GITTA JACOB WANE VAN GENDEREN LAURA SEEBAUER EMOCUONALNE PULAPKI PREESZLOSCI JAK PRZEEAMAG NEGATYWNE WZORCE ZACHOW AN? Prana AgiessePaynyetko-Cklska Z a Sopot 2019Tytul oryginalu: Breaking Negative Thinking Patterns, A Schema Therapy Self-Help and Support Book (© 2011 Beltz Psychologie in der Verlagsgruppe. AllRights Reserved. Authorised translation from the English language edition published by John Wiley & Sons Limited. Responsibility forthe accuracy ofthe translation rests solely with Gdanskie Wydawnictwo Psychologicane sp. 0.0, PLS851363780 and isnot the re- sponsibility of John Wiley & Sons Limited. No part of this book may be reproduced in any form without the written permission ofthe original copyright holder, John Wiley & Sons Limited, Copyright© forthe Polish edition by Gdariskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. 200, Sopot 2018. ‘Wooystkie prawa zastrazione, Ksigak ani 2adna jl czeié nie mote byé praedrukowywana ani w 2aden spos6b reprodukawana lub odczytywana w Srodkach masowego preekazu ‘bez pisemne} 2gody Gdatiskiego Wydawnictwa Psychologicznego. ‘Wydaniepierwsze w jezpku poskim 2019 rok Praeklad: Agniescka Palynyczko-Cwikliiske Reiaktor prowadzacy: Patrycja Pacyniak Konsultaje merytorycana praekladu: Preemyslaw Mucko Redakcj i korekta:zespot Skdad: Tojza Projekt okladk: Monika Pollak WYPOZYCZALNIA Ne90 © prota pedapoicenym ISBN 978-99-7499-787.7 ve om OOH Druk oprawa: Drukarnia Read Me w Lodzi ul, Olechowska 83, 92-403 Lod Géasskie Wydawnictwo Psychologicane sp. 200. ul J Bema 4/la 81-753 Sopot ‘e-maik gwpe@guppl wow gwppl Spis tresci Prredmowa Rordzial 1 Wprowadzenie 1.1. Na cay polega terapia schematéw? 1.2. Zeozumié trédla swoich wzorcéw Czesé1 Poznaj swoje tryby Roxdal 2 Tryby driecigce 2.1, Try Wredliwego Driecka 2.2. Tryby Zloszcrqcego sig Driecka i Impulsywmnego Dziecka 23. Tryb Szcresiwego Drlecka 24, Podaumowanie Rozdatal 5 Nieadaptacyjne tryby rodricielskie 3.1. Try Wymagajqcege Rodzica 3.2. Tryb Rodzica Wywolujqcego Poczucie Winy 33. Tryb Karzqcego Rodzica 3.4, Podsumowanie Rordziat 4 Tryby radzenia sobie 4.1, Try’ Uleglego Poddanego 4.2. Try radzenia sobie oparty na unikaniv 43. Tryp radzenia sobie poprzez nadmieing kompensacie 44, Padsumowanie Rozdtiol 5 Tryb Zdrowego Doroslago 5.1, Rozpeznawanie teu Zérowego Dorosiego vsiebie 5.2. Rozpoznawanie trybu Zdrowego Dorestego U innych 5.3, Odeéiniania trybu Zdrowego Dorostego od innych rybow 5.4, Podsumowanie 10 12 15 ” 2 8 40 45 "7 53 59 3 70 8 RB 87 94 100 103 105 106 108 109{6 HHOCIONALNE PULAPA PRZESZROSCJAKPRELAMAC NECATIWHE ZORCEZACHOWAN? Capit 2 Zmien swoje tryby Roxdzial 6 Lecrenie trybu Wrailiwego Driecka 6.1. Dacieranie do'swojego Wrailiwego Dziecka 6.2. Opiekowanie sig swaim Wraitiwym Dzieckiem Rozdziat 7 Prae|mowanie kontroll nad trybami Zloszczqcego sig Dziecka i mpulsywnego Dziecka 7.4. Docieranie do Zlosuczqcego sig Dzlecka i Impulsywnego Dziecka 7.2. Wyznaczanie granic Zloszcrqcemu sig Dziecku i Impulsywnemu Driocku Rozdziat 8 8.2. Cwiczenia wamacnigiqce tryb Szczesliwego Dziecka Rozdztal 9 Wyanaczanie granic nieadaptacyjnym trybom rodzcielskim 9.1, Docieranie do