Professional Documents
Culture Documents
Περικλής Γιαννόπουλος
Περικλής Γιαννόπουλος
Πίνακας περιεχομένων
Η ζωή και το έργο του
Απόψεις και αποσπάσματα από το έργο του
Έγραψαν για τον Περικλή Γιαννόπουλο
Παραπομπές
Άλλες αναφορές - σημειώσεις
Εργογραφία
Βιβλιογραφία
Διαβάστε επίσης Ο Περικλής Γιαννόπουλος στην
Δικτυακοί τόποι εφημερίδα Εμπρός της 13ης
Απριλίου 1910.
Όνομα στη Περικλής
Η ζωή και το έργο του μητρική γλώσσα Γιαννόπουλος
(Ελληνικά)
Ο Περικλής Γιαννόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα. Καταγόταν από Γέννηση Φεβρουάριος
την αρχοντική κρητική, βυζαντινής καταγωγής, οικογένεια Χαιρέτη,
1869[1]
της οποίας μέλη είχαν εγκατασταθεί στην Πάτρα. Γι' αυτό φέρεται ότι
επηρεάστηκε ιδιαίτερα από το έργο του θείου του Εμμανουήλ Πάτρα
Χαιρέτη.13 Θάνατος 8ιουλ. / 21
Απριλίου
Τελείωσε το Α' Γυμνάσιο Πατρών το 1887[2] κι έπειτα 1910γρηγ.
παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής για ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο Σκαραμαγκάς
Αθηνών και άλλα δύο χρόνια στο Παρίσι. Μετά τον θάνατο του Αττικής
πατέρα του, όμως, εγκατέλειψε τις σπουδές του και πήγε για οχτώ
μήνες στον αδελφό του στο Λονδίνο, όπου μελέτησε αγγλική και Αιτία θανάτου πνιγμός
γαλλική λογοτεχνία. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα, γράφτηκε στη Συνθήκες αυτοκτονία
Νομική Σχολή. Άρχισε από το 1894 να δημοσιεύει μεταφράσεις θανάτου
ποιημάτων των Ντίκενς, Πόε, Πιερ Λοτί, Ουάιλντ, Μποντλέρ,
Εθνικότητα Έλληνες
Μιρμπό, Τελιέ, καθώς και δικά του «πεζά ποιήματα». Από το 1899
αρθρογραφούσε στις εφημερίδες Ακρόπολις, Το Άστυ, Εστία κ.ά. Χώρα Ελλάδα
και στα περιοδικά Κριτική, Παναθήναια, Ο Νουμάς κ.ά., πολιτογράφησης
χρησιμοποιώντας ψευδώνυμα όπως Λωτός, Απολλώνιος, Νεοέλλην,
Σπουδές Α΄ Γυμνάσιο
Μαίανδρος, Θ. Θάνατος. Με εντελώς προσωπικό ύφος και γλώσσα,
Πατρών, Εθνικό
εξέφρασε με πάθος τις ελληνοκεντρικές του ιδέες και κατήγγειλε τα
κατ' αυτόν αίτια της ελληνικής κακοδαιμονίας - προπαντός την και
Καποδιστριακό
ξενομανία, τον "φραγκοραγιαδισμό" όπως τον ονόμασε ο ίδιος. Το Πανεπιστήμιο
1906 εξέδωσε ως αυτόνομο βιβλίο το «Νέον Πνεύμα», και το 1907 Αθηνών και
την εκτενέστερη «Έκκλησι προς το Πανελλήνιον Κοινόν» - τα Πανεπιστήμιο
ιδεολογικά του μανιφέστα. Οι «περικλογιαννοπούλειες» ιδέες, όπως του Παρισιού
αποκλήθηκαν, προκάλεσαν αντιδράσεις στην Αθήνα της εποχής. Από
άλλους θεωρήθηκε απλώς ρομαντικός και «ωραίος τρελός», από Ιδιότητα ποιητής,
άλλους υβριστής, άλλοι όμως αναγνώρισαν την πρωτοτυπία του και μεταφραστής,
εμπνεύστηκαν από αυτόν (ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Άριστος δοκιμιογράφος
Καμπάνης, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς δημοσίευσαν πολύ και συγγραφέας
εγκωμιαστικές κριτικές, ο Ίων Δραγούμης έγινε αδελφικός του
φίλος, και αγωνίστηκε μετά τον θάνατο του Γιαννόπουλου να κάνει το όραμα του φίλου του πολιτική
πράξη6). Ο Άγγελος Σικελιανός θα ακολουθήσει δική του, πρωτότυπη ελληνοκεντρική πορεία, θα υμνήσει
όμως και αυτός τον Γιαννόπουλο και βεβαίως δεν θα μείνει ανεπηρέαστος από αυτόν7.
