Država i Pravo

 Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu

 Godina: 2016/17.

Esejska Pitanja | Dodatna pitanja i odgovori

STVARANJE NOVIH DRŽAVA

Nove države se stvaraju:
a) dogovorom država
b) raspadom države prethodnice
c) otcjepljenjem.

Pojam otcjepljenja predstavlja stvaranje nove države putem povlačenja teritorija i

njenog stanovništva, pri čemu je ta teritorija prethodno bila dio postojeće države.
Proces otcjepljenja predstavlja proglašavanje nezavisnosti države. Smatra se da je
proces otcjepljenje uspio kada je novu državu priznao dovoljan broj drugih država i UN.
Otcjepljenjem institucije matične države prestaju da funkcionišu, nakon čega slijedi
stvaranje novih institucija, demarkacija državne granice, stvaranje novih simbola i
imena.

Uslovi za priznavanje nove države

Država treba da posjeduje stalno stanovništvo, utvrđenu teritoriju i vladu i
sposobnost da uspostavlja odnose sa drugim državama. Da bi priznanje ostvarilo svoju
konstitutivnu funkciju , najefikasnije sredstvo kojim se to postiže jeste prijem nove države
Organizaciju ujedinjenih nacija.

PARLAMENTARNA SKUPŠTINA RBiH

Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine predstavlja dvodomni parlament.
Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine sastoji se iz Predstavničkog doma i Doma
naroda. Predstavnički dom čine 42 zastupnika od kojih se dvije trećine bira s područja
Federacije Bosne i Hercegovine, a jedna trećina s područja Republike Srpske direktno putem
općih izbora.
Predstavnički dom FBiH se sastoji od 98 zastupnika koje direktno biraju građani s
teritorije cijele Federacije. Najmanje 4 zastupnika iz svakog od konstitutivnih naroda moraju biti
zastupljena u ovom domu.
Dom parlamenta FBiH sastoji se od 58 delegata od kojih je 17 iz reda hrvatskog, 17 iz
reda bošnjačkog, 17 iz reda srpskog naroda i 7 iz reda Ostalih, a koji se biraju posredno iz
kantonalnih skupština. Biraju se na način da predstavnici hrvatskog, bošnjačkog i srpskog
naroda te iz reda Ostalih u svakoj kantonalnoj skupštini biraju delegate iz svog konstitutivnog
naroda, odnosno Ostalih.
Narodna skupština RS predstavlja jednodomni parlament na entitetskoj ravni. Sastoji
se od 83 zastupnika koji se biraju direktno s teritorije Republike Srpske. Ustavom Republike
Srpske je također propisano da će najmanje 4 pripadnika svaka od tri konstitutivna naroda biti
zastupljeni u
Narodnoj skupštini.
Uz Narodnu skupštinu, intervencijom visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu
2002. godine formirano je i Vijeće naroda, kao tijelo koje se stara o eventualnim povredama
vitalnog interesa naroda. Ono se u Republici Srpskoj bira posredno od strane Narodne
skupštine primjenom kvotnog sistema, na način da je po 8 delegata iz reda konstitutivnih naroda
i 4 delegata iz reda Ostalih.
Kantonalne skupštine u Federaciji BiH biraju se direktno od strane građana koji žive u
tom kantonu. Broj članova kantonalne skupštine zavisi od broja upisanih birača u Centralni
birački spisak za svaki pojedini kanton, a kreće se u rasponu od 20 do 35 zastupnika.
Skupština Brčko distrikta Bosne i Hercegovine sastoji se od 31 zastupnika koji se
biraju direktno na lokalnim izborima od strane građana koji žive na prostoru Brčko distrikta, od
kojih dva predstavljaju nacionalne manjine.

USTAVNI SUD BiH

Prvi Ustavni sud Bosne i Hercegovine konstituisan je 15.februara/veljače 1964. godine (na
osnovu Ustava iz 1963) a zadržan je i kasnijim Ustavom iz 1974. Godine.
Nadležnosti Ustavnog suda Bosne i Hercegovine propisane su isključivo u Ustavu BiH, te u tom
smislu zakonodavac nema pravo da propisuje dodatne nadležnosti zakonom. Ustavni sud
Bosne i Hercegovine ima sedam nadležnosti.

