ΤῸ ΑΓΙΟῸΝ ΠΝΕΥ͂ΜΑ ΓΊΑΧΒΕ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΘΕΟΛΟΓΟΥ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ

ΤῸ ΑΓΙΟῸΝ ΠΝΕΥ͂ΜΑ ΓΊΑΧΒΕ

ΑΘΗΝΑΙ 2006
 Ἔκδοσις
᾿Ορθοδόξου Ἰεραποστολικῆς ᾿Αδελφότητος
«Ὁ ΣΤΑΥΡΟΣ»
Ζωοδ. Πηγῆς 44, 106 81 ᾿Αθῆνοαι, τηλ. 210) 3805539
 ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ
ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΥΣΕΒΑΣΤΟΝ
ΓΕΡΟΝΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΝ,
ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΝΤΗΣ ΕΝ ΚΥΠΡΩ
ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ,
ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΛΕΚΤΗΝ ΣΥΝΟΔΙΑΝΤΟΥ,
ΑΝΔΡΑΣ ΕΝ ΠΝΕΥΜΑ͂ΤΙ ΑΓΙΩ ΖΩΝΤΑΣ
ΚΑΙ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑ ΣΠΛΑΓΧΝΑ
ΕΝ ΚΥΡΙΩ ΑΝΑΠΑΥΟΝΤΑΣ
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ὁ ἀληθινὸς Θεὸς εἰς τὸ Ἑθραϊκὸν κείμενον τῆς

Παλαιᾶς Διαθήκης ὀνομάζεται μὲ τὸ ὄνομα Γιαχβέ. Τὸ
ὄνομα τοῦτο εἶνε τὸ κύριον καὶ ἅμα προσωπικὸν καὶ
ἀκοινώνητον ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Αλλος Θεός,
ψευδὴς δηλαδὴ Θεός, δὲν δύναται νὰ φέρῃ αὐτὸ τὸ
ὄνομα. Τὸ ὄνομα Γιαχθὲ ἀνήκει ἀποκλειστικῶςεἰς τὸν
ἀληθινὸν Θεόν. Καὶ σημαίνει ἀκριθῶςτοῦτο, ὅτι ὁ Θεὸς
τῆς ἉΑγίας Γραφῆς εἶνε ὁ ὦν, ὁ ὑπάρχων, ὁ ὑπαρκτός,ὁ
ἀληθινός, ἐνῷ οἱ ἄλλοι Θεοὶ εἶνε οἱ μὴ ὄντες, οἱ μὴ
ὑπάρχοντες,οἱ ἀνύπαρκτοι, οἱ ψευδεῖς.
Ἄλλοτε διὰ πονήματος ὑπὸ τὸν τίτλον «Ο ΙΗΣΟΥΣ
ΓΙΑΧΒΕ» ἐπὶ τῇ θάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀπεδείξαμεν,
ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, εἶνε καὶ αὐτὸς
Γιαχβθέ, τουτέστιν ἀληθινὸς Θεός, ὅπως ὁ Θεὸς Πατήρ
του, πλειστάκις μάλιστα ὀνομαζόμενος μὲ τὸ προσω-
πικὸν καὶ ἀκοινώνητον τοῦτο ὄνομα. Δι᾿ ἄλλων λέξεων
ἀπεδείξαμεν, ὅτι ὁ Υἱὸς εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.
Τώρα διὰ τοῦ παρόντος πονήματος ὑπὸ τὸν τίτλον «ΤΟ
ΑΓΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑ ΓΙΑΧΒΒΕ»ἐπὶ τῇ θάσει τῆς Ἁγίας Γρα-
φῆς ἀποδεικνύομεν,ὅτι καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε
Γιαχθέ, ἀληθινὸς Θεός. Δι᾿ ἄλλων λέξεων ἀποδεικνύ-
ομεν,ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὁ Παράκλητος, ὅπως ἄλλως
ὀνομάζεται, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.
Ἡ Θεότης, ἡ μία φύσις καὶ οὐσία, ὁ εἷς Θεός, παρα-
δόξως, παραδοξότατα, δὲν εἶνε ἕν πρόσωπον, ἀλλὰ
τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ,ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ
τρισυπόστατοςἢ τριαδικὸς Θεὸς εἶνε ἡ ὑψίστη καὶ ἡ
πλέον παράδοξος ἀλήθεια, φυσικῶς ἀδιανόητος καὶ
ἀνεπινόητος. Ὁ Θεὸς εἶνε ὄντως τριαδικὸς καὶ ἀπε-

7
κάλυψεν ἑαυτόν, ἄλλως δὲν θὰ εἴχομεν τὴν ἔννοιαν
τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἔννοια τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς
ἀνθρωπότητος, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἐγνώριζον τὸν Πλά-
στην καὶ Θεόν των, διεσώθη καὶ ἐνυπάρχει εἰς τὰς
ἀρχαίας μεγάλας Θρησκείας καὶ Θεολογίας, ἀλλαχοῦ
περισσότερον καὶ ἀλλαχοῦ ὀλιγώτερον ἀμυδρῶς. Ἔξω
τῆς Ἁγίας Γραφῆς σαφέστερον διεσώθηεἰς τὴν ἸΙνδι-
κὴν Θρησκείαν, ὅπου ὁ Βράχμα, ὁ Βισνοὺ καὶ ὁ Σίθα
ἐννοοῦνται ὡς τρία πρόσωπα, ἀλλ᾽ ὡς εἷς Θεός. Εἰς
τὴν Ἁγίαν Γραφήν, ἡ ὁποία εἶνε θεόπνευστος, ἡ ἀλή-
θεια τῆς τριαδικῆς Θεότητος λάμπει ἡλίου φαεινότε-
ρον.
Τὰ χρησιμοποιούμεναεἰς τὸ παρὸν ἔργον χωρία ἐκ
τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης παραθέτομεν ἢ ἁπλῶς μνημο-
νεύομεν κατὰ τὴν μετάφρασιν τῶν Ο΄, ὅπου δὲ χρησιμο-
ποιοῦμεν τὸ Ἑθραϊκὸν κείμενον, ἀναφέρομεν τοῦτο.
Πολλὰ δὲ χωρία τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθή-
κῆης χρησιμοποιοῦμεν ἐπανειλημμένως,διότι ἐν ἑκά-
στῃ περιπτώσει ἐξετάζομεν αὐτὰ ἐκ διαφόρου ἐπό-
ψεως.
Πρὶν ἢ εἰσέλθῃ τις εἰς τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ παρόντος
ἔργου, καλὸν εἶνε ν᾿ ἀναγνώσῃ τὸν Πρόλογον καὶ τὴν
Εἰσαγωγὴν τοῦ μνημονευθέντος ὁμοίου ἡμετέρου
ἔργου «ΟἸΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ».

Ἐν ἱδρύματι «Ἅγιος Σάθθας» Κάντζας Ἀττικῆς

τῇ ΦΟῇ Ἰουνίου 2005,
ἑορτῇ τοῦ Αγίου Πνεύματος.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ι. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
 ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ

Εἰς τὴν ᾿Αγίαν Γραφήν, Παλαιὰν καὶ Καινὴν Δια-

θήκην, ὑπάρχουν μυστηριώδεις πληθυντικοί, οἱ
ὁποῖοι ἀποδεικνύουν,ὅτι εἰς τὴν Θεότητα ὑπάρχουν
περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα. ᾿Αναφέρομενκαὶ
σχολιάζομεν μυστηριώδεις πληθυντικούς.

«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός: Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽

εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν'... Καὶ ἐποίησεν
ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν
αὐτόν» (Γεν. 1:26-27).
Ὁ Θεὸςδὲνεἶπε, κατὰ ἑνικόν,΄᾿ἊΑς δημιουργήσω
ἄνθρωπον συμφώνως πρὸς τὴν εἰκόνα μου καὶ
συμφώνως πρὸς τὴν μορφήν μου», ἀλλ᾽ εἶπε, κατὰ
πληθυντικόν, «Ἂς δημιουργήσωμεν ἄνθρωπον συμ-
φώνως πρὸς τὴν εἰκόνα ἡμῶν καὶ συμφώνως πρὸς
τὴν μορφὴν ἡμῶν». Ὁ πληθυντικός, διὰ τοῦ ὁποίου
ἐνταῦθα ἐκφράζεται ὁ Θεός, δὲν εἶνε τῆς μεγα-
λοπρεπείας. Καὶ τοῦτο διὰ δύο λόγους. Πρῶτον
μέν, εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ Θεοῦ ὁ πληθυντικὸς τῆς
μεγαλοπρεπείας δὲν εἶνε οἰκεῖος. Καὶ δεύτερον, τὸ
καὶ σπουδαιότερον,εἰς τὰς παρομοίας περιπτώσεις

1. Κατὰ τὴν συνήθειαν ἐν τῇ Γραφῇ τῆς χρήσεως συνωνύ-

μωναἱ λέξεις «εἰκὼν» καὶ «ὁμοίωσις» ἐνταῦθα εἶνε συνώνυμοι.
Κατὰ τὸ Ἰακ. 3:9 οἱ ἄνθρωποι ἐδημιουργήθησαν «καθ᾽ ὁμοίωσιν
Θεοῦ», συμφώνως δηλαδὴ πρὸς τὴν μορφήν, πνευματικὴν μορ-
φήν, τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἑρμηνεία συνεπῶς, κατὰ τὴν ὁποίαν ἄλλο
σημαίνει τὸ «κατ᾽ εἰκόνα» καὶ ἄλλο τὸ «καθ᾽ ὁμοίωσιν», εἶνε
ἐσφαλμένη.
Γεν. 3:22 καὶ 11:6-7 («Καὶ εἶπεν ὁ Θεός" ἰδοὺ Ἀδὰμ
γέγονενὡςεἰς ἐξ ἡμῶν», «Καὶ εἶπε Κύριος... δεῦτε
καὶ καταθάντες συγχέωμεν αὐτῶν ἐκεῖ τὴν γλῶσ-
σαν») γίνεται διάκρισις προσώπων, ἡ ὁποία σαφῶς
ἀποκλείει τὸν πληθυντικὸν τῆς μεγαλοπρεπείας.
Ἡ γνώμη, ὅτι ὁ Θεός, προκειμένου νὰ δημιουρ-
γηθῇ ὁ ἄνθρωπος, ἀπηυθύνθη πρὸς ἀγγέλους, δὲν
εἶνε ὀρθὴ διὰ τρεῖς λόγους. Πρῶτον, ἐὰν ὁ Θεὸς
ἀπηυθύνετο εἰς πρόσωπα ἔξω τῆς Θεότητος, ἔπρε-
πε νὰ δηλωθῇ τοῦτο, ἔπρεπε νὰ γραφῇ, «Καὶ εἶπεν
ὁ Θεὸς πρὸς ἀγγέλους», ἐνῷ τώρα δὲν ἀναφέρονται
ἄγγελοι. Δεύτερον, τὸν ἄνθρωπον «ἐποίησεν ὁ
Θεός», δὲν ἐδημιούργησαν αὐτὸνκαὶοἱ ἄγγελοι.
Τρίτον, τὸν ἄνθρωπον ἐδημιούργησεν ὁ Θεὸς «κατ᾽
εἰκόνα Θεοῦ», κατ᾽ εἰκόνα ἑαυτοῦ, ὄχι κατ᾽ εἰκόνα
καὶ τῶν ἀγγέλων.
Ἡ Θεότης δὲν εἶνε ἕν μόνον πρόσωπον, ἀλλὰ
περισσότερα. Ὁ Θεός, προφανῶςὁ Πατήρ, ἡ λογικὴ
ἀρχὴ ἐν τῇ Θεότητι, ἀπηυθύνθηεἰς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ
καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον αὐτοῦ καὶ συνειργάσθη
μετ᾽ αὐτῶν διὰ τὴν δημιουργίαν τοῦ ἀνθρώπου.

«Οὐδεὶς λέγει, Ποῦ εἶνε ὁ Θεὸς οἱ Ποιηταί μου,

ὅστις δίδει ᾷσματα εἰς τὴν νύκτα;» (Ἰώθ 35:10).
«᾿Ἐνθυμοῦ τοὺς Δημιουργούςσου ἐν ταῖς ἡμέ-
ραις τῆς νεότητός σου» (Ἐκκλ.12:1).
Τὰ δύο αὐτὰ χωρία, τοῦ ᾿Ιὼθ καὶ τοῦ ᾿Εκκλησια-
στοῦ, παραθέτομεν κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ 'Εθραΐ-
κοῦ κειμένου. Κατὰ δὲ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ 'Εθραΐ-

10
κοῦ κειμένου περιέχονταιεἰς αὐτὰ δύο ὅμοιοι πα-
ραδοξότατοι πληθυντικοί, τοὺς ὁποίους οἱ μετα-
φράσται μεταθάλλουν εἰς ἑνικούς. Τὸ πρῶτον χω-
ρίον δὲν λέγει, «ὁ Θεὸς ὁ Ποιητής μου», ἀλλ᾽ «ὁ
Θεὸς οἱ Ποιηταί μου». Καὶ τὸ δεύτερον χωρίον δὲν
λέγει, «Ἐνθυμοῦ τὸν Δημιουργόν σου», ἀλλ᾽ «Ἐν-
θυμοῦ τοὺς Δημιουργούς σου». Ὁ εἷς κατὰ τὴν
οὐσίαν Θεὸς εἶνε περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα,
Ποιηταὶ ἢ Δημιουργοὶ τοῦ ἀνθρώπου. Κατὰ τὸ Α΄
Κορ. 8:6 «Εἷς Κύριος, ἸησοῦςΧριστός,δι᾽ οὗ τὰ πάν-
τα καὶ ἡμεῖς δι᾽ αὐτοῦ». Κατὰ δὲ τὸ ᾿Ιὼθ 33:4 «Πνεῦ-
μα θεῖον τὸ ποιῆσάν με». Δὲν ἐδημιούργησε τὸν
ἄνθρωπον μόνον ὁ Θεὸς Πατήρ, ἀλλὰ καὶ ὁ Υἱὸς
τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

«Καὶ ἤκουσα τὴν φωνὴν Κυρίου λέγοντος Τίνα

θὰ ἀποστείλω καὶ τίς θὰ πορευθῇ δι᾽ ἡμᾶς;» (Ησ. 6:8
κατὰ τὸ ἙΘραϊκόν).
Ὁ Κύριος ὁμιλεῖ εἰς ἑνικὸν διὰ τὸ πρόσωπόν του
(«ἀποστείλω»), καὶ εἰς πληθυντικόν («δι᾽ ἡμᾶς»),
διότι εἰς τὴν Θεότητα ὑπάρχουν περισσότερα τοῦ
ἑνὸς πρόσωπα, οἱ δὲ ἀποστελλόμενοιεἰς τὸ κήρυ-
γμα ἀποστέλλονται χάριν ὅλων τῶν προσώπων τῆς
Θεότητος. Κατὰ τὸ Πράξ. 3:2 τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα
ἀπευθυνόμενονεἰς σύναξιν πιστῶν εἶπε: « Ἀφορίσα-
τε δή μοι τὸν Βαρνάθανκαὶτὸν Σαῦλον εἰς τὸ ἔργον
ὃ προσκέκλημαι αὐτούς». Χωρίσατε δηλαδὴ ἀμέσως
δι᾽ ἐμὲ τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλον διὰ τὸ ἔργον,
διὰ τὸ ὁποῖον τοὺς ἔχω προσκαλέσει. Τὸ «μοι»,

Ι1
τουτέστι «δ᾽ ἐμέ», τοῦ παρόντος χωρίουεἶνε ὅμοιον
μὲ τὸ «δ᾽ ἡμᾶς» τοῦ προηγουμένου χωρίου τοῦ
Ἠσαΐου.

«Παραστήσατε τὴν δίκην σας, λέγει Κύριος... ἂς

δείξωσιν εἰς ἡμᾶς τὶ θέλει συμθῆ᾽ ἂς ἀναγγείλωσι
τὰ πρότερα, τὶ ἦσαν, διὰ νὰ στοχασθῶμενκαὶ νὰ
γνωρίσωμεν τὰ ἔσχατα αὐτῶν᾽ ἢ ἂς ἀναγγείλωσι
πρὸς ἡμᾶς τὰ μέλλοντα. Ἀναγγείλατε τὰ συμθη-
σόμεναεἰς τὸ μετέπειτα, διὰ νὰ γνωρίσωμενὅτι
εἶσθε θεοί κάμετε ἔτι καλόν, ἢ κάμετε κακόν, διὰ
νὰ θαυμάσωμεν, καὶ νὰ ἴδωμεν ὁμοῦ... Τίς ἀνήγ-
γειλεν ἀπ᾽ ἀρχῆς, διὰ νὰ γνωρίσωμεν; Καὶ πρὸ και-
ροῦ, διὰ νὰ εἴπωμεν...» (Ησ. 41:21-23, 26 κατὰ τὸ
ἙἙθραϊκόν. ᾿Ιδὲ καὶ ΟἽ.
«Τίς μεταξὺ αὐτῶν ἀνήγγειλε τοῦτο, καὶ ἔδειξεν
εἰς ἡμᾶς τὰ πρότερα;» (Ἠσ. 43:9 κατὰ τὸ Εθραϊκόν).
Ὁ Θεὸςεἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία τοῦ Ἡσαΐου ὁμοῦ
χρησιμοποιεῖ πλῆθος πληθυντικῶν,διότι εἰς τὴν
Θεότητα ὑπάρχουν πλείονα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα.

«Οὕτω λέγει Κύριος Ἠκούσαμεν φωνὴν τρομε-

ράν» (Ἰερ. 30:5 κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν).
Ὁ πληθυντικὸς «Ἠκούσαμεν» σημαίνει τὴν πολ-
λότητα τῶν προσώπωνεἰς τὴν Θεότητα.

«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός’ Ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονεν ὡςεἰς ἐξ

ἡμῶν, τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν»(Γεν. 3:22).
Τὸ χωρίον τοῦτο ἔχει ἰδιαιτέραν σημασίαν. Οἱ

12
πληθυντικοὶ τῶν χωρίων, τὰ ὁποῖα παρεθέσαμεν
προηγουμένως, δύνανταινὰ ἰσχυρίζωνταί τινες, ὅτι
δὲν εἶνε μυστηριώδεις, δὲν ἀναφέρονται εἰς τὸ
μυστήριον τῆς τριαδικῆς Θεότητος, ἀλλ᾽ εἶνε πλη-
θυντικοὶ μεγαλοπρεπείας. Βεθαίως ὁ ἰσχυρισμὸς
αὐτὸς ἐξασθενεῖ ἐκ τοῦ ὅτι ἥκιστα φαίνεται πιθανὸν
νὰ χρησιμοποιῇ ὁ Θεὸς πληθυντικὸν μεγαλοπρε-
πείας ἢ εὐγενείας, ὅπως οἱ ἄνθρωποι, καὶ ἐκ τοῦ ὅτι
ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ σαφέστατα φαίνεται, ὅτι ὁ
Θεὸς εἶνε πράγματι περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσω-
πα, τριαδικός, ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς ἀναμφισθδήτως χρησιμο-
ποιεῖ μυστηριώδεις πληθυντικούς, ὅπως ἐν ᾿Ιωάν.
17:11 τὸ «ἡμεῖς», 21 τὸ «ἡμῖν» καὶ 22 τὸ «ἡμεῖς» καὶ
τὸ «ἐσμέν». Ὑπὸ τὸ φῶς τῆς Καινῆς Διαθήκης εἰς
πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔπρεπε νὰ
δίδεται ἑρμηνεία διάφορος τῆς διδομένης. Καὶ
εὐσεθεῖς δυστυχῶς ἑρμηνευταὶ εἰς πολλὰ χωρία
τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα ὑπάρχει μυ-
στήριον, αὐτοὶ δὲν θλέπουν μυστήριον, καὶ ἐξηγοῦν
αὐτὰ ὀρθολογιστικῷ τῷ τρόπῳ, ὅπως π.χ. τὰ παρά-
δοξα χωρία Γεν. 19:18, 24, Ἦσ. 45:1-2, Ἰερ. 12:14. Τὸ
προηγουμένως παρατεθὲν χωρίον Γεν. 3:22 διὰ τῆς
φράσεως «εἰς ἐξ ἡμῶν» ἀποκλείει νὰ εἶνε τὸ «ἡμῶν»
πληθυντικὸς μεγαλοπρεπείας. Ὃ Θεὸς εἶπε δηλα-
δή: ᾿Ιδοὺ ὁ ᾿Αδάμ, ὡς πρὸς τὴν γνῶσιν τοῦ καλοῦ
καὶ τοῦ κακοῦ, ἔγινεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν τῶν θείων
προσώπων.
᾿Ακόμη σπουδαιοτέραν σημασίαν διὰ τὸ θέμα
ἡμῶν ἔχουν τὰ ἀκόλουθατρία χωρία.

13
 «Καὶ εἶπε Κύριος... Δεῦτε καὶ καταθάντες συγ-
χέωμεν αὐτῶν ἐκεῖ τὴν γλῶσσαν... Ἐκεῖ συνέχεε
Κύριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς» (Γεν. 11:6-9).
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ Κύριος δὲν λέγει, «Κα-
ταθῶμεν καὶ συγχέωμεν», ὥστε νὰ εὐρίσκῃ θάσιν
τινὰ ὁ ἰσχυρισμὸς περὶ πληθυντικῶν μεγαλοπρε-
πείας, ἀλλὰ λέγει, «Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέω-
μδν», τουτέστιν, «Ἔλθετε καὶ ἂς καταθῶμενκαὶ ἂς
συγχύσωμεν». Τὸ θ΄ πρόσωπον «δεῦτε», «ἔλθετε»,
ἀποκλείει νὰ εἶνε οἱ πληθυντικοὶ μεγαλοπρεπείας.
᾿Επίσης τὸ «δεῦτε» φανερώνει, ὅτι ὁ Κύριος (ὁ Θεὸς
Πατὴρ) ἀπευθύνεταιεἰς περισσότερα τοῦ ἑνὸς θεῖα
πρόσωπα,ἄρα εἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ Ἐδώμ᾽

Ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (Οθδ. 1 κατὰ
τὸ 'Εθραϊκόν). Κατὰ τοὺς Ο΄ τὸ χωρίον ἔχει οὕτως:
«Τάδε λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῇ Ἰδουμαίᾳ" ᾿Ἀκοὴν
ἤκουσα παρὰ Κυρίου».
Τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε παράδοξον κατὰ τοὺς Ο΄,
ἀφοῦ κατ᾽ αὐτὸ «Κύριος ὁ Θεὸς» ἤκουσεν ἀκοήν,
ἀγγελίαν, «παρὰ Κυρίου». ᾿Αλλὰ κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν
τὸ χωρὶον εἶνε παραδοξότερον, διότι δὲν ἔχει
ἑνικὸν «ἤκουσα», ἀλλὰ πληθυντικὸν «ἠκούσαμεν».
«Κύριος ὁ Θεὸς»λέγει: «Ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ
Κυρίου». Συμφώνως πρὸς τὴν Καινὴν Διαθήκην
τόσον ὁ Υἱὸς ὅσον καὶ τὸ Πνεῦμα «ἀκούει» παρὰ
τοῦ Πατρός(Ἰωάν.3:32: 8:26, 40’ 15:15 -- ΙἸωάν. 16:13).
Τὸ ἀκούειν ἐνταῦθα εἶνε ἔκφρασις κατ᾽ ἄνθρωπον,

14
ἡ ὁποία σημαίνει ἀπερινοήτους σχέσεις τῶν προ-
σώπων τῆς Θεότητος. Ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ
Πατρόσο, διότι γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ τὸ Πνεῦ-
μα ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός, διότι ἐκπορεύεται ἐκ
τοῦ Πατρός. Κατὰ ταῦτα «Κύριος ὁ Θεός», ὁ ὁποῖος
λέγει, «Ἠκούσαμεν παρὰ Κυρίου», εἶνε ὁ Υἱὸς καὶ.
τὸ Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι ἀκούουν παρὰ τοῦ Πατρός,
δύο πρόσωπα, τρία μετὰ τοῦ Πατρός, εἷς δὲ κατ᾽
οὐσίαν Κύριος καὶ Θεός.

᾿ «Ἀπεκρίθη ὁ Ἰησοῦςκαὶ εἶπεν αὐτῷ... ᾿Αμὴν ἀμὴν

λέγω σοι, ὅτι ὃ οἴδαμεν λαλοῦμεν καὶ ὃ ἑωράκαμεν
μαρτυροῦμεν’καὶ τὴν μαρτυρίαν ἡμῶν οὐ λαμθάνε-
τε (ἐνν. σεῖς οἱ Ἰουδαῖοι)» (Ἰωάν. 3:10-11).
ὋὉ Ἰησοῦς ἐνταῦθα χρησιμοποιεῖ ἑνικόν, «λέγω»,
διότι ἀναφέρεται εἰς ἑαυτόν, καὶ πληθυντικόν,
«οἴδαμεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦ-
μεν», «ἡμῶν», διότι ἐκτὸς αὐτοῦ ἐννοεῖ καὶ τὸΔΑγιον
Πνεῦμα (Πρθλ. Ἰωάν. 3:5-8, 34, ὅπου ὁ λόγος περὶ
τοῦ Πνεύματορφ).
Συμφώνωςπρὸς τὴν ᾿Αποκάλυψιν (2:7, 11, 17, 29᾽
3:6, 13, 22) ὅ,τι λέγει ὁ Χριστὸς πρὸς τὰς ἐκκλησίας,
λέγει συγχρόνως καὶ τὸ Πνεῦμα, ἕκαστον θεθαίως
πρόσωπονμὲ τὸν ἰδικόν του τρόπον.
᾿Επίσης, ὅ,τι κατὰ τὸ Ἦσ.6:9-10 εἶπεν ὁ Κύριος (ὁ
Ἰησοῦς Χριστὸς συμφώνωςπρὸς τὸ ᾿Ιωάν. 12:40-
42), κατὰ τὸ Πράξ. 28:25-27 εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Αγιον.
Καὶ τὰ δύο πρόσωπα τὸν αὐτὸν λόγον εἶπον συγχρό-
νως.

15
 Καὶ πάλιν, κατὰ τὸ Λουκ. 21:15 καὶ τὸ Β΄ Κορ. 13:3
διὰ τῶν ᾿Αποστόλων λαλεῖ ὁ Χριστός, κατὰ δὲ τὸ
Ματθ. 10:20 δι᾽ αὐτῶν λαλεῖ τὸ Πνεῦμα. Καὶ τὰ δύο
πρόσωπα λαλοῦν συγχρόνως.

16
 ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΕΝΙΚΟΙ

«Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν»

(Γεν. 1:26).
Πολλὰ τὰ θεῖα πρόσωπα, ἀλλὰ μία ἡ «εἰκὼν»
αὐτῶν, μία ἡ πνευματικὴ μορφή, μία ἡ οὐσία.

«Αὐτὸς δὲ ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ ἡμῶν, καὶ ὁ Κύριος

ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, κατευθύναι τὴν ὁδὸν ἡμῶν
πρὸς ὑμᾶς» (Α΄ Θεσ. 3:11).
᾿Αφοῦ πρόκειταιπερὶ δύο, τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χρι-
στοῦ, κανονικῶς ὁ ᾿Απόστολος ἔπρεπε νὰ χρησιμο-
ποιήσῃ πληθυντικόν, «κατευθύναιεν» (Ξ εἴθε νὰ
κατευθύνουν). ᾿Αλλ’ ἐχρησιμοποίησεν ἑνικόν, «κα-
τευθύνα!» (Ξ- εἴθε νὰ κατευθύνῃ), διότι οἱ δύο εἶνε
ἕν κατὰ τὴν οὐσίαν, εἷς «Κύριος» κατὰ τὸν ἀμέσως
ἑπόμενον στίχ. 12.

«Αὐτὸς δὲ ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿ἸΙησοῦς Χριστός, καὶ ὁ

Θεὸς καὶ πατὴρ ἡμῶν, ... παρακαλέσαι ὑμῶν τὰς καρ-
δίας, καὶ στηρίξαι ὑμᾶς ἐν παντὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ
ἀγαθῷ»(Β΄ Θεσ. 2:16-17).
᾿Αφοῦ πάλιν πρόκειται περὶ δύο, τοῦ Χριστοῦ καὶ
τοῦ Θεοῦ, κανονικῶς ὁ ᾿Απόστολος ἔπρεπε νὰ χρη-
σιμοποιήσῃ πληθυντικούς, «παρακαλέσαιδν», «στη-
ρίξαιεν» (Ξ εἴθε νὰ ἐνισχύσουν, εἴθε νὰ στηρίξουν).
᾿Αλλ᾽ ἐχρησιμοποίησεν ὁνικούς, «παρακαλέσαι!»
(Ξ εἴθε νὰ ἐνισχύσῃ), «στηρίξαι!» (Ξ εἴθε νὰ στηρίξῃ),
ἐπειδὴ οἱ δύο εἶνε κατὰ τὴν οὐσίαν ἕν.

17
 « Ἐγένοντο αἱ θασιλεῖαι τοῦ κόσμου τοῦ Κυρίου
ἡμῶν καὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, καὶ θασιλεύσει(Ξ θὰ
θασιλεύῃ) εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Αποκ.
11:15}.
᾿Αφοῦ αἱ θασιλεῖαι περιῆλθον εἰς δύο, τὸν Κύ-
ριον καὶ τὸν Χριστόν, κανονικῶς ἔπρεπε νὰ λεχθῇ
«βασιλεύσουσι» (Ξ- θὰ θασιλεύουν). ᾿Αλλ’ ἐχρησιμο-
ποιήθη ἑνικός, «θασιλεύσε!» (Ξ- θὰ θασιλεύῃ), ἐπει-
δὴ οἱ δύο εἶνε εἷς κατὰ τὴν οὐσίαν Βασιλεύς.

«Ἔσονται ἱερεῖς τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ

θασιλεύσουσι μετ’ αὐτοῦ» (Αποκ. 20:6).
Κανονικῶς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ «καὶ θασιλεύσουσι
μετ᾽ αὐτῶν». ᾿Αλλ᾽ εἶπε «καὶ θασιλεύσουσι μετ’ αὐ-
τοῦ», διότι ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς κατὰ τὴν οὐσίαν
εἶνε εἷς.

«Καὶ ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἀρνίου ἐν αὐτῇ

ἔσται. Καὶ οἱ δοῦλοι αὐτοῦ λατρεύσουσιν αὐτῷ: καὶ
ὄψονται τὸ πρόσωπον(- τὴν μορφὴν) αὐτοῦ, καὶ τὸ
ὄνομα αὐτοῦ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν» (Αποκ. 22:3-
4).
Τὸ χωρίον εἶνε παραδοξότατον καὶ καταπλη-
κτικώτατον. Πλῆθος ἑνικοί, ὅπου κανονικῶς ἀνεμέ-
νοντο πληθυντικοί. Τὸ χωρίον δηλαδὴ ἔπρεπε κα-
νονικῶς νὰ λέγῃ: «Καὶ οἱ θρόνοι τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ
᾿Αρνίου ἐν αὐτῇ ἔσονται. Καὶ οἱ δοῦλοι αὐτῶν λα-
τρεύσουσιν αὐτοῖς. καὶ ὄψονται τὰ πρόσωπα(- τὰς
μορφὰς) αὐτῶν, καὶ τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἐπὶ τῶν με-

1ὃ
τώπων αὐτῶν». ᾿Αλλ᾽ ἀντὶ τῶν ἀναμενομένων πλη-
θυντικῶν σκοπίμως χρησιμοποιοῦνται ἑνικοί. Διὰ
τοῦ πλήθους τῶν ἑνικῶν ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ τῆς
᾿Αποκαλύψεως ἡ οὐσιαστικὴ ἑνότης τοῦ Θεοῦ καὶ
τοῦ ᾿Αρνίου δεικνύεται κατὰ τρόπον, τὸν ὁποῖον θὰ
ἠδυνάμεθα νὰ χαρακτηρίσωμεν ὡς κλασσικόν. Ὃ
Θεὸς καὶ τὸ ᾿Αρνίον ἔχουν ἕνα θρόνον, μίαν μορ-
φήν, ἕν ὄνομα! Καὶ οἱ πιστοὶ εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸ
᾿Αρνίον εἶνε δοῦλοι ἑνὸς καὶ λατρεύουν ἕνα! Ὅλως
ἰδιαιτέρως ἀξιοπαρατήρητον, ὅτι ὁ Θεὸς καὶ τὸ
᾿Αρνίον ἔχουν ὃν ὄνομα.

19
 ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ
ΓΕΝΕΣΕΩΣ18-19

Εἰς τὰ κεφάλαια ταῦτα περιγράφεται ἡ γνωστὴ

φιλοξενία τῶν τριῶν οὐρανίων μηνυτῶν παρὰ τῷ
᾿Αθραὰμκαὶ ἐν συνεχείᾳ τῶν δύο ἐξ αὐτῶν παρὰ τῷ
Λώτ, ὡς καὶ ἡ καταστροφὴ τῶν Σοδόμων καὶ τῶν
Γομόρρων. Περιέχεται δὲ εἰς τὰ κεφάλαια ταῦτα
πλῆθος παραδόξως ἐναλλασσομένων πληθυντικῶν
καὶ ἑνικῶν, ὡς καὶ ἄλλα περίεργα φαινόμενα. Διὰ
πάντων δὲ τούτων δεικνύεται ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ἡ τριὰς
τῶν προσώπων, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ ἡ μονὰς τῆς οὐσίας
τοῦ Θεοῦ.

«Ὥφθη δὲ αὐτῷ ὁ Θεὸς πρὸς τῇ δρυϊ τῇ Μαμθρῇ

(Καὶ ἐφάνη εἰς αὐτὸν ὁ Γιαχθὲ εἰς τὰς δρῦς Μαμ-
θΒρῆ, κατὰ τὸ 'Ἑθραϊκόν)... Ἀναθλέψας δὲ τοῖς
ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες... Καὶ
ἰδὼν προσέδραμεν εἰς συνάντησιν αὐτοῖς... καὶ
προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ εἶπε Κύριε, εἰ ἄρα
εὗρον χάριν ἐναντίον σου, μὴ παρέλθῃς τὸν παῖδά
σου. Ληφθήτω δὴ ὕδωρ, καὶ νιψάτωσαν τοὺς πόδας
ὑμῶν, καὶ καταψύξατε ὑπὸ τὸ δένδρον᾽ καὶ λήψομαι
ἄρτον, καὶ φάγεσθε, καὶ μετὰ τοῦτο παρελεύσεσθε
εἰς τὴν ὁδὸν ὑμῶν, οὗ ἕνεκεν ἐξεκλίνατε πρὸς τὸν
παῖδα ὑμῶν. Καὶ εἶπαν οὕτω ποίησον, καθὼς εἴρη-
κας» (Γεν. 18:1-5).
Ὁ Γιαχθὲ ἐφάνη εἰς τὸν ᾿Αβθδραὰμ ὑπὸ μορφὴν
οὐχὶ ἑνός, ἀλλὰ παραδόξως «τριῶν ἀνδρῶν». Ὁ δὲ

20
᾿Αθραάμ, παραδόξως πάλιν καὶ κατὰ θείαν προφα-
νῶς παρόρμησιν ὡς προφήτης(Γεν. 20:7), προσφω-
νεῖ τοὺς τρεῖς εἰς ἑνικὸν ἀριθμὸν διὰ τοῦ «Κύριε».
Τὰ τρία πρόσωπαεἶνε εἷς κατὰ τὴν οὐσίαν Κύριος.
Καὶ ἐνῷ ἀρχικῶς ὁ ᾿Αθραὰμ ὁμιλεῖ πρὸς τοὺς τρεῖς
εἰς ἑνικόν, κατόπιν ὁμιλεῖ εἰς πληθυντικόν. ᾿Ιδιαιτέ-
ρως ἄξιον παρατηρήσεως, ὅτι μίαν φορὰν λέγει τὸν
«παῖδά σου» (Ξ τὸν δοῦλόν σου) καὶ ἄλλην φορὰν
λέγει «τὸν παῖδα ὑμῶν»(Ξ τὸν δοῦλόν σας). ᾿Ἐπίσης
ἄξιον παρατηρήσεως, ὅτι οἱ τρεῖς ὁμιλοῦν συγχρό-
νως, ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος, καὶ ἐμφανίζονταιἰσότι-
μοι. Πρὸς τούτοις, ἐνῷ διὰ τοὺς τρεῖς τούτους
ἄνδρας ἐν Γεν. 18:5, κατὰ δὲ τὸ Ἑθραϊκὸν καὶ9, τὸ
κείμενον γράφει «εἶπαν», κατὰ πληθυντικόν, ἐν
στίχ. 10, 13, 15, 17, 20 παραδόξως γράφει «εἶπε» ἢ
«εἶπε Κύριος (Γιαχθέ)», κατὰ ἑνικόν. ᾿Επὶ πλέον,
ἐνῷ κατὰ τὸ Γεν. 18:20-21 ὁ Γιαχθὲ θὰ κατέθαινεν
εἰς τὰς ἁμαρτωλὰς πόλεις, διὰ νὰ διαπιστώσῃ προ-
σωπικῶς καὶ ἰδίοις ὄμμασι τὴν ἠθικὴν αὐτῶν κατά-
στασιν, τὸ Γεν. 18:33 λέγει, ὅτι ὁ Γιαχθὲ ἀπῆλθεν
εἰς τὸν τόπον αὐτοῦ, εἰς δὲ τὰ Σόδομα κατὰ τὸ Γεν.
19:1 ἦλθον οἱ δύο «ἄγγελοι», τουτέστιν ἀγγελιαφό-
ροι, μηνυταί. Δὲν κατέθη λοιπὸν ὁ Γιαχβθὲ εἰς τὰ Σό-
δομα προσωπικῶς, ὅπως εἶπεν εἰς τὸν ᾿Αθραάμ; Κα-
τέθη. Πῶς; ᾽Εν τῷ προσώπῳ τῶν δύο «ἀνδρῶν» -
«ἀγγέλων». Οἱ δύο κατὰ τὰ πρόσωπα, κατὰ τὴν
οὐσίαν εἶνε ὁ εἷς καὶ αὐτὸς Γιαχθέ. ᾿Εντεῦθενκαὶ
περὶ τῶν δύο ἡ Γραφὴ ἐκφράζεται παραδόξως, ὅπως
περὶ τῶν τριῶν.

21
 Οὕτω κατὰ τὸ Γεν. 19:2 ὁ Λὼτ προσφωνεῖ τοὺς
δύο κανονικῶς κατὰ πληθυντικὸν διὰ τοῦ «κύριοι»,
δεικνύωνὅτι εἶνε δύο πρόσωπα.᾿Αλλ᾽ ἐν Γεν. 19:18
παραδόξως προσφωνεῖ αὐτοὺς καθ᾽ ἑνικὸν διὰ τοῦ
«Κύριε», δεικνύωνὅτι εἶνε μία οὐσία. Καὶ ἐν συνε-
χείᾳ ἐπίσης ἀπευθύνεται πρὸς αὐτοὺς καθ᾽ ἑνικόν.
«Εἶπε δὲ Λὼτ πρὸς αὐτούς: δέομαι, Κύριε, ἐπειδὴ
εὗρεν ὁ παῖς σου ἔλεος ἐναντίον σου καὶ ἐμεγάλυ-
νας τὴν δικαιοσύνην σου,ὃ ποιεῖς ἐπ’ ἐμὲ τοῦ ζῆν
τὴν ψυχήν μου... καὶ ζήσεται ἡ ψυχή μου ἕνεκέν
σου» (Γεν. 19:18-20). Μετὰ τὴν παράκλησιν τοῦ Λὼτ
πρὸς τοὺς δύο, διὰ τὴν ἀπάντησιν αὐτῶν ἐν Γεν.
19:21-22 χρησιμοποιεῖται ἐπίσης ἑνικός: «Καὶ εἶπεν
αὐτῷ. ἰδοὺ ἐθαύμασά σου τὸ πρόσωπονκαὶ ἐπὶ τῷ
ῥήματι τούτῳ... Οὐ γὰρ δυνήσομαι ποιῆσαι πρᾶγμα,
ἕως τοῦ ἐλθεῖν σε ἐκεῖ». Ἐν Γεν. 19:17 κατὰ τὸ
'Εθραϊκὸν χρησιμοποιεῖται πληθυντικὸς ἅμα καὶ
ἑνικὸς περὶ τῶν δύο «ἀνδρῶν» - «ἀγγέλων»: «Καὶ
ὅτε ἐξήγαγον αὐτοὺς (τὸν Λὼτ καὶ τὴν οἰκογένειάν
του) ἔξω, εἶπε᾽ Διάσωσον τὴν ζωήν σου κλπ.». Μετὰ
τὸ «ἐξήγαγον» κανονικῶς ἔπρεπε νὰ γραφῇ «εἴ-
πον», ἀφοῦ οὐσιαστικῶς ἀμφοτέρων τῶν ῥημάτων
ὑποκείμενον εἶνε τὸ αὐτό. ᾿Αλλ᾽ ἐγράφη «εἶπε»,
διότι οἱ δύο εἶνε ὁ Κύριος. Καὶ ἐν Γεν. 19:16 ὡς «Κύ-
ριος», ἑθρ. Γιαχθέ, ὁ ὁποῖος ἐσπλαγχνίσθη τὸν Λώτ,
φαίνεται ὅτι ἐννοοῦνται οἱ δύο «ἄνδρες», οἱ ὁποῖοι
ἔπιασαν τὸν Λὼτ μετὰ τῆς οἰκογενείας του καὶ ἐξή-
γαγον αὐτὸν μετὰ σπουδῆς ἐκ τῆς πόλεως, διὰ νὰ
μὴ καταστραφῇ.

22
 Τέλος ἐν Γεν. 19:24 γράφεται παραδόξως: «Καὶ
Κύριος ἔθρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμορρα θεῖον καὶ
πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ». Ὁ Κύριος ἔθρεξεν
ἐκ μέρους τοῦ Κυρίου! Ἐνταῦθα γίνεται διάκρισις
Κυρίου ἀπὸ Κυρίου, Γιαχθὲ ἀπὸ Γιαχθὲ κατὰ τὸ
ἙΒθραϊκόν. Ποῖος ὁ πρῶτος «Κύριος» ἢ Γιαχβθέ, ὁ
ὁποῖος ἔβρεξε τὸ θεῖον καὶ τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ; Εἶνε
οἱ δύο «ἄνδρες» ἢ «ἄγγελοι» (Ξ ἀγγελιαφόροι), ὑπὸ
τὰς μορφὰς τῶν ὁποίων εἶνε ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἽΑγιον
Πνεῦμα. Ὁ δὲ ἄλλος «Κύριος»ἢ Γιαχβέ, ἐκ μέρους
τοῦ ὁποίου ἀπεστάλησαν οἱ δύο (Γεν. 19:13) καὶ
ἐγένετο ἡ καταστροφή, εἶνε ὁ τρίτος τῶν «ἀνδρῶν»,
ὑπὸ τὴν μορφὴν τοῦ ὁποίου εἶνε ὁ Πατήρ. Ὁ Πατὴρ
ἀπέστειλε τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ οὗτοι
ἔθρεξαν πῦρ καὶ θεῖον ἐκ μέρους αὐτοῦ, ἤτοι ἐξε-
τέλεσαν τὴν ἀπόφασιν αὐτοῦ.
Κατὰ ταῦτα τὰ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐνεφανίσθη-
σαν εἰς τὸν ᾿Αθραάμ, λέγονται «ἄνδρες», διότι ἐνε-
φανίσθησαν ὑπὸ μορφὴν ἀνθρώπων᾽ «ἄγγελοι»
κατὰ τὸ Γεν. 19:1 οἱ δύο, κατὰ δὲ τὸ Ἕθρ. 13:2 καὶ οἱ
τρεῖς, διότι ἤγγελλον, ἔφερον ἀγγελίαν: καὶ «Κύ-
ριος», διότι ἐν τῇ πραγματικότητι ἦσαν αὐτὸς ὁ Κύ-
ριος ἢ Γιαχθέ, ὁ ἐν τριάδι προσώπωνκαὶ ἐν μονάδι
οὐσίας Θεός.
Γω
ῳω
 ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
ΕΝ ΤΗ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Εἰς πολλὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γίνονται
μυστηριώδεις διακρίσεις, ἤτοι διακρίσεις ἀναφερό-
μεναι εἰς τὸ μυστήριον τῆς Θεότητος. Καὶεἰς ἄλλα
μὲν χωρία γίνεται διάκρισις δύο θείων προσώπων,
εἰς ἄλλα δὲ τριῶν. Εἰς πολλὰ χωρία αἱ διακρίσεις
αὗται εἶνε κατάδηλοι. ἱΩρισμέναι ἐξ αὐτῶν ἐπιση-
μαίνονται καὶ θεθαιώνονται ὑπὸ τῆς Καινῆς Διαθή-
κης. Σαφέστατα δὲ ἡ Καινὴ Διαθήκη διδάσκει, ὅτι ὁ
Θεὸς εἶνε τρία πρόσωπα. Παρὰ ταῦτα οἱ ἑρμηνευταὶ
εἰς τὰ παράδοξα χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης
συνήθως δὲν θλέπουν διακρίσεις προσώπων τῆς
Θεότητος. Χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα καὶ συντακτικῶς καὶ
ἐννοιολογικῶς φαίνεται, ὅτι γίνεται διάκρισις θείων
προσώπων, οἱ ἑρμηνευταὶ ἐξηγοῦν οὕτως, ὡς ἐὰν
ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον προσώπου. Καὶ εὐσεθεῖς
ἑρμηνευταί, παρὰ τὸ ἄπλετον φῶς τῆς Καινῆς Δια-
θήκης ἐπὶ τῆς ἀληθείας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, εἰς
τὴν Παλαιὰν Διαθήκην συνήθως θδλέπουν ἕν μόνον
θεῖον πρόσωπον!
᾿Εκτῶν παραδόξων χωρίων παραθέτομεν ὡρισμέ-
να, εἰς τὰ ὁποῖα αἱ διακρίσεις προσώπων τῆς Θεό-
τῆτος φαίνονται καθαρώτερον. Καὶ εἰς τὸ παρὸν
μὲν κεφάλαιον παραθέτομεν χωρία διακρίσεως δύο
θείων προσώπων, εἰς ἄλλα δὲ κεφάλαια παραθέ-
τομεν χωρία διακρίσεως τριῶν θείων προσώπων
(σελ. 108 καὶ ἑξῆς, 134 καὶ ἑξῆς).

24
 Διακρίσεις
δύο προσώπων τῆς Θεότητος

«Εἰς ἐμὲ (ἀνήκει) ἡ ἐκδίκησις, καὶ θ᾽ ἀνταποδώ-

σω» (Δευτ. 32:35 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, πρὸς ὃ πρθλ.
ΟΊ.
Τὸ χωρίον τοῦτο ἐν Ἑβδρ. 10:30 παρατίθεται ὡς
ἑξῆς: «Οἴδαμεν γὰρ τὸν εἰπόντα᾽ Ἐμοὶ ἐκδίκησις,
ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος». Ἐκ τοῦ τρόπου
δέ, κατὰ τὸν ὁποῖον παρατίθεται τὸ χωρίον, ἐὰν
προσέξῃτις, δὲν εἶνε δύσκολον ν᾿ ἀντιληφθῇ, θοη-
θούσης καὶ τῆς θραχύτητος τοῦ λόγου, ὅτι ἐνταῦθα
πρόκειται περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος. ᾿Αξία
παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τῆς μετοχῆς
«εἰπόντα» ὡς χρόνου ἀορίστου καὶ τοῦ ῥήματος
«λέγε!» ὡς χρόνου ἐνεστῶτος. Ἡ φράσις «Οἴδαμεν
τὸν εἰπόντα», σημαίνει: Γνωρίζομεν πόσον ἀξιόπι-
στος εἶνε ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος εἶπε. Μεταφράζομεν,
διὰ νὰ φανῇ εὐκολώτερον, ὅτιεἰς τὸ χωρίον γίνεται
διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος: «Γνωρίζο-
μεν δὲ πόσον ἀξιόπιστος εἶνε ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος
εἶπεν: Εἰς ἐμὲ ἀνήκει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽ ἀνταπο-
δώσω, λέγει ὁ Κύριος».
Πρόσωποντῆς Θεότητος εἴπετί «λέγει Κύριος»,
τί λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Τὸ
ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος λέγει: Εἰς ἐμὲ ἀνή-
κει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽ ἀνταποδώσω.
Καθ᾿ ἡμᾶς, ὅπως ἐξηγοῦμεν ἀλλαχοῦ, ὅπου πα-
ραθέτομεν καὶ σχολιάζομεν ὁλόκληρον τὸν στίχον
ἜἝΒθρ. 10:30 (σελ. 126-129), ὑπὸ «τὸν εἰπόντα» ἐννο-

25
εἴται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προ-
φητῶν, ὁ δὲ «Κύριος», εἰς τὸν ὁποῖον τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον ἀναφέρεται διὰ τῆς φράσεως «λέγει Κύ-
ριος», εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶπεν,
ὅτι ὁ Θεὸς Πατὴρ λέγει: «Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀντα-
ποδώσω». ᾿Αποροῦμενδέ, πῶς οἱ ἑρμηνευταὶ ἐν τῷ
χωρίῳ τοῦ Δευτερονομίου, καθὼς τοῦτο παρατίθε-
ται ἐν Ἑθρ. 10:30, δὲν θλέπουν διάκρισιν δύο προ-
σώπων τῆς Θεότητος.

«Εὐφράνθητε, οὐρανοί, ἅμα αὐτῷ, καὶ προσκυ-

νησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ. Εὐφράνθη-
τε, ἔθνη, μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, καὶ ἐνισχυσάτωσαν
αὐτῷ πάντες υἱοὶ Θεοῦ᾽ ὅτι τὸ αἷμα τῶν υἱῶν αὐτοῦ
ἐκδικᾶται, καὶ ἐκδικήσει καὶ ἀνταποδώσει δίκην
τοῖς ἐχθροῖς καὶ τοῖς μισοῦσιν ἀνταποδώσει, καὶ
ἐκκαθαριεῖ Κύριος τὴν γῆν τοῦ λαοῦ αὐτοῦ»(Δευτ.
32:43 κατὰ τοὺς ΟἾ.
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο διὰ τῶν ἀντωνυμιῶν «αὐτῷ»
καὶ «αὐτοῦ» ἐννοεῖται πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ἐμνη-
μονεύθη προηγουμένως. Αὐτὸ δὲ τὸ πρόσωπονὁμι-
λεῖ ἀπὸ τοῦ στίχ. 37 ἕως τοῦ στίχ. 42. Καὶ ἐν στίχ. 39
λέγει, «Ἴδετε ἴδετε ὅτι ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστι Θεὸς
πλὴν ἐμοῦ». Ἔν στίχ. 40 λέγει, «ἀρῶ εἰς τὸν οὐρανὸν
τὴν χεῖρά μου καὶ ὀμοῦμαι τῇ δεξιᾷ μου καὶ ἐρῶ" Ζῶ
ἐγὼ εἰς τὸν αἰῶνα». Εἰς δὲ τοὺς στίχ. 41-42 περι-
γράφει ἑαυτὸν ὡς φοθερὸν ἐκδικητὴν τῶν ἐχθρῶν.
Οὕτω δὲ παρέχεται ἡ ἐντύπωσις, ὅτι αὐτὸ τὸ πρό-
σωπονεἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἡ δὲ ἐν τῷ ὑπ’ ὄψιν χω-
ρίῳ προτροπή, «Εὐφράνθητε, οὐρανοί, ἅμα αὐτῷ,

26
καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ»,
φαίνεται, ὅτι εἶνε προτροπὴ τοῦ Μωυσέως νὰ συν-
ευφρανθοῦν οἱ οὐρανοὶ μετὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός, καὶ
οἱ «ἄγγελοι Θεοῦ», οἱ ἀγαθοὶ ἄγγελοι, νὰ προσκυ-
νήσουν τὸν Θεὸν Πατέρα. Κατ᾽ αὐτὴν δὲ τὴν ἐντύ-
πωσιν εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον δὲν ὑπάρχει διάκρισις
προσώπων τῆς Θεότητος.
Ἐντούτοις εἰς τὴν πραγματικότητα ὑπάρχει διά-
κρισις. Ὁ ὁμιλῶν εἰς τοὺς στίχ. 37-42 περὶ τῆς μο-
ναδικότητός του ὡς Θεοῦ κλπ. δὲν εἶνε ὁ Πατήρ,
ἀλλ᾽ ὁ Υἱός. Ὅπως ὁ Πατήρ, οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς εἶνε ὁ
μοναδικὸς Θεὸς ὄχι ὡς πρόσωπον, ἀλλ᾽ ὡς οὐσία,
ὡς ἡ ὅλη θεία οὐσία. Ἡ δὲ ἐν λόγῳ προτροπὴ δὲν
εἶνε τοῦ Μωυσέως, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς πρὸς
τιμὴν τοῦ Υἱοῦ. Ὅτι δὲ εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ὁ
Πατὴρ προτρέπει εἰς τιμὴν τοῦ Υἱοῦ, τοῦτο ἀποδει-
κνύεται ἐκ τοῦ Ἑθρ. 1:6, «Ὅταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ
τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει Καὶ
προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ». Ἢ
ἐνταῦθα προτροπή, «Καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ
πάντες ἄγγελοι Θεοῦ» ἔχει ληφθῆ ἐκ τοῦ ἐξεταζο-
μένου χωρίου Δευτ. 32:43 κατὰ τοὺς Ο΄. Ἐκεῖνος, ὁ
ὁποῖος, κατὰ τὸ προσαγόμενον χωρίον Ἕθρ. 1:6, θὰ
εἰσαγάγῃ πάλιν, κατὰ τὴν δευτέραν παρουσίαν, εἰς
τὴν οἰκουμένην «τὸν πρωτότοκον», τὸν ἐκλεκτὸν
Υἱόν, καὶ θὰ προτρέψῃ νὰ προσκυνήσουν αὐτὸνὅλοι
οἱ ἀγαθοὶ ἄγγελοι, εἶνε ἀσφαλῶς ὁ Θεὸς Πατήρ.
Ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ὑπάρχουν λοιπὸν διακρί-
σεις προσώπων τῆς Θεότητος καὶ εἰς χωρία, ὅπου
δὲν φαίνονται τοιαῦται διακρίσεις. Πολλὰ τὰ μυ-

27
στηριώδη χωρία τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς, τὰ ὁποῖα
οἱ ἑρμηνευταὶ πρέπει νὰ ἐξετάζουν μετὰ περισκέ-
ψεως. Ὅπωςδὲ ἐνταῦθαεἰς τὰς διακρίσεις περιλαμ-
βάνονται ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτως ἀλλαχοῦ περι-
λαμβάνεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, π.χ. εἰς τὸ Δευτ.
32:35, καθὼς παρατίθεται ἐν Ἑθρ. 10:30, καθ᾽ ἃ ὑπε-
στηρίξαμεν προηγουμένως.

«Σήμερον, ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ

σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν, ὡς ἐν τῷ παραπι-
κρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ
ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες ὑμῶν, ἐδοκίμα-
σάν με καὶ εἶδον τὰ ἔργα μου. Τεσσαράκοντα ἔτη
προσώχθισατῇ γενεᾷ ἐκείνῃ καὶ εἶπα᾽ ἀεὶ πλανῶνται
τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἔγνωσαντὰς ὁδούς μου, ὡς
ὦμοσα ἐν τῇ ὀργῇ μου᾽ εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν
κατάπαυσίν μου» (Ψαλμ. 94:8-11 [95:7-11]}.
Ἐν τῷ Ψαλμικῷ τούτῳ χωρίῳ ὃν πρόσωπονὁμιλεῖ
διὰ τὸν ἑαυτόν του, ὁμιλεῖ δὲ ὡς Θεός, ὡς Γιαχθέ,
εἰς α΄ πρόσωπον, λέγον, «ἐπείρασάν με», «ἐδοκίμα-
σάν με», «εἶδον τὰ ἔργα μου», «προσώχθισα τῇ γε-
νεᾷ ἐκείνῃ», «εἶπα», «οὐκ ἔγνωσαν τὰς ὁδούς μου»,
«ὥμοσαἐν τῇ ὀργῇ μου», «εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν
κατάπαυσίν μου». Αὐτὸ δὲ τὸ θεῖον πρόσωπον ἐν
ἀρχῇ τοῦ χωρίου διακρίνει τὸν ἑαυτόν του ἀπὸ
ἄλλου θείου προσώπου, διὰ τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς γ΄
πρόσωπον, καὶ τὸ ὁποῖον δηλοῖ διὰ τῆς ἀντωνυμίας
«αὐτοῦ». Τὸ ἄλλο δὲ πρόσωπον ἐν τῇ συναφείᾳ τοῦ
χωρίου ἐν τῷ Ψαλμῷ ὀνομάζεται «Κύριος», Γιαχθέ,
καὶ «Θεός». Συμφώνως δὲ πρὸς τὸ Ἑβρ. 3:7 ὁμιλη-

28
τὴς ἐν τῷ χωρίῳ εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Οὕτω δὲ
συντόμωςἡ ἔννοια τοῦ χωρίου εἶνε: «Σήμερον (κατὰ
τὴν μεσσιακὴν ἐποχήν), ὅταν ἀκούσητε τὴν φωνὴν
αὐτοῦ, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, μὴ κάνετε ὅ,τι ἔκαναν
οἱ πατέρες σας εἰς ἐμέ, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐν τῇ
ἐρήμῳ». Τὸ παρατεθὲν καὶ σχολιασθὲν Ψαλμικὸν
τοῦτο χωρίον, ἐν τῷ ὁποίῳ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὁμιλεῖ
ὡς Θεός, ὡς Γιαχβέ, εἶνε ἐκ τῶν σπουδαιοτάτων
Γραφικῶν χωρίων περὶ τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου
Πνεύματος. ᾿Αφοῦ δὲ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ θεό-
πνευστος συγγραφεὺς τῆς πρὸς Ἑθραίους Ἐπιστο-
λῆς θλέπει διάκρισιν προσώπων τῆς Θεότητος, ἐκ
τούτου οἱ ἑρμηνευταὶ ἔπρεπε νὰ καταλάθουν, ὅτι
καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα ὁμοίας διατυπώσεως χωρία τῆς
Παλαιᾶς Διαθήκης πρόκειται περὶ διακρίσεως προ-
σώπων τῆς Θεότητος.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῷ χριστῷ μου (κατὰ

τὸ Ἑθραϊκὸν «τῷ χριστῷ αὐτοῦ») Κύρῳ, οὗ ἐκρά-
τηῆσα τῆς δεξιᾶς ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη,
καὶ ἰσχὺν θασιλέων διαρρήξω, ἀνοίξω ἔμπροσθεν
αὐτοῦ θύρας,καὶ πόλεις οὐ συγκλεισθήσονται" Ἐγὼ
ἔμπροσθέν σου πορεύσομαικαὶ ὄρη ὁμαλιῶ, θύρας
χαλκᾶς συντρίψω καὶ μοχλοὺς σιδηροῦς συγκλάσω
καὶ δώσω σοι θησαυροὺς σκοτεινούς, ἀποκρύφους
κλπ.» (Ἠσ. 45:1-3).
Ἐντῷ χωρίῳ γίνεται διάκρισις δύο θείων προσώ-
πων. ᾿Εὰν ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον θείου προσώ-
που, τὸ χωρίον θὰ εἶχεν ὡς ἑξῆς: «Οὕτω λέγει Κύ-
ριος ὁ Θεὸς τῷ χριστῷ αὐτοῦ Κύρῳ, οὗ ἐκράτησε

29
τῆς δεξιᾶς ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, καὶ
ἰσχὺν θασιλέων διαρρήξει, ἀνοίξει ἔμπροσθεν αὐ-
τοῦ θύρας κλπ.». ᾿Αλλὰ τώρα ἡ διατύπωσις τοῦ
χωρίου εἶνε διαφορετική, ἀκριθῶς διότι πρόκειται
περὶ δύο θείων προσώπων. Τὸ ἕν θεῖον πρόσωπον
ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον διὰ τὸν ἑαυτόν του λέγον,
«τῷ χριστῷ μου», «ἐκράτησα», «διαρρήξω», «ἀνοί-
ξω», ἐν ἀρχῇ δὲ τοῦ χωρίου ἀναφέρεταιεἰς ἄλλο
θεῖον πρόσωπον,περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρό-
σωπον διὰ τῆς φράσεως, «Οὕτω λέγει Κύριος ὁ
Θεός», εἰσάγει δὲ ὡς ὁμιλητὴν τὸ ἄλλο τοῦτο πρό-
σωπον ἀπὸ τοῦ στίχ. 2 («Ἐγὼ ἔμπροσθέν σου πο-
ρεύσομαι κλπ.»).

«Αὕτη ἡ διαθήκη μου, ἣν διαθήσομαι τῷ οἴκῳ

Ἰσραήλ: Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, φησὶ Κύριος,
διδοὺς δώσω νόμους εἰς τὴν διάνοιαν αὐτῶν καὶ
ἐπὶ καρδίας αὐτῶν γράψω αὐτοὺς... καὶ τῶν ἁμαρ-
τιῶν αὐτῶν οὐ μὴ μνησθῶἔτι» (Ἰερ. 38 [31]:33- 34}.
Τὸ παρὸν χωρίον εἶνε μέρος τῆς περιφήμου προ-
φητείας τοῦ ᾿ἸΙερεμίου περὶ συνάψεως καινῆς διαθή-
κης τοῦ Θεοῦ μετὰ τοῦ ᾿Ισραὴλ ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ
Μεσσίου, καὶ περὶ τοῦ περιεχομένου καὶ τῆς πρα-
γματοποιήσεως τῆς καινῆς διαθήκης «μετὰ τὰς ἡμέ-
ρας ἐκείνας», μετὰ δηλαδὴ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Χρι-
στοῦ, ὁπότε ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, διὰ τοῦ ὁποί-
ου ὁ Θεὸς ἔθεσε τοὺς νόμουςτου εἰς τὰς διανοίας
καὶ ἔγραψεν αὐτοὺςεἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶνκαὶ
ἐπέφερε καὶ ἄλλας μεταθολάς, μεταξὺ τῶν ὁποίων
ἡ ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν (Ἰερ. 38 [31]:31-34}.Ψ

30
 Εἰς τὸ χωρίον φαίνεται, ὅτι ὁμιλεῖ ἕν μόνον πρό-
σωπον, ὁ «Κύριος», ὁ Θεός. ᾿Αλλ᾽ εἰς τὴν πραγμα-
τικότητα πρόκειται περὶ δύο προσώπων τῆς Θεό-
τήτος. Τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς εἰσαγωγικῆς
φράσεως πρὸ τῆς παραθέσεωςτῆς ἐν λόγῳ προφη-
τείας τοῦ ᾿Ιερεμίου ἐν Ἕθρ. 8:8-12. ᾽Εν Ἑθρ. 8:8
περιέχεται:

«Μεμφόμενος γὰρ αὐτοῖς λέγει᾽ Ἰδοὺ ἡμέραι

ἔρχονται, λέγει Κύριος, καὶ συντελέσω ἐπὶ τὸν οἷ-
κον Ἰσραὴλ καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰούδα διαθήκην και-
νήν».
Ἡ φράσις, «Μεμφόμενοςγὰρ αὐτοῖς λέγει!», ἀνή-
κει εἰς τὸν συγγραφέα τῆς πρὸς Ἑθραίους Ἐπιστο-
λῆς καὶ εἶνε, ὡς εἴπομεν, εἰσαγωγική, τὸ δὲ ὑπόλοι-
πον τοῦ χωρίου εἶνε παράθεσις τοῦ Ἰερ. 38 (31): 31,
πρώτου στίχου τῆς περιφήμου προφητείας περὶ
καινῆς διαθήκης. Ὃ δὲ «μεμφόμενος»τῆς εἰσαγω-
γικῆς φράσεως εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸ
ὁποῖον «λέγει» τὶ «λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ
ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Ὁ «Κύριος»εἶνε ὁ
Θεός, ὁ δὲ «μεμφόμενος»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Ὅτι δὲ ὁ «μεμφόμενος»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα,
τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς δηλώσεως, τὴν ὁποίαν
ὁ συγγραφεὺς τῆς πρὸς 'Εθραίους ᾿Επιστολῆς ἐν
Ἕθρ. 10:15 προτάσσει τῆς ἐν τοῖς ἑπομένοις στίχοις
16-17 παραθέσεωςτοῦ περὶ καινῆς διαθήκης χωρίου
Ἴερ. 38(31): 338-34, τὸ ὁποῖον παρεθέσαμεν καὶ ἡμεῖς
ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ ἐξετάζομεν ἐνταῦθα.
Διὰ νὰ φανῇ δὲ σαφῶς, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ πρόκειται

21
περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος, ἐκ τῶν ὁποίων
τὸ ἕν εἶνε τὸἍγιον Πνεῦμα, παραθέτομεν τὸ χωρίον
καὶ ἐκ τῆς Καινῆς Διαθήκης μετὰ τῆς προτασσομέ-
νῆς αὐτοῦ δηλώσεως:

«Μαρτυρε!ῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ μετὰ

γὰρ τὸ προειρηκέναι, Αὕτη ἡ διαθήκη ἣν διαθήσομαι
πρὸς αὐτούς, Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, λέγει
Κύριος, διδοὺς νόμους μου ἐπὶ καρδίας αὐτῶν,καὶ
ἐπὶ τῶν διανοιῶν αὐτῶν ἐπιγράψω αὐτούς, καὶ τῶν
ἁμαρτιῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀνομιῶν αὐτῶν οὐ μὴ
μνησθῶ ἔτι» (Ἐθρ. 10:15-17).
Ἡ φράσις, «Μαρτυρεϊῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον», ὑπενθυμίζουσα τὸν ἐν Α΄ ἸΙωάν. 5:6 λόγον,
«Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν, ὅτι τὸ Πνεῦμά
ἐστιν ἡ ἀλήθεια», ἔχει τὴν ἔννοιαν, ὅτι τὸ ἍΑγιον
Πνεῦμα μαρτυρεῖ, ἤτοι θεθαιώνει, τὴν ἄφεσιν τῶν
ἁμαρτιῶν. Μαρτυρεῖ δὲ τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα μὲ τὸ νὰ λέγῃ τὶ «λέγει Κύριος»,
τὶ λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος. Ὁ
«Κύριος», τὸ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, λέγει:
«Μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας διδοὺς νόμους μου ἐπὶ
καρδίας αὐτῶν, καὶ ἐπὶ τῶν διανοιῶν αὐτῶν ἐπιγρά-
Ψψω αὐτούς, καὶ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀνο-
μιῶν αὐτῶν οὐ μὴ μνησθῶ ἔτι». Οἱ θεῖοι νόμοι ἐγ-
γράφονται πλέον εἰς τὸ ἐσωτερικὸν τῶν πιστῶν,
διότι οὗτοι διὰ τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν
ἀνομιῶν αὐτῶν ἐξαγνίζονται καὶ καθίστανται κα-
τάλληλοι διὰ τὴν ἐγγραφὴν τῶν θείων νόμων ἐντὸς
αὐτῶν.

32
 Κατὰ ταῦτα διὰ τοῦ «μεμφόμενος» τοῦ Ἕθρ. 8:8
καὶ τοῦ «Μαρτυρεῖδὲ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΑγιον»
τοῦ Ἕθρ. 10:15 ἀποδεικνύεται, ὅτι εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν
χωρίον Ἰερ. 38 (31):33-34 ὁμιλεῖ τὸ Πνεῦμα τὸἍΔΛγιον
καὶ λέγει τὶ «λέγει Κύριος», δηλαδὴ τὶ λέγει ἄλλο
πρόσωπον, ὁ Θεός. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ ἡ πρὸς ᾿Εθραίους
᾿Επιστολὴ λέγει, ὅτι ἐν τῇ προφητείᾳ τοῦ ᾿Ιερεμίου
ὁμιλεῖϊκαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἔπρεπε καὶ ἐκτούτου
οἱ ἑρμηνευταὶ νὰ καταλάθουν, ὅτι ἡ ἀλήθεια, ὅτι ἡ
Θεότης δὲν εἶνε ἕν μόνον πρόσωπον, περιέχεται
καὶ εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην.
ἼΛΑξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι εἰς τὸ κεφάλαιον
τοῦ Ἰερεμίου, ἔνθα περιέχεται ἡ περίφημος προφη-
τεία περὶ καινῆς διαθήκης καὶ τὸ ἐξετασθὲν χωρίον,
μέρος τῆς ἐν λόγῳ προφητείαςκ, εἰς τοὺς στίχ. 31:16,
35-36 καὶ 37 κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν καὶ 38:36-37 κατὰ
τοὺς Ο΄ γίνεται σαφὴς διάκρισις δύο θείων προσώ-
πων, ἀφοῦ ἐν αὐτοῖς ὁμιλεῖ «Κύριος» καὶ λέγει τὶ
«λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ ἄλλο πρόσωπον
τῆς Θεότητος.

«Ἰδοὺ δὴ ὁ δεσπότης Κύριος σαθαὼθ ἀφελεῖ ἀπὸ

τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ ἀπὸ ᾿Ἰερουσαλὴμ ἰσχύοντα καὶ
ἰσχύουσαν, ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος, γίγαντα
καὶ ἰσχύοντα καὶ ἄνθρωπον πολεμιστὴν καὶ δικα-
στὴν καὶ προφήτηνκαὶ στοχαστὴν καὶ πρεσθύτερον
καὶ πεντηκόνταρχον καὶ θαυμαστὸν σύμθουλονκαὶ
σοφὸν ἀρχιτέκτονα καὶ συνετὸν ἀκροατήν᾽ καὶ
ἐπιστήσω νεανίσκους ἄρχοντας αὐτῶν, καὶ ἐμπαῖ-
κται κυριεύσουσιν αὐτῶν» (Ἤσ.3:1-4).

33
 Ἐνταῦθα θεῖον πρόσωπον ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσω-
πον περὶ ἑαυτοῦ, ἀφοῦ ἐν στίχ. 4 λέγει, «ἐπιστήσω
νεακίσκους ἄρχοντας αὐτῶν», καὶ διακρίνει ἑαυτὸ
ἀπὸ ἄλλου θείου προσώπου, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ
εἰς γ΄ πρόσωπον, ἀφοῦ ἐν στίχ. 1 λέγει, «Ἰδοὺ δὴ ὁ
δεσπότης Κύριος σαθαὼθ ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας
καὶ ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν
κλπ.».

«Τάδε λέγει Κύριος" Ἀνθ᾽ ὧν ὑψώθησαναἱ θυγα-

τέρες Σιὼν καὶ ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ καὶ
ἐν νεύμασιν ὀφθαλμῶν καὶ τῇ πορείᾳ τῶν ποδῶν
ἅμα σύρουσαιτοὺς χιτῶναςκαὶ τοῖς ποσὶν ἅμα παί-
ζουσαι, καὶ ταπεινώσει ὁ Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας
Σιών, καὶ Κύριος ἀποκαλύψει τὸ σχῆμα αὐτῶν» (Ἠσ.
3:16-17).
Ἐνταῦθα «Κύριος» λέγει, ὅτι «ὁ Θεός», ὁ «Κύ-
ριος», θὰ ταπεινώσῃ καὶ θὰ ἐξευτελίσῃ τὰς ὑπερη-
φάνους καὶ ἀσέμνους θυγατέρας τῆς Σιών. Ἕν
θεῖον πρόσωπον δηλαδὴ ὁμιλεῖ περὶ ἄλλου θείου
προσώπου.

«᾿Ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου,καὶ

τοῖς ὠσὶν αὐτῶν θαρέως ἤκουσαν καὶ τοὺς ὀφθαλ-
μοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλ-
μοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσικαὶ τῇ καρδίᾳ συνῶοσι,
καὶ ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσομαι αὐτούς. Καὶ εἶπα: Ἕως
πότε, Κύριε; Καὶ εἶπεν. Ἕως ἂν ἐρημωθῶσι πόλεις
παρὰτὸ μὴ κατοικεῖσθαι καὶ οἶκοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι
ἀνθρώπους, καὶ ἡ γῆ καταλειφθήσεται ἔρημος. Καὶ

34
μετὰ ταῦτα μακρυνεῖὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους»(Ἠσ.
6:10-12).
᾿ἘΕνταῦθα, ἔνθα ὁ λόγος περὶ πωρώσεως, κωφώ-
σεως καὶ τυφλώσεως τῶν Ἰσραηλιτῶν, καὶ περὶ τιμω-
ρίας αὐτῶν, ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον διὰ τὸν ἑαυτόν
του, ἀφοῦ λέγει «ἰάσομαι», ἕν θεῖον πρόσωπον, τὸ
ὁποῖον ὀνομάζεται «Κύριος», ἑθραϊστὶ ᾿Αδωνάι, στίχ.
1, 8, 11, καὶ «Κύριος σαθαώθ», ἑθραϊστὶ Γιαχθδὲ
σαθαώθ (Ξ- Κύριος τῶν δυνάμεων, Κύριος παντο-
κράτωρ), στίχ. 3, 5. Τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον, τὸ
ὁποῖον ὁ Ἠσαΐας εἶδεν ὡς βασιλέα «καθήμενον ἐπὶ
θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος
τῆς δόξης αὐτοῦ», στίχ. 1 (ἰδὲ καὶ στίχ. 3), εἶνε ὁ
Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως δεικνύει τὸ ᾿Ιωάν. 12:40-42,
ὅπου ὁ στίχ. 40 εἶνε παράθεσις τοῦ στίχ. 10 τοῦ ὑπ᾽
ὄψιν χωρίου Ἠσ. 6:10-12. Τὸ θεῖον δὲ τοῦτο πρό-
σωπον, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἀπαντῶνεἰς ἐρώτημα τοῦ
προφήτου περὶ τῆς διαρκείας τῆς πωρώσεως τοῦ
Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἐν στίχ. 12 διὰ τῆς φράσεως,
«καὶ μετὰ ταῦτα μακρυνεῖὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους»,
ὁ Θεὸς δηλαδὴ θ᾽ ἀπομακρύνῃ ἐκ τῆς Πατρίδος των
τοὺς Ἰσραηλίτας δι᾽ αἰχμαλωσίας καὶ ἐξορίας, ἀνα-
φέρεταιεἰς ἄλλο θεῖον πρόσωπον, «τὸν Θεὸν» κατὰ
τοὺς Ο΄, «Γιαχθὲ» κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν. Διὰ τὸ ἄλλο δὲ
τοῦτο πρόσωπον,τὸν Θεόν,ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον,
ἀφοῦ λέγει «μακρυνεῖ ὁ Θεός». Ἔχομεν λοιπὸν ἐν
τῷ χωρίῳ διάκρισιν δύο προσώπων τῆς Θεότητος.
Ἄξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι ἐν στίχ. ὃ κατὰ τὸ
ἙΒθραϊκὸν ὁ ὁμιλῶν εἰς τὸν προφήτην Κύριοςλέγει:
«Ποῖον θὰ ἀποστείλω, καὶ ποῖος θὰ πορευθῇ δι᾽

35
ἡμᾶς;». Ὁ Κύριος λέγει «ἀποστείλω», κατὰ ἑνικόν,
καὶ «δι᾿ ἡμᾶς», κατὰ πληθυντικόν. Ὁ δὲ πληθυντικὸς
σημαίνει, ὅτι ἐν τῇ Θεότητι ὑπάρχουν περισσότερα
τοῦ ἑνὸς πρόσωπα.
Ὅτι δὲ εἰς τὸ σχολιασθὲν χωρίον Ἢσ. 6:10-12
γίνεται πράγματι διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θε-
ότητος, τοῦτο φαίνεται σαφῶς καὶ ἐπιθεθαιώνεται
ἐκ τοῦ τρόπου, κατὰ τὸν ὁποῖον ὁ στίχ. 10 τοῦ χω-
ρίου τούτου παρατίθεται ἐν ᾿Ιωάν. 12:40: «Τετύ-
φλωκεν αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ πεπώρωκεν
αὐτῶν τὴν καρδίαν, ἵνα μὴ ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς
καὶ νοήσωσιτῇ καρδίᾳ καὶ ἐπιστραφῶοσι, καὶ ἰάσομαι
αὐτούς». Εἰς τὰ ῥήματα «τετύφλωκε» καὶ «πεπώρω-
κε», γ᾽ προσώπου, ὡς ὑποκείμενον ἐννοεῖται ὁ Θεὸς
ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι ὁ Θεὸς παρεχώρησε τὴν τύφλωσιν
καὶ πώρωσιν τῶν ᾿Ισραηλιτῶν λόγῳ τῆς κακῆς προ-
αιρέσεως καὶ διαγωγῆς των (Πρθλ. Ἠσ. 29: 10, ἹῬΡωμ.
11:8, Ἐξόδ. 10:20, 27). Εἰς τὸ ῥῆμα δὲ «ἰάσομαι», α΄
προσώπου, ὡς ὑποκείμενον ἐννοεῖται ὁ ὁμιλῶν ἐν
τῷ χωρίῳ Κύριος Χριστός. Συντόμως τὸ ᾿Ιωάν. 12:40
ἔχει οὕτως: Ἐτύφλωσε καὶ ἐπώρωσετοὺς ἸΙσραηλί-
τας ὁ Θεός, διὰ νὰ μὴ ἐπιστραφοῦν καὶ τοὺς θερα-
πεύσω ἐγὼ ὁ Κύριος Χριστός. ᾿Αφοῦ δὲ ἐκ τοῦ
τρόπου, κατὰ τὸν ὁποῖον τὸ ᾽Ησ. 6:10 παρατίθεται
ἐν Ἰωάν. 12:40, φαίνεται, ὅτι ἐν Ἦσ. 6:10-12 γίνεται
πραγματικῶς διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότη-
τος, οἱ ἑρμηνευταὶ ἔπρεπε νὰ ἀντιλαμθάνωνται,ὅτι
εἰς πολλὰ παράδοξα χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἡ
παραδοξότης ἔγκειται εἰς τὴν διάκρισιν ἐν αὐτοῖς
προσώπων τῆς Θεότητος.

36
 «Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαίμοι ἔτι (λέγων,
προσθέτει τὸ ἹΕθραϊκόν): Διὰ τὸ μὴ θΘούλεσθαι τὸν
λαὸν τοῦτον τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πορευόμενον
ἡσυχῆ, ἀλλὰ θούλεσθαι ἔχειν τὸν Ρασεὶμ καὶ τὸν
υἱὸν Ρομελίου θασιλέα ἐφ᾽ ὑμῶν, διὰ τοῦτο ἰδοὺ
Κύριος ἀνάγει ἐφ᾽ ὑμᾶς τὸ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ τὸ
ἰσχυρὸν καὶ τὸ πολύ, τὸν θασιλέα τῶν Ἀσσυρίων»
(Ησ. 8:5-7).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο «Κύριος» ὁμιλεῖ εἰς τὸν
προφήτην περὶ ἄλλου «Κυρίου», ὁ ὁποῖος ἐξεγείρει
ἐναντίον τῶν Ἰουδαίων τὸν ἰσχυρὸν καὶ ὁρμητικὸν
βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων. ᾿Ιδὲ καὶ τὸν στίχ. 8, ὅπου
κατὰ τὸ Εθραϊκὸν ὁ Κύριος ἀπευθύνεται πρὸς τὸν
᾿Εμμανουήλ, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται ὡς κυρίαρχος
τῆς χώρας, ὅπερ λέγεται μόνον περὶ τοῦ Γιαχθέ
(Ἡσ.14:2, 25᾽ Ἰερ. 2:7: Ὥσ.9:3).

«Ἰδοὺ ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους... Καὶ ἔσται

Βαθυλών, ἣ καλεῖται ἔνδοξος ἀπὸ θασιλέως Χαλ-
δαίων, ὃν τρόπον κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομακαὶ
Γόμορρα»(Ἤσ. 13:17-19).
Ἕνθεῖον πρόσωπον ἐνταῦθα ἀπευθύνεται πρὸς
τοὺς Βαθυλωνίους καὶ λέγει «ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς
Μήδους». Προλέγει δέ, ὅτι ἡ ἔνδοξος Βαθυλὼν θὰ
καταστραφῇ, «ὃν τρόπον κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σό-
δομα καὶ Γόμορρα». Τὸ θεῖον πρόσωπονὁμιλεὶ δι
ἑαυτὸ εἰς α΄ πρόσωπον («ἐπεγείρω») καὶ διακρίνει
ἑαυτὸ ἀπὸ «τοῦ Θεοῦ», περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς
γ΄ πρόσωπον («κατέστρεψεν ὁ Θεός», δὲν λέγει,
κατέστρεψα ἐγώ). ᾿Ιδὲ καὶ τὸ ὅμοιον χωρίον ᾿Αμ.

37
4:11, ὅπου ἡ διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος
γίνεται κατὰ τρόπον σαφέστερον καὶ καταπληκτι-
κώτερον.

«Ἰδοὺ Κύριος κάθηται ἐπὶ νεφέλης κούφηςκαὶ

ἥξει εἰς Αἴγυπτον, καὶ σεισθήσεται τὰ χειροποίητα
Αἰγύπτου ἀπὸ προσώπουαὐτοῦ, καὶ ἡ καρδία αὐτῶν
ἡττηθήσεται ἐν αὐτοῖς. Καὶ ἐπεγερθήσονται Αἰγύ-
πτιοι ἐπ᾿ Αἰγυπτίους, καὶ πολεμήσει ἄνθρωπος τὸν
ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἄνθρωπος τὸν πλησίον αὐτοῦ,
πόλις ἐπὶ πόλιν καὶ νομὸς ἐπὶ νομόν. Καὶ ταρα-
χθήσεται τὸ πνεῦμα τῶν Αἰγυπτίων ἐν αὐτοῖς, καὶ
τὴν θουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω, καὶ ἐπερωτήσουσι
τοὺς θεοὺς αὐτῶν καὶ τὰ ἀγάλματα αὐτῶν καὶ τοὺς
ἐκ τῆς γῆς φωνοῦντας καὶ τοὺς ἐγγαστριμύθους.
Καὶ παραδώσω τὴν Αἴγυπτον εἰς χεῖρας ἀνθρώπων
κυρίων σκληρῶν, καὶ θασιλεῖς σκληροὶ κυριεύσου-
σιν αὐτῶν᾽ Τάδε λέγει Κύριος σαθαώθ» (Ἠσ. 19:1-
4).
Εἰς τὴν παροῦσαν περικοπήν, ὅπου περιέχεται
προφητεία κατὰ τῆς Αἰγύπτου, ὁμιλεῖ «Κύριος σα-
θαώθ», ὅπως δηλοῦταιεἰς τὸ τέλος τῆς περικοπῆς,
καὶ χρησιμοποιεῖ δι᾽ ἑαυτὸν α΄ πρόσωπον («τὴν
θουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω», «παραδώσω τὴν Αἴγυ-
πτον εἰς χεῖρας ἀνθρώπων κυρίων σκληρῶν», δια-
κρίνει δὲ τὸν ἑαυτόν του ἀπὸ ἄλλου προσώπου τῆς
Θεότητος, τὸ ὁποῖον ἀναφέρει εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ
χωρίου μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος» καὶ περὶ τοῦ ὁποίου
χρησιμοποιεῖ γ΄ πρόσωπον («Ἰδοὺ Κύριος κάθηται
ἐπὶ νεφέλης κούφης καὶ ἥξει εἰς Αἴγυπτον»). «Κύ-

3ὃ
 ριος» κατέρχεταιεἰς Αἴγυπτον καὶ δι᾽ αὐτοῦ «Κύριος
σαθαὼθ»ἐπιφέρει τιμωρίαν εἰς τὴν Αἴγυπτον.

«Διότι οὕτως εἰπέ μοι Κύριος" Ἔτι ἐνιαυτὸς ὡς

ἐνιαυτὸς μισθωτοῦ, ἐκλείψει ἡ δόξα τῶν υἱῶν Κη-
δάρ, καὶ τὸ κατάλοιπον τῶν τοξευμάτων τῶν ἰσχυ-
ρῶν υἱῶν Κηδὰρ ἔσται ὀλίγον, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς
Ἰσραὴλ ἐλάλησεν» (Ἠσ. 21:16-17).
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπου ὁ λόγος κατὰ τῶν
Κηδαριτῶν, λαοῦ πολεμικοῦ, περιφήμων τοξευτῶν,
«Κύριος» εἶπεν εἰς τὸν προφήτην,ὅτι οἱ Κηδαρῖται
θὰ ὑποστοῦν ὄλεθρον,διότι «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσρα-
ὴλ ἐλάλησεν», καὶ ὅ,τι, ἐννοεῖται, ἀπεφάσισε καὶ
ἐλάλησεν ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς καὶ ὑπερασπιστὴς τοῦ
᾿Ισραήλ, ὁπωσδήποτε θὰ γίνῃ. Εἶνε φανερόν, ὅτι
«Κύριος» διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ «Κυρίου τοῦ Θεοῦ».

«Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ -τάδε λέγει Κύριος σαθα-

ὧθ-- κινηθήσεται ὁ ἄνθρωπος ὁ ἐστηριγμένος ἐν
τόπῳ πιστῷ καὶ ἀφαιρεθήσεται" καὶ πεσεῖται καὶ
ἐξολοθρευθήσεται ἡ δόξα ἡ ἐπ᾽ αὐτόν, ὅτι Κύριος
ἐλάλησεν» (Ἠσ. 22:25. Ἰδὲ καὶ τὸ Εθραϊκόν).
᾿Αξία παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ ἐνε-
στῶτος «λέγε!» καὶ τοῦ ἀορίστου «ἐλάλησεν»: Τάδε
λέγει «Κύριος σαθαώθ», ὅτι δηλαδὴ θὰ τιμωρηθῇ ὁ
ἰσχυρός, ἀλλ᾽ ἀσεθὴς ἄνθρωπος, διότι οὕτω «Κύριος
ἐλάλησεν».
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπου ὁ λόγος περὶ τιμωρίας
ἰσχυροῦ καὶ εὐημεροῦντος ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος
παρεξετράπη, γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς

39
Θεότητος ὁμοίως πρὸς τὴν διάκρισιν εἰς τὸ προη-
γουμένως σχολιασθὲν χωρίον Ἢσ. 21:16-17.

«Καὶ σὺ μὴ λάθῃς γυναῖκα, λέγει Κύριος ὁ Θεὸς

Ἰσραήλ, καὶ οὐ γεννηθήσεταί σοι υἱὸς οὐδὲ θυγά-
τῆρ ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. Ὅτι τάδε λέγει Κύριος περὶ
τῶν υἱῶν καὶ περὶ τῶν θυγατέρων τῶν γεννωμένων
ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ καὶ περὶ τῶν μητέρων αὐτῶν τῶν
τετοκυιῶν αὐτοὺς καὶ περὶ τῶν πατέρων αὐτῶν τῶν
γεγεννηκότων αὐτοὺς ἐν τῇ γῇ ταύτῃ Ἐν θανάτῳ
νοσερῷ ἀποθανοῦνται...» (Ἰερ. 16:1-4).
Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ»
λέγει εἰς τὸν προφήτην ᾿Ιερεμίαν: Σὺ νὰ μὴ λάθῃς
γυναῖκα καὶ νὰ μὴ δημιουργήσῃς οἰκογένειαν, διότι
ὁ «Κύριος» λέγει περὶ τῶν γονέων καὶ τῶν τέκνων
αὐτῆς τῆς χώρας: Θὰ ἀποθάνουν μὲ ὀδυνηρὸν
θάνατον... Ἕν πρόσωπον, «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ»,
ἀναφέρεται εἰς ἄλλο πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ἐπίσης
ὀνομάζεται «Κύριος». Διάκρισις δύο θείων προσώ-
πων.

«Ὦ οἱ ποιμένες οἱ διασκορπίζοντες καὶ ἀπολ-

λύοντες τὰ πρόθατα τῆς νομῆς μου. Διὰ τοῦτο τάδε
λέγει Κύριος ἐπὶ τοὺς ποιμαίνοντας τὸν λαόν μου᾽
Ὑμεῖς διεσκορπίσατε τὰ πρόθατά μου καὶ ἐξώσατε
αὐτὰ καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθε αὐτά, ἰδοὺ ἐγὼ ἐκδικῶ
ἐφ᾽ ὑμᾶς κατὰ τὰ πονηρὰ ἐπιτηδεύματα ὑμῶν»(Ἰερ.
23:1-2).
Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, ἔνθα ὁ λόγος περὶ τῶν κακῶν
ποιμένων, ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, «Κύριος» ὀνο-

40
μαζόμενον κατὰ τὸ ἙΘθραϊκόν, χρησιμοποιεῖ δι᾽
ἑαυτὸν α΄ πρόσωπον («τὰ πρόθατα τῆς νομῆς μου»,
«τὸν λαόν μου»), καὶ διὰ τῆς φράσεως «Διὰ τοῦτο
τάδε λέγει Κύριος»εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλο θεῖον
πρόσωπον,περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖεἰς γ΄ πρόσωπον
(«λέγει Κύριος»), καὶ τὸ ὁποῖον ἄρχεται τοῦ λόγου
διὰ τῆς φράσεως «Ὑμεῖς διεσκορπίσατετὰ πρόθατά
μου». Διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Καὶ
μόνον δὲ τὸ πρῶτον τμῆμα τοῦ στίχ. 2, «Διὰ τοῦτο
τάδε λέγει Κύριος ἐπὶ τοὺς ποιμαίνοντας τὸν λαόν
μου», ἀποδεικνύει τὴν διάκρισιν δύο προσώπων
τῆς Θεότητος, ἀφοῦ ὁ ὁμιλῶν εἰς τὸ τμῆμα τοῦτο
δὲν λέγει «τὸν λαὸν αὐτοῦ», ἀλλὰ λέγει «τὸν λαόν
μου».

«Ἐν ἀρχῇ θασιλέως Ἰωακεὶμ υἱοῦ Ἰωσία ἐγενήθη

ὁ λόγος οὗτος παρὰ Κυρίου᾽ Οὕτως εἰπε Κύριος"
Στῆθι ἐν αὐλῇ οἴκου Κυρίου καὶ χρηματιεῖς ἅπασι
τοῖς Ἰουδαίοις καὶ πᾶσι τοῖς ἐρχομένοις προσκυ-
νεῖν ἐν οἴκῳ Κυρίου ἅπαντας τοὺς λόγους, οὺς
συνέταξά σοι χρηματίσαι αὐτοῖς, μὴ ἀφέλῃς ῥῆμα»
(Ἰερ. 33 [26] : 1-2).
Κατὰ τὸ ἹΕθραϊκὸν μετὰ τὴν φράσιν, «ἐγενήθη ὁ
λόγος οὗτος παρὰ Κυρίου», προστίθεται ἡ λέξις
«λέγων». Εἷς «Κύριος» ὡμίλησεν εἰς τὸν προφήτην
λέγων: «Οὕτωςεἶπε Κύριος...». Εἷς «Κύριος» λέγει,
τὶ εἶπεν ἄλλος «Κύριος». Διάκρισις δύο προσώπων
τῆς Θεότητος. Ἴσως δὲ ὁ δεύτερος «Κύριος», ἐπαν-
ειλημμένως ὁμιλῶν περὶ «οἴκου Κυρίου» καὶ ὄχι
«οἴκου μου», ἀναφέρεται εἰς τρίτον «Κύριον».

41
 «Οὕτως εἶπε Κύριος ἐπὶ Σαμαίαν τὸν Νελαμίτην:
Ἐπειδὴ ἐπροφήτευσεν ὑμῖν Σαμαίας, καὶ ἐγὼ οὐκ
ἀπέστειλα αὐτόν, καὶ πεποιθέναι ἐποίησεν ὑμᾶς ἐπ᾽
ἀδίκοις, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος. ᾿Ιδοὺ ἐγὼ
ἐπισκέψομαι ἐπὶ Σαμαίαν καὶ ἐπὶ τὸ γένος αὐτοῦ,
καὶ οὐκ ἔσται αὐτῶν ἄνθρωπος ἐν μέσῳ ὑμῶν τοῦ
ἰδεῖν τὰ ἀγαθά, ἃ ἐγὼ ποιήσω ὑμῖν, οὐκ ὄψονται»
(Ἰερ. 36[29]:31-32).
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ ἀπευθυνόμενοςεἰς τὸν
προφήτην «Κύριος» καὶ ὁμιλῶν δι᾽ ἑαυτὸν εἰς α΄
πρόσωπον («ἐγὼ οὐκ ἀπέστειλα») διακρίνει ἑαυτὸν
ἀπὸ ἄλλου «Κυρίου», διὰ τὸν ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς γ΄
πρόσωπον («διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος»). Διά-
Κρισις λοιπὸν δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Κατὰ
δὲ τὸ Εθραϊκὸν ὁ δεύτερος «Κύριος» λέγει τὶ «λέ-
γει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ τρίτον πρόσωπον τῆς
Θεότητος.

«Οὕτως εἶπε Κύριος παντοκράτωρ. Λάβετὸ Βδι-

θλίον τῆς κτήσεως τοῦτο καὶ τὸ θιθλίον τὸ ἀνε-
γνωσμένονκαὶ θήσεις αὐτὸ εἰς ἀγγεῖον ὀστράκινον,
ἵνα διαμείνῃ ἡμέρας πλείους, ὅτι οὕτως εἶπε Κύ-
ριος᾽ Ἔτι κτηθήσονται ἀγροὶ καὶ οἰκίαι καὶ ἀμπε-
λῶνες ἐν τῇ γῇ ταύτῃ» (Ἰερ. 39 [32]:14-15).ὕ
Ὁ «Κύριος»εἶπε: Λάβε αὐτὰ τὰ συμφωνητικὰ καὶ
διαφύλαξον αὐτά, διότι ὁ «Κύριος»εἶπε... Διάκρισις
δύο προσώπων τῆς Θεότητοο.

«Καὶ νῦν οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς ἸΙσραήλ...

Ἰδοὺ ἐγὼ συνάγω αὐτοὺς ἐκ πάσης τῆς γῆς, οὗ

42
διέσπειρα αὐτοὺς ἐκεῖ ἐν ὀργῇ μου καὶ τῷ θυμῷ μου
καὶ ἐν παροξυσμῷ μεγάλῳ, καὶ ἐπιστρέψω αὐτοὺς
εἰς τὸν τόπον τοῦτον καὶ καθιῶ αὐτοὺς πεποιθότας,
καὶ ἔσονταίμοι εἰς λαόν, καὶ ἐγὼ ἔσομαι αὐτοῖς εἰς
Θεόν. Καὶ δώσω αὐτοῖς ὁδὸν ἑτέραν καὶ καρδίαν
ἑτέραν φοθηθῆναί με πάσας τὰς ἡμέραςκαὶ εἰς
ἀγαθὸν αὐτοῖς καὶ τοῖς τέκνοις αὐτῶν μετ᾽ αὐτούς.
Καὶ διαθήσομαι αὐτοῖς διαθήκην αἰωνίαν, ἣν οὐ μὴ
ἀποστρέψω ὄπισθεν αὐτῶν καὶ τὸν φόθον μου
δώσω εἰς τὴν καρδίαν αὐτῶν πρὸς τὸ μὴ ἀποστῆναι
αὐτοὺς ἀπ’ ἐμοῦ. Καὶ ἐπισκέψομαι τοῦ ἀγαθῶσαι
αὐτοὺς καὶ φυτεύσω αὐτοὺςἐν τῇ γῇ ταύτῃ ἐν πίστει
καὶ ἐν πάσῃ καρδίᾳ καὶ ἐν πάσῃ ψυχῇ, ὅτι οὕτως
εἶπε Κύριος. Καθὰ ἐπήγαγον ἐπὶ τὸν λαὸν τοῦτον
πάντα τὰ κακὰ τὰ μεγάλα ταῦτα, οὕτως ἐγὼ ἐπάξω
ἐπ᾽ αὐτοὺς πάντα τὰ ἀγαθά, ἃ ἐλάλησα ἐπ᾽ αὐτούς»
(Ἰερ. 39[32]:36-42).
Κατὰ τὴν πνευματικωτάτην ταύτην μεσσιακὴν
περικοπὴν «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ», στίχ. 36, ὁμιλῶν
εἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτόν («ἐγὼ συνάγω», «διέ-
σπει!Ιρα», «ἐν ὀργῇ μου καὶ ἐν θυμῷ μου», «ἐπιστρέ-
ψω», «καθιῶ» κλπ.), ἐπαγγέλλεται μεγάλα ἀγαθὰ
εἰς τὸν λαόν του, «ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος...», διότι ὁ
«Κύριος» εἶπε: Καθὼς ἐπέφερα εἰς τὸν λαὸν κακά,
οὕτω θὰ κάνω εἰς αὐτὸν ἀγαθά. Ὃ πρῶτος «Κύριος»
εἰσάγει εἰς τὸν λόγον δεύτερον «Κύριον», περὶ τοῦ
ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («εἶπε Κύριος»).

«Οὐκ ἀντείχοντο τῶν προσταγμάτων μου, ὧν

ἔδωκα κατὰ πρόσωπον τῶν πατέρων αὐτῶν, διὰ

43
τοῦτο οὕτως εἰπε Κύριος" ᾿Ιδοὺ ἐγὼ ἐφίστημι τὸ
πρόσωπόν μου τοῦ ἀπολέσαι πάντας τοὺς καταλοί-
πους τοὺς ἐν Αἰγύπτῳ» (Ἰερ. 51 [44]:10-11).Ψ
Ἐντῷ χωρίῳ τούτῳ πρόσωπον τῆς Θεότητος, ἐν
στίχ. 2 ὀνομαζόμενον «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ»,
ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτὸ («τῶν προστα-
γμάτων μου», «ἔδωκα») καὶ καταγγέλλει τὴν ἀνυπα-
κοὴν εἰς τὰ προστάγματάτου, διὰ δὲ τῆς φράσεως
«διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος» εἰσάγειεἰς τὸν λόγον
ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, περὶ τοῦ ὁποίου
ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον («εἶπε Κύριος»). Τὸ ἄλλο δὲ
τοῦτο πρόσωπονἐξαγγέλλει τιμωρίαν τῶν παραβα-
τῶν τῶν θείων προσταγμάτων, τῶν ἐν Αἰγύπτῳ
Ἰουδαίων. Εἰς τὸ χωρίον λοιπὸν γίνεται διάκρισις
δύο προσώπωντῆς Θεότητος. Ἂν δὲ δεχθῶμεν,ὅτι
«ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἰερεμίαν» κατὰ τὸν
στίχ. 1 ἐγένετο ὄχι δι᾿ ἀγγέλου, ἀλλὰ παρὰ Κυρίου,
ὡς συνήθως, τότε πρόκειται περὶ τριῶν προσώπων
τῆς Θεότητος, τοῦ λαλήσαντος εἰς τὸν προφήτην
«Κυρίου τοῦ Θεοῦ Ἰσραήλ», στίχ. 2, ἢ «Κυρίου
παντοκράτορος», στίχ. 7, εἰς τὸν ὁποῖον ἀναφέρεται
ὁ λαλήσας εἰς τὸν προφήτην, καὶ τοῦ «Κυρίου»,
στίχ. 11, εἰς τὸν ὁποῖον ἀναφέρεται τὸ προηγού-
μενον θεῖον πρόσωπον.

«Τάδε λέγει Κύριος" Ἀνθ᾽ ὧν οἱ λόγοι ὑμῶν ψευ-

δεῖς καὶ αἱ μαντεῖαι ὑμῶν μάταιαι, διὰ τοῦτο ἐγὼ ἐφ᾽
ὑμᾶς, λέγει Κύριος» (Ἰεζ. 13:8).
Ολόγος ἐνταῦθα ἐναντίον τῶν ψευδοπροφητῶν.
Μεταφράζομεν: «Αὐτὰ λέγει ὁ Κύριος: “᾿Επειδὴ οἱ

44
λόγοι σας εἶνε ψευδεῖς καὶ αἱ μαντεῖαί σας εἶνε
ψευδεῖς, διὰ τοῦτο ἐγὼ εἶμαι ἐναντίον σας, λέγει ὁ
Κύριος "».
Λόγῳ τῆς θραχύτητος τοῦ λόγουεἰς τὸ παρὸν
χωρίον, ἡ διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος,
ἐὰν προσέξῃ τις, γίνεται φανερὰ εὐκόλως καὶ ἀμέ-
σως. Ὁ «Κύριος» τῆς πρώτης προτάσεως τοῦ ἐδαφί-
ου «λέγε!» τὶ «λέγει Κύριος», ἄλλο θεῖον πρόσωπον
μνημονευόμενον εἰς τὴν τελευταίαν πρότασιν τοῦ
ἐδαφίου.
«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων᾽ Υἱὲ
ἀνθρώπου,τί ὑμῖν ἡ παραθολὴ αὕτη ἐν τοῖς υἱοῖς
Ἰσραὴλ λέγοντες, Οἱ πατέρες ἔφαγον ὄμφακα καὶ
οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἐγομφίασαν; Ζῶ ἐγώ, λέγει
Κύριος, ἐὰν γένηται ἔτι λεγομένη ἡ παραδολὴ αὕτη
ἐν τῷ Ἰσραήλ» (Ἰεζ. 18:1-3).
Ἰσραηλῖται ἔλεγον αὑτὴν τὴν παροιμίαν: «Οἱ πα-
τέρες ἔφαγον ἀνωρίμους σταφυλάς («ἀγουρίδες»),
καὶ οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἡμωδίασαν («μούδια-
σαν»)». Ἡ παροιμία ἐσήμαινεν, ὅτι ἁμαρτάνουν οἱ
πατέρες καὶ τιμωροῦνται τὰ τέκνα, ἐνῷ αὐτὴ ἡ
γνώμη εἶνε ἐσφαλμένη. Κατὰ τὸν στίχ. 4 ὁ ἄνθρω-
πος, ὁ ὁποῖος ἁμαρτάνει, αὐτὸς ἀποθνήσκει, ὄχι
ἄλλος ἐξ αἰτίας αὐτοῦ.
Κατόπιν αὐτῆς τῆς ἐξηγήσεως μεταφράζομεν τὸ
χωρίον, διὰ νὰ σχολιάσωμεν κατόπιν τοῦτο ἐξ ἐπό-
ψεως διακρίσεως προσώπων τῆς Θεότητος.
Καὶ ὡμίλησεν ὁ Κύριος πρὸς ἐμὲ λέγων᾽ ᾿Ανθρω-
πε, διατί ὑπάρχει εἰς σᾶς, εἰς τοὺς ᾿Ισραηλίτας, αὐτὴ

45
ἡ παροιμία, «Οἱ πατέρες ἔφαγον ἀνωρίμους σταφυ-
λὰς καὶ οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἡμωδίασαν»; Ζῶ ἐγώ,
λέγει ὁ Κύριος, δὲν πρόκειται νὰ συνεχισθῇ λεγο-
μένη αὐτὴ ἡ παροιμία ἐν τῷ ᾿Ισραήλ.
Καὶ ἐνταῦθα διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεό-
τητος, ἀφοῦ ὁ λαλήσας πρὸς τὸν προφήτην «Κύ-
ριος» εἶπε τὶ «λέγει Κύριος», ἄλλο θεῖον πρόσωπον,
περὶ τῆς ἐν λόγῳ παροιμίας.

Εἰς τὴν παροῦσαν παράγραφον ἐχρησιμοποιήσα-

μεν ἱκανὸν ἀριθμὸν χωρίων, εἰς τὰ ὁποῖα γίνεται
διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Κατακλεί-
οντες δὲ ἐνταῦθα τὴν παράγραφον, παραθέτομεν
καὶ σχολιάζομεν δύο εἰσέτι χωρία, ἀμφότερα τοῦ
Ἰερεμίου, τὰ ὁποῖα, λόγῳ τῆς διατυπώσεώς των ἐξ
ἐπόψεως συντακτικῆς, εἶνε ἐκ τῶν ἐμποιούντων
εἰς ἡμᾶς ἰδιαιτέραν ἐντύπωσιν.

«Τάδε λέγει Κύριος περὶ πάντων τῶν γειτόνων

τῶν πονηρῶν τῶν ἁπτομένων τῆς κληρονομίας μου,
ἧς ἐμέρισα τῷ λαῷ μου Ἰσραήλ. Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποσπῶ
αὐτοὺς κλπ.» (Ἰερ. 12:14).
᾿Εὰν ἐν τῷ χωρίῳ ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς μόνον
προσώπου τῆς Θεότητος, ἡ διατύπωσις θὰ ἦτο δια-
φορετική: «Τάδε λέγει Κύριος περὶ πάντων τῶν
γειτόνων τῶν πονηρῶν τῶν ἁπτομένων τῆς κληρο-
νομίας αὐτοῦ, ἧς ἐμέρισε τῷ λαῷ αὐτοῦ ᾿Ισραήλ᾽
Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποσπῶ αὐτοὺς κλπ.». ᾿Αλλὰ τώρα ἐν τῷ
χωρίῳ ὃν πρόσωπον τῆς Θεότητος ὁμιλεῖ διὰ τὸν
ἑαυτόντου καὶ δι᾽ ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος.

46
 «Τάδε λέγει Κύριος περὶ τῶν προφητῶν τῶν
προφητευόντωνἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ψευδῆ καὶ ἐγὼ
οὐκ ἀπέστειλα αὐτούς... Ἐν θανάτῳ νοσερῷ ἀποθα-
νοῦνται κλπ.» (Ἰερ. 14:15).
Τὸ χωρίον εἶνε ὅμοιον πρὸς τὸ προηγούμενον.
Ὡςδεικνύει ἡ σύνταξις, σαφέστατα καὶ ἐν αὐτῷ
γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεότητος.
Μέγα τὸ πλῆθος τῶν χωρίων τῆς Παλαιᾶς Διαθή-
κης, εἰς τὰ ὁποῖα γίνεται διάκρισις δύο προσώπων
τῆς Θεότητος. Εἰς πολλὰς δὲ περιπτώσεις ἐκ τῶν
δύο προσώπων τῆς Θεότητος ὁπωσδήποτε τὸ ἕν
εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προ-
φητῶν(Β΄ Πέτρ. 1:21).
Οἱ δὲ ἑρμηνευταί, οἱ ὁποῖοι εἰς τόσα παραδόξου
διατυπώσεως χωρία δὲν θλέπουν διάκρισιν προ-
σώπων τῆς Θεότητος, αὐτοὶ καταργοῦν τὸ συντα-
κτικὸν καὶ διαπράττουν μεγάλο φιλολογικόν, ἀλλὰ
καὶ θεολογικὸν λάθος.

47
 «ΤῸ ΕΚΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ
ΕΚΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΝ»

Κατὰ τὴν διατύπωσιν εἰς τὸ Σύμθολον τῆς Πί-

στεως τῆς Β᾽ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία ἀν-
τεπεξῆλθε κατὰ τῶν Πνευματομάχων, τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιον εἶνε «τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον».
Ἡ διατύπωσις αὕτη στηρίζεται εἰς τὸν λόγον τοῦ
Χριστοῦ ἐν ᾿ἸΙωάν. 15:26:
«Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν
παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ
τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται', ἐκεῖνος μαρτυρήσειπερὶ
ἐμοῦ».
᾿Ενταῦθαὁ Χριστὸςὁμιλεῖ περὶ πέμψεως καὶπερὶ
ἐκπορεύσεως τοῦ Παρακλήτου ἢ Πνεύματος τῆς
ἀληθείας. Ἡ ἐκπόρευσις εἶνε ὅλως διάφορος τῆς
πέμψεως. Καὶ ὁ χρόνος τῶν ῥημάτων, διὰ τῶν ὁποί-
ὧν ἐκφράζονταιαἱ ἔννοιαι τῆς πέμψεωςκαὶ τῆς

1, Τὸ ΕΠΙοαυθ, τὸ ὁποῖον παρὰ τὴν ἀπαγόρευσιν τῶν Πατέ-

ρων προσέθεσεν ὁ Πάπαςεἰς τὸ Σύμθολον τῆς Πίστεωςκαὶ
κατὰ τὸ ὁποῖον τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεταικαὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ,
εἶνε αἵρεσις. Ἂν τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμα ἐξεπορεύετο καὶ ἐκ τοῦ
Υἱοῦ, εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον Ἰωάν. 15:26, ὅπου ὁ Χριστὸς ὁμιλεῖ
καὶ περὶ πέμψεως καὶ περὶ ἐκπορεύσεως τοῦ ᾿Αγίου Πνεύμα-
τος, ἀφοῦδιὰ τὴν πέμψιν λέγει «ἐγὼ πέμψω», καὶ διὰ τὴν ἐκπό-
ρευσιν ἔπρεπε νὰ ἐκφράζεται ὁμοίως, νὰ δεικνύῃ δηλαδή, ὅτι
καὶ αὐτὸς ἐκπορεύει τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, ὄχι μόνον ὁ Πατήρ.
᾿Αλλὰ τώρα ὁ Χριστὸς ἐκφράζεται κατὰ τρόπον διαφορετικόν,
ὡς ἐὰν ἔλεγεν: ᾿Εγὼ μὲν θὰ ἀποστείλω τὸν Παράκλητον, ἀλλὰ
παρὰ τοῦ Πατρός, διότι παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται.