Αν και ο Γιαννόπουλος έγινε πολύ γνωστός και είχε αφοσιωμένους φίλους στον πνευματικό κόσμο των
Αθηνών (τόσο για το πρωτότυπο, ελληνοκεντρικό, παθιασμένο πνεύμα του, αλλά επίσης και για τον
"μποέμικο" και άκρως φιλελεύθερο για τα συντηρητικά ήθη της εποχής τρόπο ζωής του - κατά τις μαρτυρίες
μάλιστα υπήρξε και ωραιότατος άνδρας12), εν τούτοις δεν είχε την ευρύτερη αποδοχή που ποθούσε ως
συγγραφέας, πόσο μάλλον να αναμορφώσει κατά το όραμά του την ελληνική κοινωνία.
Στις 8 Απριλίου 1910, ο Περικλής Γιαννόπουλος, όπως είχε προσχεδιάσει με κάθε λεπτομέρεια πολύ καιρό
πριν9, στεφανωμένος, καβάλησε το άσπρο άλογό του και μπήκε μαζί του στη θάλασσα του Σκαραμαγκά.
Εκεί αυτοκτόνησε με μία σφαίρα στο κεφάλι. Προηγουμένως είχε κάψει πολλά ανέκδοτα έργα του (κατά
μαρτυρίες μια εργασία περί της αρχιτεκτονικής, καθώς και διηγήματα φαντασίας), σημειώνοντας ότι αφού η
«Ελληνική Φύσις» τα ενέπνευσε στον ίδιο, θα τα ενέπνεε και σε άλλους στο μέλλον. Το νεκρό σώμα του το
έβγαλαν τα κύματα στην στεριά δέκα μέρες μετά. Πριν ταφεί, δύο άγνωστες κυρίες στόλισαν τον νεκρό με
λουλούδια (πιθανότατα η Σοφία Λασκαρίδου).
Ο θάνατος, ο τρόπος μάλιστα του θανάτου του Περικλή Γιαννόπουλου συγκλόνισε την κοινωνία και τον τύπο
της εποχής περισσότερο σπό ότι τα έργα του όσο ζούσε. Για πολλές ημέρες δημοσιεύονταν λεπτομέρειες για
τον τρόπο του θανάτου του, ενώ ποιητές όπως ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Μαλακάσης και η Μυρτιώτισσα
του αφιέρωσαν ποιήματα.9 Ο Ίων Δραγούμης υπέθεσε πως ο Γιαννόπουλος, ως λάτρης του ωραίου, δεν
ήθελε να γεράσει. Ο ψυχίατρος και λογοτέχνης Πέτρος Χαρτοκόλλης θεωρεί πως ο Γιαννόπουλος
οδηγήθηκε στην αυτοκτονία εξαιτίας όλων μαζί των παρακάτω παραγόντων: Ένιωσε ότι έφθανε στην
εξάντληση της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, ότι δεν είχε άλλο τίποτε πια να προσφέρει πια, ούτε μπορούσε
να αναμορφώσει την ελληνική κοινωνία, απογοητεύθηκε από τη μη ευόδωση με γάμο της ερωτικής σχέσης
του με την Σοφία Λασκαρίδου, ζωγράφο και χειραφετημένη γυναίκα της εποχής και, τέλος, ως ρομαντικός,
του ασκούσε έλξη ο θάνατος.
