AM1 Wstęp

Wstȩp do analizy matematycznej
Svetlana Mincheva-Kamińska
Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytetu Rzeszówskiego
Informatyka i Ekonometria
13 października 2020
Literatura podstawowa:
1 M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 1. Definicje,
twierdzenia, wzory. Oficyna Wydawnicza GiS, Wrocław 2012.
2 M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 1. Przykłady
i zadania. Oficyna Wydawnicza GiS, Wrocław 2013.
3 H. Gurgul, M. Suder, Matematyka dla kierunków
ekonomicznych. Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
4 A. Szpila, Matematyka. Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
2013.
Literatura uzupełniaja̧ca:
1 M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 2. Definicje,
twierdzenia, wzory. Oficyna Wydawnicza GiS, Wrocław 2012.
2 M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 2. Przykłady
i zadania. Oficyna Wydawnicza GiS, Wrocław 2013.
3 K. Niedziałomski, R. Kowalczyk, C. Obczyński, Granice i
pochodne. Metody rozwia̧zywania zadań. PWN, Warszawa
2013.
4 R. Rudnicki, Wykłady z analizy matematycznej. PWN,
Warszawa 2013.
1. ELEMENTY LOGIKI I TEORII ZBIORÓW
Zbiory
Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

zaliczamy do pojȩć pierwotnych (niedefiniowanych).
Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

W przeciwnym przypadku piszemy x 6∈ A.
Zbiór, do którego nie należy żaden element, nazywamy zbiorem
pustym i oznaczamy symbolem ∅.
Zbiory możemy określać na różne sposoby:
• wypisuja̧c wszystkie elementy zbioru, np. A = {−5, 0, 2, 7};
• podaja̧c warunek charakteryzuja̧cy elementy zbioru, np.
B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Zbiory


B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Zbiory


B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Zbiory


B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Zbiory


B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Zbiory


B = {x ∈ R : x2 − 3x + 2 > 0}.
Elementy logiki
Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmuja̧ce, któremu

można przyporza̧dkować jedna̧ z dwu wartości logicznych: 0 lub 1,
przy czym wartośc 0 jest przyporza̧dkowana zdaniom fałszywym,
a wartość 1 zdaniom prawdziwym.
Funktory zdaniotwórcze to spójniki zdaniowe, za pomoca̧ których

ze zdań prostych tworzymy zdania złożone.
Nazwa funktora Symbol Znaczenie

negacja ∼ nie
koniunkcja ∧ i
alternatywa ∨ lub
implikacja ⇒ jeżeli ..., to ...
równoważność ⇔ ... wtedy i tylko wtedy, gdy ...
Elementy logiki



negacja ∼ nie
koniunkcja ∧ i
alternatywa ∨ lub
Elementy logiki



negacja ∼ nie
koniunkcja ∧ i
alternatywa ∨ lub
Elementy logiki



negacja ∼ nie
koniunkcja ∧ i
alternatywa ∨ lub
Zmienne p, q, r itd. reprezentuja̧ce zdania poła̧czone spójnikami
logicznymi i nawiasami tworza̧ wyrażenie nazywane formuła̧
logiczna̧. Np. wyrażenie (p ∨ q) ⇒∼ p jest formuła̧ logiczna̧.
Prawem rachunku zdań (lub tautologia̧) nazywamy taka̧ formułȩ
logiczna̧, która jest prawdziwa bez wzglȩdu na wartości logiczne
tworza̧cych ja̧ zdań.
Przykłady tautologii:
• prawo podwójnego zaprzeczenia ∼ (∼ p) ⇔ p
• prawo wyła̧czonego środka p ∨ ∼ p
• prawa de Morgana
∼ (p ∧ q) ⇔ (∼ p ∨ ∼ q), ∼ (p ∨ q) ⇔ (∼ p ∧ ∼ q)
• prawo kontrapozycji (p ⇒ q) ⇔ (∼ q ⇒ ∼ p)
• zwia̧zek równoważności z implikacja̧
(p ⇔ q) ⇔ [(p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)]
• prawo zaprzeczenia implikacji ∼ (p ⇒ q) ⇔ (p ∧ ∼ q)

∼ (p ∧ q) ⇔ (∼ p ∨ ∼ q), ∼ (p ∨ q) ⇔ (∼ p ∧ ∼ q)
(p ⇔ q) ⇔ [(p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)]

