¬s+&√

øÏ+~ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç.

j·T÷ì{Ÿ 5. C≤rj·T C…+&Ü

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç.

∫Á‘·+˝À @y˚T$TñHêïsTT?
<˚X¯|ü≥+˝À mH√ï $wüj·÷\qT #·÷düTÔHêïs¡T ø£<ë? MTπøeTì|ædüTÔ+<√ #Ó|üŒ+&ç.
eTq <˚X¯+ >=|üŒ<äq+ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

|æ\¢\÷! Ç˝≤ #˚j·T+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
á |ü<ë\≈£î nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï nø±sê~ |ü{Ϻø£qT #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç. ˝Ò<ë MT $TÁ‘·T\qT, ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝À ñ+&˚ $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç. #Ó|üŒ+&ç.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 33
 $Vü≤]+|üìe÷à! $Vü≤]+|üìe÷à!
kÕ«‘·+Á‘·´ $qTM~∏ ` C≤rj·T C…+&Ü!
ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ
$X¯«$U≤´‹>± ` $»j·T Hê<ë\‘√
$X¯«yÓ÷Vü≤qeTT>± ` yÓ\dæq C…+&Ü
Ms¡ uÛ≤s¡‘· C≤‹ ` yÓ*–q C…+&Ü ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ
eT÷&ÉT s¡+>∑T\ ‘√&ç ` eTT#·Ã≥ >∑÷&ç
‘√&ÉT ˙&ÉsTT ` <Ûäs¡à#·Áø£eTTà >∑÷&ç
Áø°&ç+#·T ˙j·T+&É ` Á|æj·TyÓTÆq C…+&Ü
ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ
Ms¡T\ s¡ø£ÔeTTà ` <Ûës¡y√dæ, j·T]
Ms¡T\ H√&ç+∫ ` ù|s=Zqï C…+&Ü
uÛ≤s¡‘· Ms¡T\ ` C≤rj·T C…+&Ü ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ
kÕVü≤dü ‘ê´>±\T ` XÊ+‹ dü‘ê´\T
Ä‘·à $XÊ«kÕ\T ` W<ës¡´ uÛ≤yê\T
#·ø£ÿ>± bÕ*+#·T ` C≤rj·T C…+&Ü
ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ
ùd‘·T o‘ê#·\ ` dæús¡ uÛÑs¡‘· C≤‹
U≤´‹ì*Œq j·T{Ϻ ` C≤rj·T C…+&Ü
kÕ«‘·+Á‘·´ uÛ≤s¡‘· ` C≤rj·T C…+&Ü
ˆˆ $Vü≤]+|üìe÷à ˆˆ

34 ` >∑Ts¡C≤&É sê|òüTeX¯s¡à
 Ç$ #˚j·T+&ç
I $q&É+, Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ&É+
(n) π>j·÷ìï sê>∑+‘√ bÕ&É+&ç. n_Ûqj·T+ #˚j·T+&ç.
(Ä) á π>j·T+ <˚ì >∑T]+∫ #ÓãT‘·T+~?
(Ç) á π>j·T kÕsê+XÊìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
(á) kÕ«‘·+Á‘·´ ~H√‘·‡e dü+<äs¡“¤+>± bÕsƒ¡XÊ\˝À ñ|üHê´dü b˛{°ì ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. MT¬s’‘˚
@+ e÷{≤¢&ÉT‘ês¡T?
II <Ûësêfi¯+>± #·<äe&É+, ns¡ú+#˚düTø=ì #Ó|üŒ&É+, sêj·T&É+
(n) π>j·T+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ π>j·T bÕ<ë\qT dü¬s’q Áø£eT+˝À sêj·T+&ç.
Áø°&ç+#·T ˙ j·T+&É ` Á|æj·TyÓTÆq C…+&Ü
eT÷&ÉT s¡+>∑T\ ‘√&ç ` eTT#·Ã≥>∑÷&ç
‘√&ÉT ˙&ÉsTT <Ûäs¡à#·Áø£eTTà >∑÷&ç
(Ä) π>j·T+˝Àì ÁbÕdü |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë:- C≤‹ ` U≤´‹
(Ç) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q π>j·T bÕ<ë\qT bÕsƒ¡+˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
1. eTq C…+&Ü eT÷&ÉT s¡+>∑T\‘√ eTT#·Ã≥>± ñ+~.
2. Væ≤e÷\j·÷\ qT+∫ sêy˚TX¯«s¡+ <ä>∑Zs¡ ñqï yês¡~Û es¡≈£î uÛÑs¡‘·C≤‹ U≤´‹ì eTq
C…+&Ü ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
3. X¯Á‘·Tôd’Hê´\qT z&ç+∫q Ms¡T\ ‘ê´>±\≈£î >∑Ts¡TÔ eTq C…+&Ü.
4. eTq C…+&Ü n+<äyÓTÆq C…+&Ü>± Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹ì bı+~+~.
(á) øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. π>j·T+ Ä<Ûës¡+>± yê{Ïì »‘·|üs¡∫ sêj·T+&ç.
eT÷&ÉT s¡+>∑T\ ‘√&ç C≤rj·T C…+&Ü
#·ø£ÿ>± bÕ*+#·T yÓ\dæq C…+&Ü
$X¯«yÓ÷Vü≤qeTT>± eTT#·Ã≥ >∑÷&ç
‘√&ÉT ˙&ÉsTT yÓ*–q C…+&Ü
Ms¡ uÛ≤s¡‘· C≤‹ <Ûäs¡à #·Áø£eTTà>∑÷&ç
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 35
 (ñ) bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝À ¬s+&˚dæ |ü<ë\T ø£*dæ ñqï |ü<ë\T ñHêïsTT. yê{Ï øÏ+<ä ^‘·
^j·T+&ç. #·<äe+&ç.
ñ<ë: $X¯«$U≤´‹, <Ûäs¡à#·Áø£eTT
III Ä˝À∫+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T&É+ (d”«j·Ts¡#·q)
(n) eTq C…+&Ü Ms¡T\ ‘ê´>±ìøÏ >∑Ts¡TÔ nì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\e⁄?
(Ä) ùd‘·T o‘ê#·\ dæús¡ uÛÑs¡‘· C≤‹ U≤´‹ ì*Œq j·T{Ϻ C≤rj·T C…+&Ü ` á yêø±´\ <ë«sê
MTs¡T ‘Ó\TdüT≈£îqï<˚$T{Ï?
Ç) eTq C…+&Ü $X¯«$U≤´‹ bı+~ $X¯«yÓ÷Vü≤q+>± ñ+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë? Bìì
düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.
á) π>j·T kÕsê+XÊìï kı+‘· e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
IV |ü<äC≤\+
(n) á π>j·T+˝Àq÷ eTT+<äT bÕsƒ¡+˝Àq÷ ñqï øÏ+~ ˇ‘·TÔ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
à ï Œ º Ô Á ´ ÿ à « Z ¢

................................ ................................ ................................

................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
(Ä) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î nsêú\qT sêj·T+&ç.
1. |ü≈£åî\T $qTM~∏˝À m>∑Ts¡T‘·THêïsTT.
2. s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹ bı+<ä&É+ <ë«sê $X¯«$U≤´‹ bı+<ë&ÉT.
3. m+<äs√ Ms¡T\T ‘·eT ÁbÕD≤\T <Ûës¡y√dæ eTq≈£î kÕ«‘·+Á‘ê´ìï
dü+bÕ~+∫ô|{≤ºs¡T.
4. uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT >∑+>∑qT uÛÑ÷$T MT~øÏ ‘˚e&É+ <ë«sê ‘·eT U≤´‹ì\u…{≤º&ÉT.
5. ˇø£ ø±\T ˝Ò≈£îHêï Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ ø£wüº|ü&ç düT<Ûë#·+Á<äHé Á|üU≤´‘· qs¡ÔøÏ>±
ù|s¡T‘Ó#·TÃ≈£î+~.
36
 (Ç) øÏ+~ >∑fi¯¢˝À bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë\T <ë>∑THêïsTT. yê{Ïì yÓ‹øÏ yê{Ï‘√ kı+‘· yêø±´\T
sêj·T+&ç. 1. .........................................
$ » j·T Hê <ä+ 2. ..........................................
X¯« o ‘ê #· \+ 3. ..........................................

$ XÊ« dü+ C≤ ‹ 4. ..........................................

5. ..........................................
U≤´ <Ûä s¡à #· Áø£+
‹ <Ûë s¡ y√ dæ 6. ..........................................

(Ç) π>j·T+ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ϻø£qT |üP]+#·+&ç. 7. .........................................

Bs¡È nø£ås¡+ ñqï >∑T&ç nø£ås¡+ ñqï ~«‘ê«ø£ås¡+ ñqï dü+j·TTø±Ôø£ås¡+ ñqï
|ü<ë\T |ü<ë\T |ü<ë\T |ü<ë\T

ñ<ë: kÕVü≤dü+ $Vü≤]+|ü⁄ #·ø£ÿ>± U≤´‹

V düè»Hê‘·àø£‘·
(n) øÏ+~ π>j·÷ìï bı&ç–+#·+&ç.
ñ<ë : ø√øÏ\eTà bÕ&É>∑\<äT
C≤rj·T^‘·+
ø=+&Éø√q yê>∑T bÕ&ÉT
dü+düÿè‹ ^‘·+
.............................
.............................
(Ä) bÕsƒ¡+˝Àì yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT bÕ<ë\T #·<äe+&ç. <ëì≈£qT>∑TD+>± ∫Á‘êìï ^j·T+&ç.
s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. <ëìï >∑T]+∫ sêj·T+&ç, #Ó|üŒ+&ç.
VI Á|üX¯+dü
π>j·÷ìï MT ‘·s¡>∑‹>∑~˝À mes¡T u≤>± bÕ&Üs¡T? mes¡T u≤>± n_Ûqj·T+ #˚XÊs¡T?
yêfi¯ófl u≤>± #˚XÊs¡ì MTs¡T m+<äT≈£î nqT≈£î+≥THêïs√ #Ó|üŒ+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 37

VII uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+
+
(n) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. (?) á >∑Ts¡TÔ≈£î ª µ #·T≥º+&ç.
s¡$ ôd\e⁄˝À¢ ‘ê‘·j·T´>±] }]øÏyÓfi≤fl&ÉT. <ë]˝À >√|üj·T´ m<äTs¡j·÷´&ÉT. ªªmes¡T
u≤ãT qTe⁄«? me]+{ÏøÏ yÓfi≤¢*? ˙ù|πs$T{Ï? MT }s¡T @~? n+≥÷ Á|ü•ï+#ê&ÉT.
s¡$ ∫s¡Tqe⁄«‘√ >√|üj·T´ Á|üX¯ï\ìï+{ÏøÏ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT.
|æ\¢\÷! á >∑Ts¡TÔ (?) yêø£´+˝À ∫es¡ ñ+<äì >∑T]Ô+#ês¡T ø£<ë! á >∑Ts¡TÔqT (?)
ªÁ|üXÊïs¡úø£ ∫Vü≤ï+µ n+{≤s¡T. á >∑Ts¡TÔ>∑\ yêø±´\qT ªÁ|üXÊïs¡úø£ yêø±´\Tµ n+{≤s¡T.
(Ä) á øÏ+~ yêø±´\qT >∑eTì+#·+&ç. M{Ï˝À Á|üXÊïs¡úø£ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ ^‘· ^j·T+&ç.
˙ù|s¡T @$T{Ï?
MTs¡T ãC≤s¡T≈£î m+<äT≈£î e#êÃs¡T?
MTs¡T ã&çqT+∫ m|ü&ÉT e#êÃs¡T?
MTs¡T m˝≤ #·<äTe⁄‘·THêïs¡T?
MT<ä>∑Zs¡ mìï |ü⁄düÔø±\T ñHêïsTT?
MT }s¡T @~?
C≤rj·T^‘·+ sêdæqyês¡T mes¡T?
(Ç) ^‘· ^dæq ô|’ Á|üXÊïs¡úø£ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
eTq<˚X¯+ >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó*ù| @yÓ’Hê bÕ≥\qT/π>j·÷\qT/ø£$‘·\qT
ùdø£]+#·+&ç, yê{Ïì #ês¡Tº MT<ä sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç. #·~$ $ì|æ+#·+&ç.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?
1. π>j·÷ìï sê>∑ uÛ≤e j·TTø£Ô+>± bÕ&É>∑\qT. WqT/ø±<äT
2. π>j·÷ìï <Ûësêfi¯+>± #·<äe>∑\qT.
π>j·÷ìï >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. WqT/ø±<äT
3. π>j·TkÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
4. Ä<Ûësê\‘√ π>j·÷ìï bı&ç–+∫ sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
nqï<äeTTà\e˝…qT C≤‘·T\T, eT‘·eTT\˙ï yÓT\>∑e˝…H√sTT.
` >∑Ts¡C≤&É nbÕŒsêe⁄
38
 ¬s+&√
øÏ+~ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç.
j·T÷ì{Ÿ 6. $Hêj·Tø£#·$‹

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç.

∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. Ç~ @ |ü+&ÉT>∑≈£î dü+ã+~Û+∫+~?
∫Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± uÀHê\T |ü+&ÉT>∑ m˝≤ »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s√ #Ó|üŒ+&ç.
MT }s√¢ ≈£L&Ü Ç˝≤ @ @ |ü+&ÉT>∑\T »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T?

|æ\¢\÷! Ç˝≤ #˚j·T+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
á |ü<ë\≈£î nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï nø±sê~ |ü{Ϻø£qT #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç. ˝Ò<ë MT $TÁ‘·T\qT, ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝À ñ+&˚ $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç. #Ó|üŒ+&ç.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 39
 |ü+&ÉT>∑\+fÒ n+<ä]ø° düs¡<ë. ˇø√ÿ |ü+&É>∑qT ˇø√ÿ s¡ø£+>± eTq+ »s¡T|ü⁄≈£î+{≤+. nìï
|ü+&ÉT>∑\T eTq dü+düÿ è‹ dü+Á|ü<ëj·÷\qT ‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT. Á|ü‹ |ü+&ÉT>∑≈£L <ëì Á|ü‘˚´ø£‘·qT
‘Ó*j·TCÒùd ø£<∏ä ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï<˚ ˇø£ |ü+&ÉT>∑ ø£<∏äqT, Ä |ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄ø=H˚ $<ÛëHêìï,
$X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ªªC…’ C…’ >∑DÒXÊ... C…’ C…’C…’ >∑DÒXʵµ nì bÕ&ÉTø=+≥÷ |æ\¢\+‘ê dü+ãs¡+>± ñHêïs¡T. ô|<ä›\+<äs¡T
ø£*dæ y˚~ø£ ø£&ÉT‘·THêïs¡T. e÷$T&Ü≈£î\ ‘√s¡D≤\T ø£&ÉT‘·÷ Vü≤&Ü$&ç>± ñHêïs¡T. á dü+<ä&ç n+‘ê
$Hêj·Tø£#·$‹ |ü+&ÉT>∑ø√düy˚T! uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »s¡T|ü⁄ø=H˚ eTTK´yÓTÆq |ü+&ÉT>∑˝À¢ $Hêj·T≈£îì |ü⁄{Ϻq
s√C…’q $Hêj·Tø£#·$‹ ˇø£{Ï. BH˚ï ª$Hêj·Tø£#·‘·T]úµ ˝Ò<ë ª>∑DÒX¯ #·‘·T]úµ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. á
|ü+&ÉT>∑ uÛ≤Á<ä|ü<äe÷dü X¯óø£¢|üø£å #·‘·T]úHê&ÉT edüTÔ+~.
$Hêj·T≈£îì |ü⁄≥Tºø£≈£î ˇø£ ø£<∏ä ñ+~. |üPs¡«+ >∑C≤düTs¡T&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT
ñ+&˚yê&ÉT. <˚e‘·\ ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î |üs¡eT•e⁄&ÉT >∑C≤düTs¡TDÏí dü+Vü≤]+∫ ¬ø’˝≤kÕìøÏ
‹]– edüTÔHêï&ÉT. bÕs¡«r<˚$øÏ á X¯óuÛÑyês¡Ô ‘Ó*dæ+~. •e⁄&ÉT e#˚Ã˝À>± kÕïq+
#˚j·÷\qTø=+~. ‘·qT kÕïq+ #˚düTÔqï|ü&ÉT >∑TeTà+ <ä>∑Zs¡ ø±|ü˝≤>± me]HÓ’Hê
ñ+#ê\qTø=+~. yÓ+≥H˚ q\T>∑T|æ+&ç‘√ u≤\Tì u§eTà #˚d,æ <ëìøÏ Je+ b˛dæ+~.
Ä u≤\T&Ó+‘√ eTT<äT>› ± ñHêï&ÉT. Ä u≤\TDÏí m‘·TøÔ =ì bÕs¡«r<˚$ ø±ùd|ü⁄ eTT<ë›&+ç ~.
ªª|ü⁄Á‘ê! H˚qT kÕïq+ #˚j·T&ÜìøÏ yÓfi¯ó‘·THêïqT. me«]˙ ˝À|ü*øÏ sêìe«≈£î+&Ü
ø±|ü˝≤ ñ+&ÉT,µµ nì #Ó|æŒ yÓ[¢+~ bÕs¡«r<˚$.
Ä ∫ìï u≤\T&ÉT ø±|ü˝≤ø±dü÷Ô >∑TeTà+ <ä>∑Zπs ì\T#·THêï&ÉT. Ç+‘·˝À
|üs¡eT•e⁄&ÉT e#êÃ&ÉT. ˝À|ü*øÏ yÓfi¯¢uÀ‘·Tqï |üs¡eT•e⁄DÏí Ä u≤\T&ÉT n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT.
‘·qqT ˝À|ü*øÏ yÓfi˙¢¯ j·T≈£î+&Ü yÓTT+&ç>±
n&ÉT|¶ &ü TÉ ‘·Tqï u≤\T&ç MT<ä •e⁄ìøÏ ø√|ü+
e∫Ã+~. yÓ+≥H˚ Ä u≤\Tì ‘·\qT
q]πøXÊ&ÉT. Ç+‘·˝À bÕs¡«r<˚$ e∫Ã+~.
»]–q |òTü Àsêìï #·÷dæ Äy˚<qä #Ó+~+~.
uÛÀs¡TeTì @&çÃ+~. ndü\T $wüj·T+
‘Ó \ Tdü T ≈£ î qï |ü s ¡ e T•e⁄&É T ≈£ L &Ü
∫+‹+#ê&ÉT. ‘·q Ä»„y˚Ts¡≈£î ‘·q Á|üeT<Ûä
>∑D≤\yêfi¯ó¢ ‘Ó∫Ãq @qT>∑T ‘·\qT u≤\Tì
yÓTT+&˚ìøÏ n‹øÏ+#ê&ÉT. ‹]– ÁbÕD+
b˛XÊ&ÉT. bÕs¡«r<˚$ Äq+<ëìøÏ ne<ÛTä \T
˝Ò≈£î+&Üb˛j·÷sTT.
40
 •ebÕs¡«‘·T\T Ä u≤\TìøÏ >∑DÒX¯ó&ÉT nì ù|s¡T
ô|{≤ºs¡T. n˝≤¢s¡T eTT<äT›>± ô|+#·Tø√kÕ>±s¡T. >∑DÒX¯ó&ÉT
ªnì+<äT´&ÉTµ nH˚ m\Tø£qT yêVü≤q+>± #˚dTü ø=ì ø¬ ˝’ ≤düeT+‘ê
Äq+<ä+>± ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT.
ø=+‘·ø±\+ ‘·s¡Tyê‘·
•ebÕs¡«‘·T\≈£î eTs√
≈£îe÷s¡T&ÉT
≈£îe÷s¡kÕ«$T
»ìà+#ê&ÉT.
≈£îe÷s¡kÕ«$T ø=+#Ó+
ô|<ä›j·÷´ø£ HÓeT*ì ‘·q
yêVü≤q+>±
#˚düT≈£îHêï&ÉT. Ç<ä›s¡T
|æ\¢\ eTT<äT›eTT]bÕ\‘√
•ebÕs¡«‘·T\T dü+‘√wü+>± ñHêïs¡T.
ˇø£s√Eq <˚e‘·\+‘ê ø£*dæ |üs¡eT•e⁄ì <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃs¡T. ªªe÷qe⁄\ düeTdü´\T rs¡Ã&ÜìøÏ
e÷≈£î ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT ø±yê*. Ä Hêj·T≈£î&Óes√ dü÷∫+#·eTìµµ |üse¡ T•e⁄DÏí ø√sês¡T. ‘·q ≈£îe÷s¡T\˝À
ˇø£]ì m+|æø£ #˚j÷· \ì |üse¡ T•e⁄&ÉT nqTø=Hêï&ÉT. n+<äTø√dü+ yê]<ä]› ø° ˇø£ |üØø£ôå |{≤º&TÉ . n+<äT˝À
¬>*∫qyês¡T e÷qe⁄\ düeTdü´\qT |ü]wüÿ]+#˚ ª>∑DHêj·T≈£î&ÉTµ ne⁄‘ê&Éì #ÓbÕŒ&ÉT.
|æ\¢\qT |æ*∫ ªªÇ<ä›s¡÷ yÓ[¢ eTT˝À¢ø±˝À¢ ñqï nìï q<äT˝À¢ kÕïq+#˚dæ sêyê*. Ç˝≤ #˚dæ mes¡T
eTT+<äT>± ‹]– ekÕÔs√ n‘·H˚ >∑DHêj·T≈£î&Í‘ê&Éìµµ nì |üs¡eT•e⁄&ÉT ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. ‘·+Á&çe÷≥\T
|üP]Ô ø±ø£eTT+<˚ ≈£îe÷s¡kÕ«$T ÄÁ‘·T‘·‘√ ‘·q yêVü≤q+ mø±ÿ&ÉT. Äø±X¯+˝ÀøÏ m–]b˛j·÷&ÉT. ‘·q
∫ìï m\Tø£ yêVü≤q+‘√ k˛<äs¡T&ç‘√ m˝≤ b˛{°|ü&Ü˝À ns¡ú+ø±ø£ >∑DÒX¯ó&ÉT Ä˝À#·q˝À |ü&ܶ&ÉT.
>∑DÒX¯ó&çøÏ ˇø£ ñbÕj·T+ ‘·{Ϻ+~. yÓ+≥H˚ Hêsêj·TD »|ü+ #˚dü÷Ô, •ebÕs¡«‘·T\ #·T≥÷º uÛÑøÏÔ‘√
eT÷&ÉTkÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD+ #˚XÊ&ÉT. n+‘˚! eTT˝À¢ø±˝À¢ ñqï eT÷&ÉTø√≥¢ j·÷uÛ…’ \ø£å\ q<äT˝À¢ kÕïq+ #˚dæq
|òü*‘·+ e#˚Ãdæ+~. >∑DÒX¯óì düeTj·Tdü÷Œ¤]ÔøÏ, ãT~∆ã˝≤ìøÏ •ebÕs¡«‘·T\T n$T‘êq+<ä|ü&ܶs¡T. yÓTs¡T|ü⁄
y˚>∑+‘√ yÓ[¢q ≈£îe÷s¡kÕ«$T n\dæ kıeTàdæ*¢ ¬ø’˝≤kÕìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. >∑DÒX¯ó&ÉT n|üŒ{Ïπø nø£ÿ&É
ñ+&É&É+ #·÷dæ, ≈£îe÷s¡kÕ«$T nyêø£ÿj·÷´&ÉT.
ì»+ ‘Ó\TdüT≈£îqï ≈£îe÷s¡kÕ«$T ªªk˛<äsê! ˙ X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô qT H˚qT Á>∑V≤æ +#·˝øÒ b£ ˛j·÷qT. düeTdü´\qT
|ü]wüÿ]+∫, $|òTü ïsêEe⁄ø±<ä–q ns¡Ω‘· ø£\yê&ç$˙y˚µµ nì >∑DXÒ ó¯ DÏí øö–*+#·T≈£îHêï&ÉT. Ç˝≤ $Hêj·T≈£î&ÉT
>∑DHêj·T≈£î&ÉT nj·÷´&ÉT. Ä s√CÒ ª>∑DÒX¯ #·‘·T]ú>±µ Á|üdæ~∆ #Ó+~+~. Ç~ ≈£L&Ü uÛ≤Á<ä|ü<ä e÷dü+˝À
X¯óø£¢|üø£å #·‘·T]úHê&˚ »]–+~. n+<äTπø eTq <˚X¯+˝À n+<äs¡÷ $Hêj·Tø£ #·$‹ |ü+&ÉT>∑qT m+‘√
$X‚wü+>± »s¡T|ü⁄ø=+≥THêïs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 41

