Φ Β

Τ Α Γ ΙΑΝΝΙΝΑΤΟΥ 1806 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ

ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΟΥ Α ΛΗ Π ΑΣΑ Λ ΟΥΝΤΒΙΧ Φ ΡΑΝΚ

Ü BERSCHRIFT L EITARTIKEL

A LLGEMEINE G EOGRAPHISCHE E PHIMERIDEN

Η Γερµανική Εφηµερίδα Allgemeine Geographische
Ephimeriden, της οποίας την σύνταξη επιµελούνταν
µια οµάδα πεφωτισµένων ανθρώπων και εκδίδονταν
στην Βαϊµάρη(Weimar) παρουσίασε το 1806 µια
επιστολή του ιατρού Dr. Ludwig Frank, που είχε
στείλει, όπως φαίνεται ο ίδιος ο Φράνκ, σε κάποιον
από τα µέλη της οµάδας αυτής. H επιστολή
αναφέρεται στον διορισµό του Φράνκ σαν αρχίατρος
του Αλή πασά, στο ταξίδι του και στην πόλη των
Ιωαννίνων και χαρακτήρα των κατοίκων. Πρίν όµως
διαβάσουµε την ίδια την επιστολή θα κάνω µια
αναφορά στο πρόσωπο του Λούντβιχ Φράνκ ή
Λουΐτζι Φράνκ.
 Σ 2

Λ ΟΥΝΤΒΙΧ Φ ΡΑΝΚ – L UDWIG F RANK ΓΝΩΣΤΟΣ ΚΑΙ ΣΑΝ Λ ΟΥΪΤΖΙ Φ ΡΑΝΚ

Ο Λούντβιχ Φράνκ γεννήθηκε στο Lauterburg της Βάδης - Βυτεµβέρης το 1761. Τα πρώτα
του γράµµατα τα διδάχτηκε στην Γενέτειρα του και µετά στο Bruchsal. Σπούδασε ιατρική
στο Göottingen της Έσσης και ακολούθησε τον θείο του στην Πάβια της Ιταλίας, όπου
έλαβε και τον τίτλο του ∆όκτωρα. Το 1793 τον κάλεσε ο πρίγκηπας του Μιλάνου
Khevenhüller να αναλάβει την διεύθυνση του ιατρικού περιοδικού “ Nuovo giornale della
piu recente letteratura medica”, όπυ άρχισε να δηµοσιεύει και δικά του ιατρικά άρθρα. Από
δω µετέβη µε τον πρίγκηπα στην Φλωρεντία και κατόπιν στο Κάϊρο προκειµένου να
εξετάσει ασθένειες της περιοχής. Οταν οι Γάλλοι κατέλαβαν την Αίγυπτο συστήθηκε από
τον Berthollet στους Γάλλους και ανέλαβε το στρατιωτικό ιατρείο. Κατόπιν βρέθηκε στο
Παρίσι. Επανήλθε στην Αίγυπτο και µετα από την σπουδή µιας συγκεκριµένης πανούκλας
επέστρεψε σαν διευθυντής στο στρατιωτικό νοσοκοµείο της Αλεσάνδριας στην βόρεια
Ιταλία. Το 1805 όταν ο Αλή πασάς θα του κάνει την πρόταση να αναλάβει αρχίατρος στην
αυλή του ο Φράνκ είναι επόπτης του υγειονοµικού στα λουτρά του Acqui. Στα πέντε χρόνια
που έµενε κοντά στον Αλή πασά είχε τη ευκαιρία να σπουδάσει διάφορες ασθένειες στον
ελλαδικό χώρο. Το 1810 θα φύγει από την αυλή του Αλή και θα επιστρέψει στους Κορφούς
και µετά τους Ναπολεόντειους πολέµους στην Βιέννη. Το 1816 θα ακολουθήσει την
κόµισσα της Αυστρίας Marie Louise στην Πάρµα της Ιταλίας. Η
Ελληνική επανάσταση του 1821 θα τον βρει επιθεωρητή της
χειρουργικής στην Πάρµα. Στις 20Μαΐου το 1825 θα κλείσει τα
µάτια του. Το έργο του βραβέφτηκε από πολλά πανεπιστήµια της
Γερµανίας, Ιταλίας, Γαλλίας, Αγγλίας κτλ.