∼ (p ∧ q) ⇔ (∼ p ∨ ∼ q), ∼ (p ∨ q) ⇔ (∼ p ∧ ∼ q)
(p ⇔ q) ⇔ [(p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)]

Niech X bȩdzie pewnym zbiorem – zakresem zmiennej x.
Wyrażenie α(x), które staje siȩ zdaniem, jeśli w miejsce zmiennej x
wstawimy element zbioru X, nazywamy warunkiem zdaniowym
(funkcja̧ zdaniowa̧).
Mówimy, że element a ∈ X spełnia warunek zdaniowy α, jeśli
zdanie α(a) jest zdaniem prawdziwym. Zbiór tych elementów
zbioru X, które spełniaja̧ warunek zdaniowy α, oznaczamy przez
{x ∈ X : α(x)}.
Niech α(x), x ∈ X bȩdzie warunkiem zdaniowym.
Zwrot ,,dla każdego x należa̧cego do X...” nazywamy
kwantyfikatorem dużym (ogólnym) wia̧ża̧cym zmienna̧ x
i oznaczamy symbolem
^
∀x∈X albo .
x∈X
Zwrot ,,istnieje taki x należa̧cy do X, że...” nazywamy

kwantyfikatorem małym (szczegółowym) wia̧ża̧cym zmienna̧ x
i oznaczamy _
∃x∈X albo .
x∈X
{x ∈ X : α(x)}.
^
∀x∈X albo .
x∈X

i oznaczamy _
∃x∈X albo .
x∈X
{x ∈ X : α(x)}.
^
∀x∈X albo .
x∈X

i oznaczamy _
∃x∈X albo .
x∈X
{x ∈ X : α(x)}.
^
∀x∈X albo .
x∈X

i oznaczamy _
∃x∈X albo .
x∈X
Prawa de Morgana dla kwantyfikatorów:
[∼ ∀x∈X α(x)] ⇔ ∃x∈X [∼ α(x)]
[∼ ∃x∈X α(x)] ⇔ ∀x∈X [∼ α(x)]

Rachunek zbiorów
Mówimy, że zbiór A zawiera siȩ w zbiorze B (albo że zbiór A jest

podzbiorem zbioru B), jeśli każdy element zbioru A jest elementem
zbioru B; symbolicznie
A ⊂ B ⇔ ∀x (x ∈ A ⇒ x ∈ B).
Mówimy, że zbiory A i B sa̧ równe, jeśli każdy element zbioru A

jest elementem zbioru B i każdy element zbioru B jest elementem
zbioru A, czyli
A = B ⇔ (A ⊂ B ∧ B ⊂ A).
Rachunek zbiorów

A ⊂ B ⇔ ∀x (x ∈ A ⇒ x ∈ B).

zbioru A, czyli
A = B ⇔ (A ⊂ B ∧ B ⊂ A).
Rachunek zbiorów

A ⊂ B ⇔ ∀x (x ∈ A ⇒ x ∈ B).

zbioru A, czyli
A = B ⇔ (A ⊂ B ∧ B ⊂ A).
Z dowolnych zbiorów A i B można utworzyć nowe zbiory A ∪ B,
A ∩ B, A \ B zwane odpowiednio suma̧, iloczynem i różnica̧
zbiorów A i B. Definiujemy je nastȩpuja̧co:
A ∪ B = {x : x ∈ A ∨ x ∈ B},
A ∩ B = {x : x ∈ A ∧ x ∈ B},
A \ B = {x : x ∈ A ∧ x 6∈ B}.
A ∪ B = {x : x ∈ A ∨ x ∈ B},
A ∩ B = {x : x ∈ A ∧ x ∈ B},
A \ B = {x : x ∈ A ∧ x 6∈ B}.
A ∪ B = {x : x ∈ A ∨ x ∈ B},
A ∩ B = {x : x ∈ A ∧ x ∈ B},
A \ B = {x : x ∈ A ∧ x 6∈ B}.
A ∪ B = {x : x ∈ A ∨ x ∈ B},
A ∩ B = {x : x ∈ A ∧ x ∈ B},
A \ B = {x : x ∈ A ∧ x 6∈ B}.
Iloczynem kartezjańskim niepustych zbiorów A i B nazywamy
zbiór
A × B = {(a, b) : a ∈ A ∧ b ∈ B}.
Na ogół A × B 6= B × A.
Zamiast A × A czȩsto piszemy A2 .
Pojȩcie iloczynu kartezjańskiego można rozszerzyć na dowolna̧
skończona̧ liczbȩ niepustych zbiorów.
zbiór
A × B = {(a, b) : a ∈ A ∧ b ∈ B}.
zbiór
A × B = {(a, b) : a ∈ A ∧ b ∈ B}.
zbiór
A × B = {(a, b) : a ∈ A ∧ b ∈ B}.
2. ZBIORY LICZBOWE
• N – zbiór liczb naturalnych
N = {1, 2, 3, ...}
• Z – zbiór liczb całkowitych
Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}
• Q – zbiór liczb wymiernych
m

