You are on page 1of 80

Moân hoïc

LYÙ THUYEÁT ÑIEÀU KHIEÅN TÖÏ ÑOÄNG

Giaûng vieân: TS. Huyønh Thaùi Hoaøng


Boä moân Ñieàu Khieån Töï Ñoäng
Khoa Ñieän – Ñieän Töû
Ñaïi hoïc Baùch Khoa TP.HCM
Email: hthoang@hcmut.edu.vn
Homepage: http://www2.hcmut.edu.vn/~hthoang/

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 1


Chöông 8

HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN PHI TUYEÁN

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 2


Noäi dung chöông 9

‘ Khaùi nieäm
Ž Ñònh nghóa
Ž Ñaëc ñieåm cuûa heä phi tuyeán
Ž Caùc khaâu phi tuyeán ñôn giaûn
Ž Moâ taû toaùn hoïc heä phi tuyeán
Ž Caùc phöông phaùp khaûo saùt heä phi tuyeán
‘ Phöông phaùp tuyeán tính hoùa
‘ Phöông phaùp haøm moâ taû
‘ Phöông phaùp Lyapunov

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 3


Khaùi nieäm

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 4


Khaùi nieäm veà heä phi tuyeán

‘ Heä phi tuyeán laø heä thoáng trong ñoù quan heä vaøo – ra khoâng theå moâ
taû baèng phöông trình vi phaân/sai phaân tuyeán tính.
‘ Phaàn lôùn caùc ñoái töôïng trong töï nhieân mang tính phi tuyeán.
Ž Heä thoáng thuûy khí (TD: boàn chöùa chaát loûng,…),
Ž Heä thoáng nhieät ñoäng hoïc (TD: loø nhieät,…),
Ž Heä thoáng cô khí (TD: caùnh tay maùy,….),
Ž Heä thoáng ñieän – töø (TD: ñoäng cô, maïch khueách ñaïi,…)
Ž Heä thoáng vaät lyù coù caáu truùc hoãn hôïp,…

‘ Tuøy theo daïng tín hieäu trong heä thoáng maø heä phi tuyeán coù theå
chia laøm hai loaïi:
Ž Heä phi tuyeán lieân tuïc
Ž Heä phi tuyeán rôøi raïc.
Noäi dung moân hoïc chæ ñeà caäp ñeán heä phi tuyeán lieân tuïc.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 5


Tính chaát cuûa heä phi tuyeán

‘ Heä phi tuyeán khoâng thoûa maõn nguyeân lyù xeáp choàng.

‘ Tính oån ñònh cuûa heä phi tuyeán khoâng chæ phuï thuoäc vaøo caáu truùc,
thoâng soá cuûa heä thoáng maø coøn phuï thuoäc vaøo tín hieäu vaøo.

‘ Neáu tín hieäu vaøo heä phi tuyeán laø tín hieäu hình sin thì tín hieäu ra
ngoaøi thaønh phaàn taàn soá cô baûn (baèng taàn soá tín hieäu vaøo) coøn coù
caùc thaønh phaàn haøi baäc cao (laø boäi soá cuûa taàn soá tín hieäu vaøo).

‘ Heä phi tuyeán coù theå xaûy ra hieän töôïng dao ñoäng töï kích.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 6


Caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí Khaâu relay 3 vò trí

y y
Ym Ym
u −D D u

−Ym −Ym

Ym sgn(u ) (neáu | u |≥ D)


y = Ym sgn(u ) y=
0 (neáu | u |< D)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 7


Caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách ñaïi baõo hoøa Khaâu khueách ñaïi coù mieàn cheát

y y
Ym
K
−D u −D u
D D
−Ym

Ym sgn(u ) (neáu | u |> D)  K (u − D sgn(u )) (neáu | u |≥ D)


y= y=
 Ku (neáu | u |≤ D)  0 (neáu | u |< D)
( K = Ym / D)
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 8
Caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí coù treå Khaâu relay 3 vò trí coù treå

y y
Ym
Ym
u −D u
-D D D
−Ym
−Ym

Ym sgn(u ) (neáu | u |≥ D)


y=
− Ym sgn(u& ) (neáu | u |< D)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 9


Caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách ñaïi baõo hoøa coù treå

y
Ym

−D u
D
−Ym

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 10


Moâ taû toaùn hoïc heä phi tuyeán duøng phöông trình vi phaân

‘ Quan heä vaøo – ra cuûa heä phi tuyeán lieân tuïc coù theå bieåu dieãn döôùi
daïng phöông trình vi phaân phi tuyeán baäc n:

d n y (t )  d n−1 y (t ) dy (t ) d mu (t ) du (t ) 
n
= g  n −1
,L, , y (t ), m
,L, , u (t ) 
dt  dt dt dt dt 
trong ñoù: u(t) laø tín hieäu vaøo,
y(t) laø tín hieäu ra,
g(.) laø haøm phi tuyeán

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 11


Moâ taû heä phi tuyeán duøng phöông trình vi phaân – Thí duï 1

a: tieát dieän van xaû


qin A: tieát dieän ngang cuûa boàn
u(t) g: gia toác troïng tröôøng
y(t) qout k: heä soá tæ leä vôùi coâng suaát bôm
CD: heä soá xaû

‘ Phöông trình caân baèng: Ay& (t ) = qin (t ) − qout (t )


trong ñoù: qin (t ) = ku (t )
qout (t ) = aCD 2 gy (t )


1
(
y& (t ) = ku (t ) − aC D 2 gy (t )
A
) (heä phi tuyeán baäc 1)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 12


Moâ taû heä phi tuyeán duøng phöông trình vi phaân – Thí duï 2
J: moment quaùn tính cuûa caùnh tay maùy
M: khoái löôïng cuûa caùnh tay maùy
m: khoái löôïng vaät naëng
l l: chieàu daøi caùnh tay maùy
m
u lC : khoaûng caùch töø troïng taâm tay maùy ñeán truïc quay
θ
B: heä soá ma saùt nhôùt
g: gia toác troïng tröôøng
u(t): moment taùc ñoäng leân truïc quay cuûa caùnh tay maùy
θ(t): goùc quay (vò trí) cuûa caùnh tay maùy
‘ Theo ñònh luaät Newton
( J + ml 2 )θ&&(t ) + Bθ&(t ) + (ml + MlC ) g cosθ = u (t )
B (ml + MlC ) 1
⇒ θ&&(t ) = − 2
θ (t ) −
&
2
g cosθ + 2
u (t )
( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml )
(heä phi tuyeán baäc 2)
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 13
Moâ taû heä phi tuyeán duøng phöông trình vi phaân – Thí duï 3