H Ε ΠΙΣΤΟΛΗ

Α ΝΤΙΓΡΑΦΟ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ Λ ΟΥΝΤΒΙΧ

Φ ΡΑΝΚ ΑΠΟ ΤΑ Γ ΙΑΝΝΕΝΑ
Μόλις τώρα έλαβα µια επιστολή από τον κύριο ∆ρ. Φράνκ από τα Γιάννενα µε ηµεροµηνία 15
Μαΐου 1806. Μιας και η εφηµερίδα µας στο παρελθόν έχει µεταφέρει πολλές επιστολές του,
στον αναγνώστη δεν θα φανεί περίεργο αν και πάλι διαβάσει νέα του. Οι καιροί δεν του
επέτρεψαν να εκπληρώσει το ταξίδι του στις βόρειες αφρικανικές χώρες και στην Ανατολή,
όπως θα ήθελε και έτσι επέστρεψε σύντοµα στην βόρεια Ιταλία, όπου διορίστηκε αρχίατρος
στο στρατιωτικό νοσοκοµείο. Εν τω µεταξύ έλαβε µήνυµα να αναλάβει την θέση του αρχίατρου
στην αυλή του Αλή πασά στα Γιάννενα. Ο προκάτοχος του τραυµατίστηκε θανάσιµα σε κάποια
ιππασία, που είχε βγει µε τον πασά.
Ο Πασάς έστειλε µήνυµα στον διάσηµο ∆ρ. Φράνκ, ο οποίος εκείνο τον καιρό βρίσκονταν
στην Βιέννη, αλλά του είχε συστάσεις από έναν µαθητή του και συγγενή του. Έτσι λοιπόν
δέχθηκε και σύντοµα έφυγε για αναλάβει την νέα του θέση.

Θα µεταφέρω από την επιστολή του αυτά που θεωρώ, ότι για σας τους αναγνώστες θα
µπορούσε να είναι ενδιαφέρον.
 3
Σ ΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ Α ΛΗ ΠΑΣΑ Σ

“Αν και δεν µπορώ να πω , ότι ζω ευχαρίστως εδώ, όµως έχω σοβαρούς λόγους, να είµαι
ιδιαίτερα ευχαριστηµένος µε τον πασά, του οποίου είµαι ο αρχίατρος. Είναι ένας άνδρας µε
πολλά ταλέντα, πολύ λαϊκός και καθόλου δύσκολος. Τρέφει µια ιδιαίτερη αγάπη για το
γαλλικό έθνος και αναγνωρίζει τις εξαιρετικές ικανότητες του Γάλλου Αυτοκράτορα. ∆εν είµαι
αναγκασµένος να φορώ στην αυλή ανατολίτικα ρούχα και το βλέπει µε ευχαρίστηση, ότι φορώ
την γαλλική στρατιωτική στολή του γιατρού, στην οποία αισθάνοµαι ελεύθερος σαν να ζω
στην Γαλλία”

Η ∆ ΙΑ∆ΡΟΜΗ
“Για να φτάσει κανείς από τους Κορφούς στα Γιάννινα υπάρχουν δύο δρόµοι. Ο ένας
µέσω Πρέβεζας, Σαλαγοράς, 'Αρτας, ο οποίος είναι και µακρύτερος λόγω του κόλπου
(διάσχηση του Ιονίου) ή µέσω Αγίων Σαράντα. Μιας και µέσω Σαλαγοράς είναι πιο
µακρυά επέλεξα τους Αγίους Σαράντα. Από την Άρτα, η οποία έχει απόσταση από την
Σαλαγορά 4 ώρες χρειαζόµαστε άλλες 10 ώρες για να φτάσουµε στα Γιάννινα. Από τους
Αγίους Σαράντα τρεις µέρες.”