Κατά τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, «Ο Περικλής Γιαννόπουλος υπήρξεν ο μεγαλείτερος, ο ευγλωττότερος και ο
φωτεινότερος απόστολος του κατά φύσιν ελληνικού ζην. [... ] ηγωνίζετο να καταδείξη όχι απλώς και μόνον ότι
το ελληνικόν είναι το μόνον αρμόζον, αλλά και ποίον είναι αυτό το ελληνικόν.» Την ελληνικότητα αυτήν, το
«κατά φύσιν» του Έλληνα, από την πολιτική και τήν κοινωνία μέχρι τις τέχνες, ο Γιαννόπουλος το ανήγαγε
στην «Ελληνικήν Φύσιν». Στην Φύση έψαχνε την αρχή των πάντων. Και πριν την Ιστορία, την κοινωνία και
την πολιτική, ο Γιαννόπουλος, την πρώτη και βασική στρέβλωση και απομάκρυνση από την Ελληνική Φύση
την εντοπίζει στις τέχνες.
Για να αποσαφηνίσει ο Γιαννόπουλος τις θεμελιώδεις αρχές της ελληνικότητας στις τέχνες (Ζωγραφική,
Γλυπτική, Αρχιτεκτονική, Μουσική κ.ά.), από τις οποίες, κατ' αυτόν, λόγω της ξενομανίας, συμπλέγματος
κατωτερότητας έναντι της Δύσης, η νεώτερη ελληνική κοινωνία είχε απομακρυνθεί, δεν θέτει ως βάση
οποιαδήποτε τέχνη, ρυθμό ή τεχνοτροπία, αλλά αυτή καθαυτή την Ελληνική Φύση. Ορίζει τα θεμελιώδη
χαρακτηριστικά της «Ελληνικής Γραμμής» και του «Ελληνικού Χρώματος», όπως αυτά απορρέουν φυσικά
από την «Ελληνική Γη» και το «Ελληνικό Φως» γύρω του. Τις θεμελιώδεις του αρχές για τις τέχνες,
αναπτύσσει στα έργα του «Ἑλληνικὴ Γραμμή» (1903) και «Ἑλληνικὸν Χρῶμα» (1904). Συγκεκριμένα, κατά
τον Γιαννόπουλο:
β) Το Ελληνικόν Χρώμα χαρακτηρίζεται από: αϋλότητα, ελαφρότητα, με βασικά χρώματα το κυανό και το
χρυσό, αλλά και ποικιλία στις λεπτομέρειες και διαρκείς παραλλαγές και παιχνίδισμα σε ολόκληρο φάσμα
λεπτοτάτων αποχρώσεων.15
«Αὐτὸς ὁλόκληρος ὁ Γήινος Γραμμικὸς καὶ Χροϊκὸς Χορός, ὁ ὑμνῶν τὴν Δόξαν τοῦ Παγκάλου
Τρελλοθεοῦ τῆς Ἑλλάδος», σημειώνει με εκστατικό οίστρο ο Γιαννόπουλος, αυτά τα θεμελιώδη
χαρακτηριστικά της Ελληνικής Φύσης πρέπει να καθορίζουν και κάθε έκφανση της Ελληνικής Τέχνης, όπως
καθορίζουν και την ψυχή, τον χαρακτήρα του Έλληνα: «σὰν τὴν παλαιάν μας τέχνην, ὅπου ὅλα φαίνονται
ἀδελφά, καὶ ὅμως κανὲν δὲν ὁμοιάζει μὲ τὸ ἄλλο [...] σὰν τὸν Ἕλληνα ὁ ὁποῖος εἶναι εἷς εἰς τὸ σύνολον
καὶ εἰς κάθε βῆμα ποτὲ ὅμοιος, [ἡ ἑλληνικὴ γραμμὴ] ἀποδεικνύουσα καὶ αὐτὴ τὴν ὅλην μας φύσιν, ἧς ἓν
τῶν ριζικῶν διακριτικῶν της εἶναι: ἡ ἑνότης τῶν σπουδαίων χαρακτηριστικῶν καὶ ἡ ἄπειρος ποικιλία τῶν
δευτερευόντων [...] ἡ χαρακτηριστικὴ ἑνότης τοῦ συνόλου Ἑλληνισμοῦ καὶ Ἕλληνος καὶ ἡ ἄπειρος ποικιλία
τῶν μερῶν, ὅπως ἀποδεικνύεται καὶ χωρογραφικῶς καὶ χρωματικῶς καὶ γραμμικῶς».
