្រពះ ជ ច្រកកមពជ

ុ
ជាតិ សសនា ្រពះមហក្ស្រត
3

្របព័នធ្រគប់្រគង

រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិេនកមពជ
ុ

--កំែណទ្រមង់មជ្ឈករ និងវិសហមជ្ឈករ--

ឧេន�ស�ម
េ�យ

សេម្តច្រក េ ម ស េខង
ឧបនយករដ្ឋម្រន្តី រដ្ឋម្រន្តី្រកសួងម ៃផទ

្រកសួងមហៃផ�

ែខមករ ឆា� ំ២០១៩

 មតិក

I. ្របវត្តអ
ិ ភប
ិ លកច
ិ ចមល
ូ ្ឋ នេនកមពុជ 5

១. អភប
ិ លកច
ិ ចមូល ្ឋ នេនកមពុជមុនឆន១
ំ ៩០៨ 5

២. អភប
ិ លកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជចប់ពីឆន១
ំ ៩០៨ ដល់ឆន១
ំ ៩៥៥ 6

៣. អភប
ិ លកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជចប់ពីឆន១
ំ ៩៥៥ ដល់ឆន១
ំ ៩៧៩ 8

៤. អភប ំ ៩៧៩ ដល់ឆន១

ិ លកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជចប់ពីឆន១ ំ ៩៩៣ 9

៥. អភប
ិ លកិចចមូល ្ឋ នេ្រកយករេបះេឆនតជតឆ
ិ ន១
ំ ៩៩៣ 11

៦. វមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករេនកមព
ិ ុជ 16

ក. ចរន្តៃនអភប
ិ លកច
ិ ចមល
ូ ្ឋ ន 16

ខ. វមជឈករជអ្វ
ិ ?
ី 17

គ. អតថនយ
័ ៃនវមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករេនកមព
ិ ុជ 17

II. ្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយស្រមប់កំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ 18

១. យុទធ ្រស្តចតុេកណដំ ក់កលទី១ ទី២ និងទី៣ 20

២. ្រកបខ័ណ្ឌយុ ទធ ្រស្ដសី ្ដពីកំែណទ្រមង់វមជឈករ

ិ និងវសហមជឈករ
ិ 21

III. េគលករណ៍ៃនករេរៀបចំអភប
ិ លកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជ 22

ិ លកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជ
IV. ករេរៀបចំ្របព័នធអភប 28

១. ករេរៀបចំ្របព័នធរដ្ឋបលេនថនក់េ្រកមជតិ 28

២. នៈផ្លូវចបប់ៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ 32

៣. រចនសមពន
័ ធេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ 32

៤. ្រកុម្របឹក េនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ 34

ក. ករេ្រជើសេរសសមជ
ើ ិក្រកុម្របឹក 34

2 
 ខ. តួនទី នង
ិ សិទអ
ធិ ំ ចរបស់្រកុម្របក
ឹ 36

៥. អងគ្របតប
ិ ត្តេិ នរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ 37

ក. េមឃុំ េចសងកត់ 38

ខ. គណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ 38

៦. ែខ គណេនយយភព 45

V. មុខងររបស់ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ 47

២. េគលករណ៍ៃនករេផទរមុខងរ 49

៣. ដេំ ណើរករេផទរមុខងរ 51

៥. មុខងរជភនក់ងរ 55

VI. ថវកថ
ិ ន ក់េ្រកមជតិ 57

60 

3 
4 
 ្របព័នធ្រគប់្រគងរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិេនកមពជ
ុ
ិ
 កំែណទ្រមង់ វមជ ិ
ការ និង វសហមជ ការ 
3
I. ្របវត្តអ
ិ ភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេនកមពជ
ុ

មករសិ ក ្រ វ្រជវ 1 ្របេទសកមពុ ជមន្របព័នធ អ ភិប លកិ ចច មូ ល ្ឋ នជយូ រ ស់

មកេហើ យ ។ ្របព័នធ អ ភិប លកិ ចច មូ ល ្ឋ នេនះ មនករែ្រប្របួ ល ពី រ បបនេយបយមួយ េទរបប
នេយបយមួយេទៀត ែផ្អកេទ ម ថ នភពនេយបយ ្របជ ្រស្ត ភូមិ ្រស្ត េសដ្ឋកិចច និង
សងគមេនកនុងសម័យកលនីមួយៗ។

១. អភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេនកមពុជមុនឆន១
ំ ៩០៨

មុនឆន១
ំ ៩០៨ កមពុជ្រតូវបនែបងែចកជតំបន់ ្រគប់្រគងេ យេស្តច្រ ញ់ ែដលជអនកមន
មុខមត់ មនកិតិ្តយសេនកនុង្រពះ ជ ង
ំ ។ តំបន់ទំងេនះ មនេខត្តចំណុះែដល្រគប់្រគងេ យ
េច ្វ យ្រសុក ឬអភប
ិ លែដល្រតូវបនែតង ង
ំ ។ េច ្វ យ្រសុកមនអនកេនេ្រកមបងគប់ែដលជ

ិ ត្តិ ដូចជ balat, snàng, kralapéas។ អនកទំងេនះ

ភនក់ងរ្របតប ន ក់េន នង
ិ េធ្វក
ើ រជមួយ
េច ្វ យ្រសុក នង
ិ ជអនកពំនន
ំ ូវបទបញជ ឬនំយកនូវករបងគប់បញជរបស់េច ្វ យ្រសុកេទឲយ
េម្រសុក។ េម្រសុក ្រតូវបនចត់ទុកជអនក្រគប់្រគងភូមិ នង
ិ ជអនកតំ ងែដល្រតូវបនេ្រជើសេរស
ើ
េ យអភប
ិ ល េដើមប្របមូ
ី លពនធ និងទទួលខុស្រតូវេន មកែន្លងនីមយ
ួ ៗេនកនុង្រសុក ឬេខត្តែដល
ខ្លួន្រគប់្រគង។ ករអនុវត្តករងររបស់េម្រសុក ពុម
ំ នវធនរដ្ឋ
ិ បលកំណត់ចបស់ ស់េទ។ េម្រសុក
ភគេ្រចើនមន
ិ េចះអក រ មន
ិ មនឥទធិពល និងគមនអំ ច េហយ
ើ ករចូលបំេពញករងររបស់អនក
ទំងេនះ គឺ មរយៈទំនក់ទំនងជមួយេស្តច្រ ញ់ ឬេច ្វ យ្រសុក។ េនេពលេនះ ភូមម
ិ ន
ិ មន
បុគល
គ ភពគតិយុត្ត នង
ិ មន
ិ មន្រទពយសមបត្តិអទ
ី្វ ង
ំ អស់។ ភូមិ គឺជតំបន់ែដលេកត
ើ េឡើងពក
ី រ្របមូល
ផ្តុំនូវតំបន់តូចៗ ក់បញចូ លគន។ កច
ិ ក
ច ររដ្ឋបល ធរណៈទំង យ គេឺ ធ្វផ
ើ ទ ល់ជមួយ្របជជន
េនកនុងភូមេិ ហយ
ើ ្របជពលរដ្ឋមន
ិ មនតំ ង្រសបចបប់ េដើមបករពរផល្របេយជន៍
ី របស់ខួ នេឡ
្ល យើ ។

1
- Organisation de la Commune Cambodgienne, 1919
- រដ្ឋធមមនុញញ ឆនំ១៩៤៧, ១៩៧០, ១៩៧៥, ១៩៨១, ១៩៨៩, ១៩៩៣ និ ងវេិ ធនកមមរដ្ឋធមមនុញញ
២. អភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេនកមពុជចប់ពឆ
ី ន១
ំ ៩០៨ ដល់ឆន១
ំ ៩៥៥

ករេរៀបចំឲយមន្របព័ន្រធ គប់្រគងរដ្ឋបលថមី បនចប់េផ្តម

ើ េឡង
ើ េនកនុងឆន១
ំ ៩០៨ មរយៈ
ករ ក់ឲយេ្របើនូវ្រកឹតយចបប់សី ្តពីករេរៀបចំរដ្ឋបលឃុំ ែដលចូ លជធរមនេនៃថងទ០
ី ៥ ែខមថ
ិ ុន ឆន ំ
១៩០៨។ ្រកត
ឹ យេនះបនលុ បេចលនូវរេបៀប្រគប់្រគងែដនដេី យេស្តច្រ ញ់ េហើយបនេរៀបចំឲយមន
្របព័នធ្រគប់្រគង មឃុំវញ។
ិ ែផ្អក ម ម រតី្រកឹតយេនះ ទឹកដីកមពុជែចកេចញជេខត្ត ្រសុក ឃុំ និង
ភូម។
ិ មរយៈករេរៀបចំថីមេនះ អភប
ិ លែដលពីមុនេ ថ “េច ្វ យ្រសុក” បនក្លយេទជ
“េច ្វ យេខត្ត” េហើយ “េម្រសុក” បនក្លយជ “េមឃុំ”។ ទនទឹមេនះ ្រកឹតយេនះបនត្រមូវឲយេមឃុំ
្រតូវេធ្វើករេបះេឆនតេ្រជើសេរសេ
ើ យផទល់ េ យ្របជជនេនកនុងឃុំ េដើមបប
ី ំេពញតួនទីេនកនុងឃុ ំ
ម រយៈមុខងរ និងធនធនែដលផ្តល់ឲយេ ំ ៩០៨ ឃុំពុំ
យ្រកឹតយេនះ។ គួរកត់សមគល់ថ មុនឆន១
ទន់មនេនេឡយ
ើ េទ គម
ឺ នែតថនក់េខត្ត ្រសុក នង
ិ ភូមប
ិ ុេ៉ ្ណ ះ។

្រកឹតយចបប់្រគប់្រគងឃុំឆន១
ំ ៩០៨ មនភពខ្វះចេន្លះជេ្រចើនេនេពលអនុ វត្តជក់ែស្តង ជ
ពិេសសករេរៀបចំ្របព័នធ្រគប់្រគងេនកនុង្រកឹតយេនះ មន
ិ ចេធ្វើឲយ្រកុម្របឹក ឃុំបំេពញតួនទី្របកប
េ យ្របសិទធភពបនេឡើយ េ យ រចំនួនដ៏េ្រចើនេលើសលប់ៃន្រកុម្របឹក ឃុំ។ េនកនុងឃុំខះ្ល
ចំនួន្រកុម្របឹក ជប់េឆនតបនេកើនដល់១៥០រូប។ មយ៉ងេទៀត ករករពរផល្របេយជន៍សមូហភព
ឬករអភវិ ឌ េនមូល ្ឋ នមន
ិ ចេធ្វើេទបន្របេសើរេឡយ
ើ េ យ រហរិ ញញ វតថុឃុំមន
ិ មន្រគប់្រគន់។

េនកនុងឆន១
ំ ៩១៩ ្រកឹតយចបប់្រគប់្រគងឃុំឆន១
ំ ៩០៨ ្រតូវបនែកស្រមួលេឡើងវញ
ិ មរយៈ
ករបំេពញបែនថម និងែកលម្អនូវភពខ្វះចេន្លះែដលមនកន្លងមក។ ្រកឹតយចបប់្រគប់្រគងឃុំែកស្រមួល
េនះបនបញជក់កន់ែតចបស់ អំពីមុខងរ និងសមតថកិចចរបស់ ឃុំ ្រពមទំង្របព័នធ្រតួតពិនិតយអំពីករ
អនុ វត្តមុខងរ និងសមតថកិចចរបស់ ឃុំ េ យេច ្វ យេខត្ត និង្របជជនេនកនុងឃុំ។ ទនទឹមេនះ ក៏
បេងកើតឲយមនថវកឃុ
ិ ំែដល មរយៈថវកឃុ
ិ ំេនះ េមឃុំ ចេធ្វើករេ្រជើសេរសបុ
ើ គល
គ ិ កមកជួយេធ្វើករ
ឬបង្ហត់បេ្រង នអំពីករងរ ដូ ចជេសម ន និង្រគូបេ្រង នជេដើម េដើមប ី ចធនបននូ វដំេណើរករ
ជ្រប្រកតីៃនកិចចកររដ្ឋបលរបស់ ឃុំ។ ចប់ពីេពលេនះមក េមឃុំមនតួនទីជអនកធនចត់ែចង
និងកន់កប់បញជ ី រដ្ឋបល និងែថរក ឯក រ លិខិត ន មេផ ងៗរបស់ ឃុំ េ យមនបុគគលិក
ិ យ អប់រ ំ
ជប់កិ ចច ស នយជួ យ ករងរទូ េទ។ មុ ខ ងរពក់ព័នធ នឹ ង វ ស័ ធរណៈ្រតូ វ បន្របគល់ ឲយ
ឃុំ ជ អនក្រគប់្រគង េ យេ្របើ្របស់ ថវក
ិ និង្របភពហិញញវតថុេផ ងៗរបស់ ឃុំ ែដលកនុងេនះឃុំ ច

6 
េធ្វើករែតង ំង្រគូបេ្រង ន ក៏ដូចករ ងសង់ េរៀនបែនថម។ ជរួម ករែកស្រមួលេនះបនេធ្វើ
ឲយ្របព័នធ្រគប់្រគងេនរដ្ឋបលឃុំមនលកខណៈ្របេសើរជងមុន។

្រកឹតយចបប់្រគប់្រគងឃុំឆន១
ំ ៩១៩េនះ បនកំណត់ចបស់ អំពីកិចចកររបស់ ឃុំ។ ្រកឹតយេនះ
ែបងែចកជ0៨ជំពូក។ កនុងេនះ 0៣ជំពូកដំបូង បញញ ត្តអំពវី ធនែដលពក់
ិ ពន័ ន
ធ ង
ឹ ែដនដី នង
ិ រដ្ឋបល។
ជពិេសស ម្រ ១០ កំណត់អំពីករេរៀបចំឲយមន្រកុម្របឹក ឃុំែដលចំនួន្រកុម្របឹក ឃុំតំ ង
ឲយ្របជជន ្រតូវសមម្រតេទនឹងចំនួនភូមិ។ ចំនួន្រកុម្របឹក ឃុំ្រតូវបនកំណត់ចប់ពី០៨រូប េទ
១៦រូប ្រស័ យេទ មទំហំៃនឃុំ។ ចំនួនេមឃុំរង ឬជំទប់ ្រតូវបនបេងកើនស្រមប់ឃុំែដលមន
ភូមេិ ្រចើនជង១៨ សំ េ ជួយ ស្រមួលដល់ ករបំេពញករងររបស់ េមឃុំ ែដលឃុំមយ
ួ ចំនួន ច
មនជំទប់០២រូប េដើមបជ
ី ួយ េមឃុំ។ ទនទឹមេនះ ក៏បនេរៀបចំឲយមនេមភូមិ េដើមបជ
ី ួយ ដល់ ជញធរ
្របតិបត្តិ ក៏ដូចករបេងកើននូ វមេធយបយកនុងករេធ្វើសកមមភព។ ជំពូកទី0៤ និងជំពូកទី0៥ ែចង
អំពីតួនទី ភរកិចច កតព្វកិចច និងអតថ្របេយជន៍ស្រមប់ ជញធរឃុំ និងបញជក់អំពីកតព្វកិចច
របស់ ្របជជនេនកនុងឃុំ និងផល្របេយជន៍ែដល្របជជន ចទទួលបន។ ម្រ ៣២ បន
បញញ ត្តអំពីករផ្តល់សិទិធឲយឃុំេធ្វើករេ្រជើសេរសបុ
ើ គគលិកជប់កិចចសនយ។ ជំពូកទី0៦ ែចងពក់ព័នធ
េទនឹង្រទពយសមបត្តិ ទំងចលនវតថុ អចលនវតថុរបស់ ឃុំ ្រពមទំងករ្រគប់្រគង្របភពចំណូល។
ជំពូកទី0៧ និងទី0៨ បញញ ត្តអំពីករេរៀបចំថវកឃុ
ិ ំេ យមនករចូ លរួមពីឃុំ។ ទនទឹមេនះ វធនៃន
ិ
ករេរៀបចំ ករេ្របើ្របស់ និងករ្រតួតពិនិតយថវក
ិ គឺមនភពងយ្រសួល មញញ េនកនុងេគល
គំនិតៃនវមជឈករែដលេធ្វ
ិ ើឲយមនភពងយ្រសួលដល់ ្របជជន និង ជញធរមនសមតថកិចច កនុងករ
្រតួតពិនិតយ និងេផទ ងផទត់្របតិបត្តិករថវកឃុ
ិ ។
ំ ្រកឹតយចបប់្រគប់្រគងឃុំែកស្រមួលេនះ ្រតូវបនចូល
ជធរមនេនៃថងទី២៤ ែខកញញ ឆន១
ំ ៩១៩ និង ក់ឲយអនុ វត្តចប់ពីៃថងទី០១ ែខមក ឆន១
ំ ៩២០។

មយ៉ងេទៀត េដរើ ទនទម

ឹ ករេរៀបចំ្របព័នធយុតធ
ិ្ត ម៌ នង
ិ កំែណទ្រមង់រដ្ឋបល ធរណៈែដលបន
ចូលជធរមនេនឆន១
ំ ៩២៣ ្រកត
ឹ យចបប់្រគប់្រគងឃុំ្រតូវបនែកស្រមួលេឡង
ើ វញកន
ិ ុ ងឆន១
ំ ៩២៥ េហយ
ើ
បនចូលជធរមនេនៃថងទី០១ ែខមក ឆន១
ំ ៩២៦។ ្រកត
ឹ យចបប់ឆន១
ំ ៩២៦ បនបញជក់កន់ែត
ចបស់អំពីករេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ េមឃុំ ករចូ លកន់តំែណង ្របព័នធ្រគប់្រគង និងរេបៀបរបប
ករងរេនរដ្ឋបលឃុំ ករ្រគប់្រគង ថវក
ិ និង្រទពយសមបត្តិឃុំ ្រពមទំងករងរយុ ្ត ធក
ិ ររបស់ឃុំ។
េនកនុងសម័យេនះ ្រកុម្របឹក ឃុំេ ថ ្រកុមជំនុំឃុំ។ េមឃុំ គជ
ឺ អន ក ទទួ ល ខុ ស ្រតូ វ កនុ ងករអនុ វ ត្ត
េសចក្តីសេ្រមចរបស់ ្រកុមជំនុំឃុំ េ យមនជំទប់ែដលេ្រជើសេរសេចញព
ើ ី្រកុមជំនុំឃុំ ជអនកជួយ

7 
ករងរដល់េមឃុំ។ េនេពលេនះ េមឃុម
ំ ន ណត្តក
ិ រងរ០៤ឆន។
ំ ករេរៀបចំថីេម នះមនលកខណៈ
្រសេដៀងគនេទនឹងករេរៀបចំ្របព័ន្រធ គប់្រគងឃុំបចចុបបននែដរ។

ជរួម ករេរៀបចំ ្របព័នធ ថីម េនះបនេធ្វើ ឲយឃុំ ក្ល យជថន ក់រ ដ្ឋ ប លមួយ ជក់ ក់កុ ន ង្របព័នធ
រដ្ឋបលេនកមពុជ។ មរយៈ្រកឹតយចបប់ឆន១
ំ ៩២៦ បនផ្តល់នូវសិទិធអំ ច និងធនធនកន់
ែតេ្រចើនដល់ឃុំ េដើមបអភ
ី វិ ឌ មូល ្ឋ នរបស់ខួ ន
្ល េដើរទនទឹមនឹងករយកចិតទ
្ត ុក ក់ពីរដ្ឋបលក ្ត ល
កនុងករព្រងឹង និងេលើកសទួយករទទួលខុ ស្រតូវរបស់ ឃុំផង។

ប៉ុែន្តចប់ពឆ
ី ន១
ំ ៩៤៣មក ្របឈមមុខនង
ឹ ស្រងគមឈ្លនពន ករេបះេឆនតេនឃុំ្រតូវបន
ំ ៩៤៨។ េពលេនះ េមឃុំ និងជំទប់
ផ្អកជបន្តបនទប់ និង្រតូវបនលុ បេចលទំង្រសុងចប់ពីឆន១
ឃុំ ្រតូវែតង ំងេ យអភប
ិ លេខត្ត េ យមនករយល់ ្រពមពីេរ ៉សុី ដង់។

៣. អភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេនកមពុជចប់ពឆ
ី ន១
ំ ៩៥៥ ដល់ឆន១
ំ ៩៧៩

េ្រកយផ្អកករេបះេឆនតេនថនក់ឃុំ្របមណ១០ឆន ំ មនកិចចខិតខំ្របឹងែ្របងេដើមបឲ
ី យមន
ករេបះេឆនតេនថនក់ឃុំេឡើងវញ។
ិ េនឆន១
ំ ៩៥៥ មន ចរែណនំមួយែដលែណនំឲយេរៀបចំ
ករេបះេឆនតេមឃុំេឡើងវញ
ិ ប៉ុែន្តេនកនុងករអនុ វត្ត ពុំសូវទទួលបនលទធផលេឡើយ គឺមនលកខ
ណៈ្រគន់ែតជករប្រងគបក
់ ិ ចច មចបប់បុេ៉ ្ណ ះ េ យ រែត្របជពលរដ្ឋពុំសូវសកមមកុ នងករ
ចូ លរួម និងពុំមនជំេនឿេទេលើសមតថភពដឹកនំរបស់ េមឃុំ។

បនទប់មក េនកនុងឆន១ ំ ៩៥៩ មន្រពះ ជ្រកមមួយេទៀតែដលត្រមូវឲយមនករេបះេឆនត

េ្រជើសេរស្រកុ
ើ ំ ៩២៦។ ្រកុមជំនុំឃុំ
មជំនុំឃុំ េហើយបនផ្តល់ឲយឃុំនូវ នៈជនីតិបុគគល ដូ ចកនុងឆន១
មន ណត្តិរយៈេពល០៤ឆន។
ំ ែផ្អក ម្រកមេនះ េមឃុំ និងជំទប់្រតូវេ្រជើសេរសព
ើ ីកុ នង្រកុមជំនុំឃុំ
ែដលជប់េឆនត េ យសំ េឡងភគេ្រចើន។ េច ្វ យេខត្ត គឺជអនកេចញដក
ី េខត្ត្របកសសុ ពលភព
េហើយែតង ំងេមឃុំ និង្រកុមជំនុំឃុំ។ ទនទឹមេនះ ្រកឹតយេនះក៏ផ្តល់អំ ចដល់ េច ្វ យេខត្តកុ នង
ករ្របកសេមឃភពលិ ខិ ត បទ ្ឋ នទំង យរបស់ ឃុំ ែដលមនលកខ ណៈអនី តយនុ កូ ល ភព
ផងែដរ។ ប៉ុែន្តមន
ិ ដល់ រយៈេពលបីែខផង ្រពះ ជ្រកមេនះ្រតូវបន ក់ពយរួ មរយៈករេធ្វើ្របជមតិ
េនៃថងទី២៩ ែខវចឆ ំ ៩៥៩ េហើយេមឃុំ េចសងកត់ និងជំទប់ ្រតូវែតង
ិ ិក ឆន១ ំង មរយៈដីក
េខត្ត មសំ េណើរបស់ អភប
ិ ល្រសុក។

8 
 គួរកត់សមគល់ ថ បនទប់ពីករេធ្វើសមជជតិេលើកទី២០ េនៃថងទី២៩ ែខធនូ ឆន១
ំ ៩៦៥
ពកយ សងកត់ ្រតូវបនចប់េផ្តើមេ្របើ្របស់ ស្រមប់ឃុំេនកនុងទី្រកុង។ កនុងេពលជមួយគនេនះ
ពកយ េច ្វ យេខត្ត ្រកុង ្រសុក ក៏្រតូវផ្លស់ បូ ្តរេ យេ្របើជំនួសវញនូ
ិ វពកយ អភប
ិ ល។

េនកនុងរបប ធរណរដ្ឋែខមរ (១៩៧០-១៩៧៥) េទះបរី ដ្ឋធមមនុញញនសម័យេនះពយយម

េធ្វើវមជឈករេន្រគប់
ិ ថនក់រដ្ឋបលេនថនក់េ្រកមជតិក៏េ យ ប៉ុែន្តេ យ រែតស្រងគមសុី វល
ិ ករ
េបះេឆនត្រគប់ថនក់េនមូល ្ឋ នមន
ិ ចដំេណើរករបនេឡើយ េហើយេមឃុំេនែតបន្តែតង ង
ំ េ យ

ិ លេខត្ត។
អភប

េ យែឡក កនុងរបបកមពុជ្របជធប
ិ េតយយ (១៩៧៥-១៩៧៩) រដ្ឋធមមនុញញៃនរបបេនះមនែត
២១ម្រ ប៉ុេ ្ណ ះ ែដលខ្លឹម រភគេ្រចើនេផ្តតេទេលើអំ ច “េយធ” និង “អងគករ”។ ម្រ ៩
ៃនរដ្ឋធមមនុញញេនះបនបញញ ត្តអំពរី បបដក
ឹ នំ នង
ិ េធ្វក
ើ រងរជ “របបសមូហភពដក
ឹ នំ នង
ិ េធ្វើករងរ”
។ ប៉ុែន្តកុ ង
ន ថ នភពជក់ែស្តង របបេនះមន
ិ បនអនុវត្ត មរដ្ឋធមមនុញញ ឬចបប់អីទ
្វ ង
ំ អស់។ កនុងរបប
េនះ រចនសមពន
័ ្រធ គប់្រគងរដ្ឋបល េសដ្ឋកិចច និងសងគម្រតូវបនបំផ្លញេចលទំង្រសុង េហយ
ើ ្របជ
ពលរដ្ឋេនទូទង
ំ ្របេទស្រតូវបនជេម្ល សេទេធ្វើែ្រស ចមករេន ិ រស់េន្របមូលផ្តុំ
មតំបន់ជនបទ នង
រេបៀបជ “សហករណ៍” េ្រកមករដក
ឹ នំ និងបញជផ្តច់ករពី “អងគករ”។ កនុងរបបកមពុជ្របជធប
ិ េតយយ
បនេធ្វើឲយ្របជពលរដ្ឋកមពុជបត់បង់ យុ ជីវតអស់
ិ ប់ ននក់ កនុងរយៈេពលែត្របមណជងបី
ឆនប
ំ ុេ៉ ្ណ ះ។ ទនទម ័ ធ ្របព័ន្រធ គប់្រគង្របេទស្រតូវបនបំផ្លញេចលទំង្រសុង។
ឹ េនះ រចនសមពន

៤. អភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេនកមពុជចប់ពឆ
ី ន១
ំ ៩៧៩ ដល់ឆន១
ំ ៩៩៣

បនទប់ពក
ី រដួលរលំ របបកមពុជ្របជធប
ិ េតយយនៃថងទ០
ី ៧ ែខមក ឆន១
ំ ៩៧៩ េហ ្ឋ រចន
សមពន
័ េធ សដ្ឋកច ិ យ រួមទំងេហ ្ឋ រចនសមពន
ិ ច សងគមេលើ្រគប់វស័ ័ ្រធ គប់្រគងរដ្ឋបលផង ្រតូវបន ្ត រ
នង
ិ ក ងេឡង
ើ វញព
ិ េី លខសូ នយ។

មកទល់ ចុងឆន១
ំ ៩៧៩ មន្រកសួ ង ថ ប័នចំនួន១២ ្រតូវបនបេងកើតេឡើង និងមនេខត្ត
ចំនួន១៨ និង្រកុង០២ ្រតូវបនេរៀបចំចំណុះ្រកុម្របឹក ្របជជនបដិវត្តន៍កមពុជ។

េនៃថងទី០១ ែខឧសភ ឆន១

ំ ៩៨១ ្រកុម្របឹក ្របជជនបដិវត្តនក
៍ មពុជបនេធ្វើករេបះេឆនត
េ្រជើស ំងតំ ង ្រស្តេ យមន្របជជនចំនួន ៣.៤១៧.៣៣៩នក់ (៩៧,៨២%) បនេចញ
េទេបះេឆន តេ្រជើ ស ំង តំ ង ្រស្ត ចំ នួ ន ១១៧រូប កនុ ងចំ េ មេបកខ ជ នឈរេឈមះេបះេឆន ត

9 
១៤៨រូប។ កនុងចំេ មេបកខជនជប់េឆនតទំង ១១៧រូប មន្រស្តីចំនួន ២១រូប។ រដ្ឋសភបន
េបើកសម័យ្របជុេំ លើកទី១ ពីៃថងទី២៤ ដល់ៃថងទី២៧ ែខមថ
ិ ុន ឆន១
ំ ៩៨១ េ យបនេបះេឆនតេ្រជើស
ំ សេម្តច ជ សុី ម ជ្របធនរដ្ឋសភ។
ង

េនៃថងទី២៥ ែខមថ
ិ ុ ន ឆន១
ំ ៩៨១ រដ្ឋធមមនុញញៃន ធរណរដ្ឋ្របជមនិតកមពុជបនចូ ល
ជធរមន។

រដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៨១ បនកំណត់ែដនដីរដ្ឋបលេនកមពុជដូចខងេ្រកម៖

 ែដនដីៃន្របេទសកមពុជែចកជេខត្ត នង
ិ ្រកុង។
 េខត្តែចកជ ្រសុក។ ្រសុកែចកជ ឃុ។
ំ
 ្រកុងែចកជ សងកត់។

