjCççcç nÌ ~ pçyç lççÇ#Cçççqivç mçí YççÇ
Dçl³çvlç lççÇJç´ Dççqivç nçí pççlççÇ nÌ lçyç Gmçí YçmcçkçÀççqivç kçÀnlçí nÌ~
vçjí #ççÇCçkçÀHçíÀ çÆHçÊçb kçáÀçÆHçlçb cçç©lççvçáiçcçd ~~
mJççí<cçCçç HççJçkçÀmLççvçí yçuçcçivçí: Òç³ç®sçÆlç ~
lçoç uçyOçyçuççí oíní çÆJç©#çí mçççÆvçuççíevçuç: ~~
HççÆjYçÓ³ç Hç®çl³çVçb lçÌ#C³ççoçMçá cçánácçá&ná: ~
HçkçwJççeVçb mç lçlççí OççlçÓvçd MççíçÆCçlççoçÇvçd Hç®çl³ççÆHç ~~
lçlççí oçÌyç&u³çcççlç¹çvçd cç=l³çáb ®ççíHçvç³çíVçjcçd ~
YçákçwlçíeVçí uçYçlçí Mçççqvlçb pççÇCç&cçç$çí Òçlççc³ççÆlç ~~
lç=ì-kçÀçmç-oçn-cçÓ®sç&Ðçç J³ççOç³ççíel³ççqivçmçcYçJçç:~
(®ç. çÆ®ç. 15/ 217-220)
o oín cçíb kçÀHçÀ kçíÀ #ççÇCç DçJçmLçç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ DçvçáyçbOç mçí
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç, ûçnCççÇ çqmLçlç Dççqivç kçÀçí yçuçJççvç kçÀjkçíÀ
YçmcçkçÀççqivç kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
o Jçç³çá kçÀHçÀ#ç³ç mçí ©#ç oín cçíb çÆJç®çjvç kçÀjlççÇ nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç
Jçç³çá Yçákçwlç Dççnçj kçíÀ içá© DçççÆo içáCççíb kçÀçí oyççkçÀj Dççnçj kçÀç
MççÇIç´lçç mçí Hçç®çvç kçÀjlççÇ nÌ ~
o Dççnçj kçíÀ lçájblç Hçç®çvç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç yççj-yççj #çáOçç yççíOç
nçívçí mçí J³ççqkçwlç yççj-yççj Dççnçj mçíJçvç kçÀjlçí jnlçç nÌ ~
o ³çn lççÇ#Cç YçmcçkçÀççqivç Gmç Yçákçwlç Dççnçj kçÀç Hçç®çvç kçÀjlçí
jnlççÇ nÌ~
o ³çLçç mçcç³ç Dççnçj vç çÆcçuçvçí mçí YçmcçkçÀççqivç OççlJçççÆo kçÀç
Hçç®çvç kçÀjvçí uçiçlççÇ nÌ ~
o OççlçáDççíb kçíÀ Hçç®çvç mçí ©iCç oáyç&uç yçvç pççlçç nÌ ~
o Jçn DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ J³çççÆOç³ççíb mçí ûçmlç nçíkçÀj nçí pççlçç nÌ ~
o YçmcçkçÀççqivç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç vç nçívçí Hçj çÆ vççƽçlç nçÇ cç=l³çá nçí
pççlçç nÌ~
lççÇ#Cçççqivçpçv³ç jçíiç :-
o lç=<Cçç, éççmç, oçn, cçÓ®sç&, Fl³çççÆo jçíiç lççÇ#Cçççqivç kçíÀ
kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
200 Dr. A. S. Dudhamal
 DçpççÇCç&
43
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 15 mçá. 46 mçá. 08 06

DçpççÇCç& cçnçñççílçmç DçLçç&lç DçVçJçn ñççílçmç kçÀç cçáK³ç çÆJçkçÀçj nÌ ~

FmçkçÀç cçnlJç cççOçJçkçÀj vçí Fmç lçjn JçCç&vç kçÀçÇ nÌ ~ 1)DççcççpççÇCç& 2)çÆJçoiOççpççÇCç& 3)çÆJç<ìyOççpççÇCç&
DçvççlcçJççvlç: HçMçáJçodYçá¡çlçí ³çíeÒçcççCçlç: ~ 4)jmçMçí<ççpççÇCç& 5)çÆovçHççkçÀçÇ 6)Òççkç=ÀlççpççÇCç&
jçíiççvççÇkçÀm³ç lçí cçÓuçcçpççÇCç¥ ÒççHvçáJççqvlç çÆn ~~
(cçç. çÆvç . 6/ 14) ¬çÀ. mçáÞçálç JççiYçì cççOçJç çÆvçoçvç oçí<ç ÒçOççvçlçç
Òçç³çíCççnçjJçÌ<çc³ççopççÇCç& pçç³çlçí vç=Cççcçd ~ 1 DççcççpççÇCç& DççcççpççÇCç& DççcççpççÇCç& kçÀHçÀ
lçvcçÓuççí jçíiçmç²çlçmlççÆÜvççMçççÆÜvçM³ççÆlç ~~ 2 çÆJçoiOççpççÇCç& çÆJçoiOççpççÇCç& çÆJçoiOççpççÇCç& çÆHçÊç
(cçç. çÆvç. 6 / 26) 3 çÆJçäyOççpççÇCç& çÆJçäyOççpççÇCç& çÆJçäyOççpççÇCç& Jççlç
mçJç&cçpççÇCç¥ çÆ$çoçí<çpçcçd ~ 4 jmçMçí<ççpççÇCç& jmçMçí<ççpççÇCç& jmçMçí<ççpççÇCç& DçuHççÆ$çoçí<ç
cçOçÓkçÀçí<ç çÆìkçÀç 5 - - çÆovçHççkçÀçÇ -
o DççqivçMççqkçwlç kçÀç çÆJç®ççj vç kçÀjlçí náS HçMçá kçíÀ mçcççvç 6 - - Òççkç=Àlç -
Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçí mçí DçpççÇCç& GlHçVç
nçílçç nÌ ~ J³ççOççÇ vççcç DçpççÇCç&
o Òçç³ç: DçpççÇCç& kçÀç kçÀçjCç Dççnçj JçÌ<çc³ç nçÇ nÌ ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
o cççOçJçkçÀj vçí DçpççÇCç& kçÀç mJçlçb$ç DçO³çç³ç cçíb JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
o DçpççÇCç& çÆ$çoçí<çpçv³ç çÆJçkçÀçj nÌ DççÌj DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç
oÓ<³ç jmçOççlçá
GlHçVç nçílçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí mçYççÇ jçíiç kçÀç cçÓuç kçÀçjCç cççvçç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
nÌ~ Fmçí vçä kçÀjvçí Hçj mçYççÇ jçíiç oÓj nçí pççlçí nÌ~
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
o ®çjkçÀç®çç³ç& DçpççÇCç& kçÀçí IççíjcçVççÆJç<çb ®ç lçlçd DçLçç&lç IççlçkçÀ
ñççílççíoáäçÇ mçbiç
çÆJç<ç mJç©Hç cççvçlçí nÌ ~
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
DçpççÇCç& kçíÀ ÒçkçÀçj :- GtJçmLççvç DççcççMç³ç
Dççcçb çÆJçoiOçb çÆJçäyOçb kçÀHçÀ-çÆHçÊçççÆvçuçÌçqm$ççÆYç: ~ DççÆOç<þçvç DççcççMç³ç
DçpççÇCç¥ kçíÀçÆ®ççÆo®sçqvlç ®çlçáLç¥ jmçMçí<çlç: ~~ mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn
(mçá. mçÓ. 46 / 498) jçíiçcççiç& DçY³çvlçj
DçpççÇCç¥ Hçgçcçb kçíÀçÆ®ççÆVçoçí&<çb çÆovçHçççÆkçÀ ®ç ~ J³ççqkçwlç DçpççÇCç&
Jçoçqvlç <ç<þ ®ççpççÇCç¥ Òççkç=Àlçb ÒççÆlçJççmçjcçd~~ Yçío (6) Dççcç, çÆJçoiOç, çÆJçäyOç, jmçMçí<çç,
( cçç. çÆvç. 6/ 6) çÆovçHççkçÀçÇ, Òççkç=Àlç
o mçáÞçálç, JççiYçì (Ëo³ç) - DçpççÇCç& kçíÀ 4 ÒçkçÀçj JçCç&vç çÆkçÀ³çí mççO³ççmççO³çlJç DçmççO³ç GHçêJç³çákçwlç
nÌ ~
o cççOçJç çÆvçoçvç cçíb DççÆlççÆjkçwlç 2 ÒçkçÀçjçíb kçÀç JçCç&vç nÌ , Fmç DçpççÇCç& kçíÀ nílçá :-
lçjn SkçÓÀCç 6 ÒçkçÀçj DçpççÇCç& kçíÀ nçílçí nÌ~ cçç$çç³ççeH³çY³çJçËlçb HçL³çb ®ççVçb vç pççdzç&çÆlç ~
Rog Nidan- 201 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆ®çvlçç-MççíkçÀ-Yç³ç-¬çÀçíOç-oá:KçMç³³çç-ÒçpççiçjÌ: ~~
(®ç. çÆJç. 2/9)
Dçl³çcyçáHççvçççÆÜ<çcççMçvçç®®ç mçvOççjCççlçd mJçHvççÆJçHç³ç&³çç®®ç ~
kçÀçuçíeçÆHç mççlc³çb uçIçá ®çççÆHç YçákçwlçcVçb vç HççkçbÀ Yçpçlçí vçjm³ç~~
F&<³çç&-Yç³ç-¬çÀçíOçHççÆjHuçálçívç uçáyOçívç ©ioÌv³ççÆvçHççÇçÆ[lçívç ~
ÒçÜí<ç³çákçwlçívç ®ç mçíJ³çcççvçcçVçb vç mçc³çkçwHççqjHççkçÀcçíçÆlç ~~
(mçá . mçÓ. 46/ 499-500)
uçIçá ®çççÆHç Mçyoívç çqmvçiOççí<CçççÆoiçáCç³çákçwlçcççÆHç –
cçç.çÆvç. cçOçÓkçÀçí<ç çÆìkçÀç
vç ®çççÆlçcçç$çcçíJççVçcççcçoçí<çç³ç kçíÀJçuçcçd ~~
çÆÜ<ìçÆJçäçqcYçiOççcçiçá©©#ççÆncççMçáçÆ®ç ~
çÆJçoççÆn Mçá<kçÀcçl³çcyçáHuçálçb ®ççVçb vç pççdzç&çÆlç ~~
GHçlçHlçívç Yçákçwlçb ®ç MççíkçÀ¬çÀçíOç#çáoççÆoçÆYç: ~
(Dç. Ë. mçá. 8/ 31-32)
o Dçl³çcyçáHççvç:- Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb pçuçHççvç kçÀjvçç ~
o çÆJç<çcççMçvç:- mçcç³ç kçÀçÇ vç HççyçboçÇ jKçlçí náS kçÀcç ³çç DççÆOçkçÀ
cçç$çç cçíb Yççípçvç kçÀjvçç ~
o JçíiçmçbOççjCç:- cçuç, cçÓ$ç, DçOççíJççlç DçççÆo Jçíiççíb kçÀçí jçíkçíÀ
jKçvçç ~
o çÆvçêç çÆJçHç³ç&³ç:- DççÆvçêç, DççÆlççÆvçêç, çÆoJççmJççHç, oá:Kç
Mç³³çç, ÒçpççiçjCç kçÀjvçç ~
o çÆÜä :- Símçí HçoçLç& çÆpçmçí mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç vç nçívçç~
o çÆJçäçqcYç : çÆJç<ìçqcYç HçoçLççí& kçíÀ mçíJçvç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Dççcç:- Dççnçj yçvççlçí Jçkçwlç Gmç Hçj Dççqivç kçÀç mçc³çkçÀd
mçbmkçÀçj vç nçívçí mçí DçHçkçwJç jnvçç ~
o içá© :- oíj mçí Hç®çvçí Jççuçí Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç .
o ©#ç (mvçín içáCç çÆJçjçÆnlç), Mçá<kçÀ (pçuç cçnçYçÓlç çÆJçjçÆnlç ),
çÆncç (DççÆlçMççÇlç), DçççÆo Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o DçMçáçÆ®ç (Dççnçj yçvççlçí Jçkçwlç mJç®slçç kçÀç Hççuçvç vç
kçÀjvçç~)
o çÆJçoççÆn HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~ ³çí
HçoçLç& çÆJçoiOçlçç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o GHçlçHlçívç Yçákçwlçb:-lççÇJç´ mJç©Hç #çáOçç yççíOç nçívçí Hçj YççÇ Yççípçvç
vç kçÀjvçç ~
o F&<³çç, Yç³ç, ¬çÀçíOç, oÌv³ç, JçíovçççÆHççÆ[lç, Üí<ç³çákçwlç, çÆ®çvlçç,
MççíkçÀ DçççÆo cççvççÆmçkçÀ YççJç mçí çÆHç[çÇlç jnvçí Hçj Yççípçvç
Rog Nidan-
kçÀjvçç~
o DççpçkçÀuç cççvççÆmçkçÀ mçblçáuçvç kçÀç DçYççJç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
oíKçç pççlçç nÌ Dçlç: cççvçmç oçí<çpç DçpççÇCç& çÆvçoçvç kçÀçÇ ¢çÆä
mçí DççÆOçkçÀ cçnlJç HçÓCç& nÌ ~
GHçjçíkçwlç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí DççqivçcççvÐç GlHçVç nçílçç nÌ ~
DççqivçcççvÐç kçíÀ kçÀçjCç kçÀçuççvçá©Hç mççlc³ç, uçIçá, çqmvçiOç, G<Cç
DçççÆo içáCççíb Jççuçç Dççnçj mçc³çkçÀd cçç$çç cçíb mçíJçvç kçÀjvçí Hçj YççÇ DçHçkçwJç
jn pççlçç nÌ ~ Fmç DçHçççÆ®çlç DçVç kçÀçÇ DçJçmLçç kçÀçí DçpççÇCç& J³ççOççÇ kçÀnlçí
nÌ~
DçpççÇCç& kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
lçm³ç çÆuç²cçpççÇCç&m³ç çÆJçäcYç: mçovçb lçLçç ~
çÆMçjmççí ©kçÀd ®ç cçÓ®sç& ®ç Yç´cç: Hç=<þkçÀçÆìûçn: ~~
pç=cYççe*dcço&mlç=<Cçç ®ç pJçjMsçÆo&: ÒçJççnCçcçd ~
Dçjçí®çkçÀçíeçÆJçHççkçÀ½ç, IççíjcçVççÆJç<çb ®ç lçlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 15/ 45-46)
çÆJçyçvOççíeçÆlçÒçJç=çÆÊçJçç& iuçççÆvçcçç&©lçcçÓ{lçç ~
DçpççÇCç&çÆuç²b mççcççv³çb çÆJçäcYççí iççÌjJçb Yç´cç: ~~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 30)
iuçççÆvç- iççÌjJç- çÆJçäcYç-Yç´cç-cçç©lçcçÓ{lçç: ~
çÆJçyçvOççí Jçç ÒçJç=çÆÊçJçç& mççcççv³ççpççÇCç&uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 6/ 27)
DçpççÇCç& kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç çÆvçcvç nçílçí nÌ ~
o DççqivçcççbÐç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç Dç©çÆ®ç, DççÆJçHççkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ~
o Jççlç ÒçkçÀçíHç nçílçí náS Dçiçj Dççnçj kçÀç mçc³çkçÀd HççkçÀ vçnçÇb
nçílçç nÌ lççí cçuççÆJçyçvOç, DçOççíJççlç çÆvçjçíOç SJçb çÆJçäcYç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç DççÆlçmççj, lç=<Cçç, pJçj, Yç´cç, cçá®sç&
DççÌj kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç ÒçJçççÆnkçÀç SJçb ®sçÆo& (cçuçççÆob kçÀçÇ
DççÆlçÒçJç=çÆÊç) GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o mççcç Jçç³çá kçíÀ kçÀçjCç pç=cYçç, çÆMçj:Mçáuç, iuçççÆvç, Dçbiçcço&,
DçbiçiççÌjJç, Hç=<þ-kçÀçÆìûçn ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
1) DççcççpççÇCç& :-
cççOçá³ç&cçVçb içlçcççcçmçb%çb,... ~
(mçá . mçÓ. 46/ 501)
DçpççÇCç¥ ®ç kçÀHçÀçoçcçb lç$ç MççíHçÀçíeçÆ#çiçC[³ççí: ~
mçÐççíYçákçwlç FJççíÃçj: ÒçmçíkçÀçílkçwuçíMçiççÌjJçcçd ~~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 25)
lç$ççcçí içá©lççílkçwuçío: MççíLççí içC[ççÆ#çkçÓÀìiç:~
202 Dr. A. S. Dudhamal
 GÃçj½ç ³çLççYçákçwlçcççÆJçoiOç: ÒçJçlç&lçí ~~
(cçç. çÆvç. 6/ 10)
o kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç mçí DççcççpççÇCç& çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o vçí$ç SJçb cçáKç mLççvç cçíb MççíLç, mçÐççíYçákçwlç DçLçç&lç lçlkçÀçuç
Kçç³çí DçVç kçÀçÇ içbOç kçíÀ GÃçj Dççvçç ~
o uççuççÒçmçíkçÀ :- cçáKç cçíb uççuççñççJç DççÆOçkçÀ nçívçç~
o GlkçwuçíMç (pççÇ cç®çuçvçç)
o Dçbiç iççÌjJç ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
2) çÆJçoiOççpççÇCç& :-
.....çÆJçoiOçmçb%çb içlçcçcuçYççJçcçd ~ (mçá . mçÓ. 46/ 501)
çÆHçÊççod çÆJçoiOçb lç=CcççínYç´cççcuççíÃçjoçnJçlçd ~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 26 )
çÆJçoiOçí Yç´cç-lç=CcçÓ®sç&: çÆHçlçç®®ç çÆJççÆJçOçç ©pç: ~
GÃçj½ç mçOçÓcççcuç: mJçíoçí oçn½ç pçç³çlçí ~~
(cçç. çÆvç. 6/ 11)
o çÆHçÊçoçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí çÆJçoiOççpççÇCç& çÆvçcççCç& nçílçç nÌ ~
o lç=<Cçç, cççín, Yç´cç, DçcuççíÃçj DççÌj Gjçí oçn ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç
nçílçí nÌ ~
3) çÆJçäyOççpççÇCç& :-
çÆkçbÀçÆ®ççÆÜHçkçwJçb Yç=MçlççíoMçÓuçb çÆJçäyOçcççvç×çÆJç©×Jççlçcçd~~
(mçá . mçÓ. 46/ 501)
çÆJç<ìyOçcççÆvçuçç®sÓuççÆJçyçvOççOcççvçmççokç=Àlçd ~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 25)
çÆJçäyOçí MçÓuçcççOcççvçb çÆJççÆJçOçç JççlçJçíovçç: ~
cçuçJççlççÒçJç=çÆÊç½ç mlçcYççí cççínçíe²HççÇ[vçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 6/ 12)
o Jççlçoçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí çÆJç<ìyOççpççÇCç& çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
o Jççlç-cçuç-cçÓ$ç FvçkçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ vçnçÇb ~ DçOççíJççlç DçJçjçíOç
nçílçç nÌ ~ cçuççJçäcYç SJçb cçÓ$çmçbiç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçuçcçÓ$çççÆo kçíÀ mçbiç mçí GojMçÓuç, DççOcççvç SJçb Dçbiçmçço DçççÆo
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
4) jmçMçí<ççpççÇCç& :-
jmçMçí<çlç FçÆlç jmçç³ç Mçí<ççí jmçMçí<ç: ~ ( cçOçákçÀçí<ç )
jmçí Mçí<ççí jmçMçí<ç:, DççnçjpççÆvçlçí jmçí Mçí<ç
DççnçjçJç³çJççíevçáÒççÆJçäçíeuç#³çcççCç: #ççÇjí vççÇjçÆcçJç jmçMçí<ç: ~
(içoçOçj)
Dççnçjm³çÌJç HçkçwJçm³ç GJç&çÆjlççí jmç: jmçMçí<ç: ~
lçm³ççuHç oçí<ç oÓçÆ<çlçlJççVç lçm³ç oçí<ç J³çHçoíMççí YçJççÆlç ~~
Rog Nidan-
GÃçjMçá×çJççÆHç YçkçwlçkçÀçb#çç vç pçç³çlçí Ëo³çiçá©lçç ®ç ³çm³ç~
jmççJçMçí<çíCç lçá ÒçmçíkçbÀ ®çlçáLç&cçílçlçd ÒçJçovl³çpççÇCç&cçd ~~
(mçá . mçÓ. 46/ 502)
DçÞç×ç ËodJ³çLçç Mçá×íeH³çáÃçjí jmçMçí<çlç: ~
Mç³ççÇlç çÆkçÀçÆgçoíJçç$ç mçJç&½ççvçççÆMçlççí çÆoJçç ~~
mJçH³ççopççÇCççÇ&, mç¡ççlçyçáYçá#ççíeÐçççqvcçlçb uçIçá ~
(Dç. Ë. mçá. 8 / 29)
jmçMçí<çíeVççÆJçÜí<ççí Ëo³ççMçáçÆ× - iççÌjJçí ~
(cçç. çÆvç. 6/ 13)
pççþjççqivç mçí Dççnçj kçÀç Hç®çvç mçc³çkçÀ Hç®çvç nçíkçÀj Mçá× GÃçj
ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~ Dççnçj Hç®çvç mçí GlHçVç náDçç DççÐç jmç Oççlçá kçÀç
©HççvlçjCç MçjçÇj DçJç³çJç cçíb DçvçáÒççÆJçä nçívçíJççuçí jmç Oççlçá nçílçí mçcç³ç
kçÀç Hç®çvç mçc³çkçÀd vç nçívçí kçÀçí jmçMçí<ççpççÇCç& kçÀnlçí nÌ ~
Fmçcçíb Yççípçvç kçíÀ ÒççÆlç Dç©çÆ®ç, Jç Ëo³ç J³çLçç (Jçíovçç), iççÌjJç,
Ëo³ççMçáçÆ× ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
Yçákçwlç DçVç kçÀç HççkçÀ nçívçí kçíÀ yçço Dççnçjjmç mçí (DççnçjçbMç)
HççÆjCçcçvç nçíkçÀj jmçççÆo OççlçáDççíb cçíb HççÆjJçlç&vç nçívçí kçíÀ Òççkç=Àlç kçÀçuç cçíb
çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~ Fmç çÆuçS jmçMçí<ççpççÇCç& mçí çÆHçæ[çÇlç
J³ççqkçwlçvçí çÆovç cçíb kçáÀs YççÇ vç Kççlçí náS çÆvçêç uçívççÇ ®çççÆnS ~ #çáOçç ÒçJç=çÆÊç
kçÀç mçc³çkçÀd yççíOç nçívçí Hçj uçIçá Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ®çççÆnS ~
Yçákçwlç Dççnçj kçÀç DççÐç Dççnçj jmç cçíb HççÆjJçlç&vç
jmçOççlçá cçíb DçHçççÆ®çlç DççÐç Dççnçjjmç mçb³çákçwlç nçívçç
Mçá× GÃçj GlHçVç nçílçí náS YççÇ Dç©çÆ®ç, Ëo³ç J³çLçç
(Jçíovçç ), iççÌjJç, Ëo³ççMçáçÆ× DçççÆo uç#çCççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç
jmçMçí<ççpççÇCç&
5) çÆovçHçççÆkçÀ DçpççÇCç& :-
çÆvçoçí&<çb DççOcççvçççÆooá<ìíjkçÀçjkçÀcçd ~
çÆovçHçççÆkçÀ ®çíl³çnçíjç$çíCççnçj: H箳çlç Fl³çálmçiç&:,
³ç$ç lçá cçç$ççkçÀçuççmççlc³çççÆooçí<ççoHçjçÆovçí H箳çlçí lççÆÎvçHçççÆkçÀ ~
( cçOçákçÀçí<ç )
203 Dr. A. S. Dudhamal
 kçáÀs çÆJçÜçvççíb kçíÀ cççv³çlççDççíb kçíÀ DççOççj mçí çÆovçHçççÆkçÀ DçpççÇCç& kçÀç
JçCç&vç cççOçJçkçÀj vçí çÆkçÀ³çç nÌ ~
o DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb DçVç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçmççlc³ç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçkçÀçuç Yççípçvç kçÀjvçç ~
DçççÆo kçÀçjCççíb mçí çÆovçHççkçÀçÇ DçpççÇCç& GlHçVç nçílçç nÌ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç HççÆjHççkçÀ nçívçí kçíÀ çÆuçS Dçnçíjç$ç (çÆovçívç
Hç®ççÆlç~ cçOçákçÀçí<ç) nçí pççvçí kçíÀ yçço YççÇ oÓmçjí çÆovç kçÀç mçcç³ç
Hçç®çvç ÒççƬçÀ³çç kçíÀ çÆuçS uçiçlçç nÌ ~ Hçç®çvç ÒççƬçÀ³çç Kçlcç nçívçí
kçíÀ GHçjçvlç çÆvçoçí&<çb DçLçç&lç DççOcççvçççÆo uç#çCç GlHçVç vç nçí
lççí Gmçí çÆovçHçççÆkçÀ DçpççÇCç& kçÀnlçí nÌ ~
o Fmç DçpççÇCç& cçíb Hçç®çvç kçÀç çƬçÀ³ççkçÀçuç yçæ{ pççlçç nÌ Fmç çÆuçS
jçlç kçíÀ Yççípçvç kçÀç mçc³çkçÀd HççÆjHççkçÀ pçyç lçkçÀ vçnçÇb nçílçç lçyç
lçkçÀ oÓmçjí çÆovç Yççípçvç vçnçÇb kçÀjvçç ®çççÆnS ~
6) Òççkç=Àlç DçpççÇCç& :-
Òççkç=Àlçb ÒççÆlçJççmçjçÆcççÆlç Òççkç=ÀlçcçJçÌkçÀççÆjkçbÀ, ÒççÆlçJççmçjb
ÒççÆlççÆovçb çƬçÀ³çcççCçcçd ~ (cçOçákçÀçí<ç )
o Òççkç=Àlç DçpççÇCç& çÆJçkçÀçj GlHçVç vçnçÇb kçÀjlçç Fmç çÆuçS Fmçí
DçJçÌkçÀççÆjkçÀ DçLç& kçíÀ kçÀçjCç mJççYçççÆJçkçÀ kçÀnç nÌ ~
o Yçákçwlç Dççnçj kçÀç HççÆjHççkçÀ lçájblç nçílçç vçnçÇb, Gmçí mçcç³ç
uçiçlçç nÌ~ pçyç lçkçÀ ³çn Yçákçwlç DçVç Dççnçjjmç cçíb HççÆjJççÆlç&lç
nçílçç vççÆnb lçyç lçkçÀ ³çn DçHçkçwJç jnlçç nÌ~ Fmç kçíÀ kçÀçjCç
Fmçí DçpççÇCç& kçÀnç iç³çç nÌ ~
o ÒççÆlçJççmçj DçLçç&lç ÒççÆlççÆovç ³çn DçJçmLçç nçílççÇ nÌ, DççÌj ³çn
mJççYçççÆJçkçÀ nçívçí mçí Fmçí Òççkç=Àlç DçpççÇCç& kçÀnç nÌ ~
o Dççnçj kçíÀ pçjCçkçÀçuç cçíb, pççÇCçç&nçj kçíÀ uç#çCç pçÌmçí #çáOççyççíOç
DçççÆo GlHçVç vçnçÇb nçílçí, Dçlç: ³çn DçJçmLçç Yçákçwlç Dççnçj kçíÀ
pçjCç lçkçÀ MçjçÇj cçíb yçvççÇ jnlççÇ nÌ ~
DçpççÇCç& kçíÀ GHçêJç:-10
cçÓ®sç& ÒçuççHççí JçcçLçá: ÒçmçíkçÀ: mçovçb Yç´cç: ~
GHçêJçç YçJçvl³çílçí cçjCçb ®ççH³çpççÇCç&lç: ~~
( mçá. mçÓ. 46/ 504) (cçç. çÆvç. 6/ 13)
o cçÓ®sç&, ÒçuççHç, sçÆo&, uççuççÒçmçíkçÀ, Dçbiçmçço DççÌj Yç´cç ³çí
___________________________________________________________________________
DçpççÇCç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
DçpççÇCç& kçíÀ GHçêJç nÌ~
®çjkçÀçíkçwlç DçpççÇCç& pçv³ç çÆJçkçÀçj :-
mçbmç=p³çcççvçb çÆHçÊçívç oçnb lç=<Cççb cçáKççcç³ççvçd ~
pçvç³çl³çcuççÆHçÊçb ®ç çÆHçÊçpççb½ççHçjçvçd içoçvçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 47)
³ç#cçHççÇvçmçcçínçoçÇvçd kçÀHçÀpççvçd kçÀHçÀmç²lçcçd ~
kçÀjçíçÆlç Jççlçmçbmç=äb Jççlçpççb½ç içoçvçd yçnÓvçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 48)
cçÓ$çjçíiççb½ç cçÓ$çmLçb kçáÀçÆ#çjçíiççvçd MçkçÀ=Ãlçcçd ~
jmçççÆoçÆYç½ç mçbmç=äb kçáÀ³çç&êçíiççvçd jmçççÆopççvçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 49)
DçpççÇCç&pçv³ç Dççcç çÆJç<ç mçí çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç nçí pççvçí mçí:-
o oçn, lç=<Cçç, cçáKçjçíiç (cçáKçHççkçÀ), DçcuççÆHçÊç DççÌj DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj
kçíÀ çÆHçÊçpç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ~
DçpççÇCç&pçv³ç kçÀHçÀ Dççcç çÆJç<ç mçí ÒçkçÀçíHç çÆn pççvçí mçí:-
o jçpç³ç#cçç, HççÇvçmç, Òçcçín DççÌj DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ kçÀHçÀpç jçíiç
jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ~
DçpççÇCç&pçv³ç Dççcç çÆJç<ç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç pççvçí mçí:-
DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ Jççlçpç jçíiç jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ~
DçpççÇCç&pçv³ç Dççcç çÆJç<ç mçí cçÓ$ç mçbyçbOççÇlç jçíiç:-
o Dçv³ç mçí GlHçVç Dççcç çÆJç<ç pçyç cçÓ$ç mçí ³çákçwlç nçílçç nÌ lçyç cçÓ$ç
mçí mçbyçbOççÇlç DçvçíkçÀ jçíiç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
pççÇCçç&nçj uç#çCç:-
GÃçjMçáçÆשlmççnçí Jçíiççílmçiççí& ³çLççíçÆ®çlç: ~
uçIçálçç #çáçqlHçHççmçç ®ç pççÇCçç&nçjm³ç uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 6/ 24)
o Mçá× GÃçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆkçÀmççÇ YççÇ kçÀç³ç& kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS MçjçÇj uççIçJçlçç jnvçí mçí
Glmççn yçvçç jnlçç nÌ ~
o #çáOçç lçLçç lç=<Cçç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç mçc³çkçÀd nçílççÇ nÌ ~
o cçuç cçÓ$çççÆo Jçíiççíb kçÀç ³çLççíçÆ®çlç çÆJçmçpç&vç nçílçç nÌ ~
³çí mçyç Dççnçj kçíÀ mçc³çkçÀd Hç®çvç nçívçí kçíÀ uç#çCç nÌ ~
204 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆJçmçáçÆ®çkçÀç
44
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆJçcççvç 2 G.lç. 56 mçá. 8 06

HççÇ[îçcççvçç çÆn JççlççÐçç ³çáiçHçÊçívç kçÀçíçÆHçlçç:~~ çÆJçmçáçÆ®çkçÀç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-

DççcçívççVçívç oáäívç lçoíJçççÆJçM³ç kçáÀJç&lçí ~ cçÓ®sç&çÆlçmççjçÌ JçcçLçá: çÆHçHççmçç MçÓuçb Yç´cççíÜíävçpç=cYçoçnç: ~
çÆJç<ìcYç³çvlççíeuçmçkçbÀ ®³ççJç³çvlççí çÆJçmçÓçÆ®çkçÀçcçd~~ JçÌJçC³ç&kçÀcHççÌ Ëo³çí ©pç½ç YçJççqvlç lçm³ççb çÆMçjmç½ç Yçío: ~~
DçOçjçíÊçj cççiçç&Y³ççb mçnmçÌJçççÆpçlççlcçvç: ~ (mçá.G. 56/6)
(Dç. Ë. mçá. 8 / 4-5) lç$ç MçÓuçYç´cççvççnkçÀcHçmlçcYçço³ççíeçÆvçuççlçd ~~
o DççÆlçcçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçí mçí JççlçççÆo lççÇvççíb oçí<ç SkçÀ mççLç çÆHçÊççppJçjççÆlçmççjçvlçoç&nlç=ìdÒçuç³çço³ç: ~
nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçí nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç náS oçí<ç oáçÆ<çlç Dççnçj kçíÀ kçÀHçÀç®sÐç&²içá©lççJççkçwmç²<þçÇJçvçço³ç: ~~
mççLç mçbçÆcçÞç nçíkçÀj DççcççMç³ç kçÀçÇ iççÆlç çqmLçj kçÀjkçíÀ DçuçmçkçÀ jçíiç (Dç. Ë. mçá. 8 / 8-9)
çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~ o oçí<ççvçáyçbOç mçí çÆJçmçáçÆ®çkçÀç kçíÀ lççÇvç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
o DççÆpçlççlcçJççvç Hçá©<ç (pççí Kçáo kçíÀ cçvç kçÀçí kçÀçyçá cçíb vçnçÇb jKç o JççlçÒçOççvç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç cçíb MçÓuç, Yç´cç, Dççvççn, kçÀcHç DççÌj
mçkçÀlçç ) cçíb TOJç& cççiç& mçí ®sçÆo& DççÌj DçOççílç: DççÆlçmççj Fvç mlçcYç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
uç#çCççíb kçíÀ mJç©Hç cçíb çÆJçmçáçÆ®çkçÀç ³çn J³ççOççÇ GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~ o çÆHçÊç ÒçOççvç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç cçíb pJçj, DççÆlçmççj, Dçvlçoç&n, lç=<Cçç
mçá®ççÇçÆYççÆjJç içç$çççÆCç lçáovçd mççqvlç<þlçíeçÆvçuç:~ DççÌj ÒçuççHç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
³çm³ççpççÇCçí&vç mçç JçÌÐçÌ©®³çlçí lçá çÆJçmçáçÆ®çkçÀç ~~ o kçÀHçÀ ÒçOççvç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç cçíb ®sçÆo&, DçbiçiççÌjJç, Jççkçwmçbiç DççÌj
(mçá.G. 56/4) <þçÇJçvç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
vç lççb HççÆjçÆcçlççnçjç uçYçvlçí çÆJççÆolççiçcçç : ~
cçÓ{çmlççcççÆpçlççlcççvççí uçYçvlçí kçÀuçá<ççMç³çç: ~~ JççlçÒçOççvç çÆHçÊçÒçOççvç kçÀHçÀÒçOççvç
(mçá.G. 56/5) MçÓuç pJçj ®sçÆo&
çÆJççÆJçOçÌJçí&ovççítíoÌJçç&³JçççÆoYç=MçkçÀçíHçlç: ~ Yç´cç DççÆlçmççj DçbiçiççÌjJç
mçáçÆ®ççÆYççÆjJç içç$çççÆCç çÆJçO³çlççÇçÆlç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç ~ Dççvççn Dçvlçoç&n Jççkçwmçbiç
(Dç. Ë. mçá. 8 / 7) kçÀcHç lç=<Cçç <þçÇJçvç
JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçkçÀçíHç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj mlçcYç ÒçuççHç
kçÀçÇ Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~ MçjçÇj cçíb mçYççÇ mLççvççíb cçíb mçáF& kçíÀ ®çáYçvç pçÌmççÇ
Jçíovçç GlHçVç nçívçí kçÀçí çÆJçmçáçÆ®çkçÀç kçÀnlçí nÌ ~ çÆJçmçáçÆ®çkçÀç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç : -
DçpççÇCç&cççcçb çÆJçäyOçb çÆJçoiOçb ®ç ³çoçÇçÆjlçcçd ~ ³ç: M³ççJçovlççÌ<þvçKççíeuHçmçb%çMsÐç&çÆo&lççíeY³çvlçj³ççlçvçí$ç: ~
çÆJçmçÓ®³çuçmçkçÀçÌ lçmcççtJçí®®çççÆHç çÆJçuççÆcyçkçÀç ~~ #ççcçmJçj: mçJç&çÆJçcçákçwlçmççqvOç³çç&³ççVçj:mççíeHçávçjçiçcçç³ç ~~
(mçá.G. 56/3) (mçá.G. 56/11)
mçáÞçálçç®çç³ç& vçí DçpççÇCç&pçv³ç çÆJçkçÀçjçíb cçíb ¬çÀcçyç×lçç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç J³çççÆOç cççjkçÀ nçílçç nÌ ~
yçlçuççF& nÌ ~ o ovlçcççbmç, Dççí<þ, vçKç DçççÆo mLççvççíb cçíb M³ççJçlçç GlHçVç nçílççÇ
DççcççpççÇCç& kçíÀ kçÀçjCç çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, çÆJçäyOççpççÇCç& kçíÀ kçÀçjCç nÌ ~
DçuçmçkçÀ jçíiç DççÌj çÆJçoiOççpççÇCç& kçíÀ kçÀçjCç çÆJçuççqcyçkçÀç jçíiç GlHçVç nçílçç o Dçl³çççÆOçkçÀ GokçÀ Oççlçá kçíÀ #ç³ç nçí pççvçí mçí DççBKçí DççÆ#çkçÀçíìj
nÌ~ cçíb çÆKçb®ççÇ náF& çÆoKçlççÇ nÌ ~
Rog Nidan- 205 Dr. A. S. Dudhamal
 o mçb%ççvççMç, ®sçÆo&, mJçjnççÆvç, lçLçç mçYççÇ mçbçÆOç³ççíb cçíb DçcççÇ Ô³çáHçêJçç Iççíjç çÆJçmç᮳ççb Hçgç oç©Cçç: ~~
çÆMçLççÇuçlçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~ (cçç. çÆvç. 6/ 25)
çÆJçmçáçÆ®çkçÀç GHçêJç :- çÆvçêçvççMç, DçjçÆlç, kçÀcHç, cçÓ$ççIççlç DççÌj mçb%ççnççÆvç ³çí çÆJçmçáçÆ®çkçÀç
çÆvçêçvççMççíejçÆlç: kçÀcHççí cçÓ$ççIççlççí çÆJçmçb%çlçç ~ J³ççOççÇ kçíÀ HççB®ç GHçêJç nÌ ~

DçpççÇCç&pçv³ç DççcççílHççÆÊç

Dççcç kçÀç DççcççMç³ç cçíb DççcççMç³çmLç Dççcç kçÀçí Jçç³çá

JççlçÒçOççvç çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç
nçÇ çqmLçj jnvçç lçLçç kçÀHçÀ mçí DçJçjçíOç

GojMçÓuç kçÀç DçYççJç lçLçç DçOççí DççcççMç³ç mçí jmçJçn ñççílçmç

Dççcç lçLçç oçí<ççíb kçÀçÇ çqmLçjlçç mçí DççÆlçmççj cççHç&Àlç Dççcçoçí<ç kçÀç mççJç&oÌçÆnkçÀ
³çç sçÆo& vçnçÇb nçílççÇ, Hçjblçá DçVç#ççíYç mçí (içáo) ³çç TOJç& (cçáKç) cççiç& mçí DçVç
kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç vç nçívçç Òçmçj
GojMçÓuç GlHççÆÊç

içç$ç cçíb DççcççJçjçíOç mçí JççlçÒçkçÀçíHç

nçíkçÀj mçáçÆ®ç lççíoJçlç Jçíovçç kçÀç
DçuçmçkçÀ çÆJçuççqcyçkçÀç ÒççoáYçç&Jç

mççJç&oÌçÆnkçÀ Dççcç lçLçç mçYççÇ OççlçÓDççíb mçí

pçuç kçÀç Jçç³çá Üçjç kçÀçí<þ cçíb DçHçkçÀ<ç&Cç

cçáKç cççiç& mçí sçÆo& DççÌj içáo

cççiç& mçí êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ

çÆJçmçáçÆ®çkçÀç

_____________________________________________________________________________
çÆJçmçáçÆ®çkçÀç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 206 Dr. A. S. Dudhamal

 DçuçmçkçÀ
45
_____________________________________________________________________________
DçuçmçkçÀ FçÆlç çqmLçjlJççÆvççÆcçÊçç mçb%çç ~
cçOçÓkçÀçí<ç
kçáÀçÆ#çjçvçÔ³çlçíel³çLç¥ Òçlççc³ççÆlç çÆJçkçÓÀpççÆlç ~
çÆvç©×çí cçç©lç½çççÆHç kçáÀ#ççÌ çÆJçHççÆjOççJççÆlç ~~
JççlçJç®ççí&çÆvçjçíOç½ç kçáÀ#çç̳çm³ç Yç=Mçb YçJçílçd ~
lçm³ççuçmçkçÀcçç®çäí lç=<CççíÃçjçJçjçíOçkçÀçÌ ~~
(mçá.G. 56/7,8)
Òç³çççÆlç vççíOJç¥ vççOçmlççoçnçjçí vç ®ç H箳çlçí ~
DççcççMç³çíeuçmççÇYçÓlçmlçívç mççíeuçmçkçÀ: mcç=lç: ~~
(Dç. Ë mçá. 8/6)
o DçuçmçkçÀ jçíiç cçíb oçí<ççíb kçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç jnlçç nÌ ~
o oçí<ççíb kçíÀ çqmLçj jnvçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí DçuçmçkçÀ kçÀnç nÌ~
o Yçákçwlç Dççnçj TOJç&lç: ®sçÆo& ³çç DçOççílç: DççÆlçmççj kçíÀ mJç©Hç
MçjçÇj mçí yççnj vçnçÇb çÆvçkçÀuçlçç lçLçç Fmç Yçákçwlç Dççnçj kçÀç
Dççqivç Üçjç Hçç®çvç YççÇ vçnçÇb nçílçç nÌ ~ ³çn Yçákçwlç DçVç
DççcççMç³ç cçíb DççuçmççÇ J³ççqkçwlç kçíÀ mçcççvç Hçæ[ç jnlçç nÌ ~
o ³çn jçíiç çÆJçMçí<ç kçÀjkçíÀ oáyç&uç, cçvoççqivç DççÌj Jççlç, cçÓ$ç SJçb
cçuç DçççÆo Jçíiççíb kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçíJççuçí J³ççqkçwlç kçÀçí nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb Yçákçwlç Dççnçj Jçç³çá SJçb kçÀHçÀ Üçjç DçJçjçíçÆOçlç nçívçí mçí
DççcççMç³ç cçíb iççÆlçnçÇvç nçílçç nÌ ~
o JççlçççÆo oçí<ççíb Üçjç iççÆlç oívçí kçÀç Òç³çlvç çÆkçÀ³çç pççvçí Hçj YççÇ
Jçn Mçu³ç kçíÀ mçcççvç çqmLçj jnlçç nÌ ~
o kçÀäkçÀçjkçÀ MçÓuçççÆo çÆJçkçÀçjçíb kçÀçí çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ ~
o oçí<ççíb kçíÀ çqmLçjlçç kçíÀ kçÀçjCç ®sçÆo& DçLçJçç DççÆlçmççj ³çí
çÆJçkçÀçj GlHçVç vçnçÇb nçílçç nÌ ~
_____________________________________________________________________________
DçuçmçkçÀ ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
o DçuçmçkçÀ jçíiç cçíb Goj cçíb DççOcççvç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o lçcç: ÒçJçíMç DçLçç&lç DççBKççíb kçíÀ mççcççvçí DçbOçíjç sç pççlçç nÌ ~
o DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç Jçç³çá kçÀçí TOJç& iççÆlç ÒççHlç nçívçí mçí DçHççvç
lçLçç cçuç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ vçnçÇb ~
o yççj-yççj H³ççmç (lç=<CçççÆOçkçw³ç) uçiçlççÇ nÌ ~
o yççj-yççj [kçÀçjíb (GÃçj yççnáu³ç) Dççvçí uçiçlççÇ nÌ ~
çÆJçMçí<ççÎáyç&uçm³ççuHçJçÚíJçí*iççÆJçOççjCç: ~
HççÇçÆ[lçb cçç©lçívççVçb Þuçí<cçCçç ©×cçvlçjç ~~
DçuçmçkçbÀ #ççíçÆYçlçb oçí<çÌ: Mçu³çlJçívçÌJç mçbçqmLçlçcçd ~
MçÓuççoçÇvçd kçáÀ©lçí lççÇJç´çbMsÐç&lççÇJççmççjJççÆpç&lççvçd ~~
mççíeuçmç:....~
(Dç. Ë mçá. 8/10-11)
oC[çuçmçkçÀ :-
......Dçl³çLç&oáäçmlçá oçí<çç oáäçcçyç×Kçç: ~
³ççvlççqmlç³ç&kçwlçvçáb mçJçç& oC[JçlmlçcYç³ççqvlç ®çílçd ~~
oC[çuçmçkçbÀ vççcç lçb l³çpçíoçMçákçÀççÆjCçcçd ~
(Dç. Ë mçá. 8/12)
DççqivçcççvÐç kçíÀ kçÀçjCç DçVç kçÀç DççÆJçHççkçÀ nçívçí mçí Dççcç
GlHçVç nçílçç nÌ~ ³çn Dççcç içáo ³çç cçáKçcççiç& mçí MçjçÇj kçíÀ yççnj vç çÆvçkçÀuç
Hççvçí mçí kçÀçí<þ cçíb nçÇ mçbçÆ®çlç nçíkçÀj jnlçç nÌ ~ Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb
oáçÆ<çlç náS JççlçççÆo oçí<ççíb mçí ³çn Dççcç jmçJçççÆnvççÇ Üçjç mçYççÇ MçjçÇj cçíb
HçÌÀuç pççlçç nÌ ~ mççJç&oÌçÆnkçÀ mçbçÆ®çlç Dççcç mçí MçjçÇj oCæ[Jçlç kçÀççÆþvç nçí
pççlçç nÌ~ Fmç lçjn mçí MçjçÇj cçíb GlHçVç oCæ[Jçlç kçÀççÆþC³ç kçÀçÇ DçJçmLçç
kçÀçí oCæ[çuçmçkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
207 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆJçuççqcyçkçÀç
46
_____________________________________________________________________________
³çç cçO³çí SJç oçí<ççvçd çÆJçuçcyç³ççÆlç mçç çÆJçuççqcyçkçÀç ~
çÆpçmç J³ççOççÇ cçíb cçuç-cçÓ$ç-DçHççvç (DçOççíJççlç) Jçç³çá DçççÆo oçí<ç
mJç©Hç cçíb Goj ÒçoíMç cçíb ©kçÀ pççlçí nÌ Gmçí çÆJçuççqcyçkçÀç kçÀnlçí nÌ~
³çn jçíiç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ ~
oá<ìb lçá Yçákçwlçb kçÀHçÀcçç©lççY³ççb ÒçJçlç&lçí vççíOJç&cçOç½ç ³çm³ç ~
çÆJçuççqcyçkçÀç lççb Yç=MçoáçƽççÆkçÀlmççcçç®ç#çlçí Mççm$ççÆJço: HçájçCçç:~~
(mçá.G. 56/9)
içjçdzçmççí YçJçíuuççÇvççoçcççoíJç çÆJçuççqcyçkçÀç ~
kçÀHçÀJççlççvçáyç×eecççÆuç²çlçlmçcçmççOçvçç ~~
(Dç. Ë mçá. 8/ 28)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá lçLçç kçÀHçÀ mçí DçJçjçíçÆOçlç náDçç DçHçkçwJç Yçákçwlç DçVç,
TOJç& lçLçç DçOççílç: MçjçÇj mçí yççnj vçnçÇb çÆvçkçÀuçlçç ~ FmçkçÀçÇ Dçl³çvlç
Òç³çlvçHçáJç&kçÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀj mçkçÀlçí nÌ~ Fmçí çÆJçÜçvç uççíiç çÆJçuççqcyçkçÀç
kçÀnlçí nÌ ~
DçuçmçkçÀ lçLçç çÆJçuççqcyçkçÀç Yçío:
DçuçmçkçíÀ lççÇJç´ç MçÓuçço³ççí YçJççqvlç, ³çoákçwlçb HççÇçÆ[lçb cçç©lçívççVçb
Muçí<cçCçç ©×cçvlçjç ~
Dçuçmçb #ççíçÆYçlçb oçí<çÌ: Mçu³çlJçívçÌJç mçbçqmLçlçcçd ~~
MçÓuççoçÇvçd kçáÀ©lçí lççÇJç´çbMsÐç&lççÇmççjJççÆpç&lççvçd ~
cçOçÓkçÀçí<ç çÆìkçÀç
çÆJçuççqcyçkçÀç DççÌj DçuçmçkçÀ cçíb J³çJç®síokçÀ uç#çCç çÆvçcvç lçjn mçí
nçílçç nÌ ~
o DçuçmçkçÀ DççÌj çÆJçuççqcyçkçÀç ³çí oçívççíb jçíiç Jççlç DççÌj kçÀHçÀ Fvç
oçí<ççíb mçí GlHçVç nçívçí Jççuçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________

çÆJçuççqcyçkçÀç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan- 208
o Fvç oçívççíb cçíb YççÇ cçuç, cçÓ$ç lçLçç Jçç³çá kçÀç DçJçjçíOç jnlçç nÌ ~
Jçcçvç ³çç DççÆlçmççj GlHçVç vçnçÇb nçílçç ~
o çÆJçuççqcyçkçÀç cçíb Jçíovçç vçnçÇb nçílççÇ ~
o DçuçmçkçÀ jçíiç cçíb DçVç Mçu³ç kçíÀ YççBçÆlç Goj cçíb ®çáYçlçí jnlçç nÌ
~
Dççcç oçí<ç uç#çCç :-
³ç$çmLçcççcçb çÆJç©pçíÊçcçíJç oíMçb çÆJçMçí<çíCç çÆJçkçÀçjpççlçÌ: ~
oçí<çíCç ³çívççJçlçlçb mJççÆuç²Ìmlçb uç#ç³çíoçcçmçcçátJç̽ç ~~
(mçá.G. 56/10)
Dççcç MçjçÇj kçíÀ çÆpçmç mLççvç cçíb pççlçç nÌ, JçnBç mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ
Jçn çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ Dççcçpç çÆJçkçÀçj GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
Hçnuçí mçí GlHçVç náS uç#çCççíb kçíÀ mççLç Dççcç mçbmç=ä nçí pççS lççí ³çí
uç#çCççíb kçÀçí DççÆOçkçÀ yçuçJççvç nçí pççlçí nÌ ~
çÆJç©×çO³çMçvççpççÇCç&MççÇçÆuçvççí çÆJç<çuç#çCçcçd ~~
Dççcçoçí<çb cçnçIççíjb Jçpç&³çíçÆÜ<çmçb%çkçÀcçd ~
çÆJç<ç©HççMçákçÀççÆjlJçççÆÜ©×çíHçHç¬çÀcçlJçlç: ~~
(Dç. Ë mçá. 8/13-14)
o çÆJç©×çMçvç, DçO³çMçvç ³çç DçpççÇCç& Fvç DçJçmLççDççíb cçíb YççÇ
Dççnçj mçíJçvç kçÀjlçí jnvçí mçí GlHçVç náDçç Dççcç Dçl³çvlç
kçÀäoç³çkçÀ nçílçç nÌ ~ Fmç kçÀçjCç Fmçí DççcççÆJç<ç kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn çÆJç<ç kçíÀ mçcççvç MççÇIç´iççcççÇ nçílçç nÌ~
o ³çn çÆJç©×çíHç¬çÀcç nçívçí mçí, çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí Hçj YççÇ GHçMç³ç
çÆcçuçlçç vçnçÇb ~
Dr. A. S. Dudhamal
 kç=ÀçÆcç
47
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç ; çÆJç. 7 çÆvç. 16, G. - 54 çÆvç. 14 çÆvç. 14

DçpççÇ&Cç kçíÀ kçÀçjCç kç=ÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DçpççÇCç& kçíÀ mçnpçíY³ç:; lçí Hçávç: Òçkç=ÀçÆlççÆYççÆJç&Yçp³çcççvçç½çlçáçÆJç&OçDç YçJççqvlç; lçÐçLçç-
yçço kç=ÀçÆcç kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~ HçájçÇ<çpçç: Muçí<cçpçç:, MççíçÆCçlçpçç, cçuçpçç½çíçÆlç ~~
nílçÓ :- ( ®ç. çÆJç. 7/9)
DçpççÇCç&çO³çMçvççmççlc³ççÆJç©×cççÆuçvççMçvçÌ: ~ çÆJçbMçlçí kç=ÀçÆcçpççlççÇvççb çÆ$ççÆJçOçb mçcYçJç: mcç=lç: ~
DçJ³çç³ççcççÆoJççmJçHvçiçáJç&çÆlççqmvçiOçMççÇlçuçÌ: ~~ HçájçÇ<çkçÀHçÀjkçwlçççÆvç, lççmççb Jç#³çççÆcç çÆJçmlçjcçd ~~
cçç<ççÆHçäVççÆJçouççÆyçmçMççuçÓkçÀmçí©kçÌÀ: ~ (mçá.G. 54/7)
HçCç&MççkçÀmçájçMçákçwlçoçÆOç#ççÇjiçá[í#çáçÆYç:~~ kç=ÀcççÇ kçíÀ cçáK³ç oçí ÒçkçÀçj :-
HçuçuççvçÓHççÆHççÆMçlççÆHçC³ççkçÀHç=LçkçÀççÆoçÆYç: ~ 1)yççÔ³ç 2) DçY³çvlçj
mJççÜcuçodfjJçHççvç̽ç Þuçí<cçç çÆHçÊçb ®ç kçáÀH³ççÆlç ~~
kç=ÀçÆcçvçd yçnáçÆJçOççkçÀçjçvçd kçÀjçíçÆlç çÆJççÆJçOççÞç³ççvçd ~ DçY³çvlçj 1) kçÀHçÀpç 2) jkçwlçpç 3) HçájçÇ<çpç
DççcçHçkçwJççMç³çí lçí<ççb kçÀHçÀçÆJç[dpçvcçvççb Hçávç: ~~ (3) (7) (6) (5)
Oçcçv³ççb jkçwlçpççvççb ®ç ÒçmçJç: Òçç³çMç: mcç=lç: ~ 1 Dçv$çço kçíÀMçço kçÀkçíÀ©kçÀ
(mçá.G. 54/3-6) 2 Gojço uççícço cçkçíÀ©kçÀ
o DçpççÇCç& GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCççíb mçí kç=ÀcççÇ GlHçVç nçílçí nÌ~ 3 Ëo³çço jçícçÜçÇHçç uçíçÆuçn
o DçO³çMçvç, Dçmççlc³ç DçVçmçíJçvç, çÆJç©×çnçj, cççÆuçvççnçj kçÀç 4 cçnçiçáo Gocyçj mçMçÓuçkçÀ
mçíJçvç kçÀjvçç ~ 5 ®çá© mççÌjmç mççÌmçájço
o DçJ³çç³ççcç, çÆoJççmJççHç kçÀjvçç ~ 6 oYç&kçáÀmçábYç pçvlçácççlçj
o çÆHçäcç³ç HçoçLç&, DççÆlç içá©-çqmvçiOç-MççÇlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç 7 mççÌiçbçÆOçkçÀ
kçÀjvçç ~ yççÔ³ç (2) 1) ³çákçÀç 2) çÆuç#çç
o cçç<ç, çÆJçouç, çÆyçmç, MççuçÓkçÀ, kçÀmçí©kçÀ, HçCç&MççkçÀ (njçÇ
mçypççÇ), mçájç (cçÐç) , kçÀfJçj, Mçákçwlç (Dçcuçlçç), onçÇ, yççÔ³ç kç=ÀçÆcçb :- (2)
oÓOç, içá[, içVçç, Hçuçuç DçççÆo HçoçLççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
kç=Àcç³çmlçá çÆÜOçç Òççíkçwlçç yççÔ³ççY³çvlçjYçíolç: ~~
o DççvçáHç cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~ (Dç. Ë. çÆvç. 14/ 42)
o çÆHçC³ççkçÀ, Hç=LçkçÀ (Hççínç) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ lç$ç cçuççí yççÔ³ç½ççY³çvlçj½ç ~
cçOçÓj DççÌj Dçcuç jmç kçíÀ mçíJçvç mçí kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç oçí<ç kçÀçÇ Jç=×çÇ lç$ç yççÔ³çcçuçpççlççvçd cçuçpççvçd mçb®ç#cçní ~
nçí pççlççÇ nÌ ~ Fvç nílçÓDççíb mçí çÆJççÆYçVç DçJç³çJç DççÞç³ç mçí DçvçíkçÀ DççkçÀçj lçí<ççb mçcçálLççvçb-cç=pççJçpç&vçb; mLççvçb-kçíÀMçMcçÞçá-
kçíÀ kç=ÀcççÇ HçÌoç nçílçí nÌ~ DççcççMç³ç kçíÀ DççÞç³ç mçí kçÀHçÀpç, HçkçwJççMç³ç kçíÀ uççícçHç#cçJççmççbçÆmç;mçbmLççvçcçd -DçCçJççqmlçuççkç=Àlç³ççí yçnáHççoç½ç,
DççÞç³ç mçí HçÓjçÇ<çpç, DççÌj OçcçvççÇ kçíÀ DççÞç³ç mçí jkçwlçpç kç=ÀcççÇ GlHçVç nçílçí JçCç&: -kç=À<Cç:, Mçákçwuç½ç; vççcçççÆvç-³çákçÀç: çÆHçHççÇçÆuçkçÀç½ç; ÒçYççJç:-
nÌ~ kçÀC[Ópçvçvçb, kçÀçíþçÆHç[kçÀççÆYççÆvçJç&lç&vçb ®ç; çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçb lçá
kç=ÀçÆcç kçíÀ ÒçkçÀçj :- KçuJçí<ççcçHçkçÀ<ç&Cçb, cçuççíHçIççlç:, cçuçkçÀjçCççb ®ç
.....çÆJçbMççÆlççÆJçOçç çƬçÀcç³ç: HçÓJç&cçáçÆÎäç vççvççÆJçOçívç ÒççÆJçYççiçívççv³ç$ç YççJççvççcçvçáHçmçíJçvççÆcççÆlç ~~ ( ®ç. çÆJç. 7/10)
Rog Nidan- 209 Dr. A. S. Dudhamal
 yççÔ³ç kç=ÀcççÇb kçÀç JçCç&vç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ~
1) ³çákçÀç - yçnáHçço nçílççÇ nÌ ~
vççcç
2) çÆuç#çç - mçá#cç mJç©Hç kçÀçÇ nçílççÇ nÌ~
FvçkçÀçÇ GlHççÆÊç MçjçÇj kçíÀ mvççvçççÆo
nílçÓ
kçÀcç& vç kçÀjvçí mçí nçílççÇ nÌ~
³çí kçíÀMç, McçÞçá, uççícç, Hç#cç DççÌj
mLççvç
Dçcyçj (Jçm$ç) Fvç mLççvççíb cçíb HçÌoç nçílçí nÌ~
Dçl³çvlç sçíìí, çÆlçuç kçíÀ DççkçÀçj kçíÀ DççÌj
Dççkç=ÀçÆlç
JçCç& mçHçíÀo ³çç kçÀçuçç nçílçç nÌ ~
ÒçYççJç kçÀC[á, kçÀçíþ ³çç çÆHç[kçÀç kçÀç ÒççoáYçç&Jç nçívçç~
...yççÔ³ççmlç$ççcç=pççítJçç: ~~
çÆlçuçmçbmLççvçJçCçç&: kçíÀMççcyçjçÞç³çç: ~
yçnáHççoç½ç mçÓ#cçç½ç ³çÓkçÀç çÆuç#çç½ç vççcçlç: ~~
çÆÜOçç lçí kçÀçíþçÆHççÆìkçÀçkçÀC[ÓiçC[çvçd ÒçkçáÀJç&lçí ~
(Dç. Ë. çÆvç. 14/ 43-45)
ÒçkçÀçj :-yççÔ³ç cçuç mçí GlHçVç kç=ÀcççÇ kçÀçí cçuçpç kç=ÀçÆcç kçÀnlçí nÌ ~
cçuçpç kç=ÀçÆcç kçíÀ DçY³çvlçj DççÌj yççÔ³ç ³çí oçí ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~ Jçí oçí ÒçkçÀçj
kçíÀ nçílçí nÌ~
mç¡ççlç kç=ÀçÆcç uç#çCç :-
pJçjçí çÆJçJçCç&lçç MçÓuçb Ëêçíiç: mçovç: Yç´cç: ~
YçkçwlçÜí<ççeçÆlçmççj½ç mç¡ççlçkç=ÀçÆcçuç#çCçcçd ~~
(mçá.G. 54/18)
pJçj, çÆJçJçCç&lçç, MçÓuç, Ëêçíiç, Dçbiçmçço, Yç´cç, YçkçwlçÜí<ç DççÌj
DççÆlçmççj ³çí mçbpççlç kç=ÀçÆcç kçíÀ uç#çCç nÌ~ kç=ÀçÆcç³ççíb kçÀç pçvcç nçívçç Fmç
DçLç& mçí mçbpççlç Mçyo kçÀç Òç³ççíiç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~
kçÀHçÀpç kç=ÀçÆcç :-
Þuçí<cçpçç: #ççÇjiçá[çÆlçuçcçlm³ççvçÓHçcççbmççÆHçäçVçHçjcççVçkçáÀmçácYç
mvçínçpççÇCç&HçÓçÆlççqkçwuçVçmçbkçÀçÇCç&çÆJç©×çmççlc³çYççípçvçmçcçálLççvçç:
mLççvçb, lçí ÒçJçOç&cççvççmlçÓOJç&cçOççí Jçç çÆJçmçHç&vl³çáYç³çlççí Jçç;
mçbmLççvçJçCçç&çÆJçMçí<ççmlçá - éçílçç: Hç=Lçáyç´OvçmçbmLççvçç: kçíÀçÆ®çlçd
kçíÀçÆ®çlçdJç=ÊçHççÆjCççnç içC[ÓHçoçkç=Àlç³ç: éçílççmlççcç´çJçYççmçç½ç,
kçíÀçÆ®çoCçJççí oçÇIçç&mlçvlJççkç=Àlç³ç: éçílçç:; lçí<ççb çÆ$ççÆJçOççvççb
Þuçí<cççÆvççÆcçÊççvççb çƬçÀcççÇCççb vççcçççÆvç- Dçv$ççoç:, Gojçoç:,
Ëo³ç®çjç:, ®çájJç:, oYç&Hçá<Hçç:, mççÌiççqvOçkçÀç, cçnçiçáo½çíçÆlç; ÒçYççJççí-
Ëuuççmç:, Dççm³çmçbñçJçCçcçd, Dçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÌ, pJçj:, cçÓ®sç&,
Rog Nidan-
#çJçLçá: Dççvççn:, Dç²cço&:, sçÆo&:, kçÀçM³ç¥ Hçç©<³çb, ®çíçÆlç ~~
( ®ç. çÆJç. 7/ 12)
cççbmçcçç<çiçá[#ççÇjoçÆOçlçÌuçÌ: kçÀHçÀçítJçç:~~
(mçá.G. 54/17)
jkçwlçç içC[ÓHçoç oçÇIçç& içáokçÀC[ÓçÆvçHçççÆlçvç: ~
MçÓuççìçíHçMçkç=ÀtíoHççqkçwlçvççMçkçÀjç½ç lçí ~~
oYç&Hçá<Hçç cçnçHçá<Hçç: ÒçuçÓvçççƽççÆHçìçmlçLçç ~
çÆHçHççÇçÆuçkçÀç oç©Cçç½ç kçÀHçÀkçÀçíHçmçcçátJçç: ~~
jçícçMçç jçícçcçÓOçç&vç: mçHçá®sç: M³ççJçcçC[uçç: ~
©{Oççv³çç*dkçáÀjçkçÀçjç: Mçákçwuççmlçí lçvçJçmlçLçç ~~
cçppççoç vçí$çuçí{çjmlççuçáÞççí$çYçápçmlçLçç ~
çÆMçjçíËêçíiçJçcçLçáÒççÆlçM³çç³çkçÀjç½ç ~~
(mçá.G. 54/11-14)
kçáÀ<þÌkçÀnílçJççíevlçpçç&: Þuçí<cçpççmlçí<çá ®çççÆOçkçÀcçd ~~
cçOçájçVçiçá[#ççÇjoçÆOçmçkçwlçávçJççÌovçÌ: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 14/ 45)
kçÀHçÀçoçcççMç³çí pççlçç Jç=×ç: mçHç&çqvlç mçJç&lç: ~
Hç=Lçáyç´IvççÆvçYçç: kçíÀçÆ®çlçd kçíÀçÆ®çÃC[ÓHçoçíHçcçç: ~~
©{Oççv³çç*dkçáÀjçkçÀçjçmlçvçáoçÇIçç&mlçLççeCçJç: ~
éçílççmlççcç´çJçYççmçç½ç vççcçlç: mçHlçOçç lçá lçí ~~
Dçv$ççoç GojçJçíäç Ëo³ççoç cçnçkçáÀnç: ~
kçáÀjJççí oYç&kçáÀmçácçç: mçáiçvOççmlçí ®ç kçáÀJç&lçí ~~
Ëuuççmçcççm³çñçJçCçcççÆJçHççkçÀcçjçí®çkçÀcçd ~
cçÓ®sç&®sçÆo&pJçjçvççnkçÀçM³ç&#çJçLçáHççÇvçmççvçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 14/ 47-50)
o cççbmç, Gæ[o, onçÇ, oÓOç, içáæ[, çÆlçuç kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o cçsuççÇ, DççvçáHçcççbmç, çÆHçäcç³ç HçoçLç&, mçkçwlçá, vçJççVç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o DçpççÇCç&, mçæ[ç náDçç, çqkçwuçVç (yçççÆmç Kççvçç), mçbçÆkçÀCç&
(oÓçÆ<çlç), çÆJç©×çMçvç, Dçmççlc³ç Yççípçvç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí
kçÀHçÀpç kç=ÀçÆcç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o DççcççMç³ç mçí GlHçVç nçíkçÀj DçOççílç: kçÀçí<þ cçíb ³çç TOJç&lç:
cçáKç kçÀçÇ Dççíj ®çuçí pççlçí nÌ ~
o DççkçÀçj cçíb ®çHçìí, iççíuççkçÀçj DççÌj içC[áHço pçÌmçí nçílçí nÌ ~
o FvçkçÀç JçCç& éçílç-lççcç´ JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o kçÀYççÇ ³çí mçá#cç lçLçç kçÀYççÇ oçÇIç& ³çç lçvlçáuç YççÇ nçílçí nÌ~
o Ëuuççmç, cçáKçñççJç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, pJçj, cçÓ®sç&,
210 Dr. A. S. Dudhamal
 #çJçLçá, ÒççÆlçM³çç³ç, HççÇvçmç, çÆMçjçíjçíiç, Ëêçíiç, Dççvççn, lçí<ççcçíJççHçjí Hçá®sÌ: Hç=LçJç½ç YçJççqvlç çÆn ~~
Dçbiçcço&, sçÆo&, kçÀçM³ç& DççÌj Hç©<çlçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí MçáuçççqivçcççvÐçHççC[álJççÆJçäcYçyçuçmçb#ç³çç: ~
nÌ~ ÒçmçíkçÀç©çÆ®çËêçíiççÆJç[dYçíoçmlçá HçájçÇ<çpçÌ : ~~
kçÀHçÀpç kç=ÀçÆcç kçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ (mçá.G. 54/8-10)
HçkçwJççMç³çí HçájçÇ<ççílLçç pçç³çvlçíeOççíçÆJçmçHç&Cç: ~
Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ (7) mçáÞçálç (6) JççiYçì (7) Jç=×ç: mçvlççí YçJçí³çá½ç lçí ³çoçeecççMç³ççívcçáKçç: ~
1 Dçv$çço oYç&Hçá<Hç Dçv$çço lçoçem³ççíÃçjçÆvç:éççmçç çÆJç[diçvOççvçáçÆJçOçççƳçvç: ~
2 Gojço cçnçHçá<Hç GojçJçí<ì Hç=LçáJç=ÊçlçvçámLçáuçç: M³ççJçHççÇlççÆmçlçççÆmçlçç: ~~
3 Ëo³ç®çjç ÒçuçÓvç Ëo³çço lçí Hçgç vççcvçç kç=Àcç³ç: kçÀkçíÀ©kçÀcçkçíÀ©kçÀç: ~
4 ®çájJç çÆ®ççÆHçìç cçnçkçáÀnç mççÌmçájçoç: mçáuçÓvççK³çç uçíçÆuçnç pçvç³ççqvlç ®ç ~~
5 oYç&Hçá<Hç çÆHçHççÇçÆuçkçÀç kçáÀjJççí çÆJç[dYçíoMçáuççÆJçäcYçkçÀçM³ç&Hçç©<³ç HççC[álçç: ~
6 mççÌiççqvOçkçÀ oç©Cç oYç&Hçá<Hç jçícçn<ç&ççqivçmçovçiçáokçÀC[ÓçÆJç&çÆvçiç&cççlçd ~~
7 cçnçiçáo - mçáiçvOçç (Dç. Ë. çÆvç. 14/ 53-56)
o FvçkçÀç mLççvç HçkçwJççMç³ç nÌ~
HçájçÇ<çpç kç=ÀçÆcç kçíÀ nílçÓ:- o DççÆnlçkçÀj DççnçjççÆo kçíÀ mçíJçvç mçí ³çí HçkçwJççMç³ç cçíb GlHçVç
nçíkçÀj içáo cççiç&içlç nçí pççlçí nÌ~
cçç<ççÆHçäçVççÆJçouçHçCç&MççkçÌÀ: HçájçÇ<çpçç: ~
(mçá.G. 54/16) o pçyç Jçí DççcççMç³ç kçÀçÇ Dççíj yç{vçí uçiçlçí nÌ lçyç GÃçj DççÌj
Mçkç=Àppçç yçnáçÆJç[dOççv³çHçCç&MççkçÀçíuçkçÀççÆoçÆYç: ~~ çÆvç:éççmç mçí cçuç kçÀçÇ içvOç Dççvçí uçiçlççÇ nÌ~
(Dç. Ë. çÆvç. 14/ 46) o Dççkç=ÀlççÇ Yçío Fvçcçíb mçí kçáÀs mçá#cç, iççíuççkçÀçj, mçHçíÀo, uçcyçí,
HçájçÇ<çpç kç=ÀcççÇ kçíÀ kçÀHçÀpç kç=ÀcççÇ kçíÀ mçcççvç nílçÓ nÌ~ Tvç kçÀçÇ Dççkç=ÀlççÇ kçíÀ, kçáÀs cççíìí DççÌj iççíuççkçÀçj nçílçí nÌ ~
cçç<ç, çÆHçäcç³ç HçoçLç&, çÆJçouç Oççv³ç, njí HçÊçí JççuççÇ mçypççdzççB DçççÆo o ³çí M³ççJç vççÇuçí, njí, DççÌj HççÇuçí JçCç& kçíÀ nçílçí nÌ~
kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ³çí HçájçÇ<çpç kç=ÀcççÇ kçíÀ nílçÓ nÌ ~ o DççÆlçmççj, GojMçÓuç, kçÀçM³ç&, Hçç©<³ç, HççC[álçç, jçícçn<ç&,
HçájçÇ<çpç kç=ÀçÆcç kçíÀ uç#çCç :- Dççqivçmçço, Dçbiçmçço DççÌj içáokçÀC[Ó ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
HçájçÇ<çpççmlçáu³çmçcçálLççvçç: Þuçí<cçpçÌ: lçí<ççb mLççvçb HçkçwJççMç³ç:, lçí o HçájçÇ<çpç kç=ÀçÆcç kçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
ÒçJçOç&cççvççmlJçOççí çÆJçmçHç&çqvlç, ³çm³ç HçávçjçcççMç³çççÆYçcçáKçç:
m³çá³ç&ovlçjb lçovlçjb lçm³ççíÃçjçÆvç:éççmçç: HçájçÇ<çiççqvOçvç: m³çá:; Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ (5) mçáÞçálç (7)
mçbmLççvçJçCçç&çÆJçMçí<ççmlçá-mçÓ#cçJç=ÊçHçjçÇCççnç: éçílçç oçÇIçç& 1 kçÀkçíÀ©kçÀ DçpçJçç
TCçç&bMçámçbkçÀçMçç: kçíÀçÆ®çlçd kçíÀçÆ®çlçd Hçávç: mLçÓuçJç=ÊçHçjçÇCççnç: 2 cçkçíÀ©kçÀ çÆJçpçJçç
M³ççJçvççÇuçnçÆjlçHççÇlçç:; lçí<ççb vççcçççÆvç kçÀkçíÀ©kçÀç: cçkçíÀ©kçÀç: 3 uçíçÆuçn çÆkçÀH³çç
uçíçÆuçnç: mçMçÓuçkçÀç: , mççÌmçájçoç½çíçÆlç; ÒçYççJç: - HçájçÇ<çYçío: kçÀçM³ç&b 4 mçMçÓuçkçÀ çƽçH³çç
Hçç©<³çb jçícçn<ç&ççÆYççÆvçJç&lç&vçb ®ç lç SJç ®ççm³ç içáocçáKçb HççÆjlçáovlç: 5 mççÌmçájço içC[ÓHço
kçÀC[Ób ®ççíHçpçvç³çvlççí içáocçáKçb Hç³çç&mçlçí lç SJç pççlçn<çç& 6 - ®çÓjJççí
içáoçÆvç<¬çÀcçCçcççÆlçJçíuçb kçáÀJç&çqvlç; Fl³çí<ç Þuçí<cçpççvççb HçájçÇ<çpççvççb ®ç 7 - çÆÜcçáKçç
çƬçÀcççÇCççb mçcçálLççvçççÆoçÆJçMçí<ç: ~~
( ®ç. çÆJç. 7/ 11) jkçwlçpç kç=ÀçÆcç kçíÀ nílçÓ:-
DçpçJçç çÆJçpçJçç: çÆkçÀH³çççƽçH³çç içC[ÓHçoçmlçLçç ~ çÆJç©×çnçj mçíJçvç, DçpççÇCç&, MççkçÀçnçj mçíJçvç ³çí jkçwlçpç kç=ÀcççÇ kçíÀ
®çÓjJççí çÆÜcçáKçç½çÌJç %çí³çç: mçHlç HçájçÇ<çpçç: ~~ nílçÓ nÌ ~
éçílçç: mçÓ#cççmlçáovl³çílçí içáob ÒççÆlçmçjçqvlç ®ç ~ MççíçÆCçlçpççvççb lçá Kçuçá kçáÀ<þÌ: mçcççvçb mçcçálLççvçb; mLççvçb
Rog Nidan- 211 Dr. A. S. Dudhamal
 jkçwlçJçççÆnv³ççí Oçcçv³ç:, mçbmLççvçcçd-DçCçJççí Jç=Êçç½ççHççoç½ç o jkçwlçJçn çÆmçjçDççíb cçíb jkçwlçpç kç=ÀçÆcç GlHçVç nçílçí nÌ ~
mçÓ#cçlJçç®®çÌkçíÀ YçJçvl³ç¢M³çç:; JçCç&:- lççcç´:, vççcçççÆvç-kçíÀMççoç, o DççkçÀçj cçíb DçHçço (nmlçHçço çÆJçjnçÇlç), Jç=ÊççkçÀçj, Dççjkçwlç
uççícççoç, uççícçÜçÇHçç:, mççÌjmçç, DççÌoácyçjç, pçvlçácççlçj½çíçÆlç -kç=À<Cç ³çç lççcç´ JçCç& kçíÀ lçLçç mçá#cç DççkçÀçj kçíÀ nçívçí mçí
ÒçYççJç:-kçíÀMçMcçÞçávçKçuççícçHç#cççHçOJçbmç:, Jç´Cçiçlççvççb ®ç kçÀoççÆ®çlç ³çí çÆoKççF& vçnçÇb oílçí nÌ ~
n<ç&kçÀC[ÓlççíomçbmçHç&CçççÆvç, DççÆlçJç=×çvççb ®ç o FvçkçíÀ kçÀçjCç Òçç³ç: kçáÀ<þ kçíÀ mçcççvç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
Jççqkçwmçjçmvçç³çácççbmçlç©CçççqmLçYç#çCççÆcççÆlç; çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçcçH³çí<ççb o kçíÀMç, McçÞçá, vçKç, uççícç, Hç#cç FvçkçÀç vççMç nçívçç, Jç´Cç
kçáÀ<þÌ: mçcççvçb, lçoáÊçjkçÀçuçcçáHçoí#³ççcç:~~ ÒççoáYçç&Jç, n<ç&, kçÀC[á, lççío DçççÆo uç#çCç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
( ®ç. çÆJç. 7/11 ) o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb MçjçÇj cçíb HççÆjmçHç&Cç kçÀjvçí Hçj lJç®çç,
kçíÀMçjçícçvçKççoç½ç ovlççoç: çÆkçÀçÆkçwkçÀMççmlçLçç ~ mvçç³çá, cççbmç, lç©CçççqmLç DçççÆo OççlçáDççíb kçÀç Yç#çCç kçÀjlçí nÌ~
kçáÀ<þpçç: mçHçjçÇmçHçç& %çí³çç: MççíçÆCçlçmçcYçJçç: ~~ FvçkçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
lçí mçjkçwlçç½ç kç=À<Cçç½ç çqmvçiOçç½ç Hç=LçJçmlçLçç ~
jkçwlçççÆOç<þçvçpççvçd Òçç³ççí çÆJçkçÀçjçvçd pçvç³ççqvlç lçí ~~ Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ (6) JççiYçì (6)
çÆJç©×çpççÇCç&MççkçÀçÐçÌ: MççíçÆCçlççílLçç YçJççqvlç çÆn ~ 1 kçíÀMçço kçíÀMçço
(mçá.G. 54/15-17) 2 uççícçço uççícççÆJçOJçbmç
jkçwlçJçççÆnçÆmçjçílLççvçç jkçwlçpçç pçvlçJççíeCçJç: ~ 3 uççícçÜçÇHç uççícçÜçÇHç
DçHççoç Jç=Êçlççcç´ç½ç mççÌ#³ççlkçíÀçÆ®çooMç&vçç: ~~
4 mççÌjmç mççÌjmç
kçíÀMççoç uççícççÆJçOJçbmçç uççícççÆÜHçç Goácyçjç: ~
5 DççÌoácyçj Goácyçj
<çìd lçí kçáÀ<þÌkçÀkçÀcçç&Cç: mçnmççÌjmçcççlçj: ~~
6 pçvlçácççlçj cççlçj
(Dç. Ë. çÆvç. 14/ 51-52)
o çÆJç©×çMçvç, DçpççÇCç& DçççÆo kçÀçjCççíb mçí jkçwlçpç kç=ÀçÆcç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________
kç=ÀçÆcç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 212 Dr. A. S. Dudhamal

 ®sçÆo&
48
_____________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 20 G.lçb. 49 çÆvç. 05 çÆvç. 05 15

J³ççK³çç :- o DçkçÀçuç Yççípçvç lçLçç Dçmççlc³ç Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~

sço³çVççvçvçb JçíiçÌjo&jVç²Yç¡çvçÌ: ~ o DççÆlçÞçcç lçLçç Oççlçá#ç³ç kçÀjvçíJççuçí ©#çççÆo nílçÓ mçíJçvç kçÀjvçç~
çÆvç©®³çlçí sçÆo&çÆjçÆlç oçí<ççí Jçkçw$çççÆÜçÆvç½çjvçd ~ o Jçíiç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
(mçá.G.49/ 6) o DçpççÇCç& lçLçç kç=ÀçÆcç Fvç çÆJçkçÀçjçíb mçí ûçmlç nçívçç ~
MççÆjjí cççiç&ܳçb ÒçOççvçcçd- DçOççíiçáocç, TOJç¥ ®ç cçáKçcçd; o m$ççdzççíb cçíb içYç&OççjCçç nçívçç ~
lçoOççícççiçç&çÆlçÒçJç=Êçoçí<çcçlççÇmççjcççÆYçOçç³ç, TOJç&ççÆlçoçí<çÒçJç=çÆÊç©Hççb o DççÆlçêálç iççÆlç mçí Yççípçvç mçíJçvç kçÀjvçç ~
sçÆo&©®³çlçí FçÆlç sÐç&O³çç³çmçcyçvOç:~ o DçvçíkçÀ Iç=çÆCçlç ³çç Iç=Cçç HçÌoç kçÀjvçí Jççuçí kçÀçjCççíb / HçoçLççí&b kçÀç
(®ç¬çÀHçççÆCç çÆìkçÀç- ®ç.çÆ®ç. 20- DççÆlçmççj ) mçíJçvç kçÀjvçç ~
sço³çVççvçvççÆcççÆlç JçíiçÌcç&áKçb sço³çvçd HçÓj³çvçd, Dço&³çvçd ®sçÆo& kçíÀ ÒçkçÀçj :-
HççÇ[ávçd, Dç²Yç¡çvçÌj²YçíoÌ: ~ oçí<çÌ: Hç=Lççqkçw$çÒçYçJçç½çlçñççí çÆÜäçLç&³ççíiççoçÆHç HçgçcççÇ m³ççlçd ~~
sço³ççÆlç cçáKçcçd, Dço&³ççÆlç ®çç²çvççÇçÆlç sçÆo&:; so DçHçJççjCçí, (®ç. çÆ®ç. 20/6)
Dço& çÆnbmçç³ççb, Dçvç³ççí: Hç=<ççíojççÆolJçívç ©HççÆmççÆ×:~~ sçÆo&oçí&<çÌ: Hç=LçkçwmçJçÌ&çÆÜ&äjLçÌ&½ç HçgçcççÇ ~
(cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç) (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 30)
o TOJç&cççiç& cçáKç DççÌj DçOççícççiç& içáo ³çí MçjçÇj kçíÀ oçí ÒçOççvç cççiç& 1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
nÌ~ 4)mççÆVçHççlçpç 5)çÆÜäçLç&pç
o DçOççícççiç& içáo mçí DççÆlçÒçJç=Êç oçí<ççíb mçí DççÆlçmççj DççÌj TOJç&
cççiç& cçáKç mçí sçÆo& GlHçVç nçílççÇ nÌ~ ®sçÆo& kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
o MçjçÇj cçíb HççÇ[ç GlHçVç kçÀjkçíÀ, cçáKç kçÀçí DççJç=Êç oçí<ççíb kçÀç yçuç oçí<ççvçáoçÇj³çvçd Jç=×çvçáoçvççí J³ççvçmç²lç:~
lçLçç Jçíiç HçÓJç&kçÀ Jçkçw$ç mçí yççnj çÆvçkçÀuçvçç sçÆo& kçÀnuççlçç nÌ~ TOJç&cççiç®sçÆlç Yç=Mçb çÆJç©×çnçjmçíJçvççlçd~~
®sçÆo& kçíÀ nílçÓ :- (mçá.G.49/7)
DççÆlçêÌjçÆlççqmvçiOçÌjËÐçÌuçJçCçÌjçÆlç ~ Goçvççí çÆJçkç=Àlççí oçí<ççvçd mçJçç&mJçH³çÓOJç&cçm³ççÆlç ~~
DçkçÀçuçí ®çççÆlçcçç$ç̽ç lçLççemççlc³ç̽ç YççípçvçÌ: ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 5/ 30)
Þçcççlçd #ç³ççÊçLççíÜíiççopççÇCç&lçd kç=ÀçÆcçoçíHç<çlç: ~ o ÒçkçÀçíçÆHçlç Goçvç mçí J³ççvç Jçç³çá kçÀçí GÊçípçvçç çÆcçuçlçvçí mçí oçívççíb
vçç³çç&½ççHçVçmçlJçç³ççmlçLççeçÆlçêálçcçMvçlç: ~~ oçí<ç Òçyçuç nçíkçÀj kçÀHçÀ SJçb çÆHçÊç kçÀçí TOJç& (cçáKç) cççiç& mçí
Dçl³çvlççcçHççÆjlçm³ç soí&JçÌ& mçcYçJççí Oç´áJçcçd ~ yççÆniç&çÆcçlç kçÀjlçí nÌ ~
(yççÇYçlmçÌní&lçáçÆYç½ççv³çÌêá&lçcçálkçwuçíçÆMçlççí yçuççlçd ~~) o DççcççMç³çmLç Hçç®çkçÀ çÆHçÊç kçíÀ G<Cç lçLçç lççÇ#Cç içáCç mçí
(mçá.G. 49/ 3-5) DççcççMç³ç kçÀç #ççíYç nçílçç nÌ~
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí sçÆo& GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~ o DççqivçcççbÐç mçí mççcç kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o DççÆlçÒçcççCç cçíb çqmvçiOç, uçJçCç, êJç SJçb DçËÐç HçoçLççí& kçÀç o Fmç lçjn oÓä náS çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ kçÀçí lçLçç DçHçççÆ®çlç DçVç
mçíJçvç kçÀjvçç ~ kçÀçí Jçç³çá DçHçvçí iççÆlç mçí cçáKç mçí yççnj çÆvçkçÀçuçkçÀj sçÆo& HçÌoç
o DççÆlçcçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~ kçÀjlçç nÌ ~
Rog Nidan- 213 Dr. A. S. Dudhamal
 nílçÓ mçíJçvç
J³ççOççÇ vççcç ®sçÆo&
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ Goçvç Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç
Goçvç, Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
J³ççvç
Goçvç kçÀçí J³ççvç Jçç³çá kçÀçÇ mçbiçlç (yçuç)
oÓ<³ç jmçOççlçá
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn JççlçççÆo lççÇvç oçí<ççíb kçÀçí DççcççMç³ç cçíb GoçÇjCç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
GtJçmLççvç DççcççMç³ç DççcççMç³çmLç Hçç®çkçÀ çÆHçÊç kçíÀ G<Cç lçLçç lççÇ#Cç içáCç
mçí DççcççMç³ç kçÀç #ççíYç DççÌj DççqivçcççbÐç mçí mççcç
DççÆOç<þçvç DççcççMç³ç kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçÀçÇ GlHççÆÊç
mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn (kçÀçí<þ)
jçíiçcççiç& DçY³çvlçj
J³ççqkçwlç ®sçÆo& TOJç& (cçáKç) cççiç& mçí MçjçÇj mçí yççÆniç&çÆcçlç kçÀjkçíÀ
sçÆo& kçÀçÇ GlHççÆÊç
Yçío (5) 1)Jççlç, 2)çÆHçÊç, 3)kçÀHçÀ,
4) mççÆVçHççlçpç, 5)çÆÜäçLç&pç
mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ Jççlçpç ®sçÆo& kçíÀ nílçá DççÌj mçbÒçççqHlç :-
mççO³ççmççO³çlJç DçmççO³ç #ççÇCç jçíiççÇ, J³çç³ççcçlççÇ#CççÌ<çOçMççíkçÀjçíiçYç³ççíHçJççmççÐççÆlçkçÀçÆMç&lçm³ç ~
GHçêJç³çákçwlç, Jçç³çácç&nçñççílççÆmç mçbÒçJç=× GlkçwuçíM³ç oçí<ççbmlçlç TOJç&cçm³çvçd~~
mçjkçwlç HçÓ³ç ³çákçwlç, DççcççMç³ççílkçwuçíMçkç=Àlççb ®ç cçcç& ÒçHççÇ[³çbMsçÆo&cçáoçdzçíÊçá ~
®ççqvêkçÀç³çákçwlç (®ç. çÆ®ç. 20/7-8)
J³çç³ççcç, lççÇ#CççÌ<çOççÇ, MççíkçÀ, J³ççOççÇ, GHçJççmç DçççÆo Üçjç MçjçÇj
®sçÆo& kçíÀ HçÓJç&©Hç :- kçÀç kçÀ<ç&Cç nçívçí mçí Jçç³çá ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlççÇ nÌ~
lççmççb ËoálkçwuçíMçkçÀHçÀÒçmçíkçÀçí Üí<ççíeMçvçí ®çÌJç çÆn HçÓJç&©Hçcçd ~~ cçnçñççílçmç cçíb ³çn ÒçJç=× Jççlç mçb®ççjçÇlç nçívçí mçí oçí<çççÆo kçÀç
(®ç. çÆ®ç. 20/6) GlkçwuçíMç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Fmç GlkçwuçíMç kçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb oçí<ç
ÒçmçíkçÀçí Ëo³ççílkçwuçíMççí Yçkçwlçm³ççvççÆYçvçvovçcçd ~ GOJç& cççiç& mçí yççnj çÆvçkçÀlçí nÌ ~ cçcç& mLççvççíb cçíb HççÇ[ç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
HçÓJç&©Hçb cçlçb sÐçç& ³çLççmJçb ®ç çÆJçYççJç³çílçd ~~ Jççlçpç ®sçÆo& kçíÀ uç#çCç :-
(mçá.G.49/8) ËlHççéç&HççÇ[çcçáKçMççí<çcçÓOç&vççY³ççÆlç&kçÀçmçmJçjYçíolççíoÌ: ~~
ËuuççmççíÃçjjçíOççÌ ®ç ÒçmçíkçÀçí uçJçCçmlçvçá: ~ ÃçjMçyoÒçyçuçb mçHçÀívçb çÆJççq®sVçkç=À<Cçb lçvçákçbÀ kçÀ<çç³çcçd ~
Üí<ççeVçHççvçí ®ç Yç=Mçb JçcççÇvççb HçÓJç&uç#çCçcçd ~~ kç=À®s^íCç ®ççuHçb cçnlçç ®ç Jçíiçívççlççí&eçÆvçuçç®so& ³çlççÇn oá:Kçcçd ~~
(cçç. çÆvç.) (®ç. çÆ®ç. 20/8-9)
lççmçÓlkçwuçíMççm³çuççJçC³çÒçmçíkçÀç©®ç³ççíeûçiçç: ~ Òç®so&³çílçd HçíÀçÆvçuçcçuHçcçuHçb MçÓuçççÆo&lççíeY³ççÆo&lçHççéç&Hç=<þ: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 31) Þççvlç: mçIççí<çb yçnMç:kçÀ<çç³çb pççÇCçí&eçÆOçkçbÀ mççeçÆvçuçpçç JççÆcçmlçá ~~
Ëuuççmç, GlkçwuçíMç, uçJçCççm³çlçç, ÒçmçíkçÀ, Dç©çÆ®ç, DçVçÜí<ç, (mçá.G.49/9)
GÃçjjçíOç ³çí sçÆo& kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ ~ vçççÆYçHç=<þb ©pçvçd Jçç³çá: Hççéçí& ®ççnçjçcçáçql#çHçílçd ~~
lçlççí çÆJççq®sVçcçuHççuHçb kçÀ<çç³çb HçíÀçÆvçuçb Jçcçílçd ~
Rog Nidan- 214 Dr. A. S. Dudhamal
 MçyoçíÃçj³çálçb kç=À<Cçcç®sb kç=À®s^íCç JçíiçJçlçd ~~
kçÀçmççm³çMççí<çËvcçÓ×&mJçjHççÇ[çkçwuçcçççqvJçlç: ~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 31-33)
o Ëo³ç DççÌj Hççéç& cçíb HççÇ[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o cçáKçMççí<ç, cçÓOç& (çÆMçj), vççYççÇ DçççÆo mLççvççíb cçíb Jçíovçç kçÀç
Òççoá&YççJç nçílçç nÌ ~
o mJçjYçío, kçÀçmç SJçb kçwuçcç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj cçíb lççío SJçb YçíoJçlç Jçíovçç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o GÃçj kçíÀ DççJççpç cçíb Òçyçuçlçç jnlççÇ nÌ ~
o sçÆo&lç êJ³ç kçÀç ÒçcççCç DçuHç nçílçç nÌ ~
o sçÆo&lç êJ³ç lçákçÀæ[çí-lçákçÀæ[çí cçíb çÆJçYçkçwlç (çÆJççq®sVç), kçÀ<çç³ç
jmç kçÀç, Hçlçuçç DççÌj kç=À<Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ~
çÆHçÊçpç ®sçÆo& kçíÀ nílçá:-
DçpççÇCç&kçÀìdJçcuççÆJçoçÔ³çMççÇlçÌjçcççMç³çí çÆHçÊçcçáoçÇCç&Jçíiçcçd ~
jmçç³çvççÇçÆYççÆJç&mç=lçb ÒçHççÇ[îç cçcççí&OJç&cççiçc³ç JççÆcçb kçÀjçíçÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/10)
DçpççÇCç& çÆJçkçÀçj mçí HççÇçÆæ[lç nçívçç, kçÀìá, Dçcuç, G<Cç DççÌj çÆJçoçnçÇ
HçoçLççí& kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ~
çÆHçÊç kçíÀ G<Cç, lççÇ#Cç içáCççíb kçíÀ kçÀçjCç Ëo³ç mçí GtJç nçívçíJççuççÇ
Oçcçvççdzççíb kçÀç ÒçHççÇæ[vç nçílçç nÌ ~ Fmç ÒçHççÇæ[vç kçíÀ kçÀçjCç jmçç³çvççdzççíb mçí
DççcççMç³ç cçíb ñççJç GlHçVç nçí pççlçç nÌ~ ³çn ñççJç DççcççMç³ç cçíb pçcçç
nçíkçÀj GOJç& cççiç& (cçáKç) mçí yççnj çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~ Fmç lçjn çÆHçÊçpç sçÆo&
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
çÆHçÊçpç ®sçÆo& kçíÀ uç#çCç :-
cçÓ®sç&çÆHçHççmçcçáKçMççí<çcçÓOç&lççuJççÆ#çmçblççHçlçcççíYç´cççlç&:~
HççÇlçb Yç=Mççí<Cçb nçÆjlçb mççÆlçkçwlçb OçÓcç´b ®ç çÆHçÊçívç Jçcçílçd mçoçncçd~~
(®ç. çÆ®ç. 20/11)
³ççíecuçb Yç=Mçb Jçç kçÀìáçÆlçkçwlçJçkçw$ç: HççÇlçb mçjkçwlçb nçÆjlçb JçcçíÜç~
mçoçn®ççí<çpJçjJçkçw$çMççí<ççí cçÓ®sç&çqvJçlç: çÆHçÊççÆvççÆcçÊçpçç mçç~~
(mçá.G.49/10)
çÆHçÊççl#ççjçíokçÀçÆvçYçb OçÓcç´b nçÆjlçHççÇlçkçÀcçd ~~
mççmç=içcuçb kçÀìÓ<Cçb ®ç lç=CcçÓ®sç&lççHçoçnJçlçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 33)
o cçÓ®sç&, lç=<CçççÆOçkçw³ç, cçáKçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆMçj, lççuçá, vçí$ç, DçççÆo mLççvççíb cçíb mçblççHç nçílçç nÌ~
o cçáKç mçí OçÓcç çÆvçkçÀuçlçç nÌ~
o lçcç:ÒçJçíMç, Yç´cç, Dççí<ç, ®ççí<ç, oçn pJçjççÆo çÆHçÊç kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ~
Rog Nidan-
o çÆHçÊçpç sçÆo& cçíb sçÆo&lç êJ³ç nçÆjlç-HççÇlç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o ³çn jkçwlç³çákçwlç, Dçcuç-kçÀìá-çÆlçkçwlç jmçJççuçç nçílçç nÌ ~
o çÆoKçvçí cçíb ³çn #ççj pçuç kçíÀ mçcççvç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀpç ®sçÆo& kçíÀ nílçá:-
çqmvçiOçççÆlçiçáJçç&cççÆJçoççÆnYççíp³çÌ: mJçHvçççÆoçÆYç½çÌJç kçÀHçÀçíeçÆlçJç=×: ~
Gj: çÆMçjçí cçcç& jmçç³çvççǽç mçJçç&: mçcççJç=l³ç JççÆcçb kçÀjçíçÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/12)
DççÆlçcçç$çç cçíb çqmvçiOç, içá©, DçHçkçwJç SJçb çÆJçoççÆn êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç, DççÆlççÆvçêç uçívçç ~ DçççÆo Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí kçÀHçÀ
kçÀçÇ Jç=×çÇ nçí pççlççÇ nÌ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ Gj:, çÆMçj, cçcç& (Ëo³ç) DçççÆo kçíÀ jmçç³çvççdzççíb cçíb
pççkçÀj DçJçjçíOç GlHçVç kçÀjkçíÀ sçÆo& HçÌoç kçÀjlçç nÌ~
kçÀHçÀpç ®sçÆo& kçíÀ uç#çCç :-
lçvêçm³çcççOçá³ç&kçÀHçÀÒçmçíkçÀmçblççí<ççÆvçêç©çÆ®çiççÌjJççlç&: ~
çqmvçiOçb Içvçb mJççoá kçÀHçÀççÆÜMçá×b mçuççícçn<ççí&euHç©pçb JçcçíÊçá~~
(®ç. çÆ®ç. 20/13)
³ççí Ëäjçícçç cçOçájb ÒçYçÓlçb Mçákçwuçb çÆncç mççvêkçÀHçÀçvçáçÆJç×cçd ~
DçYçkçwlç©iiççÌjJçmçço³çákçwlççÌ JçcçíÜcççÇ mçç kçÀHçÀkçÀçíHçpçç m³ççlçd~~
(mçá.G.49/11)
kçÀHçÀçlçd çqmvçiOçb Içvçb MççÇlçb Þuçí<cçlçvlçáiçJçççÆ#çlçcçd ~~
cçOçájb uçJçCçb YçÓçÆj Òçmçkçwlçb uççícçn<ç&Cçcçd~
cçáKçéç³çLçácççOçá³ç&lçvêçËuuççmçkçÀçmçJççvçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 34-35)
o DçbiçiççÌjJç, lçvêç, çÆvçêç DççÌj Dççuçm³ç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~
o cçáKçcççOçá³ç&, kçÀHçÀ ÒçmçíkçÀ, Dç©çÆ®ç, mçblççí<ç (lç=çqHlç ³çç #çáodyççíOç
vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DçVç kçáÀs YççÇ vç Kççlçí náS YççÇ Yççípçvç çÆkçÀ³çç
náDçç nÌ Símçç cçnmçámç nçívçç ~) ³çí DççqivçcççvÐç kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o içuçí cçíb DççÆYç<³çbÐç GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀçmç GlHçVç nçílçç nÌ~
o çqmvçiOç, Içvç DççÌj cçOçáj-uçJçCç jmç kçÀçÇ mçkçÀHçÀ sçÆo& nçílççÇ nÌ~
o sçÆo& nçílçí mçcç³ç DçuHç Jçíovçç³çákçwlç DççÌj jçícçn<ç& jnlçç nÌ~
mçççÆVçHçççÆlçkçÀ ®sçÆo& :-
mçcçMvçlç: mçJç&jmççvÒçmçkçwlçcççcçÒçoçí<çlç&áçÆJçHç³ç&³ç̽ç ~
mçJçí& ÒçkçÀçíHçb ³çáiçHçlçd ÒçHçVççMsçÆo& çÆ$çoçí<ççb pçvç³ççqvlç oçí<çç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/14)
MçÓuçççÆJçHççkçÀç©çÆ®çoçnlç=<CççéççmçÒçcççínÒçyçuçç Òçmçkçwlçcçd ~
sçÆo&çqm$çoçí<ççuuçJçCççcuçvççÇuçmççvêçí<Cçjkçwlçb Jçcçlççb vç=Cççb m³ççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/15)
215 Dr. A. S. Dudhamal
 mçJçç&çÆCç ©HçççÆCç yç´áJççqvlç ³çm³ççb mçç mçJç&oçí<çÒçYçJçç cçlçç lçá ~
(mçá.G.49/ 11)
mçJç&çÆuç²ç cçuçÌ: mçJçÌ&çÆjäçíkçwlçç ³çç ®ç lççb l³çpçílçd ~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 35)
o mççÆVçHççlçpç sçÆo& cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆcçuçlçí nÌ~
o ³çn sçÆo& Dççcç Òçoçí<ç mçí ³çç $çÝlçá çÆJçHç³ç&³ç mçí HçÌoç nçílççÇ nÌ~
o SkçÀmççLç nçÇ lççÇvççíb oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí
³çáiçHçlç oçí<ç ÒçkçÀçíHç kçÀnç nÌ~
o Goj MçÓuç, DççÆJçHççkçÀ, Dç©çÆ®ç, oçn, lç=<Cçç SJçb cççín ³çí
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o sçÆo&lç êJ³ç uçJçCç-Dçcuç jmç kçÀç, vççÇuç JçCç& kçÀç DççÌj mççvê
mJç©Hç kçÀç nçílçç nÌ~
o mçjkçwlç DççÌj G<Cç sçÆo& GlHçVç nçí mçkçÀlççÇ nÌ~
Dççiçvlçápç ®sçÆo& :-
yççÇYçlmçpçç oçÌËopççeecçpçç ®ç mççlc³çÒçkçÀçíHççlçd kç=ÀçÆcçpçç
®ç ³çç çÆn ~
mçç HçgçcççÇ lççb ®ç çÆJçYççJç³çíÊçá oçí<ççí®s^³çíCçÌJç ³çLççíkçwlçcççoçÌ ~~
(mçá.G.4912)
o Dççiçvlçápç sçÆo& kçíÀ HççB®ç Yçío nçílçí nÌ~
1) yççÇYçlmçpç 2) oçÌËopç 3)Dççcçpç
4) Dçmççlc³çpç 5) kç=ÀcççÇpç
kç=ÀçÆcçpç ®sçÆo& :-
MçÓuçËuuççmçyçnáuçç kç=ÀçÆcçpçç ®ç çÆJçMçí<çlç: kç=ÀçÆcçËêçíiçlçáu³çívç
uç#çCçívç ®ç uççÆ#çlçç ~~
(mçá.G.49/13)
JççlççoçÇvçíJç çÆJçcç=Mçílkç=ÀçÆcçlç=<CççcçoçÌËoí ~~
MçÓuçJçíHçLçáËuuççmçÌçÆJçMçí<ççlçd kç=ÀçÆcçpççb Jçoílçd ~
kç=ÀçÆcçËêçíiççÆuç²Ì½ç ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 37-38)
o Goj MçÓuç, Ëuuççmç, kçbÀHç DçççÆo uç#çCççíb kçÀç Òççyçu³ç jnlçç nÌ~
o Fmçcçíb kç=ÀcççÇpç Ëêçíiç pçÌmçí uç#çCç Fmçcçíb HçÌoç nçílçí nÌ~
çÆÜ<ìçLç&pç sçÆo& :-
çÆÜäÒçlççÇHççMçáçÆ®çHçÓl³çcçíO³çyççÇYçlmçiçvOççMçvçoMç&vç̽ç ~
_____________________________________________________________________________
®sçÆo& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
³ç®so&³çíÊçHlçcçvçç cçvççíIvçÌçÆÜäçLç&mçb³ççíiçYçJçç cçlçç mçç ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/18)
HçÓl³çcçíO³ççMçáçÆ®ççÆÜäoMç&vçÞçJçCçççÆoçÆYç: ~~
lçHlçí çÆ®çÊçí ËçÆo çqkçwuçäí sçÆo&çÆÜäçLç&³ççíiçpçç ~
( Dç. Ë. çÆvç. 5 / 36)
o DçMçáçÆ®ç, çÆlçjmkçÀçj HçÌoç kçÀjvçíJççuçç Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç ³çç
o Iç=Cçç HçÌoç kçÀjvçíJççuçí ¢M³ç oíKçvçç ~
o HçÓ³ç, DçcçíO³ç (OççjCç MçkçwlççÇ kçÀç çÆJçvççMç kçÀjvçíJççuççÇ), yççÇYçlmç
¢M³ççíb kçÀçí oMç&vç oíKçvçç ³çç ÞçJçCç kçÀjvçç ~
Fvç kçÀçjCççíb mçí cçvç GHçlçHlç nçívçí mçí cçvç cçíb çÆJç©× YççJç HçÌoç nçílçí
nÌ DççÌj sçÆo& GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~
®sçÆo& kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
#ççÇCçm³ççíHçêJç̳çá&kçwlççb mççmç=kçwHçÓ³ççb mç®ççqvêkçÀçcçd ~
sçÆo&Òçmçkçwlççb kçáÀMçuççí vççYçílç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçácçd ~~
(mçá.G.49/14)
çÆJçìdmJçíocçÓ$ççcyçáJçnççÆvç Jçç³çá: ñççílççbçÆmç mçb©O³ç ³çoçíOJç&cçíçÆlç~
GlmçVçoçí<çm³ç mçcçççÆ®çlçb lçb oçí<çb mçcçá×Ó³ç vçjm³ç kçÀçí<þçlçd~~
(®ç. çÆ®ç. 20/16)
çÆJçCcçÓ$ç³ççímlçlçd mçcçJçCç&içvOçb lç=ìdéççmççÆnkçwkçÀççÆlç&³çálçb Òçmçkçwlçcçd ~
Òç®so&³çíÎáäçÆcçnççÆlçJçíiççÊç³ççeçÆo&lç½ççMçá çÆJçvççMçcçíçÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 20/17)
#ççÇCçm³ç ³çç sçÆo&jçÆlçÒçJç=×ç mççíHçêJçç MççíçÆCçlçHçÓ³ç³çákçwlçç ~
mç®ççqvêkçÀçb lççb ÒçJçovl³çmççO³ççb mççO³ççb çÆ®ççÆkçÀlmçíovçáHçêJççb ®ç~~
(®ç. çÆ®ç. 20/19)
o #ççÇCç J³ççqkçwlç, GHçêJç ³çákçwlç, mçjkçwlç DççÌj HçÓ³ç ³çákçwlç, ®çbçÆêkçÀç
³çákçwlç DççÌj Òçmçkçwlç sçÆo& DçmççO³ç nçílççÇ nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç HçájçÇ<çJçn, mJçíoJçn, GokçÀJçn DççÌj cçÓ$çJçn
ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç HçÌoç kçÀjlçç nÌ lçLçç kçÀçí<þmLç JççlçççÆo
lççÇvççíb oçí<ç SkçÀ mççLç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlçí nÌ~ Fmç HççÆjçqmLçlççÇ cçíb
Jçcçvç kçíÀ mççLç çÆvçkçÀuçvçí Jççuçí êJ³ç cçíb cçuç, cçÓ$ç DççÌj mJçío
kçÀç JçCç& DççÌj içbOç Dççlçç nÌ~ Jçcçvç DççÆlç lççÇJç´ iççÆlç mçí nçílçç
nÌ~ Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç sçÆo& çÆJçvççMçkçÀçjkçÀ nçílççÇ nÌ~
216 Dr. A. S. Dudhamal
 DçcuççÆHçÊç
49

_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 15 51

mçbmç=p³çcççvçb çÆHçÊçívç oçnb lç=<Cççb cçáKççcç³ççvçd ~ o kçÀYççÇ GOJç&lç: sçÆo& mJç©Hç cçíb ³çç kçÀYççÇ DçOççílç: DççÆlçmççj
pçvç³çl³çcuççÆHçÊçb ®ç çÆHçÊçpççb½ççHçjçvçd içoçvçd ~~ mJç©Hç cçíb ³çn J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ ~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 47) o DçOççíiç DçcuççÆHçÊç cçíb lç=<CçççÆOçkçw³ç, oçn, cçÓ®sç&, Yç´cç, cççín,
®çjkçÀ vçí DçcuççÆHçÊç kçÀçí DçpççÇCç&pçv³ç kçÀnç nÌ ~ Ëuuççmç, kçÀçíþ, DççqivçcççbÐç jçícçn<ç&, mJçíoççÆOçkçw³ç lçLçç MçjçÇj
J³ççK³çç :- kçÀç HççÇuçç Hç[ pççvçç ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
çÆJçoçnçÐçcuçiçáCççíçÆêkçwlçb çÆHçÊçcçcuççÆHçÊçcçd ~~ o çÆJççÆJçOç JçCç& kçÀç DçLçç&lç nçÆjlç, HççÇlç, kç=À<Cç,jkçwlçççÆo JçCç& kçÀç
(cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç /DçcuççÆHçÊç ÒçkçÀjCç-51) lçLçç oáiç&çqvOç³çákçwlç cçuç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ ~
çÆJçoçnkçÀçjkçÀ DçcuçiçáCç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçÀçí DçcuççÆHçÊç kçÀnlçí nÌ~ o kçÀoççÆ®çlçd Mçyo mçí Fmç ÒçkçÀçj kçÀçÇ cçuç çÆJçkç=ÀçÆlç ncçíMçç nçílççÇ
DçcuççÆHçÊç kçíÀ nílçÓ :- vçnçÇb nÌ ³çn oMçç&lçç nÌ ~
çÆJç©× oáäçcuç çÆJçoççÆn çÆHçÊçÒçkçÀçíçÆHçHççvççVçYçápççí çÆJçoiOçcçd ~
çÆHçÊçb mJçnílçÓHççÆ®çlçb Hçájç ³çÊçocuççÆHçÊçb Jçoçqvlç mçvlç: ~~ J³ççOççÇ vççcç DçcuççÆHçÊç
(cçç. çÆvç. 51/1) DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o DçcuççÆHçÊç J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç cçáK³çlç: çÆHçÊç ÒçkçÀçíHçkçÀ
mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
Dççnçj- çÆJçnçj mçí nçílççÇ nÌ~ oÓ<³ç jmçOççlçá
o Jç<çç& $çÝlçá cçíb DççÌ<ççÆOç³ççíb lçLçç pçuç kçÀçí DçcuççÆJçHççkçÀ ÒççHlç nçí Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
pççlçç nÌ~ ³çí Dçcuç çÆJçHççkçÀçÇ êJ³ç çÆHçÊç oá<ìçÇkçÀj nçílçí nÌ~ oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
o çÆJç©×çnçj, oáçÆ<çlç Dççnçj, Dçcuç lçLçç çÆJçoççÆn êJ³ççíb kçÀç ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
mçíJçvç, kçÀjvçí mçí Yçákçwlç Dççnçj kçÀç çÆJçoiOç (Dçcuç) HççkçÀ
GtJçmLççvç DççcççMç³ç
nçíkçÀj DçcuççÆHçÊç J³ççOççÇ çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~ DççÆOç<þçvç DççcççMç³ç
DçcuççÆHçÊç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :- mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn
DççÆJçHççkçÀ kçwuçcççílkçwuçíMç çÆlçkçwlççcuççíÃçj iççÌjJçÌ: ~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
ËlkçÀCþoçnç©çÆ®ç½ççcuççÆHçÊçb Jçoíod çÆYç<çkçÀd ~~ J³ççqkçwlç DçcuççÆHçÊç
Yçío (4) iççÆlç Yçío mçí 2:-
(cçç. çÆvç. 51/2)
(TOJç&iç DççÌj DçOççíiç);
o DççÆJçHççkçÀ, kçwuçcç, GlkçwuçíMç, çÆlçkçwlç lçLçç Dçcuççíodiççj, Dçbiç oçí<çpç 4:-
iççÌjJç, ËlkçÀCþoçn DççÌj Dç©çÆ®ç ³çí DçcuççÆHçÊç kçíÀ mççcççv³ç 1)JççlçÒçOççvç, 2)kçÀHçÀÒçOççvç,
uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~ 3)JççlçkçÀHçÀ 4)kçÀHçÀçÆHçÊç
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
DçOççíiç DçcuççÆHçÊç :-
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç vç³çç DçcuççÆHçÊç
lç=[d oçn cçÓ®sç& Yç´cç cççínkçÀççÆj Òç³ççl³çOççí Jçç çÆJççÆJçOçÒçkçÀçjcçd ~ (Òç³çlvçHçÓJç&kçÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç mçí)
Ëuuççmç kçÀçíþçvçuçmçço n<ç& mJçíoç²HççÇlçlJçkçÀjb kçÀoççÆ®çlçd ~~ kçÀ<ìmççO³ç J³ççqkçwlç mççHçí#ç kçáÀs
(cçç. çÆvç. 51/3) uççíiççíb cçíb kçÀ<ìmççO³ç
³ççH³ç ®çjkçÀçjçÇ
Rog Nidan- 217 Dr. A. S. Dudhamal
 o çÆlçkçwlç lçLçç Dçcuç jmç kçíÀ GÃçj çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
çÆHçÊç ÒçOççvç çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç o nmlç, Hçço, kçÀCþ, Ëo³ç SJçb Goj oçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆMçj:MçÓuç DççÌj G<CççvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~
pççþjççqivçcççbÐç o DçVç kçíÀ ÒççÆlç lççÇJç´ DççqivçcççvÐç kçíÀ kçÀçjCç Dçl³çblç Dç©çÆ®ç HçÌoç
nçílççÇ nÌ ~
Hçç®çkçÀ çÆHçÊç kçíÀ êJç içáCç cçíb Jç=çÆ× o pJçj lçLçç kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç kçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ cçb[uççkçÀçj DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçÀçÇ kçÀC[Ó³çákçwlç çÆHç[kçÀç
mççcç çÆHçÊç mçí DççcççMç³ç cçíb çÆJçoiOç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
lçLçç Mçákçwlç (Dçcuç) YççJççíb kçÀçÇ o DçcuççÆHçÊç mçí DççÆJçHççkçÀ, GlkçwuçíMçççÆo çÆJçkçÀçj GlHçVç kçÀjlçç nÌ
GlHççÆÊç Fmç DçLç& mçí jçíiç®ç³ç Mçyo kçÀç Òç³ççíiç çÆkçÀ³çç nÌ ~
DçcuççÆHçÊç oçí<ççvçáyçbOç :-
DççqivçcççbÐç kçíÀ jnlçí DçVç mçíJçvç
kçÀjvçí mçí çÆHçÀj mçí çÆJçoiOçlçç, mçççÆvçuçb mçççÆvçuçkçÀHçbÀ mçkçÀHçbÀ lç®®ç uç#ç³çílçd ~
Mçákçwlçlçç kçÀçÇ GlHççÆÊç oçí<ççÆuç²ívç cççÆlçcççvçd çÆYç<ç*dcççínkçÀjb çÆn lçlçd ~~
(cçç. çÆvç. 51/)
oçí<ççíb kçÀçÇ TOJç&iççÆlç nçívçí mçí DçcuççÆHçÊç jçíiç cçíb uç#çCççíb kçíÀ Dçvçámççj oçí<çççÆOçkçw³ç pççvçvçç ®çççÆnS ~
cçáKç mçí Dçcuç ®sçÆo& Fmç çÆJçkçÀçj kçíÀ uç#çCç yçá×çÇcççvç çÆ®ççÆkçÀlmçkçÀ kçÀçÇ yçá×çÇ cçíb YççÇ Yç´cç HçÌoç
kçÀjlçí nÌ, Fmç kçÀçjCç FmçkçÀç DçY³ççmç O³ççvç HçáJç&kçÀ kçÀjvçç ®çççÆnS Símçç
TOJç&iç DçcuççÆHçÊç FMççjç cççOçJçkçÀj vçí çÆo³çç nÌ~
JççlçççÆOçkçw³ç ³çákçwlç DçcuççÆHçÊç :-
oçí<ççíb kçÀçÇ DçOççíiççÆlç
kçÀcHç ÒçuççHç cçÓ®sç& çÆ®ççÆcççÆ®ççÆcç içç$ççJçmçço MçáuçççÆvç ~
lçcçmççí oMç&vç çÆJçYç´cç çÆJçcççín n<çç&C³ççÆvçuçkçÀçíHççlçd ~~
DçOççíiç DçcuççÆHçÊç (cçç. çÆvç. 51/)
o kçbÀHç, ÒçuççHç, cçÓ®sç&, çÆ®çcççÆ®çcçç³çvç, Dçbiçmçço, GojMçÓuç,
TOJç&iç DçcuççÆHçÊç :- lçcç:ÒçJçíMç, çÆJçYç´cç, çÆJçcççín lçLçç jçícçn<ç& ³çí JççlçççÆOçkçw³çpçv³ç
Jççvlçb nçÆjlHççÇlçkçÀ vççÇuç kç=À<Cçcççjkçwlç jkçwlççYçcçlççÇJç ®ççcuçcçd~ DçcuççÆHçÊç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
cççbmççíokçÀçYçb lJççÆlççÆHççq®suçç®sb Muçí<cççvçápççlçb çÆJççÆJçOçb jmçívç~~ kçÀHçÀççÆOçkçw³ç ³çákçwlç DçcuççÆHçÊç :-
Yçákçwlçí çÆJçoiOçí lJçLçJççeH³çYçákçwlçí kçÀjçíçÆlç çÆlçkçwlççcuçJççÆcçb kçÀoççÆ®çlçd ~ kçÀHçÀçÆvç<þçÇJçvç iççÌjJç pç[lçç©çÆ®ç MççÇlç mçço JççÆcç uçíHçç:~
GÃçjcçíJçbçÆJçOçcçíJç kçÀCþ ËlkçáÀçÆ#çoçnb çÆMçjmççí ©pçb ®ç ~ onvç yçuçmçço kçÀC[Ó çÆvçêççƽçÚb kçÀHçÀçvçáiçlçí ~~
kçÀj-®çjCç-oçncççÌ<C³çb cçnlççÇcç©çÆ®çb pJçjb ®ç kçÀHçÀçÆHçÊçcçd ~ o kçÀHçÀçÆvç<þçÇJçvç, DçbiçiççÌjJç, Goj pç[lçç, Dç©çÆ®ç,
pçvç³ççÆlç kçÀC[ÓcçC[uç çÆHç[kçÀçMçlççÆvççÆ®çlçiçç$çjçíiç®ç³çcçd ~~ MççÇlççvçáYçÓçÆlç, Dçbiçmçço, sçÆo&, mlçÌçÆcçl³ç, Dççqivçmçço,
(cçç. çÆvç. 51/4-6) yçuçnççÆvç, mçJçç&biç kçÀC[Ó lçLçç çÆvçêççÆOçkçw³ç ³çí kçÀHçÀççÆOçkçw³ç pçv³ç
o njçÇlç, HççÇlç, kç=À<Cç, Dççjkçwlç jkçwlççYç JçCç& kçÀçÇ Dçl³çblç Dçcuç DçcuççÆHçÊç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
jmç kçÀçÇ sçÆo& nçílççÇ nÌ ~ kçÀHçÀJççlçççÆOçkçw³ç ³çákçwlç DçcuççÆHçÊç :-
o sçÆo&lç êJ³ç cççbmç kçíÀ OççJçvç pçÌmçç, jkçwlççYç, Dçl³çblç çÆHççq®suç GYç³ççÆcçocçíJç çÆ®çÚb cçç©lç kçÀHçÀmçcYçJçí YçJçl³çcuçí ~
DççÌj mJç®s (Dç®s) nçílçç nÌ ~ o kçÀHçÀ DççÌj Jççlç oçívççíb kçÀç DççÆOçkçw³ç jnvçí mçí oçívççíb oçí<ççíb kçíÀ
o ³çn kçÀHçÀmçbçÆcççÆÞçlç, uçJçCç-kçÀìÓ-çÆlçkçwlç jmçJççuçç nçílçç nÌ ~ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
o Yçákçwlç DçVç kçíÀ HççÆjHççkçÀ kçíÀ yçço ³çç DçYçákçwlç DççJçmLçç cçíb kçÀHçÀçÆHçÊçççÆOçkçw³ç ³çákçwlç DçcuççÆHçÊç :-
kçÀYççÇ-kçÀYççÇ çÆlçkçwlç Jçç Dçcuç sçÆo& nçí pççlççÇ nÌ ~ çÆlçkçwlççcuçkçÀìákçÀçíÃçj ËlkçáÀçÆ#çkçÀCþoçnkç=Àlçd ~~
Rog Nidan- 218 Dr. A. S. Dudhamal
 Yç´cççí cçÓ®sç&©çÆ®çMsçÆo&jçuçm³çb ®ç çÆMçjçí©pçç ~
ÒçmçíkçÀçí cçáKçcççOçá³ç¥ Þuçí<cççÆHçÊçm³ç uç#çCçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 51)
o çÆlçkçwlç, Dçcuç, kçÀìÓ jmççlcçkçÀ GÃçjçíb kçÀç Dççvçç~
o Ëo³ç-Goj-kçÀCþ Fvç cçíb oçn nçívçç~
o Yç´cç, cçÓ®sç&, Dç©çÆ®ç, sçÆo&, Dççuçm³ç SJçb çÆMçjMçÓuç ³çí uç#çCç
kçÀHçÀçÆHçÊçççÆOçkçw³ç pçv³ç DçcuççÆHçÊç cçíb çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
_____________________________________________________________________________
DçcuççÆHçÊç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan- 219
DçcuççÆHçÊç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
jçíiççíe³çcçcuççÆHçÊççK³ççí ³çlvççlçd mçbmççO³çlçí vçJç: ~
çÆ®çjçíçqlLçlççí YçJçíÐççH³ç: kç=À®s^mççO³ç: mç kçÀm³ççÆ®çlçd ~~
(cçç. çÆvç. 51/7)
o vçJççJçmLçç cçíb DçcuççÆHçÊç jçíiç Òç³çlvçHçáJç&kçÀ ³ççíi³ç çÆ®ççÆkçÀlmçç
kçÀjvçí mçí mççO³ç nçílçç nÌ ~
o çÆ®çjkçÀçjçÇ nçívçí mçí DçcuççÆHçÊç ³ççH³ç yçvç pççlçç nÌ ~
o pççÇCç& nçívçí Hçj kçáÀs J³ççqkçwlç³ççíb cçíb ³çn jçíiç kçÀämççO³ç yçvç
pççlçç nÌ ~
Dr. A. S. Dudhamal
 MçÓuç
50
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
mçáÞçálç cçç. çÆvç.
G. 42 26

