‫بررسي تحوالت پولي و بيثباتي در قيمت‬

‫كاالها‪ ،‬خدمات و داراييها در ماههاي اخير‬

‫كد موضوعي‪220 :‬‬

‫معاونت پژوهشهاي اقتصادي‬
‫شماره مسلسل‪17191 :‬‬
‫دفتر‪ :‬مطالعات اقتصادي‬
‫مهرماه ‪1399‬‬
 ‫به نام خدا‬

‫فهرست مطالب‬

‫خالصه مديريتي‪1.............................................................................................................................................................................‬‬
‫مقدمه ‪2...............................................................................................................................................................................................‬‬
‫بيثباتي قيمتي در بازار كاالها‪ ،‬خدمات و داراييها ‪2..............................................................................................................‬‬
‫روند و نوسانات متغيرهاي پولي ‪5.................................................................................................................................................‬‬
‫آثار شيوع ويروس كرونا بر نرخ ارز و متغيرهاي پولي ‪9..........................................................................................................‬‬
‫تأني و تأخير در سياستگذاري پولي ‪11.......................................................................................................................................‬‬
‫آيا رشد بازار سرمايه منجر به تورم ميشود؟ ‪12.......................................................................................................................‬‬
‫جمعبندي و ارائه پيشنهاد سياستي‪13.......................................................................................................................................‬‬
 ‫‪1‬‬

‫بررسي تحوالت پولي و بيثباتي در قيمت‬

‫كاالها‪ ،‬خدمات و داراييها در ماههاي اخير‬

‫خالصه مديريتي‬

‫نوسانات و بيثباتي قيمتها در بازارهاي مختلف‪ ،‬يكي از مهمترين نگرانيهاي مردم و فعاالن اقتصادي‬
‫در حال حاضر است‪ .‬از ابتداي سال ‪ 1399‬تورم ساليانه روند صعودي گرفته و تورم ماهيانه نيز در تيرماه‬
‫‪ 1399‬به باالترين سطح خود از آبانماه ‪ 1397‬تاكنون رسيده است‪ .‬بازار داراييها (مسكن‪ ،‬سهام و‪)...‬‬
‫نيز جهش قيمتي تجربه كردهاند و قيمت يك واحد آپارتمان در تهران از ابتداي سال تاكنون ‪ 1/5‬برابر‬
‫شده است‪ .‬سؤالي كه پس از مشاهده اين آمارها ايجاد ميشود اين است كه چرا در اين مقطع شاهد‬
‫بيثباتي بيشتري نسبت به سال ‪ 1398‬هستيم و چه پديدهاي عامل اصلي اين تشديد بيثباتي است؟ آيا‬
‫بازار سرمايه متهم اصلي است يا شيوع ويروس كرونا منجر به چنين وضعيتي شده است؟ كسري بودجه‬
‫و افزايش نرخ ارز چه تأثيري داشتهاند و‪. ...‬‬
‫اين گزارش سعي كرده است در گام اول به سؤاالت فوق پاسخ داده و علل اصلي تشديد بيثباتي‬
‫اقتصاد در ماههاي آغازين سال ‪ 1399‬را تبيين نمايد‪ .‬در گام بعدي پيشنهادهايي در سه افق كوتاهمدت‪،‬‬
‫ميانمدت و بلندمدت بهمنظور كاهش بيثباتيها ارائه كرده است‪ .‬بهصورت مختصر‪ ،‬تشديد بيثباتيها‬
‫در سال ‪ 1399‬بهواسطه كاهش شديد صادرات نفت (در اثر تشديد تحريمها)‪ ،‬كاهش صادرات غيرنفتي‬
‫(بهدليل شيوع ويروس كرونا) و افزايش نرخ ارز و تحريك انتظارات تورمي اتفاق افتاده است‪ .‬نرخ ارز در‬
‫اقتصاد ايران بهعنوان لنگر اسمي ايفاي نقش ميكند و پيشران انتظارات تورمي است‪ .‬افزايش انتظارات‬
‫تورمي موجب سرازير شدن نقدينگي بهسوي بازار داراييها (امالك و مستغالت‪ ،‬سهام‪ ،‬كاالهاي بادوام‬
‫و‪ )...‬شده و زمينهساز التهاب در اين بازارها ميشود‪ .‬بانك مركزي‪ ،‬در اين شرايط‪ ،‬با تأخير و تأني در‬
‫سياستگذاري پولي‪ ،‬از ابزارهاي موجود براي كاهش نوسانات اقتصاد كالن استفاده نكرد و اتفاقاً كاهش‬
‫شديد نرخ سود بين بانكي‪ ،‬خود تشديدكننده نوسانات گرديد‪ .‬براي مهار و جلوگيري از تشديد بيثباتي‬
‫اقدامات زير در گزارش پيشنهاد شده است‪:‬‬

‫در افق كوتاهمدت‬

‫ـ افزايش نرخ سود بينبانكي‬
‫ـ قرار دادن محدوديت بر رشد ترازنامه بانكها‬
‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪2‬‬

‫ـ اجراي جديتر پيمانسپاري (بازگشت ارز حاصل از صادرات) با كمك ابزارهاي بانكي و مالي (ممنوعيت‬
‫صدور ضمانتنامه يا اعطاي تسهيالت و‪)...‬‬
‫ـ پيگيري براي آزادسازي منابع ارزي كشور‬

‫در افق ميانمدت‬

‫ـ كنترل نوسانات نرخ ارز بهجاي تالش براي تغيير روند‬
‫ـ احتياط در مصارف ارزي و خودداري از تكرار اقداماتي نظير ارز ‪4200‬‬
‫ـ توقف برداشتهاي مكرر از صندوق توسعه ملي براي مصارف بودجهاي‬

‫در افق بلندمدت‬

‫ـ تعيين تكليف بانكهاي ناسالم‬
‫ـ اصالح ساختار بودجه‬
‫ـ اصالح قانون پولي و بانكي كشور‬
‫ـ تعريف چارچوب سياست پولي و تغيير لنگر اسمي‬
‫ـ افزايش اقتدار و اثربخشي نظارت بر بانكها‬

‫مقدمه‬

‫توجه به روند تورم و متغيرهايي نظير پايه پولي‪ ،‬نقدينگي و نرخهاي بازار پول نگرانيهاي جدي در ارتباط‬
‫با تداوم بيثباتيهاي اقتصاد كالن ايجاد كرده است‪ .‬از آنجاييكه كاهش بيشازپيش قدرت خريد تأثيرات‬
‫رفاهي منفي براي خانوار خواهد داشت و همچنين بيثباتي قيمتها با توجه به آثار آن بر افزايش‬
‫نااطميناني در اقتصاد يكي از مهمترين موانع جهش توليد تلقي ميشود‪ ،‬الزم است چرايي وقوع اين‬
‫التهابات ابتدا تبيين شده و سپس در ارتباط با ممانعت از تداوم يا تشديد آنها چارهانديشي صورت گيرد‪.‬‬