ែដនដីរដ្ឋបលនីមយ
ួ ៗខងេលើ ្រគប់្រគងេ យអងគកររដ្ឋអំ ចែដលមនេឈមះថ “គណៈ
កមមធក
ិ រ្របជជនបដិវត្តនម
៍ ូល ្ឋ ន”។ សមជិកគណៈកមមធក
ិ រ្របជជនបដិវត្តនឃ
៍ ុំ សងកត់ ្រតូវ
េ្រជើស ង
ំ េឡង
ើ េ យ្របជជនេនកនុងឃុំ សងកត់ មី មរយៈករេបះេឆនតជសកល េ យេសមើ
ភព េ យចំេពះ នង
ិ មវធ
ិ េី ្រជើសេរសសន្ល
ើ ក
ឹ េឆនតជសមងត់។ តំ ងគណៈកមមធក
ិ រ្របជជន
បដវិ ត្តនឃ
៍ ុំ ជអនកេបះេឆនតេ្រជើសេរសសមជ
ើ ិកគណៈកមមធិករ្របជជនបដិវត្តន្រ៍ សុក។ តំ ង
គណៈ-កមម ធិ ក រ្របជជនបដិ វ ត្ត ន៍្រសុ ក ជអន ក េបះេឆន តេ្រជើ ស េរ សសមជ
ើ ិ ក គណៈកមម ធិ ក រ
្របជជនបដវិ ត្តនេ៍ ខត្ត។ ចំែណកតំ ងគណៈកមមធក
ិ រ្របជជនបដវិ ត្តនស
៍ ងកត់ ជអនកេបះេឆនត
េ្រជើសេរសសមជ
ើ ិកគណៈកមមធក
ិ រ្របជជនបដិវត្តន្រ៍ កុង។ គណៈកមមធក
ិ រ្របជជនបដិវត្តនេ៍ ខត្ត
្រកុង មន ណត្តិ ក រងរ០៥ឆន ។
ំ ចំែណកគណៈកមមធិករ្របជជនបដិវត្តន៍្រសុក សងកត់ ឃុំ
មន ណត្តិករងរ០៣ឆន។
ំ

េនេដើមឆន១
ំ ៩៨១ ធរណរដ្ឋ្របជមនិតកមពុជបនេធ្វើករេបះេឆនតេ្រជស
ើ េរសគណៈ
ើ
កមមធក
ិ រ្របជជនបដវិ ត្តនឃ
៍ ុំ សងកត់ បន្របមណ៨៥% ៃនឃុំ សងកត់ទូទង
ំ ្របេទស េដម
ើ បព្រង
ី ង
ឹ
និងេលើកកមពស់ករទទួលខុ ស្រតូវរបស់ ឃុំ សងកត់ែដលជថនក់រដ្ឋបលចុ ងេ្រកយ េនជប់ផទល់
ជមួយ្របជពលរដ្ឋ។

េ្រកយមក េនៃថងទ៣
ី ០ ែខេម ឆន១
ំ ៩៨៩ រដ្ឋធមមនុញញៃន ធរណរដ្ឋ្របជមនត
ិ កមពុជ
្រតូវបនេធ្វើវេិ ធនកមមេ យបនែកែ្របេឈមះ្របេទសមកជ រដ្ឋកមពុជ វញ
ិ កនុងេគលេ េធ្វើករ

10 
ផ ះផ រ ប្រងួប្រងួមជតិពី្រគប់និននករនេយបយ េដើមបេល
ី ើ កកមពស់ករអភវិ ឌ េសដ្ឋកិចច និងសងគម
េនកមពុជ ឲយ្រសបជមួយនឹងករវវត្ត
ិ ែ្រប្របួលៃនសភពករណ៍នេយបយ សងគម េសដ្ឋកិចចេន
កមពុជ កនុងតំបន់ និងេនេលើពិភពេ កនេពលេនះ។

រដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៨៩ បនេធ្វើករែកស្រមួលករែបងែចកទឹកដីដូចខងេ្រកម៖

 ែដនដីៃន្របេទសកមពុជែចកជេខត្ត នង
ិ ្រកុង។
 េខត្តែបងែចកជទីរម
ួ េខត្ត និង្រសុក។ ទីរម
ួ េខត្តែបងែចកជសងកត់។ ្រសុកែបងែចកជ
ឃុ។
ំ
 ្រកុងែបងែចកជខណ្ឌ នង
ិ ្រសុកជយ្រកុង។ ខណ្ឌែបងែចកជ សងកត់។ ្រសុកជយ
្រកុងែបងែចកជឃុំ ដូច្រសុកចំណុះេខត្ត។

ចំេពះរចនសមពន
័ ្រធ គប់្រគង និង ណត្តក
ិ រងរេន មែដនដីរដ្ឋបលនម
ី យ
ួ ៗ មនលកខណៈ
្រប ក់្របែហលគនេទនឹងករេរៀបចំ មរដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៨១ែដរ េ យ្រគន់ែតប្តូរេឈមះពីគណៈ

ិ រ្របជជនបដិវត្តន៍ មកជ គណៈកមមធិករ្របជជន វញ។

កមមធក ិ

៥. អភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ នេ្រកយករេបះេឆនតជតឆ
ិ ន១
ំ ៩៩៣

ស្រងគមសុី វលែដលបនអូ
ិ សបន្លយ្របមណបីទសវត រ ៍ មន
ិ ្រតឹមែតបនបនទុចបង្អក់ករ
អភវិ ឌ េនកមពុជេលើ្រគប់វស័
ិ យប៉ុេ ្ណ ះេទ ប៉ុែន្តែថមទំងបនបំផិច
្ល បំផ្លញយ៉ងធងនធ
់ រង នូវរចនសមពន
័ ធ
្របព័នធនេយបយ រដ្ឋបល សងគម េសដ្ឋកិចច វបបធម៌ ្របៃពណី និងទំេនៀមទម្លប់ ជពិេសសេន
កនុងរបបកមពុជ្របជធិបេតយយពីឆន១
ំ ៩៧៥ ដល់ េដើមឆន១
ំ ៩៧៩។ េ្រកយឆន១
ំ ៩៧៩ ស្រងគមសុី វល
ិ
េនែតបន្ត េកើ ត មនេន មតំ ប ន់មួយ ចំ នួ ន កនុ ង្របេទស។ េទះយ៉ ងេនះក្តី រ ្ឋ ភិប លកមពុ ជន
េពលេនះបនខិតខំរះរក្រគប់
ិ មេធយបយេដើមប ី ្ត រ និងអភវិ ឌ ្របេទសជតិេឡើងវញេល
ិ ើ ្រគប់វស័
ិ យ
កនុងេនះរួមទំងករេរៀបចំេឡើងវញនូ
ិ វរចនសមព័នធ ្របព័នធ្រគប់្រគងរដ្ឋបលទំងេនថនក់ជតិ និង
ថនក់េ្រកមជតិ ឲយមនសមតថភពកនុងករែថរក សន្តិសុខ សុ វតថិភព មមូល ្ឋ ន ទប់ទល់ ករ
ប៉ុន ប៉ង វល្រតឡប់
ិ មកកន់កប់អំ ចេឡើងវញនូ
ិ វរបបែខមរ្រកហមផង និងមចស់ ករេ ះ្រ យ
ត្រមូវករជីវភពរបស់្របជជន មមូល ្ឋ នេរៀងៗខ្លួន កនុងេពលែដលកមពុជ្រតូវទទួលរងករហ៊ុព
ំ ទ
័ ព
ធ ី
ខងេ្រក។

11 
 កនុងេគលបំណងេធ្វើករផ ះផ ប្រងួបប្រងួមជតិបញច ប់ស្រងគមសុី វលដ៏
ិ ុ ំៃរ ៉ េដើមបនំ
ី មកនូវ
សន្តិភព ករឯកភពជតិ ឯកភពទឹកដី សំ េ េធ្វើករក ងជតិេឡើងវញេល
ិ ើ ្រគប់វស័
ិ យ រ ្ឋ ភប
ិ ល
ៃនរដ្ឋកមពុជ បនសេ្រមចចិត្តេធ្វើករចរចស្រមបស្រមួលជមួយភគីជេម្លះននកនុងស្រងគមសុី វល
ិ
េនកមពុជរហូតសេ្រមចបន “កច
ិ ្រច ពមេ្រព ងសន្តភ
ិ ពទ្រី កុងប៉រស”
ី ស្តីពីដំេ ះ្រ យនេយបយ
េនកមពុជ នៃថងទ២
ី ៣ ែខតុ ឆន១
ំ ៩៩១។

ែផ្អកេលើកិចច្រពមេ្រព ងសន្តិភពទី្រកុងប៉រស ំ ៩៩៣ កមពុជបនេធ្វើករ

ី េនែខឧសភ ឆន១
េបះេឆនតេ យផទល់េ្រជើសេរសតំ
ើ ង ្រស្ត មេគលករណ៍ៃនលទធិ្របជធិបេតយយេសរ ី ពហុបក
ជេលើ ក ដំ បូ ង បនទ ប់ពី ជ េម្លះៃផទ កុ ន ង និ ង ស្រងគ មសុី វ លែដលអូ
ិ ស បន្ល យជិ ត ០៣ទសវត រ ៍។ ករ
េបះេឆនតេនះ ្រតូវបនេរៀបចំេឡើងេ្រកមករចត់ែចងរបស់អងគករសហ្របជជតិ នង
ិ មនករចូលរួម
ពីគណបក នេយបយចំនួន២០។

រដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៩៣ ែដល្រតូវបន ក់ែតងេរៀបចំជថមីបនកំណត់ថ កមពុជជ្របេទស
្របកន់យ ករបប្រគប់្រគង មែបប ជនិ យ ម ្រស័ យ រដ្ឋ ធ មម នុ ញញ មលទធិ ្របជធិ ប េតយយេសរ ី
ពហុ បក និងេសដ្ឋកិចចទីផ រេសរ។
ី រដ្ឋធមមនុញញេនះបនែបងែចកែដនដីរដ្ឋបល ដូ ចខងេ្រកម៖

 ែដនដីៃន្រពះ ជ ច្រកកមពុជែចកជេខត្ត នង
ិ ្រកុង
 េខត្តែចកជ ្រសុក។ ្រសុកែចកជ ឃុ។
ំ
 ្រកុងែចកជ ខណ្ឌ។ ខណ្ឌែចកជ សងកត់។

េ្រកយករេបះេឆនតឆន១
ំ ៩៩៣ មនបញ្ហ្របឈមននជេ្រចន
ើ ែដល្រតូវេ ះ្រ យ កនុងករ
េរៀបចំ្របព័នធ នង
ិ រចនសមពន
័ ្រធ គប់្រគង្របេទសេឡង
ើ វញ។
ិ កនុងេនះបញ្ហដំបូងបំផុត គឺករស្រមបស្រមួល
ខងនេយបយ េដម
ើ បបេងក
ី ត
ើ ជរ ្ឋ ភប
ិ លស្រមប់នត
ី ក
ិ លទ១
ី ៃនរដ្ឋសភ ែដល្រតូវករសំ េឡងគំ្រទ
២/៣ ពរី ដ្ឋសភ។ េដម
ើ បេី ះ្រ យបញ្ហ្របឈមេនះ គណបក ្របជជនកមពុជ នង
ិ គណបក ហ៊ុ ន
្វ
សុិ នបុច
ិ បន្រពមេ្រព ងគនេរៀបចំ ជរ ្ឋ ភប
ិ លច្រមុះែដលមនសហនយករដ្ឋម្រន្តី នង
ិ មន្រកសួ ង
សំ ខន់ៗចំនួន០៣ ែដលដឹកនំេ យសហរដ្ឋម្រន្តី រួមមនទីសី ក
្ត រគណៈរដ្ឋម្រន្តី ្រកសួ ងករពរជតិ
និង្រកសួ ងម ៃផទ។ ្រកសួ ង ថ ប័នេ្រកពីេនះ ក៏្រតូ វបនែបងែចកគន ្រគប់្រគងកនុង ជរ ្ឋ ភិបល
ច្រមុះផងែដរ។ ទនទឹមេនះ កងទ័ព នគរបល ម្រន្តីរដ្ឋបលសុី វលព
ិ ីភគីគណបក ហ៊ុ ្វនសុិ នបុិចែដល
មនសំ េឡងភគេ្រចើនកនុងរដ្ឋសភ និងភគីគណបក ្របជធិបេតយយេសរន
ី ិយម្រពះពុទធ សនែដល

12 
មន សនៈលំ ប់ទី៣កនុងរដ្ឋសភ ក៏្រតូវបនេធ្វើសមហរណកមម ជមួយភគីអតីតរដ្ឋកមពុជដឹកនំ
េ យគណបក ្របជជនកមពុជ ជភគីែដលមនរចនសមព័នធ និង្របព័នធ្រគប់្រគង្រគបដណ្តប់ទឹក
ដី្របមណ ៩០% ឲយេទជកងេយធពលេខមរភូមន
ិ ទ កងនគរបលជតិ និងម្រន្តីរដ្ឋបលសុី វល
ិ
ែតមួយ េ្រកមដំបូលរដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៩៣ែតមួយ។

េ យែឡកេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ក៏បនេរៀបចំរចនសមព័នធ និង្របព័នធ្រគប់្រគងេឡើង

វញ
ិ និ ង េធ្វើ ក រែបងែចកមុ ខ តំ ែណងអភិប ល អភិប លរងេខត្ត ្រកុ ង កនុ ងចំ េ មគណបក

ិ លច្រមុះ កនុងេនះមន ជធនីភនេំ ពញ និងេខត្តចំនួន១០ គណបក ហ៊ុ ្វន

នេយបយកនុង ជរ ្ឋ ភប
សុិ នបុិចទទួលមុខតំែណងជអភប
ិ ល និងេខត្តចំនួន១០េទៀត គណបក ្របជជនកមពុជទទួលមុខ
តំែណងជអភប
ិ ល។ ករែបងែចកមុខតំែណងអភប
ិ ល អភប
ិ លរងកនុងចំេ មគណបក
នេយបយកនុង ជរ ្ឋ ភប
ិ លច្រមុះេនះ ្រតូវបនបញច ប់េនចុង ណត្តទ
ិ ២ី នង
ិ េដើម ណត្តទ
ិ ៣ី ៃនរដ្ឋ
សភ េ យគណបក ្របជជនកមពុជែដលជគណបក ទទួលបនសំ េឡងភគេ្រចន
ើ េនកនុងរដ្ឋសភ
ជអនកទទួលបនមុខតំែណងអភប
ិ ល ជធនី េខត្តទង
ំ អស់។

ចំេពះថនក់្រសុក ខណ្ឌ ឃុំ សងកត់ ក៏បនេធ្វើករែកស្រមួលរចនសមពន

័ ធ និង្របព័ន្រធ គប់្រគង
ប៉ុែន្តកុ នង ណត្តិទី១ និងេដើម ិ លច្រមុះ មន
ណត្តិទី២ៃន ជរ ្ឋ ភប ិ មនករចុះស្រមុងគនកនុងករ
ស្រមបស្រមួលខងនេយបយ េដើមបែបងែចកអំ
ី ចេនថនក់រដ្ឋបលទំងេនះេឡើយ។ មរយៈ
ករេរៀបចំេឡើងវញេនះ
ិ បនេធ្វើឲយរចនសមពន
័ ធ ្របព័នធ្រគប់្រគងរដ្ឋបល្រគប់ថនក់េនថនក់េ្រកមជតិ
មនលកខណៈជករ្រគប់្រគងែបប “មជឈករ” វញ។
ិ តួនទី មុខងរ អំ ច ធនធន ទំងធនធន
មនុស នង
ិ ធនធនហរិ ញញ វតថុ ែដលបនផ្តល់យ៉ង្រកស់ែ្រកល មុនឆន១
ំ ៩៩៣ ែដលេធ្វឲ
ើ យរដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតជ
ិ រដ្ឋបល្របកបេ យថមភព្រគប់វស័
ិ យេនមូល ្ឋ ន ្រតូវបនដកហូ តមកេ្រកម
ករ្រគប់្រគងរបស់ ថនក់ជតិ ម្របព័នែធ ខ បេ ្ត យវញ។
ិ េខត្ត ្រកុង ្រតូវសថិតេនជ
ែខ បេ ្ត យរបស់្រកសួ ងម ៃផទ។ ្រសុក ខណ្ឌ ឃុំ សងកត់ ្រតូវបនចត់ទុកជ ខ ឬអងគ
ភពមួយរបស់ េខត្ត ឬ ្រកុង ម។
ី ម្របព័នេធ នះ ទំនក់ទំនងរ ងថនក់ជតជ
ិ មួយ
ថនក់េ្រកមជតិ ្រតូវេធ្វើេឡើងែតជមួយេខត្ត ្រកុងែតប៉ុេ ្ណ ះ។ េនេពលេនះ រដ្ឋបល្រគប់ថនក់េន
ថនក់េ្រកមជតម
ិ ន ថ នភពដូចជ “រដ្ឋបលចំផះទ ” ែតប៉ុេ ្ណ ះ។ រដ្ឋបលនម
ី យ
ួ ៗេនថនក់េ្រកម
ជតិទទួលបនែត្របក់េបៀវត រ ៍ម្រន្តី បុគគលិកបេ្រមក
ើ រងរ ម េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ឃុំ
សងកត់ និង្របក់ចំ យរដ្ឋបល្របចំៃថងតិចតួច ែដលសថិតកនុងថវក្របចំ
ិ ឆនរំ បស់្រកសួ ងម ៃផទ។

13 
 ្រស័យេ យត្រមូវករៃនករែបងែចកអំ ចកនុង្រកសួ ងម ៃផទ នង
ិ ត្រមូវករៃនករេរៀបចំេឡើង
វញនូ
ិ វរចនសមពន
័ ្រធ គប់្រគងេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបន ក់េចញនូវអនុ្រកឹតយេលខ
១៦ អន្រក ចុះៃថងទី២០ ែខធនូ ឆន១
ំ ៩៩៣ ស្តីពីករេរៀបចំ និងករ្រប្រពឹត្តេទៃន្រកសួ ងម ៃផទ មុន
េពលមនចបប់សី ្តពីករបេងកើត្រកសួ ងម ៃផទ កនុង ណត្តិៃន ជរ ្ឋ ភប
ិ លស្រមប់នីតិកលទី១
ៃនរដ្ឋសភ (្រកសួ ងម ៃផទ ្រតូវបនបេងកើតេឡើងេ យករ្រចបច់បញចូ លគនរ ង្រកសួ ងម ៃផទ
និង្រកសួ ងសន្តិសុខជតិ ម្រពះ ជ្រកមេលខ នស⁄រកម⁄០១៩៦⁄០៨ ចុះៃថងទី២៤ ែខមក ឆន ំ
១៩៩៦ ែដល្របកសឲយេ្របើចបប់សី ្តពីករបេងកើត្រកសួ ងម ៃផទ)។ ែផ្អកេលើអនុ ្រកឹតយខងេលើេនះ
្រកសួ ងម ៃផទបនេចញ្របកសេលខ០៣១ ្របក ចុះៃថងទី១៥ ែខកុ មៈភ ឆន១
ំ ៩៩៤ ស្តីពីតួនទី
ភរកិចច និងរចនសមព័នធរបស់ រដ្ឋបលេខត្ត ្រកុង។

្រសបេពលែដល ជរ ្ឋ ភប
ិ លស្រមប់នត
ី ក ី ៃនរដ្ឋសភ ្រតូវ ៉ ប់រងេ
ិ លទ១ ះ្រ យបញ្ហ
្របឈមននជេ្រចើន ែដលបន ល់ ទុកេ យស្រងគមសុី វលដ៏
ិ ុ ៃំ រ ៉ និងរបប្របល័ យពូ ជ សន៍ែខមរ
្រកហម ភគក
ី មពុជ្របជធប
ិ េតយយែដលជភគហ
ី តថេលខម
ី យ
ួ ៃនកច
ិ ្រច ពមេ្រព ងសន្តិភពទ្រី កុងប៉រស
ី
មន
ិ បនអនុ វត្តកិចច្រពមេ្រព ងេនះ និងមន ំ ៩៩៣េឡើយ។ ភគី
ិ បនចូ លរួមេបះេឆនតជតិនឆន១
េនះបន្តេធ្វើសកមមភព្រប ប់ វុធ្របឆំង ជរ ្ឋ ភប
ិ ល្រសបចបប់ ែដលេកើតេចញពក
ី រេបះេឆនត
េដម
ើ បករពរទ
ី ក
ឹ ដម
ី យ
ួ ែផនកតូចែដលេគបន នង
ិ កំពុង្រគប់្រគងនេពលេនះ នង
ិ ប៉ន
ុ ប៉ងព្រងក
ី តំបន់
្រតួត្រ សំ េ ឈនេទ្រគប់្រគង្របេទសេឡើងវញ។
ិ

ី ញច ប់ស្រងគម នំមកនូ វសន្តិភពជូ ន្របេទសជតិ សេម្តចអគគម

េដើមបប េសនបតីេតេជ
ហ៊ុន ែសន នេពលេនះ ជនយករដ្ឋម្រន្តទ
ី ២ី បនផ្តួចេផ្តម
ើ នងិ ក់េចញនូវនេយបយ “ឈនះ-ឈនះ”
េ យចប់េផ្តើមពីភូមិ ្រស្តឱ ៉ ល់ បន្តភជប់េទម៉ៃឡ ែប៉លិន សំ ឡូត កំេរៀង សំ េពលូ ន ភន្រំ ពឹក
និងចុ ងេ្រកយេទអន្លងែ់ វង េ យបនេធ្វើសមហរណកមមទង
ំ ្រសុងនូ វកម្លង
ំ កមពុជ្របជធិបេតយយ
នចុងឆន១
ំ ៩៩៨។ ចប់ពេី ពលេនះមក ្របេទសជតម
ិ នសន្តភ
ិ ពេពញេលញ មនករឯកភពជតិ
ឯកភពទឹកដី ែដល្រតូវបន្រគប់្រគងេ្រកមដំបូលរដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៩៣ ែតមួយ។

កនុង ថ នភពដ៏អំេ យផលេនះ កមពុជមនករ ង

ំ ចត
ិ ខ
្ត ងនេយបយយ៉ងមុតមំ េដើមប ី
េរៀបចំ ច ត់ែចងេបះេឆន តជតិេលើ កទី២ េ យខ្លួនផទល់ ។ ែផ្អក េលើ ក រ ំង ចិត្តេនះ ចបប់េបះ
េឆន តជត្រិ តូវបនេរៀបចំ ក់ែតងេឡង
ើ េ ី មពុជ េ្រកមជំនួយបេចចកេទស នង
យម្រន្តក ិ ហរិ ញញ វតថុមួយ

14 
ែផនកពីសហគមន៍អន្តរជតិ។ េ្រកមចបប់េបះេឆនតជតិេនះ ថ ប័នឯក ជយមួយ ្រតូវបនបេងកើតេឡើង
ស្រមប់ ចត់ែចង េរៀបចំករេបះេឆនត គឺគណៈកមមធក
ិ រជតិេរៀបចំករេបះេឆនត “គ.ជ.ប”។

ករេបះេឆនតជតេិ លើកទ២
ី បន្រប្រពត
ឹ េ្ត ទ ម ណត្តែិ ដលកំណត់្របកបេ យេជគជ័យ
នែខកកក ំ ៩៩៨។ ជរ ្ឋ ភប
ឆន១ ិ លស្រមប់នត
ី ក
ិ លទ២
ី ៃនរដ្ឋសភ បន ក់េចញនូវយុទធ ្រស្ត
្រតីេកណស្រមប់ជរេបៀប រៈកំែណទ្រមង់ករ្រគប់្រគង្របេទសជតិ។

េទះបី យ៉ ងេនះក្តី គណបក កនុ ង ជរ ្ឋ ភិប លច្រមុះ េនែតទមទរែបងែចកអំ ចេន

រដ្ឋបល្រសុក ឃុំ សងកត់ នង
ិ េន មភូមន
ិ នទូទង
ំ ្របេទស។ េដម
ើ បេី ះ្រ យបញ្ហ្របឈមេនះ
គណបក ្របជជនកមពុជបនផ្តួចេផ្តម
ើ ឲយមនករេបះេឆនតេនថនក់ឃុំ សងកត់ េដើ មប ្រី បកួ ត ្របែជង
ករ្រគប់្រគងឃុំ សងក ត់ មេគលករណ៍ ៃនលទធិ ្របជធិ ប េតយយេសរ ី ពហុ បក ។ គំនិតផ្តួចេផ្តើម
េនះ្រតូវបនទទួលយក និងគំ្រទេ យគណបក ហ៊ុ ្វនសុិ នបុិច។

ិ ផ្តួចេផ្តើមេនះ ករស្រមបស្រមួលខងនេយបយ េដើមបេរៀបចំ

ែផ្អកេលើគំនត ី ្រកបខ័ណ្ឌេគល
នេយបយស្រមប់ករេបះេឆនតេនថនក់ឃុំ សងកត់ និងករេធ្វើវមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករេនថ
ិ ន ក់
រដ្ឋបលេនះ ្រតូវបនេរៀបចំេឡង
ើ នឆន១
ំ ៩៩៩ នង
ិ ឈនេទេរៀបចំចបប់សី ព
្ត ក
ី រ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ឃុំ
សងកត់ និងចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ សងកត់ ែដល្រតូវបនរដ្ឋសភអនុ ម័ត
នែខមក ឆន២
ំ ០០១។

េនឆន២
ំ ០០២ ករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របក
ឹ ឃុំ សងកត់ទូទង
ំ ្របេទស ចំនួន១.៦២១
ឃុំ សងកត់ ្រតូវបនេរៀបចំេឡង
ើ មេគលករណ៍ៃនលទធ្រិ បជធប
ិ េតយយេសរ ី ពហុបក ។ ចប់ពេី ពល
េនះមក កំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករ
ិ ្រតូវបនេធ្វេើ ឡង
ើ េនថនក់ឃុំ សងកត់។ សមទ
ិ ផ
ធ ល
ៃនកំែណទ្រមង់ែដលសេ្រមចបនេនថនក់ឃុំ សងកត់ បនជរំ ញ
ុ នង
ិ េលើកទក
ឹ ចត
ិ ដ
្ត ល់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល
េដម
ើ បព្រង
ី ីកដំេណើរករកំែណទ្រមង់េនះដល់្រគប់ថនក់រដ្ឋបលេនថន ក់េ្រកមជតិ មរយៈករេរៀបចំ
្រកបខ័ណ្ឌ យុ ទធ ្រស្ត កំ ែណទ្រមង់វ មជឈករ
ិ និ ង វ សហមជឈករឆ
ិ ន២
ំ ០០៥ ស្រមប់ជ មូ ល ្ឋ ន
ក់ែតងចបប់សី ព
្ត ីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និងចបប់សី ព
្ត ីករេបះេឆនត
េ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក ្រកុម្របឹក ខណ្ឌ
េហើយករេបះេឆនតេនថនក់រដ្ឋបលទំងេនះ្រតូវបនេរៀបចំេឡើងនឆន២
ំ ០០៩។

15 
 ែផ្អកេលើត្រមូវករៃនករែកទ្រមង់េនះ រដ្ឋធមមនុញញឆន១
ំ ៩៩៣ ្រតូវបនេធ្វើវេិ ធនកមម េដើមប ី
េរៀបចំេឡើងវញនូ
ិ វែដនដីរដ្ឋបលេន្រពះ ជ ច្រកកមពុជ ដូ ចខងេ្រកម៖

 ែដនដៃី ន្រពះ ជ ច្រកកមពុជែចកជ ជធនភ

ី េនំ ពញ នង
ិ េខត្ត។
 ជធនភ
ី េនំ ពញែចកជ ខណ្ឌ។ ខណ្ឌែចកជ សងកត់។
 េខត្តែចកជ ្រកុង និង្រសុក។ ្រកុងែចកជ សងកត់។ ្រសុកែចកជ ឃុំ និងជ សងកត់។

ករេរៀបចំែដនដី មករែបងែចកេនះ គស
ឺ ំេ េរៀបចំរចនសមពន
័ ធ នង
ិ ្របព័ន្រធ គប់្រគងឲយបន
ជក់ ក់រ ងតំបន់ទ្រី កុង ទ្រី បជុំជន នង
ិ តំបន់ជនបទ ែដលបនអនុវត្តរហូតមកទល់សព្វៃថង។

៦. វមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករេនកមព
ិ ុជ

ក. ចរន្តៃនអភប
ិ លកច
ិ ម
ច ល
ូ ្ឋ ន

ករេធ្វើ កំ ែណទ្រមង់ វ មជឈករេនកមព

ិ ុ ជ ពុំ ែមនជយុ ទធ ្រស្ត ឬជមេធយបយពិ េសស
េ យែឡកស្រមប់ែតេនកមពុជេនះេឡើយ។ ចប់ ំងពីចុងទសវត រ ៍ទី៩០ វមជឈករបនក
ិ ្ល យ
ជ្របធនបទ នង ិ ភព ែដល្រតូវបនយកេទអនុវត្តេនកនុងករេរៀបចំ
ិ ជមេធយបយដ៏មន្របជ្របយ
្របព័ន្រធ គប់្រគងេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េន មប ្ត ្របេទសននជេ្រចន
ើ េនេលើពភ
ិ ពេ ក
ប់ចប់ ង
ំ ពីតំបន់ សុី អឺរប ៉ុ និង េមរកជេដ
ិ ើម។