nieadoptacyinych trybéw rodzicielskich 49.2. Uciszanie nieadaptacyinych tryb6w rodzicielskich Rozdzial 10 ‘Zmiana tryb6w radzenia sobie 10.1. Docieranie do trybéw radzenia sobie 10.2, Ogranniczanie trybow radzenia sobie Rordziat 11 Wepieranie trybu Zdrowego Dorostego Slowniczok: Bibliogratia Indeks hase! mt 13 13 u7 123 125 17 137 187 140 143 5 150 157 158 159 178 188 187 189 Przedmowa Cay zdarza sig, ze negatywne wzorce myslenia przeszkadzaja ci w osiaganiu r6inych cel6w? Napisalysmy te ksiazke po to, by pomée ci lepiej zrozumiet samego siebie ~ twoje uczucia, twéj sposéb myslenia i twoje zachowanie. Negatywne wzorce myslenia sq niczym utarty szlak, ki6ry wielokrotnie prze- mierzales. Jesli choesz. znaledé nowe Sciezki, musisz sie dowiedziee, jak po- ‘wstal 6w szlak i dlaczego weiad sie po nim poruszasz. Pierwsza cues ksiqZki poswigcona jest wlasnie poznaniu i zrozumienit negatywnych wzorcéw mys- lenia oraz powigzanych z nimi emogji i zachowar. W drugiej czesci szcze- g6lowo wyjasniamy, jak mozesz. zmienié owe wrorce, jesti wznasz. zmiang za wskazanq lub konieczna, Nasze wyjasnienia opierajg signa tak zwanej pracy z trybami schematow, Jest to najnowsza koncepeja w ramach terapil schematéw, opracowane| przez Jeffreya E. Younga i jego wspélpracownikéw w Nowym Jorku, ktéra szybko zyskuje uznanie na calym swiecie. Terapia schemat6w budzi entuzjazm wielu terapeutow, poniewa? bardzo skutecznie integruje doswiadezenia i techniki zaczerpnigte z 6énych modeli terapeutycznych. Bierzemy w niej pod uwage nie tylko mysli, ale réwnied. uczucia Klienta, interesujemy sig jego obecny- mi problemami oraz.ich érédlami w dziecitistwie. Taki styl pracy daje klien- tom poczucie, de od razu skupiaja sig na istocie swych probleméw, a terapia jest preystepna i zrozumiala. W terapii schematéw Klient i terapeuta znaj- dduja sig na tym samym poziomie ~ razem szukaja lepszych sposobéw za- spokajania potrzeb tego pierwszego.8 EMOCJONALNE FULAPRI PaZES2UOCL, JK PRZELAMAC NECATYWNE W2ORCE ZACHOWAN? Ksigzka stanowi probe przedstawienia pracy 2 trybami schematow Ww spo- s6b zrozumialy dla wszystkich zainteresowanych tym tematem. Pragniemy zachecié cig do zmiany twoich woredw myslenia, tak by zniwelowaé przy- kre uczucia i zrobié wigce| miejsca na te przyjemne. W tym celu musisz ogra- niczyé stosowanie niekorzysinych strategii radzenia sobie 2 przykrymi ‘uczuciami. Mozesz. wykorzystaé te ksigzke jako poradnik do samodzielnej pracy lub material pomocniczy w terapii (schemat6w). Terminy 2 dziedziny psychologii, ktére moglyby byé dla ciebie niejasne, zostaly wyréénione po- grubiona ezcionka i wyjasnione w slowniezku. Ksigzka jest jednym z owocdw dhugofalowego programu wspélpracy iwy- miany miedzy traema osrodkami: Uniwersytetem we Fryburgu, organizacja Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg z Maas- tricht oraz Uniwersytetem w Maastricht, Wspétpraca byla dla nas prayjem- noscia i okazala sig érddiem wielu ciekawych obserwacji i projektow, Dziekujemy Darrenowi Reedowi ijego wspélpracownikom z wydawnictwa Wiley Blackwell 2a ich wsparcie i zaangazowanie. Stowa podzi¢kowania chcialybysmy skierowaé takée do