‫بيثباتي قيمتي در بازار كاالها‪ ،‬خدمات و داراييها‬

‫مشاهده روند تورم در ماههاي اخير و مقايسه آن با گذشته‪ ،‬نشان ميدهد كه در سال ‪ 1399‬پرداختن‬
‫به مسئله مهار تورم و چارهانديشي براي آن در مقايسه با سال ‪ 1398‬حائز اهميت بيشتري است‪ .‬در‬
‫فروردينماه سال ‪ 1399‬روند تورم ساليانه‪ ،‬يك نقطه عطف را تجربه كرد و مسيري صعودي در پيش‬
‫گرفت‪ .‬تورم ماهيانه نيز در تيرماه ‪ 1399‬به باالترين نقطه از آبانماه ‪ 1397‬تاكنون رسيد و سطح عمومي‬
 ‫‪3‬‬

‫قيمتها صرفاً طي ‪ 31‬روز رشدي معادل ‪ 6/5‬درصد را تجربه كرد‪ .‬از ارديبهشتماه ‪ 1399‬قيمت مسكن‬
‫نيز رشد بااليي را تجربه كرده است و رشد ماهيانه قيمت واحد مسكوني در ماههاي اردبيهشت تا مرداد‬
‫همواره باالتر از ‪ 10‬درصد بوده است‪.‬‬

‫نمودار ‪ .1‬روند تورم ماهيانه و ساليانه شاخص قيمت مصرفكننده خانوارهاي شهري‬
‫‪۸%‬‬ ‫‪۵۲%‬‬
‫‪۷%‬‬ ‫‪۴۲%‬‬
‫‪۶%‬‬
‫‪۵%‬‬ ‫‪۳۲%‬‬
‫‪۴%‬‬ ‫‪۲۲%‬‬
‫‪۳%‬‬ ‫‪۱۲%‬‬
‫‪۲%‬‬
‫‪۱%‬‬ ‫‪۲%‬‬
‫‪۰%‬‬ ‫‪۸%-‬‬
‫اسفند‬

‫اسفند‬

‫اسفند‬
‫دی‬
‫بهمن‬

‫اردیبهشت‬

‫بهمن‬
‫تیر‬

‫آذر‬
‫دی‬
‫بهمن‬

‫اردیبهشت‬

‫تیر‬

‫اردیبهشت‬

‫تیر‬
‫فروردین‬

‫مهر‬

‫فروردین‬

‫شهریور‬
‫مهر‬

‫دی‬

‫فروردین‬
‫شهریور‬

‫آذر‬
‫آبان‬

‫آبان‬
‫خرداد‬

‫خرداد‬

‫خرداد‬
‫مرداد‬

‫مرداد‬

‫مرداد‬
‫‪۱۳9۶‬‬ ‫‪۱۳9۷‬‬ ‫‪۱۳9۸‬‬ ‫‪۱۳99‬‬

‫تورم ماهانه محور چپ‬ ‫تورم ساالنه محور راست‬

‫مأخذ‪ :‬مركز آمار ايران‪.‬‬

‫نمودار ‪ .2‬روند رشد متوسط قيمت يك متر واحد مسكوني در تهران‬

‫‪9۰%‬‬ ‫‪۱۴%‬‬
‫‪۸۰%‬‬ ‫‪۱۲%‬‬
‫‪۷۰%‬‬ ‫‪۱۰%‬‬
‫‪۶۰%‬‬ ‫‪۸%‬‬
‫‪۵۰%‬‬ ‫‪۶%‬‬
‫‪۴۰%‬‬ ‫‪۴%‬‬
‫‪۳۰%‬‬ ‫‪۲%‬‬
‫‪۲۰%‬‬ ‫‪۰%‬‬
‫‪۱۰%‬‬ ‫‪۲%-‬‬
‫‪۰%‬‬ ‫‪۴%-‬‬
‫آذر‬

‫دی‬

‫بهمن‬

‫خرداد‬

‫مرداد‬
‫فروردین‬
‫آبان‬

‫تیر‬
‫مهر‬
‫شهریور‬

‫اردبیهشت‬

‫‪9۸‬‬ ‫‪99‬‬

‫رشد ساالنه(محور چپ)‬ ‫رشد ماهانه (محور راست)‬

‫مأخذ‪ :‬بانك مركزي‪.‬‬
‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪4‬‬

‫تغيير مسير نرخ تورم بهعنوان شاخص بيثباتي در بازار كاال و خدمات و نرخ رشد قيمت مسكن‬
‫بهعنوان نماينده بازار داراييها از ابتداي سال ‪ ،1399‬نيازمند تحليل و تبيين است كه در ادامه گزارش‬
‫بهصورت مفصل توضيح داده خواهد شد‪ ،‬اما نكتهاي كه در اين بخش به آن اشاره ميشود اين است كه‬
‫جلوگيري از تداوم اين روند و ممانعت از كاهش بيشازپيش قدرت خريد و رفاه خانوار‪ ،‬نيازمند اقداماتي‬
‫در راستاي كنترل نقدينگي و متغيرهاي پيشران انتظارات تورمي است‪ .‬روند صعودي نرخ ارز نيز بهعنوان‬
‫مهمترين متغير مؤثر بر انتظارات تورمي نگرانيهايي در ارتباط با روند تورم در ماههاي آتي ايجاد ميكند‪.‬‬

‫نمودار ‪ .3‬روند نرخ ارز سنا‬

‫‪۲۵۰۰۰۰‬‬

‫‪۲۰۰۰۰۰‬‬

‫‪۱۵۰۰۰۰‬‬

‫‪۱۰۰۰۰۰‬‬
‫‪۱۳9۸۰۱۲۰‬‬
‫‪۱۳9۸۰۲۱۱‬‬
‫‪۱۳9۸۰۳۰۱‬‬
‫‪۱۳9۸۰۳۲۶‬‬
‫‪۱۳9۸۰۴۱۶‬‬
‫‪۱۳9۸۰۵۰۷‬‬
‫‪۱۳9۸۰۵۳۰‬‬
‫‪۱۳9۸۰۶۲۴‬‬
‫‪۱۳9۸۰۷۱۵‬‬
‫‪۱۳9۸۰۸۰۸‬‬
‫‪۱۳9۸۰۸۳۰‬‬
‫‪۱۳9۸۰9۲۰‬‬
‫‪۱۳9۸۱۰۱۰‬‬
‫‪۱۳9۸۱۰۳۰‬‬
‫‪۱۳9۸۱۱۲۰‬‬
‫‪۱۳9۸۱۲۰9‬‬
‫‪۱۳9۸۱۲۲۸‬‬
‫‪۱۳99۰۱۲۷‬‬
‫‪۱۳99۰۲۱۷‬‬
‫‪۱۳99۰۳۱۱‬‬
‫‪۱۳99۰۴۰۴‬‬
‫‪۱۳99۰۴۲۴‬‬
‫‪۱۳99۰۵۱۵‬‬
‫مأخذ‪ :‬شبكه اطالعرساني طال و جواهر‪.‬‬