MçÓuç GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :- DçpççÇCçç&O³çMçvçç³ççmççÆJç©×çVççíHçmçíJçvççlçd ~~

Dçvç²vççMçç³ç njçqm$çMçÓuçb cçácççí®ç kçÀçíHççvcçkçÀjOJçpçéç ~ HççvççdzçHççvççlçd #çálkçÀçuçí çÆJç©{çvççb ®ç mçíJçvççlçd ~
lçcççHçlçvlçb mçnmçç çÆvçjçÇ#³ç Yç³çççÆo&lççí çÆJç<Cçálçvçáb ÒççÆJçä: ~~ çÆHçäçVçMçá<kçÀcççbmççvççcçáHç³ççíiççÊçLçÌJç ®ç ~~
mç çÆJç<Cçáná¹çjçÆJçcççíçÆnlççlcçç HçHççlç YçÓcççÌ ÒççÆLçlç: mç Mçáuç: ~ SJçb çÆJçOççvççb êJ³ççCççcçv³çí<ççb ®ççíHçmçíJçvççlçd ~
mç HçgçYçÓlççvçáiçlçb MçjçÇjb ÒçoÓ<ç³çl³çm³ç çÆn HçÓJç&mç=çÆä:~~ (mçá. G. 42 / 77-79)
(cçç. çÆvç. cçOçÓkçÀçí<ç çÆìkçÀç) MçÓuç çÆvçcvç nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
YçiçJççvç çÆMçJçpççÇ vçí ¬çÀçíçÆOçlç nçíkçÀj kçÀçcçoíJç kçíÀ GHçj çÆ$çMçÓ uç HçíbÀkçÀ o Jççlç, cçÓ$ç lçLçç HçÓjçÇ<ç kçíÀ Jçíiççíb kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
çÆo³çç~ çÆpçmçí DçHçvçí Dçbiç kçíÀ GHçj Dççlçí oíKçkçÀj kçÀçcçoíJç Yç³çYççÇlç nçí o DççÆlçYççípçvç, DçpççÇCçç&Mçvç, DçO³çMçvç, çÆJç©×çMçvç kçÀjvçç ~
iç³çí~ Gvnçíbvçí çÆJç<Cçá kçÀçÇ MçjCç uççÇ~ çÆHçÀj Jçn çÆ$çMçÓuç çÆJç<Cçá kçíÀ MçjçÇj cçíb o #çáçÆOçlç DçJçmLçç cçíb DççÆlçêJçHççvç mçíJçvç kçÀjvçç ~
ÒçJçíçÆMçlç náDçç~ Fmç çÆ$çMçÓuç kçÀçí çÆJç<Cçá vçí DçHçvççÇ nábkçÀçj mçí Hç=LJççÇ Hçj çÆiçjç o çÆJç©{ Oççv³ç kçÀç, çÆHçäcç³ç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
çÆo³çç~ Hçb®çcçnçYçálççíb mçí çÆvçcççÇ&lç ÒçççÆCç³ççíb kçíÀ MçjçÇj cçíb ®çáYç pççvçí mçí Fmç o Mçá<kçÀ cççbmç kçÀç Yç#çCç kçÀjvçç ~
çÆ$çMçÓuç mçí mçJç& ÒçLçcç MçÓuç kçÀçÇ GlHççÆÊç Hç=LJççÇuççíkçÀ cçíb nçí iç³ççÇ ~ MçÓuç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
J³ççK³çç :-
Mç*dkçáÀmHçÀçíìvçJçÊçm³ç ³çmcççÊççÇJç´ç½ç Jçíovçç: ~ J³ççOççÇ vççcç MçÓuç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
MçÓuççmçkçwlçm³ç uç#çvlçí lçmcçç®sÓuççÆcçnçí®³çlçí ~~
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
(mçá. G. 42 /81) mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
MçbkçáÀ kçíÀ ®çáYçvçí pçÌmççÇ lççÇJç´ Jçíovçç pçyç çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ, lçyç Gmçí oÓ<³ç jmçOççlçá
MçÓuç kçÀnlçí nÌ ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
MçÓuç kçíÀ ÒçkçÀçj :- oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
ñççílççíoáäçÇ mçbiç
oçí<çÌ: Hç=LçkçÀd mçcçmlççcçÜvÜÌ: MçÓuççíeäOçç YçJçílçd ~
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
mçJçí&<Jçílçí<çá MçÓuçí<çá Òçç³çíCç HçJçvç: ÒçYçá: ~~ (cçç. çÆvç. 26/ 1) GtJçmLççvç DççcççMç³ç
MçÓuç kçíÀ SkçÓÀCç Dççþ ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ Òçç³ç: mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ MçÓuç DççÆOç<þçvç Gj:
Jççlç ÒçOççvç nçílçí nÌ ~ Jçç³çá kçÀçí ÒçYçá kçÀnkçÀj Jçç³çá kçÀçÇ MçÓuç GlHçVç kçÀjvçí mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn /kçÀçí<þ
kçÀçÇ mçÊçç ÒççÆlçHçççÆolç kçÀçÇ iç³ççÇ nÌ ~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
J³ççqkçwlç MçÓuç
1)Jççlçpç 5)JççlççÆHçÊçpç Yçío (8) DçäçÆJçOç : 1)Jççlç 2)çÆHçÊç
3)kçÀHçÀ 4-6) ÜbÜpç
2)çÆHçÊçpç 6)JççlçkçÀHçÀpç 7) mççÆVçHççlçpç 8)Dççcçpç
3)kçÀHçÀpç 7)kçÀHçÀçÆHçÊçpç mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
4)mççÆVçHççlçpç 8)Dççcç oçí<çpç mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkçÀoçí<çpç
kçÀ<ìmççO³ç çÆÜoçí<çpç
MçÓuç kçíÀ nílçÓ :- DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç, GHçêJç³çákçwlç,
JççlçcçÓ$çHçájçÇ<ççCççb çÆvçûçnçoçÆlçYççípçvççlçd ~
Rog Nidan- 220 Dr. A. S. Dudhamal
 Jçç³çá:ÒçkçáÀçÆHçlç: kçÀçí<þí Mçáuçb mçbpçvç³çíod Yç=Mçcçd ~
çÆvç©®sJççmççÇ YçJçíÊçívç JçíovççHççÇçÆ[lççí vçj: ~~
(mçá. G. 42 / 80)
¬çáÀ×çíJçç³çá:kçÀlç&vçç³ççcçlççíoÌ: kçÀcHççOcççvçÌjççÆJçMçvçd
kçáÀ#ççÇoíMçí Mçáuçb çÆHçÊçívçççqvJçlçb Þuçí<cçCçç Jçç ~
ÜçY³ççb JççeçÆHç Òçí³ç&cççCç: kçÀjçíçÆlç ..~~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀçí<þ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ lççÇJç´ mJç©Hç kçÀç
MçÓuç GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ ~
o pçyç SkçÀçblççÇkçÀ mJç©Hç cçíb MçÓuç Mçyo kçÀç Òç³ççíiç çÆkçÀ³çç pççlçç
nÌ, lçyç Goj mLççvç cçíb MçÓuç GlHçVç nçívçç DççÆYçÒçílç nÌ ~
Jççlçpç MçÓuç :-
çÆvçjçnçjm³ç ³çm³çÌJç lççÇJç´b MçÓuçcçáoçdzç&lçí ~
ÒçmlçyOçiçç$ççí YçJççÆlç kç=À®s^íCççí®sdJççÆmçlççÇJç ®ç ~~
JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çççÆCç kç=À®s^íCç kçáÀ©lçí vçj: ~
SlçÌçÆuç&²ÌçÆJç&pççvççdzçç®sÓuçb JççlçmçcçátJçcçd ~~
(mçá. G. 42 / 82-83)
J³çç³ççcç³ççvççoçÆlçcçÌLçávçç®®ç Òçpççiçjç®sçÇlçpçuçççÆlçHççvççlçd ~
kçÀuçç³ç-cçáÃç{çÆkçÀ-kçÀçíjoÓ<ççol³çLç&©#ççO³çMçvçççÆYçIççlççlçd ~~
kçÀ<çç³ç-çÆlçkçwlçççÆlççÆJç©{pççVç-çÆJç©×-JçuuçÓjkçÀ-Mçá<kçÀMççkçÀçlçd ~
çÆJçìd-Mçá¬çÀ-cçÓ$çççÆvçuçJçíiçjçíOçç®sçíkçÀçíHçJççmççoçÆlçnçm³ç-Yçç<³ççlçd ~~
Jçç³çá: ÒçJç=×çí pçvç³çíçÆ× MçÓuçb ËlHççéç& -Hç=<þ-çÆ$çkçÀ-yççqmlçoíMçí ~
pççÇCçí& Òçoçí<çí ®ç Içvççiçcçí ®ç MççÇlçí ®ç kçÀçíHçb mçcçáHçÌçÆlç içç{cçd ~~
cçánácç&áná½ççíHçMçcç-ÒçkçÀçíHççÇ çÆJç[dJççlçmçbmlçcYçvç-lççío-YçíoÌ: ~
mçbmJçíovççY³ç¡çvç-cço&vççÐçÌ: çqmvçiOççí<CçYççíp³çÌ Mçcçb Òç³çççÆlç ~~
(cçç. çÆvç. 26/2-5)
o DççÆlçJ³çç³ççcç, MççÇIç´iççÆlç mçí ³ççvçiçcçvç, DççÆlçcçÌLçávç,
jç$ççÇpççiçjCç, MççÇlçpçuçHççvç SJçb DççÆlç pçuçHççvç kçÀjvçç ~
o kçÀuçç³ç (cçìj), cçáÃ, Dççæ{çÆkçÀ (Dçjnj) lçLçç kçÀçíjoÓ<ç
(kçÀçíoçíb) DçççÆo JççlçkçÀj HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çblç ©#ç DçVçHçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç©æ{Oççv³ç (DçbkçáÀçÆjlç DçVç) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçO³çMçvç, DçvçMçvç, çÆJç<çcççMçvç SJçb çÆJç©×çMçvç kçÀjvçç ~
o JçuuçÓjkçÀ (Mçá<kçÀ cççbmç) lçLçç Mçá<kçÀ MççkçÀ kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Goj Hçj DççÆYçIççlç nçívçç ~
o kçÀ<çç³ç-çÆlçkçwlç jmççíb kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o cçuç-cçÓ$ç-DçOççíJççlç Fvç Jçíiççíb OççjCç kçÀjvçç ~
o DççÆlç nçm³ç-Yçç<çCç, GHçJççmç, MççíkçÀ kçÀjvçç ~
Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçJç=× náDçç Jçç³çá Ëo³ç-Hççéç&-Hç=<þ-çÆ$çkçÀ-yççqmlç
Rog Nidan-
DçççÆo mLççvççíb cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Jççlçpç MçÓuç kçíÀ uç#çCç:-
o ³çn MçÓuç YçÓkçwlç DçVç kçíÀ pçjCç kçíÀ Hç½ççlç, DççkçÀçMç cçíb yççouç
Dççvçí kçíÀ mçcç³ç cçíb (Jç<çç& $çÝlçá) DççÌj çÆJçMçí<çlç: MççÇlçkçÀçuç cçíb
yçæ{ pççlçç nÌ ~
o ³çn MçÓuç Jçç³çá kçíÀ ®çuç mJçYççJç kçíÀ kçÀçjCç yççj-yççj Mççblç nçílçç
nÌ lçLçç yççj-yççj lççÇJç´ nçílçí jnlçç nÌ ~
o FmçkçíÀ Jç=çÆ× kçÀçuç cçíb cçuç lçLçç DçOççíJççlç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç
náDçç çÆoKçuççF& oílçç nÌ ~
o Fmçcçíb mçáçÆ®çlççíoJçlç lçLçç YçíoJçlç Jçíovçç Goj cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn MçÓuç mJçíovç, cçovç&, DçY³çbiç DçççÆo kçíÀ Òç³ççíiç mçí lçLçç
çqmvçiOç lçLçç G<Cç GHç®ççj mçí Mççvlç nçí pççlçç nÌ~
çÆHçÊçpç MçÓuç :-
lç=<Cçç oçnçí cçoçí cçÓ®sç& lççÇJç´ MçÓuçb lçLçÌJç ®ç ~
MççÇlçççÆYçkçÀçcççí YçJççÆlç MççÇlçívçÌJç ÒçMççc³ççÆlç ~~
SlçÌçÆuç&²ÌçÆJç&pççvççdzçç®sÓuçb çÆHçÊçmçcçátJçcçd ~
(mçá. G. 42 / 84-85)
#ççjççÆlçlççÇ#Cççí<Cç- çÆJçoççÆn- lçÌuç-çÆvç<HççJç-çÆHçC³ççkçÀ-kçáÀuçlLç³çÓ<çÌ: ~
kçÀìdJçcuç-mççÌJççÇj-mçájççÆJçkçÀçjÌ: ¬çÀçíOççvçuçç³ççmç-jçÆJçÒçlççHçÌ:~~
ûççc³çççÆlç³ççíiççoMçvçÌçÆJç&oiOçÌ: çÆHçÊçb ÒçkçáÀH³ççMçá kçÀjçíçÆlç MçÓuçcçd~
lç=CcççínoçnççÆlç&kçÀjb çÆn vççY³ççb mçbmJçío cçÓ®sç&Yç´cç®ççí<ç³çákçwlçcçd ~~
cçO³ççqvovçí kçáÀH³ççÆlç ®ççOç&jç$çí çÆJçoçnkçÀçuçí pçuçoçl³ç³çí ®ç ~
MççÇlçí ®ç MççÇlçÌ: mçcçáHçÌçÆlç Mçççqvlçb mçámJççoáMççÇlçÌjçÆHç Yççípçvç̽ç~~
(cçç. çÆvç. 26/ 6-8)
o lççÇ#Cç, G<Cç, #ççj lçLçç çÆJçoçnkçÀçjkçÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o çÆlçuçlçÌuç, çÆvç<HççJç, kçáÀuçlLç³çá<ç, kçÀìá, Dçcuç, mççÌçÆJçj, cçÐç
DçççÆo çÆHçÊçkçÀj êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç¬çÀçíOç DççÆOçkçÀ kçÀjvçç ~
o Dççqivç lçLçç mçá³ç& kçíÀ mçbHçkç&À cçíb DççÆOçkçÀ mçcç³ç lçkçÀ jnçvçç ~
o cçÌLçávç kçÀcç& Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb kçÀjvçç ~
DçççÆo nílçÓDççíb mçí çÆHçÊçpç MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆHçÊçpç MçÓuç kçíÀ uç#çCç:-
o lç=<Cçç, oçn,mJçío, cço, Yç´cç, Dççí<ç, ®ççí<ç, cççín, cçÓ®sç& DçççÆo
çÆHçÊçpç uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o lççÇJç´ Goj MçÓuç jnlçç nÌ ~
o YççípçvççíHçjçvlç HççÆjHççkçÀ (çÆJçoçn) kçÀçuç cçíb, Mçjo $çÝlçá cçíb,
oçíHçnj kçíÀ Jçkçwlç ³çç cçO³çjç$ç cçíb ³çn MçÓuç yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
221 Dr. A. S. Dudhamal
 o jçíiççÇ MççÇlç pçuç ³çç DçVçHççvç kçÀçÇ kçÀçcçvçç kçÀjlçç nÌ ~
o cçOçáj SJçb MççÇlççíHç®ççj ³çç Yççípçvç mçí çÆHçÊçpç MçÓuç kçÀç Mçcçvç
nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀpç MçÓuç :-
MçÓuçívççílHççÇ[îçcççvçm³ç Ëuuççmç GHçpçç³çlçí ~
DçlççÇJç HçÓCç&kçÀçí<þlJçb lçLçÌJç içá©içç$çlçç ~
Slç®sduçí<cçmçcçálLçm³ç MçÓuçm³ççíkçwlçb çÆvçoMç&vçcçd ~~
(mçá. G. 42 / 85-86)
DççvçÓHç-JçççÆjpç-çÆkçÀuççì-Hç³ççíçÆJçkçÀçjÌcçç&bmçí#çá-çÆHç<ì-kç=ÀMçjç-
çÆlçuçMç<kçáÀuççÇçÆYç: ~
Dçv³çÌyç&uççmçpçvçkçÌÀjçÆHç nílçáçÆYç½ç Þuçí<cçç ÒçkçÀçíHçcçáHçiçc³ç
kçÀjçíçÆlç MçÓuçcçd ~~
Ëuuççmç-kçÀçmç-mçovçç©çÆ®ç-mçcÒçmçíkçÌÀjçcççMç³çí
çqmlççÆcçlçkçÀçí<þ-çÆMçjçíiçá©lJçÌ: ~
Yçákçwlçí mçoÌJç çÆn ©pçb kçáÀ©lçíeçÆlçcçç$çb mçÓ³ççí&o³çíeLç çÆMççÆMçjí
kçáÀmçácççiçcçí ®ç ~~ (cçç. çÆvç. 26/9-10)
o DççvçáHç lçLçç JçççÆjpç (pçuç®çj) ÒççCççdzççíb kçÀç cççbmç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o çÆkçÀuççì SJçb oÓOç mçí yçvçí HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o F&Kç kçÀç jmç, çÆHçäcç³ç HçoçLç& Símçí cçOçáj jmç kçíÀ êJ³ççíb kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o kç=ÀMçjç (çÆKç®çæ[çÇ), çÆlçuç Mçá<kçÀuççÇ (çÆlçuç mçí yçvççÇ kçÀ®ççÌçÆj)
DçççÆo kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHçkçÀ nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç kçÀjvçí mçí kçÀHçÀpç MçÓuç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀpç MçÓuç kçíÀ uç#çCç:-
o DççcççMç³ç kçÀçÇ iççÆlç cçbo nçílççÇ nÌ ~
o Ëuuççmç, Dç©çÆ®ç, kçÀHçÀ ÒçmçíkçÀ, kçÀçmç, Dçbiçmçço GlHçVç nçílçç nÌ~
o kçÀçí<þ lçLçç çÆMçj iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Yççípçvç kçÀjvçí kçÀçí yçço lçájblç, çÆMççÆMçjkçÀçuç, Jçmçblç $çÝlçá DççÌj
mçáyçn cçíb MçÓuç cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ ~
mççÆVçHççlçpç MçÓuç :-
mçJçí&<çá oçí<çí<çá ®ç çÆuç²b çÆJçÐçççÆt<çkçÀd mçJç&YçJçb çÆn MçÓuçcçd ~
mçákçÀäcçívçb çÆJç<ç-Jçpç´kçÀuHçb çÆJçJçpç&vççdzçb ÒçJçoçqvlç lçp%çç: ~~
(cçç. çÆvç. 26/12)
_____________________________________________________________________________
MçÓuç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
_____________________________________________________________________________
Rog Nidan-
mçJçç&çÆCç ¢ädJçç ©HçççÆCç çÆvççÆo&MçílmçççÆVçHçççÆlçkçÀcçd ~
mççÆVçHççlçmçcçálLççvçcçmççO³çb lçb çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(mçá. G. 42 / 87)
o çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHçkçÀ Dççnçj-çÆJçnçj kçíÀ mçíJçvç mçí mççÆVçHççlçpç MçÓuç
GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o ³çn MçÓuç Dçl³çvlç kçÀäkçÀçjkçÀ nçílçç nÌ ~
o ³çn MçÓuç çÆJç<ç ³çç Mçm$ç pçÌmçí IççlçkçÀ nçílçç nÌ ~
Dççcçpç MçÓuç :-
DççÆlçcçç$çb ³çoç Yçákçwlçb HççJçkçíÀ cç=oálççb içlçí ~
çqmLçjçÇYçÓlçb lçá lçlkçÀçí<þí Jçç³çájçJç=l³ç çÆlç<þçÆlç ~~
DççÆJçHççkçÀiçlçb Ô³çVçb MçÓuçb lççÇJç´b kçÀjçíl³ççÆlç ~
cçÓ®sç&eeOcççvçb çÆJçoçn½ç ËoálkçwuçíMççí çÆJçuççqcyçkçÀç ~~
çÆJççÆj®³çlçí so&³ççÆlç kçÀcHçlçíeLç çÆJçcçáÔ³ççÆlç ~
DççÆJçHççkçÀçtJçí®sÓuçmlJçVçoçí<çmçcçátJç:~~
(mçá. G. 142 /144)
DççìçíHç-Ëuuççmç-JçcççÇ-içá©lJç-mlçÌçÆcçl³çkçÀçvççn-
kçÀHçÀÒçmçíkçÌÀ: ~
kçÀHçÀm³ç çÆuç²ívç mçcççvççÆuç²cççcççítJçb MçÓuçcçáoçnjçqvlç ~~
(cçç. çÆvç. 26/ 11)
DççÆlçcçç$çç DçççÆo DççqivçcççbÐç kçÀjvçí Jççuçí Dççnçj kçíÀ mçíJçvç mçí Dççqivç
cçbo nçí pççlççÇ nÌ ~ cçboççqivç kçíÀ jnlçí YçÓkçwlç DçVç kçÀç DççÆJçHççkçÀ nçílçç nÌ ~
DçHçkçwJç Dççnçj kçÀçí<þ cçíb çqmLçj nçíkçÀj Jççlç oçí<ç mçí DççJç=Êç nçí pççlçç nÌ ~
DçHçkçwJç Dççnçj mçí GlHçVç Dççcç mçí DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj lççÇJç´
mJç©Hç kçÀç MçÓuç kçÀçí<þ cçíb GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
cçÓ®sç&, DççOcççvç, DççìçíHç, Goj iççÌjJç, Dççvççn, mlçÌçÆcçl³ç, kçÀHçÀ
ÒçmçíkçÀ, DçVç kçÀç çÆJçoçn, Ëo³ççílkçwuçíMç, çÆJçuççqcyçkçÀç, DççÆlçmççj, sçÆo&,
kçÀcHç, DççÆJçHççkçÀ DçççÆo (kçÀHçÀpç MçÓuç mç¢Mç) uç#çCç GlHçVç nçí pççlçí nÌ~
MçÓuç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
SkçÀoçí<ççíçqlLçlç: mççO³ç:, kç=À®s^mççO³ççí çÆÜoçí<çpç: ~
mçJç&oçí<ççíçqlLçlççí IççíjmlJçmççO³ççí YçÓ³çá&HçêJç: ~
cçç. çÆvç.26
SkçÀ oçí<çpç mççO³ç, ÜvÜpç kçÀämççO³ç DççÌj mççÆVçHççlçpç lçLçç
GHçêJç ³çákçwlç MçÓuç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
222 Dr. A. S. Dudhamal
 HççÆjCççcç MçÓuç SJçb DçVçêJç MçÓuç
51

_____________________________________________________________________________

HççÆjCççcç MçÓuç :- çÆHçÊççvçáyçbOççÇ HççÆjCççcç MçÓuç :-

mJçÌçÆvç&oçvçÌ: ÒçkçÀçíçÆHçlççí Jçç³çá: mççÆVççÆnlçmlçoç ~~ lç=<Cçç, oçn, DçjçÆlç, mJçíoççÆOçkçw³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ kçÀìá -
kçÀHçÀ-çÆHçÊçí mçcççJç=l³ç MçÓuçkçÀçjçÇ YçJçíod yçuççÇ ~ Dçcuç-uçJçCç jmç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí MçÓuç cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ DççÌj
Yçákçwlçí pççdzç&çÆlç ³ç®sÓuçb lçoíJç HççÆjCççcçpçcçd ~~ MççÇlç GHç®ççj mçí MçÓuç kçÀç ÒçMçcç nçílçç nÌ ~
lçm³ç uç#çCçcçH³çílçlçd mçcççmçívçççÆYçOççdzçlçí ~ kçÀHçÀçvçáyçbOççÇ HççÆjCççcç MçÓuç :-
( cçç. çÆvç. MçÓuç çÆvçoçvç -26/ 15-16) sçÆo&, Ëuuççmç, cççín, DçuHç ÒçcççCç cçíb MçÓuç jnlçç nÌ uçíçÆkçÀvç
o YçÓkçwlç DçVç kçíÀ HççÆjCçcçvç (pçjCç) kçÀçuç cçíb pççí MçÓuç GlHçVç oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS yçvçí jnlçç nÌ ~ kçÀìá lçLçç çÆlçkçwlç jmç HçoçLççí&b kçíÀ
nçílçç nÌ Gmçí HççÆjCççcç MçÓuç kçÀnlçí nÌ~ mçíJçvç mçí MçÓuç kçÀç Mçcçvç nçílçç nÌ ~
o ³çn MçÓuç mJçkçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç ÜvÜpç HççÆjCççcç MçÓuç:-
kçÀç DççJç=Êç nçívçí mçí yçuçJççvç nçí pççlçç nÌ~ ÜvÜpç oçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçíHç kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
HççÆjCççcç MçÓuç kçíÀ oçí<ççvçáyçbOçpçv³ç ÒçkçÀçj :- mççÆVçHççlçpç HççÆjCççcç MçÓuç :-
DççOcççvççìçíHç-çÆJçCcçÓ$ççÆJçyçvOççjççÆlç-JçíHçvçÌ: ~~ lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ DççÌj pçyç MççjçÇçÆjkçÀ
çqmvçiOççí<CççíHçMçcçÒçç³çb JçççÆlçkçbÀ lçÜoíçÆt<çkçÀd ~ lçLçç cççvççÆmçkçÀ yçuç cçíb kçÀcççÇ nçílççÇ nÌ DççÌj cççbmç SJçb Dççqivç #ççÇCç nçí pççlçç
lç=<Cçç-oçnçjçÆlç-mJçíob kçÀìdJçcuç-uçJçCççíÊçjcçd ~~ nÌ lççí ³çn MçÓuç DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ ~
MçÓuçb MççÇlçMçcçÒçç³çb HçÌçÆÊçkçbÀ uç#ç³çíodyçáOç: ~ DçVçêJç MçÓuç :-
sçÆo&-Ëuuççmç-mçccççínb mJçuHç©ioçÇIç&mçvlççÆlç ~~ pççÇCçí& pççdzç&l³çpççÇCçí& Jçç ³ç®sÓuçcçáHçpçç³çlçí ~~
kçÀìá-çÆlçkçwlççíHçMççvlçb ®ç lç®®ç %çí³çb kçÀHçÀçlcçkçÀcçd ~ HçL³ççHçL³çÒç³ççíiçíCç YççípçvççYççípçvçívç ®ç ~
mçbmç=äuç#çCçb yçáodOJçç çÆÜoçí<çb HççÆjkçÀuHç³çílçd ~~ vç Mçcçb ³çççÆlç çÆvç³çcççlçd mççíeVçêJç GoçËlç: ~~
çÆ$çoçí<çpçcçmççO³çb lçá #ççÇCçcççbmç-yçuççvçuçcçd ~ DçVçêJççK³çMçÓuçí<çá vç lççJçlçd mJççmL³çcçMvçálçí ~
(cçç. çÆvç. 26/17-20) Jççvlçcçç$çí pçjçqlHçÊçb MçÓuçcççMçá J³çHççínçÆlç ~~
JççlççvçáyçbOççÇ HççÆjCççcç MçÓuç :- Yçákçwlç Dççnçj kçíÀ Hç®çvç nçívçí kçíÀ Hçnuçí, Hç®çvç nçílçí mçcç³ç DççÌj Hç®çvç
DççOcççvç, DççìçíHç, kçÀcHç, cçuç SJçb cçÓ$ç kçÀç DçJçjçíOç ³çí uç#çCç nçívçí kçíÀ yçço, Fvç lççÇvççíb DçJçmLçç cçíb pççí MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ Gmçí
GlHçVç nçílçí nÌ ~ DçVçêJç MçÓuç kçÀnlçí nÌ ~
çqmvçiOç lçLçç G<Cç GHç®ççj mçí Mçcçvç nçívçç ~ HçL³ç ³çç DçHçL³ç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí ³çç vç kçÀjvçí mçí YççÇ Fmç
MçÓuç cçíb kçÀçíF& HççÆjJçlç&vç DçLçç&lç kçÀcç ³çç pççoç vçnçÇb nçílçç ~
_____________________________________________________________________________

HççÆjCççcç MçÓuç SJçb DçVçêJç MçÓuç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 223 Dr. A. S. Dudhamal

 Dççvççn
52
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
mçáÞçálç
G. lçb.. 55
J³ççK³çç:-
Dççcçb Mçkç=ÀÜç çÆvççÆ®çlçb ¬çÀcçíCç YçÓ³ççí çÆJçyç×b çÆJçiçáCçççÆvçuçívç ~
ÒçJçlç&cççvçb ³çLççmJçcçívçb çÆJçkçÀçjcççvççncçáoçnjçqvlç ~~
(mçá.G. 56/20)
o Dççcç ³çç Dççcç cçuç OççÇjí-OççÇjí mçbûçnçÇlç nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç
oçí<ç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçí pççlçç nÌ ~
o Dççcç kçíÀ ml³ççvç mJçYççJç kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇ j mçí yççnj vçnçÇb
çÆvçkçÀuçlçç~
o Fmç lçjn mçbçÆ®çlç cçuç kçíÀ kçÀçjCç Goj cçíb GlHçVç náS çÆJçkçÀçj
kçÀçí Dççvççn kçÀnlçí nÌ ~
Dççvççnmlçá çÆJçyçvOç: m³ççlçd ~ (DçcçjkçÀçí<ç) Dççvççn kçÀç DçLç& çÆJçyçvOç
³çç cçuççJçjçíOç nçílçç nÌ ~
mççìçíHçcçl³çáûçpçcççOcççvçcçáojb Yç=Mçcçd ~
DççOcççvççÆcççÆlç pççvççdzççod Iççíjb JççlççÆvçjçíOçpçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/88)
mççìçíHçcçl³çáûçpçcççOcççvçcçáojí Yç=Mçcçd ~
TOJçç&OççíJççlçjçíOçívç lçcççvççnb Òç®ç#çlçí ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/ 60)
Dççcç cçuç kçíÀ mçb®ç³ç mçí DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç nçívçí mçí Goj
mLççvç cçíb DççOcççvç, Dççvççn DççÌj DççìçíHç Fvç lççÇvç ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
Dççvççn :-
Jçç³çá mçb®ççÆlç kçíÀ mççLç Goj cçíb MçÓuç çÆvçcçç&Cç nçívçí kçÀçí Dççvççn kçÀnlçí
nÌ ~ vççmçç cçíb YççÇ vççmçç Dççvççn uç#çCç çÆcçuçlçç nÌ ~
Dççcçpç Dççvççn uç#çCç :-
lççqmcçvçd YçJçvl³ççcçmçcçátJçí lçá lç=<Cçç ÒççÆlçM³çç³ç çÆMçjçíçÆJçoçnç:~
DççcççMç³çí MçÓuçcçLççí içá©lJçb ËlmlçcYç GÃçjçÆJçIççlççvçb ®ç ~~
(mçá.G. 56/21)
lç=<CçççÆOçkçw³ç, ÒççÆlçM³çç³ç, çÆMçjçíçÆJçoçn, DççcççMç³ç MçÓuç, iççÌjJç,
ËlmlçcYç (iççÆlç kçÀcç nçívçç), GÃçj yççnáu³ç ³çí uç#çCç Dççcçpç Dççvççn mçí
GlHçVç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
11 27
HçÓjçÇ<çpçv³ç Dççvççn :-
mlçcYç: kçÀçÆìHç=<þHçájçÇ<çcçÓ$çí MçÓuççíeLç cçÓ®sç& mç Mçkç=ÀÜcçí®®ç~~
éççmç½ç HçkçwJççMç³çpçí YçJççqvlç çÆuç²ççÆvç ®çç$ççuçmçkçÀçítJçççÆvç ~
(mçá.G. 56/22)
o kçÀçÆì lçLçç Hç=<þ mLççvç cçíb pçkçÀæ[vç (mlçcYç) pçÌmççÇ HççÇ[ç nçílççÇ
nÌ~
o cçÓ$ç lçLçç cçuç ÒçJç=çÆÊç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o HçkçwJççMç³ç cçíb MçÓuç, éççmçkçÀälçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o sçÆo& cçíb cçuç Dççvçí uçiçlçç nÌ ~
o cçÓ®sç& lçLçç DçuçmçkçÀ (DçuçmçkçÀ mçí DççOcççvç lçLçç Jççlç
çÆvçjçíOç DçççÆo uç#çCççíb kçÀç ûçnCç kçÀjvçç ®çççÆnS ~) kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
DççOcççvç :-
cçÓ$çb cçÓ$çJç=çÆ×b cçánácçá&ná: ÒçJç=çÆÊçb yççqmlçlççíocççOcççvçb ®ç ~
(mçá . mçÓ. 15/ 19)
o Fmçcçíb çÆmçHç&À Jçç³çá kçÀç mçb®ç³ç Goj cçíb yçvçç jnlçç nÌ~
o Goj Yçjç-Yçjç mçç náDçç nÌ Símçç DçvçáYçJç nçílçç nÌ ~ Fmç
kçÀçjCç vççYççdzç DççÌj DççcççMç³çmLç Yççiç pççoç lçj HçáÀuçç náDçç
çÆoKçlçç nÌ ~
o Goj cçíb DççOcççvç nçí lççí Goj DççOcççvç, DççcççMç³ç cçíb nçí lççí
Òçl³ççOcççvç DççÌj yççqmlç cçíb nçí lççí yççqmlç-DççOcççvç kçÀnç pççlçç
nÌ~
o cçÓ$ç kçÀçÇ DççÆlçJç=çÆ× cçíb DççOcççvç ³çn uç#çCç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Òçl³ççOcççvç:-
çÆJçcçákçwlçHççéç&Ëo³çb lçoíJççcççMç³ççíçqlLçlçcçd ~
Òçl³ççOcççvçb çÆJçpççvççdzççlçd kçÀHçÀJ³ççkçáÀçÆuçlçççÆvçuçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/ 89)
o DççcççMç³ç mçcçátJç Jççlç kçÀçí kçÀHçÀ mçí DççJç=lç nçíkçÀj Hççéç& lçLçç
Ëo³ç kçÀçí ÒçYçççÆJçlç vç kçÀjlçí náS DççcççMç³ç cçíb DççOcççvç GlHçVç
kçÀjlçç nÌ lççí Gmçí Òçl³ççOcççvç kçÀnlçí nÌ ~
224 Dr. A. S. Dudhamal
DççìçíHç :- mççìçíHçcçl³çáûç©pçcççOcççlçcçáojb Yç=Mçcçd ~
DççìçíHç: ®çuç®çuçvççÆcççÆlç ~ DççOcççvççÆcççÆlç çÆJçÐççlçd Iççíjb JççlççÆvçjçíOçcçd ~
(iç³çoçmç) içá[içá[ç Mçyo FçÆlç kçÀççÆlç&kçÀ: ~ Jçç³çá mçbçÆ®çlççÇ mçí DççOcççvç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Goj cçíb mçbçÆ®çlç Jçç³çá kçíÀ
HçájçÇ<çcççìçÌHçb kçáÀ#ççÇ Mçáuçb ®ç ~ ( mçá. mçÓ. 15/ 19) mçb®çjCç kçÀç içá[-içá[ Símçç DççJççpç mHçä mJç©Hç mçí pçyç ©iCç DççÌj JçÌÐç
HçájçÇ<ç kçÀçÇ DççÆlç Jç=çÆ× nçívçí mçí DççìçíHç uç#çCç GlHçVç nçílçç nÌ~ oçívççíb kçÀçí DçvçáYçÓlç nçílçç nÌ, lçyç Gmçí DççìçíHç kçÀnlçí nÌ~
_____________________________________________________________________________
Dççvççn ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 225 Dr. A. S. Dudhamal


53
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ
çÆ®ç. 15
ûçnCççÇ J³ççOççÇ kçÀç mJç©Hç :-
DçOçmlçá HçkçwJçcççcçb Jçç ÒçJç=Êçb ûçnCççÇiço: ~
G®³çlçí mçJç&cçíJççVçb Òçç³ççí Ô³çm³ç çÆJçoÔ³çlçí ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 52)
oá<³ççÆlç ûçnCççÇ pçvlççíjçqivçmççovçnílçáçÆYç: ~~
(mçá. G.40/165)
DççÆlçmççjí<çá ³ççí vçççÆlç³çlvçJççvçd ûçnCççÇiço: ~
lçm³ç m³ççoçqivççÆJçOJçbmçkçÀvçÌjv³çm³ç mçíçÆJçlçÌ:~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 17)
DççÆlçmççj J³ççOççÇ kçÀçÇ GHçí#çç (HçL³çHçáJç&kçÀ çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçç)
kçÀjvçí mçí ûçnCççÇ jçíiç nçílçç nÌ~
mJçmLç J³ççqkçwlç vçí pççþjççqivç cçvo kçÀjvçíJççuçç Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç
çÆkçÀ³çç lççí YççÇ ûçnCççÇ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçç nÌ~
ûçnCççÇ kçíÀ mLççvç, kçÀcç& DççÌj çÆvç©çqkçwlç :-
Dçiv³ççÆOç<þçvçcçVçm³ç ûçnCççlûçnCççÇ cçlçç ~
vççYçí©Hç³ç&Ô³ççqivçyçuçívççíHçäyOççíHçyç=bçÆnlçç ~~
DçHçkçwJçb Oççjl³çVçb HçkçwJçb mç=pççÆlç Hççéç&lç: ~
oáyç&uçççqivçyçuçç oáäç lJççcçcçíJç çÆJçcçá_®ççÆlç ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 56-57)
<ç<þçÇ çÆHçÊçOçjç vççcç ³çç kçÀuçç HççÆjkçÀçÇçÆlç&lçç ~
HçkçwJçcççMç³çcçO³çmLçç ûçnCççÇ mçç ÒçkçÀçÇçÆlç&lçç~~
( mçá. G. 40/ 168)
mçáÞçálçvçí ûçnCççÇ kçÀçÇ J³ççK³çç mHçä kçÀjlçí nÌ çÆkçÀ, çÆHçÊç kçÀç OççjCç
kçÀjvçíJççuççÇ sþçÇ çÆHçÊçOçjç kçÀuçç nÌ~ ³çn çÆHçÊçOçjç kçÀuçç DççcççMç³ç DççÌj
HçkçwJççMç³ç kçíÀ cçO³ç çqmLçlç nçílççÇ nÌ~ Fmçí nçÇ ûçnCççÇ kçÀnlçí nÌ ~ Fmç ûçnCççÇ
DçJç³çJç cçíb ³çn çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçç Fmç çÆuçS Fmçí ûçnCççÇ jçí iç kçÀnlçí nÌ~
ûçnCççÇ Dççqivç kçÀç DççÆOç<þçvç (DççÞç³çmLççvç) nÌ~ ûçnCççÇ Üçjç Yçákçwlç
DçVç kçÀç OççjCç Hçç®çvç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ ~ HçkçwJç DçVç kçÀçí
Dççiçí kçÀçÇ Dççíj uçIJççb$ç cçíb ÒççÆJç<þ kçÀjçlççÇ nÌ ~
ûçnCççÇ kçÀçÇ oÓçÆä nçívçí kçíÀ kçÀçjCç DççqivçcççbÐç mçí DçVç DçHçkçwJç, Dççcç
mJç©Hç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ~ Fmç Dççcç kçÀç çÆJçcçágçvç ûçnCççÇ Üçjç nçílçí
Rog Nidan-
ûçnCççÇ
mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
G.40 çÆvç. 17
jnlçç nÌ ~ Fmç DçHçkçwJç, Dççcç³çákçwlç DçVç kçíÀ kçÀçjCç çÆJçkç=Àlç cçuç kçÀç mçjCç
nçílçí jnlçç nÌ~
DççqivçcççbÐç kçíÀ ÒçkçÀçjçíb kçÀçí ûçnCççÇ oçí<ç mçcçPçvçç ®çççÆnS:-
çÆJçYççiçíe²m³ç ³çí ®ççíkçwlçç çÆJç<çcççÐççm$ç³ççíeivç³ç:~~
lçíeçÆHç m³çáûç&nCççÇoçí<çç: mçcçmlçá mJççmL³çkçÀçjkçÀcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 29)
GHçjçíkçwlç mçá$ç cçíb çÆJç<çcç, lççÇ#Cç DççÌj cçvo Fvç lççÇvç Dççqivç
çÆJçkç=ÀçÆlç³ççíb kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~ Fvníb YççÇ ûçnCççÇ çÆJçkçÀçj mçcçPçvçç ®çççÆnS
Símçç Dç. Ëo³çkçÀçj vçí kçÀnç nÌ ~
Ëo³çkçÀçjvçí ûçnCççÇ jçíiç kçÀç mçcççJçíOç DçäçÌcçnçiço cçíb çÆkçÀ³çç nÌ ~
JççlçJ³ççO³çMcçjçÇkçáÀ<þcçínçíojYçiçvojç:~
DçMçç&bçÆmç ûçnCççÇl³ç<ìçÌ cçnçjçíiçç: mçáoámlçjç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/30)
JççlçJ³ççOççÇ, DçMcçjçÇ, kçáÀ<þ, Òçcçín, Goj, Yçiçvoj, DçMç& DççÌj
ûçnCççÇ ³çí Dçä cçnçiço Dç. Ëo³çkçÀçjvçí kçÀní nÌ ~ ûçnCççÇ J³ççOççÇ kçÀçí Dçä
cçnçiço cçíb mLççvç oívçç ³çn çÆJçkç=ÀlççÇ ¢çÆäkçÀçívç mçí çÆJçkçÀçj DççÆOçkçÀ cçnÊJç
kçÀç nÌ~
ûçnCççÇ jçíiç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
³ç½çççqivç: HçÓJç&cçáçÆÎäçí jçíiççvççÇkçíÀ ®çlçáçÆJç&Oç: ~
lçb ®çççÆHç ûçnCççÇoçí<çb mçcçJçpç¥ Òç®ç#cçní ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 71)
DççÆlçmççjí çÆvçJç=ÊçíeçÆHç cçvoçivçíjçÆnlçççÆMçvç: ~
YçÓ³ç: mçvoÓçÆ<çlççí JççqÚûçnCççÇcççÆYçoÓ<ç³çílçd ~
lçmcççlkçÀç³ç&: HçjçÇnçjmlJçlççÇmççjí çÆJççÆjkçwlçJçlçd ~
³ççJçVç Òçkç=ÀçÆlçmLç: m³ççÎçí<çlç: ÒççCçlçmlçLçç ~~
(mçá.G.40/166-167)
ûçnC³çç yçuçcççqivççÆn& mç ®çççÆHç ûçnCççÇbçÆÞçlç: ~
lçmcççlçd mçvoÓçÆ<çlçí JçÚçÌ ûçnCççÇ mçcÒçoá<³ççÆlç ~~
SkçÀMç: mçJç&½çÌJç oçí<çÌjl³çLç&cçáçq®s^lçÌ: ~
mçç oá<ìç yçnáMççí YçákçwlçcççcçcçíJç çÆJçcçágççÆlç ~~
HçkçwJçb Jçç mç©pçb HçÓçÆlç cçánáyç&×b cçánáêJçcçd ~
226 Dr. A. S. Dudhamal
 ûçnCççÇjçíiçcççnámlçcçç³çáJçí&oçÆJçoçí pçvçç: ~~ mç ®çlçáOçç& Hç=Lçioçí<çÌ: mççÆVçHççlç®®ç pçç³çlçí ~
(mçá.G.40/169-171) (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 19)
o ûçnCççÇ kçÀç yçuç Dççqivç nÌ DççÌj Dççqivç ûçnCççÇ kçíÀ DçççÆÞçlç nÌ~ ûçnCççÇ J³ççOççÇ kçíÀ ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
Fmç ÒçkçÀçj Dççqivç kçíÀ çÆJçkç=ÀçÆlç mçí ûçnCççÇ cçíb çÆJçkç=Àlç nçí pççlççÇ nÌ~
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4)mççÆVçHççlçpç
o SkçÀ-SkçÀ ³çç lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ Dçl³ççÆOçkçÀ kçáÀçÆHçlç nçí pççvçí mçí
ûçnCççÇ cçíb YççÇ çÆJçkç=ÀçÆlç Dçç pççlççÇ nÌ ~ Fmç kçíÀ DçuççJçç mçbûçnCççÇ DççÌj Içìçdzçb$ç ûçnCççÇ ³çí oçí ÒçkçÀçj JçCç&vç
o ³çn çÆJçkçÀçjûçmlç ûçnCççÇ Yçákçwlç HçoçLççí&b kçÀçí yççj-yççj DçHçkçwJç çÆkçÀ³çí nÌ, Fvníb ûçnCççÇ kçÀçÇ DçJçmLçç kçÀnç pçç mçkçÀlçç nÌ~
(Dççcç) mJç©Hç cçíb l³ççiç kçÀjlççÇ nÌ~
o kçÀYççÇ êJç, kçÀYççÇ yç× SJçb oáiç&vOç ³çákçwlç cçuç ÒçJç=çÆÊç kçÀçÇ DççÆlçmççj çÆvçJç=Êç ³çç DççqivçcççbÐç DçJçmLçç
GlHççÆÊç oáä ûçnCççÇ kçíÀ kçÀçjCç nçílççÇ nÌ ~
J³ççOççÇ vççcç ûçnCççÇ çÆcçL³çç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
ûçnCççÇ (Dççqivç kçÀç mLççvç) DçJç³çJç kçÀçÇ oÓçÆä
mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
oÓ<³ç jmçOççlçá
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç ûçnCççÇ kçíÀ kçÀç³ç&- DçVç kçÀç ûçnCç/OççjCç/
Hçç®çvç/çÆJçJçí®çvç/cçáb®çvç DçççÆo çÆJçkç=Àlç nçívçç
cçuç HçáçÆj<ç
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
DçVç kçÀç HççÆjHççkçÀ vç nçívçç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç&
içcçvç
DççÆvç³ççÆcçlçlçç mçí kçÀYççÇ
Kç JçÌiçáC³ç H箳çcççvççMç³ç Dççcç/HçkçwJç/mçMçÓuç/êJç/yç×-cçuçÒçJç=ÊççÇ
GtJçmLççvç DççcççMç³ç
DççÆOç<þçvç ûçnCççÇ
DçVç kçÀç HççÆjHççkçÀ vç nçívçç
mçb®çjCç mLççvç DçVçJçn
jçíiçcççiç& DçY³çvlçj
DççÆvç³ççÆcçlçlçç mçí kçÀYççÇ Dççcç
J³ççqkçwlç ûçnCççÇ /HçkçwJç/mçMçÓuç/êJç/yç×-cçuçÒçJç=ÊççÇ
Yçío (5) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç,
mççÆVçHççlçpç Içìçdzçb$ç ûçnCççÇ jçíiç
SJçb mçbûçnCççÇ
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
ûçnCççÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç yççu³ççJçmLçç
HçÓJç&©Hçb lçá lçm³çíob lç=<Cççeeuçm³çb yçuç#ç³ç: ~
kçÀ<ìmççO³ç lçç©C³ççJçmLçç
çÆJçoçnçíeVçm³ç HççkçÀ½ç çÆ®çjçlçd kçÀç³çm³ç iççÌjJçcçd ~~
DçmççO³ç Jç=×çJçmLçç
(®ç.çÆ®ç. 15/ 55)
ûçnCççÇ kçíÀ ÒçkçÀçj :- lçm³ççílHçÊççÌ çÆJçoçnçíeVçí mçovççuçm³çlç=ìdkçwuçcçç: ~
Jççlççlçd çÆHçÊççlçd kçÀHçÀç®®ç m³ççÊçêçíiççqm$çY³ç SJç ®ç ~ yçuç#ç³ççíe©çÆ®ç:kçÀçmç:kçÀCç&#Jçí[çíev$çkçÓÀpçvçcçd ~~
nílçáb çÆuç²b ©HçYçíoç_çd Mç=Cçá lçm³ç Hç=LçkçÀd Hç=LçkçÀd ~~ (mçá.G.40/172)
(®ç.çÆ®ç. 15/ 58) ÒçmçíkçÀçí Jçkçw$çJçÌjm³çcç©çÆ®çlç=ìd kçwuçcççí Yç´cç: ~
Rog Nidan- 227 Dr. A. S. Dudhamal
 Dççvç×çíojlçç sçÆo&: kçÀCç&#Jçí[çíev$çkçÓÀpçvçcçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 20)
ÒççûçáHçb lçm³ç mçovçb çÆ®çjçílHç®çvçcçcuçkçÀ: ~~
ûçnCççÇ jçíiç cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o YççípçvççíÊçj GjçíçÆJçoçn GlHçVç nçívçç ~
o kçÀCç&#Jçíæ[ :- kçÀçvççíb cçíb kçÀF& ÒçkçÀçj kçíÀ DççJççpç mçávççF& oívçç ~
o Dçv$çkçáÀpçvç:- DçLçç&lç DççBlççíb cçíb içáæ[içáæ[çnì nçívçç ~
o DçcuçkçÀ:-DççcççMç³ç mçí Dçcuç êJç cçáKç lçkçÀ Dççvçç ~
o çÆ®çjkçÀçuç mçí Yçákçwlç DçVç kçÀç HççkçÀ nçívçç ~
o Dçbiçmçço, lç=<Cçç, Dççuçm³ç, kçwuçcç, yçuç#ç³ç, ÒçmçíkçÀ, Dç©çÆ®ç SJçb
kçÀçmç ³çí uç#çCç GlHçVç nçívçç ~
ûçnCççÇ kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
DççÆlçmç=äb çÆJçyç×b Jçç êJçb lçoáHççÆoM³çlçí ~
lç=<Cççjçí®çkçÀJçÌjm³çÒçmçíkçÀlçcçkçÀççqvJçlç: ~~
MçÓvçHççokçÀj: mçççqmLçHçJç&©kçÀd so&vçb pJçj: ~
uççínçcçiççqvOççqmlçkçwlççcuç GÃçj½ççm³ç pçç³çlçí ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 53-54)
DçLç pççlçí YçJçíppçvlçá: MçÓvçHçmçokçÀj:kç=ÀMç:~
HçJç&©iuççÌu³çlç=ìdsçÆo&pJçjçjçí®çkçÀoçnJççvçd ~~
GçÆÃjí®sákçwlççcuçuççínOçÓcççcçiççqvOçkçÀcçd ~
ÒçmçíkçÀcçáKçJçÌjm³çlçcçkçÀç©çÆ®çHççÇçÆ[lç:~~
(mçá.G.40/173-174)
ûçnCççÇ jçíiç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o kçáÀHççí<çCç kçíÀ kçÀçjCç GYç³ç nmlç-Hçço MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o OççlçáDççíb kçíÀ Hççí<çCç DçYççJç mçí kçÀçM³ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o GlHçVç Dççcç mçbçÆOç³ççíb cçíb mçbçÆ®çlç nçívçí mçí mçbçÆOçMçÓuç nçívçí uçiçlçç nÌ~
o mçYççÇ jmççíb kçíÀ mçíJçvç kçÀçÇ DççÆYçuçç<çç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o lç=<Cçç, sçÆo&, pJçj Dçjçí®çkçÀ ³çí Dççcçpç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o cçáKç mçí oçn SJçb OçÓcç ³çákçwlç Mçákçwlç lçLçç Dçcuç içbOç kçíÀ GÃçj
Dççvçí uçiçlçí nÌ ~
o ÒçmçíkçÀ, cçáKçJçÌjm³ç, lçcç:ÒçJçíMç SJçb Dç©çÆ®ç ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
mççcçb mççVçcçpççÇCçí&eVçí pççÇCçí& HçkçwJçb lçá vçÌJç Jçç ~~
DçkçÀmcççÜç cçánáyç&×cçkçÀmcçççq®sçÆLçuçb cçáná: ~
çÆ®çjkç=ÀodûçnCççÇoçí<ç: mçgç³çç®®ççíHçJçíMç³çílçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 17-18)
o Dççqivç kçíÀ oáäçÇ mçí kçÀYççÇ DçVç kçÀç HççkçÀ vçnçÇb nçílçç ³çç kçÀYççÇ -
kçÀYççÇ DçVç Hç®ç YççÇ pççlçç nÌ~
Rog Nidan-
o DççkçÀmcççod kçÀYççÇ yç× ³çç kçÀYççÇ çÆMççÆLçuç mJç©Hç kçÀçÇ cçuç
ÒçJç=ÊççÇ yççj-yççj GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o ³çn çÆJççÆMçä oçíuçç³çcççvç çqmLçlççÇ ûçnCççÇ jçíiç cçíb nçílççÇ nÌ~
Jççlçpç ûçnCççÇ kçíÀ nílçá :-
kçÀìáçÆlçkçwlçkçÀ<çç³çççÆlç©#çMççÇlçuçYççípçvçÌ: ~
ÒççÆcçlççvçMçvççl³çOJçJçíiççÆvçûçncçÌLçávçÌ: ~~
kçÀjçíçÆlç kçáÀçÆHçlççí cçvocççqivçb mçbsçÐç cçç©lç: ~
lçm³ççVçb H箳çlçí oá:Kçb MçákçwlçHççkçbÀ Kçjç²lçç ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/59-60)
o kçÀìá, çÆlçkçwlç, kçÀ<çç³ç jmç kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DççÆlç©#ç DççÌj MççÇlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o ÒççÆcçlççMçvç DçLçç&lç DçuHç cçç$çç cçíb Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç~
o Dçl³ççÆOçkçÀ DçOJçiçcçvç (®çb¬çÀcçCç) kçÀjvçç ~
o JçíiççÆvçûçn, DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç
o Fvç nílçÓDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç, Dççqivç kçÀçÇ oáäçÇ kçÀjkçíÀ
DçVç kçÀç Hçç®çvç vçnçÇb kçÀjlçç ~ Fmç DçHçççÆ®çlç DçVç kçÀç
MçákçwlçHççkçÀ nçívçí mçí MçjçÇj cçíb KçjlJç çÆvçcçç&Cç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç
lçjn Jççlçpç ûçnCççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Jççlçpç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç :-
kçÀCþçm³çMççí<ç: #çálç=<Cçç çÆlççÆcçjb kçÀCç&³ççí: mJçvç: ~
Hççéççí&©Jç*d#çCçûççÇJçç©pççíeYççÇ#Cçb çÆJçmçÓçÆ®çkçÀç ~~
ËlHççÇ[ç kçÀçM³ç&oçÌyç&u³çb JçÌjm³çb HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç ~
iç=çÆ×: mçJç&jmççvççb ®ç cçvçmç: mçovçb lçLçç ~~
pççÇCçí& pççdzç&çÆlç ®ççOcççvçb Yçákçwlçí mJççmL³çcçáHçÌçÆlç ®ç ~
mç JççlçiçáucçËêçíiçHuççÇnçMç¹çÇ ®ç cççvçJç: ~~
çÆ®çjçÎá:Kçb êJçb Mçá<kçbÀ lçvJççcçb MçyoHçíÀvçJçlçd ~
Hçávç: Hçávç: mç=pçíÜ®ç&: kçÀçmçéççmçççÆo&lççíeçÆvçuççlçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 61-64)
Jççlçç®sÓuçççÆOçkçbÀ Hçç³çáËlHççéççí&ojcçmlçkçÌÀ: ~
(mçá.G.40/175)
lç$çççÆvçuççÊççuçáMççí<ççqmlççÆcçjb kçÀCç&³ççí: mJçvç: ~
Hççéçç&©Jç*d#çCçûççÇJçç©pççeYççÇ#Cçb çÆJç<çáçÆ®çkçÀç ~~
jmçí<çá iç=çÆ×: mçJçí&<çá #çáÊç=<Cçç HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç ~
pççÇCçí& pççdzç&çÆlç ®ççOcççvçb Yçákçwlçí mJççmL³çb mçcçMvçálçí ~~
JççlçËêçíiçiçáucççMç&: HuççÇnHççC[álJçMççƹlç: ~
çÆ®çjçodoá:Kçb êJçb Mçá<kçbÀ lçvJççcçb MçyoHçíÀvçJçlçd ~~
Hçávç: Hçávç: mç=pçíÜ®ç&: Hçç³çá©kçwéççmçkçÀçmçJççvçd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 22-25)
228 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆvçcvç uç#çCç Jççlçpç ûçnCççÇ cçíb çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
o kçÀCþ SJçb lççuçáMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç Mçá<kçÀlçç kçíÀ kçÀçjCç lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o çÆlççÆcçj(¢äçÇcççbÐç) SJçb kçÀCç&#Jçí[ GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, ËlHççÇ[ç, kçÀçM³ç&, oçÌyç&u³ç, Dççm³çJçÌjm³ç,
Dçbiçmçço SJçb cçvçmçço GlHçVç nçílçç nÌ~
o Hççéç&-G©-Jçb#çCç-ûççÇJçç-içáo-çÆMçj Fvç mLççvççíb cçíb Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o cçOçÓjççÆo jmççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
o DçVç kçíÀ pçjCç kçÀçuç cçíb DççOcççvçççÆo uç#çCççíb cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ~
o Yççípçvç kçíÀ lçájblç Hç½ççlç Fvç uç#çCççíb cçíb kçÀcççÇ Dçç pççlççÇ nÌ ~
o Jççlçpç Ëêçíiç-içáucç-DçMç&-HuççÇnç ³çí jçíiç GlHçVç náS nÌ SímççÇ
MçbkçÀç çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ ~
o éççmç DççÌj kçÀçmç jçíiç mçí ©iCç çÆHç[çÇlç jnlçç nÌ~
o cçuç mJç©Hç:- oçÇIç&kçÀçuç mçí mçkçÀä, êJç, Mçá<kçÀ, Dççcç³çákçwlç,
mçMçyo SJçb mçHçíÀvç SímççÇ yççj-yççj cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
çÆHçÊçpç ûçnCççÇ kçíÀ nílçá :-
kçÀìdJçpççÇCç&JççÇoçÔ³çcuç#ççjçÐçÌ: çÆHçÊçcçáuyçCçcçd ~
DççqivçcççHuççJç³ç×çqvlç pçuçb lçHlççÆcçJççvçuçcçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 65)
o DçpççÇCç&, çÆJçoçnçÇ, kçÀìá, Dçcuç, #ççjççÆo êJ³ççíb kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ
mçíJçvç kçÀjvçí mçí çÆHçÊçpç ûçnCççÇ jçíiç nçílçç nÌ~
o çÆpçmç ÒçkçÀçj içjcç pçuç kçÀç çÆsæ[kçÀçJç Dççqivç Hçj kçÀjvçí mçí
Dççqivç yçáPççlçç nÌ, GmççÇ ÒçkçÀçj mçí çÆHçÊç G<Cç nçíkçÀj YççÇ êJçlçç
kçíÀ kçÀçjCç Dççqivç kçÀçí cçbo kçÀjlçç nÌ~
çÆHçÊçpç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç :-
mççíepççÇCç¥ vççÇuçHççÇlççYçb HççÇlççYç: mçç³ç&lçí êJçcçd ~
HçÓl³çcuççíÃçjËlkçÀCþoçnç©çÆ®çlç=[çÆo&lç: ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 66)
çÆHçÊççlç mçoçnÌ:........~~ (mçá.G.40/175)
çÆHçÊçívç vççÇuçHççÇlççYçb HççÇlççYç: mç=pççÆlç êJçcçd ~~
HçÓl³çcuççíÃçjËlkçÀCþoçnç©çÆ®çlç=[çÆo&lç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 25)
o çÆHçÊçpç ûçnCççÇ jçíiç cçíb vççÇuç, HççÇlç SJçb HççÇlççYç mJç©Hç kçÀç
êJçcçuç çÆvçmmçjCç nçílçç nÌ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç, Dç©çÆ®ç, HçÓ³ç içbOççÇ DçcuççíÃçj DççÌj Ëo³ç-kçÀCþ
oçn ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
Rog Nidan-
kçÀHçÀpç ûçnCççÇ kçíÀ nílçá :-
içáJç&çÆlççqmvçiOçMççÇlçççÆoYççípçvççoçÆlçYççípçvççlçd ~
Yçákçwlçcçç$çm³ç ®ç mJçHvçç×vl³ççqivçb kçáÀçÆHçlç: kçÀHçÀ: ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/67 )
o içá©, çqmvçiOç, MççÇlç DçççÆo içáCççíbJççuçí Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç
DççÆlçcçç$çç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçYççípçvç, Yççípçvç kçÀjkçíÀ lçájblç çÆvçêç uçívçç DçççÆo kçÀHçÀkçÀj
kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀpç ûçnCççÇ jçíiç nçí pççlçç nÌ~
kçÀHçÀpç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç :-
lçm³ççVçb H箳çlçí oá:Kçb Ëuuççmç®sÐç&jçí®çkçÀç: ~
Dççm³ççíHçoíncççOçá³ç&kçÀçmç<þçÇJçvçHççÇvçmçç: ~~
Ëo³çb cçv³çlçí ml³ççvçcçáojb çqmlççÆcçlçb içá© ~
oáäçí cçOçáj GÃçj: mçovçb m$ççÇ<Jçn<ç&Cçcçd ~~
çÆYçVççcçÞuçí<cçmçbmç=äiçá©Jç®ç&: ÒçJçlç&vçcçd ~
Dçkç=ÀMçm³çççÆHç oçÌyç&u³çcççuçm³çb ®ç kçÀHçÀçlcçkçíÀ ~~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 68-70)
......içá©çÆYç kçÀHçÀçlçd .....~~ (mçá.G.40/175)
Þuçí<cçCçç H箳çlçí oá:KçcçVçb sçÆo&jçí®çkçÀ: ~~
Dççm³ççíHçoínçÆvç<þçÇJçkçÀçmçËuuççmçHççÇvçmçç: ~
Ëo³çb cçv³çlçí ml³ççvçcçáojb çqmlççÆcçlçb içá© ~~
GÃçjçí oáäcçOçáj: mçovçb m$ççÇ»n<ç&Cçcçd ~
çÆYçVççcçÞuçí<cçmçbmç=äiçá©Jç®ç&: ÒçJçlç& vçcçd ~~
Dçkç=ÀMçm³çççÆHç oçÌyç&u³çb.....~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 26- 28)
o kçÀHçÀpç ûçnCççÇ nçí pççvçí mçí DçVç kçÀç HççkçÀ nçívçí kçíÀ çÆuçS oçÇIç&
kçÀçuççJçOççÇ uçiçlçç nÌ~
o sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, Ëuuççmç ³çí DççqivçcççvÐç kçíÀ uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
o cçáKç lçLçç oín cçíb çÆ®çHççÆ®çHççHçvç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççÆlçcçç$çç cçíb çq<þJçvç ÒçJç=çÆÊç, kçÀçmç, HççÇvçmç SJçb Ëo³ç cçíb lçCççJç
pçÌmççÇ HççÇæ[ç kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ ~
o Goj cçíb ml³ççvçlçç DççÌj iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o oá<ì-cçOçáj GÃçj ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
o Dçbiçmçço, m$ççdzççíb kçíÀ ÒççÆlç Òçícç HçÌoç nçílçç nÌ ~
o cçuç ÒçJç=ÊççÇ êJç lçLçç Muçí<cçç mçí mçbçÆcçÞç DççÌj içá© mJç©Hç kçÀçÇ
nçílççÇ nÌ ~
o ©iCç cçíb kçÀçM³ç& HçÌoç vçnçÇb nçílçç, çÆHçÀj YççÇ Gmçcçíb oáyç&uççlçç jnlççÇ
nÌ~
229 Dr. A. S. Dudhamal
mççÆVçHççlçpç ûçnCççÇ :- o yççuçkçÀçíb cçíb mççO³ç DççÌj ³çáJçç DçJçmLçç cçíb kçÀämççO³ç nçílççÇ nÌ~
Hç=LçiJççlçççÆoçÆvççÆo&änílçáçÆuç²mçcççiçcçí~ mçbûçnCççÇ :-
çÆ$çoçí<çb çÆvççÆo&MçíÊçí<ççb Yçí<çpçb Mç=CJçlç: Hçjcçd ~~ Dçv$çkçÓÀpçvçcççuçm³çb oçÌyç&u³çb mçovçb lçLçç ~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 72) ÜF MççÇlçb Içvçb çqmvçiOçb mçkçÀìçÇJçíovçb Mçkç=Àlçd ~~
...çÆ$çY³ççqm$çuç#çCçÌ: ~~ oçí<çJçCçÌ&vçKçÌmlçÜçÆÜCcçÓ$çvç³çvççvçvçÌ:~ Dççcçb yçná mçHçÌçq®su³çb mçMçyob cçvoJçíovçcçd ~
ËlHççC[ÓojiçáucççMç&: HuççÇnçMçb¹çÇ ®ç cççvçJç: ~~ Hç#ççvcççmççÎMççnçÜç çÆvçl³çb JççeH³çLç cçágççÆlç ~~
(mçá.G.40/175-176) çÆoJçç ÒçkçÀçíHççí YçJççÆlç jç$ççÌ Mçççqvlçb Jç´pçí®®ç mçç ~
.........mçJç&pçí mçJç&mç¹j: ~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 29) oáçÆJç%çí&³çç oáçƽççÆkçÀlmçç çÆ®çjkçÀçuççvçáyççqvOçvççÇ ~~
o mççÆVçHççlçpç ûçnCççÇ cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆoKçuççF& mçç YçJçíoçcçJççlçívç mç*dûçnCççÇ cçlçç ~
oílçí nÌ~ ( cçç. çÆvç. ûçnCççÇ DçO³çç³ç ¬çÀ. 4/mçbûçnCççÇ 1-3)
o oçí<ççíb kçíÀ JçCçç&vçámççj vçKç, vçí$ç, cçáKç, cçuç, cçÓ$çççÆo YççJççíb cçíb o ûçnCççÇ kçÀçÇ mçbûçnCççÇ ³çn SkçÀ DçJçmLçç nÌ~
jbiç HçÌoç nçílçç nÌ~ o Dççcç DççÌj Jççlç kçíÀ DçvçáyçbOç mçí mçbûçnCççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Ëêçíiç, HççC[Ó, içáucç, DçMç&, HuççÇnç DçççÆo jçíiç mçí ©iCç HççÇçÆ[lç o Fmçcçíb Dççb$çkçáÀpçvç, Dççuçm³ç, oçÌyç&u³ç, Dçbiçmçço ³çí uç#çCç
nÌ SímççÇ MçbkçÀç ncçíMçç yçvççÇ jnlççÇ nÌ~ GlHçVç nçílçí nÌ ~
mççcç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç :- o cçuç ÒçJç=ÊççÇ kçÀç mJç©Hç Dçl³çççÆOçkçÀ Dççcç³çákçwlç, DççÆOçkçÀ
ûçnCççÇcçççÆÞçlçb oçí<çb çÆJçoiOççnçjcçÓçq®s&lçcçd ~ çÆHççq®suç, mçMçyo, cçvo Jçíovçç³çákçwlç DççÌj MççÇlç, Içvç, çqmvçiOç
mççÆJçäcYçÒçmçíkçÀççÆlç&çÆJçoçnç©çÆ®çiççÌjJçÌ: ~~ nçílçç nÌ~
(®ç.çÆ®ç. 15/ 73) o mçbûçnCççÇ cçíb kçÀYççÇ HçbOçjn-omç-yççjn çÆovç ³çç çÆvçl³ç ©Hç mçí
oçí<çb mççcçb çÆvçjçcçb ®ç çÆJçÐçço$çççÆlçmççjJçlçd ~ cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílçí jnlççÇ nÌ~
( cçç. çÆvç. ûçnCççÇ DçO³çç³ç ¬çÀ. 4/18) o çÆovç kçíÀ kçÀçuç cçíb cçuç kçíÀ Jçíiç DççÆOçkçÀ jnlçí nÌ DççÌj jçlç cçíb Jçíiç
o Dç©çÆ®ç, iççÌjJç, çÆJçÃOçlçç, çÆJçäbYç, uççuççÒçmçíkçÀ DçççÆo mççcç Mççblç nçí pççlçí nÌ~
oçí<ç kçíÀ uç#çCç ûçnCççÇ kçíÀ mççcççJçmLçç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~ o FmçkçÀç %ççvç (çÆvçoçvç) nçívçç kçÀþçÇvç nçílçç nÌ~
o ûçnCççÇ cçíb oçí<ççíb kçÀçÇ mççcç-çÆvçjçcç DçJçmLçç DççÆlçmççj J³ççOççÇ kçíÀ o mçbûçnCççÇ ³çn jçíiç çÆ®çjkçÀçuççvçáyçbOççÇ jnlçç nÌ lçLçç çÆ®ççÆkçÀlmçç
mçcççvç nçílççÇ nÌ ~ kçíÀ çÆuçS DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
DçmççO³ç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç :- Içìçdzçb$ç ûçnCççÇ :-
çÆuç²ÌjmççO³ççí ûçnçÆCççÆJçkçÀçjçí ³çímlçÌjlççÇmççjiçoçí vç çÆmçO³çílçd ~ mJçHçlç: Hççéç&³ççí: MçÓuçb içuçppçuçIçìçÇOJççÆvç:~
Jç=×m³ç vçÓvçb ûçnCççÇçÆJçkçÀçjçí nlJçç lçvçáb vçÌJç çÆvçJçlç&lçí ®ç ~~ lçb Jçoçqvlç Içìçdzçv$çcçmççO³çb ûçnCççÇiçocçd ~~
( cçç. çÆvç. ûçnCççÇ DçO³çç³ç ¬çÀ. 4/19) ( cçç. çÆvç. ûçnCççÇ DçO³çç³ç ¬çÀ. 4/mçbûçnCççÇ 4)
yççuçkçíÀ ûçnCççÇ mççO³çç ³çÓçÆvç kç=À®s^ç mçcççÇçÆjlçç ~ o Mç³çvçmLç çqmLçlççÇ cçíb Hççéç& MçÓuç DççÌj mçbkçÀjí içuçí kçíÀ cçìkçíÀ cçíb
Jç=×í lJçmççO³çç çÆJç%çí³çç cçlçb OçvJçvlçjíçÆjocçd ~~ DççOçç HççvççÇ Yçj kçÀj çÆnuççvçí mçí HçÌoç nçívçí Jççuçí DççJççpç pçÌmçç
( cçç. çÆvç. ûçnCççÇ DçO³çç³ç ¬çÀ. 4) OJççÆvç Goj cçíb HçÌoç nçílçç nÌ~ FmççÆuçS Fmçí Içìçdzçb$ç ûçnCççÇ
o DçmççO³ç ûçnCççÇ kçíÀ uç#çCç DçmççO³ç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ kçÀnlçí nÌ~
mçcççvç nçílçí nÌ ~ o ³çn jçíiç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
o Jç=×çJçmLçç cçíb ûçnCççÇ cççjkçÀ nçílççÇ nÌ~
_____________________________________________________________________________
ûçnCççÇ ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 230 Dr. A. S. Dudhamal


54
_____________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ
çÆvç. 03,çÆ®ç.05
içáucç kçÀçÇ J³ççK³çç :-
ËVççY³ççíjvlçjí ûççqvLç: mçgççjçÇ ³ççÆo Jççe®çuç: ~
Jç=Êç½ç³ççHç®ç³çJççvçd mç içáucç FçÆlç kçÀçÇçÆlç&lç: ~~
kçáÀçÆHçlçççÆvçuçcçÓuçlJççodiçá{cçÓuççío³ççoçÆHç ~
içáucçJçÜç çÆJçMççuçlJççÃáucç Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~~
(mçá.G.42/ 4-5)
çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí içáucç kçÀçÇ HççÆjYçç<çç kçÀçÇ iç³ççÇ nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ kçÀçjCç Ëo³ç lçLçç vççYççÇ kçíÀ yççÇ®çcçíb ûçvLççÇ
kçíÀ mçcççvç ®çuç DçLçJçç Dç®çuç, yçæ{vçí lçLçç IçìvçíJççuççÇ,
iççíuççkçÀçj, içáæ{ (içcYççÇj) cçáuç kçÀçÇ, içáucçJçlç çÆJçMççuç DççkçÀçj
kçÀçÇ GlHçVç çÆJçkç=ÀlççÇ kçÀçí içáucç kçÀnlçí nÌ ~
içáucç GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :-
...lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvçuç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ:
içáucççílHççÆÊçjYçÓlçd; ..........~
(®ç. çÆvç. 8/ 11)
o#ç ÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí kçíÀ yçço Yç³çYççÇlç
ÒçççÆCç³ççíb vçí ®ççjçíb Dççíj Yççiçlçí náS Yçiçoæ[ cç®ççvçíí, lçÌjvçí, oçÌ[vçí, kçÓÀovçí,
uççbIçvçí DçççÆo MçjçÇj kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjvçíJççuçí kçÀçjCççíb mçí ÒçLçcç içáucç kçÀçÇ
GlHççÆÊç nçí iç³ççÇ, Fmç lçjn kçÀçÇ GHçkçÀLçç pJçj GlHççÆÊç kçíÀ kçÀLçç cçíb
JççÆCç&lç kçÀçÇ iç³ççÇ nÌ~
kçÀçí<þ kçÀçÇ J³ççK³çç : -
mLççvççvççcçççqivçHçkçwJççvççb cçÓ$çm³ç ©çÆOçjm³ç ®ç ~
ËoáC[ákçÀ: HçáÀHçwHçÀmç½ç kçÀçí<þ Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~~
DçVçHç®çvç kçÀçÇ çƬçÀ³çç kçÀjvçíJççuçí Dççqivç (pççþjççqivç) kçÀç mLççvç kçÀçí
lçLçç cçÓ$ç lçLçç jkçwlç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçíÀ mLççvç kçÀçí kçÀçí<þ kçÀnlçí nÌ ~ ³çnçB
Ëo³ç, GC[ákçÀ SJçb HçáÀHçwHçáÀmç ³çí DçJç³çJç jnlçí nÌ ~ kçÀçí<þ kçíÀ DççÞç³ç mçí
içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
içáucç kçíÀ mççcççv³ç nílçÓ :-
çÆJçìdMuçí<cççÆHçÊçççÆlçHççÆjñçJççod Jçç lçÌjíJç Jç=×Ì: HççÆjHççÇ[vççod Jçç ~
Rog Nidan-
içáucç
mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
G.lçb. 42 çÆvç. 11 28
JçíiçÌ©oçÇCçÌ&çÆJç&nlçÌjOççí Jçç yççÔ³çççÆYçIççlçÌjçÆlçHççÇ[vçÌJçç& ~~
©#ççVçHççvçÌjçÆlçmçíçÆJçlçÌJçç& MççíkçíÀvç çÆcçL³ççÒççÆlçkçÀcç&Cçç Jçç ~
çÆJç®çíçÆälçÌJçç& çÆJç<çcçççÆlçcçç$çÌ: kçÀçí<þí ÒçkçÀçíHçb mçcçáHçÌçÆlç Jçç³çá: ~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 4-5)
pJçj®sÐç&çÆlçmççjçÐçÌJç&cçvççÐç̽ç kçÀcç&çÆYç: ~~
kçÀçÆMç&lççí Jççlçuççv³ççÆÊç MççÇlçb Jççecyçá yçáYçáçÆ#çlç: ~
³ç: çÆHçyçl³çvçá ®ççVçççÆvç uç²vçHuçJçvçççÆokçÀcçd ~~
mçíJçlçí oínmç*d#ççíçÆYç sçÆo& Jçç mçcçáoçÇj³çílçd ~
DçvçáoçÇCçç&cçáoçÇCçç&vJçç JççlççoçÇVç çÆJçcçágççÆlç ~~
mvçínmJçíoçJçvçY³çm³ç MççíOçvçb Jçç çÆvç<çíJçlçí ~
Mçá×çí JççeeMçá çÆJçoçnçÇçÆvç Yçpçlçí m³çvovçççÆvç Jçç ~
JççlççíuyçCççmlçm³ç cçuçç: Hç=LçkçÀd ¬çáÀ×ç çÆÜMççíeLçJçç ~
mçJçí& Jçç jkçwlç³çákçwlçç Jçç cçnçñççílççíevçáMçççƳçvç: ~~
Hçájç TOJçç&Oççícççiç&cççJç=l³ç kçáÀJçlçí MçÓuçHçÓJç&kçÀcçd ~
mHçMççí&HçuçY³çb içáucççK³çcçálHuçálçb ûççqvLç©çÆHçCçcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/ 33-38)
o HçájçÇ<ç kçÀç DççÆlçmççj ³çç çÆJçjí®çvç mçí, kçÀHçÀ kçÀç Jçcçvç mçí DççÌj
çÆHçÊç kçÀç çÆJçjí®çvç mçí Dçl³çççÆOçkçÀ ñççJç nçívçç ~
o ³çç Fvç kçÀçjCççíb mçí MçjçÇj cçíb kç=ÀMçlçç Dççvçí Hçj Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ
Dççnçj-çÆJçnçj kçÀjvçç ~
o HçájçÇ<ç, kçÀHçÀ ³çç çÆHçÊç kçÀç MçjçÇj cçíb DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb yçæ{ pççvçç
³çç FvçkçíÀ iççÆlç cçíb DçJçjçíOç Dççvçç ~
o cçuç, cçÓ$ç lçLçç DçOççíJççlç kçíÀ Jçíiç kçÀçí jçíkçÀvçç ~
o yççÔ³ç kçÀçjCççíb mçí DççIççlç nçívçç ~
o ©#ç DçVçHççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o MççíkçÀ mçí cçvç kçÀç GHçlçHlç nçívçç ~
o Hçb®çkçÀcç& kçíÀ çÆcçL³çç GHç®ççj kçÀjvçç ~
o MçjçÇj kçÀçÇ çÆJç<çcç ®çíäç kçÀjvçç ~
o yçáYçáçÆ#çlç DçJçmLçç cçíb MççÇlçuç pçuçHççvç kçÀjvçç ~
o Yççípçvç kçÀjvçí kçíÀ yçço lçájblç Kçíuç-kçáÀo kçÀjvçç ³çç MçjçÇj kçÀçí
#ççíçÆYçlç kçÀjvçí Jççuçí kçÀcç& kçÀjvçç ~
231 Dr. A. S. Dudhamal
 o sçÆo& Jçíiç kçÀç Jçíiç vç Dççvçí Hçj YççÇ yçuçHçÓJç&kçÀ GçÆojCç kçÀjvçç ~ içáucç cçíb Jççlç ÒççOççvçlçç :-
o DçÒçJç=Êç Jçíiç (cçuç-cçÓ$çççÆo) kçÀçí yçuç HçÓJç&kçÀ ÒçJç=Êç kçÀjvçç ~ mçJçí&<JççÆHç KçuJçílçí<çá içáucçí<çá vç kçÀçƽçod Jççlççvçálçí
o mvçínvç DççÌj mJçíovç kçíÀ çÆyçvçç nçÇ mçbMççíOçvç kçÀcç& kçÀjvçç~ mçcYçJççÆlç içáucç: ~ (®ç. çÆvç.3/16)
o Hçb®çkçÀcç& mçí mçbMççíçÆOçlç J³ççqkçwlç vçí lJççqjlç (mçbmçpç&vç ¬çÀcç cçíb) içáucç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç cçíb Jççlç oçí<ç ÒçOççvç nÌ ~ çÆyçvçç Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ ÒçkçÀçj
çÆJçoçnkçÀçjçÇ lçLçç DççÆYç<³çvoçÇ (onçÇ DçççÆ o) êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçíÀ içáucç GlHçVç nçí vçnçÇb mçkçÀlçí nÌ ~
kçÀjvçç~
DçççÆo kçÀçjCççíb mçí kçÀçí<þ cçíb Jçç³çá ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlççÇ nÌ ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç nílçÓ mçíJçvç
Jççlç oçí<ç kçÀHçÀ, çÆHçÊç Fvç kçíÀ mççLç ÜbÜpç ³çç mçççÆVçHçççÆlçkçÀ mJç©Hç ³çç
jkçwlç oáäçÇ mçí, cçnçñççílçmç cçíb DçHçvçç mLççvç yçvççkçÀj TOJç& DççÌj DçOççí çÆjkçwlç ñççílçmççíb kçÀç mçbHçájCç DçLçJçç kçÀHçÀ-
cççiç& kçÀç DçJçjçíOç GlHçVç kçÀjkçíÀ MçÓuç kçíÀ mççLç mHçMç&içc³ç mHçbovç³çákçwlç çÆHçÊç-HçájçÇ<ç Üçjç DçJçjçíOç
ûçbLççÇ mç¢Mç Dççkç=ÀlççÇ GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ, çÆpçmçí içáucç kçÀnlçí nÌ ~
©#ç, kç=À<Cç, Dç©Cç JçCç& kçÀç çÆmçjçpççuç ³çákçwlç Símçç içáucç kçÀç Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç (çÆvç©HçmlçbçÆYçlç DçLçJçç
mJç©Hç nçílçç nÌ ~ GHçmlçbçÆYçlç)
içáucç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
kçÀHçbÀ ®ç çÆHçÊçb ®ç mç oáäJçç³çáj³ç×Ó³ç cççiçç&vçd çÆJççÆvçyç×îç lççY³ççcçd ~ Ëo³ç, vçççÆYç, Hççéç&, Goj lçLçç yççqmlç Fvç
mLççvççíb cçíb MçÓuç GlHççÆÊç
ËVçççÆYçHççéççí&ojyççqmlçMçÓuçb kçÀjçíl³çOççí ³çççÆlç Jç yç×cççiç&: ~~
Jçç çqmLçlç: mJçlçv$ç: HçjmçbÞç³ççí Jçç~
mHçMççí&HçuçY³ç: HççÆjçÆHççqC[lçlJççod içáucççí ³çLççoçí< çcçáHçÌçÆlç vççcç~~ mJçlçb$ç ©Hç mçí DçHçvçí mJç³çb kçíÀ mLççvç
HçkçwJççMç³ç
(®ç. çÆ®ç. 5/6- 7)
³çLççíkçwlçÌ: kçÀçíHçvçÌoçí&<çç: kçáÀçÆHçlçç: kçÀçí<þcççiçlçç: ~
pçvç³ççqvlç vç=Cççb içáucçb mç Hç_®ççÆJçOç G®³çlçí ~~ Hçjlçb$ç ©Hç mçí kçÀHçÀ mLççvç-DççcççMç³ç /
çÆHçÊç mLççvç -ûçnCççÇ cçíb mLççvçmçbÞç³ç
(mçá.G.42/ 3)
kçÀMç&vççlkçÀHçÀçÆJçìdçÆHçÊçÌcçç&iç&m³ççJçjCçívç Jçç ~
Jçç³çá: kç=ÀlççÞç³ç: kçÀçí<þí jçÌ#³ççlkçÀççÆþv³çcççiçlç: ~~ kçÀçí<þ cçíb ûçbLççÇ GlHççÆÊç
mJçlçv$ç: mJççÞç³çí oáä: Hçjlçv$ç: HçjçÞç³çí ~
çÆHççqC[lçlJççocçÓlççí&eçÆHç cçÓlç&lJççÆcçJç mçbçÆÞçlç: ~~ içáucç
içáucç Fl³ç᮳çlçí yççqmlçvçççÆYçËlHççéç&mçbÞç³ç: ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/ 39-41) içáucç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
nílçÓ mçíJçvç mçí MçjçÇj cçíb kç=ÀMçlJç Dççvçí mçí (ñççílçmççíb cçíb çÆjkçwlçlçç Fn Kçuçá Hçgç içáucçç YçJççqvlç, lçÐçLçç-
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ~), kçÀHçÀ-çÆHçÊç-HçájçÇ<ç Üçjç DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí mçí Jççlçiçáucç:, çÆHçÊçiçáucç:, Þuçí<cçiçáucççí, çÆvç®ç³çiçáucç:, MççíçÆCçlçiçáucç
Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~ Fmç lçjn mçí çÆvç©HçmlçbçÆYçlç DçLçJçç GHçmlçbçÆYçlç FçÆlç ~~
mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj Jçn Ëo³ç, vçççÆYç, Hççéç&, Goj lçLçç yççqmlç Fvç (®ç. çÆvç.3/3)
mLççvççíb cçíb MçÓuç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ mç J³çmlçÌpçç&³çlçí oçí<çÌ: mçcçmlçÌjçÆHç ®ççíçÆ®s^lçÌ: ~~
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mJçlçb$ç ©Hç mçí DçHçvçí mJç³çb kçíÀ mLççvç HçkçwJççMç³ç ³çç Hçá©<ççCççb lçLçç m$ççÇCççb %çí³ççí jkçwlçívç ®ççHçj:~
kçÀHçÀ kçíÀ mLççvç DççcççMç³ç DçLçJçç çÆHçÊç kçíÀ mLççvç ûçnCççÇ cçíb mLççvçmçbçÆÞçlç (mçá.G.42/ 7)
nçíkçÀj HççÆjçÆHçC[çÇlç mJç©Hç kçÀçÇ ûçbLççÇ (pççí cçÓlç& -DççkçÀçj³çákçwlç DçLçJçç ©#çkç=À<Cçç©CççÆmçjçlçvlçápççuçiçJçççÆ#çlç: ~
Dçcçálç&-çÆvççÆJç&kçÀçj nçí mçkçÀlççÇ nÌ~) kçÀçí<þ cçíb GlHçVç kçÀjlçç nÌ, çÆpçmçí içáucç içáucççíeäOçç Hç=Lçioçí<çÌ: mçbmç=äÌçÆvç&®ç³çb içlçÌ: ~~
kçÀnlçí nÌ~ Dççlç&Jçm³ç ®ç oçí<çíCç vççjçÇCççb pçç³çlçíeäcç: ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/ 32)
Rog Nidan- 232 Dr. A. S. Dudhamal
 o içáucç kçíÀ JççiYçìç®çç³ç& vçí Dççþ ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~
o ®çjkçÀçíkçwlç HççB®ç ÒçkçÀçjçíb kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç ÜbÜpç lççÇvç ÒçkçÀçj
kçÀní nÌ ~
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
4)çÆvç®ç³ç (mççÆVçHççlçpç) 5)MççíçÆCçlçpç (jkçwlçpç)
içáucç kçíÀ mLççvç :-
yçmlççÌ ®ç vççY³ççb ËçÆo Hççéç&³ççíJçç& mLççvçççÆvç içáucçm³ç YçJççqvlç Hçgç ~
HçgççlcçkçÀm³ç ÒçYçJçb lçá lçm³ç Jç#³çççÆcç çÆuç²ççÆvç çÆ®ççÆkçÀçqlmçlçb ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 8)
Hçgç içáucççÞç³çç vç=Cççb Hççéçí& ËVçççÆYçyçmlç³ç:~
1) yççqmlç 2)vççYççÇ 3)no³ç 4, 5)GYç³ç (oçívççíb) Hççéç&
Fvç HççB®ç mLççvççíb cçíb içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
içáucç kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
S<ççb lçá Kçuçá Hçgççvççb içáucççvççb ÒççiççÆYççÆvçJç=ÊçíçÆjcçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç
YçJççqvlç; lçÐçLçç-DçvçVçççÆYçuç<çCçcçd, Dçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÌ
DççqivçJçÌ<çc³çb, çÆJçoçnçí Yçákçwlçm³ç, HççkçÀkçÀçuçí ®çç³çákçwl³çç
sÐç&áÃçjçÌ, JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çJçíiççvççb ®ççÒççmçáYçç&Jç:, ÒççoáYçÓ&lççvççb
®ççÒçJç=çÆÊçjçÇ<çoçiçcçvçb Jçç,
JççlçMçÓuççìçíHççv$çkçÓÀpçvççHççÆjn<ç&CçççÆlçJç=ÊçHçájçÇ<çlçç:,
DçyçáYçá#çç, oçÌyç&u³çb, mççÌçÆnl³çm³ç ®ççmçnlJççÆcççÆlç ~~
(®ç. çÆvç.3/15)
GÃçjyççnáu³ç-HçájçÇ<çyçvOç lç=Hlç#çcçlJççv$ççÆJçkçÓÀpçvçççÆvç ~
DççìçíHç DççOcççvçcçHççqkçwlçMççqkçwlçjçmçVçiçáucçm³ç Jçoçqvlç çÆ®çÚcçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 11/63)
mçovçb cçvolçç JçÚíjçìçíHççíev$ççÆJçkçáÀpçvçcçd~~
çÆJçCcçÓ$çççÆvçuç²½ç mççÌçÆnl³ççmçnlçç lçLçç ~
Üí<ççíeVçí Jçç³çá©OJç&b ®ç HçÓJç&©Hçí<çá içáçqucçvççcçd~~
(mçá.G.42/ 9)
içáucç kçíÀ çÆvçcvç HçáJç&©Hç nçílçí nÌ~
o YçÓkçÀ kçÀçÇ mçbJçíovçç vçnçÇb nçílççÇ (DçyçáYçá#çç), DçVç mçíJçvç kçÀjvçí
kçÀçÇ F®sç vçnçÇb nçílççÇ (DçvçVçççÆYçuçç<çç), DçVç kçÀç mJçço vçnçÇb
Dççlçç (Dç©çÆ®ç), çÆyçvçç Kçç³çí Hçíì Yçjç náDçç-mçç ÒçlççÇlç nçílçç
nÌ (lç=HlççÇ), lç=çqHlçHçÓJç&kçÀ çÆkçÀS Yççípçvç kçÀç Hçç®çvç vçnçÇb nçílçç
(mççÌçÆnl³ç) ³çí uç#çCç DççqivçcççbÐç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç çÆJçoçn nçívçí mçí yççj-yççj GÃçj GlHçVç nçílçí nÌ~
Rog Nidan-
o Goj cçíb mçbçÆ®çlç Jçç³çá mçí Dççv$çkçábÀpçvç, DççìçíHç, Dççvççn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o oçÌyç&u³ç SJçb Dçbiçmçço GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçÓ$ç lçLçç cçuç (cçuççJçäbYç) kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç DçuHç cçç$çç cçíb nçílççÇ
nÌ ³çç vçnçÇb nçílççÇ~
o DççÆlçJç=Êç HçájçÇ<çlçç Fmç uç#çCç kçÀç DçLç& ®ç¬çÀHççCççÇ vçí GoçJçlç&
Símçç çÆkçÀ³çç nÌ ~
içáucç kçíÀ mççcççv³ç ©Hç :-
Dç©çÆ®ç kç=À®s^çÆJçCcçÓ$ç-Jççlçlççev$ççÆJçkçÓÀpçvçcçd ~
Dççvççn½ççíOJç&JççlçlJçb mçJç&içáucçí<çá uç#ç³çílçd ~~
(cçç. çÆvç. 28/5)
o Dç©çÆ®ç, DçOççíJççlç, cçuç lçLçç cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ cçíb DçJçjçíOç
nçívçç ~
o Dççv$çkçábÀpçvç, Dççvççn lçLçç Jççlç kçÀçÇ iççÆlç TOJç& nçí pççvçç ³çí
içáucç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç nÌ ~
içáucç kçÀç mJç©Hç:-
ËÂml³ççíjvlçjí ûççqvLç mç_®ççjçÇ ³ççÆo Jççe®çuç:~
®ç³ççHç®ç³çJççvçd Jç=Êç: içáucç FçÆlç kçÀçÇçÆl ç&lç: ~~
(mçá.G.42/ 4)
mJçoçí<çmLççvçOççcççvç: mJçí mJçí kçÀçuçí ®ç ©kçwkçÀjç: ~~
Òçç³ç: ......~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/47)
o içáucç Ëo³ç ³çç yççqmlç Fvç oçívççíb mLççvççíb kçíÀ cçO³ç cçíb içáucç GlHçVç
nçílçç nÌ~
o ³çn Fvç oçívççíb mLççvççíb kçíÀ yççÇ®ç iççÆlçcççvç nçílçç nÌ ³çç SkçÀ nçÇ mLççvç
cçíb çqmLçj nçílçç nÌ~
o GHççÆ®çlç DçLçç&lç yçæ{vçíJççuçç ³çç DçHççÆ®çlç DçLçç&lç Ûçmç nçívçíJççuçç
nçílçç nÌ~
o ³çn ûççqvLç kçíÀ mçcççvç iççíuççkçÀçj (Jç=Êç) nçílçç nÌ~
içáucç kçÀç HççkçÀ vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç :-
mç³çmcççoçlcççÆvç ®ç³çb iç®sl³ççqHmJçJç yçáoyçáo: ~
Dçvlç: mçjçÆlç ³çmcçç®®ç vç HççkçÀcçáHç³ççl³çlç: ~~
(mçá.G. 42/ 6)
pçuç cçíb GlHçVç náS yçáuçyçáuçí kçíÀ mçcççvç oçí<ç mJç³çb nçÇ mçbçÆ®çlç nçílçí nÌ
DççÌj DçY³çvlçjlç: mçb®çjCç kçÀjlçí jnvçí kçíÀ kçÀçjCç (®çuç nçívçí mçí) içáucç
kçÀç HççkçÀ vçnçÇb nçílçç nÌ~
Jççlçpç içáucç kçíÀ nílçÓ :-
³çoç Hçá©<ççí Jççlçuççí çÆJçMçí<çCç pJçjJçcçvççÆJçjí®çvççlççÇmççjçCççcçv³çlçcçívç
233 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀMç&vçívç kçÀçÆMç&lççí JççlçuçcççnçlçcççnjçÆlç, MççÇlçb Jçç
çÆJçMçí<çCçççÆlçcçç$çcçd, DçmvçínHçÓJçí& Jçç JçcçvççÆJçjí®çvçí çÆHçyççÆlç DçvçáoçÇCçç&b Jçç
sçÆo&cçáoçÇj³ççÆlç, GoçÇCçç&vçd JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çJçíiçççÆVç©çÆ×, Dçl³ççÆMçlççí Jçç
çÆHçyççÆlç vçJççíokçÀcççÆlçcçç$çcççÆlçcçç$çmç*d#ççíçÆYçCçç Jçç ³ççvçívç ³çççÆlç,
DççÆlçJ³çJçç³çJ³çç³ççcçcçÐçMççíkçÀ©çÆ®çJçç& DççÆYçIççlçcç=®sçÆlç Jçç
çÆJç<çcççmçvçíMç³çvçmLççvç ®ç*d¬çÀcçCçmçíJççÇ Jçç YçJççÆlç, Dçv³çod Jçç
çÆkçÀçÆgçoíJççÆJçOçb çÆJç<çcçcççÆlçcçç$çb J³çç³ççcçpççlçcççjYçlçí, lçm³ççHç®ççjçod
Jççlç: ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~~
(®ç. çÆvç.3/6)
©#ççVçHççvçb çÆJç<çcçççÆlçcçç$çb çÆJç®çíçÆälçb JçíiççÆJççÆvçûçn½ç ~
MççíkçÀçíeçÆYçIççlççíeçÆlçcçuç#ç³ç½ç çÆvçjVçlçç ®çççÆvçuçiçáucçnílçá:~~
(®ç. çÆ®ç. 5/9 )
çÆvçcvç nílçÓ mçíJçvç mçí Jççlçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o pJçj, DççÆlçmççj, Jçcçvç, çÆJçjí®çvç DçççÆo mçí MçjçÇj kçÀç kçÀ<ç&Cç
náS J³ççqkçwlç Üçjç JççlçkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç kçÀjvçç ~
o MççÇlç (mHçMç& ³çç Jççdzç&) êJ³ç ³çç Hçí³ç HçoçLççí&b kçÀç DççÆOçkçÀ mçíJçvç
kçÀjvçç~
o HçÓJç& kçÀcç& cçíb mvçínvç vç kçÀjlçí náS Jçcçvç ³çç çÆJçjí®çvç GHç®ççj
kçÀjvçç~
o vçJççíokçÀ (Jç<çç& $çÝlçá cçíb mçbûçnçÇlç ÒçLçcç Jç<çç& kçÀç pçuç) kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Jçíiç vç Dççvçí Hçj YççÇ çÆHçÀj YççÇ yçuç HçÓJç&kçÀ Jçcçvç kçÀjvçç~
o cçuç-cçÓ$ç kçíÀ Jçíiç kçÀç mçbOççjCç kçÀjvçç~
o DççÆlç ÒçcççCç cçíb DçVç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DççÆlçJ³çJçç³ç, DççÆlçJ³çç³ççcç, DççÆlçcçÐçHççvç SJçb DççÆlç ®çb¬çÀcçCç
kçÀjvçç~
o çÆJç<çcç®çíäç kçÀjvçç, çÆJç<çcç Dççmçvç Hçj yçÌæþvçç, çÆJç<çcç Mç³³çç Hçj
vççÇbo uçívçç~
o MççíkçÀ SJçb Yç³ç mçí GHçnlç cçvç nçívçç~
o DççÆYçIççlç mçí MçjçÇj GHçnlç nçívçç~
o ³çç Dçv³ç çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ MççjçÇçÆjkçÀ Þçcç kçÀjvçç çÆpçmç
kçÀçjCç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç nçívçç ~
Jççlçpç içáucç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç SJçb uç#çCç :-
mç kçáÀçÆHçlççí Jçç³çácç&nçñççílççíevçáÒççÆJçM³ç jçÌ#³ççlçd kçÀçÆþvççÇYçÓlçcççHuçál³ç
çÆHççqC[lççíeJçmlççvçb kçÀjçíçÆlç ËçÆo yçmlççÌ Hççéç&³ççívçç&Y³ççb Jçç; mç
MçÓuçcçáHçpçvç³ççÆlç ûçvLççÇb½ççvçíkçÀçÆJçOççvçd, çÆHççqC[lç½ççJççÆlç<þlçí, mç
çÆHççqC[lçlJççod içáucç Fl³ççÆYçOççdzçlçí ~
mç cçánájçOçcççÆlç, cçánájuHçlJçcççHçÐçlçí; DççÆvç³çlççÆJçHçáuççCçáJçíovç½ç
Rog Nidan-
YçJççÆlç ®çuçlJççod Jçç³ççí:, cçáná:çÆHçHççÇçÆuçkçÀçmçcÒç®ççj FJçç²í<çá,
lççíoYçíomHçáÀjCçç³ççcçmç¹çí®çmçáçqHlçÒçuççí³ççío³çyçnáuç; lçoçlçáj: mçÓ®³çíJç
Mç¹ávçíJç®çççÆYçmçbçÆJç×cççlcççvçb cçv³çlçí, DççÆHç ®ç çÆoJçmççvlçí, pJç³ç&lçí,
Mçá<³ççÆlç ®ççm³ççm³çcçd, G®sdJççmçéççíHçpçç³çlçí, Ë<³ççqvlç ®ççm³ç
jçícçççÆCç Jçíovçç³çç: ÒçoáYçç&Jçí; HuççÌnçìçíHççb$çkçÓÀpçvçç
çÆJçHççkçÀçíoçJçlçç&²cço&cçv³çççÆMçj:Mç±MçÓuçyç´Ivçjçíiçç½çÌvçcçáêJççqvlç;kç=À<Cç
ç©CçHç©<çlJç*dvçKçvç³çvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç YçJççÆlç çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç
®ççm³çvççíHçMçíjlçí, çÆJçHçjçÇlçççÆvç ®ççíHçMçíjlç FçÆlç Jççlçiçáucç: ~~
(®ç. çÆvç.3/7)
³ç: mLççvçmçbmLççvç©pççb çÆJçkçÀuHçb çÆJç[dJççlçmçb²b içuçJçkçw$çMççí<çcçd ~
M³ççJçç©CçlJçb çÆMççÆMçjpJçjb ®ç ËlkçáÀçÆ#çHççéçç&bmççÆMçjçí©pçb ®ç~~
kçÀjçíçÆlç pççÇCçí&eY³ççÆOçkçbÀ ÒçkçÀçíHçb Yçákçwlçí cç=oálJçb mçcçáHçÌçÆlç ³ç½ç ~
Jççlççlçd mç içáucççí vç ®ç lç$ç ©#çb kçÀ<çç³ççÆlçkçwlç kçÀìá ®ççíHçMçílçí~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 10-11)
ËlkçáÀçÆ#çMçáuçb cçáKçkçÀCþMççí<ççí Jçç³ççíçÆvç&jçíOççí çÆJç<çcççqivçlçç ®ç ~
lçí lçí çÆJçkçÀçjç: HçJçvççlcçkçÀç½ç YçJççqvlç içáucçíeçÆvçuçmçcYçJçí lçá~~
(mçá.G.42/10)
Jççlççvcçv³çççÆMçj: MçÓuçb pJçjHuççÇnçv$çkçÓÀpçvçcçd ~~
J³çOç: mçÓ®³çíJç çÆJçìdmç²: kç=À®s^çoá®sdJçmçvçb cçáná: ~
mlçcYççí içç$çí cçáKçí Mççí<ç: kçÀçM³ç& çÆJç<çcçJççqÚlçç ~~
©#çkç=À<CçlJçiçççÆolJçb ®çuçlJççoçÆvçuçm³ç ®ç ~
DççÆvç©çÆHçlçmçbmLççvçmLççvçJç=çÆ×#ç³çJ³çLç: ~~
çÆHçHççÇçÆuçkçÀçJ³ççHlç FJç içáucç: mHçáÀjçÆlç lçáÐçlçí ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/ 41-44)
o Jçç³çá kçíÀ DçvçJççqmLçlçlJç kçíÀ kçÀçjCç Jççlçpç içáucç kçÀç DççkçÀçj
yçæ{lçç ³çç Içìlçí jnlçç nÌ ~
o Fmçcçíb Jçíovçç kçíÀ ¬çÀcç cçíb kçÀçíF& çÆvççƽçlççÇ vçnçÇb jnlççÇ nÌ ~
o kçÀYççÇ Dçl³çççÆOçkçÀ lççÇJç´ ³çç kçÀYççÇ cçvo mJç©Hç kçÀçÇ Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o ³çn içáucç Jçç³çá kçíÀ iççÆlç kçíÀ kçÀçjCç ®çuçç³çcççvç (SkçÀ mLççvç mçí
oÓmçjí mLççvç lçkçÀ pççvçíJççuçç) nçílçç nÌ ~
o yççj-yççj çÆHçHççÇçÆuçkçÀç içcçvçJçlç JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o Ëo³ç-yççqmlç DçççÆo mLççvççíb cçíb lççío, Yçío, mHçáÀjCç, Dçç³ççcç,
mçbkçÀçí®ç, mçáçqHlç DçççÆo ÒçkçÀçj kçÀçÇ Jççlçpç Jçíovçç yçæ{lççÇ (Go³ç)
³çç kçÀcç (Òçuç³ç) nçílçí jnlççÇ nÌ~
o jçíiççÇ kçÀçí Símçí uçiçlçç nÌ kçÀçÇ kçÀçíF& Gmçí mçáF& ³çç MçbkçáÀ mçí çÆJç×
kçÀj jnç nÌ ~
o mçç³çbyçuççÇ pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçáKçMççí<ç, éççmçççÆOçkçw³ç, jçícçn<ç& DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
234 Dr. A. S. Dudhamal
 o HuççÇnçJç=çÆ×, DççìçíHç, Dççv$çkçáÀpçvç, DççÆJçHççkçÀ, GoçJçlç&,
cçv³çç-çÆMçj-MçbKç MçÓuç, Jç=çÆ×jçíiç DçççÆo GHçêJç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç-vçKç-vçí$ç-cçáKç-cçÓ$ç-cçuç DçççÆo cçíb kç=À<Cç-Dç©Cç JçCç&
lçLçç Hç©<çlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MçjçÇj cçíb kçÀçM³ç& GlHçVç nçílçç nÌ~
o Jççlçpç içáucç kçíÀ pççí nílçÓ nÌ GvçkçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí, Yççípçvç kçíÀ
lçájblç yçço cçíb FmçkçíÀ uç#çCççíb cçíb kçÀcççÇ Dçç pççlççÇ nÌ lçLçç FvçkçíÀ
çÆJçHçjçÇlç HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç mçí, Yççípçvç kçíÀ Dççqvlçcç HççÆjHççkçÀ
kçÀçuç cçíb Fvç uç#çCççíb cçíb Jç=çÆ× çÆoKççF& oílççÇ nÌ ~
çÆHçÊçpç içáucç kçíÀ nílçÓ :-
lçÌjíJç lçá kçÀMç&vçÌ: kçÀçÆMç&lçm³ççcuçuçJçCçkçÀìákçÀ#ççjçí<CçlççÇ#CçMçákçwlç
J³ççHçVçcçÐçnçÆjlçkçÀHçÀuççcuççvççb çÆJçoççÆnvççb ®ç
MççkçÀOççv³çcççbmççoçÇvççcçáHç³ççíiçopççÇCçç&O³çMçvççêçÌ#³ççvçáiçlçí ®ççcççMç³çí
JçcçvçcççÆlçJçíiçb mçvOççjCçb JççlççlçHççÌ ®çççÆlçmçíJçcççvçm³ç çÆHçÊçb mçn
cçç©lçívç ÒçkçÀçíHçcççÐçlçí ~~ (®ç. çÆvç.3/8)
kçÀìdJçcuçlççÇ#Cççí<CççÆJçoççÆn©#ç¬çÀçíOçççÆlçcçÐççkç&ÀnálççMçmçíJçç ~
DççcçççÆYçIççlççí ©çÆOçjb ®ç oáäb HçÌÊçm³ç içáucçm³ç çÆvççÆcçÊçcçákçwlçcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 12)
Jççlçpç içáucç cçíb kçÀníb pJçj, Jçcçvç DçççÆo kç=ÀMçlçç GlHçVç kçÀjvçíJççuçí
kçÀçjCççíb mçí kç=ÀMç náS J³ççqkçwlç vçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçÀç çÆHçÊçpç Dççnçj kçÀç mçíJçvç
çÆkçÀ³çç lççí Gmçí çÆHçÊçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Dçcuç-uçJçCç-kçÀìá jmç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o G<Cç,lççÇ#Cç, #ççj³çákçwlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Mçákçwlç (Dçcuç) HçoçLç&, J³ççHçVçcçÐç (çÆJçkç=Àlç cçÐç), nçÆjlçkçÀ
(DçojkçÀ, uçnMçávç, jçF& DçççÆo), Dçcuç jmç kçíÀ HçÀuç, çÆJçoççÆn
êJ³ç, MççkçÀ lçLçç cççbmç kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçpççÇCç& nçívçí Hçj YççÇ DçVç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçO³çMçvç kçÀjvçç ~
o DççcççMç³ç cçíb êJç vç nçívçíHçj YççÇ yççj-yççj Jçcçvç kçÀjvçç ~
o Jçç³çá lçLçç DççlçHç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
Fvç kçÀçjCççíb mçí Jçç³çá kçíÀ mççLç çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj çÆHçÊçpç içáucç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
çÆHçÊçpç içáucç kçíÀ uç#çCç:-
pJçj: çÆHçHççmçç Jçovçç²jçiç: MçÓuçb cçnppççdzç&çÆlç Yççípçvçí ®ç ~
mJçíoçí çÆJçoçnçí Jç´CçJç®®ç içáucç: mHçMçç&mçn:HçÌçÆÊçkçÀiçáucç©Hçcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 13)
lçlçd ÒçkçáÀçÆHçlçb cçç©lç DççcççMç³çÌkçÀoíMçí mçbJçl³ç& lççvçíJç
JçíovççÒçkçÀçjçvçáHçpçvç³ççÆlç, ³ç Gkçwlçç Jççlçiçáucçí; çÆHçÊçb lJçívç çÆJçoçnçÆ lç
Rog Nidan-
kçáÀ#ççÌ ËÐçájçÆmç kçÀCþí ®ç; mç çÆJçoÔ³çcççvç:
mçOçÓcççÆcçJççíÃçjcçáçÆÃjl³çcuçççqvJçlçb, içáucççJçkçÀçMç½ççm³çoÔ³çlçí
oÓ³çlçí OçÓH³çlçí T<cçç³çlçí çqmJçÐççÆlç çqkçwuçÐççÆlç çÆMççÆLçuç FJç
mHçMçç&mçnçíeuHçjçícççgç½çYçJççÆlç; pJçjYç´cçoJçLçáçÆHçHççmççiçuçlççuçá
cçáKçMççí<çÒçcççínçÆJç[dYçíoç½çÌvçcçáêJççqvlç; nçÆjlçnççÆjêlJç*dvçKç
vç³çvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<ç½ç YçJççÆlç; çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç
®ççm³ççÆJçHçjçÇlççv³çáMçíjlç FçÆlç çÆHçÊçiçáucç: ~~
(®ç. çÆvç.3/9)
mJçíopJçjçnçjçÆJçoçnoçnçmlç=<Cççe²jçiç: kçÀìáJçkçw$çlçç ®ç ~
çÆHçÊçm³ç çÆuç²çv³ççÆKçuçççÆvç ³çççÆvç çÆHçÊççlcçkçíÀ lçççÆvç YçJççqvlç içáucçí ~~
(mçá.G.42/ 11)
çÆHçÊççÎçnçíecuçkçÀçí cçÓ®sç&çÆJç[dYçíomJçíolç=[dpJçjç: ~~
nççÆjêlJçb lJçiççÐçí<çá içáucç½ç mHçMç&vççmçn: ~
oÓ³çlçí oçÇH³çlçí mççí<cçç mJçmLççvçb onlççÇJç ®ç ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/44-45)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçÀçí Jçç³çá DççcççMç³ç kçíÀ çÆkçÀmççÇ SkçÀ Yççiç cçíb uçí
pççkçÀj Jççlçpç içáucç cçíb GlHçVç çÆJççÆYçVç JçíovççDççíb kçíÀ mççLç
çÆHçÊçpç içáucç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ ~
o kçÀCþ-kçáÀ#ççÇ-Ëo³ç-Gj DçççÆo mLççvççíb cçíb çÆJçoçn GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmç çÆJçoçn kçíÀ kçÀçjCç cçáKç mçí OçáDççB çÆpçmçí çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
o DçcuççíÃçj (KçfçÇ [kçÀçjíb) Dççvçí uçiçlçí nÌ ~
o çÆpçmç mLççvç cçíb çÆHçÊçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ , Gmç mLççvç cçíb
oçn, mJçíoççÆOçkçw³ç, mçáçÆ®çlççíoJçlç Jçíovçç, OçáDççB mçç çÆvçkçÀuçvçç,
kçwuçío, MçÌçÆLçu³ç lçLçç mHçMçç&mçnlJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Gmç mLççvç kçíÀ kçíÀMç vçä nçívçí uçiçlçí nÌ~
o kçÀìákçÀçm³çlçç, cçáKçMççí<ç, pJçj, Yç´cç, Òçcççín, lç=<Cçç, DççÆlçmççj,
Dçbiç cçíb oçn DççÌj MçÓuç nçílçç nÌ ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç cçnçÒç³ççmç mçí Hç®çvç nçílçç nÌ~
o Jç´Cç kçíÀ mçcççvç Fmçcçíb uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç-vçKç-vçí$ç-cçáKç-cçÓ$ç-cçuç DçççÆo cçíb njçÇlç-HççÇlç JçCç&
GlHçVç nçílçç nÌ~
o çÆHçÊçpç içáucç kçíÀ pççí nílçÓ kçÀní iç³çí nÌ, GvçkçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí
uç#çCççíb cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ DççÌj çÆJçHçjçÇlç êJ³ççíb kçíÀ mçíJçvç mçí
GHçMç³ç ÒççHlç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀpç içáucç kçíÀ nílçÓ :-
MççÇlçb içá© çqmvçiOçcç®çíävçb ®ç mçcHçÓjCçb ÒçmJçHçvçb çÆ oJçç ®ç ~
içáucçm³ç nílçá: kçÀHçÀmçcYçJçm³ç mçJç&mlçá çÆoäçí çÆvç®ç³ççlcçkçÀm³ç~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 14)
235 Dr. A. S. Dudhamal
 lçÌjíJç lçá kçÀMç&vçÌ:kçÀçÆMç&lçm³ççl³çMçvççoçÆlççqmvçiOçiçá©cçOçájMççÇlççMçvççlçd
çÆHçäí#çá#ççÇjçÆlçuçcçç<çiçá[çÆJçkç=ÀçÆlçmçíJçvççvcçvokçÀ
cçÐçççÆlçHççvçç×çÆjlçkçÀççÆlçÒçCç³çvççoçvçáHççÌokçÀûççc³çcççbmçççÆlç
Yç#çCççlmçvOççjCççoyçáYçá#çm³ç ®çççÆlçÒçiçç{cçáoHççvççlçd mç*d#ççíYçCççod
Jçç MçjçÇjm³ç Þuçí<cçç mçncçç©lçívç ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~~
(®ç. çÆvç.3/10)
Jççlçpç içáucç cçíb kçÀníb pJçj, Jçcçvç DçççÆo kç=ÀMçlçç GlHçVç kçÀjvçí Jççuçí
kçÀçjCççíb mçí kç=ÀMç náS J³ççqkçwlçvçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçÀç Dççnçj-çÆJçnçj mçíJçvç
çÆkçÀ³çç lççí Gmçí kçÀHçÀpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb Yççípçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç MççÇlç, içá©, cçOçáj, çqmvçiOç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆHçäcç³ç HçoçLç&, F#çá, içáæ[, çÆlçuç, cçç<ç, nçÆjlçkçÀ, cçvokçÀ
(DçOç&HçkçwJç onçÇ), Fvç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DççÆlçcçÐçHççvç kçÀjvçç ~
o DççvçÓHç-pçuçpç-ûççc³ç ÒççCççdzççíb cççbmç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o cçuç-cçÓ$ç kçíÀ Jçíiç kçÀç OççjCç kçÀjlçç nÌí ~
o DçJ³çç³ççcç, MçjçÇj kçÀçÇ nçuç®ççuç vç kçÀjvçç ³çç kçÀcç kçÀjvçç ~
o mçlçlç çÆoJççmJççHç kçÀjvçç ~
o yçáYçáçÆ#çlç DçJçmLçç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ pçuçHççvç kçÀjvçç ~
o MçjçÇj kçÀç mçb#ççíYç kçÀjvçí mçí Jçç³çá kçíÀ mççLç kçÀHçÀ kçÀç ÒçkçÀçíHç
nçíkçÀj kçÀHçÀpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ ~
kçÀHçÀpç içáucç kçíÀ uç#çCç :-
lçb ÒçkçáÀçÆHçlçb cçç©lç DççcççMç³çÌkçÀoíMçí mçbJç=l³ç&b lççvçíJç Jçíovçç
ÒçkçÀç©vçáHçpçvç³ççÆlç ³ç Gkçwlçç Jççlçiçáucçí; Þuçí<cçç lJçm³ç
MççÇlçpJçjçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç²cço&n<ç&Ëêçíiç®sçÆo&çÆvçêçuçm³ç
mlçÌçÆcçl³ç iççÌjJççÆMçjçíeçÆYçlççHççvçáHçpçvç³ççÆlç, DççÆHç ®ç içáucçm³ç
mLç̳ç&iççÌjJçkçÀççÆþv³ççJçiçç{mçáHlçlçç:, lçLçç kçÀçmçéççmçÒççÆlçM³çç³ççvçd
jçpç³ç#cççCçb ®çççÆlçÒçJç=×:, éçÌl³çb
lJç*dvçKçvç³çvçJçovçcçÓ$çHçájçÇ<çí<çÓHçpçvç³ççÆlç, çÆvçoçvççíkçwlçççÆvç
®ççm³ç vççíHçMçíjlçí, çÆJçHçjçÇlçççÆvç ®ççíHçMçíjlç FçÆlç Þuçí<cçiçáucç:~~
(®ç. çÆvç.3/10)
mlçÌçÆcçl³çMççÇlçpJçjiçç$çmççoËuuççmçkçÀçmçç©çÆ®çiççÌjJçççÆCç ~
MçÌl³çb ©içuHçç kçÀçÆþvççíVçlçlJçb içáucçm³ç ©HçççÆCç kçÀHçÀçlcçkçÀm³ç~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 15)
mlçÌçÆcçl³çcçVçíe©çÆ®çj²mççoMsçÆo&: ÒçmçíkçÀçí cçOçájçm³çlçç ®ç ~
kçÀHçÀm³ç çÆuç²ççÆvç ®ç ³çççÆvç lçççÆvç YçJççqvlç içáucçí kçÀHçÀmçcYçJçí lçá ~~
(mçá.G.42/ 12)
kçÀHçÀçlmlçÌçÆcçl³çcç©çÆ®ç: mçovçb çÆMççÆMçjpJçj: ~
Rog Nidan-
HççÇvçmççuçm³çËuuççmçkçÀçmçMçákçwuçlJçiçççÆolçç: ~~
içáucççíeJçiçç{: kçÀçÆþvççí içá©: mçáHlç: çqmLçjçíeuHç©kçÀd ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/46-47)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ kçÀçí Jçç³çá DççcççMç³ç kçíÀ çÆkçÀmççÇ SkçÀ Yççiç cçíb uçí
pççkçÀj Jççlçpç içáucç cçíb GlHçVç çÆJççÆJçOç JçíovççSB GlHçVç kçÀjlçí
náS kçÀHçÀpç içáucç kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ~
o MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, Dçbiçcço& , jçícçn<ç&,
Ëêçíiç, sçÆo&, çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dççuçm³ç, mlçÌçÆcçl³ç, DçbiçiççÌjJç,
çÆMçjçíeçÆYçlççHç DçççÆo mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o içáucç çqmLçj, içá©, kçÀçÆþCç, DçJçiççþ (Deeply seated)
DççÌj mçáHlç (mçbJçíovçç çÆJçjnçÇlç) nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb éççmç, kçÀçmç, ÒççÆlçM³çç³ç lçLçç jçpç³ç#cçç DçççÆo jçíiç
GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o lJç®çç-vçKç-vçí$ç-cçÓKç-cçuç-cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb cçíb éçílçlçç
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o Gkçwlç çÆvçoçvççíb kçíÀ mçíJçvç mçí DçvçáHçMç³ç DççÌj çÆvçoçvç çÆJçHçjçÇlç
êJ³ççíb kçíÀ mçíJçvç mçí GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ ~
ÜvÜpç içáucç :-
çÆvççÆcçÊççÆuç²çv³çáHçuçY³ç içáucçí çÆÜoçí<çpçí oçí<çyçuççyçuçb ®ç ~
J³çççÆcçÞççÆuç²çvçHçjçbmlçá içáucççbm$ççÇ vçççÆoMçíoçÌ<çOçkçÀuHçvççLç&cçd~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 16)
$ç³çmlçá ÜvÜçílLçç içáucçç mçbmç=äuç#çCçç: ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/48)
o oçívççíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí pçyç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ lççí Gmçí
ÜvÜpç içáucç kçÀnlçí nÌ ~
o oçí<ççíb kçíÀ Òçyçuçlçç kçíÀ Dçvçámççj Fmçcçíb uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
mççÆVçHççlçpç içáucç :-
çÆ$çoçí<çnílçáçÆuç²mççÆVçHççlçí lçá mçççÆVçHçççÆlçkçbÀ içáucçcçáHççÆoMççqvlç
kçáÀMçuçç:~
mç çÆJçÒççÆlççÆ<ç×çíHç¬çÀcçlJççomççO³ççí çÆvç®ç³çiçáucç: ~~
(®ç. çÆvç.3/12)
mçJçç&lcçkçÀ: mçJç&çÆJçkçÀçj³çákçwlç: mççíemççO³ç Gkçwlç:.. ~
mçJç&pçmlççÇJç´©ioçn: MççÇIç´HççkçÀçÇ IçvççíVçlç: ~
mççíemççO³ççí.........~~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/48)
o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí mççÆVçHççlçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ~
Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç jnlçí nÌ ~
o ³çn içáucç çÆ®ççÆkçÀlmçç ¢çÆäkçÀçívç mçí çÆJç©×çíHç¬çÀcç nçívçí mçí
236 Dr. A. S. Dudhamal
 DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
jkçwlçpç içáucç kçíÀ nílçÓ :-
$çÝlççJçvççnçjlç³çç Yç³çívç çÆJç©#çCçÌJçí&iççÆJççÆvçûçn̽ç ~
mçmlçcYçvççíuuçíKçvç³ççíçÆvçoçí<çÌiçáucç: çqm$ç³çb
jkçwlçYçJççíeY³çáHçÌçÆlç~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 18)
jkçwlçiçáucçmlçá çqm$ç³çç SJç Òçpçç³çlçí ~
$çÝlççÌ Jçç vçJçÒçmçÓlçç Jçç ³ççÆo Jçç ³ççíçÆvçjçíçÆiçCççÇ ~~
mçíJçlçí JççlçuçççÆvç m$ççÇ ¬çáÀ×mlçm³çç: mçcççÇjCç: ~
çÆvç©Cç×îççlç&Jçb ³ççív³çç ÒççÆlçcççmçcçJççqmLçlçcçd ~~
kçáÀçÆ#çb kçÀjçíçÆlç lçÃYç&çÆuç²cçççÆJç<kçÀjçíçÆlç ®ç ~
ËuuççmçoçÌËomlçv³çoMç&vç#ççcçlçççÆokçÀcçd ~~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/49-54)
MççíçÆCçlçiçáucçmlçá Kçuçá çqm$ç³çç SJç YçJççÆlç vç Hçá©<çm³ç,
içYç&kçÀçí<þçlç&JççiçcçvçJçÌMçí<³ççlçd ~
Hççjlçv$³ççoJçÌMççjÐççlçd mçlçlçcçáHç®ççlççvçájçíOççod Jçç
JçíiççvçáoçÇCçç&vçá©vOçl³çç DççcçiçYç& JççeH³ççÆ®çjHççÆlçlçíeH³ççÆ®çjÒçpççlçç³çç
$çÝlççÌ Jçç JççlçÒçkçÀçíHçCççv³ççmçíJçcççvçç³çç: çÆ# çÒçb Jççlç:
ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí~~
(®ç. çÆvç. 3/13)
o jkçwlçpç içáucç m$ççÇ kçíÀ içYçç&Mç³ç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
o içYç& kçíÀ OççjCç kçíÀ çÆuçS ³çn DççMç³ç nçílçç nÌ DççÌj Fmç DççMç³ç
mçí Dççlç&Jç (jkçwlç) kçÀç ÒççÆlçcççn ñççJç nçílçí jnlçç nÌ , Fmç çÆuçS
³çnçB jkçwlçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ~
o Hççjlçv$³ççlçd :-m$ççÇ oÓmçjçíb Hçj (çÆHçlçç, HççÆlç ³çç yçíìç DçççÆo
Hçá©<ççíb Hçj) çÆvçYç&j jnvçí kçíÀ kçÀçjCç mJç³çb kçíÀ mJççmL³ç mLççHçvç
Hçj uç#ç vç oí Hççvçç~
o Dç%ççvç ³çç DçkçáÀMçuçlçç :- iççÆYç&CççÇ HççÆj®çç³çç& kçíÀ %ççvç kçÀç DçYççJç
³çç mJç®slçç kçÀç DçYççJç ~
o çÆvçjblçj HççÆjJççj kçíÀ mçíJçç cçíb kçÀç³ç&jlç jnvçç ~
o ³ççíçÆvçJ³ççHçod :- çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ ³ççíçÆvçiçlç nçívçíJççuçí çÆJçkçÀçjçíb
mçí HççÇçÆæ[lç jnvçç ~
o JçíiççÆJçOççjCç :- m$ççdzççíb cçíb ³çn nílçÓ DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb oíKçç pçç
mçkçÀlçç nÌ, Kççmç kçÀjkçíÀ ûççcççÇCç Yççjlç cçíb MççÌ®ççuç³ççíb kçíÀ
DçYççJç kçíÀ kçÀçjCç FmçkçÀç ÒçcççCç DççÆOçkçÀ nÌ~
o Dççcç içYç&Hççlç, Dççcç içYç&ÒçmçJç (DççcçiçYç&- DçHççÆjHçkçwJç içYç&)
Fvç kçÀçjCççíb mçí jkçwlçñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ÒçmçJç kçÀçuç kçíÀ lçájblç ³çç $çÝlçákçÀçuç cçíb JççlçÒçkçÀçíHçkçÀ Dççnçj-
Rog Nidan-
çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí Jçç³çá kçÀç lççÇJç´ iççÆlç
mçí ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj jkçwlçpç içáucç GlHçVç nçílçç nÌ~
o ®çjkçÀ vçí çÆ®ççÆkçÀlmççmLççvç cçíb mlçcYçvç (³ççíçÆvçiçlç Dççlç&Jç kçÀç
ñççJç kçÀçí jçíkçÀvçç) lçLçç GuuçíKçvç (yççj- yççj Curretine
Üçjç içYç&Hççlç kçÀjvçç) Fvç çÆ®ççÆkçÀlmçç GHç¬çÀcç kçÀç GuuçíKç
çÆkçÀ³çç nÌ ~
jkçwlçpç içáucç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:-
mç ÒçkçÀçíçÆHçlççí ³ççíçÆvçcçáKçcçvçáÒççÆJçM³ççlç&JçcçáHç©CççÆ×,
cçççÆmç cçççÆmç lçoçlç&JçcçáHç©O³çcççvçb kçáÀçÆ#çcççÆYçJçOç&³ççÆlç ~
(®ç. çÆvç. 3/14)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá ³ççíçÆvçcçáKç kçíÀ Dçboj ÒçJçíMç kçÀjkçíÀ Dççlç&Jç kçÀçí ³ççíçÆvç cçíb
jçíkçÀ oílçç nÌ, ³çn DçJçjçíçÆOçlç Dççlç&Jç içYçç&Mç³ç cçíb ÒççÆlçcççmç içYç& kçíÀ mçcççvç
DççkçÀçj cçíb yçæ{lçí jnlçç nÌ ~
Fmç lçjn mçí jkçwlçpç içáucç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
jkçwlçpç içáucç kçíÀ uç#çCç :-
lçm³çç MçÓuçkçÀçmççlççÇmççj®sÐç&jçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç²cço&çÆvçêçuçm³ç
mlçÌçÆcçl³çkçÀHçÀÒçmçíkçÀç: mçcçáHçpççvlçí, mlçvç³ççí½ç mlçv³çcçd, Dççí<þ³ççí:
mlçvçcçC[uç³ççí½ç kçÀç<C³ç&cçd, Dçl³çLç& iuçççÆvç½ç#çá<ççí:, cçÓ®sç&,
nuuççmç:, oçíËo:, éç³çLçáéç Hçço³ççí:, F&<ç®®ççíodiçcççí jçícçjçp³çç:
³ççívçç½ççìçuçlJçcçd, DççÆHç ®ç ³ççív³çç oçÌiç&vO³çcççñççJç½ççíHçpçç³çlçí,
kçíÀJçuç½ççm³çç içáucç: çÆHççqC[lç SJç mHçvolçí, lççcçiçYçç&b
iççÆYç&CççÇçÆcçl³ççnácçÓ&{ç: ~~
( ®ç. çÆvç. 3/14 )
³ç: mHçvolçí çÆHççqC[lç SJç vçç²Ìçƽçjçlçd mçMçáuç: mçcçiçYç&çÆuç²:~
mç jçÌçÆOçj: m$ççÇYçJç SJç içáucççí cççmçí J³çlççÇlçí oMçcçí çÆ®ççÆkçÀlmç:~~
(®ç. çÆ®ç. 5/ 16)
¬çÀcçíCç Jçç³çámçbmçiçç&çqlHçÊç³ççíçÆvçlç³çç ®ç lçlçd ~
MççíçÆCçlçb kçáÀ©lçí lçm³çç JççlççÆHçÊççílLçiçáucçpççvçd ~~
©kçwmlçcYçoçnçlççÇmççjlç=[dpJçjçoçÇvçáHçêJççvçd ~
içYçç&Mç³çb ®ç mçálçjçb MçÓuçb oáäçmç=iççÞç³çí ~~
³ççív³çç½ç ñççJçoçÌiç&vO³çlççíomHçvovçJçíovçç: ~
......#çlçpçb ÒçJç#³çí ~
vçJçÒçmçálççeçÆnlçYççípçvçç ³çç ³çç ®ççcçiçYç& çÆJçmç=pçí¢lççÌ Jçç ~
Jçç³çáçÆn& lçm³çç: HççÆjiç=nîç jkçwlçb kçÀjçíçÆlç içáucçb mç©pçb mçoçncçd~
HçÌÊçm³ç çÆuç²ívç mçcççvççÆuç²b çÆJçMçí<çCçb ®ççH³çHçjb çÆvçyççíOç~~
vç mHçvolçí vççíojcçíçÆlç Jç=çÆ×b YçJççqvlç çÆuç²ççÆvç ®ç iççÆYç&CççÇvççcçd~
lçb içYç&kçÀçuçççÆlçiçcçí çÆ®ççÆkçÀlmçcçmç= iYçJçb içáucçcçáMççqvlç lçp%çç:~~
(mçá.G.42/ 13-15)
237 Dr. A. S. Dudhamal
 vç ®çç²Ìiç&Yç&Jçêáucç: mHçáÀjl³ççÆHç lçá MçáuçJççvçd ~~ o FmçkçíÀ çÆJçHçjçÇlç uç#çCç yççÔ³ç içáucç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
çÆHçC[çÇYçÓlç: mç SJççm³çç: kçÀoççÆ®çlmHçvolçí çÆ®çjçlçd ~ o Fmçcçíb Jçíovçç kçÀcç jnlççÇ nÌ ~
vç ®ççm³çç Jç×&lçí kçáÀçÆ#çiçá&ucç SJç lçá Jç×&lçí ~~ o içáucç çÆpçmç mLççvç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ, JçnçB GVçlçlçç DççÌj
(Dç.Ë.çÆvç. 11/54-55) çÆJçJçCç&lçç çÆoKçuççF& oílççÇ nÌ ~
o jkçwlçpç içáucç kçÀçí nmlç, Hçço çÆMçjççÆo Dçbiç GlHçVç nçílçí vçnçÇb nÌ~ içáucç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
o ³çn mHçbovç³çákçwlç DççÌj çÆHçb[çkçÀçj nçílçç nÌ ~ DçmççO³ç çÆ$çoçí<çpç içáucç kçíÀ uç#çCç :-
o Fmçcçíb MçÓuç DççÌj içYç&OççjCçç kçíÀ çÆcçL³çç uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí cçnç©pçb oçnHçjçÇlçcçMcçJçodIçvççíVçlçb MççÇIç´çÆJçoççÆn oç©Cçcçd ~
nÌ~ cçvç: MçjçÇjççqivçyçuççHçnççÆjCçb çÆ$çoçí<çpçb
o içYçç&Mç³ç MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~ içáucçcçmççO³çcçççÆoMçílçd~~
o sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ, kçÀHçÀÒçmçíkçÀ, Ëuuççmç, Dçbiçcço&, (®ç. çÆ®ç. 5/ 17)
çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dççuçm³ç, mlçÌçÆcçl³ç, GlHçVç nçílçç nÌ ~ çÆmçjçpççuçHççÆj®sVççí oçnjçiçpJçjççqvJçlç: ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç HççÆjHççkçÀ vçnçÇb nçílçç ~ kçÓÀcç&Jçlçd jkçwlçHç³ç&vlç: çÆ$çoçí<ç: mç vç çÆmç×îççÆlç ~~
o GYç³ç mlçvççíb cçíb mlçv³ç ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ ~ çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç içáucç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Dççí<þ lçLçç mlçvçcçC[uç cçíb kç=À<Cç JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~ o içáucç cçíb Dçl³çvlç lççÇJç´MçÓuç, jçiç, oçn lçLçç pJçj Jçíovçç
o DççBKççíb cçíb cççÆuçvçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~ GlHçVç nçívçç ~
o oçÌËo (içYç& OççjCçç kçíÀ yçço Dçcuç êJ³ç mçíJçvç kçÀçÇ kçÀçcçvçç o kçÓÀcçç&kçÀçj, HçlLçj kçíÀ mçcççvç Dçl³çççÆOçkçÀ Içvç DççÌj GVçlç
kçÀjvçç pçÌmçí uç#çCç~), mJç©Hç kçÀç içáucç GlHçVç nçívçç ~
o Hççoiçlç MççíLç, kçÀçmç, DççÆlçmççj, cçÓ®sç& ³çí çÆJçkçÀçj GlHçVç o içáucç kçÀç MççÇIç´ çÆJçoçn nçívçç ~
nçílçí nÌ~ o çÆmçjçpççuç mçí DççJç=Êç nçívçç ~
o ³ççíçÆvç Dççmçcçvlç cçíb jçícççb®ç, mHçvovç GlHçVç nçílçç nÌ ~ o içáucç kçÀç mJç©Hç oç©Cç nçívçç ~
o ³ççíçÆvç çÆJçmlç=lç nçílççÇ nÌ~ o içáucç Üçjç cçvç, MçjçÇj lçLçç Dççqivç kçíÀ yçuç kçÀç njCç (vççMç)
o ³ççíçÆvç mçí oáiç&çqvOçlç ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~ kçÀjvçç ~
o içáucç çÆHçC[ cçíb mHçvovç GlHçVç nçívçç ³çí mçYççÇ içYç& OççjCçç o jkçwlçiçlç náDçç lçLçç lççÇvççíb oçí<ççíb mçí GlHçVç náDçç içáucç DçmççO³ç
mç¢Mç uç#çCç nÌ ~ nçílçç nÌ ~
o Fmç jkçwlçpç içáucç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç omç cççn yççÇlç pççvçí kçíÀ yçço içáucç DççÆjä:-
kçÀjvçí kçÀç çÆJçOççvç Dçç®çç³ç& kçÀjlçí nÌ~ MçÓuççìçíHççv$çkçÓÀpçç½ç oçÌyç&u³çb ®çççÆlçcçç$ç³çç ~
(Dççpç mççívççíûççHçÀçÇ DçççÆo HçjçÇ#çCç mçí içYç& ³çç Dçv³ç çÆJçkç=ÀçÆlç³ççíb kçÀç vçKçççÆo<çá ®ç JçÌJçC³ç¥ içáucçívççvlçkçÀjçí ûçn: ~~
çÆvçoçvç Fmç kçÀçuç mççÇcçç kçíÀ Hçnuçí nçÇ nçí pççlçç nÌ~) ( ®ç. Fb. 5/ 12)
DçvlçjççÆÞçlç içáucç kçÀç mJç©Hç :- HçÓJç&©Hç cçíb pçyç MçÓuç, DççìçíHç, Dççv$çkçáÀpçvç, DççÆlçÒçcççCç cçíb oçÌyç&u³ç,
içáucçíevlçjçÞç³çí yççqmlçkçáÀçÆ#çËlHuççÇnJçíovçç: ~ vçKçççÆo mLççvççíb cçíb JçÌJçC³ç& ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ, lçyç GlHçVç náDçç
DççqivçJçCç&yçuçYçb´Mççí Jçíiççvççb ®ççÒçlç&vçcçd ~~ içáucç J³ççOççÇ Jçn cççjkçÀ nçílçç nÌ ~
Dçlççí çÆJçHç³ç&³ççí yççÔ³çí kçÀçí<þç²í<çá lçá vçççÆlç©kçÀd ~ mJçHvç mçbyçbOççÇlç DççÆjä:-
JçÌJçC³ç&cçJçkçÀçMçm³ç yççÆn©VçlçlççeçÆOçkçÀcçd ~~ uçlçç kçÀCìçÆkçÀvççÇ ³çm³ç oç©Cçç ËçÆo pçç³çlçí ~
(Dç.Ë.çÆvç. 11/58-59) mJçHvçí içáucçmlçcçvlçç³ç ¬çáÀjçí çÆJçMççÆlç cççvçJçcçd ~~
o DççY³çvlçj içáucç cçíb Ëo³ç, kçáÀçÆ#ç, HuççÇnç DççÌj yççqmlç Fvç ( ®ç. Fb. 5/ 13)
mLççvççíb cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~ o Ëo³ç cçíb uçcyçí-uçcyçí kçÀçBìçíb mçí ³çákçwlç uçlçç³çíb pçvcç uçí jnçÇ nÌ, Símçç
o DççqivçcççvÐç, yçuç DççÌj JçCç& nççÆvç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ mçHçvçç pççí oíKçlçç nÌ Gmçí ¬çáÀj mJç©Hç kçÀç içáucç HçÌoç nçí pççlçç nÌ ~
o cçuç lçLçç cçÓ$ç Fvç Jçíiççíb kçÀç DçJçjçíOç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan- 238 Dr. A. S. Dudhamal
içáucç SJçb çÆJçêçÆOç kçíÀ çÆJçYçío oMç&kçÀ uç#çCç :- Dçlç: MççÇIç´çÆJçoççÆnlJçççÆÜêçÆOç: mççíeçÆYçOççdzçlçí ~~
mJçoçí<çmçbÞç³ççí içáucç: mçJççí& YçJççÆlç lçívç mç: ~ (Dç.Ë.çÆvç. 11/56-57)
HççkçbÀ çÆ®çjíCç Yçpçlçí vçÌJç Jçç , çÆJçêçÆOç: Hçávç: ~~ içáucç SJçb çÆJçêçÆOç kçíÀ çÆJçYçío oMç&kçÀ uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçí nÌ~
H箳çlçí MççÇIç´cçl³çLç&b oáäjkçwlççÞç³çlJçlç: ~