េទះជយ៉ងេនះក្តី ្របេទសនីមួយៗអនុ វត្តវមជឈករេ

ិ យមនមូលេហតុ េផ ងៗគន ែផ្អក
េទ មក ្ត នេយបយ ភូមិ ្រស្ត ្របជ ្រស្ត េសដ្ឋកិចច វបបធម៌ និង្របៃពណីជេដើម។ េន
អឺរប ៉ុ ខងេកើត នង
ិ អតត
ី សហភពសូ េវៀត វមជឈករគ
ិ ជ
ឺ ែផនកមួយៃនករផ្លស់បូ រនេយបយ
្ត នង
ិ េសដ្ឋ
កច
ិ ច ែដលេកើ ត េឡើ ង បនទ ប់ពី ក រដួ ល រលំ ៃនករ្រគប់្រគង មែបបមជឈករយ៉ ងតឹ ង រុងរបស់
ឹ សហ
ភពសូ េវៀត។ េន ូ និង្រសីលងក វមជឈករគ
្រហ្វិចខងតបង ិ ឺជយុ ទធ ្រស្ត េដើមបប
ី នធូរបនថយបញ្ហ
ែខ្វងគំ និ ត គន ក៏ ដូ ច ជជេម្លះកនុ ងចំ េ មជនជតិ ឬតំ ប ន់ ។ យុ ទធ ្រស្ត េនះក៏ ្រតូ វ បនអនុ វ ត្ត
េនឥណូ ្ឌ េនសុី េ យ រឥណូ ្ឌ េនសុី ជ្របេទសេពរេពញេទេ យ្របជុំ េកះមនទំ ហំ ធំ ្របជ
ជន េ្រចើន និងសំ បូរេទេ យជនជតិេផ ងៗ2។

2
The World Bank, Decentralization in Client Countries, 2008

16 
 េ្រកពីមូលេហតុខងេលើ ជទូេទ វមជឈករ្រតូ
ិ វបនេគេមល
ើ េឃញ
ើ ថ ជមេធយបយដ៏មន
្របសិទភ
ធ ព កនុងករេ ះ្រ យបញ្ហភព្រកី្រក វសមភពេយនឌ័
ិ រ បញ្ហបរ ិ ថ ន និងករេលើកកមពស់
ករែថទំសុខភព ករអប់រ ំ និងករទទួលបនបេចចកវទយ។
ិ ទនទឹមេនះ វមជឈករ
ិ មន
ិ ្រតឹមែតជះឥទធិពល
ដល់ រ ្ឋ ភប
ិ ល និងករផ្តល់េស ប៉ុេ ្ណ ះេទ ប៉ុែន្តែថមទំងជលកខខណ្ឌ ចំបច់កុ នងករទក់ទញ
3
ិ យឯកជន ៃដគូ អភវិ ឌ ន៍ និង្របជពលរដ្ឋែថមេទៀតផង ។
អងគករសហគមន៍ អនកពក់ព័នធកុ នងវស័

ខ. វមជឈករជអ្វ
ិ ?
ី

កនុ ង្រកបខ័ណ្ឌ ទូ េទ វ មជឈករ

ិ ្រតូ វ បនេគឲយនិ យ មន័យ ថ ជដំ េណើ រករមួយ ែដលសិ ទធិ
អំ ច និ ង ករទទួ ល ខុ ស ្រតូ វ ៃនមុ ខ ងរ ធរណៈ ្រតូ វ បនេផទ រ ពី រ ្ឋ ភិប លក ្ត ល េទឲយ
រ ្ឋ ភប
ិ លមូល ្ឋ ន។ វមជឈករមនទំ
ិ ិ សនិទេធ ទនង
នក់ទំនងយ៉ងជត ឹ េគលគំនត
ិ ស្តីពី “Subsidiarity”
ែដលេគលគំនត
ិ េនះបនកំណត់ថ “ ល់មុខងរ្រតូវេផទរេទឲយថនក់ទបបំផុត ែដលមនសមតថភព
ិ ីអភវិ ឌ ន៍អងគករសហ្របជជតិ (UNDP) បនឲយនិយមន័យ
ចបំេពញមុខងរេនះបន”។ កមមវធ
ៃន “អភប
ិ លកិចច មែបបវមជឈករ”
ិ ថ “ជករេរៀបចំេឡើងវញនូ
ិ វសមតថកិចចេដើមបឲយមន្របព័
ី នធមយ
ួ
ែដលមនករសហករទទួ ល ខុ ស ្រតូ វ រ ង ថ ប័ន អភិប លកិ ចច េនថន ក់ក ្ត ល ថន ក់តំ ប ន់ និ ង
ថនក់មូល ្ឋ ន េ យឈរេលើេគលករណ៍ៃន Subsidiarity ែដលក ្ត េនះនឹងនំមកនូ វករេលើក
កមពស់គុណភព និង្របសិទធភពៃន្របព័នធអភិបលកិចច េដើរទនទឹមនឹងករេកើនេឡើងនូ វសិទិធអំ ច
និងលទធភពេនថនក់េ្រកមជតិ”។

គ. អតថនយ
័ ៃនវមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករេនកមព
ិ ុជ

េនកមពុជ េគលបំណងជយុ ទធ ្រស្តេនកនុងករអនុ វត្តកំែណទ្រមង់វមជឈករ

ិ និងវសហ
ិ
មជឈករ្រតូវបនកំណត់េនកនុង ្រកបខ័ណ្ឌយុទធ ្រស្តសី ព
្ត ក
ី ំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករ
ិ
ដូចខងេ្រកម៖

 េដើមបព្រង
ី ឹង និងព្រងីកលទធិ្របជធប
ិ េតយយេសរ ី ពហុបក េនកមពុជឲយចក់ឫសរងមំ
ឹ
ចប់ពីមូល ្ឋ នមក នង
ិ
ី រំ ញ
 េដើមបជ ុ កិចអ
ច ភវិ ឌ ន៍មូល ្ឋ ន និងករចូលរួមកត់បនថយភព្រកី្រក។

3
Robertson Work, Overview of Decentralization Worldwide: A Stepping Stone to Improved Governance
and Human Development in 2nd International Conference on Decentralization, 25-27 July, 2002

17 
 កនុងបរបទរបស់
ិ ្របេទសកមពុជ ពកយ “វមជឈករ”
ិ និ ង “វសហមជឈករ”
ិ ្រតូ វបនកំណ ត់
និ យ មន័យដូចខងេ្រកម៖

វ មជឈករ
ិ គឺ ជ ករែដល ជរ ្ឋ ភិប ល្របគល់ ឲយ្រកុ ម ្របឹ ក នូ វ ភពជមច ស់ េលើ មុ ខ ងរ
សិទិធអំ ច និងធនធន េដើមបេី ឆ្លើយតបេទនឹងេសចក្តី្រតូវកររបស់ មូល ្ឋ ន េហើយ្រកុម្របឹក
្រតូវមនគណេនយយភពចំេពះ្របជពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ នេលើបញ្ហទំងេនះ។ កនុងន័យេនះ ល់ កិចច
ករននែដលបនេធ្វើវមជឈករេទឲយ្រកុ
ិ ម្របឹក ្រកុម្របឹក មនឆនទនុសិទិេធ ពញេលញ កនុងករ
្រគប់្រគង និងចត់ែចងកិចចករទំងេនះេនមូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លន។ ទនទឹមេនះ ្រកុម្របឹក ក៏ជអនក
ទទួលខុ ស្រតូវេ យផទល់ េលើករអនុ វត្តកិចចករទំងេនះផងែដរ។

វសហមជឈករ
ិ គឺជករែដល ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ឬ្រកសួ ង ថ ប័នេធ្វើ្របតិភូកមមមុខងរ សិទិធ
អំ ច និងធនធនេទអងគភពេ្រកមបងគប់ ឬេទ្រកុម្របឹក ្របេភទ មួយ េដើមបអ
ី នុ វត្តកុ នង
នម ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ឬ្រកសួ ង ថ ប័ន។ អងគភព ឬ្រកុម្របឹក េនះ្រតូវមនគណេនយយភពចំេពះ
ជរ ្ឋ ភិប ល ឬ្រកសួ ង ថ ប័ន ្រសបេទ មត្រមូ វ ករៃនករេធ្វើ ្របតិ ភូ ក មម េនះ។ ករណី េនះ
្រកុម្របឹក អនុវត្តកិចក
ច រទំងេនះ មករែណនំ ឬចង្អុលបង្ហញពី ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ឬ្រកសួ ង ថ ប័ន
េហើយករទទួលខុ ស្រតូវចុ ងេ្រកយចំេពះករអនុ វត្តកិចចករទំងេនះ េនែតជរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល
ឬ្រកសួ ង ថ ប័នែដលបនេធ្វើ្របតិភូកមមដែដល។

ករេរៀបចំ្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយ ចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នននស្រមប់គំ្រទដល់

ករអនុវត្តកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករេនកមព
ិ ុ ជ ្រតូវេរៀបចំេឡើងកនុង ម រតីៃននិយមន័យ
“វមជឈករ”
ិ និង “វសហមជឈករ”
ិ ដូ ចបនកំណត់ខងេលើេនះ។

II. ្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយស្រមប់កំែណទ្រមង់វិមជឈករ និងវិ សហមជឈករ

ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជ បនយកចត
ិ ទ
្ត ុក ក់េធ្វក
ើ រែកទ្រមង់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតច
ិ ប់ ង
ំ
ពីេ្រកយករេបះេឆនតជតិឆន១
ំ ៩៩៣មក។ ជពិេសស េ្រកយពី្របេទសជតិមនសន្តិភព ករ
ឯកភពជតិ ឯកភពទឹ ក ដី មរយៈករអនុ វ ត្ត េ យេជគជ័យ នូ វ នេយបយ “ឈនះ -ឈនះ ”។
ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនចប់េផ្តើមេធ្វើករែកទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករេនថ
ិ ន ក់ឃុំ សងកត់ េ យ
េធ្វក
ើ រេបះេឆនតេ្រជស
ើ េរស្រកុ
ើ ម្របក
ឹ ឃុំ ្រកុម្របក
ឹ សងកត់េនទូទង
ំ ្របេទសនឆន២
ំ ០០២។ បនទប់
មកេនកនុងឆន២
ំ ០០៩ ិ លកមពុជបនបន្តព្រងឹងព្រងីកករអនុ វត្តកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ជរ ្ឋ ភប ិ

18 
និ ង វ សហសមឈករេនថ
ិ ន ក់ដ ៃទេទៀតៃនរដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ មរយៈករេរៀបចំ ក រេបះេឆន ត
េ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌេនទូទង
ំ ្របេទស។ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនអនុវត្ត
កំែណទ្រមង់េនះេ យមនករ្របុង្របយ័តនខពស់ និងេធ្វើេឡើងជជំ នៗ មរយៈករេធ្វើបេណ្តើរ
ដកបទពិេ ធន៍បេណ្តើរ និងព្រងឹងព្រងីកបេណ្តើរ។

េនកនុងករអនុ វត្តជជំ នៗនូ វកំែណទ្រមង់វមជឈករ

ិ និងវសហមជឈករ
ិ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល
កមពុ ជបន ក់ែតងនូ វ េគលនេយបយ ចបប់ និ ង លិ ខិ ត បទ ្ឋ នននជេ្រចើ ន ែដលកនុ ងេនះ
រួមមន្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយ និង្រកបខ័ណ្ឌចបប់សំខន់ៗ ដូ ចខងេ្រកម៖

 យុ ទធ ្រស្តចតុ េកណដំ ក់កលទី១ ទី២ និងទី៣

 ្រកបខ័ណ្ឌយុ ទធ ្រស្តសី ្តពីកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ
 ចបប់សី្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបលឃុំ សងកត់

 ចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ សងកត់
 ចបប់សី្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ

 ចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក
្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក ្រកុម្របឹក ខណ្ឌ។

ទនទឹមនឹងករ ក់េចញនូវ្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយ និង្រកបខ័ណ្ឌចបប់ខងេលើេនះ ជ

រ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជក៏បនេរៀបចំនូវ កមមវធ ី តរិ យៈេពល១០ឆនស
ិ ជ ំ ្រមប់ករអភវិ ឌ មែបប្របជធប
ិ េតយយ
េនថនក់េ្រកមជត។
ិ កមមវធ
ិ ីជតិេនះ គឺជែផនទីបង្ហញផ្លូវស្រមប់ករអនុវត្តកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និង
វសហមជឈករ
ិ ែដលករអនុវត្តកមមវធ
ិ ីជតិេនះ ្រតូវបនែចកេចញជបីដំ ក់កល មរយៈករ
េរៀបចំឲយមនែផនករអនុវត្តនល
៍ ម្អត
ិ មដំ ួ ៗ។ រហូតមកទល់េពលេនះ ែផនករ
ក់កលនីមយ
អនុវត្តន៣ ំ ំ
៍ ឆនដ ក់កលទី១ (ផអ៣ទី១៖ ២០១១-២០១៤) និងដំ ក់កលទី២ (ផអ៣ទី២៖
២០១៥-២០១៧) បនបញច ប់ េហយ
ើ បចចុបបននកំពុងបន្តអនុវត្ត ែផនករអនុវត្តន៣ ំ ំ
៍ ឆនដ ក់កលទី

ី ) ែដលជដំ
៣ (ផអ៣ទ៣ ក់កលចុងេ្រកយៃនកមមវធ
ិ ជ
ី ត។
ិ

ខងេ្រកមេនះ គជ
ឺ េពលេវ ិ ដំ
នង ក់កលៃនដំេណើរករអនុវត្តកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ
និងវសហមជឈករេនកមព
ិ ុ ជ។

19 
ចបប់ឃុំ សងកត់ និង ្រកបខ័ណ្ឌយុទធ ្រស្ត េបះេឆនតេ្រជីសេរស្រកុ
ី ម
ចបប់េបះេឆនតឃុ ំ ស្តីពីកំែណទ្រមង់ ្របឹក ជធនី េខត្ត ្រកុង
សងកត់ វ ិមជឈករ នង
ិ វ ិសហមជឈករ ្រសុក ខណ្ឌ( ណត្តិទី១) ផអ៣ទី១ ផអ៣ទី២ ផអ៣ទី៣

២០០៣ ២០០៨ ២០១០ ២០១៣ ២០១៨

យុ ទធ ្រស្តចតុេកណ យុ ទធ ្រស្តចតុេកណ យុ ទធ ្រស្តចតុេកណ
ដំ ក់កលទី ១ ដំ ក់កលទី ២ ដំ ក់កលទី ៣

២០០១ ២០០២ ២០០៥ ២០០៩ ២០១៥ ២០១៧ ២០២០

េបះេឆនតេ្រជីសេរស្រកុ
ី ម្របក
ឹ ចបប់ ជធនី េខត្ត នង
ិ កមមវ ិធីជតិស្រមប់ករអភិវឌ មែបប្របជធិបេត

ឃុ ំ សងកត់( ណត្តិទី១) ចបប់េបះេឆនត ជធនី េខត្ត យយ េនថនក់េ្រកមជតិ ២០១០-២០១៩

រូបភព 1៖ ដេំ ណើរករអនុវត្តកែំ ណទ្រមង់វមជឈករ

ិ នង
ិ វសហមជឈករេនកមព
ិ ុជ

១. យុទធ ្រស្តចតុេកណដំ ក់កលទ១

ី ទ២
ី នង
ិ ទ៣
ី

កនុងករអនុ វត្តកមមវធ
ិ ីនេយបយរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជស្រមប់នីតិកលទី៣ ទី៤ និង
ទី៥ៃនរដ្ឋសភ ជរ ្ឋ ភប ិ លកមពុជបន ក់េចញនូ វយុ ទធ ្រស្តចតុ េកណដំ ក់កលទី១ ទី២
នង
ិ ទ៣
ី ។ េនកនុងឯក រយុទធ ្រស្តទង
ំ បី អភប
ិ លកច
ិ ល
ច ្អ ្រតូវបនចត់ទុកជសនូលៃនយុទធ ្រស្ត
ចតុ េកណ និ ង ជបុ េរលកខ ខ ណ្ឌ ដ៏សំ ខ ន់ស ្រមប់ក រអភិវ ឌ ្របកបេ យចី រ ភព សមធម៌ និ ង
យុ តិធ
្ដ ម៌សងគម។ េដើមបសេ្រមចបននូ
ី វេគលេ ៃនអភប
ិ លកិចចល្អ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជបនេផ្ដត
ករយកចិត្ដទុក ក់េធ្វើកំែណទ្រមង់េលើវស័
ិ យចំនួនបួនរួមមន៖

 ករ្របយុ ទធ្របឆំងនឹងអំេពើពុករលួ យ

 កំែណទ្រមង់ចបប់ និង្របព័នធយុតិ្ដធម៌

 កំែណទ្រមង់រដ្ឋបល ធរណៈ កនុងេនះរួមទំងកំែណទ្រមង់វមជឈករ

ិ និងវសហម
ិ
ជឈករ
 កំែណទ្រមង់កងកម្លង
ំ ្រប ប់ វុធ។

20 
 កំែណទ្រមង់ទង
ំ បួនេនះ ្រតូវបនព្រងឹងព្រងីក និងយកចិតទ
្ត ុក ក់អនុវត្តកន់ែតសុី ជេ្រមពី
ដំ ក់កលមួយ េទដំ ក់កលមួយ។ ជពិេសស ពក់ពន
័ ធកំែណទ្រមង់រដ្ឋបល ធរណៈ
ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជបនចត់ទុកកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ ជកំែណទ្រមង់ដ៏មន
រៈសំ ខន់បំផុត កនុងករេលើកកមពស់គុណភព និង្របសិទធភពៃនករផ្តល់េស ធរណៈ និង
ករអភវិ ឌ មូល ្ឋ ន្របកបេ យគុណភព មនករចូលរួម គណេនយយភព សមធម៌ នង
ិ បរយប័
ិ ន។ន

២. ្រកបខ័ណ្ឌយុទធ ្រស្ដសី ព
្ដ ីកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ

េដម ី វត្តយុទធ
ើ បអនុ ្រស្តចតុេកណដំ ក់កលទ១
ី េនកនុងឆន២
ំ ០០៥ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជ
បនអនុមត
័ នូវ ្រកបខ័ណ្ឌយុទធ ្រស្ដសីព
្ដ ក
ី ែំ ណទ្រមង់វមជឈករ
ិ នង
ិ វសហមជឈករ
ិ កនុងេគលបំណង
កំណត់អំពី៖

 ចកខុវស័
ិ យរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជពក់ពន
័ ធនឹងកំែណទ្រមង់អភប
ិ លកិចច េនថនក់
េ្រកមជតិ
 េគលេ ៃនយុ ទធ ្រស្ដជតិកុ នងកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ
 វិ លភពៃនករអនុ វត្ដកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ
 រេបៀបេរៀបចំរចនសមព័នធ្រគប់្រគងេន មរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមួយៗ
 ករែណនំដ ល់ ក រងរកំ ែណទ្រមង់ទំង អស់ ែដលមនផលប៉ះ ពល់ ដ ល់ ្របព័នធ
្រគប់្រគងេន មរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមួយៗ។

្រកបខ័ណ្ឌយុ ទធ ្រស្តេនះ េរៀបចំេឡើងេ យឈរេលើមូល ្ឋ នៃនេមេរៀន និងបទពិេ ធន៍

ែដលទទួលបនពក
ី រអនុវត្តកំែណទ្រមង់េនថនក់ឃុំ សងកត់ មរយៈចបប់សី ព
្ត ក
ី រ្រគប់្រគងរដ្ឋបល
ឃុំ សងកត់ និងចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ សងកត់េនកនុងឆន២
ំ ០០១។ ែផ្អក
ម្រកបខ័ណ្ឌយុ ទធ ្រស្តេនះ ចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និង
ចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក
្រសុក ្រកុម្របឹក ខណ្ឌ ្រតូវបនេរៀបចំ និង ក់ឲយេ្របើេនកនុងឆន២
ំ ០០៨។

កនុងករ ក់ឲយដំេណើរករនូ វរចនសមព័នធ និង្របព័នធ្រគប់្រគងថមីេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ែផ្អ ក ម ម រតី ៃនចបប់េរៀបចំ អ ងគ ក រខងេលើ បនត្រមូ វ ឲយ ក់េចញនូ វ ្រពះ ជ្រកឹ តយ អនុ ្រកឹ តយ

21 
្របកស និងលិខិតបទ ្ឋ នពក់ព័នធដៃទេទៀតជេ្រចើន េដើមបធ
ី នឲយ្របព័នធអភប
ិ លកិចចមូល ្ឋ ន
ចដំេណើរករេទបន្របកបេ យភពរលូ ន មន្របសិទធភព និងភពស័ កិ្តសិទិធ។

III. េគលករណ៍ៃនករេរៀបចំអភិបលកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជ

ម្រ ២ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ បនែចងថ

“ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ្រតូវ្រគប់្រគង មេគលករណ៍ៃនរដ្ឋបលឯកភព េដើមបប
ី េងកើត
ជំរញ
ុ និងេធ្វើឲយមនចីរភពដល់ ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយ មរយៈនេយបយវមជឈករ
ិ
នង
ិ វសហមជឈករ”។
ិ ម្រ េនះបនផ្តល់នូវេគលករណ៍សំ ខន់០២ កនុងករេរៀបចំ្របព័នអ
ធ ភប
ិ លកច
ិ ច
ួ គ“ឺ ករេរៀបចំរដ្ឋបលឯកភព” និងទីពីរគឺ “ករ
េនរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ។ ទីមយ
ធនបននូវចរី ភពៃនករអភវិ ឌ មែបប្របជធប
ិ េតយយេនថនក់េ្រកមជត”ិ េនថនក់រដ្ឋបលទំង
េនះ រួមទំងរដ្ឋបលឃុំ សងកត់។

ករេរៀបចំរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ជរដ្ឋបលឯកភព មនន័យថ ្រកុម្របក

ឹ
ៃនថនក់រដ្ឋបលទំងេនះ ្រតូវមចស់ករកនុងករ្រគប់្រគង ចត់ែចងមុខងរ នង
ិ ធនធនែដលបនមកពី
ករេផទរពីថនក់ជតិេទឲយ្រកុម្របឹក ឬបនមកពី្របភពេនមូល ្ឋ ន ឬ្របភពេផ ងៗេទៀត ្រសប ម
េគលករណ៍ៃនករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយ េហយ
ើ ្រកុម្របឹក នីមយ
ួ ៗមនសមតថភពស្រមប
ស្រមួល្របកបេ យ្របសិទធភពនូ វសកមមភពៃនករផ្តល់េស កមម និងករអភវិ ឌ េផ ងៗេទៀតែដល
មនេនកនុងែដនសមតថកិ ចចរបស់ ខួ ្លន រួមទំងករផ្តល់ េស កមម និងករអភិវ ឌ ែដលេធ្វើេឡើង េ យ
្រកសួ ង ថ ប័នននរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល សំ េ េឆ្លើយតបេសចក្តី្រតូវកររបស់្របជពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ ន។
េគលករណ៍ែដលត្រមូវឲយេរៀបចំរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ជរដ្ឋបលឯកភព គឺ
េ យ រមុនឆន២
ំ ០០៩ (មុនករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របក
ឹ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ) មុខងរ
ធនធន សមតថកច ិ ករទទួលខុស្រតូវេនថនក់រដ្ឋបលទំងេនះ ្រតូវ្រគប់្រគង
ិ ច នង មែខ បេ ្ត យ
ិ យនន ែដល្របព័ន្រធ គប់្រគងេនះត្រមូវឲយមនទរី អងគភពជំនញនន េធ្វគ
មវស័ ើ ណេនយយភព ម
ននុ្រកមេទ្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ខួ ន។
្ល េ យែឡក េគលករណ៍ៃនករេរៀបចំរដ្ឋបលឯកភព គឺ
សំ េ ធនឲយមនករស្រមបស្រមួ ល រ ងែខ បេ ្ត យ (្រកសួ ង ថ ប័ន មនទី រ អងគ ភ ពែខ
បេ ្ត យ) ជមួយែខ ទទង
ឹ (្រកុម្របឹក ែដលជប់េឆនត នង
ិ គណៈអភប
ិ លែដលែតង ង
ំ េ យ ជ

22 
រ ្ឋ ភប
ិ ល) េដើមបែកលម្អ
ី ែខ គណេនយយភព សំ េ រួមគនេឆ្លើយតបត្រមូវករជ ទិភពរបស់្របជ
ពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ ន។

ចំ េពះករេរៀបចំ ្របព័នធ អ ភិប លកិ ចច មូ ល ្ឋ ន ្រសប មេគលករណ៍ ៃនករអភិវ ឌ ម

ែបប្របជធិបេតយយ គឺជករេរៀបចំ្របព័នធអភប
ិ លកិចចេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិឲយមនលកខណៈ
េឆ្លើយតបេទនឹងសមសធតុ ទំង០៨ ៃនករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយដូ ចែដលបនកំណត់
េនកនុងម្រ ១២ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ កនុងេនះរួម
មន៖

 ភពជតំ ង ធរណៈ
 ស្វ័យភពរបស់ មូល ្ឋ ន

 ករពិេ្រគះេយបល់ និងករចូ លរួម

 ករេឆ្លើយតប និងគណេនយយភព

 ករេលើកកមពស់គុណភពជីវតរបស់
ិ ្របជជនេនកនុងមូល ្ឋ ន
 ករេលើកសទួយសមធម៌

 តម្លភព និងសុ ចរតភព

ិ
 វធនករ្របឆំ
ិ ងអំេពើពុករលួ យ និងកររ ំេ ភអំ ច។

ករ ក់បញចូ លកនុង្រកបខ័ណ្ឌចបប់នូវេគលករណ៍ៃន “ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយ

េនថនក់េ្រកមជតិ” មន
ិ សំ េ ែតេទេលើរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌប៉ុេ ្ណ ះេទ ប៉ុែន្ត
ំ ថនក់ឃុំ សងកត់ផងែដរ។ េនថនក់ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
េគលករណ៍េនះ្រគបដណ្តប់ទង
មន្រកុម្របឹក ែដលបនបេងកើតេឡើង មករេបះេឆនតអសកល េ យសមជិក្រកុម្របឹក ឃុំ សងកត់
កនុ ងមុ ខ តំ ែណងជអន ក េបះេឆន តេ្រជើ ស េរ ស្រកុ
ើ ម ្របឹ ក េនថន ក់រ ដ្ឋ ប លទំង េនះ។ ជរ ្ឋ ភិប ល
េនរក សិទអ
ិធ ំ ចកនុងករែតង ង
ំ គណៈអភប
ិ ល េដើមបអនុ
ី វត្តេសចក្តស
ី េ្រមច ទំងេសចក្តស
ី េ្រមច
ខងបញញ ត្តិ នង
ិ េសចក្តស
ី េ្រមចខង្របតប
ិ ត្តរិ បស់្រកុម្របក
ឹ េន មថនក់រដ្ឋបលទំងេនះ។ ្របព័នធ
េនះបនត្រមូវឲយេរៀបចំេឡើងវញនូ
ិ វែខ គណេនយយភពៃផទកុ នង (្រកុម្របឹក និងគណៈអភប
ិ ល) ែខ
គណេនយយភព និងទំនក់ទំនងកនុងចំេ មថនក់រដ្ឋបលននេនថនក់េ្រកមជតិ (ទំនក់ទំនង
និងគណេនយយភពរ ងេខត្ត ្រសុក ្រកុង ឃុំ សងកត់ និងរ ង ជធនី ខណ្ឌ សងកត់) ទំនក់ទំនង

23 
និងគណេនយយភពរ ងថនក់រដ្ឋបលនីមយ
ួ ៗេនថនក់េ្រកមជតជ
ិ មួយ្របជពលរដ្ឋ និងទំនក់ទំនង
និងគណេនយយភពរ ងថនក់ជតិ និងថនក់េ្រកមជតិ។

ដូេចនះ េគលករណ៍ទំង០៨ខងេលើ គជ
ឺ ករកំណត់អំពម
ី ូល ្ឋ ន្រគះឹ ែដល្រតូវ ក់បញចូ ល
េទកនុងកច ច ំេណើរករអភប
ិ ដ ិ េច នថនក់េ្រកមជតិ
ិ លកច មរយៈករេរៀបចំរចនសមពន
័ ធ ្របព័នធ ែបប
បទ នីតិវធ
ិ ីបំេពញករងររបស់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ទំនក់ទំនង និងគណេនយយភពថមីែដល្រតូវ
បនេរៀបចំេឡើង ដូចបនគូសបញជក់ខងេលើ។ ចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នននពក់ពន
័ ថ
ធ ន ក់េ្រកម
ជតិ ែដល្រតូវេរៀបចំេឡើង ្រតូវធនឲយមនសងគតិភពជមួយេគលករណ៍ៃនករអភវិ ឌ មែបប
្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជត។
ិ ខ្លឹម រសំ ខន់ៗៃនេគលករណ៍ទំង០៨ មនដូចខងេ្រកម៖

ទ១
ី . ភពជតំ ង ធរណៈ

ករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ្រគប់ថនក់េនថនក់េ្រកមជតិ មេគលករណ៍ៃនករ
េបះេឆនត មែបប្របជធិបេតយយេសរ ី ពហុ បក គឺជករផ្តល់ភពជតំ ង ធរណៈដល់

ឹ ជប់េឆនត្រគប់លំ ប់ថនក់ៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជត។
្រកុម្របក ិ ្រកុម្របក
ឹ នម
ី យ
ួ ៗ្រតូវេធ្វស
ើ កមមភព
នន កនុងនមផល្របេយជន៍ នង
ិ េសចក្ត្រី តូវកររបស់្របជពលរដ្ឋទង
ំ អស់កុ ងមូ
ន ល ្ឋ នរបស់ខួ ន
្ល
េ យមន
ិ មនករេរសេអ
ើ ើងខងនេយបយ ពណ៌សមបរុ ជំេនឿ សន ជនជតិ និង្រទពយធន
េនះេឡើយ។

ី . ស្វ័យភពរបស់មល
ទ២ ូ ្ឋ ន

ស្វ័យភពមូល ្ឋ ន មនន័យថ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិមនសិទិធេធ្វើេសចក្តីសេ្រមច និង

អនុ វ ត្ត េសចក្តី ស េ្រមចរបស់ ខួ ្ល ន េដើ មប ប
ី េ្រម ើផ ល្របេយជន៍ និ ង េសចក្តី ្រតូ វ កររបស់ ្របជពលរដ្ឋ
ទំងអស់ េនមូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លន។