‫همانطور كه نمودار زير نشان مي دهد افزايش نرخ و افزايش نوسانات نرخ ارز و افزايش حجم پول‬
‫بيشترين همبستگي با نرخ تورم ماهيانه را دارند و همواره افزايشهاي فوقالذكر‪ ،‬منجر به تخليه آثار‬
‫تورمي رشد نقدينگي ميشود‪ .‬بهصورت دقيقتر‪ ،‬از آنجاييكه رشد نقدينگي (تورم بالقوه) در ماههاي‬
‫اخير باالتر از سطح بلندمدت بوده و افزايش نرخ‪ 1‬و نوسانات ارز و همچنين رشد پول نيز اتفاق افتاده‬
‫است‪ ،‬اين تورم بالقوه به تورم بالفعل تبديل شده است‪.‬‬

‫‪ . 1‬ازسوي ديگر افزايش نرخ ارز‪ ،‬قيمت كاالهاي مصرفي وارداتي و همچنين قيمت مواد اوليه بنگاههاي توليدي را افزايش‬
‫ميدهد (شوك عرضه) و بهطور مستقيم نيز بر سطح عمومي قيمتها مؤثر است‪.‬‬
 ‫‪5‬‬

‫نمودار ‪ .4‬ضريب همبستگي تورم شاخص كل با متغيرهاي اقتصادي و وقفههاي آنها‬

‫مأخذ‪ :‬سعيد بيات‪ ،‬هومن كرمي و سيدعلي مدنيزاده‪ ،‬تحليل پوياييهاي رشد اقتصادي و تورم در ايران‪ ،‬پژوهشكده پولي و بانكي‪.1393 ،‬‬
‫توضيح‪ :‬عالمت *‪ ***،**،‬بهترتيب سطح معناداري ‪ 5 ،10‬و ‪ 1‬درصد را نشان ميدهد‪.‬‬

‫در ادامه گزارش بهمنظور تبيين علل افزايش بيثباتيهاي قيمتي و نرخ تورم در ماههاي اخير‪،‬‬
‫متغيرهاي مؤثر بر انتظارات تورمي و همچنين اقدامات سياستگذار پولي در نوسانات اخير مورد بررسي و‬
‫ارزيابي قرار گرفته و در پايان‪ ،‬پيشنهادهايي براي مديريت نقدينگي و مهار تورم ارائه خواهد شد‪.‬‬

‫روند و نوسانات متغيرهاي پولي‬

‫روند رشد پايه پولي و رشد نقدينگي در فصل زمستان ‪ 1398‬و بهار ‪ 1399‬صعوديتر از فصلهاي گذشته‬
‫بوده است؛ رشد پايه پولي در فصل بهار سال جاري ‪ 8/8‬درصد بوده‪ ،‬در حالي كه رشد فصلي اين متغير‬
‫در بهار سال ‪ 1398‬معادل ‪ 3/3‬درصد و در بهار سال ‪ 1397‬معادل ‪ 2/2‬درصد بوده است‪ .‬نمودار زير‬
‫نشان ميدهد رشد فصلي نقدينگي نيز در بهار ‪ 1399‬از رشد آن در سالهاي گذشته به طرز معناداري‬
‫بيشتر بوده است‪ .‬عالوهبر اين رشد ‪ 34‬درصدي نقدينگي و ‪ 39‬درصدي پايه پولي در ‪ 12‬ماه منتهي به‬
‫خردادماه ‪ 1399‬همگي حكايت از اين واقعيت دارد كه اقتصاد در فصل بهار ‪ 1399‬و ‪ 12‬ماه منتهي به‬
‫خردادماه ‪ 1399‬شاهد يك انبساط پولي بوده و حجم نقدينگي و پايه پولي با شتابي بيش از گذشته‬
‫افزايش يافته است‪.‬‬
 ‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪6‬‬

‫نمودار ‪ .5‬رشد فصلي (محور چپ) و ساليانه (محور راست) پايه پولي و نقدينگي‬
‫‪14%‬‬ ‫‪45%‬‬
‫‪12%‬‬ ‫‪40%‬‬
‫‪10%‬‬
‫‪35%‬‬
‫‪8%‬‬
‫‪30%‬‬
‫‪6%‬‬
‫‪25%‬‬
‫‪4%‬‬
‫‪2%‬‬ ‫‪20%‬‬

‫‪0%‬‬ ‫‪15%‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1397‬‬ ‫‪1398‬‬ ‫‪1399‬‬

‫رشد فصلي پايه پولي‬ ‫رشد فصلي نقدينگي‬ ‫رشد ساالنه پايه پولي‬ ‫رشد نقطه به نقطه نقدينگي‬

‫مأخذ‪ :‬گزيده آمارهاي اقتصادي بانك مركزي‪.‬‬

‫عالوهبر اين تركيب نقدينگي و پايه پولي نيز در بهار سال ‪ 1399‬تغيير كرده است‪ .‬سهم پول از نقدينگي‪1‬‬

‫در خردادماه ‪ 1399‬به ‪ 19‬درصد (باالترين نسبت در سالهاي پس از ‪ )1391‬رسيده و نرخ رشد يكساله پول‬
‫نيز ‪ 61/5‬درصد (باالترين نرخ رشد پول در سالهاي اخير) بوده است‪ .‬در ارتباط با تغيير تركيب پايه پولي نيز‬
‫سهم سپردههاي ديداري بانكها نزد بانك مركزي در پايه پولي افزايش يافته است و ذخاير اضافي بانكها در‬
‫سهماهه ابتداي سال ‪ 1399‬با نرخ رشد ‪ 165‬درصدي به ميزان ‪ 58‬هـ ‪.‬م‪.‬ت افزايش يافته و سهم آن از پايه‬
‫پولي از ‪ 6‬درصد در پايان اسفندماه ‪ 1398‬به ‪ 15‬درصد در پايان خردادماه ‪ 1399‬رسيده است‪.‬‬

‫‪ .1‬مجموع پول و شبهپول (سپردههاي سرمايهگذاري مدتدار) همان نقدينگي است‪.‬‬

 ‫‪7‬‬

‫نمودار ‪ .6‬نرخ رشد پول و نسبت پول به نقدينگي‬

‫‪۲۰%‬‬ ‫‪۷۰%‬‬
‫‪۱۸%‬‬ ‫‪۶۰%‬‬
‫‪۱۶%‬‬
‫‪۱۴%‬‬ ‫‪۵۰%‬‬
‫‪۱۲%‬‬ ‫‪۴۰%‬‬
‫‪۱۰%‬‬
‫‪۸%‬‬ ‫‪۳۰%‬‬
‫‪۶%‬‬ ‫‪۲۰%‬‬
‫‪۴%‬‬
‫‪۲%‬‬ ‫‪۱۰%‬‬
‫‪۰%‬‬ ‫‪۰%‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۱‬‬