δ: goùc baùnh laùi


ψ: höôùng chuyeån ñoäng
Höôùng chuyeån ñoäng cuûa taøu
δ(t) k: heä soá
ψ(t) τi: heä soá

‘ Phöông trình vi phaân moâ taû ñaëc tính ñoäng hoïc heä thoáng laùi taøu
1 1  1  3
ψ&&&(t ) = − + ψ&&(t ) −  ( ) k  &
 ψ& (t ) + ψ& (t ) +  (τ 3δ (t ) + δ (t ) )
 τ1 τ 2   τ 1τ 2   τ 1τ 2 
(heä phi tuyeán baäc 3)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 14


Moâ taû toaùn hoïc heä phi tuyeán duøng phöông trình traïng thaùi

‘ Heä phi tuyeán lieân tuïc coù theå moâ taû baèng phöông trình traïng thaùi:

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))

 y (t ) = h( x (t ), u (t ))

trong ñoù: u(t) laø tín hieäu vaøo,


y(t) laø tín hieäu ra,
x(t) laø vector traïng thaùi,
x(t) = [x1(t), x2(t),…,xn(t)]T
f(.), h(.) laø caùc haøm phi tuyeán

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 15


Moâ taû heä phi tuyeán duøng phöông trình traïng thaùi – Thí duï 1

‘ PTVP:
qin
u(t) y& (t ) =
1
A
(
ku (t ) − aC D 2 gy (t ) )
y(t) qout
‘ Ñaët bieán traïng thaùi: x1 (t ) = y (t )

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
‘ PTTT: 
 y (t ) = h( x (t ), u (t ))
trong ñoù:
aC D 2 gx1 (t ) k
f ( x, u ) = − + u (t )
A A

h( x (t ), u (t )) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 16


Moâ taû heä phi tuyeán duøng phöông trình traïng thaùi – Thí duï 2

‘ PTVP:
l θ&&(t ) = −
B
θ&(t ) − (ml + MlC ) g cosθ + 1
u (t )
m 2
( J + ml ) 2
( J + ml ) 2
( J + ml )
u θ
 x1 (t ) = θ (t )
‘ Ñaët bieán traïng thaùi: 
 x2 (t ) = θ (t )
&

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
‘ PTTT: 
 y (t ) = h( x (t ), u (t ))
trong ñoù:
 x2 (t ) 
f ( x , u ) =  ( ml + MlC ) g B 1 
− 2
cos x1 (t ) − 2
x2 (t ) + 2
u (t ) 
 ( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml ) 
h( x (t ), u (t )) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 17


Caùc phöông phaùp khaûo saùt heä phi tuyeán

‘ Khoâng coù phöông phaùp naøo coù theå aùp duïng hieäu quaû cho moïi heä
phi tuyeán.
‘ Moân hoïc ñeà caäp ñeán moät soá phöông phaùp thöôøng duøng sau ñaây:
Ž Phöông phaùp tuyeán tính hoùa
Ž Phöông phaùp haøm moâ taû
Ž Phöông phaùp Lyapunov

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 18


Phöông phaùp tuyeán tính hoùa

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 19


Ñieåm döøng cuûa heä phi tuyeán

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
‘ Xeùt heä phi tuyeán moâ taû bôûi PTTT phi tuyeán: 
 y (t ) = h( x (t ), u (t ))

‘ Ñieåm traïng thaùi x ñöôïc goïi laø ñieåm döøng cuûa heä phi tuyeán neáu
nhö heä ñang ôû traïng thaùi x vaø vôùi taùc ñoäng ñieàu khieån u coá ñònh,
khoâng ñoåi cho tröôùc thì heä seõ naèm nguyeân taïi traïng thaùi ñoù.

‘ Neáu ( x , u ) laø ñieåm döøng cuûa heä phi tuyeán thì:


f ( x (t ), u (t )) x = x ,u =u = 0

‘ Ñieåm döøng coøn ñöôïc goïi laø ñieåm laøm vieäc tónh cuûa heä phi tuyeán

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 20


Ñieåm döøng cuûa heä phi tuyeán – Thí dụ

 x&1 (t )   x1 (t ).x2 (t ) + u 
‘ Cho heä phi tuyeán moâ taû bôûi PTTT:   = 
x
& (t
 2   1) x (t ) + 2 x 2 (t ) 
Xaùc ñònh ñieåm döøng cuûa heä thoáng khi u (t ) = u = 1
‘ Giaûi:
Ñieåm döøng laø nghieäm cuûa phöông trình:
f ( x (t ), u (t )) x = x ,u =u = 0
 x1.x2 + 1 = 0
⇔ 
 x1 + 2 x2 = 0
 x1 = 2  x1 = − 2
 
⇔  2 hoaëc  2
 x2 = − 2  x2 = + 2

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 21


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán xung quanh ñieåm laøm vieäc tónh

‘ Xeùt heä phi tuyeán moâ taû bôûi PTTT phi tuyeán:
 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))

 y (t ) = h( x (t ), u (t ))

‘ Khai trieån Taylor f(x,u) vaø h(x,u) xung quanh ñieåm laøm vieäc tónh
( x , u ) ta coù theå moâ taû heä thoáng baèng PTTT tuyeán tính:
 x~& (t ) = Ax~ (t ) + Bu~ (t )
~ ~ (t ) + Du~ (t ) (*)
 y (t ) = C x

trong ñoù: x~ (t ) = x (t ) − x
u~ (t ) = u (t ) − u
~
y (t ) = y (t ) − y ( y = h( x , u ))

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 22


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán xung quanh ñieåm laøm vieäc tónh

‘ Caùc ma traän traïng thaùi cuûa heä tuyeán tính quanh ñieåm laøm vieäc
tónh ñöôïc tính nhö sau:

 ∂f1 ∂f1 ∂f1   ∂f1 


 ∂x L
∂x2 ∂xn   ∂u 
 1   ∂f 
 ∂f 2 ∂f 2
L
∂f 2 
B = ∂u 
 2
A =  ∂x1 ∂x2 ∂xn   
 M  M 
M O M   ∂f n 
 ∂f n ∂f n ∂f n 
 K   ∂u  ( x,u )
 ∂x1 ∂x2 ∂xn  ( x,u )

 ∂h ∂h ∂h   ∂h 
C= K  D= 
 ∂x1 ∂x2 ∂xn  ( x,u )  ∂u  ( x,u )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 23


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 1

Thoâng soá heä boàn chöùa :


qin a = 1cm 2 , A = 100cm 2
u(t) k = 150cm3 / sec .V , CD = 0.8
y(t) qout
g = 981cm / sec2

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
‘ PTTT: 
 y (t ) = h( x (t ), u (t ))
trong ñoù:
aCD 2 gx1 (t ) k
f ( x, u ) = − + u (t ) = −0.3544 x1 (t ) + 0.9465u (t )
A A
h( x (t ), u (t )) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 24


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 1 (tt)

Tuyeán tính hoùa heä boàn chöùa quanh ñieåm y = 20cm:


‘ Xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc tónh:
x1 = 20
f ( x , u ) = −0.3544 x1 + 1.5u = 0 ⇒ u = 0.9465

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 25


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 1 (tt)

‘ Xaùc ñònh caùc ma traän traïng thaùi taïi ñieåm laøm vieäc tónh:
∂f1 aC 2 g ∂f1 k
A= =− D = −0.0396 B= = = 1.5
∂x1 ( x,u ) 2 A x1 ( x,u )
∂u ( x,u ) A ( x,u )

∂h ∂h
C= =1 D= =0
∂x1 ( x,u ) ∂u ( x,u )

‘ Vaäy PTTT moâ taû heä boàn chöùa quanh ñieåm laøm vieäc y=20cm laø:
~x& (t ) = −0.0396 x~ (t ) + 1.5u~ (t )
~ ~
 y (t ) = x (t ) aCD 2 gx1 (t ) k
f ( x, u ) = − + u (t )
A A
h( x (t ), u (t )) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 26


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 2

Thoâng soá caùnh tay maùy :


l l = 0.5m, lC = 0.2m, m = 0.1kg
m
u θ M = 0.5kg , J = 0.02kg.m 2
B = 0.005, g = 9.81m / sec2

 x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
‘ PTTT: 
 y (t ) = h( x (t ), u (t ))
trong ñoù:
 x2 (t ) 
f ( x , u ) =  ( ml + MlC ) g B 1 
− 2
cos x1 (t ) − 2
x2 (t ) + 2
u (t ) 
 ( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml ) 
h( x (t ), u (t )) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 27


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 2 (tt)

Tuyeán tính hoùa heä tay maùy quanh ñieåm laøm vieäc y = π/6 (rad):
‘ Xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc tónh:
x1 = π / 6

 x2   x2 = 0
f ( x , u ) =  (ml + MlC ) g B 1 =0 ⇒ 
− 2
cos x1 − 2
x2 + 2
u u = 1.2744
 ( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml ) 

Do ñoù ñieåm laøm vieäc tónh caàn xaùc ñònh laø:


 x1  π / 6
x= = 
x
 2  0 
u = 1.2744

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 28


Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 2 (tt)

‘ Xaùc ñònh caùc ma traän traïng thaùi taïi ñieåm laøm vieäc tónh:
 a11 a12 
A= 
a a
 21 22 
∂f1 ∂f1
a11 = =0 a12 = =1
∂x1 ( x,u ) ∂x2 ( x,u )

∂f 2 (ml + MlC )
a21 = = sin x1 (t )
∂x1 ( x,u ) ( J + ml )
2
( x,u )

∂f 2 B
a22 = =−
∂x2 ( x,u )
( J + ml 2 ) ( x,u )

 x2 (t ) 
f ( x , u ) =  ( ml + MlC ) g B 1 
 − 2
cos x1 (t ) − 2
x 2 (t ) + 2
u (t ) 
 ( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml ) 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 29
Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 2 (tt)

‘ Xaùc ñònh caùc ma traän traïng thaùi taïi ñieåm laøm vieäc tónh:
 b1 
B= 
b2 

∂f1
b1 = =0
∂u ( x,u )

∂f 2 1
b2 = =
∂u ( x,u ) J + ml 2

 x2 (t ) 
f ( x , u ) =  ( ml + MlC ) g B 1 
 − 2
cos x1 (t ) − 2
x 2 (t ) + 2
u (t ) 
 ( J + ml ) ( J + ml ) ( J + ml ) 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 30
Tuyeán tính hoùa heä phi tuyeán – Thí duï 2 (tt)

‘ Xaùc ñònh caùc ma traän traïng thaùi taïi ñieåm laøm vieäc tónh:
∂h ∂h
C = [c1 c2 ] c1 = =1 c2 = =0
∂x1 ( x,u ) ∂x2 ( x,u )

∂h
D = d1 d1 = =0
∂u ( x,u )

 x~& (t ) = Ax~ (t ) + Bu~ (t )


‘ Vaäy phöông trình traïng thaùi caàn tìm laø: ~ ~
 y (t ) = C x (t ) + Du~ (t )

0 1  0
A=  B=  C = [1 0] D=0
a a
 21 22  b2 

h( x , u ) = x1 (t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 31


Ñieàu khieån oån ñònh hoùa heä phi tuyeán quanh ñieåm laøm vieäc tónh

‘ Ñöa heä phi tuyeán veà mieàn xung quanh ñieåm laøm vieäc tónh (ñôn
giaûn nhaát coù theå duøng boä ñieàu khieån ON-OFF)
‘ Xung quanh ñieåm laøm vieäc, duøng boä ñieàu khieån kinh ñieån thieát keá
döïa vaøo moâ hình tuyeán tính (phoå bieán nhaát laø boä ñieàu khieån PID).

