Chuong-6 DSP PDF

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.
HCM
XỬ LÝ SỐ TÍN HIỆU
Digital Signal Processing
Giảng viên: Ths. Đào Thị Thu Thủy
CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 1

Chương 6:
MẠCH LỌC SỐ
Tài Liệu: Chaper 9 &10: Digital Signal Processing, John

G. Proakis, DimitrisG.Manolakis, Prentice
Chương 6: MẠCH LỌC SỐ
6.1 Khái niệm.

6.2 Thiết kế lọc FIR
6.3 Thiết kế lọc IIR
6.4 Thực hiện mạch lọc

6.1. Khái niệm
Thiết kế bộ lọc: xây dựng hàm truyền thỏa đáp ứng tần số
cho trước.
 Thiết kế bộ lọc FIR: đầu ra là vector đáp ứng xung
h=[h0, h1, h2, …. ,hN]
 Thiết kế bộ lọc IIR: đầu ra là các vector hệ số tử số và

mẫu số của hàm truyền
b = [b0, b1, …, bN] và a = [1, a1, a2 ,…, aN]

Thiết kế bộ lọc:
Đáp ứng tần số Giải thuật thiết kế Hàm truyền

mong muốn H(z)
H()
|H()|2 Bộ lọc FIR
1 Bộ lọc IIR
Đáp ứng xung h = [h0, h1, h2, …, hM]

1/2
0 0 /2  
Vector hệ số tử: b = [b0, b1, b2, …, bN]
Vector hệ số mẫu: a = [a0, a1, a2, …, aN]
Bộ lọc FIR và Bộ lọc IIR
• Bộ lọc FIR: Lọc phi đệ qui
• Tín hiệu ra chỉ phụ thuộc tín hiệu vào
• Đáp ứng xung hữu hạn
• Bộ lọc IIR: Lọc đệ qui

• Lọc có hồi tiếp, tín hiệu ra phụ thuộc tín hiệu
vào và cả tín hiệu ra ở một hay nhiều thời điểm
trong quá khứ
• Đáp ứng xung vô hạn

6.2. Thiết kế bộ lọc FIR
Có nhiều phương pháp thiết kế:

• Fourier
• Cửa sổ (window)
• Lấy mẫu tần số (frequency sampling)
• Đồng dợn sóng (equiripple)

6.2.1 Các lọc lý tưởng
• Đáp ứng tần số lý tưởng của 4 lọc cơ bản:

Lọc thông thấp; lọc thông cao; thông dải; chắn dải
Thông thấp Thông cao

(Lowpass filter – LPF) (High pass filter – HPF)
D()
D()
 
- -c 0 c  - -c 0 c 

• Đáp ứng tần số lý tưởng của 4 lọc cơ bản:

Lọc thông thấp; lọc thông cao; thông dải; chắn dải
Chắn dải
Thông dải (Band stop filter – BSF)
(Bandpass filter – BPF) (Band rejection filter – BRF)
D() D()
0  0 
-b -a a b a b
-
 - -b -a 
• Vi phân lý tưởng và biến đổi Hilbert
Sai phân D()/j Hilbert D()/j

1

- 0  - 0 
-1

6.2.2. Lọc phi đệ qui và FIR
• Lọc phi đệ qui: Tín hiệu ra chỉ phụ thuộc tín hiệu vào

y ( n)   b x(n  k )
k 
k
• Các hệ số của lọc chính là đáp ứng xung của lọc

h(k)=bk 
 y (n)   h(k )x(n  k )
k 
• Trong thực tế các hệ số xa gốc khống đáng kể nên