Ά ΓΙΟΙ Σ ΑΡΑΝΤΑ ΚΑΙ ∆ ΕΛΒΙΝΟ

“Αυτό που ονοµάζεται Ἀγιοι Σαράντα αποτελείται από δύο σπίτια, τα οποία είναι στην
διάθεση των υπαλλήλων του τελωνείου. Λίγο πιο πέρα µπορεί κανείς ερείπια από την
παλιά πόλη αλλά δεν έχουν να δείξουν κάτι το αξιόλογο. Μιας και εδώ δεν βρήκα τον
ανάλογο αριθµό σε άλογα για να µεταφέρω την οικογένεια µου και το υπηρετικό
προσωπικό αναγκάστηκα να διανκτερεύσω εδώ. Την επόµενη µέρα φτάσαµε στο ∆έλβινο,
το οποίο απέχει από εδώ 4 ώρες. Αν και δεν µπορείς να πεις, ότι είναι µεγάλη πόλη, είναι
όµως πολύ απλωµένη µιας και το ένα σπίτι από το άλλο απέχει τουλάχιστον 100 µε 150
βήµατα. Σε ένα µεγάλο ύψωµα βρίσκεται ένα φρούριο, το οποίο µε τον σχετικό εξοπλισµό
του πυροβολικού και οβίδων, µπορεί άνετα να αµυνθεί.”

Πάνω, πίνκας του Edward Lear µε το ∆έλβινο το 1849

∆ ΕΛΒΙΝAKI Σ 4

“Την δεύτερη µέρα φθάσαµε στο ∆ελβινάκι, ένα µεγάλο χωριό σε µια ωραία τοποθεσία. Είχα
λόγους να είµαι χαρούµενος και να ευχαριστώ τον ύψιστο που φθάσαµε χωρίς να µας συµβεί
κάτι εδώ. Αν δεν είχαµε τόσο καλά άλογα θα είχαµε πέσει σε κάποιον γκρεµό. Γιατί
περισσότερο από τον µισό δρόµο τον περνάς δ΄ίπλα σε γκρεµούς, τους οποίους τους τρέµω
ακόµη και που τους σκέφτοµαι, που ακόµη µόνο και µόνο η θέα τους µπορεί να τροµάξει και
τον πιο τολµηρό ταξιδιώτη”.