 eT{Ϻ‘√ #˚dæq $Hêj·T≈£îì $Á>∑Vü‰ìøÏ |üP»\T #˚j·T&É+ Ä#ês¡+ nsTT+~. ÁbÕNqÁ>∑+<∏ä+
ªeTT<äZ\ |ü⁄sêD+µ Á|üø±s¡+ $Hêj·T≈£îDÏí 32 s¡÷bÕ˝À¢ |üPõkÕÔs¡T. $Hêj·T≈£î&ÉT ø±sê´s¡+uÛ≤\≈£î ≈£L&Ü
n~Û|ü‹. n+<äTπø @|üì ÁbÕs¡+_Û+∫Hê $|òü÷ï\T ‘=\–+#·&ÜìøÏ $Hêj·T≈£î&ç |üP»qT $~Û>± #˚kÕÔs¡T.
$Hêj·Tø£#·$‹ s√Eq |üP\‘√u≤≥T Á|ü‘˚´ø£+>± Çs¡yÓ’ˇø£ÿ s¡ø±\ Ä≈£î\‘√ |üP» #˚kÕÔs¡T.
$Hêj·T≈£îìøÏ ÇwüºyÓTÆq ñ+Á&Üfi¯ófl, \&É÷¶\T, ≈£î&ÉTeTT\T, |ü+&ÉT¢ HÓ’y˚<ä´+>± düeT]ŒkÕÔs¡T. >∑D|ü‹
qesêÁ‹ y˚&ÉTø£\qT >=|üŒ>± #˚kÕÔs¡T. ‘·sê«‘· $Hêj·Tø£ $Á>∑Vü‰\qT |òüTq+>± }πs–kÕÔs¡T. <ä>∑Zs¡˝Àì
düeTTÁ<ä+, q~, #Ós¡Te⁄ ˝Ò<ë u≤$ ˙{Ï˝À ìeT»®q+ #˚dæ |ü+&ÉT>∑qT eTT–kÕÔs¡T.
á |ü+&ÉT>∑qT eTq sêh+˝ÀH˚ ø±ø£ <˚X¯eT+‘·{≤ yÓ’uÛÑe+>± »s¡T|ü⁄ø=+{≤s¡T. eTVü‰sêh˝À
$Hêj·Tø£#·$‹ì n‘·´+‘· yÓ’uÛÑe+>± #˚kÕÔs¡T. $Hêj·Tø£#·$‹ì C≤rj·TdüyÓTÆø£´‘·ø√dü+
$ìjÓ÷–+∫q |òüTq‘· u≤\>∑+>±<ÛäsY ‹\ø˘>±]øÏ <äøÏÿ+~. Á_{Ïwt Á|üuÛÑT‘·«+‘√
b˛sê&É&ÜìøÏ ◊ø£eT‘·´+ nedüs¡eTì Äj·Tq >∑T]Ô+#ês¡T. n+<äTø£ì 1892˝À
$Hêj·Tø£#$· ‹ì kÕ+|òTæ ø£ dü+ãs¡+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Hê{Ï qT+∫ á |ü+&ÉT>∑qT }s¡÷,
yê&Ü dü+ãs¡+>± »s¡T|ü⁄ø√e&É+ dü+Á|ü<ëj·T+>± e÷]+~. eTq sêh+˝À ≈£L&Ü
yê&Éyê&É˝À¢ $Hêj·T≈£î&ç $Á>∑Vü‰\qT Á|ü‹wæº+∫, ‘=$Tà~ s√E\T |òüTq+>± qesêÁ‘·T\T
»s¡T|ü⁄ø=+{≤s¡T. ∫e] s√E ìeT»®q+ #˚kÕÔs¡T.
eTqsêh sê»<Ûëì ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À ≈£L&Ü >∑D|ü‹ ñ‘·‡yê\qT uÛ≤Øm‘·TqÔ , y˚&TÉ ø£>±
»s¡T|ü⁄‘ês¡T. U…’s¡‘êu≤<äT˝À @sêŒ≥T #˚ùd $Á>∑Vü≤+ uÛ≤Ø>± ñ+≥T+~. ôV’≤<äsêu≤<äT˝À
á |ü+&ÉT>∑≈î£ yê&Éyê&É˝≤ y˚˝≤~ eT+≥bÕ\T @sêŒ≥T #˚kÕÔsT¡ . $Hêj·T≈£îì $Á>∑V‰ü \qT
s¡ø£s¡ø±\ Äø£è‘·T\˝À ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡T. yê{ÏøÏ ‘=$Tà~ s√E\T |üPC≤ø±s¡´Áø£e÷\T
ìs¡«Væ≤kÕÔsT¡ . kÕ+düÿ è‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£ ø±s¡´Áø£e÷\T ≈£L&Ü Ç+<äT˝À #√≥T #˚dTü ≈£î+{≤sTT.
ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ $_Ûqï eT‘ê\≈£î dü+düÿ è‘·T\≈£î eTTK´yÓTÆq ≈£L&É*.
Væ≤+<äTe⁄\T »s¡T|ü⁄ø=H˚ $Hêj·Tø£#·$‹ dü+ãsê˝À¢ eTTdæ¢+ k˛<äs¡T\T ≈£L&Ü
bÕ\T|ü+#·Tø=+{≤s¡T. Ç~ eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£>± uÛ≤dæ\T¢‘·T+~. |ü+&ÉT>∑
dü+ãsê˝À¢ eT+&ÉbÕ\ ìs¡«Vü≤D˝À Ms¡T≈£L&Ü eTTK´bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔs¡T.
ìeT»®H√‘·‡e+˝À eT+∫˙s¡T n+~+#˚ #·\Te |ü+~fi¯ófl ìs¡«Vü≤D˝À eTTdæ¢+
k˛<äsT¡ \ düV‰ü j·T düV≤ü ø±sê\T eTs¡esêì$. n<˚ $<Û+ä >± s¡+C≤Hé e÷dü+˝À
eTTdæ+¢ \T »s¡T|ü⁄ø=H˚ ñ‘·‡yê˝À¢ Væ≤+<äTe⁄\T bÕ˝§Zì düV‰ü j·T+ n+~kÕÔsT¡ .
ÇbòÕÔsY $+<äT ø£*dæ Äs¡–kÕÔs¡T. Ç˝≤
eTq+ »s¡T|ü⁄ø=H˚ |ü+&ÉT>∑\T C≤rj·T
düyÓTÆø±´ìøÏ n<ä›+ |ü&ÉT‘·THêïsTT.
eT÷\+` Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ Á|ü#·Ts¡D
d”‘êø√ø£ ∫\Tø£\T, mHé.¬ø.X¯s¡à.
42
 Ç$ #˚j·T+&ç
I $q&É+, Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ&É+
(n) MTs¡T »s¡T|ü⁄≈£îH˚ |ü+&ÉT>∑\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç. @ @ |ü+&ÉT>∑\qT m˝≤ »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s√
#Ó|üŒ+&ç.
(Ä) ªª|ü+&ÉT>∑\T düyÓTÆø±´ìøÏ n<ä›+ |ü&É‘êsTTµµ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! @ @ |ü+&ÉT>∑\qT
n+<äs¡÷ ø£*dæ #˚düT≈£î+{≤s¡T? m+<äT≈£î ø£*dæ »s¡T|ü⁄ø√yê*!
(Ç) bÕs¡«r<˚$ $Hêj·T≈£îì u§eTà q\T>∑T |æ+&ç‘√ #˚dæ+<äì ø£<∏ä˝À ñ+~ ø£<ë! MT¬s’‘˚
|æ+&ç‘√ @ @ u§eTà\qT ‘·j·÷s¡T #˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
(á) |ü+&ÉT>∑\≈£î <˚e⁄fi¯¢u§eTà\qT Ç+{À¢H˚ ø±<äT M<∏äT˝À¢ ≈£L&Ü ô|{Ϻ n+<äs¡÷ ø£*dæ
kÕeT÷Væ≤ø£+>± |üP»\T, dü+ãsê\T #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. Ç˝≤ kÕeT÷Væ≤ø£+>± }πs–+|ü⁄\‘√
»s¡T|ü⁄≈£îH˚ |ü+&ÉT>∑\T @y˚$?
II <Ûësêfi¯+>± #·<äe&É+, ns¡ú+#˚düTø=ì #Ó|üŒ&É+, sêj·T&É+
(n) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. Ç∫Ãq yêø±´\qT bı&ç–+#·+&ç.
>∑C≤qqT&ÉT >∑D≤\≈£î n~Û|ü‹ nsTTq+<äTe\¢ ª>∑D|ü‹µ nì n+{≤s¡T. $•wüºyÓTÆq
Hêj·T≈£î&Ó’q+<äTe\¢ ª$Hêj·T≈£î&Éìµ n+{≤s¡T. $|òü÷ï\≈£î n~Û|ü‹ nsTTq+<äTe\¢
ª$ù|Tò ïX¯«s¡T&ɵì n+{≤s¡T. u≤qe+{Ï ô|<ä› bı≥ºø*£ –q+<äTe\¢ \+uÀ<äsT¡ &ɵì n+{≤s¡T.
$Hêj·Tø£ #·$‹ |ü+&ÉT>∑qT m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+>± »s¡T|ü⁄ø=+≥THêï+. eTq ‘·s¡yê‘·
‘·sê\yês¡T ≈£L&Ü á |ü+&ÉT>∑qT »s¡T|ü⁄ø=H˚˝≤ eTq+ eTq |üsê´es¡D≤ìï ø±bÕ&ÉTø√yê*.
$Hêj·T≈£îì $Á>∑Vü‰\ ‘·j·÷Ø˝À yê&˚ bÕ¢düºsY Ä|òt bÕ]dt, ø£èÁ‹eT s¡+>∑T\T ìeT»®q+
#˚dæq|ü⁄&ÉT ˙{Ï˝À ø£\Te&É+ e\¢ »\ø±\Twü´+ dü+uÛÑ$düTÔ+~. mH√ï »\#·sê\T
#·ìb˛‘·THêïsTT. n+<äTe\¢ ã+ø£eT{Ï‘º √, Á|üøè£ ‹ dæ<y∆ä TÓ qÆ s¡+>∑T\qT yê&ÉT‘·÷ $Hêj·T≈£îì
$Á>∑Vü‰\qT ‘·j·÷s¡T#˚j·÷*. á |ü+&ÉT>∑ Á|üø£è‹˙, <˚e⁄D°í nqTdü+<Ûëq+ #˚düTÔ+~.
n+<äTø£H˚ á |ü+&ÉT>∑‘√bÕ≥T Á|üø£è‹øÏ ÁbÕ<Ûëq´$T<ë›+. Äq+<ä+>± |ü+&ÉT>∑»s¡T|ü⁄ø=ì
|üsê´es¡D≤ìï s¡øÏå<ë›+.
1. >∑DXÒ ó¯ DÏí >∑D|ü‹ n+{≤s¡T. m+<äTø£+fÒ `````````````````````````````
`````````````````````````````````````````````````````
2. $Hêj·T≈£îì $Á>∑V‰ü \ ‘·j÷· Ø˝À ã+ø£eT{ÏHº ˚ yê&Ü*. m+<äTø£+fÒ````````````
`````````````````````````````````````````````````````
3. >∑DXÒ ó¯ DÏí $ù|Tò ïX¯«s¡T&Éì m+<äTø£+{≤s¡+fÒ ``````````````````````````
`````````````````````````````````````````````````````
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 43
 4. >∑DXÒ ó¯ DÏí \+uÀ<äsT¡ &ÉT nì n+{≤s¡T. m+<äTø£+fÒ ````````````````````
```````````````````````````````````````````````````
5. $Hêj·Tø£ #·$‹ eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£. m+<äTø£+fÒ `````````````````
````````````````````````````````````````````````
(Ä) bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. øÏ+~ $wüj÷· \T @ @ ù|sê˝À¢ ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç. Ä ù|sê dü+K´qT
|ü{Ϻø£˝À sêj·T+&ç.
$wüj·T+ ù|sê dü+K´
1. $Hêj·T≈£îì |üPC≤ ø±s¡´Áø£eT+
2. eTVü‰sêh˝À |ü+&ÉT>∑ Á|ü‘˚´ø£‘·
3. Væ≤+<ä÷eTTdæ¢+\ eT‘·kÕeTs¡dü´+
4. >∑DÒX¯óì ñbÕj·T+
(Ç) á øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. ^‘·^dæq |ü<ë\T ‘ês¡Te÷¬s’ ñHêïsTT. yê{Ïì ñ+&Ée*‡q
#√≥ ñ+∫ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
ˇø£ #·$‹Hê&ÉT $Hêj·T≈£î&ÉT <˚e‘·\ |üP»\+<äTø=ì ª#·+Á<äT&ÉTµ edüTHÔ êï&ÉT. <ë]˝À $Hêj·T≈£îì u≤q
bı≥ºqT #·÷∫ ª|ü⁄sêD≤\Tµ qyê«&É≥. <ëìøÏ ø√|æ+∫q bÕs¡«r<˚$ #·$‹Hê&ÉT #·+Á<äTDÏí #·÷dæqyê]øÏ
Ñ T· |ü&qç eTTqT\T, <˚e‘·\T ª‹]–µ #˚jT· eTì ø√sês¡T.
ª|üPC≤ø£‘å \· Tµ ekÕÔjT· ì X¯|+æ ∫+~. <ëìøÏ uÛj
|üP»#˚dæ ª˙˝≤|üì+<ä\Tµ ‘·\ô|’ mes¡T #·\T¢≈î£ +{≤s√ yê]øÏ m˝≤+{Ï ˙˝≤|üì+<ä\T sêeì #Ó|Œæ q≥T¢
ªXÊ|ü|]ü Vü‰s¡+µ #ÓãT‘·THêïsTT.
III Ä˝À∫+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T&É+ (d”«j·Ts¡#·q)
(n) $Hêj·Tø£#·$‹ |ü+&ÉT>∑ bÕsƒ¡+˝À MTs¡T @+ Á>∑Væ≤+#ês√ MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
(Ä) $Hêj·T≈£îì $Á>∑Vü‰\qT eT{Ϻ‘√H˚ m+<äT≈£î #˚j·÷*?
(Ç) MT ÁbÕ+‘·+˝À $Hêj·Tø£#·$‹ ñ‘·‡yê\qT m˝≤ »s¡T|ü⁄ø=+{≤s√ sêj·T+&ç. Ä s√E MTπs+
#˚kÕÔs¡T?
(á) ªôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ $_Ûqï eT‘ê\≈£î, dü+düÿ è‘·T\≈£î ì\j·T+µ m+<äT≈£î?
(ñ) $Hêj·Tø£#·$‹ì Væ≤+<äTe⁄\T »s¡T|ü⁄ø=+{≤s¡T ø£<ë! Ç˝≤ Ç+ø± @ @ |ü+&ÉT>∑\qT
Ç‘·s¡ eT‘ê\yês¡T »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T? Ä s√E @+ #˚kÕÔs¡T? $Hêj·Tø£#·$‹ |ü+&ÉT>∑‘√
b˛*à øÏ+~ |ü{Ϻø£˝À sêj·T+&ç.
$Hêj·Tø£#·$‹ s√E #˚ùd$ Ç‘·s¡ |ü+&ÉT>∑\ Hê&ÉT #˚ùd$

44
IV |ü<äC≤\+
(n) ªˇø£ s¡ø£+ Vü≤\T¢µ≈£î eTs√ s¡ø£+ Vü≤\T¢ ˇ‘·TÔ>± e∫à #˚]q nø£åsê\qT ªdü+j·TTø±Ôø£åsê\Tµ
n+{≤s¡T ø£<ë! dü+j·TTø±Ôø£åsê\T ñqï |ü<ë\T bÕsƒ¡+˝À ñHêïsTT. yê{Ïì >∑T]Ô+∫
sêj·T+&ç.
ñ<ë : eTTK´yÓTÆq

(Ä) U…’s¡‘êu≤<é˝À $Hêj·T≈£îì ªuÛ≤Ø $Á>∑Vü≤+µ @sêŒ≥T #˚kÕÔs¡T ø£<ë! Ç˝≤ ªuÛ≤ص nH˚
|ü<ëìï øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚{ÏøÏ ø£*|æ yê&É‘ês√ sêj·T+&ç. yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
(m‘·TÔq, es¡¸+, yêVü≤Hê\T, ø±j·T+, |üqT\T, uÛÀ»Hê\T, ñ+Á&Üfi¯ófl)
ñ<ë : uÛ≤Ø m‘·TÔq : s¡+C≤Hé s√Eq eTTdæ¢+ eT‘·düTÔ\T uÛ≤Ø m‘·TÔq
ù|<ä\≈£î <ëq<Ûäsêà\T #˚kÕÔs¡T.

(Ç) >∑D|ü‹ qesêÁ‹ y˚&TÉ ø£\qT >=|üŒ>± #˚kÕÔsT¡ ø£<ë! ªqesêÁ‘·T\Tµ n+fÒ ‘=$Tà~ sêÁ‘·T\T.
Ç˝≤+{Ï |ü<ë˝Ò eT]ø=ìï |ü{Ϻø£˝À ñHêïsTT. n$ n+fÒ @$T{À sêj·T+&ç.
ñ<ë : ˇø£{Ï @ø£ @ø£<ä+‘·+ ˇø£fÒ <ä+‘·+
¬s+&ÉT ~« ~«eTTU≤\T
eT÷&ÉT Á‹ Á‹*+>±\T
Hê\T>∑T #·‘·T' #·‘·Tπs«<ë\T
◊<äT |ü+#· |ü+#·bÕ+&Ée⁄\T
Äs¡T wü{Ÿ wü≥ÃÁø£es¡TÔ\T
@&ÉT dü|üÔ dü|üÔãTTwüß\T
mì$T~ nwüº nwüº~≈£îÿ\T
‘=$Tà~ qe qeÁ>∑Vü‰\T
|ü~ <äX¯ <äXÊe‘êsê\T
V düè»Hê‘·àø£‘·
(n) $Hêj·T≈£îì u§eTàqT ˝Ò<ë Ç+ø± @<Ó’Hê u§eTàqT eT{Ϻ‘√ #˚dæ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
<ëìï Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. <ëìï m˝≤ ‘·j·÷s¡T#˚XÊs√ sêj·T+&ç. ˝Ò<ë $Hêj·T≈£îì u§eTà
^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. $Hêj·T≈£îì >∑T]+∫ kı+‘·+>± ˇø£ bÕ≥ sêdæ
Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
ñ<ë : eTT<äT› eTT<äT› >∑DÒXÊ, eTT#·Ãf…Æq >∑DÒXÊ...
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 45
VI Á|üX¯+dü : ÇsꌤHé Ç+{À¢ s¡+C≤Hé e÷dü+ dü+<äs¡“¤+>± ÇbòÕÔsY $+<äT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. s¡øÏå‘Y
yÓfi≤¢&ÉT. n‘·ìï #ê˝≤ Áù|eT>± |ü\ø£]+∫ |ü+&ÉT¢, Vü≤©+, $TsƒêsTT\T n˙ï ô|{≤ºs¡T.
s¡øÏå‘Y ÇsꌤHé≈£î ø£è‘·»„‘·\T #ÓbÕŒ&ÉT. eTs¡Tdü{Ï s√E á $wüj·T+ ã&ç˝À $T>∑‘ê
$TÁ‘·T\≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. s¡øÏå‘Y @+ #Ó|æŒ ñ+{≤&√ Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
VII uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+
(n) |æ\¢\÷! á >∑Ts¡TÔ(?)qT Á|üXÊïs¡úø£+ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! MTs¡T Ç+‘·≈£î eTT+<äT
#·<äTe⁄ø=qï bÕsƒê\˝Àì Á|üXÊïs¡úø£ yêø±´\qT sêj·T+&ç.
(Ä) Áu≤¬ø{Ÿ˝À >∑\ Á|üXÊïs¡úø£ |ü<ë\T #·<äe+&ç. M{Ï Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\qT Á|üXÊïs¡úø£
yêø±´\T>± sêj·T+&ç. (mes¡T, m|ü&ÉT, m+<äT≈£î, @$T, m˝≤, mø£ÿ&É)
ñ<ë : ne« •wüß´\≈£î dü÷~ì Ç∫Ã+~. ` ne« •wüß´\≈£î @$T Ç∫Ã+~?
1. >∑Ts¡Te⁄>±] <ä>∑Zs¡≈£î sê»uÛÑ≥T\T e#êÃs¡T.
2. ‹eTàs¡TdüT, |ü\ø£ Ç˝≤ Çe«+&ç nì n&ç>±&ÉT.
3. Á|ü»„ ø±–‘·|ü⁄ dü+#·T\qT #Ó‘·ÔãT≥º˝ÀøÏ bÕπsdæ+~.
4. ñs¡TeTT\T ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿq ñ]e÷sTT.
5. >∑Ts¡Te⁄>±] ø±*˝À eTT\T¢ $]–+~.

ÁbÕC…≈£îº |üì
Ç‘·s¡ eT‘ê\ yê]øÏ #Ó+~q @<Ó’Hê ˇø£ |ü+&ÉT>∑ >=|üŒ<äHêìï >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√+&ç. <ëìï $e]+#·+&ç.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?
1. Hê≈£î ‘Ó*dæq |ü+&ÉT>∑\T »s¡T|ü⁄≈£îH˚ $<ÛëHêìï #Ó|üŒ>∑\qT. WqT/ø±<äT
2. #·~$q n+X¯+ Ä<Ûës¡+>± ø±s¡D≤\T sêj·T>∑\qT.
$wüj·÷ìøÏ #Ó+~q ù|sê\qT >∑T]Ô+#·>∑\qT. WqT/ø±<äT
3. $Hêj·Tø£ #·$‹ |ü+&ÉT>∑qT >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
4. eT{Ϻ‘√ $Hêj·T≈£îì u§eTàqT #˚dæ s¡+>∑T\T y˚j·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
düeTdüÔ ÁbÕDT\T uÛÑ>∑e‘Ydü«s¡÷bÕ˝Ò.
` Ä~X¯+ø£sê#ês¡T´\T
46
 #·<äTe⁄
Äq+~+#·T

s¡+C≤Hé
|ü+&ÉT>∑ s√»+fÒ |ü~eT+~ ø£*dæyTÓ *dæ Äq+<ä+>± >∑&ùç |s√E. |ü+&ÉT>∑\T,
ñ‘·‡yê\T, C≤‘·s\¡ T ˇø£Hê{Ï dü+düÿ è‘·T\≈£L, düyTÓ øÆ ´£ ‘ê $XÊ«kÕ\≈£L <äsŒ¡ D≤\T.
Væ≤+<äTe⁄\ |ü+&ÉT>∑\e˝…H˚ eTTdæ¢eTT\T »s¡T|ü⁄ø=H˚ |ü+&ÉT>∑˝À¢ s¡+C≤Hé |ü+&ÉT>∑
ˇø£{Ï.
eTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô Á|üe∫+∫q eT‘·+ ÇkÕ¢+. ÇkÕ¢+ eT‘·+ nqTj·÷j·TT\T
eTTdæe¢ TT\T. yês¡T #˚dTü ø=H˚ |ü+&ÉT>∑˝À¢ eTTK´yÓTqÆ , |ü$Á‘·yTÓ qÆ |ü+&ÉT>∑ s¡+C≤Hé,
á |ü + &É T >∑ q T ªá<é µ nì ªá<é ` ñ˝Ÿ ` |ò æ ‘ · s Y µ nì e´eVü ≤ ]kÕÔ s ¡ T .
Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± eTTdæ¢+\+<äs¡÷ ‘·s¡‘·eT uÛÒ<ë\T ˝Ò≈£î+&Ü ìs¡«Væ≤+#·Tø=H˚
|ü+&ÉT>∑ Ç~.
á |ü+&ÉT>∑ |òüdü©ø±\e÷q+ Á|üø±s¡+ s¡+C≤Hé HÓ\ yÓTT<ä{Ï s√E
qT+&ç ÁbÕs¡+uÛÑ+ ne⁄‘·T+~. Ä s√E sêÁ‹ #·+Á<äT&ç <äs¡Ùq+
#˚düTø=qï|üŒ{Ï qT+&ç eTTô|’Œ s√E\T á |ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄ø=+{≤s¡T.
eTTdæ¢eTT\+<äs¡÷ á HÓ\ s√E\T eTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô uÀ<Ûäq\qT