ី . ករពេិ ្រគះេយបល់ នង
ទ៣ ិ ករចូលរួម

ករពិ េ្រគះេយបល់ និ ង ករចូ ល រួម គឺ ជ កិ ចច ដំ េណើ រករដ៏សំ ខ ន់ស ្រមប់រ ដ្ឋ ប លថន ក់
េ្រកមជតិែស្វងយល់ អំពីបំណង្របថន និងេសចក្តី្រតូវកររបស់ សហគមន៍េផ ងៗគនកនុងមូល ្ឋ ន
របស់ ខួ ្លន េដើមបរី ដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ក់បញចូ លនូ វផល្របេយជន៍ និងេសចក្តី្រតូវករែដលមន
លកខណៈេផ ងៗគនេនមូល ្ឋ ន (ឧទហរណ៍ ត្រមូវកររបស់ ្រស្តី កុ មរ យុ វជន មនុ ស ចស់ ជ

24 
ជនជតិ ជន្រកី្រក... ជេដើម) េទកនុងែផនករអភវិ ឌ ន៍ និងកមមវធ
ិ ីវន
ិ ិេយគរបស់ខួ ន
្ល សំ េ េឆ្លើយតប
បនកន់ែត្របេសើរេទនឹងផល្របេយជន៍ និងេសចក្តី្រតូវករជក់ែស្តងរបស់ ្របជពលរដ្ឋទំងអស់
េនកនុងមូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លន។

ទ៤
ី . ករេឆ្លយ
ើ តប នង
ិ គណេនយយភព

កនុងនមជតំ ង្របជពលរដ្ឋ ្រកុម្របឹក ្រតូវេឆ្លើយតបចំេពះេសចក្តី្រតូវកររបស់ ្របជ

ពលរដ្ឋរបស់ខួ នកន
្ល ុ ងករេធ្វេើ គលនេយបយ េសចក្តស
ី េ្រមចចត
ិ ្ត សកមមភព នង
ិ ករបំេពញករងរ
របស់ខួ ន្របកបេ
្ល យករទទួលខុស្រតូវនូវអ្វែី ដលខ្លួនបនអនុវត្ត។ ្រកុម្របក
ឹ ក៏ទទួលខុស្រតូវផងែដរ
ចំេពះ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកនុងករ្របតិបត្តិ មរដ្ឋធមមនុញញ និងចបប់នន។

ទ៥
ី . ករេលើកកមពស់គុណភពជវី តរបស់
ិ ្របជពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ ន

គជ
ឺ កច
ិ ខ
ច ត
ិ ខំ្របង
ឹ ែ្របង េដម
ើ បបេងក
ី ើត នង
ិ េធ្វឲ
ើ យមននរិ ន្តរភពនូវបរយកសមួ
ិ យ្របកបេ យ
សន្តិភព សុ វតថិភព និងសុ ខុមលភព មរយៈករេលើកកមពស់ករអភវិ ឌ សងគម េសដ្ឋកិចច និង
េលើកកមពស់ផសុ កភព និងគុណភពជីវតៃន្របជពលរដ្ឋ
ិ កុ ងមូ
ន ល ្ឋ ន។ ត្រមូវកររបស់្របជពលរដ្ឋ
មនលកខណៈេផ ងៗគនេទ មសហគមន៍ និង្រកុម្របជពលរដ្ឋែដលមនដូចជយុវជន ្រស្តី កុមរ
ជនពិករ ចស់ជ ជនជតិេដើមភគតិច ្រកុមជន្រកី្រកជេដើម េហតុេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវខិតខំែស្វង
យល់ ឲយបន្រគប់្រជុងេ្រជយពីត្រមូវករេផ ងៗគនរបស់ អនកទំងេនះ មរយៈករេលើកកមពស់ករ
ពិេ្រគះេយបល់ និងករចូ លរួម។ ទនទឹមេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវខិតខំេ្របើ្របស់ ធនធនដ៏មនក្រមត
ិ
របស់ ខួ ្លនឲយមន្របសិទធភព េដើមបេី ឆ្លើយតបេទនឹងត្រមូវករទំងេនះ។

ទ៦
ី . ករេលើកសទួយសមធម៌

ជេគលករណ៍ ទនទម
ឹ នង
ឹ ករេលើកកមពស់ករេឆ្លយ
ើ តប គណេនយយភព នង
ិ ករេលើកកមពស់
គុណភពជវី តរបស់
ិ ្របជពលរដ្ឋ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតន
ិ ម
ី យ
ួ ៗ្រតូវខត
ិ ខំេលើកសទួយសមធម៌សងគម
កនុងមូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លនផងែដរ។

ករេលើ ក សទួ យសមធម៌ស ងគ ម គឺ ជ កិ ចច ដំ េណើ រករែដលត្រមូ វ ឲយរដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ

្របឹងែ្របងធនឲយមនករពិេ្រគះេយបល់ ករចូ លរួមកន់ែតសុី ជេ្រមជមួយ្រកុមេផ ងៗគន ដូចជ
្រស្តី កុ មរ ្រកុមជនងយរងេ្រគះ សហគមន៍្រកី្រក ជនជតិភគតិច...។ល។ សំ េ េធ្វើករផ្តល់េស

25 
 និងករអភវិ ឌ េឆ្លើយតបត្រមូវករចំេពះ្រកុមជនទំងេនះ។ កនុងន័យេនះ ករផ្តល់េស និងករ
អភវិ ឌ ្រតូវែតេផ្តតករយកចិត្តទុក ក់ជចមបងដល់ ្រកុមជនខងេលើេនះ េដើមបឲ
ី យ្រកុមជនទំងេនះ
ទទួលបននូ វឱកសកន់ែតេ្រចើន អតថ្របេយជន៍កន់ែតេ្រចើន ពីករផ្តល់េស និងករអភវិ ឌ កនុង
មូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លន។

ទ៧
ី . តម្លភព នង
ិ សុ ចរតភព
ិ

តម្លភព នង
ិ សុ ចរតភព
ិ គជ
ឺ េគលករណ៍សនូលៃនអភប
ិ លកច
ិ ល
ច ។
្អ កំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ
និងវសហមជឈករ
ិ មេគលករណ៍ៃនករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិ ្រតូវ
ធនេរៀបចំ ថ ប័ន រដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ ្រគប់ថន ក់ ជ ថ ប័ន ្របកបេ យតម្ល ភព និ ង មន
សុ ចរតភព។
ិ ជ្រកត
ឹ យ្រកម តម្លភព នង
ិ សុ ចរតភពម
ិ និ ចេកត
ើ េឡង
ើ េ យឯកឯងបនេឡយ
ើ ។
តម្លភព និងសុ ចរតភពទមទរ្រតូ
ិ វេរៀបចំឲយមនរចនសមព័នធ ្របព័នធ និងនីតិវធ
ិ ីចបស់ ស់
ស្រមប់ ថ ប័ននីមយ ើ ថនក់ដឹកនំៃន
ួ ៗ េហយ ថ ប័នេនះ្រតូវមនករេប្តជញចិតក
្ត ុ ងករក
ន ង ថ ប័ន
របស់ ខួ ្លន្របកបេ យតម្លភព និងមនសុ ចរតភព។
ិ កនុងន័យេនះ ្រកុម្របឹក គណៈអភប
ិ ល
្រតូវមនករេប្តជញចិត្តក ងរដ្ឋបលរបស់ ខួ ្លនឲយក្លយជរដ្ឋបល ែដលមនលកខណៈេបើកចំហ មន
តម្លភព េ យ្រតូវធនឲយបនថ សមជិក្រកុម្របឹក ្រគប់ៗរូប អភប
ិ ល អភប
ិ លរង ម្រន្តី
បុគគលិកទំងអស់ ្រតូវបំេពញករងរ្របកបេ យតម្លភព និង្រតូវ្របកន់យកេគលករណ៍សុ ចរត
ិ
ភពកនុ ងករបំ េពញករងរ ករផ្ត ល់ េស និ ង ករអភិវ ឌ កនុ ងមូ ល ្ឋ នរបស់ ខួ ្ល ន។ កិ ចច ្របជុំ ជ
ធរណៈរបស់ ្រកុម្របឹក ករ្របជុំគណៈអភប ិ ល ករក ងរេបៀបេធ្វើករជ្រកុមកនុង្រកុម
្របឹក គណៈអភប
ិ ល និងម្រន្តីៃនរដ្ឋបលរបស់ ខួ ្លន ករេរៀបចំ និង ក់ឲយអនុ វត្ត្របព័នធ្រតួតពិនិតយ
ករងរៃផទកុ ងស្រមប់
ន រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតន
ិ ម
ី យ
ួ ៗ ករេរៀបចំ នង
ិ ក់ឲយអនុវត្តនូវ្របព័នស
ធ វនកមម
ន ៃផទេ្រក នង
ៃផទកុ ង ិ ្របព័នធ នត
ី វិ ធ
ិ ន
ី នជេ្រចន
ើ ែដលបន ក់ឲយេ្របើ្របស់កន្លងមកេនះ គម
ឺ នេគល
បំណង គំ្រទដល់ ករេលើកកមពស់តម្លភព និងសុ ចរតភពរបស់
ិ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ។

ទី៨. វធនករ្របឆំ
ិ ងអំេពើពុករលួ យ និងកររ ំេ ភអំ ច

ករ្របយុ ទធ ្របឆំង អំ េពើ ពុ ក រលួ យ និ ង កររ ំេ ភអំ ច គឺ ជ កតព្វ កិ ចច រ បស់ ថ ប័ ន

ធរណៈ្រគប់ថនក់ ែផនកឯកជន សងគមសុី វល
ិ និង្របជពលរដ្ឋ្រគប់ៗរូប សំ េ ក ងសងគម

26 
មួយ្របកបេ យភព ្អ តស្អំ និងយុ តិធ
្ត ម៌ េដើមបធនឲយមនករអភ
ី វិ ឌ សងគម្របកបេ យចីរភព
និងសមធម៌។

្រពះ ជ ច្រកកមពុជ បន ក់េចញនូ វចបប់សី ្តពីករ្របឆំងអំេពើពុករលួ យ នែខេម

ឆន២
ំ ០១០។ េលើមល
ូ ្ឋ នៃនចបប់េនះ កមពុជកំពុងចត់វធនករ
ិ ម្រគប់រប
ូ ភពេដម
ើ ប្របយុ
ី ទ្រធ បឆំង
អំេពើពុករលួ យកនុងសងគមទំងមូល។

រដ្ឋបល្រគប់ថនក់េនថនក់េ្រកមជតិ ជរដ្ឋបលែដលេកើតេចញពីករេបះេឆនត ្រតូវមន

គណេនយយភពេ យផទល់ ចំេពះ្របជពលរដ្ឋរបស់ ខួ ្លន េហតុ េនះ រដ្ឋបលនីមួយៗ្រតូវ ក់េចញ
នូ វវធនករ្របកបេ
ិ យ្របសិទធភព និងមនភពសក្តិសិទិធ កនុងករ្របយុ ទធ្របឆំងអំេពើពុករលួ យ
ម្រគប់រប
ូ ភពកនុង ថ ប័នរបស់ខួ ន។
្ល ទនទម
ឹ នង
ឹ ករ ក់េចញនូវវធន្របយុ
ិ ទ្រធ បឆំងអំេពព
ើ ុករលួ យ
េនកនុង ថ ប័នរបស់ខួ ន
្ល រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតន
ិ ម
ី យ
ួ ៗក៏្រតូវសហករចូលរួមកនុងករ្របយុទ្រធ បឆំង
អំេពើពុករលួ យែដលេកើតមនេឡើងកនុងែដនសមតថកិចរច បស់ខួ នផងែដរ។
្ល វធនករទំ
ិ ងេនះ ្រតូវធន
ឲយមនករចូលរួមពីែផនកឯកជន សងគមសុី វល
ិ និង្របជពលរដ្ឋទង
ំ មូលផងែដរ។ ទនទឹមេនះ រដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិនីមយ
ួ ៗក៏្រតូវចត់វធនករចំ
ិ េពះសកមមភពរ ំេ ភអំ ច ែដលេកើតមនកនុងែដន
សមតថកិចចរបស់ ខួ ្លន។ ម្រ ៤៨ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
បនគូ សបញជក់យ៉ងចបស់ អំពីនិយមន័យ និងសកមមភពននែដលកំណត់ថជ “កររ ំេ ភ
អំ ច” េហើយចបប់ក៏បនចង្អុលបង្ហញនូ វវធនស្រមប់
ិ េ ះ្រ យ កនុងករណីមនសកមមភព
រ ំេ ភអំ ចេកើតមនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ខួ ្លនផងែដរ។

សរុបមកវញ
ិ េគលករណ៍ទំង០៨េនះមនទំនក់ទំនងផ រភជប់គន និងជះឥទធិពលឲយគន
េទវញេទមក។
ិ ភពទន់េខ យកនុងករអនុ វត្តសមសធតុ មួយ ឬមួយចំនួន ឬករខកខន
មន
ិ បន ក់ប ញចូ លនូ វ សមសធតុ មួយ ឬមួយ ចំ នួ ន កនុ ងកិ ចច ដំ េណើ រករៃនកំ ែណទ្រមង់នឹ ង
ជះឥទធព
ិ លមន
ិ ល្អដល់សមសធតុេផ ងៗេទៀត េហយ ើ យប៉ះពល់ដល់ចរី ភពៃនដំេណើរករកំែណ
ើ េធ្វឲ
ទ្រមង់ទង
ំ មូល។

ំ ០៨ៃនកិចចដំេណើរករអភវិ ឌ
រូបភពខងេ្រកម បង្ហញអំពីទំនក់ទំនងៃនសមសធតុ ទង
មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិ ែដលសមសធតុ ទំង០៨េនះមនភព្របទក់្រក
គនេទវញេទមក
ិ និងមន
ិ ចកត់ផ្តច់េចញពីគនបនេឡើយ។

27 
 - ករេលើ កកមពស ់ល ទធ្រិ ប ជធិបេតយយ
- ករផ្តលេ់ ស នងិ ករអភវឌ ិ
- ករកត់បនថយ ភព្រកី្រក

្របឆ ង
ំ
ភពជតំ ង
អំេពើពុករលួ យ នង
ិ ធរណៈ
កររ ំេ ភអំ ច

តម្ល ភព ន ិង
ករអភិវឌ មែបប ស្វ័យភពមូល ្ឋ ន
សុ ចរតភព
ិ
្របជធិបេតយយេន
ថនក់េ ្រកមជតិ

ករេលើ កសទយ
ួ ករព ិេ្រគះេយបល់
សមធម៌ ករចូលរួម

គុណភពជីវតិ ករេឆ្លើយ តប និង

រស់េន្របជពលរដ្ឋ គណេនយយភព

រូបភព 2៖ ទំនក់ទន
ំ ងៃនសមសធតុទង
ំ ៨ៃនករអភវិ ឌ មែបប្របជធប
ិ េតយយ

IV. ករេរៀបចំ្របព័នធអភិបលកិចចមូល ្ឋ នេនកមពុជ

១. ករេរៀបចំ្របព័នរធ ដ្ឋបលេនថនក់េ្រកមជតិ

េ្រកយករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ ្រកុម្របឹក សងកត់ និង្រកុម្របឹក ជធនី
្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក ្រកុម្របឹក ខណ្ឌ េនកនុងឆន២
ំ ០០២ និងឆន ំ
២០០៩ រចនសមព័នធ និង្របព័នធ្រគប់្រគងេនរដ្ឋបលឃុំ សងកត់ និងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង
្រសុ ក ខណ្ឌ ្រតូ វ បនេរៀបចំ េឡើ ង វ ញ
ិ ្រសប មចបប់សី ្ត ពី ក រ្រគប់្រគងរដ្ឋ ប លឃុំ សងក ត់ និ ង
ចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ។

28 
 បចចុបបនន ្របព័នធរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ្រតូវបនែចកេចញជពីរ្របេភទ គឺ៖
 ្របព័នធរដ្ឋបលេខត្ត ែដលមនចរតលកខ
ិ ណៈជរដ្ឋបលតំបន់ និង
 ្របព័នធរដ្ឋបលមូល ្ឋ ន ែដលរួមមន ្របព័នធ០២ថនក់ និង្របព័នធ០៣ថនក់
o ្របព័នធ០២ថនក់៖ ្រសុក-ឃុំ និង្រកុង-សងកត់
o ្របព័នធ០៣ថនក់៖ ជធនី-ខណ្ឌ-សងកត់

េតើរដ្ឋបលេខត្ត និងរដ្ឋបលមូល ្ឋ នមនលកខណៈខុ សគនដូ ចេម្តច?

រដ្ឋបលេខត្ត ្របេទសភគេ្រចើនេ ថ “រដ្ឋបលតំបន់” មនមុខងរសំ ខន់ៗ០៣ គឺ៖

១.អនុវត្តមុខងរជតំ ង ជរ ្ឋ ភប
ិ ល តំ ង្រកសួ ង ថ ប័នេនថនក់ជតក
ិ ុ ងករគំ
ន
្រទ និងស្រមបស្រមួលរដ្ឋបលមូល ្ឋ នកនុងែដនដីរបស់ ខួ ្លន ទំងរដ្ឋបលទី្របជុំជន(្រកុង) និង
ជនបទ (្រសុក ឃុំ និងសងកត់កុ នង្រសុក)។ ( ម្របព័នធវសហមជឈករ)
ិ

២.អនុ វ ត្ត មុ ខ ងររបស់ ថន ក់ជ តិ ែដលថន ក់ជ តិ េធ្វើ ្របតិ ភូ ក មម ពិ េសសមុ ខ ងរពក់ព័នធ
សន្តិសុខ ស ្ត ប់ធនប់ ធរណៈ ចបប់ យុ តិ្តធម៌សងគម ឬមុខងរពក់ព័នធករអភវិ ឌ ករផ្តល់
េស សងគម ែដលថនក់ជតិមន
ិ ទន់្របគល់ ឲយេពញេលញ។ ( ម្របព័នធវសហមជឈករ)
ិ

៣.អនុ វ ត្ត មុ ខ ងរកនុ ងករផ្ត ល់ េស និ ង ករអភិវ ឌ ែដលមនផលប៉ះ ពល់ កុ ន ង្រកបខ័ណ្ឌ

េខត្តទង
ំ មូល េហយ
ើ ែដលមន
ិ ច ៉ ប់រងអនុវត្តបនេ យរដ្ឋបលមូល ្ឋ ន។ ( ម្របព័នវធ មជឈករ)
ិ

រដ្ឋបលមូល ្ឋ ន គឺជរដ្ឋបលែដលេនេកៀក ឬេនជប់ផទល់ជមួយ្របជពលរដ្ឋែដលមន

លទធភព សមតថភពកនុងករផ្តល់េស និងករអភវិ ឌ បនឆប់រហ័សជងថនក់ជតិ មន្របសិទភ
ធ ព
និងមនភពេឆ្លើយតបជងថនក់ជតិ ចំេពះេសចក្តី្រតូវកររបស់្របជពលរដ្ឋ មមូល ្ឋ នខុសៗគន។
ជេគលករណ៍ និងជបទពិេ ធន៍អន្តរជតិ ថនក់ជតិែតងែតេផទរមុខងរ ទំងមុខងរ ម
្របព័នធវមជឈករ(ករ្របគល់
ិ ) និងមុខងរ ម្របព័នវធ សហមជឈករ(ករេធ្វ
ិ ើ្របតិភូកមម) កន់ែតេ្រចើនេឡើ
ងៗ ឲយេទរដ្ឋបលមូល ្ឋ ន េដើមបបងខ
ី ិតេស នង
ិ ករអភវិ ឌ ឲយេកៀកជិតនង
ឹ ្របជជន ពេី ្រពះត្រមូវ
ករកនុងជីវភព្របចំៃថងរបស់្របជជនមនករេកន
ើ េឡង
ើ ជេរៀង ល់ៃថង។

29 
 ទនទឹមេនះ ករេរៀបចំេឡើងវញេនះ
ិ គឺជត្រមូវករចំបច់កុ ងករេរៀបចំ
ន ឲយមន្របព័នអ
ធ ភប
ិ ល
ច ្រមប់តំបន់ទី្របជុំជន និងតំបន់ជនបទ ែដលត្រមូវឲយមនករកំណត់មុខងរកនុងករផ្តល់េស
កិចស
និងករអភវិ ឌ រ ងទី្រកុង និងជនបទ មន
ិ ដូចគនេឡើយ។

ចំនួន្រកសួ ង ថ ប័នេនថនក់ជតិ នង
ិ ចំនួនរដ្ឋបល េនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ មនដូ ច
ខងេ្រកម៖

្រកសួង ថ ប័ន=៣០
▫Ė˝сďijЊ

រដ្ឋបល ជធនី=០១
ŬĄēĕБ ЮŠijʼn
រដ្ឋបលេខត្ត=២៤

រដ្ឋបលខណ្ឌ=១២
ខណ្ឌ ្រសុក ្រកុង
រដ្ឋបល្រកុង=២៦
រដ្ឋបល្រសុក=១៥៩
រដ្ឋបលឃុ =
ំ ១៤១០
សងកត់ ឃុំ សងកត់ សងកត់
រដ្ឋបលសងកត់=២៣៦
រដ្ឋបលសងកត់កុ ង្រសុ
ន ក ពុំទន់មន

រូបភព 3៖ រចនសមពន
័ ្រធ គប់្រគងរដ្ឋបលេន្រពះ ជ ច្រកកមពុជ

ចប់ពឆ
ី ន១
ំ ៩៩០ អ្រ ៃននគរូបនីយកមម (ទ្រី កុង⁄ទ្រី បជុំជន) មនករេកន
ើ េឡង
ើ យ៉ងខ្លង
ំ ។
មនករេធ្វើចំ ត់ថនក់នគរូបនីយកមមចំនួន០២េលើក (េនឆន២
ំ ០០៤ និងេនឆន២
ំ ០១១) េ យ
្រកសួ ងែផនករ។ ចំ ត់ថនក់ចុងេ្រកយបង្អស់បនរកេឃើញថ្របជជនរស់ េនតំបន់ទី្របជុំជន
បនេកើនេឡើងពី១៩,៥% ដល់ ២៧%។

េបើេយើងពិនិតយេមល
ើ ដង់សុីេតរបស់្របជពលរដ្ឋ ែដលរស់េន ម្របេភទៃនរដ្ឋបលនីមយ
ួ ៗ
ំ រ ងតំបន់ទី្របជុំជន និងតំបន់ជនបទ។ ្របជពលរដ្ឋ
េយើងសេងកតេឃើញថ មនភពខុសគនខ្លង

30 
ភគេ្រចើ ន បន្របមូ ល ផ្តុំ ម ករស់ េន ជធនី ភនំេពញ ែដលេធ្វើ ឲយដង់សុី េត្របជពលរដ្ឋ េន ជធនី
ភនេំ ពញេកើនេឡើងជេ្រចើនដង េបើេ្រប បេធៀបេទនឹងដង់សុីេត្របជពលរដ្ឋេន មេខត្ត។ េ យែឡក
ដង់សុីេតមធយមរ ង្រកុង និង្រសុកខុសគន្របមណ០២ដង។ ខងេ្រកមេនះ ជតួេលខមធយមភគ
ែដលឆ្លុះបញចំងអំពីលកខណៈភូមិ ្រស្ត និង្របជ ្រស្តៃនែដនដីរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមយ
ួ ៗ។

បរយយ
ិ ៃផទដី (គម២) ្របជពលរដ្ឋ(នក់) ដង់សុីេត(នក់/គម២)
ំ ្របេទស(២០១៣) (១)
ទូទង 181,035 13,205,539 84
ជធនីភេនំ ពញ(២) 678.46 1,396,806 2,213
១ ខណ្ឌ ជមធយម(៣) 58.33 166,361 12,121
ន ជធនី ជមធយម(៤)
១ សងកត់កុ ង 7.07 15,643 2,213
១ េខត្ត ជមធយម(៥) 7,841 595,818 76
១ ្រកុង ជមធយម(៦) 380 54,000 143
១ ្រសុក ជមធយម(៧) 1,132 77,357 68
១ ឃុំ សងកត់ ជមធយម(៨) 121 8,748 72
(១)៖ តួេលខដក្រសង់េចញពេី គហទំពរ័ CIA World Factbook (https://www.cia.gov/)
(២)៖ តួេលខដក្រសង់េចញពី ងសថិតិរបស់ គ.ជ.ប ៃថងទី០៥ ែខសី ឆន២
ំ ០១៤។
(៣)៖ តួេលខដក្រសង់ពេី គហទំពរ័ ជធនភ
ី េនំ ពញ ៃថងទ៥
ី ែខធនូ ឆន២
ំ ០១៣
(៤)៖ គណនេ យយកៃផទ ដី និ ង ្របជពលរដ្ឋ ជធនី ភនំេពញ ែចកនឹ ង ចំ នួ ន សងក ត់៩ ៦កនុ ង ជ
ធនីភេនំ ពញ
(៥)៖ គណនេ យយកតួេលខសរុប ដក តួេលខ ជធនភ
ី េនំ ពញ ែចកនង
ឹ ចំនន
ួ េខត្ត ២៣
(៦) ៖ គណនេ យែផ្អកេលើតួេលខដក្រសង់េចញពីេសៀវេភទន
ិ ននយ
័ ្រកុងឆន២
ំ ០០៨
(៧)៖ គណនេ យយកតួេលខទូទង
ំ ្របេទស ដក តួេលខ្រកុងសរុប ែចកនង
ឹ ចំនួន្រសុក ១៥៩
(៨)៖ គណនេ យយកតួេលខទូទង
ំ ្របេទស ដក តួេលខខណ្ឌបូកតួេលខ្រកុង ែចកនង
ឹ ចំនួនឃុំ
សងកត់ទូទង
ំ ្របេទស ១៤០៦

រូបភព 4៖ ដង់សុីេត្របជពលរដ្ឋេន ម្របេភទរដ្ឋបលនម

ី យ
ួ ៗ

31 
 ម ងខងេលើេនះ ទមទរឲយមនករេរៀបចំ្របព័នធអភប
ិ លកិចច ករកំណត់មុខងរ
ឲយបនជក់ ក់រ ងទី្រកុង និងជនបទ េដើមបេី ះ្រ យគម្លត ក៏ដូចធនឲយមនតុ លយភពកនុង
ករអភវិ ឌ ្របកបេ យចីរភពរ ងទី្រកុង និងជនបទ។

២. នៈផ្លូវចបប់ៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ម្រ ៩ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និងម្រ ២

ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបលឃុំ សងកត់ បនកំណត់ឲយ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និង
ឃុំ សងកត់ គឺជនីតិបុគគលៃននីតិ ធរណៈ។ នីតិបុគគលនីមួយៗ រួមមនែដនដី និង្របជពលរដ្ឋ
េនកនុ ងែដនដី េនះ និ ង មន្រកុ ម ្របឹ ក មួ យ ជតំ ង ែដលេកើ ត េឡើ ង ពី ក រេបះេឆន តេ្រជើ ស
េរ ស
ើ ្រសប មចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក
្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក និង្រកុម្របឹក ខណ្ឌ និងចបប់សី ្តពីករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ
សងកត់។

ករផ្តល់ភពជនីតិបុគគល ចំេពះរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និងឃុំ សងកត់

គឺកុ នងេគលបំណងផ្តល់សិទិធអំ ច មុខងរ ធនធន និង្រទពយសមបត្តិឲយដល់ ្រកុម្របឹក េដើមប ី
្រកុម្របឹក ច្រគប់្រគង ចត់ែចងកិចចករននេនមូល ្ឋ ន សំ េ េឆ្លើយតបេទនឹងត្រមូវកររបស់
្របជពលរដ្ឋែដលជមចស់ េឆនត និងអភវិ ឌ មូល ្ឋ ន្របកបេ យចីរភព ្របសិទធភព សមធម៌ និង
បរយប័
ិ នន ។

៣. រចនសមពន
័ េធ នរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ចបប់សី ព ី រ្រគប់្រគងរដ្ឋបលឃុំ សងកត់ និងចបប់សី ព

្ត ក ្ត ក
ី រ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត
្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និងលិខិតបទ ្ឋ នអនុ វត្ត បនត្រមូវឲយ្រកុម្របឹក នីមួយៗេរៀបចំឲយមនអងគភព
មួយចំនួនេនកនុងរចនសមពន
័ ធ្រគប់្រគងរដ្ឋបលរបស់ ខួ ន
្ល េដើមប្រកុ
ី ម្របឹក ចបំេពញតួនទី ភរកិចច
របស់ ខួ ្លន្របកបេ យ្របសិទធភព មចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នកំណត់។

ខងេ្រកមេនះ ជឧទហរណ៍ ៃនរចនសមព័នធ េនរដ្ឋ ប លឃុំ សងក ត់ រដ្ឋ ប ល្រសុ ក និ ង

រដ្ឋបលេខត្ត។

32 
 Ū˝ОņŪĠЕ˝⅝þНе ₤İ˛ ijс

ЮņþНе Юč₤İ˛ ijс

ជំទប់ទ១
ី េចសងកត់រងទី១ ជំទប់ទី២ េចសងកត់រងទី២

គណៈកមមធក
ិ រ គណៈកមមធក
ិ រ គណៈកមមធក
ិ រ គណៈកមមធក
ិ រ

េសម ន

ភូ មិ ភូ មិ ភូ មិ ភូ មិ ភូ មិ

រូបភព 5៖ រចនសមពន
័ រធ ដ្ឋបលឃុំ សងកត់

សមគល់៖ ភូមិ ពុំែមនជថនក់រដ្ឋបលេនះេឡយ

ើ ។ ភូមិ គជ
ឺ ភនក់ងររបស់ឃុំ សងកត់ ែដល
្រតូវបនបេងកើតេឡើងកនុងេគលេ ស្រមប់បេ្រមឲ
ើ យករ្រគប់្រគង្របជពលរដ្ឋ និងជអនកអនុវត្តេសចក្តី
សេ្រមចរបស់្រកុម្របឹក ឃុំ សងកត់កុ ងភូ
ន មនិ ីមយ
ួ ៗ។