Načini promjene ustava u ustavnpravnom sistemu Bosne i Hercegovine:

1. Amandmanska procedura (predviđane Ustavnom BiH)
2. Djelovanjem Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
3. Faktička promjena Ustava kroz mogućnost prenosa nadležnosti (prema gore, odnosno prema
dolje)
4. Razvijanjem pravnih običaja
5. Djelovanjem Ureda visokog predstavnika BiH (u skladu sa bonskim ovlaštenjima)
6. Djelovanjem nadnacionalnih tijela: Evropski sud za ljudska prava.

Ustavni sud sačinjava 9 sudija, od kojih 6 sudija biraju parlamenti entiteta (Zastupnički dom
Federacije Bosne i Hercegovine bira 4, a Narodna skupstina RS-a 2), a preostala 3 bira
predsjednik Evropskog suda za ljudska prava, nakon konsultacija sa Predsjedništvom Bosne i
Hercegovine.

Za sudije Ustavnog suda mogu biti izabrani istaknuti pravnici visokog moralnog ugleda. Sudije
koje bira predsjednik Evropskog suda za ljudska prava ne mogu biti državljani Bosne i
Hercegovine niti bilo koje susjedne države. Mandat sudija imenovanih u prvom sazivu je pet
godina, izuzev ako prije toga ne podnesu ostavku ili ne budu s razlogom razriješeni
konsenzusom ostalih sudija. Sudije kasnijih saziva mogu obavljati svoje dužnosti do 70 godina
starosti, izuzev ako prije toga ne podnesu ostavku ili budu razriješeni konsenzusom ostalih
sudija.

Ustavni sud tajnim glasanjem bira predsjednika i tri zamjenika predsjednika iz reda sudija.
Predsjedništvo Suda, tj. predsjednik i tri zamjenika predsjednika se biraju po principu rotacije.
Mandat predsjednika Suda traje tri godine. Funkcija sudije je nespojiva sa članstvom u
političkoj stranci ili političkoj organizaciji u Bosni i Hercegovini, članstvom u zakonodavnoj,
izvršnoj i drugoj sudskoj vlasti u Bosni i Hercegovini odnosno u entitetima, ili sa bilo kojom
drugom funkcijom koja može uticati na nepristrasnost sudije.

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Potpisivanjem Aneksa 4. Dejtonskog mirovnog sporazuma (Ustav BiH), Bosna i Hercegovina je
dobila jednu od najzamršenijih struktura vlasti u čitavom svijetu. Ova zamršenost se ogleda u
nesimetričnosti vlasti na svim dijelovima teritorije, pa tako imamo različite institucije vlasti u
jednom, a drugačije institucije vlasti u drugom entitetu. Obzirom da je sudska vlast u BiH mnogo
jednostavnija o njoj nadam se da nema nejasnoća pa je nisam razradio ovdje. Krenimo redom,
od institucija vlasti.

Bosna i Hercegovina na državnom nivou ima dvije izvršno-političke institucije vlasti: to su Vijeće
ministara BiH (sastavljeno od 9 ministara i jednog predsjedavajućeg, ukupno 10, od čega
minimalno 4 mjesta moraju biti popunjena građanima iz RS) i Predsjedništvo BiH (sastavljeno
od tri člana, jednog Srbina iz RS, i po jednog Bošnjaka i Hrvata i FBiH, bitno je napomenuti da se
Bošnjak ili Hrvat sa prebivalištem u RS-u ili Srbin sa prebivalištem u FBiH ne mogu kandidovati
za članove Predsjedništva). Ustavno-zakonodavno tijelo na nivou BiH je Parlamentarna
skupština BiH. PSBiH je sastavlja iz dva doma, Predstavnički dom i Dom naroda, Predstavnički
dom ima 42 zastupnika (14 iz RS i 28 iz FBiH), a Dom naroda ima 15 delegata (5 Bošnjaka iz FBiH,
5 Hrvata iz FBiH i 5 Srba iz RS).