Q= : m ∈ Z, n ∈ N
n
• R – zbiór liczb rzeczywistych

• C – zbiór liczb zespolonych
2. ZBIORY LICZBOWE
N = {1, 2, 3, ...}
Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}
m

Q= : m ∈ Z, n ∈ N
n

2. ZBIORY LICZBOWE
N = {1, 2, 3, ...}
Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}
m

Q= : m ∈ Z, n ∈ N
n

2. ZBIORY LICZBOWE
N = {1, 2, 3, ...}
Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}
m

Q= : m ∈ Z, n ∈ N
n

2. ZBIORY LICZBOWE
N = {1, 2, 3, ...}
Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}
m

Q= : m ∈ Z, n ∈ N
n

Podstawowe własności liczb rzeczywistych
W zbiorze wszystkich liczb rzeczywistych określone zostały dwa

działania: dodawanie (+) i mnożenie (.) oraz relacja porza̧dkuja̧ca
- relacja mniejszości (<), które spełniaja̧ nastȩpuja̧ce własności:
Dla dowolnych x, y, z ∈ R mamy:
x + y = y + x; (x + y) + z = x + (y + z);
∃0 ∈ R ∀x ∈ R x + 0 = x; ∀x ∈ R ∃ − x ∈ R x + (−x) = 0;
x.y = y.x; (x.y).z = x.(y.z);
∃1 ∈ R, 1 6= 0 1.x = x; ∀x ∈ R, x 6= 0 ∃x−1 ∈ R x.x−1 = 1;
(x + y).z = x.z + y.z;
(x = y) ∨ (x < y) ∨ (y < x); (x < y) ∧ (y < z) ⇒ (x < z);
x < y ⇒ x + z < y + z; (0 < x) ∧ (0 < y) ⇒ 0 < x.y.
Aksjomat cia̧głości!
Wartość bezwzlȩdna
Dla każdej liczby rzeczywistej x określamy funkcjȩ wartość

bezwzlȩdna lub moduł liczby rzeczywistej wzorem:
(
x dla x 0,
|x| =
−x dla x < 0.
Podstawowe własności modułu liczby rzeczywistej możemy opisać

nastȩpuja̧co:
• ∀x ∈ R |x| 0;
• |x| = 0 ⇔ x = 0;
• ∀x, y ∈ R |x · y| = |x| · |y|;
• ∀x, y ∈ R |x + y| ¬ |x| + |y| - nierówność trójka̧ta.

(
x dla x 0,
|x| =
−x dla x < 0.

nastȩpuja̧co:
• ∀x ∈ R |x| 0;
• |x| = 0 ⇔ x = 0;
• ∀x, y ∈ R |x · y| = |x| · |y|;

(
x dla x 0,
|x| =
−x dla x < 0.

nastȩpuja̧co:
• ∀x ∈ R |x| 0;
• |x| = 0 ⇔ x = 0;
• ∀x, y ∈ R |x · y| = |x| · |y|;

(
x dla x 0,
|x| =
−x dla x < 0.

nastȩpuja̧co:
• ∀x ∈ R |x| 0;
• |x| = 0 ⇔ x = 0;
• ∀x, y ∈ R |x · y| = |x| · |y|;

(
x dla x 0,
|x| =
−x dla x < 0.