្រកុម្របឹក

គណៈកមមធិក រ
គណៈកមមធិក រ
ពិេ្រគះេយបល់ កិចច ស្តី គណៈកមមធិក រលទធកមម គណៈកមមធិក រេផ ងៗ
ស្រមបស្រមួលបេចចកេទស
និងកុ មរ

គណៈអភិបល

នយករដ្ឋបល

ករ ិយល័យែផនករ ករ ិយល័យរដ្ឋបល
ករ ិយល័យអន្តរវិស័យ អងគភពលទធកមម
និងគំ ្រទឃុំ សងកត់ និងហិ រញញវតថុ

33 
 រូបភព 6៖ រចនសមពន
័ រធ ដ្ឋបល្រសុក

រូបភព 7៖ រចនសមពន
័ រធ ដ្ឋបលេខត្ត

៤. ្រកុម្របក
ឹ េនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ក. ករេ្រជស
ើ េរសសមជ
ើ ក
ិ ្រកុម្របក
ឹ

្រកុម្របក
ឹ គជ
ឺ តំ ង្របជពលរដ្ឋ នង
ិ ជអនកេធ្វេើ សចក្តស
ី េ្រមចននកនុងនម្របជពលរដ្ឋ
ពក់ពន
័ េធ ទនឹងករផ្តល់េស និងករអភវិ ឌ មូល ្ឋ ន សំ េ បេ្រមផ
ើ ល្របេយជន៍ និងេសចក្តី្រតូវករ
របស់ ្របជពលរដ្ឋេនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ខួ ្លន។ ្របជពលរដ្ឋ គឺជអនកេបះេឆនតេ យផទល់

ើ ្រកុ ម ្របឹ ក ឃុំ និ ង ្រកុ ម ្របឹ ក សងក ត់ េនកនុ ងឃុំ សងក ត់ រ បស់ ខួ ្ល ន។ េ
េដើ មប េី ្រជើ ស េរ ស យែឡក
កនុងនម្របជពលរដ្ឋ សមជិក្រកុម្របឹក ឃុំ ្រកុម្របឹក សងកត់េនកនុងមុខតំែណង ្រតូវេបះេឆនត
េ្រជើសេរសសមជ
ើ ិកៃន្រកុម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក និង
្រកុម្របក
ឹ ខណ្ឌ។ ករេបះេឆនតេ្រជើសេរសសមជ
ើ ិក្រកុម្របក
ឹ នម
ី យ
ួ ៗ េធ្វេើ ឡង
ើ មរយៈករេបះ
េឆនត ម្របព័នធសមម្រត។ គណបក នេយបយែដលចូ លរួមកនុងករេបះេឆនត ្រតូវ ក់បញជ ី
េឈមះេបកខជនសមជិក្រកុម្របឹក របស់ គណបក ខ្លួន្រសប មនីតិវធ
ិ ីជធរមន េទគណៈកមមធិ

34 
ករជតិ េរៀបចំករេបះេឆនត (គ.ជ.ប)។ ្របជពលរដ្ឋមនេឈមះកនុងបញជ ី េបះេឆនត ឬសមជិក
្រកុម្របឹក កនុងនម្របជពលរដ្ឋ ្រតូវេបះេឆនតេ្រជើសេរសគណបក
ើ ែដលខ្លួនេពញចិត្ត។ ចំនួន
សនៈែដលគណបក នេយបយនីមយ
ួ ៗទទួលបន គឺ ្រស័យេទេលើសំេឡងេឆនតែដលគណ
បក នេយបយ េនះទទួលបន េ យេធ្វើករែបងែចក សនៈ មរូបមន្តមធយមភគខពស់បំផុត។

្រកុម្របឹក នីមួយៗមន ណត្តិ០៥(្របំ)ឆន ំ េហើយ្រតូវផុ តកំណត់េនេពលែដលមន្រកុម

្របឹក ថមីចូលកន់តំែណង។

ចំនួនសមជិក្រកុម្របឹក នីមួយៗ ្រតូវកំណត់េ យែផ្អក មក ្ត ្របជ ្រស្ត និងក ្ត

ភូមិ ្រស្ត ដូ ចខងេ្រកម៖

 ្រកុម្របឹក ជធនីភនេំ ពញ មនចំនួនសមជិកមន

ិ េលើសពី២១ (ៃមភមួយ) រូប
 ្រកុម្របឹក េខត្ត មនចំនួនសមជិកពី០៩ (្របំបួន) រូប ដល់ ២១ (ៃមភមួយ) រូប

 ្រកុម្របឹក ្រកុង មនចំនួនសមជិកពី០៧ (្របំពីរ) រូប ដល់ ១៥ (ដប់្របំ) រូប

 ្រកុម្របឹក ្រសុក ្រកុម្របឹក ខណ្ឌ មនចំនួនសមជិកពី០៧ (្របំពីរ) រូប ដល់ ១៩

(ដប់្របំបួន) រូប
 ្រកុ ម ្របឹ ក ឃុ ំ ្រកុ ម ្របឹ ក សងក ត់ មនចំ នួ ន សមជិ ក ពី ០ ៥ (្របំ ) រូប ដល់ ១ ១

(ដប់មួយ) រូប។

ចំនួនជក់ែស្តងៃនសមជិក្រកុម្របឹក នីមយ
ួ ៗ ្រតូវកំណត់េ យអនុ ្រកឹតយ មសំ េណើរបស់
រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ។

្របធន្រកុម្របឹក គឺជេបកខជនែដលមនេឈមះេនលំ ប់េលខេរៀងទី១ ៃនបញជ ី េបកខជន

របស់ គណបក នេយបយែដលទទួលបន សនៈេ្រចើនជងេគ។

េនកនុងឆន២
ំ ០១៥ េនទូទង
ំ ្របេទស សមជក
ិ ្រកុម្របក
ឹ ជធនភ
ី េនំ ពញមនចំនួន២១រូប
សមជក
ិ ្រកុម្របក
ឹ េខត្តមនចំនួន៣៧២រូប សមជក
ិ ្រកុម្របក
ឹ ្រកុងមនចំនួន៣២៧រូប សមជិក
្រកុម្របឹក ្រសុកមនចំនួន២.៣៨៨រូប សមជិក្រកុម្របឹក ខណ្ឌមនចំនួន២១៦រូប សមជិក្រកុម
្របឹក ឃុំ សងកត់មនចំនួន១១.៤៥៩រូប។

35 
 ខងេ្រកមេនះ ជ ងែដលបង្ហ ញអំ ពី ម ធយមភគៃនអ្រ តំ ង្របជពលរដ្ឋ រ បស់
សមជិក្រកុម្របឹក មនក់ៗ ម្របេភទ្រកុម្របឹក នីមួយៗកនុងឆន២
ំ ០១៥៖

şе ĕУ ĕ ŪĠ ďĮ Ųũřť˝ĖО ₣ Яř ĕ₤ņij□ ΒŪ″ijе ₧₣ ŪĠ ďĮŲũřť

Ų.ũ ŪĠ Юķ ◦Ū˝О ņŪĠЕ˝⅝ şе ĕУ ĕ ₤ŌĄЊ ˝Ū˝О ņŪĠЕ˝⅝
˝Њ ş Ć″ņ ŪĠ Юķ ◦Ū˝О ņŪĠЕ˝⅝ ˝ĖО ₣ ₤ŌĄЊ ˝Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝ŌĖ˝с

ơ Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝ŬĄēĕБ 1,396,806 21 66,514

Ư Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝ЮŠijʼn 13,373,568 372 35,950

ư Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝Ū˝О₣ 1,474,482 327 4,509

̉ Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝Ū₤О˝ 11,899,086 2,388 4,982

̣ Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝Š‗Ź 1,396,806 216 6,466

̀ Ū˝О ņŪĠЕ ˝⅝þНе ₤İ˛ ijс 14,770,374 11,459 1,288

រូបភព 8៖ អ្រ តំ ង្របជពលរដ្ឋរបស់សមជក

ិ ្រកុម្របក
ឹ

ខ. តួនទី នង
ិ សិទអ
ិធ ំ ចរបស់្រកុម្របក
ឹ

កនុងនមជតំ ង្របជពលរដ្ឋ ្រកុម្របក

ឹ ្រតូវទទួលខុស្រតូវកនុងករ្រគប់្រគង នង
ិ ចត់ែចង
ល់ កិចចករននកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ខួ ្លន្របកបេ យតម្លភព គណេនយយភព សមធម៌ និង
បរយប័
ិ នន េដើមបេី ឆ្លើយតប និងបេ្រមេើ សចក្តី្រតូវកររបស់ ្របជពលរដ្ឋ និងអភវិ ឌ មូល ្ឋ ន សំ េ
េលើ ក កមព ស់ គុ ណ ភពជី វ តរស់
ិ េនរបស់ ្របជពលរដ្ឋ ្របកបេ យវ បុ
ិ ល ភព ផសុ កភព និ ង
ី េ្រមចបននូ វេបសកកមមដ៏ចមបងេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវបនផ្តល់សិទិធអំ
សុ ខុមលភព។ េដើមបស ច
េធ្វើេសចក្តីសេ្រមចខងបញញ ត្តិ និងខង្របតិបត្តិ។ ្រកុម្របឹក េ្របើ្របស់ សិទិធអំ ចបញញ ត្តិ មរយៈ
ករេធ្វើ ដី ក របស់ ្រកុ ម ្របឹ ក និ ង សិ ទិធ អំ ច្របតិ ប ត្តិ មរយៈករេធ្វើ េសចក្តី ស េ្រមចេនកនុ ងកិ ចច
្របជុំរបស់ ្រកុម្របឹក ។ ទនទឹមេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវធនថ ល់ េសចក្តីសេ្រមចរបស់ ខួ ្លន ្រតូវបន
យកេទអនុ វត្តយ៉ងេពញេលញេ យគណៈអភប
ិ ល និងបុគគលិកៃនរដ្ឋបលរបស់ ខួ ្លន និងេ យ
េមឃុំ េចសងកត់ចំេពះរដ្ឋបលឃុំ សងកត់។

កិចចករែដលជសមតថកិចចរបស់ ្រកុម្របឹក កនុងករេធ្វើេសចក្តីសេ្រមចខងបញញ ត្តិ និងខង

្របតិបត្តិេនកនុងកិចច្របជុំរបស់ ្រកុម្របឹក មនដូ ចខងេ្រកម៖

 ករេរៀបចំេដើមបទ
ី ទួលមុខងរ ភរកិចច និងធនធន

36 
  មុខងរជកតព្វកិចចរបស់ ្រកុម្របឹក

 មុខងរជជេ្រមស
ើ របស់ ្រកុម្របឹក
 ែផនករអភវិ ឌ ន៍ និងកមមវធ
ិ ីវន
ិ ិេយគ្របចំឆន ំ
 គេ្រមងថវក្របចំ
ិ ឆន ំ និង្រកបខ័ណ្ឌចំ យរយៈេពលមធយម
 បញ្ហ ហិរញញ វតថុេផ ងេទៀត
 ករេរៀបចំរចនសមព័នធ ្របព័នធ និងធនធន រួមទំងគណៈកមមធិករ អងគភព និង

បុគគលិករបស់ ្រកុម្របឹក
 ករ្រគប់្រគង និងករេ្របើ្របស់ ្រទពយសមបត្តិ

 ដំេណើរករពេិ ្រគះេយបល់ជមួយ ធរណជន កនុងែដនសមតថកច

ិ រច បស់្រកុម្របឹក
និងករផ ព្វផ យព័តម
៌ នននជូ ន្របជពលរដ្ឋ។

េ្រកពីកិចចករខងេលើេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវបំេពញកិចចករេផ ងៗេទៀត ែដលកំណត់េ យ

ចបប់ ្រពះ ជ្រកឹតយ អនុ ្រកឹតយ និងលិខិតបទ ្ឋ នជធរមន។

េនកនុងករបំេពញតួនទី ភរកិចចរបស់ ខួ ្លន ្រកុម្របឹក េន្រគប់ថនក់ៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកម

ជតិមនគណៈកមមធិករជំនញរបស់ ខួ ្លនមួយចំនួន (សូ មេមល ើ រូបភព ៥, ៦ និង៧) េដើមបផ ី ្តល់
ករគំ្រទចំប ច់ន នដល់ ្រកុ ម ្របឹ ក កនុ ងករសិ ក ្រ វ្រជវ េ យមនករចូ ល រួម ករពិ េ្រគះ
េយបល់ កុ ន ងចំ េ មអន ក ពក់ព័នធ ន ន រួច េហើ យ ្រតូ វ េលើ ក េយបល់ និ ង /ឬផ្ត ល់ អ នុ សន៍ដ ល់
្រកុម្របឹក េដើមប្រី កុម្របឹក ចមនលទធភពេធ្វើេសចក្តីសេ្រមចេ យមនព័ត៌មន្រគប់្រគន់ និង
មនករវន
ិ ិចឆ័យចបស់ ស់ ។

៥. អងគ្របតប
ិ ត្តេិ នរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ដូ ច បនេរៀប ប់ខ ងេលើ ្រកុ ម ្របឹ ក នី មួយ ៗេនរដ្ឋ ប លថន ក់ េ្រកមជតិ គឺ ជ អន ក េធ្វើ
េសចក្តី ស េ្រមចទំង ខងបញញ ត្តិ និ ង ខង្របតិ ប ត្តិ សំ េ បេ្រម ើផ ល្របេយជន៍ និ ង េសចក្តី ្រតូ វ ករ
របស់ ្របជពលរដ្ឋ ក៏ដូ ច េលើ ក កមព ស់ គុ ណ ភពជី វ ត
ិ វ បុ
ិ ល ភព សុ ខុ ម លភព និ ង កិ ចច អ ភិវ ឌ
េសដ្ឋ កិ ចច សងគ ម េនកនុ ងមូ ល ្ឋ នរបស់ ខួ ្ល ន។ អងគ ្របតិ ប ត្តិ ទ ទួ ល ខុ ស ្រតូ វ កនុ ងករចត់ែចងអនុ វ ត្ត
ល់ េសចក្តីសេ្រមចននរបស់ ្រកុម្របឹក គឺជេមឃុំ េចសងកត់ េនរដ្ឋបលឃុំ សងកត់ និងគ
ណៈអភិប ល ជធនី េខត្ត ្រកុ ង ្រសុ ក ខណ្ឌ េនរដ្ឋ ប ល ជធនី េខត្ត ្រកុ ង ្រសុ ក ខណ្ឌ រួម

37 
ទំង បុ គគ លិ ក ែដលបំ េពញករងរេន មអងគ ភ ពននចំ ណុះ ឃុំ សងក ត់ និ ង អងគ ភ ព
ននចំណុះ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ។

ក. េមឃុំ េចសងកត់

េនថនក់ឃុំ សងកត់ ្របធន្រកុម្របឹក ឃុំ ្របធន្រកុម្របឹក សងកត់ គជ

ឺ េមឃុំ េចសងកត់។
េមឃុំ េចសងកត់មនតួនទជ
ី អនកអនុវត្តផទល់នូវ ល់េសចក្តស
ី េ្រមចរបស់្រកុម្របក
ឹ ឃុំ ្រកុម្របក
ឹ
សងកត់ នង
ិ មនតួនទ្រី គប់្រគង នង
ិ ចត់ែចងកច
ិ ក
ច រទូេទ្របចំៃថងេន ឃុំ សងកត់ រួមទំងករ
បេ្រមេើ ស ឹ ខ្លួន។ កនុងន័យេនះ ្របធន
ធរណៈជូនដល់្របជពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ នកនុងនម្រកុម្របក
្រកុ ម ្របឹ ក ឃុំ ្របធន្រកុ ម ្របឹ ក សងក ត់ េដើ រ តួ ន ទី ជ ្របធនៃនអងគ េធ្វើ េសចក្តី ស េ្រមចផង និ ង
ជ្របធនៃនអងគ្របតប
ិ ត្តិផង។

េមឃុំ េចសងកត់បំេពញតួនទី ភរកច

ិ រច បស់ខួ នេ
្ល យមនអនកជំនួយករជជំទប់ទ១
ី ជំទប់
ី នង
ទ២ ិ េចសងកត់រងទ១ ី ។ ជំទប់ទ១
ី េចសងកត់រងទ២ ី េចសងកត់រងទ១
ី ្រតូវេ្រជើសេរសព
ើ េី បកខជន
ែដលមនេលខេរៀងេលើេគ ៃនបញជ ី េបកខជ នែដលបនទទួលសំ េឡងេឆន តលំ ប់ទី ២។ ជំទប់ទី ២
េចសងកត់រងទ២
ី ្រតូវេ្រជស
ើ េរសេចញព
ើ េី បកខជនែដលមនេលខេរៀងេលើេគ ៃនបញជ ី េបកខជនែដលបន
ទទួលសំ េឡងេឆនតលំ ប់ទ៣
ី ។ ទនទម
ឹ េនះ េមឃុំ េចសងកត់្រតូវបេងកើតគណៈកមមធក
ិ រជ
កតព្វកច
ិ ច នង
ិ គណៈកមមធក
ិ រេផ ងៗេទៀត េដម
ើ បផ្ត
ី ល់េយបល់ នង
ិ ជួយកច
ិ ក
ច រនន មករចំប
ច់។ កនុងករបេងកើ ត គណៈកមម ធិ ក រេនះ េមឃុំ េចសងក ត់ ចកំ ណ ត់យ កសមជិ ក មន ក់កុ ន ង
្រកុ ម ្របឹ ក ឃុំ ្រកុម្របឹក សងកត់េធ្វើជ្របធន ឬ ចយក្របជពលរដ្ឋែដលមនសិទិេធ បះេឆនត
មនក់កុ ងឃុ
ន ំ សងកត់របស់ខួ នឲយេធ្វ
្ល ើជ្របធនក៏បន។

ើ រូបភព ៥ អំពរី ចនសមពន

សូ មេមល ័ ៃធ នរដ្ឋបលឃុំ សងកត់។

ខ. គណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ

គណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ គឺជម្រន្តី ជករសុី វលែដល្រតូ
ិ វបន
ែតង ង
ំ ឲយេទបំេពញករងរជមួយ្រកុម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក
្រសុ ក ្រកុ ម ្របឹ ក ខណ្ឌ ។ គណៈអភិប ល រួម មន្របធនមួយ រូប ែដលេ ថ អភិប ល និ ង
អភប
ិ លរងមួយចំនួន។ ម ម រតីៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក
ខណ្ឌ ចំនួនគណៈអភប
ិ ល្រតូវបនកំណត់ដូចខងេ្រកម៖

38 
  គណៈអភប
ិ ល ជធនីភនេំ ពញមនចំនួនយ៉ងេ្រចើន ០៧រូប
 គណៈអភប
ិ លេខត្តមនចំនួន ០៣ េទ ០៧រូប
 គណៈអភប
ិ ល្រកុង ្រសុក ខណ្ឌមនចំនួនពី ០៣ េទ ០៥រូប។

ចំនួនជក់ែស្តងៃនគណៈអភប
ិ លស្រមប់េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ្រតូវកំណត់េ យអនុ្រកត
ឹ យ
មសំ េណើរបស់រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ។

អភប
ិ លៃនគណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត្រតូវែតង ំងេ យ្រពះ ជ្រកឹតយ។ អភប
ិ លរង
ជធនី េខត្ត និងអភប
ិ ល្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ្រតូវែតង ំងេ យអនុ ្រកឹតយ។ អភប
ិ លរង្រកុង ្រសុក
ខណ្ឌ្រតូវែតង ង
ំ េ យ្របកសរបស់ រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ។ អភប
ិ ល និងអភប
ិ លរងៃនគណៈ
អភប
ិ លទំងេនះ ្រតូវែតង ង
ំ ពក
ី ុ ងចំ
ន េ មម្រន្តី ជករសុី វលទំ
ិ ងពរី េភទែដលសថិតេនកនុង្រកបខ័ណ្ឌ
ម្រន្តី ជករសុី វល្រកសួ
ិ ងម ៃផទស្រមប់ ណត្តិករងរ០៤ឆន ំ និង ច្រតូវបនែតង ង
ំ ស្រមប់
ណត្តិទី២របស់ខួ នេនកន
្ល ុ ងែដនសមតថកិចដ
ច ែដល។ េទះជយ៉ងេនះក្តី កនុងករណីចំបច់ អភប
ិ ល
អភប
ិ លរង ចេ្រជើសេរសព
ើ ីកុ ងចំ
ន េ មម្រន្តីទង
ំ ពីរេភទ ែដលជម្រន្តី ជករសុី វលេ្រកព
ិ ី្រកបខ័ណ្ឌ
្រកសួ ងម ៃផទបន។ បចចុបបនន កនុងេគលេ េលើកកមពស់ករចូ លរួមរបស់ ្រស្តីេនកនុងក្រមត
ិ ថនក់
ដឹកនំេនថនក់េ្រកមជតិ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនខិតខំេរៀបចំឲយមនយ៉ងេ ច ស់ ្រស្តី០១រូប េន
កនុ ងគណៈអភិប ល ជធនី េខត្ត ្រកុ ង ្រសុ ក ខណ្ឌ នី មួយ ៗ។ ជពិ េសស េនកនុ ងឆន ២
ំ ០១៧
េ កជំទវ មថ ិ ុ ន ភូថង ្រតូវបនែតង ំងជអភប ិ លេខត្តេកះកុ ង ែដលជ្រស្តីទីមួយេនកនុងមុខ
តំែណងេនះ។

កនុងករែតង ំងជអភប
ិ ល ឬអភប
ិ លរងៃនគណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក
ខណ្ឌ េបកខជនេនះ្រតូវមនលកខណសមបត្តិ ដូ ចខងេ្រកម៖

យុ បទពេិ ធន៍
មុខតំែណង នន្តរស័ក្តិ សញញប្រត
អបបបរម(ឆន)ំ ករងរ(ឆន)ំ
អភប
ិ ល
ឧត្តមម្រន្តី ៣៥ ០៧ បរញ
ិ ញ ប្រត
ជធនី េខត្ត
អភប
ិ លរង
វរម្រន្តី ៣៥ ០៥ បរញ
ិ ញ ប្រត
ជធនី េខត្ត
អភប
ិ ល អនុម្រន្តី ៣០ ០៥ បរញ
ិ ញ ប្រត

39 
 ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
អភប
ិ លរង
នយ្រកមករ ២៥ ០៣ បរញ
ិ ញ ប្រតរង
្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ

កនុ ងលកខ ណ សមបត្តិ ខ ងេលើ បទពិ េ ធន៍ក រងរសំ េ ដល់ ប ទពិ េ ធន៍ែផន ក រដ្ឋ ប ល
ធរណៈ។ ចំេពះលកខខណ្ឌៃនបទពិេ ធន៍ករងរ និងក្រមត
ិ សញញប្រត េបកខជន្រតូវមន
មួយ ក៏បន ឬមនទំងពីរកន់ែត្របេសើរ។ េ្រកពីលកខណសមបត្តិដូចមនែចងកនុង ងខង
េលើេនះ េបកខជន្រតូវមនេឈមះកនុងបញជ ី េឈមះេបះេឆនតកនុងរយៈេពលៃនករែតង ំង និងមន
ិ ធ្លប់
មនេទសឧ្រកិដ្ឋ ឬមជឈម
ិ មួយ។

តួនទី ភរកច
ិ រច បស់គណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ

គណៈអភប
ិ លមនតួនទី ភរកិចច
ច មបងៗ ដូចខងេ្រកម៖

 េធ្វើករសិក ្រ វ្រជវ េដើមបផ

ី ្ដល់េយបល់ ជូន្រកុម្របឹក អំពីកិចចករននែដលពក់ព័នធ
នង
ឹ សិទអ
ិធ ំ ចខងបញញ ត្ដិ នង
ិ សិទអ
ិធ ំ ចខង្របតប
ិ ត្ដិ េដម
ើ ប្រកុ
ី ម្របក
ឹ េធ្វើករពភ
ិ ក
អនុ ម័តកនុងកិចច្របជុំ មញញ ឬវ ិ មញញ ទក់ទងនឹង៖
- ករពិនិតយមុខងរ ភរកិចច និងធនធនទំងអស់ ែដលបន្របគល់ ឬបនេផទរមកឲយ

្រកុម្របឹក និងអំពីរេបៀបរបប ែបបបទ នីតិវធ

ិ ីៃនករអនុ វត្ដមុខងរ ភរកិចច និងករ
ចត់ែចងធនធនទំងេនះ
- ករេរៀបចំយុទធ ្រស្ដ និងករេរៀបចំរចនសមពន
័ ធ ្របព័នធ និងធនធន េដើមបទទួ
ី លយក
មុខងរ ភរកិចច និងធនធន ែដលបន្របគល់ ឬបនេផទរ្រសប មចបប់សី ្ដពីករ
្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ដ ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
- ែផនករអភវិ ឌ ន៍រយៈេពល្របំឆន ំ នង
ិ កមមវធ
ិ វី ន
ិ ិេយគបឆ
ី ន រំ ំកល
ិ ្របចំឆន ំ
- ្រកបខ័ណ្ឌចំ យរយៈេពលមធយម ែដល្រតូវេធ្វប
ើ ចចុបបននភពជេរៀង ល់ឆន ំ
- គេ្រមងថវក្របចំ
ិ ឆន ំ
- ករបេងកត
ើ ករែកស្រមួល ឬកររ ំ យទច
ី ត់ករ ឬករយល័
ិ យនន
- ករេរៀបចំតួនទី ភរកច
ិ ច នង
ិ លកខខណ្ឌករងររបស់បុគល
គ ិក
- ករែតង ំ ករដំេឡើងថនក់
ង នន្ដរស័កិ្ដ និងករបញឈប់បុគល
គ ិក

40 
 - ករកំណត់លកខណសមបត្ដិៃនករេ្រជើសេរស
ើ ករែតង ង
ំ ករកំណត់្របក់េបៀវត និង
កៃ្រមេផ ងៗៃនបុគល
គ ិ ករបស់្រកុម្របឹក
- ករកំណត់នត
ី ិវធ
ិ ីរដ្ឋបល និងហិរញញ វតថុស្រមប់ទច
ី ត់ករ និងបុគល
គ ិ ករបស់្រកុម្របឹក
- ករកំណត់យុទធ ្រស្ដអភវិ ឌ សមតថភពដល់្រកុម្របឹក គណៈអភប
ិ ល និងបុគល
គ ិក
របស់្រកុម្របឹក
- ករបេងកើតគណៈកមមធក
ិ រ ឬអនុគណៈកមមធក
ិ រ ឬ្រកុមករងរ មករចំបច់ េដើមប ី
ជួយដល់ករអនុវត្ដករងររបស់្រកុម្របក
ឹ
- ករេរៀបចំ យុ ទធ ្រស្ដ ផ ព្វ ផ យព័ ត៌ម នដល់ ធរណជន ដូ ច ជករេរៀបចំ ក្ដ រ
ព័ត៌មន ករបិទផ យព័ត៌មនេនេលើក្ដរព័ត៌មន និងករស្វះែស្វងរកមេធយបយ
ផ ព្វផ យព័ត៌មនននជូ ន្របជពលរដ្ឋកុ នងែដនសមតថកិចច
- កិចចករេផ ងៗេទៀតែដលកំណត់េ យចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នគតិយុត្តនន និង
ែដលត្រមូវេ យ្រកុម្របឹក របស់ ខួ ្លន។

តួនទជ
ី តំ ង្រកសួង ថ ប័ន

េ្រកពីបំេពញតួនទីកុ ងនម្រកុ
ន ម្របឹក របស់ខួ ន
្ល អភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
គឺជតំ ង្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល កនុងករែណនំ ស្រមបស្រមួល ត្រមង់ទិស មនទីរ
អងគភពែខ បេ ្ត យរបស់ ្រកសួ ង ថ ប័ននន និងទីភនក់ងរននរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ែដលេធ្វើ
សកមមភពកនុងែដនសមតថកច
ិ រច បស់្រកុម្របក
ឹ ។ េ្រកពេី នះ អភប
ិ ល្រតូវេធ្វជ
ើ តំ ង ជរ ្ឋ ភប
ិ ល
តំ ង្រកសួ ង ថ ប័នពក់ពន
័ ធ កនុងករងរសន្តស
ិ ុខ ស ្ត ប់ធនប់រេបៀបេរៀបរយ ធរណៈ ចបប់
និងសិទិធមនុ ស កនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ខួ ្លន។

អភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌអនុ វត្តតួនទីជតំ ង ជរ ្ឋ ភប
ិ ល និង
តំ ង្រកសួ ង ថ ប័ន េលើកិចចករដូ ចខងេ្រកម៖

 ែថរក សន្ដិសុខ ស ្ដ ប់ធនប់ រេបៀបេរៀបរយ ធរណៈ េលើកកមពស់ករយល់ ដឹងអំពី

ចបប់ និងធនឲយមនករអនុ វត្ដចបប់ ្រពមទំងធនឲយមនករករពរ និងេគរពសិទិធ
មនុ ស ចំេពះ្របជពលរដ្ឋទំងអស់ កុ នងែដនសមតថកិចចរបស់ ខួ ្លន