lọc phi đệ qui là lọc FIR
N N
 y ( n)   bk x(n  k )   h(k )x(n  k )
k  N k  N

6.2.2. Lọc phi đệ qui và FIR
• Thường lọc là nhân quả:
N N
 y (n)   bk x(n  k )   h(k )x(n  k )
k 0 k 0
• Đáp ứng tần số của lọc FIR phi nhân quả và đối xứng:
N
 H ( )   h(k )e  jk
k  N
• Như vậy thiết kế lọc phi đệ qui là tìm đáp ứng xung,
hay các hệ số, của lọc sao cho đáp ứng tần số thiết kế
được càng sát với đáp ứng tần số yêu cầu càng tốt.
6.2.3 Phương pháp cửa sổ
Các bước thực hiện:
Đáp ứng tần số lý DTFT ngược Đáp ứng xung lý (2 phía,
tưởng D() tưởng d(n) dài vô hạn)
Chiều dài Hàm cửa sổ d(k)

bộ lọc w(n) k = -M, …, M
N = 2M + 1
Làm trễ M mẫu
(nhân quả,
h(k) = d(k - M)
chiều dài N)

► Các bước thực hiện:
Đáp ứng tần số lý tưởng
D()
Đáp ứng xung lý tưởng

- 
-c c 
0

►6.2.3 Phương pháp cửa sổ
► Các bước thực hiện:
Đáp ứng xung lý tưởng
Cửa sổ chữ nhật chiều dài 41

Biến đổi DTFT ngược:


d
D    d k e  jk
 d k    D e jk
k   
2
Ví dụ: Bộ lọc thông thấp, tần số cắt ωc
1, -ωc  ω  ωc
D   
0, -    c  c    

Biến đổi DTFT ngược của D(ω):
 C
d jk d
d k    D e jk
  1.e

2 C 2
jk C jC k  jC k
e  e
d k   
e
 
 2jk  C 2jk
sin C k  c
d k   d (0) 
k 
Mạch lọc thông cao:
sin C k 
d k    k  
k
Mạch lọc thông dải:
sin b k   sin a k 
d k  
k
Mạch lọc chắn dải:
sin b k   sin a k 
d k    k  
k
Nhận xét: với các mạch lọc trên:
 Đáp ứng xung là hàm chẵn theo k, thực (đối xứng)
 Đáp ứng tần số thực và chẵn theo ω
Mạch lọc sai phân lý tưởng
cosk  sin k 
d k   
k k 2
Mạch lọc Hilbert:
1 cosk 
d k  
k
Nhận xét: với các mạch lọc trên:

 Đáp ứng xung là hàm lẻ theo k và thực (phản đối xứng)
 Đáp ứng tần số ảo và lẻ theo ω

a. Cửa sổ chữ nhật
Chọn chiều dài N = 2M + 1  M = (N – 1)/2
Tính N hệ số d(k)
Làm trễ để tạo nhân quả
Ví dụ: Xác định đáp ứng xung cửa sổ chữ nhật, chiều dài 11, xấp
xỉ bộ lọc thông thấp lý tưởng tần số cắt ωC = π/4
Giải
• N = 11  M = 5 
sin( k )
sin(C k ) 4
• Bộ lọc thông thấp: d (k )   , -5  k  5
k k
 2 2 1 2 1 2 1 2  2 
d , 0, , , , , , , , 0, 
 10 6 2 2 4 2  2  6  10 
  
a. Cửa sổ chữ nhật
Làm trễ tạo nhân quả:
 2 2 1 2 1 2 1 2  2 
h(k)  d(k  5)   , 0, , , , , , , , 0, 
 10 6 2 2 4 2 2 6 10 
  

Đáp ứng tần số
Hàm truyền của bộ lọc vừa thiết kế:
Ta có: M
d (k )  d  M , ... , d 0 , ... , d M  

Z
Dˆ z    d ( k ) z k
k  M
Mà: h(k )  d k  M 
M
 H z   z  M Dˆ z   z  M  d ( k ) z k
k  M
Đáp ứng tần số của bộ lọc được thiết kế:
M
H    H z  z e j e  jM  d ( k ) e  jk
k  M
Đặc tính pha tuyến tính
Trường hợp d(k) thực & đối xứng:
=> D̂  là thực & chẵn theo ω
Đặt :

