Co to jest fala?

Falę stanowi rozchodzące się w ośrodku zaburzenie, zmiany jakiejś wielkości (powtarzające
się wielokrotnie i cyklicznie zmieniające swoje wychylenie).
Fala pojawia się w ośrodkach, których punkty są ze sobą powiązane. To powiązanie
punktów ośrodka (lub przestrzeni) może być bardzo różne - za pomocą sił mechanicznych,
pól, a także innych parametrów. Dzięki owemu powiązaniu zmiany w jednym miejscu
przechodzą (propagują się) na kolejne punkty (czyli najczęściej całe obszary) ośrodka.
Fala mechaniczna rozchodząca się na duże odległości nie przesuwa w istotny sposób punktów
ośrodka - tym co się przemieszcza w fali jest nie materia, ale energia - różne obszary ośrodka
cyklicznie "zamieniają się rolami" - stając się raz podlegającymi większemu
zaburzeniu/wychyleniu, raz mniejszemu.

Przykłady:
Falę dźwiękową w powietrzu tworzą rozchodzące się niewielkie wahania gęstości i ciśnienia
powietrza (najczęściej są to wahania znacznie mniejsze niż 1% wartości ciśnienia średniego).
Cząsteczki powietrza zgęszczone w jednym obszarze mają tendencję do rozprężania się, co
powoduje z kolei zgęszczenia w kolejnym punktach tego ośrodka.

Falę elektromagnetyczną stanowią zmienne w czasie i powiązane ze sobą pola elektryczne i

magnetyczne.
Przyczyną powstawania fal elektromagnetycznych jest fakt, że zmiana pola elektrycznego w
jednym punkcie powoduje zawsze powstanie nowego pola elektromagnetycznego w
sąsiedztwie, co z kolei spowoduje powstanie kolejnego pola elektromagnetycznego dalej itd...
Falami elektromagnetycznymi są m.in. fale radiowe, mikrofalowe, świetlne.
Fala elektromagnetyczna jest szczególnym typem fali, ponieważ nie wymaga ośrodka
materialnego i może rozchodzić się w próżni.
Gdyby fali dźwiękowej przyjrzeć się dokładniej (jakby ją "sfotografować"), to dałoby się
zobaczyć, że stanowią ją cykliczne zgęszczenia i rozrzedzenia powietrza. Te obszary
zagęszczeń i rozrzedzeń przesuwają się z prędkością dźwięku w pewnym kierunku, i jeżeli
tak się zdarzy - mogą wpaść do czyjegoś ucha i wywołać w nim wrażenie dźwięku.

Podobnie w przypadku fali elektromagnetycznej - tutaj po "zatrzymaniu czasu" wyróżnić

można obszary dodatniej (większej) i ujemnej (mniejszej) wartości pola elektrycznego.
Po "uruchomieniu czasu", obszary te na przemian "zamieniają się rolami" - raz większa
wartość pola jest w jednym punkcie, a później wartość ta maleje, gdy z kolei inny punkt
przejmuje w tym czasie maksymalną wartość pola - w efekcie fala się rozchodzi (mówimy też
o "propagacji" fali).

Fala łączy w sobie dwie zmienności

zmienność w czasie

zmienność w przestrzeni
Falą akustyczną nazywamy podłużną falę zagęszczeń i rozrzedzeń ośrodka, mogącą
rozchodzić się w ciałach stałych, ciekłych i gazowych. Fale dźwiękowe obejmują
pasmo częstotliwości od 16 do 20 tyś Hz ( słyszalne dla człowieka ). Fale o
częstotliwościach drgań niższych niż 16 Hz nazywamy infradźwiękami, natomiast
fale o częstotliwości drgań wyższych niż 20 tyś Hz nazywane są ultra dźwiękami.

Subiektywne cechy dźwięku

• wysokość – zależy od częstotliwości drgań źródła ( dźwięki o wyższej częstotliwości
słyszalne są jako wyższe )
• barwa ( brzmienie ) – cecha charakterystyczna danego źródła dźwięku,
pozwalająca określić, co wydaje dźwięk
• głośność ( siła brzmienia ) – wrażenie słuchowe uzależnione również od
częstotliwości dźwięku ( głośność jest wyrażana w fonach )

Obiektywne wielkości charakteryzujące dźwięk

• prędkość rozchodzenia się fali dźwiękowej – zależy od właściwości fizycznych
ośrodka. W powietrzu w warunkach normalnych dźwięk rozchodzi się z prędkością
330 m/s. W próżni dźwięk się nie rozchodzi – brak ośrodka
• długość fali dźwiękowej – w powietrzu długość fali dźwiękowej wynosi od 1,7 cm do
21 m
• ciśnienie akustyczne – dodatkowe ciśnienie ponad ciśnienie równowagi ośrodka
wywołane rozchodzeniem się fali dźwiękowej
L = 20log *( P/P0 )
• częstotliwość – liczba okresów drgań przypadająca na 1 s – im wyższa jest
częstotliwość tym dźwięk jest wyższy
• natężenie – stosunek energii przechodzącej w jednostce czasu, czyli mocy
akustycznej do pola powierzchni...
 Odbicie i załamanie światła
Źródło światła to każde ciało świecące własnym światłem. Źródła światła można podzielić
na naturalne (gwiazdy) i sztuczne (żarówka, świeca). Światło przenosi energię od źródła do
ciała, na które pada i rozchodzi się po liniach prostych. Promieniowanie świetlne o
jednakowej długości fali nazywamy jednobarwnym lub monochromatycznym. Światło, które
zawiera promieniowanie widzialne o wszystkich długościach fal nosi nazwę światła białego.