Γ ΙΑΝΝΙΝΑ
“Την τρίτη µέρα φτάσαµε επιτέλους στα Γιάννινα, αφού αφήσαµε πίσω µας 12 ώρες
παλιόδροµο. Πόσο λυπάµαι που δεν πήρα τον ∆ρόµο Πρέβεζας – Σαλαγοράς – 'Αρτας, όπου
και πιο εύκολα θα βρίσκαµε άλογα και είδη διατροφής παρά τον δρόµο που επέλεξα.
Τα Γιάννινα δεν βρίσκονται σε µια ευρύτερη πεδιάδα, όπως εσφαλµένα έχουν γράψει κάποιοι
γεωγράφοι αλλά βρίσκονται σε µια πλατιά κοιλάδα στις όχθες µιας όµορφης λίµνης. Ένα
µέρος της πόλης βρίσκεται χρισµένο στις πλαγιές ενός λόφου. Ο κεντρικός δρόµος της
πόλης, ο οποίος αρχίζει στην µια άκρη και τελειώνει στην άλλη είναι όµορφος. Το παλάτι
του πασά βρίσκεται σε µια λωρίδα γης ένα είδος χερσονήσου, όπου απλώνεται η λίµνη. Η
τοποθεσία, όπου βρίσκεται χτισµένο το παλάτι εξέχει από την υπόλοιπη χερσόνησο και οι
ακτές είναι καλυµµένες µε απότοµους βράχους. Πριν τον Αλή πασά, βρίσκονταν εδώ παλιές
και ασυνάρτητες οικίες, τις οποίες µία µετά την άλλη κατεδάφισε προκειµένου να χτίσει το
παλάτι, το οποίο αν και δεν έχει αυτήν την αρχιτεκτονική γραµµή, που εµείς στην Ευρώπη
εκτιµούµε, έχει όµως κάτι το ευχάριστο.
Το παλάτι του πασά αλλά και τα υπόλοιπα κτίρια που βρίσκονται σε αυτή την χερσόνησο τα
προφυλάσσει ένα τείχος. Απέναντι από το παλάτι στην λίµνη υπάρχει ένα νησί, όπου
βρίσκονται τρία µοναστήρια και ένα χωριό. Οι κάτοικοι ασχολούνται µε την αλιεία και την
υλοτοµία. Η λίµνη στα Γιάννινα είναι πολύ πλούσια σε ψάρια αλλά µόνο πέντε είδη
υπάρχουν. Επίσης υπάρχουν άφθονες καραβίδες και απίστευτα µεγάλοι βάτραχοι. Οι Έλληνες
όµως συχαίνονται τους βατράχους και έτσι είναι δύσκολο να προµηθευτώ κάποιους. Τα
Γιάννινα είναι µια παλιά πόλη, προφανώς κτισµένη στους ύστερους καιρούς της χριστιανικής
Αυτοκρατορίας και κτήτορας πρέπει να ήταν κάποιος Ιωάννης. Η παλιά πόλη πρέπει να ήταν
µόνο στην χερσόνησο. Από τα παλιά παλάτια βρίσκουµε ακόµη ερείπια”.
 5
Κ ΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΑΥΤΩΝ Σ

“Και τώρα αγαπητέ φίλε σου γράφω λίγα λόγια για τον χαρακτήρα των κατοίκων εδώ. Τα
Γιάννινα βρίσκονται στην κοιλάδα των Μολοσσών στην παλιά Ήπειρο αλλά οι τωρινοί
κάτοικοι δεν έχουν τίποτα το κοινό µε τον λαό που προανέφερα. Οι διάφοροι κατακτητές που
πέρασαν σε αυτή εδώ την χώρα και ιδιαίτερα κάποιας θρησκείας, η οποία είναι γεµάτη
δεισιδαιµονίες, φρόντισαν να µεταλλαχθεί και να εξαφανισθεί κάθε ίχνος του παλιού. Οι
τωρινοί Έλληνες είναι ευκολόπιστοι, αγράµµατοι, χωρίς σταθερότητα και χωρίς εµπιστοσύνη
λαός. Μόνο στην πόλη βρίσκεις εγγράµµατους και τίµιους ανθρώπους. Σε γενικές γραµµές
ασχολούνται µε το εµπόριο και λιγότερο µε άλλα επαγγέλµατα. Οι Έλληνες από φύση τους
είναι άνθρωποι εύθυµοι, αγαπούν τους χορούς και τα καλά φαγητά. Οι γυναίκες τους είναι πάρα
πολύ όµορφες αλλά αν είχαν την ελευθερία, την οποία έχουν οι γυναίκες στην Γαλλία, πιστεύω,
ότι θα έκαναν κατάχρηση αυτής. Περισσότερο απ ότι οι γυναίκες στην Γαλλία. Στην επόµενη
επιστολή µου θα κάνω αναφορά στα αξιοθέατα που βρίσκονται εδώ καθώς και ένα µου ταξίδι
στην Θεσσαλία.

Πηγές:
Για την βιογραφία του Λούντβιχ Φράνκ: Deutsche Biografien, Carlo Speranza, Cenni biografici del
Cavaliere Luigi Frank, Parma 1825
Πίνακες:Απο τις εργασίαες του Αν. Παπασταύρου, Edward Lear ζωγραφίζοντας την Ήπειρο
Allgemeine Geographische Ephimeriden , έτος 1806, τόµος 21
Πρώτη Σελίδα, γκραβούρα της πόλης των Ιωαννίνων του 1817