http://nota-budak-ipg.blogspot.com/2012/11/sebutan-baku-bahasa-melayu.

html

Monday, November 26, 2012

Sebutan Baku Bahasa Melayu

Matlamat Sebutan Baku Bahasa Melayu

Bahasa Melayu sekarang sudah berusia lebih 2000 tahun (Asmah,1999). Jika dilihat dari sudut usianya bahasa Melayu sudah boleh
dikelaskan sebagai bahasa yang mantap dan kukuh. Ini boleh dilihat daripada peranannya sebagai bahasa rasmi bagi negara kita,
alat komunikasi dalam urusan rasmi dan tidak rasmi. Peranan bahasa Melayu dalam bidang pendidikan pula tidak perlu
dipertikaikan lagi, ia merupakan bahasa ilmu dan asas kepada perpaduan negara. Keyakinan negara dalam meletakkan bahasa
Melayu sebagai bahasa ilmu adalah kerana bahasa ini sudah ada sistemnya yang tersendiri seperti ditulis oleh Rohizah Halim dan
Sharifah Fazliyaton Shaik Ismail, 2008 bahawa:

”Bahasa Melayu adalah bahasa yang mempunyai struktur dan bersistem, dengan asas yang padu dan kukuh ini, bahasa Melayu
jelas sekali telah diperlengkapkan sebagai bahasa intelek dengan wibawa yang kukuh ”.

Namun sebagai bahasa yang hidup  dan berkembang, bahasa Melayu khususnya bahasa Melayu baku menempuh banyak
proses sejak zaman kesultanan Melayu lagi sehingga pada masa ini. Kini, bahasa Melayu baku menghadapi cabaran dan tekanan
ekoran arus pemodenan dan globalisasi. Penggiat bahasa risau, pendidik bimbang apatah lagi pejuang bahasa yang melihat kian
hari bahasa Melayu kian tersisih. Kegagalan meletakkan bahasa Melayu ditempat yang sewajarnya memberi kesan kepada
perlaksanaan bahasa Melayu baku dengan jayanya.

Bahasa baku ialah bahasa standard, mempunyai struktur yang lengkap dan sempurna dari segi sistem ejaan, tatabahasa, dan
kosa kata. Bahasa Melayu baku mempunyai keseragaman dalam empat sistem yang utama iaitu fonologi, morfologi, sintaksis dan
semantik. Sebutan baku pula mencakup aspek fonologi sahaja. Menurut Awang Sariyan (2004), sebutan baku di Malaysia telah
ditetapkan dalam Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu Kali Ke-3 (1956) yang memutuskan bahawa sebutan baku ialah sebutan
fonemik (berdasarkan ejaan) bukan berdasarkan kelaziman sebutan menurut dialek Riau-Johor. Pelaksanaan sebutan baku di
institusi pendidikan khususnya sekolah berjalan serentak dengan KBSM (1988). Tujuan pembakuan bahasa Melayu adalah seperti
yang berikut:

i. Untuk mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam bahasa Melayu yang dapat digunakan dalam situasi formal
atau situasi rasmi.
ii. Untuk meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu dalam kalangan pengguna bahasa.
iii. Untuk memantapkan sistem dan struktur dalaman bahasa Melayu, supaya sistem sebutannya menjadi mantap
dan baku sejajar dengan pemantapan dan pembakuan tatabahasa, kosa kata (perbendaharaan kata umum dan
istilah), sistem ejaan, dan laras bahasa.
iv. Secara khusus, untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur serta mengurangkan penggunaan
pelbagai variasi dan gaya sebutan serta menghindarkan penggunaan dialek setempat di dalam pengajaran dan
pembelajaran Bahasa Melayu di peringkat sekolah

Pelaksanaan Sebutan Baku Bahasa Melayu

Menurut Awang Sariyan (1988:6), ahli- ahli bahasa telah bersependapat tentang  dasar sebutan baku Bahasa Melayu iaitu sebutan
bagi kata bahasa Melayu hendaklah berdasarkan sebutan fonemik atau sebutan berdasarkan ejaan. Perkara ini adalah bertepatan
dengan keterangan K.L pike dalam bukunya Phonemics (1943:57) iaitu ”Kata-kata dieja sebagaimana diucapkan dan diucapkan
sebagaimana dieja, dan tidak ada huruf yang senyap”.

Garis panduan dasar umum tentang sebutan baku bahasa Melayu adalah seperti berikut :
Sebutan Huruf: Pada umumnya, setiap huruf dalam ejaan Rumi atau Jawi perlulah  dilafazkan dengan jelas mengikut nilai bunyi
bahasa Melayu yang dilambangkan.