naszych meZ6w i rodzin ~ dziekujemy za Wasza ogromna wyrozumialosé (okazana po raz Kolejny) iza to, #e dzieki Wam moglyémy poswigci tak wiele weekend6w icennych wolnych chwil na prace nad ta ksigzka Gitta Jacob, Hanne van Genderen, Laura Seebauer Hamburg, Maastricht i Fryburg, jesie 2014 Wprowadzenie Opis praypadku: wykluczenie ‘Teydriestoczteroletnia Carol ma czteroletnlego synka jest w stablaym 2wigzk Pracuje na pét etatu jako doradca kllenta w banku, W zasadzle moglaby byé ze- dowolona ze swojego 2ycla, ale czasem pomniejsze incydenty webudzaja Unie} sine poczucie wylduczenia lu odraucenia. Dzieje sie tak na prayklad wed, ody \Wspétpracownicy pracujacy na peiny etat rzucaja jakié hermetyczny zat, kt6- ego Carol nie fozumie, W taki sytuacl kobieta przewaznie sig wycofuje | od- ‘suwa. Czasem reagule niczym rozdraznione dzlecko, zwlaszcza gdy ogéinie ma zly dries, Wtedy jednak nie tyko jest polrytowana z powodu zachowanla ‘wispétpracownikéw, ale te2 wstydz sie wlasne! reakj Carol zmaga sig 2 tym prablemem od zawsze... moze zatem jego korzenie thwia w dziecistve, Ojeiec koblety czesto zmieniat prace, wiec rodzina klk: krotnie sie przeprowadzata | Carol byta zmuszona zaczynaé wszystko od nowe, Gdy rozpoczynala nauke w nowe| Kasi, nierzadko czuta sie wykluczona, W wieku ‘dwunastu lat doswiadczyla w s2kole dotkliwego dreczenia, Cay powyaszy prayklad wydaje i sie 2najomy? Uporcaywe wzorce, kt6- rych nie spos6b sie pozbyé... Te same uczucia weiad.na nowo wywolujace 2a- mieszanie w twoim Zyciu. Jeli chcesz.zmienié wzorce myslenia, odezuwania i zachowania, najpierw ‘musisz rozpoznac i zrozumieg, ktére znich na co dies utrucniajg ci funkcjo- rnowanie. Musisz sig dowiedziet, jak one sig uksztaltowaly i dlaczego sq tak10 ENOGONALNE PULAPKI PRESZEOSL JK PRZERAMAC HEGATHWE WZORCE ZACHOWAN? trvale. W pierwsze) cagSci ksigZki wyjasniamy, jak mozesz, zbada¢ ich po- chodzenie. Pomozemy ci tez rozpoznaé twoje rzeczywiste potrzeby i po- kaiemy, jak motesz lepie) je zaspokajac. W ceeéci drugie) przedstawiamy metody pozwalajace krok po kroku zimie- nig wlasne wzorce myslenia, odccuwania i zachowania w pozadanym przez sie- bie kierunku. Takiej zmiany mozesz.dokonaé samodzielnie, korzystajgcz porad zawartych w te ksiqice, a esi wznasz, Ze to za trudne ~z pomoca terapeuty. ‘Terapig nastawiona na zmiang wzorcsw nazywamy terapia schematdw. Podstawowym pojeciem jest w nie) ,tryb schematsw” lub po prostu ,tryb”. ‘Tryb jest to trwaly wzorzec zachowania i odczuwania, Ktory zawsze powo- je te same problemy. W zasadzie jest to stan umystu powiazany ze zlymit doswiadczeniami z dzieciistwa lub mlodosci. W ksigéce opisujemy znane nam tryby schemat6w oraz sposoby ich zmiany. Mozesz. wykorzysta¢ ja jako poradnik do samodzielnej pracy lub jako material pomocnicay Ww terapii schemat6w. Jesli zdecydujesz sie samo- dzielnie pracowaé nad zmiang trybow, to najlepiej popros o pomoc zaufang osobe, z ktéra bedziesz még oméwit swoje wzorce funkcjonowania, Zale- camy, by czytaé ksiqzke krok po kroku. Po przeczytaniu jednego rozdziatu postaraj sig go praemysles, zanim przejdziesz, do kolejnego. Dzieki temu nau- czysz sig