‫‪۱۳9۶‬‬ ‫‪۱۳9۷‬‬ ‫‪۱۳9۸‬‬ ‫‪۱۳99‬‬

‫نسبت پول به نقدینگي (محور چپ)‬ ‫رشد پول (محور راست)‬

‫مأخذ‪ :‬همان‪.‬‬

‫در پاسخ به اين سؤال كه علت رشد باالي پايه پولي در ماههاي اخير چيست‪ ،‬آمارها و‬
‫دادههاي منتشر شده ازسوي بانك مركزي نشان ميدهند كه علت اصلي رشد باالي پايه پولي‬
‫در سال ‪ 1398‬و بهار ‪ 1399‬جبران بخشي از ناترازي بودجه دولت با استفاده از منابع بانك‬
‫مركزي بوده است‪ .‬بدهي دولت به بانك مركزي در سهماهه ابتدايي سال جاري ‪ 29‬هزار ميليارد تومان‬
‫افزايش يافته است و عمدتاً در قالب تنخواهگردان خزانه (موضوع ماده (‪ )1‬قانون تنظيم بخشي از مقررات‬
‫مالي دولت مصوب ‪ )1380‬از بانك مركزي دريافت شده است‪ .‬سقف تنخواهگردان خزانه در سال ‪1399‬‬
‫نيز مشابه سال ‪ 1398‬با استناد به ماده (‪ )10‬قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت‪ 1‬از ‪ 3‬به ‪5/5‬‬
‫درصدِ بودجه عمومي دولت افزايش يافت‪ .‬عالوهبر اين برخي از عمليات ارزي دولت نيز از دو كانال منجر‬
‫به افزايش پايه پولي گرديد كه عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬برداشت از منابع صندوق توسعه ملي‪ :‬با توجه به عدم نقدشوندگي منابع ارزي صندوق توسعه‬
‫ملي عمالً امكان وصول يا فروش اين ارزها براي بانك مركزي وجود نداشته و خريد اين ارزها از صندوق توسعه‬
‫ملي منجر به افزايش پايه پولي از مسير افزايش خالص داراييهاي خارجي بانك مركزي گرديده است‪.‬‬
‫‪ .2‬تخصيص ارز به قيمت ‪ 4200‬براي واردات كاالهاي اساسي‪ :‬با توجه به عدم كفايت منابع ارزي‬
‫حاصل از فروش نفت‪ ،‬تأمين بخشي از ارز ترجيحي براي واردات كاالهاي اساسي از محل ذخاير ارزي بانك‬
‫مركزي صورت گرفته است‪ .‬در صورتي كه بانك مركزي مكلف به تخصيص ذخاير نقدشونده خود به قيمت‬

‫‪ .1‬به دولت اجازه داده ميشود در صورت وقوع حوادث غيرمترقبه از جمله خشكسالي‪ ،‬سيل و مانند آنها تا معادل ‪ 3‬درصد از‬
‫بودجه عمومي هرسال را از محل افزايش تنخواهگردان خزانه موضوع ماده (‪ )1‬اين قانون تأمين و هزينه نمايد‪.‬‬
 ‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪8‬‬

‫‪ 4200‬نبود و ميتوانست اين بخش از ارزها را به قيمت نيمايي عرضه كند‪ ،‬ميتوانست ميزان بيشتري از‬
‫پايه پولي افزايش يافته ناشي از خريد ارز صندوق توسعه ملي را كاهش دهد‪.‬‬
‫رشد باالي پايه پولي در سهماهه ابتدايي سال (افزايش عرضه ذخاير)‪ ،‬در كنار كاهش تقاضاي ذخاير‬
‫كه در پي شيوع ويروس كرونا اتفاق افتاد‪ ،‬موجب افت شديد نرخ سود بين بانكي شد‪ .‬عواملي كه موجب‬
‫كاهش تقاضاي ذخاير در بازار بين بانكي گرديده است عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬آزادسازي سپرده قانوني براي پرداخت تسهيالت حمايتي كرونا به ميزان يكسوم تسهيالت‬
‫پرداختي براي مقابله با پيامدهاي شيوع ويروس (حدود ‪ 8‬هـ ‪.‬م‪.‬ت)‪،‬‬
‫‪ .2‬كاهش تسهيالتدهي بانكها بهدليل كاهش تقاضاي برخي از بنگاهها (كاهش تقاضاي سرمايه در‬
‫گردش و‪ )...‬و افزايش ريسك نكول تسهيالت (چشمانداز منفي اقتصادي ناشي از شيوع ويروس)‪.‬‬
‫شيوع ويروس ازسوي ديگر بهواسطه افزايش مخارج دولت و كاهش درآمدهاي مالياتي موجب تشديد‬
‫كسري بودجه دولت گرديده است و طبعاً پيامد ديگر شيوع ويروس كرونا افزايش پايه پولي از محل پولي‬
‫شدن كسري بودجه بوده است‪.‬‬
‫نرخ سود بين بانكي تنها طي سه ماه (از اسفندماه ‪ 1398‬تا خردادماه ‪ ،)1399‬از ‪ 18‬درصد به ‪9‬‬
‫درصد رسيد‪ .‬كاهش شديد نرخ سود بين بانكي اسمي در حالي اتفاق افتاد كه تورم روندي فزاينده داشت‬
‫و نرخ سود واقعي‪ 1‬بين بانكي كاهش بهمراتب شديدتري را تجربه كرد‪.‬‬

‫(درصد)‬ ‫نمودار‪ .7‬نرخ سود بين بانكي و بازده تا سررسيد (‪ )YTM‬اسناد خزانه اسالمي ‪805‬‬
‫‪۲۴‬‬
‫‪۲۲‬‬
‫‪۲۰‬‬
‫‪۱۸‬‬
‫‪۱۶‬‬
‫‪۱۴‬‬
‫‪۱۲‬‬
‫‪۱۰‬‬
‫‪۸‬‬

