Megs
VAN PHONG CONG NHAN CHAT LUQNG
un Bureau of Accreditation (BoA)
HE THONG CONG NHAN PHONG TH{ NGHIEM VIET NAM
Vietnam Laboratory of Accreditation Scheme (VILAS)
HUONG DAN DANH GIA DO KHONG DAM BAO BO.
TRONG PHAN TiCH HOA HQC DINH LUQNG
Ma sé: AGL 18
Lin ban hanh: 1.04
Negay ban hanh:
Bign son Xem xét Phé duyét
Ho tén, Hoang Thanh Duong Vii Xuan Thity TS.Hé Tat Thang
ky ten
THEO DOI SUA DOT TAI LIEU
TT Viti NOi dung stra déi Ngiy stra ddiHung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
mé dau: Huéng din nay duge xay dymg dya én nguyén tic cua céc
1, EURACHEM: Quantifying Uncertainty in Analytical Measurement, Laboratory of the
Government chemist, London, UK, 1995, ISBN 0-948926-08-02.
2, Guide to the Expression of Uncertainty in Measurement, ISO, Geneva, Switzerland 1993.
ISBN 92-67-10188-9,
3. Protocol for uncertainty evaluation from validation data, Valid Analytical Measurement,
report number LGC/VAM/1998/088, January 2000,
4, ISO 5725:86: Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results Part
16
GIO THIEU CHUNG
‘Tai ligu may xay dyng nhim hd tg cdc phéng thit nghiém, dae biét 1A cde phdng thir nghiém
Tinh vye héa hoe dé e6 thé wée lugng d9 khdng dim bio do cho ede phép thi. Tai ligu chia
lam hai phin trinh bay. Phin 1 gidi thigu cde
cho cée phép thit va phn sau d6 trinh bay chi tiét mt cfch thite uée Iwgng 49 khéng dim bio
ch tip cn chung dé tinh d6 khéng dam bao
dya vao cée dit ligu phé duyét phuong phap thir nghiém. Ngoai ra huéng din cdn néu mot sb
phy lyc hé tro.
PHAN A:
UGC LUQNG DO KHONG DAM BAO DO THEO NGUYEN TAC CUA ISO GUM VA EURACHEM
GIGI THIRU VE PHIEN BAN LAN THU'2 CUA EURACHEM
Nhidu quyét dinh quan tong dya vao két qua phan tich hod hge dinh lxgng: cde két qua duge
sir dung nu dé ude Iugng san lugng, kiém tra vat ligu theo yéu cdu ky thugt hode gidi han qui
dinh cia lugt phép hoge dé ude Ivong cde gid tri tién té. Bat ct quyét dinh nao dya vao két
qua phan tich ciing quan trong vi né biéu thi mat chdt lugng cua két qua, adi rong hon dé 1A
mic dé tin cay cho myc dich sit dung. Nhiing ngudi str dung két qua phan tich hod hge, cy thé
trong cdc Link vye lién quan dén thuong mai quéc té dang di theo huéng 1a phai chju Ap lye
ngay cing ting dé lam sao cé ging mé rng trong vige céng bé két qua. Mite d6 tin cay trong
dif ligu cung cp ra bén ngoai cho nguiti sir dung cita t6 chite 1a mOt diéu kign dai héi tude
tién cdn dap img. Trong mét vai Tinh vyc cia hoa hoc phn tich hign nay yéu clu theo ding
lugt php 1A eée phong thir nghigm phai gidi thigu bign phép dim bio chat leyng dé dim bio
nang lye dé cung cép céc dit ligu theo dting yéu cdu chat lugng. Bign phap bao gdm: sir dung
cde phuong phép phan tich di duge phé duyét; Ap dung cdc thi tue da xéc dinh dé kiém soat
chit Iugng néi b6; tham gia vao cée hé théng thir nghiém thinh thgo (chuong trinh thir
nghiém thinh tho); cng nhan theo ISO/IEC 17025 va thiét lép lién két chudin do Iueng cla
cde két qua.