Sebutan Kata: Sebutan kata hendaklah berdasarkan ejaan secara keseluruhan dan juga berdasarkan bentuk kata (pola pada suku
kata) sama ada kata dasar atau kata terbitan.

Intonasi: Intonasi ialah nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap dan hendaklah berdasarkan jenis dan
bentuk ayat atau kalimat dalam Bahasa Melayu serta  keperihalan keadaan yang berkenaan.

Huruf dan fonem vokal ‘a’

Sebutan Baku

Vokal ‘a’ dilafazkan dengan [ a ] pada bahagian mana pun ia terletak sama ada terbuka, tertutup, di tengah atau di akhir kata.Ini
bermakna vokal ‘a’ disebut seperti mana dieja dan dieja seperti mana dilafazkan.

Contoh:

Huruf Vokal Fonem/ bunyi Ejaan Sebutan

a [a] saya [sa ya]
berapa [be ra pa]
apa [a pa]

Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf ‘i’.

Mengikut sebutan baku fonem vokal ‘i’ perlu dibunyikan dengan [ i ], sama ada terletak pada suku kata akhir terbuka dan suku kata
tertutup. Ini bermaksud vokal ‘i’ perlu dibunyikan  seperti mana dieja. Sebutan Johor-Riau bagi fonem vokal ‘i’ pada suku kata
tertutup dibunyikan dengan [e].
Contoh:
Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor Riau
Alih [a lih] [ a leh]
Mukim [mu kim] [mu kem]
Hasil [ha sil] [ha sil]
Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf ‘u’.

Mengikut sebutan baku fonem vokal ‘u’ perlu dibunyikan dengan [ u ], sama ada terletak pada suku kata akhir terbuka dan suku
kata tertutup. Ini bermaksud vokal ‘u’ perlu dibunyikan seperti mana dieja. Sebutan Johor-Riau bagi fonem vokal ‘u’ pada suku kata
tertutup dibunyikan dengan [o].
Contohnya:
Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor-Riau
Betul [be tul] [ be tol]
Lanun [la nun] [la non]
tutup [tu tup] [tu top)
Penyebutan Kata Terbitan

Kata terbitan mengikut garis panduan dasar umum tentang sebutan baku Bahasa Melayu hendaklah dilafazkan berdasarkan pola
ejaan KV , KV + KV , KVK , KVK + KVK.

Kata terbitan dengan imbuhan awalan

Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor-Riau

 Pengajar [pe nga jar] [pe nga ja]
Pengedar [pe nge dar] [pe nge da]
Terasa [te ra sa] [te ra sé]
Berlari [ber la ri] [ber la ri]
terangkat [ter ang kat] [ter ang kat]

Kata terbitan bahasa Arab, Indonesia dan Inggeris

Kata serapan Bahasa Arab , Indonesia dan Inggeris yang sudah sebati dengan bahasa Melayu dibunyikan seperti sebutan baku
Bahasa Melayu.

Ejaan Standard Sebutan baku Sebutan Johor-Riau

i)    Bahasa Indonesia
Sama bunyi
Anda [an da] [an da]
Merdeka [mer de ka] [mer de ka]

Berbeza bunyi
Bangsa [bang sa] [bang sé]

ii)  Bahasa Arab

Sama bunyi
Fatwa [fat wa] [fat wa]
Takwa [tak wa] [tak wa]
Beza bunyi
Makna [mak na] [mak né]