içáucç
içáucç Jççlç ÒçOççvç çÆJçkçÀçj nÌ ~
içáucç cçíb HççkçÀ GlHçVç vçnçÇb nçílçç ³çç ³ççÆo kçÀYççÇ
HççkçÀ nçí iç³çç lççí Jçn oíj mçí nçívçí uçiçlçç nÌ ~
içáucç kçÀçí<þiçlç (DçY³çvlçj) çÆJçkçÀçj nÌ ~
içáucç Ëo³çççÆo mLççvççíb kçÀçÇ oÓçÆä mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
içáucç kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ Jç=çÆ× nçívçí mçí Fmçí içáucç kçÀnlçí nÌ ~
çÆJçêçÆOç
çÆJçêçÆOç çÆHçÊç ÒçOççvç çÆJçkçÀçj nÌ~
çÆJçêçÆOç³ççíb cçíb DççMçáiççÆlç mçí GlHçVç nçíkçÀj pçuo nçÇ HçkçÀ
pççlççÇ nÌ~
çÆJçêçÆOç yççÔ³ç DççÌj DçY³çvlçj oçívççíb mLççvççíb cçíb GlHçVç nçílççÇ
nÌ~
çÆJçêçÆOç jkçwlç oÓçÆä mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ~
çÆJçêOççÇ MççÇIç´ çÆJçoçnçÇ nçívçí kçÀçjCç nçÇ çÆJçêçÆOç kçÀnuççlççÇ nÌ ~

_____________________________________________________________________________

içáucç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_____________________________________________________________________________

Rog Nidan- 239 Dr. A. S. Dudhamal

 ÒçJçççÆnkçÀç
55

_____________________________________________________________________________
mçboYç& :- mçáÞçálç : G. 40

DççÆlçmççj lçLçç ÒçJçççÆnkçÀç Fvç oçívççíb jçíiççíb cçíb êJçcçuç, cçuç kçÀç Dççcç pççlçç nÌ~
lçLçç HçkçwJç mJç©Hç DçççÆo cçíb mççOçc³ç& kçíÀ kçÀçjCç cççOçJç çÆvçoçvç cçíb DççÆlçmççj Fmç kçÀçjCç cçuç cçíb ml³ççvçlçç, çÆHççq®suçlçç, DçHçkçwJçlçç Dçç pççlççÇ nÌ~
kçíÀ Dçvlç cçíb ÒçJçççÆnkçÀç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ ~ cçuçJçíiç kçíÀ Dççvçí Hçj cçuç l³ççiçlçí mçcç³ç jçíiççÇ kçÀçí ÒçJççnCç kçÀjvçí
kçÀHçÀpç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ mççLç ÒçJçççÆnkçÀç kçÀçÇ lçáuçvçç YççÇ kçÀçÇ Hçæ[lçç nÌ~
pçç mçkçÀlççÇ nÌ ~ yççj-yççj ÒçJççnCç kçÀjvçí kçíÀ Hç½ççlç DçuHç cçç$çç cçíb nçÇ cçuç ÒçJç=ÊççÇ
DççÆlçmççj cçíb çÆvçjblçj êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ , JçÌmççÇ ÒçJçççÆnkçÀç cçíb vçnçÇb nÌ~
nçílççÇ nÌ ~ ÒçJçççÆnkçÀç cçíb kçÀYççÇ êJç kçÀYççÇ yç× mJç©Hç kçÀçÇ cçuçÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nílçÓ mçíJçvç mçí DççqivçcççbÐç
nçílççÇ nÌ ~
J³ççK³çç :- mççcç kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ kçÀçÇ GlHççÆÊç
ÒçJççncççCçm³ç ÒçJçççÆnkçÀç ~
(mçá. G. 40/ 138) ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí mççcç kçwuçíokçÀ kçÀHçÀ
cçuç ÒçJç=ÊççÇ kçÀjlçí mçcç³ç çÆpçmç J³ççOççÇ cçíb ÒçJççnCç (pççíj uçiççvçç) kçÀç HçkçwJççMç³ç cçíb çÆJçcççiç&içcçvç
kçÀjvçç Hçæ[lçç nÌ Gmçí ÒçJçççÆnkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
ml³ççvç lçLçç çÆHççq®suç içáCç mçí kçÀHçÀ
cçuç cçíb kçÀHçÀ kçÀç DçvçáyçbOç jnvçí mçí cçuç ml³ççvç nçí pççlçç nÌ ~ kçÀç HçkçwJççMç³ç mçí GHççÆuçHlçlçç
ml³ççvç cçuç kçíÀ kçÀçjCç cçuçJçíiç nçí pççvçí kçíÀ Hç½ççlç YççÇ mçc³çkçÀd cçuç
ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ~ Fmç kçÀçjCç jçíiççÇ kçÀçí yçuç kçÀç Òç³ççíiç kçÀjkçíÀ cçuç
ÒçJç=ÊççÇ kçÀjvçí Hçæ[lççÇ nÌ, çÆHçÀj YççÇ mçc³çkçÀd cçuç ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ ~ Fmç ml³ççvç kçÀHçÀ kçÀçÇ HçájçÇ<ç mçí mçbmç=älçç
DçJçmLçç kçÀçí ÒçJççnCç kçÀnlçí nÌ ~
Hç³çç&³ççÇ Mçyo :- kçÀHçÀ kçÀçÇ ml³ççvçlçç mçí HçájçÇ<ç kçÀç
DçuHç cçç$çç cçíb ÒçJçlç&vç
çÆJçñçbmççÇ DçvlçûçbçÆLç ³çç DçVçûççqvLç çÆvç½ççjkçÀ ³çç çÆvç:mmççjkçÀ
nílçÓ SJçb mçbÒçççqHlç:- mçc³çkçÀd cçuç ÒçJçÊççÇ nçívçí kçÀç mçcççOççvç
vç nçívçç lçLçç mçÒçJççnCç cçuç ÒçJç=ÊççÇ
çqmvçiOççqmJçVçí cçnçoçí<çí yççqmlçcç=&ÜuHçYçí<çpç: ~ nçívçç
GçqlkçwuçM³ççuHçb njíod oçí<çb pçvç³çí®®ç ÒçJçççÆnkçÀçcçd ~~
mç yççqmlçHçç³çáMççíHçíÀvç pç«çí©mçovçívç Jçç ~ ÒçJçççÆnkçÀç
çÆvç©×cçç©lççí pçvlçájYççÇ#Cçb mçcÒçJççnlçí ~~
Jçç³çá: ÒçJç=çÆ× çÆvççÆ®çlçb yçuççmçb vçáol³çOçmlççoçÆnlççMçvçm³ç ~
ÒçJççnlççíeuHçb yçnáMççí cçuççkçwlçb ÒçJçççÆnkçÀçb lççb ÒçJçoçqvlç lçp%çç: ~~ kç=ÀlçíeçÆHçkç=Àlçmçb%çç DçLçç&lç cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí Hçj YççÇ mçc³çkçÀd
(mçá.G. 40/137) cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí mçblççí<ç vç nçívçç SímççÇ ÒçJçççÆnkçÀç mçí ûçmlç jçíiççÇ kçÀçÇ
DççÆnlçkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç çqmLçlççÇ yçvçlççÇ nÌ ~
DççcççMç³ç cçíb mçbçÆ®çlç Dççcç³çákçwlç kçÀHçÀ kçÀçí DçOççílç: HçkçwJççMç³ç kçÀçÇ Dççíj ÒçJçççÆnkçÀç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
ÒçíçÆjlç kçÀjlçç nÌ ~ ÒçJçççÆnkçÀç Jççlçkç=Àlçç mçMçÓuçç çÆHçÊççlçd mçoçnç mçkçÀHçÀç kçÀHçÀç®®ç ~
HçkçwJççMç³ç kçÀçí ÒççHlç náDçç Dççcç³çákçwlç kçÀHçÀ cçuç kçíÀ mççLç çÆcçÞççÇlç nçí mçMççíçÆCçlçç MççíçÆCçlçmçcYçJçç lçá lçç: mvçín©#çÒçYçJçç cçlççmlçá ~~

Rog Nidan- 240 Dr. A. S. Dudhamal

lççmççcçlççÇmççjJçoççÆoMçí®®ç çÆuç²b ¬çÀcçb ®ççcççÆJçHçkçwJçlççb ®ç ~
(mçá.G. 40/138) 1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4)jkçwlçpç
ÒçJçççÆnkçÀç jçíiç cçáK³çlç: mvçín (kçÀHçÀpç) lçLçç ©#ç (Jççlçpç) 1) Jççlçpç ÒçJçççÆnkçÀç :- MçÓuçççÆOçkçw³ç jnlçç nÌ ~
Fvç oçí içáCççíb kçíÀ çÆJçkç=ÀlççÇ mçí ÒçJçççÆnkçÀç jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Fmçcçíb 2) çÆHçÊçpç ÒçJçççÆnkçÀç :-içáo ³çç mççJç&oÌçÆnkçÀ oçn GlHçVç nçílçç nÌ ~
cçuç kçÀçÇ Dççcç-HçkçwJç DçJçmLçç DççÆlçmççj kçíÀ mçcççvç nçílççÇ nÌ ~ 3) kçÀHçÀpç ÒçJçççÆnkçÀç :- cçuç cçíb kçÀHçÀççÆOçkçw³ç nçílçç nÌ ~
ÒçJçççÆnkçÀç kçíÀ çÆvçcvç ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ 4) jkçwlçpç ÒçJçççÆnkçÀç :- jkçwlç çÆcççÆÞçlç cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
____________________________________________________________________
ÒçJçççÆnkçÀç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

___________________________________________________________________________

Rog Nidan- 241 Dr. A. S. Dudhamal

 DççÆlçmççj
56
___________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆ®ç. 19 G.lçb. 40 çÆvç. 08; çÆ®ç. 9 çÆvç. 08; çÆ®ç. 11 03
DççÆlçmççj GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :-
DçLç YçiçJççvçd HçávçJç&mçájç$çí³çmlçoçqivçJçíMçJç®çvçcçvçáçÆvçMçc³ççíJçç®ç-
ÞçÓ³çlççcççqivçJçíMç ! mçJç&cçílçoçÆKçuçívç J³ççK³çç³çcççvçcçd ~
DçççÆokçÀçuçí Kçuçá ³ç%çí<çá HçMçJç: mçcççuçYçvççdzçç yçYçÓJçávçç&uçcYçç³ç
ÒççƬçÀ³çvlçí mcç ~
lçlççí o#ç³ç%çb Òçl³çJçjkçÀçuçb cçvççí: Hçá$ççCççb
vççÆj<³çVççYççiçí#JççkçáÀvç=içMç³çç&l³ççoçÇvççb ¬çÀlçá<çá
HçMçÓvççcçíJççY³çvçá%ççvççlçd HçMçJç: Òççí#çCçcçJççHçá: ~
Dçlç½ç Òçl³çJçjkçÀçuçb Hç=<çOç´íCç oçÇIç&mç$çíCç ³çpçlçç
HçMçÓvççcçuççYççÃJççcççuçcYç: ÒçJççÆlç&lç: ~
lçb ¢ädJçç ÒçJ³ççÆLçlçç YçÓlçiçCçç:, lçí<ççb ®ççíHç³ççíiççoáHççkç=Àlççvççb
içJççbiççÌjJççoçÌ<C³ççomççlc³çlJççoMçmlççíHç³ççíiçç®®ççíHçnlçç-
ivççÇvççcçáHçnlçcçvçmççb ®ççlççÇmççj: HçÓJç&cçálHçVç: Hç=<çOç´³ç%çí ~~
(®ç. çÆ®ç. 19/4)
DçççÆokçÀçuç ( mçl³ç³çáiç) cçíb ³ç%ççíb cçíb HçMçáDççíb kçÀçí mçcççuçYçvççdzçç
Fl³çççÆo cçb$ç mçí DççÆYçcçb$çCç, HçÓpçvçççÆ o kçÀjkçíÀ sçí[ çÆo³çç pççlçç Lçç~
HçMçÓDççíb kçíÀ nl³çç kçÀç ÒççJçOççvç vçnçÇb Lçç~
o#çÒçpççHççÆlç kçíÀ Hç½ççlç cçvçÓ kçíÀ HçÓ$ç vççÆj<³çvçd, vççYççiç, F#JççkçáÀ,
vç=iç, Mç³çç&çÆlç DçççÆo kçíÀ ³ç%ççíb cçíb HçMçá nl³çç kçÀç Dçvçácççíovç ÒççHlç nçívçí mçí
HçMçáDççíb kçÀçÇ nl³çç nçívçí uçiççÇ~ GmçkçíÀ yçço kçíÀ mçcç³ç cçíb jçpçç Hç=<çOç´ Üçjç
oçÇIç& kçÀçuççÇvç ³ç%ç kçÀç Dçvçá<þçvç náDçç~ Dçv³ç HçMçáDççíb kçíÀ DçYççJç cçíb
Gvnçíbvçí içç³ççíb kçÀç JçOç ÒççjcYç kçÀj çÆo³çç~ Fmç ÒçkçÀçj iççíJçOç mçí mçbmççj kçíÀ
mçYççÇ ÒççCççÇJçiç& Dçl³çvlç oá:KççÇ náS~ Gvç ³ç%ççíb cçíb cççjçÇ içç³ççíb kçÀç cççbmç,
pççí içá© DççÌj G<Cç içáCç kçÀç lçLçç Dçmççlc³ç Lçç, Gmçí Kççvçí mçí GvçkçÀçÇ
pçþjççqivç cçbo nçí iç³ççÇ DççÌj FmçkçíÀ kçÀçjCç cççvççÆmçkçÀ kçÀä YççÇ pççoç yçæ{
iç³çç~
Fmç lçjn G<Cç lçLçç içá© içáCç kçíÀ iççícççbmç Yç#çCç mçí DççÆlçmççj kçÀçÇ
mçJç& ÒçLçcç GlHççÆÊç jçpçç Hç=<çOç´ kçíÀ ³ç%ç kçíÀ kçÀçjCç náF&~
çÆvç©çqkçwlç : -
o DççÆlç + mç= + çÆCç®çd + Dç®çd DççÆlçMç³çívç mççj³ççÆlç
(jí®ç³ççÆlç) cçuçcçd, FçÆlç DççÆlçmççj: ~
Rog Nidan- 242
cçç. çÆvç.
lçmcççÊçol³çvlçmçjCççolççÇmççj FçÆlç mcç=lç: ~
o DççÆlç Mçyo DççÆOçkçÀçjçLç& Jçç®çkçÀ DççÌj mççj Mçyo içl³çLç&kçÀ nÌ~
DççÆlçmççj kçÀçÇ J³ççK³çç :-
içáoívçd yçnÓêJçmçjCçcççÆlçmççj Fl³çLç&: ~
cçOçákçÀçí<ç
içáocççiç& mçí Dçl³çççÆOçkçÀ cçç$çç cçbí êJçOççlçá kçÀç çÆvç:mmççjCç nçívçí kçÀçí
DççÆlçmççj kçÀnlçí nÌ ~ DççÆlçmççj cçíb cçuç kçÀç mJç©Hç êJç nçílçç nÌ ~
DççÆlçmççj kçÀçÇ içbYççÇj DçJçmLçç cçíb êJçcçç$ç çÆvç:mmçjCç (cçuç kçíÀ yçpçç³ç
HççvççÇ çÆvçkçÀçuçvçç) YççÇ oíKçvçí çÆcçuçlçç nÌ ~
DççÆlçmççj kçÀç mJçYççJç (DççMçákçÀçjlJç) :-
mççcçb Mçkç=ÀçÆVçjçcçb Jçç pççÇCçí& ³çívçççÆlçmçç³ç&lçí ~
mççíeçÆlçmççjçíeçÆlçmçjCççoçMçákçÀçjçÇ mçíçÆJçlçÌ: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 16)
Dççcç ³çç çÆvçjçcç mJç©Hç kçÀçÇ êJçcçuç ÒçJç=çÆÊç DççÆlçmççj cçíb GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~ yççj-yççj DççÌj DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb êJçcçuç ÒçJç=çÆÊç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
DççÆlçmççj kçÀçí DççMçákçÀçjçÇ kçÀnç nÌ~
DççÆlçmççj kçíÀ nílçÓ :-
içáJç&çÆlççqmvçiOç©#ççí<Cç êJçmLçÓuçççÆlçMççÇlçuçÌ: ~
çÆJç©×çO³çMçvççpççÇCçÌ&jmççlcç̽çççÆHç YççípçvçÌ: ~~
mvçínçÐçÌjçÆlç³çákçwlç̽ç çÆcçL³çç³çákçwlçÌçÆJç&<ççt³ççlçd ~
MççíkçÀçodoáäçcyçácçÐçççÆlçHççvççlçd mççlc³çlçá&Hç³ç&³ççlçd~~
pçuçççÆlçjcçCçÌJçí&iççÆJçIççlçÌ: kç=ÀçÆcçoçí<çlç: ~
vç=Cççb YçJçl³çlççÇmççjçí uç#çCçb lçm³ç Jç#³çlçí ~~
(mçá.G.40/3-5)
DççÆlçmççj: mç mçlçájçb pçç³çlçíel³çcyçáHççvçlç: ~~
kç=ÀMçMçá<kçÀççÆcç<ççmççlc³ççÆlçuççÆHçäçÆJç©{kçÌÀ:~
cçÐç©#çççÆlçcçç$ççVçÌjMççí&çÆYç: mvçínçÆJçYç´cççlçd ~~
kç=ÀçÆcçY³ççí JçíiçjçíOçç®®ç lçÜOçÌ: kçáÀçÆHçlççíeçÆvçuç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 1-3)
çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí DççÆlçmççj GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o DççÆlçÒçcççCç cçíb içá©, çqmvçiOç, ©#ç, G<Cç, êJç (Dçl³çcyçáHççvç)
Dr. A. S. Dudhamal
 mLçáuç, DççÆlçMççÇlç, Mçá<kçÀ DçççÆo içáCç ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç cçuç êJççÇYçálç nçí pççlçç nÌ~ Fmç êJççÇYçÓlç náS cçuç kçÀçí DçOç: cççiç& (içáo) mçí
kçÀjvçç ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá yççnj çÆvçkçÀuçlççÇ nÌ~ cçuç kçÀç êJçcçç$ç çÆvç:mçjCç cçç$çç cçíb
o çÆJç©×çMçvç, DçO³çMçvç, DçpççÇCçç&Mçvç, Dçmççlc³ç Yççípçvç SJçb JççjbJççjlçç cçíb DççÆOçkçÀ nçílçí jnlçç nÌ~
kçÀjvçç~ J³ççOççÇ vççcç Deeflemeej
o mvçínHççvç kçÀç çÆcçL³çç ³çç DççÆlç³ççíiç nçívçç ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
o çÆJç<ç mçíJçvç kçÀjvçç ~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o oáäçcyçáHççvç :- oÓ<ççÇlç pçuç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ mçcççvç, DeHeeve Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
oÓ<³ç GokeÀ ÒeOeeve meYeer jmeeefo Oeeleg
o oáçÆ<çlç cçÐçHççvç, DççÆlçcçÐçHççvç kçÀjvçç ~
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o DççÆlç ÒçcççCç cçíb pçuçlçjCç kçÀjvçç ~
oá<ì ñççílçmç Hegjer<eJen, GokeÀJen
o $çÝlçáçÆJçHç³ç&³ç :- $çÝlçá®ç¬çÀ cçíb HççÆjJçlç&vç nçívçç ~
ñççílççíoáäçÇ DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
o DçOççjCççdzç Jçíiç pçÌmçí cçuç, cçÓ$çççÆo kçÀç mçbOççjCç kçÀjvçç ~ Kç JçÌiçáC³ç ueIJeeb$e
o kç=ÀcççÇ kçÀç ÒççoáYçç&Jç nçívçç ~ GtJçmLççvç HekeÌJeeMe³e
DççÆlçmççj kçíÀ HçÓJç&©Hç :- DççÆOç<þçvç ceneñeesleme
oçí<ççJçmLççmlçm³ç vçÌkçÀÒçkçÀçjç: kçÀçuçí kçÀçuçí J³çççÆOçlçm³ççítJççqvlç ~ mçb®çjCç mLççvç DeVeJen leLee Hegjer<eJen ñeesleme
ËVçççÆYçHçç³çÓojkçáÀçÆ#çlççíoiçç$ççJçmççoççÆvçuçmççÆVçjçíOçç: ~~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
çÆJçìdmç² DççOcççvçcçLçççÆJçHççkçÀçí YççÆJç<³ççÆlçmlçm³ç Hçáj:mçjççÆCç ~ J³ççqkçwlç Deeflemeej
(mçá.G.40/8) Yçío (6) 1)Jeele, 2)efHeÊe, 3)keÀHeÀ, 4)
ÒçkçÀuHçlçíeçÆlçmççjç³ç uç#çCçb lçm³ç YçççÆJçvç: ~ meefVeHeelepe,
lççíoçí ËodiçáokçÀçí<þí<çá içç$çmçço cçuçûçn: ~~ 5) MeeskeÀpe, 6) Deecepe
DççOcççvçcççÆJçHççkçÀ½ç ...........~ mJçYççJç DeeMegkeÀejer
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 4-5) mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkeÀ oes<epe
DemeeO³e meefVeHeelepe, GHeêJe³egkeÌle
o Ëo³ç-vççYççÇ-Hçç³çÓ (içáo)- kçáÀçÆ#ç F. mLççvç cçíb lççíoJçlç Jçíovçç
kçÀç ÒççoáYçç&Jç nçívçç ~
o cçuççÆJçyçbOç (çÆJçMçí<ç HçÓJç&©Hç), DççOcççvç, DççÆJçHççkçÀ, içç$çmçço, nílçÓ mçíJçvç mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç
Jçç³çá kçÀç çÆJçyçbOç ³çí DççÆlçmççj kçíÀ HçÓJç&©Hç nçílçí nÌ ~
DççÆlçmççj kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- J³ççvç Jçç³çá Üçjç jmçjkçwlçççÆo Oççlçáiçlç
GokçÀ kçÀç kçÀçí<þ cçíb DçHçkçÀ<ç&Cç
mçbMçc³ççHççb Oççlçájvlç:kç=ÀMççvçáb Jç®ççí&çÆcçÞççí cçç©lçívç ÒçCçáVç: ~
Jç=×çíelççÇJççOç: mçjl³çí<ç ³çmcççÜîçççÆOçb lçb Iççíjb lçb lJçlççÇmççjcççná: ~~
(mçá.G.40/6) GokçÀ kçÀç kçÀçí<þ cçíb Dççvçí mçí DççqivçcççbÐç
mçbMçc³ççHççb Oççlçájçqivçb ÒçJç=×: Mçkç=ÀçqvcçÞççí Jçç³çávççOç: ÒçCçáVç: ~
mçjl³çlççÇJçççÆlçmççjb lçcççnáJ³çç&çÆOçb Iççíjb <ç[dçÆJçOçb lçb Jçoçqvlç ~~
GokçÀ kçíÀ HçájçÇ<ç cçíb çÆcçÞççÇYçÓlç nçívçí
(cçç. çÆvç. 3/4)
mçí cçuç kçÀçí êJçlJç ÒççHlç nçívçç
çÆJçñçbmç³çl³çOççíeyOççlçáb nlJçç lçívçÌJç ®ççvçuçcçd ~~
J³ççHçÐççvçáMçkç=ÀlkçÀçí<þb HçájçÇ<çb êJçlçç vç³çvçd ~
GokçÀ Oççlçá kçÀçÇ cçuç kçíÀ mççLç ³çç cçuç çÆJçjnçÇlç
(Dç. Ë. çÆvç. 8/3) cçç$çç cçíb ÒçYçÓlç SJçb yççj-yççj êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ
jmçjkçwlçççÆo OççlçáDççíb cçíb çqmLçlç pçuç kçÀçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçÀçí<þ cçíb
GoçÇçÆjlç kçÀjlççÇ nÌ~ kçÀçí<þ cçíb GokçÀ Oççlçá kçÀç ñçJçCç nçívçí mçí êJç içáCç mçí
DççÆlçmççj
pççþjççqivç kçÀçí cçbo nçí pççlççÇ nÌ DççÌj HçájçÇ<ç kçíÀ mççLç mçbçÆcçÞççÇlç nçívçí mçí

Rog Nidan- 243 Dr. A. S. Dudhamal

DççÆlçmççj kçíÀ ÒçkçÀçj :- Jççlçpç DççÆlçmççj kçÀçÇ mççcç DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
SkçÌÀkçÀMç: mçJç&Mç½çççÆHçoçí<çÌ: MççíkçíÀvççv³ç: <ç<þ Dççcçívç ®ççíkçwlç:~ lçm³çç©HçççÆCç - çÆJçppçuçcççcçb çÆJçHuçálçcçJçmçççÆo ©#çb êJçb
kçíÀçÆ®çlçd ÒççnávçÌ&kçÀ©HçÒçkçÀçjb vçÌJçl³çíJçb kçÀççÆMçjçpçmlJçJççí®çlçd ~~ mçMçÓuçcççcçiçvOçcççÇ<ç®syocçMçyob Jçç çÆJçyç×cçÓ$ç JççlçcççÆlçmçç³ç&lçí
(mçá.G.40/7) HçájçÇ<çb, Jçç³çá½ççvlçkçÀçí<þí mçMçyoMçÓuççÆmlç³ç&kçÀd ®çjçÆlç çÆJçyç×
oçí<çÌJ³ç&mlçÌ: mçcçmlç̽ç Yç³çç®sçíkçÀç®®ç <ç[dçÆJçOç: ~ Fl³ççcçççÆlçmççjçí Jççlççlçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 1) (®ç. çÆ®ç. 19/4)
DççiçvlçÓ ÜçlççÇmççjçÌ Yç³çMççíkçÀpççÌ ~ o Jççlçpç DççcçççÆlçmççj cçíb mççcç HçájçÇ<ç kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ %ççvç kçíÀ
lçÊç³ççíuç&#çCçb Jçç³ççí³ç&olççÇmççjuç#çCçcçd ~~ çÆuçS HçájçÇ<ç kçÀçÇ JçççÆjlçj HççÆj#çç kçÀç JçCç&vç kçÀçÇ nÌ~ pçyç pçuç cçíb
( ®ç. çÆ®ç. 19/ 11) HçájçÇ<ç DçJçmçççÆolç DçLçç&lç [áyç pççlçç nÌ, lçjbiçlçç vçnçÇb, lçyç
<ç[lççÇmççjç FçÆlç JççlççÆHçÊçkçÀHçÀmççÆVçHççlçYç³çMççíkçÀpçç: ~ Gmçí Dççcç HçájçÇ<ç kçÀnlçí nÌ ~
(®ç. mçÓ . 19/4) o Jççlç ÒçOççvçlçç kçíÀ kçÀçjCç HçájçÇ<ç cçíb ©#ç êJçlçç çÆoKççF& oílççÇ nÌ~
DççÆlçmççj kçíÀ s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~ o cçuç kçÀç içbOç Dççcç pçÌmçí Dççlçç nÌ ~
o Goj MçÓuç GlHçVç kçÀjkçíÀ Jçç³çá kçÀçí<þ cçíb çÆlç³ç&kçÀd içcçvç kçÀjlççÇ
®çjkçÀ mçáÞçálç JççiYçì
nÌ~
1)Jççlçpç 1)Jççlçpç 1)Jççlçpç
2)çÆHçÊçpç 2)çÆHçÊçpç 2)çÆHçÊçpç o mçMçyo/DçMçyo lçLçç yç× cçuç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~
3)kçÀHçÀpç 3)kçÀHçÀpç 3)kçÀHçÀpç Jççlçpç DççÆlçmççj kçÀçÇ çÆvçjçcççJçmLçç kçíÀ uç#çCç :-
4)mçççÆVçHççlçpç 4)mçççÆVçHççlçpç 4)mçççÆVçHççlçpç HçkçwJçb Jçç çÆJçyç×cçuHççuHçb mçMçyob mçMçÓuçHçíÀvççÆHç®sçHççÆjkçÀçÆlç&kçbÀ
5) Dççiçvlçápç 5)MççíkçÀpç 5)MççíkçÀpç Ëäjçícçç çÆJççÆvç:éçmç_çd Mçá<kçÀcçáKç: kçÀìîçá©çÆ$çkçÀpççvçáHç=<þ-
- 6)Dççcçpç 6)Yç³çpç Hççéç&MçÓuççÇ Yç´<ìiçáoçí cçánácç&ánáçÆJç&ûççÆLçlçcçáHçJçíM³çlçí HçájçÇ<çb Jççlççlçd,
lçcççnájvçáûççÆLçlççÆcçl³çíkçíÀ, JççlççvçáûççÆLçlçJç®ç&mlJççlçd ~~
Dççiçvlçápç DççÆlçmççj kçíÀ MççíkçÀpç DççÌj Yç³çpç ³çí oçí GHçYçío
(®ç. çÆ®ç. 19/5)
®çjkçÀç®çç³ç& vçí çÆkçÀ³çí nÌ~
MçÓuçççÆJçä: mçkçwlçcçÓ$ççíev$çkçÓÀpççÇ ñçmlççHççvç: mçVçkçÀìîçÓ©pç²: ~~
Jççlçpç DççÆlçmççj kçíÀ nílçá :-
Jç®ççí& cçágçl³çuHçcçuHçb mçHçíÀvçb ©#çb M³ççJçb mçççÆvçuçb cçç©lçívç ~
DçLçJçjkçÀçuçb Jççlçuçm³ç JççlççlçHçJ³çç³ççcçççÆlçcçç$ççÆvç<çíçÆJçCççí
(mçá.G.40/9)
©#ççuHçÒççÆcçlçççÆMçvçmlççÇ#CçcçÐç J³çJçç³ççÆvçl³çm³ççíoçJçlç&³çlç½ç Jçíiççvçd
......lç$ç Jççlçívç çÆJç[dpçuçcçd ~~
Jçç³çá: ÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí, Hçkçwlçç ®ççíHçnv³çlçí; mç Jçç³çá:
DçuHççuHçb MçyoMçÓuçç{îçb çÆJçyç×cçáHçJçíM³çlçí ~
kçáÀçÆHçlççíeivççJçáHçnlçí cçÓ$çmJçíoçÌ HçájçÇ<ççMç³çcçáËl³ç, lççY³ççb HçájçÇ<çb
©#çb mçHçíÀvçcç®sb ®ç ûççÆLçlçb Jçç cçánácçá&ná: ~~
êJççÇkç=Àl³ç, DçlççÇmççjç³ç ÒçkçÀuHçlçí ~
lçLçç oiOçiçá[çYççmçb mççÆHç®sçHççÆjkçÀçÆlç&kçÀcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 19/4)
MçÓ<kçÀçm³ççí Yç´äHçç³çá½ç Ëäjçícçç çÆJççÆvçävçvçd ~~
o Jçç³çá, DççlçHç , J³çç³ççcç FvçkçÀç DççÆlçÒçcççCç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç ~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 5-7)
o ©#ç, DçuHç, ÒççÆcçlççMçvç, lççÇ#Cç cçÐçHççvç, DççÆlçJ³çJçç³ç, çÆvçl³ç Dç©Cçb HçíÀçÆvçuçb ©#çcçuHçcçuHçb cçánácçá&ná: ~
GoJçlç&vç kçÀjvçç ³çí mçyç Jççlçpç DççÆlçmççj kçíÀ nílçÓ nÌ~ Mçkç=Àoçcçb mç©kçwMçyob cçç©lçívçççÆlçmçç³ç&lçí ~~
o FvçkçíÀ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí DççqivçcççbÐç nçílçç nÌ~ (cçç.çÆvç. 3/6)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç, mJçío DççÌj cçÓ$ç DçççÆo pçuç ÒçOççvç oÓ<³ççíb kçÀçí o çÆvçjçcçJçç³çá kçíÀ kçÀçjCç HçkçwJç cçuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
kçÀçí<þ cçíb GoçÇçÆjlç kçÀjlçç nÌ~ pçuç ÒçOççvç jmçjkçwlçççÆo oÓ<³ç o mçMçyo, mçMçÓuç, mçHçíÀvç, mççÆHççÆ®suç, yç× lçLçç DçuHççuHç
HçájçÇ<ç kçíÀ mççLç mçb³çákçwlç nçívçí mçí HçájçÇ<çcçuç êJç nçí pççlçç nÌ ~ çÆJçûççÆLçlç-DçvçáûççÆLçlç cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
êJççÇYçÓlç cçuç kçíÀ kçÀçjCç êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Fmç o HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç, jçícçn<ç&, éççmç SJçb cçáKçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
lçjn mçí Jççlçpç DççÆlçmççj kçÀç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~ o kçÀçÆì-çÆ$çkçÀ-pççvçá-Hç=<þ-Hççéç&Mçáuç SJçb içáoYç´bMç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ

Rog Nidan- 244 Dr. A. S. Dudhamal

 uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
o JççiYçì vçí çÆvçjçcç Jççlçpç DççÆlçmççj kçíÀ cçuç mJç©Hç kçÀçí
oiOçiçáæ[çYççmç DçLçç&lç pçuçí náS içáæ[ kçíÀ mçcççvç kçÀnç nÌ~
çÆHçÊçpç DççÆlçmççj kçíÀ nílçá :-
çÆHçÊçuçm³ç HçávçjcuçuçJçCçkçÀìá#ççjçí<CçlççÇ#CçççÆlçcçç$ççÆvç<çíçÆJçCç:
ÒçlçlççqivçmçÓ³ç&mçblççHççí<Cçcçç©lççíHçnlçiçç$çm³ç ¬çÀçíOçyçnáuçm³ç
çÆHçÊçbÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~
lçlçd ÒçkçáÀçÆHçlçb êJçlJççoÓ<cççCçcçáHçnl³ç HçájçÇ<ççMç³ççÆJçmç=lçcççÌ<C³ççod
êJççlJççlçd mçjlJçç®®ç çÆYçlJçç HçájçÇ<çcççÆlçmççjç³ç ÒçkçÀuHçlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 19/6.1)
o Dçcuç-uçJçCç-kçÀìá jmç kçíÀ SJçb #ççjêJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o T<Cç-lççÇ#Cç içáCç YçáçƳç<þ HçoçLççí& kçÀç DççÆlçcçç$çç cçíb mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o mçlçlç Dççqivç, mçá³ç& SJçb G<CçJçç³çá FvçkçíÀ mçbHçkç&À cçíb MçjçÇj
jnvçç~
o ¬çÀçíOçkçÀj mJçYççJç mçí çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçívçç~
o çÆHçÊç kçíÀ êJç mçj lçLçç G<Cç içáCç mçí HçájçÇ <ççMç³ç çÆJçJç=Êç nçí pççlçí
nÌ DççÌj cçuç cçíb êJçlçç, mçjlçç çÆvçcçç&Cç nçívçí mçí çÆHçÊçpç
DççÆlçmççj GlHçVç nçílçç nÌ~
çÆHçÊçpç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç:-
lçm³ç ©HçççÆCç-nççÆjêb nçÆjlçb vççÇuçb kç=À<Cçb
jkçwlççÆHçÊççíHççÆnlçcççÆlçoáiç&vOçcççÆlçmçç³ç&lçí HçájçÇ<çb,
lç=<CççoçnmJçíocçÓ®sç&MçÓuçyç´OvçmçblççHçHççkçÀHçjçÇlç FçÆlç
çÆHçÊçççÆlçmççj:~~
(®ç. çÆ®ç. 19/6.2)
oáiç&vO³çá<Cçb JçíiçJçvcççbmçlççí³çÒçK³çb çÆYçVçb çqmJçVçoínçíeçÆlçlççÇ#Cçcçd~~
çÆHçÊççlçd HççÇlçb vççÇuçcççuççíçÆnlçb Jçç lç=<CççcçÓ®sç&oçnHççkçÀpJçjçlç&:~
(mçá.G.40/10)
çÆHçÊçívç HççÇlçcççÆmçlçb nççÆjêb MççÜuçÒçYçcçd ~
mçjkçwlçcççÆlçoáiç&vOçb lç=CcçÓ®sç&mJçíooçnJççvçd ~~
mçMçÓuçb Hçç³çámçvlççHçHççkçÀJççvçd ...............~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 8-9)
o çÆHçÊçpç DççÆlçmççj cçíb cçuç nççÆjê-nçÆjlç-vççÇuç-kç=À<Cç-uççíçÆnlç
JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o jkçwlççÆHçÊç ³çákçwlç DççÆlçoáiç&çqvOçlç G<Cç lçLçç mçMçÓuç cçuç ÒçJç=ÊççÇ
nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
o cççbmçlççí³ç DçLçç&lç cççbmçOççJçvç kçíÀ HççvççÇ kçíÀ pçÌmçç cçuç kçÀç
mJç©Hç nçílçç nÌ~
Rog Nidan-
o lç=<Cçç, cçá®sç& DççÆlçmJçíoÒçJç=ÊççÇ, içáo-Goj oçn, içáoHççkçÀ,
lç=<Cçç, cçÓ®sç&, yç´IvçmçblççHç (cçá<kçÀmçblççHç) SJçb pJçj ³çí
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
kçÀHçÀpç DççÆlçmççj kçíÀ nílçá :-
Þuçí<cçuçm³ç lçá içá©cçOçájMççÇlççqmvçiOççíHçmçíçÆJçvç:mçbHçÓjkçÀm³çççÆ®çvlç³çlççí
çÆoJççmJçHvçHçjm³ççuçmçm³çÞuçí<cççÒçkçÀçíHçcççHçÐçlçí ~
mç mJçYççJççod içá©cçOçájMççÇlççqmvçiOç:
ñçmlççíeçqivçcçáHçnl³çmççÌc³çmJçYççJççlçd HçájçÇ<ççMç³çcçánl³ççíHçkçwuçíÐç
HçájçÇ<çcççÆlçmççjç³çkçÀuHçlçí~~
(®ç. çÆ®ç. 19/7.1)
içá©, cçOçáj, MççÇlç, çqmvçiOç DçççÆo kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHçkçÀ içáCç³çákçwlç HçoçLççíb& kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçí mçí, mçblçHç&Cç kçÀjvçí Jççuçç Dççnçj ³çç çÆJçnçj pçÌmçí çÆoJççmJççHç
Dçl³ççÆOçkçÀ Dççuçm³ç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí kçÀHçÀpç DççÆlçmççj GlHçVç nçílçç nÌ~
kçÀHçÀpç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç :-
lçm³ç ©HçççÆCç-çqmvçiOçb éçílçb çÆHççq®suçb lçvlçácçoçcçb içá© oáiç&vOçb
Þuçí<çcççíHççÆnlçcç-vçáyç×MçÓuçcçuHççuHçcçYççÇ#CçcççÆlçmçç³ç&lçí mçÒçJçççÆnkçbÀ,
içá©ojiçáoyççqmlçJçb#çCçoíMç: kç=ÀlçíeH³çmçb%ç: mçuççícçn<ç&: mççílkçwuçí Mççí
çÆvçêçuçm³çHçjçÇlç:mçovççíeVçÜí<ççÇ ®çíçÆlç Þuçí<cçççÆlçmççj: ~~
(®ç. çÆ®ç. 19/7.2)
lçvêççqvçêçiççÌjJççílkçwuçíMçmççoçÌ JçíiççMç¹çÇ mç=äçÆJçìdkçÀçíeçÆHç YçÓ³ç: ~~
MçÓkçwuçb mççvêb Þuçí<cçCçç Þuçí<cç³çákçwlçb YçkçwlçÜí<ççÇ çÆvç:mJçvçb Ëäjçícçç ~
(mçá.G.40/11)
.....Þuçí<cçCçç Içvçcçd ~
çÆHççq®suçb lçvlçácç®sdJçílçb çqmvçiOçcççcçb kçÀHçÀççqvJçlçcçd ~~
DçYççÇ#Cçb içá© oáiç&vOçb çÆJçyç×cçvçáyçשkçÀd ~
çÆvçêçuçájuçmççíeVççÆÜuHççuHçb mçÒçJçççÆnkçÀcçd ~~
mçjçícçn<ç&: mççílkçwuçíMççí içá©yççqmlçiçáoçíoj: ~
kç=ÀlçíeH³çkç=Àlçmçb%ç½ç ........~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 9-10)
o cçuç mJç©Hç :- çqmvçiOç, éçílç, çÆHççq®suç, Dççcç³çákçwlç, içá©,
oáiç&vOççÇlç, Muçí<cçç³çákçwlç, Dçvçáyç× SJçb mçMçáuç cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ
nÌ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç :- ÒçJçççÆnkçÀç (kç=ÀlçíeçÆHç Dçkç=Àlç mçb%çç,
ÒçJççnCç), yççqmlç-Jçb#çCç-Goj mLççvç cçíb iççÌjJç, jçícçn<ç&,
GlkçwuçíMç, çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dççuçm³ç, Dçbiçmçço, DçVçÜí<ç SJçb
GlkçwuçíMç ³çí kçÀHçÀpç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç GlHçVç nÌ~
çÆ$çoçí<çpç DççÆlçmççj nílçá :-
DççÆlçMççÇlççqmvçiOç©#ççí<Cçiçá©KçjkçÀçÆþvççÆJç<çcççÆJç©×çmççlc³çYççípçvçço
Yççípçvççlçd kçÀçuççlççÇlç Yççípçvççod ³ççqlkçbÀçÆ®çoY³çJçnCççlçd
245 Dr. A. S. Dudhamal
ÒçoáäcçÐçHççvççdzçHççvççoçÆlçcçÐçHççvççomçbMççívççlçdÒççÆlçkçÀcç&CççbçÆJç<çcçiçcçvççovçáHç
®ççlççppJçuçvçççÆol³çHçJçvçmççÆuçuçççÆlçmçíJçvççomJçHvççoçÆlçmJçHvççÜíiççÆJçOççjCçç
¢lçáçÆJçHç³ç&³çço³çLççyçuçcççjcYççoMççíkçÀçÆ®çÊççíÜíiçççÆlç³ççíiççlçd kç=ÀçÆcçMççí<ç
pJçjçMççí&çÆJçkçÀçjççÆlçkçÀ<ç&CççÜç J³ççHçVççivçíñç³ççí oçí<çç: ÒçkçáÀçÆ Hçlçç YçÓ³ç
SJçççqivçcçánl³ç HçkçwJççMç³çcçvçáÒççÆJçM³ççlççÇmççjb mçJç&oçí<ççÆuç²b pçvç³ççÆvlç~~
(®ç. çÆ®ç. 19/8)
o DççÆlçMççÇlç-çqmvçiOç-©#ç-G<Cç-içá©-Kçj-kçÀþçÇvç-çÆJç<çcç
HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçVç kçÀç mçíJçvç vç kçÀjvçç ~
o çÆJç©×çMçvç, Dçmççlc³ç Yççípçvç, kçÀçuççlççÇlç Yççípçvç kçÀjvçç ~
o DçHçL³ç ³çç HçL³ç FvçkçÀç çÆJç®ççj vç kçÀjlçí ná S DçVç kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç~
o oáä pçuç DççÌj cçÐç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç cçÐçHççvç kçÀjvçç~
o mçbMççíOçvç kçÀcç& kçíÀ çÆJç<çcç GHç®ççj kçÀjvçç lçLçç FvçkçÀç çÆnvç-
çÆcçL³çç ³çç DççÆlç³ççíiç nçívçç ~
o çÆ®ççÆkçÀlmçç êJ³ççíb kçÀç çÆJçOççÇJçlç Òç³ççíiç vç kçÀjvçç ~
o mçá³ç& mçblççHç SJçb içjcç nJçç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆvçêç vç Dççvçç ³çç DççÆlç çÆvçêç uçívçç~
o Jçíiç çÆJçOççjCç kçÀjvçç ~
o $çÝlçáDççíb cçíb JçÌ<çc³ç Dççvçç ~
o DççHçvçí Mççqkçwlç mçí pççoç Mççqkçwlç kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçç ~
o MççíkçÀ, çÆ®çÊç GÜíiç Fvç kçÀçjCççíb mçí cçvç GHçlçHlç nçívçç ~
o kç=ÀcççÇ, Mççí<ç, pJçj, DçMç& Fvç J³çççÆOç³ççíb mçí Oççlçá kçÀ<ç&Cç nçívçç ~
Fvç kçÀçjCççíb mçí çÆ$çoçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ~ ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆ$çoçí<ç
HçkçwJççMç³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ mççÆVçHççlçpç DççÆlçmççj kçÀç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí
nÌ~
çÆ$çoçí<çpç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç :-
DççÆHç ®ç MççíçÆCçlççoçÇvçd OççlçÓvççÆlçÒçkç=Àäb oÓ<ç³çvlççí
Oççlçáoçí<çmJçYççJçkç=ÀlççvçlççÇmççjJçCçç&vçáHçoMç&³ççqvlç ~
lç$ç MççíçÆCçlçççÆo<çá Oççlçá<JççÆlçÒçoáäí<çá nççÆjênçÆjlçvççÇuç
cçççÆ¡ç<þcççbmçOççJçvçmççÆVçkçÀçMçb jkçwlçb kç=À<Cçb éçílçb Jçjçncçío:
mç¢Mçcçvçáyç×JçíovçcçJçíovçb Jçç mçcççmçJ³çl³ççmççoáHçJçíM³çlçí Mçkç=Àod
ûççÆLçlçcççcçb mçkç=Àlçd, mçkç=ÀoçÆHç HçkçwJçcçvççÆlç#ççÇCçcççbmçMççíçÆCçlçyçuççí
cçvoççqivççÆJç&nlçcçáKçjmç½ç, lçç¢Mçcççlçájb kç=À®s^mççO³çb çÆJçÐççlçd~
SçÆYçJç&CçÌ&jçÆlçmçç³ç&cççCçb mççíHçêJçcççlçájcçmççO³ççíe³ççÆcççÆlç Òçl³çç®ç#ççÇlç,
lçÐçLçç HçkçwJçMççíçÆCçlççYçb ³çkç=ÀlKçC[çíHçcçb
cçíoçícççbmççíokçÀmççÆVçkçÀçMçboçÆOçIç=lçcçppçlçÌJçmçç#ççÇjJçímçJççjçYçcççÆlçvççÇuç
Rog Nidan-
cççÆlç jkçwlçcççÆlçkç=À<CçcçáokçÀçÆcçJçç®sb Hçávçcçí&®çkçÀçYç cççÆlççqmvçiOçb
nçÆjlçvççÇuçkçÀ<çç³çJçCç¥ kçÀyçá&jcçççÆJçuçb çÆHççq®suçb lçvlçá cçoçcçb
®çvêkçÀçíHçiçlçcççÆlçkçáÀCçHçHçÓçÆlçHçÓ³çiçvO³ççcççcçcçlm³çiççqvOçcççÆ#çkçÀçkçÀçvlçb
kçáÀçÆLçlçyçnáOççlçáñççJçcçuHçHçájçÇ<çcçHçájçÇ<çb JççeçÆlçmçç³ç&cççCçblç=<CççoçnpJçj
Yç´cçlçcçkçÀçÆnkçwkçÀçéççmççvçáyçvOçcççÆlçJçíovçcçJçíovçb Jçç ñçmlçHçkçwJçiçáo b
HççÆlçlçiçáoJççÆuçb cçákçwlçvççuçcççÆlç#ççÇCçyçuçcççbmç MççíçÆCçlçb
mçJç&HçJçç&çqmLçMçÓçÆuçvçcçjçí®çkçÀçjçÆlçÒçuççHçmçbcççínHçjçÇlçb mçnmççíHçjlç
çÆJçkçÀçjcççÆlçmçççÆjCçcççÆ®ççÆkçÀlm³çb çÆJçÐççlçd FçÆlç mççÆVçHççlçççÆlçmççj: ~~
(®ç. çÆ®ç. 19/9)
lçvêç³çákçwlççícççínmççom³çMççí<ççí Jç®ç&: kçáÀ³çç&VçÌkçÀJçCç& lç=<ççlç&:~~
mçJççí&odYçÓlçí mçJç&çÆuç²çíHçHççÆlç: kç= À®s^½çç³çb yççuçJç=×í<JçmççO³ç:~
(mçá.G.40/12)
........mçJçç&lcçç mçJç&uç#çCç: ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 11)
nílçáDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç jkçwlçççÆo oá<³ççíb kçÀçí
DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb oÓçÆ<çlç kçÀjlçí nÌ~ Fmç oÓçÆä kçíÀ kçÀçjCç OççlçáDççíb DççÌj
oçí<ççíb kçíÀ mJççYçççÆJçkçÀ JçCççí& mçí ³çákçwlç DççÆlçmççj kçÀç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~ ³çí
JçCç& çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ nçílçí nÌ~
jkçwlçççÆo OççlçáDççíb kçíÀ DççÆOçkçÀ oáçÆ<çlç nçívçí mçí-
o nççÆjê-nçÆjlç-vççÇuç-jkçwlç-kç=À<Cç lçLçç éçílç JçCç& kçÀçÇ cçuç
ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
o cçbçÆpç<þçkçw®ççLç DççÌj cççbmç OççJçvç kçíÀ mçcççvç, Jçjçncçío mç¢Mç,
yç×-Dçvçáyç×, mçMçáuç ³çç MçáuçjçÆnlç êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
o mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCççíb cçíb lç=<Cçç, oçn, pJçj, Yç´cç, lçcç:ÒçJçíMç,
çÆnkçwkçÀç, éççmç , HçJç&mççqvOçMçÓuç, Dçjçí®çkçÀ, DçjçÆlç, ÒçuççHç SJçb cççín
³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o JççjbJççj cçuç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí mçí içáo mLççvç cçíb oçÌyç&u³ç Dççlçç nÌ~
o FmçkçíÀ HçÀuç©Hç cçíb ñçmlçiçáo (içáo-MçÌçÆLçu³ç), HçkçwJçiçáo (içáoçÌ<þ-
HççkçÀ), HççÆlçlç içáoJççÆuç (içáoYçb́Mç) lçLçç cçákçwlçvççuç (içáoç yççnj
nçÇ çÆvçkçÀuççÇ náF& jnvçç) ³çí uç#çCç HçÌoç nçílçí nÌ~
o mçáÞçálçç®çç³ç& vçí mçççÆVçHççlçpç DççÆlçmççj cçíb lçvêç, cççín,
Dçbiçmçço, Mççí<ç SJçb lç=<Cçç Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç çÆJççÆJçOç JçCç& kçÀçÇ
êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ kçÀç nçívçç lçLçç çÆ$çoçí<ç kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç
GlHçVç nçívçç ³çí uç#çCç kçÀní nÌ~ ³çn ÒçkçÀçj DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
Yç³çpç DççÆlçmççj :-
Yç³çívç #ççíçÆYçlçí çÆ®çÊçí mççÆHçÊççí êçJç³çí®skç=Àlçd ~
Jçç³çámlçlççíeçÆlçmçç³çí&lç çÆ#çÒçcçá<Cçb êJçb HuçJçcçd ~~
JççlççÆHçÊçmçcçb çÆuç²Ìjçná:.....~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 12-13)
246 Dr. A. S. Dudhamal
 o Yç³ç kçíÀ kçÀçjCç cçvç #ççíçÆYçlç nçí pççlçç nÌ~
o Fmçmçí çÆHçÊç kçíÀ mççLç Jçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~
o HççÆjCççcç mJç©Hç lççÇJç´lçç mçí G<Cç, êJç DççÌj lçvçá mJç©Hç kçÀçÇ
cçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~
MççíkçÀpç DççÆlçmççj :-
lçÌmlçÌYçç&JçÌ: Mççí®çlççíeuHççMçvçm³ç yçç<HççJçíiç: HççqkçwlçcçççÆJçO³çpçvlççí: ~~
kçÀçí<þb içlJçç #ççíYç³çl³çm³ç jkçwlçb lç®®ççOçmlççlçd kçÀçkçÀCçvlççÇÒçkçÀçMçcçd~
Jç®ççí&çÆcçÞçb çÆvç:HçájçÇ<çb mçiçvOçb çÆvçiç&vOçb Jçç mçç³ç&lçí lçívç kç=À®s^lçd~~
MççíkçÀçílHçVççí oáçƽççÆkçÀlmççíeçqlçcçç$çb jçíiççí JçÌÐçÌ: kçÀä S<ç ÒççÆo<ì:~
(mçá.G.40/13-14)
..... lçÜ®®ç MççíkçÀlç:~ (Dç. Ë. çÆvç. 8/ 13)
o çÆÒç³ç Jçmlçá pçÌmçí Oçvç, yçvOçá, çÆÒç³çkçÀj DçççÆo kçíÀ çÆJç³ççíiç ³çç vççMç
nçívçí mçí MççíkçÀcçivç J³ççqkçwlç cçíb GlHçVç yçç<HçJçíiç mçí GlHçVç G<cçç
kçÀçí<þ cçíb DççkçÀj pçþjççqivçcççbÐç kçÀjkçíÀ jkçwlç kçÀçí #ççíçÆYçlç
kçÀjlçç nÌ~
o ³çn #çáyOç jkçwlç, cçuç kçíÀ mççLç ³çç çÆyçvçç cçuç kçíÀ içáb pçç
(jçÆÊç³ççíb) kçÀçÇ lçjn uççuç jbiç kçÀç nçílçç nÌ~
o cçuç mçiçvOç ³çç çÆvçiç&vOç nçÇ kç=À®s^lçç kçíÀ mççLç içáo cççiç& mçí
yççnj çÆvçkçÀuçlçç nÌ~
o MççíkçÀpç DççÆlçmççj kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
DççÆlçmççj kçÀçÇ mççcç-çÆvçjçcç DçJçmLçç :-
DçlççÇmççj: mçcççmçívç çÆÜOçç mççcççí çÆvçjçcçkçÀ: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 13)
DçJçmLçç kçíÀ Dçvçámççj DççÆlçmççj mççcç DççÌj çÆvçjçcç Fvç oçí ÒçkçÀçjçíb
kçÀç nçílçç nÌ~
DççcçççÆlçmççj :-
DççcççpççÇCççí&Hçêálçç: #ççíYç³çvlç: kçÀçí< þb oçí<çç: mçcÒçoáäç: mçYçkçwlçcçd~~
vççvççJçCç&b vçÌkçÀMç: mççj³ççqvlç kç=À®s^çppçvlççí: <ç<þcçívçb Jçoçqvlç~
(mçá.G.40/16)
mççmç=*dçÆvçjñç: lç$ççÐçí iççÌjJççoHmçá cçppççÆlç ~
Mçkç=ÀÎáiç&vOçcççìçíHççÆJçäcYçççÆlç&ÒçmçíçÆkçÀvç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 14)
o Yçákçwlç DçVç kçíÀ mççLç DççcççpççÇCç& mçí ÒçkçáÀçÆHçlç oçí<ç kçÀçí<þ cçíb
#ççíYç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o ÒçkçáÀçÆHçlç oçí<ç jkçwlçççÆo Oççlçá DççÌj HçájçÇ<çççÆo cçuççíb kçÀçí oáçÆ<çlç
kçÀjkçíÀ DçHçkçwJç DçVç kçíÀ mççLç DççcçççÆlçmççj GlHçVç nçílçç nÌ~
o DççcçççÆlçmççj kçíÀ kçÀçjCç çÆJççÆJçOç JçCç& kçÀçÇ êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
Rog Nidan-
o cçuç kçÀç l³ççiç kçÀjlçí mçcç³ç GojMçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçuçJçíiç yççj-yççj GlHçVç nçílçí nÌ~
Dççcç /HçkçwJççJçmLçç kçÀç cçnlJç :-
DççcçHçkçwJç¬çÀcçb çÆnlJçç vçççÆlçmççjí çƬçÀ³çç ³çlç: Dçlç:
mçJçí&eçÆlçmççjçmlçá %çí³çç: HçkçwJççcçuç#çCçÌ: ~~
(mçá.G.40/24)
Dççcç DççÌj HçkçwJç DçJçmLçç kçÀçí pççvçí çÆyçvçç DççÆlçmççj J³ççOççÇ kçÀçÇ
çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjíb~
Dççcç HçájçÇ<ç kçíÀ uç#çCç: -
mçbmç=äcçíçÆYçoçí&<çÌmlçá v³çmlçHmJçJçmççÇoçÆlç ~
HçájçÇ<çb Yç=Mçoáiç&çqvOç çÆJççÆ®sVçb ®ççcçmçb%çkçÀcçd ~
(mçá.G.40/17)
o Dççcç HçájçÇ<ç JççlçççÆo kçíÀ uç#çCççíb mçí ³çákçwlç nçílçç nÌ~
o Dçl³çvlç oáiç&vOç ³çákçwlç SJçb çÆJççq®sVç nçílçç nÌ ~
o Fmç HçájçÇ<ç kçÀçí HççvççÇ cçíb [çuçvçí mçí [Óyç pççlçç nÌ~
HçkçwJç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç :-
Slççv³çíJç lçá çÆuç²ççÆvç çÆJçHçjçÇlçççÆvç ³çm³ç lçá ~
uççIçJçb ®ç cçvçá<³çm³ç lçm³ç HçkçwJçb çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~
(mçá.G.40/18)
çÆJçHçjçÇlççí çÆvçjçcçmlçákçÀHçÀçlHçkçwJççíeçÆHç cçppççÆlç ~
(Dç. Ë. çÆvç. 8/ 15)
çÆvçjçcç HçájçÇ<ç kçíÀ uç#çCç Dççcç HçájçÇ<ç kçíÀ uç#çCç kçíÀ nçílçí nÌ~
MçjçÇjiçlç uççIçJçlçç ³çn çÆvçjçcçlçç çÆvçoí&MçkçÀ nÌ~
DçmççO³ç DççÆlçmççj kçíÀ uç#çCç :-
mççÆHç&cçíoçíJçímçJççjçcyçálçÌuçcçppçç#ççÇj#ççÌê©Hçb ñçJçíÐçlçd ~
cççÆ¡ç<þçYçb cçmlçáuçá²çíHçcçb Jçç çÆJçñçb MççÇlçb ÒçílçiçvOç¡çvççYçcçd ~~
jçpççÇcçÜç ®çvêkçÌÀ: mçvlçlçb Jçç HçÓ³çÒçK³çb kçÀo&cççYçb lçLççí<Cçcçd ~
nv³ççoílçÐçlçd ÒçlççÇHçb YçJçí®®ç #ççÇCçb nv³çá½ççíHçmçiçç&: ÒçYçÓlçç: ~~
DçmçbJç=lçiçáob #ççÇCçb oájçOcççlçcçáHçêálçcçd ~
içÓoí HçkçwJçí içlççí<cççCçcçlççÇmççjçÆkçÀCçb l³çpçílçd ~~
(mçá.G.40/19-21)
éççmçMçÓuççÆHçHççmççlç¥ #ççÇCçb pJçjçÆvçHççÇçÆ[lçcçd ~
çÆJçMçí<çCç vçjb Jç=×cçlççÇmççjçí çÆJçvççMç³çílçd ~~
(mçá. mçÓ. 33/ 19)
DçmççO³ç DççÆlçmççj kçíÀ çÆvçcvç uç#çCç nçílçí nÌ~
DçmççO³ç DççÆlçmççj kçíÀ cçuç kçíÀ uç#çCç:-
o HçájçÇ<ç kçÀç mJç©Hç Iç=lç, JçímçJççj kçíÀ pçuç, lçíuç, cçppçç, #ççÇj
³çç cçOçá mçcççvç nçívçç~
247 Dr. A. S. Dudhamal
 o cçbpççÇ<þç, cçmlçáuçábiç mç¢Mç (cçmlçkçÀ kçÀçÇ cçppçç mç¢Mç) ³çç
mççÌJççÇjçbbpçvç mç¢Mç nçívçç~
o MççÇlç, çÆJçñç lçLçç Òçílç içbOççÇ (kçáÀCçHç içbOççÇ-mçæ[í náS Òçílç mç¢Mç
içbOç) nçívçç~
o Dçuçiç-Dçuçiç JçCç& pçÌmçí vççÇuç-HççÇlç jíKçç³çákçwlç (jççÆpç),
cç³çÓjHçbKç kçÀçÇ lçjn DçvçíkçÀ jbiç³çákçwlç (®ççqvêkçÀç³çákçwlç) nçívçç ~
o mçlçlç Hçá³çñççJç ³çákçwlç, kçÀçÇ®çæ[ pçÌmçç (kçÀo&cç mç¢Mç) DççÌj
G<cçç ³çákçwlç nçívçç~
o DçmçbJç=lç içáo (içáoÜçj kçÀç mçbkçÀçí®ç #çcçlçç kçÀcç/vçä nçívçç)
GlHçVç nçívçç~
o GokçÀ#ç³ç mçí MçjçÇj yçuç #ççÇCç nçívçç~
o DççOcççvç, GHçêJç³çákçwlç nçívçç~
o içáoHççkçÀ GlHçVç nçívçç~
o MçjçÇjiçlç G<Cçlçç kçÀç #ç³ç nçívçí mçí nmlç HççoççÆo Dçbiççíb cçíb MçÌ l³ç
GlHçVç nçívçç~
o DççqivçcççbÐç mçí çÆHç[çÇlç nçívçç~
o pJçj mçí HççÇçÆ[lç #ççÇCç J³ççqkçwlç kçÀçÇ éççmç, MçÓuç DççÌj lç=<Cçç jçíiç
nçí pççvçí Hçj DççÌj Jç=× J³ççqkçwlç kçÀçÇ DççÆlçmççj nçí pççvçí Hçj cç=l³çá
çÆvççƽçlç nçí pççlççÇ nÌ~
DççÆlçmççj cçíb oçí<ç ÒççOççvçlçç :-
MçjçÇçÆjCççcçlççÇmççj: mçcYçÓlççí ³çívç kçíÀvççÆ®çlçd ~
oçí<ççCççcçíJç çÆuç²ççÆvç kçÀoççÆ®çVçççÆlçJçlç&lçí ~~
mvçínçpççÇCç&çÆvççÆcçÊçmlçá yçnáMçÓuçÒçJçççÆnkçÀ: ~~
___________________________________________________________________________
DççÆlçmççj ÒçkçÀjCç mçcççHlç
___________________________________________________________________________
Rog Nidan-
çÆJçmçÓçÆ®çkçÀççÆvççÆcçÊçmlçá ®ççv³ççíepççÇCç&çÆvççÆcçÊçpç:~
çÆJç<ççMç&:kç=ÀçÆcçmçcYçÓlççí ³çLççmJçb oçí<çuç#çCç: ~~
(mçá.G.40/22-23)
o DççÆlçmççj GlHççÆÊç kçÀç kçÀçjCç kçÀçíF& YççÇ nçí uçíçÆkçÀvç uç#çCç oçí<ççíb
kçíÀ Dçvçámççj nçÇ GlHçVç nçílçí nÌ~
o DççÆlçmççj kçÀçÇ GlHççÆÊç kçíÀ kçÀçjCç mvçínHççvç, Dçl³çççÆOçkçÀ MçÓuç
³çákçwlç ÒçJçççÆnkçÀç, çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, DçpççÇCç&, kç=ÀcççÇ ³çç DçMç& DçççÆo
jçíiç nçívçí Hçj Fvç mçYççÇ cçíb lçÊço oçí<ççíb kçíÀ Dçvçámççj nçÇ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ~
DççÆlçmççj kçíÀ GHçêJç :-
MçÓuçÒçJçççÆnkçÀçOcççvçHççÆjkçÀl³ç&©çÆ®çpJçjçvçd ~
lç=<Cççí<CçoçncçÓ®sç&oçÇb½çÌ<ççb çÆJçÐççoáHçêJççvçd ~~
( ®ç. çÆmç. 8/22)
o DççÆlçmççj J³çççÆOç kçíÀ MçÓuç, ÒçJçççÆnkçÀç, DççOcççvç, HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç,
Dç©çÆ®ç, pJçj, lç=<Cçç, G<Cçoçn, cçÓ®sç& Fl³çççÆo GHçêJç nÌ~
DççÆlçmççj cçáçqkçwlç kçíÀ uç#çCç:-
³çm³ççí®®ççjb çÆJçvçç cçÓ$çb mçc³çiJçç³çá½ç iç®sçÆlç ~
oçÇHlççivçíuç&IçákçÀçí<þm³ç çqmLçlçmlçm³ççíojçcç³ç: ~~
(mçá. G. 40/161)
o cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç çÆyçvçç cçuç ÒçJç=çÆÊç nçívçç~
o DçOççíJçç³çá kçÀç çÆvçiç&cçvç çÆyçvçç cçuç MçbkçÀç kçíÀ nçívçç~
o Dççqivç ÒççÆoHlç nçívçç DççÌj kçÀçí<þ cçíb uççIçJçlçç GlHçVç nçívçç ³çí
DççÆlçmççj çÆvçJç=çÆÊç kçíÀ uç#çCç nÌ~
248 Dr. A. S. Dudhamal

