Εγχειρίδιο Παρακολούθησης

Ποιότητας Αέρα
μέσω επιστήμης πολιτών
και
Οδηγός Βέλτιστων
Πρακτικών
URair

“URwatair: Συμμετοχή των πολιτών στη βελτίωση της

ποιότητας αέρα και της διαχείρισης ομβρίων σε αστικές
περιοχές”
Εγχειρίδιο Παρακολούθησης Ποιότητας
Αέρα μέσω επιστήμης πολιτών
1. Περιεχόμενα
2. Εισαγωγή ................................................................................................................ 1

2.1. Ποια άτομα είναι περισσότερο ευαίσθητα-ευάλωτα στην ατμοσφαιρική

ρύπανση; .................................................................................................................... 2

2.2. Πότε είναι η ρύπανση υψηλή στην πόλη; ....................................................... 2

2.3. Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω την έκθεσή μου στην ατμοσφαιρική
ρύπανση; .................................................................................................................... 3

2.3.1. Μεταβολή επιπέδων ποιότητας αέρα ....................................................... 3

2.3.2. Μεταβολή έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση ................................... 4

3. Σενάρια .................................................................................................................. 6

3.1. Όνομα σεναρίου: Η γειτονιά μου .................................................................... 6

3.2. Όνομα σεναρίου: Μαγειρεύοντας ................................................................... 6

3.3. Όνομα σεναρίου: Χώρος ενδιαίτησης ............................................................. 7

3.4. Όνομα σεναρίου: Μετακίνηση ........................................................................ 7

4. Ημερολόγια ............................................................................................................ 9

4.1. Ημερολόγιο: Η γειτονιά μου ........................................................................... 9

4.2. Ημερολόγιο: Χώρος ενδιαίτησης .................................................................. 10

4.3. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Πεζή/Ποδήλατο .................................................. 11

4.4. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Λεωφορείο .......................................................... 12

4.5. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Αυτοκίνητο ......................................................... 13

5. Χρήση Συσκευών ................................................................................................. 14

5.1. Συσκευή: AirVisual Pro ................................................................................ 14

5.2. Συσκευή: Sensebox ....................................................................................... 16

5.3. Συσκευή: Dylos Logger ................................................................................ 19

6. Διαχείριση Δεδομένων & επικοινωνία ................................................................ 22

6.1. Οδηγίες διαχείρισης δεδομένων .................................................................... 22

6.2. Οδηγίες επικοινωνίας .................................................................................... 23

7. Επεξεργασία Δεδομένων...................................................................................... 24

8. Βέλτιστες Πρακτικές............................................................................................ 27

8.1. Κατά τη Μετακίνηση .................................................................................... 27

8.2. Κατά την παραμονή μας σε Εξωτερικό Χώρο .............................................. 27

8.3. Κατά το Μαγείρεμα ...................................................................................... 28

9. Βιβλιογραφία ....................................................................................................... 29
2. Εισαγωγή
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από την
ύπαρξη στην ατμόσφαιρα ετερογενούς μίγματος αέριων ρύπων, καθώς και
σωματιδίων, που έχουν αρνητικές συνέπειες στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Πολλαπλές έρευνες έχουν αποδείξει την άμεση σχέση που έχουν ποικίλες ασθένειες
του καρδιαγγειακού και του αναπνευστικού συστήματος με την μακροπρόθεσμη αλλά
και βραχυπρόθεσμη έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος βασίζεται στην εφαρμογή κατάλληλων νομοθετικών
μέτρων, και σε κάθε περίπτωση προϋποθέτει καλή εικόνα της κατάστασης και της
ποιότητας του αέρα στην περιοχή όπου δραστηριοποιείται ο κάτοικος μιας πόλης. Τα
επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης προκύπτουν από μετρήσεις με χρήση
εξειδικευμένων οργάνων και μεθόδων, που θεωρούνται ότι καλύπτουν την κατάσταση
της ποιότητας αέρα σε μία αστική περιοχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να
δώσουν σαφή εικόνα για τα επίπεδα ρύπανσης στο μικροπεριβάλλον κατοικίας,
εργασίας, και καθημερινών δραστηριοτήτων σε μια πόλη. Είναι λοιπόν σημαντικό να
υπάρχει ατομική μέριμνα κάθε ατόμου ξεχωριστά έτσι ώστε να αποφευχθεί η εκτενής
έκθεσή του σε υψηλά επίπεδα ρύπανσης και κατ’ επέκταση τα διάφορα προβλήματα
υγείας. Σε αυτό το σημείο η επιστήμη των πολιτών δύναται να αποδεχθεί πολύτιμος
αρωγός, δίνοντας τη δυνατότητα στον πολίτη να παρακολουθεί την ποιότητα αέρα στο
χώρο και κατά το χρόνο που αυτός επιθυμεί, παρέχοντάς του έτσι πολύτιμές
πληροφορίες για τα επίπεδα ρύπανσης στα οποία εκτίθεται συναρτήσει διαφόρων
καθημερινών δραστηριοτήτων του.

Ένας βασικός ρύπος στον οποίο εστιάζουμε στο πλαίσιο του έργου URwatair στη
Θεσσαλονίκη, είναι τα αιωρούμενα σωματίδια. Σε έρευνες όπως αυτή των Chaney et
al., 2017, έχει αποδειχθεί πως η έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια συνδέεται με
πολλαπλές δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών και των ενηλίκων. Σε αστικές
περιοχές η βασική πηγή σωματιδίων (ιδιαίτερα αυτών με διάμετρο κάτω των 2.5
μικρομέτρων, δηλαδή των PM2.5) είναι τα καυσαέρια των οχημάτων. Η έκθεση των
ανθρώπων σε αυτά τα σωματίδια είναι αναπόφευκτη καθώς οι κεντρικές αρτηρίες και
τα αστικά κέντρα τις ώρες αιχμής είναι οι περιοχές με τα μεγαλύτερα ποσοστά
ρύπανσης όχι μόνο σωματιδίων αλλά και όλων των αέριων ρύπων που συνδέονται με
την κυκλοφορία.

1
2.1. Ποια άτομα είναι περισσότερο ευαίσθητα-ευάλωτα στην
ατμοσφαιρική ρύπανση;
Τα άτομα με χρόνια καρδιαγγειακή ή αναπνευστική νόσο, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι
(αλλά και τα έμβρυα καθώς και άτομα με συγκεκριμένα γενετικά χαρακτηριστικά που
δεν μπορούν εύκολα να εντοπιστούν) θεωρούνται πιο ευαίσθητα στην ατμοσφαιρική
ρύπανση. Το σύνολο των πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών και επιπτώσεων μπορεί να
διακριθεί:

(α) σε χρόνιες λόγω συσσωρευμένης έκθεσης με την πάροδο του χρόνου ή

(β) σε οξείες επιδράσεις βραχυπρόθεσμης έκθεσης.