41 
 េធ្វើជ្របធនគណៈបញជករឯកភពកនុងករដឹកនំ ស្រមបស្រមួលមនទីរ ករយល័
ិ យ
អងគភពពក់ពន
័ ន
ធ ន េដើមបធនរក
ី សន្ដស
ិ ុ ខ ស ្ដ ប់ធនប់ និងរេបៀបេរៀបរយ ធរណៈ
េនកនុងែដនសមតថកិចច
 ែណនំដល់ មនទីរ ករយល័
ិ យ អងគភព និងទីភនក់ងរននរបស់ ្រកសួ ង ថ ប័នែដល
្របចំេនកនុងែដនសមតថកច
ិ រច បស់ខួ ន
្ល ឲយអនុវត្ដតួនទី នង
ិ ភរកច
ិ រច បស់ខួ នឲយបន្រត
្ល ម
ឹ ្រតូវ
្រសប មចបប់ េគលនេយបយជតិ នង
ិ លិខត ិ ុតែ្ត ដលពក់ពន
ិ បទ ្ឋ នគតយ ័ ន
ធ ង
ឹ មនទរី
ករយល័
ិ យ អងគភព និងទីភនក់ងរនីមួយៗេនះ
 ស្រមបស្រមួលត្រមង់ទិសដល់ មនទីរ ករយល័
ិ យ អងគភព និងទីភនក់ងរននរបស់
្រកសួ ង ថ ប័នែដល្របចំេនកនុងែដនសមតថកិចច េដើមបេឆ្ល
ី ើយតបត្រមូវករជ ទិភពេន
មូល ្ឋ ន។ ករណីមនកិចចករពក់ព័នធេ្រចើនវស័
ិ យ អភប
ិ ល្រតូវេធ្វើករស្រមបស្រមួល
ជមួយមនទីរ ករយល័
ិ យ អងគភព និងទីភនក់ងរពក់ព័នធ េដើមបរី ម
ួ គនអនុ វត្ដកិចចករេនះ
េ យែផ្អក មេគលនេយបយរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ចបប់ លិខិតបទ ្ឋ នគតិយុតន
្ដ ន
និងត្រមូវករ ទិភពរបស់មូល ្ឋ ន។ មរយៈគណៈកមមធិករស្រមបស្រមួលបេចចកេទស
េនកនុងរចនសមព័នធរបស់ រដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង្រសុក ខណ្ឌ អភប
ិ ល្រតូវេធ្វើករ
ស្រមបស្រមួល ត្រមង់ទិសដល់ មនទីរ ករយល័
ិ យ អងគភព និងទីភនក់ងរននរបស់
្រកសួ ង ថ ប័ន េដើមបេធ្វ
ី ើសមហរណកមមែផនករ និងថវករបស់
ិ ខួ ្លនេទកនុងែផនករ និង
ថវករបស់
ិ ្រកុម្របឹក
 េធ្វើករែណនំជបនទន់ដល់ ្របធនមនទីរ ករយល័
ិ យ អងគភព និងអនកទទួលខុ ស្រតូវៃន
ទភ
ី ន ក់ងរននរបស់្រកសួ ង ថ ប័នននែដលបំេពញករងរេនកនុងែដនដរី បស់ខួ ន
្ល ឲយ
េធ្វក
ើ រែកលម្អេឡង
ើ វញជបន
ិ ទ ន់ េនេពលពន
ិ ត
ិ យេឃញ
ើ មនភពមន
ិ ្រប្រកតក
ី ុ ងមនទ
ន រី
ករយល័
ិ យ អងគភព នង
ិ ទភ
ី ន ក់ងរ មួយ ឬមនករ្រប្រពត
ឹ ខ
្ដ ុសឆគងរបស់្របធនមនទរី
ករយល័
ិ យ អងគភព និងអនកទទួលខុស្រតូវៃនទីភនក់ងរ មួយ
 យករណ៍ជ យលកខណ៍អក រជបនទន់េទរដ្ឋម្រន្ដី ឬ្របធន ថ ប័ន មៃី នមនទីរ
ករ យល័
ិ យ អងគ ភ ព និ ង ទី ភន ក់ង រ មី កនុ ងករណី ែដល្របធនមនទី រ អងគ ភ ព
ករយល័
ិ យ និងអនកទទួលខុ ស្រតូវេនះមន
ិ បនែកែ្រប ឬកនុងករណីភពមន
ិ ្រប្រកតី ឬ
ករ្រប្រពឹត្ដខុសឆគងខងេលើមនលកខណៈធងន់ធងរ

42 
  មនសិ ទិធ េសនើ ជ យលកខ ណ៍ អក រេទរដ្ឋ ម ្រន្ដី ឬ្របធន ថ ប័ន េដើ មប ដ
ី កហូ ត ពី មុ ខ
តំ ែណង្របធនមនទី រ ករ យល័
ិ យ អងគ ភ ព ឬអន ក ទទួ ល ខុ ស ្រតូ វ ទី ភន ក់ង រ ែដល
្រប្រពឹត្ដខុសឆគង េហើយែដលមន
ិ ចេធ្វើយុតិ្តកមមបន
 ែតង ំង ផ្ល ស់ បូ ្ត រ និ ង បញច ប់ភ រកិ ចច ម ្រន្តី ជករសុី វ ល
ិ ែដលបំ េពញករងរេនថន ក់
េ្រកមជតិ។
ថនក់ឃុំ សងកត់

េន ឃុំ សងកត់ បុគល

គ ិ ក្រកបខ័ណ្ឌមនេសម នឃុំ សងកត់មយ
ួ រូបែតប៉ុេ ្ណ ះ។ េសម ន
ឃុំ សងកត់ គឺជម្រន្តី ជករ្រកបខ័ណ្ឌ្រកសួ ងម ៃផទ ែដល្រតូវបនែតង ង
ំ ឲយេទបំេពញករងរ
េន ឃុំ សងកត់ េដម
ើ បជួ ច រឃុំ សងកត់ និងធននិរន្តភពកិចក
ី យកិចក ច ររដ្ឋបលកនុងឃុំ
សងកត់។ ករណីមនករសេ្រមចព្រី កុម្របក
ឹ ឃុំ សងកត់ េមឃុំ េចសងកត់ ចេសនើផ្លស់បូ រេសម
្ត នឃុំ
សងកត់បន។ េ្រកពេី នះ ឃុំ សងកត់មនសិទេិធ ្រជើសេរសបុ
ើ គល
គ ិ កជប់កច
ិ ស
ច នយ ែដលជបុគល
គ ិក
េ្រក្រកបខ័ណ្ឌរដ្ឋ េដើមបជួ
ី យកច
ិ ក
ច ររបស់ខួ ន
្ល មករចំបច់ នង
ិ មករសំ េរចរបស់្រកុម្របក
ឹ ឃុំ
សងកត់កុ ង
ន ណត្តិ េហយ
ើ ចបន្តករងរ មករសំ េរចរបស់្រកុម្របក
ឹ ឃុំ សងកត់ ណត្តប
ិ នទប់។

ថនក់ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ

េ្រកពីគណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ រដ្ឋបលនីមួយៗមនបុគគលិកេផ ង
េទៀតែដល្រតូវមនគណេនយយភព ម ននុ ្រកមចំេពះ្រកុម្របឹក របស់ ខួ ន។
្ល បុគគលិកទំងេនះ
មនតួ ន ទី ផ្ត ល់ ក រគំ្រទែផន ក ចបប់ រដ្ឋ ប ល បេចច ក េទស និ ង ករគំ្រទេផ ងៗេទៀត ដល់ គ ណៈ
អភប
ិ ល េដើមបធនឲយគណៈអភ
ី ប
ិ ល ចបំេពញតួនទី ភរកិចចរបស់ ខួ ន្របកបេ
្ល យ្របសិទធភព
្រសប មចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នជធរមន។ បុគគលិកទំងេនះ រួមមនបី្របេភទដូ ចខងេ្រកម៖

 បុគគលិកែដលែតង ំងេ យ្រកុម្របឹក

 បុគគលិកែដលែតង ំងឲយេទបំេពញករងរជមួយ្រកុម្របឹក និង
 បុគគលិកែដល្រតូវបនេរៀបចំេឡើងវញេទឲយ្រកុ
ិ ម្របឹក ។

បុគល
គ ិ ក្របេភទទម
ី យ
ួ គជ
ឺ បុគល
គ ិ កែដលេ្រជើសេរសកន
ើ ុ ងលកខណៈ្របកួត្របែជង េបក
ើ ចំហរ
នង
ិ មនតម្លភព ែផ្អក មត្រមូវករចំបច់កុ ងករបំ
ន េពញតួនទី ភរកច
ិ រច បស់្រកុម្របឹក នម
ី យ
ួ ៗ ្រសប
មេគលករណ៍ៃនលកខនក
ិ្ត ៈេ គ ិ ករដ្ឋបលថនក់េ្រកមជត។
យែឡករបស់បុគល ិ

43 
 បុគល
គ ិ ក្រកុម្របឹក ្របេភទទីពីរ គឺជបុគល
គ ិ កែដលបនែតង ង
ំ ឲយេទបំេពញករងរជមួយ
្រកុម្របឹក កនុងេនះរួមមន គណៈអភប
ិ ល និងនយករដ្ឋបល។ ករែតង ំងគណៈអភប
ិ លឲយ
េទបេ្រមក
ើ រងរជមួយ្រកុម្របឹក ្រតូវេធ្វើេឡើង្រសប មលកខខណ្ឌ និងលកខណសមបត្តិដូចមន
េរៀប ប់ខងេលើ។ េ យែឡកចំេពះករែតង ំងនយករដ្ឋបល ្រតូវេធ្វើេឡើងេ យ្របកសរបស់
រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ។ នយករដ្ឋបល មនតួនទីជជំនួយករកនុងករចត់ែចងកិចចកររដ្ឋបល
នង
ិ ធននរិ ន្តរភពកច
ិ ក
ច ររដ្ឋបល្របចំៃថងរបស់្រកុម្របក
ឹ នង
ិ គណៈអភប
ិ លរបស់ខួ ន
្ល នង
ិ ជអនក
ធនឲយអងគភព នង
ិ បុគល
គ ិ កែដលបំេពញករងរេន មអងគភពននចំណុះ ជធនី េខត្ត
្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ អនុវត្តេ យ្របសិទភ
ធ ពនូវេសចក្តស
ី េ្រមចរបស់្រកុម្របក
ឹ នង
ិ គណៈអភប
ិ ល។

បុគគលិក្រកុម្របឹក ្របេភទទីបី គឺជបុគគលិកែដល្រតូវបនេផទរេទឲយ្រកុម្របឹក េនេពល

ែដលមុខងរេនថនក់ជតិ្រតូវបនេផទរេទឲយ្រកុម្របឹក េនថនក់េ្រកមជតិ ្រសប មបញញ ត្តិៃនចបប់
ស្តីពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ។ េ្រកពីេនះ ក៏មនបុគគលិកែដល្រតូវ
បនេធ្វើសមហរណកមមេឡើងវញេទកន
ិ ុ ងរចនសមព័នធថីមៃន ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
បនទប់ពី្រកុម្របឹក ជធនី ្រកុម្របឹក េខត្ត ្រកុម្របឹក ្រកុង ្រកុម្របឹក ្រសុក និង្រកុម្របឹក ខណ្ឌ
ែដល្រតូវបនេ្រជើ ស េរ សេឡ
ើ ើង មរយៈករេបះេឆន ត បនចូ ល កន់មុ ខ តំ ែណងរបស់ ខួ ្ល នេន ម
រដ្ឋ ប ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌនីមួយៗេនកនុងឆន២
ំ ០០៩។

ើ រូបភព ៦ និង៧ ស្តីពីរចនសមព័នធេនរដ្ឋបល្រសុក និងរដ្ឋបលេខត្ត។

សូ មេមល

្រកុម្របឹក នីមយ
ួ ៗ ្រតូវេធ្វើេសចក្តីសេ្រមចននពក់ពន
័ េធ ទនឹងករ្រគប់្រគងចត់ែចងបុគល
គ ិក
ខងេលើ ្រសប មបទបបញញ ត្តិសី ្តពី បុ គគលិ ក រដ្ឋបលថន ក់េ្រកមជតិ ែដលកនុងេនះរួមមនករេធ្វើ
េសចក្តីសេ្រមចអំពីករែតង ង
ំ ករបេណ្តញេចល ករក្រមត
ិ ្របក់េបៀវត និងអតថ្របេយជន៍េផ ងៗ
េទៀតស្រមប់បុគល
គ ិ ករបស់ខួ ន។
្ល ពក់ពន
័ ក
ធ រងរេនះ េនឆន២
ំ ០១៣ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជ បន ក់
េចញនូវអនុ្រកត
ឹ យេលខ ៤៩៧ អន្រក.បក ចុះៃថងទ០
ី ៦ ែខវចឆ
ិ ក
ិ ឆន២ ី រេធ្វ្រើ បតភ
ំ ០១៣ ស្តីពក ិ ូកមម
អំ ចដល់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតក
ិ ុ ងករែតង
ន ង
ំ ករផ្លស់បូ រ្ត នង
ិ ករបញច ប់ភរកច
ិ ម
ច ្រន្តី ជករ
សុី វលែដលបំ
ិ េពញករងរេនថនក់េ្រកមជត។
ិ បនទប់ពេី នះ េដើមបគំ
ី ្រទករអនុវត្តអនុ្រកត
ឹ យខងេលើ
្រកសួ ងមុខងរ ធរណៈបន ក់េចញនូវេសចក្តែី ណនំេលខ ២២០២ មស.សណន ចុះៃថងទ០
ី ៤

44 
ែខកកក ឆន២
ំ ០១៤ ស្តីពីនីតិវធ
ិ ីៃនករែតង ង
ំ ករផ្លស់បូ រ្ត និងករបញច ប់ភរកិចម
ច ្រន្តី ជករសុី វល
ិ
ែដលបំេពញករងរេនថនក់េ្រកមជតិ។

េនកនុងឆន២
ំ ០១៦ ្រពះ ជ្រកត
ឹ យស្តីពល
ី កខនក
ិ្ត ៈេ យែឡកស្រមប់បុគល
គ ិ កេនថនក់េ្រកមជតិ
្រតូ វ បន្របកស ក់ឱយេ្របើ កនុងេគលបំណងផ្តល់ សិ ទិធអំ ចដល់ ្រកុ ម ្របឹ ក េនថន ក់េ្រកមជតិ
កនុងករ្រគប់្រគងចត់ែចងបុ គគលិ ក របស់ ខួ ្លន។ ទនទឹមេនះ េនចុងឆន២
ំ ០១៧ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល បន
ក់េចញនូវអនុ្រកឹតយេលខ ២៤០ អន្រក.បក ចុះៃថងទី២៧ ែខធនូ ឆន២
ំ ០១៧ ស្តីពក
ី រេធ្វើ្របតិភូកមម
សិទិអ
ធ ំ ចេទឱយគណៈអភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក កនុងករ្រគប់្រគងបុគគលិកបំេពញ
ករងរេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េ យបននិ ករណ៍នូវអនុ្រកឹតយេលខ ៤៩៧ (ឆន២
ំ ០១៣)។ ម

ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ កនុងនម្រកុម្របឹក របស់ខួ ន

ម រតីៃនអនុ្រកឹតយេនះ គណៈអភប ្ល
ទទួលបន្របតភ
ិ ូកមមសិទអ
ិធ ំ ចពី ជរ ្ឋ ភប
ិ ល កនុងករេចញដីកែតង ង
ំ នង
ិ បញច ប់មុខ
តំែណងម្រន្តី ជករសុី វលកន
ិ ុ ងមុខតំែណងចប់ពន
ី យករងរដ្ឋបលចុះ ស្រមប់ម្រន្តី ជករសុី វលៃន
ិ
រដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ នង
ិ កនុងមុខតំែណងចប់ពអ
ី នុ្របធនមនទីរ ឬអនុ្របធនអងគ
ភព្រប ក់្របែហលចុះ ស្រមប់ម្រន្តី ជករសុី វលៃនមនទ
ិ ីរ អងគភព នង
ិ ករយល័
ិ យជំនញនន
ៃន្រកសួ ងែដលបំេពញករងរេនថនក់េ្រកមជត។
ិ េ យែឡក ស្រមប់មុខតំែណងជ្របធនមនទីរ ឬ
្របធនអងគភពថនក់្រប ិ ល ជធនី េខត្ត
ក់្របែហល អភប ចេលើកសំ េណើេទរដ្ឋម្រន្តី មី េដម
ើ បី
េសនើែតង ង
ំ ឬបញច ប់មុខតំែណង។

៦. ែខ គណេនយយភព

ករផ្តល់ភពជតំ ង ធរណៈ ដល់ ្រកុម្របឹក មរយៈករេបះេឆនតេនថនក់េ្រកម

ជតិ បនេធ្វើឲយផ្លស់បូ រែខ
្ត គណេនយយភពកនុងករបំេពញករងរេនរដ្ឋបល្រគប់ថនក់េនថនក់េ្រកម
ជតិ។ ពីមុនមនែត ជធនី េខត្តបុេ៉ ្ណ ះ ែដល្រតូវមនគណេនយយភពចំេពះថនក់ជតិ
កនុងករបំេពញករងររបស់ ខួ ្លន។ ប៉ុែន្ត មរយៈកំែណទ្រមង់ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយ
េនថនក់េ្រកមជតិ េនកនុងករ្រគប់្រគង និងចត់ែចងកិចចករនន ្រកុម្របឹក នីមួយៗេនរដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិ ្រតូវមនទំនក់ទំនងគណេនយយភពបី្របេភទដូ ចខងេ្រកម៖

ទម
ី យ
ួ . គជ
ឺ គណេនយយភពពីេលើចុះេ្រកម (គណេនយយភពចំេពះ្របជពលរដ្ឋ)។ រដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិ ្រតូវមនគណេនយយភពេ យផទល់ជមួយ្របជពលរដ្ឋ ពីេ្រពះ្រកុ ម ្របឹ ក នី មួយ ៗ

45 
េនថន ក់េ្រកមជតិ គឺ ជ តំ ងឲយសំ េឡង និ ង ផល្របេយជន៍រ បស់ ្របជពលរដ្ឋ េនកនុ ងែដន
សមតថ កិ ចច រ បស់ ្រកុ ម ្របឹ ក នី មួយ ៗ និ ង ជអន ក ែដល្រតូ វ បនេបះេឆន តេ្រជើ ស េរ សេ
ើ យផទ ល់ និ ង
េ ួ ៗេន្រគប់ថនក់ៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិចប
យមិន ផទ ល់ ។ កនុងន័យេនះ ្រកុម្របឹក នីមយ ំ ច់
្រតូវគិតគូ រ និងពិចរ ឲយបន្រគប់្រជុងេ្រជយកនុងករេធ្វើេសចក្តីសេ្រមចននពក់ព័នធនឹងករេ្របើ
្របស់ ធនធនដ៏មនក្រមត
ិ របស់ ខួ ្លន េដើមបធ
ី នឲយករសេ្រមចរបស់ ្រកុម្របឹក ចេឆ្លើយតបបន
ជអតិ ប រមេទនឹ ង េសចក្តី ្រតូ វ ករជ ទិ ភ ព របស់ ្របជពលរដ្ឋ ទូ េទេនកនុ ងមូ ល ្ឋ នរបស់ ខួ ្ល ន
្របកបេ យតម្លភព សមធម៌ និងបរយប័
ិ នន ។

ទីពីរ. គឺជគណេនយយភពពីេ្រកមេឡើងេលើ (គណេនយយភពចំេពះថនក់ជតិ)។ េទះជ

រដ្ឋបលនីមយ
ួ ៗ្រតូវបនផ្តល់នូវស្វ័យភព និងសិទិធអំ ចកនុងករ្រគប់្រគង និងចត់ែចងធនធន
របស់ ខួ ្លន េដើមបប
ី េ្រមផ
ើ ល្របេយជន៍ដល់ ្របជពលរដ្ឋ និងអភវិ ឌ មូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លនយ៉ង ក្តី ក៏
រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតន
ិ ម
ី យ
ួ ៗេនែតមនគណេនយយភពចំេពះ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល នង
ិ ្រកសួ ង ថ ប័ន។
មនន័យថ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតន
ិ ម
ី យ
ួ ៗពុម
ំ នអធប
ិ េតយយភពេ យែឡកេនេ្រកករ្រគប់្រគង
ៃនចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នននរបស់ រដ្ឋេនះេឡើយ។ ្រកុម្របឹក នីមយ
ួ ៗមនកតព្វកិចច្រតូវេគរព
េទ ី វិ ធ
មេគលករណ៍ នត ិ ី នង
ិ ស្តង់ រៃនករផ្តល់េស ែដលកំណត់េ យ្រកសួ ង ថ ប័ននន។
កនុងន័យេនះ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល នង
ិ ្រកសួ ង ថ ប័នថនក់ជតន
ិ ង
ឹ េធ្វក
ើ រ្រតួតពន
ិ ត
ិ យនីតយនុកូលភពេលើ
ករអនុវត្តករងររបស់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េដើមបធនថ
ី ល់េសចក្តីសេ្រមចននរបស់្រកុម
្របឹក ្រតូវេធ្វើេឡើង្រសប មរដ្ឋធមមនុញញ ចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នជធរមន។ កនុងករណីពិនិតយេឃើញ
ករអនុវត្តករងររបស់្រកុម្របឹក មនលកខណៈផទុយពីបទបបញញ ត្តិ មួយៃនរដ្ឋធមមនុញញ ចបប់ និង
លិខិតបទ ្ឋ នជធរមន រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ្រតូវេធ្វើករែណនំ្រកុម្របឹក េនះឲយែកលម្អេឡើងវញ។
ិ
កនុងករណីែដល្រកុម្របឹក េនែតមន
ិ ្រពមអនុវត្ត មករែណនំ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល្រតូវរ ំ យ្រកុម្របឹក
េនះ េហយ
ើ េធ្វក
ើ រេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក េឡង
ើ វញ
ិ (ម្រ ២៤ នង
ិ ២៥ ៃនចបប់សី ្តពីករ
្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ)។

ទនទឹមេនះ អភប
ិ ល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ េមឃុំ និងេចសងកត់ ្រតូវមន
គណេនយយភពចំេពះ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ្រកសួ ងម ៃផទ និង្រកសួ ង ថ ប័ននន កនុងករបំេពញតួនទី
ជតំ ង ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ្រកសួ ង ថ ប័នននរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល។

46 
 ទីបី. ជគណេនយយភពៃផទកុ នងេនកនុង្រកបខ័ណ្ឌៃនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមួយៗ។ េនះ
គឺជទំនក់ទំនងរ ងអនកេធ្វើេសចក្តីសេ្រមចែដលេកើតេឡើងពីករេបះេឆនត (្រកុម្របឹក ) និងអងគ
្របតិបត្តិ។ កនុងនមជអនកអនុ វត្ត ល់ េសចក្តីសេ្រមចននរបស់ ្រកុម្របឹក គណៈអភប
ិ ល្រតូវមន
គណេនយយភពេ យផទល់ ចំេពះ្រកុម្របឹក ។ កនុងន័យេនះ ្រកុម្របឹក ្រតូវ្រតួតពិនិតយេមើល ល់
ករអនុ វត្តករងររបស់ គណៈអភប
ិ ល េដើមបធ
ី នថ ល់ េសចក្តីសេ្រមចរបស់ ្រកុម្របឹក ្រតូវបន
យកេទអនុ វត្តបន្រតឹម្រតូវេពញេលញ និង្របកបេ យ្របសិទធភព េដើមបេី ឆ្លើយតបេទនឹងេសចក្តី
្រតូវកររបស់្របជពលរដ្ឋែដលជមចស់េឆនត នង
ិ េដម
ើ បអភ
ី វិ ឌ មូល ្ឋ នរបស់ខួ ន
្ល សំ េ េលើកកមពស់
គុ ណភពជីវតរបស់
ិ ្របជពលរដ្ឋេនមូល ្ឋ ន។

ទនទឹមេនះ កនុងេគលបំណងព្រងឹងគណេនយយភពរបស់ គណៈអភប

ិ ល ចំេពះ្រកុម្របឹក
ចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ (ម្រ ១៥២) បនផ្តល់ដល់ ្រកុម
្របឹក នូ វសិទិធកុ នងករេសនើេទរដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងម ៃផទ េដើមបដ
ី កហូ តអភប
ិ ល អភប
ិ លរងេចញពីមុខ
តំែណង កនុងករណីអភប
ិ ល អភប
ិ លរងេនះ៖

 បត់បង់លកខណសមបត្តិជអភប
ិ ល ឬអភប
ិ លរង
 អសមតថភព

 បំេពញករងរមន
ិ បនល្អ
 មនបញ្ហ សុ ខភព ឬបត់បង់សមបទវជ
ិ ជ ជីវៈ
 េបះបង់េចលករងរ

 ្រប្រពត
ឹ ខ
្ត ុសឆគងព្រី កមសីលធម៌វជ
ិ ជ ជវី ៈ។

V. មុខងររបស់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ជេគលករណ៍ កំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ គឺសំេ ដល់ កិចចដំេណើរករេផទរ
មុខងរ សិទិធអំ ច និងធនធនសម្រសប េទឲយ ថ ប័ន ឬអងគភព ែដល្រតូវបនេធ្វើវមជឈករ
ិ
េនះ។ កនុងន័យេនះ ចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌបនកំណត់
អំ ពី េគលករណ៍ និ ង ដំ េណើ រករកនុ ងករេផទ រ មុ ខ ងរ និ ង ធនធនេទឲយរដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ

47 
 ី នឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមួយៗ មនលទធភពសម្រសបកនុងករបេងកើត ជំរញ
េដើមបធ ុ និងេធ្វើ
ឲយមនចីរភពដល់ ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយ
េនមូល ្ឋ ន។ ករ្របគល់មុខងរ

១. ្របេភទៃនមុខងរ គឺជករេផទរភពជមចស់ៃនមុខងរ ករទទួល

ខុស្រតូវ អំ ច និងឆនទនុសិទធិទង
ំ អស់ែដល
មុខងរែដល្រតូវេផទរេ យ្រកសួ ង ថ ប័នរបស់
ចំបច់ េដើមប្រី គប់្រគង និងអនុវត្តមុខងរេនះ។
ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ឲយេទរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតរិ ម
ួ មនពរី
កនុងន័យេនះ មុខងរែដលបនេផទរេ យ្របគល់
ឺ ុខងរជកតព្វកច
្របេភទ គម ិ ច នង
ិ មុខងរជជេ្រមស
ើ ។
ពថ
ី ន ក់ជតឲ
ិ យេទ្របេភទ្រកុម្របឹក មួយ ្រកុម
ករេផទរមុខងរទំងេនះ្រតូវេធ្វេើ ឡង
ើ េ យ្របគល់ ឬេ យ
្របឹក េនះ នង
ឹ ក្លយេទជមចស់កងករ្រគប់
នុ ្រគង
្របតិភូកមម។
និងចត់ែចងអនុវត្តមុខងរេនះ។
មុខងរជកតព្វកច
ិ ច
(មុខងរែដលេផទរ ម្របព័នធវិមជឈករ)
មុ ខ ងរជកតព្វ កិ ចច គឺ ជ មុ ខ ងរ ែដលមន
្របតិភូកមមមុខងរ
លកខណៈជត្រមូវករចំបច់ េហយ
ើ ែដល្រតូវបនកំណត់
គឺ ជ ករេផទ រ នូ វ មុ ខ ងរ ករទទួ ល ខុ ស ្រតូ វ
េ យចបប់ ឬ្រពះ ជ្រកឹតយ ឬអនុ ្រកឹតយ ឬ្របកស ជ
អំ ច និ ង ឆនទ នុ សិ ទធិ េដើ មប ី្រគប់ ្រគង និ ង
សមតថកិចរច បស់អងគភព ឬ ថ ប័នជក់ ក់ មួយ។
អនុវត្តមុខងរកនុងនម ជញធរែដលេធ្វើ្របតិភូកមម
មុខងរជកតព្វកិចច ្រតូវភជប់ជមួយនូ វថវក
ិ ធនធន
េ យែផ្អក មត្រមូវករៃន្របតិភូកមមេនះ។
មនុ ស និងសមតថភពសម្រសបែដលចំបច់ េដើមប ី
ជញធរែដលបនេធ្វើ្របតិភូកមម េនែតរក ភព
អនុ វត្តមុខងរេនះ។
ជមចស់េលក ិ ក
ើ ច ច រែដលបនេធ្វ្រើ បតភ
ិ ូកមមេនះ។
ករេផទរមុខងរជកតព្វកិចចឲយេទ្របេភទ្រកុម
(មុខងរែដលេផទរ ម្របព័នធសហវិ មជឈករ)
្របឹក មួយ ្រតូវេធ្វើេឡើងេ យករ្របគល់ ្របសិនេបើ
មន
ិ ត្រមូវឲយមនករចូលរួមចំែណកជ្របចំ ពី្រកសួ ង
ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប ិ ្របសិនេបើករេផទរេនះ ត្រមូវឲយមនករចូ លរួមចំែណកជ
ិ ល។ ផទុយេទវញ
្របចំពី្រកសួ ង ថ ប័នពក់ព័នធ ករេផទរកនុងករណីេនះ ្រតូវេធ្វើេឡើងេ យ្របតិភូកមម។ េទះជកនុង
ករណី ក៏េ យ ្រកសួ ង ថ ប័នែដលេផទរមុខងរេនះ ្រតូវេផទរធនធនចំបច់ឲយដល់្របេភទ្រកុម
្របក
ឹ ែដលទទួលមុខងរេនះ េដម
ើ ប្រគប់
ី ិ អនុវត្តមុខងរែដលេផទរេនះ្របកបេ
្រគង ចត់ែចង នង យ
្របសិទភ
ធ ព នង
ិ នរិ ន្តរភព។