51
___________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
mçÓ. 18, çÆ®ç. 12 mçÓ. 17, çÆ®ç. 23 çÆvç. 13, çÆvç. 13 36
o #çlç#ççÇCç DççÌj MççíLç ³çí oçívççíb J³ççOççÇ cçcççí&HçIççlçpçv³ç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç #çlç#ççÇCç kçíÀ yçço ®çjkçÀç®çç³ç&vçí MççíLç kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç
nÌ~
o Hççb[ájçíiç kçÀç cçáK³ç GHçêJç MççíLç kçÀçí cççvçvçí kçíÀ kçÀçjCç Dç.
Ëo³çkçÀçjvçí Hççb[ájçíiç kçíÀ yçço MççíLç kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~
MççíLç kçÀçÇ çÆvç©çqkçwlç :-
iççÆlç DçLç& Jççuçí ìáDççíçƽç Oççlçá mçí DçLçá®çd Òçl³ç³ç pççí[vçí mçí MççíLç
Mçyo GlHçVç nçílçç nÌ ~
MççíLç kçíÀ Hç³çç&³ç :-
MççíLç, MççíLçkçÀ, MççíHçÀ, éç³çLçá ³çí MççíLç kçíÀ Hç³çç&³ççÇ Mçyo nÌ ~
MççíLç kçÀçÇ J³ççK³çç:-
GlmçíOçb mçbnlçb MççíHçbÀ lçcççná: çÆvç®ç³ççolç: ~ cçç. çÆvç.
yççÔ³ç lJç®çç DççÌj cççbmç kçíÀ DççÞç³ç (underneath) mçí mçbçÆ®çlç
(accumulated) oçí<ç-oÓ<³ççíb kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç náS mçbnlç
(saturated) mJç©Hç kçíÀ GlmçíOç (eleveted) kçÀçí MççíLç kçÀnlçí~
çÆvçpç MççíLç kçíÀ nílçÓ:-
çÆvçpçç: Hçávç: mvçínmJçíoJçcçvççÆJçjí®çvççmLççHçvççvçáJççmçvç
çÆMçjçíçÆJçjí®çvççvççcç³çLççJçlÒç³ççíiçççqvcçL³ççmçbmçpç&vççod Jçç
sÐç&uçmçkçÀçÆJçmçÓçÆ®çkçÀçéççmçkçÀçmçççÆlçmççjMççí<çHççC[ájçíiççíojpJçj
YçiçvojçMççí&çÆJçkçÀçjççÆlçkçÀMç&vçÌJçç& kçáÀ<þkçÀC[ÓçÆHç[kçÀççÆoçÆYçJçç&
sçÆo&#çJçLçÓÃçjMçá¬çÀJççlçcçÓ$çHçájçÇ<ç JçíiçOççjCçÌJçç&
kçÀcç&jçíiççíHçJççmççkçÀçÆMç¥lçm³ç
mçnmçççÆlçiçáJç&cuçuçJçCççÆHçäçVçHçÀuçMççkçÀjçiçoçÆOçnçÆjlçkçÀ
cçÐçcçvokçÀçÆJç©{vçJçMçÓkçÀMçcççÇOççv³ççvçÓHççÌokçÀçÆHççÆMçlççíHç³ççíiççvçd
cç=lHç¹uççíäYç#çCççuuçJçCçççÆlçYç#çCççod içYç&mçcHççÇ[vççoçcçiçYç&
ÒçHçlçvççlçd Òçpççlççvççb ®ç çÆcçL³ççíHç®ççjçoáoçÇCç&oçí<çlJçç®®ç MççíHçÀç:
ÒççoáYç&Jççqvlç; Fl³çákçwlç: mççcççv³ççínílçá: ~~
(®ç. mçÓ. 18/ 6)
Mçá×îççcç³ççYçákçwlç-kç=ÀMççyçuççvççb #ççjçcuçlççÇ#Cççí<Cçiçá©HçmçíJçç~
oO³ççcçcç=®sçkçÀçÆJçjçíçÆOçoáäiçjçíHçmç=äçVççÆvç<çíJçCçb ®ç ~~
DçMçç&m³ç®çíäç vç ®ç oínMçáçÆ×cç&cççí&HçIççlççí çÆJç<çcçç ÒçmçáçÆlç: ~
Rog Nidan-
MççíLç
Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆcçL³ççíHç®ççj: ÒççÆlçkçÀcç&Cççb ®ç çÆvçpçm³ç nílçá: éç³çLççí: ÒççÆoä:~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /56)
lç$ççHçlççÆHç&lçm³ççOJçiçcçvççoçÆlçcçç$çcçY³çJçnjlççí Jçç
çÆHçäçVçnçÆjlçMççkçÀuçJçCçççÆvç#ççÇCçm³çJççeçÆlçcçç$çcçcuçcçáHçmçíJçcççvçm³ç
cç=lHçkçwJçuççíäkçÀìMçkç&ÀjçvçÓHççÌokçÀcççbmçmçíJçvççopççÇçÆCç&vççí Jçç
ûççc³çOçcç&mçíJçvçççÆÜ©×çnçjmçíJçvççlçd Jçç
nml³çéççíä^jLçHçoççÆlçmç*d#ççíYçCçço³ççíçÆmçlçm³ç oçí<çç
OççlçÓvçd ÒçoÓ<³ç éç³çLçácççHçço³çvl³ççÆKçuçí MçjçÇjí ~~
( mçá. çÆ®ç. 23/ 4)
mççcççv³çnílçá: MççíHçÀçvççb oçí<çpççvççb çÆJçMçí<çlç:~~
J³çççÆOçkçÀcçç&íHçJççmçççÆo#ççÇCçm³ç Yçpçlççí êálçcçd ~
DççÆlçcçç$çcçLççv³çm³ç içáJç&cuççqmvçiOçMççÇlçuçcçd ~~
uçJçCç#ççjlççÇ#Cççí<CçMççkçÀçcyçá mJçHvçpççiçjcçd ~
cç=odûççc³çcççbmçJçuuçÓjcçpççÇCç&ÞçcçcçÌLçávçcçd ~~
Hçoçlçícçç&iç&içcçvçb ³ççvçívç #ççíçÆYçCççeçÆHç Jçç ~
éççmçkçÀçmçççÆlçmççjçMççí&pçþjÒçojpJçjç: ~~
çÆJç<çÓ®³çuçmçkçÀ®sçÆo&içYç&JççÇmçHç&HççC[Jç: ~
Dçv³çí ®ç çÆcçL³ççíHç¬çÀçvlççmlçÌoçí&<çç Jç#ççÆmç çqmLçlçç:~~
TOJç¥ MççíHçÀcçOççí yçmlççÌ cçO³çí kçáÀJç&çqvlç cçO³çiçç:~
mçJçç&²içç: mçJç&içlçb Òçl³ç*dí<çá lçoçÞç³çç: ~~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/25-29)
çÆvçpç MççíLç kçíÀ nílçÓDççíb kçÀç çÆJçmlç=lç JçCç&vç ®çjkçÀ vçí mçÓ$çmLççvç kçíÀ
Jçç
çÆ$çMççíLççdzç DçO³çç³ç cçíb çÆkçÀ³çç nÌ, Jçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o mvçínvç, mJçíovç, Jçcçvç, çÆJçjí®çvç, DççmLççHçvç-DçvçáJççmçvç
yççqmlç, çÆMçjçíçÆJçjí®çvç DçççÆo GHç®ççj çÆJçOççÇJçlç vç kçÀjvçç ~
o mçbmçpç&vç¬çÀcç kçÀç çÆJçOççÇJçlç Hççuçvç vç kçÀjvçç ~
o mçlçlç J³ççOççÇ ûçmlç jnvçç~
o GHçJççmç kçÀjvçí mçí DççÌj Hçb®çkçÀcççí& kçÀç çÆcçL³çç³ççíiç DçççÆo kçÀçjCççíb
mçí MçjçÇj #ççÇCç nçí pççvçç~
o DççÆlçcçç$çç cçíb Dçcuç SJçb uçJçCç jmç ÒçOççvç DççÌj içá©, MççÇlç,
lççÇ#Cç SJçb G<Cç içáCç kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
249 Dr. A. S. Dudhamal
 o DççÆlçcçç$çç cçíb #ççjêJ³ççíb kçÀç ³çç çÆHçäcç³ç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç MççíLç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:-
kçÀjvçç~ J³ççOççÇ vççcç MççíLç
o HçÀuç, nççÆjlç MççkçÀ, jçiç (Dçç®ççj, ®çìvççÇ DçççÆo êJ³ç), onçÇ, DçMççbMç mçbÒçççqHlç
nçÆjlçkçÀ, cçÐç, cçvokçÀ (DçHçkçwJç onçÇ), çÆJç©{Oççv³ç, vçJççVç, oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
MçcççÇOççv³ç (G[çÇo, cçìj DçççÆo) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ J³ççvç Yç´çpçkçÀ kçwuçíokçÀ
o DççvçáHç, ûççc³ç, Mçá<kçÀ cççbmç lçLçç pçuçpç ÒççCççdzççíb kçÀç cççbmç oÓ<³ç jmç Jç GokçÀ Oççlçá
lçLçç cçsuççÇ kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o çÆoJççmJççHç lçLçç jç$ççÇ pççiçjCç kçÀjvçç ~ oá<ì ñççílçmç GokçÀJçn
o cç=çÆÊçkçÀç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
o DçpççÇCçç&JçmLçç cçíb Þçcç lçLçç cçÌLçávç kçÀjvçç ~ Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
o DççÆlç®çb¬çÀcçCç (HçÌouç ®çuçvçç), MççÇIç´ ³ççvçiçcçvç mçí #ççíYç GtJçmLççvç DççcççMç³ç
nçívçç~ DççÆOç<þçvç lJç®çç
o Jçíiç çÆJçOççjCç :- sçÆo&, #çJçLçÓ, GÃçj, Mçá¬çÀ, Jççlç, HçájçÇ<ç mçb®çjCç mLççvç jmçJçççÆnvççÇ oMçOçcçvççÇDççíb
DçççÆo Jçíiççíb kçÀçí DççÆOçkçÀ kçÀçuç lçkçÀ Oççjvç kçÀjvçç~ cççHç&Àlç mççJç&oÌçÆnkçÀ
o kçÀçmç, éççmç, Mççí<ç, Yçiçvoj, kçáÀ<þ, çÆHç[kçÀç, DççÆlçmççj, jçíiçcççiç& yççÔ³ç
DçMç&, Goj, jkçwlçÒçoj, pJçj, çÆJçmçáçÆ®çkçÀç, DçuçmçkçÀ, sçÆo& J³ççqkçwlç MççíLç
DçççÆo jçíiççíb mçí HççÇçÆæ[lç jnvçç ~ Yçío (5) SkçÀoçí<çpç-3, mççÆVçHççlçpç- 1,
o içYç&HççÇ[ç :-içYç&ñççJç, içYç&&Hççlç, iççÆYç&CççÇ çÆJç<çcç³çlçç DçççÆo mçí Dççiçvlçápç- 1
HççÇçÆæ[lç nçívçç ~ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
o mçáçÆlçkçÀç Üçjç çÆcçL³çç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~ mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç vç³çç, SkçÀoçí<çpç
o çÆJçmçHç&, HççC[Ó lçLçç Dçv³ç jçíiççíb kçÀçÇ mçc³çkçÀd çÆ®ççÆkçÀlmçç vç DçmççO³ç cçcç& oáçÆäpçv³ç,
kçÀjvçç ~ GHçêJç³çákçwlç, HççÆjñççJççÇ
MççíLç kçíÀ mLççvç :-
Gj:çqmLçlçÌ©OJç&cçOçmlçá Jçç³ççí: mLççvççqmLçlçÌcç&O³çiçlçÌmlçá cçO³çí~ yççÔ³çç: çÆmçjç: ÒççH³ç ³çoç kçÀHçÀçmç=çqkçwHçÊçççÆvç mçvoÓ<ç³çlççÇn Jçç³çá: ~
mçJçç&²iç: mçJç&içlçÌ: kçwJççÆ®çlmLçÌoçí&<çÌ: kçwJççÆ®çlçd lçÌyç&×cççiç&: mç lçoç çÆJçmçHç&l³çálmçíOççÆuç²b éç³çLçáb kçÀjçíçÆlç ~~
m³çç®sJç³çLçámlçoçeeK³ç: ~~ (®ç .çÆ®ç. 12 /9) (®ç .çÆ®ç. 12 /8)
oçí<çç: éç³çLçácçÓOJç& çÆn kçáÀJç&vl³ççcççMççqmLçlçç: ~ lçí Hçávç³ç&LççmJçb nílçáJ³ç¡çvçÌjçoçJçáHçuçY³çvlçíçÆvçpç
HçkçwJççMç³çmLçç cçO³çí lçá Jç®ç&:mLççvçiçlççmlJçOç: ~~ J³ç¡çvçÌkçÀoíMççÆJçHçjçÇlçÌ:,yçvOçcçv$ççiçoÒçuçíHçÒçlççHç
kç=ÀlmvçoíncçvçáÒççHlçç: kçáÀ³ç&: mçJç&mçjb lçLçç ~ çÆvçJçç&HçCçççÆmççÆYçMç®ççíHç¬çÀcçÌ©Hç¬çÀc³çcççCçç: ÒçMçççqvlçcççHçÐçvlçí ~~
(mçá. çÆ®ç. 23/ 6-7) (®ç. mçÓ. 18/ 5)
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ççíb kçíÀ mLççvçmçbÞç³ç kçíÀ Dçvçámççj MççíLç GlHççÆÊç kçÀç çÆHçÊçjkçwlçkçÀHçÀçvçd Jçç³çáoá&<ìçí oáäçvçd yççÆn:çÆmçjç: ~
mLççvç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçç nÌ ~ vççÇlJçç ©×iççÆlçmlçÌçÆn& kçáÀ³çç&lJç*dcççbmçmçbÞç³çcçd ~~
GlmçíOçb mçbnlçb MççíLçb lçcççnáçÆvç&®ç³ççolç: ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ççíb kçÀç mLççvç MççíLç GlHççÆÊç kçÀç mLççvç
mçJç& nílçáçÆJçMçí<çÌmlçá ©HçYçíoçVçJççlcçkçÀcçd ~~
Gj:mLççvç MçjçÇj kçÀç TOJç& Yççiç
oçí<çÌ: Hç=LçiܳçÌ: mçJçÌ&jçÆYçIççlçççÆÜ<ççoçÆHç ~
MçjçÇj-cçO³ç MçjçÇj kçÀç cçO³ç Yççiç
(Dç. Ë . çÆvç. 13/21-22)
yççqmlç MçjçÇj kçÀç DçOççí Yççiç
o oÓçÆ<çlç Jççlç ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ, çÆHçÊç DççÌj jkçwlç kçÀçí MçjçÇj kçíÀ
mçJçç&biç mççJç&oÌçÆnkçÀ
yççÔ³ç çÆmçjçDççíb cçíb GçÆojçÇlç kçÀjlçç nÌ ~
Rog Nidan- 250 Dr. A. S. Dudhamal
 o çÆHçÊç, jkçwlç DççÌj kçÀHçÀ Fvç lççÇvççíb kçÀçÇ mçbçÆ®çlççÇ lJç®çç DççÌj cççbmç <ççÆ[dJçOççíeJç³çJçmçcçálLç: MççíHçÀçíeçÆYççÆnlççí uç#çCçlç:
kçíÀ Dçvoj nçílççÇ nÌ~ ÒçlççÇkçÀçjlç½ç, mçJç&mçjmlçá HçgççÆJçOç:, lçÐçLçç
o Fmç DçJçjçíOç mçí Jçç³çá DççÆOçkçÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççlççÇ nÌ ~ JççlççÆHçÊçÞuçí<cçmççÆVçHççlççÆJç<ççÆvççÆcçÊç: ~~
o ³çn Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá lJçkçÀd mLççvç cçíb ( mçá. çÆ®ç. 23/ 3)
GokçÀOççlçá kçÀçí DçHçkçÀçÆ<ç&lç kçÀjkçíÀ MççíLç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ Òçkç=ÀçÆlççÆYçmlçççÆYçmlçççÆYççÆYç&Ðçcççvççí çÆÜçÆJçOççqm$ççÆJçOç½çlçáçÆJç&Oç:
o DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç kçÀçÇ ³çn mçcÒçççqHlç çÆvçjblçj yçæ{lçí mçHlççÆJçOççíeäçÆJçOç½ç MççíLç GHçuçY³çlçí; Hçávç½çÌkçÀ SJç
jnvçí mçí OççÇjí-OççÇjí MççíLç mççJç&oÌçÆnkçÀ ©Hç OççjCç kçÀj uçílçç nÌ~ GlmçíOçmççcççv³çççÆolçd ~~
o MççíLç kçÀçÇ GlHççÆÊç Jççlç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ lççÇvççíb oçí<ç SkçÀmççLç (®ç. mçÓ. 18/8)
(³çáiçHçlçd) çÆcçuçkçÀj kçÀjlçí nÌ, Fmç çÆuçS mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ MççíLç nílçáçÆJçMçí<çmlçá ©HçYçíoçVçJççlcçkçÀcçd ~~
çÆ$çoçí<ç nçílçí nÌ~ oçí<çÌ: Hç=LçiܳçÌ: mçJçÌ&jçÆYçIççlçççÆÜ<ççoçÆHç ~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/22)
nílçÓ mçíJçvç 1)SkçÀçÆJçOç GlmçíOç ³çn mççcççv³ç uç#çCç Dçvçámççj
2)çÆÜçÆJçOç 1) vççÇpç 2) Dççiçvlçápç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç 1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç
3)çÆ$ççÆJçOç
3) kçÀHçÀpç
ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ, çÆHçÊç SJçb jkçwlç kçÀç 1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç
yççÔ³ç çÆmçjç cçíb DçJçjçíOç 4)®çlçáçÆJç&Oç
3) kçÀHçÀpç 4) Dççiçvlçápç
çÆHçÀj mçí GHçmlçbçÆYçlç Jççlç ÒçkçÀçíHç 1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç
3) kçÀHçÀpç 4)JççlççÆHçÊçpç
5) mçHlççÆJçOç
yççÔ³ç çÆmçjçbDççíb mçí GokçÀ Oççlçá kçÀç 5)JççlçkçÀHçÀpç 6)kçÀHçÀçÆHçÊçpç
yççÆniç&cçvç 7)mççÆVçHççlçpç
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç
mçbçÆ®çlç oçí<ç-oÓ<³ç (GokçÀ) mçí lJç®çç 3) kçÀHçÀpç 4) JççlççÆHçÊçpç
DççÌj cççbmçiçlç GlmçíOç 6) DçäçÆJçOç
5) JççlçkçÀHçÀpç 6) kçÀHçÀçÆHçÊçpç
7) mççÆVçHççlçpç 8) Dççiçvlçápç
MççíLç
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç
MççíLç kçíÀ HçÓJç&©Hç :- 3) kçÀHçÀpç 4) JççlççÆHçÊçpç
T<cçç lçLçç m³ççod oJçLçá: çÆmçjçCççcçç³ççcç Fl³çíJç ®ç HçÓJç&©Hçcçd~ 7) vçJççÆJçOç 5) JççlçkçÀHçÀpç 6) kçÀHçÀçÆHçÊçpç
mçJç&çqm$çoçí<ççíeçÆOçkçÀoçí<ççÆuç²Ìmlç®syocçY³çíçÆlç çÆYç<ççqipçlçb ®ç~~ 7) mççÆVçHççlçpç 8) Dççiçvlçápç
(®ç .çÆ®ç. 12 /10) 9) çÆJç<çpç
lçlHçÓJç&©Hçb oJçLçá: çÆmçjç³ççcççíe²iççÌjJçcçd ~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/30) MççíHçÀçmlçá içç$ççJç³çJçççÆÞçlçç ³çí lçí mLççvçoÓ< ³ççkç=ÀçÆlçvççcçYçíoçlçd~
o oJçLçá DçLçç&lç vçí$çççÆo DçJç³çJççíb cçíb lççÇJç´ T<cçç DçvçáYçJç kçÀjvçç~ DçvçíkçÀmç*dK³çç: kçÀçÆlççƮ箮ç lçí<ççb çÆ vçoOç&vççLç& içolççí çÆvçyççíOç~~
o çÆmçjçDççíb cçíb çÆKçb®ççJç GlHçVç nçívçç ~ (®ç .çÆ®ç. 12 /74)
o DççÌj Dçbiççíb cçíb YççjçÇHçvç cçnmçámç kçÀjvçç ³çí MççíLç kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ~ o MççíLç içç$ççJç³çJç kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
MççíLç kçíÀ ÒçkçÀçj :- o MççíLç kçíÀ DççÞç³ç mLççvç kçíÀ Dçvçámççj oÓ<³ç, Dççkç=ÀçÆlç (uç#çCç),
$ç³ççí MççíLçç YçJççqvlç JççlççÆHçÊçMuçí<cççÆvççÆcçÊçç: DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ nçílçí nÌ Fmç çÆuçS MççíLç kçíÀ DçvçíkçÀ Yçío nçílçí
lçí HçávççÆÜ&çÆJçOçç çÆvçpççiçvlçáYçíoívç ~~ (®ç. mçÓ. 18/ 3) nÌ~
Rog Nidan- 251 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmç lçjn mçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ JçCç&vç cçíb MççíLç kçíÀ ÒçkçÀçj
DçvçíkçÀ nçí mçkçÀlçí nÌ, Símçç çÆJç®ççj ®çjkçÀç®çç³ç& vçí Òçmlçálç çÆkçÀ³çç
nÌ ~
çÆJççÆOç Yçío mçí MççíLç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
çÆÜOçç Jçç çÆvçpçcççiçvlçáb mçJçç&²ÌkçÀç²pçb lçcçd ~~
Hç=LçÓVçlçûççÆLçlçlçççÆJçMçí<ç̽ç çÆ$çOçç çÆJçoá: ~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/23-24)
çÆJççÆOç Yçío mçí MççíLç kçíÀ çÆvçcvç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
1)vççÇpç (oçí<çpç kçÀçjCççíb mçí)
çÆÜçÆJçOç ÒçkçÀçj
2)Dççiçvlçápç (DççIççlçççÆo yççÔ³ç kçÀçjCççíb mçí)
1) Hç=Lçá (HçÌÀuçç náDçç)
çÆ$ççÆJçOç ÒçkçÀçj 2)GVçlç (GYççj ³çákçwlç)
3) ûççÆLçlç (Dçl³çççÆOçkçÀ mçbnvçvç ³çákçwlç)
MççíLç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
mçiççÌjJçb m³ççovçJççqmLçlçlJçb mççílmçíOçcçÓ<cççeLç çÆmçjçlçvçálJçcçd~
mçuççícçn<ç&½ç çÆJçJçCç&lçç ®ç mççcççv³ççÆuç²b éç³çLççí: ÒççÆoäcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 12/11)
o MççíLç kçíÀ mLççvç cçíb iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ~
o DçvçJççqmLçlçlJç:- SkçÀ mLççvç mçí oÓmçjí mLççvç lçkçÀ MççíLç
HçÌÀuçlçç nÌ ~
o oçí<ç DççÌj oÓd<³ççíb kçíÀ mçbnvçvç mçí GlmçíOç GlHçVç nçílçç nÌ~
o MççíLç kçíÀ mLççvç cçíb jmçjkçwlçmçbJçnvç yçæ{ pççvçí mçí (çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç
mçí) G<cççJç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ Fmç kçÀçjCç mHçMç& kçÀjvçí Hçj
mLçççÆvçkçÀ lJç®çç G<Cç uçiçlççÇ nÌ ~
o mLçççÆvçkçÀ lJç®çç cçíb jmçjkçwlçmçbJçnvç yçæ{ pççvçí mçí lçLçç Jççlç
SJçb çÆHçÊç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí çÆmçjç lçvçálJç (HçlçuççHçvç) GlHçVç nçílçç
nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí jçícçn<ç& GlHçVç nçílçç nÌ~
o MççíLç kçíÀ mLççvç cçíb JçÌJçC³ç& GlHçVç nçívçí mçí mLçççÆvçkçÀ l®ç®çç kçÀç
Òççkç=Àlç JçCç& yçouç pççlçç nÌ~
o oçí<ççbvçáyçbOç kçíÀ Dçvçámççj JçCç& çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Jççlçpç MççíLç kçíÀ nílçÓ DççÌj mçcÒçççqHlç :-
Dç³çb lJç$ç çÆJçMçí<ç:- MççÇlç©#çuçIçáçÆJçMçoÞçcççíHçJççmçççÆlçkçÀMç&vç
#çHçCçççÆoçÆYçJçç&³çá: ÒçkçáÀçÆHçlçmlJç*dcççbmçMççíçÆCçlççoçÇv³ççÆYçYçÓ³ç MççíHçbÀ
pçvç³ççÆlç ~ (®ç. mçÓ. 18/7 (1) )
o MççÇlç, ©#ç, uçIçá, çÆJçMço içáCç ÒçOççvç Dççnçj çÆJçnçj mçíJçvç
kçÀjvçç~
Rog Nidan-
o GHçJççmç ³çç Dçv³ç kçÀçjCççíb mçí DççÆlçkçÀ<ç&Cç nçívçç~ FmçkçíÀ oçí
ÒçkçÀçj çÆkçÀS pçç mçkçÀlçí nÌ~
 J³ççOççÇ kçÀ<ç&Cç- oçÇIç&kçÀçuç mçí J³ççOççÇ MçjçÇj cçíb
jnvçç~
 çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀ<ç&Cç- J³ççOççÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç cçíb lççÇ#Cç-
G<Cç êJ³ççíb kçÀç Òç³ççíiç kçÀjvçç~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá, lJç®çç-cççbmç-jkçwlçççÆo kçÀçí
oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Jççlçpç MççíLç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
Jççlçpç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
mç çÆ#çÒççílLççvçÒçMçcççí YçJççÆlç, lçLçç M³ççcçç©CçJçCç&: Òçkç=ÀçÆlçJçCççí& Jçç,
®çuç: mHçvovç: KçjHç©<ççÆYçVçlJçiuççícçç çÆsÐçlçFJç HççÇ[îçlçb
mçÓ®ççÇçÆYççÆjJç lçáÐçlçí çÆHçHççÇçÆuçkçÀççÆYççÆjJç mçbmç=H³çlçí mç<ç&HçkçÀukçÀçJççÆuçHlç
FJç çÆ®ççÆcççÆ®çcçç³çlçí mç¹á®³çlç Dçç³çc³çlç FJçíçÆlç JççlçMççíLç:~
(®ç. mçÓ. 18/7 (1) )
MçÓv³çvlçí ³çm³ç içç$çççÆCç mJçHçvlççÇJç ©pççqvlç ®ç ~
HççÇçÆ[lççv³çVçcçvl³ççMçá JççlçMççíLçb lçcçççÆoMçílçd ~~
³ç½ççH³ç©CçJçCçç&çÆYç: MççíLççí vçkçwlçb ÒçCçM³ççÆlç ~
mvçínçí<Cçcço&vççY³ççb ®ç ÒçCçM³çílçd mç ®ç JçççÆlçkçÀ: ~~
(®ç. mçÓ. 18/9-10)
®çuçmlçvçálJçkçÀd Hç©<ççíeçÆmçlç: mçá<çáçqHlçn<çç&çÆlç&³çálççíeçÆvççÆcçÊçlç: ~
ÒçMççc³ççÆlç ÒççíVçcççÆlç ÒçHççÇçÆ[lççí çÆoJççyçuççÇ ®ç éç³çLçá: mçcççÇjCççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 12/12)
lç$ç Jççlçéç³çLçáj©Cç: kç=À<Cççí Jçç cç=oájvçJççqmLçlççmlççíoço³ç½çç$ç
JçíovçççÆJçMçí<çç:, ... ~
( mçá. çÆ®ç. 23/5)
Jççlçç®sçíHçÀ½çuççí ©#ç: Kçjjçícççe©CçççÆmçlç: ~~
mç¹çí®çmHçvon<çç&çÆlç&lççíoYçíoÒçmçáçqHlçcççvçd ~
çÆ#çÒççílLççvçMçcç: MççÇIç´cçáVçcçílHççÇ[lçmlçvçá: ~~
çqmvçiOççí<Cçcço&vçÌ: Mççc³çíÃç$ççJçuHççí çÆoJçç cçnçvçd ~
lJçkçÀd ®ç mç<ç&HççÆuçHlçíJç lççqmcçbçƽççÆcççÆ®çcçç³çlçí ~~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/30-32)
Jççlçpç MççíLç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç kçÀç oçjCç (HçÀìvçç) nçí pççlçç nÌ ~
o lJç®çç cçíb Kçjlçç SJçb Hç©<çlçç DççlççÇ nÌ ~
o lJç®çç M³ççJç- Dç©Cç JçCç& kçÀçÇ nçí pççlççÇ nÌ~
o MççíLç SkçÀ mLççvç mçí GlHçVç nçíkçÀj oÓmçjí mLççvç lçkçÀ HçÌÀuçlçç
(®çuçlJç) nÌ ~
o n<ç&, mçáçqHlç, mHbçovç, mçáçÆ®ç lççíoJçlç SJçb çÆHçHççÇçÆuçkçÀç mçb®ççjJçlç
252 Dr. A. S. Dudhamal
 Jçíovçç (çÆ®çcççÆ®çcçç³çvç) DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o jçícç Hçlçvç nçílçç nÌ~
o lJç®çç cçíb mçbbkçÀçí®ç SJçb çÆJçmlççj (HçÌÀuççJç) GlHçVç nçílçç nÌ~
o Jççlçpç MççíLç kçÀçÇ çÆJçMçí<çlç: ³çn nÌ kçÀçÇ ³çn pçuo GlHçVç nçíkçÀj
pçuo vç<ì nçílçç nÌ~
o çqmvçiOç DççÌj G<Cç içáCç kçíÀ êJ³ççíb kçÀç GHçç³ç kçÀjvçí mçí Fmçcçíb
GHçMç³ç çÆcçuçlçç nÌ~
o Fmç MççíLç kçÀçÇ çÆovç cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ lçLçç FmçkçÀç jçlç cçíb #ç³ç
nçílçç nÌ~
o ÒççíVçcççÆlç ÒçHççÇ[lççí DçLçç&lç MççíLç kçíÀ mLççvç Hçj GBiçuççdzççíb mçí
oyççvçí mçí GlHçVç náF& DçJçvçlçç lçábjlç Yçj DççlççÇ nÌ~
çÆHçÊçpç MççíLç kçíÀ nílçÓ DççÌj mçcÒçççqHlç :-
G<CçlççÇ#CçkçÀìákçÀ#ççjuçJçCççcuççpççÇCç&YççípçvçÌjiv³ççlçHçÒçlççHç̽ç çÆHçÊçb
ÒçkçáÀçÆHçlçb lJç*dcççbmçMççíçÆCçlççv³ççÆYçYçÓ³ç MççíLçb pçvç³ççÆlç~
(®ç. mçÓ. 18/7 (2) )
o Dçl³çççÆOçkçÀ G<Cç-lççÇ#Cç içáCç ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o #ççj-Dçcuç-uçJçCç jmç Jççuçí HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DçpççÇCç& nçílçí náS YççÇ Yççípçvç kçÀjvçç ~
o Dççqivç kçíÀ mçcHçkç&À cçíb kçÀçcç kçÀjvçç ~
o kçÀæ[çÇOçÓHç cçíb (DççlçHç mçíJçvç) kçÀçcç kçÀjvçç ~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç lJç®çç, cççbmç DççÌj jkçwlç kçÀçí
oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ çÆHçÊçpç MççíLç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
çÆHçÊçpç MççíLç kçíÀ uç#çCç :-
mç çÆ#çÒççílLççvçÒçMçcççí YçJççÆlç, kç=À<CçHççÇlçvççÇuçlççcç´çJçYççmç G<Cççí cç=oá:
kçÀçÆHçuçlççcç´jçícçç, G<³çlçí oá³çlçí MçÓH³çlçí T<cçç³çlçí çqmJçÐçlçí çqkçwuçÐçlçí
vç ®ç mHçMç&cçá<Cçb ®ç mçá<çÓ³çlç FçÆlç çÆHçÊçMççíLç: ~
(®ç. mçÓ. 18/7 (2) )
³ç: çÆHçHççmççpJçjçlç&m³ç oÓ³çlçíeLç çÆJçoÔ³çlçí ~
çqmJçÐçlçí çqkçwuçÐçlçí içvOççÇ mç HçÌÊç: éç³çLçá: mcç=lç: ~~
³ç: HççÇlçvçí$çJçkçw$çlJçkçÀd HçÓJç&cçO³ççlçd ÒçMçÓ³çlçí ~
lçvçálJçkçÀd ®çççÆlçmççjçÇ ®ç çÆHçÊçMççíLç: mç G®³çlçí ~~
(®ç. mçÓ. 18/11-12)
cç=oá: mçvOççíeçÆmçlç-HççÇlçjçiçJççvçd Yç´cç-pJçj-mJçío-lç=<ççcçoççqvJçlç: ~
³ç G<³çlçí mHç<ì©iççÆ#çjçiçkç=Àlçd mç çÆHçÊçMççíLççí Yç=MçoçnHççkçÀJççvçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 12/13)
çÆHçÊçéç³çLçá: HççÇlç: mçjkçwlççí Jçç cç=oá: MççÇIç´çvçámçç³çÓ&<çço³ç½çç$ç
JçíovçççÆJçMçí<çç: .....~ ( mçá. çÆ®ç. 23/5)
çÆHçlçjkçwlççÆmçlççYççmç: çÆHçÊççoçlççcç´jçícçkç=Àlçd ~
Rog Nidan-
MççÇIç´çvçámççjÒçMçcççí cçO³çí Òççipçç³çlçí lçvçá :~~
mçlç=HoçnpJçjmJçíooJçkçwuçíocçoYç´cç: ~
çÆMçlçççÆYçuçç<ççÇ çÆJç[dYçíoçÇ içvOççÇ mHçMçç&mçnçí cç=oá: ~~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/3-34)
o çÆHçÊçpç MççíLç MççÇIç´ GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kç=À<Cç-çÆHçlç-vççÇuç-lççcç´ JçCç& kçÀç nçílçç nÌ~
o cç=oá DççÌj kçÀçÆHçuç-lççcç´ JçCç& kçíÀ jçícç Fmçcçíb çÆoKçuççF& oílçí nÌ~
o oçn, Dççí<ç, ®ççí<ç, Oçácçç³çvç, MççÇlçkçÀçcçvçç, mHçMçç&mçnlJç,
mJçíoççÆOçkçw³ç, çqkçwuçVçlçç, G<Cçlçç DççÌj Dççjkçwlç JçCç&lçç ³çí
uç#çCç MççíLç kçíÀ mLççvç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
o vçí$ç-Jçkçw$ç-lJçkçÀd-cçuç-cçÓ$ç-mJçío DçççÆo cçíb çÆHçlçlçç GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
o lç=<Cçç, pJçj, DççÆlçmççj, kçwuçío, cço, Yç´cç DçççÆo çÆHçÊçpç MççíLç
kçíÀ uç#çCç nÌ~
kçÀHçÀpç MççíLç kçíÀ nílçÓ :-
içá©cçOçájMççÇlççqmvçiOçÌjçÆlçmJçHvççJ³çç³ççççÆoçÆYç½ç Muçí<cçç
ÒçkçáÀçÆHçlçmlJç*dcççbMççíçÆCçlççoçÇv³ççÆYçYçÓ³çMççíLçb pçvç³ççÆlç ~
(®ç. mçÓ. 18/7 (3) )
o içá©, cçOçáj, MççÇlç, çqmvçiOç, DçççÆo içáCççíb mçí ³çákçwlç HçoçLççí&b kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlççÆvçêç, DçJ³çç³ççcç DçççÆo kçÀHçÀ kçÀçjkçÀ kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç
Muçí<cçç lJç®çç, jkçwlç DççÌj cççbmç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ kçÀHçÀpç
MççíLç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
kçÀHçÀpç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
mç kç=À®s^çílLççvçÒçMçcççí YçJççÆlç, HççC[áéçílççJçYççmççí içá©: çqmvçiOç:
Muç#Cç: çqmLçj:ml³ççvçd:Mçákçwuççûçjçícçç mHçMççí&<Cçmçn½çíçÆlçÞuçí<cçMççíLç: ~
(®ç. mçÓ. 18/7 (3) )
MççÇlç: mçkçwlçiççÆlç³ç&mlçá kçÀC[Ócççvçd HççC[ájíJç ®ç ~
çÆvçHççÇçÆ[lççí vççíVçcççÆlç éç³çLçá: mç kçÀHçÀçlcçkçÀ: ~~
³çm³ç Mçm$çkçáÀMççq®sVçç®sçíçÆCçlçb vç ÒçJçlç&lçí ~
kç=À®s^íCç çÆHç®sç ñçJççÆlç mç ®çççÆHç kçÀHçÀmçcYçJç: ~~
(®ç. mçÓ. 18/13-14)
içá©:çqmLçj: HççC[ájjçí®çkçÀççqvJçlç: ÒçmçíkçÀçÆvçêçJççÆcçJççqÚcççvÐçkç=Àlçd ~
mç kç=À®s^pçvcçÒçMçcççí çÆvçHççÇçÆ[lççí Jç ®ççíVçcçíêççÆ$çyçuççÇ kçÀHçÀçlcçkçÀ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 12/14)
Þuçí<cçéç³çLçá: HççC[á: Mçákçwuççí Jçç çqmvçiOç: kçÀçÆþvç: MççÇlççí
cçvoçvçámççjçÇ, kçÀC[dJçço³ç½çç$ç JçíovçççÆJçMçí<çç:,mççÆVçHççlçéç³çLçá:
mçJç&JçCç&Jçíovç:, ...~ ( mçá. çÆ®ç. 23/5)
253 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀv[Ócççvçd HççC[ÓjçícçlJçkçwkçÀçÆþvç: MççÇlçuççí içá©: ~
çqmvçiOç: Þuç#Cç: çqmLçj: ml³ççvççí çÆvçêç®sÐç&çqivçmççokç=Àlçd ~~
Dçç¬çÀçvlççí vççíVçcçílkç=À®s^mçcçpçvcçç çÆvçMççyçuç: ~
ñçJçíVççmç=kçÀd çÆ®çjççqlHç®sçb kç=ÀMçMçm$çççÆoçÆJç#çlç: ~~
mHçMççí&<CçkçÀç*d#ççÇ ®ç kçÀHçÀçlçd ......~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/35-36)
kçÀHçÀpç MççíLç GlHççÆÊç kçíÀ çÆuçS oçÇIç& kçÀçuççJçOççÇ uçílçç nÌ lçLçç
çÆ®çjkçÀçjçÇ jnlçç nÌ~
o MççíLç mLççvç kçÀçÇ lJç®çç DççÌj jçícç cçíb HççC[á JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ~
o MççíLç mLççvç cçíb içá©lçç, çqmvçiOçlçç, Muç#Cçlçç, çqmLçjlçç,
ml³ççvçlçç, MççÇlçlçç, kçÀþçÇvçlçç, kçÀC[á DçççÆo kçÀHçÀ kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ~
o çÆvçêççÆOçkçw³ç, sçÆo&, uççuççÒçmçíkçÀ, DççqivçcççbÐç, Dçjçí®çkçÀ DçççÆo
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o ³çn MççíLç çÆvçMççyçuççÇ DçLçç&lç jçlç cçíb yçæ{vçí Jççuçç nçílçç nÌ~
o kçÀHçÀpç MççíLç cçíb çÆvçHççÇçÆ[lççí ®ççíVçcçílçd DçLçç&lç MççíLç mLççvç cçíb
DçbiçáuççÇ mçí oyçç³çí pççvçí Hçj GlHçVç náF& DçJçvçlçlçç lçájblç GYçj
vçnçÇb DççlççÇ; Jçn çÆOçjí-çÆOçjí GYçjvçí uçiçlççÇ nÌ~
çÆÜ-çÆ$çoçí<çpç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
ÜvÜpç SJçb mçççÆVçHççlçpç MççíLç nílçÓ DççÌj uç#çCç :-
³çLççmJçkçÀçjCççkç=ÀçÆlçmçbmçiçç&od çÆÜoçí<çpççm$ç³ç: MççíLçç YçJççqvlç~
³çLççmJçkçÀçjCççkç=ÀçÆlçmççÆVçHççlççlçd mçççÆVçHçççÆlçkçÀ SkçÀ: SJçb
mçHlççÆJçOççí YçÌo: ~~ (®ç. mçÓ. 18/7 )
çÆvçoçvççkç=ÀçÆlçmçbmçiçç&®sJç³çLçá: m³ççod çÆÜoçí<çpç: ~
mçJçç&kç=ÀçÆlç: mççÆVçHççlçç®sçíLççí J³çççÆcçÞçnílçápç : ~~
(®ç. mçÓ. 18/15)
çÆvçoçvççekç=ÀçÆlçmçbmçiçç&®sdJç³çLçá: m³çççÆodÜoçí<çpç: ~
mçJçç&kç=ÀçÆlç: mççÆVçHççlçç®sçíLççí J³çççÆcçÞçuç#çCç : ~~
(®ç. mçá. 18/ 15 )
³çLççmJçb ÜvÜpççm$ç³ç: mç¹jçodnílçáçÆuç²çvççb çÆvç®ç³çççÆVç®ç³ççlcçkçÀ:~~
(Dç. Ë . çÆvç. 13/37)
o mJçkçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ lççí Jçí
mçbmçiç& kçÀjkçíÀ oçívççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç HçÌoç kçÀjlçí nÌ~
o FmççÇ ÒçkçÀçj mçí çÆ$çoçí<ç mJçkçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj
mççÆVçHççlçpç MççíLç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
Dççiçvlçápç MççíLç kçíÀ nílçÓ :-
lç$ççiçvlçJçMsíovçYçíovç#çCçvçYç¡çvççÆHç®svççílHçí<çCçÒçnçjJçOç
yçvOçvçJçíävçJ³çOçvçHççÇ[vçççÆoçÆYçJçç&,YçuuççlçkçÀHçá<HçHçÀuçjmççlcçiçáHlçç-
Rog Nidan-
MçÓkçÀçqkçwcçMçÓkçÀççÆnlçHç$çuçlççiçáucçmçbmHçMç&vçÌJçç&,mJçíovçHççÆjmçHç&CççJçcçÓ$çCçÌ
Jçç, çÆJççÆ<çCççb mççÆJç<çÒçççÆCçobä^çovlççÆJç<ççCçvçKççÆvçHççlçJçç&,
mççiçjçÆJç<çJççlççÆncçonvçmçbmHçMçvçÌJçç&, MççíLçç: mçcçáHçpçç³çvlçí~~
(®ç. mçÓ. 18/4)
yççÔ³ççmlJç®ççí oÓ<ççƳçlççeçÆYçIççlç:kçÀç<þçMcçMçm$çççqivççÆJç<çç³çmççÐçÌ: ~
Dççiçvlçánílçáçqm$ççÆJçOççí çÆvçpç½ç mçJçç&Oç&içç$ççJç³çJçççÆÞçlçlJççlçd ~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /7)
DççÆYçIççlçívç Mçm$çççÆo®sío-Yçío-#çlçççÆoçÆYç: ~
çÆncçççÆvçuççíoO³ççÆvçuçÌYç&uuççlç-kçÀçÆHçkçÀ®sápçÌ: ~~
jmçÌ: MçÓkçÌÀ½ç mçbmHçMçç&lçd ....~ (Dç. Ë. çÆvç. 13 /37-39 )
®çjkçÀç®çç³ç& vçí mçÓ$çmLççvç cçíb çÆ$çMççíLççdzç DçO³çç³ç cçíb MççíLç kçÀç JçCç&vç
çÆkçÀ³çç nÌ~ Dççiçvlçápç kçÀçjCççíb mçí DçO³çç³ç kçÀç DççjbYç kçÀjkçíÀ MççíLç cçíb
GvçkçÀç cçnlJç mHçä kçÀj çÆo³çç nÌ ~
o síovç (kçÀçBHçvçç), Yçíovç (®çáYçvçç), #çCçvç (DççqmLç³ççíb kçÀç
DçJç®çÓCç&vç nçívçç), Yçbpçvç (ìÓìvçç), çÆHç®svç (kçáÀ®çuçvçç),
GlÒçí<çCç (GHçj mçí çÆHçmç pççvçç), Òçnçj (IççJç kçÀjvçç), çÆHç[vç
(oyççJç), JçOç, yçvOçvç (yççbOçvçç) Jçíävç (GHçuçíHç), J³çOçvç
(mçáF& DçççÆo lççÇ#Cç vççíbkçÀoçj Jçmlçá mçí OçBmç pççvçç), ÒçHçlçvç
(çÆIçjvçç), kçÀç<þ-DçMcç-Mçm$ç DçççÆo mçí Òçnçj kçÀjvçç DçççÆo
DççIççlçpç ÒçkçÀçj kçíÀ Dççiçvlçápç kçÀçjCççíb mçí MççíLç GlHçVç nçílçç
nÌ~
o kçÀçjkçÀ Hç$ç, uçlçç, içáucç, YçuuççlçkçÀ (çÆYçuççJç) kçíÀ HçÓÀuç ³çç
jmç ³çç DççlcçiçáHlçç (çÆkçÀJççB®ç) kçÀçÇ jçíDççíb kçÀç mçbmHçMç& nçívçç ~
o MçÓkçÀJççuçí kç=ÀcççÇDççíb (çÆyç®sÓ, YççÌbjç, cçOçÓcçkçwKççÇ DçççÆo) kçíÀ MçÓkçÀ
kçÀç mçbmHçMç& nçívçç ~
o çÆJç<çuçÌ ÒçççÆCç³ççíb kçíÀ mJçío, obMç ³çç mçbmHçMç& nçívçç ~
o çÆJç<çpç ÒçççÆCç³ççíb kçíÀ oBçlç, vçKç, mççÇbiçççÆo DçJç³çJç³ççíb mçí DççIççlç
nçívçç ~
o mçcçáêçÇ nJçç, çÆJç<çÌuççÇ nJçç, çÆncç DçLçJçç Dççiç mçí mçcHçkç&À nçívçç~
DççÆYçIççlçpç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
...®sdJç³çLçá: m³çççÆÜmçHç&Jççvçd ~
Yç=Mççí<cçç uççíçÆnlççYççmç: Òçç³çMç: çÆHçÊçuç#çCç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 13 /37-39 )
o DççIççlçpç MççíLç Òçç³ç: çÆHçÊç ÒçOççvç, G<Cç DççÌj DççjkçwlçJçCç& kçíÀ
nçílçí nÌ~
çÆJç<çpç MççíLç kçíÀ uç#çCç :-
çÆJç<çpç: mççÆJç<çÒçççÆCçHççÆjmçHç&Cç-cçÓ$çCççlçd ~
obä^ç-ovlç-vçKççIççlççoçÆJç<çÒçççÆCçvççcççÆHç ~~
254 Dr. A. S. Dudhamal
 çÆJçCçcçÓ$ç-Mçá¬çÀçíHçnlçcçuçJçÜm$çmç¹jçlçd~
çÆJç<çJç=#çççÆvçuçmHçMçç&Ãj³ççíiççJç®çÓCç&vççlçd~~
cç=oá½çuççíeuçcyççÌ ®ç MççÇIç´çí oçn- ©pççkçÀj: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 13/ 40-41)
çÆJç<ççÆvççÆcçÊçmlçá içjçíHç³ççíiççÎáälççí³çmçíJçvççlçd ÒçkçáÀçÆLçlççíokçÀçJçiççnvççlçd
mççÆJç<çmçÊJççÆoiOç®çÓCçí&vççJç®çÓCç&Üç mççÆJç<çcçÓ$çHçájçÇ<çMçá¬çÀmHç=äçvççb Jçç
lç=CçkçÀç<þçoçÇvççb mçbmHçMç&vççlçd, mç lçá cç=oá: çÆ#çÒççílLççvççíeJçuçcyççÇ
®çuççíe®çuççí Jçç oçnHççkçÀjçiçÒçç³ç½ç YçJççÆlç ~~
( mçá. çÆ®ç. 23/5)
o çÆJç<çÌuçí ÒçççÆCç³ççíb kçíÀ obMç, vçKçççÆo Üçjç DççIççlç ³çç cçÓ$ç, mJçío,
cçuç, Mçá¬çÀ DçççÆo kçíÀ mçbHçkç&À cçíb Dççvçç ~
o çÆJç<çJç=#ç, lç=Cç-kçÀç<þççÆo kçíÀ mçbHçkç&À ³çç FvçkçíÀ GHçj mçí
DççvçíJççuççÇ Jçç³çá mçí mçbHçkç&À nçívçç ~
o içjêJ³ççíb kçÀç DçJç®çÓCç&vç kçÀjvçç ~
DçççÆo kçÀçjCççíb mçí çÆJç<çpç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o ³çn çÆJç<çpç MççíLç cç=oá, ®çuç ( MççÇIç´ HçÌÀuçvçíJççuçç) ³çç kçÀYççÇ
Dç®çuç (vç HçÌÀuçvçíJççuçç) Jçíovçç³çákçwlç, oçnkçÀj, DççjkçwlçJçCççÇ&
DççÌj HççkçÀJççvç nçílçç nÌ~
MççíLç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
mççO³ç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
DçnçÇvçcççbmçm³ç ³ç SkçÀoçí<çpççí vçJççí yçuçmLçm³ç mçáKç: mç mççOçvçí ~
(®ç .çÆ®ç. 12 /16)
MççíLç mçí ûçmlç J³ççqkçwlç kçÀç cççbmçyçuç #ççÇCç vç nçí, Jçn yçuçJççvç nçí,
MççíLç SkçÀ oçí<ç mçí GlHçVç nçí, vç³çç nçí DççÌj GHçêJç çÆJçjçÆnlç nçí lççí MççíLç
mççO³ç nçílçç nÌ~
DçmççO³ç MççíLç kçíÀ uç#çCç:-
³ççí cçO³çoíMçí éç³çLçá: mç kçÀä: mçJç&iç½ç ³ç: ~
DçOçç&²í çÆjäYçÓlç: m³ççÐç½ççíOJç¥ HççÆjmçHç&çÆlç ~~
éççmç: çÆHçHççmçç oçÌyç&u³çb pJçjÞ®sçÆo&jjçí®çkçÀ: ~
çÆnkçwkçÀçlççÇmççjkçÀçmçç½ç Mçávçb mç*d#çHç³ççqvlç çÆn ~~
(mçá.çÆ®ç. 23/ 7-8)
kç=ÀMçm³ç jçíiçÌjyçuçm³ç ³ççí YçJçíêáHçêJçÌJçç& JççÆcçHçÓJç&kçÌÀ³çá&lç: ~
___________________________________________________________________________
MççíLç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
___________________________________________________________________________
Rog Nidan-
mç nçqvlç cçcçç&vçáiçlççíeLçjççÆpçcççvçd HççÆjñçJçí×çÇvçyçuçm³ç mçJç&iç:~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /15)
o pçvcçpççlç kç=ÀMç J³ççqkçwlç kçÀçí ³çç jçíiçûçmlç nçívçí mçí kç=ÀMçlçç Dççvçí
mçí oçÌyç&u³çlçç Dçç³çí náS J³ççqkçwlç cçíb MççíLç nçívçç ~
o JçcçvçççÆo kçÀcççí&b kçíÀ GHçêJççíb kçíÀ kçÀçjCççíb mçí GlHçVç MççíLç pçyç
cçcç& mLççvççíb lçkçÀ HçnáB®ç pççvçç ~
o nçÇvçyçuç Jççuçí J³ççqkçwlç cçíb jççÆpçcççvç (çÆmçjçpççuççíb mçí J³ççHlç)
DççÌj ñççJç ³çákçwlç mçJçç&biç MççíLç GlHçVç nçívçç ~
o Fvç DçJçmLççDççíb cçíb MççíLç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
o GHçjçíkçwlç DçJçmLççDççíb cçíb éççmç, çÆHçHççmçç, çÆnkçwkçÀç, DççÆlçmççj,
kçÀçmç, pJçj, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ DçççÆo jçíiç GlHçVç nçí içS lççí
jçíiççÇ MççÇIç´ cçj pççlçç nÌ~
Dçvçv³ççíHçêJçkç=Àlç: MççíLç: HççomçcçáçqlLçlç: ~
Hçá©<çb nçqvlç vççjçÇb ®ç cçáKçpççí içáÔ³çpççí ܳçcçd ~~
vçJççíevçáHçêJç: MççíLç: mççO³ççíemççO³çHçájíçÆjlç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 13/42)
³çmlçá HççoççÆYççÆvçJç=&Êç: MççíLç: mçJçç&²iççí YçJçílçd ~
pçvlççí mç ®ç mçákçÀä: m³ççlçd Òçmç=lç: m$ççÇcçáKçç®®çç ³ç: ~~
³ç½çççÆHç içáÔ³çÒçYçJç: çqm$ç³çç Jçç Hçá©<çm³ç Jçç ~
mç ®ç kçÀälçcççí %çí³ççí ³çm³ç ®ç m³çá©HçêJçç: ~~
(®ç. mçÓ. 18/16-17 )
o Hçá©<ççíb kçíÀ HççomLççvç mçí GlHçVç náDçç MççíLç yçço cçíb MçjçÇj cçíb
mçJç&$ç HçÌÀuçlçç nÌ lççí Jçn kçÀ<ìmççO³ç nçílçç nÌ~
o m$ççdzççíb kçíÀ cçáKç mLççvç mçí GlHçVç náDçç MççíLç yçço cçíb mçJç&
MçjçÇj cçíb HçÌÀuçlçç nÌ lççí Jçn YççÇ kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
o m$ççÇ DççÌj Hçá©<ç oçívççíb kçíÀ içáÔ³ççbiç mçí ÒççjbYç náDçç lçLçç GHçêJç
³çákçwlç MççíLç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
MççíLç kçíÀ GHçêJç :-
sçÆo&: éççmççíe©çÆ®çmlç=<Cçç pJçjçíelççÇmççj SJç ®ç ~
mçHlçkçÀçíe³çb mçoçÌyç&u³ç: MççíLççíHçêJçmç*dûçn: ~~
(®ç. mçÓ. 18/18)
o sçÆo&, éççmç, Dç©çÆ®ç, lç=<Cçç, pJçj, DççÆlçmççj DççÌj oçÌyç&u³ç ³çí
mççlç (7) MççíLç kçíÀ GHçêJç nçílçí nÌ ~
255 Dr. A. S. Dudhamal
 Goj
58
___________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 13 çÆvç. 7, çÆ®ç. 14, çÆvç. 12 çÆvç. 12 35
Goj kçÀçÇ J³ççK³çç :-
³çm³ç Jççlç: ÒçkçáÀçÆHçlçmlJç*dcççbmçvlçjcçççÆÞçlç: ~
MççíLçb pçvç³çílkçáÀ#ççJçáojb lçm³ç pçç³çlçí ~~
(®ç. mçÓ. 18/37)
lJç®çç DççÌj cççbmç kçíÀ DççÞç³ç mçí Goj mLççvç cçíb GlHçVç náS MççíLç kçÀçí
Goj jçíiç kçÀnlçí nÌ~
Goj DçJç³çJç kçÀçÇ oÓçÆä nçívçí kçíÀ kçÀçjCç mLççvç çÆJçkç=ÀçÆlç kçíÀ Dçvçámççj
Fmç J³çççÆOç kçÀçí Gojjçíiç Símçç vççcç çÆo³çç nÌ ~
Goj kçíÀ nílçá:-
Dçl³çá<CçuçJçCçç#ççjçÆJçoçÔ³ççcuçjmççMçvççlçd ~
çÆcçL³ççmçbmçpç&vççê#ççÆJç©×çMçáçÆ®çYççípçvççlçd~~
HuççÇnçMççí& ûçnCççÇ oçí<ççkçÀ<ç&CççvkçÀcç&çÆJçYç´cççlçd ~
çÆkçwuç<ìçvççcçÒççÆlçkçÀçjçêçÌ#ççÜíiççÆJçOççjCççlçd ~~
ñççílçmççb oÓ<çCççoçvççlmçb#ççíYççoçÆlçHçÓjCççlçd ~
DçMççí&JççÆuçMçkç=ÀêçíjçíOççov$çMHçáÀìvçYçíovççlçd ~~
DççÆlçmçbçÆ®çlçoçí<ççCççb HççHçb kçÀcç& ®ç kçáÀJç&lççcçd ~
GojçC³çáHçpçç³çvlçí cçvoçivççÇvççb çÆJçMçí<çlçç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/12-15)
mçáoáyç&uççivçíjçÆnlççMçvçm³ç mçbMçá<kçÀHçÓl³çVççÆvç<çíJçCççÜç ~
mvçínççÆoçÆcçL³çç®çjCçç®®ç pçvlççíJç=&çÆ ×b içlçç: kçÀçí<þcççÆYçÒçHçVçç:~~
içáucççkç=ÀçÆlçJ³ççÆ¡çlçuç#çCçççÆvç kçáÀJç&çqvlç IççíjçC³çáojççÆCç oçí<çç: ~
(mçá. çÆvç. 7/5-6)
Goj jçíiç çÆvçcvç kçÀçjCççíb mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
o G<Cç, Dçcuç-uçJçCç, #ççj, ©#ç lçLçç çÆJçoçnçÇ HçoçLççí&b kçÀç
DççÆlçmçíJçvç kçÀjvçç ~
o çÆJç©×çnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçpççÇCç& nçílçí náS YççÇ DçVçmçíJçvç kçÀjvçç~
o cççÆuçvç Dççnçj (oçí<ççíb kçÀçÇ GlHççÆÊç kçÀjvçíJççuçç) kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o Hçb®çkçÀcç& GHç®ççj kçÀjvçí kçíÀ yçço kçÀní iç³çí mçbmçbpç&vç ¬çÀcç kçÀç
Hççuçvç vç kçÀjvçç ~
Rog Nidan-
o Hçb®çkçÀcç& çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀç çÆcçL³çç Òç³ççíiç nçívçç ~
o HuççÇnçJç=çÆ×, DçMç& DççÌj ûçnCççÇ Fvç çÆJçkçÀçjçíb kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç
kçÀjvçí mçí MçjçÇj cçíb kç=ÀMçlçç Dççvçç ~
o DçmççO³ç jçíiç mçí HççÇçÆ[lç nçíkçÀj YççÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçç ~
o DçHçlçHç&Cçpçv³ç çÆ®ççÆkçÀlmçç mçí MçjçÇj kçÀç DççÆlç©#çCç nçívçç ~
o Jçíiç mçbOççjCç kçÀjvçç~
o ñççílçmççíb cçíb Dççcç mçbçÆ®çlç nçívçç~
o ñççílçmççíb (Goj) kçÀç mçb#ççíYç DçLçJçç DççÆlçHçÓjCç nçívçç ~
o Dççiçvlçápç Mçu³ç, DçMç&-cçuççJçäcYç, Dççb$çmHçáÀìCç-Yçíovç
nçívçç~
o HççHçkçÀcç& kçÀjvçç ~
o çÆJçMçí<çlç: cçvoççqivç kçÀçÇ çqmLçlççÇ ncçíMçç yçvççÇ jnvçç~
GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí MçjçÇj cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb oçí<ççíb kçÀç mçb®ç³ç
nçívçí mçí Goj J³ççOççÇ çÆvççƽçlç GlHçVç nçílçç nÌ~
Goj kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
Dççqivçoçí<ççvcçvçá<³ççCççb jçíiçmç«ç: Hç=LççqiJçOçç: ~
cçuçJç=×îçç ÒçJçlç&vlçí çÆJçMçí<çCççíojççÆCç lçá ~~
cçvoíeivççÌ cççÆuçvçÌYçá&kçwlçÌjHççkçÀçÎçí<çmçgç³ç: ~
ÒççCççiv³çHççvççvçd mçvoÓ<³ç cççiçç&vçd ©odOJççeOçjçíÊçjçvçd ~~
lJç*dcççbmççvlçjcççiçc³ç kçáÀçÆ#çcççOcççHç³çvçd Yç=Mçcçd ~
pçvç³çl³çáojb lçm³ç nílçáb Þç=Cçá mçuç#çCçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/9-11)
©×dJçç mJçíoçcyçáJçççÆnçÆvç oçí<çç: ñççílççbçÆmç mçbçÆ®çlçç ~
ÒççCççiv³çHççvççvçd mçboÓ<³ç pçvç³çvl³çáojb vç=Cççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/20)
kçÀçí<þçoáHçmvçínJçoVçmççjçí çÆvç:mç=l³ç oá< ìçíeçÆvçuçJçíiçvçáVç: ~~
lJç®ç: mçcçáVçc³ç MçvçÌ: mçcçvlççod çÆJçJçOç&cççvççí pçþjb kçÀjçíçÆlç ~
(mçá. çÆvç. 7/6)
jçíiç: mçJçí&eçÆHç cçboíeivççÌ mçálçjçcçáojççÆCç ®ç ~
DçpççÇCç&çvcççÆuçvçç½çVçÌpçç&³çlçí cçuçmçb®ç³ççlçd ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/1)
256 Dr. A. S. Dudhamal
 TOJçç&Oççí OççlçJççí j×dJçç JçççÆnvççÇjcyçáJçççÆnvççÇ: ~ náDçç J³ççvç Jçç³çá mççJç&oÌçÆnkçÀ GokçÀ Oççlçá kçÀçí Goj cçíb çÆKçb®çkçÀj uççlçç nÌ~
ÒççCççiv³çHççvççvçd mçvoÓ<³ç kçáÀ³ç&ámlJç²çbmçmççqvOçiçç: ~~ Fmç lçjn OççÇjí-OççÇjí Goj cçíb pçuç mçbçÆ®çlççÇ nçívçí kçíÀ kçÀçjCç MççíLç GlHçVç
DççOcççH³ç kçáÀçÆ#çcçáojcçd .........~ nçíkçÀj Goj çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçç nÌ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/2) ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá Üçjç GHçmvçínvç v³çç³ç mçí kçÀçí<þ cçíb Dççnçj jmç kçÀçÇ
mçbçÆ®çlççÇ kçÀjvçí mçí Goj GlHçVç nçílçç nÌ, Símçç mçáÞçálçvçí kçÀnç nÌ~
J³ççOççÇ vççcç Goj
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
nílçÓ mçíJçvç
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
mçcççvç, ÒççCç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
DççqivçcççbÐç
DçHççvç
oÓ<³ç jmçOççlçá , GokçÀ
Dççcç Dççnçjjmç kçÀçÇ GlHççÆÊç
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
cçuç cçÓ$ç, HçáçÆj<ç
mJçíoJçn SJçb GokçÀJçn
oá<ì ñççílçmç DçVçJçn, mJçíoJçn, GokçÀJçn ñççílçmççíb cçíb DçJçjçíOç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç J³ççvç Jçç³çá Üçjç mççJç&oÌçÆnkçÀ
GtJçmLççvç DççcççMç³ç GokçÀ kçÀç Goj cçíb DçJççÆmçb®çvç
DççÆOç<þçvç kçÀçí<þ (GHçmvçínvç v³çç³ç mçí)
mçb®çjCç mLççvç kçÀçí<þ
jçíiçcççiç& DçY³çvlçj MççíLç mçí Goj kçíÀ DççkçÀçj cçíb Jç=çÆ×
J³ççqkçwlç Goj
Yçío (8) Jççlç, çÆHçlç, kçÀHçÀ, mççÆVçHççlçpç, Goj
HuççÇnçíoj, #çlççíoj,yç×çíoj,
GokçÀçíoj Goj kçíÀ HçáJç&©Hç :-
mJçYççJç / DçJçmLçç çÆ®çjkçÀçjçÇ / DçpççlççíokçÀ, #çáVççMç: mJççÜçÆlççqmvçiOçiçáJç&Vçb H箳çlçí çÆ®çjçlçd ~
çÆHç®sç, pççlççíokçÀ Yçákçwlçb çÆJçoÔ³çlçí mçJç& pççÇCçç&pççÇCç&b vç JçíçÆÊç ®ç ~~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀpç mçnlçí vçççÆlçmççÌçÆnl³çcççÇ<ç®sçíHçÀ½ç Hçço³ççí: ~
kçÀ<ìmççO³ç mççÆVçHççlçpç Mçéçodyçuç#ç³ççíeuHçíeçÆHç J³çç³ççcçí éççmçcç=®sçÆlç ~~
DçmççO³ç #çlççíoj,yç×çíoj Jç=çÆ×: HçájçÇ<ççÆvç®ç³ççí ©#ççíoçJçlç&nílçákçÀç ~
GokçÀçíoj yççqmlçmçvOççÌ ©iççOcççvçb JçOç&lçí HççìîçlçíeçÆHç ®ç ~~
Dççlçv³çlçí ®ç pçþjcççÆHç uçIJçuHçYççípçvççlçd ~
Goj, DçMç&, DççÆlçmççj, ûçnCççÇ DççÌj içáucç Fvç J³ççOççdzççíb kçíÀ GlHççÆÊç jçpççÇpçvcç JçuççÇvççMç FçÆlç çÆuç²b YççÆJç<³çlççcçd ~~
kçÀç cçáK³ç kçÀçjCç DççqivçcççbÐç nÌ~ Fvç DççqivçcççbÐçpçv³ç jçíiççíb cçíb Goj kçÀç (®ç. çÆ®ç. 13/ 16-19)
Dçûç mLççvç nÌ~ lçlHçáJç&©Hçb yçuçJçCç&kçÀçb#ççJçuççÇçÆJçvççMççí pçþjíeçÆn jçp³ç: ~
Goj jçíiç kçÀçí<þiçlç GlHçVç nçívçíJççuçç çÆJçkçÀçj nÌ~ DççqivçcççbÐç mçí pççÇCçç&HççÆj%ççvççÆJçoçnJçl³ççí yçmlççÌ ©pç: Hççoiçlç½ç MççíHçÀ: ~~
GlHçVç náDçç Dççcç mJçío lçLçç GokçÀJçn ñççílçmç cçíb mçbçÆ®çlç nçík çÀj (mçá. çÆvç. 7/7)
DçJçjçíOç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ Fmç DçJçjçíOç (JççiYçìvçí MçjçÇj kçíÀ TOJç& lçLçç ..........YçççÆJçvçmlçm³ç uç#çCçcçd ~
DçOççí Yççiç kçíÀ OççlçÓDççíb cçíb DçJçjçíOç nçílçç nÌ Símçç kçÀnç nÌ~) mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç #çáVçç#ççíeVçb çÆ®çjçlmçJç¥ mççÆJçoçnb ®ç H箳çlçí ~~
pççÇCçç&pççÇCç& vç pççvçççÆlç mççÌçÆnl³çb mçnlçí vç ®ç ~
Rog Nidan- 257 Dr. A. S. Dudhamal
 #ççdzçlçí yçuçlç: Mçéç®sdJççÆmçl³çuHçíeçÆHç ®çíçÆälçí ~~
Jç=çÆ×çÆJç&MççíeÒçJç=çÆÊç½ç çÆkçÀçÆgç®sçíHçÀ½ç Hçço³ççí: ~
©iyççqmlçmçvOççÌ lçlçlçç uçIJçuHççYççípçvçÌjçÆHç ~~
jçpççÇpçvcç yçuççÇvççMççí pçþjí ......~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/5-7)
cçáK³çlç: #çáOççcççbÐç jnvçí kçíÀ kçÀçjCç çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Dççm³çJçÌjm³ç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Dçiçj Dççnçj cçíb cçOçáj, çqmvçiOç, içá© DçççÆo êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç
çÆkçÀ³çç iç³çç nçí lççí YççÇ GvçkçÀç çÆJçoiOç Hçç®çvç nçíkçÀj çÆJçoçn
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Yçákçwlç Dççnçj kçÀç Hçç®çvç náDçç nÌ ³çç vçnçÇb FmçkçÀç %ççvç jçíiççÇ
kçÀj vçnçÇb Hççlçç ~
o MçjçÇj kçÀç yçuç uçiççlççj Içìvçí uçiçlçç nÌ ~
o J³çç³ççcç ³çç DçuHçÞçcç kçÀjvçí Hçj YççÇ éççmçkçÀälçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o HçájçÇ<ç cçuç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ Hçjblçá cçuç ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb nçílççÇ~
o Hççoiçlç MççíHçÀ GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o yççqmlçmçbçÆOç kçíÀ Dççmçcçblç cçíb Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DçVç kçÀç mçíJçvç DçuHçcçç$çç cçíb kçÀjvçí Hçj YççÇ Goj lçvçç mçç
jnlçç nÌ~
o Goj ÒçoíMç cçíb GlHçVç Jçuççdzççíb kçÀç vççMç nçíkçÀj jçícçjçpççÇ kçÀçÇ
GlHççÆÊç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
Goj kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç:-
kçáÀ#çíjçOcççvçcççìçíHç: MççíHçÀ: HççokçÀjm³ç ®ç ~
cçvoçíeçqivç: Muç#CçiçC[lJçb kçÀçM³ç¥ ®ççíojuç#çCçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 21)
DççOcççvçb içcçvçíeMççqkçwlçb oçÌyç&u³çb oáyç&uçççqivçlçç ~
MççíLç: mçovçcçbiççvççb mçbiççí JççlçHçájçÇ<ç³ççí:~~
oçnmlçbêç ®ç mçJçí&<çá pçþjí<çá YçJççqvlç çÆn ~
(mçá. çÆvç. 7/24)
lçívççlçç&: Mçá<kçÀlççuJçççí<þç: MçÓvçHççokçÀjçíojç: ~
vçä®çíäçyçuççnçjç: kç=ÀMçç: ÒçOcççlçkçáÀ#ç³ç: ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/4)
m³çá: Òçílç©Hçç: Hçá©<çç: .....~ .....pçþjí<çá lçá ~~
mçJçí&<çá lçvêç mçovçb cçuçmç²çíeuHçJççqÚlçç ~~
oçn: éç³çLçájçOcççvçcçvlçí mççÆuçuçmçcYçJç: ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/8)
o Goj cçíb DççOcççvç (DççkçÀçj cçíb Jç=çÆ× nçí vçç) SJçb DççìçíHç GlHçVç
nçílçç nÌ~
Rog Nidan-
o GYç³ç Hçço cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o DçOççíJççlç, cçuç lçLçç cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç
nÌ~
o DççqivçcççbÐç, Dçbiçmçço, mçJçç&biç oçn, lçvêç, lççuçá SJçb Dççí<þ
Mççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ~
o ®çíäçnççÆvç (nmlçHççoççÆo DçJç³çJççíb kçÀçÇ çƬçÀ³ççSB kçÀcç nçívçç)
DçççÆo Goj kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç nÌ~
o JççiYçìvçí Gojûçmlç J³ççqkçwlç kçÀçí Òçílç kçíÀ mçcççvç yçlçç³çç nÌ~
Goj kçíÀ ÒçkçÀçj :-
Hç=Lçioçí<çÌ: mçcçmlç̽ç HuççÇnyç×#çlççíokçÌÀ: ~
mçcYçJçl³çáojçC³çäçÌ lçí<ççb çÆuç²b Hç=LçkçÀd Þç=Cçá ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 22)
Hç=LçkçÀd mçcçmlçÌjçÆHç ®çín oçí<çÌ: HuççÇnçíojb yç×içáob lçLçÌJç ~
DççiçvlçákçbÀ mçHlçcçcçäcçb ®ç okçÀçíojb ®çíçÆlç Jçoçqvlç lçççÆvç ~~
(mçá. çÆvç. 7-4)
....DçäOçç lç®®ç çÆYçÐçlçí~
Hç=LçioçÌ<çÌ: mçcçmlç̽ç HuççÇnyç×#çlççíokçÌÀ: ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/3)
Goj jçíiç kçíÀ çÆvçcvç Dççþ ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1. Jççlçpç 2. çÆHçÊçpç 3. kçÀHçÀpç 4. mççÆVçHççlçpç
5. ³çkç=Àlççíoj 6. yç×çíoj 7. #çlççíoj 8. okçÀçíoj
1. Jççlçpç Goj :-
©#ççuHçYççípçvçç³ççmçJçíiççíoçJçlç&kçÀMç&vçÌ: ~
Jçç³çá: ÒçkçáÀçÆHçlç: kçáÀçÆ#çËodyççqmlçiçáocççiç&iç: ~~
nlJççeçqivçb kçÀHçÀcçáodOçÓ³ç lçívç ©×iççÆlçmlçlç: ~
DçççÆ®çvççíl³çáojb pçvlççímlJç*dcççbmççvlçjcçççÆÞçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 23-24)
o DççÆlç©#ç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DçuHç cçç$çç cçíb Yççípçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ Þçcç kçÀjvçç ~
o JçíiççJçjçíOç ³çç yçuçHçÓJç&kçÀ Jçíiççí kçÀç GoçÇjCç kçÀjvçç ~
o pççÇCç&J³ççOççÇ ³çç lççÇ#Cç G<Cç DççÌ<çOççdzççíb mçí MçjçÇj kçÀç kçÀ<ç&Cç
nçívçç ~ DçççÆo
Fvç kçÀçjCççíb mçí Jççlçpç Goj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç kçáÀ#ççÇ, Ëo³ç, yççqmlç, içáo Fvç
mLççvççíb cçíb mçb®ççj kçÀjlçç nÌ lçLçç DççqivçcççbÐç GlHçVç kçÀjkçíÀ
kçÀHçÀ kçÀç GoçÇjCç kçÀjlçç nÌ ~
258 Dr. A. S. Dudhamal
 o kçÀHçÀ lçLçç DççqivçcççbÐç mçí GlHçVç Dççcç mçí GokçÀJçn ñççílçmç cçíb
DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmç DçJçjçíOç mçí Jççlç kçíÀ iççÆlç cçíb ©kçÀd pççvçí mçí DçJçjçíOçpçv³ç
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç Goj kçíÀ lJç®çç SJçb cççbmç kçíÀ DççÞç³ç mçí GlmçíOç
(pçuç mçbçÆ®çlççÇ) GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
Fmç lçjn mçí Jççlçpç Goj GlHçVç nçílçç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç -kçáÀçÆ#çHçççÆCçHççoJç=<çCçéç³çLçá:, GojçÆJçHççìvçcçd,
DççÆvç³çlççÌ ®ç Jç=çÆ×Ûçmççí, kçáÀçÆ#çHççéç&MçÓuççíoçJçlçç&²cço&
HçJç&YçíoMçá<kçÀkçÀçmçkçÀçM³ç&oçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç:, DçOççíiçá©lJçb,
JççlçJç®ççí&cçÓ$çmç²:,M³ççJçç©CçlJçb ®ç vçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çJç®ç&mççcçd,
DççÆHç ®ççíojb lçvJççÆmçlçjçpççÇçÆmçjçmçvlçlçcçd,
DççnlçcççOcççlç¢çÆlçMçyoJçtJççÆlç, Jçç³çá½ççíOJç&cçOççqmlç³ç&kçÀd ®ç
mçMçÓuçMçyo½çjçÆlç, Slçod JççlççíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/25)
mçbiç=Ô³ç Hççéççí&ojHç=<þvççYççdzç&od JçOç&lçí kç=À<CççÆmçjçJçvç×cçd ~
mçMçÓuçcççvççnJçoáûçMçyob mçlççíoYçíob HçJçvççlcçkçbÀ lçlçd ~
(mçá. çÆvç. 7/8)
lç$ç Jççlççíojí MççíHçÀ: HçççÆCçHççvcçá<kçÀçÆ#ç<çá ~~
kçáÀçÆ#çHççéççí&ojkçÀìçÇHç=<þ©kçÀd HçJç&Yçíovçcçd ~
Mçá<kçÀkçÀçmççíe²cçoçí&eOççíiçá©lçç cçuçmç*dûçn: ~~
M³ççJçç©CçlJçiçççÆolJçcçkçÀmcççÜ=çÆ×NnçmçJçlçd ~
mçlççíoYçíocçáojb lçvçákç=À<CççÆmçjçlçlçcçd ~~
DççOcççlç¢çÆlçJç®syocççnlçb ÒçkçÀjçíçÆlç ®ç ~
Jçç³çá½çç$ç mç©kçÀdMçyoçí çÆJç®çjílmçJç&lççíiççÆlç: ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/12-15)
o kçáÀ#ççÇ, nmlç, Hçço SJçb Jç=<çCç Fvç mLççvççíb Hçj MççíLç GlHçVç
nçílçç nÌ ~
o Goj kçíÀ DççkçÀçj cçíb Jç=çÆ× DççÌj Nnçmç DççÆvç³ççÆcçlç mJç©Hç cçíb
nçílçí jnlçç nÌ ~
o kçáÀ#ççÇ, Hççéç&, Goj, kçÀìçÇ DçççÆo mLççvççíb cçíb lççíoJçlç Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Goj kçíÀ DçOççí Yççiç cçíb YççjçÇHçCç cçnmçámç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
o DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$ç, cçuç lçLçç DçOççí Jççlç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ vçnçÇb
nçílççÇ ~
o vçKç, vçí$ç, cçáKç, lJç®çç, cçÓ$ç lçLçç cçuç ³çí M³ççJç-Dç©Cç JçCç&
kçíÀ nçí pççlçí nÌ~
o Goj kçÀçÇ lJç®çç Hçj kçÀçuçí JçCç& kçÀçÇ HçlçuççÇ çÆmçjçSíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Jçç³çá mçí Yçjí cç<çkçÀ kçíÀ mHçMç& kçíÀ mçcççvç Goj kçÀçÇ mHçMçç&vçáYçÓçÆlç
Rog Nidan-
nçílççÇ nÌ~
o Goj cçíb Jçç³çá mçMçÓuç lçLçç mçMçyo mçb®çjCç kçÀjlçç nÌ ~
o FvçkçíÀ DççÆlççÆjkçwlç Mçá<kçÀ kçÀçmç SJçb HçJç&Yçío Fvç oçí uç#çCççíb kçÀç
GuuçíKç JççiYçìç®çç³ç&vçí çÆkçÀ³çç nÌ~
³çí Jççlçpç Goj kçíÀ uç#çCç nÌ ~
2. çÆHçÊçpç Goj :-
kçÀìdJçcuçuçJçCççl³çá<CçlççÇ#Cççiv³ççlçHçmçíJçvçÌ: ~
çÆJçoçÔ³çO³çMçvççpççÇCçÌ&½ççMçá çÆHçÊçb mçcçççÆ®çlçcçd ~~
ÒççH³çççÆvçuçkçÀHçÀçÌ ©odOJçç cççiç&cçávcççiç&cçççqmLçlçcçd ~
çÆvçnvl³ççcççMç³çí JççqÚb pçvç³çl³çáojb lçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 26-27)
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç kçÀìá, Dçcuç, uçJçCç jmç ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlçlççÇ#Cç-G<Cç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o Dççqivç lçLçç DççlçHç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o çÆJçoççÆn HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o DçO³çMçvç, DçpççÇCçç&Mçvç DçççÆo nílçÓDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç
DççMçá iççÆlç mçí çÆHçÊçpç Goj GlHçVç kçÀjlçç nÌ~
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç Jçç³çá lçLçç kçÀHçÀ kçÀçí GoçÇ jCç kçÀjkçíÀ GokçÀJçn
ñççílçmç kçÀç DçJçjçíOç GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ çÆ$çoçí<ççíb kçíÀ kçÀçí<þ cçíb GoçÇjCç mçí
DççcççMç³çmLç DççqivçcççbÐç GlHçVç nçílçç nÌ~ cçboççqivç mçí Dççcç cçuç kçÀçÇ
mçbçÆ®çlççÇ GokçÀJçn ñççílçmç cçíb nçíkçÀj Goj GlHçVç nçílçç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç- oçnpJçjlç=<CççcçÓ®sç&lççÇmççjYç´cçç:, kçÀìákçÀçm³çlJçb,
nçÆjlçnççÆjêlJçb ®ç vçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çJç®ç&mççcçd,
DççÆHç ®ççíojb vççÇuçHççÇlçnççÆjênçÆjlçlççcç´jçpççÇçÆmçjçJçvç×b oÔ³çlçí,
oá³çlçí, OçÓH³çlçí, T<cçç³çlçí, çqmJçÐçlçí, çqkçwuçÐçlçí, cç=oámHçMç¥ çÆ#çÒçHççkçbÀ
®ç YçJççÆlç, Slçlçd çÆHçÊççíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 28)
³ç®®ççí<çlç=<CççpJçjoçn³çákçwlçb HççÇlçb çÆmçjç Yçççqvlç ®ç ³ç$ç HççÇlçç: ~
HççÇlçççÆ#ççÆJçCcçÓ$çvçKççvçvçm³ç çÆHçÊççíojb lçÊJççÆ®çjççÆYçJç=çÆ× ~
(mçá. çÆvç. 7/9)
çÆHçÊççíojí pJçjçí cçÓ®sç& oçnmlç=ìd kçÀìákçÀçm³çlçç ~
Yç´cççíeçÆlçmççj: HççÇlçlJçb lJçiççoçJçáojb nçÆjlçd ~~
HççÇlçlççcç´çÆmçjçvç×b mçmJçíob mççí<cç oÔ³çlçí ~
OçÓcçç³ççÆlç cç=oámHçMç¥ çÆ#çÒçHççkçbÀ ÒçoÓ³çlçí ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/16-17)
o vçKç, vçí$ç, cçáKç, cçuç, cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb kçÀç JçCç& nçÆjlç ³çç
nçÆjê nçílçí nÌ ~
259 Dr. A. S. Dudhamal
 o Goj mLççvç kçÀçÇ lJç®çç Hçj vççÇuç, HççÇlç, nçÆjlç, lççcç´ ³çç nççÆjê
JçCç& kçÀçÇ jçícçjçpççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Goj cçíb oçn, oá³çvç, OçÓHçvç, G<CçlJç, mJçíovç, kçwuçíovç DçççÆo
çÆHçÊç çÆJçkç=ÀlççÇ kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Goj cç=oá mHçMç& kçÀç uçiçlçç nÌ lçLçç Goj cçíb GlHçVç MççíLç kçÀç
çÆ#çÒçHççkçÀ nçílçç nÌ ~
o mçJçç&biç oçn, pJçj, lç=<Cçç, cçÓ®sç&, DççÆlçmççj, Yç´cç,
kçÀìákçÀçm³çlçç ³çí mçyç çÆHçÊçpç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
3. kçÀHçÀpç Goj :-
DçJ³çç³ççcççÆoJççmJçHvçmJççÜçÆlççqmvçiOççÆHççq®suçÌ: ~
oçÆOçoáiOççÌokçÀçvçÓHçcççbmç̽ççH³ççÆlçmçíçÆJçlçÌ:~~
¬çáÀ×ívç Muçí<cçCçç ñççílç:mJççJç=lçí<JççJç=lççíeçÆvçuç: ~
lçcçíJç HççÇ[³çvçd kçáÀ³çç&oáojb yççÆnjv$çiç:~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 29-30)
o J³çç³ççcç vç kçÀjvçç ~
o çÆovç cçíb vççÇbo uçívçç ~
o DççÆlç cçç$çç cçíb cçOçáj, çÆHççq®suç lçLçç çqmvçiOç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç
kçÀjvçç ~
o oçÆn, oÓOç, DççÆlç pççÆuç³ç HçoçLç&, DççvçáHçcççbmç DçççÆo kçÀHçÀkçÀj
êJ³ççíb kçÀç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb mçíJçvç kçÀjvçç~
Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Muçí<cçç GojJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç
GlHçVç kçÀjkçíÀ Jçç³çá kçÀçí GoçÇçÆjlç kçÀjlçç nÌ ~ Fmç lçjn mçbçÆ®çlç cçuç mçí
DçJçjçíOç GlHçVç nçíkçÀj kçÀHçÀpç Goj GlHçVç nçílçç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç - iççÌjJççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç²cçoç&: mçáçqHlç:,
HçççÆCçHççocçá<kçÀçí©MççíHçÀ:, GlkçwuçíMççÆvçêçkçÀçmçéççmç:, MçákçwuçlJçb ®ç
vçKçvç³çvçJçovçlJç*dcçÓ$çJç®ç&mççcçd, DççÆHç ®ççíojb
MçákçwuçjçpççÇçÆmçjçmçvlçlçb, içá©, çqmlççÆcçlçb, çqmLçjb, kçÀçÆþvçb ®ç YçJççÆlç;
Slç®sduçí<cççíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd ~~ (®ç. çÆ®ç. 13/ 31)
³ç®sçÇlçuçb MçákçwuççÆmçjçJçvç×b içá© çqmLçjb MçákçwuçvçKççvçvçm³ç ~~
çqmvçiOçb cçn®sçíHçÀ³çálçb mçmççob kçÀHçÀçíojb lçÊçá çÆ®çjççÆYçJç= çÆ× ~
(mçá. çÆvç. 7/10)
Þuçí<cççíojí e²mçovçb mJççHç: éç³çLçáiççÌjJçcçd ~
çÆvçêçílkçwuçíMçç©çÆ®çéççmçkçÀçmçMçákçwuçlJçiçççÆolçç ~~
Gojb çqmlççÆcçlçb Þuç#Cçb MçákçwuçjçpççÇlçlçb cçnlçd ~
çÆ®çjççÆYçJç=çÆ× kçÀçÆþvçb MççÇlçmHçMç&b içá© çqmLçjcçd ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/18-19)
o iççÌjJç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, GlkçwuçíMç, çÆvçêççÆOçkçw³ç, kçÀçmç,
éççmç, Dçbiçcço& lçLçç mJççHç ³çí uç#çCç kçÀHçÀpç Goj cçíb GlHçVç
Rog Nidan-
nçílçí nÌ ~
o nmlç, Hçço SJçb cçá<kçÀ Fvç mLççvççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj kçÀçÇ lJç®çç cçíb éçílç JçCç& lçLçç Muç#Cç mHçMç& kçÀçÇ jçícçjçpççÇ
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Goj içá©, çqmlççÆcçlç, çqmLçj lçLçç kçÀçÆþvç nçí pççlçç nÌ ~
o vçKç, vçí$ç, cçáKç, cçuç, cçÓ$ç DçççÆo mLççvççíb kçÀç JçCç& éçílç nçí
pççlçç nÌ ~
o Goj cçíb MççíLç OççÇjí-OççÇjí yçæ{lçí jnlçç nÌ ~
o kçÀHçÀpç Goj çÆ®çjkçÀçuççvçáyçbOççÇ nçílçç nÌ ~
4. mçççÆVçHççlçpç Goj :-
oáyç&uççivçíjHçL³ççcççÆJçjçíçÆOçiçá©YççípçvçÌ: ~
m$ççÇoÊç̽ç jpççíjçícççÆvçCcçÓ$çççqmLçvçKçççÆoçÆYç:~~
çÆJç<ç̽ç cçvoÌJçç&lççÐçç: kçáÀçÆHçlçç: mçgç³çb $ç³ç: ~
MçvçÌ: kçÀçí<þí ÒçkçáÀJç&vlççí pçvç³çvl³çáojb vç=Cççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 32-33)
çqm$ç³ççíeVçHççvçb vçKçjçícçcçÓ$ççÆJç[çlç&Jç̳ç&ákçwlçcçmççOçáJç=Êçç: ~~
³çmcçÌ Òç³ç®svl³çj³ççí içjçb½ç oáäçcyçáoÓ<ççÇçÆJç<çmçíJçvççÜç ~
lçívççMçá jkçwlçb kçáÀçÆHçlçç½ç oçí<çç: kçáÀJç&çqvlç Iççíjb pçþjb çÆ$ççÆuç²cçd ~~
lç®sçÇlçJççlççYç´mçcçátJçí<çá çÆJçMçí<çlç: kçáÀH³ççÆlç oÔ³çlçí ®ç ~
mç ®ççlçájçí cçÓ®s&çÆlç mçcÒçmçkçwlçb HççC[á: kç=ÀMç: Mçá<³ççÆlç lç=<Cç³çç ®ç ~~
ÒçkçÀçÇçÆlç&lçb oÓ<³çojb lçá Iççíjb ...~ (mçá. çÆvç. 7/11-13)
çÆ$çoçí<çkçÀçíHçvçÌmlçÌmlçÌ: m$ççÇoÊç̽ç jpççícçuçÌ: ~
içjoÓ<ççÇçÆJç<ççÐç̽ç mçjkçwlçç: mççÆgçlçç cçuçç: ~~
kçÀçí<þb ÒççH³ç çÆJçkçáÀJçç&Cçç: Mççí<çcçÓ®sç&Yç´cçççÆvJçlçcçd ~
kçáÀ³çá&çqm$ççÆuç²cçáojb MççÇIç´HççkçbÀ mçáoç©Cçcçd ~~
yççOçlçí lç®®ç mçálçjçb MççÇlçJççlççYç´oMç&vçí ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/20-21)
o cçboççqivç nçívçí Hçj DçHçL³çkçÀj, çÆJç©× lçLçç içá© Dççnçj kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç~
o Dççnçj cçíb vçKç, jçícç, jpç, cçÓ$ç lçLçç cçuç DçççÆo êJ³ççíb kçÀç
Yç#çCç kçÀjvçç ~
o çÆJç<ç, oÓ<ççÇçÆJç<ç lçLçç oá<ì pçuç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o GHçjçíkçwlç kçÀçjCççíb mçí lççÇJç´ iççÆlç mçí jkçwlç oá<ì nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç
çÆ$çoçí<ç mçí mççÆVçHççlçpç Goj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o MççÇlçJçç³çá ³çç oáçÆo&vç nçívçí Hçj Goj Jç=çÆ× DççÌj oçn GlHçVç
nçílçç nÌ~
o mççÆVçHççlçpç Goj mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç Dçl³çvlç kç=ÀMç nçílçç nÌ ~
o Hççb[álçç, Mççí<ç, lç=<Cçç, cçÓ®sç& DçççÆo uç#çCç mççÆVçHççlçpç Goj
260 Dr. A. S. Dudhamal
 cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~ ¬çÀcçíCç Jç×&cççvç½ç kçáÀ#ççJçáojcççJçnílçd ~
o FmçkçÀç HççkçÀ MççÇIç´ iççÆlç mçí nçílçç nÌ DçLçç&lç pççlççíokçÀ DçJçmLçç éççmçkçÀçmççÆHçHççmççeem³çJçÌjm³ççOcççvç©ipJçjÌ:~~
lJççqjlç GlHçVç nçílççÇ nÌ~ HççC[álJçcçÓ®sç&soçÇ&çÆYçoç&ncççín̽ç mçb³çálçcçd ~
o oç©Cç mJç©Hç kçÀç (DçmççO³ç) nçívçí mçí Fmçí oÓ<³ççíoj kçÀnç iç³çç Dç©CççYçb çÆJçJçCç&b Jçç vççÇuçnççÆjêjççÆpçcçlçd ~~
nÌ ~ (Dç. Ë.çÆvç. 12/24-26)
5. HuççÇnçíoj:- o DççqivçcççbÐç, Dçjçí®çkçÀ, Dççm³çJçÌjm³ç, DççÆJçHççkçÀ GlHçVç nçílçç nÌ ~
Dçl³çççÆMçlçm³ç mç²çíYççÐççvç³ççvçççÆo®çíçÆälçÌ: ~~ o Dççvççn, kçÀçí<þiçlç Jççlç kçÀçÇ DçvçíkçÀ Jçíovçç (lççío, YçíoççÆo)
DççÆlçJ³çJçç³çkçÀcçç&OJçJçcçvçJ³çççÆOçkçÀMç&vçÌ: ~ Goj cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
JççcçHççéçç&çÆÞçlç: HuççÇnç ®³çálç: mLççvçççÆÜJç×&lçí ~~ o cçuç SJçb cçÓ$ç kçÀç DçJçjçíOç GlHçVç nçílçç nÌ ~
MççíçÆCçlçb Jçç jmçççÆoY³ççí çÆJçJç=×b lçb çÆJçJç×&³çílçd ~ o Dçbiçcço&, Dçbiçmçço, oçÌyç&u³ç, kçÀçM³ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 35-36), (Dç. Ë.çÆvç. 12/22-23) o Goj kçÀçÇ lJç®çç cçíb JçÌJçC³ç& GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DççÆlçMççÇlç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjkçíÀ MççÇIç´ iççÆlç kçíÀ lçLçç MçjçÇj cçíb o vççÇuç, nçÆjlç, nççÆjê JçCç& kçÀçÇ jçícçjçpççÇ kçÀç ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ~
#ççíYç GlHçVç kçÀjvçí Jççuçí Jççnvç mçí mçHçÀj kçÀjvçç ~ o ®sçÆo&, éççmç, kçÀçmç, cçbo pJçj, HçJç&Yçío, lçcç: ÒçJçíMç, HççC[á,
o MçjçÇj kçÀçÇ çÆJç<çcç ®çíäç kçÀjvçç ~ ®sçÆo&, oçn, cççín, cçÓ®sç& DçççÆo uç#çCç HuççÇnçíoj cçíb GlHçVç
o DççÆlçJ³çJçç³ç, DççÆlçÞçcç, DççÆlç®çb¬çÀcçCç kçÀjvçç ~ nçílçí nÌ ~
o JçcçvçççÆo kçÀcççí& mçí ³çç pççÇCç&J³çççÆOç mçí OççlçákçÀ<ç&Cç nçívçç ~ HuççÇnçíoj cçíb oçí<ççvçáyçvOç :-
DçççÆo nílçÓDççíb mçí jkçwlç lçLçç jmç oáçÆä nçíkçÀj Goj kçíÀ JççcçHççéç& cçíb GoçJçlç&©pççvççnÌcççí&nlç=[donvçpJçjÌ: ~
çqmLçlç HuççÇnç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçíkçÀj Jçn OççÇjí-OççÇjí yçæ{lçí nçÇ pççlççÇ nÌ~ iççÌjJçç©çÆ®çkçÀççÆþv³çÌçÆJç&Ðççlçd lç$ç cçuççvçd ¬çÀcççlçd ~~
o HuççÇnç Jç=çÆ× DçMcçjçÇ kçíÀ mçcççvç kçÀþçÇCç lçLçç kçÀsáSí kçíÀ HççÇþ (Dç. Ë.çÆvç. 12/27)
pçÌmççÇ nçílççÇ nÌ~ JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ DçvçáyçbOç Dçvçámççj HuççÇnçíoj cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç
lçm³ç HuççÇnç kçÀçÆþvççíe<þ; uçíJççoçÌ JçOç&cççvç: kçÀ®sHçmçbmLççvç nçílçí nÌ ~
GHçuçY³çlçí; mç ®ççíHçíçÆ#çlç: ¬çÀcçíCç kçáÀçÆ#çb pçþjcçiv³ççÆOç<þçvçb ®ç
HççÆjçÆ#çHçVçáojcççÆYççÆvçJç&lç&³ççÆlç ~~ (®ç. çÆ®ç. 13/37) oçí<ç DçvçáyçbçÆOçlç uç#çCç
Jççlç GoçJçlç&, GojMçÓuç, Dççvççn,
lçm³ç ©HçççÆCç –
çÆHçÊç cççín, lç=<Cçç, oçn, pJçj
oçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀJç®ççí&cçÓ$çûçnlçcç:ÒçJçíMççÆHçHççmçç²cço&
kçÀHçÀ iççÌjJç, Dç©çÆ®ç, kçÀççÆþv³ç
®sçÆo&cçÓ®sç&²mççokçÀçmçéççmçcç=oápJçjçvççnççqivçvççMçkçÀçM³çç&m³çJçÌjm³ç
HçJç&YçíokçÀçí<þJççlçMçÓuçççÆvç, DççÆHç ®ççíojcç©CçJçCç& çÆJçJçCç& Jçç 5. ³çkç=Àlççíoj :-
vççÇuçnçÆjlçnççÆjêjççÆpçcçtJççÆlç; SJçcçíJç ³çkç=ÀoçÆHç oçÆ#çCçHççéç&mLçb mçJ³çílçjçqmcçvçd ³çkç=ÀçÆlç Òçoáäí %çí³çb ³çkç=ÀÎçu³çáojb lçoíJç ~~
kçáÀ³çç&lçd, lçáu³çnílçÓçÆuç²çÌ<çOçlJççlçd lçm³ç HuççÇnpçþj SJççJçjçíOç FçÆlç; (mçá. çÆvç. 7/16)
Slçlçd HuççÇnçíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd ~~ HuççÇnJçÎçÆ#çCççlHççéçç&lçd kçáÀ³çç&Ðçkç=ÀoçÆHç ®³çálçcçd ~
(®ç. çÆ®ç. 13/38) (Dç. Ë.çÆvç. 12/27)
...HuççÇnçíojb kçÀçÇçÆlç&³çlççí çÆvçyççíOç ~ oçÆ#çCç Hççéç& cçíb çqmLçlç ³çkç=Àlç kçÀçÇ Jç=çÆ× HuççÇnçíoj cçíb JçCç&vç çÆkçÀS náS
çÆJçoçÔ³ççÆYç<³ççqvojlçm³ç pçvlççí: Òçoáäcçl³çLç&cçmç=kçÀd kçÀHçÀ½ç~~ kçÀçjCççíb mçí nçÇ nçílççÇ nÌ ~
HuççÇnççÆYçJç=çÆ×b mçlçlçb kçÀjçíçÆlç HuççÇ nçíojb lçlçd ÒçJçoçqvlç lçp%çç:~ HuççÇnçíoj cçíb GlHçVç uç#çCç nçÇ ³çkç=ÀÎçu³çáoj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
Jççcçí ®ç Hççéçí& HççÆjJç=çÆ×cçíçÆlç çÆJçMçí<çlç: mççÇoçÆlç ®ççlçájçíe$ç ~~ 6. yç×çíoj :-
cçvopJçjççqivç: kçÀHçÀçÆHçÊççÆuç²Ì©Hçêálç: #ççÇCçyçuççíeçÆlçHççC[á:~ Hç#cçJççuçÌ: mçnçVçívç YçákçwlçÌyç&×ç³çvçí içáoí~
(mçá. çÆvç. 7/14-15) GoçJçlçÌ&mlçLççeMççí&çÆYçjv$çmçccçÓ®s&vçívç Jçç ~~
mççíeçq<þuçíJçççÆlçkçÀçÆþvç: Òççkçwlçlç: kçÓÀcç&Hç=< þJçlçd ~~ DçHççvççí cççiç&mçbjçíOçç×lJççeçqivçb kçáÀçÆHçlççíeçÆvçuç: ~
Rog Nidan- 261 Dr. A. S. Dudhamal
 Jç®ç&:çÆHçÊçkçÀHçÀçvçd ©odOJçç pçvç³çl³çáojb lçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/39-40)
o vçí$çHç#cç (HçuçkçÀçíb ), çÆMçj DçççÆo mLççvç kçíÀ kçíÀMç kçÀç
Dç%ççlçJçMç Yç#çCç kçÀjvçç ~
o DçMçç&bkçáÀjçíb mçí içáocççiç& kçÀç DçJçjçíOç nçívçç ~
o GoçJçlç& pçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç nçívçç ~
o Dççb$ç mçcçá®s&vçç nçívçç ~
o DçççÆo kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç DçHççvç Jçç³çá DççqivçcççbÐç
GlHçVç kçÀjkçíÀ cçuç, çÆHçÊç lçLçç kçÀHçÀ Fvç mçyçkçÀçí DçJçjçíçÆOçlç
kçÀjkçíÀ Gojjçíiç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o içáocççiç& kçÀç DçJçjçíOç nçívçí mçí Fmçí yç×çíoj kçÀnç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç –
lç=<CççoçnpJçjcçáKçlççuçáMççí<ççí©mççokçÀçmçéççmçoçÌyç&u³ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀ
Jç®ççí&cçÓ$çmç²çOcççvç®sçÆo&#çJçLçáçÆMçjçíËVçççÆYçiçáoMçÓuçççÆvç, DççÆHç
®ççíojb cçÓ{Jççlçb çqmLçjcç©Cçb vççÇuçjççÆpç çÆmçjçJçvç×cçjççÆpçkçbÀ Jçç Òçç³ççí
vççY³çáHççÆj iççíHçá®sJçoçÆYççÆvçJç&lç&lç FçÆlç; Slçod yç×içáoçíojçÆcççÆlççÆJçÐççlçd~
(®ç. çÆ®ç. 13/41)
³çm³ççv$çcçVçÌ©HçuçíçÆHççÆYçJçç& yççuççMcççÆYçJçç& mççÆnlçÌ: Hç=Lçiçd Jçç ~
mçgççdzçlçí lç$ç cçuç: mçoçí<ç: ¬çÀcçíCç vçç[îçççÆcçJç çÆn ~~
çÆvç©O³çlçí ®ççm³ç içáoí HçájçÇ<çb çÆvçjíçÆlç kç=À®s^çoçÆHç ®ççuHçcçuHçcçd~
ËVçççÆYçcçO³çí HççÆjJç=çÆ×cçíçÆlç lç (³ç)®®ççíojb çÆJçìdmçcçiççqvOçkçÀb ®ç~~
Òç®so&³çvçdd yç×içáoçÇ çÆJçYççJ³ç............~
(mçá. çÆvç. 7/17-18)
Hç#cçJççuçÌ: mçnçVçívç YçákçwlçÌyç&×ç³çvçí içáoí ~~
oávçç&cççÆYç©oçJçlçÌ&jv³çÌJçç&ev$ççíHçuçíçÆHççÆYç: ~
Jç®ç&: çÆHçÊçkçÀHçÀçvçd ©×dJçç kçÀjçíçÆlç kçáÀçÆHçlççíeçÆvçuç: ~~
DçHççvççí pçþjb lçívç m³çáoç&npJçjlç=ìd#çJçç: ~
kçÀçmçéççmççí©mçovçb çÆMçjçíËvçvçdççÆYçHçç³çá©kçÀd ~~
cçuçmç²çíe©çÆ®ç ®sçÆo&©ojb cçÓ{cçç©lçcçd ~
çqmLçjb vççÇuçç©CççÆmçjçjççÆpçvç×cçjççÆpç Jçç ~~
vççYçí©HççÆj ®ç Òçç³ççí iççíHçá®sçkç=ÀçÆlç pçç³çlçí ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/28-31)
o lç=<Cçç, oçn, pJçj, cçáKçMççí<ç, T©mçço, kçÀçmç, éççmç, #çJçLçá,
oçÌyç&u³ç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, cçuç-cçÓ$ç-DçOççíJççlç mçbiç,
DççOcççvç, ®sçÆo& DçççÆo uç#çCç yç×çíoj cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
o çÆMçj-Ëo³ç-vççYççÇ-içáo Fvç mLççvççíb cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o GÃçj ³çç DçOççíJççlç kçíÀ mJç©Hç cçíb Jçç³çá kçÀç yççÆniç&cçvç vç nçívçí
mçí Jçç³çá Goj cçíb mçbçÆ®çlç jnlçç nÌ ~ Fmç lçjn mçí Goj cçíb
Rog Nidan-
mçbçÆ®çlç náS Jççlç kçÀçí cçÓæ{Jççlç kçÀnç nÌ ~
o Goj kçíÀ l®ç®çç Hçj çqmLçj lçLçç Dç©Cç-vççÇuç JçCç& kçíÀ çÆmçjçDççíb
kçÀçÇ jíKçç mçí ³çákçwlç nçílçç nÌ ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ ³çí jíKççSB GYçjkçÀj vçnçÇb YççÇ DççlççÇ ~
o vççYççÇ mLççvç iççíHçá®s (içç³ç kçíÀ HçÓbs ) kçÀçÇ YççBçÆlç HçáÀuçç mçç
çÆoKçlçç nÌ ~
o Goj cçíb JççlçmçbçÆ®çlççÇ kçíÀ kçÀçjCç yç×çíoj cçíb Goj kçíÀ DççkçÀçj
Jç=çÆ× Ëo³ç DççÌj vççYççÇ FvçkçíÀ yççÇ®ç cçíb nçílççÇ nÌ~
7. #çlççíoj-JççiYçì (çÆsêçíoj-®çjkçÀ/HççÆjñççJççÇ-mçáÞçálç) :-
MçkçÀ&jçlç=CçkçÀç<þççqmLçkçÀCìkçÌÀjVçmçb³çálçÌ: ~
çÆYçÐçílççv$çb ³çoç YçákçwlçÌpç=&cYç³ççel³çMçvçívç Jçç ~~
HççkçbÀ iç®síêmçmlçíY³ççqMsêíY³ç: ÒçñçJçíod yççÆn: ~
HçÓj³çvçd içáocçv$çb ®ç pçvç³çl³çáojb lçlç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/42-43)
o Mçkç&Àjç (jílç kçíÀ kçÀCç), lç=Cç, kçÀç<þ, DççqmLç, kçÀCìkçÀ DçççÆo
Dççiçvlçápç êJ³ççíb kçÀç DçVç kçíÀ mççLç mçíJçvç kçÀjvçç~
o yççj-yççj pçBYççF& uçívçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb Yççípçvç kçíÀ yçço çÆHçÀj mçí Yççípçvç kçÀjvçç ~
o DçççÆo kçÀçjCççíb mçí Dççb$çYçío nçí pççlçç nÌ ~ Yçío kçíÀ mLççvç cçíb
HççkçÀ GlHçVç nçíkçÀj Gmçcçíb mçí ñççJç (DçVçjmç) kçÀç ñçJçCç nçívçí
uçiçlçç nÌ ~
o OççÇjí-OççÇjí içáo DççÌj Dççb$ç cçíb ³çn ñççJç mçbçÆ®çlç nçívçí mçí
#çlççíoj GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
lçm³ç ©HçççÆCç - lçoOççí vççY³çç: Òçç³ççíeçÆYçJçOç&cççvçcçáokçÀçíojb YçJççÆlç,
³çLççyçuçb ®ç oçí<ççCççb ©HçççÆCç oMç&³ççÆlç, DççÆHç ®ççlçáj:
mçuççíçÆnlçvççÇuçHççÇlççÆHççq®suçkçáÀCçHçiçvO³ççcçJç®ç& GHçJçíMçlçí,
çÆnkçwkçÀçéççmçkçÀçmçlç=<Cçç Òçcçínçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀoçÌyç&u³çHçjçÇlç½ç YçJççÆlç;
Slççq®sêçíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/44)
....mlçlç: HççÆjñççJ³çáojb çÆvçyççíOç~
Mçu³çb ³çoVççíHççÆnlçb lçov$çb çÆYçvççÆÊç ³çm³ççiçlçcçv³çLçç Jçç ~
lçmcççlçd ñçálççíev$ççlçd mççÆuçuçÒçkçÀçMç: ñççJç: ñçJçíod JçÌ içáolçmlçáYçÓ³ç:~
vççYçíjOç½ççíojcçíçÆlç Jç=çÆ×b çÆvçmlçáÐçlçíelççÇJç çÆJçoÔ³çlçí ®ç ~
Slçlçd HççÆjñççJ³çáojb ÒççÆoäb...~~ (mçá. çÆvç. 7/19-20)
DçmL³çççÆoMçu³çÌ: mççVçí½çítákçwlçÌjl³çMçvçívç Jçç ~~
çÆYçÐçlçí H箳çlçí Jççev$çb lççq®sê̽ç ñçJçvyççÆn: ~
Dççcç SJç içáoçoíçÆlç lçlççíeuHççuHçb mççÆJç[^mç: ~~
Jç×&³çíÊçoOççí vççYçíjçMçá ®çÌçÆlç pçuççlcçlççcçd ~
262 Dr. A. S. Dudhamal
 GçÆêkçwlçoçí<ç©Hçb ®ç J³ççHlçb ®ç éççmçlç=[dYç´cçÌ: ~~
çÆsêçíojçÆcçob Òççná: HççÆjñççJççÇçÆlç ®ççHçjí ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/32-36)
o Òçç³ç: vççYççÇ kçíÀ DçOççílç: (mçbçÆ®çlç GokçÀ içá©lJççkçÀ<ç&Cç mçí DçOççí
pççvçí mçí) Goj kçíÀ DççkçÀçj cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ ~
o oçí<çyçuç kçíÀ Dçvçámççj oçí<çpç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o mçjkçwlç, vççÇuç, HççÇlç, çÆHççq®suç lçLçç kçáÀCçHçiçvOççÇ (mçæ[í náS
cççbmç) cçuç ÒçJç=ÊççÇ yççj-yççj nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o çÆnkçwkçÀç, éççmç, kçÀçmç, lç=<Cçç, Òçcçín, DççÆJçHççkçÀ DççÌj oçÌyç&u³ç
Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç #çlççíoj nçílçç nÌ ~
8. okçÀçíoj (pçuççíoj) :-
mvçínHççÇlçm³ç cçvoçivçí: #ççÇCçm³çççÆlçkç=ÀMçm³ç Jçç ~
Dçl³çcyçáHççvççVç<ìíeivççÌ cçç©lç: kçwuççíçqcvç mçbçqmLçlç: ~~
ñççílç:mçá ©×cççiçí&<çá kçÀHçÀ½ççíokçÀcçÓçq®s&lç: ~
JçOç&³çílççb lçoíJççcyçá: mJçmLççvççoáojç³ç lççÌ ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/46)
lçm³ç ©HçççÆCç-
DçvçVçkçÀç*d#çççÆHçHççmççiçáoñççJçMçÓuçéççmçkçÀçmçoçÌyç&u³çççÆvç,
DççÆHç ®ççíojb vççvççJçCç&jççÆpççÆmçjçmçvlçlçcçáokçÀHçÓCç&¢çÆlç#ççíYçmçbmHçMç¥
YçJççÆlç, SlçoáokçÀçíojçÆcççÆlç çÆJçÐççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/47)
...okçÀçíojb kçÀçÇlç&³çlççí çÆvçyççíOç ~
³ç: mvçínHççÇlççíeH³çvçáJçççÆmçlççí Jçç Jççvlççí çÆJççÆjkçwlççíeH³çLçJçç çÆvç©{:~~
çÆHçyçíppçuçb çÆMçlçuçcççMçá lçm³ç ñççílççbçÆmç oá<³ççqvlç çÆnlçÜnççÆvç ~
mvçínçíHççÆuçHlçí<JçLçJççeçÆHç lçí<çá okçÀçíojb HçÓJç&JçoY³çáHçÌçÆlç ~~
çqmvçiOçb cçnlmçcHççqjJç=ÊçvçççÆYçb Yç=MççíVçlçb HçÓCç&çÆcçJççcyçávçç ®ç ~
³çLçç ¢çÆlç: #çáY³ççÆlç kçÀcHçlçí ®ç Mçyoç³çlçí ®çççÆHç okçÀçíojb lçlçd~~
(mçá. çÆvç. 7/21-23)
ÒçJç=ÊçmvçínHççvççoí: mçnmççeecççcyçáHçççƳçvç: ~~
Dçl³çcyçáHççvççvcçvoçivçí: #ççÇCçm³çççÆlçkç=ÀMçm³ç Jçç ~
©×dJççecyçácççiçç&vççÆvçuç: kçÀHçÀ½ç pçuçcçÓçq®s&lç: ~~
JçOç&³çílççb lçoíJççcyçá lçlmLççvççoáojççÆÞçlççÌ ~
lçlç: m³ççoáojb lç=<CççiçáoñçáçÆlç©pçççqvJçlçcçd ~~
kçÀçmçéççmçç©çÆ®ç³çálçb vççvççJçCç&çÆmçjçiçlçcçd ~
lççí³çHçÓCç&¢çÆlçmHçMç&MçyoÒç#ççíYçJçíHçLçá ~~
okçÀçíojb cçnçqlmvçiOçb çqmLçjcççJç=ÊçvçççÆYç lçlçd ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/36-40)
o Hçb®çkçÀcç& kçíÀ HçÓJç&kçÀcç& cçíb mvçínHççvç kçíÀ GHçjçvlç DçLçJçç
Rog Nidan-
DçvçáJççmçvç, Jçcçvç, çÆJçjí®çvç, çÆvç©n DçççÆo Hçb®çkçÀcç& cçíb mvçín
kçÀç GHç³ççíiç kçÀjvçí kçíÀ Hç½ççlç DççÆlç ÒçcççCç cçíb MççÇlç pçuçHççvç
kçÀjvçç ~
o MççÇlçpçuç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç
mvçín GokçÀJçn ñççílçmç cçíb pçcç pççlçç nÌ ~
o GokçÀJçn ñççílçmç cçíb GlHçVç náS Fmç DçJçjçíOç mçí Jççlç oçí<ç kçÀç
ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç mççJç&oÌçÆnkçÀ GokçÀ Oççlçá kçÀçí Goj cçíb
çÆKçb®çkçÀj uççlçç nÌ ~
o Fmç lçjn Goj mLççvç cçíb pçuç mçbçÆ®çlç nçíkçÀj Goj jçíiç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o pçuççíoj çÆJçkçÀçj nílçÓ çÆJçMçí<ç (MççÇlççcyçá mçíJçvç) mçí GlHçVç nçílçç
nÌ ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç, içáoñçáçÆlç, GojMçÓuç, kçÀçmç, éççmç, Dç©çÆ®ç,
oçÌyç&u³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Goj kçíÀ lJç®ççiçlç çÆmçjçDççíb cçíb çÆJççÆYçVç JçCç& (kçÀçuçí -vççÇuçí-uççuç
DçççÆo) GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Goj kçÀç mHçMç& lççí³çHçÓCç&o=çÆlçJçlçd DçLçç&lç HççvççÇ mçí Yçjí cç<çkçÀ
kçÀçÇ lçjn nçílçç nÌ ~
Goj kçÀçÇ DçJçmLççSB :-
Goj cçíb mçbçÆ®çlç pçuç kçíÀ cçç$çç Dçvçámççj Goj J³ççOççÇ kçÀçÇ lççÇvç
DçJçmLççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
1)DçpççlççíokçÀçJçmLçç 2)çÆHç®sçJçmLçç 3)pççlççíokçÀçmLçç
1) DçpççlççíokçÀçJçmLçç : -
DçpççlçMççíLçcç©Cçb mçMçyob vçççÆlçYçççÆjkçÀcçd ~
mçoç içá[içá[ç³ç®®ç çÆmçjçpççuçiçJçççÆ#çlçcçd ~~
vçççÆYçb çÆJçäY³ç Hçç³ççÌ lçá Jçíiçb kç=ÀlJçç ÒçCçM³ççÆlç ~
ËVçççÆYçJç*d#çCçkçÀìçÇiçáoÒçl³çíkçÀMçÓçÆuçvç: ~~
kçÀkç&ÀMçb mç=pçlççí Jççlçb vçççÆlçcçvoí ®ç HççJçkçíÀ ~
uççíuçm³çççÆJçjmçí ®ççm³çí cçÓ$çíeuHçí mçbnlçí çÆJççÆ<ç ~~
DçpççlççíokçÀçÆcçl³çílçÌçÆuçb²ÌçÆJç&%çç³ç lçÊJçlç: ~
GHçç¬çÀcçíod çÆYç<çioçí<çyçuçkçÀçuççÆJçMçí<ççÆJçlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/55-58)
mçJç¥ lJçlççí³çcç©CçcçMççíHçbÀ vçççÆlçYçççÆjkçÀcçd ~~
içJçççÆ#çlçb çÆmçjçpççuçÌ: mçoç içá[içá[ç³çlçí ~
vçççÆYçcçv$çb ®ç çÆJçäY³ç Jçíiçb kç=ÀlJçç ÒçCçM³ççÆlç ~~
cçç©lççí ËlkçÀìçÇvçççÆYçHçç³çáJç²#çCçJçíovçç: ~
263 Dr. A. S. Dudhamal
 mçMçyoçí çÆvçj½çjíÜç³çáçÆJç&[yç×ç cçÓ$çcçuHçkçÀcçd ~~
vçççÆlçcçvoçíeçÆvçuççí uççÌu³çb vç ®ç m³çççÆÜjmçb cçáKçcçd ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/9-11)
o Goj jçíiç kçÀçÇ ³çn ÒçLçcç DçJçmLçç nÌ ~ Fmç DçJçmLçç cçíb Goj
cçíb pçuç mçbçÆ®çlççÇ GlHçVç vçnçÇb nçílççÇ Fmç çÆuçS Fmçí DçpççlççíokçÀ
DçJçmLçç kçÀnlçí nÌ ~ Fmç DçJçmLçç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nÌ ~
o MççíLç GlHçVç vç nçívçí mçí Goj kçíÀ DççkçÀçj cçíb Jç=çÆ× DççÌj iççÌjJç
ÒççHlç vçnçÇb nçílçç nÌ ~
o Goj kçÀç JçCç& Dç©Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~
o Jçç³çá Goj cçíb çÆvçjblçj mçb®çjCç kçÀjlççÇ jnvçí mçí içá[içá[ç³çvç
OJççÆvç Goj mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Goj Hçj çÆmçjç pççuç içJçç#ç (slç kçÀç çÆsê, çÆpçmç mçí mçá³ç&
çÆkçÀjCç Içj cçíb DççlççÇ nÌ ~) pçÌmçç yçávçç náDçç çÆoKçlçç nÌ ~
o DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç vççYççÇ mLççvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá
JçíiççíoçÇjCç kçÀjkçíÀ içáo mLççvç lçkçÀ DççkçÀj mJç³çb vçä nçí pççlçç
nÌ ~
o Ëo³ç, vççYççÇ, Jçb#çCç, kçÀìçÇ DççÌj içáo Fvç DçJç³çJççíb cçíb Jçíovçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o lççÇJç´ DççqivçcççbÐç vç nçívçí mçí Yççípçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
o DçHççvç Jçç³çá Dççb$ç cçíb kçÀkç&ÀMç OJççÆvç kçíÀ mççLç mçb®çjCç kçÀjlçç
nÌ~
o ûçbçÆLçuç cçuç DççÌj DçuHç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
2) çÆHç®sçJçmLçç:-
lç$ç DççÆ®çjçílHçVçcçvçáHçêJçcçvçáokçÀcçÒççHlçcçáojb
lJçjcççCççƽççÆkçÀlmçílçd; GHçíçÆ#çlççvççb Ô³çí<ççb oçí<çç:
mJçmLççvççoHçJç=Êçç: HççÆjHççkçÀçod êJççÇYçálçç: mçvOççÇvçd ñççílççbçÆmç
®ççíHçkçwuçío³ççqvlç, mJçío½ç yççÔ³çí<çá ñççílç:mçá
ÒççÆlçnlçiççÆlççqmlç³ç&içJççÆlç<þcççvçmlçoíJççíokçÀcççH³çç³ç³ççÆlç; lç$ç
çÆHç®sçílHçÊççÌ cçC[uçcçáojb içá© çqmlççÆcçlçcççkçÀçíçÆþlçMçyob
cç=oámHçMç&cçHçiçlçjçpççÇkçÀcçç¬çÀçvlçb vççY³ççcçíJççíHçmçHç&çÆlç,
lçlççíevlçjcçáokçÀÒççoáYçç&Jç: ~
(®ç. çÆ®ç. 13/48)
GHçí#ç³çç ®ç mçJçí&<çá oçí<çç: mJçmLççlç½³çálçç: ~~
HççkçÀçodêJçç êJççÇkçáÀ³ç&á: mççqvOçñççílççícçáKççv³ççÆHç ~
içá©ojb çqmLçjb Jç=Êçcççnlçb ®ç vç MçyoJçlçd ~~
cç=oá J³çílçjçpççÇkçbÀ vççY³ççb mHç=<ìb ®ç mçHç&çÆlç ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/42-43)
Goj GlHççÆÊç kçíÀ ÒççjçqcYçkçÀ DçJçmLçç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí Hçj oçí<ç
Rog Nidan-
mJçmLççvç kçÀçí sçí[kçÀj ®çuçí pççlçí nÌ ~ lçodvçblçj HççÆjHççkçÀ nçívçí mçí oçí<ç
êJççÇYçÓlç nçívçí uçiçlçí nÌ ~ mçbçÆ®çlç (êJç©Hç) oçí<ççíb mçí mçbOççÇ lçLçç jmçJçn
ñççílçmç cçíb kçwuçío GlHçVç nçívçí uçiçlçç nÌ ~ mJçío kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç vç nçívçí mçí
mJçío DçY³çvlçjlç: Goj kçÀçÇ Dççíj çÆlç³ç&iç iççÆlç mçí êJççÇYçÓlç oçí<ççíb kçíÀ mççLç
mçbçÆcçÞç nçí pççlçç nÌ ~ Fmç lçjn GokçÀ Oççlçá kçÀç mçb®ç³ç nçívçí mçí Goj kçÀç
çÆHç®sçHçvç (çÆHççq®suçlçç) yçæ{lçç nÌ Fmç çÆuçS Fmç DçJçmLçç kçÀçí
çÆHç®sçJçmLçç kçÀnç nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb Goj iççíuççkçÀçj yçvç pççlçç nÌ ~
o Goj cçíb iççÌjJç DççÌj çqmlççÆcçlçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççkçÀçíþvç kçÀjvçí Hçj yç× OJççÆvç mçávççF& oílçç nÌ ~
o Goj cç=oámHçMç& kçÀç uçiçlçç nÌ ~
o Goj kçÀçÇ jççÆpç³ççB (PçáçÆj&³ççB) vçä nçílççÇ nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç kçÀç ÒççjcYç vççYççÇ ÒçoíMç mçí nçílçç nÌ DççÌj OççÇjí-
OççÇjí pçuç Goj kçíÀ Dççmçcçblç cçíb HçÌÀuçvçí uçiçlçç nÌ ~
3) pççlççíokçÀçmLçç:-
lçovçÓokçÀpçvcçççqmcçvkçáÀçÆ#çJç=çÆ×mlçlççíeçÆOçkçÀcçd ~~
çÆmçjçvlçOçç&vçcçáokçÀpçþjçíkçwlçb ®ç uç#çCçcçd ~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/43)
...lçm³ç ©HçççÆCç- kçáÀ#çíjçÆlçcçç$çJç=çÆ×:, çÆmçjçvlçOçç&vçiçcçvçcçd,
GokçÀHçÓCç&¢çÆlçmç*d#ççíYçmçbmHçMç&lJçb ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/48)
o pççlççíokçÀçJçmLçç cçíb GokçÀ mçb®ç³ç nçívçí mçí oçívççíb Hççéç& kçÀçÇ kçáÀ#ççÇ
kçíÀ DççkçÀçj (jçíiççÇ kçíÀ Mç³çvç kçÀçÇ çqmLçlççÇ cçíb ) cçíb Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ~
o çÆHç®sçJçmLçç cçíb GlHçVç çÆmçjçSB DçvlçOçç&vç (vçä) nçí pççlççÇ nÌ~
o mHçMç&vç mçí ³çç #ççíYç (Hçwuçá[ Lç´çÇuç ìímì) mçí Goj cçíb mçbçÆ®çlç
pçuç kçÀçÇ ÒççÆ®çlç nçílççÇ nÌ ~
Goj kçíÀ GHçêJç:-
lçoçeelçájcçáHçêJçç: mHç=Mççqvlç sÐç&lççÇmççjlçcçkçÀlç=<Cçç
éççmçkçÀçmççÆnkçwkçÀçoçÌyç&u³çHççéç&MçÓuçç©çÆ®ç mJçjYçíocçÓ$çmç²ço³ç:,
lçLçççÆJçOçcççÆ®ççÆkçÀlm³çb çÆJçÐçççÆoçÆlç ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/49)
o oçÌyç&u³ç, Dç©çÆ®ç, sçÆo&, lç=<Cçç, DççÆlçmççj, lçcç: ÒçJçíMç, kçÀçmç,
éççmç, çÆnkçwkçÀç, Hççéç&MçÓuç, mJçjYçío, cçÓ$ç SJçb cçuçmçbiç ³çí Goj
J³ççOççÇ kçíÀ GHçêJç nÌ~
Goj kçÀç mççO³ççmççO³çlJç:-
JççlçççqlHçÊççlkçÀHçÀçlçd HuççÇÚ: mççÆVçHççlççÊçLççíokçÀçlçd ~
Hçjb Hçjb kç=À®s^lçjcçáojb çÆYç<çiçççÆoMçílçd ~~
Hç#ççod yç×içáob lçÓOJç¥ mçJç¥ pççlççíokçbÀ ³çLçç ~
264 Dr. A. S. Dudhamal
 Òçç³ççí YçJçl³çYççJçç³ç çq®sêçv$çb ®ççíojb vç=Cççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 50-51)
Dçvlçí mççÆuçuçYççJçb çÆn Yçpçvlçí pçþjççÆCç lçá ~
mçJçç&C³çíJç HçjçÇHççkçÀçÊçoç lçççÆvç çÆJçJçpç&³çílçd ~~
(mçá. çÆvç. 7/25)
JççlççÆHçÊçkçÀHçÀHuççÇnmççÆVçHççlççíokçÀçíojcçd ~~
kç=À®s^b ³çLççíÊçjcçd Hç#ççlHçjb Òçç³ççíeHçjí nlç: ~
mçJç& ®ç pççlçmççÆuçuçb çÆjäçíkçwlççíHçêJçççqvJçlçcçd ~~
pçvcçvçÌJçojb mçJç¥ Òçç³ç: kç=À®s^lçcçb cçlçcçd ~
yççÆuçvçmlçopççlççcyçá ³çlvçmççO³çb vçJççíçqlLçlçcçd ~~
(Dç. Ë.çÆvç. 12/44-46)
o Òçç³ç: Goj J³ççOççÇ kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
o Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, mççÆVçHççlçpç, HuççÇnçíoj lçLçç
pçuççíoj ³çí GÊçjçíÊçj DçmççO³ç nçílçí nÌ~
o yç×içáoçíoj mçí 15 çÆovç lçkçÀ HççÇçÆ[lç jnvçí Hçj cç=l³çá nçí
mçkçÀlççÇ nÌ~
o mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Goj pççlççíokçÀ DçJçmLçç (pçuç mçbçÆ®çlççÇ)
GlHçVç nçívçí mçí (çÆJçMçí<çlç: çÆsêçíoj lçLçç pçuççíoj) IççlçkçÀ nçí
pççlçí nÌ~
o DççÆj<ì lçLçç GHçêJç ³çákçwlç Goj DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o vçJççJçmLçç SJçb ©iCç yçuçJççvç nçívçí Hçj ³ççíi³ç çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀçÇ
pççS lççí Goj mççO³ç nçí mçkçÀlçç nÌ ~
Mçávçç#çb kçáÀçÆìuççíHçmLçcçáHççqkçwuçVçlçvçálJç®çcçd ~
yçuçMççíçÆCçlçcççbmçççqivçHççÆj#ççÇCçb ®ç Jçpç&³çílçd ~~
éç³çLçá: mçJç&cçcççí&lLç: éççmççí çÆnkçwkçÀçe©çÆ®ç: mçlç=ìd ~
cçÓ®sç& ®sçÆo&jlççÇmççjçí çÆvçnvl³çáoçÆjCçb vçjcçd ~~
___________________________________________________________________________
Goj ÒçkçÀjCç mçcççHlç
___________________________________________________________________________
Rog Nidan- 265
pçvcçvçÌJççíojb mçJç& Òçç³ç: kç=À®s^lçcçb cçlçcçd ~
yççÆuçvçmlççopççlççcyçá ³çlvçmççO³çb vçJççíçqlLçlçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 13/ 52-54)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç Goj DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o Dç#ççÇkçáÀìMççíLç GlHçVç nçívçç ~
o çÆMçMvç cçíb ìíbæ{çHçvç (kçáÀçÆìuç GHçmLç) GlHçVç nçívçç ~
o Goj kçÀçÇ lJç®çç lçvçá nçívçç lçLçç çqkçwuçVç (Dççê&) jnvçç ~
o ©iCç kçÀç cççvççÆmçkçÀ yçuç, Dççqivç, cççbmç, jkçwlç SJçb Dççqivç DçççÆo
#ççÇCç nçí pççvçç ~
o mçYççÇ cçcç& (Ëo³çççÆo) mLççvççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçívçç ~
o éççmç, çÆnkçwkçÀç, Dç©çÆ®ç, cçÓ®sç&, ®sçÆo&, DççÆlçmççj DçççÆo
uç#çCç GlHçVç nçívçç ~
Goj kçíÀ DççÆjä :-
çÆJçCcçÓ$çmç*dûçnéççmçMççíHçÀçÆnOcççpJçjYç´cçÌ: ~~
cçÓ®sç&®sÐç&çÆlçmççj̽ç pçþjb nçqvlç oáyç&uçcçd ~
MçÓvçç#çb kçáÀçÆìuççíHçmLçcçáHççqkçwuçVçlçvçálJç®çcçd ~~
çÆJçjí®çvçËlççvççncççvçÔ³çvlçb Hçávç: Hçávç: ~
(Dç. Ë.Mçç. 5/ 89-91)
Goj kçíÀ DççÆjä uç#çCç çÆvçcvç lçjn mçí nÌ ~
o cçuç lçLçç cçÓ$ç kçÀç mçbiç nçívçç ~
o éççmç, MççíLç, çÆnkçwkçÀç, pJçj, Yç´cç, cçÓ®sç&, DççÆlçmççj ³çí uç#çCç
GlHçVç nçívçç ~
o Dç#ççÇkçáÀìMççíLç, kçáÀçÆìuç GHçmLç lçLçç Goj kçÀçÇ lJç®çç çqkçwuçVç
nçívçç ~
o çÆJçjí®çvç oívçí Hçj YççÇ Dççvççn yçvçç jnvçç ~
Dr. A. S. Dudhamal
 lç=<Cçç
59
___________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆ®ç. 22 G.lçb. 48 çÆvç. 5 çÆvç. 5

J³ççK³çç :- ñççílç: mJçHççbJçççÆn<çá oÓçÆ<çlçí<çá pçç³çlç lç=<CççeçÆlçyçuççlçlçmlçá ~~

mçlçlçb ³ç: çÆHçyçíÜççÆj vç lç=çqHlçcççÆOçiç®sçÆlç ~ (mçá. G. 48/ 4-5)
Hçávç: kçÀç*d#ççÆlç lççí³çb lçb lç=<CçççÆo&lçcçççÆoMçílçd ~
(mçá. G. 48/ 3) J³ççOççÇ vççcç lç=<Cçç
yççj-yççj pçuç ÒççMçvç kçÀjvçí kçíÀ yçço YççÇ H³ççmç kçÀçÇ mçbJçíovçç kçÀcç vç DçMççbMç mçbÒçççqHlç
nçívçí mçí, çÆHçÀj mçí pçuç ÒççMçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçívçí kçÀçí lç=<Cçç jçíiç kçÀnlçí oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
nÌ ~ mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
lç=<Cçç kçíÀ nílçÓ :- oÓ<³ç jmçOççlçá, GokçÀ
mçb#ççíYçMççíkçÀÞçcçcçÐçHççvççêÓ#ççcuçMçá<kçÀçí<CçkçÀìÓHç³ççíiççlçd ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
Oççlçá#ç³ççuuç«vçmçÓ³ç&lççHççlçd çÆHçÊçb ®ç Jççlç½ç Yç=Mçb ÒçJç=×çÌ ~~ oá<ì ñççílçmç DçVçJçn
ñççílççíoáäçÇ mçbiç
#ççíYççt³çç®s^cççoçÆHç MççíkçÀçl¬çÀçíOçççÆÜuçbIçvççvcçÐççlçd ~ Kç JçÌiçáC³ç DççcççMç³ç
#ççjçcuçuçJçCçkçÀìákçÀçí<Cç©#çMçá<kçÀçVçmçíçÆJççÆYç: ~~ GtJçmLççvç DççcççMç³ç
Oççlçá#ç³çiçokçÀ<ç&CçJçcçvççÐççÆlç³ççíiçmçÓ³ç&mçblççHçÌ: ~~ DççÆOç<þçvç lççuçá, kçwuççícç
(®ç. çÆ®ç. 22/4) mçb®çjCç mLççvç GokçÀJçn
çÆvçcvç nílçÓDççíb mçí lç=<Cçç J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ ~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
o MçjçÇj kçíÀ OççlçáDççíb kçÀç mçb#ççíYç ³çç #ç³ç nçívçç ~ J³ççqkçwlç lç=<Cçç
o MççíkçÀ, Yç³ç, ¬çÀçíOç DçççÆo YççJççíb mçí cçvç kçÀçÇ oáçÆä GlHçVç nçívçç~ Yçío (5 -®çjkçÀ), ( 7 -mçáÞçálç)
o Dçl³çççÆOçkçÀ Þçcç lçLçç uçbIçvç kçÀjvçç ~ Jççlç, çÆHçÊç,kçÀHçÀ, Dççcçpç,
o Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb cçÐçHççvç kçÀjvçç ~ #ç³çpç, GHçmçiç&pç, #çlçpç, DçVçpç
o DççlçHç mçíJçvç kçÀjvçç~ mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ
o ©#ç, Mçá<kçÀ, G<Cç, kçÀìá, #ççj, Dçcuç, uçJçCç DçççÆo êJ³ççíb kçÀç mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç Jççlç, çÆHçÊç, kçÀHçÀ, Dççcçpç
mçíJçvç kçÀjvçç ~ DçmççO³ç GHçmçiç&pç #ç³çpç, #ç³çpç
o J³ççOççÇ ³çç DççÌ<çOççÇ Üçjç MçjçÇj kçÀç kçÀ<ç&Cç nçívçç ~
lç=<Cçç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- jmçJçççÆnvççǽç OçcçvççÇçÆpç&»çcçÓuçiçuçlççuçákçwuççícvç: ~~
......JççlççÆHçÊçí lçá kçÀçjCçcçd ~ mçJçç&mçá........ ~~ mçbMççí<³ç lç=<Cççb oíní kçáÀ©lçmlç=<CççcççÆlçyçuççÌlççÌ lçá ~~
(Dç. Ë. çÆvç.5/46) (®ç. çÆ®ç. 22/6)
o lç=<Cçç jçíiç cçíb Jççlç SJçb çÆHçÊç oçí<ç ÒçOççvç nçílçç nÌ~ vçççqivçb çÆJçvçç çÆn lç<ç&: HçJçvççÜç lççÌ çÆn Mççí<çCçí nílçÓ ~
o Jçç³çá kçíÀ ©#ç lçLçç çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç mçí lççuçá Mççí<ç GlHçVç DçyOççílççíjçÆlçJç=×çJçHççb #ç³çí lç=<³çlçí vçjçí çÆn ~~
nçíkçÀj lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ (®ç. çÆ®ç. 22/17)
ñççílççbçÆmç mçvoÓ<ç³çlç: mçcçílççÌ ³ççv³çcyçáJççnçÇçÆvç MçjçÇçÆjCççb çÆn ~ DçcyçáJçní Üí, lç³ççícçÓuçb lççuçá kçwuççícç ®ç ~
Rog Nidan- 266 Dr. A. S. Dudhamal
 .....lçlÒçkçÀçíHççí çÆn mççÌc³çOççlçáÒçMççí<çCççlçd ~~ lç=<Cçç kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
mçJç&oínYç´cççíluççícçlççuçálççí³çJçnç: çÆmçjç: ~ ÒççûçÓHçb cçáKçMççí<ç: mJçuç#çCçb mçJç&oçecyçákçÀççÆcçlJçcçd ~
mçbMççí<³ç lç=<Cçç pçç³çvlçí.......~~ lç=<Cççvççb mçJçç&mççb çÆuçbiççvççb uççIçJçcçHçç³ç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç.5/47) (®ç. çÆ®ç. 22/6)
lçÐçLçç- çÆpç»çlççuJççí<þkçÀCþkçwuççícçMççí<çb çÆHçHççmççb ®çççÆlçJç=×çb lççuJççí<þkçÀCþçm³ççÆJçMççí<çoçnç: mçvlççHçcççínYç´cççÆJçÒçuççHçç: ~
¢äJçç çÆYç<çkçÀd GokçÀJçnçv³çm³ç ñççílççbçÆmç Òço³çävççÇçÆlç çÆJçÐççlçd ~ HçáJçç&çÆCç ©HçççÆCç YçJççqvlç lççmççcçálHççÆÊçkçÀçuçí<çá çÆJçMçí<çlçmlçá ~~
(mçá. G. 48/7)
o lççuçá SJçb kçwuççícç ³çí oçí DçJç³çJç GokçÀJçn ñççílçmç kçíÀ cçáuç lç=<Cçç jçíiç cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
mLççvç nÌ~ o mçlçlç pçuç ÒççMçvç kçÀjvçí kçÀçÇ kçÀçcçvçç kçÀjvçç ~
o lççuçá, çÆpç»ç, içuç lçLçç kçwuççícç Fvç mLççvççíb kçíÀ jmçjkçwlç o cçáKç, lççuçá, Dççí<þ lçLçç kçÀCþ Fvç mLççvççíb cçíb Mççí<ç lçLçç oçn
mçbJçnvç kçÀjvçí JççuççÇ Oçcçvççdzççíb cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç SJçb çÆHçlç oçí<ç GlHçVç nçívçç ~
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçí nÌ~ o mçblççHç, cççín, Yç´cç SJçb ÒçuççHç GlHçVç nçívçç ~
o Fvç mLççvççíb cçíb Jçç³çá kçíÀ ©#ç lçLçç çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç mçí Mççí<ç lç=<Cçç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç:-
GlHçVç nçílçç nÌ~ cçáKçMççí<çmJçjYçíoYç´cçmçblççHçÒçuççHçmçbmlçcYççvç ~
o mççÌc³ç (GokçÀ) Oççlçá kçÀç Mççí<ç nçívçí mçí yççj-yççj pçuçHççvç lççuJççí<þkçÀCþçÆpç»çkçÀkç&ÀMçlççb çÆ®çÊçvççMçb ®ç ~~
kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç GlHçVç nçílççÇ nÌ~ Fmç lçjn mçí lç=<Cçç jçíiç çÆpç»ççÆvçiç&cçcç©çÆ®çb yçççÆOç³ç¥ cçcç&oÓ³çvçb mççocçd ~
GlHçVç nçílçç nÌ ~ lç=<CççíodYçÓlçç kçáÀ©lçí Hçb®ççÆJçOçç çÆuçbiçlç: Mç=Cçá lççcçd ~~
lç=<Cçç kçíÀ ÒçkçÀçj :- ( ®ç. çÆ®ç. 22/7-8)
çÆlçñç: mcç=lççmlçç: #çlçpçç ®çlçáLççÇ&#ç³çççÊçLççev³ççeecçmçcçáÂJçç ®ç ~ ....lççmççb mççcççv³çuç#çCçcçd ~
m³ççlmçHlçcççÇ YçkçwlççÆvççÆcçÊçpçç lçá çÆvçyççíOç çÆuç²çv³çvçáHçÓJç&Mçmlçá~~ cçáKçMççí<ççí pçuççlç=çqHlçjVçÜí<ç: mJçj#ç³ç: ~~
(mçá. G. 48/6) kçÀCþçÌ<þçÆpç»çkçÀçkç&ÀM³çb çÆpç»ççÆvç<¬çÀcçCçb kçwuçcç:~
JççlçççqlHçÊççlkçÀHçÀçÊç=<Cçç mççÆVçHççlççêmç#ç³ççlçd ~~ ÒçuççHççƽçÊççÆJççÆJçYçb´Mçmlç=[dûçnçíkçwlççmlçLççeecç³çç: ~~
<ç<þçÇ m³ççoáHçmçiçç&®®ç .........~ (Dç. Ë. çÆvç.5/48-49)
(Dç. Ë. çÆvç.5/45) o cçáKçMççí<ç, kçÀCþ-lççuçá-çÆpç»ç Mççí<ç lçLçç Fvç mLççvççíb cçíb
mçáÞçálç Üçjç lç=<Cçç jçíiç kçíÀ mççlç ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~ kçÀkçÀMç&lçç GlHçVç nçívçç ~
®çjkçÀç®çç³ç&vçí HççB®ç lçLçç JççiYçìç®çç³ç&vçí s: ÒçkçÀçjçíb kçÀç JçCç& vç çÆkçÀ³çç o DçVçÜí<ç SJçb mJçj#ç³ç, çÆ®çÊççÆJçYçb́Mç, lç=<CçççÆOçkçw³ç, kçwuçcç,
nÌ ~ Jçí çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ mçblççHç, cççín, kçÀCç&yçççÆOç³ç&, Dçbiçmçço, cçcç&oÓ³çvç (çÆMçj-yççqmlç-
Ëo³çççÆYçIççlç) ³çí mçYççÇ lç=<Cçç jçíiç kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç nÌ ~
®çjkçÀ JççiYçì mçáÞçálç
1) Jççlçpç lç=<Cçç :-
5 6 7
çÆvçêçvççMç: çÆMçjmççí Yç´cçmlçLçç Mçá<kçÀçÆJçjmçcçáKçlçç ®ç ~
1) Jççlçpç 1) Jççlçpç 1) Jççlçpç
ñççílççeJçjçíOç FçÆlç ®ç m³çççquuçbiçb Jççlçlç=<Cçç³çç: ~~
2) çÆHçÊçpç 2) çÆHçÊçpç 2) çÆHçÊçpç
(®ç. çÆ®ç. 22/10)
3)kçÀHçÀpç 3)kçÀHçÀpç 3)kçÀHçÀpç
Mçá<kçÀçm³çlçç cçç©lçmçcYçJçç³ççb lççíomlçLçç Mç±çÆMçj:mçá ®çççÆHç~
4) #ç³çpç 4) mççÆVçHççlçpç 4) #çlçpç
ñççílççíçÆvçjçíOççí çÆJçjmçb ®ç Jçkçw$çb MççÇ lçççÆYçjçÆt½ç çÆJçJç=çÆ×cçíçÆlç ~~
5) GHçmçiç&pç 5) #ç³çpç 5) #ç³çpç
(mçá. G. 48/8)
6) GHçmçiç&pç 6) DççcçmçcçátJçpç
cçç©lççlçd #ççcçlçç oÌv³çb Mç±lççío: çÆMçjçíYç´cç: ~
7) YçkçwlççítJçpç içvOçç%ççvççm³çJçÌjm³çÞçáçÆlççÆvçêçyçuç#ç³çç: ~~
MççÇlççcyçáHççvççodJç=çÆ×½ç........~ (Dç. Ë. çÆvç.5/50)

Rog Nidan- 267 Dr. A. S. Dudhamal

 o MçjçÇjyçuç nççÆvç, çÆvçêçvççMç, Yç´cç, cçáKçMççí<ç, Dççm³çJçÌjm³ç,
MçbKçÒçoíMç cçíb lççíoJçlç MçÓuç (çÆMçj:MçÓuç) ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ~
o içbOç%ççvç kçÀç DçYççJç lçLçç kçÀCç&yçççÆOç³ç& GlHçVç nçílçç nÌ~
o MççÇlç pçuçHççvç kçÀjvçí Hçj GlHçVç uç#çCççíb cçíb Jç=çÆ× nçí pççlççÇ nÌ~
³çí Jççlçpç lç=<Cçç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
2) çÆHçÊçpç lç=<Cçç :-
çÆlçkçwlççm³çlJçb çÆMçjmççí oçn: MççÇlçççÆYçvçvolçç cçÓ®sç& ~
HççÇlçççÆ#çcçÓ$çJç®ç&mlJçcççkç=ÀçÆlç: çÆHçÊçlç=<Cç³çç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 22/12)
cçÓ®sç&Òçuçç©çÆ®çJçkçw$çMççí<çç: HççÇlçí#çCçlJçb Òçlçlç½ç oçn: ~
MççÇlçççÆYçkçÀç*d#çç cçáKççÆlçkçwlçlçç ®ç çÆHçlçççqlcçkçÀç³ççb HççÆjOçÓHçvçb ®ç ~~
(mçá. G. 48/9)
......çÆHçÊççvcçÓ®sç&m³ççÆlçkçwlçlçç ~
jkçwlçí#çCçlJçb Òçlçlçb Mççí<ççí oçnçíeçÆlçOçÓcçkçÀ: ~~
(Dç. Ë. çÆvç.5/51)
o çÆlçkçwlççm³çlçç, Dç©çÆ®ç SJçb mçlçlç cçáKçMççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ~
o cçáKç mçí yçç<Hç çÆvçkçÀuçlçç nÌ ~
o çÆMçjçíoçn, cçÓ®sç&, ÒçuççHç, lçLçç mçJçç&biçoçn nçílçç nÌ ~
o cçuç-cçÓ$ç-vçí$ç-vçKçççÆo kçÀç JçCç& HççÇlç nçílçç nÌ ~
o MççÇlç pçuçHççvç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
³çí çÆHçÊçpç lç=<Cçç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
3) kçÀHçÀpç lç=<Cçç :-
kçÀHçÀçJç=lççY³çççÆcçvçuççÆvçuççY³ççb kçÀHçÀçíeçÆHç Mçá<kçÀ: ÒçkçÀjçíçÆlç lç=<Cççcçd ~
çÆvçêç içá©lJçb cçOçájçm³çlçç ®ç lç³ççeçÆo&lç: Mçá<³ççÆlç ®çççÆlçcçç$çcçd~~
kçÀCþçíHçuçíHççí cçáKççÆHççq®suçlJçb MççÇlçpJçjMsçÆo&jçí®çkçÀ½ç ~
kçÀHçÀççqlcçkçÀç³ççb içá©içç$çlçç ®ç MççKççmçá MççíHçÀmlJççÆJçHççkçÀ SJç~
SlçççÆvç ©HçççÆCç YçJççqvlç lçm³ççb lç³ççeçÆo&lç: kçÀç*d#çççÆlç vçççÆlç
®ççcYç:~~
(mçá. G. 48/11)
kçÀHçÀçí ©CççÆ× kçáÀçÆHçmlççí³çJçççÆn<çá cçç©lçcçd ~
ñççílç:mçá mç kçÀHçÀmlçívç Hç¹Jç®sçí<³çlçí lçlç: ~~
MçákçÌÀçÆjJçççÆ®çlç: kçÀCþçí çÆvçêç cçOçájJçkçw$çlçç ~
DççOcççvçb çÆMçjmççí pçç[îçb mlçÌçÆcçl³ç®sÐç&jçí®çkçÀç: ~~
Dççuçm³çcççÆJçHççkçÀ½ç ..........~
(Dç. Ë. çÆvç.5/52-53)
o kçÀHçÀ mçí DçJçjçíçÆOçlç nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç náS çÆHçÊç lçLçç Jççlç oçí<ç
mçí kçÀHçÀpç lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Rog Nidan-
o Fmçcçíb çÆvçêççÆOçkçw³ç, DçbiçiççÌjJç, lçLçç MççÇlçHçÓJç&kçÀ pJçj GlHçVç
nçílçç nÌ~
o cçOçájçm³çlçç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆlç cçç$çç cçíb cçáKçMççí<ç nçívçç,
cçáKçHçÌçq®su³ç, kçÀCþçíHçuçíHç, Dççuçm³ç, çÆMçjçíiççÌjJç, mlçÌçÆcçl³ç,
sçÆo& ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o nmlç-Hçço Fvç MççKççDççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj cçíb DççOcççvç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o kçÀHçÀpç lç=<Cçç cçíb pçuçHççvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç Flçj lç=<Cçç ÒçkçÀçjçíb
kçíÀ mççHçí#çlçç mçí kçÀcç jnlççÇ nÌ ~
4) #çlçpç lç=<Cçç :-
#çlçm³ç ©kçwMççíçÆCçlççÆvçiç&cççY³ççb lç=<Cçç ®çlçáLççÇ& #çlçpçç cçlçç lçá ~
lç³ççeçÆYçYçÓlçm³ç çÆvçMçççÆovçççÆvç iç®sçqvlç oá:Kçb çÆHçyçlççíeçÆlç
lççí³çcçdd ~~
(mçá. G. 48/12)
o DççIççlçççÆo kçÀçjCççíb mçí GlHçVç náS #çlç mçí jkçwlçñççJç lçLçç
lççÇJç´MçÓuç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç #çlçpç lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o jçíiççÇ çÆovç-jçlç Fmç DçJçmLçç cçíb çÆHç[çÇlç jnvçí mçí mçlçlç
pçuçHççvç kçÀjlçí jnlçç nÌ ~
5) #ç³çpç lç=<Cçç :-
jmç#ç³ççÐçç #ç³çpçç cçlçç mçç lç³ççeçÆo&lç: Mçá<³ççÆlç
oÔ³çlçí ®ç ~
Dçl³çLç&kçÀç*d#çççÆlç ®çççÆHç lççí³çb lççb mççÆVçHççlçççÆo kçíÀçÆ®çoçná:~~
jmç#ç³ççíkçwlçççÆvç ®ç uç#çCçççÆvç lçm³ççcçMçí<çíCç çÆYç<çiJ³çJçm³çílçd ~
(mçá. G. 48/13)
lç=<Cçç jmç#ç³ççíkçwlçívç uç#çCçívç #ç³çççqlcçkçÀç ~
o jmç#ç³ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç jçíiççÇ Mççí<ç SJçb oçn mçí çÆHç[çÇlç nçílçç
nÌ~
o Gmçí Dçl³çççÆOçkçw³ç ÒçcççCç cçíb pçuç mçíJçvç kçÀçÇ F®sç nçílççÇ nÌ ~
o Fmç #ç³çpç lç=<Cçç cçíb çÆ$çoçí<ç oáçÆä nçílççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb jmç#ç³ç kçíÀ Dçv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
6) Dççcçpç lç=<Cçç :-
lç=<Cçç ³ççeecçÒçYçJçç mççeH³ççivçí³ççeecççÆHçÊçpççÆvçlçlJççlçd ~
çÆuçbiç lçm³çç½çç©çÆ®çjçOcççvçkçÀHçÀÒçmçíkçÀçÌ ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 22/13)
çÆ$çoçí<ççÆuç²çeecçmçcçátJçç ®ç Ë®sÓuççÆvç<þçÇJçvçmçço³çákçwlçç~~
(mçá. G. 48/14)
DççcççítJçç ®ç, Yçkçwlçm³ç mçbjçíOççÜçlççÆHçÊçpçç ~~
T<Cçkçwuççvlçm³ç mçnmçç MççÇlççcYççí Yçpçlçmlç=<çcçd ~
268 Dr. A. S. Dudhamal
 T<cçç ©×çí içlç: kçÀçí<þb ³ççb kçáÀ³çç&çqlHçÊçpçÌJç mçç ~~
³çç ®ç HççvçççÆlçHççvççílLçç, lççÇ#Cççivçí: mvçínpçç ®ç ³çç ~
çqmvçiOçiçáJç&cuçuçJçCçYççípçvçívç kçÀHçÀçítJçç ~~
(Dç. Ë. çÆvç.5/54-56)
o pççþjççqivçcççbÐç mçí Dççcç GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o Dççcç mçí DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç SJçb çÆHçÊç kçÀç ÒçkçÀçíHç nçívçí mçí
Dççcçpç lç=<Cçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Dç©çÆ®ç, DççOcççvç, kçÀHçÀÒçmçíkçÀ, çÆvççq<þJçvç, ËlMçÓuç, Dçbiçmçço,
lç=<CçççÆOçkçw³ç DçççÆo uç#çCç Dççcçpç lç=<Cçç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ~
7) Yçkçwlçpç lç=<Cçç :-
çqmvçiOçb lçLççecuçb uçJçCçb ®ç Yçákçwlçb içáJç&VçcçíJçççÆlçlç=<ççb kçÀjçíçÆlç ~
(mçá. G. 48/15)
o çqmvçiOç lçLçç Dçcuç SJçb uçJçCç jmççíb kçíÀ HçoçLççí& kçÀç Yççípçvç
lçLçç içá© HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí Yçkçwlçpç lç=<Cçç GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
8) mçççÆVçHççlçpç lç=<Cçç (Dç. Ëo³ç):-
.........mçJçí&: m³ççlmçJç&uç#çCçç ~ (Dç. Ë. çÆvç.5/54)
o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç mçççÆVçHççlçpç lç=<Cçç cçíb GlHçVç
nçílçí nÌ ~
___________________________________________________________________________
lç=<Cçç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
___________________________________________________________________________
Rog Nidan-
9) GHçmçiç&pç lç=<Cçç :-
YçJççÆlç Kçuçá ³ççíHçmçiçç&Êç=<Cçç mçç MççíçÆ<çCççÇ kçÀäç ~
pJçjcçín#ç³çMççí<çéççmççÐçáHçmç=äoínçvççcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 22/15)
Mççí<çcçjnpJçjçÐçv³çoçÇIç&jçíiççíHçmçiç&lç: ~
³çç lç=<Cçç pçç³çlçí lççÇJç´ç mççíHçmçiçç&çqlcçkçÀç mcç=lçç ~
(Dç. Ë. çÆvç.5/57)
pJçj, Òçcçín, #ç³ç, Mççí<ç DçççÆo çÆJçkçÀçjçíb mçí çÆHçæ[çÇlç jçíiççdzççíb cçíb lç=<Cçç
pçyç GHçêJç mJç©Hç cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ lçyç Gmçí GHçmçiç&pç lç=<Cçç kçÀnlçí
nÌ~
lç=<Cçç kçÀç mççO³ççmççO³çlçç :-
mçJçç&lmJççÆlçÒçmçkçwlçç jçíiçkç=ÀMççvççb JççÆcçkç=ÀMççvççcçd ~
IççíjçíHçêJç³çákçwlççmlç=<Cçç cçjCçç³ç çÆJç%çí³çç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 22/16)
#ççÇCçb çÆJççÆ®çÊçb yççÆOçjb lç=<ççlç¥ çÆJçJçpç&³çíçÆVçiç&lççÆpç»cççMçá ~~
(mçá. G. 48/15)
o lç=<Cçç kçíÀ mçYççÇ ÒçkçÀçj mççO³ç nçílçí nÌ, çÆmçHç&À GHçmçiç&pç lç=<Cçç
kçÀämççO³ç nçílççÇ nÌ ~
o jçíiççÇ kçÀç yçuç Dçl³çblç #ççÇCç nçí iç³çç nçí, çÆ ®çÊççÆJçYç´cç,
kçÀCç&yçççÆOç³ç&, lçLçç çÆpç»ç çÆvçiç&cçvç (cçáKç mçí yççnj Dççvçç) ³çí
uç#çCç GlHçVç nçí lççí lç=<Cçç DçmççO³ç nçí pççlççÇ nÌ ~
269 Dr. A. S. Dudhamal