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trang: 1Hung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
Trong phan tfch hod hge nhing difu cin ché trong Ta 46 chum cia efe két qua céng b8 sit
dung mét phuong phép xéc dinh hon 18 tinh lign két cia chting t6i chudn duge xée dinh hode
hg don vi SI. Biku 46 6 nghia fa sir dung oe phurong phép chun “ official methods" dé dép
img yéu cdu cia thyong mai va luit php. Tuy nhién cho dén nay mét yéu cdu chinh thie d&
thie lip mite d6 tin céy ota cde két qua Ta cn thiét, mgt két qua do la o6 thé lin Kée ti chun
duge xée dinh nh hg don vj SI, chit chudn duge xe dinh hoge néu thich hgp theo phuong
php kinh nghigm (xem 5.2), Cée thi tue kiém sot chit lugng n6i 6, thir nghigm thinh thao
va sy cng nha 48 nhim thigt ip ofc bing ohting cit vige lin két ti chun
Theo céc yéu cdu trén, mt nhigm vy ciia nha phan tich phai chju mOt 4p Iye TA phai chimg
minh chée lugng két qua thir nghigm cia hg va cu thé dé ching minh sy ph hp mye dich si
yng cia két qua bing céch do mite d6 tin fy di Kem véi két qua, Bidu may bao gdm mic d6
mi moe kée qua 6 thé hi vong 48 chip nh cho ofc két qua khée, thudmg khong ké dén
phuong phép sit dyng, Mot trong
“ich do théng dung 1a do d6 khdng dam bao.
Di khai nigm 4} KDB da duge ede nha phan tich thita nhén trong nhigu nam, thé hig qua tai
ligu ban hanh nm 1993 “Hudng dan dign dat d6 KDB do” [H.2] cia ISO cing véi BIPM,
TEC, TUPAC, TUPAP va OIML ban hinh dua ra cae qui te chung dé danh gid va dign dat d6
KBB do qua céc Iinh vye rong In cia do luing. Tai ligu EURACHEM chi ra khdi nigm
trong hudng dn cia ISO c6 thé 4p dung trong phan tich hos hoc, Bau tign sé gigi thigu Khai
nigm d6 KDB va sy khéc nhau gitta dd KDB va sai sé. M6 ta qui trinh bao gém ede bude
anh gié 49 KBB véi ede qui trinh minh hog béi vi dy trong phy lye A.
Dénh gis d6 KDB yéu clu nha phn tich phai xem xét mot céch ky luéng tat ed e4e ngudn
thé gay ra dé KDB. Do dé dé nghién ctru chi tiét vé vin dé nay c6 thé yéu chu mot sy c6 ging
Jon dé c6 thé nghién ctu duge cc nguén gay ra dé KDB nhung cin chi ¥ 1a sy cé ging
nghién ciru nén anh bj mat cfn déi. Thye té nghién ciru co ban phai xéc dinh nhanh chéng
hing ngudn gay ra d6 KDB déng ké va nlu d& néu trong vi du, gid tj dua ra dé tang hop 46
KDB téng hiu nhu hon toin duge kiém soat béi cde phan bé chink. Uée lugng do KDB tét
6 thé thu duge tir vige tp trung vao cdc anh huéng ciia cée ngudn 1én ahdt. Hon nita dénh
gid lin dau tiga cho m6t phuong phap 4p dung trong mot PTN cy thé (vi du mOt thi tue do cy
thé), 46 KDB wée lugng dua ra c6 thé tin céy dé Ap dung cho cae két qua cla mot phuong
phap khée trong mt PTN, dé cung cp bing ching chimg minh bing di ligu kiém soat chat
Iugng lign quan. Khéng nén cd ging qué néu khéng ban than tha tuc hode thiét bj sit dung bj
thay déi, trong mét sé trudag hop ude lugng dé KDB duge xem xét lai nhu mt phan thong
thudg cla vige tai phé duyét phuong phap.
Phién bin dau tién cia huéng din EURACHEM “Banh gid 46 KDB trong phan tich dinh
lugng"[H.3] ban hinh ném 1995 dya vao hudng din ISO.
Phign ban th hai cia huéng din EURACHEM duge sost xét va ban hinh dya vao kish
nghiém thye té vé uée lrgng d6 KDB trong céc PTN hoa va c6 nhdn thire én vé sy cdn thiét
cia vige gidi thigu céc thi tye dim bao chat lugng cla PIN. Phién ban lan thé hai nhdn manh
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trang?Hung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
ring céc tha tue duge mt PTN gidi thigu dé ude hong 46 KDB nén duge théng nhiét véi cée
bign phép dim bio chat lzgng hign tai, ti cée bién phép d6 sé thuéng xuyén cung cAp théng
tin yéu ciu 48 dn gid d6 KDB, Huéng din nay cung cap 18 ring dé sit dung cho vige phé
duyét phuong php va ede dtr lig
lién quan trong sy xiy dyng uée hugng 46 KBB phit hop
V6i cde qui tie chung cia huéng din ISO. Céch tiép cn 1a théng nhét véi ede yéu clu cia
ISO/IEC 17025[H.1]
Chit thich: Cée vi du néu trong phy luc A. Danh muc ede dinh nghia diege néu trong phy luc
B. Mét qui tic trong huréng din nay la cdc shut ngit da xd dinh bing cach in dam Khi chiing
audt hign lan dau tién trong hudng din voi muc tham chiéu tong duong & phu luc B nam
trong dau ngode vudng, Cae dinh nghia chinh durge Idy tir Bo ludng hoe - thudt ngit chung va
co bin(VIM) [H.4], huéng ddn [H.2] va ISO 3534 (Thong ké - tie vung va biéu tong) [H.5].