‫نرخ سود بین بانكي‬ ‫بازده تا سررسید اخزا ‪۸۰۵‬‬

‫مأخذ‪ :‬بانك مركزي و تارنماي فرابورس‪.‬‬

‫‪ .1‬نرخ سود اسمي منهاي تورم‪.‬‬

 ‫‪9‬‬

‫نرخ سود اسناد خزانه اسالمي بهعنوان شاخص بازده بدون ريسك در اقتصاد نيز روندي مشابه نرخ سود‬
‫بينبانكي طي كرد و در خردادماه به ‪ 14/8‬درصد رسيد‪ .‬از تيرماه و در پي افزايش نرخ سود بينبانكي نرخ‬
‫سود اسناد خزانه اسالمي نيز مجدداً روند صعودي بهخود گرفته است و بازده تا سررسيد برخي از انواع آن‪ ،‬به‬
‫‪ 20‬درصد نيز رسيده است‪.‬‬
‫در پايان بخش تحليل متغيرهاي پولي‪ ،‬الزم است همانطور كه تأثير شيوع ويروس برپايه پولي‬
‫موضوع بحث قرار گرفت‪ ،‬به كانالهاي تأثير شيوع ويروس بر نقدينگي نيز اشاره شود‪ .‬توقف برخي از‬
‫رستههاي كسبوكار متأثر از شيوع ويروس (نظير بخش گردشگري) عمالً بهمعناي عدم امكان بازپرداخت‬
‫اقساط تسهيالت اين كسبوكارهاست‪ .‬عدم بازپرداخت اقساط كه يا بهعلت امهال يا بهدليل عدم امكان‬
‫بازپرداخت ازسوي بنگاهها و خانوارها اتفاق ميافتد‪ ،‬عمالً منجر به كُند شدن روند محو پول خواهد شد‪.‬‬
‫گزيرناپذيري بخشي از رشد نقدينگي كه از محل پرداخت سود سپردهها اتفاق ميافتد و جذابيت‬
‫سرمايهگذاري در بازار داراييها احتمال تداوم خلق نقدينگي همچون گذشته را تقويت ميكند و اين‬
‫مطلب در كنار كُند شدن محو پول‪ ،‬موجب رشد باالتر نقدينگي خواهد شد‪.‬‬

‫آثار شيوع ويروس كرونا بر نرخ ارز و متغيرهاي پولي‬

‫اقتصاد ايران در سال ‪ 1397‬و ‪ 1398‬با ركود تورمي مواجه بود و شيوع ويروس كرونا در پايان سال‬
‫‪ 1398‬و سال ‪ 1399‬با سازوكارهايي كه در ادامه توضيح داده ميشود‪ ،‬چالشهاي اقتصادي كشور را‬
‫بيشازپيش كرد‪ .‬البته شيوع ويروس ابعاد گستردهاي در تمامي بخشهاي اقتصادي داشت كه مركز‬
‫پژوهشهاي مجلس در سلسلهگزارش هايي با اين عنوان سعي كرد برخي از ابعاد آن را تبيين نمايد‪ ،‬اما‬
‫در اين بخش بهصورت مختصر به پيامدهاي آن بر سياستگذاري پولي اشاره ميشود كه البته به برخي از‬
‫آنها در بخشهاي پيش اشاره شده و در اين قسمت صرفاً بر تأثير اين پديده بر نرخ ارز تمركز ميشود‪.‬‬
‫از آنجايي كه نرخ ارز لنگر انتظارات تورمي است و با افزايش آن‪ ،‬آثار تورمي رشد نقدينگي بروز مييابد‪،‬‬
‫يكي از مهمترين آثار شيوع ويروس بر سياست پولي از كانال افزايش نرخ ارز ظاهر شده است‪ .‬شيوع ويروس‬
‫با بسته شدن مرزها‪ ،‬كاهش تقاضاي كاالهاي صادراتي و به تبع قيمت آنها‪ ،‬موجب كاهش شديد صادرات‬
‫نفتي و غيرنفتي كشور شد؛ تا جاييكه تراز تجاري كشور در سال ‪ 1398‬بهدليل تراز تجاري منفي فصل‬
‫زمستان‪ ،‬منفي گرديد‪ .‬در سال ‪ 1399‬تا تيرماه نيز همواره تراز تجاري منفي بوده است‪ .‬البته تراز تجاري‬
‫كشور بهدليل اينكه شامل واردات غيررسمي و قاچاق نميشود براي اندازهگيري ناترازي ارزي كشور حاوي‬
‫كمبرآورد است و ناترازي ارزي كشور بيشتر از آن چيزي است كه نمودار زير حكايت ميكند‪ .‬زيرا سهم‬
‫قاچاق (واردات غيررسمي) از كل واردات كشور در حدي است كه نميتوان آن را ناديده گرفت‪ .‬نكته ديگر‬
‫اينكه واردات كشور تقريباً به هسته سخت رسيده است و كاهش بيشتر آن‪ ،‬موجب افزايش قاچاق خواهد‬
‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪10‬‬

‫شد‪ .‬بنابراين انتقال برخي كاالها به گروه چهارم واردات (ممنوعيت واردات) نه تنها منجر به كاهش نياز‬
‫ارزي كشور نميشود‪ ،‬بلكه با فراهم كردن تقاضاي ارز در بازار آزاد و فشار براي قيمت ارز آزاد‪ ،‬انگيزه منفي‬
‫به صادركنندگان براي بازگشت ارز به چرخه واردات رسمي ميدهد‪.‬‬

‫(ميليارد دالر)‬ ‫نمودار ‪ .8‬روند تراز تجاري‬

‫‪۲.۰‬‬
‫‪۱.۰‬‬
‫‪۰.۰‬‬
‫‪۱.۰-‬‬
‫‪۲.۰-‬‬
‫‪۳.۰-‬‬
‫آذر‬

‫آذر‬
‫فروردین‬

‫آبان‬

‫دی‬

‫فروردین‬

‫آبان‬

‫دی‬

‫فروردین‬
‫تیر‬

‫مهر‬
‫خرداد‬

‫بهمن‬

‫خرداد‬
‫تیر‬

‫مهر‬
‫اسفند‬

‫بهمن‬

‫خرداد‬
‫تیر‬
‫اسفند‬
‫اردیبهشت‬

‫شهریور‬

‫اردیبهشت‬

‫شهریور‬

‫اردیبهشت‬
‫مرداد‬

‫مرداد‬

‫‪۱۳9۷‬‬ ‫‪۱۳9۸‬‬ ‫‪۱۳99‬‬

‫تراز تجاري ماهانه‬ ‫تراز تجاري مانده‬

‫مأخذ‪ :‬گمرك جمهوري اسالمي ايران‪.‬‬

‫با توضيحي كه آمد‪ ،‬روند صادرات غيرنفتي در مقايسه با تراز تجاري برآورد بهتري از وضعيت بازار ارز‬
‫در اختيار قرار ميدهد‪ .‬نمودار زير نرخ رشد صادرات غيرنفتي و واردات را نشان ميدهد كه حاكي از كاهش‬
‫شديد (نرخ رشد منفي دورقمي) از ابتداي سال ‪ 1399‬تا تيرماه است‪ .‬اين در حالي است كه واردات (عليرغم‬
‫اينكه واردات غيررسمي را شامل نشده و كمبرآورد دارد) متناسب با صادرات كاهش نيافته است‪ .‬بديهي است‬
‫كه تراز تجاري منفي بهمعناي كمبود حواله ارز است و فشار مضاعف در جهت افزايش نرخ ارز ايجاد ميكند‪.‬‬

