Tajuk 5: MATRIKS

1. Penentu Matriks

a b
Jika A matriks  c  , maka penentu A, I AI = ad - bc
d 


Contoh: Latihan:

2 5 3 4
1)  1  1)  2 
 3   3 

Penentu = 2x3 – 5 x1
=6−5
=1

1  2 2  3
2)  3 
4 
2)  4 5

  

Penentu = 1 x 4 – (−2) x 3
=4+6
= 10

 1 2  2 3
3)   3  3)   4 5 
 4   

Penentu = 1 x 4 – 2x (−3)
=4+6
= 10

1 2 2 3
4)  3 
 4
4)  4 
 5 
  

Penentu = 1 x (−4) – 2 x 3
=−4−6
= −10

Latihan 1

1
Cari penentu bagi setiap matriks berikut:

Latihan:

3 4 3  4
1)  5 
6
2)  5 
6 
  

 3 4 3 4
3)   5 6  4)  5 
    6 

 3 4 4 3
5)   5 6  6)  2 
1
   

4  3  4 3
7)  2  8)   2 1 
 1   

4 3  4 3
9)  2 
 1
10)   2 1 
   

2
2. MATRIKS SONGSANG

a b  d  b
i) Tukar kedudukan dari  c  kepada 
d 
.
a 
  c

Contoh: Latihan:

2 7 4 10 
1)  3  1)  6 
 5   2 

 5  7
=   3 
2 


 2 7  4 10 
2)   3 5  2)   6 
2 
  

 5  7
=  3 
 2 

2  7 4  10 
3)  3  3)  6 
 5   2 

 5 7
=   3 2 
 

 2 7  4 10 
4)  3 
 5 
4)  6 
 2 
 

 5  7
=   3  2 
 

 2  7  4  10 
5)  3  5)   6 
  5   2 

 5 7
=   3  2 
 

Latihan 2

3
 a b  d  b
Tukar kedudukan dari  c  kepada 
d 
.
a 
  c

4 5  4 2
1)  6  2)   6 8 
 7   

 5  2  7  5
3)   1 
3 
4)   6 
8 
 

 3  2  7 5
5)   6  6)   1 4 
  1   

 6 3 7  3
7)   2 1  8)  2 
 5 
  

ii) Mencari Matriks Songsang dengan Kaedah rumus.

1. Matriks songsang bagi M=M -1

a b
Misalnya jika matriks M =  c 
 d 

a b
maka matriks songsang M -1 =  c 
d 
-1


a b
2. Bagi matriks M =  c  , yang mempunyai matriks songsang
 d 
-1 4
 -1
a b
M =  
c d 

-1
−1
a b  1
  =
 c d  ad  bc
 b  bagi setiap matriks berikut:
Cari matrikssongsang
d
 c 
 a 
Contoh: Latihan:

5 3 6 3
a)  6  a)  
 4  2 2 

-1
5 3 1

6 4  =
  (5)(4)  (3)(6)
 4  3
 
 6 5 

1  4  3
=  
20  18  6 5 

1  4  3
=  
2  6 5 

Atau

 3
 2  
=  2
  3 5 
 2 

Contoh: Latihan:

 5  3  7  5
b)   b)  
 6 4   2 2 

 3
-1
 5 1
  =
 6 4  (5)(4)  ( 3)(6)
5
4 3

6 
 5


1  4  3
=  
2  6 5 

atau

  3
 2 
=  2 
  3 5 

 2 

 1 4  1 3
c)   (c)  
 2 3   2 7 

 1 4
-1 1
  = (1)(3)  (4)( 2)
  2 3
 3  4
 
2 1 

1 3  4
=  
11 2 1 

atau

3 4
 
=  11 11 
 2 1 

 11 11 

Contoh: Latihan:

1  4 2  1
(d)   d)  
2  3  4  8 

-1
1  4 1
  =
2  3  (1)( 3)  ( 4)(2)

6
3 4
 
 2 1 

1 3 4
=  
38  2 1 

1 3 4
=  
5  2 1 

atau

 3 4
 
=  5 5
2 1
 
 5 5

Latihan 3:

1. Dengan menggunakan rumus, cari matriks songsang bagi setiap matriks

yang berikut:

1 1 2 3
a) 1 0  b)  1 
1
   

4 1  2 2
c)  6  d)  3 
 2    5 

7
  1   1 
 1  8
e)  2 3
 f)   1 
  6  4  6 
 4
 

 x a
4. Menukarkan Persamaan Matriks Dalam Bentuk   = A-1  
 y b

Contoh 1: Latihan:

8
1 2  x  5 2 3  x 7

3    = 
 6 1)  4    = 
8
 4
  y  

 5
  y

 

 x 1 2 -1  5
  = 
3   
 y  4  6

Contoh 2: Latihan:

1  2  x  5 2  3  x 7
    =   2)  4    = 
8
3 4   y  6  5  y

 

 x 1  2-1
  5
  =    
 y 3 4   6

Contoh 3: Latihan:

 1 2  x  5  2 3   x 7

 3    = 
 6 3)   4    = 
8
 4
 y
   

 5   y

 

-1
 x  1 2  5
  =    
y
   3 4   6

Contoh 4: Latihan:

 1 2  x  5 2 3  x 7
    = 
 6 3)  4    = 
8
3  4   y  

  5   y

 
-1
 x 1 2  5
  =    
 y 3  4   6

Latihan 4

 x a
Tuliskan persamaan matriks berikut dalam bentuk  y  = A− 1  b 
   

2 4  x  5 2  4  x  5
1)  6    =   2)  6    =  
 8   y  6  8   y  6

9
 4 3  x 7 4  3  x 7
3)  2 
1
  = 
8
 4)  2 1
   = 
8

   y      y  

 2 4  x  5  4 3  x 7
5)   6    =   6)   2    =  
 8   y  6  1  y 8

2 4   x  5 4 3  x 7
7)  6 
 8 
  = 
 6
 8)  2 
 1
  = 
8

  y     y  

1 2  x  5 1  2  x  5
9)  3    =   10)  3    =  
 4
 y
   6  4  y
   6

5. Penyelesaian Persamaan Matriks

i) Mengunakan kaedah matriks untuk mencari nilai x dan y

Contoh 1: Latihan :

1 2  x  5 2 3  x 6
    = 
 6     = 
3
 4
  y  
 4 5 7

   y  

1
 x  5
  = 
1 2

   
 y 3 4
  6

10
 1  4  2
=  
(1  4)  ( 2  3)  3 1 
 5
 
 6

1  45   2 6
=  
46   3 5  1 6 

1  20  12 
=  
2   15  6 

1  8 
=  
2   9

 1 
 8 
=  2 
 1
  9 
 2 

  4
=  9 
 
 2 
1
x = − 4, y= 4
2

Contoh 2: Latihan 2:

1  2  x 5 1  3  x 1
    = 
5     = 
3 4   y

  1 2  1

   y  

 x 1  2 -1  5
  =   
 5
 y 3 4   


1  4 2  5
=   
 5
(1)(4)  ( 2)(3)  3 1   


 4 x5  2 x5 
1  
=   3 x5  1x5 
46  
 

1  20  10 
=  
10   15  5 

11
 1  30 
=  
10   10 

 1 
  30 
=  10 
 1   10 
 
 10 

 x  3
  =  
 y   1

x = 3, y = −1

12
Latihan 5

Selesaikan persamaan matriks berikut dengan kaedah matriks.

 1 2  x 5  1 3  x   2
1)   3 
4
  = 
y 5
 2)   1 2   y  =  3 
           

1 2   x 5 1 3   x 1
3)  3    = 
5 4) 1  2   y  = 1
  4   y

       

13
 4 2  x  1 1 1  x 1
5)  1 
1 
  = 
 1
 6)  4 
2 
  =  
  y     y  2

4  2  x 1 1  1  x  2
7)  1    = 
1 8)  4    =  
 1   y

   2 
  y  2

 1 2  x   2 2 0   x  2
9)   1 0   y  =  4  10)  1 
 1
  =  
         y 1

14
6. Menukar Persamaan Serentak Kepada Persamaan Matriks

Contoh 1: Latihan:

x + 2y = 5 1) 2x + 3y = 7
3x + 4y = 6 4x + 5y = 8

1x+2y= 5
3x+4y= 6

Persamaan matriks

1 2  x  5

3    =  
 4
  y  6
Contoh 2: Latihan:

x − 2y = 5
3x − 4y = 6 2) 2x − 3y = 7
4x + 5y = 8
1x − 2y = 5
3x + 4y = 6

Persamaan matriks

1  2  x  5
    =  
3 4   y  6

Contoh 3: Latihan:

x + 2y = 5
−3x + 4y = 6 3) 2x + 3y = 7
−4x + 5y = 8
1x + 2y = 5
−3x + 4y = 6

Persamaan matriks

 1 2  x  5

 3    =  
 4
  y  6

Latihan 6

15
Tukarkan persamaan serentak berikut kepada bentuk Matriks

1) x + 2y = 5 2) 2x + 4y = 5
3x – 4y = 6 6x + 8y = 6

3) 4x + 3y = 7 4) 2x - 4y = 5
2x + y = 8 6x + 8y = 6

5) 2 x + 4y = 5 6) 2x + 4y = 5
-6x + 8y = 6 6x – 8y = 6

7) 4x - 3y = 7 8) 4x + 3y = 7
2x + y = 8 -2x + y = 8

9) 4x + 3y = 7 10) 2x + 3y = 6
2x –y = 8 4x + 5y = 7

Penyelesaian Soalan Berformat SPM

16
Contoh :

1. a) Carikan matrik songsang bagi

1  2
 
3  2 
b) Seterusnya dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai m dan
n yang memuaskan kedua-dua persamaan berikut:

m – 2n = 2
3m – 2n =10

Penyelesaian

1  2 b) m – 2n = 2
a) Matriks sonsang bagi  3  2  3m – 2n = 10
 

 2
1 1  2 m 2
1     =  

3 
 2
= 3  2  n 10 
 
1  2 2
 
1   2   (2  3) 1 
1
m  2 2
  = 
1
3    
n 3  2
    10 
1  2 2
=  
4 3 1  m
  =
1
n ( 1  2)  (  2  3)

1 1   2 2 2
   
  ( 2)  2 3 1  10 
= 4 4 
 1  ( 3) 1
 1 
4 4  m 1  2 2 2
  =    
n 4   3 1  10 
 1 1
  1  2 2  2  10 
=  2 2 = 
  3 2 

1 10 
  3 1

4
 4 4
1  4  20 
=  
4  6  10 

1 16 
= 
 4 
4  
m  4
  = 
1
n  

maka m=4 dan n=1

Latihan Kendiri:
17
 2 6
1. i) Carikan matriks songsang bagi  1 
4 


ii) Seterusnya, hitungkan nilai k dan nilai m yang memuaskan

2 6 k 1
persamaan matriks berikut:  1    =   .
 4  m
   0
Penyelesaian

i) ii)

Contoh:

5 6 1  2 1 0
2 i) Diberi bahawa matriks F =  2  , G= 
3 
 dan FG = 
n 
 . Cari
1 
 m 0
18
 nilai m dan n.

ii) Seterusnya dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai u dan v

yang memuaskan persamaan matriks berikut:

5 1 u    6
    =  
3 2  v  2

Penyelesaian

1 0 ii)
i) Jika FG =  0 1  5 6 u   3
      =  
2 3  v  9
-1
maka G = F
Penyelesaian
5 6
F =  2 
3  u  1
 3
 5 6

v = 
2   
-1 5 6  -1    3
 9
F =  2 
 3 
1 1  3  6  3
= =   
9
(5)(3)  (6)(2) 3  2 5   


 3  6
 
 2 5  1
=
3
1  3  6  3 3   6  9
   
= 5    23  5  9 
3  2
 1  2
 5 1  9  54 
F −1
= 2  =  
 3 3  3   6  45 

-1 1   45 
Bandingkan G dan F =  
3  39 
 1  2
 2 
5
1 u    15 
 = 2 
m n    v =  13 
 3 3     
2 5
m= , n= u = − 15, v = 13
3 3

Latihan Kendiri:

a) Diberi bahawa matriks

19
   3
 , E =  
5 3 2
D =  6  2 
 4
m n 
1 0
dan DE =  0 1 
 

Cari nilai m dan n.

b) Seterusnya dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai u dn w

yang memuaskan persamaan.