PID
r(t) e(t) u(t) Ñoái töôïng y(t)
+
− phi tuyeán
ON-OFF

Choïn
boä ÑK

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 32


Ñieàu khieån oån ñònh hoùa heä phi tuyeán quanh ñieåm laøm vieäc tónh

PID
r(t) e(t) u(t) Ñoái töôïng y(t)
+
− phi tuyeán
ON-OFF

Choïn
boä ÑK

‘ Thuaät toaùn choïn boä ñieàu khieån:

Neáu e(t ) > emax hoaëc e(t ) < emin choïn boä ñieàu khieån ON - OFF

Neáu emin ≤ e(t ) ≤ emax choïn boä ñieàu khieån PID

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 33


Ñieàu khieån oån ñònh hoùa heä phi tuyeán quanh ñieåm laøm vieäc tónh

PID
r(t) e(t) u(t) Ñoái töôïng y(t)
+
− phi tuyeán
ON-OFF

Choïn
boä ÑK

‘ Thuaät toaùn ñieàu khieån ON-OFF:

Neáu e(t ) > emax thì u (t ) = umax



Neáu e(t ) < emin thì u (t ) = umin

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 34


Ñieàu khieån oån ñònh hoùa heä phi tuyeán quanh ñieåm laøm vieäc tónh

PID
r(t) e(t) u(t) Ñoái töôïng y(t)
+
− phi tuyeán
ON-OFF

Choïn
boä ÑK

‘ Thuaät toaùn ñieàu khieån PID:


t
de(t )
u (t ) = K P e(t ) + K I ∫ e(τ )dτ + K D
0 dt

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 35


Phöông phaùp haøm moâ taû
(Phöông phaùp tuyeán tính hoùa ñieàu hoøa)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 36


Phöông phaùp haøm moâ taû

‘ Phöông phaùp haøm moâ taû môû roäng gaàn ñuùng haøm truyeàn ñaït cuûa heä
tuyeán tính sang heä phi tuyeán.
‘ Phöông phaùp haøm moâ taû laø phöông phaùp khaûo saùt trong mieàn taàn
soá coù theå aùp duïng cho caùc heä phi tuyeán baäc cao (n>2) do deã thöïc
hieän vaø töông ñoái gioáng tieâu chuaån Nyquist.
‘ Chæ aùp duïng ñöôïc ñeå khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán
goàm coù khaâu phi tuyeán noái tieáp vôùi khaâu tuyeán tính theo sô ñoà
khoái nhö sau:

r(t)=0 e(t) u(t) u(t) y(t)


+

N(M) G(s)

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 37


Ñaùp öùng cuûa heä phi tuyeán khi tín hieäu vaøo hình sin
e(t ) = M sin(ωt ) u (t ) = u1 (t ) + u2 (t ) + ...
r(t)=0 y (t ) ≈ Y1 sin(ωt + ϕ1 )
+

N(M) G(s)

‘ Ñeå khaûo khaû naêng toàn taïi dao ñoäng tuaàn hoaøn khoâng taét trong heä,
ôû ñaàu vaøo khaâu phi tuyeán ta cho taùc ñoäng soùng ñieàu hoøa:
e(t ) = M sin(ωt )
‘ Tín hieäu ra khaâu phi tuyeán khoâng phaûi laø tín hieäu hình sin. Phaân
tích Fourier ta thaáy u(t) chöùa thaønh phaàn taàn soá cô baûn ω vaø caùc
thaønh phaàn haøi baäc cao 2ω, 3ω...
A0 ∞
u (t ) = + ∑ [ Ak sin( kωt ) + Bk cos(kωt )]
2 k =1
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 38
Ñaùp öùng cuûa heä phi tuyeán khi tín hieäu vaøo hình sin

Caùc heä soá Fourier xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc sau:
π
1
A0 =
π ∫ u (t )d (ωt )
−π
π
1
Ak =
π ∫ u (t ) sin(kωt )d (ωt )
−π
π
1
Bk =
π ∫ u (t ) cos(nωt )d (ωt )
−π

‘ Giaû thieát G(s) laø boä loïc thoâng thaáp, caùc thaønh phaàn haøi baäc cao ôû
ngoõ ra cuûa khaâu tuyeán tính khoâng ñaùng keå so vôùi thaønh phaàn taàn
soá cô baûn, khi ñoù tín hieäu ra cuûa khaâu tuyeán tính gaàn ñuùng baèng:
y (t ) ≈ Y1 sin(ωt + ϕ1 )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 39


Ñieàu kieän coù dao ñoäng oån ñònh trong heä phi tuyeán

e(t ) = M sin(ωt ) u (t ) = u1 (t ) + u2 (t ) + ...


r(t)=0 y (t ) ≈ Y1 sin(ωt + ϕ1 )
+

N(M) G(s)

‘ Ñieàu kieän ñeå trong heä coù dao ñoäng oån ñònh vôùi taàn soá ω laø:
M sin(ωt ) = e(t ) = − y (t ) ≈ −Y1 sin(ωt + ϕ1 )

‘ Suy ra:
Y1 = M Phöông trình caân baèng bieân ñoä

ϕ1 = π Phöông trình caân baèng pha

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 40


Khaùi nieäm haøm moâ taû

e(t ) = M sin(ωt ) u (t )
‘ Xeùt khaâu phi tuyeán : N(M)

‘ Do khi tín hieäu vaøo cuûa khaâu phi tuyeán laø tín hieäu hình sin:
e(t ) = M sin(ωt )
tín hieäu ra u(t) xaáp xæ thaønh phaàn taàn soá cô baûn (do ta boû qua caùc
thaønh phaàn haøi baäc cao) u (t ) ≈ u1 (t ) = A1 sin(ωt ) + B1 cos(ωt )
neân ta coù theå coi khaâu phi tuyeán nhö laø moät khaâu khueách ñaïi coù heä
soá khueách ñaïi laø: A1 + jB1
N (M ) =
M
‘ Toång quaùt N(M) laø moät haøm phöùc neân ta goïi laø heä soá khueách ñaïi
phöùc cuûa khaâu phi tuyeán. Vì quan heä vaøo ra cuûa khaâu phi tuyeán coù
theå moâ taû gaàn ñuùng baèng heä soá khueách ñaïi phöùc N(M) neân N(M)
coøn ñöôïc goïi laø haøm moâ taû cuûa khaâu phi tuyeán.
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 41
Ñònh nghóa haøm moâ taû