Για τις οξείες επιδράσεις, τα άτομα με άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια,

διαβήτη και υποκείμενη αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο θεωρούνται ως τα πιο
ευάλωτα, λόγω του αποδεδειγμένου κινδύνου επιδείνωσης αυτών ή σχετικών
καταστάσεων μετά από βραχυχρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής
ρύπανσης. Επιπροσθέτως, νέα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το αναπτυσσόμενο έμβρυο
μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην έκθεση της μητέρας σε ατμοσφαιρικούς
ρύπους. Γενικά, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι θεωρείται ότι είναι πιο ευαίσθητα στις
επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ως προς τα παιδιά αυτό οφείλεται (α) στην
αυξημένη δοσολογία που προκύπτει λόγω μικρότερου μέγεθος σώματος, (β) σε
ανώριμους μηχανισμούς “αποτοξίνωσης” και (γ) στην ανάπτυξη συστήματος οργάνων.
Στην περίπτωση των ηλικιωμένων, οι βασικοί μηχανισμοί σχετίζονται με την αυξημένη
επικράτηση χρόνιων ασθενειών ή άλλων παραγόντων που συμβάλλουν στην απώλεια
ανθεκτικότητας και αυξημένου κινδύνου λόγω ηλικίας.

2.2. Πότε είναι η ρύπανση υψηλή στην πόλη;

Εντός της πόλης καθώς και σε περιοχές που επηρεάζονται από την κυκλοφορία
οχημάτων, είναι “κοινό μυστικό” ότι ατμοσφαιρική ρύπανση εμφανίζει μέγιστο κατά
τις πρωινές και απογευματινές ώρες που συμπίπτουν με τις περισσότερες μετακινήσεις
προς και από την εργασία. Οι μετεωρολογικές συνθήκες παίζουν επίσης καθοριστικό
ρόλο, καθώς και το είδος του μικροπεριβάλλοντος στο οποίο ζούμε (ποσοστό
πρασίνου, ευνοϊκές συνθήκες δημιουργίας hot spots, κλπ). Υπάρχει ένα σύνολο από
επιπρόσθετους παράγοντες που επηρεάζουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, που δεν
αναφέρονται εδώ.

2
2.3. Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω την έκθεσή μου στην
ατμοσφαιρική ρύπανση;
2.3.1. Μεταβολή επιπέδων ποιότητας αέρα
Η μεταβολή των επιπέδων ποιότητας αέρα νοείται εδώ είτε ως μία αλλαγή (βελτίωση)
στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος (που συνεπάγεται δράσεις και
ενέργειες μείωσης της ρύπανσης) είτε ως μία αλλαγή (σε προσωπικό επίπεδο) του
χώρου (περιβάλλοντος) διαβίωσης και καθημερινής δραστηριοποίησης. Στο URwatair
επιδιώκεται η απλή (αλλά όχι απλοϊκή) και ουσιαστική ενημέρωση των συμμετεχόντων
σε σχέση με μέτρα αποφυγής ρύπανσης που σχετίζονται με συγκεκριμένες καθημερινές
δραστηριότητες, με κείμενα που απευθύνονται στον κάθε συμμετέχοντα σε προσωπικό
επίπεδο, και παρατίθενται ακολούθως

(α) Έκθεση στη ρύπανση από κυκλοφορία: γνωρίζουμε στην πράξη πως η γειτνίαση με
δρόμους υψηλής κυκλοφορίας συνεπάγεται συνήθως υψηλό μέσο επίπεδο θορύβου.
Αυτό που επίσης συμβαίνει, είναι ότι συνεπάγεται και έκθεση σε υψηλότερα (σε σχέση
με απομακρυσμένα σημεία) επίπεδα έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους. Το
αποτέλεσμα της έκθεσης αυτής είναι αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης στεφανιαίας
νόσου. Η αποφυγή δρόμων υψηλής κυκλοφορίας και χρονικών περιόδων με υψηλή
κυκλοφοριακή φόρτιση (εφόσον αυτό είναι δυνατό) αποτελούν βασικά μέτρα μείωσης
της ατομικής έκθεσης σε υψηλά επίπεδα ρύπανσης

(β) Μαγειρική και ρύπανση αέρα: αέριοι ρύποι καθώς και σωματίδια παράγονται κατά
τη διάρκεια του μαγειρέματος, ιδιαίτερα εάν αυτό περιλαμβάνει παρασκευές που
βασίζονται στο καυτό λάδι (σοτάρισμα, τηγάνισμα κλπ). Η φροντίδα για τον καλό
εξαερισμό της κουζίνας είναι σημαντική (πλύντε ή αλλάξτε φίλτρα απορροφητήρα,
κρατήστε ανοικτό ένα παράθυρο ή μία πόρτα). Καλό είναι να απομακρύνονται τα μικρά
παιδιά από το χώρο μαγειρέματος εάν αυτό είναι δυνατό.

(γ) Θέρμανση: Οι υψηλές θερμοκρασίες στο εσωτερικό της οικίας κατά τη διάρκεια
του χειμώνα «βοηθούν» στην αύξηση των εκπομπών πτητικών υδρογονανθράκων που
εκπέμπονται από συνθετικά υλικά όπως υφάσματα, χαλιά, επιφάνειες επίπλων κλπ. Η
μείωση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό κελσίου μπορεί να οδηγήσει σε
εξοικονόμηση χρημάτων (κατά περίπου 5%) και να μειώσει τις εκπομπές των
υδρογονανθράκων. Μία θερμοκρασία περί τους 21-22 βαθμούς είναι μια καλή πρόταση
για μία κατοικία κατά τη διάρκεια της ημέρας (με 1-3 βαθμούς χαμηλότερη κατά τη

3
διάρκεια της νύχτας). Επιπρόσθετα, η χρήση πέλλετ και ξύλου για την θέρμανση
σπιτιών μπορεί να παράγει ρύπους που θα επιβαρύνουν την εσωτερική ποιότητα αέρα.
Είναι σημαντική η φροντίδα για την καλή συντήρηση των σχετικών συσκευών και την
ορθή χρήση τους. Ο έλεγχος καλής εγκατάστασης και λειτουργίας συσκευών που καίνε
ξύλο, άνθρακα, κηροζίνη ή φυσικό αέριο είναι πολύ σημαντικός: αυτές οι πρόνοιες
είναι απαραίτητες και για την ασφάλειά σας.

(δ) Διακοσμητικά κεριά και αποσμητικά χώρου. Απαιτείται προσοχή ως προς τη χρήση
τους, διότι απελευθερώνουν στο χώρο ουσίες που θεωρούνται ρύποι.

(ε) Καθαρισμός οικίας: Τα περισσότερα προϊόντα καθαρισμού και είδη οικιακής

χρήσης, όπως αποσμητικά χώρου, απελευθερώνουν αέρια και ότι η «καθαρή» μυρωδιά
είναι στην πραγματικότητα ένα μίγμα πτητικών οργανικών ενώσεων. Οι πτητικές
οργανικές ενώσεις έχουν συνδεθεί με ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, από
πονοκεφάλους έως άσθμα και καρκίνο. Η μείωση της χρήσης και ο κατάλληλος
αερισμός μετά τον καθαρισμό και τη βαφή συμβάλλουν στη μείωση της έκθεσης.

(στ) Αυτοκίνητο: αποφυγή ανεφοδιασμού κατά τις θερμές ώρες της ημέρας, σωστή
πίεση ελαστικών, μείωση βάρους (τι κουβαλώ στο πορτ-μπαγάζ;), σωστή συντήρηση
κινητήρα και συστήματος φρένων, οδήγηση με αποφυγή υψηλών στροφών
λειτουργίας.

2.3.2. Μεταβολή έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση

Κάποια πρακτικά μέτρα που μπορούν να υιοθετηθούν είναι τα ακόλουθα:

• Αποφυγή της παραμονής (καφέ, καταστήματα εστίασης κλπ) σε χώρους

γειτονικούς σε άμεσες πηγές ρύπανσης όπως δρόμοι με συχνή κυκλοφοριακή
συμφόρηση, ιδιαίτερα στην προσήνεμη πλευρά των επικρατούντων ανέμων (η
ρύπανση που προκαλεί η κυκλοφορία έχει την τάση να συγκεντρώνεται προς
την πλευρά του δρόμου που φυσά ο άνεμος)

• Εάν κινούμαστε με τα πόδια, αποφεύγουμε να περπατούμε στα πεζοδρόμια

οδικών αξόνων που σχηματίζουν «οδικές χαράδρες», αλλά επιλέγουμε
παράπλευρες-παράλληλες οδούς. Με τον τρόπο αυτό εκτιθέμεθα σε συνολικά
χαμηλότερα επίπεδα ρύπανσης, αλλά και σε χαμηλότερα επίπεδα θορύβου. Εάν
δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις κύριες οδικές αρτηρίες, τότε επιλέγουμε να
περπατούμε κοντά στο κτίριο και όχι κοντά στο δρόμο.

4
• Επιλογή εναλλακτικής διαδρομής που να διέρχεται από οδούς χαμηλότερου
κυκλοφοριακού φόρτου.

• Επιλογή διαδρομής που να διέρχεται από περιοχές πρασίνου (πάρκα κλπ). Το

αστικό πράσινο μπορεί υπό συνθήκες να μειώσει τα μέσα επίπεδα ρύπανσης.

• Τα παιδιά που βρίσκονται σε καρότσι (ή περπατούν μαζί μας) βρίσκονται πιο

κοντά στις εξατμίσεις οχημάτων λόγω ύψους, οπότε καλό είναι να τα κρατάμε
μακριά από το δρόμο όταν περιμένομε σε φανάρι.(Η χρήση καλυμμάτων
καροτσιών μπορεί να μειώσει την έκθεση των βρεφών σε υψηλά επίπεδα
ατμοσφαιρικής ρύπανσης).

• Αποφυγή της έντονης σωματικής άσκησης όταν η ρύπανση είναι υψηλή και σε
κάθε περίπτωση κοντά σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας ή κοντά στη θάλασσα
όταν πνέει ισχυρός άνεμος (sea spray effect). Η χρήση της μύτης και όχι του
στόματος προτείνεται επίσης (έχει βρεθεί ότι αυτό μπορεί να μειώσει τα επίπεδα
ρύπων που καταλήγουν στους πνεύμονες)

• Τα καρδιαγγειακά οφέλη από την αντικατάσταση των μικρών διαδρομών με το

ποδήλατο υπερτερούν σε μεγάλο βαθμό του κινδύνου από την αυξημένη
έκθεση σε εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση.

• Εάν κυκλοφορούμε με αυτοκίνητο, τότε επιλέγουμε ανακυκλοφορία αέρα στην

καμπίνα του οχήματος και κρατούμε τα παράθυρα κλειστά, κατά τη διάρκεια
κυκλοφοριακής συμφόρησης. Με τον τρόπο αυτό μειώνω τα επίπεδα ρύπων
που διεισδύουν στην καμπίνα του οχήματος .

• Τα σχολικά λεωφορεία θα πρέπει να παρκάρουν μακριά από χώρους που

χρησιμοποιούνται από τα παιδιά και βέβαια να μην περιμένουν με τη μηχανή
σε λειτουργία κοντά σε παιδιά και σχολικά κτήρια.

5
3. Σενάρια
Ακολουθούν περιγραφές για κάθε ένα από τα τέσσερα σενάρια που διαμορφώθηκαν
ειδικά για τους συμμετέχοντες στο έργο URwatair, απευθυνόμενα στον καθένα
ξεχωριστά.

3.1. Όνομα σεναρίου: Η γειτονιά μου

Η ποιότητα αέρα σε επίπεδο γειτονιά μας είναι ένας παράγοντας ο οποίος επηρεάζει
ποικίλες καθημερινές δραστηριότητες. Είτε είσαι άνθρωπος που απολαμβάνει τον καφέ
του στο μπαλκόνι είτε άνθρωπος που απολαμβάνει το αεράκι που μπαίνει από την
μπαλκονόπορτα, η ποιότητα αέρα που χαρακτηρίζει τον αέρα που περιβάλλει τον χώρο
κατοικίας σου σε αφορά. Ο σκοπός αυτού του σεναρίου παρακολούθησης της
ποιότητας αέρα είναι να μάθουμε σχετικά με τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην
γειτονιά μας, και εφόσον υπάρχει δυνατότητα, να επιλέξουμε την λιγότερο ρυπασμένη
γωνία της κατοικίας μας που έρχεται σε επαφή με τον αέρα της γειτονιάς μας ως χώρο
εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων.

Για την διεκπεραίωση αυτού του σεναρίου, τοποθετούμε τη συσκευή σε προφυλαγμένο

από ήλιο και βροχή χώρο στο εξωτερικό του σπιτιού μας (π.χ. μπαλκόνι), φροντίζοντας
να είναι κοντά στο δρόμο. Καταγράφουμε για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 10
ημερών, ενώ παράλληλα συμπληρώνεται το βασικό ημερολόγιο δραστηριοτήτων για
αυτό το σενάριο, το οποίο περιλαμβάνει τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες και
οποιοδήποτε μεμονωμένο γεγονός συμβαίνει την εκάστοτε ημέρα, για παράδειγμα
μετακομίσεις με φορτηγό, εργασίες συνεργείου δήμου, υπαίθρια γιορτή. Εάν η
διαμόρφωση της οικίας το επιτρέπει, τοποθετούμε τη συσκευή σε άλλη πρόσοψη του
σπιτιού με ανάλογο τρόπο, και επαναλαμβάνουμε τη μέτρηση. Φροντίζουμε ώστε
καθημερινά να συμπληρώνουμε τα βασικά στοιχεία του ημερολογίου μετρήσεων που
συνοδεύουν τη συσκευή.

3.2. Όνομα σεναρίου: Μαγειρεύοντας

Για κάποιους η μαγειρική είναι τρόπος ζωής. Για άλλους είναι μέσο χαλάρωσης. Πόσο
όμως υγιεινός είναι ο αέρας που αναπνέουμε καθώς μαγειρεύουμε; Η εκτέλεση αυτού
του σεναρίου ποιότητας αέρα θα μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε τη ρύπανση που
προκαλεί η αγαπημένη συνήθεια της μαγειρικής. Με γνώμονα αυτό, για ένα διάστημα
τουλάχιστον 2 συνεχόμενων εβδομάδων θα μετρήσουμε την ρύπανση στον χώρο
εστίασης, κρατώντας παράλληλα και ένα βασικό ημερολόγιο δραστηριοτήτων όπως:

6
ανοιχτά/κλειστά παράθυρα, απορροφητήρας σε λειτουργία ή όχι, μέθοδος
μαγειρέματος, διαδικασία προετοιμασίας του φαγητού, ύπαρξη απορριμμάτων στον
χώρο, πλήθος ατόμων και δραστηριότητες που εκτελούν, εκτίμηση εξωτερικών
καιρικών συνθηκών.

Ο αισθητήρας θα πρέπει να είναι τοποθετημένος σε σταθερή επιφάνεια, σε χώρο που

να μην ενοχλεί αλλά και που να μην κινδυνεύει από τραντάγματα, δονήσεις, υγρασία,
νερό ή άλλες ουσίες, όχι στο πάτωμα. Προτιμούμε σημείο του χώρου που να μην
εκτίθεται άμεσα σε έντονο ηλιακό φως, πηγή θέρμανσης ή κλιματισμού. Φροντίζουμε
ώστε καθημερινά να συμπληρώνουμε τα βασικά στοιχεία του ημερολογίου μετρήσεων
που συνοδεύουν τη συσκευή.

3.3. Όνομα σεναρίου: Χώρος ενδιαίτησης

Όλοι έχουμε τον χώρο που λόγω προτίμησης ή οικιακών υποχρεώσεων και εργασιών
χρησιμοποιούμε περισσότερο όταν είμαστε στο σπίτι μας. Αυτό που ενδιαφέρει σε
αυτό το σενάριο παρακολούθησης ποιότητας αέρα είναι το να μπορέσουμε να
μετρήσουμε τη ρύπανση στο χώρο αυτό, για ένα διάστημα τουλάχιστον 2 συνεχόμενων
εβδομάδων, κρατώντας παράλληλα και ένα βασικό ημερολόγιο δραστηριοτήτων όπως:
καθάρισμα, μετακίνηση αντικειμένων – επίπλων, προσθήκη ατόμων στο χώρο,
κάπνισμα, αερισμός χώρου, διάφορες εργασίες (αλλαγή ιματισμού, κλπ). Ο αισθητήρας
θα πρέπει να είναι τοποθετημένος σε σταθερή επιφάνεια, σε χώρο που να μην ενοχλεί
αλλά και που να μην κινδυνεύει από τραντάγματα, δονήσεις, υγρασία, νερό ή άλλες
ουσίες, όχι στο πάτωμα. Προτιμούμε σημείο του χώρου που να μην εκτίθεται άμεσα σε
έντονο ηλιακό φως, πηγή θέρμανσης ή κλιματισμού. Φροντίζουμε ώστε καθημερινά
να συμπληρώνουμε τα βασικά στοιχεία του ημερολογίου μετρήσεων που συνοδεύουν
τη συσκευή.

3.4. Όνομα σεναρίου: Μετακίνηση

Καθημερινά εκτελούμε ποικίλες διαδρομές, άλλες πιο ευχάριστες, άλλες πιο ρουτίνας.
Το ζήτημα σε όλες όμως, παραμένει το ίδιο: Είναι ποιοτικός ο αέρας που ανασαίνουμε;
Το ζήτημα σε αυτό το σενάριο είναι απλό: Επέλεξε μια διαδρομή που ακολουθείς
καθημερινά, και πάμε να ανακαλύψουμε την ποιότητα αέρα κατά την διάρκεια της.
Μοναδικές προϋποθέσεις: η χρήση της ίδιας διαδρομής καθημερινά , με ίδιο τρόπο
μετακίνησης (πεζή, ποδήλατο, λεωφορείο, αυτοκίνητο). Επιπλέον, θα πρέπει να γίνεται
καθημερινή καταγραφή συνθηκών στο ημερολόγιο, το οποίο για αυτό το σενάριο

7
περιέχει κυρίως πληροφορίες για τις καιρικές συνθήκες, όπως άνεμος, θερμοκρασία,
βροχή/ ηλιοφάνεια, αλλά και πληροφορίες που αφορούν την υπάρχουσα κίνηση, όπως
επίπεδο κυκλοφορικής συμφόρησης, ύπαρξη βλάστησης στο περιβάλλον μετακίνησης.
Η συσκευή θα πρέπει να προσαρμοστεί σε σακίδιο μεταφοράς (θα σας βοηθήσουμε σε
αυτό). Φροντίζουμε ώστε καθημερινά να συμπληρώνουμε τα βασικά στοιχεία του
ημερολογίου μετρήσεων που συνοδεύουν τη συσκευή.

Ποδήλατο: Για χρονικό διάστημα 10 ημερών καταγραφή με τη βοήθεια συσκευής της

ΠΑ κατά τη διάρκεια της διαδρομής και μέχρι και τον τόπο προορισμού. Ακολούθως,
και για χρονικό διάστημα 10 ημερών, υιοθέτηση εναλλακτικής διαδρομής (την ίδια
κάθε ημέρα), με ηπιότερη κυκλοφορία αυτοκινήτων ή διαμέσου περιοχών με πράσινο
ή με λιγότερο θόρυβο. Επανάληψη καταγραφών.

Όχημα: Για χρονικό διάστημα 10 ημερών καταγραφή με τη βοήθεια συσκευής της ΠΑ

κατά τη διάρκεια της διαδρομής και μέχρι και τον τόπο προορισμού. Ακολούθως, και
για χρονικό διάστημα 10 ημερών, υιοθέτηση εναλλακτικής διαδρομής (εφόσον είναι
δυνατό, και λογικά εφικτό μόνο για αυτοκίνητο, την ίδια κάθε ημέρα), με ηπιότερη
κυκλοφορία αυτοκινήτων ή διαμέσου περιοχών με πράσινο ή με λιγότερο θόρυβο.
Επανάληψη καταγραφών.

Πεζή: Για χρονικό διάστημα 10 ημερών καταγραφή με τη βοήθεια συσκευής της ΠΑ

κατά τη διάρκεια της διαδρομής και μέχρι και τον τόπο προορισμού. Ακολούθως, και
για χρονικό διάστημα 10 ημερών, υιοθέτηση εναλλακτικής διαδρομής (την ίδια κάθε
ημέρα), με ηπιότερη κυκλοφορία αυτοκινήτων ή διαμέσου περιοχών με πράσινο ή με
λιγότερο θόρυβο. Επανάληψη καταγραφών.

8
4. Ημερολόγια
Για κάθε δραστηριότητα διαμορφώθηκαν ημερολόγια καταγραφής που
συμπληρώνονται από κάθε συμμετέχοντα, συναρτήσει του σεναρίου που έχει επιλεγεί.
Ενδεικτικά παρουσιάζονται ακολούθως οι πρώτες δύο μέρες από τα ημερολόγια του
πολίτη-επιστήμονα ανά διαφορετικό σενάριο, τα οποία βοηθούν στην καταγραφή των
παραμέτρων που επηρεάζουν τα επίπεδα της ποιότητας αέρα.