48 
មុខងរជជេ្រមស
ើ

មុខងរជជេ្រមស
ើ គឺជមុខងរែដលមន
ិ មនលកខណៈជកតព្វកិចច េហើយែដល្រតូវបន
កំណត់េ យចបប់ ឬ្រពះ ជ្រកឹតយ ឬអនុ ្រកឹតយ ឬ្របកស។ ករេផទរមុខងរជជេ្រមស
ើ េ យ
្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ឲយេទ្របេភទ្រកុម្របឹក មួយែដលសម្រសប ្រតូវេធ្វើេឡើង
េ យ្របគល់។ កនុងករអនុវត្តមុខងរជជេ្រមស
ើ ្រកុម្របក
ឹ ្រតូវេធ្វក
ើ រសេ្រមចអំពក
ី រ្រគប់្រគង
ចត់ែចង នង
ិ អនុ វ ត្ត មុ ខ ងរជជេ្រមើ ស ែដលទទួ ល បន កនុ ងក្រមិ ត អតិ ប រមៃនលទធ ភ ព និ ង
ធនធនែដល្រកុម្របឹក មន។

២. េគលករណ៍ៃនករេផទរមុខងរ

ជេគលករណ៍ ករេផទរមុខងរ្រតូវេធ្វេើ ឡង
ើ េ យផ រភជប់ជមួយនង
ឹ ករេផទរធនធនចំបច់
និង្រតូវេធ្វើេឡើងេ យមនករេ្រគងទុ ក មនសនិទនភព មនករស្រមបស្រមួល ករពិេ្រគះ
េយបល់ មនតម្លភព និងមនកររ ំខនជអបបបរមេទេលើ្របតិបត្តិករែដលកំពុងដំេណើរករ។
ម្រ ២១៥ ៃនចបប់សី ្ត ពី ក រ្រគប់្រគងរដ្ឋ ប ល ជធនី េខត្ត ្រកុ ង ្រសុ ក ខណ្ឌ បនកំ ណ ត់អំ ពី
វស័
ិ យជ ទិភពស្រមប់ករពិនិតយេមល
ើ េឡើងវញេ
ិ យ្រកសួ ង ថ ប័ន ថនក់ជតិ េដើមបក
ី ំណត់
ថ មុខងរ ែដល្រតូវេផទរេទឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ និងមុខងរ ែដល្រតូវរក ទុ កជករ
ទទួលខុ ស្រតូវរបស់ ថនក់ជតិ។ វស័
ិ យ ទិភពទំងេនះ រួមមន៖

 កសិកមម
 អប់រ ំ
 ៃ្រពេឈើ ធនធនធមមជតិ និងបរ ិ ថ ន
 សុ ខភប
ិ ល រូបតថមភ និងេស ្របជជន រួមទំងត្រមូវករេផ ងៗរបស់ ្រស្តី
័ កុ មរ ជនងយរងេ្រគះ និងជនជតិេដើមភគតិច
បុរស យុ វវយ
 ឧស ហកមម និងករគំ្រទករអភវិ ឌ េសដ្ឋកិចច
 ករេ្របើ្របស់ ដីធី្ល
 ករផលិត និងករែចកចយអគគិសនី
 ករ្រគប់្រគងទឹក

49 
  េហ ្ឋ រចនសមព័នធ និងមេធយបយ សមភរៈចំបច់ េដើមបគ
ី ំ្រទ និងចត់ែចងករ
ទទួលខុ ស្រតូវទំងេនះ និង
 ត្រមូវករពិេសស ឬត្រមូវករែដលបនកំណត់ជក់ ក់ ស្រមប់ ជធនី េខត្ត
្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ឃុំ សងកត់ េ ិ យេទសចរណ៍ តំបន់្របវត្តិ
យគិតទំងវស័ ្រស្ត
និងេករដំែណលវបបធម៌ផងែដរ។

ទនទឹមេនះ កនុងករពិនិតយេមល
ើ មុខងរេដើមបេផទ
ី រេទឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ្រកសួ ង ថ ប័ន
្រតូវផ្តល់ ទិភពេទេលើមុខងរជមូល ្ឋ ន និងចំបច់ ែដលមនផលប៉ះពល់ ផទល់ ដល់ ករកត់
បនថយភព្រកី្រក និងករែកលម្អគុណភពៃនជីវភពរស់ េនរបស់ ្របជពលរដ្ឋ េ យ្រតូវែផ្អកេលើ
េគលករណ៍ ដូ ចខងេ្រកម៖

ទម ួ ៖ ករេផទរមុខងរ្រតូវែផ្អកេទេលើេគលករណ៍ៃន Subsidiarity។ មុខងរ

ី យ ែដល
ពិនិតយេឃើញថ មនលកខណៈេនេកៀក្របជពលរដ្ឋ េហើយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ចអនុវត្តបន
្របកបេ យ្របសិទភ
ធ ព ្រកសួ ង ថ ប័នថនក់ជតិ្រតូវពិនិតយេផទរមុខងរទំងេនះេទឲយរដ្ឋបលថនក់
េ្រកមជតិ។ កនុងករេផទរមុខងរទំងេនះ ្រកសួ ង ថ ប័នថនក់ជតគ
ិ ួររក ទុកែតែផនក ែដលមន
លកខណៈជករេរៀបចំេគលនេយបយ ជករកំណត់ស្តង់ រអបបបរមរបស់ជតិ និង/ឬជករគំ្រទ
ករ ម ន ករ យតៃម្ល និងករ្រតួតពិនិតយជេដើម។

ទីពីរ៖ េដើមបេី ធ្វើករេផទរមុខងរឲយបនសម្រសបស្រមប់្របេភទ្រកុម្របឹក នីមួយៗ ្រកសួ ង

ថ ប័នថនក់ជតិ ្រតូវពិនិតយេមល
ើ មុខងរទំងេនះេទ ិ ិចឆ័យមួយចំនួន េដើមបេី ធ្វើករ
មលកខណៈវន
សេ្រមចថ េតើ មុ ខ ងរសម្រសប ខ្លះ ែដលគួ រ ្រតូ វ េផទ រ េទឲយថន ក់រ ដ្ឋ ប លសម្រសប មួយ េន
ថនក់េ្រកមជតិ។ លកខណៈវន
ិ ិចឆ័យស្រមប់ពិចរ កនុងករេផទរមុខងរ រួមមន៖

 សថិតេនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ្រកុម្របឹក េនះ

 ច្រគប់្រគង និងអនុ វត្តេនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ្រកុម្របឹក េនះ

 បេ្រមើ ឬផ្តល់ផល្របេយជន៍ជចមបងដល់ ្របជពលរដ្ឋេនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់
្រកុម្របឹក េនះ
 មនផលប៉ះពល់ ជចមបងេនកនុងែដនសមតថកិចចរបស់ ្រកុម្របឹក េនះ។

50 
 ទប
ី ៖
ី កនុងករេផទរមុខងរ ្រកសួ ង ថ ប័នថនក់ជតិែដលេផទរមុខងរេនះ្រតូវកំណត់ថ មុខងរ
េនះជមុខងរជកតព្វកិចច ឬមុខងរជជេ្រមស
ើ ។

ទីបន
ួ ៖ ករេផទរមុខងរ និង/ឬធនធន ឲយេទ្របេភទ្រកុម្របឹក មួយែដលសម្រសប
មករ្របគល់ ឬករេធ្វើ្របតិភូកមម ្រតូវេធ្វើេឡើង មេគលករណ៍ៃនករ្របគល់ ឬករេធ្វើ្របតិភូកមម
ជលកខណៈអចិៃ្រន្តយ៍ េ យមន
ិ ្រតូវេធ្វើករ្របគល់ ឬ្របតិភូកមមជលកខណៈបេ ្ត ះ សននេឡើយ។

កនុងករេផទរមុខងរជកតព្វកិចច ្រកសួ ង ថ ប័នពក់ព័នធ្រតូវកំណត់ឲយបនចបស់ ស់

អំពីត្រមូវករធនធនចំបច់ែដល្រតូវេផទរ ក៏ដូច្រកបខ័ណ្ឌេពលេវ ស្រមប់អនុ វត្តបទ ្ឋ ន និង
នីតិវធ
ិ ី។

ទ្រី បំ៖ ករ្របគល់មុខងរ ឬករេធ្វើ្របតិភូកមមមុខងរ ្រតូវេធ្វើេឡើងេ យចបប់ ឬ្រពះ ជ្រកឹតយ

ឬអនុ ្រកឹតយ ឬ្របកស។

្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល ្រតូវេគរពេទ មេគលករណ៍ខងេលើេនះកនុងដំេណើរ
ករពិនិតយេមល
ើ មុខងរេដើមបេី ផទរេទឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ។

៣. ដេំ ណើរករេផទរមុខងរ

ី ំរញ
េដើមបជ ុ ដំេណើរករេផទរមុខងរពី្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ លឲយេទរដ្ឋបលថនក់
េ្រកមជតិ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជបន ក់េចញនូ វអនុ ្រកឹតយេលខ ៦៨ អន្រក.បក ចុះៃថងទី១០ ែខ
ំ ០១២ ស្តីពីដំេណើរករទូ េទៃនករេផទរមុខងរ និងធនធនឲយេទដល់ រដ្ឋបលថនក់
ឧសភ ឆន២
េ្រកមជតិ កនុងេគលបំណងផ្តល់ករែណនំទូេទដល់ ្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល អំពី
ដេំ ណើរករេផទរមុខងរ។ ែផ្អក ម ម រតៃី នអនុ្រកត
ឹ យេនះ ្រកសួ ង ថ ប័នែដលសថិតកនុងវស័
ិ យ ទភិ ព
្រតូវេរៀបចំបញជ ី វភគមុ
ិ ខងរេនកនុង្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ខួ ន
្ល េហើយបនទប់មក្រតូវពិនិតយេមល
ើ មុខងរ
ទំងេនះេឡើងវញ
ិ េដើមបក
ី ំណត់អំពីមុខងរ និងធនធនសម្រសបែដល្រតូវេផទរេទឲយេទរដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិ។ េនកនុងដំេណើរករេផទរមុខងរ គណៈកមមធិករជតិស្រមប់ករអភវិ ឌ មែបប
្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិ (គ.ជ.អ.ប) ែដលជយន្តករអន្តរ្រកសួ ង និងែដលមនេលខ
ធិករ ្ឋ ន គ.ជ.អ.ប ជេសនធិករ គឺជអនកស្រមបស្រមួលេនកនុងកិចចករេនះ។

51 
 ពក់ពន
័ ក
ធ រងរេនះ ្រកសួ ងកនុងវស័
ិ យ ទិភពចំនួន ១៤ បនេធ្វើករវភគមុ
ិ ខងរ និងពិនិតយ
មុខងរេឡើងវញេដ
ិ ើមបេផទ
ី រេទឱយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ។ ្រកសួ ងទំងេនះរួមមន៖

1. ្រកសួ ងអប់រ ំ យុវជន នង

ិ កី
2. ្រកសួ ងអភវិ ឌ ជនបទ
3. ្រកសួ ងសងគមកិចច អតីតយុទជ
ធ ន នង
ិ យុវនីតិសមបទ
4. ្រកសួ ងបរ ិ ថ ន
5. ្រកសួ ងសុ ខភប
ិ ល
6. ្រកសួ ងកសិកមម រកខ្របមញ់ និងេន ទ
7. ្រកសួ ងេរៀបចំែដនដី នគរូបនីយកមម និងសំ ណង់
8. ្រកសួ ងេទសចរណ៍
9. ្រកសួ ងពណិជជកមម
10. ្រកសួ ងែរ ៉ នង
ិ ថមពល
11. ្រកសួ ង ធរណករ នង
ិ ដក
ឹ ជញជូ ន
12. ្រកសួ ងធនធនទក
ឹ នង
ិ ឧតុនយ
ិ ម
13. ្រកសួ ងឧស ហកមម នង
ិ សិបបកមម
14. ្រកសួ ងវបបធម៌ និងវច
ិ ិ្រតសិលបៈ
មកទល់បចចុបបននេនះ ្រកសួ ងចំនួន១០ បន ក់េចញរបយករណ៍ស្តីពក
ី រេរៀបចំបញជ ី វភគ
ិ
មុខងរ និងបញជ ី ពិនិតយមុខងរេឡើងវញ
ិ កនុងេនះរួមមន៖

- ្រកសួ ងអប់រ ំ យុ វជន និងកី

- ្រកសួ ងអភវិ ឌ ជនបទ
- ្រកសួ ងសងគមកិចច អតីតយុ ទធជន និងយុ វនីតិសមបទ
- ្រកសួ ងបរ ិ ថ ន
- ្រកសួ ងសុ ខភប
ិ ល
- ្រកសួ ងកសិកមម រុកខ្របមញ់ និងេន ទ
- ្រកសួ ងេទសចរណ៍
- ្រកសួ ង ធរណករ និងដឹកជញជូ ន

52 
 - ្រកសួ ងឧស ហកមម និងសិបបកមម និង
- ្រកសួ ងែរ ៉ និងថមពល។

ជលទធផលរួម គត
ិ ្រតម
ឹ ឆន២
ំ ០១៧ ្រកសួ ងចំនួន៨ បន ក់េចញនូវលិខត
ិ បទ ្ឋ នគតយ
ិ ុតិ្ត
ស្រមប់្របគល់ និងឬ្របតិភូកមមមុខងរចំនួន១៨ េទឱយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ កនុងេនះរួមមន៖

ល.រ ្រកសួង មុខងរ លិខត

ិ បទ ្ឋ ន ឆន ំ ទ្រមង់ អងគភពទទួល
១. អប់រ ំ ៣ អនុ ្រកឹតយ ២០១៦ ្របគល់ (៣) ្រកុង ្រសុក

២. បរ ិ ថ ន ៥ –អនុ្រកឹតយ ២០១៥ –្របគល់ (១) ជធនី េខត្ត ្រកុង

–្របកស –្របតិភូកមម (៤) ្រសុក ឃុំ សងកត់

៣. អភវិ ឌ ជនបទ ២ ្របកស ២០១៥ ្របតិភូកមម (២) ្រសុក

៤. សុ ខភប
ិ ល ១ ្របកស ២០១៤ ្របតិភូកមម (១) េខត្ត ្រសុក

៥. សងគមកិចច ៣ អនុ ្រកឹតយ ២០១៧ ្របគល់ (៣) ជធនី េខត្ត ្រកុង

្រសុក ឃុំ សងកត់

៦. េទសចរណ៍ ១ ្របកស ២០១៦ ្របតិភូកមម (១) ជធនី េខត្ត

៧. ែរ ៉ និងថមពល ១ ្របកស ២០១៧ ្របតិភូកមម (១) ជធនី េខត្ត

៨. ធរណករ ២ ្របកស ២០១៧ ្របតិភូកមម (២) ជធនី េខត្ត ្រកុង

និងដឹកជញជូ ន ្រសុក ខណ្ឌ

មុខងរជក់ ក់ែដល្រកសួ ងទំង៨ បនេផទរេទឱយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ និង ថ នភព

ៃនករេផទមុខងរទំងេនះ សូ មេមល
ើ ឧបសមពន
័ ធ ១។

៤. មុខងរជ ណត្តទ
ិ ូេទរបស់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

ករេផទ រ មុ ខ ងរេ យ្រកសួ ង ថ ប័ ន របស់ ជរ ្ឋ ភិប ល ឲយេទ្របេភទ្រកុ ម ្របឹ ក

មួយែដលសម្រសប ្រតូវេធ្វើេឡើង មរយៈចបប់ ្រពះ ជ្រកឹតយ អនុ ្រកឹតយ ឬ្របកស េទះបីជមុខ
ងរេនះជកតព្វកច
ិ ក
ច ី្ត ឬជជេ្រមស
ើ ក្ត។
ី េទះជយ៉ងេនះក្តី េនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េ្រកពម
ី ុខ

53 
ងរ ែដលនឹងទទួលបនករេផទរពី្រកសួ ង ថ ប័នេនថនក់ជតិ ក៏េនមនមុខងរមួយ្របេភទេទៀត
េ ថ ណត្តិទូេទ ។ ណត្តិទូេទ ជ្របេភទៃនមុខងរជជេ្រមស
ើ ែដល្រតូវបនកំណត់េ យ
ចបប់ និ ង លិ ខិ ត បទ ្ឋ នពក់ព័នធ េហើ យ រដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ ម នសិ ទិធ េ្រជើ ស េរ សអនុ
ើ វ ត្ត មុ ខ
ងរទំង េនះ េដើមបេឆ្ល ិ មនករជំទស់ពី្រកសួ ង
ី ើយតបត្រមូវករចំបច់របស់មូល ្ឋ នខ្លួន ្របសិនមន
ថ ប័ន នន និងមន
ិ មនករ មឃត់េ យចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ នគតិយុត្តជធរមន។ មុខ
ងរជ ណត្តិទូេទេនះ ្រតូវបន្របគល់ េទឲយ្រកុម្របឹក ្រគប់លំ ប់ថនក់ មុនករេធ្វើ្របតិភូកមម ឬ
ករ្របគល់ មុ ខ ងរជក់ ក់ មួយ ី មូ ល ្ឋ នកនុ ងករេលើ ក កមព ស់ ស មតថ ភ ពដល់ រ ដ្ឋ
េដើ មប ជ
បលថនក់េ្រកមជតិ កនុងករអនុ វត្តមុខងរេផ ងៗគនជេ្រចើន ែដលបនេ្រជើសេរសយកជ
ើ ទិ
ភព មមូល ្ឋ ននីមួយៗ។ បចចុបបនន រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិកំពុងបំេពញករងរ្របចំៃថង េ យ
ែផ្អកេលើែផ្អកេលើមុខងរជ ណត្តិទូេទទំងេនះ។

វិ លភពៃនករអនុ វត្តមុខងរជ ណត្តិទូេទ្រតូវបនកំណត់េ យចបប់ អនុ ្រកឹតយ និង

ឬ ្របកស កនុងេនះជ ទិ៍មនដូ ចជ៖

 ចបប់េរៀបចំអងគករ
 អនុ ្រកឹ តយស្តី ពី តួ ន ទី ភរកិ ចច និ ង ទំ ន ក់ទំ ន ងករងររបស់ ្រកុ ម ្របឹ ក គណៈ
អភប ិ លខណ្ឌៃន ជធនីភនេំ ពញ
ិ ល ជធនីភនេំ ពញ និង្រកុម្របឹក គណៈអភប
 អនុ ្រកឹ តយស្តី ពី តួ ន ទី ភរកិ ចច និ ង ទំ ន ក់ទំ ន ងករងររបស់ ្រកុ ម ្របឹ ក គណៈ
អភប
ិ លេខត្ត ្រកុម្របក
ឹ គណៈអភប
ិ ល្រកុង នង
ិ ្រកុម្របក
ឹ គណៈអភប
ិ ល្រសុក
 អនុ ្រកឹតយស្តីពីែផនករអភវិ ឌ ន៍ និងកមមវធ ិ ិេយគបីឆនរំ ំកិល ជធនី េខត្ត ្រកុង
ិ ីវន
្រសុក ខណ្ឌ
 ្របកសស្តី ពី ក របេងកើ ត ករ យល័
ិ យ ចំ ណុះទី ច ត់ក រៃន ជធនី ភនំេពញ
ករបេងកើតករយល័
ិ យៃន ខណ្ឌ និងករកំណត់តួនទី ភរកិចច រេបៀបរបប
ករងរៃនករយល័
ិ យទំងេនះ
 ្របកសស្តី ពី ក របេងកើ ត ករ យល័
ិ យ ចំ ណុះទី ច ត់ក រៃន េខត្ត ករបេងកើ ត
ករយល័
ិ យៃន ្រកុង ករបេងកើតករយល័
ិ យៃន ្រសុក និងករកំណត់
តួនទី ភរកិចច រេបៀបរបបករងរៃនករយល័
ិ យទំងេនះជេដើម។ល។

54 
 ែផ្អក មមុខងរជ ណត្តិទូេទ និងែផ្អក មធនធនែដលមន រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ
នីមួយៗមនស្វ័យភពបំេពញមុខងរកនុងករ៖

 េរៀបចំ និ ង ព្រងឹ ង ករអនុ វ ត្ត ប ទបបញញ ត្តិ មូ ល ្ឋ នននពក់ព័នធ នឹ ង បញ្ហ េសដ្ឋ កិ ចច

និងសងគមកិចច
 េលើកកមពស់ករអភវិ ឌ េសដ្ឋកិចម
ច ូល ្ឋ នកនុងភពជៃដគូ ជមួយអងគករសហគមន៍
និងវស័
ិ យឯកជន
 ធនដល់ករផ្តល់េស សុ វតថភ
ិ ពសងគមស្រមប់្របជពលរដ្ឋទីទល
័ ្រក និង្រកុមជន
ងយរងេ្រគះ
 ផ្តល់ហិរញញ បបទនរួមគន ឬបេងកើតរួមគននូ វេស ននែដល្រគប់្រគងេ យថនក់ជតិ
 អភវិ ឌ និងែថរក េហ ្ឋ រចនសមព័នធននែដលពុំ្រតូវបនកំណត់ថ ជករទទួល
ខុ ស្រតូវរបស់ ្រកសួ ង ថ ប័នេផ ងេទៀត
 អនុ វត្តកិចចករេផ ងេទៀត េដើមបផ
ី ល្របេយជន៍ែផនកសុ ខុមលភពរបស់ សហគមន៍
ែដលចបប់មន
ិ បន មឃត់។

ជក់ែស្តង កន្លងមក រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតប

ិ នអនុវត្តមុខងរជ ណត្តិទូេទេនះពក់ពន
័ ធ
នឹងវស័
ិ យននជេ្រចើន មរយៈករេរៀបចំែផនករអភវិ ឌ ន៍្របំឆន ំ និងកមមវធ
ិ ីវន
ិ ិេយគបីឆនរំ ំកិល
របស់ រដ្ឋបលនីមួយៗ កនុងេនះមនដូ ចជ ករក ងេហ ្ឋ រចនសមព័នធរប
ូ វន្ត ករេលើកកមពស់ករ
ផ្ត ល់ េស សងគ ម ពិ េសសករេរៀបចំ ប េងកើ ត ក់ឲយដំ េណើ រករមេត្ត យយសហគមន៍ ករអប់រ ំចលន
កុមរែដលដល់ យុឲយចូលេរៀន ករអប់រ ំអំពស
ី ុ ខភពបឋម ករផ ព្វផ យអំពប
ី េចចកេទសកសិកមម
ករេលើកកមពស់វស័
ិ យេទសចរណ៍ ក៏ដូចជបញ្ហេយនឌ័រ ជេដើម។ល។

៥. មុខងរជភនក់ងរ

េ្រកពី មុ ខ ងរខងេលើ រដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ ម នតួ ន ទី អ នុ វ ត្ត មុ ខ ងរជភន ក់ង ររបស់
ជរ ្ឋ ភប
ិ ល និង្រកសួ ង ថ ប័នថនក់ជតិ។ កនុងករអនុ វត្តមុខងរេនះ អភប
ិ ល ជធនី េខត្ត
្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ និងេមឃុំ េចសងកត់ គឺជអនកែដលទទួលបនករេធ្វើ្របតិភូកមមពី ជរ ្ឋ ភប
ិ ល
និង្រកសួ ង ថ ប័នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ ល កនុងេនះមនដូ ចជ៖

 ករងរសន្តិសុខ ស ្ត ប់ធនប់ ធរណៈ

55 
 ករែតង ង
ំ ករផ្លស់បូ រ្ត ករបញឈប់ភរកិចរច បស់ម្រន្តី ជករសុី វលេនថ
ិ ន ក់េ្រកមជតិ
 ករចុះបញជ ី អ្រ នុ កូល ្ឋ នេនឃុំ សងកត់
 ករចុះេឈមះេបះេឆនតនិងករេធ្វើបចចុបបននភពបញជ ី េបះេឆនត ជេដើម។

េដើ មប េី លើ ក កមព ស់ អ ភិប លកិ ចច ល្អ និ ង គណេនយយភពេនកនុ ងករបំ េពញតួ ន ទី ភរកិ ចច

របស់ រ ដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ ជរ ្ឋ ភិប លបន ក់េចញនូ វ វ ធនករមួ
ិ យ ចំ នួ ន ែដលកនុ ងេនះ
មនដូ ច ជ ករេរៀបចំ ឲយមនបញជ ី េស រដ្ឋ ប ល និ ង នី តិ វ ធ
ិ ី ទ ទួ ល េស រដ្ឋ ប លេនរដ្ឋ ប លថន ក់
េ្រកមជតិ។ អនុ ្រកឹតយស្តីពីករផ្តល់េស រដ្ឋបលេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ្រតូវបនេរៀបចំេឡើង
កនុងេគលបំណងធននូ វករផ្តល់េស រដ្ឋបលេនរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ្របកបេ យគុ ណភព
តម្លភព ្របសិទធភព និងេឆ្លើយតបទន់េពលេវ េទនឹងត្រមូវកររបស់ ្របជពលរដ្ឋ និងធុ រជន
នន។ ែផ្អក ម ម រតីៃនអនុ ្រកឹតយេនះ ្រកសួ ងម ៃផទ និង្រកសួ ងេសដ្ឋកិចច និងហិរញញ វតថុ បន
កំណត់េស រដ្ឋបល្របមណជង២០០េស ែដល្រតូវអនុ វត្តេ យរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ។

េ យែឡក ពក់ព័នធនឹងករ្រគប់្រគងបុគគលិក អនុ ្រកឹតយស្តីពីករេធ្វើ្របតិភូកមមអំ ចដល់

រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិកុ នងករែតង ំ ករផ្លស់បូ ្តរ និងករបញច ប់ភរកិចចម្រន្តី ជករសុី វលែដល
ង ិ
បំេពញករងរេនថនក់េ្រកមជតិ បនេធ្វើ្របតិភូកមមអំ ចដល់ អភប
ិ ល ជធនី េខត្ត កនុងករ
េចញដីកែតង ំង ផ្លស់ បូ ្តរ និងបញច ប់ភរកិចចម្រន្តី ជករសុី វល
ិ ចប់ពី៖

 ថនក់េ្រកមនយករដ្ឋបលៃន ជធនី េខត្ត

 ថនក់េ្រកមនយករដ្ឋបលៃន ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ
 ថនក់េ្រកម្របធនមនទីរជំនញ
 ថនក់្របធនករយល័
ិ យជំនញចុះ។

ចំេពះករែតង ំង ឬផ្លស់ បូ ្តរ ឬបញច ប់ភរកិចច្របធនមនទីរជំនញ អភប

ិ ល ជធនី េខត្ត
បនទទួល្របតិភូកមមអំ ចកនុងករ “េលើកសំ េណើ” េទ្រកសួ ង ថ ប័នេនថនក់ជតិ។

មយ៉ង េទៀត ែផនករយុ ទធ ្រស្ត សី ្ត ពី ក រងរគណេនយយភពសងគ ម ស្រមប់ក រអភិវ ឌ

មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិ ក៏្រតូ វ បនេរៀបចំ េឡើង កនុងេគលបំណ ងព្រងឹងភពជ
ៃដគូ រ ងរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ជមួយសងគមសុី វល
ិ និង្របជពលរដ្ឋកុ នងករ ម ន្រតួតពិនិ
តយករអនុ វ ត្ត ក រងររបស់ រ ដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ សំ េ េលើ ក កមព ស់ នូ វ សិ ទិធ អំ ចរបស់ ្របជ

56 
ពលរដ្ឋ និងគណេនយយភពរបស់ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េដើមបរី ម
ួ ចំែណកដល់ ករេលើកកមពស់ករ
អភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិឲយកន់ែតមន្របសិទធភព។

VI. ថវិ កថនក់េ្រកមជតិ

ចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ បនកំណត់ឲយរដ្ឋបល

ថន ក់េ្រកមជតិ ម នធនធនហិ រ ញញ វតថុ សម្រសប េដើ មប ប
ី ំ េពញតួ ន ទី ភរកិ ចច រ បស់ ខួ ្ល ន និ ង ្រតូ វ
្រគប់្រគងហិ រ ញញ វតថុ របស់ ខួ ្ល ន្របកបេ យ្របសិ ទធ ភ ព មនតម្ល ភព និ ង មនគណេនយយភព។
ម្រ ២៤៤ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ បនកំណត់អំពី
្របេភទចំណូលរបស់ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ដូ ចខងេ្រកម៖

 ្របភពេនមូល ្ឋ ន
 ្របភពពីថនក់ជតិ និង
 ្របភពេផ ងៗេទៀត។

ចំណូលពី្របភពេនមូល ្ឋ ន រួមមន៖

 ពនធេនមូល ្ឋ ន
 ឈនួល កៃ្រម និងចំណូលមន
ិ ែមន រេពើពនធេផ ងេទៀត
 ចំណូលរបស់ ្រកុម្របឹក ្រសុក បនមកពីពនធ ឈនួល និងកៃ្រមែដល្រតូវែចករ ំែលក
រ ង្រកុម្របឹក ្រសុក ជមួយ្រកុម្របឹក ឃុំ និង្រកុម្របឹក សងកត់កុ នង្រសុក
 អំេ យសម័្រគចិត្ត
 ្របភពេផ ងេទៀតែដលកំណត់េ យចបប់ ឬអនុ ្រកឹតយ។

ចំណូលពីថនក់ជតិ រួមមន៖

 ចំណូលែចករ ំែលក
 មូលនិធិេផទរពីថវករដ្ឋ
ិ និង
 ៃថ្លេស បនមកពីមុខងរជភនក់ងរ ែដលអនុ វត្តេ យ្រកុម្របឹក កនុងនម្រកសួ ង
ថ ប័ន។