‫نمودار‪ .9‬نرخ رشد ساليانه صادرات غيرنفتي و واردات‬

‫‪۱۰%‬‬ ‫نرخ رشد ‪ ۱۲‬ماهه صادرات‬ ‫نرخ رشد ‪ ۱۲‬ماهه واردات‬
‫‪۰%‬‬
‫‪۱۰%-‬‬
‫‪۲۰%-‬‬
‫‪۳۰%-‬‬
‫‪۴۰%-‬‬
‫‪۵۰%-‬‬
‫خرداد‬

‫آبان‬

‫دي‬

‫خرداد‬
‫اسفند‬
‫تير‬

‫مهر‬

‫بهمن‬

‫تير‬
‫آذر‬
‫فروردين‬

‫فروردين‬
‫مرداد‬

‫شهريور‬
‫ارديبهشت‬

‫ارديبهشت‬

‫‪1398‬‬ ‫‪1399‬‬
‫مأخذ‪ :‬همان‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫در چنين مواقعي كه ناترازي تجاري‪ ،‬مقطعي تشخيص داده ميشود‪ ،‬در صورتيكه بانك مركزي ذخاير‬
‫ارز كافي در اختيار داشته باشد ميتواند با استفاده از ذخاير خود از افزايش نرخ جلوگيري نمايد‪ .‬متأسفانه‬
‫در سالهاي اخير بهعلت سياستها و اقدامات دولت در ارتباط با تخصيص ارز ترجيحي‪ ،‬برداشتهاي مكرر‬
‫از صندوق توسعه ملي و‪ ...‬صيانت كافي از ذخاير ارزي كشور صورت نگرفت و بانك مركزي براي مديريت‬
‫اين شرايط و هموارسازي نرخ تا شرايط طبيعي‪ ،‬دچار محدوديت شديد منابع شد‪ .‬عالوهبر اين‪ ،‬عدم‬
‫دسترسي به منابع ارزي كشور در كشورهاي مقصد صادرات همچون كره جنوبي‪ ،‬ژاپن‪ ،‬عراق و‪ ...‬نيز موجب‬
‫شد قدرت مداخله بانك مركزي در بازار حواله ارز و تأمين ارز كاالهاي اساسي كاهش يابد و نتواند از اين‬
‫منابع براي جبران ناترازي تجاري و كنترل نرخ ارز در بازار حواله استفاده نمايد‪.‬‬
‫دريافت اين واقعيت (كاهش قدرت مداخله بانك مركزي) ازسوي فعاالن بخش واقعي و ازجمله‬
‫صادركنندگان‪ ،‬براي بازگشت ارز حاصل از صادرات به آنها انگيزه منفي داد‪.‬‬
‫بهطور خالصه‪ ،‬شيوع ويروس با‪ .1 :‬كاهش صادرات غيرنفتي و نفتي‪ .2 ،‬كاهش تقاضا و به تبع قيمت‬
‫فلزات‪ ،‬محصوالت پتروشيمي‪ ،‬فراوردههاي نفتي و نفت در كنار محدوديت منابع ارزي بانك مركزي‪،‬‬
‫زمينهساز شد تا نرخ ارز از اسفندماه ‪ 1398‬با شتاب بيشتري صعودي شده و در شهريورماه ‪ 1399‬به‬
‫‪ 27‬هزار تومان هم برسد‪.‬‬

‫تأني و تأ خير در سياستگذاري پولي‬

‫يكي از وظايف سياستگذار پولي كاهش نوسانات اقتصاد كالن و مداخله بهموقع و صحيح در بازار پول‬
‫بهمنظور نيل به ثبات اقتصادي است‪ .‬متأسفانه همانطور كه نمودار ‪ 7‬نشان ميدهد نرخ سود بين بانكي‬
‫نوسانات بسيار زيادي را از اسفندماه ‪ 1398‬تا مردادماه ‪ 1399‬تجربه كرده است و حتي در مواقعي به‬
‫زير ‪ 10‬درصد رسيد‪ .‬از آنجايي كه نرخ سود بين بانكي مهمترين نرخ سود در اقتصاد است و نوسانات آن‬
‫به ساير نرخ ها نيز سرايت كرده و همگرايي بااليي با ساير نرخهاي سود (خُرد و كالن) دارد‪ ،‬كاهش‬
‫نوسانات اين نرخ و هدفگذاري مناسب آن نقش تعيينكننده در تأمين ثبات اقتصاد كالن دارد‪ .‬با اين‬
‫همه‪ ،‬بانك مركزي تا ‪ 10‬خردادماه ‪ 1399‬صرفاً نظارهگر كاهش شديد نرخ سود بين بانكي و انحراف آن‬
‫از نرخ هدف خود بود‪ .‬در تاريخ ‪ 10‬خردادماه ضمن تعريف داالن نرخ سود بين بانكي‪ 1‬از ‪ 10‬تا ‪ 22‬درصد‬
‫عمالً نرخ را به ‪ 10‬درصد رساند و پس از آن نيز با تأخير فراوان طي دو مرحله نرخ سود كف داالن را در‬
‫‪ 7‬تيرماه با افزايش ‪ 2‬واحد درصدي به ‪ 12‬درصد‪ ،‬در ‪ 14‬تيرماه با افزايش ‪ 1‬واحد درصدي به ‪ 13‬درصد‬
‫و مجدداً در ‪ 23‬مردادماه با يك واحد درصد افزايش‪ ،‬آن را به ‪ 14‬درصد رسانيد‪.‬‬

‫‪ .1‬بانك مركزي براي كاهش نوسانات نرخ سود بين بانكي‪ ،‬نرخي براي سپردهگذاري منابع نزد بانك مركزي (كف داالن) و‬
‫نرخي براي دريافت اعتبار از بانك مركزي (سقف داالن) تعيين ميكند‪.‬‬
‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪12‬‬

‫در پي اين تصميمات‪ ،‬شوراي پول و اعتبار نيز ضمن تعريف سپردههايي با سررسيدهاي متنوعتر‪ ،‬نرخ‬
‫سود سپردههاي سرمايهگذاري را افزايش داد‪ .‬طبق ابالغيه تاريخ ‪ 1399/4/30‬بانك مركزي نرخ سود‬
‫سپردههاي سرمايهگذاري يكساله را با يك واحد درصد افزايش‪ ،‬به ‪ 16‬درصد رساند و نرخ سود سپردههاي‬
‫با سررسيد دوساله را ‪ 18‬درصد اعالم كرد‪ .‬عدم واكنش مناسب سياستگذار پولي به كاهش بسيار شديد‬
‫نرخ سود بين بانكي (كاهش هزينه خلق پول بانكي) در شرايطي كه انتظارات تورمي باالست خود زمينه‬
‫را براي وقوع تورم و التهابات بيشازپيش در بازار داراييها فراهم كرد‪.‬‬