4.1. Ημερολόγιο: Η γειτονιά μου

9
4.2. Ημερολόγιο: Χώρος ενδιαίτησης

10
4.3. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Πεζή/Ποδήλατο

11
4.4. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Λεωφορείο

12
4.5. Ημερολόγιο: Μετακίνηση Αυτοκίνητο

13
5. Χρήση Συσκευών
Οι συμμετέχοντες πολίτες έλαβαν μία συσκευή παρακολούθησης ποιότητας αέρα και
σχετικές οδηγίες, οι οποίες παρατίθενται ακολούθως. Οι συσκευές παρουσιάστηκαν
αναλυτικά σε σχετική συνάντηση με όλους τους συμμετέχοντες, και μοιράστηκαν σε
αυτούς συναρτήσει του σεναρίου που επέλεξε να διερευνήσει ο καθένας. Οι οδηγίες
επιτρέπουν στον κάθε συμμετέχοντα να παρακολουθεί την ποιότητα αέρα και να
καταγράφει τα σχετικά δεδομένα σε διαδικτυακή η τοπική πλατφόρμα αποθήκευσης.
Ακολούθως παρατίθενται οι οδηγίες αυτές, στη γλώσσα και στη μορφή που δόθηκαν
στους συμμετέχοντες.

5.1. Συσκευή: AirVisual Pro

Είναι μια συσκευή, η οποία καταγράφει θερμοκρασία, σχετική υγρασία, αιωρούμενα
σωματίδια και διοξείδιο του άνθρακα. Παράλληλα υπολογίζει και έναν δείκτη
ποιότητας αέρα (AQI) και παρέχει πληροφορίες και συμβουλές ανάλογα με τα επίπεδα
της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον χώρο του αλλά και στην ευρύτερη περιοχή
κατοικίας του. Η συσκευή είναι ιδιαίτερα φιλική με μεγάλη έγχρωμη οθόνη, εύκολη
σύνδεση σε δίκτυο WiFi και αυτονομία μπαταρίας περίπου στις 3 ώρες.

Παρέχεται εφαρμογή για smartphone (AirVisual) και διαδικτυακή σελίδα

(https://www.airvisual.com/) μεσώ των οποίων δίνονται πληροφορίες για την ποιότητα
αέρα σε όλον τον κόσμο, τριήμερη πρόγνωση (της AirVisual) για τα επίπεδα της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης και πρόσβαση στα δεδομένα των αισθητήρων μας.

14
Για την σύνδεση στον λογαριασμό μας στην σελίδα αλλά και στην εφαρμογή
χρησιμοποιούμε:

email: urwatair@gmail.com, Password: urwatair2019

Για να δούμε και να κατεβάσουμε τα δεδομένα του αισθητήρα μας:

1) επιλέγουμε την καρτέλα “Devices”

2) Επιλέγουμε το όνομα του αισθητήρα που μας έχει ανατεθεί (πχ urwatair10)

3) Πατάμε την επιλογή “Download” και την επιλογή “Detailed Messurements”

Τέλος αποθηκεύουμε το αρχείο, το μετονομάζουμε και το ανεβάζουμε στο slack, στο

αντίστοιχο σενάριο με αυτό που συμμετέχουμε, όπως αναφέρεται αναλυτικά στον
οδηγό Δεδομένων.
15
5.2. Συσκευή: Sensebox
Το Sensebox αποτελείται από τρία στοιχεία:

(1) Συσκευή καταγραφής μετρήσεων. Περιλαμβάνει την πλακέτα ελέγχου (Arduino)

στην οποία καταλήγουν οι συνδέσεις των αισθητήρων (προσοχή, δεν πρέπει να
απομακρυνθούν από τις θύρες στις οποίες έχουν συνδεθεί ήδη), το εξάρτημα
επικοινωνίας με το ασύρματο δίκτυο (WiFi), το εξάρτημα γεωπροσδιορισμού θέσης
(GPS) και τον αισθητήρα ατμοσφαιρικής πίεσης.

(2) «Μίνι»-μετεωρολογικός σταθμός που στεγάζει τους αισθητήρες σχετικής υγρασίας

και θερμοκρασίας.

(3) Αισθητήρας αιωρούμενων σωματιδίων.

Παρότι το “στήσιμο” και η εγκατάσταση του λογισμικού έχει γίνει πριν από εμάς, η
συσκευή είναι αρκετά εύκολη και φιλική προς το χρήστη μέσω του διαδραστικού χάρτη
sensemap, μέσω του οποίου είναι δυνατή μία συνολική επισκόπηση των συσκευών που
είναι ενεργές σε παγκόσμιο επίπεδο (https://opensensemap.org/). Αφού εισαχθεί ο
κατάλληλος κωδικός ο οποίος περιέχει το όνομα του δικτύου στο οποίο θα συνδέεται
η συσκευή, καθώς και ο κωδικός του αντίστοιχου δικτύου, η συσκευή είναι δυνατό να
παρακολουθείται από το χάρτη sensemap.

Για την είσοδο στον λογαριασμό μας κάνουμε Log In:

Username: urwatair, Password: urwatair2019

16
Για να δούμε και να κατεβάσουμε τα δεδομένα του αισθητήρα μας:

1) Επιλέγουμε το εικονίδιο “Dashboard”

2) Επιλέγουμε το εικονίδιο “Show” στον αισθητήρα που μας έχει ανατεθεί (πχ
URwatair5)

17
 3) Δεξιά μπορούμε να δούμε τις μετρήσεις για κάθε μια μεταβλητή και πάνω δεξιά
επιλέγουμε το εικονίδιο “Data Download”

4) Επιλέγουμε το χρονικό διάστημα για το οποίο θα κατεβάσουμε τις μετρήσεις

(καλύτερα να είναι μεγαλύτερο από την διάρκεια του σεναρίου μας κατά μία
μέρα)
5) Στην επιλογή “Aggregate to...” αφήνουμε την προεπιλογή “no averages(raw
values)”
6) Στην επιλογή “Operation” δεν αλλάζουμε τίποτα
7) Στην επιλογή “Select Sensor” επιλέγουμε την πρώτη μεταβλητή (πχ PM10) και
πατάμε την επιλογή “Download”. Επαναλαμβάνουμε για υπόλοιπες 3
μεταβλητές PM2.5, Temperatur, rel. Luftfeuchte (δυστυχώς τα ονόματα είναι
στα γερμανικά, Θερμοκρασία και σχετική Υγρασία αντίστοιχα).

Τέλος αποθηκεύουμε το αρχείο, το μετονομάζουμε και το ανεβάζουμε στο slack, στο

αντίστοιχο σενάριο με αυτό που συμμετέχουμε, όπως αναφέρεται αναλυτικά στον
οδηγό δεδομένων, με την διαφορά ότι σε αυτή την περίπτωση ανεβάζουμε 4
διαφορετικά αρχεία, προσθέτοντας στο τέλος του ονόματος του αρχείου την μεταβλητή
στην οποία αναφέρεται, για παράδειγμα,

• TK_URwatair5_1206_1906_PM25.csv

• TK_URwatair5_1206_1906_PM10.csv

• TK_URwatair5_1206_1906_Temp.csv

• TK_URwatair5_1206_1906_Rel.csv

18
5.3. Συσκευή: Dylos Logger
Δύο συσκευές αυτού του τύπου παραχωρήθηκαν στους συμμετέχοντες παρά το όδι δεν
περιλαμβάνονται σε αυτές που προμηθεύτηκε το έργο URwatair, αλλά αποτελούν
εξοπλισμό των Πανεπιστημιακών Εργαστηρίων του ΑΠΘ που υποστηρίζουν το έργο.
Η λειτουργία της συσκευής Dylos είναι εξαιρετικά απλή και κατανοητή. Φορτίζεται
από τη θύρα που διακρίνεται στα αριστερά της και έχει αρκετή αυτονομία για να
λειτουργήσει για έξι ώρες χωρίς να συνδεθεί στο ρεύμα, επομένως είναι μία φορητή
συσκευή. Το μικρό της μέγεθος και βάρος, ενισχύουν τη φορητότητά της. Η συσκευή
ξεκινά τη λειτουργία της από το κουμπί που διακρίνεται πρώτο από τα αριστερά. Από
τη στιγμή που η συσκευή ανοίγει, αρχίζει η καταγραφή μετρήσεων.

19
Οι διάφορες επιλογές για τη ρύθμιση ώρας, καθώς και την εμφάνιση παλαιότερων
μετρήσεων γίνονται από το κεντρικό κουμπί mode και η επιλογή της κάθε παραμέτρου
γίνεται με το κουμπί select στα δεξιά.

Η συσκευή είναι δυνατό να αποθηκεύσει μετρήσεις μέχρι και 30 ημέρες πριν. Η

λειτουργία της βασίζεται σε ένα μετρητή λέιζερ που ανιχνεύει το μέγεθος των
σωματιδίων που εισέρχονται σε αυτή και καταχωρεί τον αριθμό τους ως PM10
(διακρίνεται στα αριστερά της οθόνης) ή PM2.5 (διακρίνεται στα δεξιά της οθόνης).
Αξίζει να σημειωθεί πως αυτές οι ενδείξεις δεν αναφέρονται σε συγκέντρωση, αλλά σε
αριθμό σωματιδίων, επομένως θα πρέπει να γίνει μία κατάλληλη μετατροπή για να
προκύψουν οι συγκεντρώσεις που μας ενδιαφέρουν και γίνονται με κατάλληλο
πρόγραμμα στο excel. Η συσκευή συνδέεται με ηλεκτρονικό υπολογιστή για να
εξαχθούν τα δεδομένα από τις μετρήσεις που διεξάγει. Μία άποψη του λογισμικού
διακρίνεται στην εικόνα δεξιά. Το λογισμικό είναι διαθέσιμο για δωρεάν
μεταφόρτωση:

http://www.dylosproducts.com/downloads.html

Προτείνεται να επιλεγεί η πιο πρόσφατη έκδοση του λογισμικού που είναι και η πιο
σταθερή Dylos Logger ver 3.1.

20
Επίσης, στην ίδια σελίδα είναι διαθέσιμες και αναλυτικές οδηγίες χρήσης της συσκευής
στα αγγλικά. Στο πάνω παράθυρο του λογισμικού διακρίνονται οι μετρήσεις της
συσκευής, ενώ στο κάτω παράθυρο εμφανίζεται διάγραμμα με τη διακύμανση του
αριθμού των σωματιδίων στο χρόνο. Αξίζει να σημειωθεί πως αριθμός των μετρήσεων
αναφέρεται σε όγκο ίσο με ένα κυβικό πόδι, αλλά μέσω του αρχείου excel που
χρησιμοποιείται, μετατρέπονται στις επιθυμητές μονάδες μέτρησης.

Οι μετρήσεις είναι δυνατό να εξαχθούν για επεξεργασία είτε άμεσα μέσω

αντιγραφής/επικόλλησης, είτε σε αρχείο .txt (σημειωματάριο) αφού συνδεθεί η
συσκευή στον Η/Υ από την επιλογή που εμφανίζεται αυτόματα στο παράθυρο που
ανοίγει. Αφού προκύψουν οι μετρήσεις, είναι δυνατό μετά να γίνει και η απαιτούμενη
επεξεργασία ώστε να εξαχθούν τα επιθυμητά συμπεράσματα για την ποιότητα αέρα,
που είναι και ο τελικός στόχος.

21
6. Διαχείριση Δεδομένων & επικοινωνία
Στο κεφάλαιο αυτό παρατίθενται οι οδηγίες που ετοιμάστηκαν και μοιράστηκαν στους
συμμετέχοντες του έργου για τη διαχείριση δεδομένων κα την επικοινωνία με την
ομάδα υποστήριξης του έργου αλλά και μεταξύ των συμμετεχόντων (διατηρείται η
γλώσσα και μορφή κειμένου που παραδόθηκε στους πολίτες).

6.1. Οδηγίες διαχείρισης δεδομένων

Ο κάθε τύπος συσκευής έχει συνοδεύεται από διαφορετικό τρόπο πρόσβασης στα
δεδομένα μέτρησης, όπως περιγράφεται στον οδηγό της κάθε συσκευής.

1) Κάθε πότε όμως κάνουμε αυτή την διαδικασία;

Το κάθε σενάριο διαρκεί δύο εβδομάδες, η διαδικασία της μεταφόρτωσης των

δεδομένων θα πραγματοποιηθεί δύο φορές, μία στο τέλος της πρώτης και μία στο τέλος
της δεύτερης εβδομάδας.

2) Πως ονομάζουμε το αρχείο που κατεβάσαμε;

Επειδή το πλήθος των αρχείων θα είναι μεγάλο και για να μην υπάρξουν “μπερδέματα”
ο κάθε ένας θα ονομάζει το αρχείο με ένα συγκεκριμένο όνομα, με αγγλικούς
χαρακτήρες.

α) Γράφουμε με κεφαλαία τα αρχικά του ονόματος και του επιθέτου μας, και εισάγουμε
κάτω παύλα ( _ )

πχ TK_

β) το όνομα του αισθητήρα που μας ανατέθηκε και εισάγουμε κάτω παύλα

πχ URwatair1_

γ)τον αριθμό της ημέρας και του μήνα που ξεκινήσαμε τις μετρήσεις, εισάγουμε κάτω
παύλα και έπειτα τον αριθμό της ημέρας και του μήνα που σταματήσαμε τις μετρήσεις.

πχ 1206_1906

Το αρχείο μας είναι έτοιμο και το όνομά του θα μοιάζει κάπως έτσι:

TK_URwatair1_1206_1906.csv

3) Πως ανεβάζουμε το αρχείο των δεδομένων;

22
Μπαίνουμε στην σελίδα https://urairworkspace.slack.com έπειτα από την πρόσκληση
που δεχτήκαμε και επιλέγουμε το κανάλι (Channel) που έχει το ίδιο όνομα με το
σενάριο που επιλέξαμε. Τέλος απλά “τραβάμε” το αρχείο από τον φάκελο που
βρίσκεται και το “αφήνουμε” (drag and drop) μέσα στο κανάλι.