lepiejradzic sobie z trudnymi sytuacjami, ograniczysz nieprzyjemne coxczucia i zaspokoisz swoje potrzeby w zdrowszy sposdb, 1.1. Na czym polega terapia schematow? ‘Terapia schematéw stanowijedno z najnowszych osiagnig’ w dziedzinie psy- choterapii. Jest efektem rozwoju terapii poznawezo-behawioralnej, a laczy ww sobie idee wywodzace sig z réénych koncepgji psychoterapeutycanych Wramce 1.1 wymieniono modele,ktére wplynely na ksztat terapii schematow. W terapii schematow najwainiejszq role odgrywaja emocje. Nasze reak- «je emocjonalne w doroslym Zyciu sq ksztaltowane zardwno preez dobre, jak WPROWADZENE Ramia ta. Koncepeje psychoterapeutyczne, ktore wplynely_ na terapie schematow ‘Terapia poznawcze-behawioralna — koncentracja na zmianie mys zachowah ‘wodniesienlu do konkretnych, blezacych probleméw yciowych, eyeholoan Gleb wiczo6c roberta pyeiezehig sve tte de Swiadczeniach z dziecifstwa | mtodoSci Psychodrama iterapla Gestalt ~ techniki nastawione na zmiane stanowigcych problem emocil Psychoterapia humanistyczna / terapia skoncentrowana na kliencie ~ kon- ‘centragja na potrzebach jednostk i ich znaczenlu dla zdrowia psychicznego. {izle doswiadczenia z dziecifstwa. Wyobrad sobie, Ze jako dziecko weiat przezywales upokorzenie, poniewaé nie ubierales sig tak, jak twoi rowie- Snicy, do tego natura obdarzyla cie wyjatkowo duzym nosem. Jes w dzie- citistwie czgsto caules sig odraucony i upokorzony, to najprawdopodobnic} ww doroslym zyciu fatwo bedzie wzbudzié w tobie pocaucie odrzucenia cay upokorzenia, nawet gdy zadina z otaczajacych cig osdb nie bedaie miala ta- ich intengj. Tego rodzaju odczucia na ogét prowadza do wielu probleméw ‘Moga na prayklad utrudnia¢ nawigzywanie kontaktow z ludémi, przez co nie jestes w stanie zbudowaé zdrowych i bliskich relagji. Albo sprawiaja, Ze rea- gujesz agresywnie, by nie dopuscié do dalszych upokorzeti, nawet jes taka reakcja jest niewspélmierna do sytuacji Diatego pierwszy krok w terapii schemat6w zawsze polega na zrozu- iieniu wiasnych przykrych uczuc oraz ich érédia w histori Zycia. Nastep- nie bada sie wszelkie negatywne konsekwencje tych emogji oraz preezyé 2 driecristwa, jakich dana osoba doswiadeza obecnie, Drugi krok polega na zmianie uccué i dysfunkeyjnych zachowaf. Dzigki temu poczujesz wigksza satysfakeje z zycia i bedziesz. w stanie lepiej zaspokajaé swoje potrzeby w zdrowy i odpowiedni spos6b. i2 EMOCIONALNE FULAPH FRZESZEOCL, JAK PRZERAMAC HECATYWNE W2ORCE ZACHOWAL? 1.2, Zrozumiec érédia swoich wzorcow Oto podstawowa zasada Koncepcji trybsw: czlowiek w réznych chwilach doswiadeza samego siebie w réény sposdb. W jednej sytuacji czujesz sig zdrowy i odprezony, w innej ~ bezbronny i smutny, w jeszcze inne) 2a$ jestes chlodny emocjonalnie iniezego nie caujesz. Te r62ne stany nazywamy trybami, W terapii schematéw wyrdiniamy: © Tryby Wradliwego Dziecka i Zloszezacego sie Dziecka. Wigks2osci znas nieobee sq uczucia slabosc, smutku, bycia gorszym czy wécieklosci, bunt Iub 2loS, kiedy to coujemy sig ak dziecko, a nie dorosly. W terapii schema- {6w stany te nazywamy trybami dziecigcymi. Zakladamy bowiem, 2 esti ‘waane potrzeby dane} osoby nie