Phu luc C ede thudt ngit chung néu lén edu trie cia phép phan tich hod hoc dé thu duge két
qua do. Phy luc D mé ta mét thi tuc chung dé xée dinh cdc thanh phan dé KPB va ké hogch
thuee hign nghién citu the nghigm. Phy luc E mé ta mét vai cdch théng ké sir dung dé woe
lugng dé KBB trong phan tich hod hoc. Phu luc F mo té dé KBB g
lue G la danh mye ede nguén dé KDB va phurong phdp dé woe lurgmg gid tr} cdc dé KBB
in gidi han phat hign. Phu
thanh phan, Tai ligu tham khéo duege néu trong phu luc H.
1. PHAM VI VALINH VUC AP DUNG
1.1, Tai ligu hvéng din nay dua ra mot hudng dan chi tiét dé dénh gid va dién dat 46 KDB
trong phan tich hod hoe dink lugng, aya vao céch tigp cn da néu trong ISO “Huéng
dat 49 KDB trong do ludmg” [1.2]. Hudng din nay e6 thé 4p dung cho moi cp ehinh xfe va
trong moi Linh vye — ti phan tich thong thuég t6i nghién ctu co ban t6i kinh nghigm va cée
phvong phép dya trén ly luan (xem phan 5.3). Mot sé pham vi ma thudng can dén phan tich
hod hge thi cdc qui tie tong huéng dan nay cé thé duge ap dung nhu:
= Kiém sot chét hegng va dim bao chat lugng trong nha may sin xuat
- Thir nghiém phd hgp yéu cdu ludt phap
= Thi nghigm sir dung mt phuong php duge thod thugn
- Higu chuda cée chudin hode thiét bi
dign
chat chudn
ie phép do lién quan t6i vi
Nghign ciru va phat trién
go va chiing nl
1.2. Lau ¥ 1a wong mét vai rudng hyp cdn thiét thi yéu cau cdn 6 thém ede huéng din. Cy
thé gid trj cua chdt chudn chi si: dung cdc phuong phép thoa thun (bao gm cae phong phap
plhte tap) khéng duge bao gdm va vige str dung uée lugng 4} KDB phi hgp véi tuyén b6 va
dign dat va sir dung cua d} KDB tai mée thép c6 thé yéu cdu c6 thém hudng din, DO KDB
lign quan téi hoat dng léy miu Ia khong duge dé cp 16 ring.
1.3. Tit cde bign phap dam bao chat lugng duge céc PTN gidi thigu trong m6t sé phin cia
huéng din EURACHEM phign ban lan 2, git 44
thé sir dung dé uée lugng do KDB:
6 thé duge mink hoa bing dtr ligu ti vige
tun theo cée thi tye
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trang: 3Hung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
= inh gid anh huéng cia céc ngubn KDB xée dinh trong két qua phan tich khi thye hién
inh trong mot PTN.
= Ce két qua due xéc dinh tr cée thi tue kiém soat chit hrgng trong mgt PTN
mot phong phap nhu m6t thil tye do [B.8] duge x4
Ké qua cita so sinh lién phong vé ning lye cia m@t s6 PTN six dung eée phuong phép
phan tfeh durge phé duyét
Két qua cia chuong trinh thir nghiém than thao st dung dé danh gid nang lye phan tich
cia ode PIN.
14. Gia thi
thi tue do, higu qua cia bign php kiém sodt chit lung va dim bao chit lugng 1a dé dim bio
ring qui trinh do fa én dinh va duge kiém soft, Bign phép théng thudng duge sir dung vi du
hur trinh 46 cia nhan vign, higu chun va bao ti thiét bj va thude thi, sir dung chun thich
hop. efe tha tue do duge tai ligu hos va sit dung eée chun kiém tra hod bi
dp thém thing tin vé ef thi tue dim bio cl
cia huéng dan la
hi tién hanh cée phép do hoge dénh gia vige thye hign cée
im saat
6} cung Iugng phan
Chit thich: Phin nay nhdn manh ring cde phwsong phap phan tich diea ra trong huéng dan
nay diege the hign qua ede thi tue duge tai lieu hod day dii, Bat ext tham khéo vé phiong
phép phan tich nao déu dp dung phi hop vai mét this tue 66 san. Bring ra dé KBB c6 thé chi
dp dung cho cde két qué duéi dang mét thi te va khéng thé hign dedi dang mét phicong
hap do [B.9}
2. BQ KHONG BAM BAO
2.1, Dinh nghia 4 KDB
241. Dinh nghia vé thuft ngt d6 KBB sit dung trong qui dinh nay va lay tir phién bin méi
nat cita tit vung quéc té Thudt ngé chung vé do lung hge co ban (H.4] la:
“Thong s6 di kém két qua do die trung cho dO phan tin eita cde gid ti e6 thé qui cho dai
lugng do mét céch hop IY"
Chit thich 1: Thng s6 c6 thé la dg Igch chudn [B.23] (hodc b6i ctia nd), hode la dé réng ctia
Khong véi mite tin edy da dink
thich 2: Néi chung, dé khéng dm bao do gm nhiéu thanh phan. Mét sé thanh phan 6
thé duge dénh gid bang phan bé thong ké ciia cde két qua ctia mét day phép do va cé thé
duge dic trung bing dé léch chudn thee nghiém. Cée thanh phan khée, eiing 06 thd duge dc
trang bing dé léch chuén, dirge danh gid tit cde phan bé xdc suds md phong trén co sé the
nghiém hode ede théng tin khéc. Hudmg dan ISO lién quan téi su Khdéc nhau ciia woe long
logi A va loai B tcong img.
2.1.2. Trong nhiéu trudng hyp phan tich hod hoc, dai irgng do [B.6] sé 1a ndng do/him
lugng cia phép phan tich. Tuy nhién trong phan tich hod hoe edn sit dung eée phép do dinh
lugng khée vi dy nhu: méu, pH...va vi thé sir dung thudt ngit chung la“ dai ung do”
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trng:4Hung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
2.1.3. Dinh nghia 4 KDB dua ra 6 trén nhim mye dich dua ra khodng ef gid tri cia phép
phin tich ma chita dai lugng do,
2.1.4, Néi chung tir dO KDB lién quan t6i khdi nigm sy nghi ngd. Trong ti ligu nay tir d6
KDB khéng phy
page vio od théng sé lién quan véi din nghia tén hoje gidi han kién thie
t gid tri cy thé. BG KDB do khong ham § 18 su nghi ngor
Iai vige higu vé d6 KDB 06 nghia la tang mite dé tin cdy déi voi gid tri cua két qua do.
8 gis tri cua mot phép do trai
22. C&engudn 4} KBB
2.2.A,Thye té 46 KDB cia két qua c6 thé niy sinh ti nhigu ngudn bao gém: dinh nghia cha
diy dui vé dai hogng do, ly mau, anh hung nhiéu nén va nhiéu miu, digu kign moi trang,
KDB cia can va thiét bj dung tich, eée gié tr tham chiéu, két hop khéng chinh xée phvong
phap do va tha tue va bién déi ngéu nhién (chi tiét vé ngudn d KBB duge tinh by rong
phin 6.7).
23, Thanh phan dj KDB
23.1, Udée lugng toan bé d KBB 6 thé cn phai tinh timg nguén d§ KDB va ude hong
ting ngudn rigng bige dé dat duge sy phan bé tir cfc ngudn d6, Céc phan bé d6 KDB duge coi
nhw mét thanh phan d KDB. Khi dién dat mét d6 lgch chudn, m6t thanh phan do KDB duge
biét dén nhu 49 KDB chudn [B.13]. Néu cé méi tuong quan gitta bat ky thanh phan nao thi
phai duge tinh bang cich xéc dinh higp phuong sai. Do dé c6 thé dénh gid duge anh huéng
téng hop cia nhigu thanh phn. Vige nay c6 thé gidm duge toan bd céng vige va khi cée thinh
phin phan bé duge danh gid cing nhau c6 thé khong can thiét phai tinh dén tuong quan.
232, Véikét qua do y, d6 KDB tng, thudt ngt a} khong dam bao chudn ting hgp [B.14]
va duge viét duéi dang u.(y) duge wie lugng ti d6 Iéch chudn trong duong bang can dong
bac hai cia tong cée phuong sai thu duge tir téng hgp cdc thanh phin d KDB, do dé danh gid
sir dung qui lugt lan truyén ctia d§ KDB (xem phan 8).
23.3. Haw hét cae mye dich cia phan tich hod hoc la sir dyng 4} KDB ma rng [B.15] U,
DG KDB mé ring cung cdp m9t khodng ma trong dé cée gid tr] cua dai Iugng do duge tin
ring sé nim trong dé véi mic dé tin cy cao. U dat duge bing céch nhan dé KDB téng hop
u-{y) voi bg s6 phui [B.16] k, Sy Iya chon hé sé k 1a dya vao mite d6 tin cy mong muda, Déi
‘voi mite d6 tin cay xip xi 95% thi hé sé k=2.
Chi thich: Hé sé plui k can duge tuyén bé dé cé thé chuyén Iai thanh dé KDB chudn tong hop
ctia dai long do khi tinh todn dé KDB ciia cdc két qua do khéc ma cé thé phy thuge vao dé
KDB chudn téng hop dé.
24, Saisé vA dj khong dim bio
KDB Ia rét quan trong. Sai s6 [B.19] duge dinh nghia fa sy
khée nhau gidta m6t két qua do va gid trj thy [B.3] cia dai lugng do. Do dé sai sé
24.1. Phin bigt gitta sai sé va
mot gid
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trang: 5Hung dln dénh gi6 a KDB (rong phn tich hos hoe diab haying
trj don. Theo qui tie gid tr cita mot sai s6 da biét o6 thé dp dung nhur sé higu chinh cia két
qua.
hii thich: Sai sé 14 mt di nigm If rung va sai sé Khong thé biét én me ech chiah xde
2.4.2, Mat khée 4) KDB dua ra dudi dang mgt khong va di véi mot thi tue phin tich va
lang mai é
4} KDB khdng duge sit dung lam s6 higu chinh eva két qua do.
mot
xe dinh nén duge m6 ta dé e6 thé ép dung dé xéc dinh, Noi chung gid tr cia
243, Bi
£6 cg hdi gin gid trj cia dgi hrgng do va 06 thé bé qua sai s6, Tuy nhién 4 KBB 6 thé vin
minh hog thém si Khe nhau, két qua eta mot phép phan tfc sau khi hig chinh
Jn hur thug vi ngudi phan tich khdng dm bao biét due mite d6 gin nhau cia gi tr thu
durge va gid tr ota dai lugng,
2.4.4. D6 KDB cita két qui cia mot phép do khéng nén din giai nbur sai s6 hoje sais sau
ki higu chinh,
24.5. Sai sé lin quan dén hai thanh phin c6 tén goi I thank phin nglu nin va ehdah phin
hg thing,
2.4.6, Sai s6 ngiu nhign [B.20} dac thi
cia dai lugng anh hudng. Cée anh huéng ngiu nbién nay lim tang lén ede phuong sai trong
4c Tin quan tri lap lai cia dai lung do, Sai s6 ngu nhién cia mot két qua phan tich khong
duge trigt tiéu duge nhung né c6 thé gidm bing céch tang s6 lin quan trac lap Iai.
ndy sinh tr nhimg phuong sai khéng dan trade
Chil thich: BG Iéch chudn thc nghiém ciia gid tri trung bink sé hoc [B.22] hod trang bink
Ong ctia mét loat cde quan trac Idp lai khong phdi la sai sé ngdu nhién cia trang binh di nd
6 lién quan tei mét vai tai ligu vé dé KDB. Né thay thé mét phép do dé KBB ciia trang binh
theo cdc dinh hucng ngdu nhién, Gid tri chinh xde ctia sai s6 ngdu nhién trong trang binh ndy
sinh tir cde dnh hurdng nay la khong duge biel.
24.7. Sai s6 he théng [B.21] duge xéc dinh nhw mét thanh phin cua sai sé ma trong trudag
hop mét sé lan phan tich cua cing mOt dai Ivgng, khéng thay déi hoge thay déi theo mot
huéng xe dinh. Né phy thuge vao sé Hin do duge thye hign va khéng thé gidm bing céch
tang s6 Hin phan tich dudi ctng mét diéu kign,
2.4.8. Céc sai sb hé thOng nhu thigu sot trong khi chudn bj mu thir wing trong phin tich
hoae khéng chinh xée trong higu chudn cde diém cua thiét bj 14 khong déi déi vei mot cdp cha
gid tri do
2.4.9. Céc anh hudng ma thay déi hé théng c6 tinh ehét quan trong qua hang loat cée phép
phan tich nguyén nhan vi dy nhw kiém sodt diéu kign thye nghiém khong thich hyp di ndy
sinh sai sO hg théng khong di.
Vidu:
1. Taing tie tie nhigt dé cia m6t loat ede mau trong phan tich hod hoc e6 thé dan ti thay
déi trong két qua.
AGL IS Lis ban Bib = 108 Trang: 6