60
___________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
mçÓ. 17 G. lç. 47
oçn kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
lJç®çb ÒççHlç: mç Hççvççí<cçç çÆHçlçd-jkçwlçççÆYçcçÓçq®s&lç: ~
oçnb ÒçkçáÀ©lçí Iççíjb çÆHçÊçJçÊç$ç YçÌ<çpçcçd ~~
( mçá. G. lçb. 47/ 54) (cçç. çÆvç. 19/ 1)
cçÐçHççvç kçÀjvçí mçí GlHçVç içcççÇ& çÆHçÊç DççÌj jkçwlçOççlçá mçí çÆcçuçkçÀj
pçyç lJç®çç cçíb HçnáB®çlççÇ nÌ, lçyç Gmç Hçá©<ç kçÀçí kçÀäÒço oçn jçíiç GlHçVç
nçílçç nÌ~ FmçkçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç çÆHçÊçpç jçíiç kçíÀ mçcççvç kçÀjvçí ®çççÆnS~
1) jkçwlçpç oçn :-
kç=Àlmvçoínçvçáiçb jkçwlçcçáçÆêkçwlçb onçÆlç Oç´áJçcçd ~
mç G<³çlçí lç=<³çlçí ®ç lççcç´çYçmlççcç´uççí®çvç:~~
uççíniçvOçç²-Jçovççí JçÚíJççJçkçÀçdzç&lçí ~
( mçá. G. lçb. 47/ 67) (cçç. çÆvç. 19/ 2)
o oÓä jkçwlç OççlçÓ mçí çÆvççƽçlç ©Hç cçíb oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
o MçjçÇj Dçblçiç&lç oçn, Dççí<ç DççÌj ®ççí<ç GlHçVç nçílçç nÌ~
o vçí$ç Dççjkçwlç lççcç´ JçCç& kçíÀ nçí pççlçí nÌ~
o uççíniçbOç pçÌmçç (lçHlç uççínç pçuç cçíb yçáPççvçí mçí pççí içbOç HçÌoç
nçílççÇ Gmçí uççíniçbOç kçÀnlçí nÌ~) cçáKç DççÌj MçjçÇj kçÀç içbOç Dççvçí
uçiçlçç nÌ~
o MçjçÇj ®ççjçíb Dççíj mçí Dççiç kçÀçÇ uçHçíì cçíb çÆIçjç náDçç mçç jçíiççÇ
cçnmçámç kçÀjlçç nÌ~
2) çÆHçÊçpç oçn :-
çÆHçÊçpJçjmçcç: çÆHçÊçlçd mç ®ççH³çm³ç çÆJççÆOç: mcç=lç: ~~
( mçá. G. lçb. 47/ 69) (cçç. çÆvç. 19/3)
çÆHçÊçpç oçn kçíÀ uç#çCç çÆHçÊçpç pJçj kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ
DççÌj çÆ®ççÆkçÀlmçç lçÜlç kçÀjvçí ®çççÆnS~
3) lç=<CçççÆvçjçíOçpç oçn :-
lç=<CçççÆvçjçíOççoyOççlççÌ #ççÇCçí lçípç: mçcçá×lçcçd ~
mçyççÔ³ççY³çvlçjb oínb Òçonívcçvo®çílçmç: ~~
mçbMçá<kçÀiçuç-lççuJççí<þçí çÆpç»çb çÆvç<kç=À<³ç JçíHçlçí ~
( mçá. G. lçb. 47/ 70-71) (cçç. çÆvç. 19/4)
o lç=<Cçç Jçíiç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí GokçÀOççlçá kçÀç #ç³ç nçí pççlçç nÌ DççÌj
Rog Nidan-
oçn
cçç. çÆvç.
19
ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj kçíÀ yççÔ³ç SJçb DçY³çlçj cçíb
oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
o cçáKç, lççuçá, içuç DççÌj Dççí<þ Mççí<ç GlHçVç nçívçí mçí çÆpç»ç yççÆniç&cçvç
DççÌj kçbÀHç GlHçVç nçílçç nÌ~
4) jkçwlçHçÓCç&kçÀçí<þpç oçn :-
Dçmç=pç: HçÓCç&kçÀçí<þm³ç oçnçí ev³ç: m³ççlçd mçáoá:mçn: ~
( mçá. G. lçb. 47/73) (cçç. çÆvç. 19/5)
o kçÀçí<þ cçíb jkçwlçJçnvç kçÀjvçíJççuççÇ çÆmçjçDççíb kçíÀ HçÀæìvçí mçí Goj
ÒçoíMç cçíb jkçwlç kçÀç mçb®ç³ç nçívçí uçiçlçç nÌ~ SímççÇ DçJçmLçç cçíb
GlHçVç nçívçíJççuççÇ oçn kçÀçí jkçwlçHçÓCç&kçÀçí<þpç oçn kçÀnlçí nÌ ~
o Símçí jkçwlçHçÓCç& kçÀçí<þ kçíÀ kçÀçjCç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ~
o Fmçí Mçm$ççIççlçpç oçn YççÇ kçÀnlçí nÌ~
5) Oççlçá#ç³çpç oçn :-
Oççlçá#ç³ççílLççí ³ççí oçnmlçívç cçÓ®sç& -lç=[çÆo&lç: ~
#ççcçmJçj: çƬçÀ³ççnçÇvç: mç mççÇoíod Yç=MçHççÇçÆ[lç:~~
( mçá. G. lçb. 47/ 74) (cçç. çÆvç. 19/6)
o ³çn oçn OççlçÓDççíb kçíÀ #ç³ç nçívçí mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o cçÓ®sç&, lç=<Cçç, #ççcçmJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fçqvê³ççíb kçíÀ kçÀç³ç& kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ nÌ ~
o Dçbiçmçço GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmç lçjn kçíÀ Oççlçá#ç³çpç oçn mçí jçíiççÇ Dçl³çvlç HççÇçÆ[lç nçí
pççlçç nÌ~
6) #çlçpç oçn :-
#çlçpççíevçMvçlç½ççVçb Mççí®çlççí JççeH³çvçíkçÀOçç ~
lçívççvlço&Ô³çlçíel³çLç¥ lç=<Cçç-cçÓ®sç&-ÒçuççHçJççvçd ~~
( mçá. G. lçb. 47/76) (cçç. çÆvç. 19/7)
o #çlç, DçvçMçvç, Mççí®ç (çÆ®çvlçç) DçççÆo kçÀçjCççíb mçí DççvlççqjkçÀ
oçn GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fmç oçn kçíÀ kçÀçjCç H³ççmç, cçÓ®sç& DççÌj ÒçuççHç ³çí uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
270 Dr. A. S. Dudhamal
7) cçcçç&Iççlçpç oçn :-
cçcçç&IççlçpççíeH³ççqmlç mççíemççO³ç: mçHlçcççí cçlç: ~
mçJç& SJç ®ç Jçp³çç&: m³çá: çÆMçlçiçç$çm³ç oíçÆnvç: ~~
( mçá. G. lçb. 47/ 78) (cçç. çÆvç. 19/8)
___________________________________________________________________________
o cçcç& kçÀçí DççIççlç nçívçí mçí YççÇ oçn GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o MçjçÇjçJç³çJç MççÇlç jnlçí nÌ lçyç mçYççÇ oçn jçíiç DçmççO³ç nçílçí
nÌ~

oçn ÒçkçÀjCç mçcççHlç

___________________________________________________________________________

Rog Nidan- 271 Dr. A. S. Dudhamal


61
___________________________________________________________________________
mçboYç& :- mçáÞçálç: çÆvç. 4
Yçiçvoj kçíÀ ÒçkçÀçj :-
içáom³ç Ô³ç²áuçí Hççéç&lç: çÆHç[kçÀçeeçÆlç&kç=Àlçd ~
çÆYçVçç Yçiçvojçí %çí³ç: mç HçgççÆJçOççí cçlç: ~~
ÒçkçÀçíHçCçÌ: çÆHçÊçcççÆlçÒçkçÀçíçÆHçlçb kçÀjçíçÆlçjkçwlççb çÆHç[kçÀçb içáoççÆÞçlççcçd ~
lçoçeeMçáHççkçÀçeçÆncçHçÓçÆlçJçççÆnvççÇb Yçiçvojb lçá<ì^çÆMçjçíOçjb Jçoílçd ~~
JççlççÆHçÊçMuçí<cçmççÆVçHççlççiçvlçáçÆvççÆcçÊçç:
MçlçHççívçkçÀçíä^ûççÇJçHççÆjñçççÆJçMçcyçÓkçÀçJçlççí&vcçççÆiç&Cççí ³çLççmçbK³çb
Hçgç Yçiçvojç YçJççqvlç~
lçí lçá YçiçiçáoyççqmlçÒçoíMçoçjCçç®®ç Yçiçvojç Fl³çá®ç³çvlçí ~
DççÆYçVç çÆHç[kçÀç: çÆYçVççmlçá Yçiçvojç: ~~
( mçá. çÆvç. 4 / 1-3)
Jççlçpç çÆHçÊçpç kçÀHçÀpç mçççÆVçHçççÆlçkçÀ Dççiçvlçápç
MçlçHççívçkçÀ Gä^ûççÇJç HççÆjñççJççÇ MçcyçákçÀ GvcççiççÇ&
lçí<ççb lçá HçÓJç&©HçççÆCç - kçÀìçÇkçÀHççuçJçíovçç kçÀC[Óoç&n: MççíHçÀ½ç içáom³ç
YçJççÆlç~ (mçá. çÆvç. 4/4)
³ççvç³ççvççvcçuççílmçiçç&lçd kçÀC[Ó©ioçnMççíHçÀJççvçd ~
Hçç³çáYç&Jçíêápç: kçÀìîççb HçÓJç&©Hçb Yçiçvojí ~~
( mçá. çÆvç. 4 /12)
Yçiçvoj kçíÀ HçÓJç&©Hç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~
o kçÀìçÇ kçíÀ kçÀHççuç DççqmLç cçíb Jçíovçç, içáokçÀC[Ó, içáooçn DççÌj içáo
ÒçoíMç cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o jLçççÆo ³ççvç mçí içcçvç kçÀjvçí kçíÀ yçço ³çç cçuçl³ççiç kçÀjlçí Jçkçwlç kçÀìçÇ
DççÌj Hçç³çá mLççvç cçíb kçÀC[Ó, Jçíovçç, oçn DççÌj MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
MçlçHççívçkçÀ (Jççlçpç) Yçiçvoj :-
lç$ççHçL³ç mçíçÆJçvççb Jçç³çá: ÒçkçáÀçÆHçlç: mççÆVçJç=Êç:
çqmLçjçÇYçÓlççí içáocççÆYçlççí*diçáuçí Üîç*içáuçí Jçç cççbmçMççíçÆCçlçí
Òçoá<³çç©CçJçCçç&b çÆHç[kçÀçb pçvç³ççÆlç, mççem³ç lççíoçoçÇvçd
JçíovçççÆJçMçí<çç¡çvç³ççÆlç, DçÒççÆlççƬçÀ³çcççCçç ®ç HççkçÀcçáHçÌçÆlç,
cçÓ$ççMç³ççY³ççmçiçlçlJçç®®ç Jç´Cç: ÒççqkçwuçVçd:
Rog Nidan-
Yçiçvoj
MçlçHççívçkçÀJçocçáKçÌçqMsêÌjçHçÓ³ç&lçí, lçççÆvç ®ç çÆsêC³çpçñçcç®sb
HçíÀvççvçáçÆJç×cççÆOçkçÀcççñççJçb ñçJççqvlç, Jç´Cç½ç lçç[îçlçí çÆYçÐçlçí çÆsÐçlçí
mçá®ççÇçÆYççÆjJç vçmlçáÐçlçí, içáob ®ççJçoçdzç&lçí, GHçíçÆ#çlçí ®ç
JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çjílçmççcçH³çiçcç½ç lçÌjíJç çÆsêÌYç&JççÆlç; lçb Yçiçvojb
MçlçHççívçkçÀçÆcçl³ç®ç#çlçí~
( mçá. çÆvç. 4 / 5)
DçHçL³çkçÀj Dççnçj-çÆJçnçj kçíÀ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS Jççlç
içáomLççvç kçíÀ ®ççjçíb Dççíj SkçÀ ³çç oçí Dçbiçá uç Yççiç cçíb çqmLçlç nçílçç nÌ~
mLçççÆvçkçÀ cççbmç DççÌj jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Dç©Cç JçCç& kçÀçÇ çÆHçæ[kçÀç
çÆvçcçç&Cç pççí Jççlçpç Yçiçvoj cçíb HççÆjJçlççÇ&lç nçí pççlççÇ nÌ~
o mLçççÆvçkçÀ lççío, YçíoççÆo Jççlç Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí Fmç çÆHçæ[kçÀç kçÀç Yçío nçílçç nÌ~
o cçÓ$ççMç³ç kçíÀ mççÆcçHçmLç nçívçí mçí Jç´Cç çqkçwuçVç (çÆiçuçç nçívçí mçí)
nçílçç nÌ~
o MçlçHççívçkçÀ (®ççuççÆvçkçÀç Sieve) Fmç cçíb sçíìí-sçíìí DçvçíkçÀ
sío nçí pççlçí nÌ~
o Fvç çÆsêçíb mçí mJç®s DççÌj Pççiç³çákçwlç ñççJç çÆvçjvlçj ñççÆJçlç
nçílçç níÌ~
o Jç´Cç cçíb lçç[vç, Yçíovç, síovç DççÌj mçá®ççÇlççíoJçlç Jçíovçç lçLçç
içáoç kçíÀ HçÀìvçí pçÌmççÇ Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o GHçí#çç kçÀjvçí mçí Fvç çÆsêçíb mçí Jççlç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç DççÌj Mçá¬çÀ YççÇ
Dççvçí uçiçlçí nÌ~
o Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj kçÀçí MçlçHççívçkçÀ kçÀnlçí nÌ~
Gä^ûççÇJç (çÆHçÊçpç) Yçiçvoj :-
çÆHçÊçb lçá ÒçkçáÀçÆHçlçcççÆvçuçívççOç: ÒçíçÆjlçb HçÓJç&JçoçqmLçlçb jkçwlççb
lçvJççÇcçáçÆ®s^lççcçáä^ûççÇJççkçÀçjçb çÆHç[kçÀçb pçvç³ççÆlç;
mççem³ç ®ççí<ççoçÇvçd JçíovçççÆJçMçí<çç¡çvç³ççÆlç; DçÒççÆlççƬçÀ³çcççCçç ®ç
HççkçÀcçáHçÌçÆlç, Jç´Cç½ççeçqivç#ççjçY³çççÆcçJç oÔ³çlçí, oáiç&vOçcçá<CçcççñççJçb
ñçJççÆlç, GHçíçÆ#çlç½ç JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çjílççbçÆmç çÆ Jçmç=pççÆlç;
lçb Yçiçvojcçá<ì^ûççÇJççÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 4 /6)
nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç oçí<ç, Jçç³çá mçí DçOççílç: ÒçíjçÇlç
nçíkçÀj içáomLççvç cçíb ®ççjçíb Dççíj SkçÀ ³çç oçí Dçbiçáuç Yççiç cçíb çqmLçlç nçíkçÀj
272 Dr. A. S. Dudhamal
cççbmç DççÌj jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ lçvçá, GVçlç DççÌj
TBì kçÀçÇ ûççÇJçç kçíÀ mçcççvç TB®ççÇ çÆHçæ[kçÀç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ~
o Fmç çÆHçæ[kçÀç cçíb çÆHçÊç kçíÀ Dççí<ç, ®ççí<ç SJçb #ççj ³çç Dççqivç oiOçJçlç
oçn DçççÆo mLçççÆvçkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí HççkçÀ nçíkçÀj Jç´Cç nçívçí mçí oáiç&çqvOçlç DççÌj G<Cç
ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ~
o Fmç Jç´Cç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí mçí Jççlç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç DççÌj Mçá¬çÀ YççÇ Dççvçí
uçiçlçí nÌ~
o Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj kçÀçí Gä^ûççÇJç kçÀnlçí nÌ~
HççÆjñççJççÇ (kçÀHçÀpç) Yçiçvoj :-
kçÀC[Ó³çvççí IçvçñççJççÇ kçÀçÆìvççí cçvoJçíovç: ~
éçílççJçYççmç: kçÀHçÀpç: HççÆjñççJççÇ Yçiçvoj: ~~
Muçí<cçç lçá ÒçkçáÀçÆHçlçç: mçcççÇjCçívççOç: ÒçíçÆjlç: HçÓJç&JçoJççqmLçlç:
MçákçwuççJçYççmççb çqmLçjçb kçÀC[ÓcçlççÇb çÆHç[kçÀçb pçvç³ççÆlç,mççem³ç
kçÀC[dJççoçÇvçd JçíovççÆJçMçí<çç¡çvç³ççÆlç, DçÒççÆlççƬçÀ³çcççCçç ®ç HççkçÀcçáHçÌçÆlç,
Jç´Cç½ç kçÀçÆþvç: mçbjcYççÇ kçÀC[ÓÒçç³ç: çÆHççq®suçcçpçñçcççñççJçb
ñçJççÆlç,GHçíçÆ#çlç½ç JççlçcçÓ$çHçájçÇ<çjílççbçÆmç çÆJçmç=pççÆlç; lçb
Yçiçvojb HççÆjñçççÆJçCççÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 4 / 7)
o nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç kçÀHçÀ oçí<ç Jçç³çá mçí DçOççílç: ÒçíjçÇlç
nçíkçÀj içáomLççvç cçíb ®ççjçíb Dççíj SkçÀ ³çç oçí Dçbiçáuç Yççiç cçíb
çqmLçlç nçíkçÀj cççbmç DççÌj jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ MçákçwuçJçCç& kçÀçÇ
çqmLçj çÆHçæ[kçÀç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ~
o Fmç çÆHçæ[kçÀç cçíb kçÀC[Ó, iççÌjJç DçççÆo mLçççÆvçkçÀ uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
o GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí çÆHçæ[kçÀç kçÀç HççkçÀ nçíkçÀj kçÀC[Ó DççÌj
mçjcYç ³çákçwlç kçÀþçíj Símçç Jç´Cç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmçmçí çÆvçjvlçj çÆHççq®suç ñççJç yçnlçç nÌ~
o Fmç Jç´Cç kçÀçÇ GHçí#çç kçÀjvçí mçí Jççlç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç DççÌj Mçá¬çÀ kçÀç
ñççJç YççÇ Dççvçí uçiçlçí nÌ~
Fmç kçÀHçÀpç ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj kçÀçí HççÆjñççJççÇ kçÀnlçí nÌ~
MçcyçÓkçÀçJçlç& ( mççÆVçHçççÆlçkçÀ Yçiçvoj):-
yçnáJçCç&-©pççñççJçç çÆHç[kçÀç iççímlçvççíHçcçç ~
MçcyçÓkçÀçJçlç&JçVççuççÇ MçcyçÓkçÀçJçlç&kçÀçí cçlç: ~~
Jçç³çá: ÒçkçáÀçÆHçlç: ÒçkçáÀçÆHçlççÌ çÆHçÊçMuçí<cçCççÌ HççÆjiç=Ô³ççeOççí içlJçç
HçÓJç&JçoJççqmLçlç: Hççoç*diçá<þÒçcççCççb mçJç&çÆuç²çb çÆHç[kçÀçb pçvç³ççÆlç,
Rog Nidan-
mççem³ç lççíooçnkçÀC[dJççoçÇvçd JçíovçççÆJçMçí<çç¡çvç³ççÆlç,
DççqHlççƬçÀ³çcççCçç ®ç HççkçÀcçáHçÌç Ælç, Jç´Cç½ç vççvçççÆJçOçJçCç&cççñççJçb
ñçJççÆlç, HçÓCç&vçoçÇMçcyçÓkçÀçJçlç&Jç®®ççe$ç mçcçáçÆÊç<þçqvlç JçíovçççÆJçMçí<çç:;
lçb Yçiçvojb MçcyçÓkçÀçJçlç&çÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 4 / 8)
nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç oçí<ç Jçç³çá mçí DçOççílç:
ÒçíjçÇlç nçíkçÀj içáomLççvç cçíb ®ççjçíb Dççíj SkçÀ ³çç oçí Dçbiçáuç Yççiç cçíb çqmLçj
nçíkçÀj cççbmç DççÌj jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ Hççoçbiçá<þ kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ
çÆHçæ[kçÀç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~
o Fmç çÆHçæ[kçÀç cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o kçÀC[Ó, lççío, oçn DçççÆo mLçççÆvçkçÀ uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí nÌ~
o GHç®ççj vç kçÀjvçí mçí çÆHçæ[kçÀç kçÀç Yçío nçíkçÀj Jç´Cç nçívçí mçí
çÆvçjvlçj çÆJççÆJçOç JçCç& kçíÀ ñççJç yçnvçí uçiçlçí nÌ~
o Fmç Jç´Cç cçíb pçuçHçáCç& vçoçÇ kçíÀ Yç´cçj ³çç MçbKç kçíÀ IçácççJç pçÌmççÇ
JçíovççSB nçílççÇ nÌ ~
o Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj kçÀçí MçcyçákçÀçJçlç& kçÀnlçí nÌ~
GvcççiççÇ& ( Dççiçvlçápç) Yçiçvoj :-
#çlççÃçÆlç: Hçç³çáiçlçç çÆJçJçOç&lçí Ô³çáHçí#çCççlçd m³çá: çƬçÀcç³ççí çÆJçoç³ç& lçí ~
ÒçkçáÀJç&lçí cççiç&cçvçíkçÀOçç cçáKçÌJç´&CçÌmlçoávcçççÆiç& Yçiçvojb Jçoílçd ~~
cçÓ{ívç cççbmçuçáyOçívç ³çoçqmLçMçu³çcçVçívç mçnçeY³çJçËlçb
³çoçeJçiçç{HçájçÇnçíçqvcçÞçcçHççvçívççOç:ÒçíçÆjlçcçmçc³çiççiçlçb
içáocçHççÆ#çCççíçÆlç lçoç #çlççÆvççÆcçÊç: kçÀçíLç GHçpçç³çlçí, lççqmcçb½ç #çlçí
HçÓ³ç©çÆOçjçJçkçÀçÇCç&cççbmçkçÀçíLçí cçÓcçççÆJçJç pçuçÒççqkçwuçVç³ççb çƬçÀcç³ç:
mç¡çç³çvlçí, lçí Yç#ç³çvlççí içáocçvçíkçÀOçç Hççéç&lççí oçj³ççqvlç, lçm³ç
lçÌcççiç&Ì:kç=ÀçÆcçkç=ÀlçÌJçç&lçcçÓ$çHçájçÇ<çjílççbm³ççÆYççÆvç:mçjçqvlç; lçb
YçiçvojcçávcçççÆiç&CççÆcçl³çç®ç#çlçí ~~
( mçá. çÆvç. 4 / 9)
o çÆJçJçíkçÀMçáv³ç yçáçÆ× mçí cççbmçmçíJçvç kçíÀ uççíYççÇ J³ççqkçwlç vçí Dçiçj
DçVç kçíÀ mççLç DççqmLç kçÀç Yç#çCç kçÀj çÆuç³çç lççí Jçn Mçu³ç
kçÀþçíj yçvçkçÀj HçájçÇ<ç kçíÀ mççLç çÆcçuçlçç nÌ lçLçç DçHççvç Jçç³çá mçí
DçOççílç: içáo mLççvç cçíb çÆlç³ç&kçÀ nçíkçÀj HçBÀmç pççlçç nÌ~ çÆpçmçkçíÀ
kçÀçjCç içáo mLççvç cçíb #çlç nçílçç nÌ~
o #çlç mçí kçÀçíLç GlHçVç nçílçç nÌ DççÌj çÆpçmç lçjn çÆkçÀ®çæ[ cçíb
çÆkçÀæ[í GlHçVç nçílçí nÌ, GmççÇ lçjn HçÓ³ç, ©çÆOçj, cççbmç kçÀçíLç mçí
çƬçÀcççÇ ÒççoáYçç&Jç nçí pççlçç nÌ~
o ³çí çƬçÀcççÇ içáoç kçíÀ çÆkçÀvççjçíb kçÀç Yç#çCç kçÀjlçí nÌ~
o kç=Àcççdzççíb kçíÀ yçvçç³çí iç³çí Fvç cççiççí& mçí Jççlç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç DççÌj
273 Dr. A. S. Dudhamal
 Mçá¬çÀ Oççlçá kçíÀ ñççJç Dççvçí uçiçlçí nÌ~ içáom³ç Hççéçí& çÆHç[kçÀç Yç=MçççÆlç&: HçkçwJçÒççÆYçVçç lçá Yçiçvoj: m³ççlçd ~~
o Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj kçÀçí GvcççiççÇ& kçÀnlçí nÌ~ (®ç .çÆ®ç. 12 /96)
Yçiçvoj DççÌj DçYççiçvojçÇ çÆHç[kçÀç Yçío :- o kç=ÀcççÇ, mçá#cçççqmLç Yç#çCç, DççÆlçJ³çJçç³ç, DççÆlç ÒçJççnCç,
GlHçíÐçlçíeuHç©kçwMççíHçÀçlçd çÆ#çÒçb ®ççH³çáHçMççc³ççÆlç ~ GlkçÀçìçmçvç, DçççÆo Yçiçvoj kçíÀ nílçÓ nÌ~
Hçç³JçvlçoíMçí çÆHç[kçÀç mçç %çí³ççev³çç Yçiçvojçlçd ~~ o Fvç nílçÓDççíb mçí Hççéç&lç: Jçíovçç³çákçwlç çÆHç[kçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Hçç³ççí: m³ççod Üîç*diçáuçí oíMçí içÓ{cçÓuçç mç©ipJçjç~ HçkçwJç nçívçí Hçj FmçkçÀç Yçío nçí pççlçç nÌ lççí Gmçí Yçiçvoj kçÀnlçí
YççiçvojçÇçÆlç çÆJç%çí³çç çÆHç[kçÀçelççí çÆJçHç³ç&³ççlçd ~~ nÌ~
( mçá. çÆvç. 4 / 10, 11)
J³ççOççÇ vççcç Yeievoj
o içáo kçíÀ Dçvlç cçíb nçívçíJççuççÇ, DçuHç Jçíovçç lçLçç MççíLç ³çákçwlç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
çÆHç[kçÀç, pççí MççÇIç´ GlHçVç nçíkçÀj MççÇIç´ Mççblç nçí pççlççÇ nÌ, Jçn
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
DçYççiçvojçÇ çÆHç[kçÀç nçílççÇ nÌ~
mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
o Fmçmçí çÆJçHçjçÇlç Yçiçvoj çÆHçæ[kçÀç içáoç kçíÀ oçí DçBiçáuççÇ #çí$ç cçíb, oÓ<³ç ceebme, jkeÌle
içÓæ{ cçÓuç JççuççÇ, Jçíovçç DççÌj pJçj ³çákçwlç nçílççÇ nÌ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
Yçiçvoj kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :- oá<ì ñççílçmç jkeÌleJen, ceebmeJen
Iççíjç: mççOççƳçlçáb oá:Kçç: mçJç& SJç Yçiçvojç: ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç, DççÆlçÒçJç=ÊççÇ DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
lçí<JçmççO³ççqm$çoçí<ççílLç: #çlçpç½ç Yçiçvoj:~~ Kç JçÌiçáC³ç iego
( mçá. çÆvç. 4 /13 ) GtJçmLççvç HekeÌJeeMe³e
o mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Yçiçvoj Òç³çlvçHçÓJç&kçÀ kçÀämççO³ç nçílçí nÌ~ DççÆOç<þçvç iego
o çÆ$çoçí<çpç DççÌj #çlçpç Yçiçvoj DçmççO³ç nçílçç nÌ~ mçb®çjCç mLççvç HekeÌJeeMe³e
jçíiçcççiç& DeY³evlej
Jççlç-cçÓ$ç-HçájçÇ<çççÆCç çƬçÀcç³ç: Mçá¬çÀcçíJç ®ç ~
J³ççqkçwlç Yeievoj
Yçiçvojçlçd ÒçñçJççqvlç ³çm³çb lçb HççÆjJçpç&³çílçd~~
1)Jeelepe (MeleHeesvekeÀ),
(mçá.mçÓ. 33/11 ) 2) efHeÊepe (Gä^ûeerJe)
o Yçiçvoj cççiç& mçí pçyç Jççlç, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç, çƬçÀcççÇ DççÌj Mçá¬çÀ Oççlçá Yçío (5) 3)keÀHeÀpe (HeefjñeeJeer),
kçíÀ ñççJç Dççvçí uçiçlçí nÌ lçyç Jçn DçmççO³ç nçí pççlçç nÌ~ 4) meefVeHeelepe (MecyegkeÀeJele&),
Yçiçvoj kçÀç ®çjkçÀçíkçwlç JçCç&vç :- 5) Deeievlegpe (Gvceeefie&)
o mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí ®çjkçÀç®çç³ç& vçí Yçiçvoj kçÀç mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç -
çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ~
kçÀ<ìmççO³ç Jeelepe , efHeÊepe, keÀHeÀpe
çƬçÀc³ççqmLçmçÓ#cç#çCçvçJ³çJçç³çÒçJççnCççv³çálkçÀìkçÀç½çHç=<þÌ: ~
DemeeO³e meefVeHeelepe , Deeievlegpe

__________________________________________________________________________
Yçiçvoj ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 274 Dr. A. S. Dudhamal

 GoçJçlç&
62
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç
mçÓ. 7 G.lçb. 55

J³ççK³çç :- SkçÀ cçáK³ç kçÀçjCç nÌ~

GÃcçí JçíiççÆJçOççjvççívççJç=lçm³ç Jçç³ççíJç&lç&vçcçáoçJçlç&çÆvç©çqkçwlç: GoçJçlç& kçíÀ Dçv³ç nílçÓ :-
GÃlçívç JçíiçívççeJç=lçm³ç Jçç³ççíJç=&çÆÊççÆjl³çáoçJçlç& FçÆlç çÆvç©çqkçwlçm³ç ~ #çáÊç=<CççéççmççÆvçêçCççcçáoçJçlççí& çÆJçOççjCççlçd ~
DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçí mçí FvçkçíÀ cççiç& cçíb DçJçjçíOç GlHçVç $ç³ççíoMççÆJçOçéççmççÌ çÆYçVç Slçímlçá kçÀçjCçÌ: ~~
nçíkçÀj (DççJç=Êç) Jççlç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ, Fmç DçJçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç kçÀçí #çáÊç=<CççcçáoçJçlççí& çÆvç©®³çlçí ~~
GoçJçlç& kçÀnlçí nÌ ~ (mçá.G. 55/4-5)
DçOççjCççdzç Jçíiç DççÌj lçodpçv³ç çÆJçkçÀçj:- 1) cçÓ$ççÆvçûçnpç uç#çCç :-
DçOççjCççdzç Jçíiç :- yççqmlçcçínvç³ççí: MçÓuçb cçÓ$çkç=À®s^b çÆMçjçí©pçç ~
vç Jçíiççvçd Oççj³çíod OççÇcçç*dpççlççvçd cçÓ$çHçájçÇ<ç³ççí: ~ çÆJçvççcççí Jç*d#çCççvççn: m³çççquuç²b cçÓ$ççÆvçûçní ~~
vç jílçmççí vç Jççlçm³ç vç ®sÐçç&: #çJçLççívç& ®ç ~~ (®ç. mçÓ. 7/ 6)
vççíÃçjm³ç vç pç=cYçç³çç vç Jçíiççvçd #çáçqlHçHççmç³ççí: ~ cçÓ$çm³ç JçíiçíeçÆYçnlçí vçjmlçá kç=À®s^íCç cçÓ$çb kçáÀ©lçíeuHçcçuHçcçd ~
vç yçç<Hçm³ç vç çÆvçêç³çç çÆvç:éççmçm³ç ÞçcçíCç ®ç ~~ cçí{^í içáoí Jç*d#çCçyççqmlçcçá<kçÀvçççÆYçÒçoíMçí<JçLçJççeçÆHç cçÓçqIvç& ~
(®ç. mçÓ. 7/ 3-4) Dççvç×yççqmlç½ç YçJççqvlç lççÇJç´ç: Mçáuçç½ç MçÓuçÌçÆjJç çÆYçVçcçÓlçí&:~~
JççlççÆJçCcçÓ$çpç=cYççÞçá#çJççíÃçjJçcççÇçÆvê³çÌ: ~ (mçá.G. 55/9,10)
J³ççnv³çcççvçÌ©çÆolçÌ©oçJçlççí& çÆvç©®³çlçí ~~ o yççqmlç, içáo, Jçb#çCç lçLçç cçínvç (cçÓ$çíçqvê³ç) Fvç mLççvççíb cçíb
(mçá.G. 55/4) MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ DççÌj GlHçVç lççÇJç´ MçÓuç kçíÀ kçÀçjCç ©iCç
DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçíÀ vççcç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nÌ ~ Dççiçí kçÀçÇ Dççíj PçákçÀ (çÆJçvççcç) pççlçç nÌ~
o cçÓ$çkç=À®s^lçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
1) cçÓ$ç 2) HçÓjçÇ<ç 3) Jççlç o çÆMçj:MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
4) pç=cYçç 5) DçÞçá 6) #çJçLçá o cçÓ$ççJçjçíOç nçívçí mçí cçÓ$ç kçÀçÇ DçuHççuHç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
7) GÃçj 8) sçÆo& 9) Mçá¬çÀ 2) HçájçÇ<çJçíiç çÆvçûçnpç uç#çCç :-
10) #çáOçç 11) lç=<Cçç 12) éççmç-Òçéççmç HçkçwJççMç³ççÆMçj:MçÓuçb JççlçJç®ççí&eÒçJçlç&vçcçd ~
13) çÆvçêç 14) Þçcç çÆHççqC[kçÀçíÜíävççOcççvçb HçájçÇ<çí m³ççod çÆJçOçççÆjlçí ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 8)
Fvç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçç çÆvç<çíOç nÌ, uçíçÆkçÀvç mççcçççÆpçkçÀ mçbkçíÀlç kçíÀ DççìçíHçMçÓuççÌ HççÆjkçÀlç&vçb ®ç mç² HçájçÇ<çm³ç lçLççíOJç&Jççlç: ~~
kçÀçjCç uçppççJçMç ³çç çÆkçÀmççÇ Dçv³ç kçÀçjCççíb mçí FvçkçÀç OççjCç çÆkçÀ³çç pççlçç HçájçÇ<çcççm³ççoçÆHç Jçç çÆvçjíçÆlç HçájçÇ<çJçíiçíeçÆYçnlçí vçjm³ç ~
nÌ lççí lçod lçod Jçíiç kçíÀ Dçvçámççj çÆJçkç=ÀçÆlçpçvçkçÀ uç#çCç GlHçVç nçí pççlçí nÌ~ (mçá. G. 55/8)
Slççvçd Oççj³çlççí pççlççvJçíiççvçd jçíiçç YçJççqvlç ³çí ~ o HçkçwJççMç³ç lçLçç çÆMçj:mLççvç cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Hç=LçkçÀd Hç=LçkçÀd çÆ®ççÆkçÀlmççLç& lççvçd cçí çÆvçiçolç: Þç=Cçá: ~~ o Jççlç DççÌj cçuç kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç vçnçÇb nçílççÇ ~
(®ç. mçÓ. 7/ 5) o çÆHççqC[kçÀçíÜíävç lçLçç DççOcççvç, DççìçíHç, HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç (içáoiçlç
DçOççjCççdzç Jçíiççíb kçÀç OççjCç kçÀjvçç ³çn J³ççOççÇ GlHççÆÊç kçÀç kçÀlç&vçJçlç HççÇ[ç) GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
Rog Nidan- 275 Dr. A. S. Dudhamal
 o Jçç³çá kçíÀ Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçkçÀçíHç mçí cçÓKç mçí HçájçÇ<ç Dççvçí uçiçlçç nÌ~
³çí uç#çCç HçájçÇ<ç Jçíiç kçíÀ DçJçjçíOç mçí GlHçVç nçí pççlçí nÌ~
3) Mçá¬çÀJçíiç çÆvçûçnpç uç#çCç:-
cçí{^í Jç=<çCç³ççí: MçÓuçcç²cçoçí& ËçÆo J³çLçç ~
YçJçílçd ÒççÆlçnlçí Mçá¬çÀí çÆJçyç×b cçÓ$çcçíJç ®ç ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 9)
cçÓ$ççMç³çí Hçç³çáçÆvç cçá<kçÀ³ççí½ç MççíHçÀçí ©pççí cçÓ$ççÆJççÆvçûçn½ç ~
Mçá¬çÀçMcçjçÇ lçlçd ñçJçCçb YçJçíod Jçç lçí lçí çÆJçkçÀçjç çÆJçnlçí lçá
Mçá¬çíÀ~~
(mçá. G. lçb$ç 55/15)
o cçÓ$ççMç³ç, cçá<kçÀ (DçC[kçÀçí<ç/Jç=<çCç), Hçç³çá (içáo), Fvç mLççvççíb
cçíb MççíLç lçLçç MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçÓ$ççJçjçíOç SJçb mçkçÀä cçÓ$ç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ ~
o ËlMçÓuç SJçb Dçbiçcço& Fvç uç#çCççíb kçíÀ mççLç Mçá¬çÀçMcçjçÇ lçLçç
Mçá¬çÀ mçbyçbOççÇlç DçvçíkçÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ~
4) sçÆo&pç (Jçcçvç) GoçJçlç& :-
kçÀC[ÓkçÀçíþç©çÆ®çJ³ç²MççíLçHççC[dJççcç³çpJçjç: ~
kçáÀ<þËuuççmçJççÇmçHçç&MsçÆo&çÆvçûçnpçç içoç: ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 14)
soí&çÆJçIççlçívç YçJçí®®ç kçáÀ<þb ³çívçÌJç oçí<çíCç çÆJçoiOçcçVçcçd ~~
(mçá. G. 55/14)
o sçÆo& Jçíiç kçíÀ çÆJçOççjCç mçí kçÀC[á, kçÀçíþ, J³çbiç, Dç©çÆ®ç, MççíLç,
HççC[á, kçáÀ<þ, Ëuuççmç, çÆJçmçHç&, çÆJçoiOçlçç lçLçç Dçv³ç Dççcçpç
çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
5) #çJçLçápçv³ç GoçJçlç& :-
cçv³ççmlçcYç: çÆMçj:MçÓuçcççÆo&lççOçç&JçYçíokçÀçÌ~
Fçqvê³ççCççb ®ç oçÌyç&u³çb #çJçLççí: m³ççod çÆJçOççjCççlçd ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 16)
YçJççqvlç içç{b #çJçLççíçÆJç&Iççlçççq®sjçíçÆ#çvççmççÞçJçCçí<çá jçíiçç: ~
(mçá. G. 55/13)
o #çJçLçá (çÆsbkçÀ) Jçíiç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí %ççvçíçqvê³ççíb kçÀç kçÀcçpççíj nçí
pççlçí nÌ ~
o cçv³ççmlçcYç, çÆMçj:MçÓuç, DççÆo&lç, DçOçç&JçYçíokçÀ ³çí uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o mçáÞçálçç®çç³ç& vçí #çJçLçá Jçíiç jçíkçÀvçí mçí çÆMçj-vçí$ç-vççmçç lçLçç
kçÀCç& FvçkçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ Símçç kçÀnç nÌ ~
6)GÃçjjçíOçpç GoçJçlç& :-
kçÀCþçm³çHçÓCç&lççÇJç lççío: kçÓÀpç½ç Jçç³ççíjLçJççeÒçJç=çÆÊç: ~~
Rog Nidan-
GÃçjJçíiçíeçÆYçnlçí YçJççqvlç Iççíjç çÆJçkçÀçjç: HçJçvçÒçmçÓlçç: ~
(mçá. G. 55/14)
çÆnkçwkçÀç:éççmççíe©çÆ®ç:kçÀcHççí çÆJçyçvOççí Ëo³ççíjmççí:~
GÃçjçÆvçûçnçlçd lç$ç çÆnkçwkçÀç³ççmlçáu³çcççÌ<çOçcçd ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 18)
kçÀCþ lçLçç cçáKç cçíb lççíoJçlç Jçíovçç DççÌj HçáCç&lçç kçÀç DçvçáYçJç nçívçç,
Dççv$çkçábÀpçvç, éççmççJçjçíOç lçLçç Jççlç kçíÀ Dçv³ç çÆJçkçÀçj pçÌmçí çÆnkçwkçÀç,
éççmç, Dç©çÆ®ç, kçÀcHç, Gj lçLçç Ëo³ç cçíb pçkçÀæ[vç (çÆJçyçvOç), DçççÆo jçíiç
GÃçj Jçíiç kçÀç DçJçjçíOç kçÀjvçí mçí GlHçVç nçílçí nÌ~
7)pç=cYççpç GoçJçlç& :-
cçv³ççiçuçmlçcYççÆMçjçíçÆJçkçÀçjç pç=cYççíHçIççlççlçd
HçJçvççlcçkçÀç: m³çá: ~
Þççí$ççvçvçIç´çCççÆJçuççí®çvççílLçç YçJççqvlç lççÇJç´ç½ç lçLçç
çÆJçkçÀçjç: ~~
(mçá. G. 55/11)
çÆJçvççcçç#çíHçmç¹çí®çç: mçáçqHlç: kçÀcHç: ÒçJçíHçvçcçd ~
pç=cYçç³çç çÆvçûçnçlçd lç$ç mçJç¥ JççlçIvçcççÌ<çOçcçd ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 19)
o MçjçÇj kçÀç PçákçÀvçç (çÆJçvççcç), Dçç#çíHç, mçbkçÀçí®ç, mçáçqHlç, kçÀcHç
lçLçç JçíHçvç ³çí uç#çCç ®çjkçÀçíkçwlç nÌ ~
o cçv³çç lçLçç ûççÇJçç mlçcYç, çÆMçj:MçÓuçççÆo çÆMçjçíçÆJçkçÀçj lçLçç
Dçv³ç Jççlçpç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o cçÓKç-vçí$ç-vççmçç lçLçç kçÀCç& FvçkçíÀ çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ
~ Símçç mçáÞçálçç®çç³ç& vçí kçÀnç nÌ ~
8) #çáOççpçv³ç GoçJçlç& :-
lçvêç²cçoç&©çÆ®ççÆJçYç´cçç: m³çá: #çáOççíeçÆYçIççlççvçd kç=ÀMçlçç ®ç ¢äí: ~
(mçá. G. 55/16)
kçÀçM³ç&-oçÌyç&u³ç-JçÌJçC³ç&cç²cçoçí&e©çÆ®çYç´&cç:~
#çáÜíiççÆvçûçnçlçd lç$ç çqmvçiOççí<Cçb uçIçá Yççípçvçcçd ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 20)
o #çáOçç Jçíiç kçÀç çÆvçjçíOç kçÀjvçí mçí lçvêç, Dçbiçcço&, Dç©çÆ®ç,
çÆJçYç´cç, JçÌJçC³ç&, kçÀçM³ç& SJçb oçÌyç&u³ç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
9) lç=<Cççpçv³ç GoçJçlç& :-
kçÀCþçm³çMççí<ç: ÞçJçCççJçjçíOçmlç=<CçççÆYçIççlççodOç=o³çí J³çLçç ®ç~~
(mçá. G. 55/16)
kçÀCþçm³çMççí<ççí yçççÆOç³ç¥ Þçcç: mççoçí ËçÆo J³çLçç ~
çÆHçHççmçççÆvçûçnçlçd lç$ç MççÇlçb lçHç&CççÆcç<³çlçí ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 21)
276 Dr. A. S. Dudhamal
 lç=<Cçç kçÀç DçJçjçíOç kçÀjvçí mçí kçÀCþMççí<ç, Dççm³çMççí<ç, yçççÆOç³ç&
(ÞçJçCççJçjçíOç), Þçcç, Dçbiçmçço SJçb ËlMçÓuç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
10) DçÞçápçv³ç GoçJçlç& :-
Dççvçvopçb MççíkçÀmçcçátJçb Jçç vçí$ççíokçbÀ ÒççHlçcçcçágçlççí çÆn ~
çÆMçjçíiçá©lJçb vç³çvççcç³çç½ç YçJççqvlç lççÇJç´ç: mçn HççÇvçmçívç ~~
(mçá. G. 55/12)
ÒççÆlçM³çç³ççíeçÆ#çjçíiç½ç Ëêçíiç½çç©çÆ®çYç´&cç:~
yçç<HççÆvçûçnçlçd lç$ç mJçHvççí cçÐçb çÆÒç³çç kçÀLçç: ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 22)
Dççvçbo ³çç oá:Kç kçíÀ mçcç³ç DççBKççíb mçí GlHçVç nçívçíJççuçí DçÞçá Jçíiç kçÀçí
jçíkçÀvçí kçíÀ kçÀçjCç çÆMçjçíiççÌjJç, HççÇvçmç ³çç ÒççÆlçM³çç³ç, Ëêçíiç, Dç©çÆ®ç, Yç´cç
lçLçç DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ vçí$ç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ ~
11) çÆvçêçpçv³ç GoçJçlç& :-
pç=cYççe²cçoçí&e²çÆMçjçíeçÆ#çpçç[³çb çÆvçêççÆYçIççlççoLçJççeçÆHç lçvêç~~
(mçá. G. 55/17)
pç=cYççe²cço&mlçvêç ®ç çÆMçjçíjçíiççíeçÆ#çiççÌjJçcçd ~
çÆvçêççÆJçOççjCççlçd lç$ç mJçHvçb mçbJççnvçççÆvç ®ç ~~
(®ç. mçÓ. 7/ 23)
pç=cYçç Jçíiç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí Dçbiçcço&, Dçbiç iççÌjJç, çÆMçj lçLçç vçí$ç
iççÌjJç SJçb lçvêç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
12) Þçcçpç (G®sJççmçpç) GoçJçlç&:-
içáucçËêçíiçmçccççínç: ÞçcççÆvç:éççmçOççjCççlçd ~
pçç³çvlçí lç$ç çÆJçÞççcççí JççlçIvç½ç çƬçÀ³çç çÆnlçç:~~
(®ç. mçÓ. 7/ 24)
Þççvlçm³ç çÆvç:éççmççÆJççÆvçûçníCç ËêçíiçcççínçJçLçJççeçÆHç içáucç: ~
(mçá. G. 55/)
Dçl³çççÆOçkçÀ HççÆjÞçcç Jççuçí J³çç³ççcçççÆo kçÀcç& kçÀçí kçÀjvçí kçíÀ kçÀçjCç
GlHçVç éççmç Jçíiç kçÀçí jçíkçÀvçí mçí Ëêçíiç, cççín lçLçç içáucç jçíiç GlHçVç nçílçí
nÌ ~
__________________________________________________________________________
GoçJçlç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan-
13)JççlççJçjçíOçpç GoçJçlç& (DçOççíJççlç):-
Jççlç-cçÓ$ç-HçájçÇ<ççCççb mç²çí Ocççvçb kçwuçcççí ©pçç ~
pçþjí Jççlçpçç½ççv³çí jçíiçç: m³çáJçç&lççÆvçûçnçlçd ~~
(®ç. mçÓ. 7/12)
DççOcççvçMçÓuççÌ Ëo³ççíHçjçíOçb çÆMçjçí©pçb éççmçcçlççÇJç çÆnkçwkçÀçcçd ~
kçÀçmçÒççÆlçM³çç³çiçuçûçnçb½ç yçuççmççÆHçÊçÒçmçjb ®ç Iççíjcçd ~~
kçáÀ³çç&oHççvççíeçÆYçnlç: mJçcççiçí& nv³ççlçd HçájçÇ<çb cçáKçlç: çÆ#çHçíÜç ~
(mçá. G. 55/7)
o DçOççíJçç³çá (DçHççvç) kçÀçí jçíkçÀvçí mçí cçÓ$ç lçLçç cçuç kçÀç DçJçjçíOç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Goj DççOcççvç, kçwuçcç, Goj SJçb çÆMçj:MçÓuç lçLçç Dçv³ç Jççlçpç
çÆJçkçÀçj YççÇ GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
14)Hçb®çkçÀcç&pçv³ç GoçJçlç& :-
yçnáoçí<çm³ç ©#çm³ç nçÇvççivçíjuHçcççÌ<çOçcçd ~
mççíoçJçlç&m³ç ®ççíçqlkçwuçM³ç oçí<ççvcççiçç&çÆVç©O³ç ®ç ~~
Yç=MçcççOcçç³çíVçççÆYçb Hç=<þHççéç&çÆMçjçíápçcçd ~
éççmççÆJçCcçÓ$çJççlççvççb mç²b kçáÀ³çç&®®ç oç©Cçcçd ~~
( ®ç. çÆmç. 6/ 58-59)
GoçJçlç& kçÀç mççO³çmççO³çlJç :-
lç=<CçççÆo&lçb HççÆjçqkçwuçäb #ççÇCçb MçÓuçÌjçÆYçêálçcçd ~
Mçkç=ÀÜcçvlçb cççÆlçcççvçáoçJççÆlç&vçcçálmç=pçílçd ~~
(mçá. G. 55/18)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç GoçJçlç& DçmççO³ç nçílçí nÌ ~
o lç=<Cçç lçLçç Dçl³çvlç yçuçnççÆvç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀç³ç& kçÀjvçí cçíb
DçmçcçLç&lçç nçívçç ~
o cççbmç lçLçç yçuç mçí #ççÇCç J³ççqkçwlç, GoçJçlç&pçv³ç MçÓuç mçí ûçmlç
nçívçç~
o HçájçÇ<ç kçÀç Jçcçvç kçÀjvçç~
277 Dr. A. S. Dudhamal
 cçÓ$ççIççlç
63
__________________________________________________________________________

cçÓ$ççIççlç kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :- 3 cçÓ$çkç=À®s^ -

pçç³çvlçí kçáÀçÆHçlçÌoçí&<çÌcçÓ&$ççIççlççñç³ççíoMç ~ 4 cçÓ$ççílmçbiç cçÓ$ççílmçbiç
Òçç³ççí cçÓ$ççÆJçIççlççÐçÌJçç&lçkçáÀC[çÆuçkçÀço³ç: ~~ 5 cçÓ$ç#ç³ç cçÓ$ç#ç³ç
6 cçÓ$ççlççÇlç cçÓ$ççlççÇlç
DçOççícçáKççíeçÆHç yççqmlççÆn& cçÓ$çJçççÆnçÆmçjçcçáKçÌ: ~ 7 Jççlçç<þçÇuçç Jççlçç<þçÇuçç
Hççéçí&Y³ç: HçÓ³ç&lçí mçÓ#cçÌ: m³çvocççvçÌjvççjlçcçd ~~ 8 Jççlçyççqmlç Jççlçyççqmlç
³çÌmlçÌjíJç ÒççÆJçM³çÌvçb oçí<çç: kçáÀJç&çqvlç çÆJçbMççÆlçcçd ~ 9 G<CçJççlç G<CçJççlç
cçÓ$ççIççlççvçd Òçcçínçb½ç kç=À®s^çvcçcç&mçcççÞç³ççvçd ~~ 10 JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀç JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀç
( Dç. Ë. çÆvç. 9/2-3) 11 cçÓ$çûççqvLç cçÓ$çûççqvLç
yççqmlç DçOççícçáKç nçílçí náS YççÇ cçÓ$çJççnçÇ çÆmçjçcçáKççíb Üçjç Hççéç& mçí Yçj 12 çÆJç[dçÆJçIççlç cçÓ$çMçÓ¬çÀ
pççlççÇ nÌ~ cçÓ$ç kçÀçí uççvçíJççuçí mçá#cç ñççílççí Üçjç FmçkçÀç çÆvçjvlçj Yçjvçç
13 yççqmlçkçáÀC[uç -
pççjçÇ jnlçç nÌ~ (çÆpçmç lçjn çÆcçfçÇ kçÀç vç³çç Içæ[ç HççvççÇ cçíb DçOççícçáKç
jKçvçí Hçj YççÇ yççÔ³ç Hççéç& mçí Yçj pççlçç nÌ~) FvnçÇb cçÓ$çñççílççíb kçíÀ cççiç& mçí
1)JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀç :-
oçí<ç yççqmlç cçíb ÒçJçíMç kçÀjkçíÀ yççqmlçcçcç& mçí DçççÆÞçlç nçíkçÀj yççÇmç ÒçkçÀçj kçíÀ
jçÌ#³ççÜíiççÆJçIççlççÜç Jçç³çájvlçjjcçççÆÞçlç: ~
kçÀäkçÀçjkçÀ cçÓ$ççIççlç SJçb yççÇmç ÒçkçÀçj kçíÀ Òçcçín GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
cçÓ$çb ®çjçÆlç mçbiç=Ô³ç çÆJçiçáCç: kçáÀC[uççÇkç=Àlç: ~~
yççÇmç cçÓ$ççIççlç mçí 12 cçÓ$ççIççlç DççÌj 8 cçÓ$çkç=À®s^ DççHçíçÆ#çlç nÌ ~
mç=pçíouHççuHçcçLçJçç mç©pçmkçbÀ MçvçÌ: MçvçÌ: ~
cçÓ$ççIççlç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀçb lçb lçá J³çççÆOçb çÆJçÐççlçd mçáoç©Cçcçd ~~
cçÓ$ççÌkçÀmççoçÌ pçþjb kç=À®s^cçálmç²mç*d#ç³ççí ~
(mçá.G. 58/5,6)
cçÓ$ççlççÇlççíeçÆvçuçç<þçÇuçç Jççlçyçml³çá<Cçcçç©lççÌ~~
iççÆlçmç²çoáoçJç=Êç: mç cçÓ$çmLççvçcççiç&³ççí: ~
JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀç ûççqvLççÆJç&[dIççlççí yççqmlçkçáÀC[uçcçd ~
cçÓ$çm³ç çÆJçiçáCççí Jçç³çáYç&ivçJ³çççÆJç×kçáÀC[uççÇ ~~
$ç³ççíoMçÌlçí cçÓ$çm³ç oçí<ççmlççÌçquuç²lç: Þç=Cçá ~~
cçÓ$çb çÆJçnçqvlç mçbmlçcYçYç²iççÌjJçJçíävçÌ: ~
(®ç. çÆmç. 9/25-26)
lççÇJç´©*dcçÓ$ççÆJçìdmç²ÌJçç&lçkçáÀC[çÆuçkçíÀçÆlç mçç ~~
JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀçe<þçÇuçç JççlçyççqmlçmlçLçÌJç ®ç ~
(®ç. çÆmç. 9/39-40 )
cçÓ$ççlççÇlç: mçpçþjçí cçÓ$ççílmç²: #ç³çmlçLçç ~~
çÆJçiçáCç: kçáÀC[uççÇYçÓlççí yçmlççÌ lççÇJç´J³çLççíeçÆvçuç: ~
cçÓ$çûççqvLçcçÓ&$çMçá¬çÀcçá<CçJççlçmlçLçÌJç ®ç ~
DçççÆJç<³ç cçÓ$çb Yç´cççÆlç mçmlçcYççíÜJçíäiççÌjJç: ~~
cçÓ$ççÌkçÀmççoçÌ ÜçÌ ®çççÆHç jçíiçç ÜçoMç kçÀçÇçÆlç&lçç: ~~
cçÓ$çcçuHççuHçcçLçJçç çÆJçcçágççÆlç Mçkç=Àlmç=pçvçd ~
(mçá.G. 58/3, 4)
JççlçkçáÀC[çÆuçkçíÀl³çí<çç ..................~~
®çjkçÀ vçí 13 DççÌj JççiYçì SJçb mçáÞçálç Üçjç 12 ÒçkçÀçj kçíÀ cçÓ$ççIççlç
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 25-26)
kçÀní nÌ~ Jçí çÆvçcvç lçjn mçí nÌ~
o ©#ç, JçíiççJçjçíOç DçççÆo Jççlç ÒçkçÀçíHçkçÀ kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç
náDçç Jçç³çá yççqmlç cçíb ÒçJçíMç kçÀjlçç nÌ~
Dç. ¬çÀ. ®çjkçÀ mçáÞçálç
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí cçÓ$ç kçÀç yççqmlç cçíb DçJçjçíOç nçílçç nÌ~
1 cçÓ$çmçço oçí ÒçkçÀçj kçíÀ cçÓ$çmçço
o yççqmlç cçíb DçJçjçíçÆOçlç cçÓ$ç kçÀçí Jçç³çá kçáÀCæ[uççÇkçÀçj (mçHç& kçíÀ
(kçÀHçÀpç DççÌj çÆHçÊçpç )
mçcççvç iççíuççkçÀçj) iççÆlç Òçoçvç kçÀjlçç nÌ, Fmç çÆuçS Fmçí yççqmlç
2 cçÓ$ç pçþj cçÓ$ç pçþj
kçáÀCæ[çÆuçkçÀç kçÀnlçí nÌ~
Rog Nidan- 278 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmçcçíb ©iCç DçuHççuHç ÒçcççCç cçíb yççj-yççj Jçíovçç kçíÀ mççLç cçÓ$ç
ÒçJç=ÊççÇ kçÀjlçç nÌ ~
o cçuç l³ççiç kçÀjlçí mçcç³ç cçíb DçuHççuHç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb mlçcYç, DçbiçiççÌjJç, GÜíävç, lççÇJç´ cçÓ$ççJçjçíOç,
cçuççJçjçíOç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
2)Dç<þçÇuçç :-
Mçkç=Àvcççiç&m³ç yçmlçí½ç Jçç³çájvlçjcçççÆÞçlç: ~
Dç<þçÇuççJçodIçvçb ûççqvLçb kçÀjçíl³ç®çuçcçáVçlçcçd ~~
çÆJçCcçÓ$çççÆvçuççmç²½ç lç$ççOcççvçb ®ç pçç³çlçí ~
Jçíovçç ®ç Hçjç yçmlççÌ Jççlçç<þçÇuçíçÆlç lççb çÆJçoá: ~~
DççOcççHç³çvçd yççÆmlçiçáob ©odOJçç Jçç³çá½çuççíVçlççcçd~
kçáÀ³çç&ÊççÇJç´ççÆlç&cç<þçÇuççb cçÓ$ççÆJçCcççiç&jçíçÆOçvççÇcçd ~~
(®ç. çÆmç. 9/36)
Mçkç=Àvcççiç&m³ç yçmlçí½ç Jçç³çájvlçjcçççÆÞçlç: ~~
Dç<þçÇuççYçb Içvçb ûççqvLçb kçÀjçíl³ç®çuçcçáVçlçcçd ~
Jççlçç<þçÇuçíçÆlç mççeeOcççvççÆJçCcçÓ$çççÆvçuçmç²kç=Àlçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 23-24)
DççOcççHç³çvçdd yççqmlçiçáob ©Üç Jçç³çá½çuççíVçlççcçd ~
kçáÀ³çç&ÊççÇJç´ççÆlç&cç<þçÇuççb cçÓ$ç-çÆJçCcççiç&jçíçÆOçvççÇcçd ~~
(mçá. G. lçb. 58/ )
yççqmlç lçLçç içáo mLççvç (cçuçcççiç&) cçíb DçJçjçíçÆOçlç Jçç³çá mçí GVçlç
SímççÇ ®çuç (nçuç-®ççuç nçívçí JççuççÇ), HçlLçj kçíÀ mçcççvç kçÀþçÇCç SímççÇ ûçvLççÇ
GlHçVç nçílççÇ nÌ, çÆpçmçí cçÓ$çç<þçÇuçç kçÀnlçí nÌ~
Fmçcçíb DççOcççvç, lççÇJç´ GojMçÓuç, cçuç lçLçç cçÓ$ççJçjçíOç nçívçç ³çí
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
3)Jççlçyççqmlç :-
Jçíiçb çÆJçOççj³çíÐçmlçá cçÓ$çcççiç&m³ççkçáÀMçuççí vçj:~
çÆvç©CççÆ× cçáKçb lçm³ç yçmlçíyç&çqmlçiçlççíeçÆvçuç: ~~
cçÓ$çmç²çí YçJçíÊçívç yççqmlç-kçáÀçÆ#ççÆvçHççÇçÆ[lç: ~
Jççlçyççqmlç: mç çÆJç%çí³ççí J³çççÆOç: kç=À®s^ÒçmççOçvç: ~~
(mçá. G. lçb. 58/ )
cçÓ$çb Oççj³çlççí yçmlççÌ Jçç³çá: ¬çáÀ×çí çÆJçOççjCççlçd ~
cçÓ$çjçíOçççÆlç&kçÀC[ÓçÆYçJçç&lçyççqmlç: mç G®³çlçí ~~
(®ç. çÆmç. 9/37)
cçÓ$çmçvOçççÆjCç: kçáÀ³çç&êáodOJçç yçmlçícçá&Kçb cç©lçd ~
cçá$çmç²b ©pçb kçÀC[Ób kçÀoççƮ箮ç mJçOççcçlç: ~~
Ò箳ççJ³ç yççqmlçcçáodJç=Êçb içYçç&Yçb mLçÓuççÆJçHuçálçcçd ~
kçÀjçíçÆlç lç$ç ©ioçnmHçvovççíÜíävçççÆvç ®ç ~~
Rog Nidan-
çÆyçvoáMç½ç ÒçJçlçí&lç cçÓ$çb yçmlççÌ lçá HççÇçÆ[lçí ~
Oççj³çç çÆÜçÆJçOççíeH³çí<ç JççlçyççqmlççÆjçÆlç mcç=lç: ~~
oámlçjçí oámlçjlçjçí çÆÜlççdzç: ÒçyçuçççÆvçuç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 20-23)
o mçodmçodçÆJçJçíkçÀ yçáçÆ× mçí çÆJç®ççj vç kçÀjlçí náS pçyç kçÀçíF& J³ççqkçwlç
cçÓ$ç Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjlçç nÌ lççí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jççlç oçí<ç
yççqmlç cçáKç kçÀç DçJçjçíOç kçÀjlçç nÌ ~
o Fmç DçJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ cçíb yççOçç DççlççÇ nÌ ~
o yççqmlç lçLçç Goj cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
Dç. Ëo³çkçÀçjvçí Jççlçyççqmlç kçíÀ oçí ÒçkçÀçj çÆkçÀS nÌ ~
1) cçÓ$çJçíiççJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç mçí yççqmlçcçáKç
mçbkçÀçíçÆ®çlç nçívçí mçí cçÓ$çmçbiç GlHçVç nçíkçÀj Jçíovçç DççÌj kçÀC[Ó
GlHçVç nçívçç~
2) cçÓ$çJçíiççJçjçíOç kçíÀ kçÀçjCç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç yççqmlç kçÀçí GHçj kçÀçÇ
Dççíj çÆKçb®çkçÀj, içYç& kçíÀ mçcççvç mHçbovç³çákçwlç (DççqmLçj) lçLçç
yççqmlç kçÀçí mJç³çb kçíÀ DççkçÀçj mçí yçæ[ç yçvçç oílçç nÌ~
o Fmçcçíb Jçíovçç, oçn, mHçbovç, GÜíävç (Síbþvç DçLçç&lç
pçkçÀæ[vç ³çç mlçcYç ³çákçwlç Jçíovçç) DçççÆo uç#çCççíb kçíÀ mççLç
yçÓBo-yçÓBo cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fvç ÒçkçÀçjçíb cçíb ÒçLçcç ÒçkçÀçj kçÀçÇ Jççlçyççqmlç kçÀämççO³ç
nçílççÇ nÌ lçLçç oÓmçjí ÒçkçÀçj kçÀçÇ Jççlçyççqmlç DççÆOçkçÀ
kçÀämççO³ç nçílççÇ nÌ ~
4) cçÓ$ççlççÇlç :-
çÆ®çjb Oççj³çlççí cçÓ$çb lJçj³çç vç ÒçJçlç&lçí ~
cçíncççvçm³ç cçvob Jçç cçÓ$ççlççÇlç: mç G®³çlçí ~~
(mçá. G. lçb. 58/ )
çÆ®çjb Oççj³çlççí cçÓ$çb lJçj³çç vç ÒçJçlç&lçí ~
cçíncççvçm³ç cçvob Jçç cçÓ$ççlççÇlç: mç G®³çlçí ~~
(®ç. çÆmç. 9/35)
..............cçÓ$çb lçá çÆJçIç=lçb çÆ®çjcçd ~~
vç çÆvçjíçÆlç çÆJçyç×b Jçç cçÓ$ççlççÇlçb lçouHç©kçÀd ~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 26)
o GlHçVç cçÓ$ç kçÀç Dç%ççvçlçJçMç mçí yçnálç oíj lçkçÀ Jçíiç OççjCç
kçÀjvçí mçí Jççlç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ ~
o cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ kçÀçÇ F®sç kçÀjvçí Hçj ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç kçíÀ kçÀçjCç
cçvo-cçvo mJç©Hç cçíb lçLçç DçuHç Jçíovçç³çákçwlç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ
nÌ Fmçí cçÓ$ççlççÇlç kçÀnlçí nÌ~
279 Dr. A. S. Dudhamal
5) cçÓ$çpçþj :-
cçÓ$çm³ç JçíiçíeçÆYçnlçí lçoáoçJçlç&nílçákçÀ:~
DçHççvç: kçáÀçÆHçlççí Jçç³çá©ojb HçÓj³çít=Mçcçd ~~
vççYçíjOçmlççoçOcççvçb pçvç³çíÊççÇJç´Jçíovçcçd ~
lçvcçÓ$çpçþjb çÆJçÐççoOççíyççqmlççÆvçjçíOçvçcçd ~~
(mçá. G. lçb. 58/ )
çÆJçOççjCççlÒççÆlçnlçb JççlççíoçJççÆlç&lçb içoç ~
HçÓj³çl³çáojb cçÓ$çb lçoç lçoççÆvççÆcçÊç©kçÀd ~~
DçHççqkçwlçcçÓ$ççÆJçìdmç²ÌmlçvcçÓ$çpçþjb Jçoílçd ~
cçÓ$çJçÌjí®çvççÇb lç$ç çÆ®ççÆkçÀlmççb mçbÒç³ççípç³çílçd ~~
( ®ç. çÆmç. 9/ 29-30)
çÆJçOççjCççlÒççÆlçnlçb JççlççíoçJççÆlç&lç ³çoç ~~
vççYçíjOçmlççoáojb cçÓ$çcççHçÓj³çíÊçoç ~
kçáÀ³çç&ÊççÇJç´©iççOcççvçcçHççqkçwlçb cçuçmç*dûçncçd ~~
lçvcçÓ$çpçþjb ..........~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 27-28)
o GlHçVç náS cçÓ$ç Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç DçHççvç
Jçç³çá kçÀçÇ TOJç& (çÆJçuççícç) iççÆlç nçílççÇ nÌ ~ Goj cçíb TOJç&iççÆlç
ÒççHlç Jççlç mçbçÆ®çlç nçí pççlçç nÌ~
o FmçkçíÀ kçÀçjCç yççqmlç cçíb lçCççJç GlHçVç nçíkçÀj yççqmlç kçíÀ
DççkçÀçj kçÀçÇ Jç=çÆ× nçílççÇ nÌ, çÆpçmçí cçÓ$çpçþj kçÀnlçí nÌ ~ Fmçcçíb
çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o Goj DççÌj yççqmlç cçíb Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o Yçákçwlç DçVç kçÀç DçHç®çvç vçnçÇb nçílçç ~
o cçuç DççÌj cçÓ$ç cçíb DçJçjçíOç HçÌoç nçílçç nÌ ~
6) cçÓ$ççímç² :-
yçmlççÌ JççeH³çLçJçç vççuçí cçCççÌ Jçç ³çm³ç oíçÆnvç: ~
cçÓ$çb ÒçJç=Êçb mçppçílç mçjkçwlçb Jçç ÒçJççnlç: ~~
ñçJçí®svçÌjuHçcçuHçb mç©pçb JççeLç vççÇ©pçcçd ~
çÆJçiçáCçççÆvçuçpççí J³çççÆOç: mç cçÓ$ççílmç²mçbçÆ%çlç: ~~
(mçá. G. lçb. 58/ )
KçJçÌiçáC³çççÆvçuçç#çíHçÌ: çÆkçÀçÆgçvcçÓ$çb ®ç çÆlç<þçÆlç ~
cççÆCçmçvOççÌ ñçJçílçd Hç½ççÊço©iJççeLç ®çççÆlç©kçÀd ~~
cçÓ$ççílmçb²: mç çÆJççq®sVçcçá®sí<çiçá©MçíHçÀmç: ~
(®ç. çÆmç. 9/ 33-34)
........ çÆsêJçÌiçáC³çívçççÆvçuçívç Jçç ~
DçççÆ#çHlçcçuHçb cçÓ$çb lçÂmlççÌ vççuçíeLçJçç cçCççÌ ~~
çqmLçlJçç ñçJçí®svçÌ: Hç½ççlmç©pçb JççeLç vççÇ©pçcçd ~
Rog Nidan-
cçÓ$ççílmç²: mç çÆJççq®sVçlç®sí<çiçá©MçíHçÀmç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 29-30)
o çÆMçMvçcçCççÇ mLççvç cçíb cçÓ$ç cççiç& kçÀç DçJçjçíOç (çÆsê yçbo nçívçç)
nçívçí mçí yççqmlç, cçÓ$çcççiç& DççÌj çÆMçMvçcçCççÇ Fvç mLççvççíb cçíb cçÓ$ç
mçbçÆ®çlç nçílççÇ nÌ ~
o SímççÇ DçJçmLçç cçíb Jçíovçç³çákçwlç DçLçJçç JçíovççjçÆnlç DçuHççuHç
ÒçcççCç cçíb cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o Fmç DçJçjçíçÆOçlç cçÓ$ç kçíÀ kçÀçjCç cçíþ^ cçíb iççÌjJç HçÌoç nçílçç nÌ ~
o mçáÞçálçç®çç³ç&vçí Fmçcçíb mçjkçwlç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ, Símçç
kçÀnç nÌ ~
7) cçÓ$ç#ç³ç :-
©#çm³ç kçwuççvlçoínm³ç yççqmlçmLççÌ çÆHçÊç-cçç©lççÌ ~
cçÓ$ç#ç³çb mç©ioçnb pçvç³çílççb lço绳çcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 37) (mçá. G. lçb. 58/ ?)
Jççlççkç=ÀçÆlçYç&JçíÜçlççvcçÓ$çí Mçá<³ççÆlç mçb#ç³ç: ~~
(®ç. çÆmç. 9/34)
o ©#ç lçLçç ÞçcçççÆo kçÀçjCççíb mçí LçkçíÀ náS oín cçí b çÆHçÊç DççÌj Jççlç
kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí cçÓ$ç cçíb ©#çlçç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o ©#ç içáCç mçí MççíçÆ<çlç cçÓ$ç cçíb pçuç kçÀç DçYççJç jnvçí mçí Fmçí
cçÓ$ç#ç³ç kçÀnç nÌ ~
o Fmçcçíb çÆHçÊççvçáyçbOç mçí oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
8) cçÓ$çûççqvLç :-
Dçvlçyç&çqmlçcçáKçí Jç=Êç: çqmLçjçíeuHç: mçnmçç YçJçílçd~
DçMcçjçÇlçáu³ç©iûççqvLçcçÓ&$çûççqvLç: mç G®³çlçí ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 9/31 )
jkçwlçb JççlçkçÀHçÀçÎáäb yççqmlçÜçjí mçáoç©Cçcçd ~
ûççqvLçb kçáÀ³çç&lçd mç kç=À®s^íCç mç=pçívcçÓ$çb lçoçJç=lçcçd ~~
DçMcçjçÇmçcçMçÓuçb lçb jkçwlçûççqvLçb Òç®ç#çlçí ~~
(®ç. çÆmç. 9/41 )
o DçMcçjçÇ kçíÀ mçcççvç, DççkçÀçj cçíb sçíìçÇ mççÇ ûçbLççÇ pçyç yççqmlç kçíÀ
DçY³çvlçjlç: cçáKç mLççvç Hçj GlHçVç nçílççÇ nÌ lççí Gmçí
cçÓ$çûççqvLç kçÀnlçí nÌ~
o Fmçcçíb DçMcçjçÇ kçíÀ mçcççvç JçíovççSB jnlççÇ nÌ ~
o jkçwlç, kçÀHçÀ lçLçç kçÀHçÀ FvçkçíÀ oÓçÆä mçí GlHçVç nçívçí kçííÀ kçÀçjCç
Fmçí ®çjkçÀç®çç³ç&vçí jkçwlçûççqvLç Símçç kçÀnç nÌ ~
9) cçÓ$çMçá¬çÀ :-
cçÓçÆ$çlçm³ç çÆm$ç³çb ³ççlççí Jçç³çávçç Mçá¬çÀcçá×lçcçd ~
mLççvçç®®³çálçb cçÓ$ç³çlç: ÒççkçÀd Hç½ççÜç ÒçJçlç&lçí ~~
280 Dr. A. S. Dudhamal
 YçmcççíokçÀÒçlççÇkçÀçMçb cçÓ$çMçá¬çbÀ lço᮳çlçí ~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/32)
o cçÓ$çJçíiç kçÀç OççjCç kçÀjkçíÀ cçÌLçávç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ
kçÀçjCç mJçmLççvç mçí yççnj çÆvçkçÀuçç Mçá¬çÀ cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ kçíÀ Hçnuçí
³çç yçço cçíb ÒçJç=Êç nçílçí jnlçç nÌ~
o cçÓ$ç cçíb Mçá¬çÀ mçbçÆcçÞç nçívçí mçí cçÓ$ç kçÀç JçCç& YçmcççíokçÀ (MçbKç
Yçmcç kçÀç pççÆuç³ç çÆJçêçJç) kçíÀ mçcççvç çÆoKçlçç nÌ, Fmç çÆuçS
Fmçí cçÓ$çMçá¬çÀ kçÀnlçí nÌ ~
10) T<CçJççlç :-
J³çç³ççcççOJççlçHçÌ: çÆHçÊçb yççqmlçb ÒççH³çççÆvçuçççqvJçlçcçd ~~
yççqmlçb cçí{^b içáob ®çÌJç Òçonílçd ñççJç³çíoOç: ~
cçÓ$çb nççÆjêcçLçJçç mçjkçwlçb jkçwlçcçíJç Jçç ~~
kç=À®s^çlçd Hçávç: Hçávçpç&vlççí©<CçJççlçb yç´áyççqvlç lçcçd ~
(mçá. G. lçb. 58/ )
G<cçCçç mççí<cçkçbÀ cçÓ$çb Mççí<ç³çvçd jkçwlçHççÇlçkçÀcçd ~
G<CçJççlç: mç=pçílçd kç=À®s^çÂml³çáHçmLçççÆlç&oçnJççvçd ~~
(®ç. çÆmç. 9/38 )
Dçl³çOJççlçHççí<CçYççípçvçççÆoçÆYç: çÆHçÊçb ÒçJç=×cççÆvçuçíçÆjlçb
yççqmlçcçí{^içáooçnb kçáÀJç&×çÆjlçnççÆjêjkçwlçb mçjkçwlçb Jçç cçÓ$çb kç=À®s^çlçd
ÒçJçlç&³çílçd mç lçÓ<CçJççlç: ~ (Dç. mçb. çÆvç. Dç. 9/4)
çÆHçÊçb J³çç³ççcçlççÇ#Cççí<CçYççípçvççOJççlçHçççÆoçÆYç: ~
ÒçJç=×b Jçç³çávçç çÆ#çHlçb yçml³çáHçmLçççÆlçoçnJçlçd ~~
cçÓ$çb ÒçJçlç&³çílHççÇlçb mçjkçwlçb jkçwlçcçíJç Jçç ~
G<Cçb Hçávç: Hçávç: kç=À®s^çoá<CçJççlçb Jçoçqvlç lçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/35-36)
o DççÆlçJ³çç³ççcç, DççlçHç mçíJçvç, lççÇ#Cç-G<Cç DççÌ<çOççÇ SJçb DçVç
mçíJçvç, DçOJçiçcçvç DçççÆo nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç, Jçç³çá
kçíÀ mççLç mçbmçiç& kçÀjkçíÀ cçÓ$ç kçÀçí yççqmlç cçíb Mçá<kçÀ kçÀj oílçç nÌ~
o cçÓ$çMççí<ç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç náS G<CçJççlç GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb kçÀälççHçÓJç&kçÀ Dççjkçwlç-nççÆjê JçCç& kçÀçÇ mçoçn, mçjkçwlç
cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ ³çç çÆmçHç&À jkçwlçÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ lçLçç yççqmlç, cçí{^,
içáo, GHçmLç DçççÆo cçíb oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
11) cçÓ$çmçço :-
çÆHçÊçb kçÀHçÀçí ÜçJççÆHç Jçç mçbnv³çílçíeçÆvçuçívç ®çílçd ~
kç=À®s^çvcçÓ$çb lçoç HççÇlçb éçílçb jkçwlçb Içvçb mç=pçílçd ~~
mçoçnb jçí®çvçç-Mç±®çÓCç&JçCçí& YçJçíÊçá lçlçd ~
Mçá<kçÀ mçcçmlçJçCçí& Jçç cçÓ$çmççob Jçoçqvlç lçcçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 38-39 )
Rog Nidan-
çÆHçÊçb kçÀHçÀçí ÜçJççÆHç Jçç yçmlççÌ mçbnv³çlçí ³çoç ~
cçç©lçívç lçoç cçÓ$çb jkçwlçb HççÇlçb Içvçb mç=pçílçd ~~
mçoçnb éçílçmççvê Jçç mçJçÌ&Jçç& uç#çCç̳ç&álçcçd ~
cçÓ$ççÌkçÀmççob lçb çÆJçÐççlçd çÆHçÊçÞuçí<cçnjÌpç&³çílçd ~~
(®ç. çÆmç. 9/ 27-28)
kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç oçívççíb SkçÀmççLç DçLçJçç Dçuçiç-Dçuçiç nçíkçÀj Jçç³çá
kçíÀ mççLç mçb³ççíiç kçÀjkçíÀ çÆvçcvç lççÇvç ÒçkçÀçj kçíÀ cçÓ$çmçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
®çjkçÀ vçí Fmçí cçÓ$ççÌkçÀmçço kçÀnç nÌ ~
1. çÆHçÊççvçáyçbOç:- Dççjkçwlç ³çç çÆHçlç JçCç& kçÀçÇ oçn ³çákçwlç iççíjçí®çvç
kçíÀ mçcççvç JçCç&JççuççÇ cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
2. kçÀHçÀçvçáyçbOç:- Içvç mJç©Hç DçLçJçç éçílç ³çç MçbKç ®çÓCç& kçíÀ JçCç&
mçcççvç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
3. kçÀHçÀ-çÆHçÊççvçáyçbOççÇ :- Fmçcçíb Fvç oçívççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç
çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~
12) çÆJç[dçÆJçIççlç :-
©#ç-oáyç&uç³ççíJçç&lçívççíoçJç=Êçb Mçkç=ÀÐçoç ~~
cçÓ$çñççílç: ÒçHçÐçlçí çÆJçìdmçbmç=äb lçoç vçj: ~
çÆJç[diçvOçb cçÓ$ç³çílçd kç=À®s^ççÆÜ[dçÆJçIççlçb çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(®ç. çÆmç. 9/ 42-43)
©#ç-oáyç&uç³ççíJçç&lççoáoçJçlçb Mçkç=ÀÐçoç ~~
cçÓ$çñççílççíevçáHç³çí&çÆlç mçbmç=äb Mçkç=Àlçç lçoç ~
cçÓ$çb çÆJçìdlçáu³çiçvOçb m³çççÆÜçÆJç[dçÆJçIççlçb lçcçççÆoMçílçd ~~
( Dç. Ë. çÆvç. 9/ 33-34)
o ©#ç lçLçç oáyç&uç J³ççqkçwlç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí cçuç kçÀçí cçÓ$çJçn
ñççílçmç cçíb uçç³çç pççlçç nÌ ~
o cçÓ$ç kçíÀ mççLç cçuç mçbçÆcçÞç nçí pççlçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí
çÆJç[dçÆJçIççlç kçÀnlçí nÌ~
o cçÓ$ç mçí mçb³çákçwlç náS cçuç kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$ç mçí cçuç kçÀçÇ içbO ç Dççvçí
uçiçlççÇ nÌ~
13)yççqmlçkçáÀC[uç :-
êálççOJçuç²vçç³ççmçÌjçÆYçIççlççlçd ÒçHççÇ[vççlçd ~
mJçmLççvççÂçqmlç©êáÊç: mLçÓuççqmlç<þçÆlç içYç&Jçlçd ~~
MçÓuç-mHçvovç-oçnçlççí& çÆyçvoáb çÆyçvoáb ñçJçl³ççÆHç ~
HççÇçÆ[lçmlçá mç=pçí×çjçb mçbmlçcYççíodfJçíävçççÆlç&cççvçd ~~
yççqmlçkçáÀC[uçcççnámlçb Iççíjb Mçm$ç-çÆJç<ççíHçcçcçd ~
HçJçvçÒçyçuçb Òçç³ççí oáçÆvç&JççjcçyçáçÆ×çÆYç: ~
(®ç. çÆmç. 9/ 44-46)(cçç. çÆvç. 21-22)
o êálç iççÆlç mçí HçÌouç ®çuçvçç ~
281 Dr. A. S. Dudhamal
 o uçbIçvç kçÀjvçç ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ HççÆjÞçcç kçÀjvçç ~
o DççIççlç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí yççqmlç mJçmLççvç mçí ®³çÓlç nçíkçÀj
mLçÓuç nçívçí mçí GlHçVç çÆJçkç=ÀçÆlç kçÀçí yççqmlçkçábÀ[uç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb SíbþvçJçlç Jçíovçç lçLçç içYç& kçíÀ mçcççvç mHçbovçççÆo uç#çCç
HçÌoç nçílçí nÌ ~
o oçn ³çákçwlç lçLçç yçÓBo-yçÓBo cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o yççqmlç ÒçoíMç cçíb pççíj mçí oyççvçí mçí Oççj³çákçwlç cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ nçívçí
uçiçlççÇ nÌ ~
yççqmlçkçáÀC[uç cçíb oçí<ççvçáyçbOç:-
lççqmcçvç çÆHçÊçççqvJçlçí oçn: MçÓuçb cçÓ$ççÆJçJçCç&lçç ~
Þuçí<cçCçç iççÌjJçb MççíHçÀ: çqmvçiOçb cçÓ$çb Içvçb çÆmçlçcçd ~~
(®ç. çÆmç. 9/47 )
o yççqmlçkçáÀC[uç cçíb çÆHçÊççvçáyçbOç mçí oçn, MçÓuç lçLçç cçÓ$ç-çÆJçJçCç&lçç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o yççqmlçkçáÀC[uç cçíb kçÀHçÀçvçáyçbOç mçí iççÌjJç, MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ
__________________________________________________________________________
cçÓ$ççIççlç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan-
DççÌj çqmvçiOç, Içvç lçLçç éçílç JçCç& kçÀçÇ cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
cçÓ$ççIççlç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
Þuçí<cç©×çÆyçuççí yççqmlç: çÆHçÊççíoçÇCççí& vç çÆmçO³ççÆlç ~~
DççÆJçYç´çvlççÆyçuç: mççO³ççí, vç lçá ³ç: kçáÀC[uççÇkç=Àlç: ~
(®ç. çÆmç. 9/ )
o ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç yççqmlçcçáKç cçíb DçJçjçíOç nçílçç nÌ DççÌj
çÆHçÊç oçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçílçç nÌ lççí yççqmlçkçáÀC[uç çÆJçkçÀçj DçmççO³ç
nçí pççlçç nÌ ~
o kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç mçí yççqmlç kçÀç cçáKç DçJçjçíçÆOçlç vç nçí, yççqmlç
kçáÀC[uççÇkç=Àlç vç nçí lççí Jçn mççO³ç nçílççÇ nÌ ~
kçáÀC[uççÇYçÓlç yççqmlç uç#çCç :-
m³ççÂmlççÌ kçáÀC[uççÇYçÓlçí lç=Ccççín: éççmç SJç ®ç ~~
(®ç. çÆmç. 9/ )
o yççqmlç kçáÀC[uççÇkç=Àlç nçí pççvçí mçí lç=<CçççÆOçkçw³ç, cççín lçLçç
éççmçkçÀälçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
282 Dr. A. S. Dudhamal
 cçá$çkç=À®s^
64
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ Dç.Ëo³ç
çÆ®ç. 26 çÆvç. 9

J³ççK³çç :- cçÓ$çkç=À®s^ GlHçVç nçílçí nÌ~

cçÓ$çkç=À®s^çCççÇçÆlç cçÓ$çm³ç kç=À®s^íCç cçnlçç oá:Kçívç ÒçJç=dçÆÊç: ~ cçá$çkç=À®s^ kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
cçOçÓkçÀçí<ç
J³ççOççÇ vççcç cet$ekeÀ=®í^
Dçl³çvlç kçÀälççHçÓJç&kçÀ SJçb Jçíovçç³çákçwlç cçÓ$çÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçívçí kçÀçí
cçÓ$çkç=À®s^ kçÀnlçí nÌ ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
DçMcçjçÇ lçLçç cçÓ$ççIççlç Fvç J³çççÆOç³ççíb cçíb YççÇ mçkçÀä cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
uç#çCç GlHçVç nçílçç nÌ ~ cçÓ$çJçn ñççílçmç kçíÀ Fvç J³çççÆOç³ççíb cçíb çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçcççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
mçí Yçío jnlçç nÌ ~ oÓ<³ç cet$e
DçMcç³çç&: HçÓJç&uç#çCçcçd ~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
.....cçÓ$çí<çá yçmlçiçvOçlJçb cçÓ$çkç=À®s^b pJçjçíe©çÆ®ç ~ oá<ì ñççílçmç cet$eJen ñeesleme
( Dç. Ë. çÆvç. 9/8) ñççílççíoáäçÇ mçbiç
DçMcçjçÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç cçíb yçmlçiçbOç cçÓ$çlçç (Yçíæ[/yçkçÀjçÇ kçíÀ cçÓ$ç kçíÀ Kç JçÌiçáC³ç Je=keÌkeÀ, yeefmle, ceg$eceeie&
içbOç pçÌmççÇ içbOç cççvçJççÇ cçÓ$ç kçÀçí Dççvçç~ ) ³çn uç#çCç JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ, pççí GtJçmLççvç HekeÌJeeMe³e
cçÓ$çkç=À®s^ cçíb GlHçVç vçnçÇb nçílçç ~ DççÆOç<þçvç cet$eJen ñeesleme
cçÓ$çkç=À®s^í kç=À®s^lJçcççÆlçMççƳçlçcçd, F&<ççÆÜyçvOç:; mçb®çjCç mLççvç cet$eJen ñeesleme
cçÓ$ççIççlçí lçá çÆJçyçvOççí yçuçJççvçd, kç=À®s^lJçcçuHççÆcççÆlç ~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
(cçOçÓkçÀçí<ç) J³ççqkçwlç cet$ekeÀ=®í^
cçÓ$çkç=À®s^ Fmç çÆJçkçÀçj cçíb cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ 1)Jeele, 2)efHeÊe, 3)keÀHeÀ,
Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ DççÌj cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç DçJçjçíOç DçuHç mJç©Hç cçíb Yçío (8) 4) meefVeHeelepe, 5) DeefYeIeelepe,
jnlçç nÌ uçíçÆkçÀvç cçÓ$ççIççlç Fmç çÆJçkçÀçj cçíb cçÓ$ççJçjçíOç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb 6)Meg¬eÀpe, 7) DeMceefjpe, 8) Meke&Àjepe
jnlçç nÌ lçLçç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç Jçíovçç kçÀcç jnlççÇ nÌ ~ mJçYççJç DeeMegkeÀejer ³ee ef®ejkeÀejer
cçá$çkç=À®s^ kçíÀ nílçÓ :- mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç SkeÀoes<epe
J³çç³ççcç- lççÇ#CççÌ<çOç-©#çcçÐçÒçmç²- çÆvçl³çodfj³çlçÒç<þ³ççvççlçd ~ kçÀ<ìmççO³ç Flej meYeer ÒekeÀej
DççvçáHçcççbmççO³çMçvççopççÇCçç&lm³çácçÓ&$çkç=À®sççÆCç vç=CçççÆcçnçäçÌ ~~ J³eeOeer³eeW kesÀ GHeêJe
DemeeO³e
(®ç. çÆ®ç. 26/ 32) mJe©He ceW GlHeVe ngDee
o DççÆlçJ³çç³ççcç kçÀjvçç ~
Hç=Lç*dcçuçç: mJçÌ: kçáÀçÆHçlçç çÆvçoçvçÌ: mçJçí&eLçJçç kçÀçíHçcçáHçíl³ç yçmlççÌ ~
o lççÇ#CççÌ<çOççÇ êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ cçÓ$çm³ç cççiç¥b HççÆjHççÇ[³ççqvlç ³çoç lçoç cçÓ$ç³çlççÇn kç=À®s^çlçd ~~
o ©#ç cçÐçHççvç kçÀjvçç ~ (®ç. çÆ®ç. 26/ 33)
o ncçíMçç lççÇJç´ iççÆlç kçíÀ Jççnvç mçí mçHçÀj kçÀjvçç (³ççvç içcçvç) ~ o JççlçççÆo oçí<ç mJçlçb$ç ©Hç mçí DçLçJçç SkçÀçÆ$çlç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj
o DççvçáHçcççbmç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~ yççqmlç mLççvç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ cçÓ$ç cççiç& kçÀç HççÆjHççÇ[vç
o DçO³çMçvç, DçpççÇCç& Yççípçvç DçççÆo nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí Dççþ kçÀjlçí nÌ ~
Rog Nidan- 283 Dr. A. S. Dudhamal
 o FmçkçíÀ HççÆjCççcç mçí mçMçÓuç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ çÆpçmçí mççÆVçHççlçpç cçÓ$çkç=À®s^ cçíb lççÇvççíb oçí< ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí
cçÓ$çkç=À®s^ J³ççOççÇ kçÀnlçí nÌ~ nÌ ~ ³çn DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
cçá$çkç=À®s^ kçíÀ ÒçkçÀçj:- 5. Mçá¬çÀJçíiçjçíOçpç cçÓ$çkç=À®s^ (Mçá¬çÀpç):-
jílççíeçÆYçIççlçççÆYçnlçm³ç Hçbámç: ÒçJçlç&lçí ³çm³ç lçá cçá$çkç=À®s^cçd ~
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç 4) mççÆVçHççlçpç
m³ççod Jçíovçç Jç*d#çCçyççqmlçcçí{^í lçm³çççÆlçMçÓuçb Jç=<çCçççÆ lçJç=Êçí ~~
5) Mçu³çpç 6) HçájçÇ<çpç 7) Mç¬çÀpç 8) DçMcçjçÇpç
Mçá¬çíÀCç mçb©×iççÆlçÒçJççnçí cçÓ$çb mç kç=À®s^íCç çÆJçcçágçlççÇn ~
cçá$çkç=À®s^ kçíÀ ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç :- lçcçC[³ççí: mlçyOççÆcççÆlç yç´áJççqvlç jílççíeçÆYçIççlççlçd ÒçJçoçqvlç kç=À®s^cçd~~
Mçá¬çbÀ cçuçç½çÌJç Hç=LçkçÀd Hç=LçiJçç cçÓ$ççMç³çmLçç: ÒççÆlçJççj³ççqvlç ~
1. Jççlçpç cçá$çkç=À®s^ :-
lçÜd³ççnlçb cçínvçyççqmlçMçÓuçb cçÓ$çb mçMçá¬çbÀ kçáÀ©lçí çÆJçyç×cçd ~~
yççqmlçJç*d#çCçcçíþ^ççÆlç&³çákçwlççíeuHççuHçb cçánácçá&ná: ~
mlçyOç½ç MçÓvççí Yç=MçJçíovç½ç lçáÐçílç yççqmlçJç=&<çCççÌ ®ç lçm³ç ~
cçÓ$ç³çíÜçlçpçí kç=À®s^í....~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 40-43)
(Dç. Ë. çÆvç. 9/ 2-3)
cçÓçÆ$çlçm³ç J³çJçç³ççÊçá jílççí Jççlççí×lçb ®³çálçcçd ~
çÆlçJç´ççÆlç&©iJç*d#çCç-yççqmlç-cçí{^ mJçuHçb cçánácçÓ&$ç³çlççÇn Jççlççlçd~
HçÓJç¥ cçÓ$çm³çHç½ççÜç ñçJçílçd kç=À®s^b lço᮳çlçí ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 34)
(®ç. çÆmç. 9/ 32)
o Jççlçpç cçÓ$çkç=À®s^ cçíb yççqmlç, Jçb#çCç lçLçç cçí{^ Fvç mLççvççíb cçíb
o Mçá¬çÀ Jçíiç kçÀç çÆJçOççjCç kçÀjvçí mçí ³çç oÓ<ì náDçç Mçá¬çÀ JççlçççÆo oçí<ççíb
lççÇJç´MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç DçuHç-DçuHç ÒçcççCç cçíb yççj-yççj
kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$çcççiç& cçíb DççkçÀj ©kçÀd pççvçí mçí mçMçÓuç cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ
cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçílçí jnlççÇ nÌ ~
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
2. çÆHçÊçpç cçá$çkç=À®s^ :-
o MçÓ¬çÀ kçíÀ mççLç cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ ~
.... HçÌÊçí HççÇlçb mçoçn©kçÀd ~~ jkçwlçb Jçç .....~
o yççqmlç, Jçb#çCç, cçí{^ DçççÆo mLççvççíb cçíb MççíLç lçLçç lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ
(Dç. Ë, çÆvç. 9/ 2-3)
JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ DççÌj Fvç mLççvççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
HççÇlçb mçjkçwlçb mç©pçb mçoçnb kç=À®s^b cçánácçÓ&³çlççdzç çÆHçÊççlçd ~~
o cçÓ$çcççiç& cçíb Mçá¬çÀ Dççvçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀälçç mçí cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ
(®ç. çÆ®ç. 26/ 34)
nÌ ~
o çÆHçÊçpç cçÓ$çkç=À®s^ cçíb mçjkçwlç, mçoçn DççÌj HççÇlç JçCç& kçÀçÇ cçÓ$ç
o cçÓ$çcççiç& cçíb Mçá¬çÀ kçíÀ ©kçÀ pççvçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí DçC[mlçyOç
ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
cçÓ$çkç=À®s^ kçÀnlçí nÌ ~
3. kçÀHçÀpç cçá$çkç=À®s^ :-
6. jkçwlçpç cçÓ$çkç=À®s^ :-
.....kçÀHçÀpçí yççqmlçcçí{^iççÌjJçMççíHçÀJççvçd ~
#çlçççÆYçIççlççlçd #çlçpçb #ç³ççod Jçç ÒçkçÀçíçÆHçlçb
mççÆHç®sb mççÆJçyçvOçb ®ç............~~
yççqmlçiçlçb çÆJçyç×cçd ~~
(Dç. Ë, çÆvç. 9/ 2-3)
lççÇJç´ççÆlç& cçÓ$çíCç mçnçMcçjçÇlJçcçç³çççÆlç lççqmcçVççÆlçmççÆgçlçí ®ç ~
yçmlçí: mççÆuç²m³ç içá©lJç-MççíLççí cçÓ$çb mççÆHç®sb kçÀHçÀcçÓ$çkç=À®s^í~
DççOcççlçlççb çÆJçvoçÆlç iççÌjJçb ®ç yçmlçíuç&IçálJçb ®ç çÆJççÆvç:mç=lçíeçqmcçvçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 35)
(®ç. çÆ®ç. 26/ 43-44)
o kçÀHçÀpç cçÓ$çkç=À®s^ cçíb cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ kçíÀ mçcç³ç DçJçjçíOç nçílçç nÌ
o Dçl³çççÆOçkçÀ Mçá¬çÀ#ç³ç nçívçí mçí, DççIççlçççÆo (DçMcçjçÇ pçv³ç)
lçLçç cçÓ$ç kçÀç mJç©Hç çÆHççq®suç nçílçç nÌ ~
kçÀçjCççíb mçí cçÓ$çcççiç& cçíb #çlç GlHçVç nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç lçLçç
o yççqmlç, cçí{^ DçççÆo mLççvççíb cçíb MççíLç lçLçç iççÌjJç GlHçVç nçílçç
nÌ~ DçJçjçíçÆOçlç jkçwlç yççqmlç cçíb DççkçÀj lççÇJç´ Jçíovçç³çákçwlç mçjkçwlç
4. mççÆVçHççlçpç cçá$çkç=À®s^ :- cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
mçJçç&çÆCç ©HçççÆCç lçá mççÆVçHççlççtJççqvlç lçlkç=À®s^lçcçb o Fmçcçíb yççqmlç cçíb mçbçÆ®çlç jkçwlç kçíÀ kçÀçjCç DçOççí Goj cçíb DççOcççvç
çÆn kç=À®s^cçd ~~ lçLçç iççÌjJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 35) o DçJçjçíçÆOçlç jkçwlç kçÀç çÆvç:mmçjCç nçí pççvçí kçíÀ yçço yççqmlç cçíb
.... mçJçÌ& mçJçç&lcçkçbÀ cçuçÌ: ~~ (Dç. Ë, çÆvç. 9/ 2-3) uççIçJç GlHçVç nçílçç nÌ ~

Rog Nidan- 284 Dr. A. S. Dudhamal

 o Fmçcçíb GlHçVç JçíovççDççíb kçÀç mJç©Hç DçMcçjçÇlçÓu³ç nçílçç nÌ ~
7. Dççiçvlçápç cçÓ$çkç=À®s^ :-
cçÓ$çJçççÆn<çá Mçu³çívç #çlçí<JççÆYçnlçí<çá Jçç ~
cçÓ$çkç=À®s^b lçoçIççlççppçç³çlçí Yç=Mçoç©Cçcçd ~~
Jççlçkç=À®s^íCç lçáu³çççÆvç lçm³ç çÆuç²ççÆvç çÆvççÆo&Mçílçd ~
Mçkç=Àlçmlçá ÒçlççÇIççlççÜç³çáçÆJç&içáCçlççb içlç: ~~
DççOcççvçb JççlçMçáuçb ®ç cçÓ$çmç²b kçÀjçíçÆlç ®ç ~
__________________________________________________________________________
cçÓ$çkç=À®s^ ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan-
DçMcçjçÇnílçá lçlHçÓJç¥b cçÓ$çkç=À®s^cçáoçnjílçd ~~
(mçá. G. 59/8-10)
o cçÓ$çJçn ñççílçmç Hçj yççÔ³ç Dççiçvlçápç kçÀçjCççíb mçí DççIççlç nçí vçç
³çç çÆkçÀmççÇ kçÀçjCç cçÓ$çcççiç& cçíb Mçu³ç DçJç©× nçí pççvçí mçí
Dçl³çvlç kçÀäkçÀçjkçÀ cçÓ$çkç=À®s^ GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o Fmçcçíb GlHçVç Jçíovçç Jççlçpç cçÓ$çkç=À®s^ kçíÀ pçÌmççÇ nçílççÇ nÌ~
285 Dr. A. S. Dudhamal
 DçMcçjçÇ
65
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ
çÆ®ç. 26
DçMcçjçÇ cçíb kçÀHçÀ ÒçOççvçlçç :-
Òçç³ç: Þuçí<cççÞç³çç: mçJçç& DçMcç³ç&: m³çá³ç&cççíHçcçç: ~~
(cçç. çÆvç. 32/1)
o DçMcçjçÇ GlHçVç nçívçí kçÀç ÒçOççvç kçÀçjCç Òçç³ç: ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ
nçÇ nÌ~
o Mçá¬çÀpç DçMcçjçÇ cçíb Mçá¬çÀ Oççlçá DçMcçjçÇ kçÀç mçcçJçç³ççÇ kçÀçjCç
nçílçç nÌ~
o DçMcçjçÇ çÆ$çoçí<ç ÒçOççvç çÆJçkçÀçj nÌ ~ çÆkçÀmççÇ SkçÀ oçí<ç kçíÀ kçÀçjCç
GlHçVç vçnçÇb nçílççÇ, Hçjblçá J³çHçoíMçmlçá Yçá³çmç: Fmç v³çç³ç mçí
çÆpçmç oçí<ç kçÀçÇ ÒçOççvçlçç nçílççÇ nÌ GmçkçíÀ Dçvçámççj oçí<çpç
ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
o cç=l³çÓkçÀçjkçÀ HççÇ[ç DçMcçjçÇ cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ Fmç çÆuçS Fmçí
³çcççíHçcçç: kçÀnç nÌ~
o FmçkçÀçÇ çÆ®çkçÀçÇlmçç ³ççíi³ç ÒçkçÀçj mçí Dçiçj kçÀçÇ vç pççS lççí ³çn
jçíiç cççjkçÀ nçí mçkçÀlçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí ³çcç kçíÀ mçcççvç yçlçç³çç
iç³çç nÌ~
DçMcçjçÇ kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
çÆJçMççí<ç³çíÂçqmlçiçlçb mçMçá¬çbÀ cçÓ$çb mççÆHçÊçb HçJçvç: kçÀHçbÀ Jçç ~
³çoç lçoçeMcç³ç&áHçpçç³çlçí lçá ¬çÀcçíCç çÆHçÊçíçq<JçJç jçí®çvçç iççí: ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 36)
³çoç Jçç³çácçá&Kçb yçmlçíjçJç=l³ç HççÆjMççí<ç³çílçd ~
cçÓ$çb mççÆHçÊçb mçkçÀHçbÀ mçMçá¬çbÀ Jçç lçoç ¬çÀcççlçd ~~
mç¡çç³çlçíeMcçjçÇ Iççíjç çÆHçÊççÃçíçÆjJç jçí®çvçç ~
Þuçí<cççÞç³çç ®ç mçJçç& m³ççlçd ........... . ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/6-7 )
vçÌkçÀoçí<ççÞç³çç: mçJçç&:, ........~
(cçç. çÆvç. 32/1) (®ç.çÆ®ç. Dç. 26/ )
Mçá¬çÀ, kçÀHçÀ ³çç çÆHçÊç FvçkçÀçí yççqmlçmLççvç (cçÓ$çJçn ñççílçmç) cçíb Jçç³çá
Üçjç MççíçÆ<çlç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ ~ Mçá¬çÀ, kçÀHçÀ lçLçç cçÓ$çIçìkçÀ Mçá<kçÀ nçí
pççvçí mçí DçMcçjçÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
içç³ç kçíÀ MçjçÇj cçíb pçÌmçí iççíj®í çvç (çÆHçÊç kçíÀ mçáKç pççvçí mçí) çÆvçcçç&Cç
Rog Nidan-
cçç. çÆvç.
32
nçílçç nÌ, JçÌmçí nçÇ cççvçJç MçjçÇj cçíb cçÓ$çJçn mçbmLççvç cçíb DçMcçjçÇ HçÌoç nçílççÇ
nÌ~
DçMcçjçÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
yçml³ççOcççvçb lçoçmçVçoíMçí<çá HççÆjlççíeçÆlç©kçÀd ~~
cçÓ$çí<çá yçmlçiçvOçlJçb cçÓ$çkç=À®s^b pJçjçíe©çÆ®ç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/ 7-8 ) (cçç. çÆvç. 32/3)
o yççqmlç ÒçoíMç cçíb DççOcççvç GlHçVç nçívçç ~
o yççqmlç kçíÀ Dççmç-Hççmç cçíb ®ççjçíb Dççíj Dçl³çvlç HççÇ[ç GlHçVç
nçívçç ~
o cçÓ$ç kçÀçÇ içbOç yçkçÀjí kçíÀ cçÓ$ç kçíÀ içvOç mçcççvç Dççvçç~
o pJçj, DççÌj Dç©çÆ®ç GlHçVç nçívçç ³çí DçMcçjçÇ kçíÀ HçÓJç&©Hç nçílçí
nÌ~
o yçmlçiçbOçlJç ³çn DçMcçjçÇ kçÀç J³ççOççÇ J³çJç®síokçÀ uç#çCç nÌ~
cçÓ$çkç=À®s^ DççÌj cçÓ$ççIççlç cçíb ³çn uç#çCç vçnçÇb nçílçç~
DçMcçjçÇ kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
mççcççv³ççÆuç²b ©²ççÆYç-mçíJçvççÇ-yççqmlçcçÓOç&mçá ~~
çÆJçMççÇCç&Oççjb cçÓ$çb m³ççÊçmçç cççiçí& çÆvçjçíçÆOçlçí ~
lçÐçHçç³ççlçd mçáKçb cçínío®sb iççícçíokçÀçíHçcçcçd ~~
lçlmçb#ççíYççlçd #çlçí mççñçcçç³ççmçç®®çççÆlç©iYçJçílçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/9-10 )(cçç. çÆvç. 32/4-5)
o vçççÆYç, mçíJçvççÇ DççÌj yççqmlççÆMç<ç& Fvç mLççvççíb cçí Jçíovçç kçÀç
Òççoá&YççJç nçílçç nÌ~
o DçMcçjçÇ mçí cçÓ$çcççiç& cçíb cçÓ$ç ©kçÀ pççvçí mçí cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ kçÀçí pççíj
HçÓJç&kçÀ kçÀjvçí Hçæ[lççÇ nÌ~
o FmçkçíÀ HççÆjCççcç mJç©Hç çÆJçMççÇCç&Oççj DçLçç&lç SkçÀ mçí pççoç
(DçvçíkçÀ) OççjçDççíb cçíb cçÓ$ç yçnvçí uçiçlçç nÌ~
o DçMcçjçÇ kçíÀ cçÓ$çcççiç& mçí nì pççvçí kçíÀ yçço mçáKçHçÓJç&kçÀ, iççícçío
kçíÀ JçCç& kçÀçÇ SJçb mJç®s SímççÇ cçÓ$çÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~
o DçMcçjçÇ mçí cçÓ$çcççiç& cçíb #çlç nçívçí mçí jkçwlççÆcççÆÞçlç cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ
nçílççÇ nÌ~ çÆpçmçkçíÀ kçÀçjCç Dçl³çvlç HççÇ[ç nçílççÇ nÌ~
286 Dr. A. S. Dudhamal
®çjkçÀ kçíÀ Dçvçámççj DçMcçjçÇ kçÀç mJç©Hç :-
kçÀocyçHçá<Hççkç=ÀçÆlçjMcçlçáu³çç Þuç#Cçç çÆ$çHçáìîçH³çLçJççeçÆHç cç=ÜçÇ ~
cçÓ$çm³ç ®çívcççiç&cçáHçÌçÆlç ©×dJçç cçÓ$çb ©pçb lçm³ç kçÀjçíçÆlç yçmlççÌ ~~
mçmçíJçvççÇcçínvçyççqmlçMçÓuçb çÆJçMççÇCç&Oççjb ®ç kçÀjçíçÆlç cçÓ$çcçd ~
cç=ovçççÆlç cçí{^b mç lçá Jçíovççlççí& cçáná: Mçkç=ÀvcçágççÆlç cçínlçí ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 37-38)
o DçMcçjçÇ kçÀocçHçá<Hç kçíÀ mç¢Mç nçílççÇ nÌ ~
o HçlLçj pçÌmççÇ çÆ®çkçÀvççÇ, çÆ$çHçáìçÇ (lççÇvç Hçnuççíb JççuççÇ) nçílççÇ nÌ ~
o sçíìçÇ Fuçç³ç®ççÇ kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ lçLçç mHçMç& cçíb kçÀçícçuç nçílççÇ
nÌ~
o cçÓ$çcççiç& cçíb Dççvçí Hçj cçÓ$çÒçJç=çÆÊç kçíÀ mçcç³ç DçJçjçíOç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç yççqmlç Dççmçcçblç cçíb Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ, mçíJçvççÇ,
cçÓ$çíçqvê³ç DççÌj yççqmlç cçíb MçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ~ Símçí çqmLçlççÇ cçíb
cçÓ$çÒçJç=ÊççÇ çÆJçMççÇCç& Oççj nçílççÇ nÌ~
o Jçíovçç mçí HççÇçÆ[lç ©iCç yççj-yççj DçHçvççÇ cçÓ$çíçqvê³ç nçLç mçí
cçmçuçvçí uçiçlçç nÌ DççÌj Fvç JçíovççDççíb kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$çÒçJç=çÆÊç kçíÀ
mççLç cçuçÒçJç=çÆÊç YççÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ~
DçMcçjçÇpççÆvçlç cçÓ$çÒçJç=çÆÊç :-
#ççíYççlçd #çlçí cçÓ$ç³çlççÇn mççmç=kçÀd lçm³çç: mçáKçb cçínçÆlç ®ç J³çHçç³ççlçd ~
S<ççMcçjçÇ cçç©lççÆYçVçcçÓçÆlç&: m³çç®skç&Àjç cçÓ$çHçLççlçd #çjvlççÇ ~~
(®ç. çÆ®ç. 26/ 39)
o DçMcçjçÇ kçíÀ mçb#ççíYç mçí cçÓ$çJçn ñççílçmç cçíb #çlç nçívçí mçí cçÓ$çcççiç&
mçí jkçwlç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ~
o cçÓ$çcççiç& mçí yççnj çÆvçkçÀuçlçí mçcç³ç Dçiçj DçMcçjçÇ kçÀç Yçíovç
nçílçç nÌ lççí Jçn sçíìí-sçíìí kçÀCççíb cçíb çÆJçYçkçwlç nçíkçÀj cçÓ$ç mçí
çÆvçiç&çÆcçlç nçílççÇ nÌ, lçyç Fvç sçíìí-sçíìí kçÀCççíb kçÀçí Mçkç&Àjç kçÀnlçí nÌ~
DçMcçjçÇ kçíÀ ÒçkçÀçj :-
Jççlç-çÆHçÊç-kçÀHçÌÀçqmlçñç®çlçáLççÇ& Mçá¬çÀpççeHçjç ~
(cçç. çÆvç. 32/1)
o cçÓ$ççMcçjçÇ kçíÀ çÆvçcvç ®ççj ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4) Mçá¬çÀpç
ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç :-
1. Jççlçpç DçMcçjçÇ :-
lç$ç Jççlççt=Mçb ®ççlççí& ovlççvçd KççoçÆlç JçíHçlçí ~~
iç="ççÆlç cçínvçb vçççÆYçb HççÇ[³çl³ççÆvçMçb kçÀCçvçd ~
mçççÆvçuçb cçágççÆlç Mçkç=Àvcçánácçí&nçÆlç çÆyçvoáMç: ~~
M³ççJçç©CççeMcçjçÇ ®ççm³ç m³çççq®®çlçç kçÀCìkçÌÀçÆjJç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/ 11-12 )(cçç. çÆvç. 32/6-7)
Rog Nidan-
o Jççlçpç cçÓ$ççMcçjçÇ cçíb lççÇJç´ GojMçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o lççÇJç´ Jçíovçç kçíÀ kçÀçjCç GmçkçíÀ oçBlç kçÀHçkçÀHççlçí nÌ DççÌj HççÇæ[ç
kçÀçí mçnvç vç kçÀjvçí kçíÀ kçÀçjCç çÆuçbiç kçÀçí nçBLç mçí oyççkçÀj
jKçlçç nÌ~
o cçuç kçÀçÇ DçOççíJçç³çá kçíÀ mççLç DçuHççuHç cçç$çç cçíb ÒçJç=ÊççÇ nçílççÇ nÌ~
o cçÓ$ç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ YççÇ çÆyçvoá-çÆyçvoá nçílççÇ nÌ~
o Jççlçpç DçMcçjçÇ M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçíÀ DççÌj kçÀCìkçÀ³çákçwlç nçílçí
nÌ~
2. çÆHçÊçpç DçMcçjçÇ :-
çÆHçÊçívç oÔ³çlçí yççqmlç: H箳çcççvç FJççí<cçJççvçd ~~
YçuuççlçkçÀççqmLçmçbmLççvçç jkçwlç-HççÇlççeçÆmçlççeMcçjçÇ ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/ 13) (cçç. çÆvç. 32/8)
o çÆHçÊçpç DçMcçjçÇ cçíb yççqmlçHççkçÀ, T<cçççÆOçkçw³ç, GojSJçb yççqmlç
mLççvççíb cçíb oçn GlHçVç nçílçç nÌ~
o ³çn DçMcçjçÇ YçuuççlçkçÀççqmLç (yççÇpç) kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ
Dççjkçwlç-HççÇlç-DççÆmçlç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ~
3. kçÀHçÀpç DçMcçjçÇ :-
yççqmlççÆvç&mlçáÐçlç FJç Muçí<cçCçç MççÇlçuççí içá©: ~~
DçMcçjçÇ cçnlççÇ Muç#Cçç cçOçáJçCçç&eLçJçç çÆmçlçç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/14) (cçç. çÆvç. 32/9)
o kçÀHçÀpç DçMcçjçÇ cçíb yççqmlç lççíoJçlç Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o ³çn DççkçÀçj mçí yç[çÇ, MççÇlç, içá©, Muç#Cç lçLçç cçOçá JçCç& kçíÀ
mçcççvç HççÇlç-éçílç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ~
4. Mçá¬çÀpç DçMcçjçÇ :-
Mçá¬çÀçMcçjçÇ lçá cçnlççb pçç³çlçí Mçá¬çÀOççjCççlçd ~~
mLççvçç®®³çálçcçcçákçwlçb çÆn cçá<kçÀ³ççíjvlçjíeçÆvçuç: ~
Mççí<ç³çl³çáHçmçbiç=Ô³ç Mçá¬çbÀ lç®sá¬çÀcçMcçjçÇ ~~
(cçç. çÆvç. 32/12-13)
yççqmlç©*d-cçÓ$çkç=À®s^lJç-cçá<kçÀéç³çLçákçÀççÆjCççÇ ~
lçm³ççcçálHçVçcçç$çç³ççb Mçá¬çÀcçíçÆlç çÆJçuççdzçlçí ~~
HççÇçÆ[lçí lJçJçkçÀçMçíeçqmcçvçd DçMcç³çí&Jç ®ç Mçkç&Àjç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/ 16-18 ) (cçç. çÆvç. 32/14)
o Mçá¬çÀJçíiç kçÀç OççjCç kçÀjvçí mçí yç=nlççkçÀçj kçÀçÇ Mçá¬çÀçMcçjçÇ
GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o cçÓ$çcççiç& cçíb mLççv箳çálç náS Mçá¬çÀOççlçá kçÀç Jçç³çá Üçjç Mççí<ç nçívçí
mçí Mçá¬çÀçMcçjçÇ GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o yççqmlçmLççvç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ Jçíovçç GlHçVç nçívçç, cçÓ$çkç=À®s^lçç,
cçá<kçÀMççíLç DçççÆo uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
287 Dr. A. S. Dudhamal
 o cçÓ$çcççiç&mLç Mçá¬çÀOççlçá kçÀç çÆJçuç³çvç nçívçí Hçj ³çí vçä nçí pççlççÇ
nÌ ~
DçMcçjçÇpçv³ç Mçkç&Àjç:-
DçMcçjçÇ Mçkç&Àjç ®çÌJç lçáu³çmçbYçJç-uç#çCçí ~
çÆJçMçí<çCçb MçkçÀ&jç³çç: Þç=Cçá kçÀçÇlç&³çlççí cçcç ~~
H箳çcççvççeMcçjçÇ çÆHçÊçç®sçí<³çcççCçç ®ç Jçç³çávçç ~
çÆJçcçákçwlçkçÀHçÀmçvOççvçç #çjvlççÇ Mçkç&Àjç cçlçç ~~
ËlHççÇ[ç JçíHçLçá: Mçáuçb kçáÀ#ççJççqivç½ç oáyç&uç: ~
lçLçç YçJççÆlç cçÓ®sç& ®ç cçÓ$çkç=À®s^b ®ç oç©Cçcçd ~~
cçÓ$çJçíiççÆvçjmlççÆYç: ÒçMçcçb ³çççÆlç Jçíovçç ~
³ççJçom³çç: HçávçvçÌ&çÆlç içá[kçÀç ñççílçmççí cçáKçcçd ~~
(mçá.G.59/ )
DçCçáMççí Jçç³çávçç çÆYçVçç mçç lççqmcçVçvçáuççícçiçí ~~
çÆvçjíçÆlç mçn cçÓ$çíCç ÒççÆlçuççícçí çÆJçyçO³çlçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/18-19) ,(cçç. çÆvç. 32/15)
o DçMcçjçÇ kçíÀ H箳çcççvççJçmLçç cçíb çÆHçÊç kçíÀ G<Cç lçLçç Jçç³çá kçíÀ
©#ç içáCç mçí FmçkçÀç kçÀHçÀ mçbOççvç ìáì pççlçç nÌ ~ Fmç ìáìí náS
DçMcçjçÇ kçíÀ kçÀCççíb kçÀçí Mçkç&Àjç kçÀnlçí nÌ ~
o Mçkç&Àjç kçíÀ uç#çCç DçMcçjçÇ kçíÀ mçcççvç nçÇ nçílçí nÌ ~
o lççÇJç´ GojMçÓuç, JçíHçvç, DççqivçcççbÐç, cçÓ®sç&, cçÓ$çkç=À®s^ DçççÆo
uç#çCç Mçkç&Àjç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Mçkç&Àjç kçíÀ GHçêJç:-
cçÓ$çñççílç:ÒçJç=Êçç mçç mçkçwlçç kçáÀ³çç&oáHçêJççvçd ~~
__________________________________________________________________________
DçMcçjçÇ ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan-
oçÌyç&u³çb mçovçb kçÀçM³ç¥ kçáÀçÆ#çMçÓuçcçLçç©çÆ®çcçd ~
HççC[álJçcçá<CçJççlçb ®ç lç=<Cççb ËlHççÇ[vçb JççÆcçcçd ~~
(cçç. çÆvç. 32/15-16)
o DçMcçjçÇ kçÀç Yçíovç nçívçí mçí Mçkç&Àjç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ~
o Mçkç&ÀjçDççíb kçíÀ kçÀçjCç cçÓ$çcççiç& kçÀç DçJçjçíOç nçívçí Hçj oçÌyç&u³ç,
Dçbiçmçço, kçÀçM³ç&, kçáÀçÆ#çMçÓuç, Dç©çÆ®ç, HççC[á, G<CçJççlç,
lç=<Cçç, ËlMçÓuç lçLçç sçÆo& ³çí GHçêJç GlHçVç nçílçí nÌ ~
DçMcçjçÇ kçÀç mççO³ççmççO³çlJç:-
ÒçMçÓvçvçççÆYç-Jç=<çCçb yç×cçÓ$çb ©pççlçájcçd ~
DçMcçjçÇ #çHç³çl³ççMçá çÆmçkçÀlçç Mçkç&ÀjççqvJçlçç ~~
(cçç. çÆvç. 32/17)
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DçMcçjçÇ DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
o vççYççÇ lçLçç Jç=<çCç Fvç DçJç³çJççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
o cçÓ$ç ÒçJç=ÊççÇ nçívçç yçbo nçí pççlççÇ nÌ ~
o lççÇJç´ mJç©Hç kçÀç GojMçÓuç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o DçMcçjçÇ kçíÀ mççLç-mççLç cçÓ$ç cçíb çÆmçkçÀlçç ³çç Mçkç&Àjç kçÀç ñçJçCç
nçívçí uçiçlçç nÌ ~
Slçç YçJççqvlç yççuççvççb lçí<ççcçíJç ®ç YçÓ³çmçç ~~
DççÞç³ççíHç®ç³ççuHçlJççtnjCççnjCçí mçáKçç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 9/15) (cçç. çÆvç. 32/10)
yççu³ççJçmLçç cçíb cççbmçççÆo Oççlçá kçÀç GHç®ç³ç kçÀcç jnvçí mçí Mçm$ç kçÀcç&
Üçjç DçMcçjçÇ çÆvçjnjCç mçáuçYç nçílçç nÌ Fmç çÆuçS yççuçkçÀçí cçíb DçMcçjçÇ
mçáKçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
288 Dr. A. S. Dudhamal
 DçHçmcççj
66
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆvç. 8, çÆ®ç. 10 G. lçb. 61 G.lçb. 7 G. lçb. 10 21
çÆvç©çqkçwlç :-
mcç=lçíjHçiçlçb Òççnájmcççjb çÆYç<ççqiJço: ~
lçcç: ÒçJçíMçb yççÇYçlmç®çíäb OççÇmçÊJçmçcHuçJççlçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 10/3)
DçHçmcççj GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :-
...lççqmcçvçd çÆn o#ççOJçbjOJçbmçí oíçÆnvççb vççvçççÆo#çá
çÆJçêJçlççcççÆYçêJçCçlçjCçOççJçvçHuçJçvçuç«vççÐçÌoí&nçÆJç#ççíYçCçÌ:
.....çÆJççÆJçOçYçÓlççMçáçÆ®çmçbmHçMçç&çÆoHçmcççjçCççb .......~
(®ç. çÆvç. 8/ 11)
o#ç ÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí Hçj (³çáOo kçíÀ yçço kçÀçÇ
GlHçVç náS DççHçlççqmLçlççÇ cçíb Yç³çYççÇlç ÒçççÆCç³ççíb cçíb ®ççjçíb Dççíj lçÌjvçí,
oçÌæ[vçí, kçÓÀovçí, uççbIçvçí DçççÆo MçjçÇj kçÀçí HççÇçÆ[lç kçÀjvçíJççuççÇ Içìvçç³çíb HçÌoç
nçí iç³ççÇ ~ Fmç GlHçVç DççHçlççqmLçlççÇ cçíb çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçíÀ ÒçççÆCç³ççíb kçÀç
lçLçç DçHççÆJç$ç êJ³ççíb kçÀç mHçMç& Hççvçí mçí DçHçmcççj J³ççOççÇ kçÀçÇ GlHççÆÊç náF&~
DçHçmcççj kçÀçÇ J³ççK³çç :-
mcç=çÆlçYçÓ&lççLç&çÆJç%ççvçcçHçmlçlHççÆjJçpç&vçcçd~
DçHçmcççj FçÆlç Òççíkçwlçmlççíe³çb J³çççÆOçjvlçkç=Àlçd ~~
(mçá.G. 61/ 3)
DçHçmcççjb Hçávç: mcç=çÆlçyçáçÆ× mçlJçmçbHuçJççlçd çÆyçYçlmç®çíäçcçd
DçJççqmLçkçbÀ lçcç: ÒçJçíMçcçç®ç#çlçí ~
(®ç. çÆvç. 8/ )
mcç=l³çHçç³ççí Ô³çHçmcççj: mç OççÇmçlJçççÆYçmçcHuçJççlçd ~
(Dç.Ë G. lçb. 7/ 1)
o yçáçÆ× DççÌj cçvç kçÀç Nnçmç nçívçí mçí mcç=çÆlç%ççvç kçÀç DçHçç³ç
DçLçç&lç mcç=çÆlçnççÆvç nçí pççvçí kçÀçí DçHçmcççj kçÀnlçí nÌ~
o Fmç jçíiç kçÀç ÒçYççJç pçyç lçkçÀ jnlçç nÌ, lçyç lçkçÀ ©iCç yçáçÆ×-
mcç=çÆlç Mçáv³ç nçílçç nÌ DçLçç&lç Gmçí Fçqvê³ççíb Üçjç %ççvç kçÀç
DççkçÀuçvç vçnçÇb nçílçç~
o GmçkçíÀ MçjçÇj kçÀçÇ çƬçÀ³çç³ççíb cçíb çÆyçYçlmçlçç çÆoKççF& oílççÇ nÌ, pçÌmçí
cçáKç mçí Pççiç kçíÀ mççLç uççuççñççJç yçnvçç, oçBlççíb kçíÀ vççÇ®çí
çÆpç»ç kçÀçí oyççvçç DçççÆo ~
Rog Nidan-
o mcç=çÆlçvççMç nçívçç ³çn DçHçmcççj kçÀç cçáK³ç uç#çCç nÌ ~
DçHçmcççj kçíÀ nílçÓ :-
çÆ®çvlçç-MççíkçÀççÆoçÆYçoçí&<çç: ¬çáÀ×ç ËlñççílççÆmç çqmLçlçç: ~
kç=ÀlJçç mcç=lçíjHçOJçbmçcçHçmcççjb ÒçkçáÀJç&lçí ~~
pçç³çlçíeçÆYçnlçí çÆ®çÊçí çÆ®çvlççMççíkçÀYç³çççÆoçÆ Yç: ~~
çÆcçL³çççÆlç³ççíiçíçqvê³ççLç&kçÀcç&CççcççÆYçmçíJçvççlçd ~
(Dç.Ë G. lçb. 7/ 1)
çÆJçYç´çvlçyçnáoçí<ççCççcççÆnlççMçáçÆ®çYççípçvççlçd ~
jpçmlçcççíY³ççb çÆJçnlçí mçÊJçí oçí<ççJç=lçí ËçÆo ~~
çÆ®çvlççkçÀçcçYç³ç¬çÀçíOçMççíkçÀçíÜíiçççÆoçÆYçmlçLçç ~
cçvçm³ççÆYçnlçí vç=CççcçHçmcççj: ÒçJçlç&lçí ~~
(Dç.Ë G. lçb. 7/ 3-4)
çÆJç©×cççÆuçvççnçjçÆJçnçjkçáÀçÆHçlçÌcç&uçÌ: ~~
JçíiççÆvçûçnMççÇuççvççcççÆnlççMçáçÆ®çYççíçÆpçvççcçd ~
jpçmlçcççíçÆYçYçÓlççvççb iç®slççb ®ç jpçmJçuççcçd ~~
lçLçç kçÀçcçYç³ççíÜíiç¬çÀçíOçMççíkçÀççÆoçÆYçYç=&Mçcçd ~
®çílçm³ççÆYçnlçí HçábmççcçHçmcççjçíeçÆYçpçç³çlçí ~~
(mçá. G. lçb. 61/4-6 )
o çÆ®çvlçç, MççíkçÀ, Yç³ç, kçÀçcç, GÜíiç, ¬çÀçíOçççÆo cççvççÆmçkçÀ YççJççíb
mçí HççÆjçÆHççÆ[lç jnvçç ~
o Fçqvê³ççíb kçÀç çÆcçL³çç-çÆnvç-DççÆlç³ççíiç nçívçç ~
o çÆJç©×çnçj, DççÆnlçkçÀj, DçHççÆJç$ç SJçb cççÆuçvç Dççnçj kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçç ~
o JçíiçmçbOççjCç kçÀjvçç ~
o cçvç kçÀç jpç SJçb lçcç içáCç mçí J³ççHlç jnvçç ~
o jpç:mJçuçç m$ççÇ mçí cçÌLçÓvç kçÀjvçç ~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS MççjçÇçÆjkçÀ JççlçççÆo DççÌj
cççvççÆmçkçÀ jpç SJçb lçcç oçí<ççíb mçí cçvç GHçnlç nçívçí mçí DçHçmcççj
GlHçVç nçílçç nÌ~
289 Dr. A. S. Dudhamal
DçHçmcççj kçíÀ ÒçkçÀçj :- JçÌ<çc³ç³çákçwlçívççíHç³ççíiççÆJççÆOçvççíHç³çá¡ççvççvççb lçv$çÒç³ççíiçcççÆHç ®ç
DçHçmcççj½çlçáYçí&oçí JççlççÐçÌçÆvç&®ç³çívç ®ç ~~ çÆJç<çcçç®çjlççv³çç½ç MçjçÇj®çíäç çÆJç<çcçç: mçcçç®çjlççcçl³çáHç#ç³ççod Jçç
(Dç.Ë G. lçb. 7/5) oçí<çç: ÒçkçáÀçÆHçlçç jpçmlçcççíY³ççcçánlç®çílçmççcçvlçjçlcçvç:
Fn KççÆuç ®çlJççjçíeHçmcççjç YçJççqvlçJççlççÆHçÊçkçÀHçÀmççÆVçHççlççÆvççÆcçÊçç:~~ Þçí<þlçcçcçç³çlçvçb Ëo³çcçáHçmç=l³ççíHççÆj çÆlç<þvlçí; lçLçíçqvê³çç³çlçvçççÆvç ®ç ~
( ®ç. çÆvç. 8/3) lç$ç ®ççJççqmLçlçç: mçvlççí ³çoç Ëo³ççÆcççqvê³çç³çlçvçççÆvç ®çíçÆjlçç:
Hç=Lçioçí<çÌ: mçcçmlç̽ç Jç#³çlçí mç ®çlçáçÆJç&Oç: ~~ kçÀçcç¬çÀçíOçYç³çuççíYçcççínn<ç&MççíkçÀçÆ®çvlççíÜíiçççÆoçÆYç:
( ®ç. çÆ®ç. 10/8) mçnmççeçÆYçHçÓj³ççqvlç, lçoç pçvlçájHçmcçjçÆlç ~~
DçHçmcççj FçÆlç %çí³ççí içoçí Iççíj½çlçáçÆJç&Oç: ~~ ( ®ç. çÆvç. 8/4)
(cçç.çÆvç. 21/ 1) OçcçvççÇçÆYç: çÆÞçlçç oçí<çç Ëo³çb HççÇ[³ççqvlç çÆn ~
....mç ®ç ¢äm®çlçáçÆJç&Oç: ~ mçcHççÇ[³çcççvççí J³çLçlçí cçÓ{çí Yç´çvlçívç ®çílçmçç ~~
JççlççÆHçÊçkçÀHçÌÀvç=&Cççb ®çlçáLç&: mççÆVçHççlçlç: ~ HçM³çl³çmççqvlç ©HçççÆCç HçlççÆlç ÒçmHçáÀjl³ççÆHç ~
(mçá. G. lçb. 61/11 ) çÆpç»çeçÆ#çYç´Ó: ñçJçuuççuççí nmlççÌ HççoçÌ ®ç çÆJççÆ#çHçvçd ~~
DçHçmcççj kçíÀ ®ççj Yçío nçílçí nÌ~ oçí<çíJçíiçí ®ç çÆJçiçlçí mçáHlçJçlçd ÒççÆlçyçá×îçlçí ~
( ®ç. çÆ®ç. 10/6-8)
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç 4)mçççÆVçHççlçpç o OçcççÆvç³ççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç pçyç Ëo³ç cçíb çÆHçæ[ç
kçÀjvçí uçiçlçí nÌ, lçyç Fmç çÆHçæ[ç mçí J³ççÆLçlç náS ©iCç kçÀç cçvç
DçHçmcççj kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
çÆJçYç´çblç çÆ®çÊç kçíÀ kçÀçjCç cççíçÆnlç nçí pççlçç nÌ~
J³ççOççÇ vççcç DçHçmcççj
o Fmç çqmLçlççÇ cçíb ©iCç pçÌmçç ©Hç oMç&vç kçÀjlçç nÌ, JçÌmçç ©Hç %ççvç
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
ÒççHlç kçÀj vçnçÇb Hççlçç ~
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
o kçÀbHç lçLçç mHçáÀjCç kçíÀ mççLç jçíiççÇ pçcççÇvçHçj çÆiçjkçÀj çÆHçÀj mçí Kçæ[ç
Goçvç, ÒççCç, J³ççvç mççOçkçÀ lçHç&kçÀ
nçílçç nÌ ~ Fmç lçjn kçÀçÇ çƬçÀ³çç Jçn yççj-yççj kçÀjlçí jnlçç nÌ~
oÓ<³ç cçvç
o GmçkçíÀ çÆpç»ç, DççÆ#ç lçLçç Yç´á cçíb kçbÀHç GlHçVç nçílçç nÌ~
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o cçáKç cçíb ÒçYçálç uççuççñççJç nçívçí kçÀçjCç çÆvçkçÀuççÇ náF& Pççiç cçáKçHçj
oá<ì ñççílçmç cçvççíJçn ñççílçmç çÆoKçlççÇ nÌ~ Fmçí DçHçmcççj kçÀç çÆyççÆYçlmçoMç&vç kçÀnç nÌ~
ñççílççíoáäçÇ mçbiç o nmlç-Hçço çÆJç#çíHçvç (FOçj-GOçj nçlç HçÌj HçìkçÀvçç) nçílçç nÌ ~
Kç JçÌiçáC³ç cçvç o oçí<ççíb kçÀç Jçíiç mçcççHlç nçívçí Hçj çÆpçmç ÒçkçÀçj çÆvççÆêmlç J³ççqkçwlç Mççblç
GtJçmLççvç Ëo³ç çÆ®çÊç mçí pççiç=lç nçílçç nÌ, GmççÇ ÒçkçÀçj mçí DçHçmcççj mçí çÆHççÆ[lç ©iCç
DççÆOç<þçvç cçvç, Fçqvê³ç JçíiççJçmLçç mçí pççiç=lç nçí (nçíMç cçíb Dççvçç) pççlçç nÌ ~
mçb®çjCç mLççvç cçvççíJçççÆnvççÇ OçcçvççÇ GvcççoJçlÒçkçáÀçÆHçlçÌçƽçÊçoíniçlçÌcç&uçÌ: ~
jçíiçcççiç& cçO³çcç nlçí mçlJç ËçÆo J³ççHlçí mçb%ççJçççÆn<çá Kçí<çá ®ç ~~
J³ççqkçwlç çÆyççÆYçlmç®çíäç (Dç.Ë G. lçb. 7/ 2)
Yçío (4) Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, mççÆVçHççlçpç o Gvcçço kçÀçÇ lçjn lçcç SJçb jpç Fvç cççvççÆmçkçÀ oçí<ççíb mçí JççlçççÆo
mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ oçí<ç ÒçYçççÆJçlç nçíkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç nçí pççvçí kçíÀ yçço cçvç Hçj
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç vçJç DççIççlç kçÀjlçí nÌ~
kçÀ<ìmççO³ç pççÇCç& o Fmç lçjn mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS cççvççÆmçkçÀ lçLçç MççjçÇçÆjkçÀ oçí<ççíb kçÀç
cçvç DççÌj Ëo³ç kçíÀ mçb%ççJçn ñççílçmç cçíb mLççvçmçbÞç³ç nçívçí mçí
lç SJçb çÆJçOççvççb ÒççCçYç=lççb çÆ#çÒçcççÆYççÆvçJç&lç&vlçí; lçÐçLçç- DçHçmcççj J³ççOççÇ GlHçVç nçílçç nÌ~
jpçmlçcççíY³ççcçáHçnlç®çílçmççcçáodYç´çvlççÆJç<çvçyçnáoçí<ççCççb DçHçmcççj Dççiçvlçápç nÌ SkçÀçdzç cçlç lçLçç GmçkçÀç Kçb[vç :-
mçcçuççÆJçkç=ÀlççíHççÆnlççv³çMçá®ççÇv³çY³çJçnçjpççlçççÆvç
Rog Nidan- 290 Dr. A. S. Dudhamal
 DççÆvççÆcçÊççiçcççodJ³ççOçíiç&cçvççokç=ÀlçíeçÆHç ®ç ~
Dççiçcçç®®ççH³çHçmcççjb Jçovl³çv³çí vç oçí<çpçcçd ~~
(mçá. G. lçb. 61/17 )
o kçáÀs Dçç®çç³ç& kçÀç cçlç nÌ çÆkçÀ DçHçmcççj DçkçÀmcççlç ³çç
DççÆvççÆcçÊç nçÇ GlHçVç nçílçç nÌ DççÌj çÆyçvçç GHç®ççj mçí nçÇ mJç³çb
Mççvlç nçí pççlçç nÌ ~ Mççm$ç kçíÀ ÒçcççCç mçí FvçkçÀç ³çnçÇ cççvçvçç
nÌ çÆkçÀ ³çn çÆJçkçÀçj oçí<çpç vçnçÇb nÌ, DççÆHçlçá ³çn J³ççOççÇ
Dççiçvlçápç nÌ~
o Fmç cçlç kçÀç mçáÞçálçç®çç³ç& vçí Kçb[vç kçÀjlçí náS mçÒçcççCç
DçHçmcççj ³çn J³ççOççÇ Dççiçvlçápç vç nçíkçÀj oçí<çpç kçÀçjCççíb mçí
nçílçç nÌ ³çn çÆvçcvç lçjn mçí mHç<ì çÆkçÀ³çç nÌ ~
¬çÀcççíHç³ççíiççÎçí<ççCççb #ççÆCçkçÀlJççÊçLçÌJç ®ç ~
DççiçcççÜÌéç©H³çç®®ç mç lçá çÆvçJç&C³ç&lçí yçáOçÌ:~~
oíJçí Jç<ç&l³ççÆHç ³çLçç YçÓcççÌ yççÇpçççÆvç kçÀççÆvççÆ®çlçd ~
MçjçÆo ÒççÆlçjçínçqvlç lçLçç J³çççÆOçmçcçátJç: ~~
mLçççƳçvç: kçíÀçÆ®çouHçívç kçÀçuçívçççÆYçÒçJççÆOç&lçç: ~~
oMç&³ççqvlç çÆJçkçÀçjçbmlçá çÆJçéç©HçççÆVçmçiç&lç: ~~
DçHçmcççjçí cçnçJ³çççÆOçmlçmcççÎçí<çpç SJç lçá ~
(mçá. G. lçb. 61/ 18- 21)
o DçHçmcççj J³ççOççÇ cçíb oçí<ççíb kçÀç mçb®ç³ç ÒçkçÀçíHç DççÌj ÒçMçcç ¬çÀcç mçí
nçílçç nÌ ~
o oçí<ççíb kçÀç Jçíiç çÆJççÆMçä kçÀçuç kçíÀ çÆuçS nçílçç nÌ DççÌj Jçíiç kçÀçuç
Kçlcç nçílçí nçÇ, FmçkçíÀ uç#çCç çÆvçJç=Êç nçí pççlçí nÌ~
o Dççiçcççod : - DçLçç&lçd Mççm$ç cçíb YççÇ DçHçmcççj kçÀçí oçí<çpç kçÀnç
iç³çç nÌ~
o JçÌéç©Hçç®®ç :- DçLçç&lç DçHçmcççj kçíÀ çÆJççÆJçOç ©Hç (uç#çCç) nÌ
pççí jçíiç kçíÀ oçí<çpç nçívçí mçí mçbYçJç nçílçí nÌ ~ Fmç çÆuçS yçáOçpçvç
(yçáçÆ×cççvç) Fmçí DçHçmcççj kçÀçí oçí<çpç cççvçlçí nÌ ~
Fmç ÒççƬçÀ³çç kçÀçí mçáÞçálçç®çç³ç& vçí çÆvçcvç lçjn mçí mçcçPçç³çç nÌ ~
Jç<çç& $çÝlçá cçíb yççíS yççÇpç kçÀç DçbkçáÀjCç Mçjo $çÝlçá cçíb nçílçç nÌ~ yççÇp ç cçíb
DçbkçáÀjpçvçvç mççcçL³ç& DçvçákçáÀuç kçÀçuçççÆo YççJççíb mçí nçÇ Dççlçç nÌ ~ oçí<ççíb kçÀç
MçjçÇj cçíb mLçç³ççÇ ©Hç mçí çÆvçJççmç nÌ ~ oçí<ççíb kçíÀ oÓçÆ<çlç kçÀjvçí kçíÀ mJçYççJç mçí
DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ jçíiç Jçí çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~ Fmç lçjn çÆvçoçvçççÆo DççÌj
oÓ<³çççÆo kçÀç mçb³ççíiç pçyç lçkçÀ vçnçÇb nçí pççlçç lçyç lçkçÀ DçHçmcççj J³ççOççÇ kçíÀ
uç#çCç ÒçkçÀì vçnçÇb nçílçí Fmç çÆuçS DçHçmcççj ³çn cçnçJ³ççOççÇ YççÇ oçí<çpç
nçílçç nÌ~
DçHçmcççj kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
lçm³çícçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç; lçÐçLçç
Rog Nidan-
Yç´ÓJ³çáoçmç:mçlçlçcç#CççíJçÌ&kç=ÀlçcçMçyoÞçJçCçbuççuçççÆmç«çCç
ÒçñçJçCçcçvçVçççÆYçuçç<çCçcçjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀçÌ Ëo³çûçn:
kçáÀ#çíjçìçíHççoçÌyç&u³çcççqmLçYçíoçíe²cçoçí&cççínmlçcçmççíoMç&vçb cçÓ®sç&
Yç´´cç½ççYççÇ#Cçb mJçHvçí ®ç cçovçlç&vçJ³çOçvçJçíHçvçHçlçvççoçÇvççÇçÆlç ~~
( ®ç. çÆvç. 8/6)
ËlkçÀcHç: Mçáv³çlçç mJçíoçí O³ççvçb cçÓ®sç& Òçcçá{lçç ~
çÆvçêçvççMç½ç lççqmcçb½ç YççÆJç<³ççÆlç YçJçl³çLç ~~
(mçá.G. 61/ 7)
©HçcçálHçlm³çcççvçíeçqmcçvçd ËlkçÀcHç: MçÓv³çlçç Yç´cç: ~
lçcçmççí oMç&vçb O³ççvçb Yç´ÓJ³çáoçmççíeçÆ#çJçÌkç= Àlçcçd ~
DçMçyoÞçJçCçb mJçíoçí uççuçççÆmç²çCçkçÀñçáçÆlç :~
DççÆJçHççkçÀçíe©çÆ®çcçÓ&®sç& kçáÀ#³ççìçíHççí yçuç#ç³ç: ~
çÆvçêçvççMççíe²cço&mlç=ìd mJçHvçí iççvçb mçvçlç&vçcçd ~
Hççvçb lçÌuçm³ç cçÐçm³ç lç³ççíjíJç ®ç cçínvçcçd ~~
(Dç.Ë G. lçb. 7/ 6-8)
ËêJç (ËlkçbÀHç), Ëo³çûçn, Mçáv³çlçç, O³ççvç (çÆ®çblçç), Yç´áJ³çáoçmç (Yç´á
çÆlç³ç&kçÀlçç), DçMçyoÞçJçCç (Mçyoçí®ççjCç vç nçívçí Hçj YççÇ Jçí mçávççF& oívçç
SímççÇ DçvçáYçÓçÆlç nçívçç), DççÆlçmJçío, uççuççñççJç, vççmççñççJç, DççÆJçHççkçÀ,
Dç©çÆ®ç, DççìçíHç, yçuç#ç³ç, çÆvçêçvççMç, Dç²cço&, lç=<Cçç, oçÌyç&u³ç,
DççqmLçYçío, lçcç: ÒçJçíMç, cççín, cçÓ®sç& DççÌj Yç´cç ³çí mçyç DçHçmcççj kçíÀ
HçÓJç&©Hç nÌ~
DçHçmcççj kçíÀ mJçHvç mçbyçbOççÇlç HçÓJç&©Hç :-
o mJçHvç cçíb mJç³çb kçÀçí cçocçÊç çqmLçlççÇ cçíb oíKçvçç ~
o J³çOç (Dççiçblçápç HççÇ[ç), JçíHçvç (kçbÀHç), Hçlçvç (çÆiçjvçç), DçççÆo
mJç©Hç kçíÀ mJçHvç oíKçvçç~
o mJçHvç cçíb iççÇlç içç³çvç, vç=l³ç kçÀjvçç, mJçHvç cçíb lçÌuç lçLçç
cçÐçHççvç kçÀjvçç DççÌj GmçkçÀç cçÓ$çcççiç& mçí ñçJçvç nçívçç~
DçHçmcççj kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç:-
lçcç:ÒçJçíMç: mçbjcYççí oçí<ççíêíkçÀnlçmcç=lçí: ~
DçHçmcççj FçÆlç %çí³ççí içoçí Iççíj½çlçáçÆJç&Oç: ~~
(cçç.çÆvç. 21/ 1)
mçb%ççJçní<çá ñççílç:mçá oçí<çJ³ççHlçí<çá cççvçJç: ~
jpçmlçcç:HçjçÇlçí<çá cçÓ{çí Yç´çvlçívç ®çílçmçç ~~
çÆJççÆ#çHçvçd nmlçHççob ®ç çÆJççÆpçïçYç´ÓçÆJç&uççí®çvç: ~
ovlççvçd Kççovçd Jçcçvçd HçíÀvçb çÆJçJç=lçç#ç: Hçlçílçd çÆ#çlççÌ ~~
DçuHçkçÀçuççvlçjb ®çççÆHç Hçávç: mçb%ççb uçYçílç mç: ~
mççíeHçmcççj FçÆlç Òççíkçwlç:.....~ (mçá. G. lçb. 61/ 8-10)
lçcççí çÆJçMçvçd cçÓ{cççÆlçyççÇYçlmçç: kçáÀ©lçí çƬçÀ³çç: ~
291 Dr. A. S. Dudhamal
 ovlççvçd Kççovçd Jçcçvçd HçÀívçb nmlççÌ HççoçÌ ®ç çÆJççÆ#çHçvçd ~~ DçvçJççqmLçlçHçççÆCçHççocçd Dç©CçHç©<çM³ççJçvçKçvç³çvçJçovçlJç®çcçd
HçM³çVçmççqvlç ©HçççÆCç ÒçmKçuçvçd HçlççÆlç çÆ#çlççÌ ~ DçvçJççqmLçlç®çHçuçHç©<ç©#ç©HçoçÆMç&vçb JççlçuççvçáHçMç³çb,
çÆJççÆpç»ççÆ#çYç´áJççí oçí<çJçíiçíelççÇlçí çÆJçyçáO³çlçí ~~ çÆJçHçjçÇlççíHçMç³çb ®ç JççlçívççHçmcçjvlçb çÆJçÐççlçd ~
kçÀçuççvlçjíCç mç Hçávç½çÌJçcçíJç çÆJç®çíälçí ~ o yççj-yççj DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç Dççlçí nÌ lçLçç Lççí[çÇ oíj cçíb nçíMç
(Dç.Ë G. lçb. 7/ 3-4) Dçç pççlçç nÌ~
DçHçmcççjb Hçávç: mcç=çÆlçyçáçÆ×mçÊJçmçcçHuçJççod o TOJç&lç: vçí$çiççíuçkçÀ yççnj çÆvçkçÀuçç náDçç mçç çÆoKçlçç nÌ~
yççÇYçlmç®çíäcççJççqmLçkçbÀ lçcç:ÒçJçíMçcçç®ç#çlçí ~~ o çÆJç<çcç ÒçkçÀçj mçí çÆJçuççHç ³çç jçílçí jnlçç nÌ~
( ®ç. çÆvç. 8/5) o cçáKç mçí sçiç çÆvçkçÀuçlçç nÌ~
o DçHçmcççj cçíb mcç=çÆlç, yçáçÆ×, SJçb mçlJç kçÀç Nnçmç nçívçí mçí o ûççÇJçç Dçl³çvlç HçÓÀuççÇ náF& mççÇ çÆoKççF& oílççÇ nÌ~
yççÇYçlmç ®çíäç ³çn cçáK³ç uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçç nÌ~ (DçHçmcççj o çÆMçj:çÆlç³ç&kçÀd nçí pççlçç nÌ~
çÆHççÆæ[lç J³ççqkçwlç kçíÀ cçáKç mçí yççnj çÆvçkçÀuççÇ Pççiç çÆoKçvçí kçíÀ o TB®ççÇ-vççÇ®ççÇ lçLçç ìíæ{çÇ GBiççÆuç³ççB ~
çÆuçS DççÆÒç³ç uçiçlççÇ nÌ~) o nmlç-HççoççÆo DçJç³çJç DççqmLçj nçí pççlçí nÌ~
o lçcç oçí<ç mçí çÆIçjí jnvçí kçíÀ kçÀçjCç DçHçmcççj kçíÀ jçíiççÇ cçÓæ{ o vçKç,vç³çvç, cçáKç lçLçç lJç®çç DçççÆo kçÀç JçCç& Dç©Cç, Hç©<ç SJçb
nçíkçÀj çÆyçYççÇlmç®çíäçSB kçÀjlçí nÌ~ Goç. oçBlççíb kçÀçí SkçÀ oÓmçjí M³ççJç nçí pççlçç nÌ~
kçíÀ GHçj pççíj mçí oyççvçç, Pççiçoçj Jçcçvç kçÀjvçç~ o jçíiççÇ DççqmLçj-®çHçuç (®çb®çuç)-Hç©<ç-©#ç ¢M³ççíb kçÀçí oíKçlçç nÌ~
o ³çn uç#çCç DççJççqmLçkçÀ DçLçç&lç kçáÀs mçcç³ç kçíÀ çÆuçS çqmLçj o JççlçJçOç&kçÀ Dççnçj-çÆJçnçj mçí DçvçáHçMç³ç lçLçç JççlçMççcçkçÀ
jnlçç nÌ DççÌj yçço cçíb vçä nçí pççlçç nÌ ~ Dççnçj çÆJçnçjççÆo mçí GHçMç³ç ÒççHlç nçílçç nÌ~
o pçyç ©iCç kçÀçí DçHçmcççj kçÀç Jçíiç Dççlçç nÌ lçyç GmçkçÀçÇ DççBKççíb kçíÀ 1. Jççlçpç DçHçmcççj:-
mçcççvçí DçbOççjç sç pççlçç nÌ ~ (lçcç:ÒçJçíMç) lç$çíoHçmcççjçÆJçMçí<ççÆJç%ççvçb YçJççÆlç; - DçYççÇ#CçcçHçmcçjvlçb #çCçívç
JççlçççÆo oçí<ççíb kçíÀ Dçmççcççv³ç uç#çCç :- mçb%ççb ÒççÆlçuçYçcççvçcçd, GçqlHççqC[lçç#çcçd Dçmççcvçç çÆJçuçHçvlçcçd,
ËçÆo lççíomlç=[álkçwuçíoçqm$ç<JçH³çílçí<çá mçbK³ç³çç ~ GÜcçvlçb HçíÀvçcçd, DçlççÇJççOcççlçûççÇJçcçd, DçççÆJç×çÆMçjmkçbÀ,
(mçá. G. lçb. 61/ 16) çÆJç<çcççÆJçvçlçç*diçáçÆuçcçd, DçvçJççqmLçlçHçççÆCçHççocçd,
Jççlçpç:- Ëo³ç cçíb lççíoJçlç Jçíovçç GlHçVç nçívçç~ Dç©CçHç©<çM³ççJçvçKçvç³çvçJçovçlJç®çcçd;
çÆHçÊçpç:- yççj-yççj H³ççmç uçiçlççÇ nÌ~ DçvçJççqmLçlç®çHçuçHç©<ç©#ç©HçoçÆMç&vçb
kçÀHçÀpç:- kçÀHçÀ oçí<ç kçÀç DççcççMç³ç mçí GlkçwuçíMç nçívçí mçí Ëuuççmç JççlçuççvçáHçMç³çb, çÆJçHçjçÇlççíHçMç³çb ®ç JççlçívççHçmcçjvlçb çÆJçÐççlçd ~~
SJçb çq<þJçvç ÒçJç=çÆÊç GlHçVç nçílççÇ nÌ~ ( ®ç. çÆvç. 8/8.1)
Jççlçpç çÆHçÊçpç kçÀHçÀpç kçÀcHçlçí ÒçoMçíÎvlççvçd HçíÀvççíÜçcççÇ éççÆmçl³ççÆHç ~
Ëo³ç lççío lç=<Cçç GlkçwuçíMç (Þuçí<cç çÆvç<þçÇJçvç ) Hç©<çç©Cç kç=À<CçççÆvç HçM³çíêáHçççÆCç ®çççÆvçuççlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 10/9)
DçHçmcççj kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :-
JçíHçcççvççí oMçvçd ovlççvçd éçmçvçd HçíÀvçb JçcçVççÆHç ~~
ÒçuççHç: kçÓÀpçvç: kçwuçíMç: Òçl³çíkçbÀ lçá YçJçíçÆon ~
³ççí yç´á³çççÆÜkç=Àlçb mçlJçb kç=À<Cçb cççcçvçáOççJççÆlç ~
(mçá. G. lçb. 61/ 16)
lçlççí cçí çÆ®çÊçvççMç: m³ççlçd mççíeHçmcçjçíeçÆvçuççlcçkçÀ: ~~
ÒçuççHç kçÀCþkçÓÀpçvç kçwuçíMç
(mçá. G. lçb. 61/11 -12)
lç$ç JççlççlmHçáÀjlmççqkçwLç: ÒçHçlçb½ç cçánácçá&ná: ~
³çí lççÇvç uç#çCç mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ DçHçmcççj cçíb çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~ DçHçmcççjçÆlç mçb%ççb b uçYçlçí çÆJçmJçjb ©ovçd ~~
DçYççÇ#CçcçHçmcçjvlçb #çCçívç mçb%ççb ÒççÆlçuçYçcççvçcçd GçqlHççqC[lçç#ç: éçmççÆlç HçíÀvçb JçcççÆlç kçÀcHçlçí ~
GçqlHççqC[lçç#çcçmççcvçç çÆJçuçHçvlçcçd GÜcçvlçb HçíÀvçcçd DçççÆJçO³ççÆlç çÆMçjçí ovlççvçd oMçl³ççOcççlçkçÀvOçj: ~~
DçlççÇJççOcççlçûççÇJçcçd DçççÆJç×çÆMçjmkçbÀ çÆJç<çcççÆJçvçlçç*diçáçÆuçcçd HççÆjlççí çÆJççÆ#çHçl³ç²b çÆJç<çcçb çÆJçvçlçç²áçÆuç: ~