57 
 ែផ្អកេលើបទបបញញ ត្តិៃនចបប់េរៀបចំអងគករ បនត្រមូវឲយេរៀបចំចបប់សី ្តពីរបបហិរញញ វតថុ និង
ករ្រគប់្រគង្រទពយសមបត្តិរបស់ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ែដល្របកសឲយេ្របើេ យ្រពះ ជ្រកមេលខ
នស⁄រកម⁄០៦១១⁄០១១ ចុះៃថងទី១៧ ែខមថ
ិ ុ ន ឆន២
ំ ០១១។

េដើមបធ
ី នេរៀបចំឲយ្របព័នធេផទរថវកព
ិ ីថវកជត
ិ ិេទឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ្របកបេ យ
តម្លភព គណេនយយភព និងមនសមធម៌ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនចប់េផ្តើមបេងកើតមូលនិធិឃុំ សងកត់
បនទប់មកគឺមូលនិធិ្រកុង ្រសុក និងបនេធ្វើករែកស្រមួលខ្លះៗនូ វករេរៀបចំថវក
ិ ជធនី េខត្ត។
ចប់ ង ំ ០០៣ មកដល់ឆន២
ំ ពីឆន២ ំ ០១៧ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនវភជន៍
ិ ថវក
ិ និងមូលនិធិដល់រដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិសរុប ២.០៨១.៣៩៩.២០៥ ដុ ្ល រ េមរក
ិ ែដលកនុងេនះ៖

–ថវក
ិ ជធនី េខត្ត មនចំនួន ១.៣៣៥.៤២៩.០០០ ដុ ្ល រ េមរក
ិ ចប់ពីឆន២
ំ ០០៩
ដល់ ឆន២
ំ ០១៧។
–មូ ល និ ធិ ្រកុ ង ្រសុ ក មនចំ នួ ន ១១៩.០៧៤.០៩៥ ដុ ្ល រ េមរ ក
ិ ចប់ពី ឆន ២
ំ ០១៣
ដល់ ឆន ំ២ ០១៧។
–មូលនិធិឃុំ សងកត់ មនចំនួន ៥៤៦.៨៩៦.១១០ ដុ ្ល រ េមរក
ិ ចប់ពីឆន២
ំ ០០៣
ដល់ ឆន២
ំ ០១៧។
ជមួយគនេនះែដរ ជរ ្ឋ ភប
ិ លបនេកៀរគរថវកព
ិ ីៃដគូ អភវិ ឌ ន៍ននស្រមប់គ្រំ ទដល់
កិចចដំេណើរករកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករ
ិ ែដលមនចំនួន្របមណ៥៧០ដុ ្ល េមរ ិ
ក គិត្រតឹមឆន២
ំ ០១៧។

េដើមបធ
ី នឲយមនតម្លភព គណេនយយភព និងសមធម៌កុ នងករទទួលបនធនធនពី
ថនក់ជតិ ករេផទរមូលនិធិ្រកុង ្រសុក និងមូលនិធិឃុំ សងកត់េទឲយរដ្ឋបល្រកុង ្រសុក និងរដ្ឋបល
ឃុំ សងកត់នីមួយៗ ្រតូវេធ្វើេឡើង មរូបមន្តកំណត់ជក់ ក់មួយដូ ចខងេ្រកម៖

 ស្រមប់ឃុំ សងកត់៖ ចំែណកេសមើគន ចំនួន្របជពលរដ្ឋ និងសនទស ន៍ភព្រកី្រក

 ស្រមប់្រកុង ្រសុក៖ ចំែណកេសមើគន ចំនួន្របជពលរដ្ឋ សនទស ន៍ភព្រកី្រក និង
ចំនួនឃុំ សងកត់។

ជរួម មកទល់ ឆន២

ំ ០១៧េនះ ្របភពចំណូលៃនថវករដ្ឋ
ិ បលថនក់េ្រកមជតិ គឺបនមកពី
្របភពថវ កជត
ិ ិ ម្របព័នធ េផទ រ ថវ កដូ
ិ ច បនគូ ស បញជ ក់ខ ងេលើ ែតប៉ុេ ្ណ ះ។ ្របភពចំ ណូ លដ៏

58 
សំ ខ ន់ៃនថវ ករដ្ឋ
ិ ប លថន ក់េ្រកមជតិ ែដលកំ ណ ត់េ យចបប់េរៀបចំ អ ងគ ក រ ដូ ច ជពនធ ឈនួល
កៃ្រមេស និ ង ចំ ណូ ល រេពើ ព នធ េផ ងេទៀតេនមូ ល ្ឋ នមិន ទន់្រតូ វ បនេផទ រ េទឲយរដ្ឋ ប លថន ក់
េ្រកមជតិេនេឡើយ។ មបទពិេ ធន៍ជអន្តរជតិ ករកំណត់ឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិទទួល
បន្របភពចំណូលែត មរយៈ្របព័នធេផទរថវកព
ិ ិ បនជំរញ
ីថនក់ជតិ គឺមន ុ េលើកទឹកចិត្តឲយរដ្ឋបល
ថនក់េ្រកមជតិ ចូលរួមេកៀរគរ្របភពចំណូល និងធនធនននេនមូល ្ឋ នឲយអស់ លទធភព េដើមប ី
អភវិ ឌ មូល ្ឋ នរបស់ ខួ ្លនេនះេឡើយ។ េ្រកម្របព័នធេនះ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិនីមួយៗមនករ
ពឹងែផ្អកទំង្រសុង និងរង់ចំែតេទេលើករផ្តល់ថវកព
ិ ីថនក់ជតិែតប៉ុេ ្ណ ះ។

កនុងចេន្លះពីឆន២
ំ ០០៤ ដល់ ២០១៧ ទំហំថវកថ
ិ ន ក់េ្រកមជតិជមធយមកនុងមួយឆន ំ មន
្របមណ ៦% ៃនថវកជត
ិ ិសរុប។ ភគរយេនះ ក់មន ួ ឆនេំ ទមួយឆន ំ
ិ ែ្រប្របួលេ្រចើនេឡើយពីមយ
ប៉ុែន្ត ្រស័ យេ យកំេណើនេសដ្ឋកិចច ទំហំថវកជក់
ិ ែស្តងស្រមប់ ជធនី េខត្ត និងឃុំ សងកត់
មនករេកើនេឡើងជេរៀង ល់ ឆន។
ំ ស្រមប់ឆន២
ំ ០១៧ រដ្ឋបល ជធនី េខត្តនីមួយៗមនថវកជ
ិ
មធយម្របមណ១០ នដុ ្ល រ េមរក
ិ រដ្ឋបល្រកុង ្រសុកជមធយមមន្របមណ១៩មុន
ឺ ដុ ្ល រ េមរក
ិ
នង
ិ រដ្ឋបលឃុំ សងកត់មនជមធយម្របមណ៦មុន
ឺ ដុ ្ល រ េមរក
ិ (តួេលខេនះ បនមកពត
ី ួេលខ
សរុបេនកនុង ងខងេ្រកម ែចកនឹងចំនួនេខត្ត ្រកុង ្រសុក និងឃុំ សងកត់)។

ងខងេ្រកម ឆ្លុះបញចំងអំពីថវកថ
ិ ន ក់ជតិ និងរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិពីឆន២
ំ ០០៤
ដល់ ឆន២
ំ ០១៧ ែផ្អក មចបប់ថវកជត
ិ ិ។ អ្រ ប្តូរ្របក់ ១ដុ ្ល រ េមរក
ិ = ៤.០០០េរៀល ។

រូបភព 9៖ ទំហថ
ំ វកថ
ិ ន ក់ជតិ នង
ិ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ

បរ យយ
ិ 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ថវ ិកជតិ សរុប 753 792 954 1,155 1,418 1,815 2,075 2,462 2,843 3,219 3,639 4,035 4,699 5,448

ថវ ិកថនក់ជតិ 713 748 899 1,091 1,343 1,697 1,956 2,333 2,691 3,023 3,399 3,758 4,366 5,046

ថវ ិកថនក់ េ្រកមជតិ 40 44 54 64 75 118 119 129 152 196 240 277 334 401

ថវ ិក ជធនី េខត្ត 25 28 35 42 52 89 82 89 107 130 164 188 229 271

ថវ ិក្រកុ ង ្រសុក 15 17 20 28 36

ថវ ិកឃុ ំ សងកត់ 15 17 19 22 23 28 37 40 45 51 59 68 77 94

(គិតជ នដុ ្ល )

59 
 មតួេលខខងេលី ថវ ិករដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតេិ នកមពុជមន្របមណជ ៦% ៃនថវ ិកជតិ
ប៉ុេ ្ណ ះ។ តួេលខេនះ មនចំនួនតច
ិ តួច ស់ េបេី ្របៀបេធៀបេទនង
ឹ ប ្ត ្របេទសេផ ងេទៀត ទំង
េនកនុង នង
ិ េ្រកតំបន់ កនុងេនះមនដូចជ ្របេទសជប៉ុនមន្របមណ៦០% កូេរខងតប
៉ ូងមន
៤៥% ឥណូ ្ឌ េនសុ៣
ី ៥% ហ្វល ី ីន២៥% នង
ី ព ិ ៃថ២៦%។ ភគេ្រចន
ី ៃនថវ ិកទំងេនះ រដ្ឋបលថនក់
េ្រកមជតិេន មប ្ត ្របេទសទំងេនះ យកេទេ្របី្របស់េដីមបអ
ី នុវត្តមុខងរែដលេផ្តតេទេលី
ករងរសុខុមលភព នង
ិ ករេលីកកមពស់គុណភពជីវ ិតរបស់្របជពលរដ្ឋ កនុងេនះមនដូចជ អប់រ ំ សុខ
ភិបល បរ ិ ថ ន សុខុមលភព េស សងគម ស ្ត ប់ធនប់ ធរណៈ និងេហ ្ឋ រចនសមព័នធ ...
។ល។ សូមេមីលឧបសមព័នធ ២ ស្រមប់ព័ត៌មនបែនថម។

(្របភព៖ Morgan, Peter J. and Trinh, Long Q. FRAMEWORKS FOR CENTRAL–LOCAL

GOVERNMENT RELATIONS AND FISCAL SUSTAINABILITY. Asian Development Bank
Institute.)

60 
VII. េសចក្តីសននិ ្ឋ ន

សរុប មក កមពុ ជមន្របព័នធ អ ភិប លកិ ចច មូ ល ្ឋ ន មករេបះេឆន តេនមូ ល ្ឋ នជយូ រ

ស់ ម កេហើ យ ។ មករសិ ក ្រ វ្រជវ ចប់ ំង ពី ក រេបះេឆន តឃុំ និ ង ករេរៀបចំ ្របព័នធ
្រគប់្រគងឃុំេនកមពុជនឆន១
ំ ៩០៨ រហូតមកទល់មុនករេបះេឆនតេ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ឃុំ សងកត់
ំ ០០២ េយើងបនរកេឃើញេហតុ ផលជេ្រចើនែដលមនផលប៉ះពល់ មកេលើកររកចេ្រម
ឆន២ ី ើន និង
ចី រ ភពៃន្របព័នធអ ភប
ិ លកិ ចចមូល ្ឋ ន មែបប្របជធិប េតយយ និ ង វមជឈករេនកមព
ិ ុ ជ កនុងេនះ
មនេហតុ ផលចមបងៗចំនួន០៥ គឺ៖

មួយ.រដ្ឋបលមូល ្ឋ នេនកមពុជ មនករផ្លស់ បូ ្តរជញឹកញប់េទ មករែ្រប្របួលផ្លស់

ប្តូររបបនេយបយេនកមពុជ។ ករផ្លស់ បូ ្តរទំង្រសុងនូ វ្របព័នធ្រគប់្រគងរដ្ឋបលមូល ្ឋ ន េទ ម
ករែ្រប្របួលផ្លស់ បូ រៃនរបបនេយបយបនេធ្វ
្ត ើឲយប៉ះពល់ ដល់ ភពជប់បន្ត និងនិរន្តរភពៃន្របព័នធ
រចនសមព័នធ្រគប់្រគងរដ្ឋបលមូល ្ឋ ន ែដលបនខិតខំក ង និងព្រងឹងពីមុនៗមក។ មយ៉ងេទៀត
ល់ករផ្លស់បូ ររបបនេយបយេនកមព
្ត ុ ជ របបនេយបយេ្រកយែតងែតបដិេសធមន
ិ ទទួល គ ល់
និងមន
ិ បនផ្តល់តៃម្លចំេពះសមទ
ិ ធផល និងបទពិេ ធន៍ល្អៗៃនរបបនេយបយមុនៗេឡើយ។

ពីរ.ជេម្លះៃផទកុ នង ស្រងគមសុី វល
ិ និងរបប្របល័ យពូ ជ សន៍េនកមពុជបនបំផិ្លចបំផ្លញ
ទំង្រសុងនូ វរចនសមពន
័ ធ ្របព័នធ និងសមទ
ិ ធផលៃនករ្រគប់្រគងរដ្ឋបលរបស់ ជតិទំងមូល។

បី.ករក ងរដ្ឋបលមូល ្ឋ នមួយ្របកបេ យសក្តនុ ពល និងមនចីរភពទមទរឲយ

មនករ ំង ចិ ត្ត ខ ងនេយបយរយៈេពលែវង។ បទពិ េ ធន៍ េន្របេទសននជេ្រចើ ន ែដល
មន្របព័នធ រ ដ្ឋ ប ល មែបប្របជធិ ប េតយយ និ ង វ មជឈកររ
ិ ងមំ
ឹ បនបង្ហ ញឲយេឃើ ញ ថ កំ ែណ
ទ្រមង់េនះជដំ េណើ រករដ៏ ំញុ ំ សមុ គ ម ញ និ ង រេសើ ប មិន ្រគន់ែតមនផលប៉ះ ពល់ ម កេលើ
រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ ឬរដ្ឋបលមូល ្ឋ នប៉ុេ ្ណ ះេទ ប៉ុែន្តកំែណទ្រមង់ក៏មនផលប៉ះពល់ មក
េលើ ថ ប័ន ននេនថន ក់ជ តិ ផ ងែដរ។ េហតុ េនះ កំ ែណទ្រមង់េនះ្រតូ វ កររយៈេពលែវង ្រតូ វ ឆ្ល ង
កត់ ដំ ក់ ក លបត់ ែបនជេ្រចើ ន ។ ទនទឹ ម េនះ េន មដំ ក់ក លនី មួយ ៗៃនករែកទ្រមង់
ទមទរឲយមនករពិ េ្រគះេយបល់ ករចូ ល រួម និ ង ករ្រសុះ ្រសួ ល គន ខងនេយបយកនុងសងគ ម
ទំង មូ ល េហើ យ ្រតូ វ តមក ល់ ក រេប្ត ជញ ចិ ត្ត ខ ងនេយបយែដលបន្រសុះ ្រសួ ល ឯកភពគន េនះកនុ ង
រយៈេពលែវងស្រមប់គំ្រទដល់ ដំេណើរករែកទ្រមង់េនះឲយវវត្ត
ិ េទមុខជប់ជនិចច។

61 
 បួន.្រតូវេរៀបចំឲយមនយន្តករស្រមបស្រមួលក្រមត
ិ ជតិ ជមួយករេរៀបចំឲយមន្រកបខ័ណ្ឌ
េគលនេយបយ ្រកបខ័ណ្ឌចបប់ កមមវធ
ិ ី ែផនករអនុ វត្តចបស់ ស់ កនុងករក ងសមតថភព
ធនធនមនុ ស ករផ្តល់ធនធនហិរញញ វតថុ ករេផទរមុខងរ ធនធន សិទិធអំ ចជក់ ក់ ្របកប
េ យចីរភពដល់ រដ្ឋបលមូល ្ឋ ន។ រដ្ឋបលមូល ្ឋ នែដលមន
ិ មនធនធនមនុ ស ្របកបេ យ
សមតថ ភ ព មិន មនធនធនហិ រ ញញ វតថុ សម្រសប មិន មនមុ ខ ងរ និ ង សិ ទិធ អំ ចជក់ ក់
េ្រប ប្របដូច “មនុស ែដលមនបតៃដទេទ ្អ ត”។ កនុង ថ នភពេនះ េយង
ើ មន
ិ ចក ងរដ្ឋបល
មូល ្ឋ ន្របកបេ យ្របសិទធភព និងនិរន្តរភពបនេឡើយ។

្របំ.ករផ ព្វផ យ អប់រ ំ្របជពលរដ្ឋឲយមនករយល់ ដឹង េដើមបេី លើកកមពស់ករចូ លរួមដ៏

ន ំេណើរករកំែណទ្រមង់ ក៏ដូចកិចចករននរបស់ រដ្ឋបល
្រតឹម្រតូវកនុងភពជមចស់ ពី្របជពលរដ្ឋកុ ងដ
មូល ្ឋ ន គឺជែផនកដ៏សំខន់មួយកនុងករផ្លស់ បូ ្តរទម្លប់ និងឥរយបទរបស់
ិ សហគមន៍ននេន
មូល ្ឋ ន។ ករេលើកកមពស់ករចូ លរួម និងភពជមចស់ េនមូល ្ឋ ន គឺជក ្ត ជំរញ
ុ ឲយមនកររក
ី
លូ ត ស់ និងចីរភពដល់ ្របព័នធរដ្ឋបលមូល ្ឋ នស្រមប់រយៈេពលែវង។

ែផ្អកេលើករសិក ្រ វ្រជវ និងបទពិេ ធន៍ខងេលើ ជរ ្ឋ ភប

ិ លបន ក់េចញនូ វ
ិ ី កំ ែណទ្រមង់វ មជឈករ
កមម វ ធ ិ និ ង វ សហមជឈករ
ិ ្របកបេ យភព្របយ័តន ្របែយង មរយៈករេធ្វើ
បេណើ្ត រ េរៀនសូ ្រតដក្រសង់បទពិេ ធន៍បេណ្តើរពីមួយជំ នេទមួយជំ នេទៀត េ យែផ្អកេលើ
ថ នភពនេយបយ សងគម និងេសដ្ឋកិចចេនកមពុជ។

េដើមបធនឲយកំ
ី ែណទ្រមង់េនះមនដំេណើរករេ្រកមែផនករកមមវធ
ិ ី មយ
ួ ែដលមនករេ្រគង
ទុ ក េលើមូល ្ឋ នៃនករពិេ្រគះេយបល់ ករចូ លរួម ករ្រសុះ្រសួលឯកភពគន ជរ ្ឋ ភប
ិ លបន
ក់េចញនូ វ កមមវធ
ិ ីជតិស្រមប់ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិរយៈេពល
១០ឆន ំ (២០១០–២០១៩) ែដល្រតូវអនុ វត្ត មរយៈែផនករអនុ វត្តជដំ ក់ៗ ែដលេ កត់ថ
“ផអ៣ទ១
ី (មនរយៈេពល០៣ឆន ំ ពនយរេពល០១ឆន)ំ ផអ៣ទ២ ិ ផអ៣ទី៣ (០៣ឆន)ំ ”
ី (០៣ឆន)ំ នង
។

ទនទឹមេនះ េដើមបេធ្វ
ី ើជេសនធិករជូ ន ជរ ្ឋ ភប
ិ លកនុងករដឹកនំ ករស្រមបស្រមួល គំ្រទ
ដល់ដំេណើរករកំែណទ្រមង់េនះ ចបប់េរៀបចំអងគករបនត្រមូវឲយបេងកើតយន្តករគំ្រទស្រមបស្រមួល
អន្តរ្រកសួ ងមួយេនថនក់ជតិ េ យចប់េផ្តើមពីគណៈកមមធិករជតិគំ្រទឃុំ សងកត់ (គ.ឃ.ស)

62 
ែដលមន ណត្តិពីឆន២
ំ ០០២ ដល់ ឆន២
ំ ០០៦ បនទប់មកបនបេងកើតគណៈកមមធិករជតិដឹកនំ
កំ ែណទ្រមង់វ មជឈករ
ិ និ ង វ សហមជឈករ
ិ (គ.ជ.វ.វ) ែដលមន ណត្តិ ពី ឆន ២
ំ ០០៦ ដល់ ឆន ំ
២០០៩។ កនុងដំ ក់កលេនះ “កមមវធ
ិ ីសី ិ ីអភវិ ឌ មូល ្ឋ នរបស់ ជរ ្ឋ ភប
” ែដលជកមមវធ ិ ល
្រតូវបនេធ្វើសមហរណកមមកុ នងរចនសមព័នធ និងករដឹកនំរបស់ គ.ជ.វ.វ។ ចប់ពីេ្រកយករេបះ
េឆនតេនថនក់ ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌនឆន២
ំ ០០៩ ចបប់េរៀបចំអងគករបនត្រមូវឲយបេងកើត
គណៈកមមធិករជតិស្រមប់ករអភវិ ឌ មែបប្របជធិបេតយយេនថនក់េ្រកមជតិ (គ.ជ.អ.ប)
េដើមបអ
ី នុ វត្តករងរបន្តពី គ.ជ.វ.វ រហូ តមកទល់ បចចុបបនន។

សរុបមក េបើគិតពីឆន២
ំ ០០២ មកទល់ឆន២
ំ ០១៧េនះ កំែណទ្រមង់រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ
បនដំេណើរកររយៈេពល្របមណ១៥ឆនម ំ កេហើយ។ កនុងរយៈេពលេនះ ដំេណើរករកំែណទ្រមង់
បនឆ្លងកត់េ យេជគជ័យនូ វដំ ក់កលសំ ខន់ៗ០២ េហើយបចចុបបននកំពុងសថិតកនុងដំ ក់
កលទី៣។

ដំ ក់កលទី១.ករេរៀបចំ ្រកបខ័ណ្ឌ េគលនេយបយ ្រកបខ័ណ្ឌ ចបប់ស ្រមប់ក រែក

ទ្រមង់េនថន ក់ឃុំ សងក ត់ និ ង ករេបះេឆន តេ្រជើ ស េរ ស្រកុ
ើ ម ្របឹ ក ឃុំ សងក ត់ ណត្តិ ទី ១ នឆន ំ
២០០២។ កនុងដំ ក់កលេនះ េយើងបនេរៀបចំេឡើងវញនូ
ិ វរចនសមព័នធ ្របព័នធអភប
ិ លកិចចេន
ថនក់ឃុំ សងកត់ ្រពមទំងករបណុ ្ត ះប ្ត ល ក ងសមតថភពដល់ រដ្ឋបលឃុំ សងកត់ និងអនក
ពក់ព័នធនន េដើមបេី លើកកមពស់ករចូ លរួម និងករគំ្រទដល់ រដ្ឋបលឃុំ សងកត់។

ដំ ក់កលទ២
ី .ករេរៀបចំ្រកបខ័ណ្ឌេគលនេយបយ ្រកបខ័ណ្ឌចបប់ និងករេបះេឆនត
េ្រជើសេរស្រកុ
ើ ម្របឹក ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ ណត្តិទី១ និង ណត្តិទី២។ កនុងដំ ក់
កលេនះ រចនសមព័នធ ្របព័នធអភប
ិ លកិចចេនរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក ខណ្ឌ្រតូវបន
េរៀបចំេឡើងវញ
ិ េហើយករបណុ ្ត ះប ្ត លក ងសមតថភពធនធនមនុ ស េនថនក់រដ្ឋបលទំង
េនះ ក៏្រតូវបនេធ្វើេឡើងជបន្តបនទប់។

ជរួម កនុ ងរយៈេពល្របមណ១៥ឆន េំ នះ ្រស័ យ េ យករេប្ត ជញ ចិ ត្ត ខ ងនេយបយ

របស់ ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជ ករ ង
ំ ចិត្ត និងករចូ លរួមពី្រកសួ ង ថ ប័ន រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ
ៃដគូ អភវិ ឌ ន៍ និងអនកពក់ព័នធនន េយើង ច យតៃម្លបនថ កំែណទ្រមង់េនះបនពុះពរឆ្លង
កត់ដំ ក់ក លដ៏សំ ខ ន់ទំង ០២េនះេ យេជគជ័យ េនះគឺ ក របេងកើ ត បន ថ ប័ន អភិប ល

63 
កិចចមែបប្របជធិបេតយយេន្រគប់ថនក់រដ្ឋបលេនថនក់េ្រកមជតិទងំ មូល។ កនុងដំ ក់កល
ទំង០២េនះ ដំេណើរករកំែណទ្រមង់មនករប៉ះពល់ ភគេ្រចើនមកេលើរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ និង
មនផលប៉ះពល់ តិចតួចប៉ុេ ្ណ ះមកេលើថនក់ជតិ។

ដំ ក់កលទី៣.ជដំ ក់កលៃនករេផទរមុខងរ និងធនធន។

មបទពិេ ធន៍េន្របេទសនន ដំ ក់កលៃនករេផទរមុខងរ និងធនធនពីថនក់ជតិ

េទឲយរដ្ឋ ប លថន ក់េ្រកមជតិ គឺ ជ ដំ ក់ក លដ៏ ំញុ ំ សមុ គ ម ញ និ ង រេសើ ប េ យ រ
ដំ ក់កលេនះមនផលប៉ះពល់ កន់ែតេ្រចើនេឡើងៗមកេលើ្រកសួ ង ថ ប័នននេនថនក់ជតិ។

ពក់ព័នធបញ្ហេនះជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុជបន្របេមល
ើ េមល
ើ និងបនេ្រត មេរៀបចំខួ ្លនទុ កជ
ី មនះេលើឧបសគគេនះ។ េហតុ េនះ មុន ក់ឲយដំេណើរករនូ វករេផទរមុខងរ និងធនធន
មុន េដើមបជ
េយើងបនេរៀបចំនូវគេ្រមងអនុ វត្ត កលបងេលើវស័
ិ យជេ្រចើន។ ែផ្អកេលើបទពិេ ធន៍ៃនគេ្រមង
កលបងទំងេនះ បចចុបបនន គ.ជ.អ.ប កំពុងេធ្វើករពិភក ពិេ្រគះេយបល់ ជមួយ្រកសួ ង ថ ប័ន
ពក់ព័នធ េ យែផ្អកេលើម្រ ២១៨ ៃនចបប់សី ្តពីករ្រគប់្រគងរដ្ឋបល ជធនី េខត្ត ្រកុង ្រសុក
ខណ្ឌ ែដលបនបញញ ត្តថ “ករេផទរមុខងរ និងធនធន ្រតូវេធ្វើេឡើងេ យមនករេ្រគងទុ ក មន
ដំ ក់កល មនសនិទនភព មនករស្រមបស្រមួល មនករពិេ្រគះេយបល់ មនតម្លភព
និងមនកររ ំខនជអបបបរមេទេលើ្របតិបត្តិករែដលកំពុងដំេណើរកររបស់ ជរ ្ឋ ភិបល និង
ករគំ្រទពីអនកពក់ពន
័ ធនន”។

ករេផទរមុខងរ និងធនធនេទឲយរដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ គឺេធ្វើេឡើង មេគលករណ៍

Subsidiarity ែដលសំ េ ដល់ករេផទរមុខងរទំង យ ែដលថនក់េ្រកមជតិ ចមនសមតថភព
និងលទធភពអនុ វត្តបន េ យមន
ិ េផទរនូ វមុខងរ ែដលមនលកខណៈសមុគ មញ ំញុ ំ ពិបក
កនុងករអនុ វត្ត ឬមុខងរ ែដលពុំមនធនធនជក់ ក់ ឬមុខងរ ែដលថនក់ជតិអនុ វត្តមន
ិ
បន េទឲយរដ្ឋបលថនកេ្រកមជតិេនះេឡើយ។ ្រពមជមួយេនះ ថនក់ជតិ្រតូវេផទរនូ វសមតថកិចច
សិទិធអំ ច (េផទរភពជមចស់ ) ដល់ រដ្ឋបលថនក់េ្រកមជតិ េដើមប ី ចចត់ែចងអនុ វត្តេ យខ្លួន
ឯងផទល់ នូវមុខងរែដល្រតូវបនេផទរេនះ។ ទនទឹមេនះ ្រកសួ ង ថ ប័ន ែដលេផទរមុខងរ ្រតូវេរៀបចំ
ស្តង់ រអបបបរមៃនមុខងរែដលបនេផទរ ករបណុ ្ត ះប ្ត ល ក ងសមតថភពដល់រដ្ឋបលថនក់

64 
េ្រកមជតិ និងករបេងកើតនូ វ្របព័នធ ម ន ្រតួតពិនិតយ យតៃម្លអំពី្របសិទធភពៃនករអនុ វត្តមុខងរ
ែដលបនេផទរទំងេនះ។

ែផ្អកេលើបទពិេ ធន៍ ែដលេយើងបនពុះពរឆ្លងកត់ដំ ក់កលកំែណទ្រមង់វមជឈករ

ិ
និ ង វ សហមជឈករ
ិ កនុ ងរយៈេពល្របមណ១៥ឆន ំេនះ និ ង សមិទធ ផ លែដលសេ្រមចបនេនកនុ ង
ដំ ក់កលទំង០២ខងេលើ បនក្លយជេមេរៀនបទពិ េ ធន៍ស ្រមប់ក របន្តព ្រងឹ ងករេប្តជញ
ចិ ត្ត រ ម
ួ គន េធ្វើ ក រពិ ភ ក ស្វះ ែស្វ ង រកករ្រសុះ ្រសួ ល គន និ ង រួម គន េ ះ្រ យនូ វ បញ្ហ ្របឈមនន
ែដលនឹង ចេកើតមនេឡើងកនុងដំ ី ុះពរឆ្លងកត់ដំ
ក់កលទី៣េនះ េដើមបព ក់កលដ៏សំខន់
េនះ សំ េ ជំរញ
ុ ឲយកំែណទ្រមង់វមជឈករ
ិ និងវសហមជឈករេនះទទួ
ិ លបននូ វេជគជ័យស្រមប់ជ
្របេយជន៍ដល់ ្របជពលរដ្ឋែខមរទំងមូល។

65