|ü]ƒkÕÔs¡T. |ü>∑\T ø£˙dü+ ˇø£ÿ #·Tø£ÿ eT+∫˙¬s’Hê eTT≥º>∑÷&É<äH˚
ìj·TeT+ bÕ{ÏkÕÔsT¡ . #ê˝≤es¡≈î£ á HÓ\˝ÀH˚ ª»ø±‘Yµ ÇkÕÔsT¡ .
dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£kÕ] ‘·eT ÄdæÔ, dü+|ü<ä\ô|’ z ˝…ø£ÿ
Á|üø±s¡+ ù|<ä\≈£î #˚ùd <ëq<Ûäsêà\H˚ ª»ø±‘Yµ
n+{≤s¡T. á $XÊ\ $X¯«+˝À ‹q&ÜìøÏ
‹+&ç, <ä|Œæ ø£ rs¡TÃø√e&ÜìøÏ ˙s¡T
<=s¡ ø £ ì nHê<∏ ä \ T,
ìs¡ T ù|<ä \ T m+<ä s √
ñHêïs¡T. yê] <ä|æŒø£,
Äø£ * dü + |ü q Tï\≈£ î
‘Ó * j· T <ä T . á
nqTuÛÑ÷‘·T\T d”«j·T
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 47
 nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã
|ü+&ÉT>∑ Ç~ nì yê]
qeTàø£+. |ü$Á‘·yTÓ qÆ Jeq
$<Û ë q+‘√ n‘· ´ +‘·
ìwü˜‘√, uÛÑøÏÔ‘√ yês¡+‘ê
HÓ\ s√E\T ñ|üyêkÕ\T
ñ+{≤s¡T. Á|ü‹ s√E
eTd”<äT≈£î yÓ[fl ø£˙dü+
◊<äT |üsê´j·÷\T qe÷E
#˚ k ÕÔ s ¡ T . M{Ï ‘ √ bÕ≥T
Á|ü‘˚´ø£ qe÷CŸ ª‘·sê$Vt≤µ
≈£L&Ü #˚kÕÔs¡T. eTd”<äT≈£î
yÓfi¯fl˝Òì yês¡T Çfi¯¢ e<ä›H˚ uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\‘√ qe÷CŸ #˚kÕÔs¡T. á s¡+C≤Hé e÷dü+˝ÀH˚ |ü$Á‘· Á>∑+<∏ä+ KTsêHé
ne‘·]+∫+<äì eTVü≤eTàBj·TT\ $XÊ«dü+.
á e÷dü+˝À eTTdæ¢eTT\ ì‘·´ø£è‘ê´\T Á|ü‘˚´ø£+>± ñ+{≤sTT. ‘Ó\¢yês¡TC≤eTTq Hê\TZ >∑+≥\πø
ìÁ<ä˝ÒkÕÔs¡T. ø±\ø£è‘ê´\T rs¡TÃ≈£î+{≤s¡T. dü÷s√´<äj·÷ìøÏ düTe÷s¡T >∑+≥qïs¡ eTT+<˚ uÛÀ»Hê\T
#˚kÕÔs¡T. Ç˝≤ #˚ùd ñ|üyêdü ÁbÕs¡+uÛ≤ìï ªdüVü≤]µ nì n+{≤s¡T. |ü>∑\+‘ê ñ|üyêdü+ ñ+&ç kÕj·T+Á‘·+
dü÷sê´düÔeTj·T+ ‘·s¡yê‘· ñ|üyêdü+ $&ç∫, qe÷CŸ #˚kÕÔs¡T. ñ|üyêdü+ $&Ée&Üìï ªÇbòÕÔsYµ n+{≤s¡T.
s¡+C≤Hé HÓ\ ‘·sê«‘· wüyê«˝Ÿ HÓ\ ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. Ä HÓ\ yÓTT<ä{Ï s√E #·+Á<ä<äs¡Ùq+
#˚düT≈£î+{≤s¡T. eTs¡THê&ÉT ô|<ä› m‘·TÔq |ü+&ÉT>∑ #˚düT≈£î+{≤s¡T. ñ|üyêdü Bø£å\T $s¡$TkÕÔs¡T. Ç+{Ï*¢bÕB
ø=‘·Ôã≥º\T <Ûä]kÕÔs¡T. n‘·Ôs¡T\T |üPdüT≈£î+{≤s¡T. ªá<é>±Vt≤µ≈£î yÓ[¢ kÕeT÷Væ≤ø£ ÁbÕs¡úq\T #˚kÕÔs¡T.
qe÷CŸ #·~$q ‘·sê«‘· ˇø£]ø=ø£sT¡ ªá<é eTTu≤s¡øµ˘ nì X¯óuÛ≤ø±+ø£\å T ‘Ó\TŒ‘·÷ Ä*+>∑q+ #˚dTü ≈£î+{≤s¡T.
Ä ‘·s¡yê‘· ùd$Tj·÷ bÕj·Tdü+‘√ ≈£L&çq $+<äTqT Ç+{Ï*¢bÕB ø£*dæ ≈£Ls=Ãì Äs¡–kÕÔs¡T. $TÁ‘·T\qT,
ã+<ÛäTe⁄\qT ≈£L&Ü á $+<äT\≈£î ÄVü‰«ìkÕÔs¡T. ;<ä\≈£î <ëq<Ûäsêà\T $]$>± #˚kÕÔs¡T.
eTVü≤eTàBj·T k˛<äs¡T\‘√bÕ≥T Ç‘·s¡ eT‘ê\yês¡T ≈£L&Ü á |ü+&ÉT>∑˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\e⁄‘ês¡T.
eTVü≤eTàBj·T $TÁ‘·T\≈£î yês¡T ªÇbòÕÔsYµ $+<äT*kÕÔs¡T. |ü+&ÉT>∑Hê&ÉT eTTdæ¢+ $TÁ‘·T\ >∑èVü‰˝À¢ »]π>
$+<äT\≈£î Vü‰»s¡e⁄‘ês¡T. yê]øÏ ‘·eT X¯óuÛ≤ø±+ø£\å T ‘Ó*|æ Ä*+>∑q+ #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. eT‘· kÕeTs¡kÕ´ìøÏ,
es¡Zs¡Væ≤‘· düe÷C≤ìøÏ ù|<ä, <Ûäìø£ e´‘ê´kÕ\ ìs¡÷à\q≈£î á |ü+&ÉT>∑ ˇø£ ∫Vü≤ï+. ªn˝≤¢µ ù|s¡T MT<ä
ìs¡«Væ≤+#˚ á |ü+&ÉT>∑ düTKdü+‘√cÕ\qT, Äq+<ä kÂuÛ≤>±´\qT Á|ükÕ~düTÔ+~. n+<äTe˝Ò¢ s¡+C≤Hé
|ü+&ÉT>∑ |ü$Á‘·‘·≈£î, Áø£eT•ø£åD≈£î eT]j·TT eT‘· kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£.
48
 ¬s+&√
øÏ+~ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç.
j·T÷ì{Ÿ 7. ÄDÏeTT‘ê´\T
u≤yê! m|ü⁄Œ&ÉT e∫Ãre⁄

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç.

∫Á‘·+˝À @+ »s¡T>∑T‘√+~? me¬ses¡T ñHêïs¡T? @+ #˚düTÔHêïs¡T?
MT¬s|ü⁄Œ&Ó’Hê Ç˝≤+{Ï Á|ü<äs¡Ùq\qT #·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT MTπøeTì|æ+∫+~?
∫Á‘·+˝Àì e´øÏÔ @ |ü<ä´+ bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT? MT≈£î ‘Ó*dæq |ü<ë´\T #Ó|üŒ+&ç.

|æ\¢\÷! Ç˝≤ #˚j·T+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
á |ü<ë\≈£î nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï nø±sê~ |ü{Ϻø£qT #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç. ˝Ò<ë MT $TÁ‘·T\qT, ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝À ñ+&˚ $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç. #Ó|üŒ+&ç.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 49
 1. ø√|üeTTqqT |òüTq‘· ø=+#ÓyÓTÆb˛e⁄qT
ø√|üeTTqqT $T>∑T\ >√&ÉT #Ó+<äT
ø√|üeT&ç#ÓH˚ì ø√]ø£ ©&˚s¡T
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT.
uÛ≤e+ : ø√|ü+e\¢ >=|üŒ‘·q+ ‘·–Zb˛‘·T+~. ø√|ü+ <äT'U≤ìï
ø£\T>∑CÒdüTÔ+~. ø√bÕìï nD#·Tø√>∑\ yê] ø√]ø£\T
HÓs¡y˚s¡T‘êsTT.

2. nq>∑ qq>∑ sê>∑ eT‹X¯sTT\T¢#·TqT+&ÉT

‹q>∑ ‹q>∑ y˚eTT ‹j·T´qT+&ÉT
kÕ<ÛäqeTTq |üqT\T düeT≈£Ls¡T <Ûäs¡˝Àq
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT.
uÛ≤e+ : kÕ<Ûäq #˚j·T>± #˚j·T>± sê>±˝≤|üq Ç+|ü⁄>±
ñ+≥T+~. ‹q>± ‹q>± y˚bÕ≈£î ‹j·T´>± ñ+≥T+~.
kÕ<Ûäq #˚ùdÔ @ |üqT˝…’Hê HÓs¡y˚s¡T‘êsTT.
3. ÇeTTà>∑" »<äTeì H√s¡TqT
ne÷àj·Tì |æ*∫ j·TqïeT&ÉT>∑ì H√s¡THé
<äeTTà\" _\Teì H√s¡TqT ne÷à!
>∑TeTà] eTqT Á<ä$«q{Ϻ >∑T+≥s¡ düTeTr!
uÛ≤e+ : Ç+|ü⁄>± #·<äeì H√s¡T, ªne÷à!µ nì |æ*∫ nqï+ ô|≥ºeTì
n&É>ì∑ H√s¡T, ‘·eTTàfi¯flqT Áù|eT‘√ |æ\eì H√s¡T, ≈£îeTà] eTqTï
‘·$«q >=sTT´ e+{Ï~.
4. ≈£L]$T>∑\ ~qeTT\˝À
H˚s¡eTT˝…qï&ÉTqT >∑\>∑H˚s¡e⁄ eTiÏ j·÷
≈£L]$T $s¡dü+u…’qqT
H˚s¡eTT˝Ò ‘√#·T#·T+&ÉT ìø£ÿeTT düTeTr!
uÛ≤e+ : |ü s ¡ d ü Œ s¡ + ùdïVü ≤ eTTqï s√E˝À¢ ‘· | ü  ˝… | ü  &É ÷
ø£ì|æ+#·uÀe⁄. Ä ùdïVü≤+ #Ó&çb˛>±H˚ n˙ï ‘·|ü\T>±H˚
ø£qã&ÉT‘·÷+{≤sTT. Ç~ ì»+.
50
 5.
M&ÉT |üs¡T\yê&ÉT— yê&ÉT Hêyê&Éì
n\ŒãT~∆ ‘·\#·T Hê‘·àj·T+<äT
kÕ<ÛäT|ü⁄+>∑e⁄\≈£î »>∑y˚T ≈£î≥T+ã+ãT
\*‘· düT>∑TDC≤\! ‘Ó\T>∑Tu≤\!
uÛ≤e+ : M&ÉT |üsêsTTyê&ÉT, yê&ÉT Hêyê&Éì ãT~∆˝Òìyê&ÉT
nqTø=+{≤s¡ T . dü » ® q T\T á Á|ü | ü + #· e T+‘ê ‘· q
≈£î≥T+ãy˚Tqì uÛ≤$kÕÔs¡T.
6. düÁ‘·Œes¡Ôq+ãT, kÂK´+ãT, eTsê´<ä
eT+∫yê] bı+<äT eTq≈£î ì#·TÃ
ø£\TwüeT‘·T\ bı+<äT ø£\Vü‰\T >=ì‘Ó#·TÃ
\*‘· düT>∑TDC≤\! ‘Ó\T>∑T u≤\!
uÛ≤e+ : eT+∫yê] ùdïVü≤+e\¢ eT+∫ q&Ée&çø£, düTK+, >ös¡e+
\_ÛkÕÔsTT. #Ó&Éyêfi¯fl‘√ ùdïVü≤+e\¢ b˛{≤¢≥\T ekÕÔsTT.
7. m+‘· #Ó*$Tj·TTqï m>∑‘ê[ #˚j·T≈£î
düs¡düeT+‘· q+‘· $s¡düeT>∑TqT
e÷≥ C≤¬sH˚ì eT] rdüTø√˝ÒeTT
‘Ó*dæ yÓT\>∑TeTj·T´ ‘Ó\T>∑T_&ɶ
uÛ≤e+ : z ‘Ó\T>∑T _&ܶ! ˙e⁄ m+‘· <ä>]Z∑ yê]HÓH’ ê>±ì, ùdïVæ≤‘·T\HÓH’ ê
>±ì m>∑‘ê[ #˚j·T≈£L&É<äT. Bì e\¢ ùdïVü≤+ #Ó&çb˛‘·T+~.
ùdïVæ≤‘·T\ eT<Û´ä dü+ã+<Ûë\T <Óã“‹+{≤sTT. <˚Hï’Ó Hê yÓqTø£≈î£
rdüTø√e#·TÃ. ø±ì e÷≥ C≤]‘˚ e÷Á‘·+ yÓqTø£≈î£ rdüTø√˝Ò+.