«Ο Χριστιανισμός ενώ αφ” ενός εφαίνετο σώζων την Φυλήν και την διέσωζε πράγματι εν μέρει αφ” έτερου
όμως υπήρξε και είναι και τώρα γενικώς: ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ. Ο Εγκληματίας
Καλογερισμός ο πάντοτε εμπνέων την αποθάρρυνσιν εις την φυλήν και υπό τους Αυτοκράτορας, ο φωνάζων
και εξηγών όλα ως Τιμωρίαν Θεϊκήν, ο ξεσβερκωμένος ότι επέσαμεν ένεκα των αμαρτιών μας, ήτο ευτυχής να
απαλλαχθή του Αυτοκράτορος και να ΜΟΝΟΚΡΑΤΟΡΗΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΣ και κατά το μέγα μέρος
Πραγματικώς, πραγματοποίησις ονείρου του, που δεν την εφαντάσθη ποτέ του από της Ιδρύσεως του
Χριστιανισμού μέχρι της ημέρας της Πτώσεως. Τον Τούρκο δεν τον έμελλε τίποτε, διότι ο Τούρκος θέλει μόνον
να δουλεύης και να μην τον ανησυχής. Όταν τον παρασκοτίσης, σύντομα σου κόβει το κεφάλι και ησυχάζεις και
συ κι αυτός μαζύ. Ούτω ο Καλογερισμός ευρέθη περίφημα, θαυμάσια, διδάσκων ότι εκ Θεοΰ το Κακόν, λέγων
γύρισε κι απ” άλλο μέρος να σε χαστουκίσουν, και λέγων εις τον Ελληνισμόν Κύριε δεν είμαι μόνον ιδικός Σου
αντιπρόσωπος, δεν ανήκω μόνον σε σένα, εγώ είμαι Κύριος και Αντιπρόσωπος και προστάτης όλων των
Χριστιανών της Ανατολής. Αυτός είναι ο μοναδικός Λόγος, της εντελώς απιστεύτου και αφαντάστου
ΔΟΥΛΕΙΑΣ της φυλής επί τόσους αιώνας.»[3]
Παραπομπές
1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) BnF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13608526m
(http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb13608526m). Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
2. Ανδρέα Ευθ. Μουγγολιά, Το Α΄ Γυμνάσιον εν Πάτρας, Εκτυπωτική Αττικής 2001, ISBN 960-
91579-0-4, σελίδα 92
3. Περικλής, Γιαννόπουλος (1907). «Έκκλησις προς το πανελλήνιον κοινόν» (https://anemi.lib.uo
c.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/4/0/f/metadata-454-0000032.tkl&do=118340_w.pdf&pa
geno=27&pagestart=1&width=841&height=595&maxpage=41&lang=en). anemi.lib.uoc.gr.
Αθήναι: Έκδοσις Ι.Δ. Κολλάρου, Τύποι Π.Δ. Σακελλαρίου. σελ. 46. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου
2019.
4. Τζιόβας, Δημήτρης (2011). Ο μύθος της Γενιάς του Τριάντα, Νεωτερικότητα, ελληνικότητα και
πολιτισμική ιδεολογία. Αθήνα: Πόλις. σελ. 163, 229, 252 348, 350. ISBN 9789604353132.
Εργογραφία
«Ἡ σύγχρονος ζωγραφική», Δεκ. 1902
«Πρὸς τοὺς καλλιτέχνες μας», Φεβ. 1903
«Ξενομανία», 16 Ιαν. 1903
«Πρὸς τὴν Ἑλληνικὴν Ἀναγέννησιν», 11-13 Μαρτ. 1903
«Τηλεφωνήματα», 1903
«Ἑλληνικὴ Γραμμή», Μαρτ. 1903
«Ἑλληνικὸν Χρῶμα», 3-11 Σεπτ. 1904
«Καὶ περὶ Ἑλληνικῆς Μουσικῆς τίποτε;», 18 Ιουλ. 1904
«Ἑλληνικὴν Μουσικὴν ἐμπρός», 25-28 Ιουλ. 1904
«Νέον Πνεῦμα», 1906
«Ἔκκλησις πρὸς τὸ Πανελλήνιον Κοινόν», 1907
Βιβλιογραφία
Περικλή Γιαννόπουλου Άπαντα (επιμέλεια Δημ. Λαζογιώργος-Ελληνικός), Νέα Θέσις
Περικλή Γιαννόπουλου Άπαντα, Ελεύθερη Σκέψις, β' επανέκδοσις 1999 (α' έκδ. 1988), ISBN
960-7931-17-3
Περικλής Γιαννόπουλος, Η Ελληνική Γραμμή, Ερμείας, ISBN 960-216-081-0
Περικλής Γιαννόπουλος, Η Ελληνική Γραμμή, Λιβάνης, ISBN 960-236-278-2
Περικλής Γιαννόπουλος, Ξενομανία, Ροές, ISBN 960-283-039-5
Περιοδικό «Ελληνικά Γράμματα», αφιέρωμα στον Περικλή Γιαννόπουλο, 1-2-1929.