5 3 u   2

6    =  
 4
  w  3

Penyelesaian

a) b)

20
 1 3 1 1  1
3. Diberi bahawa 
  ialah matriks songsang bagi 
 .
k r 1
 2 3 


i) Carikan nilai r dan nilai k.

ii) Seterusnya dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai x dan

nilai y yang memuaskan persamaan matriks berikut:

1  1  x 11
    = 
2
2 3   y  


Penyelesaian

1  1  1
1
 x
 = 
1
1 1  1 11 
(i) Songsang  2     = 
2
 3
2
 3
ii) 
2 3
 
1
 y    
1  1 1

2  =
 3 (1)(3)  ( 1)( 2) 1  3 1 11 
= 
 2  
2
 3

1
 5  1
  

 2 1
 
1
1  3 1 =
  5
=  2
3 2  1
  ( 3  11)  (1  2) 
 
 ( 2  11)  (1  2) 
1  3 1
= 
 2 
5  1
 1  33  2
=  
5   22  2 
1  3 1 1  3 1
Bandingkan   =  
5  2 1 k  r 1 1  35 
=  
5   20 
k = 5, r = -2
1 
  35 
= 5 
 1  (20) 
 
5 

 x   7
  =  
 y    4

x = 7, y = − 4

Latihan Kendiri:

21
 1  1 p 4  2
1. Diberi bahawa   ialah matriks songsang bagi  
k 1 4 1 1 

a) Carikan nilai k dan p.

b) Seterusnya, dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai

x dan y yang memuaskan persamaan matriks berikut:

4  2  x   2
    =  
1 1   y  10 
Penyelesaian

a) b)

Contoh Pemarkahan:
2 1
1) i) Carikan matriks songsang bagi  6 4 
 
ii) Seterusnya, hitungkan nilai k dan nilai m yang memuaskan
persamaan matriks berikut:

22
 2k + m = 0
6k + 4m = 1
(7 markah)
Penyelesaian

2 1  -1 1*  4 * 1
i) 
6  =  
 4 ( 2)( 4)  (1)(6)   6 2

1  4  1
=  
8  6   6 2 
1  4  1*
= 
 
2  6 2
*
2 1  k   0
ii)     =  
6 4  m 1
 k   2 1 -1   0
  =  
 
1
m  6 4  
1  4  1  0*
=    
2   6 2  1
1  (4  0 )  ( 1  1) 
=  
2  ( 6  0 )  ( 2 1 ) 
1  0  1
= 
 

2 0  2
1   1
=  
2  2 


1 
   1
=  21 
  2 
 2 
 1
k
   
= 2 
m
 1

1* *
k=  , m= 1
2
* mewakili satu markah.
Kesalahan umum.

Analisis Kesalahan

Dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai x dan nilai y yang

memuaskan kedua-dua persamaan berikut:

5x+3y=3
-4x + y = -16

SALAH BETUL

23
1. Kesilapan dalam menulis serentak 1.
dalam bentuk matriks.

5  4  x  3  5 3  x  3 
    =       =  
3 1   y   16   4
 1
  y    16 

2. Kesilapan menghitung nilai penentu. 2.

 5 3  x  3  5 3  x  3
    =       =  
 4 1   y   16   4 1   y   16 

 x 1  1  3
  =  
 x 1 1  3 y
  (5)(1)  (3)( 4)  4 5 
  =  
 y (5)  (1)  (3)(4) 4 5   3 
 
 3    16 
 
  16 

3. Kesilapan dalam mendarab dua matriks. 3.

 x 1  1 3  ( 4  3)   3 
  =    
 y 5  12  3 3  5  16    16   x 1  1 3  ( 4  3) 
  =  
 y  17   4  3  5  16 

4. 4.
-1
 x  3  5  4  x 5  4  3 
  =       =    
 y    16  3 1   y 3 1    16 

5. Sebagai jawapan akhir 5.

 x  3  x = 3, y = -4
  =  
y
    4

24
SOALAN – SOALAN SPM

1. SPM 2003 Kertas 2, soalan 11

3  2 1 0
M ialah satu matriks 2 x 2 dengan keadaan M  5  4    0 1 
   
a) Carikan matriks M.
b) Tuliskan persamaan linear serentak berikut dalam bentuk persamaan
matriks.