Dˆ    sign Dˆ   Dˆ  
1  sign( Dˆ  ) 
0 , Dˆ ω  0
    
2 
1 , Dˆ ω  0
Thật vậy:  D   e

ˆ D 
j   ˆ
e j 0 Dˆ    Dˆ   , Dˆ    0

D   
ˆ
e j ˆ
D    Dˆ   , Dˆ    0
 CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 23
Đáp ứng biên độ:

 H    e  jM  j  
Dˆ  
H    D
ˆ  
Đáp ứng pha:
 Pha tuyến tính theo ω theo từng đoạn

 Khi D̂  đổi dấu => pha thay đổi 
H    M    
Trường hợp d(k) thực & phản đối xứng:
 D̂  là thuần ảo
Đặt : Dˆ    jA   e j / 2 A 

1  sign( A ) 0 , Aω  0
    
2 1 , Aω  0
 A   e j   A 
 jM  j /2 j  
 H    e e e A  
 Đáp ứng biên độ:
 H    e  jM  j / 2 j  
A 
 Đáp ứng pha:
H    A 
 Pha tuyến tính theo ω theo từng đoạn
 Khi A  đổi dấu  pha thay đổi 

H    M     
CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY
2 26
Chất lượng của bộ lọc
Mong muốn: D  
ˆ   D   
Thực tế:
 N tăng: D  
 D  tại vùng liên tục của D(ω)
ˆ
 Tại vùng chuyển tiếp: Hiện tượng Gibbs: không thể giảm
độ gợn

b. Cửa sổ Hamming
Để giảm độ gợn do hiện tượng Gibbs
Cửa sổ Hamming chiều dài N:
 2n 
wn   0.54  0.46 cos  , n  0,1,..., N  1
 N 1 

b. Cửa sổ Hamming
So sánh với cửa sổ chữ nhật (N=81):

c. Cửa sổ Kaiser
Đáp ứng tần số thực tế:
Bộ lọc thiết kế Bộ lọc lý tưởng
được |H(f)| mong muốn |D(f)|
1+δpass
Apass
1-δpass
Astop
δstop
fthông fChắn
Dải thông Dải chắn
(pass band) (Stop band)
fC
fpass fstop
 n2n  M  
I 0   

M
wn     , n  0,1,..., N  1
I 0  
I0(x): hàm Bessel sửa đổi loại 1, bậc 0.

α : hệ số hình dạng
N = 2M + 1: chiều dài cửa sổ

Các bước thiết kế mạch lọc thông thấp, biết {fstop,
fpass, Astop, Apass}
1. Tính fc và Δf 1
fC  f pass  f stop 
2
f  f stop  f pass
Tính ωC:
fC
C  2
fs
Cửa sổ Kaiser
2. Tính δpass và δstop:
1
Apass / 20
10  Astop / 20
 pass   stop  10
1
Apass / 20
10
3. Tính δ = min(δpass , δstop)
Suy ra:
A  20 log  (dB)

4. Tính α và N:
0.1102 A  8.7  , A  50

  0.5842 A  210.4  0.07886 A  21 , 21  A 50
0 , A  21

với
 A  7.95
fS  , A  21
N  1 D D   14.36
f 0.922 , A  21
Làm tròn N lên số nguyên lẻ gần nhất

5. M = (N – 1)/2
Tính hàm cửa sổ w(n), n = 0, 1, …, N - 1
 n2n  M  
I 0   

M
wn     , n  0,1,..., N  1
I 0  
6. Tính các hệ số đáp ứng xung:

h(n) = w(n)d(n – M)

6.3. Thiết kế bộ lọc đệ qui và IIR
• Lọc đệ qui: Tín hiệu ra phụ thuộc tín hiệu vào và cả
tín hiệu ra ở 1 hay nhiều thời điểm trong quá khứ.
M N
y (n)   ak y (n  k )   b x(n  k )
k
k 1 k  N
• Trong đó ak , bk là hệ số của lọc. M,N trên lý thuyết

có thể là vô hạn.
• Lọc đệ qui thường là lọc IIR

6.3. Thiết kế bộ lọc IIR
6.3.1. Các bộ lọc bậc nhất
Ví dụ: Thiết kế bộ lọc bậc 1 có hàm truyền dạng
G(1  bz 1 )
H ( z) 
1  az 1
với 0< a,b <1
|H()
ej |
|H(0)|
-b a 1
|H()|
0  
G(1  bz 1 )
H ( z) 
1  az 1
G(1  b)
H   0  H z  1 
1 a
G(1  b)
H      H z  1 
1 a
H ( ) (1  b)(1  a)
 
H (0) (1  a)(1  b)
Cần 2 phương trình thiết kế để xác định a và b.