zostaly zaspokojone w dziectistwie, to ppewne jej emocjonalne czesci nie moga dorosnaé. © Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie. Oscby wykazujace silne tryby dzie- igce czesto deprecjonuja same siebie lub wywieraja na siebie nadmierna presie. Kolejna grupe tryb6w nazywamy nieadaptacyjnymi trybami ro- dzicielskimi, poniewaé czesto sq ,modelowane” przez deprecjonujacych lub stosujacych przemoc rodzicéw bad? przez dreczacych koleg6v czy r0- zeristwo. Okreslenie ,rodzicielskie” w ich nazwie nie odnosi sig wylacznie do rodzicéw, ale do kazdego wanego obiektu przywiazania, ktory wply- wal w nieadaptacyjny sposéb na dana osobe. «© Tryby radzenia sobie. Czlowiek praeiywajacy przykre uczucia na opel sigga ‘po jakas preferowana strategie (tub kilka) dzialania, 2eby owe uczucia 2lago- ‘dzi¢ lub ukry¢ preed innymi. Taka psychologicana ,strategie praetrwania” ‘okresla sig fachowo jako ,tryb radzenia sobie”, Radzenie sobie moze pole- gaé migdzy innymi na unikaniu, na przyklad wycofaniu sez 2ycia spolece- nego lub paleniu marihuany w celu wyciszenia przykrych uczué. Innym sposobem radzenia sobie 2 praykrymi uczuciam jest okazywanie agresji lub nadmieme| pewnoseisibie, gly w reeczywistosi czyjemy sig sabi lub gors. © Tryb Zdrowego Dorostego. Oczywisce nie skladamy sie wylacznie z try- b6w nieadaptacyjnych czy niedojrzalych. Posiadamy rowniez 2drowe wenownozeMe zeSci,2dolne do sprawnego funkejonowania, nawiazywania 2drowych re- lagi z ludémi i przezywania przyjemnych emogji. Te czeséciebie, kira po- trafi organizowaé twoje zycie, rozwiqzywaé problemy i dba¢ o dobre relace z innymi, nazywamy Zdrowym Dorostym. © Tryb Szczesliwego Dziecka. Wszystkich ludzi ~zar6wno dzieci, ak ido- roskych ~ cechuje potrzeba zabawy, odczuwania szczescia, prezywania przyjemnosci. Z tymi odczuciami wiaze sie tryb Szczestiwego Dziecka. 1.2.1, Poznaj swoje tryby Pierwsza ezest ksiq?ki jest poswigcona poznania wlasnych tryb6w. Charak- teryzujemy w niej wszystkie tryby. Znajdziesz. tu takze wiele przykladow ilustrujacych sposoby rozpoznawania ich u siebie oraz.u innych Iudzi. Spraw- dzimy, jak silne sq poszczegéine tryby w twoim zyciu, w jaki spos6b rozwi- jaly sie na przestrzeni lat i dlaczego niektore 2 nich sq wainiejsze od innych, Skupimy sig na tym, jakie wezucia towarzysza twoim trybom i jal je uruchamigja. 1.2.2. Zmien swoje tryby W drugiej czesci ksiqZki znajdziesz strategie iéwiczenia, ktore pomoga ci zmie~ nig twoje tryby. Naszym ogélnym celem jest umo‘liwienie ci radzenia sobie 2 trudnymi sytuacjami w spos6b, ktory tobie odpowiada. Lepiej poznasz. \wlasne potrzeby inauczysz se je zaspokajac. Proponowane éwiczenia izmiany odnosza sig do traech réénych pozioméw ludzkiego doswiadezenia '® Mysli (poziom poznawezy), Na poziomie poznawezym najistotniejsze jest poznanie w petni wlasnych trybow, potaczone zrefleksjg nad adekwat- nnoscig zwigeanych z nimi procesow poznawezych. Na tym poziomie opra- cowujesz takze realistycany plan zmian, kt6re cheesz. wprowadzié. W tym pomoga ci reguly postepowania i formularze ‘© Uczucia (poziom emocjonalny). Ksiqzka zawiera wiele wskaz6wek doty- czacych zmiany