48
 ἐκπορεύσεως, εἶνε διάφορος: «πέμψω», κατὰ χρό-
νον μέλλοντα, «ἐκπορεύεται», κατὰ χρόνον ἐνε-
στῶτα. «Ἐγὼ πέμψω», εἶπεν ὁ Χριστός, καὶ προσ-
έθεσε, «παρὰ τοῦ Πατρός». Διατί «παρὰ τοῦ Πα-
τρός»; Διότι «παρὰ τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται». Τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα πέμπει εἰς τὸν κόσμον καὶ ὁ Πατὴρ
(14:16) καὶ ὁ Υἱός, ἀλλ᾽ ἐκπορεύει μόνον ὁ Πατήρ.
ἘνΓαλ. 4:6 τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται ὡς «τὸ
Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ», ἐν ἹΡωμ. 8:9, Α΄ Πέτρ. 1:11 ὡς
«ΠνεῦμαΧριστοῦ»καὶ ἐν Φιλιπ. 1:19 ὡς «τὸ Πνεῦμα
Ἰησοῦ Χριστοῦ», διότι ἐκπορεύεται μὲν ἐκ τοῦ
Πατρός, ἀλλὰ διὰ τοῦ Υἱοῦ, ὅπως, προκειμένου περὶ
τοῦ ἡλίου, ἡ θερμότης ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ δίσκου
τοῦ ἡλίου, ἀλλὰ διὰ τοῦ φωτός, τὸ ὁποῖον γεννᾶται
ἐκ τοῦ δίσκου τοῦ ἡλίου. Δι’ ἄλλων λέξεων, ὅπως ἡ
θερμότης συνδέεται πρὸς τὸ φῶς κατὰ τὴν ἔννοιαν,
ὅτι ἐκεῖ, ὅπου ὑπάρχει φῶς, ὑπάρχει καὶ θερμότης,
καὶ διὰ τοῦτο λέγομεν «ἡ θερμότης τοῦ φωτός»,
οὕτω τὸ Ἅγιον Πνεῦμα συνδέεται πρὸς τὸν Υἱόν,
καὶ διὰ τοῦτο ὁ ᾿Απόστολος λέγει «τὸ Πνεῦμα τοῦ
Υἱοῦ».
Ἡ πέμψις σημαίνει ἀποστολὴν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-
ματος εἰς τὸν κόσμον, ἐνῷ ἡ ἐκπόρευσις σημαίνει
προέλευσιν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἐκ τῆς οὐσίας
τοῦ Πατρός. Ὁ Υἱὸς προέρχεται ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ
Πατρὸς διὰ γεννήσεως, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δι᾽
ἐκπορεύσεως, δι᾽ ἄλλου δηλαδὴ τρόπου. Ὅπως δὲ
ὁ Υἱός, ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε τῆς
αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ

49
 ἍΜΛγιον
Θεοῦ ἀληθινοῦ γεννώμενος, οὕτω καὶ τὸ
Πνεῦμα, ἐπειδὴ ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε
ὸς
τῆς αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθιν
ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος. Ὡς παράδειγμα,
διὰ νὰ λάθωμεν ἰδέαν τινὰ τοῦ μυστη ρίου τοῦ τρια-
δικοῦ Θεοῦ, χρησιμοποιοῦμεν πάλιν τὸν ἥλιον. Καὶ
οὗτος εἶνε τρία τινά: ὁ δίσκος, τὸ φῶς, τὸ ὁποῖον
γεννᾶται ἀμέσως ἐκ τοῦ δίσκου, καὶ ἡ θερμότης, ἡ
ὁποία ἐκπορεύεται ἀμέσως ἐκ τοῦ δίσκου. Ἥλιος ὁ
δίσκος, ἥλιος τὸ φῶς, ἥλιος ἡ θερμότης, πλὴν οὐχὶ
τρεῖς ἥλιοι, ἀλλ᾽ εἷς ἥλιος, διότι τὰ τρία ταῦτα,
δίσκος, φῶς, θερμότης, στηρίζονται εἰς μίαν καὶ
τὴν αὐτὴν μᾶζαν ἢ οὐσίαν. Οὕτω καὶ Θεὸς ὁ Πατήρ,
Θεὸς ὁ Υἱός, Θεὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, πλὴν οὐχὶ
τρεῖς Θεοί, ἀλλ᾽ εἷς Θεός. Ἤ, ἄλλως, Γιαχθὲ ὁ Πατήρ,
Γιαχθὲ ὁ Υἱός, Γιαχθὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, πλὴν
οὐχὶ τρεῖς Γιαχβθέ, ἀλλ᾽ εἷς Γιαχβθέ. Διότι τὰ τρία
πρόσωπα ἔχουν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν. ᾿Επίσης
ἡλιακὸς δίσκος, φῶς καὶ θερμότης εἶνε σύγχρονα,
ἔχουν τὴν αὐτὴν ἡλικίαν, ἀφοῦ ἐκ τοῦ ἡλιακοῦ δί-
σκου ἀμέσως γεννᾶται τὸ φῶς καὶ ἀμέσως ἐκπο-
ρεύεται ἡ θερμότης. Οὕτω καὶ Πατήρ, Υἱὸς καὶ
Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε συναιώνια πρόσωπα. Πάντοτε
ὑπάρχει ὁ Πατήρ, πάντοτε ὑπάρχει ὁ Υἱὸς γεννώ-
μενος ἐκ τοῦ Πατρός, ὅπως τὸ φῶς ἐκ τοῦ ἡλίου,
καὶ πάντοτε ὑπάρχει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορευό-
μενον ἐκ τοῦ Πατρός, ὅπως ἡ θερμότης ἐκ τοῦ
ἡλίου.

50
 ΙΔΙΏΜΑΤΑ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει ἰδιώματα, τὰ ὁποῖα ἔχει
μόνον ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθέ, καὶ ἐξ αὐτῶν ἀποδεικνύεται,
ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα περιλαμθάνεταιεἰς τὴν ἔννοι-
αν τοῦ Θεοῦ, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος. ᾿Ανα-
φέρομεν χωρία τῆς Γραφῆς σχετικὰ πρὸς τὰ θεῖα
ἰδιώματα τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος.

Πανταχοῦ παρουσία
«Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωκε τὴν οἰκουμένην,καὶ
τὸ συνέχον τὰ πάντα γνῶσιν ἔχει φωνῆς» (ΣΟΦ. Σολ.
1:7).
«Τὸ ἄφθαρτόν σου Πνεῦμά ἐστιν ἐν πᾶσι» (ΣΟΦ.
ΣΟλ. 12:1).
Τὸ ζῶν καὶ ἀθάνατον Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ εἶνε παν-
ταχοῦ παρόν, διὰ νὰ φροντίζῃ καὶ διατηρῇ εἰς τὴν
ὕπαρξιν τὸν κόσμον (Βλέπε καὶ Ψαλμ. 103:30).

«Ὡς δὲ ἐπανεπαύσατο Πνεῦμα ἐπ᾽ αὐτούς,καὶ

ἐπροφήτευσαν»(ἌΑριθ. 11:25).
«Περὶ ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν
προφῆταιοἱ περὶ τῆς εἰς ὑμᾶς χάριτος προφητεύ-
σαντες, ἐρευνῶντεςεἰς τίνα ἢ ποῖον καιρὸν ἐδήλου
τὸ ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ προμαρτυρόμενον τὰ
εἰς Χριστὸν παθήματα καὶ τὰς μετὰ ταῦτα δόξας»
(Α΄ Πέτρ. 1:10- 11).

51
 Συμφώνως πρὸς τἀχωρία ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
ἤρχετο καὶ ἦτο εἰς τοὺς προφήταςκαὶ ἐλάλει δι
αὐτῶν καὶ οὕτω προεφήτευον οὗτοι. Καὶ Θεθαίως
ἦτο συγχρόνωςεἰς περισσοτέρους τοῦ ἑνὸς προ-
φήτας, συγχρόνους προφήτας, καὶ ὡμίλει δι᾽ αὐτῶν.
ἼΑρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμαἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ
παρουσίας. Καὶ συνεπῶς εἶνε πρόσωπον τῆς Θεό-
τητος, Θεὸς ἢ Γιαχθέ, διότι μόνον ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθδὲ
ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας.

«Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦ-

μα τὸ Ἅγιον» (Μάρκ. 13:11. δὲ καὶ Ματθ. 10:20 καὶ
Λουκ. 12:12).
«Καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες ΠνεύματοςἉγίου, καὶ
ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα
ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι» (Πράξ.2:4).
«Ἔτι λαλοῦντος τοῦ Πέτρου τὰ ῥήματα ταῦτα
ἐπέπεσε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπὶ πάντας τοὺς
ἀκούοντας τὸν λόγον. Καὶ ἐξέστησαν οἱ ἐκ περιτο-
μῆς πιστοὶ ὅσοι συνῆλθον τῷ Πέτρῳ, ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ
ἔθνη ἡ δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκκέχυται"
ἤκουον γὰρ αὐτῶν λαλούντων γλώσσαις καὶ μεγα-
λυνόντων τὸν Θεόν» (Πράξ. 10:44-46).
«Καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας
ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπ᾽ αὐτούς, ἐλάλουν τε
γλώσσαις καὶ προεφήτευον» (Πράξ. 19:6).
Κατὰ τὰ χωρία ταῦτα τὸ “Ἅγιον Πνεῦμα, ἀφοῦ
δύναται συγχρόνως νὰ ἔρχεται εἰς πολλοὺς καὶ
συγχρόνωςνὰ λαλῇ δι᾽ ἑκάστου αὐτῶν, ἔχει τὸ ἰδίω-

52
 μα τῆς πανταχοῦ παρουσίαςκαὶ ἄρα εἶνε πρόσωπον
τῆς Θεότητος, Θεὸς ἢ Γιαχβέ.

«᾿Ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν Πατέρα καὶ ἄλλον Παράκλη-

τον δώσειὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ᾽ ὑμῶνεἰς τὸν αἰῶνα, τὸ
Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λα-
θεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό" ὑμεῖς
δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν
ἔστα!» (Ἰωάν. 14:16-17).
Μεταφράζομεν:
᾿Εγὼ θὰ παρακαλέσω τὸν Πατέρακαὶ θὰ δώσῃ εἰς
σᾶς ἄλλον Παράκλητον (Βοηθόν), διὰ νὰ μένῃ μὲ
σᾶς αἰωνίως, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, τὸ ὁποῖον ὁ
κόσμος δὲν δύναταινὰ λάβῃ, διότι δὲν παραδέχεται
καὶ δὲν ἀναγνωρίζει αὐτό. Σεῖς ὅμως ἀναγνωρίζετε
αὐτό, διὰ τοῦτο μένει πλησίον σας καὶ θὰ ἔλθῃ
ἐντός σας.
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ὁ ἄλλος παρὰ τὸν Υἱὸν
Παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ἄλλοτε, πρὸ
τῆς Πεντηκοστῆς δηλαδή, ἦτο πλησίον τῶν εὐσε-
θῶν ἀνθρώπων, καὶ τώρα, μετὰ τὴν Πεντηκοστήν,
ἔρχεται καὶ μένει ἐντὸς τῶν εὐσεθῶν ἀνθρώπων,
ὅπως καὶ ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς κατὰ τὸ ᾿ἸΙωάν. 14:22.
Ἕκαστος πιστὸς γίνεται κατοικητήριον τῆς ᾿Αγίας
Τριάδος. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δύναται συγ-
χρόνωςνὰ εἶνε πλησίον ἢ ἐντὸς ἑκάστου πιστοῦ,
ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας καὶ ἄρα
εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ.

53
 «Ὑμεῖς οὔκ ἐστε ἐν σαρκί, ἀλλ᾽ ἐν Πνεύματι, εἴ-
περ Πνεῦμα Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν» (Ῥωμ. 8:9).
«Εἰ δὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος ᾿Ιησοῦν ἐκ νε-
κρῶνοἰκεῖἐν ὑμῖν, ὁ ἐγείρας τὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν
ζωοποιήσει καὶ τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶνδιὰ τὸ ἐνοι-
κοῦν αὐτοῦ Πνεῦμα ἐν ὑμῖν» (Ῥωμ.8:11).
«Οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς(- κατοικη-
τήριον) τοῦ ἐν ὑμῖν Αγίου Πνεύματός ἐστιν;» (Α΄
Κορ.6:19).
«Τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον διὰ Πνεύματος
Ἁγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν» (Β΄ Τιμ. 1:14).
Συμφώνως πρὸς τὰ χωρία ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦ-
μα κατοικεῖ ἐντὸς τῶν πιστῶν, ἄρα ἔχει τὸ ἰδίωμα
τῆς πανταχοῦ παρουσίαςκαὶ εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ.
Ὡς πρὸς τὴν φράσιν τοῦ Α΄ Κορ. 6:19 «ναὸς τοῦ
ἐν ὑμῖν Αγίου Πνεύματος», αὕτη ἀποδεικνύει καὶ
ἄλλως, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Γιαχθέ, ἀφοῦ ἡ
ἔννοια «ναὸς» εἶνε σύστοιχος πρὸς τὴν ἔννοιαν
«Θεὸς» καὶ ἄρα ἡ ἐν λόγῳ φράσις εἶνε ἰσοδύναμος
τῆς φράσεως «νσὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Θεοῦ» (Πρθλ. Α΄
Κορ. 3:16, ἘΦ. 2:22).

Αἰωνιότης
«Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ θάθη τοῦ
Θεοῦ... Τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα
τοῦ Θεοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10-11).
Τὸ «ἐρευνῶ»καὶ τὸ «οἶδα» ἐνταῦθα χρησιμοποι-
οὔνται συνωνύμωςἐν τῇ ἐννοίᾳ τοῦ «γνωρίζω».

“4
Αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τὸ «ἐρευνῶ»ἔχει καὶ ἐν 'Ρωμ.
8:27, ᾿Αποκ. 2:23. Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Τὸ
Πνεῦμα γνωρίζει τὰ πάντα, καὶ αὐτὰ τὰ θάθη τοῦ
Θεοῦ (Πατρός)... Τὰ μυστικὰ τοῦ Θεοῦ κανεὶς δὲν
γνωρίζει, παρὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.
Εἰς τὰ «πάντα», τὰ ὁποῖα γνωρίζει τὸ Ἅγιον Πνεῦ-
μα, περιλαμθάνονται καὶ τὰ μέλλοντα. Ὅσα δὲ
μέλλοντα δὲν ἔχουν κανὲν σημεῖον συνδέσεως
πρὸς τὸ παρὸν καὶ συνεπῶς δὲν δυνάμεθα νὰ
συμπεράνωμεν ταῦτα ἐκ τῶν δεδομένων τοῦ πα-
ρόντος, τὸ Ἅγιον Πνεῦμα γνωρίζει καὶ «ἀποκαλύ-
πτει» (ἘΦ. 3:5), «προλέγει» (Πράξ. 1:16), «προ-
μαρτύρεται» (Α΄ Πέτρ. 1:11) διὰ τῶν προφητῶν, τῶν
ἀποστόλων καὶ ἄλλων χαρισματούχων του, διότι
δὲν ὑπόκειται εἰς τὴν σχετικότητα τοῦ χρόνου, ἀλλ᾽
ὑπέρκειται τοῦ χρόνου καὶ θλέπει παρελθόν, παρὸν
καὶ μέλλον ὡς διαρκὲς παρόν. Ὅτι δὲ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα ὑπέρκειται τοῦ χρόνου, τοῦτο σημαίνει,
ὅτι ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς αἰωνιότητος, ἰδίωμα τοῦ Θεοῦ,
διὰ τὸν ὁποῖον καὶ ὁ μακρότατος καὶ ὁ συντομώ-
τατος χρόνοςεἶνε τὸ αὐτό, μία στιγμή, μηδέν, ὅπως
δεικνύουν τὰ χωρία Ψαλμ. 89:4, Β΄ Πέτρ. 3:8. ᾿Αφοῦ
δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχειτὸ θεῖον ἰδίωμα τῆς αἰωνιό-
τητος΄, εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχβθέ.

1. Εἰς τὸ Ἕθρ. 9:14 γίνεται λόγος περὶ «πνεύματος αἰωνί-

ου». ᾿Αλλὰ δι᾽ αὐτοῦ δὲν σημαίνεται τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα, ἀλλὰ τὸ
προσωπικὸν πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, ἡ θεότης του. Διὸ καὶ δὲν
χρησιμοποιοῦμεν τὸ χωρίον τοῦτο περὶ τῆς αἰωνιότητος τοῦ
᾿Αγίου Πνεύματος.
ων
μι
 Τὸ ἀναλλοίωτον

Ἡ ἔννοια τῆς αἰωνιότητος εἶνε σύστοιχος τῆς

ἐννοίας τοῦ ἀναλλοιώτου. ᾿Αφοῦ δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦ-
μα, ὡς εἴδομεν προηγουμένως, ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς
αἰωνιότητος, ὑπέρκειται δηλαδὴ τοῦ χρόνου, ἔχει
καὶ τὸ ἰδίωμα τοῦ ἀναλλοιώτου. ᾿Αφοῦ, δι᾿ ἄλλων
λέξεων, διὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ὑπάρχει χρόνος,
δὲν ὑπάρχει καὶ ἀλλοίωσις ἢ μεταθολή. Διότι αἱ
ἀλλοιώσεις ἢ μεταθολαὶ γίνονται ἐν χρόνῳ, ἄνευ
δὲ χρόνου δὲν νοοῦνται. Στὸ Α΄ ᾿Ιωάν. 2:27 περι-
έχεται ἡ ἔννοια τοῦ ἀναλλοιώτου τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-
ματος. Παραθέτομεν τὸ χωρίον:
«Καὶ ὑμεῖς τὸ χρῖσμα, ὃ ἐλάθετε ἀπ᾽ αὐτοῦ, ἐν
ὑμῖν μένει, καὶ οὐ χρείαν ἔχετε ἵνα τις διδάσκῃ
ὑμᾶς. Ἀλλ᾽ ὡς τὸ αὐτὸ χρῖσμα διδάσκει ὑμᾶς περὶ
πάντων, καὶ ἀληθές ἐστι καὶ οὐκ ἔστι ψεῦδος, καὶ
καθὼς ἐδίδαξεν ὑμᾶς μενεῖτε ἐν αὐτῷ».
Μεταφράζομεν τὸ χωρίον:
᾿Αλλὰ τὸ χρῖσμα (τὸ Ἅγιον Πνεῦμα), τὸ ὁποῖον
σεῖς ἐλάθετε ἀπ’ αὐτόν (τὸν Χριστόν), μένει εἰς σᾶς,
καὶ δὲν χρειάζεσθε νὰ σᾶς διδάσκῃ κάποιος. ᾿Αλλ’
ἐπειδὴ τὸ χρῖσμα (τὸ Ἅγιον Πνεῦμα), τὸ ὁποῖον εἶνε
πάντοτε τὸ αὐτό (ἀναλλοίωτον, ἀμετάθλητον), σᾶς
διδάσκει δι᾽ ὅλα, καὶ εἶνε ἀλήθεια καὶ δὲν εἶνε ψεῦ-
δος, διὰ τοῦτο, ὅπως σᾶς ἐδίδαξε, νὰ μένετε εἰς
αὐτόν.
Ὅπωςκατὰ τὸ Ψαλμ. 101:28, Ἕβθρ. 1:12 ὁ Κύριος
(Γιαχθέ), διὰ τοῦ ὁποίου σημαίνεται ὁ Υἱός (ἙἘθρ.

56
1:8), εἶνε «ὁ αὐτός», ἀναλλοίωτος, ἀμετάθλητος,
οὕτω καὶ κατὰ τὸ παρατεθὲν χωρίον Α΄ ᾿ἸΙωάν. 2:27
τὸ χρῖσμα, τουτέστι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, εἶνε «τὸ
αὐτό», ἀναλλοίωτον, ἀμετάθλητον, ὅθεν, ἐννοεῖται,
καὶ ἡ χριστιανικὴ διδασκαλία εἶνε ἀναλλοίωτος,
ἀμετάθλητος, ὅπως ἐκηρύχθη ὑπὸ τῶν ἀποστόλων
«ἀπ᾽ ἀρχῆς» (Β΄ Ἰωάν. 5, 6), καὶ συνεπῶς διαφορετι-
κὴ διδασκαλία συνιστᾷ πλάνην καὶ αἵρεσιν καὶοἱ
χριστιανοὶ πρέπει ν᾿ ἀποφεύγουν αὐτήν. Ὁμοία ἔν-
νοια περιέχεται εἰς τὸ Ἑθρ. 13:8-9, ὅπου τὸ ἀναλ-
λοίωτον τοῦ Χριστοῦ ὑπονοεῖ καὶ τὸ ἀναλλοίωτον
τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, ὅθεν συνιστᾶται ἡ
ἀποφυγὴ διαφορετικῶν διδασκαλιῶν: «Ἰησοῦς Χρι-
στὸς χθὲς καὶ σήμερονὁ αὐτὸςκαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθεδ».
᾿Εδείχθη, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει τὸ ἀναλλοίω-
τον, ἰδίωμα τοῦ Γιαχθέ, ἄρα εἶνε Γιαχθέ, Θεός.

Παντοδυναμία

Τὸ Πνεῦμα ἰδιαζόντως συνδέεται πρὸς τὴν ἔννοι-

αν τῆς δυνάμεως. Πλειστάκις δι᾽ αὐτοῦ σημαίνεται
δύναμις, ὥστε ὀρθολογισταὶ καὶ αἱρετικοὶ νὰ ὑπο-
στηρίζουν, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν εἶνε πρόσωπον,
ἀλλὰ δύναμις, ἐνῷ εἰς τὴν πραγματικότητα δὲν εἶνε
ἁπλῶς δύναμις, ἀλλὰ πρόσωπον μετὰ δυνάμεως. Εἰς
χωρία, ὁποῖα τὰ Πράξ. 10:38, Α΄ Κορ. 2:4, Α΄ Θεσ.1:5,
γίνεται διάκρισις μεταξὺ Πνεύματος καὶ δυνάμεως.
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ

“7
προσώπου, ὅπως δεικνύουν χωρία, ὁποῖα τὰ Πράξ.
10:20, ἘΦ. 4:30, Α΄ Κορ. 2:10-11, 12:11. Τὸ ἽἍΑγιον
Πνεῦμαεἶνε θεῖον πρόσωπον καὶ ἔχει θείαν δύναμιν,
παντοδυναμίαν. Ἡ Γραφὴ ὁμιλεῖ περὶ «δυνάμεως
Πνεύματος» (Ῥωμ. 15:13, 19) καὶ περὶ «Πνεύματος
δυνάμεως» (Β΄ Τιμ. 1:7, Α΄ Πέτρ. 4:14 κατὰ τὸ ἐκ-
κλησιαστικὸν κείμενον), περὶ τῆς δυνάμεως τοῦ
Πνεύματος ὡς «δυνάμεως ἐξ ὕψους» (Λουκ. 24:49),
τουτέστι δυνάμεως ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, ὡς «δυνάμεως
Ὑψίστου» (Λουκ. 1:35), ὄχι δυνάμεως ἀνθρώπου ἢ
ἀγγέλου, ὡς «δυνάμεως Θεοῦ»(Β΄ Τιμ. 1:7-8).
Ἐν Α΄ Κορ. 12:4, 7-11, γίνεται λόγος περὶ τῶν ποι-
κίλων χαρισμάτων, τὰ ὁποῖα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον. Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, κατὰ
τὴν ὑμνογραφικὴν ἔκφρασιν. ᾿Αποδεικνύουν δὲ τὰ
χαρίσματα τὴν παντοδυναμίαν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύμα-
τος. ᾿Ιδίως δὲ ταύτην ἀποδεικνύει ἡ τελευταία ἐν
στίχ. 11 φράσις, «διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ καθὼς θού-
λεται». ᾿Αφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διανέμει τὰ χαρί-
σματα κατὰ τὴν θούλησίν του, ὅπως αὐτὸ θέλει,
ἔχει κυριαρχικὴν ἐξουσίαν, ἀκριβέστερον παντοδυ-
ναμίαν. Κτίσμα δὲν θὰ ἐνήργει ὅπως αὐτὸ θὰ ἤθε-
λεν, ἀλλ᾽ ὅπως θὰ ἤθελεν ὁ Θεός. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
δὲν εἶνε κτίσμα, ὅπως ἰσχυρίσθησαν Πνευματομά-
χοι, ἀλλ᾽ ἄκτιστον καὶ κτίστης, παντοδύναμος δημι-
ουργός.

«Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, Πνοὴ δὲ Παντο-

κράτορος ἡ διδάσκουσά με» (Ἰὼβ 33:4 κατὰ τοὺς
Ο΄. ΠρΘλ. 32:8).

58
 Ἐνταῦθα «Πνεῦμα» καὶ «Πνοὴ» εἶνε συνώνυμα.
Καὶ ὅπως προκειμένου περὶ τοῦ Υἱοῦ γράφομεν
Λόγος, μὲ λάμθδα κεφαλαῖον, οὕτω καὶ περὶ τοῦ
᾿Αγίου Πνεύματος γράφομενΠνοή, μὲ πὶ κεφαλαῖον.
᾿Αφοῦ δὲ ἡ Πνοὴ διδάσκει, τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμαἐν-
νοεῖται ὡς πρόσωπον. Καὶ ἀφοῦ τὸ θεῖον Πνεῦμα
ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον, περιλαμθάνεται εἰς τὰ
πρόσωπα τῆς Θεότητος, τὰ ὁποῖα κατὰ τὸ Γεν. 1:26-
27 συνειργάσθησανδιὰ τὴν δημιουργίαν τοῦ ἀνθρώ-
που. Καὶ εἰς τὸ Ἰὼθ 35:10 καὶ τὸ Ἔκκλησ. 12:1 κατὰ
τὴν ἀκρίθειαν τοῦ Εθραϊκοῦ κειμένου γίνεται λό-
γος ὄχι διὰ δημιουργὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ διὰ
δημιουργούς, τουτέστι πλείονα τοῦ ἑνὸς θεῖα πρό-
σωπα(Ἰδὲ σελ. 10-17).
Ὅπως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε δημιουργὸς τοῦ
ἀνθρώπου, τοῦ ᾿Αδάμ, οὕτως εἶνε δημιουργὸς καὶ
τοῦ δευτέρου ᾿Αδάμ, τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀνθρώπου.
Εἰς τὸ ἐρώτημα τῆς Παρθένου, «Πῶς ἔσται μοι τοῦ-
το, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;», ὁ ἀρχάγγελος Γαθριὴλ
ἀπήντησε: «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ
δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι» (Λουκ. 1:34-35).

«Τῷ Λόγῳ τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν

καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις
(Ξ ἡ στρατιά, τὰ ἄστρα) αὐτῶν» (Ψαλμ. 32:6).
Ὅπως ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸν
λόγον τοῦ ἀνθρώπου εἶνε «ζῶν» (Ἐθρ. 4:12), ζῶσα
ὕπαρξις, πρόσωπον, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ
ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ πνεῦμα τὸ ἐκπορευόμενονἐκ

59
τοῦ στόματος τοῦ ἀνθρώπου, τὴν πνοὴν δηλαδή,
εἶνε ζῶν, ζῶσα ὕπαρξις, πρόσωπον. Καὶ ὅπως τὸ
πρόσωπον τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ὑπῆρξε δημιουρ-
γὸς τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ πρώτου καὶ τοῦ δευτέρου
᾿Αδάμ, ὅπως προηγουμένως εἴδομεν, οὕτω κατὰ τὸ
ἐνταῦθα σχολιαζόμενον χωρίον ὑπῆρξε καὶ δημι-
ουργὸς τῶν ἄστρων, τοῦ σύμπαντος. Κατὰ δὲ τὸ
᾿Ιὼθ 26:13 συμφώνως πρὸς τὸ Ἑθραϊκόν, τὸ Πνεῦμα
εἶνε διακοσμητὴς τῶν οὐρανῶν.

«Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωκε τὴν οἰκουμένην,καὶ

τὸ συνέχον τὰ πάντα γνῶσιν ἔχει φωνῆς» (Σοφ. Σολ.
1:7).
Τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου εἶνε «τὸ συνέχον τὰ πάν-
Τα», συγκρατεῖ δηλαδὴ τὸ σύμπαν, διὰ νὰ μὴ ἐπαν-
ἔλθῃ εἰς τὴν ἀνυπαρξίαν. ΓΑρα τὸ Πνεῦμα εἶνε παν-
τοδύναμον.

«Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ

τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου
τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπονπάν-
των τῶν λαῶν» (Λουκ. 2:29-31).
«Δεσπότης», «κατὰ τὸ ῥῆμα» ἤτοι κατὰ τὸν λόγον
τοῦ ὁποίου ὁ προφήτης καὶ πρεσθύτης Συμεὼν πρὸ
τοῦ θανάτουτου εἶδε τὸν Σωτῆρα, ἐννοεῖται ἐνταῦ-
θα τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, διότι αὐτὸ κατὰ τὸν στίχ.
26 ὡμίλησε καὶ ἀπεκάλυψεν εἰς αὐτόν, ὅτι πρῶτον
θὰ ἔθλεπε τὸν Χριστὸν καὶ ἔπειτα θὰ ἔβλεπε θάνα-
τον. ᾿Αλλὰ Δεσπότης ἐξ οὐρανοῦ, ἀπόλυτος κύριος

60
τῶν ἀνθρώπων, τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, ὡςδει-
κνύει ἡ φράσις «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου»,
δὲν εἶνε ὅπως οἱ ἐπίγειοι «δεσπόται»(Τίτ. 2:9, Α΄
Πέτρ. 2:18), ἀλλὰ δεσπόζει πάντων, εἶνε παντοδύ-
ναμος, Θεὸς κατὰ τὸν στίχ. 28, ὅπως καὶ κατὰ τὸ
Πράξ. 5:3-4. Διὰ δὲ τῆς παντοδυναμίας του τὸ
Πνεῦμα τὸ Ἅγιον «ἡτοίμασε τὸ σωτήριον αὐτοῦ»,
ἡτοίμασε δηλαδὴ τὸν Σωτῆρα Χριστόν, διότι αὐτὸ
ἐδημιούργησς τὸν Χριστὸν ὡς ἄνθρωπον, ὡς ἤδη
εἴπομεν, κατὰ τὸ Λουκ. 1:34-35.

Παγγνωσία καὶ πανσοφία

«Ἐνέπλησα αὐτὸν (τὸν Βεσελεὴλ) Πνεῦμα θεῖον

σοφίας καὶ συνέσεωςκαὶ ἐπιστήμης ἐν παντὶ ἔργῳ
διανοεῖσθαι καὶ ἀρχιτεκτονῆσαι!» (Ἐξόδ. 31:3-4. δὲ
καὶ 35:31).
Τὸ θεῖον Πνεῦμα, μὲ τὸ ὁποῖον ὁ Θεὸς ἐνέπλησε
τὸν Βεσελεήλ, ἀφοῦ εἶνε Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέ-
σεως καὶ ἐπιστήμης καὶ καλλιτεχνίας, δὲν εἶνε
ἁπλῶς δύναμις, ἀλλὰ πρόσωπον μὲ σοφίαν, σύνεσιν
κλπ. ᾿Ιδὲ καὶ τὸ Δευτ. 34:9, κατὰ τὸ ὁποῖον δι᾽ ἐπι-
θέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Μωυσέως ὁ ᾿Ιησοῦς τοῦ
Ναυῆ «ἐνεπλήσθη Πνεύματος συνέσεως».

«Καὶ ἀναπαύσεταιἐπ᾽ αὐτὸν (τὸν Μεσσίαν) Πνεῦ-

μα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, Πνεῦμα
θουλῆς καὶ ἰσχύος, Πνεῦμα γνώσεωςκαὶ εὐσεθείας,
ἐμπλήσει αὐτὸν Πνεῦμα φόθου Θεοῦ» (Ἠσ. 11:2-3).

6]
 ᾿Αφοῦ τὸ Πνεῦμα δίδει σοφίαν, σύνεσιν, γνῶσιν,
ἀποδεικνύεταικαὶ ἐκ τούτου, ὅτι εἶνε πρόσωπονμὲ
σοφίαν, σύνεσιν καὶ γνῶσιν. ἼΑξιον δὲ παρατηρή-
σεως, ὅτι ἐνταῦθα κατὰ τοὺς Ο΄ ἀναφέρονται ἑπτὰ
χαρίσματα τοῦ Πνεύματος, ὁ δὲ ἀριθμὸς ἑπτὰ συμ-
θβολικῶς σημαίνει πληρότητα καὶ τελειότητα. Πολ-
λάκις δὲ ἐν τῇ ᾿Αποκαλύψει (1:4, 3:1, 4:5, 5:6) ἀνα-
φέρονται «τὰ ἑπτὰ πνεύματα», τὰ ὁποῖα σημαίνουν
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ χαρίσματα
(ϑρίπΐω8 βϑρίιϊογπ8), τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνον-
τος, ὡς ἤδη εἴπομεν, πληρότητα καὶ τελειότητα. Τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα ἔχει τὴν σοφίαν καὶ τὴν γνῶσιν εἰς
πλήρη καὶ τέλειον θαθμόν.

«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ἔδωκας συνετίσαι

αὐτούς» (Νεεμ. 9:20).
«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσειμε ἐν γῇ
εὐθείᾳ» (Ψαλμ. 142:10).
᾿Αφοῦ τὸ Πνεῦμα τὸ ἀγαθόν, τὸ ὁποῖον δίδει ὁ
Θεός, συνετίζει καὶ ὁδηγεῖ τοὺς ἀνθρώπους, πολ-
λοὺς ἀνθρώπους συγχρόνως, εἶνε πρόσωπον τῆς
Θεότητος μὲ ὑψίστην γνῶσιν καὶ σοφίαν.

«Ὁ δὲ Παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὃ πέμψει

ὁ Πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει
πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν»
(Ἰωάν. 14:26).
«Ὅτανδὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος,τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας,
ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν᾽ οὐ γὰρ λα-

62
λήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ
τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν» (Ἰωάν. 16:13).
Πολλὰ στοιχεῖα εἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία ἀποδει-
κνύουν, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε πρόσωπον(«δι-
δάξει», «ὑπομνήσει», «ἐκεῖνος», «ὁδηγήσει ὑμᾶς
εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν», «λαλήσει», «ἀφ᾽ ἑαυτοῦ»,
«ὅσα ἂν ἀκούσῃ», «ἀναγγελεῖ»). ᾿Αφοῦ δὲ διδάσκει
πάντα καὶ ὑπομιμνήσκει πάντα τὰ λόγια τοῦ Χρι-
στοῦ καὶ ὁδηγεῖ εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν καὶ ἀναγ-
γέλλει τὰ ἐρχόμενα, ἤτοι προλέγει τὰ μέλλοντα,
εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸ ὁποῖον γνωρίζει
τὰ πάντα, καὶ δὴ καὶ τὰ μέλλοντα. 'Ως πρὸς τὴν
πρόρρησιν τῶν μελλόντωνἰδὲ ἐπίσης τὸ Πράξ.1:16,
τὸ Α΄ Τιμ. 4:1 καὶ τὸ Πράξ. 21:11. Ἡ φράσις τοῦ τελευ-
ταίου χωρίου, «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον»,
εἶνε ὁμοία τῆς συνήθους φράσεως περὶ Θεοῦ, «Τά-
δε λέγει Κύριος», καὶ ἐκφράζει αὐθεντίαν. Ὅπως ὁ
Θεός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ὁμιλεῖ αὐθεντικῶς. Ὅτι
δὲ τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸ δεύτερον ἥμισυ τοῦ παρα-
τεθέντος χωρίου ᾿Ιωάν. 16:13, δὲν λαλεῖ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ,
ἀλλὰ λαλεῖ ὅσα ἀκούει, τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ
Πνεῦμα ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός, ἐπειδὴ ἐκπορεύ-
δται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ λαλεῖ ἐν συμφωνίᾳ μετὰ
τοῦ Πατρός. Ὁμοίωςὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πατρός
(Ἰωάν. 8:26, 15:15), ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός,
καὶ δὲν λαλεῖ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ (Ἰωάν. 12:49, 14:10), ἀλλ᾽
ἐν συμφωνίᾳ μετὰ τοῦ Πατρός. Τὰ πρόσωπα τῆς
Θεότητος συμφωνοῦν μεταξύ των, ἔχουν πλήρη
ἑνότητα φρονήματος.

63
 «Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ.
Τίς γὰρ οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώπου εἰ μὴ τὸ
πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπουτὸ ἐν αὐτῷ; Οὕτω καὶ τὰ τοῦ
Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰμὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἡμεῖς
δὲ οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάθομεν, ἀλλὰ τὸ
Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὑπὸ τοῦ
Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν» (Α΄ Κορ. 2:10-12).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο δέον πρῶτον νὰ παρατη-
ρηθῇ, ὅτι προκειμένου περὶ τοῦ πνεύματος τοῦ
ἀνθρώπου ὁ ἀπόστολος λέγει «τὸ πνεῦμα τοῦ
ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ», ἐνῷ προκειμένου περὶ τοῦ
Πνεύματος τοῦ Θεοῦ ἀποφεύγει νὰ εἴπῃ «τὸ ἐν
αὐτῷ», διότι τὸ θεῖον Πνεῦμα εἶνε ἰδιαίτερον πρό-
σωπον, δὲν ὑπάρχει ἐν τῷ Θεῷ ὅπως τὸ ἀνθρώπινον
πνεῦμα ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. Δι᾿ αὐτὸν τὸν λόγον ὁ
ἀπόστολος λέγει «τὸ Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ», τὸ
Πνεῦμα δηλαδὴ τὸ προερχόμενον ἐκ τοῦ Θεοῦ, τὸ
ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ ἄρα τῆς αὐτῆς
φύσεως μὲ τὸν Θεὸν Πατέρα, καὶ ὡς ἐκ τούτου
δυνάμενον νὰ γνωρίζῃ καὶ ν᾿ ἀποκαλύπτῃ «τὰ ὑπὸ
τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν».
Εἰς τὸ παρατεθὲν χωρίον, ὅπου τὸ «ἐρευνᾷ» εἶνε
συνώνυμον πρὸς τὸ «οἶδεν» καὶ σημαίνει «γνωρί-
ζει» (Ἰδὲ 'Ρωμ. 8:27, ᾿Αποκ. 2:23), γίνεται ὁλοφά-
νερον, ὅτι τὸ Πνεῦμα ἔχει τὸ ἰδίωμα τῆς παγγνωσίας
καὶ πανσοφίας, ἀφοῦ «πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ θάθη
τοῦ Θεοῦ», τὰ πάντα δηλαδὴ γνωρίζει, καὶ αὐτὰ τὰ
θάθη τοῦ Θεοῦ Πατρός. Διὰ μιᾶς λέξεως, τὸ Πνεῦ-

64
μαεἶῖνε παντογνώστης, ἰδίωμα, τὸ ὁποῖον ἔχει μόνον
ὁ Θεός, καὶ ἄρα τὸ Πνεῦμα εἶνε Θεὸς ἢ Γιαχθέ.
ὋὉ λόγος, «τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ
Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ», κατὰ τὸν ὁποῖον τὸ Πνεῦμα εἶνε
ὁ μοναδικὸς γνώστης τῶν πραγμάτων τοῦ Θεοῦ,
δὲν ἀποκλείει θεθαίως ἐκ τῆς γνώσεως ταύτης, τῆς
πλήρουςκαὶ τελείας, τὸν Υἱὸν καὶ τὸν Θεὸν Πατέρα,
ἀλλ᾽ ἀποκλείει τὰ κτίσματα, τοὺς ἀνθρώπους καὶ
τοὺς ἀγγέλους. Ὅμοιοςεἶνε ὁ λόγος ἐν Ματθ. 11:27,
Λουκ. 10:22, κατὰ τὸν ὁποῖον οὐδεὶς ἐπιγινώσκει
τὸν Πατέρα εἰμὴ ὁ Υἱός.Ἕκαστον πρόσωπον τῆς
Θεότητος παρουσιάζεται ὡς μοναδικὸνεἰς τὸ α ἢ 6
θεῖον ἰδίωμα ὄχι καθὸ πρόσωπον, ἀλλὰ καθὸ οὐσία,
θεότης. Τὰ πρόσωπαεἶνε τρία, ἀλλ᾽ ἕκαστονἔχει
ὅλην τὴν θείαν οὐσίαν ἢ θεότητα, ἡ ὁποία εἶνε μία,
μοναδική, καὶ συνεπῶς ἕκαστον πρόσωπονεἶνε ὁ
εἷς καὶ μόνος Θεός.

᾿Αγιότης

«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ἔδωκας συνετίσαι

αὐτούς» (Νεεμ. 9:20).
«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσει με ἐν γῇ
εὐθείᾳ» (Ψαλμ. 142:10).
«Ποῦ ἐστιν ὁ Θεὸςὁ θεὶς ἐν αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον;» (Ἡσ.63:11).
«Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἍΔΑγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ᾿
ἐμοῦ» (Ψαλμ. 50:13).

65
 «Ὃς ἂν θλασφημήσῃ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,
οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ᾽ ἔνοχός ἐστιν
αἰωνίου κρίσεως: ὅτι ἔλεγον, πνεῦμα ἀκάθαρτον
ἔχει» (Μάρκ. 3:29-30).
«Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, θα-
πτίζοντες αὐτοὺςεἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ
Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28:19).
Τὰ ἐπίθετα «ἀγαθὸς»καὶ «ἅγιος» εἶνε συνώνυμα,
καὶ δὲν χρησιμοποιοῦνται ἁπλῶς ὡς ἐπιθετικοὶ
προσδιορισμοὶ τοῦ Πνεύματος, ἀλλ᾽ εἶνε μέρη τῶν
ὀνομάτων αὐτοῦ «Πνεῦμα ἀγαθόν», «Πνεῦμα Ἅ-
γιον», «Ἅγιον Πνεῦμα». Εἰς τὸ τελευταῖον ἐκ τῶν
παρατεθέντων χωρίων, τὸ Ματθ. 28:19, ῥητῶς δη-
λοῦται, ὅτι τὸ «Ἅγιον Πνεῦμα» εἶνε «ὄνομα». ᾿Αλλ᾽
ὅτι τὸ «ἀγαθὸν» καὶ τὸ «ἅγιον» γίνονται μέρη τῶν
ὀνομάτων τοῦ Πνεύματος, τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ
Πνεῦμα ἔχει τὴν ἀγαθότητα καὶ ἁγιότητα ἐν πλήρει
καὶ ἀπολύτῳ θδαθμῷ. Εἰς ἄνθρωπον ἢ ἄγγελον
οὐδέποτε ἡ ᾿Αγία Γραφὴ θὰ ἔδιδε τὸ ὄνομα π.χ.
«Μωυσῆς ὁ Ἅγιος» ἢ «Μιχαὴλ ὁ Ἅγιος».Ἄνθρωποι
ἢ ἄγγελοι δύνανται νὰ χαρακτηρίζωνται ἅγιοι καὶ
ἀγαθοί, ἐν σχετικῇ θεθαίως ἐννοίςι, ἀλλὰ τὸ «ἅγιος»
καὶ τὸ «ἀγαθὸς» δὲν δύνανται νὰ γίνουν ὀνόματα
αὐτῶν, διότι εἰς ἀνθρώπους καὶ ἀγγέλους δὲν
ὑπάρχει ἀγαθότης καὶ ἁγιότης ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ.
᾿Αγαθὸς καὶ ἅγιος ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ εἶνε μόνον ὁ
Θεός. Εἰς τὸν Ἰουδαῖον, ὁ ὁποῖος δὲν παρεδέχετο
τὸν ᾿ησοῦν ὡς Θεάνθρωπον, ἀλλ᾽ ἁπλῶς ὡς ἄνθρω-
πον, ὡς ἕνα ἐκ τῶν ῥαβθβθίνων, καὶ προσεφώνησεν

66
αὐτόν, «διδάσκαλε ἀγαθέ», ὁ ᾿Ιησοῦς, ἀφοῦ δὲν
παρεδέχετο αὐτὸν ὡς Θεόν, εἶπε: «Τί με λέγεις
ἀγαθόν; Οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς, ὁ Θεός» (Ματθ.
19:17). Ἐπειδὴ ἅγιος ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ εἶνε μόνον
ὁ Θεός, διὰ τοῦτο τὸ «ἅγιος» γίνεται ὄνομα τοῦ
Θεοῦ, ὅπως π.χ. ἐν ᾿ΑΒ. 3:3, «Ὁ Θεὸς ἀπὸ Θαιμὰν
ἥξει, καὶ ὁ Ἅγιος ἐξ ὄρους κατασκίου δασέος». Τὸ
Πνεῦμα εἶνε ἀγαθὸν καὶ ἅγιον ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ,
διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.

«Καὶ θαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέθη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ

ὕδατος. Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ
εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταθαῖνον ὡσεὶ περιστε-
ρὰν καὶ ἐρχόμενονἐπ᾽ αὐτόν» (Ματθ. 3:16).
Τὸ Πνεῦμα κατὰ τὴν θάπτισιν τοῦ Ἰησοῦ ἐνεφα-
νίσθη ὑπὸ τὴν μορφὴν περιστερᾶς, διότι ἡ περιστε-
ρὰ εἶνε σύμθολον τῆς καθαρότητος καὶ ἀθῳότητος
(Ασμ. 1:15, 4:1, 5:12), τῆς ἀκεραιότητος (Ματθ.
10:16), τῆς τελειότητος (σμ.5:2, 6:9). Ὁ Ἰησοῦς
κατὰ τὴν θάπτισιν ἐξῆλθεν «εὐθὺς» ἐκ τοῦ ὕδατος,
διότι δὲν εἶχεν ἁμαρτήματα νὰ ἐξομολογηθῇ, ἦτο
ἀναμάρτητος καὶ ἅγιος ἀπολύτως. Καὶ τὸ Πνεῦμα,
τὸ ὁποῖον ἦλθε καὶ ἔμεινεν εἰς τὸν ᾿Ιησοῦν, εἶνε
ἐπίσης ἀναμάρτητον καὶ ἅγιον ἀπολύτως.

«Ῥανῶ ἐφ᾽ ὑμᾶς καθαρὸν ὕδωρ, καὶ καθαρισθή-

σεσθε ἀπὸ πασῶν τῶν ἀκαθαρσιῶν ὑμῶν καὶ ἀπὸ
πάντων τῶν εἰδώλων ὑμῶν, καὶ καθαριῶ ὑμᾶς. Καὶ
δώσω ὑμῖν καρδίαν καινήν, καὶ πνεῦμα καινὸν δώσω

67
ὑμῖν καὶ ἀφελῶ τὴν καρδίαντὴν λιθίνην ἐκ τῆς σαρ-
κὸς ὑμῶν καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην. Καὶ τὸ
Πνεῦμά μου δώσωἐνὑμῖν καὶ ποιήσω, ἵνα ἐν τοῖς
δικαιώμασί μου πορεύησθε καὶ τὰ κρίματά μου
φυλάξησθεκαὶ ποιήσητε» (Ἰεζ. 36:25-27).
Κατὰ τὸ σπουδαιότατον τοῦτο προφητικὸν χω-
ρίον ὁ Θεὸς ὑπόσχεται μὲ «καθαρὸν ὕδωρ» νὰ κα-
θαρίσῃ τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ ὅλας τὰς ἀκαθαρσίας
των, νὰ δώσῃ εἰς αὐτοὺς «καρδίαν καινὴν καὶ πνεῦ-
μα καινόν», ν᾿ ἀφαιρέσῃ τὴν καρδίαν τὴν «λιθίνην»,
τουτέστιν ἀναίσθητον, καὶ νὰ δώσῃ «σαρκίνην»,
τουτέστιν εὐαίσθητον, νὰ δώσῃ τὸ Πνεῦμά τουεἰς
αὐτοὺς καὶ νὰ καταστήσῃ αὐτοὺς ἱκανοὺς νὰ πράτ-
τουν τὸ θέλημά του. Τὸ «καθαρὸν ὕδωρ» εἶνε τὸ
ὕδωρ τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος. ᾿Ασφαλῶς
δὲ τὸ ὕδωρ μόνον δὲν δύναται νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ
ἠθικὰς ἀκαθαρσίας καὶ ν᾿ ἀνακαινίσῃ τοὺς ἀνθρώ-
πους. Ὅπως εἶπεν ὁ Χριστὸς διὰ τὴν σάρκα καθ᾽
ἑαυτήν, «ἡ σὰρξ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν» (Ἰωάν. 6:63),
οὕτω δύναται νὰ λεχθῇ καὶ διὰ τὸ ὕδωρ καθ᾽ ἑαυτό,
«τὸ ὕδωρ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν». Τὸ ὕδωρ τοῦ μυστη-
ρίου τοῦ θαπτίσματος ὠφελεῖ, προκαλεῖ θαυμαστὰς
μεταθολάς, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐνεργεῖ τὸ Πνεῦμα, τὸ
ὁποῖον ὑπεσχέθη ὁ Θεὸς νὰ δώσῃ: «Καὶ τὸ Πνεῦμά
μου δώσω ὑμῖν». Τὸ Πνεῦμα καθιστᾷ τὸ ὕδωρ τοῦ
βαπτίσματος «καθαρόν», ὥστε νὰ καθαρίζῃ «ἀπὸ
πασῶν τῶν ἀκαθαρσιῶν», διότι πρῶτον αὐτὸ εἶνε
καθαρόν, ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ καθαρὸν καὶἅγιον.

6ὃ
 « Ἐγὼ μὲν θαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν"
ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μούἐστιν,
οὗ οὔκ εἰμι ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα θαστάσαι᾽ αὐτὸς
ὑμᾶς θαπτίσει ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ καὶ πυρί» (Ματθ.
3:17)
«Ὁ πέμψας με θαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι
δἶπεν" Ἐφ᾽ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον καὶ
μένον ἐπ᾽ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύ-
ματι ᾿Αγίῳ» (Ἰωάν. 1:33).
«Ἰωάννης μὲν ἐθάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ θαπτι-
σθήσεσθεἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας
ἡμέρας» (Πράξ. 1:5).
Ἡ θάπτισις σημαίνει κάθαρσιν (ἘΦ. 5:26). Ὁ Ἰω-
άννης ὁ θαπτιστὴς κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν τριῶν
παρατεθέντων χωρίων ἐθάπτιζεν «ἐν ὕδατι εἰς μετά-
νοιαν», ἐθάπτιζε δηλαδὴ ἁπλῶς μὲ ὕδωρ, τὸ ὁποῖον
θεθαίως δὲν δύναται νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ ἁμαρτίας,
ἀλλὰ διετάχθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ πρὸς δημιουργίαν
αἰσθήματος μετανοίας, καὶ ἦτο προπαρασκευαστι-
κὸν τοῦ χριστιανικοῦ βαπτίσματος, τὸ ὁποῖον καθα-
ρίζει ἀπὸ ἁμαρτίας. Ὁ Χριστὸς τελεῖ τὸ ἀνώτερον
θάπτισμα, «θαπτίζει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί».
Τοῦτο σημαίνει, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθαρίζει ἀπὸ
ἁμαρτίας, δρᾷ ὡς ἄλλο ὕδωρ, «ὕδωρ ζῶν» (Ἰωάν.
4:10, 7:38-39), τὸ ὁποῖον καθαρίζει πνευματικῶς τὸν
ἄνθρωπον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἄλλο «πῦρ», τὸ ὁποῖον κα-
τακαίει καὶ ἐξαφανίζει, ἵνα δημωδῶς ἐκφρασθῶμεν,
τὰ «σκουπίδια» τῆς ἁμαρτίας. ᾿Αφοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα
τὸ ἍΛγιον καθαρίζει ἀπὸ ἁμαρτίας, εἶνε καθαρόν,

69
ἀναμάρτητον, ἅγιον ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἄλλως δὲν
θὰ ἠδύνατο νὰ καθαρίσῃ ἀπὸ ἁμαρτίας, ἀλλὰ θὰ
εἶχε καὶ αὐτὸ ἀνάγκην καθάρσεως. Ὁ Ἰωάννηςεἶπεν
εἰς τὸν ἀπολύτως ἀναμάρτητον καὶ ἅγιον ᾿Ιησοῦν:
« Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ θαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ
πρόςμε;» (Ματθ. 3:14). Ὅ,τι ἰσχύει διὰ τὸν Χριστόν,
ἰσχύει καὶ διὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ τὰ δύο πρόσωπα
ἔχουν ἀπόλυτον ἀναμαρτησίαν καὶ ἁγιότητα.

«Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς" Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή

τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται
εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγεν-
νημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξἐστι, καὶ τὸ γεγεν-
νημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (Ἰωάν. 3:5-
6. ᾿Ιἰδὲ καὶ στίχ.8).
«Ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ
ἀνακαινώσεως Πνεύματος ᾿Αγίου»(Τίτ. 3:5).
Κατὰ τὸ βάπτισμα τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀναγεννᾷ
τὸν ἄνθρωπον καὶ ἀνακαινίζει αὐτόν, μεταβάλλει
δηλαδὴ αὐτὸν εἰς πνευματικὸν ἄνθρωπον, καθιστᾷ
αὐτὸν καινὴν κτίσιν, νέαν δημιουργίαν, νέον ἄνθρω-
πον. Τὸν διεφθαρμένον καὶ ἀκάθαρτον ἄνθρωπον τὸ
Πνεῦμα,ἵνα καὶ ἄλλως ἐκφρασθῶμεν, καθιστᾷ ἅγιον.
᾿Αλλ᾽ ἔχει αὐτὴν τὴν δύναμιν τὸ Πνεῦμα, διότι πρῶτον
αὐτὸ εἶνε ἅγιον, ἅγιον δὲ ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἐνῷ ὁ
ἄνθρωπος καθίσταται ἅγιος ἐν σχετικῇ ἐννοίᾳ.

«Τὰς ψυχὰς ὑμῶν ἡγνικότες ἐν τῇ ὑπακοῇ τῆς

ἀληθείας διὰ Πνεύματοςεἰς φιλαδελφίαν ἀνυπό-

70
κριτον, ἐκ καθαρᾶς καρδίας ἀλλήλους ἀγαπήσατε
ἐκτενῶς» (Α΄ Πέτρ. 1:22).
«Καὶ ταῦτά τινες ἦτε ἀλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ
ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ
Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν»
(Α΄ Κορ. 6:17).
«Εἰς τὸ εἶναί με λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὰ
ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα
γένηται ἡ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος,
ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ. 15:16).
«Εἵλετο ὑμᾶς ὁ Θεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς εἰς σωτηρίαν ἐν
ἁγιασμῷ Πνεύματοςκαὶ πίστει ἀληθείας» (Β΄ Θεσ.
2:13. ᾿Ιδὲ καὶ Α΄ Θεσ. 4:7-8).
Κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν χωρίων τούτων, τὸ Α΄
Πέτρ. 1:22, κατόπιν τῆς ὑπακοῆς εἰς τὴν ἀλήθειαν
αἱ ψυχαὶ ἐξαγνίζονται μὲ τὴν ἐξαγνιστικὴν δύναμιν
τοῦ Πνεύματος, ὥστε νὰ δύνανται νὰ ἔχουν ἀνυ-
πόκριτον ἀγάπην πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ ἀπὸ
καθαρὰν καρδίαν νὰ ἀγαποῦν ἀλλήλους ἐνθέρμως.
Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Α΄ Κορ. 6:11, χωρίον
τριαδικόν, ἄνθρωποι προηγουμένως ἁμαρτωλοὶ καὶ
ἀσεθεῖς ἐκαθαρίσθησαν καὶ ἡγιάσθησαν καὶ κατε-
στάθησαν δίκαιοι ἐξ αἰτίας τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυ-
ρίου ᾿ἸΙησοῦ καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ,
διότι δηλαδὴ ἐπίστευσαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου
Ἰησοῦ καὶ ἦλθεν εἰς αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ,
τὸ ὁποῖον ἐνήργησε τὴν θαυμαστὴν μεταβολήν.
Κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, τὸ 'Ρωμ. 15:16, χωρίον
ἐπίσης τριαδικόν, ὁ ἀπόστολος εἶνε λειτουργὸς τοῦ

71
Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τοὺς ἐθνικοὺς καὶ ἱερουργεῖ τὸ
εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, διὰ νὰ γίνουν οἱ ἐθνικοὶ προσ-
φορὰ εὐπρόσδεκτος, ἡγιασμένη ὑπὸ τοῦ Πνεύμα-
τος τοῦ ᾿Αγίου.
Κατὰ τὸ τέταρτον χωρίον, τὸ Β΄ Θεσ. 2:13, ὁ Θεὸς
ἐξέλεξεν ἀνθρώπους πρὸς σωτηρίαν, ἡ ὁποία ἐπι-
τυγχάνεταιμὲ τὸν ἁγιασμὸν τοῦ Πνεύματοςκαὶ τὴν
πίστιν εἰς τὴν ἀλήθειαν.
Τὸ Πνεῦμαἐξαγνίζει, δὲν ἐξαγνίζεται᾽ ἁγιάζει,
δὲν ἁγιάζεται. ΓΑρα εἶνε ἀπολύτως ἁγνὸνκαὶ ἅγιον,
συνεπῶς δὲ Θεὸςκαὶ Κύριος, Γιαχβέ.

᾿Αγάπη
«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος
συναγωνίσασθαί μοιἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ
πρὸς τὸν Θεόν (Ῥωμ.15:30).
«Ὁ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά,
εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πί-
στις, πραότης, ἐγκράτεια» (Γαλ. 5:22-23. ᾿Ιδὲ καὶ
ἜΦ. 5:9 κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν κείμενον).
Ἡ ἀγάπηεἶνε τὸ κατ᾽ ἐξοχὴν χαρακτηριστικὸν
τοῦ Χριστιανισμοῦ, καθόσον «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν»
(Α΄ ᾿Ιωάν. 4:8, 16), εἰς τὴν ἀγάπην στηρίζονται καὶ
συνοψίζονται ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται (Ματθ.
22:40, 'Ρωμ. 13:10), καὶ ἡ ἀγάπη εἶνε «σύνδεσμος
τῆς τελειότητος» (Κολ. 3:14), δένει τὸν ἄνθρωπον
μὲ τὴν τελειότητα.

72
 Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ
Ῥωμ. 15:30, χωρίον τριαδικόν, ὁ ἀπόστολος, ζητῶν
παρὰ τῶν πιστῶν ν᾿ ἀγωνίζωνταιμετ᾽ αὐτοῦ εἰς τὰς
ὑπὲρ αὐτοῦ προσευχὰς πρὸς τὸν Θεόν, ἐπικαλεῖται
τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν καὶ «τὴν ἀγάπην
τοῦ Πνεύματος». Ὅπως ἀλλαχοῦ γίνεται λόγος περὶ
«τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ» (Ῥωμ. 5:5) καὶ περὶ «τῆς
ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ»(Β΄ Κορ. 5:14), οὕτως ἐνταῦθα
γίνεται λόγος περὶ «τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος».
Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ἔχει
ἀγάπηνκαὶ δημιουργεῖ ἀγάπην εἰς τοὺς πιστούς.
Εἰς τὸ δεύτερον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων,
τὸ Γαλ. 5:22-23, ἀναφέρονται πολλοὶ καρποὶ τοῦ
Πνεύματος, οἱ δὲ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν εἶνε ἡ
ἀγάπη καὶ εἴδη εὐσπλαγχνίας. Οὐδέποτε δὲ ἡ Γραφὴ
τοὺς καρποὺς διὰ τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους
ἀποδίδει εἰς τὸ Πνεῦμα, θὰ ἀπέδιδεν εἰς ἄνθρωπον
ἢ ἄγγελον. Τὸ Πνεῦμα ἔχει τοὺς ἀναφερομένους
εἰς τὸ σχολιαζόμενον χωρίον καρπούς, διότι εἶνε
πρόσωπον τῆς Θεότητος.

73
 ΛΟΓΟΙ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
ΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Πολλοὶ λόγοι τῆς ᾿Αγίας Γραφῆς εἶνε λόγοι περὶ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ὡς περὶ τοῦ Θεοῦ ἢ Γιαχβθέ.
Ἔξ αὐτῶν δὲ τῶν λόγων παραθέτομενκαὶ σχολιά-
ζομεν ὡρισμένους μόνον, οἱ ὁποῖοι ἐμποιοῦν μεγα-
λυτέραν ἐντύπωσιν.

«Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Τὸν ἄνδρα οὗ

ἐστιν ἡ ζώνη αὕτη, οὕτω δήσουσιν ἐν Ἰερουσαλὴμ
οἱ Ἰουδαῖοι καὶ παραδώσουσιν εἰς χεῖρας ἐθνῶν»
(Πράξ. 21:11).
Ὃ προφήτης Αγαθος(στίχ. 10), ὁ ὁποῖος ἐν τῷ
χωρίῳ τούτῳ διαθιθάζει προφητικὸν λόγον, κανο-
νικῶς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ, «Τάδε λέγει Κύριος», αὐτὰ
δηλαδὴ λέγει ὁ Γιαχθέ. Ἡ ἔκφρασις, «Τάδε λέγει
Κύριος» εἶνε συνηθεστάτη ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ
(Ἰερ. 2:2, Αμ. 1:6, 9, Τ1, 13,2:1 κ-ἄ.), ἀλλ᾽ ἀντ᾽ αὐτῆς
ὁ ἼΛγαθος εἶπε, «Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον»,
ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶνε πρόσωπον τῆς
Θεότητος, Κύριος, Γιαχθέ.

«Ὅτανδὲ ἀγάγωσιν ὑμᾶς παραδιδόντες, μὴ προ-

μεριμνᾶτε τὶ λαλήσητε... Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λα-
λοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον» (Μάρκ. 13:11).
᾿Αντὶ τοῦ ἀναμενομένου, «Οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστεοἱ
λαλοῦντες, ἀλλ᾽ ὁ Θεός», ἐλέχθη, «Οὐ γὰρ ὑμεῖς
ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον», διότι

74
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος,
εἶνε Θεός. Ὁμοίως ἐν Λουκ. 2:26 καὶ διὰ τὸν αὐτὸν
λόγον, ἀντὶ τοῦ ἀναμενομένου, «ἦν κεχρηματισμέ-
νον αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Κυρίου (ἢ τοῦ Θεοῦ)», ἐλέχθη,
«ἦν κεχρηματισμένον αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ
᾿Αγίου»" ἐν Λουκ. 12:12, ἀντὶ νὰ λεχθῇ, «Ὁ Θεὸς
διδάξει ὑμᾶς», ἐλέχθη, «Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διδάξει
ὑμᾶς» καὶ ἐν Ἕβθρ. 9:8, ἀντὶ τοῦ ἀναμενομένου,
«τοῦτο δηλοῦντος τοῦ Θεοῦ», ἐλέχθη, «τοῦτο δη-
λοῦντος τοῦ Πνεύματοςτοῦ Ἁγίου».

«Λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευ-

όντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ ἈΑφορίσατε δὴ μοι
τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλονεἰς τὸ ἔργον ὃ προσ-
κέκλημαι αὐτούς» (Πράξ. 13:2. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 4).
᾿Ενταῦθα,ἀντὶ νὰ λεχθῇ «εἶπεν ὁ Κύριος» ἢ «εἶπεν
ὁ Θεός», ἐλέχθη «εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», διότι
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὡς πρόσωπον τῆς Θεότητος
εἶνε Κύριος καὶ Θεός, διὸ καὶ προσκαλεῖ ἀποστό-
λους, διὰ νὰ τεθοῦνεἰς τὴν ὑπηρεσίαν του, κατὰ δὲ
τὸν στίχ.4 ἀποστέλλει ἀποστόλους(Ἰδὲ καὶ τὸ Πράξ.
20:28, κατὰ τὸ ὁποῖον τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον θέτει
τοὺς ἐπισκόπουυσ).

«Ἔδοξε τῷ ᾿Αγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν» (Πράξ.

15:28).
᾿Ανεμένετο νὰ λεχθῇ «ἔδοξε τῷ Κυρίῳ» ἢ «ἔδοξε
τῷ Θεῷ», ὅπως λέγεται ἐν ᾿Ιὼθ 1:21 καὶ Β΄ Μακ. 1:20
ἀντιστοίχως. ᾿Αλλ᾽ ἐλέχθη, «ἔδοξε τῷ ᾿Αγίῳ Πνεύμα-

75
 ΤΙ», ἐφάνη εὔλογον εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἀπεφά-
σισε τὸ ἽΛγιον Πνεῦμα,διότι τὸΔΛγιον Πνεῦμα εἶνε
ὑψίστη προσωπικότης καὶ αὐθεντία, εἶνε Κύριος
καὶ Θεός, μὲ τὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀπόφασιν τοῦ ὁποίου
συνεφώνησαν οἱ ἀπόστολοι.

«Αἱ ἐκκλησίαι... τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύ-

ματος ἐπληθύνοντο» (Πράξ. 9:31).
«Οἶδα ὅτι τοῦτό μοι ἀποθήσεται εἰς σωτηρίαν διὰ
τῆς ὑμῶν δεήσεωςκαὶ ἐπιχορηγίας τοῦ Πνεύματος
Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Φιλιπ. 1:19).
Κανονικῶς ἀνεμένετο νὰ λεχθῇ, «τῇ παρακλήσει
τοῦ Θεοῦ», τῇ θοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ, καὶ «διὰ τῆς ἐπι-
χορηγίας τοῦ Θεοῦ», διὰ τῆς θοηθείας τοῦ Θεοῦ,
ἀλλ᾽ ἐλέχθη «τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος»
καὶ «διὰ τῆς ἐπιχορηγίας τοῦ Πνεύματος», διότι καὶ
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Βοηθὸς ἐν ὑψίστῃ ἐννοίᾳ,
ὅπως ὁ Θεὸς Πατήρ, αὐτὸ δὲ ἄλλωστε σημαίνει τὸ
ἄλλο ὄνομά του Παράκλητος, Βοηθὸς δηλαδή.

«Ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος,

οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ.
Τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξἐστι, καὶ τὸ
γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι»
(Ἰωάν. 3:5-6. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 8).
᾿Ενταῦθα δὲν γίνεται λόγος περὶ γεννήσεως ἐκ
τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἐν ἸΙωάν. 1:13, Α΄ ᾿Ιωάν. 3:9, 4:7, 5:,
4, 18, ἀλλὰ περὶ γεννήσεως ἐκ τοῦ Πνεύματος. Αρα
τὸ Πνεῦμαεἶνε Θεός.

76
 «Λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Σήμερον ἐὰν τῆς
φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας
ὑμῶνὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ, κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ
πειρασμοῦἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες
ὑμῶν» (Ἐθρ. 3:7-9).
«Ὁ δὲ Πέτρος εἶπε πρὸς αὐτήν Τί ὅτι συνεφω-
νήθη ὑμῖν πειράσαι τὸ Πνεῦμα Κυρίου;» (Πράξ.
5:9).
Πολλάκις οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν», ἥτοι προε-
κάλεσαν, προσέθαλον, τὸν Κύριον ἢ Θεόν (Ἐξόδ.
17:2, 7, Αριθ. 14:22, Ψαλμ. 77:41, 56 κιἄ.). ᾿Αλλὰ κατὰ
τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων ἐνταῦθα χωρίων,
τὸ Ἕθρ.3:7-9, οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν» τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα. Καὶ κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Πράξ.
5:9, ὁ ᾿Ανανίας καὶ ἡ Σαπφείρα, περὶ τῶν ὁποίων
πρόκειται ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, «ἐπείρασαν» τὸ Πνεῦ-
μα. ἌΑρα τὸ Πνεῦμαεἶνε Κύριος καὶ Θεός.

«Πᾶς ὃς ἐρεῖ λόγον εἰς τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου,

ἀφεθήσεται αὐτῷ᾽ τῷ δὲ εἰς τὸΛγιον Πνεῦμα 6λα-
σφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται» (Λουκ. 12:10. Ἰδὲ καὶ
τὰ παράλληλα Ματθ. 12:31-32, Μάρκ. 3:28-30).
Τὸν παρόντα λόγον εἶπεν ὁ Χριστός, ὅταν διὰ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἐξέθαλε δαιμόνιον καὶ οἱ
διεστραμμένοι ᾿Ιουδαῖοι ἔλεγον, ὅτι ἔχει πνεῦμα
ἀκάθαρτον, Βεελζεθούλ, καὶ δι᾽ αὐτοῦ ἐκβάλλει τὰ
δαιμόνια (Ματθ. 12:24, Μάρκ. 3:30, Λουκ. 11:15). Ἡ
δὲ ἔννοια τοῦ λόγου τοῦ Χριστοῦεἶνε ἡ ἑξῆς: Ἔκεῖι-
νος, ὁ ὁποῖος θὰ ἐκφρασθῇ προσθλητικῶς κατὰ τοῦ

77
Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, διότι σκανδαλίζεται ἀπὸ τὴν
ταπεινὴν ἀνθρωπίνην ἐμφάνισίν του καὶ ἀπιστεῖ,
ἔχει ἐλαφρυντικὸν καὶ θὰ συγχωρηθῇ, ἐὰν θεθαίως
μετανοήσῃ. ᾿Αλλ᾽ ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος θὰ ἐκφρασθῇ
προσθλητικῶς κατὰ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, οὐδέ-
ποτε θὰ συγχωρηθῇ, διότι τὸ νὰ βλέπῃ τις φανερὰν
ἐκδήλωσιν τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, διὰ θαύματος,
ὅπως εἶνε ἡ ἐκθολὴ δαιμονίου, καὶ ὅμως νὰ μὴ
πιστεύῃ, ἀλλὰ νὰ διαστρέφῃ τὴν ἔννοιαν τοῦ θαύ-
ματος, ἀποδίδων τοῦτο εἰς τὸν Σατανᾶν, αὐτὸ ση-
μαίνει πώρωσιν καὶ διαστροφὴν τῆς συνειδήσεως
καὶ ἀμετανοησίαν, διὸ καὶ δὲν συγχωρεῖται. Τοιοῦ-
τος ἀσεθὴς εἶνε ὅμοιος τοῦ διεστραμμένου καὶ
ἀμετανοήτου καὶ λόγῳ ἀμετανοησίας ἀσυγχωρήτου
Σατανᾶ.
Κανονικῶς ὁ Χριστὸς ἔπρεπε νὰ εἴπῃ, «Τῷ δὲ εἰς
τὸν Θεὸν θλασφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται», ἀλλ᾽
εἶπε, «Τῷ δὲ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα θλασφημήσαντι
οὐκ ἀφεθήσεται», διότι τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε Θεός,
καὶ διότι ἐνέργειαν τοῦ ᾿Αγίο υ Πνεύματοςοἱδιε-
στραμμένοι ᾿Ιουδαῖοι ἀπέδιδον εἰς τὸ ἀκάθαρ -
τον πνεῦμα. Ὁμοίως πρὸς τὸν Χριστὸν ἐξεφράσθη
ὁ ἀπόστολός του; « Ἀνανία, διὰ τί ἐπλήρωσεν ὁ
Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου ψεύσασθαίσε τὸ Πνεῦμα
τὸ “Αγιον;... Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ»
(Πράξ. 5:3-4).

«Σκληροτράχηλοικαὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ καὶ

τοῖς ὠσίν, ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Πνεύματι τῷ ᾿Αγίῳ ἀντιπί-

78
πτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶνκαὶ ὑμεῖς» (Πράξ. 7:51.
Πρθλ. Ἢσ.63:10).
Ὁ Στέφανος, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ,
θὰ ἀνέμενέτις νὰ εἴπῃ, «ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Κυρίῳ (ἢ τῷ
Θεῷ) ἀντιπίπτετε (Ξ ἀντιτίθεσθε, ἀνθίστασθε)»,
ἀλλ᾽ «ὑπάρχων πλήρης Πνεύματος Ἁγίου» κατὰ τὸν
στίχ. 55 ἐξεφράσθη ἄλλως, εἶπεν, «ἀεὶ τῷ Πνεύματι
τῷ ᾿Αγίῳ ἀντιπίπτετε», διὰ νὰ φανῇ, ὅτι τὸ Ἅγιον
Πνεῦμαεἶνε Κύριος, Θεός.

«Μὴ λυπεῖτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τοῦ Θεοῦ,ἐν ᾧ

ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως» (ἘΦ.
4:30).
ἼἌΛλλος, μὴ θεόπνευστος, θὰ ἔλεγε, «Μὴ λυπεῖτε
τὸν Θεόν». Ὁ Παῦλος θεοπνεύστωςλέγει, «Μὴ λυ-
πεῖτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον» καὶ οὕτω δίδει μαρτυ-
ρίαν περὶ τῆς προσωπικότητος καὶ τῆς θεότητος
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος.

79
 ΛΟΓΟΙ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ
ΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Διὰ τοῦ ἡμετέρου ἔργου «Ὁ ᾿ἸΙησοῦς Γιαχθὲ» ἐπὶ

τῇ θάσει χωρίων τῆς ᾿Αγίας Γραφῆς ἀπεδείξαμεν,
ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστὸς εἶνε Γιαχθέ, ὅπως ὁ Θεὸς
Πατήρ. ᾿Ενταῦθα πρὸς ἀπόδειξιν, ὅτι καὶ τὸ Πνεῦμα
εἶνε Γιαχθέ, ἀναφέρομεν λόγους τῆς Γραφῆςπερὶ
τοῦ Πνεύματος, οἱ ὁποῖοι ἐπίσης ἰσχύουν διὰ τὸν
Θςεὸν καὶ τὸν Χριστὸν ὡς πρόσωπα τῆς Θεότητος.
Δὲν ἀναφέρομεν δὲ ὅλους τοὺς σχετικοὺς λόγους
τῆς Γραφῆς, ἀλλ᾽ ὡρισμένους ἐξ αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι
ἐμποιοῦν μεγαλυτέραν ἐντύπωσιν.

Καὶ οἱ Τρεῖς
πανταχοῦ παρόντες

«᾽Εὰν ἀναθῶ εἰς τὸν οὐρανόν, σὺ ἐκεῖ εἶ, ἐὰν

καταθῶ εἰς τὸν ἅδην, πάρει᾽ ἐὰν ἀναλάθω τὰς πτέ-
ῥρυγάς μου κατ᾽ ὄρθρον καὶ κατασκηνώσωεἰς τὰ
ἔσχατα τῆς θαλάσσης, καὶ γὰρ ἐκεῖ ἡ χείρ σου
ὁδηγήσει με, καὶ καθέξει με ἡ δεξιά σου» (Ψαλμ.
138:8-10. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰερ. 23:24).
«Οὗ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν
ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. 18:20. ᾿Ιδὲ
καὶ 28:20 καὶ ᾿Ιωάν. 3:13).
«Τὸ ἄφθαρτόν σου Πνεῦμά ἐστιν ἐν πᾶσι» (ΣΟΦ.
Σολ. 12:1. ᾿Ιδὲ καὶ 1:7 καὶ ᾿Ιωάν. 14:16- 17).
Ὅπως κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Θεὸς καὶ κατὰ

80
τὸ δεύτερον ὁ Χριστός, οὕτω κατὰ τὸ τρίτον τὸ ζῶν
καὶ ἀθάνατον Πνεῦμαἔχει τὴν ἰδιότητα τῆς παντα-
χοῦ παρουσίας.

Καὶ οἱ Τρεῖς παντογνῶσται

«Μείζων ἐστὶν ὁ Θεὸς τῆς καρδίας ἡμῶν καὶ

γινώσκει πάντα» (Α΄ ᾿ἸΙωάν. 3:20).
«Νῦνοἴδαμεν ὅτι οἶδας πάντα καὶ οὐ χρείαν ἔχεις
ἵνα τίς σε ἐρωτᾷ» (Ἰωάν. 16:30. ᾿Ιδὲ καὶ 21:17 καὶ
Ἕθρ. 4:12-13).
«Τὸ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ (- γνωρίζει), καὶ τὰ
Θάθη τοῦ Θεοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10).
Καὶ ὁ Θεὸς κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα γνωρίζει
τὰ πάντα, καὶ ὁ Χριστὸς κατὰ τὸ δεύτερον,καὶ τὸ
Πνεῦμα κατὰ τὸ τρίτον. Καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε
παντογνῶσται, ἄρα πρόσωπα τῆς Θεότητος.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἅγιοι

καὶ ὕψισται αὐθεντίαι

«Τάδε λέγει ὁ ἍΛγιος τοῦ Ἰσραήλ» (Ἠσ. 30:12. ᾿Ιδὲ

καὶ ᾿Α6. 3:3, ὅπου τὸ «Ἅγιος» παραλληλίζεται πρὸς
τὸ «Θεός».).
«Τάδε λέγει ὁ ἍΛγιος, ὁ Ἀληθινός» (Αποκ.3:7).
«Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον» (Πράξ. 21:11).
Ὅπωςὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χριστὸς ὀνομάζεται Ἅγιος,
οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ὀνομάζεται Ἅγιον. Ἡ δὲ φράσις
«Τάδε λέγει», συνηθεστάτη ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ

δῚ
ἐπὶ τοῦ Θεοῦ, δεικνύει, ὅτι καὶ Θεὸς καὶ Χριστὸς
καὶ Πνεῦμα ὁμιλοῦν ὡς ὕψισται αὐθεντίαι. ΓΑρα καὶ
τὰ τρία πρόσωπα περιλαμθάνονταιεἰς τὴν ἔννοιαν
τῆς Θεότητος.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἁγιάζουν

«Ἅγιος ἐγὼ Κύριος ὁ ἁγιάζων αὐτούς» (Λευϊτ.

21:8. ᾿Ιδὲ καὶ Α΄ Θεσ. 5:23).
«Ὅ τε ἁγιάζωνκαὶ οἱ ἁγιαζόμενοι ἐξ ἑνὸς πάν-
τες δι᾽ ἣν αἰτίαν οὐκ ἐπαισχύνεται ἀδελφοὺς αὐ-
τοὺς καλεῖν» (Ἐθρ. 2:11. ᾿Ιδὲ καὶ 13:12).
«Εἵλετο ὑμᾶς ὁ Θεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς εἰς σωτηρίαν ἐν
ἁγιασμῷ Πνεύματοςκαὶ πίστει ἀληθείας» (Β΄ Θεσ.
2:13. ᾿Ιδὲ καὶ ἹΡωμ. 15:16, Α΄ Κορ. 6:11).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ ἁγιάζων εἶνε ὁ Κύριος,
ὁ Γιαχθέ. Εἶνε ἅγιος καὶ ἁγιάζει τοὺς ἀνθρώπουςσ.
Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον ὁ ἁγιάζωνεἶνε ὁ Χριστός.
Ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου εἶνε: Καὶ ὁ ἁγιάζων Χριστὸς
καὶ οἱ ἁγιαζόμενοι ἄνθρωποι προέρχονται ὅλοι ἐκ
τοῦ αὐτοῦ πατρός, τοῦ ᾿Αδάμ, διὰ τοῦτο δὲν ἐντρέ-
πεται νὰ ὁμιλῇ ὡς ἄνθρωπος καὶ νὰ ὀνομάζῃ τοὺς
συνανθρώπους ἀδελφούς. ᾿Αγιάζει δὲ τοὺς πιστοὺς
ὁ Χριστός, διότι καὶ κατὰ τὴν θείαν καὶ κατὰ τὴν
ἀνθρωπίνην φύσιν του εἶνε ἅγιος. Κατὰ τὸ τρίτον
δὲ χωρίον τὸν ἁγιασμὸν εἰς τοὺς πιστοὺς δίδει τὸ
Πνεῦμα, διότι καὶ τὸ Πνεῦμα εἶνε ἅγιον καὶ ὀνομά-
ζεται ἅγιον. Καὶοἱ Τρεῖς ἁγιάζουν, διότι καὶ οἱ Τρεῖς
εἶνε μία οὐσία ἢ θεότης, εἶνε ὁ εἷς Θεὸς ἢ Γιαχβέ.

δ2
 Καὶ οἱ Τρεῖς δίδουν ζωὴν αἰώνιον

«Καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ μαρτυρία, ὅτι ζωὴν αἰώνιον ἔδω-

κεν ἡμῖν ὁ Θεός» (Α΄ Ἰωάν. 5:11. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 16).
«Τὰ πρόθατα τὰ ἐμὰ τῆς φωνῆς μου ἀκούει... κἀγὼ
ζωὴν αἰώνιον δίδωμι αὐτοῖς» (Ἰωάν. 10:27-28).
«Οὐδὲν ἄρα νῦν κατάκριμα τοῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ
μὴ κατὰ σάρκα περιπατοῦσιν, ἀλλὰ κατὰ Πνεῦμα. Ὁ
γὰρ νόμος τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ Ἰη-
σοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας
καὶ τοῦ θανάτου» (Ῥωμ. 8:1-2. ᾿Ιδὲ καὶ Β΄ Κορ. 3:6,
Γαλ. 6:8).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον αἰώνιον ζωήν, τουτέστι
πνευματικήν, ἀνωτέραν καὶ ἀτελεύτητον ζωήν,δί-
δει ὁ Θεός. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον αἰώνιον ζωὴν
δίδει ὁ Χριστός. Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον διὰ τοὺς
ἀνθρώπους τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖοι δὲν ζοῦν
κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς σαρκός, ἀλλὰ κατὰ τὰς
ὑπαγορεύσεις τοῦ Πνεύματος, κατὰ τὸν νόμον τοῦ
Πνεύματος, δὲν ὑπάρχει καμμία καταδίκη. Διότι ἐξ
αἰτίας τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, τῆς θυσίας αὐτοῦ, ὁ
νόμος «τοῦ Πνεύματοςτῆς ζωῆς», τοῦ Πνεύματος
δηλαδή, τὸ ὁποῖον δίδει ζωήν, ἐλευθερώνει τὸν
ἄνθρωπον ἀπὸ τὸν νόμον τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ
θανάτου, τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Τὸ Πνεῦμαεἰς
τὸν ἄνθρωπον, τὸν πνευματικὸν ἄνθρωπον, ὡς
«Πνεῦμα ζωῆς» δίδει ζωήν, ζωὴν αἰώνιον. Τὸ Πνεῦ-
μα, κατὰ τὸ Β΄ Κορ. 3:6, «ζωοποιεῖ», δίδει ζωὴν εἰς
τὸν πνευματικῶς νεκρόν, καὶ κατὰ τὸ Γαλ. 6:8, «Ὁ

δ9
σπείρωνεἰς τὸ Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πνεύματος θερίσει
ζωὴν αἰώνιον».
Ὅπως λοιπὸν ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, οὕτω καὶ τὸ
Πνεῦμα δίδει πνευματικὴν ζωήν, ζωὴν αἰώνιον,διότι
εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.

Ἕκαστος τῶν Τριῶν

εἶνε ἡ ἀλήθεια
«Εὐλογήσουσι τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν, καὶ οἱ
ὀμνύοντες ἐπὶ τῆς γῆς ὀμοῦνται τὸν Θεὸν τὸν
ἀληθινόν» (Ἠσ.65:16).
« Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰωάν.
14:6).
«Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν,ὅτι τὸ Πνεῦμά
ἐστιν ἡ ἀλήθεια» (Α΄ ᾿Ιωάν. 5:6).
Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν τριῶν τούτων χωρίων ἀντὶ
«τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινὸν» τὸ 'Εθραϊκὸν ἔχει κατὰ
ἀκρίθειαν «τὸν Θεὸν τῆς ἀληθείας», ὅπου ἡ γενικὴ
«τῆς ἀληθείας» εἶνε τῆς ἰδιότητος, καὶ συνεπῶς
«τὸν Θεὸν τῆς ἀληθείας» σημαίνει «τὸν Θεὸν τὸν
ἀληθινόν», ὅπως ἀποδίδουν οἱ Ο΄. Ὁ Θεὸς τῆς ᾿Αγίας
Γραφῆς εἶνε ἀληθινός, πραγματικός, εἶνε ἡ ὑψίστη
καὶ ἀπόλυτος ἀλήθεια ἢ πραγματικότης. ᾿Αλλὰ κατὰ
τὸ δεύτερον χωρίον «ἡ ἀλήθεια»εἶνε ὁ Χριστὸς καὶ
κατὰ τὸ τρίτον «ἡ ἀλήθεια» εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ἕκα-
στον τῶν τριῶν προσώπων εἶνε «ἡ ἀλήθεια», ἡ ὑψί-
στη καὶ ἀπόλυτος πραγματικότης, διότι ἕκαστον
εἶνε ὅλη ἡ θεία οὐσία, ὁ ὅλος Θεὸς ἢ Κύριος.

δά
 Καὶ οἱ Τρεῖς ὕψιστοι μάρτυρες
«Θεὸς μάρτυς» (Α΄ Θεσ.2:5).
«Τάδε λέγει ὁ Ἀμήν, ὁ μάρτυς ὁ πιστὸς καὶ ἀλη-
θινός, ἡ ἀρχὴ τῆς κτίσεως τοῦ Θεοῦ» (Αποκ. 3:14).
«Καὶ τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ μαρτυροῦν, ὅτι τὸ Πνεῦμά
ἐστιν ἡ ἀλήθεια» (Α΄ Ἰωάν.5:6).
Καὶ ὁ Θεὸς κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα καὶ ὁ
Χριστὸς κατὰ τὸ δεύτερον καὶ τὸ Πνεῦμα κατὰ τὸ
τρίτον εἶνε μάρτυς ἐν ὑψίστῃ ἐννοίᾳ, διότι ἕκαστον
πρόσωπονεἶνε ἡ ἀλήθεια, ἡ αὐτοαλήθεια.
Κατὰ τὸ χωρίον Α΄ ᾿Ιωάν. 5:7-8, ὅπως ἔχει μετὰ
τοῦ λεγομένου «Κόμματος ᾿Ιωάννου», τὸ ὁποῖον
ἡμεῖς θεωροῦμεν γνήσιον', «τρεῖς εἰσιν οἱ μαρτυ-
ροῦντες ἐν τῷ οὐρανῷ, ὁ Πατήρ, ὁ Λόγοςκαὶ τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα,καὶ οὗτοι οἱ τρεῖς ἕν εἰσι». Ὁ ᾿Ιὼβ
λέγει, «ἐν οὐρανοῖς ὁ μάρτυς μου» (16:19). Καὶ ὁ
Ψαλμῳδὸς λέγει, «ὁ μάρτυς ἐν οὐρανῷ πιστός»
(Ψαλμ, 88:38). Ο εἷς μάρτυς ἐν οὐρανῷ ὡςὁ εἷς
κατὰ τὴν οὐσίαν Θεὸς εἶνε τρεῖς μάρτυρες κατὰ τὰ
πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Λόγος καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἀποκαλύπτουν

τὰς θείας ἀληθείας
«Ἔστι Θεὸς ἐν οὐρανῷ ἀποκαλύπτων μυστήρια»
(Δαν. 2:28. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 22, 29, 30, 47. ᾿Ιδὲ ἐπίσης
Λουκ. 10:21 καὶ Β΄ Τιμ. 3:16).

Ἱ͵, Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρηματολογίαν θλέπε ἡμέτερον ἔργον «Ἕρμη-

νεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ.γ΄, ᾿Αθῇναι 1994, σελ. 527-538.

85
 «Γνωρίζω ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον τὸ εὐαγ-
γελισθὲν ὑπ᾽’ ἐμοῦ, ὅτι οὐκ ἔστι κατὰ ἄνθρωπον"
οὐδὲ γὰρ ἐγὼ παρὰ ἀνθρώπου παρέλαθον αὐτὸ
οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ δι᾽ ἀποκαλύψεως ἸΙησοῦ Χρι-
στοῦ» (Γαλ. 1:11-12).
«Περὶ ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν
προφῆταιοἱ περὶ τῆς εἰς ὑμᾶς χάριτος προφητεύ-
σαντες, ἐρευνῶντες εἰς τίνα ἢ ποῖον καιρὸν ἐδήλου
τὸ ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ προμαρτυρόμενον τὰ
εἰς Χριστὸν παθήματακαὶ τὰς μετὰ ταῦτα δόξας: οἷς
ἀπεκαλύφθηὅτι οὐχ ἑαυτοῖς, ὑμῖν δὲ διηκόνουν
αὐτά, ἃ νῦν ἀνηγγέλη διὰ τῶν εὐαγγελισαμένων
ὑμᾶς ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ ἀποσταλέντι ἀπ᾽ οὐρανοῦ,
εἰς ἃ ἐπιθυμοῦσιν ἄγγελοι παρακύψαι» (Α΄ Πέτρ.
1:10-12. ᾿Ιἰδὲ καὶ Β΄ Πέτρ. 1:21 καὶ ἘΦ. 3:5).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον τὰς μυστικὰς ἀληθείας
ἀποκαλύπτει ὁ Θεός, κατὰ τὸ δεύτερον ὁ Χριστὸς
καὶ κατὰ τὸ τρίτον τὸ Πνεῦμα. Ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ
Χριστός, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ἐνέπνευσε τοὺς προ-
φήτας καὶ τοὺς ἀποστόλουσς,διότι τὸ Πνεῦμα εἶνε
Θεός.

Καὶ οἱ Τρεῖς
ὕψιστοι διδάσκαλοι

«Ἔστι γεγραμμένονἐντοῖς προφήταις" Καὶ ἔσον-

ται πάντες διδακτοὶ Θεοῦ. Πᾶς ὁ ἀκούων παρὰ τοῦ
Πατρὸς καὶ μαθὼν ἔρχεται πρός με» (ωάν. 6:45.
᾿Ιδὲ Ἤσ. 54:13. ᾿Ιδὲ καὶ Ψαλμ. 24:4-5, 93:10).

δ6
 «Ὑμεῖς μὴ κληθῆτε ῥαθθί᾽ εἷς γάρ ὑμῶν ἐστιν ὁ
διδάσκαλος, ὁ Χριστός» (Ματθ. 23:8. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰωάν.
13:13-14).
«Ἡμεῖς οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάθομεν,
ἀλλὰ τὸ Πνεῦματὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τὰ
ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν. Ἃ καὶ λαλοῦμεν
οὐκ ἐν διδακτοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾽
ἐν διδακτοῖς Πνεύματος ᾿Αγίου» (Α΄ Κορ. 2:12-13.
᾿Ιδὲ καὶ Νεεμ. 9:20, Λουκ. 12:12, Ἰωάν. 14:26, Α΄ Ἰω-
άν. 2:27).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον διδάσκαλος ἐν ὑψίστῃ
ἐννοίᾳ εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ, κατὰ τὸ δεύτερον ὁ Χρι-
στὸς καὶ κατὰ τὸ τρίτον τὸ Πνεῦμα. Ὅπως ὁ Πατὴρ
καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα διδάσκει καὶ
καθοδηγεῖ ὡς ὕψιστος διδάσκαλος, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸ
εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, ὕψιστος Θεός.

Ὁ θεῖος νόμος εἶνε καὶ τῶν Τριῶν

«Συνήδομαι τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἔσω
ἄνθρωπον» (Ῥωμ.7:22).
«Ἀλλήλωντὰ θάρη θαστάζετε, καὶ οὕτως ἀναπλη-
ρώσατε τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ»(Γαλ. 6:2).
«Ὁ νόμοςτοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆςἐν Χριστῷ Ἰη-
σοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας
καὶ τοῦ θανάτου» (Ῥωμ.8:2).
Εἰς τὸ πρῶτον παράθεμαγίνεται λόγος περὶ «τοῦ
νόμου τοῦ Θεοῦ», εἰς τὸ δεύτερον περὶ «τοῦ νόμου
τοῦ Χριστοῦ»καὶεἰς τὸ τρίτον περὶ «τοῦ νόμου τοῦ

δ7
Πνεύματος». Ὁ οὐράνιος ἠθικὸς νόμοςεἶνε καὶ τοῦ
Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος, διότι τὰ
τρία πρόσωπα εἶνε εἷς Θεός, ὅθεν ἐν ἸΙακ. 4:12 λέ-
γεται, ὅτι «εἷς ἐστιν ὁ νομοθέτης». Βεθδαίως ἐν τῇ
Γραφῇ γίνεται λόγος καὶ περὶ «τοῦ νόμου Μωυσέ-
ως» (Λουκ. 2:22, ᾿ἸΙωάν. 7:23 κ.ἄ.), ἀλλ᾽ ὄχι ἐν τῇ
ἐννοίᾳ, ὅτι ὁ νόμος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης προέρ-
χεται ἐκ τοῦ Μωυσέως, ἀλλ᾽ ὅτι ἐδόθη διὰ τοῦ Μω-
υσέως καὶ ὁ Μωυσῆς ἁπλῶς κατέγραψεν αὐτόν.

Οἱ ᾿Ἰσραηλῖται ἐπείρασαν
καὶ τοὺς Τρεῖς

«Ποσάκις παρεπίκραναν αὐτὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ,

παρώργισαν αὐτὸν ἐν γῇ ἀνύδρῳ; Καὶ ἐπέστρεψαν
καὶ ἐπείρασαν τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον τοῦ ᾿Ισραὴλ
παρώξυναν» (Ψαλμ. 77:40-41. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 56).
«Μηδὲ ἐκπειράζωμεν τὸν Χριστόν᾽, καθὼς καί
τινες αὐτῶν ἐπείρασαν καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων ἀπώλον-
το» (Α΄ Κορ. 10:9. Ἰδὲ καὶ Πράξ.5:9).
«Λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ “Αγιον᾽ Σήμερον ἐὰν τῆς
φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρ-
δίας ὑμῶν ὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέραν

1. Ὑπάρχει καὶ ἡ γραφὴ «Κύριον», ἀλλ᾽ ἡ γραφὴ «Χριστὸν»

εἶνε ἰσχυροτέρα. Κακῶς δέτινες παραμερίζουν τὴν ἰσχυροτέ-
ραν γραφὴν «Χριστόν», ἐπειδὴ δὲν θεωροῦν βάσιμον, ὅτιοἱ
Ἰσραηλῖται εἰς τὴν ἔρημον ἐπείρασαν τὸν Χριστόν. Ἡ γραφὴ
«Χριστὸν» εἶνε βάσιμος, ἀφοῦ κατὰ τὸν στίχ. 4 ὁ Χριστὸς πα-
ρηκολούθει τοὺς Ἰσραηλίτας ἐν τῇ ἐρήμῳ.

δδ
τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ
πατέρες ὑμῶν, ἐδοκίμασάν με καὶ εἶδον τὰ ἔργα
μου τεσσαράκοντα ἔτη. Διὸ προσώχθισα τῇ γενεᾷ
ἐκείνῃ καὶ εἶπον᾽ Ἀεὶ πλανῶνται τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ
δὲ οὐκ ἔγνωσαν τὰς ὁδούς μου. Ὡς ὦὥμοσαἐν τῇ
ὀργῇ μου, εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυσίν
μου» (ἙἘθρ. 3:7-11).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον οἱ ᾿Ισραηλῖται εἰς τὴν
ἔρημον «ἐπείρασαν», προεκάλεσαν, προσέθαλον,
τὸν Θεόν. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον «ἐπείρασαν»
τὸν Χριστόν.Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, ὅπου παρα-
τίθεται περικοπὴ ἐκ τοῦ Ψαλμ. 94, στίχ. 8-11, καὶ
ὅπου κατὰ τὸνΑπόστολον ὁμιλητὴς εἶνε τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιον, «ἐπείρασαν» αὐτὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.
Σημειωτέονδέ, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον
διακρίνει ἑαυτὸ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, περὶ τοῦ ὁποίου
ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον, ἐνῷ περὶ ἑαυτοῦ ὁμιλεῖ εἰς
α΄ πρόσωπον. Ἐν συντομίᾳ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λέγει:
Ὅταν ἀκούσητε τὴν φωνὴν αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ),
μὴ δείξητε κακὴν συμπεριφοράν, ὅπως ἔδειξαν οἱ
πατέρες σας ἐν τῇ ἐρήμῳ εἰς ἐμὲ καὶὠώργίσθην
ἐναντίον των.
Οἱ Ἰσραηλῖται «ἐπείρασαν» καὶ τὸν Θεὸν καὶ τὸν
Χριστὸν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,διότι οἱ Τρεῖς εἶνε
μία οὐσία ἢ θεότης. Διὰ τοῦτο καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον ὁμιλεῖ ὡς Γιαχθέ, μάλιστα διὰ πολλῶν φρά-
σεων τοῦ χωρίου. Τὸ χωρίον εἶνε ἐκ τῶν τρανο-
τέρων ἀποδείξεων τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-
ματος.

89
 Ἡ θεία ἀγάπη εἶνε καὶ τῶν Τριῶν

«Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται ἐν ταῖς καρδίαις

ἡμῶν διὰ Πνεύματος Ἁγίου τοῦ δοθέντος ἡμῖν»
(Ῥωμ.5:5).
«Γνῶναι τὴν ὑπερθάλλουσαν τῆς γνώσεως ἀγά-
πην τοῦ Χριστοῦ» (ἘΦ. 3:19).
«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος
συναγωνίσασθαίμοι ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ
πρὸς τὸν Θεόν» (Ῥωμ. 15:30. ᾿Ιδὲ καὶ Γαλ. 5:22).
Ἡ ἀγάπη εἶνε τὸ χαρακτηριστικώτερον ἠθικὸν
γνώρισμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Καὶ εἰς μὲν τὸ πρῶτον
ἐκ τῶν τριῶν παραθεμάτωνγίνεται λόγος περὶ «τῆς
ἀγάπης τοῦ Θεοῦ», εἰς τὸ δεύτερον περὶ «τῆς ἀγά-
πῆς τοῦ Χριστοῦ» καὶεἰς τὸ τρίτον περὶ «τῆς ἀγάπης
τοῦ Πνεύματος». Ζητῶν ὁ ἀπόστολος τὰς προσευχὰς
τῶν πιστῶν ἐπικαλεῖται τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστὸν
καὶ τὴν ἀγάπην τοῦ Πνεύματος, ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα
εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος πλῆρες ἀγάπης, ὅπως
καὶ ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, κατὰ δὲ τὸ 'ῬΡωμ. 5:22 ἡ ἀγά-
πη καὶ ἡ εὐσπλαγχνία εἶνε «καρπὸς τοῦ Πνεύματος».
Ὁ ἀπόστολος οὐδέποτε θὰ ἔλεγε, «Παρακαλῶ ὑμᾶς,
ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καὶ
διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Μιχαὴλ ἢ τοῦ Μωυσέως». Ἐπί-
σης οὐδέποτε θὰ ἔλεγεν, «Ὁ καρπὸς τοῦ Μιχαὴλ ἢ
τοῦ Μωυσέως ἐστὶν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυ-
μία κλπ.». Τοιοῦτον καρπὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους πα-
ράγει τὸ Πνεῦμα,διότι τὸ Πνεῦμαεἶνε Θεός.

90
 Καὶ οἱ Τρεῖς
ὥρισαν τοὺς ἀποστόλους κλπ.

«Καὶ οὗς μὲν ἔθετο ὁ Θεὸς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ πρῶ-

τον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδα-
σκάλους κλπ.» (Α΄ Κορ. 12:28).
«Καὶ αὐτὸς (ὁ Χριστὸς) ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστό-
λους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς,
τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους» (ἘΦ. 4:11).
«Λειτουργούντωνδὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευ-
όντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Αγιον᾽ Ἀφορίσατε δή μοι
τὸν Βαρνάθανκαὶ τὸν Σαῦλονεἰς τὸ ἔργον ὃ προσ-
κέκλημαι αὐτούς» (Πράξ. 13:2. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 4. ᾿Ιδὲ
ἐπίσης 20:28).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον τοὺς ἀποστόλους ἔθεσεν
εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ὁ Θεός, κατὰ τὸ δεύτερον ἔδω-
σεν ὁ Χριστός, καὶ κατὰ τὸ τρίτον προσεκάλεσε τὸ
Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Καὶ οἱ Τρεῖς ὥρισαν τοὺς ἀπο-
στόλους καὶ τοὺς ἄλλους κήρυκας τοῦ λόγου καὶ
ἡγουμένους ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ,διότι εἶνε μία οὐσία ἢ
θεότης καὶ ἐνεργοῦν ἀπὸ κοινοῦ πρὸς τὰ ἔξω, πρὸς
τὸν κόσμον δηλαδή.

Καὶ οἱ Τρεῖς ἀνέστησαν

τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ

«Συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ θαπτίσματοςεἰς

τὸν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη Χριστὸς ἐκ νεκρῶν
διὰ τῆς δόξης τοῦ Πατρός, οὕτω καὶ ἡμεῖς ἐν και-
νότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ῥωμ.6:4).

91
 «᾿Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς" Λύσατε τὸν
ναὸν τοῦτον,καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν»
(Ἰωάν. 2:19. ᾿Ιδὲ καὶ στίχ. 271-22).
«Τοῦ ὁρισθέντος Υἱοῦ Θεοῦ ἐν δυνάμει κατὰ
Πνεῦμα ἁγιωσύνης ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν, Ἰησοῦ
Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν» (Ῥωμ.1:4).
Εἰς τὸ τρίτον χωρίον ἡ λέξις «ἁγιωσύνη» καθ᾽
ἡμᾶς σημαίνει «δύναμις» καὶ ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου
εἶνε αὐτή: Ὁ Χριστὸς ἀπεδείχθη Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἐκ
τῆς ἀναστάσεώς του ἐκ νεκρῶν διὰ δυνάμεως ἀπὸ
τὸ Πνεῦμα τῆς δυνάμεως". Δι᾿ ἄλλων λέξεῳν, τὸ
παντοδύναμον Πνεῦμαδιὰ τῆς δυνάμεώς του ἀνέ-
στησετὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν,καὶ οὕτως ἀπεδείχθη,
ὅτι ὁ Ἰησοῦς δὲν ἦτο πλάνος καὶ ἀντίθεος, ὅπως οἱ
ἐχθροί του κατηγόρουν αὐτόν, ἀλλ᾽ ἦτο ὄντως Υἱὸς
τοῦ Θεοῦ. Ἂν ὁ Ἰησοῦς ἦτο πλάνοςκαὶ ἀντίθεος, ἡ
δύναμις τοῦ Πνεύματος δὲν θὰ ἐνήργει τὴν ἀνά-
στασίν του. Ὁ Χριστός, ὁ σαρκωθεὶς Θεός, «ἐδικαι-
ὠθη ἐν Πνεύματι» (Α΄ Τιμ. 3:16). Τὸ Πνεῦμα ποικι-
λοτρόπως ἐδικαίωσς καὶ ἐδόξασε τὸν Ἰησοῦν, ἰδίως
δὲ διὰ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ, ἥτις εἶνε ἡ τρανοτάτη
ἀπόδειξις τῆς ἀληθείας περὶ τῆς θείας υἱότητος καὶ
τῆς θεότητος αὐτοῦ.
Κατὰ τὸ τρίτον λοιπὸν ἐκ τῶν παρατεθέντων
χωρίων, τὸ Ρωμ. 1:4, τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἀνέστησε
τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ ᾿Ιωάν. 2:19,
ἀνέστησεν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, καὶ κατὰ τὸ πρῶτον
1. Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρηματολογίαν ἰδὲ ἡμέτερον ἔργον
«Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ. θ΄, σελ. 132-138.

92
χωρίον, τὸ 'Ρωμ. 6:4, ἀνέστησεν ὁ Πατήρ. Καὶοἱ
Τρεῖς ἀνέστησαν τὸ σῶμα, διότι οἱ Τρεῖς εἶνε μία
θεότης καὶ μία δύναμις.

Οἱ χριστιανοὶ γεννῶνται καὶ ἐκ τῶν Τριῶν

«Πὰς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Θεοῦ ἁμαρτίαν οὐ
ποιεῖ, ὅτι σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει" καὶ οὐ δύ-
ναται ἁμαρτάνειν ὅ,τι ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται!» (Α΄
Ἰωάν.3:9. ᾿Ιδὲ καὶ 4:7, 5:1, 4, 18, ᾿Ιωάν.1:13,᾿Ἰακ. 1:18).
«Καὶ νῦν, τεκνία, μένετε ἐν αὐτῷ, ἵνα, ὅταν φανε-
ρωθῇ, ἔχωμεν παρρησίαν καὶ μὴ αἰσχυνθῶμεν ἀπ᾽
αὐτοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ. Ἐὰν εἰδῆτε, ὅτι δίκαι-
ός ἐστι, γινώσκετε, ὅτι πᾶς ὁ ποιῶν τὴν δικαιοσύ-
γην ἐξ αὐτοῦ γεγέννηται!» (Α΄ ᾿Ιωάν. 2:28-29. ᾿Ιδὲ καὶ
τὸ Β΄ Κορ. 6:16-18, κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ ἐνοικήσας ἐν
ἡμῖν καὶ ἐμπεριπατήσας Θεὸς καὶ Κύριος, τουτέ-
στιν ὁ Χριστός, ἔχει τοὺς πιστοὺς «υἱοὺς καὶ θυγα-
τέρας»).
«Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς" Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή
τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται
εἰσελθεῖν εἰς τὴν θασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγεννη-
μένον ἐκ τῆς σαρκὸς σὰρξ ἐστι, καὶ τὸ γεγεννημέ-
νον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι» (Ἰωάν. 3:5-6.
Ἰδὲ καὶ 8).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον, ἐκ τῶν δυσκόλων τῆς
Γραφῆς᾽, ὁ πιστὸς γεννᾶται ὡς χριστιανὸς ἐκ τοῦ

1. Διὰ τὴν ἑρμηνείαν αὐτοῦ ἰδὲ ἡμέτερον ἔργον «'Ἑρμηνεία δυ-

σκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ. γ΄, σελ. 506-508.

93
Θεοῦ. Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον γεννᾶται ἐκ τοῦ
Χριστοῦ. Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον γεννᾶται ἐκ τοῦ
Πνεύματος. Αὐτὴ δὲ ἡ γέννησις, ὅπως δεικνύει ἡ
φράσις τοῦ τρίτου χωρίου «ἐξ ὕδατος», γίνεται κατὰ
τὸ βάπτισμα. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ βάπτισμα τελεῖται «εἰς
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ᾿Αγίου
Πνεύματος» (Ματθ. 28:19), φαίνεται καὶ ἐξ αὐτοῦ,
ὅτι οἱ πιστοὶ ὡς χριστιανοὶ γεννῶνται καὶ ἐκ τῶν
τριῶν προσώπων. Ὅπωςκαὶ τὰ τρία πρόσωπα ἐδη-
μιούργησαν τὸν ἄνθρωπον (Γεν. 1:26), οὕτω καὶ
ἀναδημιουργοῦν αὐτόν. Καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λοι-
πόν, ὁ εἷς τῆς Τριάδος, δημιουργὸς καὶ ἀναδημι-
ουργὸς τοῦ ἀνθρώπου, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότη-
τος.

Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός,

νυμφίος τὸ Πνεῦμα

«Οὐ μὴ προσκυνήσητε θεοῖς ἑτέροις" ὁ γὰρ

Κύριος ὁ Θεὸς ζηλωτὸν ὄνομα, Θεὸς ζηλωτήςἐστι
(Κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, «Δὲν θὰ προσκυνήσῃς ἄλλον
θεόν, διότι ὁ Κύριος, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα εἶνε
Ζηλότυπος, εἶνε Θεὸς ζηλότυπος»). Μήποτε θῇς
διαθήκην τοῖς ἐγκαθημένοις ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἐκπορ-
νεύσωσιν ὀπίσω τῶν θεῶν αὐτῶν καὶ θύσωσιτοῖς
θεοῖς αὐτῶν, καὶ καλέσωσί σε καὶ φάγῃς τῶν αἱμά-
των αὐτῶν, καὶ λάθῃς τῶν θυγατέρων αὐτῶν τοῖς
υἱοῖς σου καὶ τῶν θυγατέρων σου δῷςτοῖς υἱοῖς
αὐτῶν, καὶ ἐκπορνεύσωσιν οἱ θυγατέρες σου ὀπίσω

94
 τῶν θεῶν αὐτῶν, καὶ ἐκπορνεύσωσιν οἱ υἱοί σου
ὀπίσω τῶν θεῶν αὐτῶν» (Ἐξόδ. 34:14-16).
«Μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ νυμφῶνος πενθεῖν ἐφ᾽
ὅσον (χρόνον͵)μετ᾽ αὐτῶν ἐστιν ὁ νυμφίος; Ἐλεύ-
σονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ᾽ αὐτῶν ὁ νυμφίος,
καὶ τότε νηστεύσουσιν» (Ματθ. 9:15 καὶ παράλληλα).
«Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Οὐκ οἴδατε ὅτι ἡ φιλία
τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦ ἐστιν; Ὃς ἂν οὖν
θουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ
καθίσταται. Ἢ δοκεῖτε ὅτι κενῶς ἡ Γραφὴ λέγει,
Πρὸς φθόνονἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκησεν ἐν
ἡμῖν, μείζονα δὲ δίδωσι χάριν; Διὸ λέγει Ὁ Θεὸς
ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι
χάριν» (Ἰακ. 4:4-6).
Πολλάκις ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ἡ σχέσις Γιαχθδὲ
καὶ Συναγωγῆς παρίσταται διὰ τῆς εἰκόνος τοῦ
γάμου. Ὁ Γιαχθὲ εἶνε ὁ ζηλότυπος σύζυγος τῆς
Συναγωγῆς καὶ δὲν ἀνέχεται ἀντεραστήν. Πᾶσα
ἀποστασία τῆς Συναγωγῆς ἀπὸ τοῦ Γιαχθὲ παρί-
σταται ὡς ἀθέτησις τῆς συζυγικῆς πίστεως καὶ
ἐλέγχεται διὰ τολμηρῶν ἐκφράσεων. Εἰς τὸ πρῶτον
ἐκ τῶν παρατεθέντων τριῶν χωρίων, τὸ Ἐξόδ. 34:14-
16, ὁ Γιαχθὲ παρίσταται ὡς ζηλότυπος σύζυγος τῆς
Συναγωγῆς, ἡ δὲ ζηλοτυπία γίνεται «ὄνομά» του,
τοῦτο δὲ σημαίνει, ὅτι ἡ φύσις τοῦ Γιαχθὲ εἶνε τοι-
αύτη, ὥστε νὰ μὴ ἐπιτρέπῃ ἀντεραστὰς καὶ ἀντα-
γωνιστάς. Τρὶς δὲ ἐν τῷ χωρίῳ ἡ ἀποδοχὴ ἄλλων
θεῶν χαρακτηρίζεται ὡς ἐκπόρνευσις, συζυγικὴ
δηλαδὴ ἀπιστία, πνευματικὴ μοιχεία.

95
 Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ματθ. 9:15, καθὼς
καὶ κατ᾽ ἄλλα πολλὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὁ
νυμφίος τῶν ψυχῶν, τῆς Ἐκκλησίας, εἶνε ὁ Χριστός.
Τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ᾿ἸΙακ. 4:4-6, ἐκ τῶν δυσκολω-
τέρων τῆς Γραφῆς, ὑφίσταται πολλὰς παρερμη-
νείας ὡς πρὸς τὸν λόγον τῶν στίχ. 5 καὶ 6, «Πρὸς
φθόνον ἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκησεν ἐν ἡμῖν,
μείζονα δὲ δίδωσι χάριν». Τὸ χωρίον ἡρμηνεύσαμεν
ἄλλοτε᾽. Κατὰ τὴν ἑρμηνείαν δέ, τὴν ὁποίαν ἐδώ-
σαμεν εἰς τὸ χωρίον, παραθέτομεν τὴν μετάφρασιν
αὐτοῦ:
«Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Δὲν γνωρίζετε, ὅτι ἡ
ἀγάπη πρὸς τὸν κόσμον προκαλεῖ τὴν ἔχθραν τοῦ
Θεοῦ; Οστισδήποτε καὶ ἂν θελήσῃ νὰ γίνῃ φίλος
πρὸς τὸν κόσμον, γίνεται ἀντικείμενον τῆς ἔχθρας
τοῦ Θεοῦ. Ἢ νομίζετε, ὅτι ἀσκόπως ἡ Γραφὴλέγει,
“Τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον κατῴκησε μεταξὺ ἡμῶν,
ὑπεραγαπᾷ καὶ ὑπερευνοεῖ μετὰ ζηλοτυπίας"; Διὰ
τοῦτο λέγει: “Ὃ Θεὸς τοὺς ὑπερηφάνους πολεμεῖ,
ἐνῷ τοὺς ταπεινοὺς εὐνοεῖ"».
Γίνεται φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα παρουσιάζεται ὡς νυμφίος, ὡς νύμφη δ᾽
ἐννοεῖται ὁ λαὸς καὶ ἑκάστη Ψυχὴ ἰδιαιτέρως. Ὡς
νυμφίος δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε πλῆρες ἀγάπης
καὶ εὐνοίας πρὸς τὴν νύμφην. ᾿Αλλ᾽ εἶνε καὶ ζηλό-
τυπον. Δὲν ἀνέχεται ἐρωτοτροπίας πρὸς ἄλλον, ἐν

1. Βλέπε ἡμέτερον ἔργον «Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς

Γραφῆς», τόμ. α΄, σελ. 293-297.

96
τῇ προκειμένῃ περιπτώσει πρὸς τὸν κόσμον, δὲν
ἀνέχεται συζυγικὴν ἀπιστίαν ἢ μοιχείαν («μοιχοὶ
καὶ μοιχαλίδες», στίχ. 4). Εἰς περίπτωσιν συζυγικῆς
ἀπιστίας, λόγῳ τῆς ζηλοτυπίας ἡ σφοδρὰ ἀγάπη
του μεταβάλλεται εἰς σφοδρὸν μῖσος καὶ ἐκδικη-
τικότητα.
᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ ἐν τῇ Γραφῇ ὡς ὁ νυμφίος τῶν Ψυχῶν
παρουσιάζεται καὶ ὁ Θεὸς ἢ Γιαχθὲ καὶ ὁ Χριστὸς
καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, εἶνε καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
πρόσωποντῆς Θεότητος, Θεὸς ἢ Γιαχθέ. Τοῦτο
φαίνεται καὶ ἐκ τοῦ ἑξῆς: Κατὰ τὸν στίχ. 5 τοῦ ὑπ᾽
ὄψιν χωρίου τοῦ Ἰακώθου «δίδωσι χάριν» τὸ Πνεῦ-
μα, κατὰ δὲ τὸν στίχ. 6 «δίδωσι χάριν» ὁ Θεός, ὁ
Γιαχθὲ κατὰ τὸ Παροιμ. 3:34. Ἄρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
ταὐτίζεται πρὸς τὸν Θεὸν ἢ Γιαχθέ. Αὐτὴ δὲ ἡ
ταύτισις ἐν τῷ χωρίῳ γίνεται τρίς (δὶς ἐν στίχ. 4 καὶ
ἅπαξἐν στίχ.6).

Οἱ χριστιανοὶ κοινωνοὶ
καὶ τῶν Τριῶν

«Ὁ ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν ἀπαγγέλλομεν

ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾽ ἡμῶν
(Ξ ὅπως ἡμεῖς)" καὶ ἣ κοινωνία δὲ ἡ ἡμετέρα μετὰ
τοῦ Πατρὸςκαὶ μετὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χρι-
στοῦ» (Α΄ ἸΙωάν. 1:3).
«Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀγάπη
τοῦ Θεοῦκαὶ ἡ κοινωνία τοῦἉγίου Πνεύματος μετὰ
πάντων ὑμῶν. Ἁμήν» (Β΄ Κορ. 13:13).

97
 Εἰς τὸ πρῶτον χωρίον, λέγων ὁ ἀπόστολος ᾿ἸΙωάν-
νῆς, «ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾽ ἡμῶν»,
ἐννοεῖ, «διὰ νὰ ἔχητε καὶ σεῖς κοινωνίαν, ὅπως
ἡμεῖς». Πρόκειται περὶ κοινωνίας τῶν πιστῶν ὄχι
μετὰ τῶν ᾿Αποστόλων, ἀλλά, ὅπως λέγεται εἰς τὴν
συνέχειαν, περὶ τῆς κοινωνίας μετὰ τοῦ Πατρὸςκαὶ
τοῦ Υἱοῦ, τὴν ὁποίαν εἶχον οἱ ᾿Απόστολοι, καὶ ὁ Ἰω-
άννης ἤθελε νὰ ἔχουνκαὶοἱ πιστοί.
Εἰς τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ ἀπο-
στολικὴν εὐλογίαν καὶ κατακλεῖδα τῆς Β΄ πρὸς Κο-
ρινθίους ἐπιστολῆς, γίνεται λόγος περὶ κοινωνίας
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος μετὰ τῶν πιστῶν.
Οἱ πιστοὶ λοιπόν, ὅπως ἔχουν κοινωνίαν μετὰ τοῦ
Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, οὕτως ἔχουν κοινωνίαν καὶ
μετὰ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. Διότι καὶ οἱ Τρεῖς εἶνε
πρόσωπα τῆς Θεότητος. Κατὰ τὸ Β΄ Πέτρ. 1:4 οἱ πι-
στοὶ εἶνε «θείας κοινωνοὶ φύσεως». Διὰ τῶν δύο
προηγουμένων χωρίων, τοῦ Α΄ ἸΙωάν. 1:3 καὶ τοῦ Β΄
Κορ. 13:13, τὸ «θείας κοινωνοὶ φύσεως» οἱονεὶ ἀνα-
λύεται εἰς τοῦτο᾽ κοινωνοὶ τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ
καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος (Πρθλ. Ἑθρ. 1:9, 3:14, ὅπου
ὁ λόγος περὶ «μετόχων» τοῦ Χριστοῦ, καὶ 6:4, ὅπου
ὁ λόγος περὶ «μετόχων» τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος).

᾿Εντὸς τῶν χριστιανῶν

κατοικοῦν καὶ οἱ Τρεῖς
«Ἀπεκρίθη Ἰησοῦςκαὶ εἶπεν αὐτῷ" Ἐάν τις ἀγαπᾷ
με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ Πατήρ μου ἀγαπή-

98
 σει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν
παρ᾽ αὐτῷ ποιήσομεν» (ωάν. 14:23).
«Ὑμεῖς γινώσκετε αὐτό (ἐνν. τὸ Πνεῦμα τῆς ἀλη-
θείας), ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένεικαὶ ἐν ὑμῖν ἔσται!» (Ἰωάν.
14:17).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἔρχον-
ται καὶ κατοικοῦν εἰς τὸν πιστὸν ἄνθρωπον. Διὰ τὴν
κατοίκησιν τοῦ Θεοῦ ἐντὸς τῶν πιστῶν ἰδὲ καὶ Α΄
Ἰωάν. 4:12 («ὁ Θεὸς ἐν ἡμῖν μένε!»). Διὰ τὴν κατοί-
κησιν τοῦ Χριστοῦ εἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶν ἰδὲ
καὶ ἘΦ. 3:17 («κατοικῆσαι τὸν Χριστὸν διὰ τῆς πί-
στεωςἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν»).
Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθεί-
ας, πρότερον πλησίον τῶν ᾿Αποστόλων εὑρισκόμε-
νον, καὶ ὅλων θεθαίως τῶν εὐσεθῶν ἀνθρώπων,κα-
τόπιν, ἀπὸ τῆς Πεντηκοστῆς δηλαδὴ καὶ μετὰ ταῦ-
τα, εἰσέρχεται καὶ κατοικεῖ ἐντὸς αὐτῶν. Διὰ τὴν
κατοίκησιν τοῦ Πνεύματος ἐντὸς τῶν πιστῶν ἰδὲ
καὶ Ἰεζ. 36:27 («Καὶ τὸ Πνεῦμά μου δώσω ἐν ὑμῖν»),
Ῥωμ. 8:9,11 («εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦοἰκεῖ ἐν ὑμῖν» --
«διὰ τὸ ἐνοικοῦν αὐτοῦ Πνεῦμαἐν ὑμῖν»), Α΄ Κορ.
6:19 («τὸ σῶμα ὑμῶνναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύ-
ματός ἐστιν»), Β΄ Τιμ. 1:14 («διὰ Πνεύματος ᾿Αγίου
τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν»).
Ὅπωςλοιπὸν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα κατοικεῖ ἐντὸς τῶν πιστῶν ἀνθρώ-
πων,διότι εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητοςκαὶἔχει τὸ
ἰδίωμα τῆς πανταχοῦ παρουσίας.
 Οἱ ἀσεθεῖς δὲν ἔχουν
Πατέρα, Υἱὸν καὶ Πνεῦμα

«Πᾶς ὁ ἀρνούμενοςτὸνΥἱὸν οὐδὲ τὸν Πατέρα

ἔχε!» (Α΄ ᾿Ιωάν. 2:23).
«Οὗτοί εἰσιν οἱ ἀποδιορίζοντες, ψυχικοῖί, Πνεῦ-
μα μὴ ἔχοντες» (Ἰούδ. 19).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ ἀρνητὴς τοῦ Υἱοῦ δὲν
ἔχει τὸν Υἱόν, ἀφοῦ ἀρνεῖται αὐτόν, ἀλλ᾽ οὔτε τὸν
Πατέραἔχει, διότι ὁ Πατὴρ δὲν θέλει κοινωνίαν μὲ
ἀρνητὴν τοῦ Υἱοῦ του.
Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, ὅπου ὁ λόγος περὶ
τῶν αἱρετικῶν Νικολαϊτῶν, οὗτοι χαρακτηρίζονται
«Ψυχικοί», τουτέστιζῳώδεις, «Πνεῦμα μὴ ἔχοντες»,
στερούμενοι δηλαδὴ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, τὸ
ὁποῖον καθιστᾷ τοὺς ἀνθρώπους πνευματικούς.
Οἱ ἀσεθεῖς λοιπὸν δὲν ἔχουν τὸν Πατέρα, τὸν
Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δὲν ἔχουν, μὲ μίαν λέ-
ξιν, Θεόν. Οἱ Τρεῖς εἶνε ὁ Θεός, τὸ ἀναγκαιότερον
ὅλων, ἄνευ τοῦ ὁποίου πνευματικὴ καὶ ἀληθινὴ ζωὴ
δὲν δύναται νὰ ὑπάρχῃ.

Πῦρ καὶ οἱ Τρεῖς

«Κύριος ὁ Θεός σου πῦρ καταναλίσκον ἐστί,

Θεὸς ζηλωτής» (Δευτ. 4:24, Ἕθρ. 12:29).
«Ἰδοὺ Κύριος ὡς πῦρ ἥξει καὶ ὡς καταιγὶς τὰ
ἅρματα αὐτοῦ ἀποδοῦναι ἐν θυμῷ ἐκδίκησιν αὐτοῦ
καὶ ἀποσκορακισμὸν αὐτοῦ ἐν φλογὶ πυρός. Ἐν γὰρ

100
τῷ πυρὶ Κυρίου κριθήσεται πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν τῇ ῥομ-
φαίᾳ αὐτοῦ πᾶσα σάρξ» (Ἠσ.66:15-16, Β΄ Θεσ. 1:7-
8. ᾿δὲ καὶ Ματθ. 3:12, Λουκ. 12:49, Α΄ Κορ. 3:13).
«Ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ
θρόνου,αἵ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ» ((Αποκ.
4:5. ᾿δὲ καὶ Ματθ. 3:11, Πράξ. 2:3).
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον ὁ Θεὸς εἶνε «πῦρ κατα-
ναλίσκον». Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον τοιοῦτον πῦρ
εἶνε ὁ Κύριος - Χριστός, ὁ κριτὴς τῆς οἰκουμένης.
Κατὰ δὲ τὸ τρίτον χωρίον πῦρ εἶνς τὰ ἑπτὰ πνεύμα-
τα τοῦ Θεοῦ, ἤτοι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅπωςεἰς τὸ
᾿Αποκ. 1:4. Τὸ ἑνιαῖον Ἅγιον Πνεῦμα παρίσταται ὡς
ἑπτὰ πνεύματα κατὰ τὰς ποικίλας αὐτοῦ ἐνεργείας
καὶ ἐκδηλώσεις, τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνοντος
πληρότητακαὶ τελειότητα. ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ καὶ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμαεἶνε πῦρ, ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, εἶνε
καὶ αὐτὸ πρόσωπον τῆς Θεότητος. Κατὰ τὸ Ματθ.
3:71 ὁ Χριστός «θαπτίζει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυ-
ρί». Τὸ «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί» εἶνε σχῆμα λό-
γου ἕν διὰ δυοῖν. Ὡς «πῦρ» δηλαδὴ ἐνταῦθα ἐννο-
εἴται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. ᾿Επειδὴ δὲ τὸ βάπτισμα
σημαίνει κάθαρσιν, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀναφέρε-
ται ἐνταῦθα ὡς «πῦρ» ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι καθαρίζει
τοὺς βαπτιζομένους ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν, κατακαῖον
τὰς ἁμαρτίας ὡς ἄλλα ἀπορρίμματα, δημωδῶς
«σκουπίδια». ᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθαρί-
ζει τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν, ἀποδει-
κνύεται καὶ ἐκ τούτου, ὅτι εἶνε Θεός.

101
 Τρισήλιος ἡ Θεότης
«Οὐκ ἔσταισοι ἔτι ὁ ἥλιος εἰς φῶς ἡμέρας, οὐδὲ
ἀνατολὴ σελήνης φωτιεῖ σου τὴν νύκτα, ἀλλ᾽ ἔσται
σοι Κύριος φὼς αἰώνιον καὶ ὁ Θεὸς δόξα σου. Οὐ
γὰρ δύσεταιὁ ἥλιός σοι, καὶ ἡ σελήνη σοι οὐκ ἐκλεί-
ψει" ἔσται γάρ σοι ὁ Κύριος φῶς αἰώνιον» (Ἡσ. 60:19-
20. ᾿Αποκ. 21:23, 22:5. ᾿δὲ καὶ ΣΟΦ. Σολ.5:6).
«Ἀνατελεῖ ὑμῖν τοῖς φοθουμένοις τὸ ὄνομά μου
ἥλιος δικαιοσύνης» (Μαλ. 4:2 [3:20]. ᾿δὲ καὶ Λουκ.
1:78, «ἀνατολὴ ἐξ ὕψους», τουτέστιν ἥλιος, ὁ ὁποῖος
ἀνέτειλεν ἐξ ὕψους, καὶ Ἑθρ. 7:14).
«Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαι-
ρεῖται τὸ κάλυμμα. Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν"
οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία. Ἡμεῖς δὲ
πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρί-
ουὅ κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφού-
μεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου
Πνεύματος» (Β΄ Κορ. 3:16-18).
Κατὰ τὸ πρῶτον παράθεμα ὁ Κύριος ὁ Θεὸςεἶνε
ἥλιος, νοητὸς ἥλιος, ἄδυτος, δόξα διὰ τοὺς πιστούς,
ἤτοι λαμπρότης, καὶ φῶς αἰώνιον.
Κατὰ τὸ δεύτερον παράθεμα ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος
ὡς πρὸς τὴν ἀνωτέραν φύσιν του ἀνέτειλεν ἐξ
ὕψους (Λουκ. 1:78) καὶ ὡς πρὸς τὴν κατωτέραν φύ-
σιν του ἀνέτειλεν ἐξ ᾿Ιούδα (Ἑθρ. 7:14), εἶνε ἐπί-
σῆς ἥλιος, «ἥλιος δικαιοσύνης», τουτέστιν ἥλιος
λαμπρότητος, λαμπρὸς ἥλιος, πάμφωτος ἥλιος.
Κατὰ τὸ τρίτον δὲ παράθεμα ἥλιος εἶνε καὶ τὸ

102
Πνεῦμα, ὅπως δεικνύει ἡ τρὶς ἀπαντῶσα λέξις «δό-
ξα», ἤτοι λαμπρότης, ἡ λέξις «κατοπτριζόμενο!ι»,
ἤτοι δεχόμενοι ὡς κάτοπτρα, καὶ αἱ φράσεις «τὴν
αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα», «καθάπερ ἀπὸ
Κυρίου Πνεύματος». Διὰ νὰ φανῇ, ὅτι εἰς τὸ χωρίον
ὑπόκειται ὡς εἰκὼν τοῦ Πνεύματοςὁ ἥλιος, ἐξη-
γοῦμεν τὸ χωρίον: Ὅταν δὲ ὁ ἄπιστος ᾿Ιουδαῖος
(ἐπη)στρέψῃ πρὸς τὸν Κύριον, τότε ἀφαιρεῖται τὸ
κάλυμμα καὶ ἐλευθερώνονται οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς
ψυχῆς του καὶ βλέπει τὴν ἀλήθειαν. Ὁ δὲ Κύριος
εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ὅπου δὲ
εἶνε τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἐν σχέσει πρὸς τὸν Κύ-
ριον - Πατέρα εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, τοῦ Πα-
τρός, ἐκεῖ εἶνε ἐλευθερία, ἀφοῦ γίνεται ἀπελευθέ-
ρωσις τῶν ὀφθαλμῶν τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ καλύμμα-
τος. Ὅλοι δὲ ἡμεῖς, ἀπόστολοι καὶ πιστοὶ γενικῶς,
χωρὶς κάλυμμα ἐσωτερικῶς, ὡς καθρέπται δεχόμε-
θα τὴν λάμψιν τοῦ Κυρίου καὶ μεταμορφωνόμεθα
εἰς τὴν εἰκόνα του, εἰς τὸ ἐσωτερικὸν ἡμῶν σχημα-
τίζεται δηλαδὴ ἡ μορφὴ τοῦ Κυρίου, ὅπως εἰς τὸν
καθρέπτην σχηματίζεται ἡ μορφὴ τοῦ ἡλίου. Καὶ
προοδεύομεν ἀπὸ λαμπρότητος εἰς λαμπρότητα,
ὅπως ἑπόμενον εἶνε νὰ συμθαίνῃ εἰς ὅσους δέχον-
ται λαμπηδόνας ἐκ τοῦ Κυρίου Πνεύματος, τοῦ
πνευματικοῦ ἡλίου.
Κατέστη φανερόν, ὅτι καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε
ἥλιος, ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστός, καὶ ἄρα εἶνε Θε-
ός. 'Ρητῶς ἄλλωστε εἰς τὸ παρατεθὲν χωρίον Β΄
Κορ. 3:16-18 τὸ ἍΔΛγιον Πνεῦμα ὀνομάζεται «Κύ-

103
ριος», καὶ μάλιστα τέσσαρας φοράς. Αὐτὸ δὲ τὸ
«Κύριος» ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸ ὄνομα Γιαχθέ, ἀφοῦ
ἡ φρασιολογία τοῦ χωρίου, «Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιστρέψῃ
πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα», εἶνε ἐκ τοῦ
᾿Ἐξόδ. 34:34, ὅπου τὸ «Κύριος» εἶνε Γιαχβέ.

Φωτίζουν καὶ οἱ Τρεῖς

«Ὁ Θεὸς ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὃς

ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν πρὸς φωτισμὸντῆς
γνώσεωςτῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ ᾿ἸΙησοῦ
Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 4:6).
Μεταφράζομεντὸ χωρίον: Ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος διέ-
ταξεν ἐκ τοῦ χώρου τοῦ σκότους νὰ λάμψῃ φῶς,
αὐτὸς ἔλαμψενεἰς τὰς διανοίας ἡμῶν, διὰ νὰ φωτι-
σθῶμεν νὰ γνωρίσωμεν τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ
προσώπῳ τοῦ ἸησοῦΧριστοῦ.
«Ἦντὸ φῶςτὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρω-
πον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον» (Ἰωάν. 1:9).
«Οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπὲρ ὑμῶν μνείαν ὑμῶν
ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου,ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ
Κυρίου ἡμῶν ἸΙησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης,
δῴη ὑμῖν Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπι-
γνώσει αὐτοῦ, πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς
καρδίας ὑμῶνεἰς τὸ εἰδέναι ὑμᾶς τίς ἐστιν ἡ ἐλπὶς
τῆς κλήσεως αὐτοῦ» (ἘΦ. 1:16- 18).
Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Δὲν παύω νὰ εὐχαρι-
στῶ τὸν Θεὸν διὰ σᾶς, καὶ νὰ σᾶς μνημονεύω εἰς
τὰς προσευχάς μου, διὰ νὰ σᾶς δίδῃ ὁ Θεὸς τοῦ

104
 Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ἔνδοξος Πατήρ,
Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως, διὰ νὰ γνωρίζετε
αὐτὸν καλλίτερον, φωτισμένοι εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς
τῆς ψυχῆς σας, διὰ νὰ γνωρίζετε καλλίτερον ποῖα
εἶνε τὰ ἐλπιζόμενα ἀγαθά, διὰ τὰ ὁποῖα σᾶς ἐκάλε-
σε.
Κατὰ τὸ πρῶτον χωρίον, τὸ Β΄ Κορ. 4:6, φωτίζει ὁ
Θεός.
Κατὰ τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ἰωάν. 1:9, φωτίζει ὁ
Λόγος, ὁ Χριστός.
Καὶ κατὰ τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ἘΦ. 1:16-18, φωτί-
ζει τὸ Πνεῦμα. Βεθαίως οἱ ἑρμηνευταί, δεδομένου,
ὅτι ἡ λέξις «πνεῦμα» σημαίνει καὶ χάρισμα, ὅπως ἐν
Α΄ Κορ. 14:12 («ζηλωταὶ πνευμάτων»), ὑπὸ «πνεῦμα
σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως» ἐννοοῦν χάρισμα σο-
φίας καὶ ἀποκαλύψεως, διὸ καὶ γράφουν «πνεῦμα»,
μὲ πὶ μικρόν, ὄχι Πνεῦμα, μὲ πὶ κεφαλαῖον. ᾿Αλλὰ τὸ
χάρισμα ὀνομάζεται «πνεῦμα», διότι τὰ χαρίσματα
εἶνε τοῦ Πνεύματος καὶ ἐνεργεῖ καὶ διανέμει αὐτὰ
κατὰ τὴν θέλησίν του τὸ Πνεῦμα(Α΄ Κορ. 12:4, 11).
Ἐν ᾿Αποκ. 1:4 «τὰ ἑπτὰ πνεύματα» σημαίνουν τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ χαρίσματα, τοῦ
ἀριθμοῦ ὁπτὰ σημαίνοντος πληρότητα καὶ τελειό-
τητα. Ἐν Ἢσ. 11:2-3 κατὰ τοὺς Ο΄ περιέχεται: «Καὶ
ἀναπαύσεται ἐπ᾽ αὐτὸν Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα
σοφίας καὶ συνέσεως, Πνεῦμα θουλῆς καὶ ἰσχύος,
Πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεθείας" ἐμπλήσει αὐτὸν
Πνεῦμα φόθου Θεοῦ». Προφανῶς ἐνταῦθα πρόκει-
ται περὶ τοῦ Πνεύματος μὲ ἑπτὰ χαρίσματά του, τὸ

105
ὁποῖον θὰ ἀνεπαύετο εἰς τὸν Μεσσίαν. Κατόπιν δὲ
τούτων ἡμεῖς νομίζομεν, ὅτι ἐν τῇ φράσει τοῦ πα-
ρατεθέντος χωρίου ἘΦ. 1:16-18 «πνεῦμα σοφίας
καὶ ἀποκαλύψεως», πνεῦμα δηλαδή, τὸ ὁποῖον σο-
Φίζει καὶ ἀποκαλύπτει, δυνάμεθα νὰ γράφωμεν
Πνεῦμα,μὲ πὶ κεφαλαῖον, «Πνεῦμα σοφίαςκαὶ ἀπο-
καλύψεως». ᾿Αλλ᾽ εἴτε Πνεῦμα εἴτε πνεῦμα γραφῇ,
πάντως ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον σοφίζει καὶ ἀποκαλύπτει,
ἥ, ἄλλως, φωτίζει, καθιστῶν τοὺς πιστοὺς «πεφωτι-
σμένους»,͵ εἶνε πρόσωπον, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Εἰς
τοὺς πιστοὺς βθεθαίως εἶχε δοθῆ τὸ Πνεῦμα τὸ
ἽΑγιον. Ὁ δὲ ᾿Απόστολος εὔχεται νὰ δοθῇ κατὰ τρό-
πον ἐξαιρετικώτερον, διὰ νὰ γνωρίζουν οἱ πιστοὶ
καλλίτερον τὸν Θεὸνκαὶ τὰ προωρισμένα δι᾽ αὐτοὺς
ἀγαθά.
᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα φωτίζει ὅπως ὁ
Θεὸς καὶ ὁ Λόγος - Χριστός, εἶνε καὶ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα πρόσωπον τῆς Θεότητος.

Ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, ὁ Κύριος τῆς δόξης,

τὸ Πνεῦμα τῆς δόξης

«Οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπὲρ ὑμῶν μνείαν ὑμῶν

ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου, ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης,
δῴη ὑμῖν Πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπι-
γνώσει αὐτοῦ» (ἘΦ. 1:16-17. Ἰδὲ καὶ Πράξ. 7:2).
«Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἂν τὸν Κύριον τῆς δόξης
ἐσταύρωσαν»(Α΄ Κορ. 2:8. ᾿Ιδὲ καὶ Ἰακ. 2:1).

106
 «Εἰ ὀνειδίζεσθε ἐν ὀνόματι Χριστοῦ, μακάριοι,
ὅτι τὸ τῆς δόξης καὶ δυνάμεως καὶ τὸ τοῦ Θεοῦ
Πνεῦμα ἐφ᾽ ὑμᾶς ἀναπαύεται» (Α΄ Πέτρ. 4:14).
Εἰς τὸ πρῶτον χωρίον περὶ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς
χρησιμοποιεῖται ἡ ἔκφρασις «ὁ Πατὴρ τῆς δόξης»,
εἰς τὸ δεύτερον περὶ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ
ἔκφρασις «ὁ Κύριος τῆς δόξης» καὶ εἰς τὸ τρίτον
περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος ἡ ἔκφρασις «τὸ Πνεῦμα
τῆς δόξης». Ἢ γενικὴ «τῆς δόξης» εἶνε τῆς ἰδιό-
τητος. Οὕτως ἡ πρώτη ἔκφρασις σημαίνει «ὁ ἔν-
δοξος Πατήρ», ἡ δευτέρα «ὁ ἔνδοξος Κύριος» καὶ
ἡ τρίτη «τὸ ἔνδοξον Πνεῦμα». Τὸ ὄνομα ἀνθρώπου
ἢ ἀγγέλου οὐδέποτε ἡ Γραφὴ θὰ συνέδεςε πρὸς τὴν
γενικὴν ταύτην «τῆς δόξης»᾽. Οὐδέποτε δηλαδὴ ἡ
Γραφὴ θὰ ἔλεγεν «ὁ Μωυσῆς τῆς δόξης» ἢ «ὁ Μι-
χαὴλ τῆς δόξης». Αὐτὴ ἡ γενικὴ συνδέεται πρὸς τὰ
ὀνόματα Πατήρ, Κύριος καὶ Πνεῦμα, διότι αὐτοὶ οἱ
Τρεῖς εἶνε πρόσωπα τῆς Θεότητος. Ὅπως ὁ Πατὴρ
καὶ ὁ Υἱός, εἶνε λοιπὸν καὶ τὸ Πνεῦμα Θεός, ὅλη ἡ
θεία οὐσία. Σημειωθήτωδέ, ὅτι ἡ θεία οὐσία λέγεται
καὶ «δόξα» (Ἐθρ. 1:3).

1. Λέγει θεθαίως ἡ Γραφὴ «Χερουθὶμ δόξης» (ἙἜβθρ. 9:5),

ἀλλ᾽ ἡ γενικὴ «δόξης» δὲν συνδέεται πρὸς τὸ κύριον ὄνομα
ἀγγέλου, τὸ ὄνομα δηλαδὴ ἑνὸς συγκεκριμένου ἀγγέλου, ὄπως
«Μιχαὴλ» ἢ «Γαβριήλ». Λέγονται δὲ τὰ δύο χρυσοτορευτὰ
ἀγάλματα ἀγγέλων ὑπεράνω τῆς κιθωτοῦ τῆς διαθήκης «Χε-
ρουθὶμ δόξης», ἐπειδὴ μεταξὺ αὐτῶν ἐνεφανίζετο καὶ ἐλάλει ὁ
ἔνδοξος Γιαχθέ. Ἡ δόξα ἦτο ὁ Γιαχβθέ, τοῦ ὁποίου τὴν παρου-
σίαν ἐδήλωνε φωτεινὴ νεφέλη, δόξα ὀνομαζομένη (Λευϊτ. 16:2,
9:6, 23, Γ΄ Βασ. 8:10-11, Ἰεζ. 10:3-4).

107
 ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ
Εἰς τὸ παρὸν κεφάλαιον παραθέτομενκαὶ ἐξε-
τάζομεν χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν
ἀναφέρεταιδιὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος». Χωρία,εἰς
τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται διὰ τοῦ
ὀνόματος «Κύριος», παραθέτομεν καὶ ἐξετάζομεν
εἰς τὸ ἑπόμενον κεφάλαιον ὑπὸ τὸν τίτλον «ΑΛΛΑᾺΑ
ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ».

Χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης

«Ὥφθη δὲ αὐτῷ (τῷ ᾿ΑἈθραὰμ) ὁ Θεὸς πρὸς τῇ

δρυΐ τῇ Μαμθρῇ... ἀναθλέψας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς
αὐτοῦ εἶδε, καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες» (Γεν. 18:1-2).
Ὅπως ὑποστηρίζομεν ἀλλαχοῦ (σελ. 20-23), οἱ
«Τρεῖς ἄνδρες», οἱ ὁποῖοι ἐνεφανίσθησανεἰς τὸν
᾿Αθραάμ, εἶνε τὰ τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος, ὁ
Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα,τὰ ὁποῖα εἰς τὸ
παρὸν χωρίον κατὰ τοὺς Ο΄ ὀνομάζονται διὰ τοῦ
ὀνόματος «Θεός».

«Τῷ Λόγῳ τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν

καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύνα-
μις (Ξ ἡ στρατιά, τὰ ἄστρα) αὐτῶν» (Ψαλμ. 32:6).
Ὅπως ἐκ τοῦ ἀνθρώπου προέρχεται λόγος καὶ
πνεῦμα ἐν τῇ ἐννοίᾳ τῆς πνοῆς, οὕτως ἐκ τοῦ Κυ-
ρίου, τοῦ Θεοῦ Πατρός, προέρχεται Λόγος, ὁ ὁποῖος
ὅμως εἶνε ζῶν, ἐνυπόστατος, πρόσωπον, καὶ Πνεῦ-

108
μα, τὸ ὁποῖον ἐπίσης εἶνε ζῶν, ἐνυπόστατον, πρό-
σωπον, ἐνῷ ὁ λόγος καὶ ἡ πνοὴ τοῦ ἀνθρώπου δὲν
εἶνε ζῶντα, ἐνυπόστατα, πρόσωπα. Τὸ χωρίον σημαί-
νέι, ὅτι διὰ τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ἐδημιουρ-
γήθησαν οἱ οὐρανοὶ καὶ διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ
τὰ ἀπειροπληθῆ ἄστρα ὡς ἰσχυρὰ καὶ ἁρμονικὴ
στρατιὰ τῶν οὐρανῶν. Ἡ χρῆσις ἀνθρωποπαθῶν
περὶ Θεοῦ ἐκφράσεων ἐν τῷ χωρίῳ δὲν εἶνε ἐμπό-
διον ν᾿ ἀναχθῶμεν εἰς τὸν ἐνυπόστατον Λόγονκαὶ
τὸ ἐνυπόστατον Πνεῦμα τοῦ Θεοῦκαὶ νὰ ἴδωμεν ἐν
τῷ χωρίῳ, ὅπως οἱ Πατέρες, τὴν ᾿Αγίαν Τριάδα
(Κύριος, Λόγος, Πνεῦμα). Ἐν Λουκ. 11:20 λέγων ὁ
Χριστός, «ἐν δακτύλῳ Θεοῦ ἐκθάλλω τὰ δαιμόνια»,
ἐκφράζεται ἀνθρωποπαθῶς καὶ διὰ τῆς λέξεως
«δάκτυλος» ἐννοεῖ τὸ Πνεῦμα, ὅπως δεικνύει τὸ
παράλληλον Ματθ. 12:28.

«Ακουέ μου, Ἰακὼθ καὶ Ἰσραήλ, ὃν ἐγὼ καλῶ"

ἐγώ εἰμι πρῶτος καὶ ἐγώ εἰμι εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἡ
χείρ μου ἐθεμελίωσς τὴν γῆν καὶ ἡ δεξιά μου ἐστε-
ῥέωσε τὸν οὐρανόν. Καλέσω αὐτοὺς καὶ στήσονται
ἅμα καὶ συναχθήσονται πάντες καὶ ἀκούσονται...
Ἐγὼ ἐλάλησα, ἐγὼ ἐκάλεσα, ἤγαγον αὐτὸν(ἐνν. τὸν
Κῦρον) καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Προσαγάγετε
(Ξ πλησιάσατε) πρός με καὶ ἀκούσατε ταῦτα" οὐκ
ἀπ’ ἀρχῆς ἐν κρυφῇ λελάληκα, οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς
σκοτεινῷ᾽ ἡνίκα ἐγένετο, ἐκεῖ ἤμην (ὅταν δηλαδὴ
ἐλήφθησαν αἱ μεγάλαι ἀποφάσεις περὶ τοῦ Κύρου,
ἥμουν ἐκεῖ, ὅπου ἐλήφθησαν,εἰς τὸν οὐρανόν)" καὶ

109
νῦν (Ξ- καὶ τώρα) Κύριος ἀπέστειλεν ἐμὲ καὶ τὸ
Πνεῦμα αὐτοῦ» (Ἠσ. 48:12- 16).
Εἶνε φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ ἐν
συνεχείᾳ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ λέγει διὰ τὸν ἑαυ-
τόν του, ὅτι εἶνε αἰώνιος, ἐδημιούργησε τὴν γῆν
καὶ τὸν οὐρανόν, καὶ ἐκάλεσε τὸν Κῦρον. ᾿Αλλ᾽ ἐν
στίχ. 16 τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον παρουσιάζει τὸν
ἑαυτόν του, καθὼς καὶ τὸ Πνεῦμα, ὡς ἀπεσταλμέ-
νον τοῦ Κυρίου. Γίνεται φανερόν, ὅτι ἐν τῷ χωρίῳ
ὁμιλεῖ ὁ Υἱός, ὁ δὲ Κύριος, ὅστις ἀπέστειλεν αὐτὸν
καὶ τὸ Πνεῦμα, εἶνε ὁ Πατήρ. Οὕτως ἐν τῷ χωρίῳ
ἀπαρτίζεται ἡ τριὰς τῶν θείων προσώπων.

«Καὶ ἐξελεύσεται ῥάθδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί,

καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναθήσεται. Καὶ ἀναπαύσε-
ται ἐπ᾿ αὐτὸν Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίαςκαὶ
συνέσεως, Πνεῦμα θουλῆς καὶ ἰσχύος, Πνεῦμα
γνώσεωςκαὶ εὐσεθείας. Ἐμπλήσει αὐτὸν Πνεῦμα
φόθου Θεοῦ» (Ἠσ. 11:1-3).
᾿Ενταῦθα ὁ προφήτης ἀναφέρει τρεῖς, τὸν Θεόν,
τουτέστι τὸν Πατέρα, τὸ Πνεῦμακαὶ αὐτόν, ἐπὶ τοῦ
ὁποίου θὰ ἀνεπαύετο τὸ Πνεῦμα, τουτέστι τὸν Υἱὸν
- Μεσσίαν. Τοῦ δὲ Πνεύματος ἀναφέρονται ἑπτὰ
χαρίσματα, τὰ ὁποῖα τὸ Πνεῦμαδίδει εἰς τὸν Μεσ-
σίαν, τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτὰ σημαίνοντος πληρότητα
καὶ τελειότητα. ᾿Ἔννοεῖται δέ, ὅτι ὁ Υἱὸς λαμβάνει
τὸ Πνεῦμα καὶ τὰ χαρίσματα αὐτοῦ λόγῳ τῆς ἐναν-
θρωπήσεώς του, ὡς ἄνθρωπος δηλαδή.

110
 «Ἰδοὺ ὁ παϊς μου, ὃν ἡρέτισα, ὁ ἀγαπητός μου,
εἰς ὃν εὐδόκησεν ἡ ψυχή μου. Θήσω τὸ Πνεῦμά μου
ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ» (Ἡσ.
42:1 ὅπως παρατίθεται ἐν Ματθ. 12:18).
Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: ᾿Ιδοὺ ὁ δοῦλός μου,
τὸν ὁποῖον ἐξέλεξα, ὁ ἀγαπητὸς Υἱός μου, εἰς τὸν
ὁποῖον ἔδωσα τὴν ἐκλογήν μου. Θὰ θέσω τὸ Πνεῦ-
μά μου εἰς αὐτόν, καὶ θὰ ἐξαγγείλῃ ἔλεος εἰς τὰ
ἔθνη.
Ὅπωςφαίνεται ἐκ τῆς ἀντωνυμίας «μου» καὶ τῶν
ῥημάτων «ἡρέτισα» καὶ «θήσω», ἐνταῦθα ὁμιλεῖ ὁ
Θεὸς Πατὴρ περὶ τοῦ Μεσσίου, τὸν ὁποῖον δηλοῖ
κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν του διὰ τῆς λέξεως
«παῖς», τουτέστι δοῦλος, καὶ κατὰ τὴν θείαν φύσιν
του διὰ τῆς λέξεως «ἀγαπητός», τουτέστιν Υἱὸς
μονογενής, καὶ ὡς μονογενὴς κατ᾽ ἐξοχὴν ἀγαπη-
τός. μιλεῖ δὲ καὶ περὶ τοῦ Πνεύματος, τὸ ὁποῖον
θὰ ἔθετεν εἰς τὸν Μεσσίαν ὡς ἐνανθρωπήσαντα
Υἱόν, ὡς ἄνθρωπον.Καὶ εἰς τὸ παρὸν λοιπὸν χωρίον
πρόκειται περὶ διακρίσεως τριῶν προσώπων, τοῦ
Θεοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ - Μεσσίου καὶ τοῦ Πνεύμα-
τος. Καὶ πρέπει νὰ σημειωθῇ, ὅτι ὁ λόγος τοῦ Πατρὸς
κατὰ τὴν θάπτισιν καὶ τὴν μεταμόρφωσιν τοῦ ᾿Ιησοῦ,
«Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδό-
κησα» (Ματθ. 3:17), «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγα-
πητός, εἰς ὃν ἐγὼ εὐδόκησα» (Β΄ Πέτρ. 1:17), λόγος,
ἐν τῷ ὁποίῳ ἡ ἀντωνυμία «Οὗτος» ἔχει μεγάλην
ἔμφασιν, καὶ τὸ «εὐδοκῶ» σημαίνει «ἐκλέγων», ἔχει
ἀναφορὰνεἰς τὸ σχολιαζόμενον χωρίον Ἢσ. 42:1.

111
Κατὰ τὴν θάπτισιν καὶ τὴν μεταμόρφωσιν δηλαδή,
συνιστῶν ὁ Πατὴρ τὸν Υἱόν του, θέλει νὰ εἴπῃ:
Αὐ τὸς εἶνε ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, διὰ τὸν ὁποῖον
καὶ διὰ τὴν ἐκλογὴν τοῦ ὁποίου ὡμίλησα προφη-
τικῶς διὰ μέσου τοῦ ᾿Ησαΐου.

«Καὶ εἶδε Κύριος, καὶ οὐκ ἤρεσεν αὐτῷ, ὅτι οὐκ

ἦν κρίσις. Καὶ εἶδε καὶ οὐκ ἦν ἀνήρ, καὶ κατενόησε
καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμενος, καὶ ἠμύνατο αὐτοὺς
τῷ θραχίονι αὐτοῦ καὶ τῇ ἐλεημοσύνῃ ἐστηρίσατο.
Καὶ ἐνεδύσατο δικαιοσύνην ὡς θώρακακαὶ περιέ-
θετο περικεφαλαίαν σωτηρίου ἐπὶ τῆς κεφαλῆςκαὶ
περιεθάλετο ἱμάτιον ἐκδικήσεως καὶ τὸ περιθό-
λαιον ὡς ἀνταποδώσων ἀνταπόδοσιν ὄνειδος τοῖς
ὑπεναντίοις. Καὶ φοθηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶντὸ
ὄνομα Κυρίου καὶ οἱ ἀπ᾿ ἀνατολῶν ἡλίου τὸ ὄνομα
τὸ ἔνδοξον ἥξει γὰρ ὡς ποταμὸςβίαιος ἡ ὀργὴ παρὰ
Κυρίου, ἥξει μετὰ θυμοῦ. Καὶ ἥξει ἕνεκεν Σιὼν ὁ
ῥυόμενος καὶ ἀποστρέψει ἀσεθείας ἀπὸ ᾿Ιακώθβ.Καὶ
αὕτη αὐτοῖς ἡ παρ᾽ ἐμοῦ διαθήκη, εἶπε Κύριος Τὸ
Πνεῦμα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐπὶ σοί, καὶ τὰ ρήματα, ἃ
ἔδωκα εἰς τὸ στόμα σου, οὐ μὴ ἐκλίπῃ ἐκ τοῦ στό-
ματός σουκαὶ ἐκ τοῦ στόματος τοῦ σπέρματός σου᾽
εἶπε γὰρ Κύριος, ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸν αἰῶνα»
(Ησ. 59:15-21 κατὰ τοὺς Ο΄. Ἰδὲ καὶ ἹΕθραϊκόν).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο ἀναφέρεται ὁ «Κύριος», ὁ
ὁποῖος ἐνεδύθη τὴν πνευματικὴν πανοπλίαν καὶ
ἦλθεν ὡς φοθερὸς πολέμιος τῶν ἐχθρῶν καὶ Λυ-
τρωτὴς τοῦ ᾿Ιακώβ (τοῦ Ἰσραήλ). Προφανῶς πρό-

112
κειται περὶ τοῦ Χριστοῦ. Εἰς τὸν στίχ. 21, «Καὶ αὕτη
αὐτοῖς ἡ παρ᾽ ἐμοῦ διαθήκη, εἶπε Κύριος᾽ Τὸ Πνεῦ-
μα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐπὶ σοί, καὶ τὰ ῥήματα, ἃ ἔδωκα
εἰς τὸ στόμα σου, οὐ μὴ ἐκλίπῃ κλπ.», ὁ «Κύριος», ὁ
ὁποῖος κάνει «διαθήκην», συμθόλαιον, μὲ τὸν λε-
λυτρωμένον ᾿Ισραήλ, παλαιὸν καὶ νέον, ὅτι «τὸ
Πνεῦμά» του καὶ οἱ λόγοι του θὰ παραμένουν
αἰωνίως εἰς αὐτόν, εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ, καὶ «τὸ
Πνεῦμά»του εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ φράσις «εἶπε
γὰρ Κύριος» εἰς τὸ τέλος τοῦ στίχ. 21 εἶνε παράλ-
ληλος τῆς φράσεως «εἶπε Κύριος» τοῦ αὐτοῦ στί-
χου καὶ ἐμφατικὴ λόγῳ τοῦ «γάρ». Ἡ φράσις σημαί-
νει: Ναί, ὁ Κύριος εἶπε, καὶ ὁπωσδήποτε θὰ πρα-
γματοποιηθῇ ὁ λόγος του. Κατὰ ταῦτα τὸ χωρίον
εἶνε τριαδικόν.
Κατὰ τὸ Ἑθραϊκὸν τὸ Πνεῦμα ἀναφέρεται καὶ ἐν
στίχ. 19: «Ὅταν ὁ ἐχθρὸς ἐπέλθῃ ὡς ποταμός,τὸ
Πνεῦμα τοῦ Κυρίου θὰ ὑψώσῃ σημαίαν ἐναντίον
αὐτοῦ».

«Πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾽ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με,

εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, ἰάσασθαι
τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμα-
λώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, ἀποστεῖλαι
τεθραυσμένουςἐν ἀφέσει, κηρῦξαι ἐνιαυτὸν Κυρί-
ου δεκτόν» (Ἠσ. 61:1-2, Λουκ. 4:18-19).
Μεταφράζομεν τὸ χωρίον: Τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυ-
ρίου εἶνε ἐπάνω μου, διότι μὲ ἔχρισε. Μὲ ἀπέστειλε
νὰ φέρω χαρμόσυνον ἄγγελμαεἰς τοὺς πτωχούς,

113
νὰ θεραπεύσω τοὺς πληγωμένους εἰς τὴν καρδίαν
(τοὺς ἔχοντας ψυχικὰ τραύματα), ν᾿ ἀναγγείλω εἰς
τοὺς αἰχμαλώτους ἀπελευθέρωσιν καὶ εἰς τοὺς
τυφλοὺς ἀπόκτησιν τῆς ὁράσεως, ν᾿ ἀποστείλω τοὺς
ἀναπήρουςὑγιεῖς, ν᾿ ἀναγγείλω εὐλογημένην ἐπο-
χὴν τοῦ Κυρίου.
Εἰς τὴν ἀρχικὴν φράσιν τοῦ χωρίου «Πνεῦμα
Κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ» ἡ ἀντωνυμία «ἐμὲ» σημαίνει τὸν
ὁμιλοῦντα ἐν τῷ χωρίῳ Χριστόν, τὸν μεγάλον κε-
χρισμένον καὶ ἀπεσταλμένον τοῦ Θεοῦ πρὸς σω-
τηρίαν τῶν ἀνθρώπων᾽ διὰ τοῦ Κυρίου, Γιαχβέ,
σημαίνεται ὁ Θεὸς Πατήρ, ὁ ὁποῖος ἔχρισε καὶ
ἀπέστειλε τὸν Χριστόν:καὶ τὸ Πνεῦμαεἶνε ὁ τρίτος
τῆς Τριάδος, διὰ τοῦ ὁποίου ἐχρίσθη ὁ Χριστός,
ὥστε νὰ δύναται ὡς ἄνθρωπος νὰ ἐκτελέσῃ τὴν
ἀποστολήν του. Σημειωθήτω δέ, ὅτι ὁ Χριστός,
συνεχίζων τὸν λόγον του παρὰ τῷ προφήτῃ, ἐνῷ ἐν
στίχ. 2 ὁμιλεῖ ὡς ἄνθρωποςκαὶ λέγει «τῷ Θεῷ ἡμῶν»,
ἐν στίχ. 8 δηλοῖ, ὅτι εἶνε Κύριος, Γιαχβθέ, ὅπως εἶνε
δηλαδὴ ὁ Θεὸς Πατήρ. ᾿Αλλὰ καὶ τὸ Πνεῦμα, ἀφοῦ
δίδει εἰς τὸν Χριστὸν ὡς ἄνθρωπον τὴν ἱκανότητα
νὰ ἐκτελέσῃ τὴν ὑπερθαύμαστονκαὶ σωτήριον ἀπο-
στολήν του εἶνε Θεθαίως πρόσωπον τῆς Θεότητοο.

«Οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ ἐπὶ τὴν ἀποι-

κίαν, ἣν ἀπῴκισα ἀπὸ Ἰερουσαλήμ᾽ Οἰκοδομήσατε
οἴκους καὶ κατοικήσατε καὶ φυτεύσατε παραδεί-
σους καὶ φάγετε τοὺς καρποὺς αὐτῶν καὶ λάβετε
γυναῖκας καὶ τεκνοποιήσατε υἱοὺς καὶ θυγατέρας

114
καὶ λάβετε τοῖς υἱοῖς ὑμῶν γυναῖκας καὶ τὰς θυγα-
τέρας ὑμῶν δότε ἀνδράσι καὶ πληθύνεσθε καὶ μὴ
σμικρυνθῆτε᾽ καὶ ζητήσατε εἰς εἰρήνην τῆς γῆς, εἰς
ἣν ἀπῴκισα ὑμᾶςἐκεῖ, καὶ προσεύξασθε περὶ αὐτῶν
πρὸς Κύριον,ὅτι ἐν εἰρήνῃ αὐτῆς ἔσται εἰρήνη ὑμῖν.
Ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος" Μὴ ἀναπειθέτωσαν ὑμᾶςοἱ
ψευδοπροφῆταιοἱ ἐν ὑμῖν, καὶ μὴ ἀναπειθέτωσαν
ὑμᾶς οἱ μάντεις ὑμῶν, καὶ μὴ ἀκούετε εἰς τὰ ἐνύ-
πνια ὑμῶν, ἃ ὑμεῖς ἐνυπνιάζεσθε» (Ἰερ. 36:4-8).
Ἐν τῷ χωρίῳ ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ ἐν
στίχ. 4 λέγει διὰ τὸν ἑαυτόν του, «τὴν ἀποικίαν, ἣν
ἀπῴκισα ἀπὸ Ἰερουσαλήμ». Τοῦτο τὸ θεῖον πρόσω-
πον εἰσάγει ὡς ὁμιλητὴν ἄλλο θεῖον πρόσωπον,διὰ
τὸ ὁποῖον λέγει ἐν ἀρχῇ «Οὕτωςεἶπε Κύριος ὁ Θεὸς
Ἰσραήλ». Τὸ δεύτερον τοῦτο θεῖον πρόσωπονἀρχί-
ζει νὰ ὁμιλῇ ἀπὸ τοῦ στίχ. 5. Καὶ ἀφοῦ ἐν στίχ. 7 λέ-
γει καὶ αὐτὸ «ἀπῴκισα», ὅπως τὸ πρῶτον θεῖον πρό-
σωπον, ἐν τῷ αὐτῷ στίχῳ ἀναφέρεται εἰς τρίτον
θεῖον πρόσωπον, διὰ τὸ ὁποῖον λέγει «προσεύξα-
σθε περὶ αὐτῶν πρὸς Κύριον». Εἰς αὐτὸ δὲ τὸ πρό-
σωπον ἀναφέρεταικαὶ ἐν στίχ. 8 διὰ τῆς φράσεως
«ὅτι οὕτως εἶπε Κύριος». Νομίζομεν, ὅτι τὸ πρῶτον
θεῖον πρόσωπον,τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ, εἶνε
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλοῦν διὰ τῶν προφητῶν,
τοῦτο δὲ εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τὸν Υἱόν, οὗτος δὲ
εἰσάγει τὸν Πατέρα.

«Καὶ ἔσται μετὰ ταῦτα καὶ ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύ-

ματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν

115
οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν,καὶ οἱ πρεσθύ-
τεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται, καὶ οἱ νεα-
νίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται. Καὶ ἐπὶ τοὺς δού-
λους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις
ἐκείναις ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου. Καὶ δώσω
τέρατα ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, αἷμα καὶ πῦρ καὶ
ἀτμίδα καπνοῦ" ὁ ἥλιος μεταστραφήσεταιεἰς σκό-
τος καὶ ἡ σελήνη εἰς αἷμα πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν
Κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ. Καὶ ἔσται, πᾶς, ὃς
ἂν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου, σωθήσεται» (Ἰω-
ήλ 3:1-5. Ἰδὲ καὶ Πράξ. 2:17-21).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο ὁμιλεῖ ὁ Θεός (Πράξ. 2:17).
Ὁμιλεῖ δὲ περὶ ἐκχύσεως τοῦ Πνεύματός του κατὰ
τοὺς χρόνουςτῆς Καινῆς Διαθήκης ἐπὶ τοὺς ἀνθρώ-
πους καὶ περὶ σημείων πρὸ τῆς ἐνδόξου ἡμέρας
τῆς δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου καὶ περὶ σω-
τηρίου ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. Τὸ χω-
ρίον εἶνε τριαδικόν. Ὁ ὁμιλῶν ἐν αὐτῷ Θεὸςεἶνε ὁ
Πατήρ. Ὁ Κύριος, Γιαχθέ, εἶνε ὁ Υἱὸς - Χριστός (Ἰδὲ
καὶ ἹΡωμ. 10:13, 14). Τὸ δὲ Πνεῦμα, ἀφοῦ δίδει τὴν
ἱκανότητα τοῦ «προφητεύειν», «ἐνύπνια ἐνυπνιά-
ζεσθαι» καὶ «ὁράσεις ὁρᾶν» κατὰ τὸ χωρίον, λαλεῖ
δὲ συγχρόνως διὰ πολλῶν ἀνθρώπωνκαὶ διδάσκει
γλώσσας καὶ ἐνεφανίσθη ὡς πῦρ κατὰ τὴν Καινὴν
Διαθήκην, εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος.

«Καὶ νῦν κατίσχυε, Ζοροθάθελ, λέγει Κύριος,καὶ

κατίσχυε, Ἰησοῦ ὁ τοῦ Ἰωσεδὲκ ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας,
καὶ κατισχυέτω πᾶς ὁ λαὸς τῆς γῆς, λέγει Κύριος,

116
 καὶ ποιεῖτε" διότι μεθ᾽ ὑμῶν ἐγώ εἰμι, λέγει Κύριος
ὁ παντοκράτωρ, καὶ τὸ Πνεῦμά μου ἐφέστηκεν ἐν
μέσῳ ὑμῶν: θαρσεῖτε, διότι τάδε λέγει Κύριος παν-
τοκράτωρ᾽ Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σείσω τὸν οὐρανὸν κλπ.»
(ΑΥΥ. 2:4-6).
Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ εἷς «Κύριος» (Γιαχθὲ) ἀνα-
φέρεταιεἰς τὸ «Πνεῦμα» αὐτοῦ καὶ εἰς ἄλλον «Κύ-
ριον» (Γιαχβθέ), ὁ ὁποῖος λέγει, «Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σεί-
σω τὸν οὐρανὸν κλπ.». Ὁ τελευταῖος δὲ οὗτος «Κύ-
ρΙιος» φαίνεται, ὅτι εἶνε ὁ Υἱός. Διότι τὸν λόγον,
«Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σείσω κλπ.», ἡ πρὸς ἙἙθραίους ἘἘπι-
στολή, 12:24-26, φαίνεται, ὅτι ἀποδίδει εἰς τὸν ᾿Ἰη-
σοῦν. Ὁ πρῶτος συνεπῶς «Κύριος» εἶνε ὁ Πατήρ.
Ἐν τῷ χωρίῳ δηλαδὴ τοῦ ᾿Αγγαίου ὁ Πατὴρ ὁμιλεῖ
περὶ τοῦ Πνεύματος καὶ τοῦ Υἱοῦ, ἀπαρτιζομένης
καὶ ἐνταῦθα τῆς τριάδος τῶν προσώπων τῆς Θεότη-
τος.

«Καὶ ἀπεκρίθη (ὁ ἄγγελος) καὶ εἶπε πρός με λέ-

γων᾽ Οὗτος ὁ λόγος Κυρίου πρὸς Ζοροθάθελ λέ-
γων᾽ Οὐκ ἐν δυνάμει μεγάλῃ οὐδὲ ἐν ἰσχύι, ἀλλ᾽ ἢ
ἐν Πνεύματί μου, λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ.
4:6).
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο «Κύριος» ὡμίλησε πρὸς
τὸν Ζοροθάθελκαὶεἶπε, ὅτι «Κύριος παντοκρά-
τωρ», ἄλλο δηλαδὴ πρόσωπον, λέγει: «Οὐκ ἐν δυ-
νάμει μεγάλῃ οὐδὲ ἐν ἰσχύι, ἀλλ᾽ ἣ ἐν Πνεύματί
μου». Καὶ ἐνταῦθα ἀπαρτίζεται ἡ τριὰς τῶν θείων
προσώπων.

117
 «Καὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ
εἰσακούειν τοῦ νόμου μου καὶ τοὺς λόγους, οὺὑς
ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ ἐν Πνεύματι αὐ-
τοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν. καὶ ἐγέ-
νετο ὀργὴ μεγάλη παρὰ Κυρίου παντοκράτορος»
(Ζαχ. 7:12).
Ἔν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ θεῖον πρόσωπον, ἀφοῦ
λέγει «τοῦ νόμου μου», καὶ ἀναφέρεταιεἰς δύο ἄλλα
θεῖα πρόσωπα, τὸν «Κύριον παντοκράτορα» καὶ τὸ
«Πνεῦμα αὐτοῦ». Καὶ τὸ χωρίον τοῦτο δηλαδὴ μαρ-
τυρεῖ τὴν τριάδα τῶνπροσώπων τῆς Θεότητος.

Χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης

Ἐντῇ Καινῇ Διαθήκῃ τὸ ὕψιστον μυστήριον τῆς

Πίστεως, τὸ μυστήριον τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, ἀποκα-
λύπτεται σαφῶς, σαφέστατα. Λάμπει ἡλίου φαεινό-
τερον. Δὲν δυνάμεθα θεθαίως νὰ καταλάθωμεν,
πῶς ὁ εἷς Θεὸς δὲν εἶνε ἕν πρόσωπον, ὅπως κανο-
νικῶς θὰ ἐνομίζετο, ἀλλὰ παραδόξως, παραδοξό-
τατα, εἶνε τρία πρόσωπα, τρεῖς ὕψισται προσωπικό-
τητες. Καίτοι ὅμως δὲν δυνάμεθα νὰ καταλάθωμεν
τὸ τριαδικὸν ἢ τρισυπόστατον τοῦ Θεοῦ, διὸ καὶ
χαρακτηρίζεται ὡς μυστήριον, ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ
βλέπομεν καθαρώτατα, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε ὄντως τρια-
δικός. Ὅτι ὁ εἷς Θεὸς εἶνε τρία πρόσωπα, ἡ πλέον
ἀκατάληπτος καὶ ἀδιανόητος καὶ ἀνεπινόητος αὐτὴ
ἀλήθεια ἔγινε γνωστὴ δι᾿ ἀποκαλύψεως Θεοῦ. Ἢ
᾿Αγία Τριὰς δὲν εἶνε ἐπινόησις ἢ ἀνακάλυψις ἀνθρώ-

118
που, ἀλλ᾽ ὑπερτάτη πραγματικότης καὶ ἀποκάλυψις
Θεοῦ. Ὁ Θεὸς ἐφανέρωσεν ἑαυτόν. Καὶ οὕτως, ἐνῷ
δὲν δυνάμεθα νὰ καταλάθωμεν πῶς ὁ Θεὸςεἶνε
τριαδικός, γνωρίζομεν πάντως, ὅτι εἶνε ὄντως τρια-
δικός.
Ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ δὲν ἀποτελοῦν μέγα πλῆθος
μόνον τὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα μνημονεύεται ὁ Θεὸς
Πατήρ᾽ ἀποτελοῦν μέγα πλῆθοςκαὶ τὰ χωρία, εἰς
τὰ ὁποῖα μνημονεύεται ὁ Υἱὸς - Χριστός, καθὼς καὶ
τὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα μνημονεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον. Εἰς πολλὰ δὲ χωρία μνημονεύονται ὁμοῦ
καὶ τὰ τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος. Εἰς ἕν μόνον
κεφάλαιον τῆς Καινῆς Διαθήκης, τὸ 'Ῥωμ. 15, πε-
ριέχονται τρία τριαδικὰ χωρία (στίχ. 16, 19, 30). ᾿Ανα-
φέρομενδὲ εἰς τὴν συνέχειαν καὶ σχολιάζωμεν ὄχι
ὅλα τὰ τριαδικὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλ᾽
ὡρισμένα ἐξ αὐτῶν.

«Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, 6α-

πτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ
γἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28:19).
Τοῦτο εἶνε τὸ κλασσικώτερον τριαδικὸν χωρίον.
ἼΑξιον παρατηρήσεως, ὅτι δὲν λέγξι «εἰς τὰ ὀνόμα-
τα», κατὰ πληθυντικόν, ἀλλ᾽ «εἰς τὸ ὄνομα», κατὰ
ἑνικόν, διότι τὰ τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα,εἶνε ἕν κατ’ οὐσίαν «ὄνομα», μία
δηλαδὴ οὐσία, εἷς Θεὸς (Πρθλ. ᾿Αποκ. 22:3-4, συμ-
φώνως πρὸς τὸ ὁποῖον «ὁ Θεὸς» καὶ «τὸ Ἀρνίον»
εἶνε κατ᾽ οὐσίαν εἷς καὶ ἔχουν ἕν «ὄνομα»). Ἔν τῇ

119
Παλαιᾷ Διαθήκῃ ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτεται μὲ τὸ ὄνο-
μα «Γιαχθέ», τὸ ὁποῖον σημαίνει «ὁ Ὥν», «ὁ Ὑπάρ-
χων». Ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ ἀποκαλύπτεται μὲ θ6α-
θύτερον καὶ ὑψηλότερον ὄνομα, τὸ τριπλοῦν καὶ
πλῆρες ὄνομα «Πατήρ,Υἱὸς καὶ ἽΑγιον Πνεῦμα». Τὸ
ὄνομα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης σημαίνει, ὅτι ὁ Θεὸς
ὑπάρχει, τὸ ὄνομα τῆς Καινῆς Διαθήκης σημαίνει,
ὅτι ὑπάρχει κατὰ τρεῖς συγχρόνως τρόπους, ἤτοι
πρόσωπα ἢ ὑποστάσεις.
Κατὰ τὸ Γεν. 18:1 συμφώνως πρὸς τὸ ἙδΘραϊκὸν
τὰ τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐνεφανίσθησανεἰς τὸν
᾿Αθραάμ, ἔχουν κοινὸν ὄνομα Γιαχθέ (ἑλληνιστὶ
Κύριος), κατὰ τὸ παρὸν δὲ χωρίον Ματθ. 28:19 ἕκα-
στον ἐξ αὐτῶνἔχει ἰδιαίτερον ὄνομα. Τὸ ἕν πρόσω-
πον ὀνομάζεται Πατήρ, τὸ ἄλλο Υἱὸς καὶ τὸ ἄλλο
ἽἍΔΜγιον Πνεῦμα.
Ἡ θεότηςτοῦ Υἱοῦ καὶ ἡ προσωπικότηςκαὶ ἡ θε-
ότης τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος φαίνονται καὶ ἐκ τοῦ
ὅτι ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τίθενται παραλλή-
λως πρὸς τὸν Πατέρα. ᾿Επίσης φαίνονταικαὶ ἐκ τῆς
ἐννοίας τῆς θαπτίσεως. Διότι «θαπτίζομαιεἰς τὸ
ὄνομα... τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος» ση-
μαίνει᾽ «διὰ τῆς πίστεως παραδίδομαιεἰς τὸν Υἱὸν
καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ ἀνήκω πλέον εἰς
αὐτούς, γινόμενος ἰδιοκτησία αὐτῶν». Προφανῶς ὁ
ἄνθρωπος παραδίδεται καὶ ἀνήκει εἰς πρόσωπον,
ὄχι εἰς πρᾶγμα, ἐν δὲ θρησκευτικῇ ἐννοίᾳ παραδί-
δεται καὶ ἀνήκει εἰς Θεόν, ὄχι εἰς κτίσμα (Πρθλ. Α΄
Κορ. 1:13-15).

120
 Τέλος ὡς πρὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἰδικώτερον, τὸ
ὁποῖον οἱ Χιλιασταὶ ἢ Μάρτυρες τοῦ ᾿Ιεχωθᾶ δὲν
θεωροῦν κἂν πρόσωπον, ἀλλ᾽ ἐκλαμθδάνουν ἁπλῶς
ὡς δύναμιν, ἤτοι ὡς πρᾶγμα, πρέπει νὰ τονισθῇ, ὅτι
κατὰ τὴν Γραφὴν οὐδέποτε γίνεται κἄτι «εἰς τὸ ὄνο-
μα» πράγματος, ἀλλὰ πάντοτε «εἰς τὸ ὄνομα» προ-
σωπικοῦ ὄντος, τοῦ Θεοῦ.

«Καὶ ἰδού, ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶκαὶ εἶδε

τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταθαῖνον ὡσεὶ περιστεράν,
καὶ ἐρχόμενον ἐπ’ αὐτόν. Καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν
οὐρανῶν λέγουσα. Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγα-
πητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα» (Ματθ. 3:16-17).
Τὸ χωρίον ἀναφέρεταιεἰς τὴν δάπτισιν τοῦ ᾿Ἴη-
σοῦ. Κατὰ τὸ γεγονὸς τοῦτο ἐφανερώθη ἡ Τριάς:
Ὁ Υἱὸς θαπτίζεται, ὁ Θεὸς Πατὴρ ὁμιλεῖ ἐξ οὐρα-
νοῦ, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον κατέρχεται ὡς περι-
στερά, «σωματικῷ εἴδει» κατὰ τὸ παράλληλον χω-
ρίον Λουκ. 3:22, ἤτοι ὑπὸ σωματικὴν μορφήν, ἄρα
δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε ζῶσα ὕπαρξις, ὄχι ἁπλῶς
δύναμις. Ἄξιον παρατηρήσεως ἐπίσης, ὅτι «Θεὸς»
ὀνομάζεται συνήθως ὁ Πατήρ, ὡς ἐν τῷ προκει-
μένῳ χωρίῳ, ἐπειδὴ ὁ Πατὴρ εἶνε ἡ ἀρχὴ ἐν τῇ
Θεότητι, ἐξ οὗ γεννᾶται ὁ Υἱὸς καὶ ἐκπορεύεται τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα.

«Ὁ Παράκλητος, τὸ Πνεῦματὸ Ἅγιον, ὃ πέμψει ὁ

Πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάν-
τα, καὶ ὑπομνήσει πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν» (Ἰωάν. 14:26).

121
 Ἔν τῷ χωρίῳ ὁμιλεῖ ὁ Υἱὸς καὶ ἀναφέρει τὸν Πα-
τέρα καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα ἢ Παράκλητον. ᾿Αξιο-
πρόσεκτον ἐπίσης, ὅτι ὁ Παράκλητος «διδάσκει»
καὶ «ὑπομιμνήσκει (Ξ ὑπενθυμίζε!ι)», τὰ ὁποῖα δει-
κνύουν καθαρῶς, ὅτι ὁ Παράκλητος εἶνε πρόσω-
πον. Τοῦτο δὲ ὑποδηλοῖ καὶ αὐτὸ τὸ ὄνομα Παρά-
κλητος (Ξ- ᾿Αντιλήπτωρ, Βοηθόρ).

«Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν

παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ
τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ
ἐμοῦ» (Ἰωάν. 15:26).
Καὶ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁμιλεῖ ὁ Υἱὸς καὶ ἀναφέ-
ρει τὸν Πατέρα καὶ τὸν Παράκλητον, τὸ Πνεῦμα τῆς
ἀληθείας. ἼΑξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι τὸ Πνεῦμα
«ἐκπορεύεται» ἐκ τοῦ Πατρός, τὸ ὁποῖον σημαίνει,
ὅτι εἶνε τῆς αὐτῆς φύσεως μετὰ τοῦ Πατρός, Θεὸς
ὅπως ὁ Πατήρ, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ
ἐκπορευόμενος, μία δὲ οὐσία μετὰ τοῦ Θεοῦ Πα-
τρός.

«Εἰς τὸ εἶναί με λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦεἰς τὰ

ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα
γένηται ἣ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος,
ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ. 15:16).
ὋὉ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν λόγον του κατὰ
τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃ καὶ τὰ τρία πρό-
σωπα, τὸν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

122
 «Ἐν δυνάμει σημείων καὶ τεράτων, ἐν δυνάμει
Πνεύματος Θεοῦ, ὥστε με ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ καὶ κύ-
κλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκέναιτὸ εὐαγγέ-
λιον τοῦ Χριστοῦ» (Ῥωμ. 15:19).
Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸ
Πνεῦμα, τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ τὸν Χριστόν.

«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν

Ἰησοῦ Χριστοῦ,καὶ διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος,
συναγωνίσασθαίμοι ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπὲρ ἐμοῦ
πρὸς τὸν Θεόν» (Ῥωμ.15:30).
Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸν
Κύριον ἡμῶν ᾿ἸΙησοῦν Χριστόν, τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν
Θεόν (Πατέρα). Ἄξιον δὲ παρατηρήσεως, ὅτι ὁμιλεῖ
περὶ «ἀγάπης τοῦ Πνεύματος». Τὸ Πνεῦμα δηλαδὴ
ἔχει ἀγάπην, ἀγαπᾷ, ἄρα εἶνε πρόσωπον, ὄχι ἁπλῶς
δύναμις, νεκρὸν καὶ ἀσυνείδητον πρᾶγμα,ὅπως δι-
δάσκουνοἱ Χιλιασταί. Ἄξιον παρατηρήσεως ἐπίσης,
ὅτι ἀλλαχοῦ ἡ Γραφὴ ὁμιλεῖ περὶ «ἀγάπης τοῦ Θεοῦ
(Πατρός) (Ῥωμ.5:5᾽ Α΄ Ἰωάν. 4:12), καὶ ἀλλαχοῦ περὶ
«ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 5:14: ἘΦ. 3:19). Ὅ,τι
ἔχει δηλαδὴ τὸ ἕν, ἔχουν καὶ τὰ ἄλλα δύο πρόσωπα,
διότι τὰ τρία πρόσωπα εἶνς μία οὐσία ἢ Θεότης.

«Ἀλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδι-

καιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἸΙησοῦ, καὶ ἐν
τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» (Α΄ Κορ. 6:11).
Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει τρεῖς, τὸν
Κύριον ᾿Ιησοῦν, τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν Θεόν (Πατέρα).

123
 «Διαιρέσεις χαρισμάτωνεἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦ-
μα καὶ διαιρέσεις διακονιῶν εἰσι, καὶ ὁ αὐτὸς Κύ-
ριος᾽ καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτωνεἰσίν, ὁ δὲ αὐτός
ἐστι Θεός, ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν» (Α΄ Κορ.
12:4-6..
Τὸ χωρίον εἶνε ἐκ τῶν λαμπροτέρων τριαδικῶν
χωρίων. Κατ’ αὐτὸ ὑπάρχουν πολλὰ χαρίσματα, ἀλλὰ
τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον δίδει τὰ χαρίσματα, εἶνε ἕν
καὶ τὸ αὐτό. Κατὰ τὸν στίχ. 11 πάντα τὰ χαρίσματα
«ἐνεργεῖ τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦνἰδίᾳ
ἑκάστῳ καθὼς Βούλεται». Ὡς πρόσωπον τὸ Πνεῦμα
«βούλεται», ἔχει δούλησιν, καὶ ὡς Θεὸς ἐνεργεῖκαὶ
διαιρεῖ τὰ χαρίσματα ὅπως θδούλεται. Ἐπίσης ὑπάρ-
χουν πολλαὶδιακονίαι, ἀλλ᾽ ὁ Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χρι-
στὸς δηλαδή, ὁ ὁποῖος ὁρίζει τὰς διακονίας, εἶνε
εἷς καὶ ὁ αὐτός. Καὶ τέλος ὑπάρχουν πολλαὶ ἐνέρ-
γειαι, ἀλλ᾽ ὁ ἐνεργῶνεἶνε εἷς καὶ ὁ αὐτός, ὁ Θεὸς-
Πατήρ. ᾿Αξιοπρόσεκτον, ὅτι ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίῳ ὁ
᾿Απόστολος τὸ Πνεῦμα ἀναφέρει πρῶτον, τὸν Κύ-
ριον (Ἰησοῦν Χριστὸν) δεύτερον καὶ τὸν Θεὸν (Πα-
τέρα) τελευταῖον. ᾿Επειδὴ καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε
ἴσα, ἀναφέρει αὐτὰ χωρὶς νὰ τηρῇ ὡρισμένηντάξιν.
Ἄλλοτε θέτει πρῶτον τὸν Πατέρα, ἄλλοτε τὸν Υἱὸν
καὶ ἄλλοτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

«Ὁ θεθαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρί-

σας ἡμᾶς Θεός,ὁ καὶ σφραγισάμενοςἡμᾶςκαὶ δοὺς
τὸν ἀρραθῶνα τοῦ Πνεύματοςἐν ταῖς καρδίαις
ἡμῶν»(Β΄ Κορ. 1:21-22).

124
 Καὶ ἐνταῦθα ὁ ᾿Απόστολος ἀναφέρει Τριάδα, τὸν
Χριστόν, τὸν Θεὸν - Πατέρα καὶ τὸ Πνεῦμα.

«Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ ἀγά-

πη τοῦ Θεοῦ,καὶ ἡ κοινωνία τοῦ ἉΑγίου Πνεύματος
μετὰ πάντων ὑμῶν» (Β΄ Κορ. 13:13).
᾿Απευθύνων ὁ ᾿Απόστολος ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ
τὴν ἀποστολικὴν εὐλογίαν, μνημονεύει καὶ τῶν
τριῶν θείων προσώπων. Καὶ τὸν μὲν Κύριον ᾿Ιησοῦν
Χριστὸν ἀναφέρει πρῶτον, τὸν Θεὸν (Πατέρα) δεύ-
τερον, καὶ τὸ ἌΔγιον Πνεῦμα τρίτον. ᾿Επίσης, κατὰ
τὸ χωρίον τοῦτο ἡ χάρις προέρχεταιἐκ τοῦ Κυρίου
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἐνῷ κατ᾽ ἄλλα χωρία προέρχεται
ἐκ τοῦ Θεοῦ (Β΄ Κορ. 8:1’ ἜΦ. 3:2) καὶ κατ᾽ ἄλλο ἐκ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος (Αποκ.1:4). Εἰς τὴν πραγμα-
τικότητα προέρχεται καὶ ἐκ τῶν τριῶν προσώπων
(Αποκ. 1:4-5), διότι καὶ τὰ τρία εἶνε μία οὐσία ἢ Θε-
ότης.
Ὁμοίως, ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ γίνεται λόγος περὶ
«ἀγάπης τοῦ Θεοῦ», ἐνῷ ἀλλαχοῦ γίνεται λόγος
περὶ «ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 5:14: ἘΦ. 3:19)
καὶ περὶ «ἀγάπης τοῦ Πνεύματος» (Ῥωμ. 15:30).
Ὁμοίως πάλιν, ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ γίνεται λόγος
περὶ «κοινωνίας τοῦἉγίου Πνεύματος», ἐνῷ ἀλλα-
χοῦ γίνεται λόγος περὶ «κοινωνίας μετὰ τοῦ Πα-
τρὸς καὶ μετὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ» (Α΄ ᾿Ιωάν. 1:3). Ὅ,τι
ἰσχύει δι᾽ ἕν θεῖον πρόσωπον, ἰσχύει καὶ διὰ τὰ ἄλλα
δύο.

125
 « Ὅτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦ-
μα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν κρᾶζον,
ἀθθᾶ, ὁ πατήρ» (Γαλ.4:6).
Καὶ ἐνταῦθα ἀναφέρονταιτρεῖς, ὁ Θεός (Πατήρ),
τὸ Πνεῦμακαὶὁ Υἱός.

«Ἕν Πνεῦμα... Εἷς Κύριος... Εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ

πάντων» (ἘΦ. 4:4-6).
Τὸ χωρίον εἶνε ὅμοιον πρὸς τὸ Α΄ Κορ. 12:4-6.

«Ἡμεῖς ἐσμεν ἡ περιτομή, οἱ Πνεύματι Θεοῦ λα-

τρεύοντες καὶ καυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»(Φι-
λιπ. 3:3).
ὋὉ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν λόγον κατὰ τοι-
οὔτον τρόπον, ὥστςε ν’ ἀναφέρῃ καὶ τὸ Πνεῦμα καὶ
τὸν Θεὸν (Πατέρα) καὶ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν.

«Πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαν-

τες σωτηρίας, ἥτις ἀρχὴν λαθοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ
Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντωνεἰς ἡμᾶς ἐθεθαιώθη,
συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέ-
βασι, καὶ ποικίλαις δυνάμεσι, καὶ Πνεύματος ᾿Αγίου
μερισμοῖς, κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν;» (Ἐθρ. 2:3-4).
᾿Ενταῦθα γίνεται διάκρισις μεταξὺ «Κυρίου (Ἰησοῦ
Χριστοῦ)», «Θεοῦ (Πατρὸς)» καὶ «Πνεύματος Ἁγίου».

«Οἴδαμεν γὰρ τὸν εἰπόντα᾽ Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ

ἀνταποδώσω,λέγει Κύριος. Καὶ πάλιν Κύριος κρι-
νεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ» (Ἐθρ. 10:30).

126
 Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο περιέχονται δύο παραθέμα-
τα, τὸ πρῶτον ἐκ τοῦ Δευτ. 32:35 ὑπὸ μορφὴν ὁμοι-
άζουσαν περισσότερον πρὸς τὴν μορφὴν αὐτοῦ εἰς
τὸ ἙΒθραϊκόν, καὶ τὸ δεύτερον ἐκ τοῦ Δευτ. 32:36.
Τὸ πρῶτονπεριέχεταικαὶ εἰς τὸ ἹΡωμ. 12:19. Τὸ δὲ
δεύτερον ἀπαντᾷ καὶ ἐν Ψαλμ. 134 (135):14.
᾿Αλλαχοῦ τὸ παρὸν χωρίον Ἕθρ. 10:30 παρεθέ-
σαμεν καὶ ἐξητάσαμεν κατὰ τὸ πρῶτον ἥμισυ αὐτοῦ
καὶ ἀπεδείξαμεν, ὅτι εἰς τὸ πρῶτον ἥμισυ πρόκειται
περὶ δύο προσώπων τῆς Θεότητος: Ὑπὸ «τὸν εἰπόν-
τα» ἐννοεῖται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καὶ ἐν τῇ φρά-.
σει «λέγει Κύριος» διὰ τοῦ «Κύριος» σημαίνεται ὁ
Θεὸς Πατήρ (Βλέπε σχετικῶς σελ. 25-26).
Τώρα θ᾽ ἀποδείξωμεν, ὅτι τὸ παρὸν χωρίον Ἕθρ.
10:30, ἐὰν ληφθῇ ὑπ’ ὄψιν ὁλόκληρον, εἶνε τριαδι-
κόν. Καὶ τὰ δύο παραθέματα τοῦ χωρίου περιέχον-
ται εἰς συνεχόμενον καὶ ἑὁνιαῖον λόγον ἐν Δευτ.
32:35-36, καὶ ἀμφότερα ἔχουν ληφθῆ ἐξ αὐτοῦ. ᾿Αλλ’
εἰς τὸ Δευτ. 32:35-36 γίνεται διάκρισις δύο προσώ-
πων τῆς Θεότητος. Ὁ Θεὸς Πατὴρ λέγει, « Ἐμοὶ
ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω», καὶ ἐν συνεχείᾳ λέ-
γει, «Κύριος κρινεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ», δὲν λέγει,
«᾿Εγὼ κρινῶ τὸν λαόν μου». Ὁ Θεὸς Πατὴρ δηλαδὴ
ἀναφέρεται εἰς ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότητος, τὸν
Κύριον - Υἱόν. Ὁ Θεὸς Πατὴρ ἐκδικεῖται καὶ ἀντα-
ποδίδει διὰ τοῦ Κυρίου καὶ κριτοῦ Υἱοῦ. Καὶ εἰς τὸ
Δευτ. 32:43 ὁμιλεῖ ὁ Θεὸς Πατὴρ διὰ τὸν Υἱόν, ὅπως
δεικνύει τὸ Ἕθρ. 1:6, ὅπου γίνεται παράθεσις ἐκ
τοῦ χωρίου τούτου τοῦ Δευτερονομίου κατὰ τοὺς

127
Ο΄ (Βλέπε σχετικῶς τὸν σχολιασμὸν τοῦ Δευτ. 32:43
ἐν σελ. 26-27). Νομίζομεν δέ, ὅτι καὶ ἐν Ψαλμ. 134
(135):13-14, ὅπου ἐπίσης ἀπαντᾷ τὸ «κρινεῖ Κύριος
τὸν λαὸν αὐτοῦ», γίνεται διάκρισις δύο προσώπων
τῆς Θεότητος. Διότι ὁ Ψαλμῳδός, ἐνῷ εἰς τὸν στίχ.
13 ἀπευθυνόμενος πρὸςτὸν Κύριονλέγει, «Κύριε,
τὸ ὄνομά σου εἰς τὸν αἰῶνα καὶ τὸ μνημόσυνόν σου
εἰς γενεὰν καὶ γενεάν», εἰς τὴν συνέχειαν ἐν στίχ.
14 δὲν λέγει, «ὅτι κρινεῖς τὸν λαόν σου», ὅπως θὰ
ἀνεμένετονὰ εἴπῃ, ἐὰν ἐν τῷ χωρίῳ ἐπρόκειτο περὶ
ἑνὸς μόνον προσώπου τῆς Θεότητος, ἀλλὰλέγει,
«ὅτι κρινεῖ Κύριος τὸν λαὸν αὐτοῦ». Δύο πρόσωπα
μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ.
Κατόπιν τούτων, ἀφοῦ εἰς τὸ Δευτ. 32:35-36, ὅθεν
τὰ δύο παραθέματα ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίῳ Ἕθρ.
10:30, ὁ Θεὸς Πατὴρ διὰ τῆς φράσεως «Κύριοςκρι-
νεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ» ἀναφέρεται εἰς τὸν Υἱόν, τὸ
ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ἔχει τὴν ἑξῆς ἔννοιαν: Γνωρίζομεν
πόσονἀξιόπιστος εἶνε ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,
ὁ ὁποῖος εἶπεν: Εἰς ἐμὲ ἀνήκει ἡ ἐκδίκησις, ἐγὼ θ᾽
ἀνταποδώσω, λέγει ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς Πατήρ. Καὶ
πάλιν λέγει ὁ Κύριος, ὁ Θεὸς Πατήρ: Ὁ Κύριος, ὁ
Υἱός, θὰ κρίνῃ τὸν λαὸν αὐτοῦ.
Ἔγινε φανερόν, ὅτι τὸ χωρίον εἶνε τριαδικόν,
ἀναφέρεται εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸν Πατέρακαὶ
τὸν Υἱόν.
Εἶνε δὲ ἀπορίας ἄξιον, πῶς εἰς τοῦτο τὸ χωρίον,
καθὼς καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα, οἱ ἑρμηνευταὶ δὲν θλέ-

128
πουν οὔτε τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος οὔτε δύο,
ἀλλ᾽ ἕν μόνον, καίτοι ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ ἡ ἀλή-
θεια τῆς Τριάδος λάμπει ἡλίου φαεινότερον.
Ὡςπρὸς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ Πατρὸς περὶ τοῦ
γἱοῦ «Κύριος κρινεῖ τὸν λαὸν αὐτοῦ», πρέπει νὰ
παρατηρηθῇ, ὅτι ὁ Κύριος - Υἱὸς εἶνε κριτὴς τοῦ
λαοῦ ὑπὸ διττὴν ἔννοιαν, εὐμενῆ καὶ δυσμενῆ. Διὰ
τοῦτο ἐν Δευτ. 32:36 καὶ Ψαλμ. 134(135):14 ὑπὸ
εὐμενῆ ἔννοιαν γράφεται, «καὶ ἐπὶ τοῖς δούλοις
αὐτοῦ παρακληθήσεται», ἐν δὲ Ἑθρ. 10:31 ὑπὸ δυ-
σμενῆ ἔννοιαν γράφεται, «Φοθερὸν τὸ ἐμπεσεῖν
εἰς χεῖρας Θεοῦ ζῶντος».

«Κατὰ πρόγνωσιν Θεοῦ Πατρός, ἐν ἁγιασμῷ

Πνεύματος,εἰς ὑπακοὴν καὶ ῥαντισμὸν αἵματος ἸΙη-
σοῦ Χριστοῦ» (Α΄ Πέτρ. 1:2).
Εἶνε φανερόν, ὅτι ὁ ᾿Απόστολος διατυπώνει τὸν
λόγον του κατὰ τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃ
καὶ τὰ τρία θεῖα πρόσωπα.

«Ὑμεῖς, ἀγαπητοί, τῇ ἁγιωτάτῃ ὑμῶνπίστει ἐποι-

κοδομοῦντες ἑαυτούς, ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ προσ-
ευχόμενοι, ἑαυτοὺς ἐν ἀγάπῃ Θεοῦ τηρήσατε,
προσδεχόμενοι τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἸΙησοῦ
Χριστοῦ εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ἰούδ. 20-21).
Καὶ ἐνταῦθα ἐγένετο τοιαύτη διατύπωσις τοῦ λό-
γου, ὥστε νὰ μνημονευθοῦν καὶτὰ τρία θεῖα πρό-
σωπα. ᾿Αξιοσημείωτον καὶ ὅτι ἐνταῦθα ὡς πηγὴ τοῦ
ἐλέους παρουσιάζεται ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἐνῷ ἀλλα-

129
χοῦ παρουσιάζεται ὁ Θεὸς Πατήρ. Καὶ ἐκ τῶν δύο ἢ
μᾶλλον καὶ ἐκ τῶν τριῶν προσώπων πηγάζει τὸ ἔλε-
ος, διότι καὶ τὰ τρία πρόσωπαεἶνε μία οὐσία ἢ Θεό-
της.

«Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ Ἂνκαὶ ὁ Ἢν

καὶ ὁ ᾿Ερχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ
ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ,
ὁ μάρτυς ὁ πιστός, ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶνκαὶ ὁ
ἄρχων τῶν θασιλέωντῆς γῆς» (Αποκ. 1:4-5).
Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ ἐπὶ τοῦ θρόνου καθήμενος
«Θεός, ὁ Ἂν καὶ ὁ Ἢν καὶ ὁ Ἐρχόμενος», κατὰ τὴν
ἐπικρατοῦσαν γνώμην εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. ᾿Αλλὰ
καθ᾽ ἡμᾶς ὀρθὴ εἶνε ἡ γνώμη, ὅτι ὁ καθήμενος ἐπὶ
τοῦ θρόνου εἶνε ὁ Θεὸς γενικῶς, ἤτοι ὁ τριαδικὸς
Θεός. Διότι ὁ τίτλος «ὁ Ἐρχόμενος»εἶνε μεσσιακὸς
καὶ ἐσχατολογικὸς καὶ δὲν δύναται ν᾿ ἀποδοθῇ εἰς
τὸν Πατέρα, ἐνῷ δύναται ν᾿ ἀποδοθῇ εἰς τὸν Θεὸν
γενικῶς, ἤτοι τὸν τριαδικὸν Θεόν. Ὁ Θεὸς γενικῶς
εἶνε «ὁ Ἐρχόμενος» ἐν τῷ δευτέρῳ αὐτοῦ προσώ-
πῳ, τῷ Υἱῷ, ἤ, κατ᾽ ἄλλην ἔκφρασιν, ὁ Θεὸς ἔρχεται
ὡς Υἱὸς - Μεσσίας. Ὅτι ὁ καθήμενοςἐπὶ τοῦ θρόνου
δὲν εἶνε ὁ Πατὴρ εἰδικῶς, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς γενικῶς, ὁ
τριαδικὸς Θεός, τοῦτο φαίνεται ἐπίσης ἐκ τοῦ ὅτι ὁ
Χριστὸς ἢ τὸ ᾿Αρνίον καὶ ὁ Θεὸς ἢ ὁ Πατὴρ ἔχουν
ἕνα θρόνον, εἶνε σύνθρονοι ἢ ὁμόθρονοι (Αποκ.
3:21, 7:17, 22:1, 3. Πρθλ. 12:5).
«Τὰ ἑπτὰ πνεύματα» τὰ ἐνώπιον τοῦ θρόνου κατὰ
μίαν γνώμην εἶνε ἑπτὰ ἄγγελοι (Τωβ. 12:15) καὶ κατ᾽

130
ἄλλην γνώμην εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον
ἐμφανίζεται ὑπὸ ἑπτὰ μορφὰς κατὰ τὰ ἑπτὰ αὐτοῦ
χαρίσματα (Ἠσ. 11:2-3 κατὰ τοὺς ΟἽ, τοῦ ἀριθμοῦ
ἑπτὰ σημαίνοντος πληρότητα καὶ τελειότητα. Ἡ
πρώτη γνώμηεἶνε ἐσφαλμένη. Διότι δὲν εἶνε δυνα-
τὸν οἱ ἄγγελοι νὰ ἐμφανίζωνται ὡς πηγὴ τῆς «χά-
ριτος» καὶ τῆς «εἰρήνης» ὅπως ὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χρι-
στός, νὰ τάσσωνται παραλλήλως πρὸς τὸν Θεὸνκαὶ
τὸν Χριστόν, καὶ νὰ προτάσσωνται τοῦ Χριστοῦ.
᾿Ορθὴ εἶνε ἡ δευτέρα γνώμη, κατὰ τὴν ὁποία «τὰ
ἑπτὰ πνεύματα»εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατὰ τὰ ἑπτὰ
χαρίσματά του (ϑρίγω8 5αριογτηἰ8). ᾿Αλλὰ γεννᾶται
ἡ ἀπορία: ᾿Αφοῦ ὁ καθήμενοςἐπὶ τοῦ θρόνουεἶνε ὁ
τριαδικὸς Θεός, διατί ἀναφέρονται ἰδιαιτέρως τὸ
Ἅγιον Πνεῦμακαὶ ὁ Χριστός; Τοῦτο συμθαίνει, διότι
ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης ἐκφράζεται κατὰ τὴν εἰκο-
νικὴν παράστασιν, τὴν ὁποίαν ἔχει πρὸ τῶν ὀφθαλ-
μῶν του ἐν τῷ ὁράματι τῆς ᾿Αποκαλύψεως. Βλέπει
δηλαδὴ ἕνα θρόνονκαὶ ἐπ᾽ αὐτοῦ μίαν μορφήν, τὸν
«Θεόν», ἐνώπιον δὲ τοῦ θρόνου θλέπει ἑπτὰ μορ-
φάς, «τὰ ἑπτὰ πνεύματα». Βλέπει ἐπίσης τὸν «Ἰη-
σοῦν Χριστόν», ὁ ὁποῖος κατὰ πολλὰ χωρία τῆς
᾿Αποκαλύψεως παρίσταται ὡς ᾿Αρνίον. ᾽Εξ ὅσων δὲ
μορφῶνθλέπει ὁ ἀπόστολος, ἐκ τόσων καὶ παριστᾷ
προερχομένην τὴν «χάριν» καὶ τὴν «εἰρήνην». Ὁ
Χριστὸς παρίσταται ὡς ἰδιαίτερόν τι παρὰ τὸν τρια-
δικὸν Θεόν, διότι ἀπεστάλη εἰς τὸν κόσμον, ἔγινεν
ἄνθρωποςκαὶ εἶνε Θεάνθρωπος. ᾿Αλλὰ καὶ «τὰ ἑπτὰ
πνεύματα» παρίστανται κεχωρισμένα τοῦ ἐπὶ τοῦ

131]
θρόνου τριαδικοῦ Θεοῦ, διότι τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα
κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἀπεστάληεἰς
τὸν κόσμον καθ᾽ ὅλως ἐξαιρετικὸν τρόπον, κατὰ δὲ
τὸ ᾿Αποκ. 5:6 «τὰ ἑπτὰ πνεύματα» τοῦ Θεοῦεἶνε τὰ
«ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν». Τὸ ἍΛγιον
Πνεῦμα καὶ ἀπεστάλη καὶ ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον
κατὰ μίαν ἔννοιαν, καὶ ἀποστέλλεται καὶ ἔρχεται
κατ᾽ ἄλλην ἔννοιαν. ὋΟ Θεὸς ἐξαπέστειλε τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιον κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, καὶ
ἐξαποστέλλει αὐτὸ εἰς τὰς καρδίας ὅλων τῶν πιστῶν
κατὰ πᾶσαν ἐποχήν, διεγεῖρον τὰς καρδίας αὐτῶν
πρὸς τὸν Θεὸν πατέρα(Γαλ.4:6).
Τέλος δέον νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι ἡ λέξις «εἰρήνη»,
ὅταν περιέχεται εἰς χαιρετισμὸν ἢ εὐχήν, ὅπως
ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ εἰς ἄλλας περιπτώσεις, ἔχει
εὐρυτάτην ἔννοιαν, σημαίνει ὅλα τὰ καλά, ὅπως ἡ
λέξις εὐλογία".
Κατὰ ταῦτα, ἐπειδὴ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεται
ἐν μέσῳ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ, ἔχει δὲ πλη-
ρότητα καὶ τελειότητα σημαινομένην διὰ τῆς ὀνο-
μασίας «τὰ ἑπτὰ πνεύματα», καὶ εἶνε καὶ αὐτὸ πηγὴ
τῆς «χάριτος» καὶ τῆς «εἰρήνης», ἤτοι ὅλων τῶν
ἀγαθῶν, ὅπως εἶνε ὁ Θεὸςκαὶ ὁ Χριστός, δι αὐτοὺς
τοὺς λόγους εἶνε πρόσωπον τῆς Θεότητος, ὁ εἷς
τῆς Τριάδος. Τὸ δὲ χωρίον ᾿Αποκ. 1:4-5 κατὰ τὴν
ἑρμηνείαν, τὴν ὁποίαν ἐδώσαμεν εἰς αὐτό, εἶνε

1, Βλέπε σχετικῶς τὴν ἑρμηνείαν τοῦ Ματθ. 10:12-13 ἐν σελ. 28

καὶ τοῦ 'Ρωμ. 1:7 ἐν σελ. 162-163 τοῦ ἡμετέρου ἔργου «'Ἑρμηνεία
δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς», τόμ.α΄.

132
τριαδικὸν ὄχι μίαν, ἀλλὰ δύο φοράς, τὴν πρώτην
φορὰν ἐπειδὴ ὁ καθήμενος ἐπὶ τοῦ θρόνου «Θεός,
ὁ Ἂνκαὶ ὁ Ἣνκαὶ ὁ Ἐρχόμενος», εἶνε ὁ τριαδικὸς
Θεός.

133
 ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ

Εἰς τὸ προηγούμενον κεφάλαιον ἀνεφέραμεν

καὶ ἐσχολιάσαμεν τριαδικὰ χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἀναφέρεται διὰ τοῦ ὀνόματος
Κύριος. Εἰς τὸ παρὸν κεφάλαιον ἀναφέρομεν καὶ
σχολιάζομεν τριαδικὰ χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθή-
κης, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεταιδιὰ
τοῦ ὀνόματος Κύριος, ἑθραϊστὶ Γιαχθέ.

«Καὶ εἶπε Κύριος... Δεῦτε καὶ καταθάντες συγχέ-

ὠμεν αὐτῶνἐκεῖ τὴν γλῶσσαν... Ἐκεῖ συνέχεε Κύ-
ριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς» (Γεν. 11:6-9).
ὋὉ «Κύριος» τῆς φράσεως, «Καὶ εἶπε Κύριος»,
εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Τὸν δὲ λόγον, «Δεῦτε καὶ κατα-
θάντες συγχέωμεν αὐτῶνἐκεῖ τὴν γλῶσσαν», ἀπηύ-
θυνε πρὸς περισσότερα τοῦ ἑνὸς πρόσωπα, ὅπως
δεικνύει τὸ «δεῦτε», τουτέστιν «ἔλθετε». Ὁ Θεὸς
Πατὴρ δηλαδὴ ἀπηυθύνθη εἰς τὸν Υἱὸν καὶ εἰς τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα. Τὸ χωρίον εἶνε τριαδικόν. ᾿Αφοῦ δὲ
ὁ Θεὸς Πατὴρ εἶπε, Ἔλθετε νὰ καταθῶμεν καὶ νὰ
συγχύσωμεν τὴν γλῶσσαν, τὴν σύγχυσιν τῆς γλώσ-
σης ἐπέφεραν καὶ τὰ τρία πρόσωπα. Διὰ τοῦτο κα-
νονικῶς ἔπρεπε νὰ γραφῇ, «συνέχεαν», κατὰ πλη-
θυντικόν, ἀλλ᾽ ἐγράφη, «συνέχεε Κύριος», κατὰ
ἑνικόν, διότι τὰ τρία πρόσωπα εἶνε εἷς «Κύριος»,
ἑθραϊστὶ Γιαχθέ. ἼΑρα καὶ τὸ ἽἍΛγιον Πνεῦμα εἶνε
Γιαχθέ.

134
 «Καὶ ἐφάνη εἰς αὐτὸν (τὸν Ἀθραὰμ) ὁ Κύριοςεἰς
τὰς δρῦς Μαμθρῆ... Καὶ ὑψώσας τοὺς ὀφθαλμοὺς
αὐτοῦ εἰδε: καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες»(Γεν. 18:1-2 κατὰ
τὸ Εθραϊκόν).
Ὅπως ὑποστηρίζομεν ἀλλαχοῦ (σελ. 20-23), οἱ
«Τρεῖς ἄνδρες» εἶνε ἐμφάνισις τῶν τριῶν προσώ-
πων τῆς Θεότητος ὑπὸ μορφὴν τριῶν ἀνθρώπων.
Ἔχομεν δηλαδὴ ἐμφάνισιν τοῦ Πατρὸςκαὶ τοῦ Υἱοῦ
καὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. ᾿Αλλὰ τὰ τρία πρόσωπα
τῆς Θεότητοςεἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον τῆς Γενέσεως
ἔχουν κοινὸν ὄνομα, τὸ «Κύριος», ἑθραϊστὶ Γιαχθέ.
Συνεπῶςκαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε Κύριος, Γιαχβθέ,
ὅπως τὰ ἄλλα δύο πρόσωπα.

«Καὶ Κύριος ἔθρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμορρα

θεῖον καὶ πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ» (Γεν.
19:24).
Καὶ τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε τριαδικόν, ὅπως τὸ
προηγούμενον, καίτοι εἰς αὐτὸ τὸ ὄνομα «Κύριος»
ἀπαντᾷ δύο φορὰςκαὶὄχι τρεῖς. Εἶνε δὲ τριαδικὸν
τὸ χωρίον, διότι διὰ τοῦ «Κύριος» τῆς φράσεως,
«Καὶ Κύριος ἔθρεξεν», σημαίνονται δύο πρόσωπα,
«οἱ δύο ἄγγελοι» τοῦ Γεν. 19:1, τουτέστιν οἱ δύο
ἀπεσταλμένοι καὶ ἀγγελιαφόροι, οἱ ὁποῖοι ἀπεστά-
λησαν παρὰ τοῦ ἄλλου «Κυρίου» πρὸς καταστρο-
φὴν τῶν ἁμαρτωλῶν πόλεωνκαὶ διάσωσιν τῆς οἰἶκο-
γενείας τοῦ Λώτ (Γεν. 19:12-13), καὶ ἄλλοτε μὲν ὁ
Λὼτ ὁμιλεῖ πρὸς αὐτοὺς εἰς πληθυντικόν (Γεν. 19:2),
ἐπειδὴ εἶνε δύο πρόσωπα, ἄλλοτε δὲ εἰς ἑνικόν

135
(Γεν. 19:18-20), ἐπειδὴ τὰ δύο πρόσωπαεἶνε εἷς
κατ᾽ οὐσίαν Κύριος. Διὰ τὴν σχετικὴν ἐπιχειρημα-
τολογίαν θλέπε πλείονα ἐν σελ. 20-23, ὅπου ὁ λό-
γος διὰ τὰ μυστηριώδη κεφάλαια Γεν. 18-19.
Οὕτω τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον Γεν. 19:24, ὅπου τὸ
«Κύριος» εἶνε μετάφρασις τοῦ ἙΕθραϊκοῦ Γιαχβέ,
σημαίνει: Καὶ ὁ Γιαχθέ, ὁ Υἱὸς δηλαδὴ καὶ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα, ἔθρεξεν εἰς τὰ Σόδομα καὶ τὰ Γόμορρα
θεῖον (δημωδῶς «θειάφι») καὶ πῦρ ἐκ μέρους τοῦ
Γιαχθέ, τοῦ Πατρὸς δηλαδή.
Καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα λοιπὸν εἶνε Κύριος, Γιαχ-
θέ, ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός.

«Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου᾽ Κάθου ἐκ δεξιῶν

μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν
ποδῶν σου. Ῥάθδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σοι Κύ-
ριος ἐκ Σιών...Ὥμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθή-
σεται... Κύριος ἐκ δεξιῶν σου συνέθλασεν ἐν ἡμέρᾳ
ὀργῆς αὐτοῦ θασιλεῖς» (Ψαλμ. 109:1-5).
Συμφώνως πρὸς τὴν ἐν ἀρχῇ δήλωσιν τοῦ Ψαλ-
μῳδοῦ, ἐν τῷ Ψαλμῷ τούτῳ εἷς «Κύριος», ὁ Πατήρ,
ἀπευθύνεται πρὸς δεύτερον «Κύριον», τὸν Υἱὸν-
Μεσσίαν, τὸν ὁποῖον θέτει ἐκ δεξιῶν του, καὶ παρέ-
χει εἰς αὐτὸν χρηματισμοὺς καὶ διαβεθαιώσεις.
᾿Ομιλῶν δὲ ὁ Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν - Μεσσίαν ἐν
στίχ. 2, 4 καὶ 5 ἀναφέρει τρίτον «Κύριον», περὶ τοῦ
ὁποίου ὁμιλεῖ εἰς γ΄ πρόσωπον (δὲν λέγει, «ἐξαπο-
στελῶ σοι ἐγώ», ἀλλὰ λέγει, «ἐξαποστελεῖ σοι Κύ-
ριος» κλπ.), ἐν δὲ στίχ. 5 παριστᾷ αὐτὸν ἐκ δεξιῶν

136
 τοῦ Υἱοῦ - Μεσσίου. Οὕτως ἔχομεν τὸν Κύριον-
Πατέρα, ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ τὸν Κύριον - Υἱόν, καὶ ἐκ
δεξιῶν τούτου τὸν Κύριον - Πνεῦμα. Ὁ Μεσσίας
δηλαδὴ ἐν μέσῳ δύο ἄλλων προσώπων τῆς Θεότη-
τος. Σημειωτέονδέ, ὅτι ἐν στίχ. 2 καὶ 4 τὸ «Κύριος»
περὶ τοῦ Πνεύματος ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸ ἑθδραϊκὸν
Γιαχθὲ καὶ ἐν στίχ. 5 πρὸς τὸ ᾿Αδωνάι.

«Οὕτω λέγει Κύριος: Ὃν τρόπον εὑρεθήσεται ὁ

ῥὼξ ἐν τῷ θότρυΐκαὶ ἐροῦσι: Μὴ λυμήνῃ αὐτόν,ὅτι
εὐλογία ἐστὶν ἐν αὐτῷ, οὕτω ποιήσω ἕνεκεν τοῦ
δουλεύοντός μοι, τούτου ἕνεκεν οὐ μὴ ἀπολέσω
πάντας... Ὑμεῖς δὲ οἱ ἐγκαταλιπόντες με (τὸ Ἑθρα-
ἱκὸν ἀντὶ «με» ἔχει «τὸν Κύριον») καὶ ἐπιλανθανό-
μενοιτὸ ὄροςτὸ ἅγιόν μου καὶ ἑτοιμάζοντεςτῷ δαι-
μονίῳ τράπεζαν καὶ πληροῦντες τῇ τύχῃ κέρασμα,
ἐγὼ παραδώσω ὑμᾶςεἰς μάχαιραν, πάντες ἐν σφαγῇ
πεσεῖσθε, ὅτι ἐκάλεσα ὑμᾶς καὶ οὐχ ὑπηκούσατε,
ἐλάλησα καὶ παρηκούσατε καὶ ἐποιήσατε τὸ πο-
νηρὸν ἐναντίον ἐμοῦ καὶ ἃ οὐκ ἠθουλόμην ἐξελέ-
ξασθε. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος (Κύριος ὁ Θε-
ός, ᾿Αδωνάι Γιαχθέ, κατὰ τὸ Εθραϊκόν): Ἰδοὺ οἱ δου-
λεύοντές μοι φάγονται, ὑμεῖς δὲ πεινάσετε, ἰδοὺ οἱ
δουλεύοντές μοι πίονται, ὑμεῖς δὲ διψήσετε:" ἰδοὺ
οἱ δουλεύοντές μοι εὐφρανθήσονται, ὑμεῖς δὲ
αἰσχυνθήσεσθε:. ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι ἀγαλλιά-
σονται ἐν εὐφροσύνῃ, ὑμεῖς δὲ κεκράξεσθε διὰ τὸν
πόνον τῆς καρδίας ὑμῶν καὶ ἀπὸ συντριβῆς πνεύ-
ματος ὑμῶν ὀλολύξετε. Καταλείψετε γὰρ τὸ ὄνομα

137
ὑμῶν εἰς πλησμονὴν τοῖς ἐκλεκτοῖς μου, ὑμᾶς δὲ
ἀνελεῖ Κύριος (Κύριος ὁ Θεός, ᾿Αδωνάι Γιαχθέ, κατὰ
τὸ ἹΕθραϊκόν)᾽ τοῖς δὲ δουλεύουσί μοι κληθήσεται
ὄνομα καινόν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς εὐλο-
γήσουσι γὰρ τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν, καὶ οἱ ὀμνύον-
τες ἐπὶ τῆς γῆς ὀμοῦνται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν»
(Ἡσ. 65:8- 16).
Ἔν τῷ χωρίῳ τούτῳ εἷς «Κύριος» ὁμιλεῖ δι᾽ ἑαυ-
τόν, ἀφοῦ λέγει, «οὕτω ποιήσω ἕνεκεν τοῦ δουλεύ-
οντός μοι», «οὐ μὴ ἀπολέσω πάντας»κ.ἄ., ἐν στίχ.
11 κατὰ τὸ 'Εθραϊκὸν ὁμιλεῖ εἰς γ΄ καὶ εἰς α΄ πρό-
σωπον, ἀφοῦ λέγει, «τοὺς ἐγκαταλείποντας τὸν Κύ-
βιον, τοὺς λησμονοῦντας τὸ ἅγιόν μου ὄρος», ἐν δὲ
στίχ. 13 διὰ τῆς φράσεως «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει
Κύριος» εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλον «Κύριον».
Ὁμιλῶν δὲ οὗτοςεἰς α΄ πρόσωπον δι᾽ ἑαυτόν, ἀφοῦ
λέγει, «οἱ δουλεύοντές μοι», «τοῖς ἐκλεκτοῖς μου»,
«τοῖς δουλεύουσίμοι», διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ ἄλλου
θείου προσώπου, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖεἰς γ΄ πρό-
σωπονκαὶ ἐν στίχ. 15 ὀνομάζει «Κύριον» («Κύριον
τὸν Θεόν», κατὰ τὸ Εθραϊκόν) καὶ ἐν στίχ. 16 «Θεὸν
τὸν ἀληθινόν».
Τρία θεῖα πρόσωπα ἀναφέρονται λοιπὸν εἰς τὸ
παρὸν χωρίον, μεταξὺ τῶν ὁποίων τὸ ἕν εἶνε βεβθαί-
ως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Αὐτὸ δὲ καθ᾽ ἡμᾶς εἶνε ὁ ἐν
ἀρχῇ τοῦ χωρίου ἀναφερόμενος «Κύριος», Γιαχθέ.
Ὁ δεύτερος δὲ «Κύριος» εἶνε ὁ Υἱός, καὶ ὁ τρίτος
«Κύριος» ἢ «Θεὸς ἀληθινὸς» εἶνε ὁ Πατήρ.

138
 «Καὶ εἶπε᾽ Τάδε λέγει Κύριος" Ἐμνήσθην ἐλέους
νεότητός σου καὶ ἀγάπῃς τελειωσεώς σου τοῦ ἐξα-
κολουθῆσαίσε τῷ ἁγίῳ Ἰσραήλ, λέγει Κύριος» (Ἰερ.
2:2 κατὰ τοὺς Ο΄.
Ἡ φράσις «Καὶ εἶπε» σημαίνει: «Εἶπεν ἐπίσης».
Ἐκ τῆς αὐτῆς δὲ φράσεως τοῦ προηγουμένου στίχ.
1:19 ὡς ὑποκείμενον τοῦ «εἶπε» ἐξυπακούεται τὸ
«Κύριος». «Εἶπε» δὲ ὁ Κύριος: «Τάδε λέγει Κύριος».
᾿Αξία παρατηρήσεως ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ «εἶπε»,
χρόνου ἀορίστου, καὶ τοῦ «λέγε!», χρόνου ἐνεστῶ-
τος. Ὁ πρῶτος «Κύριος» εἶπε τὶ λέγει ὁ δεύτερος
«Κύριος». Ὁ δὲ δεύτερος, συμφώνως πρὸς τὴν δή-
λωσίν του διὰ τῆς τελευταίας προτάσεως τοῦ χωρί-
ου, λέγει τὶ «λέγει Κύριος», τὶ λέγει δηλαδὴ τρίτος
«Κύριος». Τρία πρόσωπα ὀνομαζόμενα «Κύριος»,
Γιαχβθέ, ἕν δὲ ἐξ αὐτῶν εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

«Τάδε λέγει Κύριος" Καταδεδυνάστευνταιοἱ υἱοὶ

Ἰσραὴλ καὶ οἱ υἱοὶ Ἰούδα ἅμα, πάντες οἱ αἰχμαλω-
τεύσαντες αὐτοὺς κατεδυνάστευσαν αὐτούς,ὅτι
οὐκ ἠθέλησαν ἐξαποστεῖλαι αὐτούς. Καὶ ὁ λυτρού-
μενος αὐτοὺς ἰσχυρός, Κύριος παντοκράτωρ ὄνο-
μα αὐτῷ. κρίσιν κρινεῖ πρὸς τοὺς ἀντιδίκους αὐτοῦ,
ὅπως ἐξάρῃ τὴν γῆν, καὶ παροξυνεῖ τοῖς κατοικοῦσι
Βαθυλῶνα. Μάχαιραν ἐπὶ τοὺς Χαλδαίους (λέγει
Κύριος, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν) καὶ ἐπὶ τοὺς κατοικοῦν-
τας Βαθυλῶνα... Οὐ μὴ κατοικηθῇ οὐκέτι εἰς τὸν
αἰῶνα. Καθὼς κατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομα καὶ Γό-
μορρα καὶ τὰς ὁμορούσαςαὐταῖς, εἶπε Κύριος (κατὰ

139
 τὸ 'Εθραϊκόν, λέγει Κύριος), οὐ μὴ κατοικήσει ἐκεῖ
ἄνθρωπος, καὶ οὐ μὴ παροικήσει ἐκεῖ υἱὸς ἀνθρώ-
που» (Ἰερ. 27[50]:33-40).
Ὁ «Κύριος», ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ
κατὰ τὴν ἀρχικὴν ἐν αὐτῷ δήλωσιν, «Τάδε λέγει
Κύριος», εἰς τὸν στίχ. 34 ἀναφέρεταιεἰς ἄλλο θεῖον
πρόσωπον, λυτρωτήν, ἰσχυρόν, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνο-
μα εἶνε «Κύριος παντοκράτωρ», καὶ θὰ κρίνῃ τοὺς
ἀντιδίκους. Ὁ δεύτερος δὲ οὗτος Κύριος ὁμιλεῖ
ἀπὸ τοῦ στίχ. 35 καὶ ἑξῆς, ὅπως δηλοῦταάιἐν στίχ.
40 («εἰπε Κύριος»), ἀλλὰ καὶ ἐν στίχ. 35 κατὰ τὸ
Ἑθραϊκόν («λέγει Κύριος»), καὶ προλέγει τὴν αἰω-
νίαν καταστροφὴν τῆς Βαθυλῶνος, ἐν δὲ τῷ στίχ.
40 διακρίνει ἑαυτὸν ἀπὸ «τοῦ Θεοῦ», περὶ τοῦ ὁποί-
ου λέγει, «Καθὼς κατέστρεψεν ὁ Θεὸς τὰ Σόδομα
καὶ Γόμορρα». ᾿ς πρὸς τὴν τελευταίαν διάκρισιν
ἰδὲ καὶ ᾿Αμ. 4:11.
Τὸ τρίτον πρόσωπον τοῦ ἐξετασθέντος χωρίου,
«ὁ Θεός», εἶνε ὁ Πατήρ. Τὰ δὲ ἄλλα δύο πρόσωπα
μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦ-
μα καὶ ὁ Υἱός. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καθ᾽ ἡμᾶς εἶνε ὁ ἐν
ἀρχῇ τοῦ χωρίου «Κύριος».

«Ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἰερεμίαν παρὰ Κυ-

ρίου εἰπεῖν" Οὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ λέ-
γων΄ Γράψον πάντας τοὺς λόγους, οὗς ἐχρημάτισα
πρὸςσέ, ἐπὶ θιθλίου, ὅτι ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, φησὶ
(Ξλέγει) Κύριος καὶ ἀποστρέψω τὴν ἀποικίαν τοῦ
λαοῦ μου...» (Ἰερ. 37:1-3).

140
 Εἷς «Κύριος», Γιαχθέ, λέγει εἰς τὸν ᾿ἸΙερεμίαν,ὅτι
εἷς ἄλλος «Κύριος», Γιαχβθέ, εἶπεν, ὅτι εἷς τρίτος
«Κύριος», Γιαχβθέ, λέγει: «Γράψον πάντας τοὺς λό-
γους, οὗς ἐχρημάτισα πρὸς σὲ κλπ.». Νομίζομενὅτι
καὶ ἐνταῦθα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρεταιεἰς τὸν
Υἱὸν καὶ οὗτος εἰς τὸν Πατέρα.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν... λέ-

γων᾽ Οὕτως εἶπε Κύριος ποιῶν γῆν καὶ πλάσσων
αὐτὴν τοῦ ἀνορθῶσαι αὐτήν, Κύῤιος ὄνομα αὐτῷ᾽
Κέκραξονπρόςμε, καὶ ἀποκριθήσομαί σοι καὶ ἀπαγ-
γελῷ σοι μεγάλακαὶ ἰσχυρά, ἃ οὐκ ἔγνως αὐτά. Ὅτι
ὀὕτως εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ περὶ οἴκων τῆς
πόλεως ταύτης καὶ περὶ οἴκων θασιλέως Ἰούδα τῶν
καθῃρημένωνεἰς χάρακας καὶ προμαχῶναςτοῦ μά-
χξσθαι πρὸς τοὺς Χαλδαίους καὶ πληρῶσαι αὐτὴν
τῶν νεκρῶν τῶν ἀνθρώπων, οὗς ἐπάταξᾳ ἐν ὀργῇ
μου καὶ ἐν θυμῷ μου, καὶ ἀπέστρεψα τὸ πρόσωπόν
μου ἀπ’ αὐτῶν περὶ πασῶν τῶν πονηριῶν αὐτῶν.
Ἰδοὺ ἐγὼ ἀνάγω αὐτῇ συνούλωσιν κλπ.» (Ἰερ.
40[33]:1-6).
Εἷς «Κύριος», Γιαχθέ, στίχ. 1, ἀπευθύνεται πρὸς
τὸν προφήτην. Εἶνε τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΛγιον «τὸ λαλῆ-
σαν διὰ τῶν προφητῶν». Τὸ θεῖον τοῦτο πρόσωπον
ἀναφέρεταιεἰς λόγους ἄλλου «Κυρίου», Γιαχθέ,
στίχ. 2, ὁ ὁποῖος χαρακτηρίζεται ὡς «ποιῶνγῆν καὶ
πλάσσωναὐτήν». Τὸ δεύτερον τοῦτο θεῖον πρόσω-
πον εἶνε ὁ Υἱός, ἐκ τοῦ ὁποίου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον
λαμθάνει καὶ ἀναγγέλλει ἡμῖν (Ἰωάν. 16:14) καὶ ὁ

141
ὁποῖος εἶνε τὸ ἄμεσον τῆς δημιουργίας αἴτιον (Ἰω-
άν. 1:3: Ἕθρ. 1:10 ἐν συνδυασμῷ πρὸς 8). Ὁ Υἱὸς
πάλιν, ὁ δεύτερος «Κύριος», εἰσαγόμενος ὡς
ὁμιλητὴς καὶ ἀρχίζων νὰ ὁμιλῇ ἀπὸ τοῦ στίχ. 3, ἀνα-
φέρεταιεἰς τρίτον «Κύριον», Γιαχθέ, στίχ. 4, ἀπὸ
τοῦ ὁποίου σαφέστατα διακρίνει τὸν ἑαυτόν του,
ἀφοῦ δι᾽ ἐκεῖνον μὲν λέγει «εἶπε», στίχ. 4, διὰ δὲ
τὸν ἑαυτόν του λέγει «ἐπάταξα», «ἐν ὀργῇ μου»
κλπ., στίχ. 5. Ὁ τρίτος «Κύριος» εἶνε ὁ Πατήρ, ὁ
ὁποῖος ἀρχίζει νὰ ὁμιλῇ καὶ νὰ ἐξαγγέλλῃ ἀποφά-
σεις ἀπὸ τοῦ στίχ. 6. Κατὰ ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
λέγει, ὅτι ὁ Υἱὸς καλεῖ τὸν ἄνθρωπον νὰ κράξῃ πρὸς
αὐτόν, διότι ἀποκαλύπτει μεγάλας ἀποφάσεις τοῦ
Πατρός.

«Καὶ ἐγενήθη λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν (Εἰς

τὸ ᾿'Εθραϊκὸν προστίθεται, παρὰ Κυρίου) λέγων᾽
Οὕτωςεἶπε Κύριος (λέγει Κύριος, κατὰ τὸ Ἑραϊ-
κόν) ὁ Θεὸς Ἰσραήλ“ Ἐγὼ διεθέμην διαθήκην πρὸς
τοὺς πατέρας ὑμῶνἐν τῇ ἡμέρᾳ, ἡ ἐξειλάμην αὐτοὺς
ἐκ γῆς Αἰγύπτου, ἐξ οἴκου δουλείας, λέγων᾽ Ὅταν
πληρωθῇ ἕξ ἔτη, ἀποστελεῖς τὸν ἀδελφόν σου τὸν
Ἑθραῖον, ὃς παραθήσεταίσοι᾿ καὶ ἐργᾶταί σοι ἕξ
ἔτη, καὶ ἐξαποστελεῖς αὐτὸν ἐλεύθερον. Καὶ οὐκ
ἤκουσάν μουκαὶ οὐκ ἔκλιναν τὸ οὖς αὐτῶν. Καὶ ἐπέ-
στρεψαν σήμερονποιῆσαι τὸ εὐθὲς πρὸ ὀφθαλμῶν
μου... Καὶ ἐπεστρέψατε καὶ ἐβθδεθηλώσατε τὸ ὄνομά
μου... Διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος (λέγει Κύριος,
κατὰ τὸ ᾿Εθραϊκόν) Ὑμεῖς οὐκ ἠκούσατέ μου τοῦ

142
 καλέσαι ἄφεσιν ἕκαστον πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ.
Ἰδοὺ ἐγὼ καλῶ ἄφεσιν ὑμῖν εἰς μάχαιραν...» (Ἰερ.
41[34]:12- 17).
Κατὰ τὸ παρὸν χωρίον εἷς «Κύριος» ὁμιλεῖ πρὸς
τὸν ᾿Ιερεμίαν καὶ λέγει, τὶ «εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς
Ἰσραήλ», ἄλλο θεῖον πρόσωπον. Δι᾿ ἄλλων λέξεων
ὁ «Κύριος» τοῦ στίχ. 12 διαθδιθδάζει εἰς τὸν προφή-
την ὅ,τι εἶπεν ὁ «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ» τοῦ στίχ.
13. Εἰς τὸ Εθραϊκὸν κείμενον ἐν στίχ. 12 ἡ διάκρι-
σις δύο προσώπων τῆς Θεότητος εἶνε σαφεστάτη:
«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἰερεμίαν παρὰ
Κυρίου». Ομιλῶν «Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ» περὶ πα-
ραθάσεως ὑπὸ τῶν ἙΒθραίων νόμου αὐτοῦ καὶ ὑπο-
σχέσεως αὐτῶν νὰ ἀπελευθερώνουν δούλους μετὰ
ἑξαετῆ προσφορὰν ὑπηρεσίας, ἐν στίχ. 17 λέγει,
ὅτι «εἶπε Κύριος», εἶπε ἄλλο πρόσωπον τῆς Θεότη-
τος, τρίτον, ὅτι κηρύττει ἀπελευθέρωσιν μαχαίρας
καὶ ἄλλων δεινῶν ἐναντίον τῶν παραθατῶν.
Ἔκ τῶν τριῶν θείων προσώπων, τὰ ὁποῖα ἀναφέ-
ρονται ἐν τῷ χωρίῳ, καθ᾽ ἡμᾶς τὸ πρῶτον, ὁ «Κύ-
ριος», εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ δεύτερον, ὁ «Κύ-
ριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ», εἶνε ὁ Υἱός, καὶ τὸ τρίτον, ὁ
«Κύριος», εἶνε ὁ Πατήρ.
Καὶ τὸ ἍΛγγιον Πνεῦμα λοιπὸν εἶνε «Κύριος», Γιαχ-
θέ.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων: Οὕτω

λέγει Κύριος" Πορεύου καὶ εἰπὸν ἀνθρώπῳ Ἰούδα
καὶ τοῖς κατοικοῦσιν Ἱερουσαλήμ᾽ Οὐ μὴ λάβητε

143
παιδείαν τοῦ ἀκούειν τοὺς λόγους μου;(Εἰς τὸ
ἙἙθραϊκὸν προστίθεται, λέγει Κύριος)... ᾿Εγὼ ἐλά-
λησα πρὸς ὑμᾶς ὄρθρου, καὶ οὐκ ἠκούσατε. Καὶ
ἀπέστειλα πρὸς ὑμᾶς τοὺς παῖδάς μου τοὺς προφή-
τας λέγων᾽ Ἀποστράφητε ἕκαστος ἀπὸ τῆς ὁδοῦ
αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς... καὶ οὐκ ἐκλίνατε τὰ ὦτα ὑμῶν
καὶ οὐκ εἰσηκούσατε. Καὶ ἔστησαν υἱοὶ Ἰωναδὰβ
υἱοῦ Ρηχὰβ τὴν ἐντολὴν τοῦ πατρὸς αὐτῶν, ὁ δὲ
λαὸς οὗτος οὐκ ἤκουσέ μου. Διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε
Κύριος(λέγει Κύριος, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ὁ Θεὸς
τοῦ Ἰσραήλ, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν)" Ἰδοὺ ἐγὼ φέρω ἐπὶ
Ἰούδανκαὶ ἐπὶ τοὺς κατοικοῦντας Ἰερουσαλὴμ πάν-
τα τὰ κακά, ἃ ἐλάλησα ἐπ᾽ αὐτούς» (Ἰερ. 42[35]:12-
17).
᾿Ενταῦθα ἐν τῷ ἀρχικῷ στίχ. 12 εἷς «Κύριος»
ἀπευθύνεται πρὸς τὸν προφήτην, καὶ ἐν τῷ ἑπο-
μένῳ στίχ. 13 εἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἄλλον «Κύριον»,
ὁ ὁποῖος δίδει ἐντολὴν εἰς τὸν προφήτην νὰ πο-
ρευθῇ καὶ νὰ εἴπῃ εἰς τοὺς ᾿Ιουδαίους, τὶ ὁ δεύτε-
ρος αὐτὸς «Κύριος» λέγει εἰς αὐτοὺς διὰ τὴν ἀπεί-
θειάν των. ἕν δὲ τῷ στίχ. 17 ὁ δεύτερος αὐτὸς «Κύ-
ριος» ἐξ αἰτίας τῆς ἀπειθείας τῶν ᾿Ιουδαίων διὰ τῆς
φράσεως, «διὰ τοῦτο οὕτωςεἶπε Κύριος», παραπέμ-
πει εἰς τρίτον «Κύριον», ὁ ὁποῖος διὰ τὴν ἀπείθειαν
τῶν Ἰουδαίων ἀπειλεῖ συμφοράς.
Ἡ φράσις τοῦ στίχ. 18, «διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε
Κύριος», κατὰ τοὺς Ο΄ λέγεται ὑπὸ τοῦ δευτέρου
«Κυρίου» παραλλήλως πρὸς τὴν αὐτὴν φράσιν τοῦ
στίχ. 17 ὑπὸ τὴν ἑξῆς ἔννοιαν: ᾿Επειδὴ οἱ ᾿Ιουδαῖοι

144
ἐφάνησαν ἀπειθεῖς, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος:
Θὰ τιμωρήσω αὐτούς. Καὶ ἐπειδὴ οἱ ἹΡηχαθῖται ἐφά-
νῆσαν εὐπειθεῖς, διὰ τοῦτο οὕτως εἶπε Κύριος: Θὰ
ἀνταμείψω αὐτούς(στίχ. 19). Ὁ «Κύριος» δηλαδὴ
τῆς εἰρημένης φράσεωςεἰς τὸν στίχ. 18 δὲν εἶνε
ἄλλος, ἀλλ᾽ εἰς ἀμφοτέρους τοὺς στίχ. 17 καὶ 18
εἶνε ὁ αὐτός, ὁ τρίτος «Κύριος».
Εἰς τὸ ἹΕθραϊκὸν κείμενον ἡ εἰρημένη φράσις ἐν
στίχ. 18 λέγεται ὑπὸ τοῦ ᾿Ιερεμίου, καὶ ἐν τῇ περι-
κοπῇ τῶν στίχ. 18-19 γίνεται διάκρισις δύο θείων
προσώπων.
Τρία θεῖα πρόσωπα ἀναφέρονται εἰς τὸ ἐξετα-
σθὲν χωρίον μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχθέ. Ἕνδ᾽
ἐξ αὐτῶν, καθ᾽ ἡμᾶς τὸ ἐν ἀρχῇ τοῦ χωρίου ἀναφε-
ρόμενον, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τὸν Υἱόν, καὶ ὁ Υἱὸς εἰσάγει
εἰς τὸν λόγον τὸν Πατέρα.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός Αὕτη ἡ Ἰερουσαλήμ᾽

ἐγὼ ἔθεσα αὐτὴν ἐν μέσῳ τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν πέριξ
αὐτῆς τόπων. Ἀλλ᾽ αὐτὴ μετήλλαξε τὰς κρίσεις μου
εἰς ἀνομίαν χειρότερον παρὰ τὰ ἔθνη, καὶ τὰ δια-
τάγματά μου χειρότερον παρὰ τοὺς τόπους τοὺς
πέριξ αὐτῆς διότι ἀπέρριψαν τὰς κρίσεις μου καὶ
τὰ διατάγματά μου᾽ δὲν περιεπάτησαν ἐν αὐτοῖς.
Ὅθενοὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός᾽ Ἐπειδὴ σεῖς ὑπερ-
έθητε τὰ ἔθνη τὰ πέριξ ὑμῶν, δὲν περιεπατήσατε ἐν
τοῖς διατάγμασί μου, καὶ τὰς κρίσεις μου δὲν ἐξετε-
λέσατε, ἀλλ᾽ οὐδὲ κατὰ τὰς κρίσεις τῶν ἐθνῶν τῶν

145
πέριξ ὑμῶν ἐπράξατε, διὰ τοῦτο οὕτω λέγει Κύριος
ὁ Θεός᾽ Ἰδού, καὶ ἐγὼ εἶμαι ἐναντίον σου, καὶ θὰ
ἐκτελέσω κρίσεις ἐν μέσῳ σου ἐνώπιον τῶν ἐθνῶν»
(Ἰεζ. 5:5-8 κατὰ τὸ Ἑθραϊκόν, πρὸς ὃ πρθλ. Ο΄. Τὸ
Ἑθραϊκὸν ἐνταῦθαεἶνε καλλίτερον).
Εἰς τὸ παρὸν χωρίον ἕν πρόσωπον μὲ τὸ ὄνομα
«Κύριος ὁ Θεὸς» ὁμιλεῖ περὶ τῆς ᾿ερουσαλὴμ καὶ
τῶν κατοίκων αὐτῆς διὰ τὰς ἀνομίας αὐτῶν, διὰ δὲ
τῆς φράσεως, «Ὅθεν οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός»,
εἰσάγει εἰς τὸν λόγον δεύτερον πρόσωπον μὲ τὸ
αὐτὸ ὄνομα, τὸ δεύτερον δὲ πρόσωπον διὰ τῆς
φράσεως, «διὰ τοῦτο οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός»,
εἰσάγει εἰς τὸν λόγον τρίτον πρόσωπον μὲ τὸ αὐτὸ
ὄνομα. Τρία πρόσωπα μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος ὁ Θε-
ός», ἑθραϊστὶ ᾿Αδωνάι Γιαχβέ. Τὸ ἕν δὲ ἐξ αὐτῶν, τὸ
πρῶτονκαθ᾽ ἡμᾶς, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον
παραπέμπει εἰς τὸ δεύτερον, τὸν Υἱόν, ὁ ὁποῖος
παραπέμπει εἰς τὸν τρίτον, τὸν Πατέρα.

«Καὶ ἔπεσεν ἐπ᾽ ἐμὲ Πνεῦμα Κυρίου καὶ εἶπε πρός

με΄ Λέγε᾽ Τάδε λέγει Κύριος" Οὕτωςεἴπατε, οἶκος
Ἰσραήλ, καὶ τὰ διαθδούλια τοῦ πνεύματος ὑμῶν ἐγὼ
ἐπίσταμαι. ᾿Επληθύνατε νεκροὺς ὑμῶν ἐν τῇ πόλει
ταύτῃ καὶ ἐνεπλήσατε τὰς ὁδοὺς αὐτῆς τραυματιῶν.
Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος Τοὺς νεκροὺς ὑμῶν,
οὕς ἐπατάξατε ἐν μέσῳ αὐτῆς, οὗτοίεἰσι τὰ κρέα,
αὐτὴ δὲ ὁ λέθης ἐστί, καὶ ὑμᾶς ἐξάξω ἐκ μέσου
αὐτῆς. Ῥομφαίαν φοθεῖσθε, καὶ ῥομφαίαν ἐπάξω
ἐφ᾽ ὑμᾶς, λέγει Κύριος» (Ἰεζ. 11:5-8).

146
 Ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, ἀφοῦ τὸ «Πνεῦμα» διὰ τῆς
προστακτικῆς «Λέγε» προστάσσει τὸν προφήτην
νὰ εἴπῃ, «Τάδε λέγει Κύριος», ἐνταῦθα «Κύριος»
δὲν εἶνε ἄλλο πρόσωπον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ «Πνεῦμα»,
ἐνῷ, ἐὰν δὲν ὑπῆρχε τὸ «Λέγε», θὰ ἦτο ἄλλο πρό-
σωπον. Τὸ «Πνεῦμα» λοιπὸν εἶνε «Κύριος», Γιαχθέ.
Ὡς ὁμιλητὴς δὲ τὸ Πνεῦμα - Κύριος διὰ τῆς φρά-
σεως, «Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος», ἀναφέρεται
εἰς δεύτερον «Κύριον», ὁ ὁποῖος διὰ τῆς ἐν τέλει
φράσεως, «λέγει Κύριος», ἀναφέρεται εἰς τρίτον
«Κύριον». Συνεπῶς καὶ τὸ χωρίον τοῦτο εἶνε τρια-
δικόν.

« Ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων᾽ Υἱὲ

ἀνθρώπου, ἀνθ᾽ ὧν εἶπε Σὸρ ἐπὶ Ἰερουσαλήμ᾽ Εὐγε,
συνετρίθη... διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος (Εἰς τὸ
'ἙἙθραϊκὸν προστίθεται, ὁ Θεός). Ἰδοὺ ἐγὼ ἐπὶ σέ,
Σόρ, καὶ ἀνάξω ἐπὶ σὲ ἔθνη πολλά, ὡς ἀναθαίνει ἡ
θάλασσα τοῖς κύμασιν αὐτῆς, καὶ καταθαλοῦσι τὰ
τείχη Σὸρ καὶ καταθαλοῦσι τοὺς πύργους σου καὶ
λικμήσω τὸν χοῦν αὐτῆς ἀπ᾽ αὐτῆς καὶ δώσω αὐτὴν
δἰς λεωπετρίαν. Ψυγμὸς σαγηνῶν ἔσται ἐν μέσῳ
θαλάσσης, ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέγει Κύριος (Εἰς τὸ
ἙΒθραϊκὸν προστίθεται, ὁ Θεός)» (Ἰεζ. 26:1 -6).
᾿Ενταῦθαεἷς «Κύριος», ἑθραϊστὶ Γιαχβέ, ὁμιλεῖ
πρὸς τὸν προφήτην καὶλέγει: ᾿Επειδὴ ἡ Σόρ, ἡ Τύ-
ρος, ἐξεφράσθη χαιρεκάκως διὰ τὴν καταστροφὴν
τῆς Ἰερουσαλήμ, «διὰ τοῦτο λέγει Κύριος», δεύτε-
ρος δηλαδὴ Κύριος λέγει, ὅτι θὰ καταστρέψῃ τε-

147
λείως τὴν Σόρ, τὴν Τύρον, «ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέ-
γει Κύριος», διότι τρίτος δηλαδὴ Κύριος λέγει, ὅτι
ἐλάλησεν, ἐδήλωσε κατηγορηματικῶς, ὅτι ἡ Τύρος
θὰ καταστραφῇ. Καθ᾿ ἡμᾶς ὁ πρῶτος «Κύριος»,
Γιαχβθέ, εἶνε τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, ὁ δεύτερος «Κύ-
ριος», ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν, εἶνε ὁ
Υἱός, καὶ ὁ τρίτος «Κύριος», ἐπίσης ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ
κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν, ὁ ὁποῖος εἶχε τὴν πρωτοθου-
λίαν καὶ ἔλαθε τὴν ἀπόφασιν διὰ τὴν καταστροφὴν
τῆς Τύρου, εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἡ φράσις τοῦ στίχ.
7 «ὅτι τάδε λέγει Κύριος» δὲν εἰσάγει εἰς τὸν λόγον
ἄλλον «Κύριον», ἀλλ᾽ εἶνε παράλληλος τῆς φράσε-
ὡς τοῦ στίχ. 5 «ὅτι ἐγὼ λελάληκα, λέγει Κύριος»
καὶ ἀναφέρεται, ὅπως ἐκείνη, εἰς τὸ αὐτὸ θεῖον
πρόσωπον, τὸν Πατέρα.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ ᾿Εδώμ᾽

᾿Ηκούσαμενἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (Οθ6δ. 1 κατὰ
τὸ ἙἭἬΘραϊκόν).
ὋὉ «Κύριος ὁ Θεός»͵ ᾿Αδωνάι Γιαχθὲ κατὰ τὸ
ἙΒθραϊκόν, λέγει «ἠκούσαμεν», κατὰ πληθυντικόν,
ἐνῷ κατὰ τοὺς Ο΄ λέγει «ἤκουσα», κατὰ ἑνικόν.
Αὐθεντικὴν δὲ γραφὴν θεωροῦμεν τὸν παράδοξον
πληθυντικὸν «ἠκούσαμεν», τοῦ ἑνικοῦ «ἤκουσα»
προελθόντος ἐκ «διορθώσεως» τοῦ παραδόξου
πληθυντικοῦ. Ὡς «Κύριος ὁ Θεός», ὁ ὁποῖος λέγει,
«ἠκούσαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου», ἐννοεῖται ὁ
Υἱὸς καί τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δύο πρόσωπα, ἀλλὰ μία
οὐσία, εἷς Κύριος καὶ Θεός. ᾿Ακούουν δὲ τὰ δύο

148
πρόσωπα «παρὰ Κυρίου», ἤτοι παρὰ τοῦ Θεοῦ Πα-
τρός, διότι ὁ Υἱὸς γεννᾶται καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρός. ᾿Ιδὲ τὴν ἑρμη-
νείαν τοῦ χωρίου καὶ εἰς τὸ κεφάλαιον ΜΥΣΤΗ-
ΡΙΩΔΕΙΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ, σελ. 14-15. Εἰς τὸ αὐτὸ κε-
φάλαιον,σελ. 12, ἰδὲ καὶ τὸν σχολιασμὸν τοῦ χωρί-
ου Ἰερ. 30:5, ἔνθα κατὰ τὸ Ἑθραϊκὸν ὁ Κύριος λέγει
ἐπίσης τὸ «ἠκούσαμεν», καθὼς καὶ τὸν σχολιασμὸν
τοῦ χωρίου ᾿Ιωάν. 3:10-11 ἐν σελ. 15-16, ὅπου ὁ ἸΙη-
σοῦς χρησιμοποιεῖ ἀναλόγους πληθυντικούς, «οἷ-
δαμεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦ-
μεν», «ἡμῶν».
Ὡς πρὸς δὲ τὴν ἔκφρασιν τοῦ ὑπ᾽ ὄψιν ἐδαφίου
᾽Οθδ. 1, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ Κύριος ἀκούει παρὰ Κυ-
ρίου, θλέπε τὰς ἀναλόγους ἐκφράσεις, ἐγένετο λό-
γος Κυρίου παρὰ Κυρίου, Ἴερ. 34:12 κατὰ τὸ Ἑθραΐ-
κόν, ἔθρεξεν ὁ Κύριος παρὰ Κυρίου, Γεν. 19:24͵
δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου, Β΄
Τιμ. 1:18.

« Ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν... λέγων"

Ὠργίσθη Κύριος ἐπὶ τοὺς πατέρας ὑμῶν ὀργὴν με-
γάλην, καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει Κύριος
παντοκράτωρ᾽ Ἐπιστρέψατε πρόςμε, λέγει Κύριος
τῶν δυνάμεων, καὶ ἐπιστραφήσομαι πρὸς ὑμᾶς, λέ-
γει Κύριος τῶν δυνάμεων»(Ζαχ. 1:1-3).
Κατὰ τὸ χωρίον τοῦτο ἕν θεῖον πρόσωπον ὀνο-
μαζόμενον «Κύριος», Γιαχθέ, ἀπηυθύνθη εἰς τὸν
προφήτην Ζαχαρίαν λέγων: «Ὡργίσθη Κύριος, καὶ

149
ἐρεῖς πρὸς αὐτούς: Τάδε λέγει Κύριος παντοκρά-
τωρ...». Ὃ Κύριος, Γιαχθέ, ὁ ὁποῖος ὠργίσθη, εἶνε
δεύτερον θεῖον πρόσωπον,τὸ ὁποῖον διὰ τῆς φρά-
σεως «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ»εἰσάγεται
εἰς τὸν λόγον καὶ λέγει: «᾿Ἐπιστρέψατε πρόςμε,
λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων, καὶ ἐπιστραφήσομαι
πρὸς ὑμᾶς, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων». Τὸ δεύ-
τερον θεῖον πρόσωπονλέγει δηλαδὴτὶ λέγει ὁ «Κύ-
ριος τῶν δυνάμεων», προφανῶς τρίτον θεῖον πρό-
σωπον. Ἔκ τῶν τριῶν θείων προσώπων, διὰ τοῦ
ὀνόματος «Κύριος», Γιαχθέ, ὀνομαζομένων,τὸ ὃν
εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ἀρχικῶς ἀναφερόμενον
ἐν τῷ χωρίῳ καὶ ἀπευθυνόμενον πρὸς τὸν προφή-
την.

«Καὶ εἶπε πρός με ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶνἐν ἐμοί:

ἈΑνάκραγε λέγων. Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽
᾿Εζήλωκα τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ζῆλον μέ-
γαν, καὶ ὀργὴν μεγάλην ἐγὼ ὀργίζομαι ἐπὶ τὰ ἔθνη
τὰ συνεπιτιθέμενα, ἀνθ᾽ ὧν μὲν ἐγὼ ὠργίσθην ὀλί-
γα, αὐτοὶ δὲ συνεπέθεντο εἰς κακά. Διὰ τοῦτο τάδε
λέγει Κύριος" Ἐπιστρέψω ἐπὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ ἐν
οἰκτιρμῷ, καὶ ὁ οἶκός μου ἀνοικοδομηθήσεταιἐν
αὐτῇ, λέγει Κύριος παντοκράτωρ, καὶ μέτρον ἐκτα-
θήσεται ἐπὶ Ἰερουσαλὴμἔτι» (Ζαχ. 1:14- 16).
Διὰ τῆς φράσεως, «Τάδε λέγει Κύριος παντοκρά-
τωρ», ὁ ἄγγελοςεἰσάγει εἰς τὸν λόγον ἕν θεῖον πρό-
σωπον. Αὐτὸ δὲ τὸ πρόσωπον διὰ τῆς φράσεως,
«Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος», εἰσάγει εἰς τὸν λό-

150
γον δεύτερον θεῖον πρόσωπον. Τὸ δεύτερον δὲ
τοῦτο πρόσωπον μὲ τὸ νὰ λέγῃ τὶ «λέγει Κύριος
παντοκράτωρ» ἀναφέρεταιεἰς τρίτον θεῖον πρόσω-
πον. ᾽Εκ τῶν τριῶν δὲ τούτων προσώπων, πάντων
ὀνομαζομένωνδιὰ τοῦ ὀνόματος «Κύριος», Γιαχθέ,
τὸ ὃν εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Σημειωτέον, ὅτι ἐν
στίχ. 17 γίνεται διάκρισις δύο προσώπων τῆς Θεό-
τητος.

«Καὶ ἐγὼ ἔσομαι αὐτῇ, λέγει Κύριος, τεῖχος πυ-

ρὸς κυκλόθεν καὶ εἰς δόξαν ἔσομαι ἐν μέσῳ αὐτῆς.
Ὦ ὦ φεύγετε ἀπὸ γῆς θορρᾶ, λέγει Κύριος: διότι ἐκ
τῶν τεσσάρων ἀνέμων τοῦ οὐρανοῦ συνάξω ὑμᾶς,
λέγει Κύριος. Εἰς Σιὼν ἀνασῴζεσθε,οἱ κατοικοῦν-
τες θυγατέρα Βαθυλῶνος. Διότι τάδε λέγει Κύριος
παντοκράτωρ᾽ Ὀπίσω δόξης ἀπέσταλκέ με ἐπὶ τὰ
ἔθνη τὰ σκυλεύσαντα ὑμᾶς,διότι ὁ ἁπτόμενος ὑμῶν
ὡς ὁ ἁπτόμενος τῆς κόρης τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐτοῦ.
Διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐπιφέρω τὴν χεῖρά μου ἐπ’ αὐτούς,
καὶ ἔσονται σκῦλα τοῖς δουλεύουσιν αὐτοῖς, καὶ
γνώσεσθεὅτι Κύριος παντοκράτωρ ἀπέσταλκέμε.
Τέρπου καὶ εὐφραίνου, θύγατερΣιών, διότι ἰδοὺ
ἐγὼ ἔρχομαι καὶ κατασκηνώσω ἐν μέσῳ σου,λέγει
Κύριος, καὶ καταφεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν Κύ-
ριον ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ καὶ ἔσονται αὐτῷ εἰς λαὸν
(καὶ θὰ εἶνε λαός μου, κατὰ τὸ 'Εθραϊκόν) καὶ κατα-
σκηνώσουσιν ἐν μέσῳ σου, καὶ ἐπιγνώσῃ, ὅτι Κύ-
ριος παντοκράτωρ ἐξαπέσταλκέ με πρός σὲ» (Ζαχ.
2:9- 15 [5-1]}.

151
 ὋὉ πρῶτος «Κύριος», Γιαχβθέ, στίχ. 9 (5), ὁ ὁποῖος
λέγει, «ἔσομαι αὐτῇ τεῖχος πυρός κλπ.», εἶνε τὸ
ἽΔΑγιον Πνεῦμα. Τοῦτο ἀναφέρεται εἰς δεύτερον
«Κύριον», Γιαχθέ, στίχ. 12 (8), ὁ ὁποῖος λέγει διὰ
τὸν ἑαυτόν του, ὅτι ἀπεστάλη νὰ σείσῃ τὰ ἔθνη, νὰ
κατοικήσῃ ἐν Σιὼν καὶ νὰ ἑλκύσῃ εἰς τὴν πίστιν ἔθνη
πολλά. Πρόκειται προφανῶςδιὰ τὸν Υἱὸν - Μεσ-
σίαν. Οὗτος δὲ πάλιν ἀναφέρεται εἰς τρίτον «Κύ-
ριον», Γιαχθέ, στίχ. 13 (9), ὁ ὁποῖος ἀπέστειλεν
αὐτόν, ὅπως ἐπανειλημμένωςτονίζει, καὶ εἶνε προ-
φανῶς ὁ Πατήρ. Τρία πρόσωπα λοιπόν, ὀνομαζόμε-
να καὶ τὰ τρία μὲ τὸ ὄνομα «Κύριος», Γιαχβέ.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέ-

γων᾽ Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ Κρίμα δίκαι-
ον κρίνετε καὶ ἔλεος καὶ οἰκτιρμὸν ποιεῖτε ἕκαστος
πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ χήραν καὶ ὀρφανὸν
καὶ προσήλυτον καὶ πένητα μὴ καταδυναστεύετε,
καὶ κακίαν ἕκαστος τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ μὴ μνησι-
κακείτω ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν. Καὶ ἠπείθησαν τοῦ
προσέχειν καὶ ἔδωκαν νῶτον παραφρονοῦντα καὶ
τὰ ὦτα αὐτῶν ἐθάρυναν τοῦ μὴ εἰσακούειν καὶ τὴν
καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ εἰσακούειν
τοῦ νόμου μου (Τὸ Ἑθραϊκὸν ἔχει τοῦ νόμου, χωρὶς
τὸ μου) καὶ τοὺς λόγους, οὕς ἐξαπέστειλε Κύριος
παντοκράτωρ ἐν Πνεύματι αὐτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προ-
φητῶν τῶν ἔμπροσθεν. καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη
παρὰ Κυρίου παντοκράτορος. Καὶ ἔσται ὃν τρόπον
εἶπε καὶ οὐκ εἰσήκουσαν, οὕτω κεκράξονται καὶ οὐ

152
μὴ εἰσακούσω, λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ.
7:8- 13).
Τὸ παρὸν χωρίον εἶνε ἰσχυροτάτη ἀπόδειξις τῆς
Τριάδος. ᾿Αποδεικνύει τὴν Τριάδα διττῶς, διὰ τοῦ
στίχ. 12, καὶ διὰ τοῦ συνόλου αὐτοῦ.
Εἰς τὸν στίχ. 12 γράφεται: «Καὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν
ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ εἰσακούειν τοῦ νόμου μου
καὶ τοὺς λόγους, οὺὑς ἐξαπέστειλε Κύριος παντο-
κράτωρ ἐν Πνεύματι αὐτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν
τῶν ἔμπροσθεν». Ἐνταῦθα ὁ ὁμιλῶν καὶ λέγων «τοῦ
νόμου μου» εἶνε ὁ Υἱός. «Κύριος παντοκράτωρ», ὁ
ὁποῖος «ἐξαπέστειλε τοὺς λόγους ἐν Πνεύματιαὖ-
τοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν», εἶνε ὁ Πατήρ. Τὸ δὲ
«Πνεῦμα», διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Πατὴρ ὁμιλεῖ εἰς τοὺς
προφήτας, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Ὁλόκληρον δὲ τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον Ζαχ. 7:8-13
ἀποδεικνύει τὴν Τριάδα ὡς ἑξῆς. Ὁ «Κύριος», Γιαχ-
βέ, τῆς πρώτης φράσεωςτοῦ χωρίου, στίχ. 8, «Καὶ
ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέγων», εἶνε
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν
κατὰ τὸν στίχ. 12 καὶ κατὰ τὴν ἔκφρασιν τοῦ Συμ-
βόλου τῆς Πίστεως. Ὁ «Κύριος παντοκράτωρ»,
Γιαχθὲ σαβαώθ, τῆς ἐν στίχ. 9 φράσεως, «Τάδε λέ-
γει Κύριος παντοκράτωρ», εἶνε ὁ Πατήρ, ὁ ὁποῖος
εἰσαγόμενος εἰς τὸν λόγον ὁμιλεῖ μέχρι τοῦ στίχ.
10. ᾿Απὸ δὲ τοῦ στίχ. 11 ὁμιλεῖ ἄλλο θεῖον πρόσω-
πον, τὸ ὁποῖον εἰς τὸ τέλος τοῦ χωρίου, στίχ. 13,
δηλοῦται διὰ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος «Κύριος παντο-

153
κράτωρ». Πρόκειται περὶ τοῦ Υἱοῦ, ὁ ὁποῖος ὁμιλῶν,
ὡς ἤδη εἴπομεν, ἀπὸ τοῦ στίχ. 11, διακρίνει ἑαυτὸν
ἀπὸ ἄλλου προσώπου τῆς Θεότητος, τοῦ Πατρός,
καθόσονπερὶ ἑαυτοῦ ὁμιλεῖ εἰς α΄ πρόσωπον («τοῦ
νόμου μου», «οὐ μὴ εἰσακούσω»), περὶ τοῦ ἄλλου
δὲ προσώπου τῆς Θεότητος, τοῦ Πατρός, ὁμιλεῖεἰς
γ΄ πρόσωπον («ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ»,
«ἐν Πνεύματι αὐτοῦ», «καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη
παρὰ Κυρίου παντοκράτορος», «ὃν τρόπον εἶπε»).
Εἰς τὸν στίχ. 13 εἶνε κατάδηλον, ὅτι γίνεται διάκρι-
σις δύο προσώπων τῆς Θεότητος. Ἂν ἐπρόκειτο
περὶ ἑνὸς προσώπου τῆς Θεότητος, ὁ στίχος θὰ
εἶχεν ἄλλως: «Καὶ ἔσται ὃν τρόπον εἶπον καὶ οὐκ
εἰσήκουσαν, οὕτω κεκράξονται καὶ οὐ μὴ εἰσακού-
σω, λέγει Κύριος παντοκράτωρ».

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου παντοκράτοροςλέ-

γων᾽ Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ ᾿Εζήλωκα τὴν
Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ζῆλον μέγαν καὶ θυμῷ με-
γάλῳ ἐζήλωκα αὐτήν. Τάδε λέγει Κύριος: Ἐπιστρέ-
ψω ἐπὶ Σιὼν καὶ κατασκηνώσω ἐν μέσῳ Ἰερουσα-
λήμ, καὶ κληθήσεται ἡ Ἰερουσαλὴμ πόλις ἀληθινὴ
καὶ τὸ ὄρος Κυρίου παντοκράτορος ὄροςἅγιον. Τά-
δε λέγει Κύριος παντοκράτωρ᾽ Ἔτι καθήσονται πρε-
σθύτεροι καὶ πρεσθύτεραιἐν ταῖς πλατείαις Ἰερου-
σαλήμ, ἕκαστος τὴν ῥάθδον αὐτοῦ ἔχωνἐν τῇ χειρὶ
αὐτοῦ ἀπὸ πλήθους ἡμερῶν: καὶ αἱ πλατεῖαι τῆς πό-
λεως πλησθήσονται παιδαρίων καὶ κορασίων παι-
ζόντωνἐν ταῖς πλατείαις αὐτῆς. Τάδε λέγει Κύριος

154
παντοκράτωρ᾽ Εἰ ἀδυνατήσει ἐνώπιον τῶν καταλοί-
πων τοῦ λαοῦ τούτου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, μὴ
καὶ ἐνώπιόν μου ἀδυνατήσει; λέγει Κύριος παντο-
κράτωρ» (Ζαχ. 8:1-6).
Ἐν τῇ παρούσῃ περικοπῇ εἷς «Κύριος», στίχ. Ἷ,
ἀπευθύνεταιεἰς τὸν προφήτην, καὶ διὰ τῆς φράσε-
ως, «Τάδε λέγει Κύριος», τὴν ὁποίαν ἐπαναλαμθά-
νει πολλάκις, ἀναφέρεταιεἰς δεύτερον «Κύριον», ὁ
ὁποῖος ἐν στίχ. 6 λέγει τὶ «λέγει Κύριος», τρίτος
«Κύριος». ᾿Εκ τῶν τριῶν προσώπων μὲ τὸ ὄνομα
«Κύριος», Γιαχθέ, τὸ ἕν, τὸ πρῶτον, ὅπερ ὁμιλεῖ εἰς
τὸν προφήτην, εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ δεύτερον
ὁ Υἱὸς - Μεσσίας καὶ τὸ τρίτον ὁ Θεὸς Πατήρ.
Ἐν τῇ παρούσῃ παραγράφῳ ἀνεφέραμεν ἀρκετὰ
χωρία, εἰς τὰ ὁποῖα, ὡς ὑπεστηρίξαμεν, διακρίνον-
ται τρία πρόσωπα τῆς Θεότητος ὀνομαζόμενα ἑθρα-
ἰστὶ Γιαχθέ, ἐκτὸς τῆς ἐν Ψαλμ. 109 (110): περι-
πτώσεως, ὅπου ὁ Υἱὸς - Μεσσίας ὀνομάζεται Αὐαοη
(Κύριος). Τὸ δὲ ὃν ἐκ τῶν τριῶν τούτων προσώπων
εἶνε βεθαίως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ φρονοῦμεν,ὅτι
προσεκτικὴ ἔρευνα δύναται νὰ ἀποδείξῃ, ὅτι καὶ
ἄλλα τριαδικὰ χωρία ὑπάρχουν εἰς τὴν Παλαιὰν Δια-
θήκην, συμφώνως πρὸς τὰ ὁποῖα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
εἶνε Γιαχθέ, ἀληθινὸς Θεός.

155
 ΟΝΟΜΑΤΑ
Πνεῦμα

«Καὶ ἐμαρτύρησεν Ἰωάννης λέγων ὅτι τεθέαμαι

τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον ὡς περιστερὰν ἐξ οὐρανοῦ,
καὶ ἔμεινεν ἐπ᾽ αὐτόν. Κἀγὼ οὐκ ἥδειν αὐτόν, ἀλλ᾽ ὁ
πέμψας με θαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι εἶπεν"
Ἐφ᾽ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταθαῖνον καὶ μένον
ἐπ᾿αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ θαπτίζων ἐν Πνεύματι Αγίῳ»
(Ἰωάν. 1:32-33).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναφέρε-
ται διὰ δύο κυρίων ὀνομάτων, «Πνεῦμα ἍΑγιον» καὶ
ἁπλῶς «Πνεῦμα», ὅπερ ἀπαντᾷ δὶς ἐν τῷ χωρίῳ,
ἀπαντᾷ δὲ καὶ εἰς πολλὰ ἄλλα χωρία, ὅπως π.χ. εἰς
τὸ Ματθ. 12:31, τὸ Ἰωάν. 3:8, τὸ Πράξ. 2:4, 10:19, καὶ
τὸ Α΄ Κορ. 2:10. Καὶ οἱ ἄγγελοι εἶνε πνεύματακαὶοἱ
ἄνθρωποιεἶνε πνεύματα. ᾿Αλλ᾽ ἡ Γραφὴ εἰς οὐδένα
ἄνθρωπον ἢ ἄγγελον δίδει τὸ ὄνομα «Πνεῦμα» ὡς
κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Πνεῦμα» ὡς κύ-
ριον ὄνομα φέρει μόνον ὁ ἄλλως ὀνομαζόμενος
Παράκλητος.
᾿Επίσης πολλοὶ ἄνθρωποι εἶνε πατέρες, ἀλλ᾽
οὐδεὶς ἄνθρωπος ἐν τῇ Γραφῇ φέρει τὸ ὄνομα
«Πατὴρ» ὡς κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Πα-
τὴρ» ὡς κύριον ὄνομα φέρει μόνον ὁ Θεός. Καὶ ὅλοι
οἱ ἄρρενες ἀπόγονοι τοῦ ᾿Αδὰμεἶνευἱοί, ἀλλ᾽ οὐδεὶς
ἐξ αὐτῶν ἐν τῇ Γραφῇ φέρει τὸ ὄνομα «Υἱὸς» ὡς
κύριον ὄνομα αὐτοῦ. Τὸ ὄνομα «Υἱὸς» ὡς κύριον
ὄνομα φέρει μόνον ὁ Χριστός. Ὁ Θεὸς λέγεται

156
«πατὴρ» τῶν ἀνθρώπων ἐν ἠθικῇ ἐννοίᾳ. ᾿Αλλ᾽ ὑπ’
αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τὸ «πατὴρ» δὲν εἶνε κύριον ὄνο-
μα τοῦ Θεοῦ. Τὸ «Πατὴρ» εἶνε κύριον ὄνομα τοῦ
Θεοῦ ἐν σχέσει πρὸς τὸν Χριστὸν κατὰ τὴν ἀνωτέ-
ραν αὐτοῦ φύσιν. Καὶ ὁ Χριστὸς φέρει τὸ «Υἱὸς» ὡς
κύριον ὄνομα αὐτοῦ ὑπὸ τὴν ἔννοιαν, ὅτι ἐγεννήθη
ἐκ τοῦ Θεοῦ, ὅτι εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρός» (Β΄ ᾿Ιωάν.
3), ὁ φύσει Υἱὸς τοῦ φύσει Πατρός. Δι’ ἄλλων λέξε-
ων ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς φέρουν ὡς κύριον ὄνομα
ὁ μὲν τὸ «Πατήρ», ὁ δὲ τὸ «Υἱός», ἐπειδὴ εἶνε πρό-
σωπα ἄκτιστα, πρόσωπα τῆς Θεότητος, διὰ φυσικῆς
σχέσεως συνδεόμενα πρὸς ἄλληλα.
᾿Αλλ᾽ οὕτω καὶ ὁ Παράκλητος φέρει τὸ ὄνομα
«Πνεῦμα» ὡς κύριον ὄνομα, ἐπειδὴ εἶνε πρόσωπον
ἄκτιστον, πρόσωπον τῆς Θεότητος, φυσικῶς συν-
δεόμενον πρὸς τὸν Θεὸν Πατέραδιὰ τῆς ἐξ αὐτοῦ
ἐκπορεύσεως. Ὅπωςδὲὁ Χριστὸςεἶνς ὁ Υἱός, ἐνάρ-
θρως, ὁ μονογενὴς Υἱός, οὕτω καὶ ὁ Παράκλητος
εἶνε τὸ Πνεῦμα, ἐνάρθρως, τὸ «ὃν Πνεῦμα» (ἘΦ.
4:4), «τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα» (Α΄ Κορ. 12:11), τὸ
μοναδικόν, τὸ ὕψιστον Πνεῦμα. Κατὰ τὸ Ματθ. 28:19
«ὁ Πατήρ», «ὁ Υἱὸς» καὶ «τὸ Ἅγιον Πνεῦμα» συνι-
στοῦν ὃν «ὄνομα», τριπλοῦν κύριον ὄνομα. Οὗτοι
οἱ Τρεῖς ἕν εἰσιν.