ø±ã{Ϻ Ç~ ‘Ó\TdüTø=ì eTq+ yÓT\>±*.
8. q\¢ì<äì $&ÉTeC…\T¢HÓ ø£dü÷Ô]
‘Ó\¢ì<äì <ë˝…Ô ¬s\T¢|üPe⁄
eHÓï˝Àq H˚$T yÓ’uÛÀ>∑eTTqï~
$\Te ø£{Ϻ #·÷&É ‘Ó\T>∑T_&ɶ
uÛ≤e+ : ø£d÷ü ]Ô düTyêdüq ø£*– ñqï |ü<ës¡+ú . Ç~ q\¢>± ñ+≥T+~. q\¢>± ñqï+‘·
e÷Á‘êq ø£dü÷Ô]ì eTq+ e~* ô|&É‘êe÷? n˝≤π> ¬s\T¢ |ü⁄e⁄« ‘Ó\¢>±
ñ+≥T+~. ‘Ó\>¢ ± ñqï+‘· e÷Á‘êq ‘·\˝À <Û]ä kÕÔsê? s¡+>∑T\ e\¢ >=|üŒ<äq+
sê<äT. <ëì≈£îqï $\TeqT ã{Ϻ >=|üŒ<äq+ edüTÔ+~.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 51
9. ì*∫ ˙fi¯ófl Á‘ê>∑ ˙s¡Tø±iT Áã‘·T≈£î
|üs¡T>∑T˝…‘·Ôy√sTT bÕ\T Á‘ê>∑
|üs¡T>∑TqT+&Ó |ü⁄f…º qs¡Tì Hê>∑]ø£‘·
yêdüÔeeTTà Hês¡¢yê] e÷≥
uÛ≤e+ : Hê>∑]ø£ Á|ü|ü+#·+˝À ì<ëq+>± ñ+fÒ yÓqTø£ã&çb˛‘êe⁄.
|üs¡T¬>‘·ÔsTTHê bÕ\T ‘êπ> ø±\$T~. y˚>∑+ qT+&˚
H˚{Ï Ä<ÛäTìø£‘· |ü⁄{Ϻ+~. Ç~ ì»+.
10. #Ó|üŒ≈£î #˚dæq y˚T\H=
ø£|ü&ÉsTTq >±ì <ëì Vü≤]¸+|üs¡T>±
>=|üŒ\T ôd|æŒq q~j·TTqT
<äù|Œj·Tì ∫‘·ÔeT+<äT <ä\|ü⁄ ≈£îe÷Ø.
uÛ≤e+ : Ç‘·sT¡ \≈£î #˚dqæ düV‰ü j·÷ìï >∑T]+∫ me]‘√qT >=|üŒ>± #Ó|ü ø√≈£î.
n˝≤ #Ó|üŒ&Üìï ô|<ä›\T yÓT#·TÃø√s¡T. >=|üŒ\T #Ó|üø√e&É+ nqï~
‘·|ü nqï $wüj·÷ìï eTqdüT˝À ñ+#·Tø√yê*.

Ç$ #˚j·T+&ç
I $q&É+, Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ&É+
(n) |ü<ë´\qT sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&ç, yê{Ï uÛ≤e+ #Ó|üŒ+&ç.
(Ä) Ç+‘·≈£î |üPs¡«+ MT≈£î ‘Ó*dæq |ü<ë´\qT >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
(Ç) ùdïVæ≤‘·T\+fÒ m˝≤ ñ+&Ü˝À #Ó|üŒ+&ç. ˙ ùdïVæ≤‘·T\‘√ qTe⁄« m˝≤ ñ+{≤e⁄?
(á) ø£*dæyÓT\dæ ñ+&É&É+e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
(ñ) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\˝À MT≈£î @ |ü<ä´+ q∫Ã+~? m+<äT≈£î?
II <Ûësêfi¯+>± #·<äe&É+, ns¡ú+#˚düTø=ì #Ó|üŒ&É+, sêj·T&É+
(n) |ü<ë´\T #·<äe+&ç. øÏ+~ nsêú\T e#˚à |ü<ë\T |ü<ë´\˝À >∑T]Ô+#·+&ç. sêj·T+&ç.
(n) >=|üŒ‘·q+ (Ä) dü»®qT\T (Ç) düTK+ (á) ˙#·T&ÉT
n.
(Ä) øÏ+~ uÛ≤yê\≈£î dü¬s’q |ü<ä´bÕ<ë\T sêj·T+&ç.
1. kÕ<Ûäq‘√ @ |üqT˝…’Hê kÕ~Û+#·e#·TÃ.

52
 2. ø√|ü+e\¢ >=|üŒ‘·q+ ‘·–Zb˛‘·T+~.

3. #Ó&ɶyêfi¯fl‘√ ùdïVü≤+ e\¢ b˛{≤¢≥\T ekÕÔsTT.

4. dü»®qT\≈£î á Á|ü|ü+#·y˚T yê] ≈£î≥T+ã+.

(Ç) øÏ+~ |ü<ë´\qT |üP]+#·+&ç.
1. ªªÇeTTà>∑" »<äTeì H√s¡TqT...................... düTeTr!
2. ªªdüÁ‘·Œes¡Ôq+ãT, kÂK´+ãT, eTsê´<ä................ ‘Ó\T>∑Tu≤\!
(á) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. ø√|ü+e\¢ >=|üŒ‘·q+ ‘·–Zb˛‘·T+<äì m+<äT≈£î nHêïs¡T?
2. kÕ<Ûäq #˚ùdÔ @ |üqT˝…’Hê HÓs¡y˚s¡‘êj·÷? m˝≤>√ #Ó|üŒ+&ç?
3. ùdïVü≤+ #Ó&çb˛‘˚ @eTe⁄‘·T+~.
4. dü»®qT&ÉT @eTì uÛ≤$kÕÔ&ÉT?
5. <˚ìïã{Ϻ $\Te \_ÛdüTÔ+~?
6. >=|üŒ\T m+<äT≈£î #Ó|üŒ>∑÷&É<äT?
III Ä˝À∫+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T&É+ (d”«j·Ts¡#·q)
(n) ªkÕ<ÛäqeTTq |üqT\T düeT≈£Ls¡T <Ûäs¡˝Àqµ nH˚ |ü<ä´+˝À ø£wüº|ü&ç kÕ<Ûäq #˚ùdÔ @ |üqT˝…’Hê
kÕ~Û+#·>∑\+ nì #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! MTs¡T @y˚$ kÕ<Ûäq #˚j·÷\qT≈£î+≥THêïs¡T?
(Ä) n+<ä]˙ ‘·qyês¡T>± eT+∫yê&ÉT uÛ≤$kÕÔ&ÉT. MTs¡T MT ‘·s¡>∑‹˝À ñqï yês¡+<ä]‘√
m˝≤ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î n˝≤ ñ+{≤s√ sêj·T+&ç.
(Ç) MT≈£î u≤>± q∫Ãq MT ùdïVæ≤‘·TDÏí >∑T]+∫ sêj·T+&ç. ‘·qT MT≈£î m+<äT≈£î u≤>± q#êÃ&√ sêj·T+&ç.
(á) eT+∫ yêfi¯fl‘√H˚ ùdïVü≤+ m+<äT≈£î #˚j·÷*?
(ñ) dü»q® T\T Á|ü|+ü #êìï ‘·q ≈£î≥T+ã+>± m+<äT≈£î uÛ≤$kÕÔsT¡ ?
IV |ü<äC≤\+
(n) øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡+ú e#˚à |ü<ë\T sêdæ Ä yêø±´\T ‹]– sêj·T+&ç.
1. düÁ‘·Œes¡Ôq e\¢ eT+∫ù|s¡T edüTÔ+~.
2. m>∑‘ê[ #˚j·T&É+ e\¢ $TÁ‘·T\T>± ñqïyê] eT<Ûä´ $s√<Ûä+ ô|s¡>∑&É+ yêdüÔe+.
3. >±+BÛJ |òüTq‘· bı+~q Hêj·T≈£î&ÉT.
4. eT+∫ù|s¡T dü+bÕ~+∫q |æ\¢\qT #·÷dæ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Vü≤s¡¸+ bı+<äT‘ês¡T.
5. eT+∫ ∫‘·Ô+ ñqïyê]øÏ n+‘ê eT+#˚ »s¡T>∑T‘·T+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 53

V düè»Hê‘·àø£‘·
(n) bÕsƒ¡+˝Àì @<√ ˇø£ |ü<ä´ uÛ≤yêìøÏ ‘·–q $<Ûä+>± ø£<∏ä sêj·T+&ç.
(Ä) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\ uÛ≤yê\ Ä<Ûës¡+>± dü÷≈£îÔ\T, ìHê<ë\T sêj·T+&ç.
VI Á|üX¯+dü :
(n) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\T bÕ&Üs¡T ø£<ë! u≤>± bÕ&çqyê]ì MTs¡T m˝≤ yÓT#·TÃ≈£î+{≤s¡T?
(Ä) |ü<ë´\ b˛{°\˝À MT $TÁ‘·T\T ¬>*ùdÔ m˝≤ n_Ûq+~kÕÔs¡T?
VII uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+
(n) øÏ+~ù|sê #·<äe+&ç. á >∑Ts¡TÔ(!)≈£î ª µ #·T≥º+&ç. á >∑Ts¡TÔqï (!) yêø±´\ øÏ+<ä
^‘· ^j·T+&ç.
sêEqT mø£ÿ&çøÏ yÓfi≤¢eì {°#s· Y n&ç+~. ªªp ø¬ fi≤fl+ {°#s· .Y nuÀ“! p m+‘· ô|<ä>› ±ñ+<√!
s¡ø£s¡ø±\ »+‘·Te⁄\T, |ü≈£åî\T #·÷XÊ+µµ nHêï&ÉT. ªª@ »+‘·Te⁄\T #·÷XÊs¡T?µµ nì
{°#·sY sêEqT n&ç–+~. ªªu≤uÀjYT! ô|<ä› dæ+Vü≤+ #·÷XÊqT {°#·sY!µµ nHêï&ÉT. ªªn{≤¢>±!
Ç+ø± @y˚T+ #·÷XÊyé?µµ nì {°#·sY n&ç–+~.
|æ\\¢ ÷ ! H˚qT (!) ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ yêø±´\ ∫es¡ ñ+{≤qì >∑T]Ô+#ês¡T ø£<ë! qH˚ïeT+{≤s√
‘Ó\TkÕ!
qqTï (!) ÄX¯Ãsê´s¡úø£ ∫Vü≤ï+ n+{≤s¡T. á >∑Ts¡TÔ>∑\ yêø±´\qT ÄX¯Ãsê´s¡úø£ yêø±´\T
n+{≤s¡T. dü+uÀ<Ûäq, ÄX¯Ãs¡´+, dü+‘√wü+, uÛÑj·T+ yÓTT<ä˝…’q |ü<ë\ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü
qqTï ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T.
|æ\¢\÷! 4,5,6 bÕsƒê˝À¢ ÄX¯Ãsê´s¡úø±\Tqï yêø±´\qT >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^dæ
#·<äe+&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
y˚eTq, düTeT‹ |ü<ë´\qT ùdø£]+#·+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À bÕ&ç $ì|æ+#·+&ç.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?
1. |ü<ë´\qT sê>∑, uÛ≤ej·TTø£Ô+>± bÕ&É>∑\qT. WqT/ø±<äT
2. |ü<ë´\ uÛ≤yê\qT kı+‘· e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. WqT/ø±<äT
3. ùdïVæ≤‘·Tì >∑T]+∫ sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
4. |ü<ë´\ uÛ≤yê\≈£î ‘·–q ø£<∏äqT sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT

<Ûäq+b˛‘˚ ‹]– dü+bÕ~+#·e#·Tà ` l\+ b˛‘˚ ‹]– dü+bÕ~+#·˝ÒeTT.

54
 ¬s+&√