‘ Haøm moâ taû (hay coøn goïi laø heä soá khueách ñaïi phöùc) laø tæ soá giöõa
thaønh phaàn soùng haøi cô baûn cuûa tín hieäu ra cuûa khaâu phi tuyeán vaø
tín hieäu vaøo hình sin.
A1 + jB1
N (M ) =
M
π π
1 1
A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt ) B1 =
π ∫ u (t ) cos(ωt )d (ωt )
−π −π

‘ Trong caùc coâng thöùc treân u(t) laø tín hieäu ra cuûa khaâu phi tuyeán khi
tín hieäu vaøo laø Msin(ωt). Neáu u(t) laø haøm leû thì:

A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt ) B1 = 0
0

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 42


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 43


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí (tt)

Do u(t) laø haøm leû neân: B1 = 0



A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt )
0


=
π ∫ Vm sin(ωt )d (ωt )
0
π
2Vm 4Vm
=− cos(ωt ) =
π ωt = 0 π

Do ñoù haøm moâ taû cuûa khaâu relay 2 vò trí laø:


A1 + jB1 4Vm
N (M ) = =
M πM
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 44
Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 3 vò trí

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 45


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 3 vò trí


Do u(t) laø haøm leû neân B1 = 0
π −α
2π 2 π −α 2Vm 4Vm
A1 =
π ∫ u (t ) sin(ω t ) d (ω t )
π
= ∫ m
V sin(ω t ) d (ω t ) = −
π
cos(ωt ) =
π
cos α
0 α ωt =α

D D2
Theo ñoà thò ta coù: D = M sin α ⇒ sin α = ⇒ cos α = 1 − 2
M M
4Vm D2
⇒ A1 = 1− 2
π M

Do ñoù haøm moâ taû cuûa khaâu relay 3 vò trí laø:


A1 + jB1 4Vm D2
N (M ) = = 1− 2
M πM M

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 46


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách
ch ñaïi baõo hoøa

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 47


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách
ch ñaïi baõo hoøa (tt)
Do u(t) laø haøm leû neân B1 = 0
2π 4 π /2
A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt ) = ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt )
π
0 0

4 α Vm M π /2

= ∫ sin (ωt )d (ωt ) + ∫ Vm sin(ωt )d (ωt )
2
π 0 D α 
4 Vm M  sin(2ωt )  α π /2 
=   ωt −  − Vm cos(ωt )d (ωt ) 
π  2D  2  ωt =0 ωt =α 

4 Vm M  sin(2α )   M Vm 


=  α −  + Vm cosα  =  D (2α + sin( 2α ) )
π  2D  2   π
Do ñoù haøm moâ taû cuûa khaâu khueách ñaïi baõo hoøa laø:
A1 + jB1 Vm  D
N (M ) = = [2α + sin( 2α )]  sin α = 
M πD  M
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 48
Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách
ch ñaïi coù vuøng
ng cheát

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 49


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu khueách
ch ñaïi coù vuøng
ng cheát (tt)
Do u(t) laø haøm leû neân B1 = 0
2π 4 π /2
A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt )d (ωt ) = ∫ K [ M sin(ωt ) − D] sin(ωt )d (ωt )
π
0 α
π /2
4 KM  sin(2ωt )  D 
=  ω t −  + cos(ω t ) 
π  2  M α
 2α + sin(2α ) 
= KM 1 − 
 π 

Do ñoù haøm moâ taû cuûa khaâu khueách ñaïi coù vuøng cheát laø:
A1 + jB1  2α + sin 2α   D
N (M ) = = K 1 −   sin α = 
M  π   M

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 50


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí coù treå

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 51


Haøm moâ taû cuûa caùc khaâu phi tuyeán cô baûn

Khaâu relay 2 vò trí coù treå (tt)

1 2π +α 2 π +α 4Vm
A1 =
π ∫ u (t ) sin(ωt ) d (ωt )
π
= ∫ m
V sin(ωt ) d (ω t ) =
π
cos α
α α

1 2π +α 2 π +α 4Vm
B1 =
π ∫ u (t ) cos(ωt ) d (ωt ) =
π ∫ Vm cos(ωt )d (ωt ) = − sin α
π
α α

Do ñoù haøm moâ taû cuûa khaâu relay 2 vò trí coù treå laø:
A1 + jB1 4Vm  D
N (M ) = = (cos α − j sin α )  sin α = 
M πM  M

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 52


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng ñeàu hoøa trong heä phi tuyeán
‘ Xeùt heä phi tuyeán coù sô ñoà nhö sau:
r(t)=0 e(t) u(t) y(t)
+

N(M) G(s)

‘ Ñieàu kieän ñeå heä thoáng coù dao ñoäng laø:


1
1 + N ( M )G ( jω ) = 0 ⇔ G ( jω ) = − (*)
N (M )
‘ Phöông trình treân ñöôïc goïi laø phöông trình caân baèng ñieàu hoøa.
Phöông trình naøy seõ ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh bieân ñoä vaø taàn soá cuûa
dao ñoäng ñieàu hoøa trong heä phi tuyeán.
‘ Neáu (M*, ω*) laø nghieäm cuûa phöông trình (*) thì trong heä phi
tuyeán coù dao ñoäng vôùi taàn soá ω* , bieân ñoä M*.
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 53
Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng ñeàu hoøa trong heä phi tuyeán (tt)

‘ Veà maët hình hoïc, nghieäm (M*, ω*) laø nghieäm cuûa phöông trình
(*) chính laø giao ñieåm cuûa ñöôøng cong Nyquist G(jω) cuûa khaâu
tuyeán tính vaø ñöôøng ñaëc tính −1/N(M) cuûa khaâu phi tuyeán.

‘ Dao ñoäng trong heä phi


tuyeán laø oån ñònh neáu ñi
theo chieàu taêng cuûa ñaëc
tính − 1/N(M) cuûa khaâu
phi tuyeán, chuyeån töø
vuøng khoâng oån ñònh sang
vuøng oån ñònh cuûa khaâu
tuyeán tính G(jω) .

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 54


Trình töï khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán

B1: Xaùc ñònh haøm moâ taû cuûa khaâu phi tuyeán (neáu khaâu phi tuyeán
khoâng phaûi laø caùc khaâu cô baûn).

B2: Ñieàu kieän toàn taïi dao ñoäng trong heä: ñöôøng cong Nyquist G(jω)
vaø ñöôøng ñaëc tính −1/N(M) phaûi caét nhau.

B3: Bieân ñoä, taàn soá dao ñoäng (neáu coù) laø nghieäm cuûa phöông trình:
1
G ( jω ) = − (*)
N (M )
Neáu N(M) laø haøm thöïc thì:
• Taàn soá dao ñoäng chính laø taàn soá caét pha ω−π cuûa khaâu tuyeán
tính G(jω). ∠G ( jω−π ) = −π
• Bieân ñoä dao ñoäng laø nghieäm cuûa phöông trình:
1
= G ( jω−π )
N (M )
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 55
Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 1

‘ Xeùt heä phi tuyeán coù sô ñoà nhö sau:

Haøm truyeàn cuûa khaâu tuyeán tính laø


10 f(e)
G ( s) =
s (0.2 s + 1)(2s + 1)
Vm
e
Khaâu phi tuyeán laø khaâu relay 2
vò trí coù Vm=6.
−Vm
Haõy xaùc ñònh bieân ñoä vaø taàn soá
dao ñoäng töï kích trong heä (neáu coù).

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 56


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 1

Lôøi giaûi
4Vm
‘ Haøm moâ taû cuûa khaâu relay 2 vò trí laø: N (M ) =
πM

‘ Do ñöôøng cong Nyquist


G(jω) vaø ñöôøng ñaëc tính
−1/N(M) luoân luoân caét nhau
(xem hình veõ) neân trong heä
phi tuyeán luoân luoân coù dao
ñoäng.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 57


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 1

‘ Taàn soá dao ñoäng laø taàn soá caét pha cuûa G(jω) :
 10 
∠G ( jω−π ) = arg   = −π
 jω−π (0.2 jω−π + 1)(2 jω−π + 1) 
π π
⇔− − arctan(0.2ω ) − arctan(2ω ) = −π ⇔ arctan(0.2ω ) + arctan(2ω ) =
2 2
(0.2ω−π ) + (2ω−π )
⇔ = ∞ ⇔ 1 − (0.2ω−π ).(2ω−π ) = 0 ⇔ ω−π = 1.58 (rad / sec)
1 − (0.2ω−π ).(2ω−π )

‘ Bieân ñoä dao ñoäng laø nghieäm cuûa phöông trình:


1 10
= G ( jω−π ) = = 1.82
N (M ) 2
1.58 1 + (0.2 × 1.58) 1 + (2 × 1.58) 2

πM
⇒ = 1.82 ⇒ M = 13.90
4Vm
‘ Keát luaän: Trong heä phi tuyeán coù dao ñoäng y (t ) = 13.90 sin(1.58t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 58


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 2
‘ Xeùt heä phi tuyeán coù sô ñoà nhö sau:

Haøm truyeàn cuûa khaâu tuyeán tính laø


10 f(e)
G ( s) =
s (0.2 s + 1)(2s + 1)
Vm
Khaâu phi tuyeán laø khaâu relay 3 vò trí. e
−D
1. Haõy tìm ñieàu kieän ñeå trong heä D
phi tuyeán coù dao ñoäng.
−Vm
2. Haõy xaùc ñònh bieân ñoä vaø taàn soá
dao ñoäng khi Vm=6, D=0.1.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 59


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 2

Lôøi giaûi
4Vm D2
‘ Haøm moâ taû cuûa khaâu relay 3 vò trí laø: N (M ) = 1− 2
πM M

‘ Ñieàu kieän ñeå trong heä


thoáng coù dao ñoäng laø ñöôøng
cong Nyquist G(jω) vaø
ñöôøng ñaëc tính −1/N(M)
phaûi caét nhau. Ñieàu naøy
xaûy ra khi:
1
− ≤ G ( jω−π )
N (M )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 60


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 2

‘ Taàn soá caét pha cuûa G(jω) (xem caùch tính ôû thí duï 1)
ω−π = 1.58 (rad / sec)

‘ Ñeå dao ñoäng xaûy ra ta phaûi coù ñieàu kieän:


1 10
− ≤ G ( jω−π ) = = 1.82
N (M ) 1.58 1 + (0.2 × 1.58) 1 + (2 × 1.58)
2 2

⇒ N ( M ) ≥ 0.55 (*)
‘ Theo baát ñaúng thöùc Cauchy
2  2
 2  
2
4Vm D 2Vm  D   D   2Vm
N (M ) = 1− 2 ≤   + 1− 2 =
πM M πD  M    
M   πD
 

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 61


Khaûo saùt cheá ñoä dao ñoäng trong heä phi tuyeán - Thí duï 2

‘ Do ñoù ñieàu kieän (*) ñöôïc thoûa maõn khi:


2Vm Vm
≥ 0.55 ⇔ ≥ 0.864
πD D
Vm
‘ Vaäy ñieàu kieän ñeå trong heä coù dao ñoäng töï kích laø: ≥ 0.864
D
‘ Bieân ñoä dao ñoäng laø nghieäm cuûa phöông trình:
1 4Vm D2
− = G ( jω−π ) = 1.82 ⇔ N ( M ) = 0.55 ⇔ 1 − 2 = 0.55
N (M ) πM M

‘ Khi Vm=6, D=0.1, giaûi phöông trình treân ta ñöôïc: M = 13.90

‘ Vaäy dao ñoäng trong heä laø: y (t ) = 13.90 sin(1.58t )

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 62


Phöông phaùp Lyapunov

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 63


Phöông phaùp Lyapunov

Giôùi thieäu
‘ Phöông phaùp Lyapunov cung caáp ñieàu kieän ñuû ñeå ñaùnh giaù tính oån
ñònh cuûa heä phi tuyeán.
‘ Coù theå aùp duïng cho heä phi tuyeán baäc cao baát kyø.
‘ Coù theå duøng phöông phaùp Lyapunov ñeå thieát keá caùc boä ñieàu khieån
phi tuyeán.
‘ Hieän nay phöông phaùp Lyapunov laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng
roäng raõi nhaát ñeå phaân tích vaø thieát keá heä phi tuyeán.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 64


Ñieåm caân baèng cuûa heä phi tuyeán

‘ Xeùt heä phi tuyeán moâ taû bôûi phöông trình traïng thaùi sau:
x& = f ( x , u )

‘ Moät ñieåm traïng thaùi xe ñöôïc goïi laø ñieåm caân baèng neáu nhö heä
ñang ôû traïng thaùi xe vaø khoâng coù taùc ñoäng naøo töø beân ngoaøi thì heä
seõ naèm nguyeân taïi ñoù.

‘ Deã thaáy ñieåm caân baèng phaûi laø nghieäm cuûa phöông trình:
x& = f ( x , u ) x = xe ,u =0 = 0

‘ Heä phi tuyeán coù theå coù nhieàu ñieåm caân baèng hoaëc khoâng coù ñieåm
caân baèng naøo. Ñieàu naøy hoaøn toaøn khaùc so vôùi heä tuyeán tính , heä
tuyeán tính luoân luoân coù 1 ñieåm caân baèng laø xe = 0.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 65


Ñieåm caân baèng cuûa heä phi tuyeán – Thí dụ

‘ Xeùt heä con laéc moâ taû bôûi PTVP:


u
l
ml 2θ&&(t ) + Bθ&(t ) + mgl sin θ = u (t )
θ ‘ Xaùc ñònh caùc ñieåm caân baèng (neáu coù)

− + m
0
 x1 (t ) = θ (t )
‘ Thaønh laäp PTTT. Ñaët: 
 x 2 (t ) = θ (t )
&

‘ PTTT moâ taû heä con laéc laø: x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))


 x2 (t ) 
trong ñoù: f ( x, u ) =  g B 1 
− sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t ) 
 l ml ml 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 66
Ñieåm caân baèng cuûa heä phi tuyeán – Thí dụ

‘ Ñieåm caân baèng phaûi laø nghieäm cuûa phöông trình:


x& = f ( x , u ) x = xe ,u =0 = 0
 x2 e = 0
⇒  2kπ 
− g sin x − B x = 0 xe =  
 l 1e 2 2e  0 
ml
⇒  x2 e = 0

 x1e = kπ
‘ Keát luaän: Heä con laéc coù
voâ soá ñieåm caân baèng: ( 2k + 1)π 
xe =  
 x2 (t )  0 

kπ  f ( x, u ) =  g B 1 
xe =  
0 − sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t ) 
 l ml ml 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 67
OÅn ñònh taïi ñieåm caân baèng

‘ Ñònh nghóa: Moät heä thoáng ñöôïc goïi laø oån ñònh taïi ñieåm caân baèng
xe neáu nhö coù moät taùc ñoäng töùc thôøi ñaùnh baät heä ra khoûi xe vaø ñöa
ñeán ñieåm ñöôïc x0 thuoäc laân caän naøo ñoù cuûa xe thì sau ñoù heä coù khaû
naêng töï quay ñöôïc veà ñieåm caân baèng xe ban ñaàu.
Chuù yù: tính oån ñònh cuûa heä phi tuyeán chæ coù nghóa khi ñi cuøng vôùi
ñieåm caân baèng. Coù theå heä oån ñònh taïi ñieåm caân baèng naøy nhöng
khoâng oån ñònh taïi ñieåm caân baèng khaùc.
‘ Thí duï:

Ñieåm caân baèng oån ñònh Ñieåm caân baèng khoâng oån ñònh
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 68
OÅn ñònh Lyapunov

‘ Cho heä phi tuyeán khoâng kích thích moâ taû bôûi PTTT:
x& = f ( x , u ) u =0 (1)
Giaû söû heä thoáng coù ñieåm caân baèng xe = 0.

‘ Heä thoáng ñöôïc goïi laø oån ñònh


Lyapunov taïi ñieåm caân baèng
xe = 0 neáu vôùi ε > 0 baát kyø
bao giôø cuõng toàn taïi δ phuï
thuoäc ε sao cho nghieäm x(t)
cuûa phöông trình (1) vôùi ñieàu
kieän ñaàu x(0) thoûa maõn:

x ( 0) < δ ⇒ x (t ) < ε , ∀t ≥ 0

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 69


OÅn ñònh tieäm caän Lyapunov

‘ Cho heä phi tuyeán khoâng kích thích moâ taû bôûi PTTT:
x& = f ( x , u ) u =0 (1)
Giaû söû heä thoáng coù ñieåm caân baèng xe = 0.

‘ Heä thoáng ñöôïc goïi laø oån ñònh


tieäm caän Lyapunov taïi ñieåm
caân baèng xe = 0 neáu vôùi ε > 0
baát kyø bao giôø cuõng toàn taïi δ
phuï thuoäc ε sao cho nghieäm
x(t) cuûa phöông trình (1) vôùi
ñieàu kieän ñaàu x(0) thoûa maõn:
x (0) < δ ⇒ lim x (t ) = 0
t →∞

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 70


So saùnh
nh oån ñònh Lyapunov vaø oån ñònh tieäm caän Lyapunov

OÅn ñònh Lyapunov OÅn ñònh tieäm caän Lyapunov

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 71


Phöông phaùp tuyeán tính hoùa Lyapunov

‘ Cho heä phi tuyeán phöông trình traïng thaùi:


x& = f ( x , u ) (1)

Giaû söû xung quanh ñieåm caân baèng xe , heä thoáng (1) coù theå tuyeán
tính hoùa veà daïng:
~
x& = A~
x + Bu~ (2)
‘ Ñònh lyù:

Ž Neáu heä thoáng tuyeán tính hoùa (2) oån ñònh thì heä phi tuyeán (1) oån
ñònh tieäm caän taïi ñieåm caân baèng xe.
Ž Neáu heä thoáng tuyeán tính hoùa (2) khoâng oån ñònh thì heä phi tuyeán
(1) khoâng oån ñònh taïi ñieåm caân baèng xe.
Ž Neáu heä thoáng tuyeán tính hoùa (2) ôû bieân giôùi oån ñònh thì khoâng
keát luaän ñöôïc gì veà tính oån ñònh cuûa heä phi tuyeán taïi ñieåm caân
baèng xe.
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 72
Phöông phaùp tuyeán tính hoùa Lyapunov – Thí dụ