Promieniem światła nazywamy prostą wyznaczająca kierunek rozchodzenia się światła. Cień
przedmiotu, na który pada światło jest skutkiem prostoliniowego rozchodzenia się światła.

Prędkość światła- w próżni świtało każdej barwy rozchodzi się z szybkością c=3*10^8m/s,
w ośrodkach materialnych szybkość rozchodzenia się światła jest mniejsza. W danym
ośrodku z największa szybkością rozchodzi się światło czerwone, z najmniejsza- fioletowe.

Rozproszenie światła- jeżeli wiązka równoległych promieni światła pada na powierzchnię,

która nie jest idealnie gładka to po odbiciu takiej wiązki powstaje wiązka promieni
rozbieżnych, jest to rozproszenie światła

Prawo odbicia

Kąt odbicia jest równy kątowi padania, a promień padający, promień odbity i normalna leżą
na jednej płaszczyźnie

Kąt padania- kąt między kierunkiem promienia padającego a prostą prostopadłą (normalną)
do granicy ośrodków

Kąt odbicia- kąt między kierunkiem promienia odbitego a prosta prostopadłą (normalną) do
granicy ośrodków

Pryzmat- to bryła wykonana z materiału przezroczystego, ograniczona dwoma nachylonymi

do siebie płaszczyznami. Kąt dwuścienny, utworzony przez płaszczyzny pryzmatu nazywamy
kątem łamiącym.

Rozszczepienie światła to zjawisko rozdzielenia się fali na składowe o różnej długości

Rozszczepienie światła jest wynikiem zjawiska fizycznego zwanego dyspersją, które określa
zjawiska zachodzące dla fal na skutek zależności prędkości rozchodzenia się fali w ośrodku
od częstotliwości fali.
Soczewka - jest to proste urządzenie optyczne składające się z jednego lub kilku bloków
przezroczystego materiału (np.szkła,żeli). Może powstać z dwóch pryzmatów o odpowiednio
wyprofilowanym ośrodku. Istotą soczewki jest to, że jedna z powerzchni roboczych jest
zakrzywiona - jest wycinkiem sfery, innej obrotowej krzywej stożkowej jak parabola,
hiperbola lub elipsa, albo walca. ( ilustracja – dwa połączone)

Typy soczewek - Soczewka sferyczna jest najczęsciej spotykanym typem soczewki, której
przynajmniej jedna powierzchnia jest wycinkiem sfery. Każda z powierzchni takiej soczewki
może być wypukła, wklęsła lub płaska i stąd mówi się o soczewkach dwuwypukłych, płasko-
wklęsłych czy dwuwklęsłych.

Terminy:
Aberacja sferyczna - rozmyte ognisko (wada dużych soczewek). Z tego powodu używa się
układów soczewek. Soczewki muszą być sklejone klejem o bezwzględnym współczynniku
załamania soczewki.
Akomodacja - przystosowanie układu optycznego do obserwowania przedmiotu z bliska lub z
daleka.
Dioptria - Zdolność skupiająca soczewki. Zależy od wykonania soczewki, w jakim ośrodku
jest umieszczona i jaki ma kształt.
Dyspersja - rozkład światła złożonego (białego) na składowe jednobarwne za pomoca
soczewek bądź pryzmatów.
Ogniskowa - odległość między ogniskiem a środkiem soczewki.
Polaryzacja - wyróżnienie kierunku drgań fal w promieniach.
Zwierciadła

Zwierciadło płaskie (Z) wytwarza zawsze obraz pozorny, prosty

i takiej samej wielkości.

Zwierciadło kuliste wklęsłe jest fragmentem sfery, w której powierzchnią odbijającą jest
powierzchnia wewnętrzna. Typowe parametry zwierciadeł wklęsłych to:

– promień krzywizny r – promień sfery, której fragmentem jest zwierciadło,

– główna oś optyczna – prosta przechodząca przez środek krzywizny zwierciadła i przez

geometryczny środek zwierciadła,

– środek krzywizny zwierciadła – środek sfery,

– ognisko F – punkt, w którym skupiają się promienie odbite od zwierciadła, biegnące przed
zwierciadłem równolegle do jego osi optycznej,

– ogniskowa f – odległość ogniska od środka zwierciadła.

• Obrazy w zwierciadle kulistym wklęsłym mogą być rzeczywiste

i pozorne, proste i odwrócone oraz powiększone i pomniejszone. Charakter obrazu zależy od
odległości x przedmiotu od zwierciadła.
Model budowy atomu Bohra - model atomu wodoru autorstwa Nielsa Bohra. Według tego
modelu elektron krąży wokół jądra jako naładowany punkt materialny, przyciagany do jądra
siłami elektrostatycznymi. Pierwszym równaniem modelu jest więc równość siły
elektrostatycznej i siły odśrodkowej. Drugie równanie, spoza mechaniki, informuje że długość
fali elektronu mieści się całkowitą ilość razy w długości orbity kołowej. Model Bohra,
jakkolwiek będący sztucznym sklejeniem mechaniki klasycznej i relacji de Broglie'a, daje
prawidłowe wyniki nt. wartości energii elektronu na kolejnych orbitach.