Ví dụ : thiết kế bộ lọc có H()/H(0) = 1/21 và neff = 20 mẫu
để đạt  = 1%
a   (0.01)  0.8
1/ neff 1/20
(1  b)(1  0.8) 1
  b  0.4
(1  b)(1  0.8) 21
1  0.4 z 1
H(z)  G
1  0.8 z  1
►CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY ►39

2. Các bộ cộng hưởng
Thiết kế một bộ lọc cộng hưởng bậc hai đơn giản, đáp
ứng có một đỉnh đơn hẹp tại tần số 0
|H()|2
1
1/2
0 0 /2  

j0
- Để tạo 1 đỉnh tại  = 0, đặt 1 cực p  R.e ,0<R<1
 j0
và cực liên hợp p  R.e
*
G
H ( z) 
p  
1  R.e j0 z 1 1  R.e  j0 z 1 
G
0

1 1  a1 z 1  a2 z  2
- 0
p*
a1  2R cos 0 , a2  R 2

- Đáp ứng tần số:
H   
G
 
1  R.e j0 e  j 1  R.e  j0 e  j 
- Chuẩn hóa bộ lọc: H 0   1
H 0  
G
1
 j0  j0
1  R.e e 
j0 j0
1  R.e e 
 G  (1  R) 1  2 R cos(20 )  R 2

- Độ rộng 3-dB fullwidth: độ rộng tại ½ cực đại của đáp
ứng biên độ bình phương
H    H 0  
2 1 2 1
2 2
H   1
Tính theo dB: 20 log10  10 log10    3dB
H 0 
-
2
- Giải ra 2 nghiệm 1 và 2 =>  = 2 - 1

- Chứng minh được:   21  R  khi p nằm gần
đường tròn (xem sách)
 dùng xác định giá trị R dựa trên băng thông  cho
trước.
Ví dụ: thiết kế bộ lọc cộng hưởng 2 cực, đỉnh f0 = 500Hz

và độ rộng  = 32kHz, tốc độ lấy mẫu fs = 10kHz

- Phương pháp chung: đặt 1 cặp zero gần các cực theo
j0  j0
cùng hướng các cực, tại a1  r.e và a1  r.e
*
với 0  r 1
- Hàm truyền:
H ( z) 

1  r.e j0

z 1 1  r.e  j0 z 1


1  b1 z 1  b2 z 2
1  R.e j0 1

z 1  R.e z  j0 1

1  a1 z 1  a2 z 2
a1  2 R cos 0 , a2  R 2
với
b1  2r cos 0 , b2  r 2
|H()|2
r<R (boost)
0 1
-0
r>R (cut)
0 0  

Bộ lọc FIR và Bộ lọc IIR
FIR IIR
Ưu điểm: Ưu điểm:
• Pha tuyến tính Chi phí tính toán thấp
• Ổn định (không có các Thực hiện hiệu quả theo
cực) kiểu cascade
Nhược điểm:
Nhược điểm: Có sự bất ổn định do quá
• Để có đáp ứng tần số tốt trình lượng tử hóa các hệ số
 chiều dài bộ lọc N lớn có thể đẩy các cực ra ngoài
 tăng chi phí tính toán vòng tròn đơn vị
Không thể đạt pha tuyến
tính trên toàn khoảng
Nyquist
6.4 Thực hiện mạch lọc
6.4.1 Thực hiện lọc FIR
6.4.2 Thực hiện lọc IIR