Rog Nidan- 292 Dr. A. S. Dudhamal

 ©#çM³ççJçç©CçççÆ#çlJç*dvçKççm³ç: kç=À<CçcççÇ#çlçí ~~
®çHçuçb Hç©<çb ©Hçb çÆJç©Hçb çÆJçkç=Àlççvçvçcçd ~
(Dç. Ë. G. lçb. 7/9-11)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí mççqkçwLç cçíb mHçáÀjCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o ®çb¬çÀcçCç mçcç³ç jçíiççÇ yççj-yççj çÆiçjlçç nÌ~ (ÒçHçlçvç)
o DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç yççj-yççj Dççlçí nÌ DççÌj jçíiççÇ kçÀçí pçuo nçÇ
nçíMç Dçç pççlçç nÌ~
o DçHçmcççj kçÀç jçíiççÇ çÆJçkç=Àlç mJçj cçíb jçíovç kçÀjlçç nÌ~
o GmçkçíÀ vçí$çcçC[uççíb kçÀç Jçlç&áuççÇkçÀjCç nçílçç nÌ~
o Jçn lççÇJç´ éççmç, mçHçíÀvç ®sçÆo&, kçÀcHç, çÆJçMçí<çlç: çÆMçj:kçÀcHç mçí
HççÇçÆæ[lç jnlçç nÌ~
o Jçn oçBlççíb mçí mJç³çb kçÀçÇ çÆpç»ç kçÀç obMç kçÀjlçç nÌ~
o oçBlççíb kçÀçí SkçÀ oÓmçjí mçí jiç[kçÀj DççJççpç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ~
o cçv³çç çÆmçjçDççíb kçÀç çÆJçmHçÀçj (cçv³çç DççOcççvç) nçílçç nÌ~
o MçjçÇj kçÀçÇ çÆJççÆ#çHlç nçuç®ççuç kçÀjlçç nÌ~
o nmlç-Hçço kçÀçÇ DçbiçáuççÇDççíb cçíb Jç¬çÀlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o lJç®çç, vçKç, vçí$ç, cçáKç F. mLççvççíb cçíb ©#çlçç DççlççÇ nÌ DççÌj
Fvç mLççvççíb kçÀç JçCç& M³ççJç, Dç©Cç JçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ~
o DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç kçíÀ Dççlçí mçcç³ç kçÀçuçí lçLçç ®çb®çuç, Hç©<ç,
DççÌj çÆJçkç=Àlç DççkçÀçj kçíÀ cçáKç çÆoKççF& oílçí nÌ~
³çí Jççlçpç DçHçmcççj uç#çCç nÌ ~
2. çÆHçÊçpç DçHçmcççj:-
DçYççÇ#CçcçHçmcçjvlçb, #çCçívç, mçb%ççb ÒççÆlçuçYçcççvçcçd, MçJçkçÓÀpçvlçcçd,
DççmHçÀçuç³çvlçb YçÓçÆcçb, nçÆjlçnççÆjêlççcç´vçKçvç³çvçJçovçlJç®çb,
©çÆOçjçíçÆ#çlççíûçYçÌjJççoçÇHlç©çÆ<çlç©HçoMç&vçb, çÆHçÊçuççvçáHçMç³çb,
çÆJçHçjçÇlççíHçMç³çb ®ç çÆHçÊçívççHçmcççjvlçb çÆJçÐççlçd ~~
( ®ç. çÆvç. 8/8.2)
HççÇlçHçíÀvçç²-Jçkçw$çç#ç: HççÇlççmç=ûçÓHçoMç&vç: ~
mçlç=<Cççí<CççvçuçJ³ççHlçuççíkçÀoMççÇ& ®ç HçÌçÆlçkçÀ: ~~
(®ç. çÆ®ç. 10/10)
lç=ìdlççHçmJçíocçÓ®sç&lççí& OçávJçVç²ççÆvç çÆJçÔyçuç: ~
³ççí yç´á³çççÆÜkç=Àlçb mçÊJçb HççÇlçb cççcçvçáOççJççÆlç ~~
lçlççí cçí çÆ®çÊçvççMç: m³ççlçd mç çÆHçÊçyçJç G®³çlçí ~~
(mçá. G. lçb. 61/13-14 )
DçHçmcççjçÆlç çÆHçÊçívç cçáná: mçb%çç ®ç çÆJçoçqvlç ~~
HççÇlçHçíÀvçççÆ#çJçkçw$çlJçiççmHçÀuç³ççÆlç cçíçÆovççÇcçd ~
YçÌjJççoçÇHlç©çÆ<çlç©HçoMççÇ& lç=<çççqvJçlç: ~
(Dç.Ë G. lçb. 7/12-13)
Rog Nidan-
o çÆHçÊçpç DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç yççj-yççj Dççlçí nÌ~
o cçáKç mçí HççÇlçJçCç& kçÀç Pççiç yçnvçí uçiçlçç nÌ~
o lJç®çç, vçKç, vçí$ç, Jçovç DçççÆo mLççvççíb kçÀç JçCç& HççÇlç nçí pççlçç nÌ~
o nmlç SJçb Hçço kçÀçí pçcççÇvç Hçj pççíj-pççíj mçí HçìkçÀlçí jnlçç nÌ~
o DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç Dççlçí mçcç³ç çÆHçÊçpç DçHçmcççj mçí HççÇçÆæ[lç
jçíiççÇ kçÀçí Yç³çÒço, ÒççÆoHlç, ¬çÀçíOç³çákçwlç ¢M³ç çÆoKççF& oílçí nÌ~
o DçvçuçJ³ççHlçuççíkçÀoMççÇ&- ®ççjçíb Dççíj Dççiç nçÇ Dççiç oíKçlçç nÌ~
o lç=<CçççÆOçkçw³ç GlHçVç nçílçç nÌ~
³çí çÆHçÊçpç DçHçmcççj kçíÀ uç#çCç nÌ ~
3. kçÀHçÀpç DçHçmcççj :-
çÆ®çjçoHçmcççjvlçb, çÆ®çjç®®ç mçb%ççb ÒççÆlçuçYçcççvçb, Hçlçvlçcçd;
DçvççÆlççÆJçkç=Àlç®çíäb, uççuççcçá×cçvlçb; MçákçwuçvçKçvç³çvçJçovçlJç®çb,
Mçákçwuçiçá©çqmvçiOç©HçoçÆMç&vçb, Þuçí<cçuççvçáHçMç³çb, çÆJçHçjçÇlççíHçMç³çb ®ç
Þuçí<cçCççeHçmcçjvçdb çÆJçÐççlçd ~~
( ®ç. çÆvç. 8/8.3)
MçákçwuçHçíÀvçç²-Jçkçw$çç#ç: MççÇlçËäç²pççí içá©: ~
HçM³çí®sákçwuçççÆvç ©HçççÆCç ÞuçÌçq<cçkçÀçí cç᮳çlçí çÆ®çjçlçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 10/11)
MççÇlçËuuççmççÆvçêçlç&: Hçlçvçd YçÓcççÌ Jçcçvçd kçÀHçÀcçd ~~
³ççí yç´á³çççÆÜkç=Àlçb mçÊJçb Mçákçwuçb cççcçvçáOççJççÆlç ~
lçlççí cçí çÆ®çÊçvççMç: m³ççlçd mççíeHçmcççj: kçÀHçÀçlcçkçÀ: ~~
(mçá. G. lçb. 61/14 -15)
kçÀHçÀççq®®çjíCç ûçnCçb çÆ®çjíCçÌJç çÆJçyççíOçvçcçd ~
®çí<ìçeuHçç YçÓ³çmççÇ uççuçç Mçákçwuçvçí$çvçKççm³çlçç ~~
MçÓkçwuççYç©HçoçÆMç&lç ..........~
(Dç.Ë G. lçb. 7/14)
o Jççlçpç DççÌj çÆHçÊçpç DçHçmcççj kçÀçÇ lçáuçvçç cçíb kçÀHçÀpç DçHçmcççj
cçíb Jçíiç DççÌj MçáçÆ× çÆJçuçcyç mçí DççlççÇ nÌ ~
o MçjçÇj kçÀçÇ ®çíäç³çíb (çÆJçkç=Àlç) kçÀcç jnlççÇ nÌ ~
o Jçíiç Dççvçí Hçj sçÆo& kçÀj kçíÀ ©iCç YçáçÆcçHçj çÆiçj pççlçç nÌ~
o uççuççñççJç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç nçílçç nÌ ~
o vçí$ç, vçKç, cçáKç DçççÆo mLççvççíb cçíb éçílç JçCç& Dççlçç nÌ~
o DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç Dççlçí mçcç³ç DççBKççí kçíÀ mççcçvçí kçíÀ ¢M³ç éçílç,
çqmvçiOç lçLçç içá© Jçmlçá kçÀç oMç&vç nçílçç nÌ~
o kçÀHçÀpç HçoçLç& (Dççnçj/çÆJçnçj) kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí DçvçáHçMç³ç
çÆcçuçlçç nÌ lçLçç kçÀHçÀIvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí Hçj GHçMç³ç
çÆcçuçlçç nÌ~
³çí uç#çCç kçÀHçÀpç Dçcçmcççj kçíÀ nÌ~
293 Dr. A. S. Dudhamal
4. mççÆVçHççlçpç DçHçmcççj : -
mçcçJçílçmçJç&çÆuç²cçHçmcççjb mçççÆVçHçççÆlçkçbÀ çÆJçÐççlçd,
lçcçmççO³çcçç®ç#çlçí~~
mçJçÌ&jílçÌ: mçcçmlç̽ç çÆuç²Ì%çí&³ççqm$çoçí<çpç:~( ®ç. çÆvç. 8/8.4)
mçJç&çÆuç²mçcçJçç³ç: mçJç&oçí<çÒçkçÀçíHçpçí ~ (mçá. G. lçb. 61/17 )
.....mçJç&çÆuç² lçá Jçpç&³çílçd ~ (Dç.Ë G. lçb. 7/14)
o çÆ$çoçí<çpç DçHçmcççj cçíb mçYççÇ oçí<ççíb kçÀçÇ mçbçÆcçÞç uç#çCç jnlçí nÌ
lçLçç ³çn DçmççO³ç nÌ~
5. Dççiçvlçápç DçHçmcççj :-
lçí<ççcççiçvlçájvçáyçvOççí YçJçl³çíJç kçÀoççÆ®çlçd, lçcçáÊçjkçÀçuçcçáoí#³ççcç: ~
lçm³ç çÆJçMçí<ççÆJç%ççvçb ³çLççíkçwlççÆuç²ççÆOçkçw³çcçoçí<ççÆuç²çvçá©Hçb ®ç
çÆkçÀçÆgçlçd ~~ ( ®ç. çÆvç. 8/9)
DççÆvççÆcçÊççiçcççJ³ççOçÌiç&cçvççokç=ÀlçíeçÆHç ®ç ~~
Dççiçcçç®®ççH³çHçmcççjb Jçovl³çv³çí vç oçí<çpçcçd ~
(mçá. G. lçb. 61/17-18)
³çm³ççvçáyçvOçmlJççiçvlçáoçí&<ççÆuç²ççÆOçkçÀçkç=ÀçÆlç: ~
¢M³çlçí lçm³ç kçÀç³ç& m³ççoçiçvlçÓvcççoYçí<çpçcçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 10/53)
o oçí<çpç DçHçmcççj kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç uç#çCç pçyç GlHçVç nçí pççlçí
nÌ, lçyç Gmçí Dççiçvlçápç DçHçmcççj mçcçPçvçç ®çççÆnS~
o Dççiçvlçápç Gvcçço kçíÀ çÆ®çkçÀçÇlmçç çÆmç×çblç vçámççj Dççiçvlçápç
DçHçmcççj kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí kçÀçí kçÀnç nÌ~
DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç kçÀçuç :-
Hç#ççÜç ÜçoMççÜç cççmççÜç kçáÀçÆHçlçç cçuçç: ~
DçHçmcççjç³ç kçáÀJç&çqvlç Jçíiçb çÆkçÀçÆgçoLççvlçjcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 10/13)
JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçí pççvçí mçí çÆvçcvç kçÀçuççJçOççÇ yççÇlçvçí kçíÀ
yçço ³çç çÆkçÀmççÇ YççÇ mçcç³ç DçHçmcççj kçíÀ Jçíiç GlHçVç nçílçí nÌ ~
Hç#ç (15 çÆovç) ÜçoMç (12 çÆovç) cççmç( 30 çÆovç)
DçHçmcççj kçÀç mççO³ççmççO³çlJç:-
DçHçmcççj: mç ®ççmççO³ççí ³ç: #ççÇCçm³ççvçJç½ç ³ç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 10/12)
o DçHçmcççj ûçmlç J³ççqkçwlç kçÀç yçuç #ççÇCç nçívçç~
o oçÇIç& kçÀçuççvçáyçbOç (pççÇCçç&JçmLçç) mçí DçHçmcççj mçí HççÇçÆæ[lç jnvçç~
__________________________________________________________________________
DçHçmcççj ÒçkçÀjCç mçcççHlç
Rog Nidan-
³çí DçmççO³ç DçHçmcççj kçíÀ uç#çCç nÌ~
DçHçmcççj kçíÀ DççÆjä uç#çCç :-
ÒççÆlçmHçáÀjvlçb yçnáMç: #ççÇCçb Òç®ççÆuçlçYç´áJçcçd ~
vçí$ççY³ççb ®ç çÆJçkçáÀJçç&CçcçHçmcççjçí çÆJçvççMç³çílçd ~~
(cçç.çÆvç. 21/7)
yçnáMççíeHçmcçjvlçb lçá Òç#ççÇCçb ®ççÆuçlç Yç´áJçcçd ~
vçí$ççY³ççb ®ç çÆJçkçáÀJçç&CçcçHçmcçjçí çÆJçvççMç³çílçd ~~
( mçá. mçÓ. 33/26)
o DçHçmcççj kçíÀ jçíiççÇ kçÀç Dçbiç yççj-yççj kçbÀçÆHçlç nçívçç~
o MçjçÇj #ççÇCç nçí pççvçç ~
o YççÌbní mçoç ®çuçç³çcççvç jnvçç ~
o vçí$ççíb cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç nçívçç ~
Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç DçHçmcççj jçíiç IççlçkçÀ nçílçç nÌ ~
JççlçJ³çççÆOçjHçmcççjçÇ kçáÀ<þçÇ jkçwlçáojçÇ #ç³ççÇ ~
içáucççÇ cçínçÇ ®ç lççvçd #ççÇCççvçd çÆJçkçÀçjíeuHçíeçÆHç Jçpç&³çílçd~~
(Dç.Ë. Mçç. 5/101)
JççlçJ³çççÆOç, DçHçmcççj, kçáÀ<þ, jkçwlççÆHçÊç, Goj, #ç³ç, içáucç SJçb
Òçcçín Fvç jçíiççíb ÒççoáYçç&Jç DçuHç ÒçcççCç cçíb nçí DççÌj ©iCç MçjçÇj mçí Dçl³çblç
#ççÇCç nçí iç³çí nçí lççí GvçkçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjíb DçLçç&lç ³çí jçíiç DçmççO³ç
nçílçí nÌ~
DçmçÊçcç: HçM³ççÆlç ³ç: Þç=Cççíl³çmçlç: mJçvççvçd ~
yçnÓvçd yçnáçÆJçOçç¡ççûçlçd mççíeHçmcççjíCç yçO³çlçí ~~
( ®ç. Fb. 5/ 22)
o pççiç=lç DçJçmLçç cçíb DçvOçkçÀçj vç nçílçí náS YççÇ lçcç DçLçç&lç
çÆpçmçí DççBKççíb kçíÀ mççcçvçí DçvOçkçÀçj çÆoKççF& oílçç nÌ ~
o DççJççpç vç nçílçí náS YççÇ DççJççpç mçávççF& oílççÇ nÌ lçyç Gmç kçÀçÇ
DçHçmcççj nçíkçÀj cç=l³çá nçílççÇ nÌ~
DçHçmcççj kçíÀ mJçHvç mçbyçbOççÇlç DççÆjä:-
DçHçmcççjíCç ³ççí cçl³ççí& vç=l³çvçd Òçílçívç vççdzçlçí ~
(Dç.Ë. Mçç. 6/ 46)
cçÊçb vç=l³çvlçcçççÆJç<³ç Òçílççí njçÆlç ³çb vçjcçd ~
mJçHvçí njçÆlç cç=l³çájHçmcççjHçáj:mçj: ~~ ( ®ç. Fb. 5/ 23)
cçocçÊç nçíkçÀj vçç®çlçí Òçílç kçÀç çÆMçj DçOççílç: kçÀjkçíÀ , Gmç Òçílç kçÀçí
KççÇb®ç kçÀj uçí pçç jnç nÌ, Símçç mJçHvç oMç&vç çÆpçmçí nçílçç nÌ, GmçkçÀçÇ
cç=l³çá DçHçmcççj nçíkçÀj nçílççÇ nÌ~
294 Dr. A. S. Dudhamal
 Gvcçço
67
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
çÆvç. 7, çÆ®ç. 9 G.lçb. 62 G.lçb. 6 G.lçb. 6
çÆvç©çqkçwlç:- çÆJç<ççtJççÆlç <ç<þ½ç ³çLççmJçb lç$ç Yçí<çpçcçd ~
Gvcçovçcçd Gvcçço: ~ mç ®ççÒçJç=×mlç©Cççí cçomçb%ççb çÆyçYççÆlç& ®ç ~~
Glçd GHçmçiç& HçÓJç&kçÀ cçoçí n<çí& Oççlçá mçí Iç_çd Òçl³ç³ç uçiççkçÀj Gvcçço mçá. G. lçb. 62/4-5) (cçç. çÆvç. 20/3)
Mçyo kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí iç³ççÇ nÌ ~ ³çn Mçyo cçvç cçíb çÆJçYç´cç nçívçç ³çn oMçç&lçç nÌ ~ Gvcççoç: <çìd Hç=Lçioçí<ççÆvç®ç³çççÆOççÆJç<ççítJçç: ~
J³ççK³çç :- (Dç.Ë. G. lçb. 6/1)
Gvcççob Hçávçcç&vççíyçáçÆ×mçb%çç%ççvçmcç=çÆlçYççqkçwlçMççÇuç ®çjkçÀç®çç³ç&vçí Gvcçço kçíÀ 5 ÒçkçÀçj kçÀní nÌ~ mçáÞçálç DççÌj JççiYçì
®çíäç®ççjçÆJçYç´cçb çÆJçÐççlçd ~~ ( ®ç. çÆvç. 7/5) Üçjç 6 ÒçkçÀçjçíb kçÀç çÆvçoí&Mçvç çÆkçÀ³çç iç³çç nÌ~
Gvcççoçí vççcç cçvçmççí oçí<çÌ©vcççiç&içÌcç&o: ~ ~
( Dç. Ë. G. lçb 6/ 1) ®çjkçÀ mçáÞçálç/ JççiYçì
cçvç, yçáçÆ×, mçb%çç %ççvç, mcç=çÆlç, Yççqkçwlç, MççÇuç SJçb ®çíäç Dçç®ççj 1)Jççlçpç 1)Jççlçpç
Fvçcçíb çÆJçYç´cç HçÌoç nçívçí çÆkçÀ çqmLçlççÇ kçÀçí Gvcçço kçÀnlçí nÌ~ 2)çÆHçÊçpç 2)çÆHçÊçpç
³çn çqmLçlççÇ cçvç cçíb cço GlHçVç kçÀjlççÇ nÌ, FmççÆuçS Fmçí Gvcçço kçÀnç 3)kçÀHçÀpç 3)kçÀHçÀpç
nÌ~ 4)mççÆVçHççlçpç 4)mççÆVçHççlçpç
cço³çvl³çáÃlçç oçí<çç ³çmcççoávcççiç&cççiçlçç: ~ 5)Dççiçvlçápç 5)DçççÆOçpç (cççvççÆmçkçÀ HççÇ[çpçv³ç)
cççvçmççíe³çcçlççí J³çççÆOç©vcçço FçÆlç kçÀçÇçÆlç&lç: ~~ 6)çÆJç<çpç
( mçá. G. lçb. 62/3) (cçç. çÆvç. 20/1)
cçvççíJçn ñççílçmç kçÀç Gvcçço SkçÀ ÒçcçáKç jçíiç nÌ~ cçvç kçÀç Dçç³çcçvç Gvcçço kçíÀ mççcççv³ç nílçÓ :-
DçLçç&lç cçvç cçíb çÆJçYç´cç kçÀçÇ çqmLçlççÇ HçÌoç nçívçí kçÀçí Gvcçço kçÀnlçí nÌ~ lç$ç oçí<ççÆvççÆcçÊç½çlJççj: Hçá©<ççCççcçíJçbçÆJçOççvççb
ÒçkçÀçíçÆHçlç oçí<ç Gvcççiç& DçLçç&lç çÆJçcççiç&iççcççÇ nçíkçÀj cçvççíJçn ñççílçmç çÆ#çÒçcççÆYççÆvçJç&lç&vlçí, lçÐçLçç –
cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ Gvcçço J³ççOççÇ çÆvçcçç&Cç kçÀjlçí nÌ~ YççÇ©CççcçáHççqkçwuçämçÊJççvççcçálmçVçoçí<ççCççb
Gvcçço GlHççÆÊç kçÀçÇ kçÀLçç :- mçcçuççÆJçkç=ÀlççíHççÆnlççv³çvçáçÆ®çlççv³ççnçjpççlçççÆvç
..... Yç³ç$ççmçMççíkçÌÀ©vcççoçvççb ....~ ( ®ç. çÆvç. 8/11) JçÌ<³ç³çákçwlçívççíHç³ççíiççÆJççÆMçvççíHç³çá¡ççvççvççb lçv$çÒç³ççíiçcççÆHç
o#ç ÒçpççHççÆlç kçíÀ ³ç%ç kçÀç çÆJçOJçbmç nçí pççvçí kçíÀ yçço DççHçlçkçÀççÆuçvç çÆJç<çcçcçç®çjlççcçv³ç½ç MçjçÇj®çíäççÆJç<çcçç:
çqmLçlççÇ GlHçVç nçí iç³ççÇ LççÇ ~ Fmç DççHçlçkçÀççÆuçvç çqmLçlççÇ kçíÀ kçÀçjCç mçcçç®çjlççcçl³çáHç#ççÇCçoínçvççb
ÒçççÆCç³ççíb cçíb GlHçVç Yç³ç, $ççmç SJçb MççíkçÀ kçíÀ kçÀçjCç Gvcçço J³ççOççÇ jçíiç J³ççÆOçJçíiçmçcçátdjcççÆcçlççvççcçánlçcçvçmççb
kçÀçÇ GlHççÆÊç nçí iç³ççÇ ~ Jçç kçÀçcç¬çÀçíOçuççíYçn<ç&Yç³çcççínç³ççmçMççíkçÀçÆ®çvlççÜíiçççÆo
Gvcçço kçíÀ ÒçkçÀçj:- çÆYçYçÓ&³ççíeçÆYçIççlççY³ççnlççvççb Jçç kçÀçcç¬çÀçíOçuççíYçn<ç&Yç³çcççínç³ççmç
Fn Kçuçá Hçgççívcççoç YçJççqvlç, lçÐçLçç- MççíkçÀçÆ®çvlççíÜíiçççÆoçÆYçYç&Ó³ççíeçÆYçIççlççY³ççnlççvççb Jçç cçvçm³ççínlçí
JççlççÆHçÊçkçÀHçÀmççÆVçHççlççiçvlçáçÆvççÆcçÊçç:~ ( ®ç. çÆvç. 7/ 3) yçá×çÌ ®ç Òç®ççÆuçlçç³ççcçY³çáoçÇCçç& oçí<çç: ÒçkçáÀçÆHçlçç Ëo³çcçáHçmç=l³ç
SkçÌÀkçÀMç: mçJç&Mç½ç oçí<çÌjl³çLç&cçÓçq®s&lçÌ: ~ cçvççíJçççÆnçÆvç ñççíblççbm³ççJç=l³ç pçvç³çvl³çávcççocçd ~~
cççvçmçívç ®ç oá:Kçívç mç ®ç HçgççÆJçOççí cçlç: ~~ (®ç. çÆvç. 7/4)

Rog Nidan- 295 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆJç©× -oáäçMçáçÆ®çYççípçvçççÆvç ÒçOç<ç&Cçb oíJçiçá©çÆÜpççvççcçd ~
GvcççonílçáYç&³ç-n<ç&HçÓJççí& cçvççíeçÆYçIççlççí çÆJç<çcçç½ç ®çíäç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 9/ 4)(cçç.çÆvç. 20/4)
MççjçÇjcççvçmçÌoá&äÌjçÆnlççoVçHççvçlç: ~
çÆJçkç=Àlççmççlc³çmçcçuççod çÆJç<çcççoáHç³ççíiççlç: ~~
çÆJç<çCCçm³ççuHçmçlJçm³ç J³çççÆOçJçíiçmçcçáÃcççlçd ~
#ççÇCçm³ç ®çíäçJçÌ<çc³ççlçd HçÓp³çHçÓpççJ³ççÆlç¬çÀcççlçd ~~
DçççÆOççÆYççƽçÊççÆJçYçb́Mççod çÆJç<çíCççíHççÆJç<çíCç ®ç ~
(Dç.Ë. G. lçb. 6/2-4)
1) YççÇ© :- Yç³çYççÇlç nçívçç~
2) GHççqkçwuçä mçlJç :- kçwuçíMçççÆo kçíÀ kçÀçjCççíb mçí cçvç kçÀcçpççíj
nçívçç~
3) GlmçVç oçí<ç :- MçjçÇj cçíb oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç GlHçVç nçívçç~
4) mçcçuççÆJçkç=ÀçÆlç :- MçjçÇj cçíb cçuççíb kçÀç mçb®ç³ç nçívçç ~
Fvç ®ççj ÒçkçÀçj kçíÀ DçJçmLçç mçí ûçmlç Hçá©<ççíb cçíb çÆvçcvç nílçÓDççíb kçÀç
mçíJçvç kçÀjvçí mçí Gvcçço MççÇIç´ nçÇ GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o çÆJç©× Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç~
o Dçmççlc³ç-mçboáä-DçMçáçÆ®ç Yççípçvç kçÀjvçç~
o oíJçlçç-içá©-yç´çïçCç DçççÆo JççÆj<þ/DççojCççdzç J³ççqkçwlç³ççíb kçÀç
DçHçcççvç-çÆlçjmkçÀçj kçÀjvçç~ Fmçí JççiYçìvçí HçÓp³ç-HçÓpçç
J³ççÆlç¬çÀcç kçÀnç nÌ ~
o Dçl³çççÆOçkçÀ Yç³ç ³çç n<ç& mçí cçvç mçí çÆHçæ[çÇlç nçívçç ~
o çÆJç<çço (oá:Kç) GlHçVç nçívçç ~
o DçuHçmçlJç (nçÇvç cçvççíyçuç) kçÀç nçívçç~
o DçmJççYçççÆJçkçÀ ³çç çÆJç<çcç ®çíäç kçÀjvçç ~
o MçjçÇj lçLçç cçvç #ççÇCç nçívçí Hçj (yçuç kçÀç DçYççJç) J³çççÆOçûçmlç
nçí pççvçç~
o kçÀçcç, ¬çÀçíOç, uççíYç, n<ç&, Yç³ç, cççín, Dçç³ççmç (LçkçÀçvç),
MççíkçÀ, çÆ®çvlçç, GÜíiç DçççÆo cççvççÆmçkçÀ DççJçíiççíb mçí HççÇ[ç nçívçí
kçíÀ kçÀçjCç cçvççí çÆJçYçb́Mç nçívçç~
o yççj-yççj DççÆYçIççlç mçí HççÇçÆæ[lç nçívçç ~
o çÆJç<ç lçLçç GHççÆJç<ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS cççvççÆmçkçÀ lçLçç MççjçÇçÆjkçÀ oçí<ç
Ëo³ç cçíb pççkçÀj cçvççíJçn ñççílçmç kçÀçí DççJç=Êç kçÀjkçíÀ Gvcçço
GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
Gvcçço kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
lçm³çícçççÆvç HçÓJç&©HçççÆCç; lçÐçLçç - çÆMçjmç: Mçáv³çlçç,
®ç#çá<ççíjçkçáÀuçlçç, mJçvç: kçÀCç&³ççí:, G®sJççmçm³çççÆOçkçw³çcçd
Rog Nidan-
Dççm³çmçbñçJçCçcçd DçvçVçççÆYçuçç<ççjçí®çkçÀççÆJçHççkçÀç:, Ëodûçn:,
O³ççvçç³ççmçmçbcççínçíÜíiçç½ççmLççvçí, mçlçlçb uççícçn<ç&:,
pJçjç½ççYççÇ#Cçcçd, GvcçÊççÆ®çÊçlJçcçd, GoçÆo&lJçcçd, DççÆo&lççkç=ÀçÆlçkçÀjCçb
®ç J³ççOçí:, mJçHvçí®ççYççÇ#Cçb oMç&vçb Yç´çvlç®ççÆuçlççvçJççqmLçlççvççb
©HççCççcçÒçMçmlççvççb ®ç çÆlçuçHççÇ[kçÀ®ç¬çÀççÆOçjçínCçb
JççlçkçáÀC[çÆuçkçÀççÆYç½ççívcçLçvçb çÆvçcçppçvçb ®ç
kçÀuçá<ççCççcçcYçmççcççJçlçí& ®ç#çá<ççí½ççHçmçHç&CççÆcççÆlç
(oçí<ççÆvççÆcçÊççvççcçávcççoçvççb HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç)~~
( ®ç. çÆvç. 7/ 6)
çÆMçj: Mçáv³çlçç, J³ççkçáÀuçvçí$çlçç, kçÀCç&vçço, G®sdéççmçççÆOçkçw³ç,
uççuççñççJçççÆOçkçw³ç, DçvçVçççÆYçuçç<çç, Dçjçí®çkçÀ, DççÆJçHççkçÀ, Ëodûçn, O³ççvç,
Dçç³ççmç, mçbcççín, GÜíiç, mçlçlç jçícçn<ç&, pJçj, GvcçÊç (HççiçuçHçvç),
Goo&, DççÆo&lç (cçáKç kçÀçí ìíæ{ç/çÆlçj®sç kçÀjvçç) ³çí mçYççÇ Gvcçço kçíÀ
HçÓJç&©Hç nÌ~
Gvcçço kçíÀ mJçHvç mçbyçbçÆOçlç HçÓJç&©Hç :-
o Yç´çÆcçlç, DççqmLçj lçLçç DçvçJççqmLçlç nçívçç~
o çÆvçbovççÇ³ç ¢M³ççíb kçÀçí yççj-yççj oíKçvçç~
o kçÀçíunÓ (yççÇpç Hçíjvçí kçÀç ³çb$ç) kçíÀ GHçj yçÌþvçç ~
o yçJçCæ[jçíb mçí yççj-yççj HççÇçÆæ[lç nçívçç~
o cçÌuçí pçuç kçíÀ YçBJçj cçíb [áyçvçç~
o ¢çÆänçÇvç nçívçç DçççÆo ÒçkçÀçj kçíÀ mJçHvççíb kçÀç oMç&vç nçívçç~
Gvcçço kçÀçÇ mçcÒçççqHlç:-
cçvçm³çáHçnlçí yçá×çÌ ®ç Òç®ççÆuçlçç³ççcçY³çáoçÇCçç& oçí<çç: ÒçkçáÀçÆHçlçç
Ëo³çcçáHçmç=l³ç cçvççíJçnççÆvç ñççílççbm³ççJç=l³ç pçvç³çvl³çávcççocçd ~~
( ®ç. çÆvç. 7/ 4)
lçÌjuHçmçlJçm³ç cçuçç: Òçoáäç yçá×íçÆvç&Jççmçb Ëo³çb ÒçoÓ<³ç ~
ñççílççbm³ççÆOç<þç³ç cçvççíJçnççÆvç Òçcççín³çvl³ççMçá vçjm³ç ®çílç: ~~
(®ç. çÆ®ç. 9/ 5) (cçç.çÆvç. 20/5)
SçÆYççÆn& nçÇvçmçlJçm³ç ËçÆo oçí<çç: ÒçoáçÆ<çlçç: ~~
çÆOç³ççí çÆJçOçç³ç kçÀçuçá<³çb nlJçç cççiçç&vçd cçvççíJçnçvçd ~
Gvcççob kçáÀJç&lçí, lçívç OççÇçÆJç%ççvçmcç=çÆlçYç´cççlçd~~
oínçí oá:KçmçáKçYç´äçí Yç´ämççjçÆLçJçêLç:~
Yç´cçl³ççÆ®ççqvlçlççjcYç..... ~~
(Dç. Ë. G. lçb. 6/5-6)
o DçuHç mçlJç kçíÀ J³ççqkçwlç Üçjç GHçjçíkçwlç nílçÓ mçíJçvç mçíb oá<ì náS
oçí<ç yçáçÆ× çÆvçJççmçmLççvç Ëo³ç (cçvç) kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjlçí nÌ ~
o Fmç oáä cçvççíJçn ñççílçmç kçÀç DççÞç³ç uçíkçÀj oçí<ç OççÇ-mcç=çÆlç
çÆJç%ççvç cçíb çÆJçYç´cç HçÌoç kçÀjkçíÀ Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
296 Dr. A. S. Dudhamal
 o JççiYçì vçí mççjLççÇ çÆJçjçÆnlç jLç pçÌmçí FOçj-GOçj YçìkçÀ 1. Jççlçpç Gvcçço :-
pççlçç nÌ JçÌmççÇ nçÇ DçJçmLçç Gvcçço HççÇçÆæ[lç kçÀçÇ nçí pççlççÇ nÌ lçlççíevçvlçcçíJçcçávcççoççÆYççÆvçJç=&çÆÊçjíJç ~
Símçç kçÀnç nÌ ~ lç$çíocçávcççoçÆJçMçí<ççÆJç%ççvçb YçJççÆlç, lçÐçLçç -
HççÆjmçjCçcçpçñçcçd
J³ççOççÇ vççcç Gvcçço
DççÆ#çYç´áJççÌ<þçbmçnvJçûçnmlçHççoç²çÆJç#çíHçCçcçkçÀmcççlçd,
DçMççbMç mçbÒçççqHlç
mçlçlççÆvç³çlççvççb ®ç çÆiçjçcçálmçiç&:, HçíÀvççiçcçvçcççm³ççlçd DçYççÇ#Cçb
oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
çqmcçlçnçÆmçlçvç=l³çiççÇlçJçççÆo$çmçcÒç³ççíiçç½ççmLççvçí,
Goçvç mççOçkçÀ lçHç&kçÀ JççÇCççJçbMçMç±Mçc³ççlççuçMçyoçvçákçÀjCçcçmççcvçç, ³ççvçcç³ççvçÌ:,
oÓ<³ç cçvç Dçuç¹jCçcçvçuç¹ççÆjkçÌÀê&J³çÌ:, uççíYç½ççY³çJçnç³çí&<JçuçyOçí<çá uçyOçí<çá
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç ®ççJçcççvçmlççÇJç´cççlmç³ç& ®ç, kçÀçM³ç&, Hçç©<³çcçd, GçqlHççÆ[lçç©Cçç#çlçç,
oá<ì ñççílçmç cçvççíJçn ñççílçmç JççlççíHçMç³ççÆJçHç³çç&mççovçáHçMç³çlçç ®ç FçÆlç JççlççívcççoçÆuç²ççÆvç YçJççqvlç
ñççílççíoáäçÇ mçbiç (1) ,
Kç JçÌiçáC³ç cçvç ( ®ç. çÆvç. 7/ 7)
GtJçmLççvç Ëo³ç ©#ççuHç-MççÇlççVç-çÆJçjíkçÀOççlçá#ç³ççíHçJççmçÌjçÆvçuççíeçÆlçJç=×: ~
DççÆOç<þçvç cçvç, Fçqvê³ç, yçáçÆ× çÆ®çvlçççÆooáäb Ëo³çb Òçoá<³ç yçáçÆ×b mcç=çÆlçb ®ççH³çáHçnçqvlç MççÇIç´cçd~~
mçb®çjCç mLççvç cçvççíJçççÆnvççÇ OçcçvççÇ DçmLççvçnçmç-çqmcçlç-vç=l³ç-iççÇlç-Jççiç²çÆJç#çíHçCç-jçíovçççÆvç ~
jçíiçcççiç& cçO³çcç Hçç©<³ç-kçÀçM³ç&ç©CçJçCç&lçç½ç pççÇCç&í yçuçb ®çççÆvçuçpçm³ç ©Hçcçd ~~
J³ççqkçwlç GvcçÊç ®çíäç (®ç. çÆ®ç. 9/ 9-10)
Jççlçpç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, .......lç$ç Jççlççlç kç=ÀMçç²lçç ~~
Yçío mççÆVçHççlçpç,(Dççiçvlçápç ®çjkçÀ-5); DçmLççvçí jçíovçç¬çÀçíMçnçÆmçlççqmcçlçvçlç&vçcçd ~
(cççvçmçpç SJçb cçopç mçáÞçálç-6) iççÇlçJçççÆo$çJççiç²çÆJç#çíHççmHçÀçíìvçççÆvç ®ç ~~
mJçYççJç DççMçákçÀçjçÇ Dçmççcvçç JçíCçáJççÇCçççÆoMçyoçvçákçÀjCçb cçáná: ~
mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç vçJç Dççm³ççlçd HçíÀvççiçcççíepçñçcçìvçb yçnáYçççÆ<çlçç ~~
kçÀ<ìmççO³ç pççÇCç& Dçuç²ççÆjevçuç²çjÌj³ççvçÌiç&cçvççíÐçcç: ~
iç=çÆ×jY³çJçnç³çí&<çá lçuuççYçí ®ççJçcççvçlçç ~~
DçmççO³ç GHçêJç³çákçwlç, nçÇvçyçuç jçíiççÇ GçqlHççqC[lçç©CçççÆ#çlJçb pççÇCçí& ®ççCçí& içoçítJç: ~
(Dç.Ë. G. lçb. 6/6-10)
Gvcçço kçíÀ mççcççv³ç uç#çCç :- o DççÆlç©#ç Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
OççÇçÆJçYç´cç: mçlJçHççÆjHuçJç½ç Hç³çç&kçáÀuçç ¢çÆäjOççÇjlçç ®ç ~ o DçuHççVç, MççÇlç DçVç-Hççvç kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
o DççÆlç ÒçcççCç cçíb çÆJçjí®çvç uçívçç ~
Dçyç×JççkçwlJçb Ëo³çb ®ç MçÓv³çb mççcççv³çcçávcççoiçom³ç çÆuç²cçd~~
o GHçJççmç DçççÆo mçí Oççlçá#ç³ç nçívçç ~
(®ç. çÆ®ç. 9/ 6) (cçç.çÆvç. 20/6)
DçççÆo kçÀçjCççíb mçí Jççlçoçí<ç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj çÆ®çblçççÆo kçÀçjCççíb mçí oáä
Gvcçço cçíb çÆvçcvç mççcççv³ç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
náS cçvç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ ~ FmçkçíÀ HççÆjCççcç cçíb yçáçÆ×-mcç=çÆlç Fvç
o OççÇ çÆJçYç´cç :- yçáçÆ× kçÀç çqmLçj vç jnlççÇ nÌ ~
kçÀç MççÇIç´ vççMç nçí pççlçç nÌ ~
o mçlJç HççÆjHuçJç :-cçvç ®çb®çuç yçvç pççlçç nÌ ~
o Jççlçpç Gvcçço kçÀç jçíiççÇ DçmLççvç (çÆyçvçç kçÀçjCç kçíÀ) nB mçlçç
o ¢çÆä cçíb J³ççkçáÀuçlçç :- çÆkçÀmççÇ HçoçLç& Hçj ¢çÆä çqmLçj vçnçÇb nÌ, çqmcçlç kçÀjlçç (cçámkçáÀjçlçç) nÌ, vçç®çlçç nÌ, iççlçç nÌ ~
jnlççÇ nÌ ~
o DçmçbyçbOç yççlçíb kçÀjvçí uçiçlçç nÌ~
o Dçyç×JççkçwlJçb :- DçmçbyçbOç yççlçíb kçÀnvçí uçiçlçç nÌ ~ o yçbMççÇ, JççÇCçç DçççÆo JççÐççíb kçÀçÇ OJççÆvç³ççíb kçÀçÇ yççj-yççj vçkçÀuç
o Ëo³ç cçíb çÆjkçwlçlçç cçnmçámç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~ kçÀjlçç nÌ ~
Rog Nidan- 297 Dr. A. S. Dudhamal
 o cçáKç mçí çÆvçjblçj Pççiç³çákçwlç uççj çÆvçkçÀçuçlççÇ nÌ ~ o mçblçpç&vç :-[jçvçç ³çç OçcçkçÀçvçç~
o uçiççlççj Içácçlçí jnlçç nÌ ~ o DççÆlçêJçCç :-lçípççÇ mçí FOçj-GOçj oçÌ[vçç~
o DççYçá<çCç OççjCç kçÀj uçílçç nÌ, ³çç DçuçbkçÀçj jçÆnlç nçí pççlçç nÌ~ o oÓmçjçíb kçÀçí çÆPçæ[kçÀçjlçç nÌ, GvçkçÀç ¬çÀçíOç kçÀjlçç nÌ ~
o pççí ³ççvç (Jççnvç) vçnçÇb GmçkçÀçÇ mçJççjçÇ kçÀjlçç nÌ ~ o cçáùçÇ yççBOçkçÀj ³çç {íuçç ³çç HçlLçj uçíkçÀj Jçn oÓmçjçíb kçíÀ GHçj
o Kççvçí kçíÀ JçmlçáDççíb kçÀçÇ F®sç kçÀjlçç nÌ DççÌj pçyç Jçí çÆcçuç pççlççÇ oçÌæ[lçç nÌ ~
nÌ, lççí Gvníb vçnçÇb Kççlçç ~ o MççÇlç DçVçHççvç mçíJçvç kçÀjvçç DççÌj MççÇlç sç³çç cçíb yçÌþvçç ®ççnlçç
o DççBKçíb iççíuç-iççíuç DççÌj uççuç nçí pççlççÇ nÌ~ nÌ~
o GmçkçíÀ MçjçÇj DçJç³çJç Dç©Cç JçCç& kçíÀ nçí pççlçç nÌ ~ o vçbiçç jnlçç nÌ~
o MçjçÇj cçíb kçÀçM³ç&, kçÀç<C³ç& (kçÀçuççHçvç) GlHçVç nçílçç nÌ ~ o MçjçÇj HççÇlç-lççcç´-nççÆjlç-nççÆjê JçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ ~
o Yçákçwlç DçVç kçíÀ Hç®çvç nçívçí Hçj Fvç uç#çCççíb kçÀçÇ Jç=çÆ× DççÆOçkçÀ nçí o Dççiç kçÀçÇ uçHçìíb çÆoKçuççF& oívçí kçÀç Yççmç nçílçç nÌ ~
pççlççÇ nÌ ~ o lççjçíb DççÌj oçÇHçkçÀ cçíb ÒçkçÀçMç vç nçíkçÀj YççÇ çÆoKçuççF& oívçí kçÀç
2. çÆHçÊçpç Gvcçço :- DçYççmç nçílçç nÌ~
Dçcç<ç&:, ¬çÀçíOç:, mçbjcYç½ççmLççvçí, 3. kçÀHçÀpç Gvcçço :-
Mçm$çuççíä^kçÀMççkçÀç<þcçáçÆäçÆYçnvçvçb mJçí<ççb Hçjí<ççb Jçç, DççÆYçêJçCçb, mLççvçcçíkçÀoíMçí lçÓ<CççÇcYçJç:, DçuHç½ç¬çÀcçCçb,
Òç®sç³çMççÇlççíokçÀçVçççÆYçuçç<ç:, mçvlççHç½çççÆlçJçíuçb, uççuçççÆMç«çCçkçÀñçJçCçcçd, DçvçVçççÆYçuçç<ç:, jnmkçÀçcçlçç,
lççcç´nçÆjlçnççÆjêmçbjyOçç#çlçç, çÆHçÊççíHçMç³ççÆJçHç³çç&mççovçáHçMç³çlçç ®ç yççÇYçlmçlJçb, MççÌ®çÜí<ç:, mJçHvççvçl³çlçç, éç³çLçájçvçvçí,
FçÆlç çÆHçÊççívcççoçÆuç²ççÆvç YçJççqvlç (2), MçákçwuççqmlççÆcçlçcçuççíHççÆoiOçç#çlJçb Muçí<cççíHçMç³ççÆJçHç³çç&mççovçáHçMç³çlçç
( ®ç. çÆvç. 7/ 7) ®ç FçÆlç Þuçí<cççíHçMç³ççÆJçHç³çç&mççovçáHçMç³çlçç ®ç, FçÆlç
DçpççÇCç&-kçÀìdJçcuç-çÆJçoçÔ³çMççÇlçÌYççí&p³çÌçƽçlçb çÆHçÊçcçáoçÇCç&Jçíiçcçd ~ Þuçí<cççívcççoçÆuç²ççÆvç YçJççqvlç (3),
Gvcççocçl³çáûçcçvççlcçkçÀm³ç ËçÆo çqmLçlçb HçÓJç&JçoçMçá kçáÀ³çç&lçd ~~ ( ®ç. çÆvç. 7/ 7)
Dçcç<ç&-mçbjcYç-çÆJçvçivçYççJçç: mçvlçpç&vçççÆlçêJçCççÌ<C³ç-®ççí<çç: ~ mçcHçÓjCçÌcç&voçÆJç®çíçÆälçm³ç mççí<cçç kçÀHçÀçí cçcç&çÆCç mçcÒçoáä: ~
Òç®sç³ç-MççÇlççVçpçuçççÆYçuçç<ç: HççÇlçç®ç Yçç: çÆHçÊçkç=Àlçm³ç çÆuç²cçd~ yçáçÆ×b mcç=çÆlçb ®ççH³çáHçnl³ç çÆ®çÊçb Òçcççín³çvçd mç¡çvç³çíçÆÜkçÀçjcçd~~
(®ç. çÆ®ç. 9/11-12) Jççkçw®çíçÆälçb cçvocçjçí®çkçÀ½ç vççjçÇ -çÆJççÆJçkçwlççÆÒç³çlççeçÆlççÆvçêç ~
çÆHçÊççlmçvlçpç&vçb ¬çÀçíOççí cçáçÆäcçáçÆäuççíäçÐççÆYçêJç: ~~ sçÆo&½ç uççuçç ®ç yçuçb ®ç Yçákçwlçí vçKçççÆoMççÌkçwu³çb ®ç kçÀHçÀçlcçkçíÀ
MççÇlç®sç³ççíokçÀçkçÀç*d#çç vçivçlJçb HççÇlçJçCç&lçç ~ m³ççlçd ~~
Dçmçl³çpJçuçvçpJççuççlççjkçÀçoçÇHçMç&vçcçd ~~ (®ç. çÆ®ç. 9/13-14)(cçç.çÆvç. 20/11-12)
(Dç. Ë.G. lçb. 6/10-11) kçÀHçÀçojçí®çkçÀMsçÆo&uHçínçnçjJççkçw³çlçç ~
o DçpççÇCç&, kçÀìá, Dçcuç, çÆJçoçnçÇ lçLçç G<Cç HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç m$ççÇkçÀçcçlçç jn: ÒççÇçÆlçuçç&uçççÆmç«çCçkçÀñççÆlç: ~
kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç JçíiçJççvç nçíkçÀj DçvççlcçJççvç yçÌYçlm³çb MççÌ®ççÆJçÜí<ççí çÆvçêç éç³çLçájçvçvçí ~
J³ççqkçwlç kçíÀ Ëo³ç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ Jççlçpç Gvcçço kçÀçÇ Gvcççoçí yçuçJççvç jç$ççÌ Yçákçwlçcçç$çí ®ç pçç³çlçí ~~
YççBçÆlç ³çççÆvç yçáçÆ×-mcç=çÆlç Fvç kçÀç MççÇIç´ vççMç kçÀjkçíÀ çÆHçÊçpç (Dç.Ë. G. lçb. 6/12-13)
Gvcçço GlHçVç kçÀjlçç nÌ~ o ncçíMçç mçblçHçCç&pçv³ç Dççnçj-çÆJçnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç ~
çÆHçÊçpç Gvcçço cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ o J³çç³ççcç ³çç ®çíäç vç kçÀjvçç ~
o Dçcç<ç& :- mçnvçMççÇuçlçç kçÀç DçYççJç jnvçç~ o cçvo ®çí<ìç ³çç DçuHç ®çb¬çÀcçCç (kçÀcç HçÌouç ®çuçvçç) kçÀjvçç ~
mçbjcYç :- mçjcYç Mçyo kçíÀ çÆvçcvç oçí DçLç& ìçÇkçÀçkçÀçjçíb vçí çÆoS nÌ~ o SkçÀ mLççvç Hçj nçÇ ncçíMçç yçÌþí jnvçç~
1) DççjYçìçÇ ³çn SkçÀ vç=l³ç ÒçkçÀçj nÌ, FmçkçíÀ pçÌmççÇ MçjçÇj kçÀçÇ DçççÆo kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç kçíÀ mççLç (mççí<cçç) kçÀHçÀ Ëo³çcçcç&
nçuç®ççuç kçÀjvçç~ cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ~ çÆHçÊç mçí mçb³çákçwlç kçÀHçÀ yçáçÆ× lçLçç mcçjCçMççqkçwlç
kçÀçí vçä kçÀj oílçç nÌ~ çÆ®çÊç cçíb cççín GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç kçÀHçÀpç
2) DççBKçí uççuç nçí pççvçç~
Gvcçço GlHçVç nçílçç nÌ ~
Rog Nidan- 298 Dr. A. S. Dudhamal
 kçÀHçÀpç Gvcçço cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o mçcççiçcç kçÀçÇ DççÆOçkçÀ F®sç nçívçç~
o vççmçç mçí çÆmçbIççCç (ñççJç) kçÀç yççj-yççj çÆvçkçÀuçvçç ~
o DçVç kçíÀ mçíJçvç kçíÀ yçço lçLçç jçlç kçíÀ kçÀçuç cçíb lçájblç uç#çCç yç{
pççlçí nÌ ~
o cçvo Yçç<çCç, DçuHç ®çíäç, Dç©çÆ®ç, SkçÀçvlç çÆÒç³çlçç,
çÆvçêççÆOçkçw³ç, sçÆo&, uççuççñççJçççÆOçkçw³ç DçççÆo kçÀHçÀpç uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o vçKç, vçí$ç, çÆpç»ç, l®ç®çç DçççÆo kçÀç JçCç& éçílç nçí pççlçç nÌ ~
4. mççÆVçHççlçpç Gvcçço :-
çÆ$çoçí<ççÆuç²mççÆVçHççlçí lçá mççÆVçHççlçkçbÀ lçcçmççO³çcçç®ç#çlçí kçáÀMçuçç: ~~
( ®ç. çÆvç. 7/ 7)
³ç: mççÆVçHççlçÒçYççJççíeçÆlçIççíj: mçJçÌ&: mçcçmlçÌ: mç ®ç nílçáçÆYç: m³ççlçd ~
mçJçç&CççÇ ©HçççÆCç çÆyçYççÆlç& lçç¢çqiJç©×YçÌ<çp³ççÆJççÆOççÆJç&Jçp³ç&: ~~
(®ç. çÆ®ç. 9/15)(cçç.çÆvç. 20/13)
mçJçç&³çlçvçmçbmLççvçmççÆVçHççlçí lçoçlcçkçÀcçd ~
Gvcççob oç©Cçb çÆJçÐççlçd lçb çÆYç<çkçÀd HççÆjJçpç&³çílçd ~~
(Dç.Ë G. lçb. 6/14)
o nílçÓDççíb kçíÀ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ kçÀçjCç
mççÆVçHççlçpç Gvcçço GlHçVç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçíl çí nÌ~
o ³çn Gvcçço Dçl³çblç Iççíj, oç©Cç nçílçç nÌ ~
o ³çn çÆJç©×çíHç¬çÀcç nçívçí mçí Fmçí DçmççO³ç kçÀnç nÌ ~
Gvcçço cçíb ûçnçíb kçíÀ DççJçíMç mLççvç SJçb kçÀçuç :-
GvcççoçƳç<³çlççcççÆHç Kçuçá oíJççÆ<ç&çÆHçlç=içvOçJç& ³ç#çjç#çmççÆHçMçç®ççvççb
içá©Jç=×çvççb Jçç S<Jçvlçjí<JççÆYçiçcçvççdzçç: Hçá©<çç YçJççqvlç; lçÐçLçç -
HççHçm³ç kçÀcç&Cç: mçcççjcYçí, HçÓJç&kç=Àlçm³ç Jçç kçÀcç&Cç: HççÆjCççcçkçÀçuçí,
SkçÀm³ç Jçç MçÓv³çiç=nJççmçí, ®çlçá<HçLçççÆOç<þçvçí Jçç ;
mçvO³ççJçíuçç³ççcçÒç³çlçYççJçí Jçç HçJç&mççqvOç<çá Jçç
çÆcçLçávççÌYççJçí;jpçmJçuçççÆYçiçcçvçíJçç, çÆJçiçáCçí
JççeO³ç³çvçyççÆuçcç²uçnçícçÒç³ççíiçí; çÆvç³çcçJç´lçyç´ïç®ç³ç&Yç²í Jçç, cçnçnJçí
Jçç, oíMçkçáÀuçHçájçÆJçvççMççí Jçç, cçnçûçnçíHçiçcçvçíJçç, m$ççdzçç Jçç
ÒçpçvçvçkçÀçuçí; çÆJççÆJçOçYçÓlççMçáYççMçáçÆ®çmHçMç&vçí Jçç,
JçcçvççÆJçjí®çvç©çÆOçjñççJçí Jçç, ®çÌl³çoíJçç³çlçvçççÆYçiçcçvçí Jçç
cççbmçcçOçáçÆlçuçiçá[cçÐççíçq®säí Jçç, çÆoiJççmççÆmç Jçç, çÆvççÆMç
vçiçjçÆvçiçcç®çlç³ç<HçLççíHçJçvçMcçMççvççIççlçvçççÆYçiçcçvçí Jçç
çÆÜpçiçá©mçáj³ççÆlçHçÓp³çççÆYçIç<ç&Cçí Jçç, Oçcçç&K³ççvçJ³ççÆlç¬çÀcçí Jçç,
Dçv³çm³ç Jçç kçÀcç&CççíeÒçMçmlçm³ççjcYçí, Fl³çççÆYçIççlçkçÀçuçç
Rog Nidan-
J³ççK³ççlçç YçJççqvlç ~~ ( ®ç. çÆvç. 7/14)
oíJçlçç, $çÝçÆ<ç, çÆHçlçj, içvOçJç&, ³ç#ç, jç#çmç, çÆHçMçç®ç DçLçJçç
içá©pçvç ³çç Jç=× J³ççqkçwlç Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
Gvcçço GlHçVç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ ³ççíi³ç kçÀçuççJçOççÇ
kçÀçÇ ³çç mLçuççíb kçÀçÇ DççJçM³çkçÀlçç nçílççÇ nÌ ~ Fmç kçÀçuççJçOççÇ cçíb ³çç mLçuççíb
cçíb oíJçççÆo içCç Hçá©<ç Hçj Dçç¬çÀcçCç kçÀjkçíÀ Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o HççHçkçÀcç& kçÀç DççjcYç kçÀjlçí mçcç³ç
o HçÓJç&pçvcç kçíÀ DçMçÓYç kçÀcç& kçÀç HççÆjHççkçÀ kçÀçuç
o SkçÀçblç cçíb MçÓv³çiç=n cçíb çÆvçJççmç kçÀjvçç
o SkçÀçblç cçíb ®çlçá<HçLç (®ççÌjçn) cçíb yçÌþvçç
o mçç³çbkçÀçuç
o DçMçá× jnvçç~ (lçvç kçÀçÇ MçáçÆ× mvççvçççÆo mçí, cçvç kçÀçÇ MçáçÆ×
O³ççvç, çÆJçHçM³çvçç DçççÆo mçí)
o HçJç&kçÀçuç kçíÀ mçbçÆOçJçíuçç cçíb ~ (DççcççJçm³çç, HççÌçÆCç&cçç, ®çbê ³çç
mçá³ç& ûçnCç DçççÆo~ )
o jçÆlç (cçÌLçávç) kçÀçuççJçOççÇ~
o jpçmJçuçç kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjlçí mçcç³ç, ÒçmçJçkçÀçuççJçOççÇ~
o DçO³ç³çvç~
o yççÆuçoçvç~
o cçbiçuçkçÀç³ç& ³çç nçícçkçÀcç& cçíb çÆJçHççÆjlç çÆJçOççÇ nçívçç mçí ~
o çÆvç³çcç, Jç´lç, yç´ïç®çç³ç& DçççÆo kçÀç Yçbiç nçívçç~
o cçnç³çá× ®çuç jnç nçí~
o oíMç, kçáÀuç ³çç vçiçj kçÀç çÆJçvççMç nçívçí kçÀçÇ çqmLçlççÇ~
o DçvçíkçÀ YçÓlççíb kçÀç MçÓYç-DçMçáYç mHçMç& mçí~
o Jçcçvç, çÆJçjí®çvç ³çç jkçwlç cççí#çCç kçÀç kçÀçuççJçOççÇ
o ®çÌl³ç, oíJççuç³ç DçççÆo cçíb pççvçç~
o cççbmç, cçOçá, çÆlçuç, içáæ[ , cçÐç FvçkçíÀ mçíJçvç kçÀ Hç½ççlç cçáKç
Òç#ççuçvç vç kçÀjvçç~
o vçivç DçJçmLçç cçíb jnvçç~
o vçiçj (sçíæìç Mçnj), çÆvçiçcç (yçæ[ç Mçnj), ®çlçá<HçLç, GHçJçvç,
McçMççvç YçÓçÆcç ³çç JçOçmLçuç Hçj DçkçíÀuçí pççvçç~
o yç´çïçCç, içá©, oíJçlçç, mççOçá DçççÆo Hçáp³çpçvççíb kçÀç çÆlçjmkçÀçj
kçÀjvçç~
o Dç³ççíi³ç OçççÆcç&kçÀ GHçoíMç oívçç~
Fvç kçÀçuç lçLçç mLçuççíb cçíb Gvcçço GlHçVç nçí mçkçÀlçç Fmç çÆuçS Fvníb
Gvcçço kçÀç DççJçíMç kçÀçuç lçLçç mLçuç kçÀnç iç³çç nÌ ~
Gvcçço kçíÀ DççJçíMç kçíÀ kçÀçjCç SJçb mççO³ççmççO³çlçç :-
çÆ$ççÆJçOçb lçá KçuçÓvcççokçÀjçCççb YçÓlççvççcçávcççovçí Òç³ççípçvçb YçJççÆlç;
299 Dr. A. S. Dudhamal
 lçÐçLçç - çÆnbmçç, jçÆlç:, DçY³ç®ç&vçb ®çíçÆlç ~
lçí<ççb lçb Òç³ççípçvççÆJçMçí<çcçávcçÊçç®ççjçÆJçMçí<çuç#çCçÌ&çÆJçÐççlçd ~
lç$ç çÆnbmçççÆLç&vççívcççÐçcççvççíeçqivçbÒççÆ JçMççÆlç, DçHmçá
çÆvçcçppççÆlçmLçuçç®sdJçYç´ Jçç HçlççÆlç, Mçm$çkçÀMççkçÀç<þ
uççíäcçáçÆäçÆYçn&vl³ççlcççvçcçd,Dçv³ç®®ç ÒççCçJçOççLç&cççjYçlçí
çÆkçÀçÆgçlçd,lçcçmççO³çb çÆJçÐççlçd; mççO³ççÌ HçávçÜç&çÆJçlçjçÌ~~
( ®ç. çÆvç. 7/15)
5. MççíkçÀpçççÆo Gvcçço :-
®ççÌjÌvçjívêHçá©<çÌjçÆjçÆYçmlçLççev³çÌçÆJç&$çççÆmçlçm³çOçvçyççvOçJçmç*d#ç³ççÜç~
içç{b #çlçí cçvççÆmç ®ç çÆÒç³ç³çç çÆjjbmççípçç&³çílç ®ççílkçÀìlçcççí
cçvçmççíçÆJçkçÀçj: ~~
çÆ®ç$çb yç´JççÇçÆlç ®ç cçvççíevçáiçlçb çÆJçmçb%ççí içç³çl³çLççí nmççÆlç jçíoçÆlç
®çççÆHç cçÓ{: ~ (mçá. G. lçb. 62/ 12)
OçvçkçÀçvlçççÆovççMçívç oá:mçnívçççÆYç<ç²Jççvçd ~
HççC[áoçÇ&vççí cçánácçáÔ³çvçd nçníçÆlç HççÆjoíJçlçí ~~
jçíçÆol³çkçÀmcçççqvcç´³çlçí lçêáCççvçd cçv³çlçí ~
MççíkçÀçqkçwuçäcçvçç O³çç³çvçd pççiç©kçÀçí çÆJç®çíälçí ~~
(Dç. Ë. G. lçb. 6/15-16)
o ®ççíj, jçpç Hçá©<ç (HççíçÆuçmç), Yç³ççvçkçÀ ÒçççÆCç³ççíb mçí Yç³çYççÇlç
nçívçç~
o çÆcç$ç, yçvOçá, Oçvç mçbHççÆÊç, ³çç çÆÒç³ç J³ççqkçwlç kçÀç çÆJç³ççíiç nçívçç ~
o çÆÒç³çkçÀj kçíÀ mççLç jlç nçívçí kçÀçÇ F®sç cçíb yççOçç Dççvçç~
o Fmç lçjn kçíÀ kçÀçjCççíb mçí cçvç cçíb DççÆlçJç GlkçÀì (kçÀäoç³çkçÀ)
çÆJçkçÀçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ~
o lçodvçblçj HççÇçÆ[lç jçíiççÇ cçÓçq®s&lç nçíkçÀj cçvç kçÀçÇ çÆJççÆ®ç$ç
kçÀuHçvççDççíb kçíÀ yççjíb cçíb ÒçuççHç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ~
o DçkçÀçjCç nBmçvçç, iççvçç, jçívçç DçççÆo DçmçbyçbOç çÆ ¬çÀ³çç³çíb kçÀjvçí
uçiçlçç nÌ~
o kçÀYççÇ-kçÀYççÇ cçÓæ{ nçí pççlçç nÌ~
o HççC[álçç lçLçç çÆovçlçç (JççiYçì) GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Fmç ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç MççíkçÀpç Gvcçço kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
6. çÆJç<çpç Gvcçço :-
jkçwlçí#çCççí nlçyçuçíçqvê-Yçç: mçáoçÇvç: ~
M³ççJççvçvççí çÆJç<çkç=ÀlçíeLç YçJçíçÆÜmçb%ç: ~~
(mçá. G. lçb. 62/13)
çÆJç<çíCç M³ççJçJçovççí vçä®sç³ççyçuçíçqvê³ç: ~
JçíiççvlçjíeçÆHç mçcYç´çvlççí jkçwlçç#çmlçb çÆJçJçpç&³çílçd ~~
(Dç. Ë. G. lçb. 6/17)
o Dççjkçwlç vçí$çlçç, cçáKç cçb[uç cçíb kçÀççÆuçcçç HçÌÀuçlççÇ nÌ ~
o HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçíÀ MçjçÇj kçÀçÇ sç³çç, yçuç, cççvççÆmçkçÀ yçuç,
Rog Nidan-
%ççvçíbçÆê³ç DççÌj kçÀcçí&çqvê³ççíb kçÀç yçuç vçä nçí pççlçç nÌ ~
o Jçíiççvlçj kçÀçuç cçíb DçLçç&lç Jçíiç mçcççHlç nçívçí kçíÀ yçço çÆHçÀj
oámçjç Jçíiç Dççvçí lçkçÀ kçÀçÇ DçJçmLçç cçíb ©iCç kçÀçÇ DççBKçí Dççjkçwlç
JçCç& kçÀçÇ jnlççÇ nÌ DççÌj GmçkçÀç çÆ®çÊç DççqmLçj jnlçç nÌ lççí Gmçí
DçmççO³ç mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
Gvcçço kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
DçJççgççÇ JççeH³çáogççÇ Jçç #ççÇCçcççbmç-yçuççí vçj:~
pççiç©kçÀçí Ô³çmçvoíncçávcççoívç çÆJçvçM³ççÆlç ~~
(mçá. mçÓ. 33/25)(cçç. çÆvç. 20/16)
Gvcçço mçí ûçmlç J³ççqkçwlç pçyç DçHçvçí cçáBn kçÀçí DçOççílç: ³çç TOJç&lç:
uçìkçÀç³çí jKçlçç nÌ , GmçkçÀç cççvççÆmçkçÀ yçuç SJçb MççjçÇçÆjkçÀ yçuç #ççÇCç nçí
pççlçç nÌ, ³çç Jçn çÆvçêçvççMç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç mçoç pççiç©kçÀ jnlçç nÌ, lçyç
GmçkçÀçÇ cç=l³çá çÆvççƽçlç nçí pççlççÇ nÌ ~
Gvcçço cçáçqkçwlç kçíÀ uç#çCç :-
Òçmçço Fçqvê³ççLçç&vççb yçá×îççlcçvçmççb lçLçç ~
OççlçÓvççb Òçkç=ÀçÆlçmLçlJçb çÆJçiçlççívcççouç#çCçcçd ~~
(Dç. Ë. G. lçb. 6/60)
o %ççvíççqvê³ç Òçmçço nçíkçÀj DçHçvçí-DçHçvçí çÆJç<ç³ç kçÀç mçc³çkçÀd %ççvç
ÒççHlç kçÀjvçí uçiçvçç ~
o cçvç, yçáçÆ× DççÌj Dççlcçç yçuçJççvç nçívçç ~
o jmç-jkçwlçççÆo Oççlçá DçHçvçí mççc³ççJçmLçç cçíb Hçávç: ÒçmLçççÆHçlç nçí
pççvçç ~
³çí Gvcçço jçíiç kçíÀ vçä nçívçí kçíÀ uç#çCç nÌ ~
Dççiçvlçápç Gvcçço kçíÀ nílçÓ :-
vçÌJç oíJçç vç içvOçJçç& vç çÆHçMçç®çç vç jç#çmçç: ~
vç ®ççv³çí mJç³çcççqkçwuçäcçáHççqkçwuçMvççqvlç cççvçJçcçd ~~
³çí lJçívçcçvçáJçlç&vlçí çqkçwuçM³çcççvçb mJçkçÀcç&Cçç ~
vç mç lç×ílçákçÀ: kçwuçíMççí vç Ô³ççqmlç kç=Àlçkç=Àl³çlçç ~~
Òç%ççHçjçOççlçd mçcYçÓlçí J³ççOççÌ kçÀcç&pç Dççlcçvç: ~
vçççÆYçMçbmçíod yçáOççí çÆHçlç=VçççÆHç jç#çmççvçd ~~
DççlcççvçcçíJç cçv³çlçí kçÀlçç&jb mçáKçoá:Kç³ççí :~
lçmcçç®sí^³çmkçÀjb cççiç¥ ÒççÆlçHçÐçlç vççí $çmçílçd ~~
oíJççoçÇvççcçHççÆ®ççÆlççÆn&lççvççb ®ççíHçmçíJçvçcçd ~
lçí ®ç lçíY³ççí çÆJçjçíOç½ç mçJç&cçç³çÊçcççlcççÆvç ~~
( ®ç. çÆvç. 7/19-23)
oíJççÆ<ç&içvOçJç&çÆHçMçç®ç³ç#çj#ç: çÆHçlç=CççcççÆYçIç<ç&CçççÆvç ~
DççiçvlçánílçáçÆvç&³çcçJç´lçççÆo çÆcçL³ççkç=Àlçb ®ç HçÓJç&oíní ~~
(®ç . çÆ®ç. 9/17 )
300 Dr. A. S. Dudhamal
 ³çmlçá oçí<ççÆvççÆcçÊçíY³ç GvcççoíY³ç:
mçcçálLççvçHçÓJç&©HçççÆuç²JçíovççíHçMç³ççÆJçMçí <çmçcççqvJçlççí
YçJçl³çávcççmçmlçcççiçvlçákçÀcçç®ç#çlçí ~
kçíÀçÆ®çlçd Hçávç: HçÓJç&kç=Àlçb kçÀcçç&ÒçMççdlççÆcç®sçqvlç lçm³ç çÆvççÆcçÊçcçd ~
lçm³ç ®ç nílçá: Òç%ççHçjçOç SJçíçÆlç YçiçJççvçd HçávçJç&mçájç$çí³ç: ~
Òç%ççHçjçOçç×îç³çb oíJççÆ<ç&çÆHçlç=içvOçJç&jç#çmççÆHçMçç®çiçá©Jç=×çÆmç×ç®çç³ç&
HçÓp³ççvçJçcçl³çççÆnlççv³çç®çjçÆlç, Dçv³çÜç çÆkçÀçÆgçoíJçbçÆJçOçb
kçÀcçç&ÒçMçmlçcççjYçlçí; lçcççlcçvççnlçcçáHçIvçvlççí oíJçço³ç:
kçáÀJç&vl³çávcçÊçcçd ~~ ( ®ç. çÆvç. 7/ 10)
o Dççiçvlçápç Gvcçço kçÀç cçáK³ç kçÀçjCç Òç%ççHçjçOç nçÇ nÌ ~
o oíJçlçç, iççbOçJç&, ³ç#ç, çÆHçMçç®ç, çÆHçlçj DçççÆo kçÀç DçHçcççvç
kçÀjvçç~ (çÆlçjmkçÀçj kçÀjvçç, HçÓpçç, Þçç× DçççÆo çÆJçOççÇ vç
kçÀjvçç)
o DçLçJçç çÆJçOççÇ çÆJç©× çÆvç³çcç, Jç´lç, HçÓpçç DçççÆo kçÀjvçç ~
o HçÓJç&oín kçíÀ çÆcçL³çç ³çç HççHçkçÀcç& mçí Dççiçvlçápç Gvcçço kçÀçÇ
GlHççÆÊç nçí pççlççÇ nÌ ~
çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ DçMçáYç kçÀcç& vç kçÀjvçí Jççuçí cççvçJç kçÀçí oíJç,
içvOçJç&, çÆHçMçç®ç ³çç jç#çmç mçí yççOçç (Gvcçço) vçnçÇb nçílççÇ ~ Fmçmçí ³çn
mHçä nÌ çÆkçÀ Dççiçvlçápç Gvcçço GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmç pçvcç ³çç
HçáJç&pçvcç cçíb çÆkçÀS DçMçáYç kçÀcççí& kçÀç HççÆjHççkçÀ nçívçç DççJçM³çkçÀ nÌ ~ mJç³çb
çÆkçÀS náS DçMçáYç kçÀcççí& kçíÀ yçço nçÇ oíJçlçççÆo içCç J³ççqkçwlç kçÀçí Gvcççoûçmlç
kçÀjlçí nÌ~ Fmç çÆuçS Òç%ççHçjçOç vç kçÀjvçí mçí oíJçlçççÆo içCç kçÀçí Gvcççoûçmlç
kçÀjvçí kçÀçÇ mçbçÆOç ÒççHlç vçnçÇb nçílççÇ~ Dçlç: mçoÌJç Òç³çlvçMççÇuç jnkçÀj MçáYç
Dçç®çjCç kçÀjvçç ®çççÆnS~ mçáKç lçLçç oá:Kç kçÀç kçÀlçç& cçvçá<³ç mJç³çb nÌ Fmç
çÆuçS Gmçí Þçí³çmkçÀj cççiç& kçÀç DçvçáHççuçvç kçÀjlçí jní, Yç³çûçmlç pççÇJçvç vç
çÆyçlççS lçLçç Gmçí mçáKç lçLçç oá:Kç kçÀçí DçHçvçí JçMç cçíb kçÀjvçç ®çççÆnS ~
oíJçççÆo içCççíb kçÀçÇ Dçç%çç kçÀç Hççuçvç kçÀjvçç, GvçkçÀçÇ Hçápçç, mçíJçç
kçÀjvçç DçLçJçç DçHçcççvç ³çç çÆJçjçíOç kçÀjvçç, çÆnlçkçÀj kçÀçcççíb kçÀçí kçÀjvçç ³çç
vç kçÀjvçç, DçççÆo mçYççÇ MçáYç DçLçJçç DçMçáYç kçÀcç& ncççjí nçÇ DçOççÇvç nÌ ³çç
ncç mJç³çb nçÇ kçÀjlçí nÌ ~ Fmç çÆuçS FvçkçÀç çÆvç³çb$çCç ncç mJç³çb nçÇ kçÀj
mçkçÀlçí nÌ ~
Gvcçço J³ççOççÇ kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí mçodJçlç&vç kçÀçÇ çÆMç#çç ®çjkçÀç®çç³ç& ncççjí
mççcçvçí jKçkçÀj MçáYçkçÀcç& kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS yççO³ç kçÀjlçí nÌ ~
Dççiçvlçápç Gvcçço kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
lç$ç oíJçççÆoÒçkçÀçíHççÆvççÆcçÊçívççiçvlçákçÀçívcççoívç Hçájmkç=ÀlçmmcçççÆvç
HçÓJç&©HçççÆCç YçJççqvlç; lçÐçLçç- oíJçiççíyç´çïçCçlçHççqmJçvççb çÆnbmçç©çÆ®çlJçb
kçÀçíHçvçlJçb, vç=MçbmçççÆYçÒçç³çlçç, DçjçÆlç:,
DççípççíJçCç&®sç³ççyçuçHçá©<ççcçáHçlççqHlç:, mJçHvçí ®ç oíJçççÆoçÆYçjçÆYçYçlmç&vçb
Rog Nidan-
ÒçJçlç&vçb ®çíçÆlç, lçlççíevçvlçjcçávcççoççÆYççÆvçJç=&çÆÊç: ~~
( ®ç. çÆvç. 7/11)
Dççiçvlçápç Gvcçço cçíb çÆvçcvç HçÓJç&©Hç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o oíJçlçç, içç³ç, yç´çïçCç, lçHççqmJçvç DçççÆo kçÀçÇ çÆnbmçç (JçOç ³çç
DçHçcççvç) kçÀjvçç ³çç GvçkçíÀ ÒççÆlç Dççoj (©çÆ®ç ) vç jKçvçç ³çç
GvçkçÀç ¬çÀçíOç kçÀjvçç ~
o DçjçÆlç, Dççípç, JçCç&, sç³çç lçLçç MçjçÇj cçíb mçblççHç kçÀçÇ GlHççÆÊç
nçívçç, oíJçççÆo içCç çÆvçYç&lmçvçç, çÆlçjmkçÀçj ³çç DçHçcçççÆvçlç kçÀj
jní nÌ, Símçç mJçHvç oMç&vç nçívçç ~
YçÓlçpç Gvcçço kçÀçÇ GlHççÆÊç:-
lç$çç³çcçávcççokçÀjçCççb YçÓlççvççcçávcççoçƳç<³çlççcççjcYççÆJçMçí<ççí YçJççÆlç;
lçÐçLçç-DçJçuççíkçÀ³çvlççí oíJçç pçvç³çvl³çávcççob,
içá©Jç=×çÆmç×cçn<ç&³ççíeçÆYçMç³çvlç:, çÆHçÊçjçí oMç&³çvlç:, mHçMç&vlççí
içvOçJçç&:, mçcçççÆJçMçvlççí ³ç#çç:, jç#çmççmlJççlcçiçvOçcççIç´ç Hç³çvlç:,
çÆHçMçç®çç: Hçávçjç©Ô³ç yççn³çvlç: ~~ ( ®ç. çÆvç. 7/12)
Yçálçpç Gvcçço GlHçVç nçílçí mçcç³ç ÒççjcYç cçíb çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o oíJçlçç içCç çÆJçHççÆjlç ¢çÆä cçç$ç mçí Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o içá©, Jç=×, çÆmç× SJçb cçnçÆ<ç& DçHçvçí çÆoS MççHç Üçjç Gvcçço
GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o içbOçJç& DçHçvçí mHçMç& mçí Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o ³ç#çûçn jçíiççÇ kçíÀ MçjçÇj cçíb ÒçJçíMç kçÀjkçíÀ Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o jç#çmç içCç DççlcçiçbOç kçÀçí mçábIçlçí náS Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
o çÆHçMçç®ç ûçn jçíiççÇ kçíÀ GHçj mçJççj nçíkçÀj Gvcçço GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
Dççiçvlçápç Gvcçço kçíÀ uç#çCç :-
lçm³çícçççÆvç ©HçççÆCç YçJççqvlç; lçÐçLçç –
Dçl³ççlcçyçuçJççdzç&HççÌ©<çHçjç¬çÀcçûçnCçOççjCçmcçjCç%ççvç
Jç®çvççÆJç%ççvçççÆvç, DççÆvç³çlç½ççívcççokçÀçuç: ~~
( ®ç. çÆvç. 7/13)
MççjçÇçÆjkçÀ yçuç, Jççdzç&, Hçá©<ççLç&, Hçjç¬çÀcç, ûçnCç, OççjCç, mcçjCç,
%ççvç, Jç®çvç, çÆJç%ççvç DçççÆo kçÀç DçvçáYçJç ³çç ÒçoMç&vç kçÀjlçç nÌ ~
Dççiçvlçápç Gvcçço kçíÀ uç#çCççíb kçíÀ GlHççÆÊç cçíb DççÆvç³ççÆcçlçlçç jnlççÇ nÌ ~
YçÓlçpç Gvcçço mççcççv³ç kçíÀ uç#çCç:-
Dçcçl³ç&JçççqiJç¬çÀcç-Jççdzç&®çíäçí %ççvçççÆo-çÆJç%ççvç-yçuçççÆoçÆYç³ç&:~
GvcççokçÀçuççíeçÆvç³çlç½ç lçm³ç YçÓlççílLçcçávcççocçáoçnjíÊçcçd ~~
(®ç. çÆ®ç. 9/17)
o cçvçá<³ç kçÀçÇ ®çíäç, Yçç<çç, Hçjç¬çÀcç, Jççdzç& (Mççqkçwlç), mççcççv³ç
cçvçá<³ç kçÀçÇ lçjn vç nçíkçÀj Gmçmçí Dçl³çççÆOçkçÀ yçæ{-®çæ{kçÀj nçíb
pççlççÇ nÌ ~
301 Dr. A. S. Dudhamal
 o %ççvç, çÆJç%ççvç yçuçççÆo YççJç YççÇ cçvçá<³ç mçí Dçl³çççÆOçkçÀ nçí pççlçí nÌ ~ ³ç#çûçn³çákçwlç Gvcçço :-
o Fmçí YçÓlçpç Gvcçço kçÀnlçí nÌ ~ lççcç´ç#ç: çÆÒç³ç-lçvçá-jkçwlçJçñçOççjçÇ içcYççÇjçí êálçiççÆlçjuHçJççkçÀd
o Fmçcçíb Gvcçço kçÀç DççJçíMç kçÀçuç çÆvççƽçlç vçnçÇb jnlçç nÌ~ mççÆn<Cçá: ~
oíJçûçn³çákçwlç Gvcçço :- lçípçmJççÇ JçoçÆlç ®ç çÆkçbÀ ooççÆcç kçÀmcçÌ ³ççí ³ç#çûçn
mçvlçáä: MçáçÆ®çjçÆlççÆoJ³çcççu³çiçvOççí HççÆjHççÇçÆ[lççí cçvçá<³ç: ~~ (mçá. G. 60/ 11)
çÆvçmlçvêçÇjçÆJçlçLçmçbmkç=ÀlçÒçYçç<ççÇ~ ³ç#ç ûçn mçí GlHçVç Gvcçço kçíÀ J³ççqkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
lçípçmJççÇ çqmLçjvç³çvççí JçjÒçoçlçç yç´ïçC³ççí YçJççÆlç vçj:mçç o GmçkçÀçÇ DççBKçí uççuç (lççcç´ç#ç) nçí pççlççÇ nÌ ~
oíJçpçáä:~~ o Jçn mçáboj, Hçlçuçí lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçíÀ Jçñç HççÆjOççvç kçÀjvçç
(mçá. G. 60/ 8) (cçç. çÆvç. 20/18) ®ççnlçç nÌ ~
lçÐçLçç–mççÌc³ç¢çÆäb o mçoç içcYççÇj jnlçç nÌ lçLçç ®çHçuçlçç HçÓJç&kçÀ J³çJçnçj kçÀjlçç nÌ~
içcYççÇjcçOç=<³çkçÀçíHçvçcçmJçHvçYççípçvçççÆYçuçççÆ<çCçcçuHçmJçíocçÓ$çHçájçÇ<çJççlçb o kçÀcç yççlçíb kçÀjlçç nÌ lçLçç Jçn mçnvçMççÇuç jnlçç nÌ ~
MçáYçiçvOçb HçáÀuuçHç¨çJçovççÆcççÆlç oíJççívcçÊçb çÆJçÐççlçd; ...~ o çÆkçÀmçí kçw³çç çÆ®çpçíb oáB ? Símçç ÒçMvç ncçíMçç kçÀjlçí jnlçç nÌ ~
( ®ç. çÆ®ç. 9/ 19 ) çÆHçlç=ûçn³çákçwlç Gvcçço :-
oíJç kçíÀ DççJçíMç mçí GlHçVç Gvcçço cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~ Òçílççvççb mç çÆoM³ççÆlç mçbmlçjí<çá çÆHçC[çvçd Mççvlççlcçç pçuçcççÆHç
o ¢äçÇ içcYççÇj lçLçç Dççkç=ÀçÆlç içcYççÇj nçí pççlççÇ nÌ ~ ®ççHçmçJ³çJçm$ç: ~
o Gmçí kçÀçíF& HçjççÆpçlç vçnçÇb kçÀj mçkçÀlçç lçLçç Gmçí çÆkçÀmççÇ Hçj cççbmçíHmçáçqmlçuç-içá[-Hçç³çmçççÆYçkçÀçcçmlçtkçwlççí YçJççÆlç
¬çÀçíOç GlHçVç vçnçÇb nçílçç nÌ ~ çÆHçlç=ûçnççÆYçpçáä: ~~
o Òçç³ç: Gmçí Yççípçvç DççÌj çÆvçbo kçÀçÇ F®sç vçnçÇb nçílççÇ nÌ ~ (mçá. G. 60/12) (cçç. çÆvç. 20/22)
o GmçkçÀç mJçío, cçÓ$ç, HçájçÇ<ç DççÌj DçOççíJççlç kçÀçÇ ÒçJç=ÊççÇ kçÀcç çÆHçlç= ûçn mçí çÆHç[çÇlç Gvcçço kçíÀ J³ççqkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
nçílççÇ nÌ~ o GmçkçÀç mJçYççJç Mççblç jnlçç nÌ ~
o GmçkçíÀ MçjçÇj mçí mçáiçvOç çÆvçkçÀuçlççÇ nÌ~ o oçÆ#çCç yççpçácçíb Jçm$ç uçíkçÀj Jçn kçáÀMç mçí yçvççS Dççmçvç Hçj
o GmçkçÀç cçáKç çÆKçuçí náSí kçÀcçuç kçÀçÇ lçjn nçí pççlçç nÌ~ yçÌþkçÀj çÆvçjblçj çÆHçb[oçvç lçLçç pçuçoçvç çÆJçOççÇ kçÀjlçí jnlçç nÌ~
oçvçJçûçn³çákçwlç Gvcçço :- o cççbmç, lççÇuç, içá[, Hçç³çmç (KççÇj) DçççÆo êJ³ç kçÀç Yççípçvç Gmçí
mçbmJçíoçÇ çÆÜpç-içá©-oíJçoçí<çJçkçwlçç çÆpç»ç#ççí çÆJçiçlçYç³ççí çÆÒç³ç uçiçlçç nÌ ~
çÆJçcççiç&¢çÆä: ~ o çÆHçlçjçíb kçÀç Jçn Yçkçwlç yçvç pççlçç nÌ ~
mçvlçáäçí vç YçJççÆlç ®ççVç-HççvçpççlçÌoá&<ìçlcçç YçJççÆlç mç mçHç&ûçn³çákçwlç Gvcçço :-
oíJçMç$çápçáä: ~~ ³çmlçáJ³çç&b ÒçmçjçÆlç mçHç&Jçlçd kçÀoççÆ®çlçd mç=kçÀC³ççÌ çÆJççÆuçnçÆlç
(mçá. G. 60/ 10) (cçç. çÆvç. 20/20) çÆp绳çç lçLçÌJç ~
oçvçJç ûçn mçí GlHçVç Gvcçço ûçmlç J³ççqkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç ¬çÀçíOççuçáiçá&[-cçOçá-oáiOç-Hçç³çmçíHmçá%çç&lçJ³ççí YçJççÆlç
nçílçí nÌ ~ Yçápç²cçívç pçáä: ~~ (mçá. G. 60/ 13) (cçç. çÆvç. 20/23)
o ÒçYçÓlç mJçío Dççlçç nÌ ~ mçHç& ûçn mçí çÆHç[çÇlç Gvcçço kçíÀ J³ççqkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆkçÀmççÇ ÒçkçÀçj kçÀç Yç³ç cçnmçámç vçnçÇb nçílçç ~ o GmçkçÀçÇ nçuç®ççuç mçHç& kçíÀ iççÆlç kçíÀ mçcççvç nçílççÇ nÌ ~
o çÆlç³ç&kçÀd ¢çÆä GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ o mççBHç kçÀçÇ YççBçÆlç yççj-yççj Dççíbþ Hçj pçáyççvç Içácççlçç nÌ ~
o cçáKç mçí çÆpç»ç yççnj Dçç pççlççÇ nÌ ~ o Gmçí içáæ[, cçOçá, oÓOç DçççÆo HçoçLççí&b kçíÀ mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç
o DçVçHççvç mçíJçvç mçí YççÇ cçvç mçblçáä vçnçÇb nçílçç ~ nçílççÇ nÌ ~
o çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç cçíb oáä ÒçJç=ÊççdzççB pçvcç uçílççÇ nÌ ~ jç#çmçûçn³çákçwlç Gvcçço :-
o yç´çïçCç, içá© SJçb oíJçlççDççíb kçíÀ oçí<ççíb kçÀç JçCç&vç ncçíMçç kçÀnlçí cççbmççmç=çqiJççÆJçOçmçájççÆJçkçÀçjçÆuçHmçáçÆvç&uç&ppççí
jnlçç nÌ ~ Yç=MçcççÆlççÆvç<þájçíeçÆlçMçÓj: ~
Rog Nidan- 302 Dr. A. S. Dudhamal
 ¬çÀçíOççuçáçÆJç&Hçáuçyçuççí çÆvçMçççÆJçnçjçÇ MççÌ®ççÆÜ[d YçJççÆlç mç o GmçkçíÀ cçáKç mçí ñççJç çÆvçkçÀuçlçç nÌ lçLçç GmçkçÀç ®ççìCç kçÀjlçç nÌ~
jç#çmçÌiç&=nçÇlç: ~~ o çÆvçêççÆOçkçw³ç lçLçç Dç®ççvçkçÀ Gmçí yçínçíMççÇ Dçç pççlççÇ nÌ ~
(mçá. G. 60/ 8) (cçç. çÆvç. 20/18) o 13 mççuç mçí pççoç mçcç³ç lçkçÀ Gvcçço mçí çÆHç[çÇlç jnlçç nÌ ~
jç#çmç ûçn mçí çÆHç[çÇlç Gvcçço kçíÀ J³ççqkçwlç cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç oíJçççÆoûçnçíb kçÀç DççJçíMç kçÀçuç :-
nçílçí nÌ~ oíJçûçnç: HççÌCç&cççm³ççcçmçájç: mçvO³ç³ççíjçÆHç ~
o cççbmç, jkçwlç lçLçç DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçíÀ cçÐç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ içvOçJçç&: Òçç³çMççíeäc³ççb, ³ç#çç½ç ÒççÆlçHçÐçLç ~~
F®sç kçÀjlçç nÌ~ çÆHç$³çç: kç=À<Cç#ç³çí çÆnbm³çá: Hçgçc³ççcççÆHç ®ççíjiçç: ~
o jç#çmç ûçn mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç çÆvçuç&pç, DççÆlç¬çáÀj lçLçç çÆvç<þáj j#ççbçÆmç jç$ççÌ, HçÌMçç®çç½çlçáo&M³ççb çÆJçM³ççqvlç çÆn ~~
SJçb DççÆlç lççkçÀlçJççvç yçvç pççlçç nÌ ~ (mçá. G. 60/17-18) (cçç. çÆvç. 20/27-28)
o Jçn jçlç cçíb Içácçlçí jnlçç nÌ lçLçç mJç®slçç kçíÀ ÒççÆlç Gmçí Üí<ç DççIççlçkçÀçuççí çÆn mç HçÓJç&©Hç: Òççíkçwlççí çÆvçoçvçíeLç mçájççÆoçÆYç½ç ~
nçívçí uçiçlçç nÌ ~ Gvcçço©HçççÆCç Hç=Lç*dçÆvçyççíOç kçÀçuçb ®ç içc³ççvçd Hçá©<ççb½ç lçí<ççcçd ~~
çÆHçMçç®çûçn³çákçwlç Gvcçço :- ( ®ç. çÆ®ç. 9/ 19 )
G×mlç: kç=ÀMçHç©<ççíeçÆ®çjÒçuççHççÇ oáiç&vOççí ûçnçíb kçíÀ ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj çÆJççÆMçä kçÀçuççJçOççÇ cçíb oíJçççÆo ûçnçíb kçÀç
Yç=MçcçMçáçÆ®çmlçLççeçÆlçuççíuç: ~ DççJçíMç jçíiççÇ cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
yç»çMççÇ çÆJçpçvçJçvççvlçjçíHçmçíJççÇ J³çç®çíävçd Yç´cççÆlç ©ovçd ûçn kçÀçuççJçOççÇ ûçn kçÀçuççJçOççÇ
çÆHçMçç®çpçáä: ~~ (mçá. G. 60/15) (cçç. çÆvç. 20/25) oíJç HççÌçÆCç&cçç çÆHçlçj DççcçJçm³çç
çÆHçMçç®ç ûçn mçí GlHçVç Gvcçço kçíÀ jçíiççÇ cçíb çÆvçcvç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ Dççmçáj Òççlç:kçÀçuç ³çç mçç³çbkçÀçuç mçHç& Hçb®çcççÇ
o DçHçvçí kçbÀOçí kçÀçí G®sçuçlçí náS ®çuçlçç nÌ ~ içbOçJç& DçäcççÇ jç#çmç cçO³çjç$ççÇ
o cççbmç lçLçç yçuç #ççÇCç nçí pççlçç nÌ ~ ³ç#ç ÒççÆlçHçoç çÆHçMçç®®ç ®çlçáo&MççÇ
o oçÇIç&kçÀçuç kçíÀ çÆuçS ÒçuççHç kçÀjlçç nÌ ~
o DçmJç®s jnvçí mçí GmçkçÀçÇ oáiç&vOç DççlççÇ nÌ ~ Gvcçço GlHçVç vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç :-
o çÆvçpç&vç Jçvç cçíb Yç´cçCç kçÀjlçç nÌ ³çç jçíovç kçÀjlçí náS FOçj GOçj çÆvçJç=ÊçççÆcç<çcçÐççí ³ççí çÆnlççMççÇ Òç³çlç: MçáçÆ®ç: ~
Içácçlçí jnlçç nÌ ~ çÆvçpççiçvlçáçÆYç©vcççoÌ: mçlJçJççVç mç ³çáp³çlçí ~~
ûçn³çákçwlç Gvcçço kçíÀ DçmççO³ç uç#çCç :- (Dç.Ë G. lçb. 6/59)
mLçÓuçç#ççí êálçcçìvç: mç HçíÀvçuçínçÇ çÆvçêçuçá: HçlççÆlç ®ç o pççí J³ççqkçwlç cççbmç SJçb cçÐç kçÀç mçíJçvç vçnçÇb kçÀjlçç nçí,
kçÀcHçlçí ®ç mççí çÆn ~ o çÆnlçkçÀj Dççnçj kçÀç mçíJçvç kçÀjlçç nçí,
³ç½çççÆê-çÆÜjo-vçiçççÆoçÆJ箳çálç: m³ççlçd mççíemççO³ççí o çÆvç³ççÆcçlç HççÆJç$ç jnlçç nçí,
YçJççÆlç lçLçç $ç³ççíoMççyoí ~~ o Dçç®ççjjmçç³çvç mçíJçvç kçÀjlçç nçí,
(mçá. G. 60/16) (cçç. çÆvç. 20/26) o pççí mçoç mçlJçJççvç jnlçç nçí,
çÆvçcvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç Gvcççoç DçmççO³ç nçílçç nÌ ~ o Gmçí oçí<çpç SJçb YçÓlççJçíMç pççÆvçlç Gvcçço vçnçÇb nçílçç nÌ ~
o vçí$ççíb kçÀç çÆJçmHçÀçj nçílçç nÌ ~ o Fmçmçí ³çn mHçä nçí pççlçç nÌ, kçÀçÇ pççí J³ççqkçwlç mçççqlJçkçÀ DççÌj
o lçLçç vçí$çkçÀçíìj mçí DççBKçí yççnj vçkçÀuççÇ nÌ Símçç cçnmçámç nçílççÇ nÌ ~ cçvç mçí yçuçJççvç nçílçç nÌ Gmçí ³çn çÆJçkçÀçj nçílçç vçnçÇb ~
o lççÇJç´ iççÆlç mçí ©iCç vçí$ç kçÀçÇ nçuç®ççuç kçÀjlçç nÌ ~
__________________________________________________________________________
Gvcçço ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 303 Dr. A. S. Dudhamal

 DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç
68
__________________________________________________________________________
mçboYç& : -
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
mçá. 19, çÆ®ç.10

J³ççK³çç: -
........SkçÀçí cçnçiço FçÆlç DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç: ~
DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMççí cççvçmççí çÆJçkçÀçj:, mç ®ç mçJç&mçbmçççÆjoá:Kçnílçálç³çç
iço Fl³ç᮳çlçí~
®ç¬çÀHççCççÇ
vç lçÊJçcçd DçlçÊJçcçd ~
DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç ³çn cççvçmç jçíiç nÌ ~ ®çjkçÀvçí J³ççOççÇ kçíÀ ÒçkçÀçjçíb
kçÀç kçÀLçvç kçÀjlçí mçcç³ç SkçÀ Yçío Jççuçí T©mlçbYç DççÌj mçbv³ççmç kçíÀ
mççLç FmçkçÀçÇ içvçCçç kçÀçÇ nÌ ~
lçlJç ( JççmlççÆJçkçÀlçç ) kçÀç ³ççíi³ç ÒçkçÀçj mçí %ççvç ûçnCç kçÀjvçí kçÀç
DçYççJç çÆvçcçç&Cç nçívçç, mçl³ç kçÀç çÆcçL³çç %ççvç DççÌj çÆnlç kçÀçí DççÆnlçkçÀçjkçÀ
mçcçPçvçç Fmçí DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç kçÀnlçí nÌ~
nílçÓ:-
cççÆuçvççnçjMççÇuçm³ç Jçíiççvçd ÒççHlçççÆVçiç="lç: ~
MççÇlççí<CççqmvçiOç©#ççÐçÌní&lçáçÆYç½çççÆlçmçíçÆJçlçÌ: ~~
( ®ç. çÆ®ç. 10/57)
o cççÆuçvç Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç~
o JçíiççÆJçOççjCç kçÀjvçç~
o MççÇlç lçLçç G<Cç DççÌj çqmvçiOç lçLçç ©#ç F. HçoçLççí& kçÀç
Dççnçj mçíJçvç kçÀjvçç~
Fvç kçÀçjCççíb mçí ÒçkçáÀçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ ~
__________________________________________________________________________
DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
mçbÒçççqHlç :-
Ëo³çb mçcçáHçççÆÞçl³ç cçvççíyçáçÆ×Jçnç: çÆmçjç: ~
oçí<çç: mçvoá<³ç çÆlç<þçÆvlç jpççícççínçJç=lççlcçvç: ~~
jpçmlçcççíY³ççb Jç=×çY³ççb yçá×çÌ cçvççÆmç ®ççJç=lçí ~
Ëo³çí J³ççkçáÀuçí oçí<çÌjLç cçÓ{çíeuHç®çílçvç: ~~
çÆJç<çcççb kçáÀ©lçí yçáçÆ×b çÆvçl³çççÆvçl³çí çÆnlçççÆnlçí ~
DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMçb lçcççnájçHlçç cçnçiçocçd ~~
( ®ç. çÆ®ç. 10/58-60)
ÒçkçÀçíçÆHçlç JççlçççÆo oçí<ç jpççí içáCç DççÌj cççín mçí Dççlcçç DççJç=Êç nçí
pççlççÇ nÌ ~ cçvççíJçn lçLçç yçáçÆ×Jçn ñççílçmççíb cçíb DççkçÀj ³çí oçí<ç Ëo³ç kçÀçí
oÓçÆ<çlç kçÀj DççHçvçç mLççvç yçvçç uçílçí nÌ~ jpç DççÌj lçcç kçíÀ yçæ{ pççvçí mçí
yçáçÆ× DççÌj cçvç Gkçwlç cççvççÆmçkçÀ oçí<ççíb mçí J³ççHlç nçílçç nÌ~
o Fvç J³ççHlç oçí<ççíb mçí Ëo³ç cçíb J³ççkçáÀuçlçç (Içyçjçnì) HçÌ oç
nçílççÇ nÌ~
o Fmç mçí J³ççqkçwlç cçÓæ{ DçLçç&lç çÆJçJçíkçÀ Mçáv³ç nçí pççlçç nÌ~
o ®çílçvçç Mççqkçwlç kçÀç Nnçmç nçílçç nÌ~
o Símçç J³ççqkçwlç çÆvçl³ç DççÌj DççÆvçl³ç YççJççíb cçíb Yçío kçÀj vçnçÇb Hççlçç
nÌ~
o çÆnlç ³çç DççÆnlçkçÀj kçÀçí mçcçPç vçnçÇb Hççlçç nÌ~
o GmçkçÀçÇ yçáçÆ× çÆJç<çcç nçí pççlççÇ nÌ ~
o Yçuçí kçÀçí yçájç DççÌj yçájí kçÀçí Yçuçç mçcçPçvçí uçiçlçç nÌ~
o Gmç DçlçÊJçççÆYççÆvçJçíMç vççcçkçÀ jçíiç kçÀçí DççHlç Hçá©<ç cçnçiço
kçÀnlçí nÌ~

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 304 Dr. A. S. Dudhamal

 Yç´cç
69
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
mçáÞçálç cçç. çÆvç.
Mçç. 4 17

Yç´cç kçÀçÇ J³ççK³çç :- Yç´cç uç#çCçb lçá ®ç¬çÀçqmLçlçm³çíJç Yç´cçÜmlçáoMç&vççÆcççÆlç ~

®ç¬çÀJçod Yç´cçlççí içç$çb YçÓcççí HçlççÆlç mçJç&oç ~ (cçOçÓkçÀçí<ç)
Yç´cçjçíiç FçÆlç %çí³ççí jpç:-çÆHçÊçççÆvçuççlcçkçÀ: ~~ ®ç¬çÀ kçÀçÇ çqmLçlççÇ cçíb DçLçç&lç mJç³çb pçyç ncç IçÓcçlçí nÌ lççí mçYççÇ Jçmlçá
(cçç. çÆvç. 17/19 ) ncçíb IçácçlççÇ náF& vçpçj DççlççÇ nÌ, Símçí nçÇ ÒçkçÀçj kçÀçÇ DçvçáYçÓçÆlç Yç´cç jçíiç cçíb
jçíiççÇ kçÀçí MçjçÇj ®ç¬çÀ kçíÀ mçcççvç Içácçlçç náDçç DçvçáYçJç kçÀjlçç nÌ DççÌj GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
çÆHçÀj Jçn YçÓçÆcç Hçj çÆiçj pççlçç nÌ ~ yççj-yççj Símçç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí Jçkçw$çí cçOçÓjlçç lçvêç Ëo³ççíÜíävçb Yç´cç: ~
Yç´cç jçíiç kçÀnlçí nÌ ~ Yç´cç jpç oçí<ç lçLçç çÆHçÊç DççÌj Jççlç oçí<ç mçí kçÀçÇ (mçá. Mçç. 4/54)
ÒçOççvçlçç mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~ cçOçájçm³çlçç, lçvêç, Ëo³ç cçíb Síbþvç pçÌmççÇ HççÇæ[ç ³çí Yç´cç kçíÀ uç#çCç
nÌ~
__________________________________________________________________________
Yç´cç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 305 Dr. A. S. Dudhamal

 cço
70

__________________________________________________________________________

jpççícççínççÆnlççnçjHçjm³ç m³çám$ç³ççí içoç: ~~ 3) kçÀHçÀpç cço :-

jmççmç=kçÀd®çílçvççJçççÆnñççílççíjçíOçmçcçátJçç: ~ mJçuHçmçcyç×JççkçwHççC[á: kçÀHçÀç×îççvçHçjçíeuçmç: ~
cçocçÓ®sç&³çmçV³ççmçç ³çLççíÊçjyçuççíÊçjç: ~~ (Dç. Ë. çÆvç. 6/ 28)
(Dç. Ë. çÆvç. 6/24-25) o DçuHç ÒçcççCç cçíb DçmçbyçOç mçbYçç<çCç kçÀjvçç~
jpç DççÌj lçcç ³çí oçí cçvç kçíÀ oçí<ç nÌ~ Fvç oçí oçí<ççíb mçí ûçmlç nçívçí o lJç®çççÆo MçjçÇj DçJç³çJççíb kçÀç JçCç& éçílç nçí pççvçç ~
Jççuçí J³ççqkçwlç kçÀçí cço, cçÓ®sç& SJçb mçbv³ççmç ³çí lççÇvç J³ççOççÇ nçí pççlçí nÌ~ ³çí kçÀHçÀpç cço kçíÀ uç#çCç nÌ ~
jmç, jkçwlç SJçb cçvççíJçn ñççílçmç cçíb DçJçjçíOç GlHçVç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç ³çí 4) mççÆVçHççlçpç cço :-
mçYççÇ jçíiç GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~ ¬çÀcçMç: ³çí jçíiç GÊçjçíÊçj yçuçJççvç nÌ ~ mçJçç&lcçç mççÆVçHççlçívç.....~~ (Dç. Ë. çÆvç. 6/28)
cço kçíÀ ÒçkçÀçj (7) :- o mççÆVçHççlçpç cço cçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí
cçoçíe$çoçí<çÌ: mçJçÌ&½ç jkçwlçcçÐççÆJç<çÌjçÆHç ~ nÌ ~
cço kçíÀ çÆvçcvç mççlç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ 5) jkçwlçpç cço :-
1)Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç 4)mççÆVçHççlçpç .......jkçwlççlmlçyOçç²¢çÆälçç ~~
5)jkçwlçpç 6)cçÐçpç 7)çÆJç<çpç çÆHçÊççÆuç²b ®ç .....~ (Dç. Ë. çÆvç. 6/28)
o içç$çmlçyOçlçç (MçjçÇj kçíÀ nmlç-HççoççÆo DçJç³çJççíb kçÀçÇ ®çíäç cçbo
1) Jççlçpç cço :- nçívçç)
mçkçwlççvçuHçodf©lççYçç<ç½çuç: mKççÆuçlç®çíçÆälç: ~~ o ¢çÆäçqmLçjlJç (vçí$ç iççíuçkçÀ kçÀçÇ nçuç®ççuç cçbo nçívçç)
©#çM³ççJçç©Cçlçvçácç&oí JççlççtJçí YçJçílçd ~ o lçLçç jkçwlçpç cço kçíÀ Flçj uç#çCç çÆHçÊçpç cço kçíÀ mçcççvç nçílçí
(Dç. Ë. çÆvç. 6/ 26) nÌ ~
o JççkçwmlçbYç (Mçyoçí®®ççjCç cçíb kçÀþçÇCççF&) ³çç ÒçuççHç, mçJçç&biç 6) cçÐçpç cço :-
kçbÀHç, vçí$ç cçíb ©#çlçç Dççvçç ~ .....cçÐçívç çÆJçkç=ÀlçínçmJçjç²lçç~ (Dç. Ë. çÆvç. 6/29)
o vçí$ç kçÀç JçCç& M³ççJç Dç©Cç JçCç& kçÀç nçívçç ~ nmlç-Hçço DçççÆo kçÀcçí&çqvê³ççbí kçÀçÇ nçuç®ççuç kçÀcç nçí pççlççÇ nÌ ~
³çí Jççlçpç cço kçíÀ uç#çCç nÌ ~ mJçj SJçb MçjçÇj DçJç³çJç cçíb çÆJçkç=ÀlççÇ çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ ~
2) çÆHçÊçpç cço :- 7) çÆJç<çpç cço :-
çÆHçÊçívç ¬çÀçíOçvççí jkçwlçHççÇlççYç: kçÀuçnçÆÒç³ç: ~~ çÆJç<çí kçÀcHççíeçÆlççÆvçêç ®ç mçJçí&Y³ççíeY³ççÆOçkçÀmlçá mç: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 6/27) (Dç. Ë. çÆvç. 6/29)
o mJçYççJç ¬çÀçíOç³çákçwlç nçí pççlçç nÌ ~ çÆJç<çpç cço cçíb kçÀcHç, DççÆlççÆvçêç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o lJç®çç, vçKç, vçí$çççÆo MçjçÇj kçíÀ DçJç³çJççíb cçíb Dççjkçwlç SJçb çÆHçlç mçíJçvç çÆkçÀS náS çÆJç<ç kçíÀ ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
JçCç& GlHçVç nçílçç nÌ ~ uç#ç³çíuuç#çCççílkçÀ<çç&ÜçlççoçÇvçd MççíçÆCçlçççÆo<çá ~
o Símçç J³ççqkçwlç oÓmçjçíb kçíÀ mççLç kçÀuçn (Pçiçæ[ç) kçÀjvçíJççuçç (Dç. Ë. çÆvç. 6/30)
nçílçç nÌ ~ jkçwlçpç, cçÐçpç SJçb çÆJç<çpç cço cçíb GlHçVç uç#çCç kçíÀ Dçvçámççj
³çí çÆHçÊçpç cço kçíÀ uç#çCç nÌ ~ JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀçÇ ÒçOççvçlçç nçílççÇ nÌ ~
__________________________________________________________________________
cço ÒçkçÀjCç mçcççHlç

Rog Nidan- 306 Dr. A. S. Dudhamal

 cçÓ®sç& SJçb mçbv³ççmç
71
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
mçÓ. 24 G. -46, Mçç.-4 çÆvç. 6 17

cço, cçÓ®sç& lçLçç mçbv³ççmç ³çí GÊçjçíÊçj yçuçJççvç nçílçí nÌ ~ Fmç J³ççOççÇ vççcç cet®íe&
çÆmç×çblç kçíÀ Dçvçámççj cço kçíÀ yçço cçÓ®sç& GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Dçlç: cçÓ®sç& DçMççbMç mçbÒçççqHlç
cço kçÀçÇ nçÇ HççÆjJççÆlç&lç DçJçmLçç nÌ ~ Fmç jçíiç mçí ûçmlç jçíiççÇ DçHçvççÇ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
mçbJçíovçç Kççí oílçç nÌ ~ Gmçí yççÔ³ç pçiçlç kçÀç çÆkçÀmççÇ YççÇ ÒçkçÀçj kçÀç %ççvç J³eeve leHe&keÀ Mues<ekeÀ
vçnçÇb nçílçç, DççÆHçlçá Jçn çÆvçpççÇ&Jç Jçmlçá kçíÀ mçcççvç çÆvç½çuç Hçæ[ç jnlçç nÌ ~
ceveesoes<e lece
cçÓ®sç& kçíÀ Hç³çç&³ç : -
oÓ<³ç ceppee, %eeveseqvê³e
cçÓ®sç& cçÓ®sç&Jç kçÀMcçuç Òçuç³ç cççín
Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
cçÓ®sç& kçíÀ nílçÓ :- oá<ì ñççílçmç ceppeeJen
#ççÇCçm³ç yçnáoçí<çm³ç çÆJç©×çnçjmçíçÆJçvç: ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç
JçíiççIççlççoçÆYçIççlççodnçÇvçmçlJçm³ç Jçç Hçávç:~~ Kç JçÌiçáC³ç yegef×
(mçá.G. 46/3) (cçç. çÆvç. 17/1) GtJçmLççvç HekeÌJeeMe³e
o J³ççqkçwlç kçÀç MççjçÇçÆjkçÀ yçuç Dçl³çblç #ççÇCç nçívçç~ DççÆOç<þçvç efMej
o JççlçççÆo lççÇvççíb oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíçÆHçlç nçívçç~ mçb®çjCç mLççvç meb%eeJen ñeesleme
o çÆJç©×çMçvç mçíJçvç kçÀjvçç, JçíiççJçjçíOç kçÀjvçç~ jçíiçcççiç& cçO³çcç
o DççÆYçIççlç DççÌj J³ççqkçwlç kçÀç nçÇvçmçlJç (cçvççíoçÌyç&u³ç) nçívçç ~ J³ççqkçwlç cet®íe&
Fvç kçÀçjCççíb mçí cçÓ®sç& jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~ 1)Jeele, 2)efHeÊe, 3)keÀHeÀ,
Yçío (6)
cçÓ®sç& kçíÀ ÒçkçÀçj :- 4)jkeÌlepe, 5)ceÐepe 6) efJe<epe
JççlçççÆoçÆYç: MççíçÆCçlçívç ®ç çÆJç<çíCç ®ç ~ mJçYççJç DeeMegkeÀejer
<çìdmJçH³çílççmçá çÆHçÊçb çÆn ÒçYçálJçívççJççÆlç<þlçí ~~
(mçá.G. 46/8) oáyç&uçb ®çílçmç: mLççvçb ³çoç Jçç³çá: ÒçHçÐçlçí ~
cçÓ®sç& kçíÀ çÆvçcvç s: ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~ cçvççí çÆJç#ççíYç³çvçd pçvlççí: mçb%ççb mçbcççín³çíÊçoç ~~
1) Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç (®ç.mçÓ. 24/ )
4)jkçwlçpç 5) cçÐçpç 6) çÆJç<çpç mçb%ççJçnçmçá vçç[çÇ<çá çÆHççÆnlççmJççÆvçuçççÆoçÆYç: ~
lçcççíeY³çáHçÌçÆlç mçnmçç mçáKçoá:KçJ³çHççínkç=Àlçd ~~
cçÓ®sç& çÆHçÊçlçcç: Òçç³çç:~ (mçá.Mçç.4/56) mçáKçoá:KçJ³çHççínç®®ç vçj: HçlççÆlç kçÀç<þJçlçd ~
cçÓ®sç& jçíiç çÆHçÊç oçí<ç ÒçOççvç nçílçç nÌ ~ cççínçí cçÓ®sí&çÆlç lççb Òççná: <ç[çÆJçOçç mçç ÒçkçÀçÇçÆlç&lçç ~~
cçÓ®sç& kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :- (mçá.G. 46/6-7)
kçÀjCçç³çlçvçí<çÓûçç yççÔ³çí<JççY³çvlçjí<çá ®ç ~ DçHçmcççjçíkçwlççÆuç²ççÆvç lççmççcçákçwlçççÆvç lçlJçlç: ~
çÆvççÆJçMçvlçí ³çoç oçí<ççmlçoç cçá®s&çqvlç cççvçJçç:~~ nílçÓ mçíJçvç mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS oçí<ç Fçqvê³ççíb kçíÀ yççÔ³ç lçLçç DçY³çvlçj
(mçá.G. 46/4) (cçç. çÆvç. 17/2) Dçç³çlçvççíb cçíb ÒçJçíMç kçÀjkçíÀ cçÓ®sç& GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~ JççlçççÆo oçí<ççíb Üçjç

Rog Nidan- 307 Dr. A. S. Dudhamal

mçb%çç Jçnvç kçÀjvçí JççuççÇ vçç[çdzççíb (cçppççJçn ñççílçmç) cçíb DçJçjçíOç GlHçVç
nçívçí mçí lçLçç cçvç kçíÀ lçcç oçí<ç kçÀç ÒçYççJç yçææ{ pççvçí mçí jçíiççÇ kçÀçí mçáKç ³çç
oá:Kç kçÀçÇ mçbJçíovçç vçnçÇb jnlççÇ ~ mçáKç DççÌj oá:Kç kçÀç %ççvç vç nçívçí kçíÀ
kçÀçjCç ©iCç uçkçÀæ[çÇ kçíÀ uççþçÇ kçíÀ mçcççvç çÆvçpççÇ&Jç Hçæ[ç jnlçç nÌ ~
cçÓ®sç& kçíÀ HçÓJç&©Hç :-
ËlHççÇ[ç pç=cYçCçb iuçççÆvç: mçb%ççoçÌyç&u³çcçíJç ®ç ~
mçJçç&mççb HçÓJç&©HçççÆCç , ³çLççmJçb lçç çÆJçYççJç³çílçd ~~
(mçá.G. 46/5) (cçç. çÆvç. 17/6)
ËlMçÓuç, pç=cYçç, iuçççÆvç, mçbJçíovçç %ççvç ÒçççqHlç kçÀcç ÒçcççCç cçíb nçívçç
³çí cçÓ®sç& jçíiç kçíÀ HçÓJç&©Hç nÌ ~
1) Jççlçpç cçÓ®sç& :-
vççÇuçb Jçç ³ççÆo Jçç kç=À<CçcççkçÀçMçcçLçJççe©Cçcçd~
HçM³çbmlçcç: ÒççÆJçM³ççÆlç MççÇIç´b ®ç ÒççÆlçyçáO³çlçí ~~
JçíHçLçá½çç²cço&½ç ÒçHççÇ[ç Ëo³çm³ç ®ç ~
kçÀçM³ç¥ M³ççJççe©Cçç®sç³çç cçÓ®sç&³çí JççlçmçcYçJççí ~~
(®ç. mçÓ. 24/35-36) (cçç. çÆvç. 17/7-8)
Dç©Cçb kç=À<CçvççÇuçb Jçç Kçb HçM³çvÒççÆJçMçíÊçcç: ~~
MççÇIç´b ®ç ÒççÆlçyçáO³çílç ËlHççÇ[ç JçíHçLçáYç´&cç: ~
kçÀçM³ç&b M³ççJçç©Cçç sç³çç cçÓ®sç&³çí cçç©lççlcçkçíÀ ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 6/ 30-31)
o Jççlçpç cçÓ®sç& kçÀç Jçíiç Dççvçí kçíÀ HçÓJç& jçíiççÇ vççÇuçí, kçÀçuçí ³çç
Dç©Cç JçCç& mçí DççkçÀçMç sç iç³çç nÌ Símçç DçHçvççÇ DççBKççí kçíÀ
mççcçvçí oíKçlçç nÌ ~
o lçodvçblçj GmçkçÀçÇ DççBKçí DçbOç:kçÀçj cçíb [áyç pççlççÇ nÌ DççÌj Jçn
cçÓçq®s&lç nçí pççlçç nÌ ~
o cçÓçq®s&lç DçJçmLçç kçÀç kçÀçuççJçOççÇ kçÀcç jnlçç nÌ, Jçn pçuo nçÇ
nçíMç cçíb Dçç pççlçç nÌ ~
o nçíMç cçíb Dççvçí kçíÀ yçço Gmçí kçbÀHç, Dçbiçcço&, ËodMçÓuç, kçÀçM³ç&,
Yç´cç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o GmçkçÀçÇ lJç®çç kçÀçÇ sç³çç kçÀçuççÇ Hçæ[ pççlççÇ nÌ ~
o ©iCç oáyç&uçlçç kçíÀ kçÀçjCç kç=ÀMç nçí pççlçç nÌ ~
2) çÆHçÊçpç cçÓ®sç& :-
jkçwlçb nçÆjlçJçCç¥ Jçç çÆJç³çlçd HççÇlçcçLçççÆHç Jçç ~
HçM³çbmlçcç: ÒççÆJçMççÆlç mçmJçío½ç ÒçyçáO³çlçí ~~
mççÆHçHççmç: mçmçvlççHççí jkçwlç-HççÇlççkçáÀuçí#çCç: ~
pççlçcçç$çí HçlççÆlç ®ç MççÇIç´b ®ç ÒççÆlçyçáO³çlçí ~
mççqcYçVçJç®çç&: HççÇlççYççí cçÓ®sç&³çí çÆHçÊçmçcYçJçí ~~
(®ç. mçÓ. 24/37-38) (cçç. çÆvç. 17/9-10)
Rog Nidan-
çÆHçÊçívç jkçwlçb HççÇlçb Jçç vçYç: HçM³çvçd çÆJçMçíÊçcç: ~
çÆJçyçáO³çílç ®ç mçmJçíoçí oçnlç=ìdlççHçHççÇçÆ[lç: ~~
çÆYçVççÆJçCvççÇuçHççÇlççYççí jkçwlçHççÇlççkçáÀuçí#çCç: ~
(Dç. Ë. çÆvç. 6/32-33)
o çÆHçÊçpç cçÓ®sç& kçÀç Jçíiç Dççvçí kçíÀ HçÓJç& jçíiççÇ HççÇuçí, njí ³çç
Dççjkçwlç JçCç& mçí DççkçÀçMç sç iç³çç nÌ, Símçç DçHçvççÇ DççBKççí kçíÀ
mççcçvçí oíKçlçç nÌ ~
o lçodvçblçj GmçkçÀçÇ DççBKçí DçbOç:kçÀçj cçíb [áyç pççlççÇ nÌ DççÌj Jçn
cçÓçq®s&lç nçí pççlçç nÌ ~
o cçÓçq®s&lç DçJçmLçç kçÀcç nçílçí mçcç³ç GmçkçÀçí Dçl³çççÆOçkçÀ mJçío
Dççvçí uçiçlçç nÌ ~
o cçÓ®sç& Jçíiç vçä nçí pççvçí kçíÀ Hç½ççlç Gmçí oçn, lç=<Cçç, mçblççHç,
vçí$ç cçíb Dççjkçwlç HççÇlçJçCç& GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
o jçíiççÇ kçÀçí êJçcçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
3) kçÀHçÀpç cçÓ®sç& :-
cçíIçmç¹çMçcççkçÀçMçcççJç=lçb Jçç lçcççíIçvçÌ: ~
HçM³çbmlçcç: ÒççÆJçMççÆlç çÆ®çjç®®ç ÒççÆlçyçáO³çlçí ~~
içá©çÆYç: ÒççJç=lçÌj²Ì³ç&LçÌJççêí&Cç ®çcç&Cçç ~
mçÒçmçíkçÀ: mçËuuççmççí cçÓ®sç&³çí kçÀHçÀmçcYçJçí ~~
(®ç. mçÓ. 24/39-40) (cçç. çÆvç. 17/11-12)
kçÀHçíÀvç cçíIçmç¹çMçb HçM³çVççkçÀçMçcçççÆJçMçílçd ~~
lçcççƽçjç®®ç yçáO³çílç mçËuuççmç: ÒçmçíkçÀJççvçd ~
içá©çÆYç: çqmlççÆcçlçÌj²Ìjçê®çcçç&Jçvç×Jçlçd ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 6/33-34)
o kçÀHçÀpç cçÓ®sç& kçÀç Jçíiç Dççvçí kçíÀ HçÓJç& jçíiççÇ DççkçÀçMç cçíb yççouç
sç iç³çí nÌ, DççkçÀçMç cçíb DçbOçíjç sç iç³çç nÌ Símçç DçHçvççÇ DççBKççí
kçíÀ mççcçvçí oíKçlçç nÌ ~
o lçodvçblçj GmçkçÀçÇ DççBKçí DçbOç:kçÀçj cçíb [áyç pççlççÇ nÌ DççÌj Jçn
cçÓçq®s&lç nçí pççlçç nÌ ~
o kçÀHçÀ oçí<ç lçcç ÒçOççvç nçílçç nÌ lçLçç cçÓ®sç& YççÇ lçcç Òççyçu³ç mçí
GlHçVç nçílççÇ nÌ, Fmç lçjn mçcççvç içáCççíb kçíÀ oçí<ç (MççjçÇçÆjkçÀ-
kçÀHçÀ DççÌj cçvç-lçcç) SkçÀ$ç Dççvçí mçí kçÀHçÀpç cçÓ®sç& kçÀç Jçíiç
DççÆOçkçÀ kçÀçuç lçkçÀ yçvçç jnlçç nÌ~
o cçÓ®sç& kçÀç Jçíiç vç<ì nçí pççvçí kçíÀ Hç½ççlç jçíiççÇ cçíb DçbiçiççÌjJç,
mlçÌçÆcçl³ç, çqmlççÆcçlçlçç, Ëuuççmç DççÌj uççuççÒçmçíkçÀ ³çí uç#çCç
GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
4) mççÆVçHççlçpç cçÓ®sç& :-
mçJçç&kç=ÀçÆlç mççÆVçHççlççoHçmcççj FJççiçlç: ~
308 Dr. A. S. Dudhamal
 mç pçvlçáb Hççlç³çl³ççMçá çÆJçvçç yççÇYçlmç®çíçÆälçÌ: ~~
(®ç. mçÓ. 24/41) (cçç. çÆvç. 17/13)
mçJçç&kç=ÀçÆlççqm$ççÆYçoçí&<çÌjHçmcççj FJççHçj: ~
Hççlç³çl³ççMçá çÆvç½çíäb çÆJçvçç yççÇYçlmç®çíçÆ<ìlçÌ: ~~
(Dç. Ë. çÆvç. 6/35)
o mçççÆVçHççlçpç DçHçmcççj kçíÀ mçcççvç mççÆVçHççlçpç cçÓ®sç& cçíb YççÇ
yççÇvçç çÆkçÀmççÇ HçÓJç&©Hç ³çç ©Hç kçíÀ jçíiççÇ cçÓçq®s&lç nçí pççlçç nÌ ~
o DçHçmcççj cçíb GlHçVç nçívçí Jççuçí çÆpç»ç obMç, cçáKç mçí Pççiç
çÆvçkçÀuçvçí pçÌmçí çÆyçYçlmç uç#çCç mççÆVçHççlçpç cçÓ®sç& cçíb GlHçVç
vçnçÇb nçílçí nÌ ~
5) jkçwlçiçvOçpç cçÓ®sç& kçíÀ kçÀçjCç :-
Hç=çÆLçJ³çcYçmlçcççí©Hçb jkçwlçiçvOç½ç lçvcç³ç: ~~
lçmcççêkçwlçm³ç içvOçívç cçÓ®s&çÆvlç cççvçJçç: ~
(mçá.G. 46/9)
êJ³çmJçYççJç Fl³çíkçíÀ ¢äJçç ³çoçÆYçcçánîççÆlç ~~
(mçá.G. 46/10)
o Hç=LJççÇ lçLçç pçuç ³çí oçí cçnçYçÓlç lçcç içáCç ÒçOççvç nçílçí nÌ~
o jkçwlç Oççlçá Hç=LJççÇ SJçb pçuç ÒçOççvç nçívçí mçí lçcççíiçáCç ÒçOççvç nçí pççlçç
nÌ~
o cçÓ®sç& jçíiç YççÇ lçcççíiçáCç kçíÀ Òçyçuçlçç mçí GlHçVç nçílçç nÌ~
o Dçlç: Fvç mçyçkçíÀ SkçÀçÆ$çlç HççÆjCççcç mJç©Hç cçíb kçáÀs uççíiççíb cçíb,
çÆJçMçí<çlç: lçcççíiçáCç DçççÆOçkçw³ç jnvçíJççuçí J³ççqkçwlçDççíb kçÀçí jkçwlç
oMç&vç ³çç jkçwlç kçíÀ içbOç kçíÀ kçÀçjCç cçá®sç& Dçç pççlççÇ nÌ ~
6) jkçwlçpç cçÓ®sç& kçíÀ uç#çCç :-
mlçyOçç²¢çÆämlJçmç=pçç içÓ{çí®sdJççmç½ç cçÓçq®s&lç: ~
o içç$çmlçyOçlçç, vçí$ç mlçyOçlçç DççÌj içÓæ{éççmç ³çí jkçwlçpç cçÓ®sç&
kçíÀ uç#çCç nÌ ~
7) cçÐçpç cçÓ®sç& kçíÀ uç#çCç :-
cçÐçívç çÆJçuçHçbMsílçí vçäçÆJçYç´çvlçcççvçmç: ~
içç$çççÆCç çÆJççÆ#çHçvçd YçÓcççÌ ³ççJçVç ³çççÆlç lçlçd ~
(mçá.G. 46/12)
o cçÐç mçíJçvç kçÀjvçí kçíÀ Hç½ççlç ÒçuççHç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o GmçkçíÀ cçvç cçíb çÆJçYç´cç GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç cçvç kçíÀ kçÀç³ç& vçä
nçí pççlçí nÌ ~
__________________________________________________________________________
cçÓ®sç& ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan- 309
o DçbiççÆJç#çíHç kçÀjkçíÀ cçÓçq®s&lç nçíkçÀj Jçn pçcççÇvç Hçj çÆiçj pççlçç
nÌ~
8) çÆJç<çpç cçÓ®sç& kçíÀ uç#çCç :-
JçíHçLçámJçHvçlç=<Cçç: m³çá: mlçcYç½ç çÆJç<çcçÓçÆ®s&lçí ~
o çÆJç<ç mçíJçvç mçí kçbÀHç, çÆvçêççÆOçkçw³ç, lç=<Cçç, lçcç: ÒçJçíMç,
içç$çmlçbYç DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçíkçÀj J³ççqkçwlç cçÓçq®s&lç nçí
pççlçç nÌ ~
o çÆpçmç ÒçkçÀçj kçÀç çÆJç<ç mçíJçvç çÆkçÀ³çç nÌ, Gmç ÒçkçÀçj kçíÀ
Dçvçá<çbçÆiçkçÀ uç#çCç çÆJç<çpç cçÓ®sç& cçíb çÆoKçuççF& oílçí nÌ ~
çÆJç<çpç SJçb cçÐçpç cçÓ®sç& kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
içáCççmlççÇJç´lçjlJçívç çÆmLçlççmlçá çÆJç<çcçÐç³ççí: ~
lç SJç lçmcççppç³çílç cççínmlççY³ççb ³çLçíçÆjlç: ~~
(mçá.G. 46/13)
JçíçÆolçJ³çb lççÇJç´lçjb ³çLççmJçb çÆJç<çuç#çCçÌ: ~~
(mçá.G. 46/11)
o cçÐç DççÌj çÆJç<ç Fvç oçívççíb cçíb Dççípç kçíÀ çÆJçHçjçÇlç omç içáCç lççÇJç´Êçj
(DççÆlçMç³ç çƬçÀ³ççMççÇuç) nçílçí nÌ ~
o cçÐç lçLçç çÆJç<ç kçíÀ J³çJçç³ççÇ lçLçç çÆJçkçÀçMççÇ içáCççíb kçíÀ kçÀçjCç
Dççqivç kçíÀ Hçç®çvç kçíÀ çÆyçvçç nçÇ MçjçÇj cçíb Mççí<çCç nçívçí mçí
DççMçákçÀçjçÇ iççÆlç mçí mçb%ççJçn vçç[çÇ kçÀçí (cçppççJçn ñççílçmç)
ÒçYçççÆJçlç kçÀjkçíÀ çÆJç<çpç ³çç cçÐçpç cçÓ®sç& GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
cçÓ®sç&-Yç´cç-lçvêç-çÆvçêç Fvçcçíb Yçío :-
cçÓ®sç& çÆHçÊç-lçcç:Òçç³çç jpç:-çÆHçÊçççÆvçuççod Yç´cç: ~
lçcççí-Jççlç-kçÀHçÀçÊçvêç çÆvçêç Þuçí<cç-lçcççíYçJçç ~~
(mçá. Mçç. 4/56) (cçç. çÆvç. 17/19)
cçÓ®sç& cçíb çÆHçÊç DççÌj lçcç kçÀç, Yç´cç cçíb Jççlç DççÌj jpç kçÀç, lçbêç cçíb
Jççlç, kçÀHçÀ SJçb lçcç kçÀç lçLçç çÆvçêç cçíb kçÀHçÀ SJçb lçcç kçÀç Òççyçu³ç jnlçç
nÌ~
cçÓ®sç& çÆHçÊç, lçcç
Yç´cç Jççlç, jpç
lçbêç Jççlç, kçÀHçÀ, lçcç
çÆvçêç kçÀHçÀ, lçcç
Dr. A. S. Dudhamal
 mçbv³ççmç
72
__________________________________________________________________________

Jççioín-cçvçmççb ®çíäçcçççÆ#çH³çççÆlçyçuçç cçuçç: ~ ÒççCçÌvç&çÆJçcç᮳çlçí, Dçv³çLçç lçá çÆcç´³çlçí FçÆlç ~ (cçOçákçÀçí<ç)

mçbv³çm³çvl³çyçuçb pçvlçáb ÒççCçç³çlçvçcçççÆÞçlçç: ~~ Fmç cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç cçíb mçÐç:HçÀuçoç³ççÇ çÆ®çkçÀçÇlmçç kçÀç DçLç& mHçä
mç vçç mçbv³ççmçmçbv³çmlç: kçÀç<þçÇYçÓlççí cç=lççíHçcç: ~ çÆkçÀ³çç nÌ ~ mçÓ®ççÇJçíOç, lççÇJç´ Dçbpçvç, DçJçHççÇ[vç vçm³ç, MçÓkçÀ-çÆMçcyççÇ DçççÆo
ÒççCçÌçÆJç&cç᮳çlçí MççÇIçb́ cçákçwlJçç mçÐç:HçÀuççb çƬçÀ³ççcçd ~~ HçÀuççíb kçÀçí çÆIçmçkçÀj uçiççvçç DçççÆo çÆ®ççÆkçÀlmçç Òç³ççíiç kçÀjvçí ®çççÆnS ~ Fmç
(®ç. mçÓ. 24/43-44) (cçç. çÆvç. 17/22-23 ) ÒçkçÀçj kçíÀ GHçç³ç vç çÆkçÀ³çí iç³çí lççí jçíiççÇ MççÇIç´ cçj pççlçç nÌ~
Jççioín-cçvçmççb ®çíäçcçççÆ#çH³çççÆlçyçuçç cçuçç: ~ cço-cçÓ®sç&-mçbv³ççmç kçÀçÇ çÆJççÆYçVçlçç :
mçV³ççmçb mççÆVçHççÆlçlçç: ÒççCçç³çlçvçmçbÞç³çç: ~~ oçí<çí<çá cçocçÓ®sç&³çç: kç=ÀlçJçíiçí<çá oíçÆnvççcçd~
kçáÀJç&çqvlç, lçívç Hçá©<ç: kçÀç<þçÇYçÓlççí cç=lççíHçcç: ~ mJç³çcçíJççíHçMççc³ççqvlç, mçbv³ççmççí vççÌ<çOçÌçÆJç&vçç ~~
çÆcç´³çílç MççÇIç´b MççÇIç´b ®çíçq®®ççÆkçÀlmçç vç Òç³çáp³çlçí ~~ (®ç. mçÓ. 24/42) (cçç. çÆvç. 17/21 ) (Dç. Ë. çÆvç. 6/36)
(Dç. Ë. çÆvç. 6/37-38) JççlçççÆo oçí<ççíb kçÀç Jçíiç mçcççHlç nçí pççvçí Hçj cço DççÌj cçÓ®sç& jçíiç
ÒçkçÀçíçÆHçlç náS JççlçççÆo oçí<ç ÒççCçç³çlçvççíb (ÒççCç kçÀç mLççvç) cçíb mJç³çb Mççvlç nçí pççlçí nÌ~ mçbv³ççmç jçíiç cçíb oçí<ççíb kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç kçÀjvçí
HçnáB®çkçÀj JççCççÇ, oín DççÌj cçvç FvçkçÀçÇ çƬçÀ³ççnççÆvç kçÀjkçíÀ Hçá©<ç kçÀçí Hç[lççÇ nÌ, ³çn mçbv³ççmç DçJçmLçç çÆ®ççÆkçÀlmçç çÆkçÀS çÆyçvçç Mççvlç vçnçÇb nçílççÇ
yçuçnçÇvç kçÀj oílçç nÌ~ Fmç lçjn mçbv³ççmç jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ~ nÌ~
mçbv³ççmç jçíiç mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç mçáKçí uçkçÀ[çÇ kçíÀ mçcççvç çÆvç<¬çÀçdzç mçbv³ççmç kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç lçlHçjlçç mçí kçÀjvçí kçÀç çÆJçOççvç:-
Hç[ç jnlçç nÌ~ Jçn cç=lçJçlç nçílçç nÌ~ Fmç mçbv³ççmç jçíiç kçÀçÇ DçiççOçí ûççnyçnáuçí mççÆuçuççÌIç FJççlçìí ~
mçÐç:HçÀuçoç³ççÇ çÆ®çkçÀçÇlmçç kçÀjvçí ®çççÆnS, vçnçÇb lççí Jçn MççÇIç´ nçÇ cçj mçV³ççmçí çÆJççÆvçcçppçvlçb vçjcççMçá çÆvçJçlç&³çílçd ~~
mçkçÀlçç nÌ~ (Dç.Ë.çÆvç. 6/ 39)
mçbv³ççmç jçíiç cçíb oçí<ç Dçl³çççÆOçkçÀ yçuçyççvç nçílçí nÌ lçLçç lçcççíiçáCç kçíÀ
çÆpçmç pçuççMç³ç cçíb cçiçj pçÌmçí çÆnbmçkçÀ ÒççCççÇ jnlçí nÌ, DççÌj çÆpçmç
mççLç ³çí oçí<ç mçb³çákçwlç nçíkçÀj mçbv³ççmç jçíiç GlHçVç kçÀjlçí nÌ~
vçoçÇ kçÀçí çÆkçÀvççjç vçnçÇb nçílçç nçí Símçí mLççvç cçíb [áyçvçíJççuçí J³ççqkçwlç kçÀçí
cçákçwlJçç mçÐç:HçÀuççb çƬçÀ³çççÆcççÆlç mçÓ®ççÇJ³çOçvçç¡çvççJçHççÇ[MçÓkçÀ
lJçjçÇlç yççnj çÆvçkçÀçuçvçç Hç[lçç nÌ~ FmççÇ ÒçkçÀçj mçí mçbv³ççmç J³ççOççÇ mçí
çÆMçcyççÇHçÀuççJçIç<ç&CçççÆo©Hçç çƬçÀ³çç ³ççÆo çƬçÀ³çlçí ³çoç
ûçmlç J³ççqkçwlç kçÀçÇ lJççqjlç çÆ®çkçÀçÇlmçç kçÀjvçí ®çççÆnS, vçnçÇb lççí ³çn jçíiç
IççlçkçÀ nçí mçkçÀlçç nÌ ~
__________________________________________________________________________
mçbv³ççmç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 310 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆvçêç çÆJçkçÀçj
73
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
mçÓ. 21 Mçç. 4 mçÓ. 7
lçvêç
FçÆvê³ççLçí&<JçmçbçÆJççÆÊçiççÌ&jJçb pç=cYçCçb kçwuçcç: ~
çÆvçêçlç&m³çíJç ³çm³çínç lçm³ç lçvêçb çÆJççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(mçá. Mçç. 4/ 49) (cçç. çÆvç. 17/20 )
MçjçÇj iççÌjJç, pç=cYçç, kçwuçcç (LçkçÀçJçì), vççÇbo mçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçíÀ
mçcççvç çÆpçmçkçÀçÇ MççjçÇçÆjkçÀ ®çíäçSB nçílççÇ nÌ lçyç Gmçí lçvêç kçÀnlçí nÌ ~
çÆpçmç lçjn ®çílçvç DçJçmLçç cçíb %ççvçíçqvê³ç DçHçvçí çÆJç<ç³ççíb kçÀç ûçnCç
kçÀjlçí nÌ, Gmç lçjn mçí Jçí lçvêç kçíÀ ÒçYççJç kçíÀ kçÀçjCç çÆJç<ç³ç ûçnCç kçÀj
vçnçÇb Hççlçí~
çÆvçêç HççÆj®ç³ç :-
DççnçjMç³çvççyç´ïç®ç³çÌ&³çá&kçwlçç Òç³ççíçÆpçlçÌ:~
MçjçÇjb Oçç³ç&lçí çÆvçl³çcççiççjçÆcçJç OççjCçÌ:~
(Dç.Ë. mçÓ. 7/52)
Dççnçj, çÆvçêç DççÌj yç´ïç®ç³ç& Fvç lççÇvççíb kçÀçí MçjçÇj kçíÀ GHçmlçbYç kçÀnç
nÌ ~ FvçkçÀç cçnlJç mHçä kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS Fvníb cçkçÀçvç kçíÀ KçcYççí kçÀçÇ
GHçcçç oçÇ nÌ ~ KçcYççíb mçí pçÌmçí cçkçÀçvç kçÀçí çqmLçjlçç DççlççÇ nÌ JçÌmçí nçÇ ³çí
lççÇvç GHçmlçcYç MçjçÇj kçÀçí mLç̳ç& oílçí nÌ ~ Fmçmçí mçc³çkçÀd çÆ vçêç kçÀç cçnlJç
mHçä nçílçç nÌ~
çÆvçêçvççMç mçí MçjçÇj cçíb Jççlç SJçb çÆHçÊç oçí<ç ÒçkçÀçíHç nçíkçÀj DçvçíkçÀ
çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ DççÌj DççÆvçêç mçí OççlçávççMç ³çç kçÀ<ç&Cç nçílçç nÌ, pççí
MçjçÇj yçuçvççMç lçLçç DçHçlçHç&Cçpçv³ç çÆJçkçÀçj HçÌoç kçÀjlçç nÌ ~
³çoç lçá cçvççÆmç kçwuççvlçí kçÀcçç&lcççvç: kçwuçcçççqvJçlçç: ~
çÆJç<ç³çíY³ççí çÆvçJçlç&vlçí lçoç mJççÆHççÆlç cççvçJç: ~~
( ®ç. mçÓ. 21/35)
cçvç pçyç kçwuççvlç DçLçç&lç LçkçÀçvç cçnmçámç kçÀjvçí uçiçlçç nÌ, lçyç
mçYççÇ Fçqvê³ççíb cçíb çÆMççÆLçuçlçç Dçç pççlççÇ nÌ ~ Fmç kçÀçjCç Fçqvê³ççíb Üçjç
GvçkçíÀ çÆJç<ç³ççíb kçÀç %ççvç ûçnCç kçÀjvçí kçÀç kçÀç³ç& kçÀcç nçí pççlçç nÌ ~ cçvç
DççÌj Fçqvê³ççíb kçíÀ MçÌçÆLçu³çlçç kçíÀ kçÀçjCç çÆvçêç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
lçcççíYçJçç Muçí<cçmçcçátJçç ®ç cçvç: MçjçÇjÞçcçmçbYçJçç ®ç ~
DççiçlçbákçÀçÇ J³ççO³çvçáJççÆlç&vççÇ ®çç jççÆ$çmJçYççJçÒçYçJçç ®ç çÆvçêç ~~
( ®ç. mçÓ. 21/58)
Rog Nidan- 311
cçç. çÆvç.
25
jç$ççÇ mJçYççJçÒçYçJçç cçlçç ³çç lççb YçÓlçOçççÆ$çb ÒçJçoçqvlç çÆvçêçcçd ~
lçcççíYçJççcççnájIçm³ç cçÓuçb Mçí<çb HçávçJ³çç&çÆOç
®çjkçÀç®çç³ç& vçí çÆvçêç kçíÀ mççlç ÒçkçÀçj JçCç&vç çÆkçÀS nÌ ~
1) lçcççíYççJç 2) Muçí<cçYçJçç
3) cçvç:ÞçcçYçJçç 4) MçjçÇjÞçcçYçJçç
5) DççbiçlçákçÀçÇ 6) J³çççÆOçpçv³ç
7)jç$ççÇmJçYççJç ÒçYçJçç
jçlç kçíÀ ÒçYççJç mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ jç$ççÇÒçYçJççpç çÆvçêç Òççkç=Àlç
nçílççÇ nÌ ~ yççkçÀçÇ çÆvçêç kçíÀ mçYççÇ ÒçkçÀçj çÆJçkç=Àlç nçílçí nÌ ~
mçáÞçálçç®çç³ç&vçí çÆvçêç kçíÀ lççÇvç ÒçkçÀçj kçÀní nÌ ~
1) lççcçmççÇ, 2) JçÌkçÀççÆjkçÀçÇ, 3) mJççYçççÆJçkçÀ
Òççkç=Àlç çÆvçêç kçíÀ uççYç:-
çÆvçêç³çÊçb mçáKçb oá:Kçb HçáçÆä: kçÀçM³ç¥ yçuççyçuçcçd ~
Jç=<çlçç kçwuççÇyçlçç %ççvçcç%ççvçb pççÇçÆJçlçb vç ®ç ~~
( Dç. Ë. mçÓ. 7/53)
mçÌJç³çákçwlçç Hçávç³ç&kçwlçí çÆvçêç oínb mçáKçç³çá<çç ~
Hçá©<çb ³ççíçÆiçvçb çÆmç׳çç mçl³çç yçáçÆ×çÆjJççiçlçç ~~
(®ç. mçÓ. 21/36 -38)
mJççYçççÆJçkçÀ çÆvçêç pççí mçnçÇ mçcç³ç Hçj mçnçÇ ÒçcççCç cçíb uççÇ pççlççÇ nÌ lççí
Gmçmçí MçjçÇj DççÌj cçvç kçÀçÇ LçkçÀçvç oÓj nçí pççlççÇ nÌ DççÌj Jçn Dççjçíi³ç
ÒçmLçççÆHçlç kçÀjvçí kçíÀ çÆuçS GHç³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~ mçáKç, HçáäçÇ, HççÌ©<çlJç,
%ççvç lçLçç Dçç³çá<³ç kçÀçÇ ÒçççqHlç Òççkç=Àlç çÆvçêç mçí nçílççÇ nÌ ~
çÆJçkç=Àlç çÆvçêç kçíÀ HççÆjCççcç:-
çÆJçkç=Àlç çÆvçêç çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçÀçÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
1) DçkçÀçuç çÆvçêç :-
o çÆvçêç kçÀç Òççkç=Àlç mçcç³ç jçlç kçÀç nçílçç nÌ ~
o Dçiçj jçlç cçíb pççiçjCç kçÀjvçç,
o çÆoJççmJççHç kçÀjvçç, Yççípçvç kçíÀ lçájblç yçço çÆvçêç uçívçç,
o mçç³çbkçÀçuç ³çç Òççlç:kçÀçuç cçíb çÆvçêç uçívçç,
Dr. A. S. Dudhamal
 o DçççÆo ÒçkçÀçj kçÀçÇ çÆvçêç kçÀçí DçkçÀçuç çÆvçêç kçÀnlçí nÌ ~
DçkçÀçuç çÆvçêç kçíÀ HççÆjCççcç :-
DçkçÀçuçíeçÆlçÒçmçbiçç®®ç vç ®ç çÆvçêç çÆvç<çíJçlçç ~
mçáKçç³çá<ççÇ HçjçkçáÀ³çç&lkçÀçuçjççÆ$çJççHçjç ~~
( Dç. Ë. mçÓ. 7/54)
DçkçÀçuç (GçÆ®çlç mçcç³çHçj çÆvçêç vç uçívçç), DççÆlççÆvçêç (pççoç mçcç³ç
mççílçí jnvçç), DççÆvçêç (çÆvçbo vç uçívçç, pççiçjCç) DçççÆo çÆvçêç-çÆJçHç³ç&³ç kçíÀ
kçÀçjCç mçáKç lçLçç Dçç³çá (pçvcç mçí uçíkçÀj cç=l³çá Hç³ç&vlç kçÀç kçÀçuç) kçÀç
Ûçmç nçílçç nÌ~ DççÆvç³ççÆcçlç çÆvçêç uçívçí kçÀçí kçÀçuçjç$ç (cç=l³çá kçÀçjkçÀ) kçíÀ
mçcççvç kçÀnç nÌ~
jç$ççÌ pççiçjCçb ©#çb çqmvçiOçb ÒçmJçHçvçb çÆoJçç ~
( Dç. Ë. mçÓ. 7/55)
o çÆvçbo vç uçívçç ³çç jçlç cçíb pççiçjCç kçÀjvçí mçí MçjçÇj cçíb ©#ç içáCç kçÀçÇ
Jç=çÆ× ( Jççlç-ÒçkçÀçíHçkçÀ) nçílççÇ nÌ ~
o çÆoJççmJççHç (çÆovç cçíb çÆvçbo uçívçç) mçí MçjçÇj cçíb çqmvçiOçlçç (kçÀHçÀ-
ÒçkçÀçíHçkçÀ) yçæ{ pççlççÇ nÌ ~
DçkçÀçuç çÆvçêçpçv³ç jçíiç:-
DçkçÀçuçMç³çvççvcççínpJçjmlçÌçÆcçl³çHççÇvçmçç: ~
çÆMçjçí©kçwMççíHçÀËuuççmçñççílççíjçíOçççqivçcçvolçç: ~~
(Dç. Ë. mçÓ. 7/61)
DçkçÀçuç çÆvçêç uçívçí mçí cççín, pJçj, mlçÌçÆcçl³ç, HççÇvçmç (ÒççÆlçM³çç³ç),
çÆMçj:MçÓuç, MççíLç, Ëuuççmç, ñççílççíjçíOç, DççqivçcççvÐç DçççÆo çÆJçkçÀçj
GlHçVç nçílçí nÌ ~
Fvç çÆJçkçÀçjçíb kçÀçÇ mçÓçÆ®ç mçí ³çn mçcçPçlçç nÌ çÆkçÀ ³çí mçYççÇ jçíiç
çÆoJççmJççHçpçv³ç lçLçç YççípçvççíÊçj lçájblç çÆoJççmJççHç ³çç çÆvçêç uçívçí kçíÀ
kçÀçjCç GlHçVç nçívçíJççuçí nÌ~
2) DççÆlççÆvçêç :-
mJçmLç J³ççqkçwlç cçíb Jç³ç mççHçí#çlçç mçí çÆvçêç uçívçç kçÀç kçÀçuççJçOççÇ
çÆvççƽçlç nçílçç nÌ ~ Gmçmçí pççoç mçcç³ç mççílçí jnvçç ³çn DççÆlççÆvçêç cçíb
Dççlçç nÌ ~
__________________________________________________________________________
çÆvçêç çÆJçkçÀçj ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan-
3) KçbçÆ[lç çÆvçêç:-
o cççvççÆmçkçÀ çÆ®çblçççÆo kçÀçjCççíbmçí ³çç Jççlç Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ J³ççqkçwlç³ççíb cçíb
DççÆvç³ççÆcçlç mJç©Hç kçÀçÇ KçbçÆæ[lç çÆvçêç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o J³ççqkçwlç kçáÀs mçcç³ç kçíÀ içnjçÇ vççÇbo uçívçí kçíÀ yçço Gmçí Dç®ççvçkçÀ
vççÇbo mçí nçíMç Dçç pççlçç nÌ ~
o yççj-yççj Símçç oçÌj ®çuçlçí jnlçç nÌ ~
4) DççÆvçêç:-
o çÆvçêç uçívçí kçíÀ Òççkç=Àlç mçí kçÀcç mçcç³ç çÆvçêç uçívçç ³çí çÆJçkçÀçj
GlHççokçÀ nçílçç nÌ ~
o DççÆvçêç, çÆvçêçvççMç ³çç çÆvçbo kçÀcç Dççvçç ³çí J³çççÆOç ûçmlç nçívçí
kçÀç uç#çCç nÌ ~
çÆvçêçvççMç kçíÀ nílçÓ:-
çÆvçêçvççMççíeçÆvçuççlçd çÆHçÊççvcçvçmlççHççlçd #ç³ççoçÆHç ~
mçcYçJçl³ççÆYçIççlç®®ç Òçl³çvççÇkçÌÀ: ÒçMççc³ççÆlç ~~
(mçá. Mçç. 4/42)
o çÆvçêçvççMç ³çn çÆJçkçÀçj Jççlç DççÌj çÆHçÊç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç
nçílçç nÌ~
o cçvçmlççHç lçLçç Oççlçá#ç³ç kçíÀ kçÀçjCç YççÇ çÆvçêçvççMç GlHçVç nçílçç
nÌ~
çÆvçêçvççMçpçv³ç çÆJçkçÀçj :-
çÆvçêçvççMçço²cço&çÆMçjçíiççÌjJçpç=çqcYçkçÀç: ~
pçç[îçiuçççÆvçYç´cççHççqkçwlçlçvêç jçíiçç½ç Jççlçpçç: ~~
(Dç. Ë. mçÓ. 7/61)
o çÆvçêçvççMç mçí Dçbiçcço&, çÆMçjçíiççÌjJç, pç=cYçççÆOçkçw³ç, DçbiçiççÌjJç,
iuçççÆvç (LçkçÀçvç), Yç´cç, DççqivçcççvÐç, SJçb lçvêç ³çí uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ ~
o çÆvçêçvççMç mçí ©#ç içáCç kçÀçÇ Jç=çÆ× nçílçí nÌ, Dçlç: çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj
kçíÀ JççlççÆJçkçÀçj çÆvçêçvççMç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
312 Dr. A. S. Dudhamal
 çqÞuçHço
74
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 12 çÆvç. 12, çÆ®ç. 19 G.lçb 29 G. lç. 34
J³ççK³çç :-
çÆMçuççJçlçd Hçob ÞuççÇHçob ~ cçç. çÆvç. çÆìkçÀç
MçvçÌ: MçvçÌ: Içvçb MççíHçbÀ ÞuççÇHçob lçlçd Òç®ç#çlçí ~
(Dç.Ë. G. 29/ 19)
Hçço mLççvççíb cçíb MççíLç GlHçVç nçívçí Hçj pçyç Jçí HçlLçj kçÀçÇ MççÇuçç
(uçbyççkçÀçj) kçíÀ mçcççvç çÆoKçlçí nÌ lçyç Gmçí çqMuçHço kçÀnlçí nÌ ~ ³çn
yççÔ³çcççiç& mçí GlHçVç nçíkçÀj çÆ®çjkçÀçuç jnlçç nÌ lçLçç ³çn MççíLç çÆOçjí -çÆOçjí
yçæ{lçí jnlçç nÌ~
çqÞuçHço kçíÀ mLççvç:-
³ç: mçpJçjçí Jçb#çCçpççí Yç=MçççÆlç&: MççíLççí vç=Cççb Hççoiçlç: ¬çÀcçíCç ~
lç®sduççÇHçob m³ççlçd kçÀjkçÀCç& vçí$ç çÆMçMvççÌ<þvççmççmJççÆHç kçíÀçÆ®çoçná: ~~
cçç. çÆvç.
HçççÆCçvççmççÌ<þkçÀCçí&<çá Jçovl³çíkçíÀ lçá HççoJçlçd ~
çqÞuçHçob pçç³çlçí lç®®ç oíMçíevçáHçí Yç=Mçb Yç=Mçcçd ~~
(Dç.Ë. G. 29/ 22)
o kçáÀs Dçç®çç³ççí&b kçíÀ cçlççvçámççj ³çn jçíiç Hçço mLççvç kçíÀ mçcççvç
nmlç, vççmçç, Dççí<þ SJçb kçÀCç&HççuççÇ Fvç mLççvççíb cçíb YççÇ GlHçVç
nçílçç nÌ, lçyç Gvní Fvç DçJç³çJç mLççvç kçÀç çqMuçHço kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn J³ççOççÇ çÆJçMçí<çlç: DççvçáHç ÒçoíMç cçíb pççoç lçj Hçç³çç pççlçç
nÌ~
çqÞuçHço kçíÀ ÒçkçÀçj :-
lç$ç çÆ$ççÆJçOçb JççlççÆHçÊçkçÀHçÀçÆvççÆcçÊçcçd ~
(mçá. çÆvç. 12 /10)
çqMuçHço kçíÀ lççÇvç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç
çqÞuçHço kçíÀ nílçÓ :-
HçájçCççíokçÀYçÓçƳç<þç: mçJç&lç&á<çá ®ç MççÇlçuçç: ~
³çí oíMççmlçí<çá pçç³çvlçí ÞuççÇHçoççÆvç çÆJçMçí<çlç: ~~
(cçç. çÆvç.)
Rog Nidan-
Jç<çç& $çÝlçácçíb pçuç kçÀç çÆvçHçìçjç vç nçívçí mçí mçbçÆ®çlç pçuç mçí ouçouç
GlHçVç nçí pççvçí mçí DççvçáHç ÒçoíMç yçvç pççlçç nÌ~ Fvç DççvçáHç ÒçoíMç cçíb lçLçç
MççÇlçkçÀçuç cçíb Dçl³çççÆOçkçÀ mççÆo& mçí nçívçíJççuçí ÒçoíMç cçíb ³çn çqMuçHço jçíiç
GlHçVç nçílçç nÌ ~
çqÞuçHço kçÀçÇ mçbÒçççqHlç :-
ÒççqmLçlçç Jçb#çCççíJçç&çÆocçOç: kçÀç³çb kçÀHçÀçíuyçCçç: ~
oçí<çç cççbmçñçiçç: HççoçÌ kçÀçuçívçççÆÞçl³ç kçáÀJç&lçí ~~
MçvçÌ:MçvçÌ: Içvçb MççíHçbÀ ÞuççÇHçob lçlÒç®ç#çlçí ~
(Dç. Ë. G. 29/ 18, 19)
çÆ$ççÆCç DççÆHç SlçççÆvç pçççÆvç³ççlçd ÞuççÇHçoççÆvç kçÀHçÀçí®s^³ççlçd ~
içá©lJçb ®ç cçnlJçb ®ç ³çmcççVçççqmlç kçÀHçbÀ çÆJçvçç ~~
cçç. çÆvç.
kçÀHçÀ ÒçOççvç JççlçççÆo oçí<ç cççbmç SJçb jkçwlç Oççlçá kçÀçí oáçÆ<çlç kçÀjkçíÀ
DçOççíiççcççÇ jmçJçççÆnvççdzççíb mçí ÒçJçççÆnlç nçíkçÀj DçOç: kçÀç³çiçlç Jçb#çCç SJçb
T© mLççvç cçíb pççkçÀj cççbmç lçLçç cçío kçíÀ DççÞç³ç mçí SkçÀ Hçço ³çç GYç³ç
Hçço cçíb IçvçMççíLç çÆvçcçç&Cç kçÀjkçíÀ çqMuçHço jçíiç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
®çjkçÀç®çç³ç& vçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí çqMuçHço kçÀç JçCç&vç
çÆvçcvç lçjn mçí çÆkçÀ³çç nÌ ~
ÞuççÇHçob cççbmçcçíoçíY³ççb çÆJçÐççlçd ~
pç«çmçá çÆHçC[çÇÒçHçoçíHççÆjäçlçd m³çç®sduççÇHçob cççbmçkçÀHçÀçmçñçoçí<ççlçd~
çÆmçjçkçÀHçÀIvç çÆJççÆOç: mçcçûçmlç$çí<³çlçí mç<ç&uçíHçvçb ®ç ~
( ®ç . çÆ®ç. 12/ 98)
kçÀHçÀ, jkçwlç, cççbmç lçLçç cçío oáçÆä mçí Hççoiçlç pçbIçççÆHççqC[kçÀç Fvç
mLççvççíb cçíb çqMuçHço jçíiç cçíb MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ~
çqÞuçHço kçíÀ ÒçkçÀçjçvçámççj uç#çCç :-
1) Jççlçpç çqÞuçHço :-
Jççlçpçb kç=À<Cç©#çb ®ç mHçáÀçÆìlçb lççÇJç´Jçíovçcçd ~
DççÆvççÆcçÊçpçb lçm³ç yçnáMççí pJçj SJç ®ç ~~
cçç. çÆvç.
HççÆjHççíì³çálçb kç=À<CçcççÆvççÆcçÊçpç©pçb Kçjcçd ~
©#çb ®ç Jççlççlçd ..........~~ (Dç. Ë. G. 29/19)
313 Dr. A. S. Dudhamal
 o Jççlçpç çqMuçHço cçíb MççíLç mLççvç kçÀçÇ lJç®çç mHçáÀçÆ ìlç, kç=À<Cç JçCç& ûçbLççdzççB GlHçVç nçílççÇ nÌ,
kçÀçÇ, Kçj mHçMç& kçÀçÇ lçLçç ©#ç nçílççÇ nÌ~ o çÆpçmçkçíÀ GHçj kçbÀìkçÀ kçíÀ mçcççvç cççbmççkçáÀj GlHçVç nçí iç³çí
o çÆyçvçç kçÀçjCç mçí MçÓuç lçLçç pJçj YççÇ GlHçVç nçílçç nÌ ~ nçí,
2) çÆHçÊçpç çqÞuçHço :- o Dçl³çççÆOçkçÀ kçÀC[³çákçwlç nçí, pççí çÆ$çoçí<ç ³çákçwlç nçí,
çÆHçÊçpçb HççÇlçmçbkçÀçMçb oçnpJçj³çálçb cç=oá ~ o pççí SkçÀ Jç<ç& mçí DççÆOçkçÀ Hçájvçç, yç=nÊççkçÀçj kçÀç,
cçç. çÆvç. o Dçl³çççÆOçkçÀ ñççJç³çákçwlç çqÞuçHço DçmççO³ç nçílçç nÌ~
.......çÆHçÊççÊçá HççÇlçb oçnpJçjççqvJçlçcçd ~~ o kçÀHçÀ Òçkç=ÀçÆlç kçíÀ Hçá©<ç kçÀçí kçÀHçÀkçÀj Dççnçj çÆJçnçj mçí
(Dç. Ë. G. 29/ 20) nçívçíJççuçç çqMuçHço DçmççO³ç nçílçç nÌ ~
o çÆHçÊçpç çqÞuçHço cçíb oçn SJçb pJçj Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç Hççoiçlç
MççíLç cç=oá nçílçç nÌ ~ J³ççOççÇ vççcç çqÞuçHço
3) kçÀHçÀpç çqÞuçHço :- DçMççbMç mçbÒçççqHlç
ÞuçÌçq<cçkçbÀ çÆmvçiOçJçCç¥ ®ç éçílçb Hççb[á içá© çqmLçjcçd ~ oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
cçç. çÆvç. J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
kçÀHçÀçÃá© çqmvçiOçcç©kçÀd çÆ®çÊçb cççbmçç*dkçáÀjÌyç=&nlçd ~ oÓ<³ç jmç, GokçÀ
(Dç. Ë. G. 29/20) Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
o kçÀHçÀpç çqÞuçHço cçíb iççÌjJç, çqmvçiOçlçç lçLçç DçJçíovçç ³çí uç#çCç oá<ì ñççílçmç GokçÀJçn
jnlçí nÌ~ ñççílççíoáäçÇ mçbiç DççÌj çÆJçcççiç& içcçvç
o ³çn MççíLç yç=nÊççkçÀçj SJçb cççbmççkçáÀj mçí ³çákçwlç nçílçç nÌ~ Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
çqÞuçHço kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :- GtJçmLççvç DççcççMç³ç
JçucççÇkçÀçÆcçJç mçbpççlçb kçÀCìkçÌÀ©Hç®ççdzçlçí ~ DççÆOç<þçvç lJç®çç
DçyoçlcçkçbÀ cçnÊç®®ç Jçpç&vççdzçb çÆJçMçí<çlç: ~~ mçb®çjCç mLççvç uççÆmçkçÀçJçn ñççílçmç
³çlçd Þuçí<cçuççnçjçÆJçnçjpççlçb Hçábmç: Òçkç=Àl³ççeçÆHç
jçíiçcççiç& yççÔ³ç
kçÀHçÀçlcçkçÀm³ç ~
J³ççqkçwlç MuççÇHço
mççñççJçcçl³çáVçlçmçJç&çÆuç²b mçkçÀC[ájb Þuçí<cç³çálçb çÆJçJçp³ç&cçd ~~
Yçío (3) SkçÀoçí<çpç 3
cçç. çÆvç.
mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
lçʳçpçíÜlmçjçlççÇlçb mçácçnlçd mçáHççÆjñçáçÆlç ~~
mççO³ççmççO³çlJç DçmççO³ç SkçÀmççuç Hçájçvçç, yç=nlçd
(Dç. Ë. G. lçb. 29/ 21)
JççqucçkçÀ mç¢Mç MççíLç³çákçwlç
o JçucççÇkçÀ kçíÀ mçcççvç çÆpçmç Hçj uçIçá ³çç yç=nlkçÀçj kçÀçÇ

__________________________________________________________________________
çqMuçHço ÒçkçÀjCç mçcççHlç

_________________________________________________________________________

Rog Nidan- 314 Dr. A. S. Dudhamal

 GHçobMç
75

__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆvç. 12 G. 33

nílçÓ DççÌj mçcÒçççqHlç:- j®çvçç³çákçwlç) nçí, Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç vççjçÇ mçí cçÌLçávç kçÀjvçç, pççí ³ççíçÆvç
m$ççÇJ³çJçç³ççÆvçJç=Êçm³ç mçnmçç YçpçlççíeLçJçç ~ nçÇ vç Símçí Jçmlçá mçí cçÌLçávç kçÀjvçç, cçáùçÇ- oçBlç-vçKç (kçÀjpç), çÆJç<ç ³çç
oçí<ççO³çáçÆ<çlçmç¹çÇCç&cççÆuçvççCçájpç: HçLççcçd ~~ MçákçÀççÆo JçmlçáDççíb mçí cçÌLçávç kçÀjvçç, ®çlçá<HçoçÇ içcçvç (®çlçá<Hçço ÒççCççdzççíb kçíÀ
Dçv³ç³ççíçÆvçcççÆvç®svlççÇcçiçc³ççb vçJçmçÓçÆlçkçÀçcçd ~ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçç), içáÔ³ççbiç kçÀçí DçmJç®s HççvççÇ mçí Òç#ççuçvç kçÀjvçç,
oÓçÆ<çlçb mHç=Mçlçmlççí³çb jlççvlçí<JççÆHç vçÌJçb Jçç ~~ çÆMçMvçíçqvê³ç kçÀç çÆvçHççÇ[vç kçÀjvçç, Mçá¬çÀ kçÀç Jçíiç çÆJçOççjCç kçÀjvçç,
çÆJçJçOç&³çí<ç³çç lççÇ#Cççvçd ÒçuçíHççoçÇvçd Òç³ç®slç: ~ cçÌLçávççíHçjçvlç Fçqvê³ç kçÀç Òç#ççuçvç vç kçÀjvçç, cçÌLçávç F®sç kçÀçÇ Jç=çÆ× kçíÀ
cçáçÆäovlçvçKççílHççÇ[ççÆJç<çJç®sÓkçÀHççlçvçÌ: ~~ nílçÓ mçí lççÇ#Cç êJ³ççíb kçÀç ÒçuçíHçvç kçÀjvçç~
JçíiççÆvçûçnoçÇIçç&çÆlçKçjmHçMç&çÆJçIçfvçÌ: ~ Fvç nílçÓDççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS oçí<ççíb mçí cçí{^ cçíb Jç´Cç³çákçwlç ³çç Jç´Cç jçÆnlç
oçí<çç oáäç içlçç içáÔ³çb $ç³ççíçÆJçbMççÆlçcççcç³ççvçd ~~ MççíHçÀ GlHçVç nçívçí kçÀçí GHçobMç kçÀnlçí nÌ ~
pçvç³çvl³çáHçobMççoçÇvçd ....~ JççiYçìç®çç³ç& vçí içáÔ³ççbiç cçíb lçíFmç (23) ÒçkçÀçj kçíÀ jçíiç GlHçVç nçílçí
(Dç. Ë. G. 33/1-5) nÌ Símçç kçÀnç nÌ ~
lç$çççÆlçcçÌLçávççoçÆlçyç´ïç®ç³çç&Üç lçLççeçÆlçyç´ïç®çççÆjCççÇb çÆ®çjçílmç=äçb GHçobMç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
jpçmJçuççb oçÇIç&jçícççb mç¹çÇCç&jçícççb ....GHçobMççíe$ç HçgçOçç ~
çÆvçiçÓ{jçícççuHçÜçjçb cçnçÜçjçcççÆÒç³ççcçkçÀçcççcç®ççÌ#ç Hç=LçioçÌ<çÌ: mç©çÆOçjÌ: mçcçmlç̽ç .....~~
mççÆuçuçÒç#çççÆuçlç³ççíçÆvçcçÒç#çççÆuçlç³ççíçÆvçb ³ççíçÆvçjçíiççíHçmç=äçb (Dç. Ë. G. 33/5)
mJçYççJçlççí Jçç oáä³ççíçÆvçb Jçç vççjçÇcçl³çLç&cçáHçmçíJçcççvçm³ç lçLçç mç HçgççÆJçOççqm$ççÆYçoçí&<çÌ: Hç=LçkçÀd mçcçmlçÌjmç=pçç ®çíçÆlç ~~
kçÀjpçoMçvççÆJç<çMçÓkçÀçÆvçHççlçvççod ( mçá. çÆvç. 12/7)
yçvOçvçç×mlçççÆYçIççlçç®®çlçá<HççoçÇiçcçvçço®ççÌ#çmççÆuçuçÒç#ççuçvççoJçHççÇ GHçobMç kçíÀ HççB®ç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
[vçç®sá¬çÀJçíiççÆJçOççjCççvcçÌLçávççvlçí JççeÒç#ççuçvçççÆoçÆYçcçí&{^cççiçc³ç
ÒçkçáÀçÆHçlçç oçí<çç: #çlçíe#çlçí Jçç éç³çLçácçáHçpçvç³ççqvlç, 1) Jççlçpç 2)çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
lçcçáHçobMççÆcçl³çç®ç#çlçí ~~ 4)mççÆVçHççlçpç 5)jkçwlçpç
(mçá. çÆvç. 12/7)
DççÆlçcçÌLçávç kçÀjvçç, DççÆOçkçÀ mçcç³ç lçkçÀ yç´ïç®ç³ç& kçÀç Hççuçvçç kçÀjvçç, 1) Jççlçpç GHçobMç :-
DççÆlçyç´ïç®çççÆjCççÇ (DççÆOçkçÀ kçÀçuççJçOççÇ kçíÀ çÆpçmçvçí mçnJççmç vç çÆkçÀ³çç nçí), lç$ç JçççÆlçkçíÀ Hçç©<³çb lJçkçÀdHççÆjHçáìvçb mlçyOçcçí{^lçç
çÆ®çjçílmç=ä (HççÆjl³çkçwlçç vççjçÇ), jpçmJçuçç (Dççlç&Jç³çákçwlç), vçJçmçáçÆlçkçÀç, Hç©<çMççíHçÀlçç çÆJççÆJçOçç½ç JççlçJçíovçç...~~
oçÇIç&jçícçç (içáHlççbiç cçíb uçcyçj yççuç nçí), kçÀkç&ÀMçjçícçç (©#ç kçíÀMç), ( mçá. çÆvç. 12/9)
mçbkçÀçÇCç&jçícçç (Içvçí yççuç), çÆvçiçÓæ{jçícçç (DçY³çvlçlç: kçíÀMç kçÀç nçívçç), .....Dç$ç cçç©lççlçd ~~
DçuHçÜçj (lçbiç ³ççíçÆvç cççiç&), DççÆÒç³çç, DçkçÀçcçç (cçÌLçávç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç cçí{^í MççíHçÀçí ©pçççq½ç$çç: mlçcYçmlJçkçwHççÆjHççíìvçcçd ~
vç jKçvçíJççuççÇ), çÆpçmçvçí ³ççíçÆvç Òç#ççuçvççLç& DçmJç®s HççvççÇ kçÀç GHç³ççíiç (Dç. Ë. G. 33/6)
çÆkçÀ³çç nçí, çÆpçmçvçí ³ççíçÆvç kçÀç Òç#ççuçvç vç çÆkçÀ³çç nçí, mJçYççJçlç: pççí ³ççíçÆvç o çÆMçMvç cçíb Hç©<çlçç DççlççÇ nÌ , FmçkçíÀ GHçjçÇ lJç®çç cçíb
kçíÀ çÆJçkçÀçjçíb mçí ûçmlç nçí ³çç m$ççÇ ©iCçç nçí, pççí çÆJç³ççíçÆvç (DçÒççkç=Àlç oçjCç(HçÀìvçç) nçílçç nÌ ~
Rog Nidan- 315 Dr. A. S. Dudhamal
 o çÆMçMvç mlçyOçlçç, MççíHçÀ lçLçç çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçÀçÇ Jççlçpç JçíovççSíb çÆHçÊççÆuç²çv³çl³çLç&b pJçjoçnçÌ Mççí<ç½ç
çÆMçMvç cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ~ ³ççH³ç½çÌJç kçÀoççÆ®çlçd ;....~~
2) çÆHçÊçpç GHçobMç :- ( mçá. çÆvç. 12/9)
...HçÌçÆÊçkçíÀ pJçj: éç³çlçá: HçkçwJççíoácyçjmç¹çMçmlççÇJç´oçn: MççíçÆCçlçívçççÆmçlçmHçÀçíìmçcYçJççíeñçñçáçÆlçpJç&j: ~~
çÆ#çÒçHççkçÀ: çÆHçÊçJçíovçç½ç, ...~~ (Dç. Ë. G. 33/7)
( mçá. çÆvç. 12/9) o jkçwlçpç GHçobMç kçíÀ mHçÀçíì kçÀç JçCç& kçÀçuçç nçílçç nÌ ~
HçkçwJççíoácyçjmç¹çMç: çÆHçÊçívç éç³çLçápJç&j: ~~ o Jç´Cç mçí DççÆOçkçÀ cçç$çç cçíb jkçwlç çÆvçkçÀuçlçí jnlçç nÌ ~
(Dç. Ë. G. 33/7) o pJçj, oçn, Mççí<ç uç#çCççíb kçíÀ mççLç Dçv³ç uç#çCç çÆHçÊçpç
o çÆHçÊçpç GHçobMç cçíb pJçj, Dççí<ç, ®ççí<ç, oçn lçLçç Oçácçç³çvç pçÌmççÇ GHçobMç kçíÀ mçcççvç nçílçí nÌ ~
çÆJççÆJçOç ÒçkçÀçj kçÀçÇ çÆHçÊçpç JçíovççSíb nçílççÇ nÌ ~ o ³çn ³ççH³ç nçílçç nÌ ~
o çÆMçMvç cçíb GlHçVç MççíLç HçkçwJç içÓuçj (DççÌoácyçj) kçíÀ HçÀuç kçíÀ 5) çÆ$çoçí<çpç GHçobMç :-
mçcççvç çÆoKçlçç nÌ~ mçJç&pçí mçJç&çÆuç²oMç&vçcçJçojCçb ®ç MçíHçÀmç:
o Fmçcçíb lççÇJç´ oçn jnlçç nÌ lçLçç pçuo HççkçÀ nçí pççlçç nÌ ~ kç=ÀçÆcçÒççoáYçç&Jççí cçjCçb ®çíçÆlç ~~
3) kçÀHçÀpç GHçobMç :- ( mçá. çÆvç. 12/9)
... Muçíçq<cçkçíÀ éç³çLçá: kçÀC[Ócççvçd kçÀçÆþvç: çqmvçiOç: mçJç&pçí mçJç&çÆuç²lJçb éç³çLçácçá&<kçÀ³ççíjçÆHç ~
Muçí<cçJçíovçç½ç;....~~ lççÇJç´ç ©iççMçáHç®çvçb ojCçb kç=ÀçÆcçmçcYçJç: ~~
( mçá. çÆvç. 12/9) (Dç. Ë. G. 33/8)
Þuçí<cçCçç kçÀçÆþvç: çqmvçiOç: kçÀC[Ócççvçd MççÇlçuççí içá©: ~ o çÆ$çoçí<çpç GHçobMç cçíb çÆMçMvç cçíb ojçjíb Hçæ[lççÇ nÌ ~
(Dç. Ë. G. 33/7) o kç=ÀçÆcç³ççíb kçÀç ÒççoáYçç&Jç nçílçç nÌ~
o MççíLç³çákçwlç, kçÀC[á³çákçwlç, içá©, çqmvçiOç, lçLçç mHçMç& mçí MççÇlç o FmçkçíÀ kçÀçjCç cç=l³çá YççÇ nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
DççÌj kçÀþçíj nçílçç nÌ ~ GHçobMç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç:-
o Fmçcçíb mlçÌçÆcçl³ç, DçbiçiççÌjJç DçççÆo mççJç&oÌçÆnkçÀ kçÀHçÀpç uç#çCç ³ççH³ççí jkçwlççítJçmlçí<ççb cç=l³çJçí mççÆVçHççlçpç: ~
GlHçVç nçílçí nÌ ~ (Dç. Ë. G. 33/9)
4) jkçwlçpç GHçobMç :- o jkçwlçpç ³ççH³ç lçLçç mççÆVçHççlçpç cç=l³çákçÀçjkçÀ nçílçç nÌ ~
...jkçwlçpçí kç=À<CçmHçÀçíìÒççoáYçç&Jççíel³çLç&cçmç=kçwÒçJç=çÆ Êç: o yççkçÀçÇ GHçobMç kçíÀ ÒçkçÀçj mççO³ç nçílçí nÌ ~
__________________________________________________________________________

GHçobMç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 316 Dr. A. S. Dudhamal

 çÆHçÀjbiç
76
__________________________________________________________________________
mçboYç& :- Yçç. Òç. cç. Kçb. 59
çÆHçÀjbiç kçÀçÇ J³ççK³çç:-
çÆHçÀjbiçmçb%çkçíÀ oíMçí yççnáu³çívçÌJç ³çtJçílçd ~
lçmcççlçd çÆHçÀjb² Fl³çkçwlççí J³çççÆOçJ³çç&çÆOççÆJçMççjoÌ: ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/1)
³çn jçíiç çÆHçÀjbiç oíMç kçíÀ (³çájçíçÆHç³ç oíMç) J³ççqkçwlç³ççíb mçí Yççjlç oíMç
cçíb ÒçmçççÆjlç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçí çÆHçÀjbiç jçíiç Símçç kçÀnlçí nÌ ~
çÆHçÀjbiç kçíÀ Hç³çç&³ç:-
içvOçjçíiç: çÆHçÀjb²çíe³çb pçç³çlçí oíçÆnvççb Oç´áJçcçd ~
(Yçç. Òç. cç. 59/2)
içvOçjçíiç Símçç FmçkçÀç Hç³çç&³ççÇ vçççcç çÆo³çç iç³çç nÌ ~
nílçÓ:-
çÆHçÀjçƲCççíe²mçbmçiçç&lçd çÆHçÀjçƲC³çç: Òçmç²lç: ~~
J³çççÆOçjçiçvlçápççí Ô³çí<ç oçí<ççCççcç$ç mç*d¬çÀcç: ~
YçJçíÊçb uç#ç³çílçd lçí<ççb uç#çCçÌçÆYç&<çpççb Jçj:~~
(Yçç. Òç. cç. 59/2-3)
çÆHçÀjbiç ³ççvçí Hççílçá&iççuç çÆpçvnçíbvçí iççíJçç, Hçç@çqv[®çíjçÇ DçççÆo Yççjlççdzç
jçp³ççíb Hçj mçÊçç kçÀçÇ LççÇ, Fvç uççíiççíb kçíÀ mççLç cçÌLçávç kçÀjvçí kçíÀ kçÀçjCç ³çn
jçíiç GlHçVç nçílçç nÌ ~ Dçlç: ³çn ³ççÌvç mçb¬çÀçcçkçÀ jçíiç nçívçí kçÀçjCç Fmçí
Dççiçvlçápç kçÀnç nÌ~ mçb¬çÀcçCç kçíÀ Hç½ççlç oçí<ççíb kçÀç ÒçkçÀçíHç GlHçVç nçí pççlçç
nÌ ~
çÆHçÀjbiç kçíÀ ÒçkçÀçj:-
çÆHçÀj²çqm$ççÆJçOççí %çí³ççí yççÔ³ç DççY³çvlçjmlçLçç ~
yççÆnjvlçYç&Jç½çççÆHç lçí<ççb çÆuç²ççÆvç ®ç yç´áJçí ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/4)
çÆHçÀjbiçjçíiç kçíÀ SkçáÀCç lççÇvç ÒçkçÀçj çÆkçÀS nÌ ~ Òçl³ç#ç cçíb ³çí ÒçkçÀçj vç
nçíkçÀj çÆHçÀjbiç jçíiç cçíb GlHçVç nçívçí JççuççÇ DçJçmLççSíb nÌ ~
1)yççÔ³ç çÆHçÀjbiç 2) DçY³çvlçj çÆHçÀjbiç
3) yççÔ³ççY³çvlçj çÆHçÀjbiç
1) yççÔ³ç çÆHçÀjbiç:-
lç$ç yççÔ³ç: çÆHçÀj²: m³çççÆÜmHçÀçíìmç¢MççíeuHç©kçÀd ~
mHçáÀçÆìlççí Jç´CçJçÜíÐç: mçáKçmççO³ççíeçÆHç mççí cçlç: ~
(Yçç. Òç. cç. 59/5)
o yççÔ³ç çÆHçÀjbiç cçíb içáÔ³ççbiç Hçj cçvo Jçíovçç ³çákçwlç mHçÀçíìJçlç
___________________________________________________________________________
çÆHçÀjbiç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan- 317
çÆHççÆìkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Jç´CçJçlç FmçkçÀç HççkçÀ nçíkçÀj Yçío nçílçç nÌ ~
o ³çn DçJçmLçç mçáKçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
2) DçY³çvlçj çÆHçÀjbiç:-
mççqvOç<JççY³çvlçj: mç m³ççoçcçJççlç FJç J³çLççcçd ~
MççíHçbÀ ®ç pçvç³çíoí<ç kçÀämççO³ççí yçáOçÌ: mcç=lç: ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/6)
o DçY³çvlçj çÆHçÀjbiç cçíb mçbçÆOç cçíb MççíLç pçÌmççÇ çÆJçkç=ÀlççÇ GlHçVç nçílççÇ
nÌ~
o FmçkçíÀ uç#çCç DççcçJççlç kçíÀ uç#çCç mçcççvç nçílçí nÌ ~
o ³çn DçJçmLçç kçÀämççO³ç nçílççÇ nÌ ~
3) yççÔ³ççY³çvlçj çÆHçÀjbiç :
o Fmçcçíb oçívççí (yççÔ³ç lçLçç DçY³çvlçj) ÒçkçÀçj kçíÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ~
çÆHçÀjbiç kçíÀ GHçêJç :-
kçÀçM³ç¥ yçuç#ç³ççí vççmççYç²çí JçÚí½ç cçvolçç ~
DççqmLçMççí<ççíeçqmLçJç¬çÀlJçb çÆHçÀj²çíHçêJçç DçcççÇ ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/7)
o kçÀçM³ç&, MçjçÇj kçÀç yçuç #ççÇCç nçívçç, DççqivçcççbÐç, vççmççYçbiç,
DççqmLçMççí<ç DççÌj DççqmLç Jç¬çÀlçç ³çí çÆHçÀjbiç kçíÀ GHçêJç nÌ ~
çÆHçÀjbiç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
yççÆnYç&Jççí YçJçílçd mççO³ççí vçJççÇvççí çÆvç©HçêJç: ~
DççY³çvlçjmlçá kçÀäívç mççO³ç: m³çço³çcççcç³ç: ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/8)
yççÆnjvlçYç&Jç½çççÆHç #ççÇCçm³ççíHçêJç̳çá&lç: ~
J³ççHlççí J³çççÆOçjmççO³ççíe³ççÆcçl³ççnácçá&vç³ç: Hçájç ~~
(Yçç. Òç. cç. 59/9)
o vçJççJçmLçç jnvçí Jççuçç yççÔ³ç çÆHçÀjbiç ³çç GHçêJç çÆJçjçÆnlç çÆHçÀjbiç
mççO³ç nçílçç nÌ ~
o DçY³çvlçj çÆHçÀjbiç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ ~
o oçÇIç&kçÀçuççvçáyçbOç mçí jnvçí Jççuçç yççÔ³ç, DçY³çvlçj lçLçç
yççÔ³ççY³çvlçj çÆHçÀjbiç lçLçç GHçêJç ³çákçwlç çÆHçÀjbiç, mçJç&oínJ³ççHlç
çÆHçÀjbiç DçmççO³ç nçílçç nÌ~
Dr. A. S. Dudhamal
 cçmçáçÆjkçÀç, MççÇlçuçç DççÌj jçícçççqvlçkçÀç
77
__________________________________________________________________________
cçmçáçÆjkçÀç
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç cçç. çÆvç.
çÆ®ç. 12 çÆvç. 13 54

mçáÞçálçç®çç³ç&vçí #çáêjçíiç cçíb mçcççJçíMç cçmçáçÆjkçÀç mçcççJçíMç çÆkçÀ³çç nÌ ~ SkçÀ oÓmçjí kçíÀ mHçMç& mçí HçÌÀuçvçí Jççuçç ³çn SkçÀ mçb¬çÀçcçkçÀ jçíiç nÌ ~
cççOçJç çÆvçoçvç vçí cçmçáçÆjkçÀç J³ççOççÇ kçÀç JçCç&vç mJçlçb$ç ÒçkçÀjCç cçíb çÆkçÀ³çç nÌ~ cçmçÓçÆjkçÀç kçÀçÇ mçcÒçççqHlç :-
J³ççK³çç :- J³ççOççÇ vççcç cçmçáçÆjkçÀç
cçmçÓjçkç=ÀçÆlçmçbmLççvçç: çÆHç[kçÀç: m³çácç&mçÓçÆjkçÀç: ~ DçMççbMç mçbÒçççqHlç
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/3) oçí<ç Jççlç çÆHçÊç kçÀHçÀ
lJç®çç Hçj GlHçVç cçmçáj kçíÀ oçuç kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ çÆHç[kçÀçDççíb kçÀçí J³ççvç Hçç®çkçÀ kçwuçíokçÀ
cçmçáçÆjkçÀç kçÀnlçí nÌ ~ oÓ<³ç jkçwlçOççlçá
³çç mçJç&içç$çí<çá cçmçÓjcçç$çç cçmçÓçÆjkçÀç: çÆHçÊçkçÀHçÀçlçd ÒççÆoäç:~ Dççqivç pççþjççqivçcççbÐç
JççÇmçHç&Mççv³çÌ çÆJççÆnlçç çƬçÀ³çç ³çç lççb lçí<çá kçáÀ<þí ®ç çÆnlççb çÆJçoO³ççlçd ~~ DçJçmLçç (7) 7 OççlçáDççíb kçíÀ DççÞç³ç mçí
(®ç. çÆ®ç. 12/ 93) oá<ì ñççílçmç jkçwlçJçn
oçnpJçj©pççvJçmlççcç´ç: mHçÀçíìç: mçHççÇlçkçÀç:~
ñççílççíoáäçÇ mçbiç SJçb çÆJçcççiç&içcçvç
içç$çí<çá Jçovçí ®ççvlççÆJç&%çí³ççmlçç cçmçÓçÆjkçÀç:~~
Kç JçÌiçáC³ç lJç®çç
(mçá. çÆvç. 13/ 38)
GtJçmLççvç DççcççMç³ç
çÆHçÊç lçLçç kçÀHçÀ (®çjkçÀ) (çÆHçÊç-mçáÞçálç) oçí<ççíb kçíÀ oáçÆä mçí
DççÆOç<þçvç lJç®çç
cçmçáçÆjkçÀç kçÀçÇ GlHççÆÊç nçílççÇ nÌ ~ çÆJçmçHç& kçíÀ mçcççvç ³çí lççÇJç´ iççÆlç mçí lJç®çç
mçb®çjCç mLççvç lJç®çç
Hçj GlHçVç nçílççÇ nÌ ~ Fmçcçíb oçn, Jçíovçç SJçb pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
jçíiçcççiç& yççÔ³ç
cçmçÓçÆjkçÀç kçíÀ nílçÓ :-
kçÀìdJçcuçuçJçCç#ççjçÆJç©×çO³çMçvççMçvçÌ:~ J³ççqkçwlç cçmçáçÆjkçÀç
oáäçÆvç<HççJçMççkçÀçÐçÌ: ÒçoáäHçJçvççíokçÌÀ: ~~ SkçÀoçí<çpç -3 ÜbÜpç-3
Yçío (8)
¬çáÀûçnCçç®®çççÆHç oíMçí oçí<çç: mçcçá×lçç: ~ mççÆVçHççlçpç-1 Jç jkçwlçpç
pçvç³ççqvlç MçjçÇjíeçqmcçvçd oáäjkçwlçívç mçbiçlçç ~~ mJçYççJç çÆ®çjkçÀçjçÇ
cçmçÓjçkç=ÀçÆlçmçbmLççvçç: çÆHç[kçÀç: m³çácç&mçáçÆjkçÀç: ~~ lJçkçwiçlç, jkçwlçiçlç,
(cçç. çÆvç. -cçmçáçÆjkçÀç -54/1-3) mççO³ççmççO³çlJç mççO³ç çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç,
lJçiççÆ#çjçíiççHçmcççjjçpç³ç#cçcçmçÓçÆjkçÀç: ~ kçÀHçÀçÆHçÊçpç
oMç&vççlmçMç&vççod oçvççlçd mçb¬çÀçcççqvlç vçjçVçjcçd ~~ Jççlçpç, JççlççÆHçÊçpç,
kçÀ<ìmççO³ç
kçÀìá, Dçcuç, uçJçCç jmç ÒçOççvç lçLçç #ççj êJ³ççíb kçÀç DççÆlçmçíJçvç kçÀHçÀJççlçpç
kçÀjvçç, çÆJç©×çMçvç lçLçç DçO³çMçvç kçÀjvçç, oÓçÆ<çlç çÆvç<HççJç ³çç Hç$çMççkçÀ DçmççO³ç mççÆVçHççlçpç
kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç, oÓçÆ<çlç pçuç lçLçç Jçç³çá kçÀç mçíJçvç kçÀjvçç, ¬çáÀj ûçnçíb kçÀç
HççÆjCççcç nçívçç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náS oçí<ç jkçwlç kçÀçÇ oáçÆä GlHçVç çÆHçÊçb MççíçÆCçlçmçbmç=äb ³çoç oÓ<ç³ççÆlç lJç®çcçd ~
kçÀjkçíÀ lJç®çç Hçj cçmçÓj kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ çÆHç[kçÀçSB GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~ lçoç kçÀjçíçÆlççÆHç[kçÀç:mçJç&içç$çí<çá oíçÆnvççcçd ~~
Rog Nidan- 318 Dr. A. S. Dudhamal
 cçmçÓjcçáÃcçç<ççCççb lçáu³çç kçÀçíuççíHçcçç DççÆHç ~
cçmçÓçÆjkçÀçmlçá lçç %çí³çç: çÆHçÊçjkçwlçççÆOçkçÀç yçáOçÌ: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç)
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç çÆHçÊç oçí<ç jkçwlç kçÀçí oÓçÆ<çlç kçÀjkçíÀ lJç®çç Hçj cçmçÓj,
cçáà (cçÓbiç), cçç<ç (Gæ[o) SJçb kçÀçíuç (yçíj kçÀçÇ içáþuççÇ) FvçkçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ
çÆHç[kçÀçSB GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ cçmçáçÆjkçÀç çÆHç[kçÀçpçv³ç pJçj kçÀç ÒçkçÀçj nÌ
~ Fmçcçíb çÆHçÊç lçLçç jkçwlç kçÀçÇ oáçÆä jnlççÇ nÌ ~
cçmçÓçÆjkçÀç kçíÀ HçÓJç&©Hç:-
lççmççb HçÓJç¥ pJçj: kçÀC[Óiçç&$çYçbiççíejçÆlçYç&´cç: ~
lJççÆ®ç MççíLç: mçJçÌJçC³ççí& vçí$çjçiç½ç pçç³çlçí ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/3)
cçmçÓçÆjkçÀç kçíÀ HçÓJç&©Hç cçíb pJçj, mçJçç&biç kçÀC[Ó, DçbiçYçbiç, DçjçÆlç, Yç´cç,
lJçkçÀd MççíLç, JçÌJçC³ç&, Dççjkçwlç vçí$çlçç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
cçmçÓçÆjkçÀç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3)kçÀHçÀpç
4)mçççÆVçHçççÆlçkçÀ 5)jkçwlçpç
ÒçkçÀçj kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç :-
i. Jççlçpç cçmçÓçÆjkçÀç :-
mHçÀçíìç: M³ççJçç©Cçç ©#ççmlççÇJç´Jçíovç³ççeçqvJçlçç: ~
kçÀçÆþvçççƽçjHççkçÀç½ç YçJçvl³ççÆvçuçmçbYçJçç: ~~
mçbO³ççqmLçHçJç&Cççb Yçío: kçÀçmç: kçÀcHççíejçÆlç:kçwuçcç: ~
Mççí<çmlJççuJççí<þçÆpç»çvççb lç=<Cçç ®çç©çÆ®çmçb³çálçç ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/4-5)
o GlHçVç çÆHç[kçÀçSíb ©#ç, kçÀçÆþCç, çÆ®çjHççkçÀçÇ lçLçç M³ççJç Dç©Cç
JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb lççÇJç´ JçíovççSB GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o mçbçÆOç-DççqmLç-HçJç&mçbçÆOç Fvç mLççvççíb cçíb YçíoJçlçd Jçíovçç GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
o kçÀçmç, kçÀcHç, DçjçÆlç, kçwuçcç, lççuçá-Dççí<þ-çÆpç»ç Mççí<ç, lç=<Cçç
lçLçç Dç©çÆ®ç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç Jççlçpç cçmçáçÆjkçÀç cçíb GlHçVç
nçílçí nÌ ~
ii. çÆHçÊçpç cçmçÓçÆjkçÀç :-
jkçwlçç: HççÇlççÆmçlçç: mHçÀçíìç: mçoçnçmlççÇJç´Jçíovçç:~
YçJçvl³ççÆ®çjHççkçÀç½ç çÆHçÊçkçÀçíHçmçcçátJçç: ~~
çÆJç[dYçío½ççbiçcço&½ç oçnmlç=<Cççe©çÆ®çmlçLçç ~
cçáKçHççkçÀçíeçÆ#çjçiç½ç pJçjmlççÇJç´: mçáoç©Cç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/6-7)
Rog Nidan-
o Dççjkçwlç, HççÇlç lçLçç kç=À<Cç JçCç& kçÀçÇ çÆHç[kçÀçSB çÆHçÊçpç cçmçáçÆjkçÀç
cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb lççÇJç´ oçn ³çákçwlç DçmçÔ³ç Jçíovçç jnlççÇ nÌ ~
o FvçkçÀç MççÇIç´lçç mçí HççkçÀ nçílçç nÌ ~
o DççÆlçmççj, Dçbiçcço&, oçn, lç=<Cçç, Dç©çÆ®ç, cçáKçHççkçÀ,
Dççjkçwlçvçí$ç DççÌj lççÇJç´JçíiççÇ pJçj ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç çÆHçÊçpç
cçmçáçÆjkçÀç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
iii. kçÀHçÀpç cçmçÓçÆjkçÀç :-
kçÀHçÀÒçmçíkçÀ: mlçÌçÆcçl³çb çÆMçjçí©iiçç$çiççÌjJçcçd ~
Ëuuççmç: mçç©çÆ®çmlçvêç çÆvçêçuçm³çmçcççqvJçlçç: ~~
éçílçç: çqmvçiOçç Yç=Mçb mLçÓuçç: kçÀC[Jçjç cçvoJçíovçç: ~
cçmçÓçÆjkçÀç kçÀHçÀçílLçç½ç çÆ®çjHççkçÀç: ÒçkçÀçÇçÆlç&lçç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/9)
o kçÀHçÀpç cçmçáçÆjkçÀç éçílç, çqmvçiOç, mLçáuççkçÀçj, kçÀC[Ó lçLçç cçvo
Jçíovçç³çákçwlç nçílççÇ nÌ~
o HççkçÀ oçÇIç&kçÀçuç mçí nçílçç nÌ ~
o mlçÌçÆcçl³ç, çÆMçj:MçÓuç, DçbiçiççÌjJç, Ëuuççmç, Dç©çÆ®ç, lçvêç,
çÆvçêççÆOçkçw³ç, Dççuçm³ç DçççÆo mççJç&oÌçÆnkçÀ ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç
kçÀHçÀpç cçmçáçÆjkçÀç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
iv. mçççÆVçHçççÆlçkçÀ cçmçÓçÆjkçÀç :-
vççÇuçççƽççÆHçìçÆJçmlççÇCçç& cçO³çí çÆvçcvçç cçnç©pçç: ~
çÆ®çjHççkçÀç: HçÓçÆlçñççJçç: ÒçYçÓlçç: mçJç&oçí<çpçç: ~~
kçÀCþjçíOçç©çÆ®çmlçcYçÒçuççHççjçÆlçmçb³çálçç: ~
oáçƽççÆkçÀlm³çç: mçcçáçÆÎäç: çÆHç[kçÀç½çcç& mçbçÆ%çlçç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/11-12)
o mçççÆVçHççlçpç cçmçáçÆjkçÀç vççÇuçí JçCç& kçíÀ, çÆ®çHçìí, çÆJçmlççÇCç& (HçÌÀuçí
náS), yççÇ®ç cçíb içnjí, lççÇJç´ Jçíovçç ³çákçwlç nçílçí nÌ ~
o oçÇIç&kçÀçuç mçí HççkçÀ nçíkçÀj Fvçmçí ÒçYçálç Hçá³çñççJç nçí vçí uçiçlçç nÌ
~ kçÀCþçJçjçíOç, Dç©çÆ®ç, içç$çmlçbYç, ÒçuççHç DççÌj DçjçÆlç ³çí
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç mçççÆVçHççlçpç cçmçáçÆjkçÀç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fvníb ®çcç& Símçç YççÇ kçÀnlçí nÌ ~
o ³çí DçmççO³ç ³çç kç=À®s^mççO³ç nçílççÇ nÌ ~
v. jkçwlçpç cçmçÓçÆjkçÀç :-
jkçwlçpçç³ççb YçJçvl³çíl³çí çÆJçkçÀçjç: çÆHçÊçuç#çCçç: ~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/8)
o jkçwlçpç cçmçáçÆjkçÀç cçíb jkçwlç oÓçÆ<çlç nçílçç nÌ~
o Fmçcçíb çÆHçÊçpç cçmçáçÆjkçÀç kçíÀ uç#çCç jnlçí nÌ ~
319 Dr. A. S. Dudhamal
cçmçÓçÆjkçÀç kçÀçÇ Oççlçáiçlç DçJçmLçç :-
pJçj, kçáÀ<þ, JççlçJ³ççOççÇ lçLçç cçmçáçÆjkçÀç Fvç ®ççj J³ççOççdzççíb kçÀçÇ
Oççlçáiçlç DçJçmLççSB ûçbLççíb cçíb JçCç&vç kçÀçÇ nÌ ~
cçmçáçÆjkçÀç kçíÀ Oççlçáiçlç DçJçmLçç kçíÀ uç#çCç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí nçílçí nÌ ~
a. lJçkçwiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
lççí³çyçáodyçáomçbkçÀçMççmlJçiiçlççmlçá cçmçÓçÆjkçÀç: ~
mJçuHçoçí<çç: Òçpçç³çvlçí çÆYçVçmlççí³çb ñçJççqvlç ®ç ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/14)
o lkçkçÀdiçlç cçmçáçÆjkçÀç cçíb HççvççÇ kçíÀ yçáuçyçáuççíb kçÀçÇ lçjn çÆHççÆìkçÀçSB
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o FvçkçÀç Yçío nçívçí Hçj çÆHççÆìkçÀçDççíb mçí pççÆuçS ñççJç kçÀç ñçJçCç
nçívçí uçiçlçç nÌ~
o ³çn DçuHçoçí<ç ³çákçwlç nçívçí mçí mççO³ç nçílççÇ nÌ ~
b. jkçwlçiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
jkçwlçmLçç uççíçÆnlççkçÀçjç: MççÇIç´HççkçÀçmlçvçálJç®ç: ~
mççO³çç vççl³çLç&oáäç½ç çÆYçVçç jkçwlçb ñçJççqvlç ®ç ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/15)
o jkçwlçiçlç cçmçáçÆjkçÀç lçvçá lJç®çç kçÀçÇ lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ nçílççÇ
nÌ ~
o Fvçcçíb MççÇIç´HççkçÀ nçíkçÀj jkçwlç kçÀç ñççJç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o oÓçÆ<çlç (HçÓ³ççílHççÆÊç) vç nçívçí Hçj ³çí mççO³ç nçílççÇ nÌ ~
c. cççbmçiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
cççbmçmLçç: kçÀçÆþvçç: çqmvçiOçççƽçjHççkçÀç IçvçmlJç®ç: ~
içç$çMçÓuçlç=<ççkçÀC[ÓpJçjçjçÆlçmçcççqvJçlçç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/16)
o kçÀçÆþvç, çqmvçiOç lçLçç çÆ®çjHççkçÀçÇ SJçb IçvçlJç®çç (yçnuç ³çç
cççíìçÇ lJç®çç) JççuççÇ cççbmçiçlç cçmçáçÆjkçÀç nçílççÇ nÌ ~
o Fvçcçíb mçJçç&biçMçÓuç, lç=<CçççÆOçkçw³ç, kçÀC[Ó, pJçj DççÌj DçjçÆlç ³çí
mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
d. cçíoçíiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
cçíoçípçç cçC[uççkçÀçjç cç=Ü: çÆkçbÀçÆ®çoáVçlçç: ~
IççíjpJçHçjçÇlçç½ç mLçÓuçç: çqmvçiOçç: mçJçíovçç: ~~
mçbcççínçjçÆlçmçblççHçç: kçÀçƽçoçY³ççí çÆJççÆvçmlçjílçd ~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/17,18)
o cçíoiçlç cçmçáçÆjkçÀç iççíuççkçÀçj, çqmvçiOç, cç=oá, çÆkçbÀçÆ®çlç GVçlç
lçLçç Jçíovçç ³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o lççÇJç´ JçíiççÇ pJçj, mçbcççín, DçjçÆlç lçLçç mçblççHç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ
uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
o Fmçmçí çÆHç[çÇlç nçívçí Hçj kçÀçíF& Yççi³çJççvç nçÇ yç®ç Hççlçç nÌ, yççkçÀçÇ
cç=lç nçí pççlçí nÌ ~
e. DççqmLç- cçppççiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
#çáêç içç$çmçcçç ©#çççƽççÆHçìç çÆkçbÀçÆ®çoáVçlçç: ~
cçppççílLçç Yç=MçmçbcççínJçíovççjçÆlçmç³çálçç: ~~
çÆsvoçqvlç cçcç&OççcçççÆvç ÒççCççvççMçá njçqvlç çÆn ~
Yç´cçjíCçíJç çÆJç×ççÆvç kçáÀJç&vl³çmLççÇçÆvç mçJç&lç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/18-20)
o lJç®çç kçíÀ JçCç& mçcççvç, DççkçÀçj cçíb sçíìí -sçíìí, ©#ç çÆ®çHçìí
lçLçç çÆkçbÀçÆ®çlç GVçlç Símçí oçvçí l®ç®çç Hçj çÆvçkçÀuç Dççlçí nÌ ~
o mçbcççín, Jçíovçç lçLçç DçjçÆlç ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ uç#çCç DççqmLç lçLçç
cçppçç içlç cçmçáçÆjkçÀç cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o Fmçcçíb DççqmLç mççÌ<ççdzç& (Yç´cçjçíb Üçjç uçkçÀ[çÇ cçíb pçÌmçí DçvçíkçÀ
sío çÆkçÀS pççlçí nÌ, GmççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ sío DççqmLç cçíb nçílçí nÌ )
GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç Fmç DçJçmLçç cçíb cçcç& sío nçívçí mçí lJççqjlç
ÒççCç njCç nçílçç nÌ ~
f. Mçá¬çÀiçlç cçmçÓçÆjkçÀç :-
HçkçwJççYçç: çÆHç[kçÀç: çqmvçiOçç: mçÓ#cçç½ççl³çLç&Jçíovçç: ~
mlçÌçÆcçl³ççjçÆlçmçbcççínoçnçívcççomçcççqvJçlçç: ~~
Mçá¬çÀpçç³ççb cçmçÓ³çç&b lçá uç#çCçççÆvç YçJççqvlç çÆn ~
çÆvççÆo&äb kçíÀJçuçb çÆ®çÚb ¢M³çlçí vç lçá pççÇçÆJçlçcçd ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/20-22)
o Fmçcçíb GlHçVç HçkçwJç çÆHç[kçÀç pçÌmççÇ, çqmvçiOç, mçá#cç, lçLçç
Dçl³çççÆOçkçÀ Jçíovçç ³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
o mlçÌçÆcçl³ç, DçjçÆlç, mçbcççín, oçn lçLçç Gvcçço ³çí mççJç&oÌçÆnkçÀ
uç#çCç Fmçcçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
o cçmçáçÆjkçÀç kçÀçÇ ³çn Mçá¬çÀiçlç DçJçmLçç çÆvççƽçlç cççjkçÀ nçílççÇ nÌ ~
cçmçáçÆjkçÀç kçíÀ Oççlçáiçlç DçJçmLçç cçíb oçí<ç çÆvççÆéçlççÇ :-
oçí<ççÆcçÞççmlçá mçHlçÌlçç êäJ³çç oçí<çuç#çCçÌ: ~~
mçHlç Oççlçáiçlç cçmçáçÆjkçÀçDççíb cçíb GlHçVç uç#çCççíb kçÀçí oíKçkçÀj JççlçççÆo
oçí<ççíb kçÀçÇ oáçÆä mçcçPçvçí ®çççÆnS~
cçmçÓçÆjkçÀç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
mççO³ç cçmçÓçÆjkçÀç :-
lJçiiçlçç jkçwlçpçç½çÌJç çÆHçÊçpçç: Þuçí<cçpççmlçLçç ~
Þuçí<cççÆHçÊçkç=Àlçç½çÌJç mçáKçmççO³çç cçmçÓçÆjkçÀç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/22-23)
o lJç®ççiçlç, jkçwlçiçlç, çÆHçÊçpç, kçÀHçÀpç, kçÀHçÀçÆHçÊçpç cçmçáçÆjkçÀç
mççO³ç nçílççÇ nÌ~
320 Dr. A. S. Dudhamal
DçmççO³ç cçmçÓçÆjkçÀç :-
Jççlçpçç JççlççÆHçÊççílLçç: Þuçí<cçJççlçkç=Àlçç½ç ³çç: ~
kç=À®s^mççO³çlçcççmlçmcççÐçlvççoílçç GHçç®çjílçd ~~
DçmççO³çç: mççÆVçHççlççílLççmlççmççb Jç#³çççÆcç uç#çCçcçd ~
ÒçJççuçmço=Mçç: kçÀççƽçlçd kçÀççƽçppçcyçÓHçÀuççíHçcçç: ~~
uççínpççuçmçcçç: kçÀççƽçolçHçmççÇHçÀuççÆVçYçç: ~
Dççmççb yçnáçÆJçOçç JçCçç& pçç³çvlçí oçí<çYçíolç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/24-26)
o Jççlçpç, JççlççÆHçÊçpç DççÌj JççlçkçÀHçÀpç cçmçáçÆjkçÀç kç=À®s
mççO³çlçcç DçLçç&lç kçáÀMçuçlçç HçáJç&kçÀ yçáçÆ×cççvç JçÌÐç çÆ®ççÆkçÀlmçç
kçÀjlçç nÌ lççí mççO³ç nçí mçkçÀlççÇ nÌ ~
o mççÆVçHççlçpç cçmçáçÆjkçÀç DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
o ÒçJççuç (cçÓbiçç) mç¢Mç ³çç pççcçávç kçíÀ HçÀuç kçíÀ JçCç& mç¢Mç,
uççínpççuç (cç®suççÇ HçkçÀ[vçí kçíÀ çÆuçS Òç³ççíiç cçíb Dççvçí Jççuçí
pççuç kçÀçí uçiçí uççíní kçíÀ içáìkçÀçíb pçÌmçç) mç¢Mç ³çç DçlççÆmç kçíÀ
HçÀuç mç¢Mç cçmçáçÆjkçÀç DçmççO³ç nçílççÇ nÌ ~
o oçí<ç-Yçío kçíÀ Dçvçámççj cçmçáçÆjkçÀç cçíb çÆJççÆYçVç JçCç& GlHçVç nçílçí nÌ ~
DçJçmLçç çÆJçMçí<ç DçmççO³ç uç#çCç :-
kçÀçmççí çÆnkçwkçÀç Òçcçín½ç pJçjmlççÇJç´: mçáoç©Cç: ~
ÒçuççHç½ççjçÆlçcçá&®sç& lç=<Cçç oçnçíeçÆlçIçÓCç&lçç ~~
cçáKçívç ÒçñçJçíêkçwlçb lçLçç Iç´çCçívç ®ç#çá<çç ~
kçÀCþí IçáIçá&jkçbÀ kç=ÀlJçç éççÆmçl³çl³çLç&Jçíovçcçd ~~
cçmçÓçÆjkçÀççÆYçYçÓlçm³ç ³çm³çÌlçççÆvç çÆYç<çiJçjÌ: ~
uç#çCçççÆvç ®ç ¢M³çvlçí vç oÐçço$ç Yçí<çpçcçd ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/27-29)
o Içáj-Içáj kçíÀ oíKçvçç~
o cçáKç-vççmçç-vçí$ç mçí jkçwlçñççJç nçívçç~
o kçÀCþ mçí Içáj-Içáj Mçyo çÆvçkçÀuçvçç~
o éççmç uçílçí mçcç³ç Dçl³çççÆOçkçÀ Jçíovçç nçívçç~
o kçÀçmç, çÆnkçwkçÀç, Òçcçín, lççÇJç´ JçíiççÇ pJçj, ÒçuççHç, DçjçÆlç,
cçá®sç&, lç=<Cçç, oçn, Fvç uç#çCççíb mçí ³çákçwlç cçmçáçÆjkçÀç DçmççO³ç
nçílççÇ nÌ~
mççcççv³ç DçmççO³ç uç#çCç :-
cçmçÓçÆjkçÀççÆYçYçÓlççí ³ççí Yç=Mçb Iç´çCçívç çÆvç:éçmçílçd ~
mç Yç=Mçb l³çpççÆlç ÒççCççvçd lç=<ççlççí& Jçç³çáoÓçÆ<çlç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/30)
o cçmçáçÆjkçÀç mçí çÆHç[çÇlç J³ççqkçwlç kçÀç cçvççíyçuç lçLçç MçjçÇçÆjkçÀ yçuç
#ççÇCç nçí pççvçí mçí Jçn Dçl³çvlç oÓyç&uç nçí pççlçç nÌ~
Rog Nidan-
o cçáKç kçíÀ DççÆlççÆjkçwlç vççmççéççmç nçÇ Jçn kçÀj Hççlçç nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb lç=<Cçç DççÌj JççlçJ³ççOççÇ (DçHçlççvçkçÀ DçççÆo) mçí
HççÇçÆæ[lç nçívçí mçí GmçkçÀçÇ cç=l³çá MççÇIç´ nçÇ nçí pççlççÇ nÌ ~
cçmçÓçÆjkçÀç kçíÀ GHçêJç :-
cçmçÓçÆjkçÀçvlçí MççíLç: m³ççlçd kçÓÀHç&jí cççÆCçyçvOçkçíÀ ~
lçLççbemçHçÀuçkçíÀ ®çççÆHç oáçƽççÆkçÀlm³ç: mçáoç©Cç: ~~
(cçç. çÆvç.-cçmçáçÆjkçÀç -54/31)
cçmçáçÆjkçÀç kçíÀ Dçvlç cçíb kçÀYççÇ-kçÀYççÇ kçáÀHç&j, cççÆCçyçbOç mçbçÆOç ³çç Dçbmç
mçbçÆOç kçíÀ HççÇsí IççlçkçÀ SJçb DçmççO³ç Símçç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
MççÇlçuçç
oíJ³ççMççÇlçuç³çç ¬çÀçvlçç cçmçÓ³ç&: MççÇlçuçç yççÆn:~
pJçj³çí³çá³ç&Lçç YçÓlçççÆOççq<þlççí çÆJç<çcçpJçj: ~~
mçç ®ç mçHlççÆJçOçç K³ççlçç lççmççb Yçíoçvçd Òç®ç#cçní ~
(Yçç. Òç. cç. 60/ 55-56)
o MççÇlçuçç oíJççÇ mçí Dçç¬çÀçvlç nçívçí mçí MççÇlçuçç jçíiç GlHçVç nçílçç
nÌ~
o YçÓlç ûçn mçí yççOçç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçcçíb çÆJç<çcçpJçj kçíÀ mçcççvç
pJçj GlHçVç nçílçç nÌ ~
MççÇlçuçç kçíÀ ÒçkçÀçj :-
MççÇlçuçç kçíÀ çÆvçcvç mççlç ÒçkçÀçj nçílçí nÌ ~
1) yç=nlççÇ 2) kçÀçíêJç 3) HçççÆCçmçnç
4) mç<ç&çÆHçkçÀç 5) jççÆpçkçÀç 6) nç³ç
7) ®çcç&pçç
1) yç=nlççÇ :-
pJçjHçÓJçç& yç=nlmHçÀçíìÌ: MççÇlçuçç yç=nlççÇ YçJçílçd ~~
mçHlççnçÆVç: mçjl³çíJç mçHlççnçlHçÓCç&lççb Jç´pçílçd ~
lçlçmlç=lççdzçí mçHlççní Mçá<³ççÆlç mKçuççÆlç mJç³çcçd ~~
lççmççb cçO³çí ³çoç kçÀççÆ®çlHççkçbÀ içlJçç mHçáÀìílñçmçíJçlçd ~
(Yçç. Òç. cç. 60/56-58)
o yç=nlççÇ DçLçç&lçd DççkçÀçj cçíb yçæ[í çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçívçç ~
o Fmç MççÇlçuçç kçíÀ ÒçkçÀçj cçíb pJçj kçíÀ mççLç yç=nlçd DççkçÀçj kçíÀ
çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçílçí nÌ ~
o ÒçLçcç mçHlççn cçíb mçcHçáCç& MçjçÇj Hçj GlHçVç nçí pççlçí nÌ ~
o oÓmçjí mçHlççn cçíb Fvçcçíb HççkçÀ nçívçç Mçá© nçí pççlçç nÌ ~
o çÆlçmçjí mçHlççn cçíb çÆHç[kçÀç³çíb Mçá<kçÀ nçíkçÀj vçä nçívçí uçiçlççÇ nÌ~
o kçáÀs SkçÀ mHçÀçíìçíb mçí HççkçÀ nçívçí Hçj ñççJç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
321 Dr. A. S. Dudhamal
2) kçÀçíêJç:- yççuçkçÀçíb cçíb GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Òçç³ç: ³çn mJç³çb Mçá<kçÀ nçí pççlççÇ nÌ ~
JççlçÞuçí<cçmçcçáodYçÓlçç kçÀçíêJçç kçÀçíêJççkç=ÀçÆlç:~
lççb kçÀçƽçlÒççn HçkçwJçíçÆlç mçç lçá HççkçbÀ vç iç®sçÆlç ~~
6) nç³ç (kçÀçíþ) :-
pçuçMçÓkçÀJço²ççÆvç mçç çÆJçO³ççÆlç çÆJçMçí<çlç: ~
kçÀçíþJçppçç³çlçí <ç<þçÇ uççíçÆnlççíVçlçcçC[uçç ~
mçHlççnçÜç oMççnçÜç Mçççqvlçb ³çççÆlç çÆJçvççÌ<çOçcçd ~~
pJçjHçÓJçç& J³çLçç³çákçwlçç pJçjçqmlç<þíod çÆovç$ç³çcçd ~~
(Yçç. Òç. cç. 60/83-84) (Yçç. Òç. cç. 60/89)
o kçÀçíêJç DçLçç&lç yçæ[í DççkçÀçj kçÀç Dççvççpç kçÀç oçvçç ~
o kçÀçíþ kçíÀ mçcççvç GVçlç ³çç DçuHç GVçlç mJç©Hç kçÀçÇ ³çn uççuç
o ³çn çÆHç[kçÀç kçÀçíêJç kçíÀ YççBçÆlç DççkçÀçj cçíb yçæ[çÇ nçílççÇ nÌ ~
JçCç& kçÀçÇ çÆHç[kçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀ lçLçç Jççlç ÒçkçÀçíHç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçívçí JççuççÇ ³çn
o Fmçcçíb lççÇvç çÆovç lçkçÀ pJçj jnlçç nÌ ~
çÆHç[kçÀç mççlç ³çç omç çÆovç cçíb çÆyçvçç çÆ ®ççÆkçÀlmçç kçíÀ vçä nçílççÇ
7) ®çcç&pçç :-
nÌ~ mHçÀçíìçvççb cçíuçvççoí<çç yçnámHçÀçíìçeçÆHç o=M³çlçí ~
3) HçççÆCçmçnç:- SkçÀmHçÀçíìí ®ç kç=À<Cçç ®ç yççí×J³çç ®çcç&pçççÆYçOçç ~~
T<cçCçç lçÓ<cçpçç©Hçç mçkçÀC[Ó: mHçMç&vççÆÒç³çç ~ (Yçç. Òç. cç. 60/ 90)
vççcvçç HçççÆCçmçnç K³ççlçç mçHlççnç®sá<³ççÆlç mJç³çcçd~~
lççmççb cçO³çí ³çoç kçÀççÆ®çlHççkçbÀ içlJçç mHçáÀìílçd ñçJçílçd ~~
o DçvçíkçÀ mHçÀçíì SkçÀ oÓmçjí mçí çÆcçuçkçÀj yçæ[í DççkçÀçj kçÀç lçLçç
(Yçç. Òç. cç. 60/86)
o içcççÇ& kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç nçívçí JççuççÇ çÆHç[kçÀçDççíb pçÌmççÇ nçÇ ³çn
kçÀçuçí JçCç& kçÀç SkçÀ mHçÀçíì GlHçVç kçÀj oílçí nÌ ~
çÆHç[kçÀç nçílççÇ nÌ ~ o Fmçí ®çcç&pç MççÇlçuçç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb oçn, kçÀC[Ó, lçLçç mHçMç&vç çÆÒç³çlçç ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç
o Fmçcçíb kçÀoççÆ®çlçd HççkçÀ nçílçç nÌ lççí ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ ~
nçílçí nÌ ~ jçícçççqvlçkçÀç
o ³çn SkçÀ mçHlççn kçíÀ çÆYçlçj nçÇ mJç³çb vçä nçí pççlççÇ nÌ ~
#çáêÒçcççCçç: çÆHç[kçÀç: MçjçÇjí mçJçç&biçiçç: mçpJçjoçnlç=<Cçç: ~
4) mç<ç&çÆHçkçÀç:- kçÀC[Ó³çálçç: mçç©çÆ®çmççÒçmçíkçÀç jçícçççqvlçkçÀç: çÆHçÊçkçÀHçÀçlçd ÒççÆoäç:~~
®çlçáLççÇ& mç<ç&HççkçÀçjç HççÇlçmç<ç&HçJççÆCç&vççÇ ~ ( ®ç. çÆ®ç. 12 /88)
vççcvçç mç<ç&çÆHçkçÀç %çí³ççeY³ç²cç$ç çÆJçJçpç&³çílçd ~~
jçícçkçÀÓHççíVççÆlçmçcçç jççÆiçC³ç: kçÀHçÀçÆHçÊçpçç: ~
(Yçç. Òç. cç. 60/87)
kçÀçmççjçí®çkçÀmçb³çákçwlçç jçícççvl³ççí pJçjHçÓçÆJç&kçÀç: ~~
mç<ç&Hç kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ, HççÇlçJçCç& kçÀçÇ çÆHç[kçÀçDççíb kçÀçí mç<ç&çÆHçkçÀç kçÀnlçí (cçç. çÆvç. / cçmçÓçÆjkçÀç )
o sçíìí DççkçÀçj kçÀçÇ jçícçkçáÀHç cçíb GlHçVç nçívçí JççuççÇ çÆHç[kçÀç kçÀçí
nÌ ~ Fmçcçíb DçY³çbiç çÆ®ççÆkçÀlmçç Jçpç& kçÀnçÇ nÌ ~
5) jççÆpçkçÀç:- jçícçççqvlçkçÀç kçÀnlçí nÌ ~
çÆkçÀçÆgçoÓ<cççÆvççÆcçÊçívç pçç³çlçí jççÆpçkçÀçkç=ÀçÆlç:~
o çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ Fmç çÆHç[kçÀç cçíb
S<çç YçJççÆlç yççuççvççb mçáKçb Mçá<³ççÆlç ®ç mJç³çcçd ~~
kçÀC[Ó jnlçç nÌ ~
(Yçç. Òç. cç. 60/88)
o mççJç&oÌçÆnkçÀ mJç©Hç cçíb pJçj, mçJçç&biç oçn, lç=<Cçç, kçÀçmç,
o jççÆpçkçÀç kçíÀ mç¢Mç DççkçÀçj DççÌj JçCç& JççuççÇ ³çn çÆHç[kçÀç Òçç³ç:
Dç©çÆ®ç lçLçç ÒçmçíkçÀ ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
__________________________________________________________________________

cçmçáçÆjkçÀç, MççÇlçuçç SJçb jçícçççqvlçkçÀç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 322 Dr. A. S. Dudhamal

 mvçç³çákçÀ
78
__________________________________________________________________________