Αναδημοσίευση 1938
Γ. Κατσίμπαλης, Βιβλιογραφία Περικλή Γιαννόπουλου, «Τα Νέα Γράμματα», τ. 1-3, 1938·
αναδημοσίευση: περ. «Νέα Κοινωνιολογία», τ. 39, Φθινόπωρο 2004, ISSN 1105-8099, σελ.
179-185
Στέφανος Μπεκατώρος, «Ίων Δραγούμης - Το ανθολόγιο του Νουμά. Επίμετρο: Εννέα
επιστολές του Περικλή Γιαννόπουλου στον Ίωνα Δραγούμη», Εναλλακτικές Εκδόσεις
Μελέτης Μελετόπουλος, «Περικλής Γιαννόπουλος: Βίος, έργο και αυτοκτονία», περ. «Νέα
Κοινωνιολογία», τ. 39, Φθινόπωρο 2004, ISSN 1105-8099, σελ. 137-178,
Δημήτρης Κιτσίκης, «Ο άγιος της ελληνικής νεολαίας Περικλής Γιαννόπουλος», περ. «Τρίτο
Μάτι», τ. 107, Νοέμ. 2002
Πέτρος Χαρτοκόλλης, «Ιδανικοί αυτόχειρες - Έλληνες λογοτέχνες που αυτοκτόνησαν», Εστία,
2003, ISBN 960-05-1101-2
Νικόλαος Καρράς, «Με ιδεολογία Ελληνική: Νεοέλληνες πνευματικοί ήρωες», Πελασγός, 1998
Λεωνίδας Χρηστάκης, «Περικλής Γιαννόπουλος, ο τελευταίος των Αθηναίων», Σπηλιώτης,
2002
Διαβάστε επίσης
Βουτουρής, Παντελής (2017). «Ο γεωκλιματικός εθνικισμός του Περικλή Γιαννόπουλου». Ιδέες
της σκληρότητας και της καλοσύνης (Εθνικοσοσιαλισμός, σοσιαλισμός, ρατσισμός (1897-
1922)). Αθήνα: Καστανιώτης. σελίδες 197–206.
Κωστόπουλος, Τάσος (20-01-2019). «Διάλογος με περικεφαλαία» (https://www.efsyn.gr/themat
a/fantasma-tis-istorias/179909_dialogos-me-perikefalaia). Η Εφημερίδα των Συντακτών.
https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/179909_dialogos-me-perikefalaia.
Δικτυακοί τόποι
Περικλής Γιαννόπουλος - Η Ελληνική Γραμμή και το Ελληνικό Χρώμα (Αποσπάσµατα -
Επιλογή Έλλοπου) (http://www.ellopos.gr/pericles-giannopoulos.asp)
Επαμεινώνδας Παντελεμίδης, «Περικλής Γιαννόπουλος, ο Έλλην» (https://web.archive.org/we
b/20091120103750/http://www.tetraktys.org/arthra2/mid%20giannopoulos05.htm), «Τετρακτύς
Αείγνητος»
Περικλής Γιαννόπουλος – Σοφία Λασκαρίδου: Μια τραγική ιστορία αγάπης (http://ithaque.gr/per
iklis_giannopoulos/)
Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την Creative Commons Attribution-ShareAlike License· μπορεί να ισχύουν και
πρόσθετοι όροι. Χρησιμοποιώντας αυτό τον ιστότοπο, συμφωνείτε στους Όρους Χρήσης και την Πολιτική Ιδιωτικότητας.
Το Wikipedia® είναι καταχωρημένο σήμα του Wikimedia Foundation, Inc., ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού.