ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ İLE İLGİLİ

ULUSLARARASI MEVZUAT
“Endüstriyel Simbiyoz Projesi Mevzuat ve
SEVESO Bilgilendirme Toplantısı”

Dr. Emrah Alkaya

Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı

14 Ocak 2014, Adana

 İçerik
 Avrupa Birliği Yaklaşımı
 6. Çevre Eylem Programı (2005-2012)
 “Kaynak Verimli Avrupa” Yol Haritası (2011)
 7. Çevre Eylem Programı (2013-2020)
 Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (2005)
 Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC)
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Düzenlemesi

 İngiltere’deki Mevcut Yasal Düzenlemeler

 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)
 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols)

 Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları

2
AVRUPA BİRLİĞİ YAKLAŞIMI

3
 6. Çevre Eylem Programı (2005-2012)

 AB’nin 2005-2012 yılları arasında kabul ettiği 6. Çevre Eylem Programı’nda

(6th Environment Action Programme) tanımlanan 7 tematik strateji:
1. Air
2. Waste Prevention and Recycling
3. Marine Environment
4. Soil
5. Pesticides
6. Natural Resources
7. Urban Environment

4
 “Kaynak Verimli Avrupa” Yol Haritası (2011)

 “Atıkların Kaynağa Dönüştürülmesi” başlığı altında belirlenen kilometre

taşı (milestone) 2020 yılına kadar:
 Atıkların kaynak olarak değer görmesi
 Kişi başına üretilen atık miktarının düşürülmesi
 İkincil hammaddelere olan talebin artırılması
 Farklı ve daha fazla maddenin/malzemenin geri kazanımının
sağlanması
 Düzenli depolamaya giden atığın tamamen sona erdirilmesi
hedeflerine ulaşmaya yöneliktir.

5
7. Çevre Eylem Programı (2013-2020)

6
 7. Çevre Eylem Programı (2013-2020)

 AB’nin 2013-2020 yılları arasında kabul ettiği 7. Çevre Eylem Programı’nda

(7th Environment Action Programme) tanımlanan 9 öncelikli hedef:
1. to protect, conserve and enhance the Union's natural capital
2. to turn the Union into a resource-efficient, green and competitive low-carbon
economy
3. to safeguard the Union's citizens from environment-related pressures and risks to
health and well-being
4. to maximise the benefits of Union environment legislation by improving
implementation
5. to improve the knowledge and evidence base for Union environment policy
6. to secure investment for environment and climate policy and address environmental
externalities
7. to improve environmental integration and policy coherence
8. to enhance the sustainability of the Union's cities;
9. to increase the Union's effectiveness in addressing international environmental and
climate-related challenges.

7
 Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (2005)

 “Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (Waste Prevention and

Recycling Thematic Strategy)” çalışmaları Avrupa Komisyonu Ortak
Araştırma Merkezi (EC Joint Research Centre - JRC) ile işbirliği içerisinde
yürütülüyor.
 Bahsi geçen uzun vadeli strateji (2005-2012), Avrupa’yı geri dönüşüm
toplumu haline getirme yönünde faaliyet gösterirken atık üretiminden
kaçınmayı, üretiminin önüne geçilemeyen atıkların da hammadde olarak
yeniden kullanımını (geri dönüşümünü) hedefliyor.

8
 Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC)

 2008 yılında revize edilerek yürürlüğe giren bu direktifte “Atık”:

“Sahibi/üreticisi tarafından atılması istenen, atılmaya niyetlenilen veya
atılması beklenen malzeme veya madde”.
 Direktifin 6. Maddesi bir malzemenin “atık olma durumunun sona ermesi
(End-of-Waste)” konusunda da düzenleme getirmektedir.
 End-of-Waste (EoW) düzenlemesinin hedefleri:
 AB ülkeleri arasındaki ticarette karışıklık yaratan durumların önlenmesi
 Geri dönüşüm kapasitelerinin artırılması
 İdari yüklerin hafifletilmesi
 İkincil (geri dönüştürülmüş) malzemelerin kalitesinin artırılması
 İkincil (geri dönüştürülmüş) malzeme pazarının büyümesinin sağlanması
amacıyla hayata geçirilmiştir

9
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste)

 Aşağıdaki şartları ve özellikleri sağlayan uygulamalar çerçevesinde ilgili atık

tarifine giren maddelerin/ malzemelerin atık olma durumları sona
ermektedir:
 Maddenin/malzemenin spesifik amaçlar için yaygın kullanım alanı olması ve
sıklıkla kullanılması,
 Madde/malzeme için bir pazar ve/veya talebin olması,
 Maddenin/malzemenin spesifik amaçlar için teknik şartları sağlaması ve
ürünler için geçerli olan mevzuat ve standartları karşılaması
 Maddenin/malzemenin kullanımının çevreye ve insan sağlığına olumsuz
etkilerinin olmaması

10
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste)

 Atık olma durumunun sona ermesi konusunda önemli potansiyeli olan,

metal hurda (demir ve alüminyum), kağıt-karton, cam, bazı organik atıklar,
agregalar (inşaat atıkları, demir-çelik cürufları vb.) ve plastikler.
 Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi katılımcı bir süreç sonrasında
her bir atık grubu için “Teknik Değerlendirme Raporları” yayınlıyor.
 “Teknik Değerlendirme Raporları” dikkate alınarak her bir atık grubu için
yönetmelikler yayınlanıyor.

11
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste)

 Öncü/örnek çalışma olarak 2010 yılında demir ve alüminyum hurdalar için

ayrı ayrı “Teknik Değerlendirme Raporları” yayınlandı:
 End-of-waste Criteria for Iron and Steel Scrap: Technical Proposals

 End-of-waste Criteria for Aluminium and Aluminium Alloy Scrap: Technical Proposals

 Bu çalışmalar neticesinde 2011 yılında demir ve alüminyum hurdaların atık

olma durumlarının sona ermesi konusunda gereklilik ve kriterleri
belirleyen yönetmelik yayınlandı:
 Commission Regulation EoW Regulation for Scrap Metal (333/2011)

12
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste)

 2011-2013 yılları arasında ise atık kağıtlar, bakır ve bakır alaşımlı

hurdalar, hurda cam ve organik atıklar için “Teknik Değerlendirme
Raporları” hazırlanmıştır.
 End-of-waste Criteria for Waste Paper: Technical Proposals

 End-of-waste Criteria for Copper and Copper Alloy Scrap: Technical Proposals

 End-of-waste Criteria for Glass Cullet: Technical Proposals

 End-of-waste Criteria for Biodegradable waste (compost/digestate): Technical Proposals

 “Teknik Değerlendirme Raporları”na dayanarak aşağıdaki yönetmelikler

yayınlanmıştır:
 Commission Regulation on EoW for glass cullet (1179/2012)

 Commission Regulation on EoW for copper scrap (715/2013)

13
 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste)

 Mevcut durumda üzerinde çalışılan iki malzeme grubu ise agregalar ve

atıktan türetilmiş yakıtlardır. Bu malzeme grupları için altyapı çalışmaları
tamamlanmış olup EoW yönetmelikleri için teknik değerlendirmeler
devam etmektedir:
 Background study on aggregates

 Tendered study on limit values for pollutants in aggregates

 Tendered study on waste-derived fuels for end-of-waste status

14
İNGİLTERE’DEKİ MEVCUT
YASAL DÜZENLEMELER

15
 İngiltere’de Endüstriyel Simbiyoz Uygulamaları

 “Ulusal Endüstriyel Simbiyoz Programı (NISP)” 2005 yılında Çevre, Gıda ve

Köyişleri Bakanlığı – DEFRA bir programı olarak başlatılmıştır.
 NISP programı International Synergies Limited (ISL) şirketi tarafından
“bölgesel” bir yaklaşım ile yürütülmektedir.
 NISP kamu tarafından başlatılmış ve sahiplenilmiş, dünyadaki en başarılı
endüstriyel simbiyoz programlarından bir tanesi olarak kabul edilmektedir.
 İngiltere’de endüstriyel simbiyoz kavramının bu denli gelişmesi ve
yaygınlaşmasının arkasında kolaylaştırıcı işlev gören bir dizi yasal düzenleme
(ör: atık muafiyetleri, ürün kalite protokolleri) bulunmaktadır.

16
 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)
 İngiltere’de de atıkların geri kazanımı ve bertarafı yasal düzenlemeler ve
izinler ile çerçevelenmiştir.
 İngiltere’de 1994 yılında başlayan “Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)”
programı ile belirli atıkların belirli bir sürede, farklı uygulamalar için belirli
miktarlarda kullanımı tüm izin ve yasal prosedürlerden muaf
tutulmaktadır.
 “Atık Muafiyetleri” programının kapsamı 2010 yılı Nisan ayında
genişletilmiştir.
 Bu gelişmenin en önemli nedeninin 1994 yılından bu yana atık yönetimi ve
geri dönüşümünde gelinen noktada pek çok atığın endüstriyel ölçekte
kullanım alanlarının ve pazarlarının oluşması olmasıdır.

17
 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)

 Atıklardan çeşitli ürünler (yakıt, yol yapım malzemesi, boya, tarım

ürünleri vb.) üretmek üzere başvuran özel sektör kuruluşlarına verilen atık
kullanım izni:
 3 yıllıktır ve ücretsizdir
 Süresi dolmadan yenilenebilmektedir
 Birden fazla atık çeşidi için alınabilmektedir
 DEFRA, lisanslar sayesinde hangi atığın, hangi miktarda, nerede ve nasıl
kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olmaktadır.
 Bu sayede kayıt dışı atık kullanımı ve bertarafının önüne geçilmekte, olası
kirlilik ve halk sağlığı problemleri önlenmektedir.

18
 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)

 Atık muafiyetleri bazı tehlikeli atıkları da içerecek şekilde oldukça geniş

kapsamlı olarak uygulanmaktadır.
 Avrupa Atık Kataloğu ile de uyumlu bir şekilde hazırlanan Atık Listesi
Yönetmeliği (List of Wastes Regulation) çerçevesinde kodlanan atıkların
gruplandığı “Atık Kullanım (Use of Waste – U)” kategorisi bir sonraki
yansıda listelenmiştir:

19
 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions)

 U1 – Atıkların inşaatlarda kullanımı

 U2 – Balyalanmış ömrünü tamamlamış lastiklerin (ÖTL) inşaatlarda kullanımı
 U3 – Atıkların eğlence ve eğitim tesislerinin inşasında kullanımı
 U4 – Atıkların küçük ölçekli sistemlerde yakıt olarak kullanımı
 U5 – Atıklardan üretilmiş biyodizel kullanımı
 U6 – Atıksu arıtma çamurlarının farklı arıtma tesislerinde kullanımı
 U7 – Atıksuyun otoyol yapımında kullanılan çakıl ların yıkanmasında kullanımı
 U8 – Atıkların spesifik amaçlı kullanımı
 U9 – Atıkların mamül madde üretiminde kullanımı
 U10 – Atıkların tarım arazilerinde kullanımı
 U11 – Atıkların tarım dışı arazilerde kullanımı
 U12 – Malçın kullanımı
 U13 – Bitkisel maddelerin/artıkların arazi üzerinde kullanımı
 U14 – Külün toprakta kullanımı
 U15 – Domuz ve kanatlı hayvan artıklarının yakılmasıyla oluşan külün kullanımı
 U16 –Ömrünü tamamlamış araç (ÖTA) parçalarının kullanımı

20
 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols)

 İngiltere’de atıkların farklı alan ve sektörlerde kullanımını/geri kazanımını

kolaylaştıran düzenlemelerden bir diğeri ise 2006 yılından bu yana ulusal
çapta yürütülen Atık Protokolleri Projesidir (Waste Protocols Project).
 İngiltere Çevre Ajansı ve Atık/Kaynak Eylem Programı (Waste and
Resources Action Programme – WRAP) ve sanayi kuruluşu yetkililerinden
oluşan Teknik Danışma Grupları (Technical Advisory Groups) tarafından
hazırlanan kalite protokolleri hangi atıkların ne tür işlemler ile hangi
ürünlere dönüştürülebileceği konusunda detaylı bilgi vermektedir.
 Atık işleme kriterlerini belirleyen kalite protokolleri üretilen ürünlerin
sahip olması gereken standartlara da göndermeler yapmaktadır.

21
 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols)

 İngiltere’de 2014 yılı Ocak ayı itibariyle 11 farklı kategoride kalite

protokolü bulunmakla birlikte farklı sektörler ve atık grupları için devam
etmekte olan çalışmalar ile kısa süre içerisinde bu listenin daha da
genişlemesi beklenmektedir.
1. İnert atıklardan agrega üretimi
2. Kompost üretimi için kaynağında ayrıştırılmış biyobozunur atıklar
3. Anaerobik bozundurma için kaynağında ayrıştırılmış biyobozunur atıklar
4. Bitkisel ve hayvansal yağlar
5. Düz cam
6. Motor yağları
7. Alçı panel
8. Plastikler (Ambalaj dışı)
9. Pulverize yakıt külü ve fırın dip külü
10. Lastikler – lastiklerden üretilmiş kauçuk maddeler
11. Kanatlı hayvan atıkları yakma tesislerinin külleri

22
 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols)

 Aşağıda listelenmiş atık grupları için kalite protokolleri hazırlanması

çalışmaları devam etmektedir.
1. Demir-çelik ark ocağı cürufları
2. Asfalt atıkları
3. Biyometan
4. İnsineratör taban külü
5. Hayvansal organik madde (et ve kemik) yakma tesislerinin külleri
6. Kağıt hamuru yakma tesislerinin külleri
7. Ömrünü tamamlamış lastikler
8. Odun atıkları

23
 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols)

 Örnek: İnert atıklardan üretilecek “agregaların” kalite protokülünde atıfta

bulunulan bazı standartlar:

24
Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları

 2002 yılında İngiltere’nin Newport bölgesinde yapılması planlanan 9.4

km’lik yolun demir-çelik tesislerinin cüruflarından inşa edilmesi
kararlaştırılmıştır.
 2004 yılında tamamlanan yol inşaatı ekolojik açıdan hassas bir bölge olan
ve koruma altında bulunan Usk nehrinin geçtiği bölgede gerçekleştirildiği
için çevre açısından tüm yönetmelik ve süreçler hassasiyet ile takip
edilmiştir.

25
Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları

26
Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları

27
 Teşekkürler
Dr. Emrah Alkaya
Çevre Projeleri Grubu
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
ealkaya@ttgv.org.tr

28