Bosna i Hercegovina je podijeljena na dva entiteta, Republiku Srpsku i Federaciju Bosne i

Hercegovine(FBiH se dalje dijeli na 10 kantona), te Distrikt Brčko.

Republika Srpska ima od ustavno zakonodavnih organa ima jedino Narodnu skupštinu RS-a koja
je jednodomni parlament i ima 83 zastupnika. Od izvršno-politčkih organa ima Vladu (16
ministara) i Predsjednika RS-a sa dva potpredsjednika(sva trojica su iz različitih konstitutivnih
naroda).
Federacija Bosne i Hercegovine ima Parlament Federacije BiH kao ustavno-politički organ vlasti,
Parlament Federacije je dvodomni parlament koji i se sastoji od Zastupničkog doma (98
zastupnika) i Doma naroda (58 delegata). Izvršno-politčku vlast čine Vlada FBiH (16 ministara) i
Predsjednik FBiH sa dva potpredsjednika (sva trojica su iz različitih konstitutivnih naroda).

Svaki od 10 kantona u FBiH ima jednodomnu skupštinu kantona kao ustavno-zakonodavni organ
vlasti i vladu kantona kao izvršno-politički organ vlasti.

Općine/Opštine imaju načelnika kao izvršno-politički organ vlasti i općinsko vijeće/skupštinu

opštine kao ustavno-zakonodavni organ vlasti (koji nema pravo donositi zakone već isključivo
odluke, pravilnike, statut i sl.)

Brčko distrikt BiH (BD BiH) kao ustavno-zakonodavni organ vlasti ima Gradsku skupštinu, a kao
izvršno-politčki organ Vladu BD BiH i Gradončelnika BD BiH koji predsjedava Vladom jer ne
postoji premijer Vlade.

Glasačke listove koje dobiju građani RS i građani FBiH se različiti.

Na OPĆIM izborima građani FBiH glasaju za:

- Skupštinu kantona
- Zastupnički dom Parlamenta Federacije
- Zastupnički dom Parlamentarne skupštine BiH
- Bošnjačkog ili hrvatskog člana Predsjedništva BiH

Na OPĆIM izborima građani RS glasaju za:

- Narodnu skupštinu RS
- Predsjednika i dva potpredsjednika RS
- Zastupnički dom Parlamentarne skupštine BiH
- Srpskog člana Predsjedništva BiH

Na OPĆIM izborima građani BD glasaju za:

- Bošnjačkog ili hrvatskog (ako imaju entitetsko državljanstvo FBiH) ili za srpskog (ukoliko
imaju entitetsko državljanstvo RS) člana Predsjedništva BiH.
- Zastupnički dom Parlamentarne skupštine BiH
- Zastupnički dom Parlamenta Federacije (ako imaju entitetsko državljanstvo FBiH)
- Narodnu skupštinu RS (ukoliko imaju entitetsko državljanstvo RS)
- Predsjednika i dva potpredsjednika RS (ukoliko imaju entitetsko državljanstvo RS)
Na LOKALNIM izborima građani glasaju za:

- Općinsko vijeće (ili Gradsko vijeće u BD BiH)

- Načelnik općine

Općinska vijeća (ili Gradsko vijeće u BD BiH) i načelnici općina se direktno biraju na izborima.

Skupštine kantona se direktno bira. Skupština kantona imenuje mandatara koji sastavlja vladu
određenog kantona i nakon što je sastavi, daje prijedlog sastava vlade na usvajanje u skupštinu
tog kantona. U zavisnosti od broja stanovnika svaka skupština kantona delegira nekoliko
delegata u Dom naroda Parlamenta Federacije.