nastȩpuja̧co:
• ∀x ∈ R |x| 0;
• |x| = 0 ⇔ x = 0;
• ∀x, y ∈ R |x · y| = |x| · |y|;
Podstawowe własności podzbiorów zbioru R
Zbiór A ⊂ R nazywamy ograniczonym z dołu, jeżeli istnieje taka
liczba rzeczywista m, że
∀a∈A a m.
Każda̧ liczbȩ m spełniaja̧ca powyższy warunek nazywamy

ograniczeniem dolnym zbioru A.
Zbiór A ⊂ R nazywamy ograniczonym z góry, jeżeli istnieje taka
liczba rzeczywista M , że
∀a∈A a ¬ M.
Każda̧ liczbȩ M spełniaja̧ca powyższy warunek nazywamy

ograniczeniem górnym zbioru A.
Jeżeli zbiór jest ograniczony z góry i z dołu, to nazywamy go
ograniczonym.
∀a∈A a m.

∀a∈A a ¬ M.

ograniczonym.
∀a∈A a m.

∀a∈A a ¬ M.

ograniczonym.
∀a∈A a m.

∀a∈A a ¬ M.

ograniczonym.
∀a∈A a m.

∀a∈A a ¬ M.

ograniczonym.
∀a∈A a m.

∀a∈A a ¬ M.

ograniczonym.
Podzbiory zbioru R spełniaja̧ aksjomat cia̧głości:
Jeżeli zbiór A ⊂ R jest niepusty i ograniczony z dołu, to

wśród jego ograniczeń dolnych istnieje najwiȩksze.
Najwiȩksze ograniczenie dolne zbioru A nazywamy kresem
dolnym zbioru A i oznaczamy symbolem inf A.
Jeżeli zbiór A ⊂ R jest niepusty i ograniczony z góry, to wśród jego

ograniczeń górnych istnieje najmniejsze. Nazywamy je kresem
górnym zbioru A i oznaczamy symbolem sup A.
Przykłady:
• Zbiór A = (−∞, 5) jest ograniczony z góry, ale nie jest
ograniczony z dołu. Ponadto sup A = 5 (zauważmy, że
5 6∈ A).
n o
• Zbiór B = 1 + n1 : n ∈ N jest ograniczony. Mamy
inf B = 1 i sup B = 2.


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o


Przykłady:
5 6∈ A).
n o
SIMBOLICZNY ZAPIS DEFINICJI:
Definicja
Niech A ⊆ R, A 6= ∅ bȩdzie ograniczony z góry. Wtedy ∃M ∈ R:
M = sup A taka, że:
1◦ ∀a ∈ A a ¬ M ;
2◦ ∀ε > 0 ∃aε ∈ A aε > M − ε.
Zbiór A ⊆ R jest nieograniczony z góry gdy

∀M ∈ R ∃aM ∈ A aM > M.
Definicja
Niech B ⊆ R, B 6= ∅ bȩdzie ograniczony z dołu. Wtedy ∃m ∈ R:
m = inf B taka, że:
1◦ ∀b ∈ B b m;
2◦ ∀ε > 0 ∃bε ∈ B bε < m + ε.
Zbiór B ⊆ R jest nieograniczony z dołu gdy

∀m ∈ R ∃bm ∈ B bm < m.
Definicja
1◦ ∀a ∈ A a ¬ M ;
2◦ ∀ε > 0 ∃aε ∈ A aε > M − ε.

∀M ∈ R ∃aM ∈ A aM > M.
Definicja
1◦ ∀b ∈ B b m;
2◦ ∀ε > 0 ∃bε ∈ B bε < m + ε.

∀m ∈ R ∃bm ∈ B bm < m.
Definicja
1◦ ∀a ∈ A a ¬ M ;
2◦ ∀ε > 0 ∃aε ∈ A aε > M − ε.

∀M ∈ R ∃aM ∈ A aM > M.
Definicja
1◦ ∀b ∈ B b m;
2◦ ∀ε > 0 ∃bε ∈ B bε < m + ε.

∀m ∈ R ∃bm ∈ B bm < m.
Definicja
1◦ ∀a ∈ A a ¬ M ;
2◦ ∀ε > 0 ∃aε ∈ A aε > M − ε.

∀M ∈ R ∃aM ∈ A aM > M.
Definicja
1◦ ∀b ∈ B b m;
2◦ ∀ε > 0 ∃bε ∈ B bε < m + ε.