‫آيا رشد بازار سرمايه منجر به تورم مي شود؟‬

‫پس از رشد شاخصهاي مربوط به بازار سرمايه در ماههاي اخير‪ ،‬يك نگراني ايجاد شده است مبنيبر‬
‫اينكه رشد شاخصهاي بازار سرمايه درنهايت منجر به ايجاد تورم و افزايش شاخص قيمت مصرفكننده‬
‫خواهد شد‪ .‬اثبات اين ادعا و نگراني نيازمند استفاده از مدلهاي اقتصادسنجي براي تعيين جهت عليت‬
‫و تفكيك سهم عوامل مختلف (ارز‪ ،‬رشد پول و‪ )...‬مؤثر بر سطح عمومي قيمتهاست‪ ،‬در اين خصوص‬
‫بايد توجه داشت چنين مطالعاتي تاكنون صورت نگرفته و نگرانيهاي ياد شده از حيث علمي اثبات نشده‬
‫است‪ .‬گذشته از اين‪ ،‬سازوكار قابل قبولي براي تبيين اين رابطه علّي (تأثير رشد شاخصهاي بازار سرمايه‬
‫بر تورم) قابل تصور نيست و ادبيات و نظريات اقتصادي نيز (براساس جستجوهاي صورت گرفته) وجود‬
‫چنين رابطه علّي را تبيين نكردهاند‪ .‬اتفاقاً توجه به اين مطلب كه بازار سرمايه يك بازي جمع ـ صفر‬
‫است و درنهايت تأثيري بر متغيرهاي بنيادين موجد تورم (پول و شبهپول) ندارد‪ ،‬ميتواند نفيكننده‬
‫چنين رابطه علّي باشد‪ .‬بهعبارت روشنتر‪ ،‬اگر قيمت يك سهم رشد ‪ 200‬درصدي را در يك روز تجربه‬
‫كند با خريد اين سهم‪ ،‬معادل قيمت سهام از سپرده خريدار كسر و به سپرده فروشنده آن افزوده خواهد‬
‫شد و حجم پول و نقدينگي در اقتصاد تغييري نخواهد كرد‪ .‬در صورتي كه فروشنده سهام مبلغ دريافتي‬
‫از خريدار را از بازار سهام خارج كرده و صرف خريد كاال يا خدمات نمايد باز هم تقاضاي كل بازار كاالها‬
‫و خدمات تغييري نخواهد كرد‪ ،‬زيرا قدرت خريد خريدار سهام در بازار كاالها و خدمات كم شده است‪.‬‬
‫در صورتي كه فروشنده سهام مجدداً سهام ديگري خريداري نمايد و خروج پول از بازار سهام اتفاق نيفتد‬
‫كه اساساً موضوع سرايت قدرت خريد به بازار كاال و خدمات منتفي است‪.‬‬
‫ذكر اين نكته ضروري است كه عدم اثرگذاري رشد بازار سرمايه بر تورم به اين معنا نيست كه تغيير‬
‫و تحوالت ورود يا خروج نقدينگي به بازار سرمايه كه منبعث از رشد يا ركود بازار سرمايه است‪ ،‬بر بيثباتي‬
‫قيمتها و هجوم به بازار داراييها (طال‪ ،‬خودرو‪ ،‬مسكن‪ ،‬ارز و‪ )...‬و ايجاد التهابهاي كوتاهمدت در اين‬
‫بازارها بيتأثير است‪.‬‬
 ‫‪13‬‬

‫جمع بندي و ارائه پيشنهاد سياستي‬

‫بروز بيثباتي در بازارهاي كاال و خدمات و دارايي‪ ،‬عالوهبر پيامدهاي منفي رفاهي و بالطبع اجتماعي غيرقابل‬
‫اغماضي كه در ابعاد مختلف براي كشور خواهد داشت‪ ،‬يكي از موانع مهم جهش توليد و تحقق شعار سال‬
‫خواهد بود‪ .‬لذا كاهش بيثباتيهاي مذكور يك ضرورت انكارناپذير است كه بايد اقداماتي در راستاي آن‬
‫مشخص و پيگيري كرد‪ .‬در اين راستا با عنايت به تحليلي كه در اين گزارش صورت گرفت‪ ،‬پيشنهادهايي در‬
‫افق كوتاهمدت‪ ،‬ميانمدت و بلندمدت براي مهار بيثباتي در بازار كاال و خدمات و داراييها ارائه خواهد شد‪.‬‬
‫همانطور كه پيشتر بحث شد‪ ،‬نرخ و نوسانات ارز بهعنوان لنگر اسمي اقتصاد ايران و پس از آن‬
‫حجم پول‪ ،‬بيشترين همگرايي را با نرخ تورم در كوتاهمدت دارند‪ .‬بنابراين در افق كوتاهمدت‪ ،‬تثبيت‬
‫اقتصاد كالن نيازمند كاهش نوسانات نرخ ارز و كنترل رشد پول (نسبت پول به نقدينگي) است‪ .‬با توجه‬
‫به توضيحي كه در چرايي افزايش نرخ ارز آمد‪ ،‬كنترل نرخ و نوسانات ارز اوالً‪ ،‬نيازمند بهبود شرايط‬
‫تجارت خارجي كشور و بازگشت ارز حاصل از صادرات و ثانياً‪ ،‬افزايش قدرت مداخله بانك مركزي است‬
‫كه اقدامات متناظر با هريك در جدول زير توضيح داده شده است‪ .‬بهمنظور كنترل رشد پول نيز تعديل‬
‫مناسب نرخ سود بينبانكي بهعنوان مهمترين نرخ سود اقتصاد (با توجه به وضعيت ترازنامه شبكه بانكي)‬
‫و به تبع آن ساير نرخهاي سود بازار پول‪ ،‬پيشنهاد ميشود‪.‬‬
‫در ميان مدت و پيش از تغيير لنگر اسمي و كنترل عوامل بنيادين موجد افزايش نرخ ارز كه ذيل‬
‫پيشنهادهاي افق بلندمدت توضيح داده ميشود‪ ،‬بايد با صيانت از ذخاير ارزي كشور شرايط الزم براي‬
‫بهبود قدرت مداخله مؤثر بانك مركزي را فراهم ساخت‪ .‬متأسفانه در سالهاي اخير با اجراي سياستهايي‬
‫نظير تخصيص ارز ترجيحي به همه كاالها و خدمات يا سركوب روند نرخ ارز با اتكا به درآمدهاي نفتي‬
‫و يا برداشت از صندوق توسعه ملي بهمنظور رفع نيازهاي كوتاهمدت بودجه دولت بدون انجام اصالحات‬
‫الزم در بودجه‪ ،‬صيانت الزم از ذخاير ارزي كشور اتفاق نيفتاده است‪ .‬رها كردن اقدامات بيثمر در سركوب‬
‫نرخ ارز‪ ،‬اولين پيشنهاد راهبردي در راستاي صيانت از ذخاير ارزي است‪ ،‬زيرا سركوب نرخ ارز تنها با‬
‫هدررفت منابع ارزي محقق خواهد شد‪ .‬عالوهبر اين الزم است از تكرار سياستهاي غلط گذشته مبنيبر‬
‫اعطاي يارانه به واردات و تضعيف توليد (بهواسطه نرخ ترجيحي ارز) اكيداً خودداري شود‪.‬‬
‫البته مهار تورم بهصورت پايدار و بلندمدت نيازمند اصالحات ساختاري و رفع ناترازيهاي مزمن‬
‫اقتصاد كشور است‪ .‬مهمترين ناترازيهايي كه موجب رشد كلهاي پولي و به تبع آن افزايش قيمت‬
‫داراييها و تورم ميشوند‪ ،‬عبارتند از‪ :‬اصالح نظام بانكي و اصالح ساختار بودجه‪ .‬در سالهاي ‪ 1393‬تا‬
‫‪ 1397‬ناترازي بانكها موجب رشد پايه پولي و نقدينگي در كشور گرديد و عليرغم اراده دولت بر كنترل‬
‫تورم بهدليل اينكه ناترازيهاي نظام بانكي حل نشده بود‪ ،‬نتوانست تورم را بهصورت پايدار مهار نمايد‪ .‬در‬
‫سال ‪ 1398‬و ‪ 1399‬نيز ناترازي بودجه موجب رشد پايه پولي گرديده و در كنار ناترازي بانكي زمينهساز‬
‫مركز ژپوهشاه مجلس شوراي اسالمي‬ ‫‪14‬‬