6.2. Οδηγίες επικοινωνίας

Όλες οι οδηγίες είναι αναρτημένες στην πλατφόρμα επικοινωνίας Slack:

(https://urairworkspace.slack.com)

Εκεί αφού εγγραφείτε έπειτα από την πρόσκλησή μας, μπορείτε να επιλέξετε το
σενάριο που σας ενδιαφέρει, να διαβάσετε τις οδηγίες, να θέσετε ερωτήματα προς την
ομάδα που συμμετέχει στο σενάριο, και αν έχετε αποκτήσει την εμπειρία ακόμη και να
απαντήσετε σε μερικά. Επίσης στα threads υλικό και οδηγίες θα βρείτε επιπρόσθετες
πληροφορίες και τις οδηγίες χρήσης των συσκευών. Η πλατφόρμα επιτρέπει και την
προσωπική επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων, ενθαρρύνουμε όμως οι ερωτήσεις σας να
γίνονται δημόσια, στην ομάδα συμμετοχής σας, ώστε να υπάρχει επικοινωνία και
αλληλεπίδραση μεταξύ όλων των συμμετεχόντων.

23
7. Επεξεργασία Δεδομένων
Για την επεξεργασία των δεδομένων επιλέχθηκε η τεχνική της οπτικοποίησης των
χρονοσειρών που προέκυψαν από τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων ποιότητας
αέρα. Η οπτικοποίηση πραγματοποιήθηκε μέσω γραφημάτων συγκέντρωσης ρύπων –
χρόνου, με σκοπό αφ’ ενός την πιο εύκολη και γρήγορη κατανόηση των διακυμάνσεων
που παρουσιάζονται στα διάφορα σενάρια και αφ’ ετέρου τον εντοπισμό συμβάντων
αύξησης των καταγραφόμενων τιμών των ρύπων, με τρόπο απλό και κατανοητό.

Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο καθίσταται εφικτή η παρουσίαση και σύγκριση των
επιπτώσεων των διαφορετικών συνθηκών (μετεωρολογικών, εποχικών κ.α.) υπό τις
οποίες πραγματοποιήθηκαν οι μετρήσεις.

Μετά την λήψη των ακατέργαστων δεδομένων από τις συσκευές ανίχνευσης
σωματιδίων χαμηλού κόστους που χρησιμοποιήθηκαν (SenseBox, AirVisual Pro) ή την
ανάκτηση τους από την συσκευή (Dylos Logger), ακολουθούσε η εισαγωγή τους σε
υπολογιστικό φύλλο (Excel). Καθώς τα δεδομένα από την συσκευή Dylos Logger δεν
παρείχαν την συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων αλλά τον αριθμό
σωματιδίων, ήταν απαραίτητη η μετατροπή αυτών σε συγκέντρωση, μέσω χρήσης ενός
αλγόριθμου που μετατρέπει τις ενδείξεις σε συγκέντρωση (χρησιμοποιήθηκε πρότυπη
φόρμουλα από το καλιμπράρισμα του μετρητή σε εργαστηριακές συνθήκες).

Οι άλλες δυο συσκευές παρείχαν άμεσα τη συγκέντρωση των αιωρούμενων

σωματιδίων χωρίς την επεξεργασία των καταγραφών με οποιαδήποτε συνάρτηση
διόρθωσης, επομένως δεν ήταν απαραίτητη η προηγούμενη διαδικασία. Έπειτα, οι
χρονοσειρές των δεδομένων απεικονιζόταν σε μορφή διαγραμμάτων, όπου αποδιδόταν
κατά κανόνα, οι συγκεντρώσεις σε ένας εύρος ενός 24-ωρου (από τις 24:00 έως τα
μεσάνυχτα της επόμενης ημέρας.

Εξαίρεση αποτέλεσαν τα σενάρια μετακινήσεων όπου στις περισσότερες των

περιπτώσεων η γραφική απεικόνιση αφορούσε αποκλειστικά το χρονικό διάστημα
μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκε η μετακίνηση του πολίτη που πραγματοποιούσε τις
μετρήσεις. Αυτό συνέβαινε κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι οι εθελοντές πολίτες
ενεργοποιούσαν τη συσκευή μέτρησης ποιότητας αέρα, όταν ξεκινούσαν τη
μετακίνηση τους με το μέσο που χρησιμοποιούσαν κάθε φορά (αυτοκίνητο ,
λεωφορείο, ποδήλατο).

24
Έχοντας ολοκληρώσει την οπτικοποίηση των δεδομένων, πραγματοποιούνταν η
αντιστοίχιση των συμβάντων που είχαν καταγράψει οι πολίτες στα ημερολόγια
ημερήσιας καταγραφής δεδομένων με τις κορυφές των γραφημάτων συγκέντρωσης.

Έχοντας πραγματοποιήσει έτσι την επεξεργασία των δεδομένων όλων των μετρητών
που συνοδευόντουσαν από αντίστοιχες καταγραφές σε ημερολόγια, προέκυψαν τα
αποτελέσματα των μετρήσεων τα οποία οδηγούσαν την επιστημονική ομάδα στην
εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις αιτίες των αυξημένων συγκεντρώσεων ρύπων
στην καθημερινότητα των πολιτών. Αξίζει να σημειωθεί πως παρότι
πραγματοποιήθηκε στατιστική απεικόνιση και στους μετρητές που χρησιμοποιήθηκαν
χωρίς να γίνονται καταγραφές στο ημερολόγιο, οι χρονοσειρές που προέκυψαν δεν
είχαν κάποια επιστημονική αξία καθώς οι καταγραφές δεν ήταν δυνατό να
συσχετιστούν με ένα συγκεκριμένο γεγονός ώστε να προκύψει ένα εύρημα.

Αφού οι χρονοσειρές ήταν διαθέσιμες σε γραφική μορφή στο σύνολο τους,

αποφασίστηκε κατά το τρίτο εργαστήριο του προγράμματος URair, να ζητηθεί από
τους συμμετέχοντες-πολίτες να αντιστοιχίσουν τις κορυφές των γράφων που
αντιστοιχούσαν στα δικά τους δεδομένα με τις καθημερινές καταγραφές τους οι οποίες
ήταν διαθέσιμες σε ειδικά διαμορφωμένη δομή παρουσίασης PowerPoint.

Έτσι, επιτεύχθηκε να εξασφαλιστεί η επιθυμητή εμπλοκή των πολιτών στην

επιστημονική διαδικασία στην παραγωγή αποτελεσμάτων και εξαγωγή
συμπερασμάτων, η οποία άλλωστε αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των δράσεων
επιστήμης των πολιτών. Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία της
παραγωγής γνώσης, βοήθησε αφενός την επιστημονική ομάδα στην περαιτέρω
κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων που έχει ένα πρόγραμμα επιστήμης των πολιτών, αλλά
αφετέρου έδρασε ευεργετικά στην κατανόηση των αιτιών αυξημένων συγκεντρώσεων
ρύπων από την πλευρά των ίδιων των πολιτών, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να
επεξεργαστούν τα ίδια τους τα δεδομένα και καταγραφές, αλλά και να κάνουν
προτάσεις οι οποίες οδηγούν στη βελτίωση της ποιότητα αέρα στην καθημερινότητα
μας και με τον τρόπο αυτό να λάβουν μέρος ενεργητικά στη δημιουργία του οδηγού
βέλτιστων πρακτικών που θα παρουσιαστεί στη συνέχεια.