∀m ∈ R ∃bm ∈ B bm < m.
UMOWA:
• Jeżeli zbiór A ⊂ R jest niepusty i nie jest ograniczony z góry,
to piszemy sup A = ∞.
• Jeżeli zbiór A ⊂ R jest niepusty i nie jest ograniczony z dołu,
to piszemy inf A = −∞.
Zadanie
Wyznaczyć kresy nastȩpuja̧cych zbiorów:
1−x 2x+1
1 A = {x ∈ R : 2 − 3 ¬ 2 − 5x},
2 B = {x ∈ R : |3 − 2x| 3} ∩ {x ∈ R : 3 − x < 5 + 3x},
3 C = {x ∈ R : |5 − x| = 2} ∪ {x ∈ R : x2 < 16},
4 D = {x ∈ R : |3x + 1| < 5} ∩ {x ∈ R : x2 − 5x ¬ 6}.

AM1 Wstęp

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AM1 Wstęp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wstȩp do analizy matematycznej

Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytetu Rzeszówskiego

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Pojȩcia: zbioru, elementu zbioru oraz przynależności do zbioru

Jeżeli element x należy do zbioru A, to piszemy x ∈ A.

Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmuja̧ce, któremu

Funktory zdaniotwórcze to spójniki zdaniowe, za pomoca̧ których

Nazwa funktora Symbol Znaczenie

Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmuja̧ce, któremu

Funktory zdaniotwórcze to spójniki zdaniowe, za pomoca̧ których

Nazwa funktora Symbol Znaczenie

Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmuja̧ce, któremu

Funktory zdaniotwórcze to spójniki zdaniowe, za pomoca̧ których

Nazwa funktora Symbol Znaczenie

Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmuja̧ce, któremu

Funktory zdaniotwórcze to spójniki zdaniowe, za pomoca̧ których

Nazwa funktora Symbol Znaczenie

• prawo zaprzeczenia implikacji ∼ (p ⇒ q) ⇔ (p ∧ ∼ q)

• prawo zaprzeczenia implikacji ∼ (p ⇒ q) ⇔ (p ∧ ∼ q)

• prawo zaprzeczenia implikacji ∼ (p ⇒ q) ⇔ (p ∧ ∼ q)

Zwrot ,,istnieje taki x należa̧cy do X, że...” nazywamy

Zwrot ,,istnieje taki x należa̧cy do X, że...” nazywamy

Zwrot ,,istnieje taki x należa̧cy do X, że...” nazywamy

Zwrot ,,istnieje taki x należa̧cy do X, że...” nazywamy

[∼ ∀x∈X α(x)] ⇔ ∃x∈X [∼ α(x)]

[∼ ∃x∈X α(x)] ⇔ ∀x∈X [∼ α(x)]

Mówimy, że zbiór A zawiera siȩ w zbiorze B (albo że zbiór A jest

Mówimy, że zbiory A i B sa̧ równe, jeśli każdy element zbioru A

Mówimy, że zbiór A zawiera siȩ w zbiorze B (albo że zbiór A jest

Mówimy, że zbiory A i B sa̧ równe, jeśli każdy element zbioru A

Mówimy, że zbiór A zawiera siȩ w zbiorze B (albo że zbiór A jest

Mówimy, że zbiory A i B sa̧ równe, jeśli każdy element zbioru A

• N – zbiór liczb naturalnych

• Z – zbiór liczb całkowitych

Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}

• Q – zbiór liczb wymiernych

• R – zbiór liczb rzeczywistych

• N – zbiór liczb naturalnych

• Z – zbiór liczb całkowitych

Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}

• Q – zbiór liczb wymiernych

• R – zbiór liczb rzeczywistych

• N – zbiór liczb naturalnych

• Z – zbiór liczb całkowitych

Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}

• Q – zbiór liczb wymiernych

• R – zbiór liczb rzeczywistych

• N – zbiór liczb naturalnych

• Z – zbiór liczb całkowitych

Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}

• Q – zbiór liczb wymiernych

• R – zbiór liczb rzeczywistych

• N – zbiór liczb naturalnych

• Z – zbiór liczb całkowitych

Z = {..., −2, −1, 0, 1, 2, 3, ...}