3x − 2y = 7
5x − 4y = 9
Seterusnya, dengan mengunakan kaedah matriks, hitungkan nilai x dan y
[ 6 markah]

2. SPM 2004 Kertas 2, soalan 8

3  4 6 p
a) M atriks songsang bagi  5 
 ialah m
5  . Carikan nilai m dan
  6  3

p.

b) Dengan mengunakan kaedah matriks, hitungkan nilai x dan nilai y yang

memuaskan persamaan linear srentak berikut:

3x − 4y = − 1
5x − 6y = 2
[6 markah]

3. SPM 2005 Kertas 2, Soalan 11

2  5  3 h
Diberi bahawa matriks P   1 3

 dan matriks Q  k
 1  dengan
2
  
1 0
keadaan PQ   .
0 1 

a) Carikan nilai k dan nilai h.

b) Dengan mengunakan kaedah matriks, hiutngkan nilai x dan y yang
memuaskan persamaan linear serentak berikut:

2x − 5y = − 17
x + 3y = 8 [ 7 markah]

25
4. SPM 2004 Julai, Kertas 2, Soalan 9

2 3
a) Carikan matriks songsang bagi  5 6 
 
b) Dengan mengunakan kaedah matriks, hitunhkan nilai x dan nilai y yang
memuaskan persamaan linear serentak berikut.

2x + 3y = 1
5x + 6y = − 2 [6 markah]

5. SPM 2005 Julai, Kertas 2, Soalan 9

1  2 1 0
P ialah matriks 2 x 2 dengan keadaan  3 P  
0 1.
 4  
a) Carikan matriks P.
b) Tuliskan persamaan linear serentak berikut dalam bentuk persamaan
matriks:
x − 2y = 8
3x + 4y = − 6
Seterusnya, dengan menggunakan kaedah matriks, hitungkan nilai x dan
nilai y.
[ 6markah]

26
JAWAPAN

Latihan 1:

1) −2
2) 38
3) 38
4) −38
5) 2
6) −2
7) 10
8) 10
9) −10
10) 2

Latihan 2: Latihan 3:

 7  5 0 1
1)   6 
4 
a)  1 
 1
  
8  2  1 3
2)  6  b)  1  2 
 4   
3 2  1
3)  1 
5  1 
  c)  2 
 3 2
8 5   5 1
4)  6   
  7 
d)  4 2 
  3  1 
 4 2 
1 2  1
5)  6 
3  1 
   4
e)
 1 1 
1 
 2 8 
4  5  3 
6)  1    2
 7 
f)  1 2 
 1 

 16 12 
1 3
7)  2  6 
 
5 3
8)   2 7 
 

27
Latihan 4:

 x 2 -14   5  x 2 -1 4   5
1)  y  =  6 
8 

 6
 2)  y  =  6 
8 
 
         6

 x 4 3 -1 7  x 4  3
1
 5
3)  y  =  1 2
 
8
 4)  y  = 
2   
         2 
  6

1 1
 x  2 4  5  x  4 3 7
5)  y  =   
 6
 6)  y  =   
8

   6 8
      2 1
  

1 1
 x 2 4   5  x 4 3 7
7)  y  = 
6    8)  y  =   
8

    8
  6  
2
  1
  

1 1
 x 1 2  5  x 1  2  5
9)  y  = 
3    10)  y  =   
 6

   4
  6  
3
 4
  

Latihan 5

1) x = 1, y = 2 2) x = -1, y = 1
3) x = 3, y = 1 4) x = 1, y = 0
1 3 6) x = 0, y = 1
5) x =  ,y=
2 2
1 1 8) x = 1, y = −1
7) x = ,y=
2 2
9) x = -4, y = 3 10) x = 1, y = 0

Latihan 6
28
 1 2  x  5 2 4  x  5
1)  3 
 4
  =   2)  6 
8 
  =  
   y  6   y  6
4 3  x 7 2  4  x   5
3)  2    =   4)  6    =  
 1   y 8  8   y  6
 2 4  x  5 2 4  x   5
5)   6 
8 
  =   6)  6    = 
 8  y  6
  y  6   
4  3  x  7  4 3  x 7
7)  2    =   8)   2    =  
 1   y 8  1   y 8
4 3  x  7 2 3  x 6
9)  2 
   = 
1  y  8  10)  4 
5 
  = 7
     y  

Soalan – soalan SPM

1  4 2 3  2 x   7
1. a)  
 5  b)  5      , x = 5 dan y = 4
2  3
   4   y   9 

1 11
2. a) m = dan p = 4 b) x  7, y 
2 2

1
3. a) k  , h 5 b) x   1, y  3
11

1 6  3  2 1
4. a)    atau  5 2 b) x   4, y  3
3 5 2   
 3 3

 2 1 
1  4 2    1  2  x   8
5. a)   atau  5 5 b)  3      
10   3 1   3 1   4   y    6
 
 10 10 
x  2, y  3

29