6.4.1 Thực hiện lọc FIR

6.4.2 Thực hiện lọc IIR
a. Thực hiện dạng trực tiếp I (direct-form I)

b. Thực hiện dạng trực tiếp II (direct-form II)
c. Thực hiện dạng nối tiếp (cascade-form)
d. Thực hiện dạng song song (parallel-form)

a. Thực hiện dạng trực tiếp I (direct-form I)
• Lọc số có phương trình sai phân mô tả tín hiệu:
M N
y (n)   br x (n  r )   ak y (n  k ) : a 0  1
r 0 k 1
 y (n)  a1 y (n  1)  a2 y (n  2)  ...  aN y (n  N )  b0 x(n)  b1 x(n  1)  ...  bM x(n  M )
• Hàm truyền của lọc là:

M
1 2
Y ( z ) b0  b1 z  b2 z  ...  bM z M  b x(n  r )
r
H ( z)   1 2 N 
r 0
X ( z ) 1  a1 z  a2 z  ...  a N z N
1   ak y ( n  k )
k 1
M M
Y ( z)  b x(n  r )
r H1 ( z )   br x ( n  r )
H ( z)   r 0
N
 H1 ( z ) H 2 ( z ) r 0
1   ak y ( n  k )
X ( z)
1
k 1 H 2 ( z)  N
1   ak y ( n  k )
k 1
• Thực hiên dạng trực tiếp I:
b0
x(n) + + y(n)
Z-1 Z-1
b1 - a1
+ +
Z-1 Z-1
b2 - a2
+ +
Z-1 + + Z-1
bM CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY
- aN 52

Chuong-6 DSP PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong-6 DSP PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.

Giảng viên: Ths. Đào Thị Thu Thủy

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 1

Tài Liệu: Chaper 9 &10: Digital Signal Processing, John

6.1 Khái niệm.

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 3

 Thiết kế bộ lọc IIR: đầu ra là các vector hệ số tử số và

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 4

Đáp ứng tần số Giải thuật thiết kế Hàm truyền

Đáp ứng xung h = [h0, h1, h2, …, hM]

• Bộ lọc IIR: Lọc đệ qui

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 6

Có nhiều phương pháp thiết kế:

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 7

• Đáp ứng tần số lý tưởng của 4 lọc cơ bản:

Thông thấp Thông cao

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 8

• Đáp ứng tần số lý tưởng của 4 lọc cơ bản:

• Vi phân lý tưởng và biến đổi Hilbert

Sai phân D()/j Hilbert D()/j

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 10

• Các hệ số của lọc chính là đáp ứng xung của lọc

• Trong thực tế các hệ số xa gốc khống đáng kể nên

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 11

• Thường lọc là nhân quả:

Chiều dài Hàm cửa sổ d(k)

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 13

Đáp ứng xung lý tưởng

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 14

Đáp ứng xung lý tưởng

Cửa sổ chữ nhật chiều dài 41

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 16

Nhận xét: với các mạch lọc trên:

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 19

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 21

Đáp ứng tần số của bộ lọc được thiết kế:

=> D̂  là thực & chẵn theo ω

Thật vậy:  D   e

Đáp ứng biên độ:

 Pha tuyến tính theo ω theo từng đoạn

Đặt : Dˆ    jA   e j / 2 A 

 A   e j   A 

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 27

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 28

So sánh với cửa sổ chữ nhật (N=81):

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 29

I0(x): hàm Bessel sửa đổi loại 1, bậc 0.

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 31

2. Tính δpass và δstop:

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 33

Làm tròn N lên số nguyên lẻ gần nhất

6. Tính các hệ số đáp ứng xung:

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 35

• Trong đó ak , bk là hệ số của lọc. M,N trên lý thuyết

• Lọc đệ qui thường là lọc IIR

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 36

CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY 38

►CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY ►39

►CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY ►40

►CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY ►41

►CNDT_ĐÀO THỊ THU THỦY ►42

- Giải ra 2 nghiệm 1 và 2 =>  = 2 - 1

Ví dụ: thiết kế bộ lọc cộng hưởng 2 cực, đỉnh f0 = 500Hz