Zastupnički dom Parlamenta Federacije je direktno izabran na izbore, članovi Doma naroda su
delegirani iz skupština kantona, time je kompletiran Parlament Federacije. Parlament Federacije
bira Predsjednika Federacije i dva potpredsjednika, Predsjednik uz saglasnost dva
potpredsjednika imenuje mandatara za sastav Vlade FBiH, on nakon šta sastavi Vladu, daje
prijedlog sastava Vlade na usvajanje u oba doma Parlamenta FBiH. Delegati Doma naroda
Parlamenta Federacije delegiraju 5 Bošnjaka i 5 Hrvata u Dom naroda Parlamentarne skupštine
BiH.

Predsjednik i dva potpredsjednika su direktno izabrani na izborima, kao osobe sa najvećim

brojem glasova od kandidata iz svog naroda. Narodna skupština RS je također izabrana direktno
na izborima. Predsjednik RS-a uz saglasnost dva potpredsjednika imenuje mandatara koji
sastavlja Vladu RS-a. Nakon što mandatar sastavi Vladu daje prijedlog sastava Vlade na
usvajanje u Narodnu skupštinu RS. Narodna skupština RS delegira 5 Srba u Dom naroda
Parlamentarne skupštine BiH.

Predsjedništvo BiH se direktno bira na izborima i oni imenuju mandatara za sastav Vijeća
ministara BiH. Zastupnički dom Parlamentarne skupštine BiH je izabran direktno na izborima, a
Dom naroda formiran u entitetima. Mandatar nakon što sastavi Vijeće ministara daje prijedlog
sastava Vijeća ministara na usvajanje u oba doma Parlamentarne skupštine BiH.

Time je kompletirana struktura izvršno-političke i ustavno-zakonodavne vlasti u BiH.

Dodatna pitanja i odgovori

1. Koja su dva bitna aspekta države koja se izučavaju u uvodu u nauku o državi i pravu?
Država kao organizacija i država kao zajednica.
2. Definisanje države kao organizacije?
Država je organizacija koja odgovara globalnom društvu, ima političku i suverenu vlast
utemeljenu na monopolu legalne fizičke prisile i na ekonomskoj i ideološkoj modi, odnosi se na
precizno određeno stanovništvo i teritoriju, a pravnim normama reguliše najvažnije društvene
odnose i ostvaruje razne istorijske funkcije – počevši od osvajanja i odbrane prema drugim
društvima i izrabljivanja i represije prema vlastitom društvu, do sa vremenom.

3. Karakteristike državnih granica?

Dijele određenu državu od drugih država u njenom okruženju. Granice čuva vojna sila i smije se
prelaziti samo sa posebnim ispravama a određena je međunarodnim i unutrašnjim državnim
propisima. Širina teritorijalnog mora je različita kod pojedinih država dok se zračnom granicom
smatra visina koju dosežu klasične letjelice

4. Definisanje stanovništva?
Stanovništvo čine ljudi koji stalno naseljavaju prostor države i potpadaju pod njenu jurisdikciju .
To su državljani i stranci određene zemlje. Stanovništvo je političko pravna pojava jer je
određeno političkim i pravnim aktima

5. Ko su apatridi?
Ljudi koji uopšte nemaju državljanstvo. Iizgubili su državljanstvo jedne države, a nisu ga dobili od
druge i koji u državi na čijem teritoriju borave imaju političko-pravni položaj blizak onome od
stranaca.

6. Koji su simboli suverene države?

Zastava, grb i himna.

7. Kakva je hijerarhija između državnih organa?

Suboordinacija: vojska, diplomatija, policija.
Koordinacija: sudstvo, obrazovanje, zdravstvo.

8. Nadležnost šefa države?

• predstavljanje države pred drugim državama, te postavljanje i primanje diplomatskih
predstavnika.
• vrhovno zapovjedanje oružanim snagama i dodjeljivanje vojnih činova.
• predlaganje zakona i promulgacija odnosno suspenzivno veto na zakone.
• predlaganje šefa vlade u parlamantarnom sistemu, a ponegdje i sudaca.
• pomilovanje krivično osuđenih osoba

Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu

Godina: 2016/17. Autor: IsmirH.