iii) Bahasa Inggeris

[fra sa] [fra sa]
Frasa [dra ma] [dra ma]
drama

 Intonasi dalam Bahasa Melayu

Intonasi ialah nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap dan hendaklah berdasarkan jenis dan bentuk ayat
atau kalimat dalam bahasa Melayu, sama ada ayat penyata biasa, ayat tanya, ayat perintah, ayat terbalik atau songsang atau ayat
pasif dan seumpamanya. Intonasi bahasa Melayu dapat dikenali dan digayakan dengan empat tingkat nada yang biasa ditandai
dengan angka 1, 2, 3 dan 4. Angka 1 menandai nada yang paling rendah dan angka 4 menandai nada yang paling tinggi. Nada 2
memulakan ujaran dan nada 3 merupakan nada tekanan. Intonasi bahasa Melayu mempunyai hubungan yang rapat dengan
sintaksis, iaitu dapat membezakan jenis dan bentuk ayat. Intonasi wujud dalam bahasa Melayu bagi menandai dan memisahkan
frasa yang pelbagai jenis dan bentuknya.
Ada beberapa fungsi intonasi. Antaranya:
i. Fungsi emosional: Untuk menyatakan pelbagai makna sikap, seperti kegembiraan, kebosanan, kemarahan,
kekejutan, keakraban, kekecualian, ketakutan dan ratusan sikap yang lain.
ii. Fungsi gramatis: Untuk menandakan kontras dari segi tatabahasa terhadap sesuatu ujaran, sama ada
sesebuah klausa atau ayat itu berupa pertanyaan atau pernyataan, positif atau negatif dan seumpamanya.
 iii. Fungsi struktur informasi: Untuk memberikan sesuatu yang baru berbanding dengan yang telah dimaklumi
dalam makna sesebuah ujaran iaitu dengan menekankan kata yang membawa makna tersebut.
iv. Fungsi tekstual: Untuk membentuk nada dan gaya suara yang turun naik bagi wacana yang lebih luas seperti
pembacaan teks berita yang membezakan satu berita dengan berita yang lain.
v. Fungsi psikologi: Untuk membantu menggubah bahasa menjadi unit-unit ujaran yang mudah dilihat dan diingat,
seperti belajar urutan nombor yang panjang atau ungkapan dalam ucapan.
vi. Fungsi ‘indexical’: Untuk menandai identiti seseorang, iaitu membantu mengenali seseorang sama ada
tergolong dalam kumpulan sosial atau pekerjaan yang berbeza, seperti khatib, penjual ubat atau sarjan tentera.

Sebutan bagi Nama Khas

Nama orang di Malaysia atau di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan orang yang empunya nama atau kebiasaan setempat
atau kebiasaan antarabangsa. Contohnya:

Ejaan Sebutan
Muhammad Hatta [mu.ham.mad hat.ta]
James Bond [jéms bÕnd]
Nelson Mandela [nẼl.sen man.dé.la]
Lim Keng Yaik [lim kéng yék]
Boutros Boutros-Ghali [but.ros but.ros gha.li]
Nama tempat di Malaysia atau di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan sebutan setempat atau kebiasaan antarabangsa.
Contohnya:
Ejaan Sebutan
Selangor Darul Ehsan [se.la.ngor da.rul éh.san]
Bosnia-Herzegovina [bos.nia her.ze.go.vi.na]
Pyongyang [pyong.yang]
New Zealand [niu zi.lẼnd]
Sunway Lagoon [sun.wéi le.gun]
Nama Khas yang lain yang mengandungi atau tidak mengandungi nama orang atau nama tempat dilafazkan menurut sistem
sebutan baku bahasa Melayu. Contohnya:

Ejaan Sebutan
Bank Bumiputera [baângk bu.mi.pu.te.ra]
Radio Televisyen Malaysia [ra.dio té.lé.vi.syen me.lé.sia]
Universiti Teknologi Malaysia [u.ni.ver.si.ti ték.no.lo.gi me.lé.sia]
Agensi Pengiklanan Multimedia [a.gén.si pe.ngi.la.nan mul.ti.mé.dia] atau [a.gén.si
peng. Öik.la.nan mul.ti.mé.dia]

Akronim atau singkatan yang terbentuk sebagai kata (dalam bahasa Melayu atau bukan bahasa Melayu) dilafazkan dengan dua
cara iaitu (i) cara sebutan akronim menurut cara pemenggalan suku kata ejaan, atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang
penuh. Contohnya:

Ejaan Sebutan
Felda [fél.da] atau (Federal Land Development Authority)
(Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan)
UNESCO [yu.nés.ko] atau (United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization)
UMNO [am.no] atau (United Malays National Organization) (Pertubuhan
Kebangsaan Melayu Bersatu)
tadika [ta.di.ka] atau (taman didikan kanak-kanak)
ADUN [a.dun] atau (Ahli Dewan Undangan Negeri)
Plus [plus] atau (Projek Lebuh Raya Utara-Selatan)

Akronim yang tidak berbentuk kata dan singkatan jenis inisialisme dalam ejaan Rumi dilafazkan dengan dua cara, iaitu (i) cara
sebutan singkatan menurut bunyi huruf Rumi, atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang penuh. Contohnya:

Ejaan Sebutan
DBP [di.bi.pi] atau (Dewan Bahasa dan Pustaka)
TLDM [ti.él.di.ém] atau (Tentera Laut Diraja Malaysia)
JKKK [jé.ké.ké.ké] atau (Jawatankuasa Keselamatan dan Kemajuan Kampung)
RTM [ar.ti.ém] atau (Radio Televisyen Malaysia)
PLO [pi.él.o] atau (Palestinian Liberation Organization)
(Pertubuhan Pembebasan Palestin)