øÏ+~ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç.
j·T÷ì{Ÿ 8. m\Tø£ $+<äT

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç.

∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. @+ »s¡T>∑T‘√+<√ #Ó|üŒ+&ç.
m\Tø£ #˚‹˝À @$T ñ+~? m+<äT≈£î |ü≥Tº≈£î+~.
m\Tø£\T <˚ì >∑T]+∫ e÷{≤¢&ÉTø=+≥÷ ñ+{≤sTT? @eTì e÷{≤¢&ÉTø=+≥÷ ñ+{≤sTT?

|æ\¢\÷! Ç˝≤ #˚j·T+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
á |ü<ë\≈£î nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï nø±sê~ |ü{Ϻø£qT #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç. ˝Ò<ë MT $TÁ‘·T\qT, ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝À ñ+&˚ $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç. #Ó|üŒ+&ç.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 55
|æ*¢ m|ü&É÷ m\Tø£\qT y˚{≤&ç ‹+≥T+&É&É+ eTq≈£î ‘Ó\TdüTø£<ë! |æ*¢‘√ ùdïVü≤+>± ñ+<ëeTì
ˇø£ m\Tø£|æ\¢ |æ*¢ì $+<äT≈£î |æ*∫+~. $+<äT≈£î e∫Ãq |æ*¢ @+ #˚dæ+<√ #·÷&É+&ç...

m\Tø£ e∫à |æ*¢u≤e H˚eTqqïB?

n\Tø£ M&ç ‘·q sTT+{ÏøÏ s¡eTàqqïB
ndü\T |æ*¢ n*– j˚T\ ≈£Ls¡T#·TqïB
m\Tø£ |æ\¢ mqï&˚$T ô|≥º˝Ò<ä˙
$+<äT#˚‘·T H˚&ÉT ˙e⁄ s¡eTàqqïB
m\Tø£ e÷≥˝≤≈£î |æ*¢ qe⁄«ø=qïB
m\Tø£eTT+<äT, |æ*¢ yÓqø£ @>∑T#·TqïM
ø£\T>∑T˝Àq ¬s+&ÉT ≈£L&É ø£\TdüTø=qïM
uÛÑ÷$T n&ÉT>∑T˝Àq m\Tø£ øÏ\T¢qïB
Ç+{Ï˝Àq <ëìø=ø£ÿ ‘·*¢j·TTqïB
Ç\T¢ p∫ |æ*¢jÓT+‘= yÓT#·TÃ≈£îqïB
uÛÑ÷$T˝Àq m\Tø£y˚T&É ô|<ä›>∑TqïB
>∑<äT\˝Àq s¡+¬>’q u§eTà\TqïM
≈£îØÃ\T eT+#ê\T ã\¢\TqïM
ñj·÷´\ eT+#ê\T }>∑T‘·TqïM
m\Tø£ |æ\¢˝Ò yê{Ïì ˝≤>∑T‘·TqïM
>∑<äT\˝Àq <ÛëHê´\T ì+&çj·TTqïM
>√<ÛäTeT\ _j·÷´\ sêdüT\TqïM

56
ø£+~|ü|ü ô|düs¡|ü|ü kÕs¡|ü|ü J&ç|ü|ü
ø£\ø£+&É |ü+#·<ës¡ u…˝≤¢\T ø=\¢\T
eTs¡àsê\T #·øÏÿ˝≤\T n≥T≈£î\TqïM
eTDT>∑Tã÷¬s |üPsêí\T n]ôd\TqïM
e+≥ Ç+{Ï qT+&ç H˚‹ yêdüH=#ÓÃq÷
yêdüq‘√ |æ*¢H√≥ ˙s¡T e#ÓÃq÷
ø=‘·Ô #·T≥º yÓTT#ÓÃqì m\Tø£ ‘·*¢ eTT]dæ+~
yÓ+&ç|üP\ |”≥MT<ä |æ*¢ì ≈£Ls√ÃeTqï~
n]fÒ≈£î $düÔ]˝À nqï+ e&ç¶+#ês¡T
≈£Ls¡\ìï #·T≥Tºy˚dæ #ês¡T–HÓï ô|{≤ºs¡T
yÓqï ø±∫q{Ϻ HÓsTT´ nqï+˝À y˚XÊs¡T
e{Ϻy˚fi¯fl $düqø£i¿‘√ |æ*¢øÏ $dæsês¡T
|æ*¢ì≥≈£î ‘Ó∫Ãq{Ϻ m\Tø£|æ\¢ |üø£ÿqT+&Ó
s¡ø£s¡ø±\ e+≥ø±\T #·ø£ÿ>∑ e&ç¶+#·T+&Ó
n‹~∏πø$T ø±e˝…H√ n&ÉT>∑T≥¬ø’ m\Tø£|æ\¢
|æ*¢ eTT+<äπs |”≥qT y˚düTø=ì ≈£Ls¡T#·T+&Ó
|æ*¢ nìï e+≥ø±\T #·\¢>±qT ø£\j·Tp#Ó
ø=~›ø=~›>± Hê\Tø£ ø£<äT›ø√ì s¡T∫#·÷#Ó
nìï{Ïø£Hêï |æ*¢øÏ m<äT≥qTqï m\Tø£|æ\¢
s¡T∫>± qTqï≥T¢‘√#Ó <ëìHÓ ‹qT≥≈£î #·÷#Ó
>∑u≤\Tq m\Tø£MT<ä >∑+‘·Ty˚ôd |æ*¢ ‘êqT
m\Tø£|æ\¢ <ëìH√≥ Çs¡Tø=ÿqï <ä|ü&˚
ø°#·Tø°#·TeTì m\Tø£ πøø£\T ô|≥º>∑kÕ¬>qT
Ç+{Ï˝Àì m\Tø£\ìï @$TfÒ$T≥ì #·÷#ÓqT
H√≥ø£s¡#·Tø=ì m\Tø£qT |æ*¢ ñs¡Tø£ Á|üj·T‹ï+#ÓqT
ª‘·*¢ m\Tø£µ s√ø£*‘√ ‘·\MT<=ø£ÿ{Ï <ä+#ÓqT
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 57
 m\Tø£|æ\¢ H√{Ï qT+&ç m–] øÏ+<ä|ü&ɶ~
|æ*¢ |üs¡T>∑Trdæ ãj·T{Ï ekÕsê˝À |ü&ɶ~
áf…\‘√ ã˝Ò¢˝ÀÔ m\Tø£\ìï e#ÓÃqT
|æ*¢b˛sTT ˇø£ r¬>\ bı<ä˝À|ü\ #=#ÓÃqT
m\Tø£\ìï ø£eTTàø=HÓqT q\TyÓ’|ü⁄\qT+&û
e÷´e⁄ e÷´e⁄eTì ns¡#ÓqT |æ*¢ bı<ä\qT+&û
|æ*¢ì ãj·T{ÏøÏ ˝≤>∑>∑ m\Tø£\ìï Á|üj·T‹ï+#Ó
‘·T<ä≈£î M\T>±ø£ |üø£ÿ Á‘√e\+<äT bı+#Ó
m\Tø£ ˝Ò¬>qì |æ*¢ Çe‘·*πø‘Ó+#Ó
Ç+‘·˝Àq m\Tø£\ìï |æ*¢ô|’øÏ <ä÷¬ø
|æ*¢ m\Tø£˝≤ >√\≈£î Ç\T¢ Ç\T¢ e÷s¡TyÓ÷¬>
Ç+{Ï˝Àq |æqïô|<ä›˝…\¢s¡T ì<äT›s¡˝Ò∫]
(Ä ‘·s¡Tyê‘· @yÓTÆ+<√ }Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.)
` <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´

58
 Ç$ #˚j·T+&ç
I $q&É+, Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ&É+
(n) π>j·Tø£<∏äqT \j·Tã<ä∆+>± sê>∑+‘√ bÕ&É+&ç.
(Ä) π>j·Tø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
(Ç) m\Tø£|æ\¢ |æ*¢ì $+<äT≈£î |æ*∫ e+≥\T #˚dæ+~ ø£<ë! Ç˝≤ s¡ø£s¡ø±\ |æ+&çe+≥\T
MT Ç+{À¢ m|ü&Ó|ü&ÉT #˚kÕÔs¡T?
(á) m\Tø£\qT MTs¡T mø£ÿ&Óøÿ£ &É #·÷kÕÔsT¡ . m\Tø£\T ñ+&É&+É e\¢ eTq≈£î ˝≤uÛeÑ ÷? qwüeº ÷?
II <Ûësêfi¯+>± #·<äe&É+, ns¡ú+#˚düTø=ì #Ó|üŒ&É+. sêj·T&É+
(n) bÕsƒ¡+˝Àì yêø±´\˝À ª °µ >∑Ts¡TÔ ñqï |ü<ë\T ñHêïsTT. yê{Ï øÏ+<ä^‘· ^j·T+&ç.
sêj·T+&ç.
(Ä) øÏ+~ uÛ≤yê\qT #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝À M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. m\Tø£\ Ç\T¢ #ê˝≤ ô|<ä›>± ñ+~.
2. n˙ï ñHêï |æ*¢øÏ m\Tø£qT ‹Hê\ì|æ+∫+~.
3. |æ*¢ ˇø£ bı<ä˝À <ë≈£îÿ+~.
4. |æ*¢øÏ s¡ø£s¡ø±\ e+≥\T e&ç¶+#ês¡T.
5. m\Tø£ |æ*¢ì $+<äT≈£î s¡eTàì #Ó|æŒ+~.
(Ç) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. |æ*¢ m+<äT≈£î n*–+~?
2. m\Tø£ Ç\T¢ #·÷dæq |æ*¢ m+<äT≈£î yÓT#·TÃ≈£î+~?
3. m\Tø£ Ç+{À¢ |æ*¢øÏ @y˚T$T ø£ì|æ+#êsTT?
4. m\Tø£ |æ*¢øÏ @$T e&ç¶+∫+~?
5. |æ*¢ m\Tø£qT m+<äT≈£î |ü≥Tº≈£î+~?
6. |æ*¢‘√ m\Tø£\˙ï m˝≤ j·TT<ä∆+ #˚XÊsTT?
III Ä˝À∫+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T&É+ (d”«j·Ts¡#·q)
(n) ø£<∏ä˝À ‘·sê«‘· @+ »]–+<√ }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.
(Ä) m\Tø£ Ç+{ÏøÏ e∫Ãq |æ*¢øÏ s¡ø£s¡ø±\ |æ+&çe+≥\T #˚dæ düø£\ eTsê´<ä\T #˚XÊsTT ø£<ë!
MT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq n‹<∏äT\≈£î MTs¡T m˝≤ eTsê´<ä #˚kÕÔs¡T?
(Ç) π>j·Tø£<∏äqT MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 59
 (á) ø£<∏ä˝À |æ*¢ #Ó&ɶ~>± ø±≈£î+&Ü eT+∫>± ñ+&ç ñ+fÒ |æ*¢, m\Tø£\ eT<Ûä´ ùdïVü≤+
m˝≤ ñ+&˚<√ }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.
IV |ü<äC≤\+
(n) m\Tø£ Ç+{À¢ @y˚T$T ñHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! eT] MT Ç+{À¢ @y˚T$T ñHêïjÓ÷
øÏ+~ |ü{Ϻø£˝À sêj·T+&ç.
edüTÔe⁄\T u§eTà\T düs¡T≈£î\T |æ+&çe+≥\T »+‘·Te⁄\T
ñ<ë : ≈£îØÃ\T s¡+>∑Tu§eTà\T _j·T´+ #·øÏÿ˝≤\T m\Tø£\T

(Ä) øÏ+<ä ^‘· ^dæq |ü<ë\qT #·÷&É+&ç. yêø±´\qT #·~$ yê{Ï dü¬s’q nsêú\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
1. e÷ Ç+{À¢ u§~›+ø£\T ø=\¢\T>± ñHêïsTT. ( )
n) ‘·≈£îÿe Ä) m≈£îÿe Ç) ø=~›>±
2. m\Tø£ eTT+<äT, |æ*¢ yÓqø£ @>∑T#·Tqï$. ( )
n) Ä&ÉT‘·THêïsTT Ä) bÕ&ÉT‘·THêïsTT Ç) yÓfi¯ó‘·THêïsTT
3. ‘·T<ä≈£î Ä ø£<∏ä düTU≤+‘·+ nsTT´+~. ( )
n) ∫es¡≈£î Ä) ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ç) eT<Ûä´˝À
dü¬s’q »yêãT\T ø£qTø=ÿHêïs¡T ø£<ë! yê{Ïì ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