‫رشد باالي نقدينگي شده است‪ .‬خالصه اينكه تا زمانيكه ناترازيهاي ساختاري در اقتصاد كشور حل‬
‫نشوند نميتوان مسئله تورم را بهصورت پايدار و بلندمدت حل كرد و در كنار اقداماتي كه در كوتاهمدت‬
‫انجام آنها ضروري است‪ ،‬بايد به فكر اصالحات ساختاري ياد شده و حل آنها بود‪.‬‬
‫شايان ذكر است كه دستيابي به تورم پايدار نيازمند تمهيد اقتضائاتي نيز است كه‬
‫مهمترين آنها اصالح حكمراني پولي كشور (سياستگذاري پولي‪ ،‬تنظيمگري و نظارت بانكي)‬
‫است‪ .‬اين مقوله برخالف بسياري از محورهاي ديگر نيازمند قانون است و همانطور كه در گزارش‬
‫«اصالح قوانين نظام بانكي‪ :‬بررسي ابعاد و نحوه مواجهه با طرحها و لوايح پولي و بانكي»‪ 1‬توضيح داده‬
‫شد‪ ،‬دولت به داليل مختلف اليحهاي كه بتواند تمهيدات دستيابي به كاهش پايدار تورم و ثبات مالي را‬
‫فراهم كند به مجلس ارائه ننموده و احتمال ارائه آن در آينده نيز بسيار پايين است و الزم است نمايندگان‬
‫محترم مجلس نسبت به اصالح قانون پولي و بانكي كشور و تسريع در رسيدگي به طرح بانكداري‬
‫جمهوري اسالمي ايران با همكاري دولت و بانك مركزي اقدام نمايند‪.‬‬

‫جدول پيشنهادها بهمنظور مهار بيثباتي قيمتها در بازار كاال و خدمات و دارايي‬
‫با تكيه بر عوامل موجد تورم (كلهاي پولي و ارز)‬
‫دستگاه متولي نياز به قانون‬ ‫پيشنهاد‬
‫ندارد‬ ‫بانك مركزي‬ ‫افزايش نرخ سود بين بانكي‬ ‫سياستگذاري‬
‫ندارد‬ ‫بانك مركزي‬ ‫قرار دادن محدوديت بر رشد ترازنامه بانكها‬ ‫پولي‬

‫كوتاهمدت‬
‫اجراي جديتر پيمانسپاري با كمك ابزارهاي بانكي و مالي (ممنوعيت‬
‫ندارد‬ ‫بانك مركزي‬ ‫كنترل نوسانات‬
‫صدور ضمانتنامه يا اعطاي تسهيالت و‪)...‬‬
‫نرخ ارز‬
‫ندارد‬ ‫بانك مركزي‬ ‫پيگيري براي آزادسازي منابع ارزي كشور‬
‫ندارد‬ ‫دولت و بانك مركزي‬ ‫كنترل نوسانات نرخ ارز بهجاي تالش براي تغيير روند‬
‫ميانمدت‬

‫صيانت از ذخاير‬
‫ندارد‬ ‫احتياط در مصارف ارز و خودداري از تكرار اقداماتي نظير ارز ‪ 4200‬دولت و بانك مركزي‬
‫ارزي‬
‫ندارد‬ ‫دولت‬ ‫توقف برداشتهاي مكرر از صندوق توسعه ملي براي مصارف بودجهاي‬
‫دارد‬ ‫دولت و مجلس‬ ‫تعيين تكليف بانكهاي ناسالم‬ ‫برطرف كردن‬
‫دارد‬ ‫دولت و مجلس‬ ‫اصالح ساختار بودجه‬ ‫موانع مهار تورم‬
‫بلندمدت‬

‫دارد‬ ‫دولت و مجلس‬ ‫اصالح قانون پولي و بانكي كشور‬

‫ندارد‬ ‫بانك مركزي‬ ‫تعريف چارچوب سياست پولي و تغيير لنگر اسمي‬ ‫تمهيد اقتضائات‬
‫بانك مركزي و‬ ‫مهار تورم‬
‫دارد‬ ‫افزايش اقتدار و اثربخشي نظارت بر بانكها‬
‫مجلس‬

‫‪ .1‬گزارش به شماره مسلسل ‪ 16745‬و آدرس دسترسي‪https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1373029 :‬‬

‫شماره مسلسل‪17191 :‬‬ ‫شناسنامه گزارش‬
‫عنوان گزارش‪ :‬بررسي تحوالت پولي و بيثباتي در قيمت كاالها‪ ،‬خدمات و داراييها در‬
‫ماههاي اخير‬

‫نام دفتر‪ :‬مطالعات اقتصادي (گروه بازارهاي مالي)‬

‫مدير مطالعه‪ :‬سيدمهدي حسيني دولتآبادي‬
‫تهيه و تدوين‪ :‬ميثم خسروي‬
‫ناظران علمي‪ :‬سيدعلي روحاني‪ ،‬موسي شهبازي غياثي‬

‫واژههاي كليدي‪:‬‬
‫‪ .1‬پول‬
‫‪ .2‬ارز‬
‫‪ .3‬تورم‬
‫‪ .4‬بيثباتي قيمتها‬

‫تاريخ انتشار‪1399/7/16 :‬‬