Οι καταγραφές και οι μετρήσεις συνεχίστηκαν με αντίστοιχο τρόπο και μετά το τρίτο

εργαστήριο, με στόχο την εξασφάλιση μιας πληθώρας και ποικίλας σειράς δεδομένων,
τα οποία να αξιοποιηθούν στην άντληση ποιοτικότερων συμπερασμάτων.

25
26
8. Βέλτιστες Πρακτικές
Ο οδηγός βέλτιστων πρακτικών για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα που
αναπνέουμε, περιλαμβάνει συμβουλές για μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας,
με στόχο την αποφυγή έκθεσης σε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων.
Οι συγκεκριμένες πρακτικές προτάθηκαν από τους συμμετέχοντες των εργαστηρίων
του URair, έπειτα από τη διεξαγωγή μετρήσεων και τη διασύνδεση αυτών με τις
καθημερινές τους δραστηριότητες. Οι συμμετέχοντες, σε συνεργασία με την
ερευνητική ομάδα, κατέληξαν στα ακόλουθα συμπεράσματα για τη βελτίωση της
ποιότητας ζωής.

8.1. Κατά τη Μετακίνηση

• Αποφεύγουμε το αυτοκίνητο όπου αυτό είναι εφικτό και χρησιμοποιούμε τα
Μέσα Μαζικής Μεταφοράς ή άλλα μέσα φιλικά στο περιβάλλον (ποδήλατο,
μετακινήσεις με πόδια, χρήση σχολικού λεωφορείου όπου υπάρχει δυνατότητα,
συνεννόηση μεταξύ γονέων για μετακινήσεις παιδιών στο σχολείο με ένα
αυτοκίνητο).
• Αποφεύγουμε μετακινήσεις στις ώρες αιχμής ή στις ώρες ανοίγματος και
κλεισίματος αγοράς αν αυτό είναι δυνατό.
• Αποφεύγουμε τις κεντρικές αρτηρίες κυκλοφορίας, όταν μετακινούμαστε με τα
πόδια ή το ποδήλατο, σε περίπτωση που υπάρχει εναλλακτική διαδρομή με
μικρότερη κυκλοφορία.
• Κάνουμε τακτικό έλεγχο και συντήρηση του αυτοκινήτου, καθώς ένα όχημα
χωρίς προβλήματα παράγει λιγότερους ρύπους.
• Κάνουμε τακτική αλλαγή φίλτρων αέρα του αυτοκινήτου μας.
• Κρατάμε απόσταση από τα προπορευόμενα οχήματα, ώστε να μην εισπνέουμε
τους ρύπους που παράγουν.
• Επιλέγουμε να έχουμε κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου, όταν κινούμαστε
σε οδούς με βεβαρημένο κυκλοφοριακό φόρτο και τοποθετούμε τον
κλιματισμό, εάν αυτός είναι απαραίτητος, στην λειτουργία ανακύκλωσης αέρα.

8.2. Κατά την παραμονή μας σε Εξωτερικό Χώρο

• Μένουμε ενήμεροι για τα επίπεδα ρύπανσης στους εξωτερικούς χώρους (δελτία
τύπου Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας), ώστε να αποφεύγουμε το άνοιγμα
παραθύρων όταν οι συνθήκες είναι επιβαρυμένες.

27
• Σε αρκετές περιπτώσεις δυσάρεστες οσμές συνδέονται με ρύπους, πχ
καυσαέρια αυτοκινήτων, σκουπίδια, βιομηχανικές δραστηριότητες, επιλέγουμε
κλειστά παράθυρα και ενημερωνόμαστε όσο περισσότερο γίνεται για τα
περιβαλλοντικά ζητήματα που συνδέονται με την ποιότητα αέρα.
• Μένουμε ενήμεροι για τα επίπεδα ρύπανσης στους εξωτερικούς χώρους (δελτία
τύπου Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας), ώστε να αποφεύγουμε το άνοιγμα
παραθύρων όταν οι συνθήκες είναι επιβαρυμένες.
• Σε αρκετές περιπτώσεις δυσάρεστες οσμές συνδέονται με ρύπους, πχ
καυσαέρια αυτοκινήτων, σκουπίδια, βιομηχανικές δραστηριότητες, επιλέγουμε
κλειστά παράθυρα και ενημερωνόμαστε όσο περισσότερο γίνεται για τα
περιβαλλοντικά ζητήματα που συνδέονται με την ποιότητα αέρα.

8.3. Κατά το Μαγείρεμα

• Κλείνουμε την πόρτα της κουζίνας όταν μαγειρεύουμε αν μας το επιτρέπει η
αρχιτεκτονική του σπιτιού μας.
• Κατά την διάρκεια του μαγειρέματος, αποφεύγουμε τον συνωστισμό ατόμων
στο χώρο της κουζίνας.
• Προσέχουμε κατά την τοποθέτηση του απορροφητήρα ώστε να καλύπτει όλη
την επιφάνεια της κουζίνας μας.
• Ανοίγουμε τον απορροφητήρα κάθε φορά που μαγειρεύουμε, στη μέγιστη
ένταση.
• Κατά την θερινή περίοδο ανοίγουμε τα παράθυρα - μπαλκονόπορτες της
κουζίνας καθ’ όλη τη διάρκεια του μαγειρέματος και συνεχίζουμε να τα
αφήνουμε ανοιχτά και μερικά λεπτά μετά την ολοκλήρωση της.
• Μετά το μαγείρεμα επιλέγουμε άλλο διαθέσιμο χώρο για να γευματίσουμε.
• Ειδικά όταν χρησιμοποιούμε τεχνικές μαγειρέματος, όπως τηγάνισμα,
τσιγάρισμα, σοτάρισμα, σβήσιμο και οτιδήποτε απαιτεί την χρήση τηγανιού
είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην εφαρμογή των παραπάνω πρακτικών.

28
9. Βιβλιογραφία
Brook RD, Franklin B, Cascio W, Hong Y, Howard G, Lipsett M, Luepker R,
Mittleman M, Samet J, Smith SC Jr, Tager I. (2004). Air pollution and cardiovascular
disease: a statement for healthcare professionals from the Expert Panel on Population
and Prevention Science of the American Heart Association. Circulation 109(21):
2655-71

Chaney RA, Sloan CD, Cooper VC, Robinson DR, Hendrickson NR, McCord TA, et
al. (2017) Personal exposure to fine particulate air pollution while commuting: An
examination of six transport modes on an urban arterial roadway. PLoS ONE 12(11):
e0188053. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0188053

29
ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
_ΤΡΙΠΤΥΧΟ