(Ç) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç.
ñ<ë: sêeTTqT ô|qTï Çe«eTì n&ÉT>∑T.
eTVü‰‘·Tà\ n&ÉT>∑TC≤&É˝À¢ q&Éyê*.
^‘·^dæq |ü<ä+ ˇø√ÿ yêø£´+˝À ˇø√ÿ nsêúìï Ç∫Ã+~ ø£<ë! øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\‘√ y˚s¡T
y˚s¡T nsêú\T e#˚Ã˝≤ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ‘˚\T :
2. ô|s¡T>∑T :
3. ø£\T>∑T :
4. ‘Ó\T|ü⁄ :
5. #Ó|ü :
60
V düè»Hê‘·àø£‘·
(n) m\Tø£, |æ*¢ eTTU≤\ ª‘=&ÉT>∑T\qTµ (e÷dtÿ\qT) n≥º\T, s¡+>∑T ø±–‘ê\‘√
‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç. yê{ÏøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
(Ä) π>j·Tø£<∏ä˝À |æ*¢, m\Tø£ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüD\qT sêj·T+&ç. Hê≥ø°ø£s¡D #˚j·T+&ç.
VI Á|üX¯+dü: MTs¡T ôd\e⁄˝À¢ MT $TÁ‘·T&ç Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&É yêfi¯ó¢ $TeTà*ï #ê˝≤ u≤>±
#·÷düT≈£îHêïs¡T. ‘√≥≈£î rdüT¬øfi≤fls¡T. Ä≥\T Ä&Üs¡T. ø£<∏ä\T #Ó|ü≈£îHêïs¡T. Ç˝≤
mH√ï s¡ø±\T>± Äq+~+#ês¡T. Ç+<äTø√dü+ MTs¡T MT $TÁ‘·TDÏí n_Ûq+~dü÷,Ô ø£è‘·»‘„ \· T
‘Ó\TŒ‘·÷ ˝ÒK sêj·T+&ç.
VIII uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+
eTT+<äT bÕsƒ¡+˝À dü+uÀ<Ûäq, ÄX¯Ãs¡´+, dü+‘√wü+, uÛÑj·T+ yÓTT<ä˝…’q |ü<ë\ eTT+<äT
ÄX¯Ãsê´s¡úø£|ü⁄ >∑Ts¡TÔ (!)qT ñ|üjÓ÷–+#ê\ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç.
á >∑Ts¡TÔ(!)qT dü¬s’q |ü<ë\ e<ä› ñ+#·+&ç.
nø£“s¡T bÕ<äTcÕ |üø£|üø± qe⁄«‘·÷ ª#·÷XÊyê ;s¡“˝Ÿ! m+‘· $∫Á‘·+ »s¡T>∑T‘·Tqï<√ H˚qT
Ç+‘· es¡≈£î Hê\T>∑T |üfi¯ófl ≈£L&Ü ‹q˝Ò<äT. ø±ì á eTVü‰sêDÏ #·÷XÊyê n|ü⁄Œ&˚ mìï
e÷$T&ç |üfi¯ófl Äs¡–+∫+<√ µ nHêï&ÉT. ;s¡“˝Ÿ ÄX¯Ãs¡´+>± bÕ<äTcÕyÓ’|ü⁄ #·÷dæ ªsêDÏ >±s¡T
e÷Á‘·+ mìï |üfi¯ófl ‹Hêïs¡T VüQpsY yês¡T MTø£+fÒ yÓT\¢>±H˚ Äs¡–düTÔHêïs¡T ø£<ëµ nHêï&ÉT.
sêDÏ e÷Á‘·+ e+∫q ‘·\ m‘·Ô˝Ò<äT eTÚq+>± bÕ<äTcÕ e÷≥\T Ä\øÏ+#· kÕ–+~. bÕ<äTcÕ
sêDÏ |üfiËfl+ yÓ’|ü⁄ #·÷|ædü÷Ô ªdü]>± #·÷&ÉT ;s¡“˝Ÿ ÄyÓT |üfiËfl+ |üø£ÿq mìï ‘=ø£ÿ\T |ü&ç
ñHêïjÓ÷ #·÷&ÉT mìï f…+¬ø\T >∑T≥º|ü&ç ñHêïjÓ÷ #·÷&ÉT bÕ|ü+ eTVü‰sêDÏøÏ m+‘·
Äø£*>± ñqï<√ Ä $<Û+ä >± n<äT“¤‘y· TÓ qÆ uÛÀ»q |üsêÁø£eT+ Á|ü<]ä ÙdüTqÔ ï~µ nHêï&ÉT qe⁄«‘·÷.
ÁbÕC…≈£îº |üì
MT bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì |ü⁄døÔü ±\T #·<eä +&ç. yê{Ï˝À ªªm\Tø£`|æ*µ¢ µ M{ÏøÏ #Ó+~q
ø£<∏ä\T #·<äe+&ç. yê{Ïì >∑T]+∫ &Ó’Ø˝À sêj·T+&ç. #·~$ $ì|æ+#·+&ç.
H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?
1. π>j·÷ìï \j·Tã<ä∆+>± sê>∑+‘√ bÕ&É>∑\qT. ø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. WqT/ø±<äT
2. π>j·÷ìï <Ûësêfi¯+>± #·<äe>∑\qT, uÛ≤yê\≈£î ‘·–q yêø±´\qT >∑T]Ô+#·>∑\qT. WqT/ø±<äT
3. π>j·Tø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
4. ª‘=&ÉT>∑T\Tµ (e÷dtÿ\T) ‘·j·÷s¡T #˚düTø=ì, π>j·Tø£<∏äqT Hê≥ø°ø£s¡D #˚j·T>∑\qT. WqT/ø±<äT
ìqTï qTyÓ«{≤¢ Áù|$TkÕÔy√ ` ˙ bıs¡T>∑Tyê]ì ≈£L&Ü n{≤¢π> Áù|$T+#·T.
` Jdüdt
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 61
#·<äTe⁄
Äq+~+#·T ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê\T
B|æø£ #˚‹˝Àì X¯óuÛÑ˝ÒKqT #·÷düT≈£î+≥÷ eTT]dæb˛‘√+~. Ç+{À¢øÏ edüTÔqï Vü‰]ø£ ªª@$T≥e÷à!
n˝≤ ˙˝À ˙y˚ dü+‘√wü|ü&ÉT‘·THêïe⁄?µµ n+≥÷ <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã+~. ªªe÷ u≤u≤sTT ø=&ÉT≈£î sêeT÷øÏ
ô|[¢≈£î~]+~. Ç~>√ X¯óuÛÑ˝ÒKµµ n+≥÷ <ëìï Vü‰]ø£≈£î Ç∫Ã+~. Vü‰]ø£ X¯óuÛÑ˝ÒK #·~$+~.
X¯óuÛ˝Ñ KÒ ˝À ªq+<äqHêeTµ dü+e‘·‡s¡+ nì ñ+~. ªªne÷à! Ç~ 2012e dü+e‘·‡s¡+ ø£<ë! Ç+<äT˝À
Ç˝≤ sêXÊπs$T{Ï?µµ nì n&ç–+~ Vü‰]ø£.
z¨? n<ë ˙ dü+<˚Vü≤+! b˛sTTq HÓ\˝À eTq+ ªñ>±~µ |ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄≈£îHêï+ >∑Ts¡TÔ+<ë?µµ
ªª>∑Ts¡T+Ô <äe÷à! Ä s√E ø=‘·Ô dü+e‘·‡s¡+ e∫Ã+<äì qTe⁄« ñ>±~ |ü#÷ &ç #˚XÊe⁄. ‘ê‘·jT· ´ |ü+#ê+>∑ÁX¯eD+
#˚XÊ&ÉT ø£<ë!µµ ªªu≤>± >∑Ts¡TÔ+<˚! ªq+<äqµ nH˚~ ˇø£ ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡s¡+ ù|s¡Tµµ n+~ B|æø£.
ªªá dü+e‘·‡sê\T nH˚$ m+<äTø£e÷à?µµ n&ç–+~ Vü‰]ø£. #·]Á‘·˝À m|ü&ÉT @+ »]–+<√ #Ó|üŒ&ÜìøÏ
dü+e‘·‡sê\T nedüs+¡ ø£<ë! n+<äTø£ì eTq ô|<ä\› T dü+e‘·‡sê\ ˝…øÿ£ \T, yê{ÏøÏ ù|s¡T¢ @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.µµ
ªªn+fÒ ˇø√ÿ dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø√ÿ ù|s¡T ñ+≥T+<äqïe÷≥µµ n+~ Vü‰]ø£.
ªªWqT, eTq≈£î ‘Ó\T>∑T˝À ns¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\T ñHêïsTTµµ n+~ B|æø£.
ªªyê{Ïù|s¡T¢ ˙≈£î ‘Ó\TkÕ? #Ó|üŒyê ne÷à!µµ n+~ Vü‰]ø£.
ªª‘Ó\TdüT!µµ nì neTà dü+e‘·‡sê\ ù|s¡T¢ #Ó|æŒ+~. Vü‰]ø£ sêdüT≈£î+~.
1. Á|üuÛÑe 11. áX¯«s¡ 21. düs¡«õ‘·TÔ 31. ùV≤$fi¯+_ 41. |ü¢e+>∑ 51. |æ+>∑fi¯
2. $uÛÑe 12. ãVüQ<Ûëq´ 22. düs¡«<Ûë] 32. $fi¯+_ 42. ø°\ø£ 52. ø±fi¯j·TTøÏÔ
3. X¯óø£¢ 13. Á|üe÷~ 23. $s√~Û 33. $ø±] 43. kÂeT´ 53. dæ<ë∆]ú
4. Á|üyÓ÷<ä÷‘· 14. $Áø£eT 24. $ø£è‹ 34. XÊs¡«] 44. kÕ<Ûës¡D 54. söÁ~
5. Á|üCÀ‘·Œ‹Ô 15. eèwü 25. Ks¡ 35. |ü¢e 45. $s√~Ûøè£ ‘·T 55. <äTs¡à‹
6. Ä+–s¡dü 16. ∫Á‘·uÛ≤qT 26. q+<äq 36. X¯óuÛÑø£è‘·T 46. |üØ<Ûë$ 56. <äT+<äT_Û
7. leTTK 17. dü«uÛ≤qT 27. $»j·T 37. XÀuÛÑø£è‘·T 47. Á|üe÷B(#·) 57. s¡T~Ûs√<ëZ]
8. uÛ≤e 18. ‘ês¡D 28. »j·T 38. Áø√~Û 48. Äq+<ä 58. s¡ø±ÔøÏå
9. j·TTe 19. bÕ]úe 29. eTqà<∏ä 39. $XÊ«edüT 49. sêø£ådü 59. Áø√<Ûäq
10. <Ûë‘· 20. e´j·T 30. <äTs¡Tàœ 40. |üsêuÛÑe 50. q\ 60. nø£åj·T
ªªá ns¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\T |üP]Ô nsTTb˛‘˚ m˝≤>∑e÷à! eT∞¢ ø=‘·Ô ù|s¡T¢ ekÕÔj·÷?µµ dü+<˚Vü≤+
yÓ*ãT∫Ã+~ Vü‰]ø£. neTà ∫s¡Tqe⁄« q$«+~. ªªá ns¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\T Ç<˚ es¡dü˝À ˇø£<ëì ‘·s¡Tyê‘·
ˇø£{Ï eT∞¢ ekÕÔsTT. á es¡dü |üP]Ô nsTTq ‘·sê«‘· eT∞¢ Çy˚ yÓTT<ä\e⁄‘êsTT. BH˚ï wüwæºes¡¸ #·Áø£+
n+{≤s¡T.µµ nì #Ó|æŒ+~ B|æø£.
á ù|s¡¢qT H˚qT #·~$ C≤„|üø£+ ô|≥Tºø=+{≤qT. H√{ÏøÏ H˚s¡TÃø=+{≤qT. H˚qT ‘Ó\TdüT≈£îqï á
‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê\ ù|s¡¢qT e÷ $TÁ‘·T\≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·TCÒkÕÔqTµµ, n+≥÷ dü+‘√wü+>± yÓ[¢+~ Vü‰]ø£.
62