Dçl³çvlçJç=äd³çççÆo ³çoç mçíJçílç oá<ìb yçnáMççí pçuçb vçç ~ lçvlçá Dçiçj yççnáDççíb cçíb ìáì pççlçç nÌ lççí, nmlç mçbkçÀçí®ç GlHçVç
MççKççmçá oçí<ç: kçáÀçÆHçlççí çÆJçmçHç&Jç®sçíLçb lçoç lçm³ç çÆJçOçç³ç çÆYçvÐççlçd~~ kçÀjlçç nÌ DççÌj pçbIççcçíb ìáì pççS lççí HçbiçálJç GlHçVç nçí pççlçç nÌ ~
mççí<cç mvçç³çáb lçl#çlçí lç$ç vçávçb mçbMççí<³çLççí éçílçvlçÓHçcçb lçá ~ mvçç³çákçÀ kçíÀ ÒçkçÀçj :- 8
Jç=Êçb pççÇJçb mçbçÆJçoO³ççod yççÆn½ç mJçÌjb mJçÌjb çÆvç:mçjílçd mç #çlçç®®ç ~~
kçáÀH³çí®soççÆVç:mç=lçí lç$ç Mçççqvlç: Mçéçlçd mLççvçíev³ç$ç 1) Jççlçpç 2) çÆHçÊçpç 3) kçÀHçÀpç
lçm³ççítJççíeçÆHç~ 4)JççlçkçÀHçÀpç 5) JççlççÆHçÊçpç 6)kçÀHçÀçÆHçÊçpç
SJçb©Hç mvçç³çákçÀçí vççcç jçíiç: K³ççlççí JççÇmçHççí&çÆolçç ®ç çƬçÀ³ççe$ç ~~ 7) mçççÆVçHçççÆlçkçÀ 8) jkçwlçpç
$çáìîçílç yççÔ³ççí³ç&çÆo pçbIç³ççíJçç& Òçcççolççí ³çm³ç vçjm³ç pççlçá ~
lçoç lçá mçbkçÀçí®çcçmççÌ kçÀjçíçÆlç KçbpçlJçcç×ç ¬çÀcçlççíeçÆHç lçm³ç ~~ Jççlçívç M³ççJç©#ç: mç©içLç onvççVççÇuçHççÇlç:
(cçç.çÆvç. / mvçç³çákçÀ) mçoçnçíeLçéçílç:Þuçí<cçCççm³ççlHç=LçáiççÆjcç³çálççíeLççÆÜoçí<ççí çÆÜçÆuç²çÇ ~
MççKççmçá kçáÀçÆHçlççí oçí<ç: MççíLçb kç=ÀlJçç çÆJçmçHç&Jçlçd ~ jkçwlçívççjkçwlçkçÀççqvlç: mçcççÆOçkçÀonvççíeLçççÆKçuçÌ:
çÆYçvççÆÊç lçl#çlçí lç$ç mççí<cç mvçç³çáb çÆJçMççí<³ç ®ç ~~ mçJç&çÆuç²çíjçíiççíemççJçäOçílLçb cçáçÆvççÆYçjçÆYççÆnlç:
kçáÀ³çç&ÊçvlçáçÆvçYçb pççÇJçb mvçç³çáb çÆJçMççí<³ç ®ç ~ MçvçÌ: MçvçÌ: #çlççÐçççÆlç mvçç³çákçÀmlçvlçákçÀçÇì:~~
síoçlçd kçÀçíHçcçáHçÌçÆlç ®ç ~~ (Yçç.Òç. cç. 47 / 5)
lçlHççlçç®sçíLçMçççqvlç: m³ççlçd Hçávç: mLççvççvlçjí YçJçílçd ~ 1) Jççlçpç mvçç³çákçÀ :-
mç mvçç³çákçíÀçÆlç çÆJçK³ççlç: çƬçÀ³ççíkçwlççe$ç çÆJçmçHç&Jçlçd ~~ ³çn M³ççJç-Dç©Cç JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~ Fmçcçíb ©#çlçç lçLçç
yçç»çí³ç&çÆo Òçcççoívç $çáìîçlçí pç²³ççíjçÆHç ~ mç¹çí®çb Kç¡çlççb ®çÌJç çÆHç[ç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
çÆsVçlçvlçá: kçÀjçíl³çmççÌ ~~ 2) çÆHçÊçpç mvçç³çákçÀ :-
(Yçç.Òç. cç. 47 / 1-4) ³çn vççÇuçí ³çç HççÇuçí JçCç& kçÀç nçílçç nÌ ~ Fmçcçíb oçn GlHçVç
ÒçkçÀçíçÆHçlç náS kçÀHçÀ ÒçOççvç JççlçççÆo oçí<ç MççKççiçlç (nmlç-Hçço) nçílççÇ nÌ ~
nçíkçÀj çÆJçmçHç&CçMççÇuç (HçÌÀuçvçíJççuçç) MççíLç GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~ lçodvçblçj 3) kçÀHçÀpç mvçç³çákçÀ :-
Fmç MççíLç kçÀç Yçío nçíkçÀj JçnçB kçíÀ cççbmç Oççlçá kçÀç Mççí<ç çÆHçÊç kçíÀ G<Cç içáCç ³çn éçílç JçCç& kçÀç lçLçç DççkçÀçj cçíb yç=nlçd nçílçç nÌ ~
mçí nçílçç nÌ ~ ³çnçB Hçj lçvlJççkçÀçj kçÀç éçílç mçá$ç (Oççiçç) GlHçVç nçílçç nÌ~ 4) JççlçkçÀHçÀpç, 5) JççlççÆHçÊçpç,
Fmç mçá$ç mçí Dçiçj cçþç cçíb çÆHçmçí náS mçÊçá kçÀç iççíuçç yççbOçç pççS lççí ³çn 6) kçÀHçÀçÆHçÊçpç, 7) mççÆVçHççlçpç :-
mçHçíÀo mçá$ç OççÇjí-OççÇjí l®ç®çç mçí yççnj çÆvçkçÀuçvçí uçiçlçç nÌ~ nçLççíb mçí Fvç mvçç³çákçÀ kçíÀ ÒçkçÀçjçíb cçíb oçí<ççíb kçíÀ Dçvçámççj uç#çCç
çÆKçb®çkçÀj yççnj çÆvçkçÀçuçvçí kçÀç Òç³ççmç kçÀjvçí Hçj Jçn DççOçí cçíb ìáì pççlçç GlHçVç nçílçí nÌ ~
nÌ~ ìáìvçí mçí DççÆOçkçÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç nçíkçÀj JçnçB Hçj MççíLç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~ 8) jkçwlçpç mvçç³çákçÀ :-
Dçiçj vç ìáìlçí náS mçcHçÓCç& çÆvçkçÀuç pççlçç nÌ lççí MççíLç kçÀcç GlHçVç nçílçç jkçwlçpç ÒçkçÀçj cçíb uççuçJçCç& kçÀç lçLçç Dçl³çççÆOçkçÀ oçn ³çákçwlç jnlçç
nÌ~ mvçç³çákçÀ kçíÀ MççíLç SkçÀ mLççvç Hçj GHçMçcçvç nçívçí kçíÀ yçço Jçn çÆHçÀj mçí nÌ ~
oÓmçjí mLççvç cçíb HçÌoç nçí pççlçç nÌ ~ Fmçí mvçç³çákçÀ kçÀnlçí nÌ ~
__________________________________________________________________________
mvçç³çákçÀ ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 323 Dr. A. S. Dudhamal

 #çáêjçíiç
79
__________________________________________________________________________
mçboYç& :-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç Dç.mçbûçn
mçÓ 18, çÆ®ç. 12 çÆvç. 13 G. lçb. 31 55
#çáêjçíiç çÆvçoçvç DçO³çç³ç cçíb DçvçíkçÀ J³ççOççdzççíb kçÀç JçCç&vç çÆkçÀ³çç iç³çç
nÌ~ Fvníb #çáê jçíiç kçw³ççíb kçÀnç iç³çç nÌ, FmçkçÀçÇ ®ç®çç& ûçbLççí cçíb JçCç&vç kçÀçÇ
iç³ççÇ nÌ ~ cçíjí çÆJç®ççj mçí Mçç³ço çÆkçÀmççÇ SkçÀ çÆmç×çvlç kçÀçí uçíkçÀj FvçkçÀç
JçiççÇ&kçÀjCç kçÀjvçç kçÀçÆþvç nÌ, Fmç çÆuçS Fvníb #çáê jçíiç kçÀnç iç³çç nçí ~
çÆHçÀj YççÇ, FvçkçÀç DçY³ççmç kçÀjvçí mçí Símçç mHçä nçílçç nÌ çÆkçÀ, yçnálççbMç
jçíiç lJç®çç çÆJçkçÀçj nÌ ³çç lJç®çç kçíÀ mçbyçbOççÇlç nÌ~
J³ççK³çç :
cçvoJçíiçç cçnçJçíiçç J³ççOç³ççíeuHç©pççíe©pç: ~
³çí cçnçvlççíeuHçkçÀç½çÌJç #çáêjçíiççmlçá mcç=lçç: ~~
FvoáçÆìkçÀç
Fvoákç=Àlç çÆìkçÀç cçíb #çáêjçíiç kçÀçÇ J³ççK³çç kçÀjlçí náS çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ
jçíiççíb kçÀç DçvlçYçç&Jç #çáêjçíiççíb cçíb çÆkçÀ³çç nÌ, Símçç kçÀnç nÌ ~
1) DçuHçJçíiç DççÌj cçnçJçíiç (mçbÒçççqHlç içbYççÇj nÌ ³çç GÊççvç mJç©Hç
kçÀçÇ nÌ Fmç Dçvçá<çbiç mçí)
2) DçuHç Jçíovçç DççÌj cçnçJçíovçç ( GlHçVç uç#çCççíb kçÀçÇ Òçyçuçlçç
çÆkçÀlçvççÇ nÌ?)
3) cçnçJ³ççOççÇ DççÌj DçuHç J³ççOççÇ (J³ççOççÇ mJç³çb yçuçJççvç nçílçç nÌ
pçÌmçí pJçj, jçpç³ç#cçç, DçççÆo çÆpçvníb cçnçJ³ççOççÇ kçÀnlçí nÌ~)
Fmç J³ççK³çç mçí mçYççÇ J³ççOççdzççíb kçÀç yççíOç nçí mçkçÀlçç nÌ~
³çnçB JçCç&vç çÆkçÀS náS pççoç lçj jçíiç DçuHç cçnlJç kçíÀ nçívçí kçíÀ kçÀçjCç
[unCçç®çç³ç& vçí yççnáu³çívç J³çHçoíMçç YçJççqvlç ³çn kçÀçjCç #çáêjçíiç
vççcçkçÀjCç kçÀç yçlçç³çç nÌ ~ uçíçÆkçÀvç HçÓJçç&®çç³ç&ÒççÆmç×ç çÆvçl³çí³çb mçb%çç Fmç
mçá$ç mçí HçÓJçç&Hççj HçjbHçjç kçÀç çÆpç¬çÀ YççÇ Gvnçíbvçí çÆkçÀ³çç nÌ~
mçcççmçívç ®çlçá½çlJçççÆjbMçlçd #çáêjçíiçç YçJççqvlç~
lçÐçLçç, DçpçiççquuçkçÀç, ³çJçÒçK³çç, DçvOççuçpççÇ, çÆJçJç=lçç,
kçÀ®sçÆHçkçÀç, JçucççÇkçbÀ, FvêJç=×ç, HçvççÆmçkçÀç, Hçç<ççCçiço&Yç:,
pççuçiço&Yç:, kçÀ#çç, çÆJçmHçÀçíìkçÀ:, DççqivçjçíçÆnCççÇ, çÆ®çHHçb, kçáÀvçKç:,
DçvçáMç³ççÇ, çÆJçoççÆjkçÀç, MçkçÀjçyçá&ob, Hççcçç, çÆJç®ççÆ®ç&kçÀç, jkçÀmçç,
HççooççÆjkçÀç, kçÀojcç DçuçmçívêuçáHlççÌ, oç©CçkçÀ:. Dç©bçÆ<çkçÀç,
HççÆuçlçb, cçmçÓçÆjkçÀç ³ççÌJçvççÆHç[kçÀç, HççƨçvççÇkçÀCìkçÀ:, pçlçácççÆCç:,
cçMçkçÀ: ®çcç&kçÀçÇuç:, v³ç®sb, J³ç²b:, HççÆjJççÆlç&kçÀç, DçJçHçççÆìkçÀç,
Rog Nidan-
çÆvç©×ÒçkçÀMç: mçbçÆvç©×içáo:, DççÆnHçÓlçvçb, Jç=<çCçkçÀ®s^:,
içáoYç´bMç½çíçÆlç ~ (mçá. çÆvç. 13/3)
1) DçpçiççquuçkçÀç :-
çqmvçiOçç: mçJçCçç& ûççÆLçlçç vççÇ©pççí cçáÃmçbçÆvçYçç: ~
kçÀHçÀJççlççílLçç %çí³çç yççuççvççcçpçiççquuçkçÀç: ~~
(mçá. çÆvç. 13/4 ) (cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o DçpçiççquuçkçÀç ³çn Jççlç SJçb kçÀHçÀ kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçívçí
JççuççÇ ûççÆLçlç mJç©Hç kçÀçÇ, çqmvçiOç SJçb çÆHçìçÇkçÀç nÌ ~
o FmçkçÀç JçCç& l®ç®çç kçíÀ JçCç& mçcççvç nçílçç nÌ ~
o FmçkçÀç DççkçÀçj cçábiç kçíÀ oçvçí mçcççvç nçílçç nÌ ~
o ³çn Òçç³ç: yççuçkçÀçíb cçíb nçílççÇ nÌ ~
2) ³çJçÒçK³çç :-
³çJççkçÀçjç mçákçÀçÆþvçç ûççÆLçlçç cççbmçmçbçÆÞçlçç ~
çÆHç[kçÀç kçÀHçÀJççlççY³ççb ³çJçÒçK³çíçÆlç mççí®³çlçí ~~
(mçá. çÆvç. 13/5 ) (cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o ³çJçÒçK³çç ³çn Dçl³çblç kçÀþçÇvç DççÌj ûççÆLçlç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ç kçíÀ oÓçÆä mçí cççbmç OççlçÓ kçíÀ DççÞç³ç mçí
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
3) DçvOççuçpççÇ :-
IçvççcçJçkçw$ççb çÆHç[kçÀçcçáVçlççb HççÆjcçC[uççcçd ~
Dçv$ççuçpççÇcçuHçHçÓ³ççb lççb çÆJçÐççlkçÀHçÀJççlçpççcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/6 ) (cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o DçvOççuçpççÇ çÆHçìçÇkçÀç Jççlç SJçb kçÀHçÀ oçí<ççíb kçíÀ oÓçÆä kçíÀ kçÀçjCç
GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o ³çn GVçlç DççÌj cçC[uççkçÀçj nçílççÇ nÌ ~
o ³çn HçÓ³ç mçí YçjçÇ náF& nçílççÇ nÌ~
o FmçkçÀç Yçío vç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Fmçcçíb cçáKç GlHçVç vçnçÇb nçílçç~
4) çÆJçJç=lçç :-
çÆJçJç=lççmLççb cçnçoçnçb HçkçwJççíoácyçjmçbçÆvçYççcçd ~
çÆJçJç=lçççÆcççÆlç lççb çÆJçÐçççqlHçÊççílLççb HççÆjcçC[uççcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/7 ) (cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
324 Dr. A. S. Dudhamal
 o Fmçcçíb çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçívçí mçí Dçl³çççÆOçkçÀ oçn jnlçç nÌ~
o ³çn JçCç& cçíb HçkçwJç DççÌoácyçj kçíÀ mçcççvç nçílççÇ nÌ lçLçç FmçkçÀç
DççkçÀçj iççíuç jnlçç nÌ~
5) kçÀ®sçÆHçkçÀç :-
ûççÆLçlçç: Hçb®ç Jçç <ç[dJçç oç©Cçç: kçÀ®sHççíHçcçç: ~
kçÀHçÀççÆvçuççY³ççb çÆHç[kçÀç %çí³çç : kçÀ®sçÆHçkçÀç yçáOçÌ: ~~
(mçá. çÆvç. 13/8 ) (cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o kçÀHçÀ lçLçç Jççlç kçíÀ ÒçkçÀçíHç mçí SkçÀ mççLç HççB®ç ³çç s: çÆHç[kçÀçSB
GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o FvçkçÀç mHçMç& kçÀçí kçÀçÆþCç nçílçç nÌ~
o çÆoKçvçí cçíb ³çn kçÀ®sáSí kçíÀ HççÇþ pçÌmççÇ nçílççÇ nÌ ~
6) JççqucçkçÀ :-
ûççÇJççbmçkçÀ#ççkçÀjHççooíMçí mçbOççÌ içuçí Jçç çÆ$ççÆYçjíJç oçí<çÌ: ~
ûççqvLç: mç JçucççÇkçÀJçoçƬçÀ³ççCççb pççlç: ¬çÀcçíCçÌJç içlç: ÒçJç=çÆ×cçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
HçççÆCçHççolçuçí mçvOççÌ ûççÇJçç³ççcçÓOJç&pç$çáçÆCç ~
ûççqvLçJç&ucççÇkçÀJçÐçmlçá MçvçÌ:mçcçáHç®ççdzçlçíí ~~
lççíokçwuçíoHçjçÇoçnkçÀC[Ócçç&Jç=&lç: ~
J³çççÆMçJç&ucççÇkçÀ Fl³çí<ç kçÀHçÀçÆHçÊçççÆvçuççíeJç: ~~
(mçá. çÆvç. 13/9-10)
o ³çn ûççÇJçç, kçÀ#çç, nmlç-Hççolçuç, içuç, mçbOççÇ DçççÆo mLççvççíb cçíb
çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ mçbK³çç cçíb DçvçíkçÀ
çÆHç[kçÀçSB nçílççÇ nÌ ~
o Fvç çÆHç[kçÀçDççíb kçÀç cçáKç çÆJçJç=lç (Kçáuçç) jnvçí mçí ³çí JççqucçkçÀ
kçíÀ mçcççvç DçvçíkçÀ cçáKçJççuççÇ çÆoKçlççÇ nÌ ~
o JççqucçkçÀ pçÌmçí OççÇjí-OççÇjí yçæÌ{lçí nçÇ jnlçç nÌ, JçÌmçí nçÇ Fmçcçíb
OççÇjí-OççÇjí çÆHçìçÇkçÀçSB GlHçVç nçílçí jnlççÇ nÌ ~
o Fmçcçíb lççío, kçwuçío, oçn DççÌj kçÀC[Ó Dçl³çççÆOçkçÀ jnlçç nÌ ~
7) Hçç<ççCçiço&Yç :-
JççlçÞuçí<cçmçcçáodYçálç: éç³çLçán&vçámçbçÆOçpç: ~
çqmLçjçí cçvo©pç: çqmvçiOççí %çí³ç: Hçç<ççCçiço&Yç: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
nvçámçvOççÌ mçcçáodYçÓlçb MççíHçÀcçuHç©pçb çqmLçjcçd ~~
Hçç<ççCçiço&Yçb çÆJçÐççÂuççmçHçJçvççlcçkçÀcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/13)
o Jççlç lçLçç kçÀHçÀ kçíÀ kçÀçjCç nvçámçbçÆOç mLççvç cçíb GlHçVç nçívçí
Jççuçí MççíLç kçÀçí Hçç<ççCçiço&Yç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb cçbo Jçíovçç jnlççÇ nÌ, ³çn OççÇjí-OççÇjí yçæ{lçí jnlçç nÌ lçLçç
Rog Nidan-
çqmvçiOç nçílçç nÌ ~
8) FçÆjJçíçquuçkçÀç :-
çÆHç[kçÀçcçáÊçcçç²mLççb Jç=Êççcçáûçpçç-pJçjcçd ~
mçJçç&lcçkçÀçb mçJç&çÆuç²çb pççvççdzçççÆoçÆjJçíçquuçkçÀçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/15)
o çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç mçí Òçç³ç: çÆMçjçíYççiç cçíb pJçj kçíÀ mççLç Jç=ÊççkçÀçj,
Jçíovçç³çákçwlç GlHçVç nçívçí JççuççÇ çÆHç[kçÀçDççíb kçÀçí FçÆjJçíçquuçkçÀç
kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
9) kçÀ#çç :-
yççnáHççéç&bmçkçÀ#çí<çá kç=À<CçmHçÀçíìçb mçJçíovççcçd ~
çÆHçÊçÒçkçÀçíHçmçbYçÓlççb kçÀ#çççÆcçl³ççÆYççÆvççÆo&Mçílçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/ 16)
³ç%ççíHçJççÇlçÒççÆlçcçç: ÒçYçálçç: çÆHçÊçççÆvçuççY³ççb pççÆvçlççmlçá kçÀ#çç: ~
³çç½ççHçjç: m³çá: çÆHç[kçÀç: ÒçkçÀçÇCçç&: mLçÓuççCçácçO³çç DççÆHç
çÆHçÊçpççmlçç:~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /91)
o çÆHçÊç lçLçç Jççlç oÓçÆä mçí yççná, Hççéç& lçLçç kçÀ#çç Fvç mLççvççíb cçíb
GlHçVç nçívçí Jççuçí yçæ[í ³çç sçíìí DççkçÀçj kçÀçÇ kçÀçuçí JçCç& kçÀçÇ
çÆHç[kçÀçDççíb kçÀçí kçÀ#çç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb Òçç³ç: çÆHçÊç oÓçÆä kçíÀ uç#çCç çÆoKçlçí nÌ ~
10) içvOçcççuçç :-
SkçÀçcçílçç¢MççÇ ¢ädJçç çÆHç[kçÀçb mHçÀçíìmççÆVçYççcçd ~
lJçiiçlççb çÆHçÊçkçÀçíHçívç içvOçvççcççb (içvOçcççuççb -cçç.çÆvç.) Òç®ç#çlçí ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/17)
o mçbK³çç cçíb SkçÀ, çÆJçmHçÀçíì kçíÀ DççkçÀçj kçÀçÇ çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç mçí
GlHçVç náF& çÆHç[kçÀç kçÀçí içvOçcççuçç / içvOçvççcvçç kçÀnlçí nÌ ~
11) DççqivçjçíçÆnCççÇ :-
kçÀ#çYççiçí<çá ³çí mHçÀçíìç pçç³çvlçí cççbmçoçjCçç: ~
Dçvlçoç&npJçjkçÀjç oçÇHlçHççJçkçÀmççÆVçYçç: ~~
mçHlççnçÜçoMççnçÜç Hç#ççÜç nçqvlç cççvçJçcçd ~
lççcççqivçjçíçÆnCççÇ çÆJçÐççomççO³çç³ççb mçJç&oçí<çpçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/ 20)
o çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç mçí kçÀ#çç mLççvç cçíb mHçÀçíì GlHçVç nçíkçÀj
GmçkçÀç cççbmçoçjCç (HçÀæìvçç) nçí pççvçí Hçj DççqivçoiOçJçlç
Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ lççí Gmçí DççqivçjçíçÆnCççÇ kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn DçmççO³ç nçílççÇ nÌ lçLçç Fmçmçí HççÇçÆ[lç J³ççqkçwlç kçÀç 7, 10
³çç 15 çÆovç cçíb cç=l³çá nçí mçkçÀlçç nÌ ~
325 Dr. A. S. Dudhamal
12) çÆ®çHHç :-
vçKçcççbmçcççÆOç<þç³ç Jçç³çá: çÆHçÊçb ®ç Jçíovççcçd (oíçÆnvççcçd -cçç. çÆvç.)~
kçáÀjçíçÆlç oçn-HççkçÀçÌ ®ç lçb J³çççÆOçb çÆ®çHHçcçççÆoMçílçd ~~
(mçá .çÆvç.13/21-22)
o Jççlç lçLçç çÆHçÊç oÓçÆ<ì mçí vçKç kçíÀ DçOççílç: çqmLçlç cççbmç cçíb HççkçÀ
GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Fmçcçíb bJçíovçç DççÌj oçn jnlçç nÌ ~
13) kçáÀvçKç :- lçoíJççuHçlçjÌoçí&<çÌ: Hç©<çb kçáÀvçKçb Jçoílçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/21-22)
lçoíJçç#çlçjçíiççK³çb lçLççíHçvçKççÆcçl³ççÆHç ~
DççÆYçIççlççlçd Òçoáäçí ³ççí vçKççí ©#ççíeçÆmçlç: Kçj: ~~
YçJçíÊçb kçáÀvçKçb çÆJçÐççlçd kçáÀuççÇvççÆcççÆlç mçbçÆ%çlçcçd ~
(mçá .çÆvç.13/21-22)
o vçKç kçíÀ GHçj DççIççlç nçívçí mçí vçKç lçLçç GmçkçíÀ DçOççílç:
çqmLçlç cççbmç, jkçwlç oÓçÆ<çlç nçí pççvçí mçí vçKç ©#ç, Kçj lçLçç
kç=À<Cç JçCç& kçÀç nçí pççlçç nÌ lççí Gmçí kçáÀuççÇvç ³çç kçáÀvçKç kçÀnlçí
nÌ ~
14) DçvçáMç³ççÇ :-
içcYççÇjçcçuHçmçbjcYçç mçJçCçç&cçáHççÆjçqmLçlççcçd ~
(Hççom³ççvçáMç³ççÇ lççb lçá çÆJçÐççovlç:ÒçHçççÆkçÀvççÇcçd ~~
-cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/23-24)
kçÀHçÀçovlçÒçHççkçÀçb lççb çÆJçÐççovçáMç³ççÇb çÆYç<çkçÀd ~~
(mçá .çÆvç.13/24)
o Hçço kçíÀ TOJç& Yççiç cçíb Mçá©Jççlç cçíb kçÀHçÀ mçí GlHçVç nçívçí JççuççÇ,
lJç®çç kçíÀ mçcççvçJçCç& kçÀçÇ çÆHç[kçÀç kçÀçí DçvçáMç³ççÇ kçÀnlçí nÌ~
o Fmçcçíb Dçvlç cçíb HççkçÀ nçíkçÀj ñççJç yçnvçí uçiçlçç nÌ Fmç çÆuçS
Fmçí DçvçáMç³ççÇ kçÀnç nÌ ~
15) çÆJçoçjçÇ :-
çÆJçoçjçÇkçÀvoJçodJç=Êçç kçÀ#çç-Jç*d#çCçmççqvOç<çá ~
çÆJçoççÆjkçÀç YçJçíêkçwlçç mçJç&pçç mçJç&uç#çCçç ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/24)
o lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ oÓçÆä mçí çÆJçoçjçÇkçÀvo kçíÀ mçcççvç JçCç& lçLçç
DççkçÀçj cçíb iççíuç SímççÇ kçÀ#çç lçLçç Jçb#çCç mçbçÆOç cçíb GlHçVç nçívçí
JççuççÇ çÆHçæ[kçÀç kçÀçí çÆJçoçjçÇ kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb lççÇvççíb oçí<ççíb kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç çÆoKçuççF& oílçí nÌ~
16) Mçkç&Àjçyçá&o :-
ÒççH³ç cççbmççÆmçjçmvçç³çá Þuçí<cçç cçíomlçLççeçÆvçuç: ~~
ûççqvLçbb kçáÀJç&çqvlç çÆYçVççíemççÌ cçOçámççÆHç&Jç&mçççÆvçYçcçd ~
Rog Nidan-
ñçJçl³ççñççJçcçl³çLç¥ lç$ç Jç=çÆ×b içlççíeçÆvçuç: ~~
cççbmç çÆJçMççí<³ç ûççÆLçlççb Mçkç&Àjçb pçvç³çílçd Hçávç: ~
oáiç&vOçb çqkçwuçVçcçl³çLç¥ vççvççJçCç¥ lçlç: çÆmçjç: ~~
ñçJççqvlç mçnmçç jkçwlçb lççÆÜÐçç®skç&Àjçyçá&ocçd ~
(mçá .çÆvç.13/25-27)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá SJçb kçÀHçÀ oçí<ç cççbmç, cçío, çÆmçjç lçLçç mvçç³çá cçíb
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ JçnçB ûçbLççÇ GlHçVç kçÀjlçí nÌ ~
o FmçkçÀç Yçío nçívçí kçíÀ yçço Fmçcçíb mçí cçOçÓ, Iç=lç lçLçç Jçmçç pçÌmçç
ñççJç Dçl³çççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb nçívçí uçiçlçç nÌ~
o ñççJç kçíÀ Hç½ççlç mLçççÆvçkçÀ cççbmç kçÀç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá mçí Mçá<kçÀ
nçívçí mçí ûççÆLçlç SímççÇ Mçkç&Àjç GlHçVç nçí pççlççÇ nÌ ~
o lçodvçblçj oáiç&vOç ³çákçwlç, çÆkçwuçVç lçLçç yçnájbiççÇ ñççJç kçÀç ñçJçvç
Fmçcçíb çqmLçlç çÆmçjçíb mçí nçívçí uçiçlçç nÌ ~
Fmç ÒçkçÀçj mçí Mçkç&Àjçyçáo& cçíb GlHçVç nçílçí nÌ ~
17) jkçÀmçç :-
kçÀC[dJççqvJçlçç ³çç çÆHç[kçÀç MçjçÇjí mçbñççJçnçÇvçç jkçÀmççí®³çlçí mçç ~~
(mçá .çÆvç.5/15)
o kçÀC[Ó³çákçwlç DççÌj ñççJç çÆJçjnçÇlç mççJç&oÌçÆnkçÀ GlHçVç DçvçíkçÀ
çÆHç[kçÀçDççíb kçÀçí jkçÀmçç kçÀnlçí nÌ ~
18) HççooçjçÇ:-
HççÆj¬çÀcçCçMççÇuçm³ç Jçç³çájl³çLç&©#ç³ççí: ~
Hçço³ççí: kçáÀ©lçí oçjçÇb mç©pççb lçuçmçbçÆÞçlç: ~~
(mçá .çÆvç.13/29)
o Dçl³çççÆOçkçÀ ®çb¬çÀcçCç (HçÌouç ®çuçvçí mçí ) Jçç³çá ÒçkçÀçíçÆHçlç
nçíkçÀj Hççolçuç cçíb ©#çlçç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o lçodvçblçj jkçwlç, cççbmç DçççÆo OççlçÓ kçÀçÇ oÓçÆä kçÀjkçíÀ Hççolçuç
çÆkçÀ lJç®çç kçÀç oçjCç (HçÀæìvçç) kçÀjlçç nÌ ~ Fmçí HççooçjçÇ
kçÀnlçí nÌ ~
o Hççolçuç kçÀçÇ lJç®çç kçÀç Yçío nçívçí mçí Jçíovçç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
19) kçÀçíuç SJçb kçÀoj :-
Mçkç&ÀjçívcççÆLçlçí Hççoí #çlçí Jçç kçÀCìkçÀççÆoçÆYç: ~
cçíoçíjkçwlççvçáiç̽çÌJç oçí<çÌJçç& pçç³çlçí vç=Cççcçd ~~
(mçá .çÆvç.13/30)
mçkçÀçÇuçkçÀçÆþvççí ûççqvLççÆvç&cvçcçO³ççíVçlççíeçÆHç Jçç ~
kçÀçíuçcçç$ç: mç©kçÀd ñççJççÇ pçç³çlçí kçÀojmlçá mç: ~~
(mçá .çÆvç.13/31)
ûççqvLç: kçÀçíuçJçoálmçVççí pçç³çlçí kçÀojb çÆn lçlçd ~~
cçç. çÆvç.
326 Dr. A. S. Dudhamal
 o vçbiçí HçÌj mçí ®çuçvçí mçí ³çç çÆkçÀmççÇ kçÀçjCçJçMç mçí HçÌjçíb cçíb Dçiçj
kçÀçBìç ©lçlçç nÌ, HçlLçj, jílççÇ DçççÆo kçíÀ kçÀçjCç mçí #çlç GlHçVç
nçíkçÀj Gmç mLççvç Hçj yçíj kçíÀ DççkçÀçj çÆkçÀ ûçbLççÇ GlHçVç nçílççÇ
nÌ ~ Fmçí kçÀoj ³çç kçÀçíuç kçÀnlçí nÌ~
o ³çn ûççqvLç cçío DççÌj jkçwlç oÓçÆä mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
20) ®çcç&kçÀçÇuç :-
mçcçálLççvççÆvçoçvççY³ççb ®çcç&kçÀçÇuçb ÒçkçÀçÇçÆlç&lçcçd ~~
(mçá .çÆvç.13/32)
21) DçuçmçkçÀ :-
çqkçwuçVççbiçáu³çvlçjçÌ HççoçÌ kçÀC[Óoçn©pçççqvJçlççÌ ~
oá<ìkçÀo&cçmçbmçmHçMçç&ouçmçb lçb çÆJçYççJç³çílçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )(mçá .çÆvç.13/32)
o ncçíMçç HççvççÇ cçíb jnvçí kçíÀ kçÀçjCç iççÇuçíHçvç mçí HçÌjçíb kçíÀ DçbiçáuççÇ cçíb
çqkçwuçVçlçç GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o Fmç mLççvç çÆkçÀ lJç®çç içuçvçí mçí Fmçcçíb kçÀC[Ó, oçn, Jçíovçç
DçççÆo uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~ Fmçí DçuçmçkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn oÓ<ì kçÀo&cç pçÌmçç çÆoKçvçí uçiçlçç nÌ ~
22) FvêuçáHlç (KçççÆuçl³ç):-
jçícçkçáÀHççvçáiçb çÆHçÊçb Jççlçívç mçn cçÓçq®s&lçcçd ~
Ò箳ççJç³ççÆlç jçícçççÆCç lçlç: Þuçí<cçç mçMççíçÆCçlç: ~~
©CççÆ× jçícçkçáÀHççbmlçá lçlççíev³çí<ççcçmçbYçJç: ~
lççÆovêuçáHlçb KçççÆuçl³çb ©Ô³ççÆlç ®ç çÆJçYççJ³çlçí ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/ 33-34)
Dçl³çvlçmçákçáÀcççjçbiççí jpççíoáäb ñçJççqvlç ®ç ~
DçJ³çç³ççcçjlçç ³çmcççÊçmcççVç KççÆuççÆlç: çÆñç³çç: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o ÒçkçÀçíçÆHçlç náS çÆHçÊç DççÌj Jçç³çá oçívççí SkçÀ oÓmçjí kçíÀ mççLç
mçcçÓ®s&vçç kçÀjkçíÀ jçícçkçÓÀHç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçí nÌ ~
o ³çí oçívççí oçí<ç jçícçkçÓÀHç cçíb çqmLçlç jçícççíb kçíÀ cçÓuç kçÀçí vçä kçÀj
oílçí nÌ ~
o GlHçVç lçodvçblçj ÒçkçÀçíçÆçÆHçlç kçÀHçÀ oçí<ç lçLçç oÓä jkçwlç
jçícçkçÓÀHççíb cçíb DççkçÀj jçícçkçÓÀHççíb kçíÀ cçáKççíb kçÀçí DççJç=Êç kçÀj oívçí kçíÀ
kçÀçjCç kçíÀMççíb kçÀçÇ çÆvçcçç&Cç nçívçç yçbo nçí pççlçç nÌ ~ Fmçí
FvêuçáHlç, KçççÆuçl³ç ³çç ©Ô³çç kçÀnlçí nÌ~
o m$ççÇ Dçl³çvlç mçákçáÀcççj Dçbiç kçÀçÇ nçílççÇ nÌ ~
o oáä jpç kçÀç ÒççÆlçcççmç ñççJç nçívçí mçí GvçkçÀçÇ MçáçÆ× nçílçí jnlççÇ
nÌ lçLçç m$ççÇ J³çç³ççcç YççÇ vçnçÇb kçÀjlççÇ~
o Fvç kçÀçjCççíb mçí m$ççdzççíb cçíb KççÆuççÆlç ³çç KçççÆuçl³ç jçíiç vçnçÇb
Rog Nidan-
nçílçç nÌ~ Símçç cçlç cçOçákçÀçí<ç çÆìkçÀç cçíb Dçç³çç nÌ, uçíçÆkçÀvç Òçl³ç#ç
cçíb m$ççdzççíb cçíb ³çn çÆJçkçÀçj oíKçvçí çÆcçuçlçç nÌ ~
23) oç©CçkçÀ :-
oç©Cçç kçÀC[ájç ©#çç kçíÀ#çYçÓçÆcç: ÒçHççìîçlçí ~
kçÀHçÀcçç©lçkçÀçíHçívç çÆJçÐççÎç©CçkçbÀ lçá lçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/35)
o ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ DççÌj Jçç³çá kçíÀMçYçÓçÆcç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ
JçnçB kçÀçÇ lJç®çç kçÀçí ©#ç yçvçç oílçí nÌ ~
o JçnçB kçÀçÇ lJç®çç cçíb kçÀC[á lçLçç oçjCç (HçÀìvçç) GlHçVç nçílçç
nÌ~ Fmçí oç©CçkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
24) Dç©çqv<çkçÀç :-
Dç©bçÆ<ç yçnáJçkçw$çççÆCç yçnákçwuçíoççÆvç cçÓçqOvç& lçá ~
kçÀHçÀçmç=çqkçw¬çÀçÆcçkçÀçíHçvç vç=Cççb çÆJçÐçço©bçÆ<çkçÀçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/35)
o çÆMçj:mLççvç cçíb ÒçkçÀçíçÆHçlç kçÀHçÀ lçLçç oáä jkçwlç mçí DçvçíkçÀ cçáKççíb
JççuççÇ çÆHççÆìkçÀçSB GlHçVç nçílççÇ nÌ~ Fvníb Dç©bçÆ<çkçÀç kçÀnlçí nÌ~
o Fvçcçíb çƬçÀcççÇ GlHçVç nçílçí nÌ lçLçç kçwuçío³çákçwlç ñççJç nçívçí uçiçlçç nÌ~
HççÆuçlç :-
¬çÀçíOçMççíkçÀÞçcçkç=Àlç: MçjçÇjçí<cçç (MççÆjçÆjïçç- cçç.çÆvç.) çÆMçjçíiçlç: ~
çÆHçÊçb ®ç kçíÀMççvçd Hç®ççÆlç HççÆuçlçb (ÒççÆcçlçb - cçç.çÆvç.) lçívç pçç³çlçí ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/37)
o ¬çÀçíOç, MççíkçÀ lçLçç Þçcç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí MçjçÇj cçíb GlHçVç
G<cçç çÆMçj: mLççvç cçíb pççkçÀj ÒçkçÀçíçÆHçlç çÆHçÊç mçí çÆMçjmLç kçí ÀMççíb
kçÀç Hçç®çvç kçÀjlççÇ nÌ~
o Fmç kçÀçjCç kçíÀMç kçÀç kçÀçuçç JçCç& yçouçkçÀj mçHçíÀo nçí pççlçç
nÌ~ Fmçí HççÆuçlç kçÀnlçí nÌ ~
25) ³çáJççvç çÆHç[kçÀç :-
MççucçuççÇkçÀCìkçÀÒçK³çç: kçÀHçÀcçç©lçjkçwlçpçç: ~
³çáJççvççÆHç[kçÀç ³çÓvççb çÆJç%çí³çç cçáKçoÓçÆ<çkçÀç: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/39 )
o oÓçÆ<çlç kçÀHçÀ, Jççlç lçLçç jkçwlç kçíÀ kçÀçjCç ³çáJççJçmLçç cçíb mçícçuç
kçíÀ kçÀçBìí kçíÀ mçcççvç cçáKç Hçj GlHçVç çÆHçæ[kçÀçDççíb kçÀçí
cçáKçoÓçÆ<çkçÀç ³çç ³çáJççvççÆHç[kçÀç kçÀnlçí nÌ ~
26) HççƨçvççÇkçÀCìkçÀ :-
kçÀCìkçÌÀjççÆ®çlçb Jç=Êçb cçC[uçb HççC[ákçÀC[ájcçd ~
HççƨçvççÇkçbÀìkçÀÒçK³çÌmlçoçK³çb kçÀHçÀJççlçpçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/ 40)
ÒçkçÀçíçÆHçlç Jççlç lçLçç kçÀHçÀ oçí<ç mçí HççƨçvççÇkçbÀìkçÀ kçíÀ mçcççvç Jç=Êç,
327 Dr. A. S. Dudhamal
iççíuç, mçHçíÀo SJçb kçÀC[Ó³çákçwlç çÆHçæ[kçÀç kçÀçí HççƨçvççÇkçbÀìkçÀ kçÀnlçí nÌ ~
27) pçlçácççÆCç :-
mçcçcçálmçVçcç©pçb cçC[uçb kçÀHçÀjkçwlçpçcçd ~
mçnpçb uç#cç ®çÌkçíÀ<çç uç#³ççí pçlçácççÆCçmlçá mç: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
vççÇ©pçb mçcçcçálmçVçb cçC[uçb kçÀHçÀjkçwlçpçcçd ~
mçnpçb jkçwlçcççÇ<ç®®ç Þuç#Cçb pçlçácççÆCçb çÆJçoá: ~~
(mçá .çÆvç.13/41)
o kçÀHçÀ DççÌj jkçwlç oáçÆä kçíÀ kçÀçjCç lJç®çç Hçj GlHçVç náS kçÀçuçí
JçCç&kçÀç cçC[uççkçÀçj lJçkçÀd JçÌJçC³ç& kçÀçí pçlçácççÆCç kçÀnlçí nÌ~
o ³çn kçíÀ mlçj Hçj ³çç Lççíæ[ç mçç GB®çç jnlçç nÌ~
o ³çí Òçç³ç: pçvcçpççlç GlHçVç nçílçç nÌ lçLçç kçÀYççÇ kçÀYççÇ pçvcç kçíÀ
yçço YççÇ GlHçVç náDçç çÆoKçuççF& oílçç nÌ ~
28) cç<çkçÀ :-
DçJçíovçb çqmLçjb ®çÌJç ³ççqmcçvçd içç$çí Òç¢M³çlçí ~
cçç<çJçlkç=À<CçcçálmçVçcççÆvçuççvcç<çkçbÀ lçá lçlçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/42)
o lJç®çç mçí kçáÀs Gþç náDçç, Jçíovçç çÆJçjçÆnlç, çqmLçj, kçÀçÆþvç
lçLçç kçÀçuçí JçCç& kçÀç cçç<ç (Gæ[o) kçíÀ DççkçÀçj mç¢Mç
çÆoKçvçíJççuçí kçÀçí cç<çkçÀ kçÀnlçí nÌ~
o Fmçcçíb Jççlç, kçÀHçÀ lçLçç cçío Oççlçá kçÀçÇ oáäçÇ nçílççÇ nÌ ~
29) çÆlçuçkçÀçuçkçÀ :-
kç=À<CçççÆvç çÆlçuçcçç$çççÆCç vççÇ©pçççÆvç mçcçççÆvç ®ç ~
JççlççÆHçÊçkçÀHçÀçí®sçí<ççÊçççqvJçÐçççÆÊçuçkçÀçuçkçÀçvçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/ 43)
o çÆ$çoçí<ç ÒçkçÀçíHç mçí kçÀçuçí JçCç& kçÀçÇ Jçíovçç çÆJçjçÆnlç çÆlçuç kçíÀ
DççkçÀçj lçLçç JçCç& mçcççvç lJç®çç kçíÀ mlçj Hçj GlHçVç çÆJçkç=ÀlççÇ
kçÀçí çÆlçuçkçÀçuçkçÀ kçÀnlçí nÌ~
30) v³ç®s:-
cçnÜç ³ççÆo Jçç ®ççuHçb M³ççJçb Jçç ³ççÆo JççeçÆmçlçcçd ~
vççÇ©pçb cçC[uçb içç$çí v³ç®sçÆcçl³ççÆYççÆOç³çlçí ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/44)
o MçjçÇj kçíÀ çÆkçÀmççÇ YççÇ DçJç³çJç kçÀçÇ l®ç®çç Hçj ³çç cçáKçHçj yç=nlçd
³çç NnmJç DççkçÀçj kçÀç M³çç³ç DçLçJçç kçÀçuçí JçCç& kçÀç Oçyyçç
çÆoKçuççF& oílçç nÌ lççí Gmçí v³ç®s ³çç uçç_svç kçÀnlçí nÌ ~
o Fmçcçíb çÆHçÊç lçLçç jkçwlç kçÀçÇ oáçÆä nçílççÇ nÌ ~
o v³ç®s pçvcçpççlç ³çç pçvcç kçíÀ yçço GlHçVç nçí mçkçÀlçç nÌ~
Rog Nidan-
31) J³çbiç :-
¬çÀçíOçç³ççmçÒçkçáÀçÆHçlççí Jçç³çá: çÆHçÊçívç mçb³çálç: ~
cçáKçcççiççl³ç mçnmçç cçC[uçb çÆJçmç=pçl³çlç: ~~
vççÇ©pçb lçvçákçbÀ M³ççJçb cçáKçí J³çbiçb lçcçççÆoMçílçd ~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá. çÆvç. 13/45-46)
o ¬çÀçíOç, Þçcç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá, çÆHçÊç kçíÀ
mççLç mçb³çákçwlç nçíkçÀj cçáKç mLççvç cçíb çÆHç[ç jçÆnlç cçC[uççkçÀçj
Hçlçuçç SJçb kçÀçuçç Oçyyçç GlHçVç kçÀjlçí nÌ, Fmçí J³çbiç kçÀnlçí nÌ ~
32) çÆvççÆuçkçÀç :-
kç=À<CçcçíJçbiçáCçb içç$çí cçáKçí Jçç vççÇçÆuçkçÀç çÆJçoá: ~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o J³çbiç kçíÀ mçcççvç nçÇ Fmçcçíb uç#çCç nçílçí nÌ, uçíçÆkçÀvç FmçkçÀç JçCç&
DççÆOçkçÀ içnjç jnlçç nÌ Fmç çÆuçS Fmçí çÆvççÆuçkçÀç kçÀnç nÌ ~
o cçáKç mLççvç cçíb kçÀnçÇb YççÇ ³çç çÆvççÆuçkçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ~
33) içáoYç´bMç :-
ÒçJççnCççlççÇmççjçY³ççb çÆvçiç&®sçÆlç içáob yççÆn: ~
©#çoáyç&uçoínm³ç içáoYç´bMçb lçcçççÆoMçílçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o ©#ç lçLçç oáyç&uç J³ççqkçwlç cçíb DççÆlçmççj ³çç ÒçJçççÆnkçÀç pçÌmçí jçíiççíb
cçíb cçuç ÒçJç=çÆÊç kçíÀ mçcç³ç DççÆOçkçÀ ÒçcççCç cçíb ÒçJççnCç kçÀjvçí kçíÀ
kçÀçjCç içáo-MçÌçÆLçu³ç GlHçVç nçívçí mçí içáoYç´bMç GlHçVç nçílçç nÌ~
34) Jçjçnobä^ç :-
mçoçnçí jkçwlçHç³ç&vlçmlJçkçwHççkçÀçÇ lççÇJç´Jçíovç: ~ kçÀC[Ócççvçd pJçjkçÀçjçÇ
®ç m³çç®sÓkçÀjobä^kçÀ: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/ )
o ovlçcçÓuç kçíÀ mLççvç cçíb jkçwlç oáçÆä mçí HççkçÀ nçívçí Jççuçç lççÇJç´
Jçíovçç, kçÀC[Ó lçLçç pJçj ³çákçwlç MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ, Gmçí
MçákçÀj ³çç Jçjçnobä^ç kçÀnlçí nÌ~
35) HçvççÆmçkçÀç :-
kçÀCççÌ& HççÆj mçcçvlççÜç Hç=äí Jçç çÆHç[kçÀçíûç©kçÀd ~
MççuçÓkçÀJçlHçvççÆmçkçÀçb lççb çÆJçÐçç®sduçí<cçJççlçpççlçpççcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/ 12)
kçÀCç&m³ççY³çvlçjí pççlççb çÆHç[kçÀçcçáûçJçíovççcçd ~
çqmLçjçb HçvççÆmçkçÀçb lççb lçá çÆJçÐççod JççlçkçÀHçÀçíçqlLçlççcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o yççÔ³ç kçÀCç& cççiç& cçíb Jççlç lçLçç kçÀHçÀ oáçÆä mçí mLçj lçLçç lççÇJç´
Jçíovçç³çákçwlç çÆHçæ[kçÀç GlHçVç nçílççÇ nÌ, Gmçí HçvççÆmçkçÀç kçÀnlçí nÌ~
328 Dr. A. S. Dudhamal
36) pççuçiço&Yç :-
çÆJçmçHç&Jçlçd mçHç&çÆlç ³ççí oçnpJçjkçÀjmlçvçá: ~
DçHççkçÀ: éç³çLçá: çÆHçÊççlçd mç %çí³ççí pççuçiço&Yç: ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç ) (mçá .çÆvç.13/14)
cçvoçmlçá çÆHçÊçÒçyçuçç: Òçoáäç oçí<çç: mçálççÇJçb́ lçvçájkçwlçHççkçÀcçd ~
kçáÀJç&çqvlç MççíLçb pJçjlç<ç&³çákçwlçb çÆJçmçHç&Cçb pççuçiço&YççK³çcçd ~~
(®ç .çÆ®ç. 12 /99)
o çÆJçmçHç& kçíÀ mçcççvç HçÌÀuçvçíJççuçç DçHççkçÀçÇ lçLçç lçvçá Símçç MççíLç
lJç®çç kçíÀ DççÞç³ç mçí GlHçVç nçílçç nÌ, Gmçí pççuçiço&Yç kçÀnlçí
nÌ~
o Fmçcçíb oçn, pJçj DççÌj jçícçn<ç& ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o ®çjkçÀç®çç³ç& vçí mLçççÆvçkçÀ MççíLç kçíÀ Dçvçá<çbiç mçí pççuçiço&Yç kçÀç
JçCç&vç çÆkçÀ³çç nÌ ~
37) FvêJç=×ç :-
Hç¨çHçá<kçÀjJçvcçO³çí çÆHç[kçÀççÆYç: mçcçççÆ®çlççcçd ~
FvêJç=×çb lçá lççb çÆJçÐççÜçlççÆHçÊççíçqlLçlççb çÆYç<çkçÀd ~~
(mçá. çÆvç. 13/11)
o ³çn Jççlç SJçb çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o cçO³ç Yççiç cçíb yçæ[í DççkçÀçj kçÀçÇ SkçÀ çÆHçæ[kçÀç lçLçç GmçkçíÀ
mçYçJçlççuç DçvçíkçÀ sçíìçÇ-sçíìçÇ çÆHçæ[kçÀçSB GlHçVç nçílççÇ nÌ~
Fmçí FvêJç=×ç kçÀnlçí nÌ~
o Fmç kçÀçjCç Fmçí kçÀcçuç kçíÀ HçÓÀuç kçÀçÇ GHçcçç oçÇ nÌ~
38) iço&çÆYçkçÀç :-
cçC[uçb Jç=ÊçcçálmçVçb mçjkçwlçb çÆHç[kçÀççÆ®çlçcçd ~
©pççkçÀjçÇ iço&çÆYçkçÀçb lççb çÆJçÐççÜçlççÆHçÊçpççcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/12 )
o ³çn çÆHç[kçÀç çÆHçÊç DççÌj Jççlç oÓçÆä mçí GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
o DççkçÀçj cçíb ³çn iççíuç, lJç®çç mçí GlmçVç lçLçç Dççjkçwlç JçCç& kçÀçÇ
lçLçç Jçíovçç³çákçwlç nçílççÇ nÌ ~
39) çÆJçmHçÀçíìkçÀç :-
DççqivçoiOççÆvçYçç: mHçÀçíìç: mçpJçjç: çÆHçÊçjkçwlçlç: ~
kçwJççÆ®çlçd mçJç&$ç Jçç oíní mcç=lçç çÆJçmHçÀçíìkçÀç FçÆlç ~~
(mçá. çÆvç. 13/18 )
o DççqivçoiOç kçíÀ mçcççvç çÆHçÊç lçLçç jkçwlç oáçÆä kçíÀ kçÀçjCç MçjçÇj
kçíÀ mçYççÇ mLççvççíb Hçj pççí mHçÀçíì GlHçVç GlHçVç nçílçí nÌ Gvníb
çÆJçmHçÀçíìkçÀ kçÀnlçí nÌ~
Rog Nidan-
40) HççÆjJççÆlç&kçÀç :-
cço&vççlçd HççÇ[vçç®®çççÆlç lçLçÌJççH³ççÆYçIççlççlç: ~
cçí{^®çcç& ³çoç Jçç³çáYç&pçlçí mçJç&lç½çj: ~~
lçoç JççlççíHçmç=äb lçá ®çcç& ÒççÆlççÆvçJçlç&lçí ~
cçCçíjOçmlççlçd kçÀçíMç½ç ûççqvLç©HçíCç uçcyçlçí ~~
mçJçíovç: mçoçn½ç HççkçbÀ ®ç Jç´pççÆlç kçwJççÆ®çlçd ~
cçç©lççiçvlçámçbYçÓlççb çÆJçÐççÊççb HççÆjJççÆlç&kçÀçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/ 47-49)
o çÆMçMvç Hçj DççIççlç mçí ³çç çÆMçMvç kçÀç DççÆlçcço&vç kçÀjvçí mçí
ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç Jçç³çá çÆMçMvç kçÀçÇ lJç®çç kçÀçí Guçìç kçÀj oílçç nÌ~
o Fmç kçÀçjCç ³çn lJç®çç çÆMçMvçcççÆCç kçíÀ DçOççílç: ûççÆLçlç nçíkçÀj
kçÀçíMç kçíÀ mçcççvç uçìkçÀlççÇ jnlççÇ nÌ ~
o JççlçççÆOçkçw³ç kçíÀ kçÀçjCç Fmçcçíb lççÇJç´ mJç©Hç kçÀçÇ HççÇæ[ç GlHçVç
nçílççÇ nÌ ~
o kçÀHçÀ Òççyçu³ç nçívçí Hçj DçuHç Jçíovçç, çqmvçiOçlçç, kçÀC[Ó lçLçç
kçÀççÆþv³çGlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆHçÊççvçáyçbOç mçí oçn lçLçç HççkçÀ nçílçç nÌ ~
41) DçJçHçççÆìkçÀç :-
mçC[Ó: kçÀçÆþvçç ®çççÆHç mçÌJç Þuçí<cçmçcçáçqlLçlçç ~
DçuHççdzç: Kççb ³çoç n<çç&Âçuççb iç®sílçd çqm$ç³çb vçj: ~~
(mçá. çÆvç. 13/50 )
nmlçççÆYçIççlççoLçJçç ®çcç&C³çáÜçÆlç&lçí yçuççlçd ~~
cço&vççlHççÇ[vççÜçeçÆHç Mçá¬çÀJçíiççÆJçIççlççlç: ~
³çm³ççJçHççìîçlçí ®çcç& lççb çÆJçÐççoJçHçççÆìkçÀçcçd ~~
JççlççíHçmç=äcçíJçb lçá cçÓ$çñççílççí ©CççÆ× ®ç ~
çÆvç©×ÒçkçÀMçí lççqmcçvcçvoOççjcçJçíovçcçd ~~
cçÓ$çb ÒçJçlç&lçí pçvlççícç&çÆCçvç& ®ç çÆJçoçdzç&lçí ~
çÆvç©×ÒçkçÀMçb çÆJçÐççÎá©{çb ®ççJçHçççÆìkçÀçcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/50-54 )
kçÀçcçJççmçvçç ûçmlç Hçá©<ç Dçl³çvlç mçbkçáÀçÆ®çlç ³ççíçÆvç JççuççÇ m$ççÇ kçíÀ
mççLç yçuç HçÓJç&kçÀ cçÌLçávç kçÀjvçí mçí ³çç nçLç mçí çÆuçbiç kçÀç yçuçHçáJç&kçÀ cço&vç
kçÀjvçí mçí çÆMçMvç®çcç& GuçìçÇ nçíkçÀj GHçj kçÀçÇ Dççíj ®çuççÇ pççlççÇ nÌ , çÆHçÀj
Jçn Òççkç=Àlç çqmLçlççÇ cçíb vççÇ®çí kçÀçÇ Dççíj vçnçÇb DççlççÇ lçyç Fmçí DçJçHçççÆìkçÀç
kçÀnlçí nÌ ~ Fmçcçíb oçí<ççvçáyçbOç çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí jnlçç nÌ ~
Jççlçpç Hç©<ç, ©#ç, lçLçç lççío³çákçwlç
çÆHçÊçpç oçn, lç=<Cçç ³çákçwlç
kçÀHçÀpç kçÀçÆþvç, çqmvçiOç lçLçç DçuHç Jçíovçç SJçb kçÀC[Ó³çákçwlç
329 Dr. A. S. Dudhamal
42) mççÆVç©× içáo :-
JçíiçmçbOççjCççÜç³çáçÆJç&nlççí içáocçççÆÞçlç: ~
çÆvç©CççÆ× cçnlñççílç: mçÓ#cçÜçjb kçÀjçíçÆlç ®ç ~~
cççiç&m³ç mççÌ#³ççlçd kç=À®s^íCç HçájçÇ<çb lçm³ç iç®sçÆlç ~
mççÆVç©× içáob J³çççÆOçcçívçb çÆJçÐççlçd mçáoámlçjcçd ~~
(mçá. çÆvç. 13/55- 56)
o cçuç-cçÓ$ç DçççÆo Jçíiççíb kçÀç mçbOççjCç kçÀjvçí mçí ÒçkçÀçíçÆHçlç náDçç
Jçç³çá içáomLççvç cçíb mLççvçmçbÞç³ç kçÀjkçíÀ içáoÜçj kçÀç mçbkçÀçí®ç
GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o içáocççiç& mçbkçáÀçÆ®çlç nçívçí mçí mçkçÀä cçuç ÒçJç=ÊççÇ GlHçVç nçílççÇ
nÌ~ Fmçí mççÆVç©× içáo kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn jçíiç kçÀämççO³ç nçílçç nÌ ~
43) DççÆnHçÓlçvç :-
Mçkç=Àvcçá$çmçcçç³çákçwlçíeOççÌlçíeHççvçí çÆMçMççíYç&Jçílçd ~
çqmJçVçí JççemvççH³çcççvçí Jçç kçÀC[Ó jkçwlçkçÀHçÀçítJçç ~~
kçÀC[Ó³çvççÊçlç: çÆ#çÒçb mHçÀçíì: ñççJç½ç pçç³çlçí ~
SkçÀçÇYçÓlçb Jç´CçÌIççí&jb lçb çÆJçÐççoçÆnHçÓlçvçcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )
o DççÆnHçÓlçvç jçíiç Òçç³ç: çÆMçMçÓJçmLçç cçíb GlHçVç nçílçç nÌ ~
o cçuç, cçÓ$ç kçíÀ çÆJçmçpç&vç kçíÀ Hç½ççlç mçnçÇ æ{biç mçí Òç#ççuçvç vç
kçÀjvçí mçí, mJçío ÒçJç=çÆÊç kçÀçÇ yçço lJç®çç Hçj nçÇ mçáKç pççvçí mçí
__________________________________________________________________________
#çáê jçíiç ÒçkçÀjCç mçcççHlç
__________________________________________________________________________
Rog Nidan- 330
kçÀHçÀ lçLçç jkçwlç kçÀçÇ oáçÆä nçíkçÀj JçnçB Hçj kçÀC[á³çákçwlç
çÆHçæ[kçÀçSB GlHçVç nçílçç nÌ ~
o yççj-yççj KçápçuççÇ kçÀjvçí mçí çÆHçæ[kçÀçDççíb mçí ñççJç çÆvçkçÀuç Dççlçç
nÌ ~
o KçápçuççÇ lçLçç ñççJç kçíÀ kçÀçjCç GlHçVç náDçç Jç´Cç HçÌÀuç pççlçç
nÌ~
o OççÇjí-OççÇjí yçæ{lçí jnvçí mçí ³çn kçÀämççO³ç nçí mçkçÀlçç nÌ ~
44) Jç=<çCçkçÀ®sá :-
mvççvççílmççovçnçÇvçm³çç cçuççí Jç=<çCçmçbçqmLçlç: ~
³çoç ÒççqkçwuçÐçlçí mJçíoçlçd kçÀC[Ópçvç³çlçí lçoç ~~
kçÀC[Ó³çvççÊçlç: çÆ#çÒçb mHçÀçíì: ñççJç½ç pçç³çlçí ~
ÒççnáJç=&<çCçkçÀ®sbÓ lççb Þuçí<cçjkçwlçÒçkçÀçíHçpççcçd ~~
(cçç. çÆvç./ #çáêjçíiç )(mçá. çÆvç. 13/ 59-60)
o çÆvçl³çmvççvç vç kçÀjvçç ³çç Gyçìvç/ mççyçCç kçíÀ çÆyçvçç mvççvç
kçÀjvçí mçí Jç=<çCç lJç®çç Hçj cçÌuç mçbçÆ®çlç nçí pççlçç nÌ ~
o Fmç DçJçmLçç cçíb DçC[kçÀçíMç kçÀçÇ ³çí lJç®çç Dçiçj çÆiçuççÇ nçí pçç³ç
lççí Gmçcçíb kçÀC[á GlHçVç nçílçç nÌ ~
o çÆJçmHçÀçíì GlHçVç nçíkçÀj Gmçmçí ñççJç GlHçVç nçívçí uçiçlçç nÌ ~
Fmçí Jç=<çCçkçÀ®sá kçÀnlçí nÌ ~
o ³çn jçíiç kçÀHçÀ lçLçç jkçwlç kçíÀ oáä nçívçí mçí GlHçVç nçílçç nÌ ~
Dr. A. S. Dudhamal
 DççJçjCç
80
__________________________________________________________________________
mçboYç&:-
®çjkçÀ mçáÞçálç Dç.Ëo³ç
çÆ®ç. 28 çÆvç. 1 çÆvç. 16
mçcÒçççqHlç :-
mçJçí&<Jçílçí<çá mçbmçiç& çÆHçÊççÐçÌ©Hçuç#ç³çílçd ~~
Jçç³ççíOçç&lçá#ç³ççlçd kçÀçíHççí cççiç&m³ççJçjCçívç ®ç (Jçç) ~~
mLççvçí<çÓkçwlçí<çá mçbçÆcçÞç: mçbçÆcçÞçç: kçáÀ©lçí ©pç: ~~
JççlççÆHçÊçkçÀHçÀç oíní mçJç&ñççílççíevçámçççÆjCç: ~~
Jçç³çájíJç çÆn mçÓ#cçlJççod ܳççímlç$ççH³çáoçÇjCç: ~
kçáÀçÆHçlçmlççÌ mçcçáodOçÓ³ç lç$ç lç$ç çÆ#çHçvçd içoçvçd ~~
kçÀjçíl³ççJç=lçcççiç&lJççod jmççoçÇb½ççíHçMççí<ç³çílçd ~~
(®ç .çÆ®ç 28/ 58-60)
mçYççÇ ÒçkçÀçj kçíÀ Jççlçjçíiççíb cçíb oçí<ççbvçáyçbOç kçÀçí %ççvç kçÀj uçívçç ®çççÆnS~
lççÇvççíb oçí<ç mçYççÇ ñççílçmççíb cçíb DçvçámçjCç kçÀjlçí jnlçí nÌ ~ Fvçcçíb Jççlç oçí<ç
mçá#cç jnlçç nÌ, Fmç çÆuçS Jçn mJç³çb kçÀçí ÒçíçÆjlç kçÀjlçí náSí Dçv³ç oçí<ççíb kçÀçí
YççÇ ÒçíçÆjlç kçÀjlçç nÌ~ Fmç kçÀçjCç mçí pçyç Jççlç ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ lççí Jçn
Dçv³ç, çÆHçÊç DççÌj kçÀHçÀ oçívççíb oçí<ççíb kçÀçí GçÆojçÇlç kçÀjkçíÀ çÆJççÆYçVç mLççvççíb cçíb
Òç#çíçÆHçlç kçÀjlçç nÌ~ Dçlç: çÆYçVç-çÆYçVç ÒçkçÀçj kçíÀ jçíiççíb kçÀçí GlHçVç kçÀjlçç
nÌ ~
Jççlç ÒçkçÀçíHç çÆvçcvç oçí ÒçkçÀçj mçí nçí mçkçÀlçç nÌ ~
1)Oççlçá #ç³çpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç 2) cççiçç&JçjçíOçpçv³ç Jççlç ÒçkçÀçíHç
kçáÀ³çç&oJç³çJçÒççHlççí cçç©lçmlJççÆcçlççvçd içoçvçd ~~
(mçá. çÆvç. 1/32)
MçjçÇj kçíÀ DçJç³çJççíb cçíb pçyç ÒçkçÀçíçÆHçlç Jçç³çá kçíÀ mççLç Dçv³ç oçí<ç
mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçí nÌ, lçyç Fvç oçí<ççíb kçíÀ uç#çCç mçbçÆcçÞç mJç©Hç cçíb J³çkçwlç
nçílçí nÌ ~
ÒççCç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
Jçç³ççÌ HçgççlcçkçíÀ ÒççCççí jçÌ#³çJ³çç³ççcçuç²vçÌ: ~
Dçl³ççnçjççÆYçIççlççOJçJçíiççíoçÇjCçOççjCçÌ: ~~
kçáÀçÆHçlç½ç#çájçoçÇvççcçáHçIççlçb ÒçJçlç&³çílçd ~
HççÇvçmçççÆo&lçlç=ìdkçÀçmçéççmççoçÇb½ççcç³ççvyçnÓvçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 19-20)
o ©#çlçç, J³çç³ççcç, uçbIçvç, DççÆlçYççípçvç, DççÆ YçIççlç, DçOJçiçcçvç
Rog Nidan-
(®çb¬çÀcçCç), JçíiçmçbOççjCç, Fvç nílçÓDççíb mçí ÒççCçJçç³çá kçÀç ÒçkçÀçíHç
nçílçç nÌ ~
o Jçn vçí$çççÆo %ççvçíbçqvê³ççíb cçíb çÆJçkç=ÀçÆlç GlHçVç kçÀjlçç nÌ ~
o çÆJçkç=Àlç ÒççCç mçí HççÇvçmç, DççÆo&lç, lç=<Cçç, kçÀçmç, éççmç, F.
DçvçíkçÀ jçíiç çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç nÌ ~
Goçvç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
Goçvç: #çJçLçÓÃçj®sçÆo&çÆvçêççÆJçOççjCçÌ: ~
içá©YççjççÆlç©çÆolçnçm³ççÐçÌçÆJç&kç=Àlççí içoçvçd ~~
kçÀCþjçíOçcçvççíYç´bMç®sÐç&jçí®çkçÀHççÇvçmççvçd~
kçáÀ³çç&®®ç içuçiçC[çoçÇbmlççbmlççvçd pç$çÓOJç&mçbÞç³ççvçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 21-22)
o #çJçLçÓ (sçÇbkçÀ), GÃçj, sçÆo&, çÆvçêç Fvç Jçíiççíb kçÀç mçbOççjCç,
DççÆlçYççjJçnCç, DççÆlçnçm³ç DçççÆo nílçÓDççíb mçí Goçvç Jçç³çá kçÀç
ÒçkçÀçíHç nçí pççlçç nÌ ~
o çÆJçkç=Àlç Goçvç mçí kçÀCþçJçjçíOç, cçvççíYç´bMç, sçÆo&, Dçjçí®çkçÀ,
HççÇvçmç, içuçiçC[ DçççÆo TOJç&pç$çáiçlç çÆJçkçÀçj GlHçVç nçílçí nÌ~
J³ççvç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
J³ççvççíeçÆlçiçcçvçO³ççvç¬çÀçÇ[ççÆJç<çcç®çíçÆälçÌ: ~
çÆJçjçíçÆOç©#çYççÇn<ç&çÆJç<ççoçÐç̽ç oÓçÆ<çlç: ~~
HçábmlJççílmççnyçuçYç´bMçmççíHçÀçÆ®çÊççílHuçJçpJçjçvçd ~
mçJçç&b²jçíiççÆvçmlççíojçícçn<çç&²mçáHlçlçç: ~~
kçáÀ<þb çÆJçmçHç&cçv³ççb½ç kçáÀ³çç&lmçJçç&²iççvçd içoçvçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 23-25)
o DççÆlç®çb¬çÀcçCç, çÆ®çvlçç, ¬çÀçÇ[ç, çÆJç<çcç®çíäç, çÆJç©×çVçmçíJçvç,
©#ç, Yç³ç, n<ç& SJçb çÆJç<çço DçççÆo kçíÀ kçÀçjCç J³ççvç J³çç³çá
ÒçkçÀçíçÆHçlç nçílçç nÌ ~
o çÆJçkç=Àlç J³ççvç Jçç³çá mçí HççÌ©<çlJç nççÆvç, Glmççn nççÆvç, yçuçYç´bMç,
MççíLç, DçjçÆlç (çÆ®çÊççílHuçJçvç), pJçj, mçJçç&biç jçíiç, lççío,
jçícçn<ç&, mçáçqHlç, kçáÀ<þ, çÆJçmçHç& SJçb Dçv³ç mçJçç&biçiçlç nçívçíJççuççÇ
J³ççOççdzççB GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
331 Dr. A. S. Dudhamal
mçcççvç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
mçcççvççí çÆJç<çcççpççÇCç&MççÇlçmç¹çÇCç&YççípçvçÌ:~~
kçÀjçíl³çkçÀçuçMç³çvçpççiçjçÐç̽ç oÓçÆ<çlç: ~
MçÓuçiçáucçûçnC³ççoçÇvçd HçkçwJççcççMç³çpççvçd içoçvçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 25-26)
o çÆJç<çcççMçvç, DçpççÇCçç&Mçvç, MççÇlç-mçbkçÀçÇCç& (mçboáä) Yççípçvç,
DçkçÀçuççÆvçêç, DçkçÀçuç pççiçjCç DçççÆo kçÀçjCççíb mçí mçcççvç Jçç³çá
ÒçkçÀçíçÆHçlç nçílçç nÌ ~
o çÆJçkç=Àlç mçcççvç Jçç³çá Üçjç MçÓuç, içáucç, ûçnCççÇ DçççÆo
HçkçwJççMç³çiçlç çÆJçkçÀçj çÆvçcççCç& nçílçí nÌ ~
DçHççvç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
DçHççvççí ©#çiçáJç&VçJçíiççIççlçççÆlçJççnvçÌ:~
³ççvç³ççvççmçvçmLççvç®ç*d¬çÀcç̽çççÆlçmçíçÆJçlçÌ:~~
kçáÀçÆHçlç: kçáÀ©lçí jçíiççvçd kç=À®s^çvçd HçkçwJççMç³ççÞç³ççvçd ~
cçÓ$çMçá¬çÀÒçoçí<ççMççí&içáoYç´bMçççÆokçÀçvçd yçnÓvçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 27-28)
o ©#ç, içá© DçVç kçÀç mçíJçvç, JçíiçççÆYçIççlç, Jçíiççíb kçÀçÇ DççÆlçÒçJç=çÆÊç,
DççÆlç JçíiçJççvç (Iççí[ç DçççÆo) ³ççvç mçí ÒçJççmç (çÆpçmç kçíÀ kçÀçjCç
MçjçÇj cçíb DççÆlç ®çíäç nçívçç DçHçíçÆ#çlç nÌ ~), oçÇIç&kçÀçuç
DççmçvçmLç jnvçç, DççÆlç®çb¬çÀcçCç, Fvç kçÀçjCççíb mçí DçHççvç Jçç³çá
kçÀç ÒçkçÀçíHç nçílçç nÌ~
o ÒçkçÀçíçÆHçlç DçHççvç Jçç³çá HçkçwJççMç³çiçlç kçÀämççO³ç çÆJçkçÀçj GlHçVç
kçÀjlçç nÌ~
o cçÓ$ç-Mçá¬çÀ oçí<ç, DçMç&, içáoYç´bMç F. DçvçíkçÀ J³ççOççÇD ççíb kçÀçÇ
GlHççÆÊç kçÀjlçç nÌ~
Dççcç oçí<çpç Jçç³çá kçíÀ jçíiç :-
mçJç¥ ®ç cçç©lçb mççcçb lçvêçmlçÌçÆcçl³çiççÌjJçÌ: ~
çqmvçiOçlJççjçí®çkçÀçuçm³çMçÌl³çMççíHçÀççqivçnççÆvççÆYç: ~~
kçÀìá©#ççuçç<çíCç lççÆÜOççíHçMç³çívç ®ç ~
³çákçwlçb çÆJçÐçççÆVçjçcçb lçá lçvêçoçÇvççb çÆJçHç³ç&³ççlçd ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 29-30)
o lçvêç, çqmlççÆcçlçlçç, iççÌjJç, çqmvçiOçlçç, Dçjçí®çkçÀ, Dççuçm³ç,
MçÌl³ç, MççíLç, DççqivçcççbÐç ³çí uç#çCç mççcç Jçç³çá mçí GlHçVç nçílçí nÌ~
o kçÀìá SJçb ©#ç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sçBSíb nçílççÇ nÌ ~
o Fvç içáCççíb kçíÀ HçoçLççí&b kçÀç mçíJçvç mçí GHçMç³ç nçívçç ³çí mççcç Jçç³çá
kçÀç çÆvçoMç&kçÀ nÌ~
o FmçkçíÀ çÆJçHçjçÇlç lçvêççÆo uç#çCççíb kçÀç çÆvçcçç&Cç vç nçívçç ³çí çÆvçjçcç
Jçç³çá kçÀç ÐççílçkçÀ nÌ~
Rog Nidan-
Jçç³çá DççJçjCç kçíÀ DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj :-
Jçç³ççíjçJçjCçb ®ççlççí yçnáYçíob ÒçJç#³çlçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 31)
Jçç³çá Üçjç DçvçíkçÀ oçí<çççÆo MçjçÇj YççJççíb kçÀçí DççJçjCç çÆkçÀ³çç pççlçç nÌ,
Dçlç: FmçkçíÀ DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj nçílçí nÌ~ DççJçjCç kçÀçí cçÓuçlç: çÆvçcvç ÒçkçÀçj mçí
oçí Yççiççíb cçíb çÆJçYçççÆpçlç çÆkçÀ³çç pçç mçkçÀlçç nÌ ~
i) Jççlç oçí<ç kçÀç Flçj MççjçÇj YççJççíb (oçí<ç, cçuç, Oççlçá) mçí
DççJçjCç nçívçç ~
ii) Jçç³çá kçíÀ Yçíoçíb kçÀç HçjmHçj DççJçjCç nçívçç ~
1)çÆHçÊççJç=Êç Jçç³çá :-
çÆuç²b çÆHçÊççJç=lçí oçnmlç=<Cçç MçÓuçb Yç´cçmlçcç: ~~
kçÀìákçÀçí<CççcuçuçJçCçÌçÆJç&oçn: MççÇlçkçÀçcçlçç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 31)
kçáÀ³çç&oJç³çJçÒççHlççí cçç©lçmlJççÆcçlççvçd içoçvçd ~
oçnmçblççHçcçÓ®sç& m³çáJçç&³ççÌ çÆHçÊçmçcççqvJçlçí ~~
(mçá. çÆvç. 1/32)
o Jçç³çá oçí<ç çÆHçÊç oçí<ç mçí DççJç=lç nçí pççvçí mçí oçn, mçblççHç,
cçÓ®sç&, lç=<Cçç, Yç´cç, lçcç:ÒçJçíMç, MççÇlçkçÀçcçvçç ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ~
o kçÀìá, G<Cç, Dçcuç, uçJçCç, ÒçOççvç êJ³ççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí mçí
çÆJçoçn çÆvçcçç&Cç nçí pççlçç nÌ ~
2)kçÀHçÀçJç=Êç Jçç³çá :-
MçÌl³çiççÌjJçMçÓuçççÆvç kçÀìdJççÐçáHçMç³ççíeçÆOçkçÀcçd ~~
uç«vçç³ççmç©#ççí<CçkçÀçcçlçç ®ç kçÀHçÀçJç=lçí ~
(Dç.Ë. 16/ 32)
MçÌl³çMççíHçÀiçá©lJçççÆvç lççqmcçVçíJç kçÀHçÀçJç=Êçí ~
(mçá. çÆvç. 1/ )
o kçÀHçÀçJç=Êç Jççlç Üçjç MççÇlçlçç, iççÌjJç, MçÓuç, MççíHçÀ, MçÓuç F.
uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
o uçbIçvç, Þçcç, ©#ç, G<Cç Fvç YççJççíb kçÀç mçíJçvç kçÀjvçí kçÀçÇ F®sç
nçílççÇ nÌ~
3)jkçwlççÊççJç=Êç Jçç³çá :-
jkçwlççJç=Êçí mçoçnççÆlç&mlJç*dcççbmççvlçjpççí Yç=Mçcçd ~
YçJçílçd mçjçiç: éç³çLçápçç&³çvlçí cçC[uçççÆvç ®ç ~~
(®ç. çÆ®ç. 28/63)
jkçwlççJç=lçí mçoçnçeçÆlç&mlJç*dcççbmççvlçjpçç Yç=Mçcçd ~~
YçJçí®®ç jçiççÇ éç³çLçápçç&³çvlçí cçC[uçççÆvç ®ç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 33)
332 Dr. A. S. Dudhamal
 mçÓ®ççÇçÆYççÆjJç çÆvçmlççío: mHçMç&Üí<ç: ÒçmçáHlçlçç ~~
Mçí<çç: çÆHçÊççÆJçkçÀçjç: m³çácçç&©lçí MççíçÆCçlçççqvJçlçí ~
(mçá. çÆvç. 1/34)
o jkçwlççJç=Êç Jçç³çá Üçjç l®ç®çç DççÌj cççbmç cçíb oçn ³çák çwlç lççÇJç´
Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o DççjkçwlçJçCççÇ& cçb[uçkçÀçj MççíLç GlHçVç nçílçç nÌ ~
o mçÓ®ççÇlççíoJçlç Jçíovçç, çÆvçmlççío (jn jn kçÀj lççíoJçlç Jçíovçç
nçívçç), mHçMç&Üí<ç (MççÇlçmHçMçç&çÆo) SJçb mçáHlçlçç ³çí uç#çCç
GlHçVç nçílçí nÌ~
o FvçkçíÀ DççÆlççÆjkçwlç yççkçÀçÇ mçyç çÆHçÊç ÒçkçÀçíHç kçíÀ uç#çCç çÆoKççF&
oílçí nÌ~
4)cççbmççJç=Êç Jçç³çá :-
cççbmçívç kçÀçÆþvç: MççíHçÀçí çÆJçJçCç&: çÆHççÆìkçÀçmlçLçç ~~
n<ç&: çÆHçHççÇçÆuçkçÀçvççb ®ç mçgççj FJç pçç³çlçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 34)
o cççbmççJç=Êç Jçç³çá Üçjç kçÀçÆþvç MççíLç, JçÌJçC³ç&, çÆHççÆìkçÀçítJç,
jçícçn<ç& SJçb çÆHçHççÇçÆuçkçÀç içcçvçJçlç Jçíovçç ³çn uç#çCç çÆvçcçç&Cç
nçílçí nÌ~
5) cçíoçJç=Êç Jçç³çá :-
®çuç: çqmvçiOççí cç=oá: MççÇlç: MççíHçÀçí içç$çí< Jçjçí®çkçÀ: ~~
Dçç{îçJççlç FçÆlç %çí³ç: mç kç=À®s^çí cçíomççeeJç=lçí ~
(Dç.Ë. 16/ 35)
o cçíoçJç=Êç Jççlç ®çuç-çqmvçiOç-cç=oá-MççÇlç MççíLç DçJç³çJç cçíb çÆvçcçç&Cç
kçÀjlçç nÌ~
o Dçjçí®çkçÀ, Dçç{îçJççlç (G©mlçcYç), DçççÆo kçÀämççO³ç J³ççOççÇ
cçíoçJç=Êç Jççlç kçíÀ kçÀçjCç çÆvçcçç&Cç nçílççÇ nÌ~
6)DççqmLç DççJç=Êç Jçç³çá :-
mHçMç&cçmL³ççJç=lçíel³çá<Cçb HççÇ[vçb ®çççÆYçvçvoçÆlç ~~
mçÓ®³çíJç lçáÐçlçíel³çLç&cç²b mççÇoçÆlç MçÓu³çlçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 36)
o mçáçÆ®ç lççíoJçlç Jçíovçç SJçb Dçbiçmçço ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ~
o DççqmLç HççÇ[vç kçÀjvçí mçí SJçb G<Cç mHçMç& mçíJçvç kçÀjvçí mçí
mçáKççvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ, ³çí DçmL³ççeJç=Êç Jççlç kçíÀ uç#çCç nÌ~
7)cçppççJç=Êç Jçç³çá :-
cçppççJç=lçí çÆJçvçcçvçb pç=cYçCçb HççÆjJçíävçcçd ~~
MçÓuçb ®ç HççÇ[îçcççvçívç HçççÆCçY³ççb uçYçlçí mçáKçcçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 37)
o çÆJçvçcçvç (MçjçÇj cçíb PçákçÀçJç HçÌoç nçílçç Goç.
Rog Nidan-
Dçvlçjç³ççcç/yççÆn³çç&³ççcç ), pç=cYçç, HççÆjJçíävç (jmmççÇ ³çç
kçÀHç[çíb mçí uçHçíìç náDçç), mçJçç&biç MçÓuç ³çí uç#çCç GlHçVç nçílçí
nÌ~
o nmlç mçí HççÇ[vç kçÀjvçí mçí mçáKççvçáYçÓçÆlç nçílççÇ nÌ, ³çí cçppççJç=Êç
Jççlç kçíÀ uç#çCç nÌ~
8)Mçá¬çÀçJç=Êç Jçç³çá :-
Mçá¬çÀçJç=lçíeçÆlçJçíiççí Jçç vç Jçç çÆvç<HçÀuçlççeçÆHç Jçç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 38)
o Mçá¬çÀçJç=Êç Jçç³çá mçí Mçá¬çÀ kçíÀ Jçíiç cçíb DççÆlçÒçJç=çÆÊç ³çç DçÒçJç=çÆÊç
DççÌj Mçá¬çÀ mçí içYççí&lHççÆÊç vçnçÇ nçílççÇ ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
9)DçVççJç=Êç Jçç³çá :-
Yçákçwlçí kçáÀ#ççÌ ©pçç pççÇCçí& Mççc³çl³çVççJç=lçíeçÆvçuçí ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 39)
o Yçákçwlç DçVç mçí Jççlç DççJç=Êç nçívçí kçíÀ kçÀçjCç Goj MçÓuç nçílçç nÌ~
o ³çn MçÓuç DçVç kçíÀ Hçç®çvç nçí pççvçí kçíÀ yçço Mççblç nçí pççlçç nÌ ~
10)cçÓ$ççJç=Êç Jçç³çá :-
cçÓ$ççÒçJç=çÆÊçjçOcççvçb yçmlçícçÓ&$ççJç=lçí YçJçílçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 39)
o cçÓ$ççJç=Êç Jççlç mçí yççqmlç mLççvç cçíb DççOcççvç SJçb cçÓ$ççJçjçíOç ³çí
uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
11)HçájçÇ<ççJç=Êç Jçç³çá :-
çÆJç[çJç=lçí çÆJçyçvOççíeOç: mJçmLççvçí HççÆjkç=ÀvlççÆlç ~
Jç´pçl³ççMçá pçjçb mvçínçí Yçákçwlçí ®ççvçÔ³çlçí vçj: ~~
Mçkç=ÀlHççÇçq[lçcçVçívç oá:Kçb Mçá<kçbÀ çÆ®çjçlmç=pçílçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 40-41)
o HçájçÇ<ç Üçjç DççJç=Êç Jçç³çá HçkçwJççMç³çmLç cçuç cçíb çÆJçyçvOç HçÌoç
kçÀjlçç nÌ~
o içáoiçlç HççÆjkçÀlç&vçJçlçd çÆHç[ç (kçÌbÀ®ççÇ mçí kçÀçBìvçí mçcççvç) GlHçVç
nçílççÇ nÌ~
o içáoiçlç (yççqmlç GHç¬çÀcç mçí) mvçínvç kçÀjvçí Hçj mvçín êJ³ççíb kçÀç
Hçç®çvç DççÌj Mççí<çCç lçájvlç nçí pççlçç nÌ~
o DçVç mçíJçvç kçÀjvçí kçíÀ yçço Dççvççn GlHçVç nçílçç nÌ ~
o Yçákçwlç DçVç mçí cçuç kçÀç çÆHç[vç nçíkçÀj kçÀälçç HçÓJç& kçÀ lçLçç
mçMçÓuç DççÌj Mçá<kçÀ cçuç ÒçJç=çÆÊç nçílççÇ nÌ~
12)mçJç& Oççlçá DççJç=Êç Jçç³çá :-
mçJç&OççlJççJç=lçí Jçç³ççÌ ÞççíçÆCçJç*d#çCçHç=<þ©kçÀd ~~
çÆJçuççícççí cçç©lççíemJçmLçb Ëo³çb HççÇ[îçlçíeçÆHç ®ç ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 41)
333 Dr. A. S. Dudhamal
 o mçYççÇ OççlçáDççíb mçí Jçç³çá DççJç=Êç nçí pççvçí mçí ÞççíçÆCç, Jçb#çCç SJçb
Hç=<þ Fvç mLççvççíb cçíb Jçíovçç nçílççÇ nÌ~
o Jçç³çá kçÀç çÆJçcççiç&içcçvç nçívçí mçí DçmJçmLçlçç SJçb Ëo³ç Jçíovçç Fvç
uç#çCççíb kçÀçÇ GlHçVç nçílççÇ nÌ ~
13)çÆHçÊççJç=Êç ÒççCçJçç³çá :-
Yç´cççí cçÓ®sç& ©pçç oçn: ©pçç oçn: çÆHçÊçívç ÒççCç DççJç=lçí ~~
çÆJçoiOçíeVçí ®ç Jçcçvçcçd .....~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 42)
cçÓ®sç& oçnçí Yç´cç: MçÓuçb çÆJçoçn: MççÇlçkçÀççÆcçlçç ~
so&vçb ®ç çÆJçoiOçm³ç ÒççCçí çÆHçÊçmçcççJç=Êçí ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 221)
ÒççCçí çÆHçÊççJç=Êçí sçÆo&oçn½çÌJççíHçpçç³çlçí ~~
(mçá. çÆvç. 1/34)
o cçÓ®sç&, oçn, Yç´cç, Mçáuç, çÆJçoçn, MççÇ lçkçÀçcçvçç, sçÆo& SJçb
çÆJçoiOçlçç ³çí çÆHçÊççJç=Êç ÒççCç Jçç³çá kçíÀ uç#çCç nÌ ~
14)çÆHçÊççJç=Êç Goçvç Jçç³çá :-
....GoçvçíeçÆHç Yç´cçço³ç: ~
oçnçíevlç©pçç&Yç´bMç½ç .....~~ (Dç.Ë. çÆvç. 16/ 43)
Goçvçí çÆHçÊçmçb³çákçwlçí cçÓ®sç&oçnYç´cçkçwuçcçç: ~~
(mçá. çÆvç. 1/35)
cçÓ®sç&ÐçççÆvç ®ç ©HçççÆCç oçnçí vççY³çájmç: kçwuçcç: ~
DççípççíYç´bMç½ç mçço½ççH³çáoçvçí çÆHçÊçmçbJç=Êçí ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 223)
o Yç´cç, Dçvlçoç&n, Mçáuç, Yçb́Mç, cçÓ®sç&, oçn, Yç´cç SJçb kçwuçcç ³çí
uç#çCç çÆHçÊççJç=Êç Goçvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
o ®çjkçÀ vçí DççípççíYç´bMç çÆJçkç=ÀçÆlç nçílççÇ nÌ Símçç kçÀnç nÌ ~
15)çÆHçÊççJç=Êç J³ççvç Jçç³çá :-
.....oçnçí J³ççvçí ®ç mçJç&iç: ~~
kçwuçcççíe²®çí<ìçmç²½ç mçmçvlççHç: mçJçíovç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 44)
J³ççvçí çÆHçÊççJç=lçí oçnçí içç$ççÆJç#çíHçCçb kçwuçcç: ~
(mçá. çÆvç. 1/38)
J³ççvçí çÆHçÊççJç=lçí lçá m³ççÎçn: mçJçç&²iç: kçwuçcç: ~
içç$ççÆJç#çíHçmç²½ç mçmçblççHç: mçJçíovç: ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 227)
o mçJçç&biçoçn, kçwuçcç, Dçbiç®çí<ìç mçbiç (Dçbiçûçn), mçblççHç,
DçbiçJçíovçç SJçb içç$ç çÆJç#çíHçCç ³çí uç#çCç çÆHçÊççJç=Êç J³ççvç Jçç³çá
Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
Rog Nidan-
16)çÆHçÊççJç=Êç mçcççvç Jçç³çá :-
mçcççvç T<cççíHçnçÆlçjçÆlçmJçíoçíejçÆlç: mçlç=ìd ~~
oçn½ç m³ççlçd.......~ (Dç.Ë. çÆvç. 16/ 45)
mçcççvçí çÆHçÊçmçb³çákçwlçí mJçíooçnçÌ<CçcçÓ®s&vçcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/36)
DççÆlçmJçíomlç=<çç oçnçí cçÓ®sç& ®çç©çÆ®çjíJç ®ç ~~
çÆHçÊççJç=Êçí mçcççvçí m³ççoáHçIççlçmlçLççí<cçCç: ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 225)
o DççqivçcççvÐç, DçjçÆlç, mJçíoççÆOçkçw³ç, lç=<CçççÆOçkçw³ç, mçJçç&biç oçn,
cçÓ®sç& SJçb Dç©çÆ®ç çÆHçÊççJç=Êç mçcççvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
17)çÆHçÊççJç=Êç DçHççvç Jçç³çá :-
...........DçHççvçí lçá cçuçí nççÆjêJçCç&lçç ~
jpççíeçÆlçJç=çÆÊçmlççHç½ç ³ççíçÆvçcçínvçHçç³çá<çá ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 45)
DçHççvçí çÆHçÊçmçb³çákçwlçí oçnçÌ<C³çí m³ççomç=ioj: ~
(mçá. çÆvç. 1/37)
nççÆjêcçÓ$çJç®ç&mlJçb lççHç½ç içáocçí{^³ççí: ~~
çÆuç²b çÆHçÊççJç=ÊçíeHççvçí jpç½çççÆlçJçlç&vçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 229)
o çÆHçÊççJç=Êç DçHççvç Jçç³çá mçí nççÆjê cçuç ÒçJç=çÆÊç, DççÆlç jpçÒçJç=çÆÊç
(Dçmç=ioj) GlHçVç nçílççÇ nÌ~
o ³ççíçÆvç, içáo lçLçç GHçmLç Fvç mLççvççíb cçíb oçn ³çí uç#çCç GlHçVç
nçílçí nÌ ~
18)kçÀHçÀçJç=Êç ÒççCçJçç³çá :-
Þuçí<cçCçç lJççJç=lçí ÒççCçí mççomlçvêçe©çÆ®çJç&çÆcç:~
<þçÇJçvçb #çJçLçÓÃçjçÆvç:éççmççí®sdJççmçmç*dûçn: ~~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 46)
<þçÇJçvçb #çJçLçÓÃçjçÆvç:éççmççí®sdJççmçmçbûçn: ~
ÒççCçí kçÀHçÀçJç=lçí ©HççC³ç©çÆ®çMsçÆo&jíJç ®ç ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 222)
oçÌyç&u³çb mçovçb lçvêç JçÌJçC³ç¥ ®ç kçÀHçÀçJç=lçí ~~
(mçá. çÆvç. 1/35)
o Dçbiçmçço, oçÌyç&u³ç, lçbêç, Dç©çÆ®ç, sçÆo&, DççÆlç<þçÇJçvç, #çJçLçá
DççÆOçkçw³ç, GÃçjyççnáu³ç, kç=À®s^éççmç SJçb JçÌJçC³ç& ³çí uç#çCç
kçÀHçÀçJç=Êç ÒççCç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ ~
19)kçÀHçÀçJç=Êç Goçvç Jçç³çá :-
Goçvçí içá©içç$çlJçcç©çÆ®çJçç&kçwmJçjûçn: ~
yçuçJçCç&ÒçvççMç½ç .......~ ~ (Dç.Ë. çÆvç. 16/ 47)
334 Dr. A. S. Dudhamal
 DçmJçíon<ççí& cçvoççqivç: MççÇlçmlçcYççÌ kçÀHçÀçJç=lçí ~~ o DçOççí kçÀç³ç (DçOççí Goj SJçb GYç³ç Hçço) iççÌjJç, DççcçççÆlçmççj,
(mçá. çÆvç. 1/36) Þuçí<cçççÆlçmççj SJçb cçÓ$ç kçíÀ mççLç kçÀHçÀ kçÀçÇ ÒçJç=çÆÊç ³çí kçÀHçÀçJç=Ê ç
DççJç=lçí Þuçí<cçCççíoçvçí JçÌJçC³ç¥ JççkçwmJçjûçn: ~ DçHççvç Jçç³çá kçíÀ uç#çCç nÌ~
oçÌyç&u³çb içá©içç$çlJçcç©çÆ®ç½ççíHçpçç³çlçí ~ ( ®ç. çÆ®ç. 28/ 224) 22)kçÀHçÀçJç=Êç mçcççvç Jçç³çá :-
o DçbiçiççÌjJç, Dç©çÆ®ç, Jççkçwûçn, mJçjûçn, yçuç lçLçç JçCç& kçÀçÇ DçmJçíoçí JççqÚcççbÐçb ®ç uççícçn<ç&mlçLçÌJç ®ç ~~
nççÆvç (JçÌJçC³ç&), DçmJçío, jçícçn<ç&, cçboççqivç SJçb MççÇlçmlçbYç kçÀHçÀçJç=lçí mçcççvçí m³ççÃç$ççCççb ®çççÆlçMççÇlçlçç ~
(MççÇlç içáCç mçí DçJç³çJç cçíb mlçbYç nçívçç) ³çí kçÀHçÀçJç=Êç Goçvç (®ç.çÆ®ç. 28/ 226)
Jçç³çá kçíÀ uç#çCç nÌ~ o DçmJçío, DççqivçcççbÐç, jçícçn<ç& SJçb DççÆlç MççÇlçiçç$çlçç ³çí
20)kçÀHçÀçJç=Êç J³ççvç Jçç³çá :- kçÀHçÀçJç=Êç mçcççvç Jçç³çá kçíÀ uç#çCç nÌ ~
..........J³ççvçí HçJçç&çqmLçJççiûçn: ~~ Jçç³çá kçÀç HçjmHçj DççJçjCç :-
içá©lççe²í<çá mçJçí&<çá mKççÆuçlçb ®ç içlççÌ Yç=Mçcçd ~ Jççlç oçí<ç kçíÀ ÒçkçÀçj HçjmHçj SkçÀ oÓmçjí mçí DççJçjCç kçÀjlçí nÌ ~ ³çí
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 48) çÆvçcvç ÒçkçÀçj kçíÀ JççÇmç Yçío kçíÀ DççJçjCç kçÀçí ÒçkçÀì kçÀjlçç nÌ ~
içá©çÆCç mçJç&içç$çççÆCç mlçcYçvç ®çççqmLçHçJç&Cççcçd ~~ ÒççCççí Jç=Cççíl³çáoçvççoçÇvçd ÒççCçb Jç=CJççqvlç lçíeçÆHç ®ç ~~
çÆuç²b kçÀHçÀçJç=lçí J³ççvçí ®çíäçmlçcYçmlçLçÌJç ®ç ~ GoçvççÐççmlçîççev³ççív³çb mçJç& SJç ³çLçç¬çÀcçcçd ~
(mçá. çÆvç. 1/39) çÆJçbMççÆlçJç&jCççv³çílççv³çáuyçCççvççb HçjmHçjcçd ~~
içá©lçç mçJç&içç$ççCççb mçJç&mçvO³ççqmLçpçç ©pç: ~~ cçç©lççvççb çÆn Hçgççvççb lçççÆvç mçc³çkçÀd Òçlçkç&À³çílçd ~
J³ççvçí kçÀHçÀçJç=lçí çÆuç²b iççÆlçmç²mlçLççeçÆOçkçÀ: ~ (®ç.çÆ®ç. 28/ 200-201)
(®ç.çÆ®ç. 28/ 228) ÒççCçço³çmlçLççev³ççíev³çcççJç=CJççqvlç ³çLçç¬çÀcçcçd ~
o HçJç& lçLçç DççqmLç-mçbçÆOç mLççvççíb cçíb ûçn nçílçç nÌ ~ mçJçí&eçÆHç çÆJçbMççÆlççÆJçOçb çÆJçÐççoçJçjCçb ®ç lçlçd ~~
o Jççkçwûçn, DçbiçiççÌjJç, içç$çmlçbYç mçí lçLçç DççqmLç SJçb mçbçÆOçDççíb (Dç.Ë. çÆvç. 16/ 50)
cçí Jçíovçç mçí DçJç³çJç Üçjç nçívçí JççuççÇ ®çíäçDççíb cçíb mlçyOçlçç Dçç
pççlççÇ nÌ, ³çí uç#çCç kçÀHçÀçJç=Êç J³ççvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí ÒççCç Jçç³çá Üçjç Mçí<ç ®ççj Jçç³çá kçÀçí DççÌj Gvç ®ççj Jçç³çá Üçjç
nÌ~ ÒççCçJçç³çá kçÀçí Símçí SkçÓÀCç : 08
21)kçÀHçÀçJç=Êç mçcççvç Jçç³çá :-
mçcççvçíeçÆlççÆncçç²lJçcçmJçíoçí cçvoJççqÚlçç ~~ 1) ÒççCççJç=Êç J³ççvç 2) ÒççCççJç=Êç Goçvç
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 48) 3) ÒççCççJç=Êç mçcççvç 4) ÒççCççJç=Êç DçHççvç
kçÀHçÀççÆOçkçbÀ ®ç çÆJçCcçÓ$çb jçícçn<ç&: kçÀHçÀçJç=lçí ~ 5) J³ççvççJç=Êç ÒççCç 6) GoçvççJç=Êç ÒççCç
(mçá. çÆvç. 1/37) 7) mçcççvççJç=Êç ÒççCç 8) DçHççvççJç=Êç ÒççCç
o DççÆlç MççÇlççvçáYçÓçÆlç, DçmJçío, DççqivçcççbÐç, cçuç SJçb cçÓ$ç kçÀç
DçJçjçíOç ³çí uç#çCç kçÀHçÀçJç=Êç mçcççvç Jçç³çá mçí nçílçí nÌ ~ Goçvç Jçç³çá Üçjç Mçí<ç lççÇvç Jçç³çá kçÀçí DççÌj Gvç Mçí<ç lççÇvç Jçç³çá Üçjç
22)kçÀHçÀçJç=Êç DçHççvç Jçç³çá :- Goçvç Jçç³çá kçÀçí Símçí SkçÓÀCç : 06
DçHççvçí mçkçÀHçbÀ cçÓ$çMçkç=Àlç: m³ççlÒçlç&vçcçd ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 49) 9)GoçvççJç=lç J³ççvç 10)GoçvççJç=lç mçcççvç
DçOç: kçÀç³çiçá©lJçb ®ç lççqmcçVçíJç kçÀHçÀçJç=lçí ~ 11)GoçvççJç=lç DçHççvç 12)J³ççvççJç=Êç Goçvç
(mçá. çÆvç. 1/38) 13)mçcççvççJç=Êç Goçvç 14)DçHççvççJç=Êç Goçvç
çÆYçVççcçÞuçí<cçmçbmç=äiçá©Jç®ç&: ÒçJçlç&vçcçd ~~
Þuçí<cçCçç mçbJç=lçíeHççvçí kçÀHçÀcçínm³ç ®ççiçcç: ~ J³ççvç Jçç³çáÜçjç Mçí<ç oçí Jçç³çá kçÀçí DççÌj Gvç Mçí<ç oçívççí Üçjç J³ççvç
(®ç.çÆ®ç. 28/ 230) Jçç³çá kçÀçí Símçí SkçÓÀCç : 04
Rog Nidan- 335 Dr. A. S. Dudhamal

15) J³ççvççJç=Êç mçcççvç 16) J³ççvççJç=Êç DçHççvç
17) mçcççvççJç=Êç J³ççvç 18) DçHççvççJç=Êç J³ççvç
mçcççvç Jçç³çáÜçjç Mçí<ç DçHççvç Jçç³çá kçÀçí DççÌj oçívççí kçÀç HçjmHçj SkçÀ
oÓmçjí kçÀçí Símçí SkçÓÀCç : 02
19) mçcççvççJç=lç DçHççvç 20) DçHççvççJç=Êç mçcççvç
Fmç lçjn Jçç³çá mJç³çb kçíÀ ÒçkçÀçjçíb mçí HçjmHçj DççJç=Êç nçíkçÀj SkçÀ
oÓmçjí kçíÀ mççLç yççÇmç ÒçkçÀçj kçíÀ DççJçjCç HçÌoç kçÀjlçç nÌ~
Fvç ÒçkçÀçjçíb kçÀç çÆvçcvç lçjn mçí JçCç&vç mçbçÆnlççkçÀçjçíb vçí çÆkçÀ³çç nÌ~
1) ÒççCççJç=Êç J³ççvç :-
mçJçí&çqvê³ççCççb MçÓv³çlJçb %ççlJçç mcç=çÆlçyçuç#ç³çcçd ~
J³ççvçí ÒççCççJç=lçí çÆuç²b kçÀcç& lç$ççíOJç&pç$çákçÀcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 202)
%ççvçíbçÆê³ççíb SJçb kçÀcçí¥çÆê³ççíb cçíb Mçáv³çlJç DçLçç&lç çƬçÀ³çç kçÀç DçYççJç,
mcç=çÆlç#ç³ç DççÌj yçuçnççÆvç çÆvçcçç&Cç nçívçç ³çí ÒççCççJç=Êç J³ççvç kçíÀ uç#çCç nÌ ~
2) ÒççCççJç=Êç Goçvç :-
çÆMçjçíûçn: ÒççÆlçM³çç³ççí çÆvç:éççmççí®sdJççmçmçbûçn: ~~
Ëêçíiççí cçáKçMççí<ç½ççH³çoçvçí ÒççCçmçbJç=lçí ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 206)
çÆMçjçíûçn, ÒççÆlçM³çç³ç, éççmç Jç G®sçmççJçjçíOç, Ëêçíiç SJçb cçáKçMççí<ç
³çí uç#çCç ÒççCççJç=Êç Goçvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
3) ÒççCççJç=Êç mçcççvç :-
ÒççCççJç=lçí mçcççvçí m³çápç&[içÃocçÓkçÀlçç: ~
®çlçá<Òç³ççíiçç: Mçm³çvlçí mvçínçmlç$ç mç³ççHçvçç: ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 204)
içç$çmlçyOçlçç, içodiço (nkçÀuççkçÀj yççlç kçÀjvçç) DççÌj cçÓkçÀlJç ³çí
uç#çCç ÒççCççJç=Êç mçcççvç mçí GlHçVç nçílçí nÌ~
4) J³ççvççJç=Êç ÒççCç :-
mJçíoçíel³çLç&b uççícçn<ç&mlJçioçí<ç: mçáHlçiçç$çlçç ~~
ÒççCçí J³ççvççJç=lçí lç$ç mvçín³çákçwlçb çÆJçjí®çvçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 203)
mJçíoççÆOçkçw³ç, jçícçn<ç&, lJçkçÀd çÆJçkçÀçj SJçb içç$çmçáHlçlçç ³çí uç#çCç
J³ççvççJç=Êç ÒççCç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
5) GoçvççJç=Êç ÒççCç :-
kçÀcççÌ&pççíyçuçJçCçç&vççb vççMççí cç=l³çálçLçççÆHç Jçç ~
Rog Nidan-
GoçvçívççJç=lçí ÒççCçí lçb MçvçÌ: MççÇlçJçççÆjCçç ~~
çÆmçgçíoçéççmç³çí®®çÌvçb mçáKçb ®çÌJççíHçHçço³çílçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 208)
çÆvç:éççmççí®sdJççmçmçbjçíOç: ÒççÆlçM³çç³ç: çÆMçjçíûçn: ~
Ëêçíiççí cçáKçMççí<ç½ç ÒççCçívççíoçvç DççJç=lçí ~~
GoçvçívççJç=lçí ÒççCçí JçCççí&pççíyçuçmç*d#ç³ç: ~
(Dç.Ë. çÆvç. 16/ 51-52)
kç=À®s^éççmç, ÒççÆlçM³çç³ç, çÆMçjçíûçn, Ëêçíiç, cçáKçMççí<ç, MçjçÇj kçÀcç&,
JçCç& SJçb yçuç kçÀç #ç³ç, cç=l³çá ³çí GoçvççJç=Êç ÒççCç kçíÀ uç#çCç nÌ~
6) GoçvççJç=Êç J³ççvç :-
mlçyOçlççeuHçççqivçlççemJçío½çíäçnççÆvççÆvç&cççÇuçvçcçd ~~
GoçvçívççJç=lçí J³ççvçí lç$ç HçL³çb çÆcçlçb uçIçá ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 214)
içç$çmlçyOçlçç, DççqivçcççbÐç, DçmJçío, MççjçÆjkçÀ ®çíäçnççÆvç, vçí$ç mçoç
yçbo jnvçç (çÆvçcççÇ&uçvç) ³çí GoçvççJç=Êç J³ççvç kçíÀ uç#çCç nÌ~
7) GoçvççJç=Êç DçHççvç :-
TOJç&içívççJç=lçíeHççvçí sçÆo&éççmçço³ççí içoç: ~~
m³çáJçç&lçí lç$ç yçml³çççÆo Yççíp³çb ®çÌJççvçáuççícçvçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 209) ]
GoçvççJç=Êç DçHççvç Jçç³çá mçí sçÆo&, éççmç SJçb kçÀçmç ³çí uç#çCç çÆvçcçç&Cç
nçílçí nÌ~
8) DçHççvççJç=Êç Goçvç :-
cççínçíeuHççíeçqivçjlççÇmççj TOJç&içíeHççvçmçbJç=lçí ~~
Jççlçí m³ççÜcçvçb lç$ç oçÇHçvçb ûçççÆn ®ççMçvçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 210)
DçHççvççJç=Êç Goçvç Jçç³çá mçí cççín, DççqivçcççbÐç DççÌj DççÆlçmççj ³çí
uç#çCç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
9) J³ççvççJç=Êç DçHççvç :-
Jçc³ççOcççvçcçáoçJçlç&içáucçççÆlç&HççÆjkçÀçÆlç& kçÀç: ~~
çÆuç²b J³ççvççJç=lçíeHççvçí lçb çqmvçiOçÌjvçáuççícç³çílçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 211)
o sçÆo&, DççOcççvç, GoçJçlç&, içáucç, DçHççvç #çí$ç (içáo, GHçmLç,
yççqmlç DçççÆo mLççvççíb cçíb) cçíb lççÇJç´ Jçíovçç, HççÆjkçÀçÆlç&kçÀç ³çí uç#çCç
J³ççvççJç=Êç DçHççvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
10) mçcççvççJç=Êç J³ççvç :-
cçÓ®sç& lçvêç ÒçuççHççíe²mççoçíeiv³ççípççíyçuç#ç³ç:~~
mçcççvçívççJç=lçí J³ççvçí J³çç³ççcççí uçIçáYççípçvçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 213)
336 Dr. A. S. Dudhamal
 cçÓ®sç&, lçvêç, ÒçuççHç, Dçbiçmçço, DççqivçcççbÐç DççÌj yçuç#ç³ç ³çí uç#çCç
mçcççvççJç=Êç J³ççvç Jçç³çá Üçjç çÆvçcçç&Cç nçílçí nÌ~
11) DçHççvççJç=Êç J³ççvç :-
DçHççvçívççJç=lçí J³ççvçí YçJçíçÆÜCcçÓ$çjílçmççcçd ~~
DççÆlçÒçJç=çÆÊçmlç$çççÆHç mçJç& mçbûçnCçb cçlçcçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 212)
o DçHççvççJç=Êç J³ççvç Jçç³çá mçí cçuç, cçÓ$ç lçLçç Mçá¬çÀ FvçkçÀçÇ
DççÆlçÒçJç=çÆÊç nçívçí uçiçlççÇ nÌ ~
o m$ççdzççíb cçíb nçívçí Jççuçç Dçmç=ioj jçíiç DçHççvççJç=Êç J³ççvç Jçç³çá kçÀçÇ
oáäçÇ kçÀç uç#çCç nçí mçkçÀlçç nÌ~
12) mçcççvççJç=Êç DçHççvç :-
mçcççvçívççJç=lçíeHççvçí ûçnCççÇHççéç&ËÃoç: ~~
MçÓuçb ®ççcççMç³çí lç$ç oçÇHçvçb mççÆHç&çÆj<³çlçí ~ (®ç.çÆ®ç. 28/ 205)
ûçnCççÇ jçíiç, Hççéç&MçÓuç, Ëêçíiç, DççcççMç³ç cçíb MçÓuç nçívçç ³çí uç#çCç
mçcççvççJç=Êç DçHççvç Jçç³çá kçíÀ nÌ ~
DççJçjCç çÆJç<ç³ççÇ lçL³ççbMç :-
Hçgççv³ççív³ççJç=lççvçíJçb Jççlççlçd yçáO³çílç uç#çCçÌ: ~~
S<ççb mJçkçÀcç&Cççb nççÆvçJç=çÆ×Jçç&eeJçjCçí cçlçç ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 215)
³çLççmLçÓuçb mçcçáçÆÎäcçílçoçJçjCçíe<ìkçÀcçd ~
mççÆuç²Yçí<çpçb mçc³çiyçáOççvççb yçáçÆ×Jç=׳çí ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 216)
o DççJç=lç:- çÆpçmç Jçç³çá kçíÀ kçÀç³ç& kçÀçÇ nççÆvç nçílççÇ nÌ, Gmçí DççJç=lç
mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
o DççJçjkçÀ :- çÆpçmç Jçç³çá kçíÀ uç#çCççíb kçÀçÇ Jç=×çÇ nçílççÇ nÌ, Gmçí
DççJçjkçÀ mçcçPçvçç ®çççÆnS ~
o ®çjkçÀ vçí DççJç=Êç Jçç³çá kçÀç JçCç&vç yçáçÆ× kçÀçí Jç=×çÇiçblç kçÀjvçí kçíÀ
çÆuçS mLçáuç mJç©Hç cçíb çÆkçÀ³çç nÌ ~
ÜvÜçJç=lç Jçç³çá :-
uç#çCççvççb lçá çÆcçÞçlJçb çÆHçÊçm³ç ®ç kçÀHçÀm³ç ®ç ~
GHçuç#³ç çÆYç<ççqiJçÜçvçd çÆcçÞçcççJçjCçb Jçoílçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 231)
Jçç³çá pçyç kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç oçívççíb oçí<ççíb mçí DççJç=Êç nçí pççlççÇ nÌ, lçyç
kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç oçívççíb kçíÀ ÒçkçÀçíHç kçíÀ mçbçÆcçÞç uç#çCç GlHçVç nçílçí nÌ ~
DççJçjkçÀ oçí<ç kçíÀ Dçvçámççj jçíiççílHççÆÊç :-
³çÐçm³ç Jçç³ççíçÆvç&çÆo¥<ìb mLççvçb lç$çílçjçÌ çqmLçlççÌ ~
oçí<ççÌ yçnáçÆJçOççvçd J³ççOççÇvçd oMç&³çílççb ³çLçççÆvçpççvçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 232)
Rog Nidan-
ÜvÜpç DççJçjCç kçÀçÇ Dççíj mçbkçíÀlç kçÀjlçí náS ®çjkçÀç®çç³ç& kçÀnlçí nÌ
kçÀçÇ, HççB®ç ÒçkçÀçj kçíÀ Jçç³çá kçíÀ mJç³çb kçíÀ cçÓuçmLççvç cçíb Dçiçj oámçjí oçí<ç
(oÓmçjí ÒçkçÀçj kçíÀ/kçÀç Jçç³çá DççkçÀj mLççvçmçbÞç³ç kçÀjlçç nÌ lççí, Jçí oçí<ç
mJç³çb kçíÀ uç#çCç HçÌoç kçÀjkçíÀ DçvçíkçÀ ÒçkçÀçj kçÀçÇ J³çççÆOçDççíb kçÀç çÆvçcçç&Cç
kçÀjlçí nÌ~
ÒççCç DççÌj Goçvç Jçç³çá kçíÀ DççJçjCç kçÀçÇ ÒççOççv³çlçç :-
DççJç=lçb Þuçí<cççÆHçÊççY³ççb ÒççCçb ®ççíoçvçcçíJç ®ç ~~
içjçdzçmlJçívç HçM³ççqvlç çÆYç<çpç: Mççm$ç®ç#çá<ç: ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 233)
çÆJçMçí<ççppççÇçÆJçlçb ÒççCçí Goçvçí mçbçÆÞçlçb yçuçcçd ~~
m³ççÊç³ççí: HççÇ[vçç×ççÆvçjç³çá<ç½ç yçuçm³ç ®ç ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 234)
kçÀHçÀ DççÌj çÆHçÊç ÒççCç SJçb Goçvç Jçç³çá Üçjç DççJç=lç nçí pççlçí nÌ Jçn
Dçl³çvlç IççlçkçÀ nÌ~ ÒççCç Jçç³çá kçíÀ GHçj pççÇJçvç DçççÆÞçlç nÌ lçLçç Goçvç
Jçç³çá MçjçÇj kçíÀ yçuç kçÀçí yçvççS jKçlçç nÌ~ Fmç çÆuçS Fvç Jçç³çá kçíÀ ÒçkçÀçíçÆHçlç
nçívçí mçí ³çç FvçkçÀç DççJçjCç çÆvçcçç&Cç nçívçí mçí pççÇJçvç lçLçç yçuç Fvç oçívççíb
kçÀçÇ nççÆvç nçí pççlççÇ nÌ~ Fmç çÆuçS DççJçjCç kçÀçÇ ¢äçÇ mçí ÒççCç lçLçç Goçvç
Jçç³çá kçÀçÇ ÒçOççvçlçç kçÀçí pççvçvçç pç©jçÇ nÌ ~
DççJç=Êç Jççlç kçÀç mççO³ççmççO³çlJç :-
mçJçí&eH³çílçíeHççÆj%ççlçç: HççÆjmçbJçlmçjçmlçLçç ~
GHçí#çCççomççO³çç: m³çájLçJçç oá©Hç¬çÀcçç: ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 235)
©iCç DççÌj JçÌÐç oçívççíb kçÀçÇ Dç%ççvçlçç kçíÀ kçÀçjCç SkçÀ mççuç lçkçÀ
Dçiçj Fmç Jççlç çÆJçkçÀçj kçÀçÇ çÆ®ççÆkçÀlmçç vçnçÇb nçí pççlççÇ nÌ lçyç ³çí çÆJçkçÀçj
DçmççO³ç ³çç kçÀämççO³ç nçí pççlçí nÌ ~
GHçíçÆ#çlç Jçç³çá kçíÀ GHçêJç :-
Ëêçíiççí çÆJçêçÆOç: HuççÇnç içáucççíelççÇmççj SJç ®ç ~~
YçJçvl³çáêJççmlçí<ççcççJç=lççvççcçáHçí#çCççlçd ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 236)
Ëêçíiç, çÆJçêçÆOç, HuççÇnçjçíiç, içáucç lçLçç DçlççÇmççj ³çí GHçêJç Jççlç kçÀçÇ
çÆ®ççÆkçÀlmçç vç kçÀjvçí mçí GlHçVç nçílçí nÌ ~
DççJçjCç %ççvç kçÀçÇ DççJçM³çkçÀlçç :-
lçmcççoçJçjCçb JçÌÐç: HçJçvçm³ççíHçuç#ç³çílçd ~~
HçgççlcçkçÀm³ç Jççlçívç çÆHçÊçívç Þuçí<cçCççeçÆHç Jçç ~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 237)
çÆYç<ççqipçlçcçlç:mçc³çiçáHçuç#³ç mçcçç®çjílçd ~~
(®ç.çÆ®ç. 28/ 238)
Fmç ÒçkçÀçj DççJçjCç pçv³ç Jççlç kçíÀ çÆJçkçÀçj lçLçç GHçêJç çÆvçcçç&Cç nçílçí
337 Dr. A. S. Dudhamal
nÌ, Fmç çÆuçS Jççlç, çÆHçÊç DççÌj Jçç³çá kçíÀ HççB®ç ÒçkçÀçj, FvçkçíÀ DççJçjCççíb kçÀç 13) DçHççvççJç=Êç mçcççvç 14) J³ççvççJç=Êç Goçvç
%ççvç mçbHçáCç&lçç mçí kçÀj uçívçç ®çççÆnS ~ 15) mçcççvççJç=Êç Goçvç 16) J³ççvççJç=Êç mçcççvç
çÆvçcvç DççJçjCç ÒçkçÀçjçíb kçÀç ûçbLççí cçíb JçCç&vç vçnçÇb çÆcçuçlçç nÌ ~ 17) ÒççCççJç=Êç DçHççvç 18) mçcççvççJç=Êç ÒççCç
19) DçHççvççJç=Êç ÒççCç 20)GoçvççJç=lç mçcççvç

________________________________________________________________________
DççJçjCç ÒçkçÀjCç mçcççHlç

__________________________________________________________________________

Rog Nidan- 338 Dr. A. S. Dudhamal