przykrych emogj. Cwiezenia wyobrazeniowe to potezne 3Bcr EMOCONALNE FULAP PRESZLOSL,JAKPRZELAMAC NEGATIWNE VZORCE ZACHOMAN? narzedzie pracy nad uczuciami. Polegajq one na tym, ie wizualizujesz siebie w konkretnej sytuagji i zastanawiasz sig, czego potrzebujesz ico chcesz zmieni¢. Nastepnie wyobrazasz sobie, Ze zachowrjesz sie w okres- lony sposdb, by zmienié sytuacie. Take éwiczenie wywiera 0 wiele sil nigjszy wpkyw na emocje niz zwykle przemystenie tej same) kwesti «© Zachowania (poziom behawioralny). Praca nad myslami i uczuciami 2wykle ppociaga za sobq zmiany w zachowaniu. W ksigdce znajdziese wiele przy- Kladéw i wskazéwek dotyczacych zmiany trwalych wzore6w zachowea Oczywiscie kazdy 2 nas jest wyjatkowy, wige twoje tryby r6znia sie od trybéw innych ludzi. Ty wyniesiesz z lektury tej ksiqaki cos innego niz,pozostali czy- telnicy. Moze chcesz po prostu dowiedzie¢ sie czegos wigce) na temat terapii schemat6w. A moze pragniesz sprawdzié, w jakim stopniu koncepcja trybow ‘ma zastosowanie w twoim przypadku. Mode zmagasz sig zjakims problemem emogjonalnym lub zastanawiasz. sie nad zmiana swego zachowania w okres- lonych sytuacjach. W ksiqéce znajdziesz formularze, ktére ulatwia ci poznanie swlasnych trybow. Pamigtaj jednak, 2 ej lektura nie zastapi psychoterapli, kté- rej mozesz potrzebowa, jes cierpisz na powaéne zaburzenie psychiczne! Mamy nadzieje, 2e ksiqzka pomoze ci lepiej poznaé samego siebie i ty- powe dla ciebie tryby. Zyezymy ci prayjemnej podrézy w gab siebie! Czes¢ 1 Poznaj swoje trybyTryby dzieciece addy czasami cauje sie lub zachowuje jak dziecko. Jednak wigkszos¢ z nas potrafi zapanowaé nad dziecinnym zachowaniem w sytuacjach, w ktérych byloby ono niestosowne. Tryb daiecigcy to sposdb postrzegania Swiata iludzi, tory przypomina dziecigea percepeig. Kiedy dziecko prze2ywa silne emocje, trucino jest mu dostrzec lub prayjaé punkt widzenia drugiego czlowieka. Po- dobnie jestz dorostym, gdy aktywny jest tryb dzieciecy. Kiedy uruchamia sie taki tryb, twoje reakeje wobec innych przypominajg reakcje dziecka. Tak jak ziecko masz triadnosci z zapanowaniem nad impulsami, wigc wybuchasz placzem podezas rozmowy z szefem albo wychodzisz w trakcie Kistni z part- nerem, trzaskajgc drawiami Jes odczuwamy sine emocje ktcrych w pelninie uzasadhia biezaca sytuaca, omna- za to, 2e uruchomily sie tyby dzleciece. Uczucia smut, zl), wstydu czy 0sa- ‘motnienia sq wowezas przesadhnie nasllone I bardzo truco jest nam sig uspokoié, Tryby dzieciece na og6t uruchamiaja sie wtedy, gdy czujemy sie odrau- ceni, opuszczeni lub naciskani. W takich sytuacjach zaspokojenie podstawo- vwych Iudzkich potrzeb, jak potrzeba bliskosci, bezpieczeristwa czy autonomii (por. ramka 2.1), 2daje sie zagrozone, cho obiektywnie nie musi takie by¢, ie do kina, na ktore tak sig Wyobrad sobie, ze bliska ci osoba odwolala wy} cieszyles. Jeli w reakeji na to zdarzenie uruchomi sig tw6j tryb dziecigey,18 EMOCJONALNE PULAPRI PRESZEOK JAK PRZELAMAC NEGATYWNE WZDRCE ZACHOWAN? ‘motesz. poczué sie bardzo rozczarowany, niekochany, porzucony lub wSciek- ly. Patrzac z punktu widzenia dorostego, rozumiesz, dlaczego ta osoba mu- siala odwola¢ spotkanie, poza tym wies2, Ze jej na tobie zalezy, Niemnie} jednak praytlaczaja cig silne uczucia, zacaynasz. plakaé albo zostawiasz wszystko i chowasz sie pod koldra, Ramla 24.) Podstawowe potrzeby emocjonalne Podstawowe potrzeby emocjonaine sq waine dla wszystkich ld, chot odczu- amy Jez r62na intensywnoscia. W tapi schemat6w wyrézriamy pleé katego- Hitakich potrzeb (pot Young, losko Weishaar, 2014). 