‘ Xeùt heä con laéc moâ taû bôûi PTTT:


u x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
l
θ trong ñoù:
 x2 (t ) 
m f ( x, u ) =  g B 1 
− + − sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t )
0  l ml ml 
‘ Xeùt tính oån ñònh cuûa heä thoáng taïi ñieåm caân baèng:

0  π 
(a) xe =   (b) xe =  
0  0

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 73


Phöông phaùp tuyeán tính hoùa Lyapunov – Thí dụ (tt)

‘ Moâ hình tuyeán tính quanh ñieåm caân baèng xe = [0 0]T


x~& = A~
x + Bu~
∂f1 ∂f1
a11 = =0 a12 = =1
∂x1 ( x =0,u =0) ∂x2 ( x =0,u =0 )

∂f g g ∂f 2 B
a21 = 2 = − cos x1 (t ) =− a22 = =− 2
∂x1 ( x =0,u =0) l ( x =0,u =0 ) l ∂x2 ( x =0,u =0 )
ml

 0 1 
⇒ A= g B 
− l − 2
ml 
s −1  B g
⇒ PTÑT det( sI − A) = det  g B  = x02 (t ) ⇔
s+ 2 
s2 + 2 s + = 0 
 l , u ) =
f ( xml g B ml 1l 
− sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t ) 
 l ml ml 
Keát luaän: Heä thoáng oån ñònh (theo heä quaû tieâu chuaån Hurwitz)
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 74
Phöông phaùp tuyeán tính hoùa Lyapunov – Thí dụ (tt)

‘ Moâ hình tuyeán tính quanh ñieåm caân baèng xe = [π 0]


T

x~& = A~
x + Bu~
∂f ∂f1
a11 = 1 =0 a12 = =1
∂x1 ( x = π  ,u =0) ∂x2 π 
( x =   ,u =0 )
0 0
 

∂f g g ∂f 2 B
a21 = 2 = − cos x1 (t ) = a22 = =−
∂x1 ( x = π  ,u =0) l π 
( x =   ,u =0 ) l ∂x2 π 
( x =   ,u =0 )
ml 2
0 0
  0

0 1 
⇒ A = g B 
 l − 2
ml 
 s −1  B g
⇒ PTÑT det(sI − A) = det − g
s +
B  x (t
 = 02 ⇔ ) s 2
+ 2
s − =0 
u )2=  g
 l f ( x ,ml B ml 1l 
− sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t ) 
 l ml ml 
Keát luaän: Heä thoáng khoâng oån ñònh (PTÑT khoâng thoûa ñieàu kieän caàn)
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 75
Phöông phaùp tröïc tieáp Lyapunov – Ñònh lyù oån ñònh

‘ Ñònh lyù oån ñònh Lyapunov: Cho heä phi tuyeán khoâng kích thích moâ
taû bôûi phöông trình traïng thaùi:
x& = f ( x , u ) u =0 (1)
Giaû söû heä thoáng coù ñieåm caân baèng xe = 0.

Neáu toàn taïi haøm V(x) sao cho:


i) V ( x ) ≥ 0, ∀x
ii) V (0) = 0
iii) V& ( x ) < 0, ∀x ≠ 0
Thì heä thoáng (1) oån ñònh Lyapunov taïi ñieåm 0.

Chuù yù: Haøm V(x) thöôøng ñöôïc choïn laø haøm toaøn phöông theo bieán
traïng thaùi.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 76


Phöông phaùp tröïc tieáp Lyapunov – Ñònh lyù khoâng oån ñònh

‘ Ñònh lyù khoâng oån ñònh: Cho heä phi tuyeán khoâng kích thích moâ taû
bôûi phöông trình traïng thaùi:
x& = f ( x , u ) u =0 (1)
Giaû söû heä thoáng coù ñieåm caân baèng xe = 0.

Neáu toàn taïi haøm V(x) sao cho:


i) V ( x ) ≥ 0, ∀x
ii) V (0) = 0
iii) V& ( x ) > 0, ∀x ≠ 0
Thì heä thoáng (1) khoâng oån ñònh taïi ñieåm 0.

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 77


Phöông phaùp tröïc tieáp Lyapunov– Thí dụ

‘ Xeùt heä con laéc moâ taû bôûi PTTT:


u x& (t ) = f ( x (t ), u (t ))
l
θ trong ñoù:
 x2 (t ) 
m f ( x, u ) =  g B 1 
− + − sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t ) 
0  l ml ml 
‘ Xeùt tính oån ñònh cuûa heä thoáng taïi ñieåm caân baèng u(t)=0:

0  π 
(a) xe =   (b) xe =  
0  0

26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 78


Phöông phaùp tröïc tieáp Lyapunov– Thí dụ

‘ Chọn haøm Lyapunov


(a) l 2
0  V ( x ) = 2[sin (0.5 x1 )] 2
+ x2
xe =   2g
0  ‘ Roõ raøng:
V ( x ) ≥ 0, ∀x
V ( x ) = 0 khi x = 0
‘ Xeùt V& ( x )
l
V ( x ) = 2 x&1 sin (0.5 x1 )cos(0.5 x1 ) + x2 x&2
&
g
l  g B 
= x2 sin ( x1 ) + x2 − sin ( x1 ) − 2 x2 
g  l ml 
⇒ V& ( x ) = − B x22 < 0, ∀x ≠ 0
mgl  x (t ) 
2
‘ Keát luaän: Heä thoáng oån ñònh x , um) =caä n gtaïi ñieåm caânBbaèng xe =1[0 0]T
f (tieä
− sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t )
 l ml ml 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 79
Phöông phaùp tröïc tieáp Lyapunov– Thí dụ

(b)
π  ‘ Chọn haøm Lyapunov chöùng toû raèng
xe =   heä thoáng khoâng oån ñònh (SV töï laøm)
0

 x2 (t ) 
f ( x, u ) =  g B 1 
− sin x1 (t ) − 2 x2 (t ) + 2 u (t )
 l ml ml 
26 September 2006 © H. T. Hoàng - ÐHBK TPHCM 80

You might also like