1. Bezpieczne praywiazanie — potrzebulesz lisich wigzi 7 ludzmi, Na te po- trzebe sktadaa se: bezpieczerstwo,stabinas¢, uwaga, mtose|akceptacia ze stony innych oséb. 2. Autonomie, kompetencja poczucietozsamosc\ - potrzebujesz wiedzlet,co czyni ciety, kim jestes, iw czym jest dobry 3. Wolnosé wyrazania waznych potrzeb i emaci Spontanicznose, zabawa i radosé. 5. Reallstyczne granice -szczegéinie watne jest, aby dzieciznaly wlasne gre- nice | akceptowaly rozsadne granice wyznaczone przez innych luda Osoby dotknite problemami psychicenymi czesto maja trudnosc z zespoko- Jeniem wymienionych potrzeb emocjonalnych, Osoby zmagajace sig z problemami emorjonalnymi na ogst wyjatkowo intensywnie doswiadczajg trybow dziecigcych. Niewielkie bodéce moga wbudzié u nich silne przykre uccucia, nawet gdy zdarzenie obiektywnie wydaje sig banalne, Zalbzmy, Ze kolega nie pochwalil twojej nowej fryzury. Najprawdopodobniej weale je nie zauwazylalbo byt zbyt zajety, Zeby ja sko- ‘mentowaé. Jesli masz silny tryb Wradliwego Dziecka, modesz poczué sig sa- motny inielubiany. W tym rozdziale wyjasnimy, dlaczego unickt6rych osdb tryby dziecigce tak lawo dochodza do glosu. Trey ozcKCE ‘W model terapii schematsw wyrdénia sie tray rodzaje trybow dzieciecych, “Tryb Wradliwego Daiocka wigée siz odczuciami przygnebienia ileku~2e wsty- dem, poczuciem osamotnienia, strachem, smutkiem lub poczuciem zagrozenia, Drugi rodzaj to tak zwany tryb Ztoszczacego sig lub Impulsywnego Driecka, Wym trybie odezuwamy wécieklose, 2asé,stajemy sie porywezy lub sie bun- tujemy. Impulsywne zachowanie polega na dziaaniu pod wplywem chwili bez :myslenia 0 mozliwych negatywnych konsekwengjach wiasnego postepowania Na preyklad impulsywna reakcja w przypadku mezczyeny, kt6ry zostal skry- tykowany przez szela, przez co cauje ost ima poczucie krzywaly, byloby pro- wadzenie samochodu w drodze do domu w niebezpiecany spos6b, Ostatni z trzech wspomnianych rodzaj6w to tryb SzcagSliwego Dziecka. Uwazamy go za tryb adrowy ~ w trybie Szczesliwego Dziecka odczuwasz naturalna cieka- ‘wosé irados, potrafisz czerpat prayjemnos¢ 2 r6énych zaje i zabaw. JeSli jeden z wymienionych trybéw lub kilka wydaja ci sie znajome, mozesz nada¢im wlasne nazwy, na przyklad ,Mala Anna’ dla trybu Wradliwego Dziecka lub ,Uparty Adam’ dla trybu Ztoszczacego sie Dziecka. To pomoze ci navwigzadé kontakt z rybem dziecigcym, kiedy ten sig uruchomi i dojdzie do glosu. Tabela 24. Charakterystyka tryb6w dzleciecych Tryp tiwag Deca _| "plore Dela Fropnsere yb: ro ane Se oe ee es raee | Sak Lett al | ceoriene wee + Satonse a 7 ie | | bnaerote ee eos | wstya © upor ‘¢ bezpleczerstwo | cpr Somtesapmy — | Spemescsene | stro ‘omen + aoe * upokorzenie | “to: opacowane wine 19