Πνεῦμα ἍΛγιον ἢ ἍΛγιον Πνεῦμα

« Ἐγὼ μὲν θαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν"

ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μού ἐστιν,

157
οὗ οὔκεἰμι ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα θαστάσαι: αὐτὸς
ὑμᾶς θαπτίσει ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ καὶ πυρί» (Ματθ.
3:17).
«Εἰς τὸ εἶναί μὲ λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦεἰς τὰ
ἔθνη, ἱερουργοῦντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα
γένηται ἡ προσφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεκτος,
ἡγιασμένη ἐν Πνεύματι ᾿Αγίῳ» (Ῥωμ.15:16).
«Κατὰ τὸν αὐτοῦ ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ
παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος ᾿(Ἁγί-
ου» (Τίτ. 3:5).
«Τὸ ἍΔΛγιον Πνεῦμα διδάξει ὑμᾶς ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ
ἃ δεῖ εἰπεῖν» (Λουκ. 12:12).
«Λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-
ματος ἐφ᾽ ὑμᾶς» (Πράξ.1:8).
Τὸ ὄνομα Πνεῦμα Ἅγιον ἢ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ
ὁποῖον ἀπαντᾷ εἰς τὰ παρατεθέντα καὶ πολλὰ ἄλλα
χωρία, εἶνε τὸ ἐπικρατέστερον ὄνομα τοῦ ἄλλως
ὀνομαζομένου Παρακλήτου. Οἱ ἄγγελοι, ἀλλὰ καὶ
πολλοὶ ἄνθρωποι, εἶνε ἅγιοι, μὲ σχετικὴν βεθαίως
ἁγιότητα. Οὐδενὸς δὲ ἀνθρώπου ἢ ἀγγέλου ἡ
Γραφὴ ἀναφέρει τὸ ὄνομα μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ
προσδιορισμοῦ Ἅγιος. Οὐδέποτε ἡ Γραφὴ λέγει ὁ
Μιχαὴλ ὁ Ἅγιος ἢ ὁ Ἅγιος Μιχαήλ, ὁ Μωυσῆς ὁ
Ἅγιος ἢ ὁ Ἅγιος Μωυσῆς, ὁ Παῦλος ὁ Ἅγιος ἢ ὁ
Ἅγιος Παῦλος. Προκειμένου ὅμως περὶ τοῦ Παρα-
κλήτου ἡ Γραφὴ λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἣ τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ διαφορὰ αὕτη ἐξηγεῖται οὕτως:
Ἡ Γραφὴ δὲν ἀναφέρει τὰ ὀνόματα ἁγίων ἀνθρώ-

158
πων καὶ ἀγγέλων μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ προσδιορι-
σμοῦ Ἅγιος, διότι, ὡς ἤδη ἐλέχθη, ἡ ἁγιότης τῶν
ἀνθρώπωνκαὶ τῶν ἀγγέλωνεἶνε σχετική. ᾿Αλλὰ τοῦ
Παρακλήτου τὸ ὄνομα Πνεῦμα ἡ Γραφὴ ἀναφέρει
μετὰ τοῦ ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ Ἅγιον, διότι ὁ
Παράκλητος ἔχει ἁγιότητα ὄχι σχετικήν, ἀλλ᾽ ἀπό-
λυτον. Καὶ ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα εἶνε ἀπολύτως ἅγιον,
διὰ τοῦτο δὲν ἁγιάζεται, ἀλλ᾽ ἁγιάζει κατὰ τὸ παρα-
τεθὲν χωρίον Ῥωμ. 15:16, ἐνεργεῖ κατὰ τὸ θάπτι-
σμα ὡς καθαρτικὴ καὶ ἀναγεννητικὴ καὶ ἀνακαινι-
στικὴ δύναμις κατὰ τὰ παρατεθέντα χωρία Ματθ.
3:11 καὶ Τίτ. 3:5. Κατὰ δὲ τὸ Α΄ Πέτρ. 1:22 τὸ Πνεῦμα
ἐξαγνίζει τὰς ψυχάς, καὶ κατὰ τὸ Β΄ Θεσ. 2:13 τὸ
Πνεῦμα πρὸς σωτηρίαν παρέχει ἁγιασμόν.
᾿Αλλ᾽ ἀφοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε ἀπολύτωςἅγιον,
εἶνε Θεός. Διότι μόνον ὁ Θεὸς εἶνε ἀπολύτωςἅγιος.
Ὑπὲρ τῆς θεότητος τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος συνη-
γορεῖ καὶ ἡ παράστασις τούτου ὡς πυρὸςεἰς τὸ πα-
ρατεθὲν χωρίον Ματθ. 3:11. «Καὶ γὰρ ὁ Θεὸς ἡμῶν
πῦρ καταναλίσκον» (Ἐθρ. 12:29, Δευτ. 4:24).

Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας

Ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Ἰωάννου τρὶς ὁ Ἰησοῦς τὸ

Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὀνομάζει διὰ τοῦ ὀνόματος «Τὸ
Πνεῦμα τῆς ἀληθείας». Παραθέτομεν τὰ σχετικὰ
χωρία:

«Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται

λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό"

159
ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν
ὑμῖν ἔσται» (Ἰωάν. 14:17).
«Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν
παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ
τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ
ἐμοῦ» (Ἰωάν. 15:26).
«Ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας,
ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν᾽ οὐ γὰρ λα-
λήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ
τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν» (Ἰωάν. 16:13).
Εἰς τὸ ὄνομα «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» ἡ γε-
νικὴ «τῆς ἀληθείας» εἶνε τῆς ἰδιότητος. Καὶ συ-
νεπῶς «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» σημαίνει «Τὸ
Πνεῦματὸ ἀληθινόν», «τὸ ἀληθινὸν Πνεῦμα». ᾿Ανά-
λογοι εἶνε αἱ περὶ τοῦ Χριστοῦ ἐκφράσεις «τὸ φῶς
τὸ ἀληθινόν», «ὁ ἄρτος ὁ ἀληθινός», «ἡ ἄμπελος ἡ
ἀληθινή» (Ἰωάν. 1:9, 6:32, 15:1 ἀντιστοίχως). Τὸ
Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε τὸ ἀληθινὸν Πνεῦμα ἐν ἀντιθέ-
σει πρὸς τὰ ἀνθρώπινα καὶ τὰ ἀγγελικὰ πνεύματα,
τὰ ὁποῖα κατά τινα ἔννοιαν δὲν εἶνε ἀληθινά, ἀλλὰ
ψευδῆ, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχον πάντοτε, δὲν ἔχουν ἀπό-
λυτον καὶ πλήρη ὕπαρξιν, εἶνε κτιστά, δημιουργη-
μένα δηλαδή, καὶ ἀσθενῆ, καί, ἂν ὁ Θεὸς ἐγκατα-
λείψῃ αὐτά, θὰ ἐπανέλθουν εἰς τὴν ἀνυπαρξίαν.
Κατὰ ταῦτα τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ἀληθινὸν ἐν τῇ
ἐννοία, ὅτι εἶνε ἄκτιστον, καὶ ἄρα Θεός. Ὁμοίως ὁ
Χριστὸς εἶνε ἀληθινὸν φῶς, ἀληθινὸς ἄρτος, ἀλη-
θινὴ ἄμπελος, διότι εἶνε ἄκτιστος, καὶ ἄρα Θεός.
Εἰς τὸ πρῶτον ἐκ τῶν παρατεθέντων χωρίων, τὸ

160
Ἰωάν. 14:17, ἡ θεότης τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος δὲν
φαίνεται μόνον ἐκ τῆς γενικῆς τῆς ἰδιότητος «τῆς
ἀληθείας», ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς δυνατότητος τῆς παν-
ταχοῦ παρουσίας του, ἀφοῦ «παρ᾽ ὑμῖν μένει καὶ ἐν
ὑμῖν ἔσται».
Εἰς τὸ δεύτερον χωρίον, τὸ Ἰωάν. 15:26, ἡ θεό-
τῆς τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος συνάγεται καὶ ἐκ τῆς
ἐκπορεύσεως αὐτοῦ ἐκ τοῦ Πατρός. ᾿Αφοῦ δηλαδὴ
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός, εἶνε
τῆς αὐτῆς φύσεως μὲ τὸν Πατέρα, Θεὸς ἀληθινὸς
ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος.
Εἰς τὸ τρίτον χωρίον, τὸ ᾿Ιωάν. 16:13, ἡ θεότης
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος φαίνεταικαὶ ἐκ τοῦ ὅτι ὁδη-
γεῖ εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν, καὶ γνωρίζει καὶ ἀναγ-
γέλλει τὰ μέλλοντα. Τὸ «οὐ λαλήσει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ,
ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει» ἔχει τὴν ἔννοιαν, ὅτι
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν διαφωνεῖ πρὸς τὸν Πατέρα,
ἀλλ᾽ εὑρίσκεται ἐν πλήρει συμφωνίᾳ πρὸς αὐτόν.
᾿Ακούει δὲ παρὰ τοῦ Πατρός, ἐπειδὴ ἐκπορεύεται
ἐκ τοῦ Πατρός. Ὁμοίως ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πα-
τρός (Ἰωάν. 8:26), ἐπειδὴ γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός.
Τέλος συναφῶς πρὸς τὸ ὄνομα «Τὸ Πνεῦμα τῆς
ἀληθείας» δέον νὰ παρατηρηθῇ, ὅτι κατὰ τὸ Α΄ Ἰω-
άν. 5:6 «Τὸ Πνεῦμά ἐστιν ἡ ἀλήθεια», ὅπως κατὰ τὸ
Ἰωάν. 14:6 ὁ Χριστὸς εἶνε «ἡ ἀλήθεια». Καὶ ὁ Θεὸς
Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «ἡ ἀλή-
θεια» ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ὅτι εἶνε ἡ ἄκτιστος, ἡ πρώτη, ἡ
ὑψίστη καὶ ἡ ἀπόλυτος πραγματικότης, τουτέστιν ἡ
Θεότης.

161
 Παράκλητος

Ἡ λέξις «παράκλητος» ἀπαντᾷ τετράκις εἰς τὸ

Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰωάννου περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύμα-
τος, ἤτοι εἰς τὰ χωρία 14:16, 26, 15:26, 16:7, καὶ ἅπαξ
εἰς τὴν Α΄ Καθολικὴν ᾿Επιστολὴν τοῦ ᾿Ιωάννου περὶ
τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ 2:1, ὑπονοεῖται δὲ περὶ τοῦ Χρι-
στοῦ εἰς τὸ ᾿Ιωάν. 14:16. Εἰς τὸ Α΄ Ἰωάν. 2:1 ἡ λέξις
«παράκλητος» σημαίνει «συνήγορος». Ὁ Χριστὸς
εἶνε συνήγορος ἡμῶν πρὸς τὸν Πατέρα ὡς ἄνθρω-
πος. ᾿Αλλὰ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἐνηνθρώπησεκαὶ
εἶνε «παράκλητος» ἡμῶν ἐν ἄλλῃ ἐννοίς. ᾿Εκ τῶν
τεσσάρωνχωρίων, ὅπου ἡ λέξις «παράκλητος» ἀνα-
φέρεται εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἀναφέρομεν ἀκο-
λούθωςκαὶ σχολιάζομεν δύο.

«Ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν Πατέρα καὶ ἄλλον παράκλη-

τον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ᾽ ὑμῶνεἰς τὸν αἰῶνα»
(Ἰωάν. 14:16).
«Συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω. Ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ
ἀπέλθω, ὁ Παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς"
ἐὰν δὲ πορευθῶ, πέμψω αὐτὸν πρὸς ὑμᾶς» (Ἰωάν.
16:7).
Εἰς τὰ δύο αὐτὰ χωρία, καθὼςκαὶ εἰς τὰ ἄλλα
δύο χωρία τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ ᾿Ιωάννου περὶ τοῦ
᾿Αγίου Πνεύματος, ἡ λέξις «παράκλητος» σημαίνει
«βοηθός», ὅπως ἐν Πράξ. 9:31 εἰς τὴν φράσιν «αἱ
μὲν οὖν ἐκκλησίαι... τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύ-
ματος ἐπληθύνοντο» ἡ λέξις «παράκλησις» σημαί-

162
νει «θοήθεια». ᾿Ιδὲ καὶ ἹΡωμ. 15:5, Β΄ Κορ. 1:3 κιἄ.,
ὅπου «παράκλησις» συναφῶς σημαίνει «ἐνίσχυ-
σις».
Κατὰ τὸ πρῶτον ἐκ τῶν δύο παρατεθέντων χω-
ρίων, τὸ ᾿Ιωάν. 14:16, τὸ ἍΔγιον Πνεῦμαεἶνε «ἄλλος
παράκλητος», ἄλλος δηλαδὴ θοηθός. Τοῦτο προ-
φανῶς σημαίνει, ὅτι καὶ ὁ Χριστὸς καὶ τὸ ἍΛγιον
Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος», θοηθός. Ὁ δὲ Χριστὸς
ὡς Θεὸς εἶνε «παράκλητος», θοηθός, ἐν ἀπολύτῳ
ἐννοίᾳ. ᾿Αλλὰ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὡς «ἄλλος πα-
ράκλητος» παρὰ τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν εἶνε ἐπίσης
«παράκλητος», θοηθός, ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, ἀφοῦ
«αἱ ἐκκλησίαι τῇ παρακλήσει τοῦ Αγίου Πνεύματος
ἐπληθύνοντο» (Πράξ. 9:31), γενικῶς δὲ τῇ θοηθείᾳ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος γίνονται οἱ ἄνθρωποι πνευ-
ματικοὶ καὶ σῴζονται. ᾿Αναχωρῶν ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς
ἐκ τοῦ κόσμου, καίτοι οἱ ἀπόστολοί του ἐθδοήθη-
σαν εἰς τὴν ἵδρυσιν τῆς ᾿Εκκλησίας καὶ τὴν πρόο-
δόν αὐτῆς, οὔτε εἶπε οὔτε θὰ ἔλεγεν εἰς αὐτούς,
«᾿Εγὼ φεύγω ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλ᾽ ἀφήνω εἰς τὸν
κόσμον ἄλλους παρακλήτους, ὑμᾶς τοὺς ἀποστό-
λους μου». Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος»
ὅπως ὁ Γιαχθὲ Χριστός, ἴσος πρὸς τὸν Γιαχθὲ Χρι-
στόν.
Ὅτι δὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε «παράκλητος»,
βοηθός, ἐν ἐξαιρετικῇ καὶ ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ, καὶ ἄρα
Γιαχθέ, ὅπως ὁ Χριστός, τοῦτο φαίνεται καὶ ἐκ τοῦ
δευτέρου τῶν παρατιθεμένων χωρίων, τοῦ ᾿Ιωάν.
16:7, διὰ δύο λόγους. Πρῶτον μέν, διότι ἐν τῷ χω-

163
ρίῳ τούτῳ ἡ λέξις «παράκλητος» γίνεται ὄνομα τοῦ
᾿Αγίου Πνεύματος, κύριον ὄνομα, «ὁ Παράκλητος»,
διὸ καὶ γράφομε τὴν λέξιν ταύτην μὲ πὶ κεφαλαῖον.
Ἄνθρωπος ἢ ἄγγελος δὲν θὰ ὠνομάζετό ποτε ὑπὸ
τῆς Γραφῆς μὲ τὸ ὄνομα «ὁ Παράκλητος». Δεύτε-
ρον δέ, διότι ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ ὁ Χριστὸς λέγει
πρὸς τοὺς μαθητάς του, ὅτι «συμφέρει» νὰ ἀπέλθῃ
αὐτός, διὰ νὰ ἔλθῃ ὁ Παράκλητος. Ἂν ὁ Παράκλη-
τος ἦτο κατώτερος τοῦ Γιαχθὲ Χριστοῦ, δὲν θὰ
συνέφερε νὰ ἀπέλθῃ ὁ ἀνώτερος καὶ νὰ ἔλθῃ ὁ κα-
τώτερος. Εὐστόχως ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἐρωτᾷ:
«Συμφέρει Δεσπότην ἀπελθεῖν καὶ δοῦλον παραγε-
νέσθαι;». Ἦτο συμφέρον νὰ ἀπέλθῃ ὁ Χριστὸς καὶ
νὰ ἔλθῃ ὁ ἰσότιμος αὐτοῦ Παράκλητος, διότι ἡ προσ-
οἰκείωσις ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων τῆς διὰ Χριστοῦ ἐπι-
τευχθείσης ἀπολυτρώσεως καὶ ὁ ἁγιασμὸς καὶ ἡ
πνευματικότης τῶν ἀνθρώπων εἶνε ἰδιαζόντως
ἔργον τοῦ Παρακλήτου.

Δεσπότης

«Καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύμα-

τος τοῦ ᾿Αγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χρι-
στὸν Κυρίου. Καὶ ἦλθεν ἐν τῷ Πνεύματιεἰς τὸ ἱε-
ρόν... Καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας
αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἶπε: Νῦν ἀπολύ-
εις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν
εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου»
(Λουκ. 2:26-30).

164
 Συμφώνως πρὸς τὸ παρὸν χωρίον ἐκεῖνο τὸ πρό-
σωπον, τὸ ὁποῖον ὡμίλησεν εἰς τὸν προφήτην Συ-
μεὼν καὶ ἀπεκάλυψεν εἰς αὐτόν, ὅτι δὲν θὰ ἔθλεπε
θάνατον, προτοῦ ἴδῃ τὸν Χριστὸν τοῦ Κυρίου, εἶνε
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Καὶ συνεπῶς ὁ «Δεσπότης»,
πρὸς τὸν ὁποῖον ὁ Συμεὼν ἀπευθύνεται μετὰ τὴν
ἐκπλήρωσιν τοῦ λόγου τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος καὶ
λέγει, Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ
τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ κλπ.», δηλαδή, «Τώρα, Δέ-
σποτα, ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου εὐτυχῆ συμφώ-
νως πρὸς τὸν λόγονσου, διότι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί
μου τὸν σωτῆρα κλπ.», εἶνε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Ὁπωσδήποτε εἰς τὴν συνείδησιν τοῦ προφήτου Συ-
μεὼν τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ ὁποῖον ὡμίλησεν εἰς
αὐτόν, ταυτίζεται μὲ τὸν Δεσπότην, τοῦ ὁποίου ὁ
λόγος ἐξεπληρώθη, ὅπως εἰς τὴν συνείδησιν τοῦ
ἀποστόλου Πέτρου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, εἰς τὸν
ὁποῖον ἐψεύσθη ὁ ᾿Ανανίας, ταυτίζεται μὲ τὸν Θεόν
(Πράξ. 5:3-4).
Ὅπως ὁ Θεὸς καὶ ὁ Χριστὸς εἶνε Δεσπότης
(Πράξ. 4:24, ᾿Ιούδ. 4), οὕτω καὶ τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα
εἶνε Δεσπότης, Κυρίαρχος πάντων.

Θεός
[2

«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός: Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽

εἰκόνα ἡμετέρανκαὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν... Καὶ ἐποίησεν
ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν
αὐτόν» (Γεν. 1:26-27).

165
 Ἐντῷ χωρίῳ τούτῳ, ὅπως ἀλλαχοῦ παρετηρήσα-
μεν (σελ. 9-10), ὁ Θεὸς Πατὴρ ἀπηυθύνθη εἰς τὸν
Υἱὸν καὶ εἰς τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα, διὰ νὰ συνδημιουρ-
γήσουν («ποιήσωμεν») τὸν ἄνθρωπον.Καὶ ἐνῷ συν-
εδημιούργησαν τὸν ἄνθρωπον, τὸ χωρίον δὲν λέγει
κατὰ πληθυντικὸν «ἐποίησαν», ἀλλὰ κατὰ ἑνικόν,
«ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον», «κατ᾽ εἰκόνα Θε-
οὔ ἐποίησεν αὐτόν». Αἱ δύο τελευταῖαι ἐκφράσεις
σημαίνουν, ὅτι εἰς τὴν ἔννοιαν τοῦ «Θεοῦ» περι-
λαμθάνονταικαὶ τὰ τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα ἐδημι-
ούργησαν τὸν ἄνθρωπον,ἄρακαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
εἶνε Θεός. Ὅτι ἐπίσης καὶ τὰ τρία πρόσωπα ἔχουν
μίαν καὶ τὴν αὐτὴν «εἰκόνα» ἢ «ὁμοίωσιν», ἤτοι
μορφήν, τοῦτο σημαίνει, ὅτι εἶνε τῆς αὐτῆς φύσε-
ως καὶ οὐσίας ἢ θεότητος, ἄρα καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
εἶνε Θεός.

«Οὐδεὶς λέγει, Ποῦ εἶνε ὁ Θεὸςοἱ Ποιηταί μου, ὁ

ὁποῖος δίδει ᾷσματα τὴν νύκτα;» (Ἰὼθ 35:10 κατὰ τὸ
'ἙἙθραϊκὸν κείμενον).
Οὕτω κατ᾽ ἀκρίθειαν ἔχει τὸ χωρίον εἰς τὸ ἙθΒρα-
ἵκὸν κείμενον, ἐνῷ εἰς τὰς μεταφράσεις ὁ παράδο-
ξος πληθυντικὸς «οἱ Ποιηταὶ» μεταθάλλεταιεἰς ἑνι-
κόν. Ὅμοιον κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ Ἑθραϊκοῦ κει-
μένου εἶνε τὸ χωρίον ἐν Ἐκκλησ. 12:1, «Ἐνθυμοῦ
τοὺς Δημιουργούς σουἐν ταῖς ἡμέραις τῆς νεότη-
τός σου». Εἰς τὰς μεταφράσεις ἐπίσης ὁ παράδο-
ξος πληθυντικὸς «τοὺς Δημιουργοὺς» μεταβάλλε-
ται εἰς ἑνικόν.

166
 Ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τὸν ἄνθρωπον,
εἶνε τρία πρόσωπα, τὰ ὁποῖα συνειργάσθησαν. Ἐν-
τεῦθεν οἱ παράδοξοι πληθυντικοὶ εἰς τὰ παρατιθέ-
μενα κατὰ τὴν ἀκρίθειαν τοῦ ᾿Εθραϊκοῦ κειμένου
χωρία τοῦ ᾿ΙὼΒ καὶ τοῦ ᾿Εκκλησιαστοῦ. Ὡς πρὸς τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα ὡς Δημιουργὸν τοῦ ἀνθρώπου ῥη-
τῶς ἐν ᾿Ιὼβ 33:4 κατὰ τοὺς Ο΄ γράφεται: «Πνεῦμα
θεῖον τὸ ποιῆσάν με, Πνοὴ δὲ Παντοκράτορος ἡ δι-
δάσκουσά μὲ» (Ἰδὲ καὶ τὸ ἙΒθραϊκόν).
Κατὰ ταῦτα εἰς τὸ ὑπ᾽ ὄψιν χωρίον ᾿Ιὼθ 35:10 εἰς
τὴν ἔννοιαν «ὁ Θεὸς» περιλαμθάνεται καὶ τὸ ἍΛγιον
Πνεῦμα.

«ὌὭφθη δὲ αὐτῷ ὁ Θεὸς πρὸς τῇ δρυϊ τῇ Μαμ-

θρῇ... Ἀναθλέψας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε,
καὶ ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες» (Γεν. 18:1-2).
Κατὰ τὸ παρὸν χωρίον ὁ Θεὸς ἐφανερώθη ὀφθαλ-
μοφανῶςεἰς τὸν ᾿Αδθραάμ. Τὸν Θεὸν θδεθαίως ὅπως
εἶνε οὐδεὶς εἶδεν ἢ δύναται νὰ ἴδῃ ποτέ. ᾿Αλλ᾽ ὅταν
ὁ ἀόρατος Θεὸς θέλει νὰ φανερωθῇ, λαμθάνει ὁρα-
τήν τινα μορφήν. Εν τῇ παρούσῃ δὲ περιπτώσει,
ὅπως διὰ πολλῶν ἐπιχειρημάτων ἐδείξαμεν κατὰ
τὴν ἐξέτασιν τῶν μυστηριωδῶν κεφαλαίων 18 καὶ
19 τῆς Γενέσεως (σελ. 20-23), ἡ ὁρατὴ μορφή, ὑπὸ
τὴν ὁποίαν ἐφανερώθη ὁ Θεός, εἶνε οἱ «τρεῖς»
ἄνδρες, ὄχι ὁ εἷς ἐξ αὐτῶν. Ἧ γνώμη, ὅτι ὁ εἰς ἐκ
τῶν τριῶν ἀνδρῶνεἶνε ὁ Θεός, οἱ δὲ ἄλλοι δύο εἶνε
ἄγγελοι, εἶνε ἐσφαλμένη. Βεβαίως οἱ δύο εἰς τὸ
Γεν. 19:1 ὀνομάζονται «ἄγγελοι». ᾿Αλλὰ κατὰ τὸ

167
ἝΒθρ. 13:2, καθ᾽ ὃ «ἔλαθόν τινες (ὁπωσδήποτε ὁ
᾿Αθραὰμ καὶ ὁ Λώτ) ξενίσαντες ἀγγέλους», «ἄγγε-
λοι» ὀνομάζονταιὄχι μόνον οἱ δύο, τοὺς ὁποίους
ἐφιλοξένησεν ὁ Λώτ, ἀλλὰ καὶ οἱ τρεῖς, τοὺς ὁποί-
ους προηγουμένως ἐφιλοξένησεν ὁ ᾿Αθραάμ. Οἱ
τρεῖς ὀνομάζονται «ἄνδρες», ἄνθρωποι, κατὰ τὴν
μορφήν, «ἄγγελοι» ὡς φορεῖς ἀγγελμάτων, καὶ
«Θεός», διότι ἐν τῇ πραγματικότητιεἶνε ὁ τριαδι-
κὸς Θεός. ἼΑρα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶνε Θεός, ὁ εἷς
τῆς Τριάδος.

«Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς περὶ τοῦ Ἐδώμ᾽ ἠκού-

σαμεν ἀγγελίαν παρὰ Κυρίου» (ΟΒθδ. 1 κατὰ τὸ
'Ἑθραϊκόν..
Οἱ Ο΄ ἀντὶ τοῦ πληθυντικοῦ «ἠκούσαμεν» ἔχουν
ἑνικόν, «ἤκουσα». Ἔκ τῶν δύο δὲ γραφῶν αὐθεντι-
κὴ φαίνεται μᾶλλον ἡ γραφὴ «ἠκούσαμεν» ὡς πα-
ράδοξος, τῆς γραφῆς «ἤκουσα» προελθούσης ἐκ
«διορθώσεως» τῆς παραδόξου γραφῆς. Ἂν δὲ
αὐθεντικὴ γραφὴ εἶνε πράγματι ὁ πληθυντικὸς
«ἠκούσαμεν», δεδομένου ὅτι ὁ πληθυντικὸς μεγα-
λοπρεπείας δὲν εἶνε οἰκεῖος εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ
Θεοῦ, τὸ «ἠκούσαμεν» σημαίνει, ὅτι ἤκουσαν ὁ Υἱὸς
καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ Υἱὸς ἀκούει παρὰ τοῦ Πα-
τρὸς ὡς γεννώμενος ἐκ τοῦ Πατρός (Ἰωάν. 15:15
κ.ἄ.) καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀκούει ἐπίσης παρὰ τοῦ
Πατρὸς ὡς ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός (Ἰωάν.
16:13). ᾿Ιδὲ καὶ τὸ «ἠκούσαμεν»ἐνερ. 30:5 κατὰ τὸ
Ἑθραϊκόν. Πρθλ. ἐπίσης τοὺς πληθυντικοὺς «οἴδα-

16ὃ
μεν», «λαλοῦμεν», «ἑωράκαμεν», «μαρτυροῦμεν»
καὶ «ἡμῶν» ἐν ᾿Ιωάν. 3:11. ᾿Αφοῦ δὲ ἐν τῷ ὑπ᾽ ὄψιν
χωρίῳ τοῦ ᾿Οθδιοὺ «Κύριος ὁ Θεὸς»λέγει, κατὰ
πληθυντικόν, «ἠκούσαμεν», εἰς τὴν ἔννοιαν «Κύ-
ριος ὁ Θεὸς» περιλαμθάνεταικαὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

«Καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύμα-

τος τοῦ ᾿Αγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χρι-
στὸν Κυρίου... Καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς
ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἰπε᾿
Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ
ῥῆμά σουἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ
σωτήριόν σου» (Λουκ. 2:26-30).
Ὅτι ὁ Συμεὼν δὲν θὰ ἔθλεπε θάνατον προτοῦ
ἴδῃ τὸν Χριστόν, τοῦτο ἦτο χρηματισμός, ἤτοι ἀπο-
καλυπτικὸς λόγος, «τοῦ Πνεύματος τοῦ ᾿Αγίου». Τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα συνεπῶςεἶνε «ὁ Θεὸς» καὶ «Δεσπό-
τῆς», τὸν ὁποῖον ηὐλόγησεν ὁ Συμεών, διότι συνέ-
θη «κατὰ τὸ ῥῆμα» αὐτοῦ, ἐξεπληρώθη δηλαδὴ ὁ
ἀποκαλυπτικὸς λόγος του.
Ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, οὕτω καὶ τὸ ἽἍΔΛγιον
Πνεῦμαεἶνε «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, διότι ἕκαστον
τῶν τριῶν προσώπωνεἶνε ἡ ὅλη θεία οὐσία, κοινὴ
καὶ τῶν τριῶν προσώπωνκαὶ ἀδιαίρετος.

«Ἀνανία, διατί ἐπλήρωσεν ὁ Σατανᾶς τὴν καρ-

δίαν σου ψεύσασθαί σε τὸ Πνεῦμα τὸ ἍΑγιον...;
Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ» (Πράξ.
5:3-4).

169
 «Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», εἰς τὸ ὁποῖον ἐψεύσθη ὁ
᾿Ανανίας, εἶνε «ὁ Θεός», ὅλη ἡ θεία οὐσία, κοινὴ καὶ
τῶν τριῶν προσώπων.
«Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα
τοῦ Θεοῦ οἶκεϊῖ ἐν ὑμῖν; Εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ
φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός: ὁ γὰρ ναὸς τοῦ
Θεοῦ ἅγιόςἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς» (Α΄ Κορ. 3:16-
17).
Ἡ φράσις «ναὸς Θεοῦ» σημαίνει κατοικητήριον
Θεοῦ. «Θεὸς» δὲ ἐνταῦθα, ὁ ὁποῖος ἔχει τοὺς πι-
στοὺς ὡς κατοικητήριον, εἶνε «τὸ Πνεῦμα», τὸ
ὁποῖον «οἰκεῖ» ἐν τοῖς πιστοῖς. Ἡ ἔννοια δηλαδὴ
τοῦ στίχ. 16 εἶνε: «Δὲν γνωρίζετε, ὅτι εἶσθε κατοι-
κητήριον Θεοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου τὸ Πνεῦμα κατοι-
κεῖ ἐν ὑμῖν;». Συνεπῶς καὶ τὸ τριπλοῦν «ὁ Θεὸς»
τοῦ στίχ. 17 ἀναφέρεταιεἰς τὸ Πνεῦμα. Εἰς δὲ τὸν
Πατέρα ἀναφέρεται μόνον τὸ «ὁ Θεὸς» τῆς φρά-
σεως τοῦ στίχ. 16 «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ». Αρα ὁ
Παράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ (Πατρὸς)»
καὶ ἅμα εἶνε «Θεὸς» ἢ «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, ἡ
ὅλη θεία οὐσία.

« «ἐν ᾧ καὶ ὑμεῖς συνοικοδομεῖσθε εἰς κατοι-

κητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι» (ἘΦ. 2:22).
Κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Πνεύματος. Κα-
τοικεῖ ὁ Θεὸς διὰ τῆς κατοικήσεως τοῦ Πνεύμα-
τος. Αρα ἐν τῇ περιπτώσει ταύτῃ ὁ Θεὸς εἶνε τὸ
Πνεῦμα.

170
 «Μοιχοὶ καὶ μοιχαλίδες! Οὐκ οἴδατε ὅτι ἡ φιλία
τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦἐστιν; Ὃς ἂν οὖν θου-
ληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦκα-
θίσταται. Ἢ δοκεῖτε ὅτι κενῶς ἡ Γραφὴ λέγει, Πρὸς
φθόνον ἐπιποθεῖ τὸ Πνεῦμα ὃ κατῴκη-
σεν ἐν ἡμῖν, μείζονα δὲ δίδωσι χάριν;
Διὸ λέγει Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, τα-
πεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν» (Ἰακ. 4:4-6).
Διὰ τοῦ ὀνόματος «ὁ Θεός», τὸ ὁποῖον ἐν τῷ χω-
ρίῳ τούτῳ ἀπαντᾷ τρίς, σημαίνεται «τὸ Πνεῦμα»,
νυμφίος τῶν ψυχῶν. Ἰδὲ σχετικῶς τὴν παράγραφον
«Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός, νυμφίος τὸ
Πνεῦμα»ἐν σελ. 94-97.

Κύριος

«Ὁ Κύριος κατευθύναι ὑμῶντὰς καρδίαςεἰς τὴν

ἀγάπην τοῦ Θεοῦ καὶ εἰς τὴν ὑπομονὴν τοῦ Χρι-
στοῦ» (Β΄ Θεσ. 3:5).
Εἰς τὸ ὡραιότατον τοῦτο χωρίον, ὅπου ὁ ἀπό-
στολος Παῦλος διατυπώνει τὸν λόγον του κατὰ
τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀναφέρῃκαὶτὰ τρία πρό-
σωπα τῆς Θεότητος, εἶνε φανερόν, ὅτι «ὁ Κύριος»,
ὁ ὁποῖος δύναται νὰ κατευθύνῃ τὰς καρδίας εἰς
τὴν ἀγάπην «τοῦ Θεοῦ», ἤτοι τοῦ Πατρός, καὶ εἰς
τὴν ὑπομονὴν «τοῦ Χριστοῦ», ἤτοι τοῦ Υἱοῦ, εἶνε
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. ἼΑλλωστε δι᾽ αὐτὸ τὸ Αγιον
Πνεῦμα ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον, διὰ νὰ μεταβάλλῃ
τὰς καρδίας καὶ νὰ κατευθύνῃ αὐτάς. Κατὰ πᾶσαν

171
δὲ πιθανότητα τὸ «Κύριος» ἐνταῦθα, ὅπωςεἰς τὰς
πλείστας περιπτώσεις τῆς Γραφῆς, ἀντιστοιχεῖ
πρὸς τὸ ἑθδραϊκὸν «Γιαχβέ». Οπωσδήποτε δὲ τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα, ἀφοῦ εἶνε «ὁ Κύριος», εἶνε ὁ Γιαχ-
θὲ Θεός, ὅλη ἡ θεία οὐσία.
Κύριος ὁ Πατήρ, Κύριος ὁ Υἱός, Κύριος καὶ τὸ
Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, οἱ δὲ τρεῖς μία κυριότης ἢ θεό-
της.

Γιαχθέ

Εἰς τὸ κεφάλαιον ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ παρε-

θέσαμεν καὶ ἐσχολιάσαμεν πολλὰ χωρία τῆς Πα-
λαιᾶς Διαθήκης, εἰς τὰ ὁποῖα, ὡς ὑπεστηρίξαμεν,
ἀναφέρονται τρία πρόσωπα μὲ τὸ ᾿Εθραϊκὸν ὄνομα
Γιαχθέ, τὸ προσωπικὸν καὶ ἀκοινώνητον ὄνομα τοῦ
ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἐκτὸς τοῦ Ψαλμ. 109:1-5, ὅπου ὁ
Μεσσίας ὀνομάζεται Ααοη. ᾿Εκ τῶν τριῶν δὲ προ-
σώπωντὸ ἕν εἶνε θεθαίως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἔχο-
μεν δὲ τὴν γνώμην,ὅτι καὶ ἄλλα τριαδικὰ χωρία πε-
ριέχονται εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην, εἰς τὰ ὁποῖα
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὀνομάζεταιΓιαχθέ, ὅπως ὁ Πατὴρ
καὶ ὁ Υἱός. Ἐδώσαμεν ἀφορμάς, ἵνα καὶ ἄλλοι ἐρευ-
νήσουν τὴν Παλαιὰν Διαθήκην καὶ ἀνακαλύψουν ἐν
αὐτῇ τοιαῦτα χωρία. Θὰ εἶνε τοῦτο μεγάλη συμθο-
λὴ εἰς τὴν Θεολογίαν καὶ δὴ τὴν Πνευματολογίαν.
᾿Επὶ τῇ θάσει λοιπὸν τῶν μνημονευθέντων καὶ
σχολιασθέντων εἰς τὸ εἰρημένον κεφάλαιον χω-
ρίων τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ πολ-

172
λὰς φορὰς ὀνομάζεται Γιαχθέ, περαιτέρω δὲ προ-
σεκτικὴ ἔρευνα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δύναται νὰ
ἀποδείξῃ, ὅτι Γιαχθὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὀνομάζεται
περισσοτέρας φοράς.
Διὰ τὸ ὄνομα Γιαχθὲ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος πα-
ραπέμπομενεἰς τὸ εἰρημένον κεφάλαιον (σελ. 134-
155), προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα τὰ ἑξῆς.

«Αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἀνο-

μιῶν τοῦ λαοῦ μου ἤχθηεἰς θάνατον. Καὶ δώσω τοὺς
πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσί-
ους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ" ὅτι ἀνομίαν οὐκ ἐποί-
σεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. Καὶ
Κύριος θούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς»
(Ησ. 53:8-10 κατὰ τοὺς ΟἽ.
Τὸ θεῖον πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ὁμιλεῖ εἰς τὸ τρια-
δικὸν τοῦτο χωρίον, μέρος τῆς πλέον συγκινητικῆς
μδσσιακῆς προφητείας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καὶ
λέγει περὶ τοῦ Μεσσίου, «ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λα-
οὔ μου ἤχθη εἰς θάνατον», εἶνε ὁ Θεὸς Πατήρ. Ἢ
τελευταία δὲ πρότασις τοῦ χωρίου, «Καὶ Κύριος
θούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς», λέγε-
ται καὶ αὐτὴ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἀποτελοῦσα
συνέχειαν τοῦ ἀμέσως προηγουμένου ἐν τῷ χωρίῳ
λόγου του περὶ «ταφῆς» καὶ «θανάτου» τοῦ Μεσ-
σίου. ᾿Αναφέρεται δὲ ἡ πρότασις αὕτη, μετὰ «τὸν
θάνατον» καὶ «τὴν ταφήν», εἰς τὴν ἀνάστασιν τοῦ
Μεσσίου, καὶ ὄχι εἰς ἄλλο τι, ὅπως οἱ ἑρμηνευταὶ
νομίζουν παρερμηνεύοντες τὴν πρότασιν αὐτήν.

173
Λέγων ὁ Θεὸς Πατήρ, «Καὶ Κύριος θούλεται καθα-
ρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς», διὰ τῆς λέξεως «πλη-
γὴ» ἐννοεῖ τὸ πάθος τοῦ Μεσσίου, τὸ ὁποῖον καὶ ἐν
στίχ. 3 καὶ 4 ὀνομάζεται «πληγή», ἐν δὲ στίχ. 5 χα-
ρακτηρίζεται ὡς τραυματισμὸς καὶ ὀνομάζεται «μώ-
λωψ»: διὰ δὲ τῆς φράσεως «καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ
τῆς πληγῆς» ἐννοεῖ τὴν θεραπείαν ἐκ τοῦ πάθους,
τὴν ἀνάστασιν τοῦ Μεσσίου᾽ καὶ διὰ τοῦ «Κύριος»,
Γιαχθέ, ἐννοεῖ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον κατὰ
τὴν θούλησίν του (Πρβλ. Α΄ Κορ. 12:11) ἐνήργησε
τὴν ἀνάστασιν, ὡς δεικνύουν καὶ χωρία, ὁποῖα τὰ Α΄
Τιμ. 3:16 («ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι»), Ρωμ. 1:4 («κατὰ
Πνεῦμα ἁγιωσύνης ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν», καὶ
8:71.

«Καὶ ἦλθεν ἐπ’ ἐμὲ Πνεῦμα καὶ ἔστησέ με ἐπὶ

τοὺς πόδαςμου, καὶ ἐλάλησε πρόςμε καὶ εἶπέ μοι’
Εἴσελθε καὶ ἐγκλείσθητι ἐν μέσῳ τοῦ οἴκου σου.
Καὶ σύ, υἱὲ ἀνθρώπου, ἰδοὺ δέδονται ἐπὶ σὲ δε-
σμοί, καὶ δήσουσίσε ἐν αὐτοῖς, καὶ οὐ μὴ ἐξέλθῃς
ἐκ μέσου αὐτῶν. Καὶ τὴν γλῶσσάν σου συνδήσω,
καὶ ἀποκωφωθήσῃ, καὶ οὐκ ἔσῃ αὐτοῖς εἰς ἄνδρα
ἐλέγχοντα, διότι οἶκος παραπικραίνων ἐστί. Καὶ ἐν
τῷ λαλεῖν με πρὸς σὲ ἀνοίξω τὸ στόμα σου, καὶ
ἐρεῖς πρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει Κύριος...» (Ἰεζ.
3:24-27).
Τὸ «Πνεῦμα» ὁμιλεῖ πρὸς τὸν προφήτην, λέγει
ὅτι θὰ δέσουν αὐτόν (Πρθλ. Πράξ. 21 :11), ὅτι θὰ
καταστήσῃ αὐτὸν ἄλαλον πρὸς καιρόν, ὅτι πάλιν

174
θὰ λαλήσῃ πρὸς αὐτόν, καὶ ὅτι θὰ ἀνοίξῃ τὸ στόμα
αὐτοῦ καὶ θὰ εἴπῃ «Τάδε λέγει Κύριος...». Τὸ Πνεῦ-
μα θὰ λαλῇ, καὶ ὁ προφήτης, μεταδίδων τοὺς λό-
γους τοῦ Πνεύματος, θὰ διακηρύττῃ᾽ «Τάδε λέγει
Κύριος...». ἼΑρα τὸ «Πνεῦμα»εἶνε «Κύριος», ἑθραΐ-
στὶ Γιαχθέ.

«Ἕως σήμερον, ἡνίκα ἀναγινώσκεται Μωυσῆς,

κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶνκεῖται. Ἡνίκα δ᾽ ἂν
ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα.
Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν᾽ οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα
Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία. Ἡμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκα-
λυμμένῳ πρϑθσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζό-
μενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθαἀπὸ δό-
ξῆης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος»
(Β΄ Κορ. 3:15- 18).
Εἰς τὸ χωρίον τοῦτο, τὸ ὁποῖον ἡμεῖς θεωροῦμεν
ὡς τὸ σπουδαιότερον περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος,
ὑπὸ πολλῶν δὲ καὶ ἐν πολλοῖς παρερμηνεύεται, ὁ
ἀπόστολος Παῦλος λέγει, ὅτι ἐπὶ τῆς ψυχῆς τῶν
Ἰουδαίων, ὅταν ὑπ᾽ αὐτῶν ἀναγινώσκεται ὁ Μωυ-
σῆς, εὑρίσκεται κάλυμμα, τὸ ὁποῖον ἐμποδίζει νὰ
ἴδουν τὴν ἀλήθειαν. ᾿Αλλ᾽ ὅταν ὁ ἄπιστος Ἰουδαῖος
(ἐπ) στρέψῃ πρὸς τὸν Κύριον, τότε ἀφαιρεῖται τὸ
κάλυμμα. Ὁ δὲ Κύριος (εἰς αὐτὴν τὴν περίπτωσιν)
εἶνε τὸ Πνεῦμα. Ὅπου δὲ εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρί-
ου (τοῦ Θεοῦ Πατρόρ), ἐκεῖ εἶνε ἐλευθερία. Ὅλοι
δὲ ἡμεῖς χωρὶς κάλυμμα εἰς τὸ πρόσωπον (τοῦ ἐσω-
τερικοῦ ἀνθρώπου) δεχόμεθα ὡς καθρέπται τὴν

175
 λάμψιν τοῦ Κυρίου καὶ μεταμορφωνόμεθαεἰς τὴν
εἰκόνα του (εἰς τὸ ἐσωτερικὸν ἡμῶν σχηματίζεταιἡ
μορφὴ τοῦ Κυρίου, ὅπως εἰς τὸν καθρέπτην σχημα-
τίζεται ἡ μορφὴ τοῦ ἡλίου). Καὶ προοδεύομεν ἀπὸ
λαμπρότητος εἰς λαμπρότητα, ὅπως εἶνε ἑπόμενον
νὰ συμθαίνῃ εἰς ὅσους δέχονται λαμπηδόνας ἀπὸ
τὸ Κύριον Πνεῦμα.
Ἡ φρασιολογία τοῦ στίχ. 16, «Ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπι-
στρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα»,
ὁρμᾶται ἐκ τοῦ ᾿Εξόδ. 34:34, ὅπου τὸ «Κύριος»
ἑθραϊστὶ εἶνε «Γιαχθέ». Ἡ δὲ φράσις τοῦ στίχ. 17,
«Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν», ἐὰν δὲν θέλωμεν
νὰ παραθιάσωμεν τὸ συντακτικόν, ὅπως κακοὶ ἑρ-
μηνευταὶ πράττουν, σημαίνει, ὅτι ἐν τῇ παρούσῃ
περιπτώσει ὡς «Κύριος», Γιαχθέ, ἐννοεῖται «τὸ
Πνεῦμα», «τὸ Πνεῦμα Κυρίου» κατὰ τὴν ἑπομένην
φράσιν τοῦ στίχ. 17, τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ Πατρὸς
δηλαδή, ὁ Παράκλητος. Παραδόξως ὅμως, κατὰ μὲν
τὸν στίχ. 17 ὁ Παράκλητος εἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρί-
ου», κατὰ δὲ τὸν προηγούμενον στίχ. 16 εἶνε αὐτὸς
«ὁ Κύριος». Πράγματι, ὡς πρόσωπον ὁ Παράκλητος
εἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρίου», τὸ Πνεῦμα τοῦ Γιαχθὲ
Πατρός, καὶ ὡς οὐσία εἶνε «ὁ Κύριος», ὁ Γιαχβθέ,
διότι εἶνε ἡ ὅλη θεία οὐσία, ὁ ὅλος Θεός.
Τὸ ἐνταῦθα παράδοξον, κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ Πα-
ράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα Κυρίου» καὶ ἅμα «ὁ Κύ-
ριος», εἶνε ὅμοιον μὲ τὸ ἐν Α΄ Κορ. 3:16-17 παράδο-

1, Ἤ, ἀπὸ τὸν Κύριον Πνεῦμα, ἀπὸ τὸν Κύριον δηλαδή, ὁ ὁποῖος

ἐν τῇ παρούσῃ περιπτώσει εἶνε τὸ Πνεῦμα.

176
ξον, κατὰ τὸ ὁποῖον, ὅπως ἐξηγοῦμεν ἐν σελ. 170, ὁ
Παράκλητοςεἶνε «τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ», καὶ ἅμα
«Θεὸς» ἢ «ὁ Θεός», ὁ ὅλος Θεός, ἡ ὅλη θεία οὐσία
ἢ θεότης.
Πρὸς τὸ ἐν λόγῳ παράδοξον περὶ τοῦ Παρακλή-
του ὅμοιον παράδοξον ὑπάρχει περὶ τοῦ Χριστοῦ
εἰς τὰ χωρία ᾿Ιωάν. 11:4 καὶ Α΄ ᾿ἸΙωάν. 5:20. Εἰς τὸ
πρῶτον ἐκ τῶν χωρίων τούτων ἡ ὀρθὴ ἔννοια τοῦ
λόγου, «ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἵνα δοξασθῇ ὁ
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ», εἶνε αὕτη: «διὰ τὴν δόξαν τοῦ
Θεοῦ, διὰ νὰ δοξασθῇ δηλαδὴ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ».
Κατ᾽ αὐτὴν δὲ τὴν ἔννοιαν ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε
«ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ» καὶ ἅμα «ὁ Θεός», ὅλη ἡ θεία
οὐσία ἢ θεότης. Κατὰ τὸ δεύτερον δὲ χωρίον ὁ Ἰη-
σοῦς Χριστὸς εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ», «ὁ Υἱὸς τοῦ
ἀληθινοῦ», καὶ ἅμα «ὁ ἀληθινὸς Θεός». .Ομοίως
κατὰ τὸ Ψαλμ.71 (72):1 ὁ Μεσσίας εἶνε «ὁ υἱὸς τοῦ
θασιλέως» καὶ ἅμα «ὁ θασιλεύς».
Ὡςπρὸς τὸν λόγον τοῦ ἐξεταζομένου χωρίου Β΄
Κορ. 3:15-18, «οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευ-
θερία», στίχ. 17, ὅπου δηλαδὴ εἶνε τὸ Πνεῦμα τοῦ
Θεοῦ Πατρός, ἐκεῖ ἀφαιρεῖται τὸ κάλυμμα, τὸ ὁποῖ-
ον ἐμποδίζει νὰ ἴδῃ τις τὴν ἀλήθειαν, ἐλευθερώ-
νονται οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς ψυχῆς καὶ οὕτως ὁ ἄνθρω-
πος θλέπει τὴν ἀλήθειαν, ἔχομεν νὰ παρατηρήσω-
μεν, ὅτι ἡ ἀποκάλυψις ἢ ἀπελευθέρωσις τῶν ὀφθαλ-
μῶν τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, δι᾽ ἄλλων λέξεων ὁ
πνευματικὸς φωτισμός, εἶνε ἔργον τοῦ ᾿Αγίου Πνεύ-
ματος ἰδιαζόντως. Τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν ψυχῶν

177
ἐλευθερώνει καὶ φωτίζει ὁ Θεός (Ψαλμ. 12:4 13:3],
17:29 [18:28], ὁ Χριστός (Ἰωάν. 1:9, 8:12), καὶ τὸ
Ἅγιον Πνεῦμα ἰδιαζόντως, ὡς εἴπομεν. Ὁ ἀπό-
στολος Παῦλοςλέγει: «Ἡμῖν ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψεδιὰ
τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ»(Α΄ Κορ. 2:10). Καὶ ὁ ἀπόστο-
λος Πέτροςλέγει: «Ὑπὸ Πνεύματος Ἁγίου φερόμε-
νοι ἐλάλησαν ἅγιοι Θεοῦ ἄνθρωποι»(Β΄ Πέτρ. 1:21).
᾿Επίσης ὁμιλεῖ περὶ «τῶν εὐαγγελισαμένωνἐν Πνεύ-
ματι Ἁγίῳ ἀποσταλέντι ἀπ’ οὐρανοῦ»(Α΄ Πέτρ. 1:12).
Καὶ τοὺς Προφήταςκαὶ τοὺς ᾿Αποστόλους ἐφώτισε
τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Εἰς τὸ ὑπ’ ὄψιν χωρίον Β΄ Κορ. 3:15-18 μετὰ τὴν
ῥητὴν δήλωσιν, «ὁ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν», περὶ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος χρησιμοποιεῖται τὸ ὄνομα
«Κύριος» δύο εἰσέτι φοράς, εἰς τὴν φράσιν, «τὴν
δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα
μεταμορφούμεθα», καὶ εἰς τὴν φράσιν, «καθάπερ
ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος».
Κατὰ τὴν πρώτην ἐκ τῶν δύο τούτων φράσεωνὁ
«Κύριος», ἤτοι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐννοεῖται ὡς
πάμφωτοςἥλιος, οἱ δὲ πιστοὶ ἐννοοῦνται ὡς κάτο-
πτρα, εἰς τὰ ὁποῖα σχηματίζεται «ἡ αὐτὴ εἰκών»,
ἤτοι ἡ μορφὴ τοῦ νοητοῦ ἡλίου, τοῦ Κυρίου - Πνεύ-
ματος. Αὐτὴ δὲ ἡ εἰκὼν ὑπενθυμίζει χωρία περὶ τῆς
ἀναδημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, τὸ Κολ. 3:10 διὰ
τὸν νέον ἄνθρωπον «τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπί-
γνωσιν κατ᾽ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν», καὶ τὸ
Γαλ. 4:19 περὶ σχηματισμοῦ τῆς μορφῆς τοῦ Χρι-
στοῦ εἰς τοὺς πιστούς, ἀλλὰ καὶ χωρία περὶ τῆς

178
πρώτης δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, τὰ Γεν. 1:26
καὶ 27, «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέ-
ραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν (Ξ- μορφήν)», «Καὶ ἐποίησεν
ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν
αὐτόν». Ὅπως ὁ ἄνθρωπος ἐδημιουργήθη κατὰ τὴν
εἰκόνα καὶ μορφὴν τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, οὕτω καὶ
ἀναδημιουργεῖται διὰ τοῦ σχηματισμοῦ ἐν αὐτῷ
τῆς εἰκόνος ἢ μορφῆς τοῦ Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ καὶ
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος. Οἱ Τρεῖς ἔχουν μίαν καὶ τὴν
αὐτὴν πνευματικὴν εἰκόνα ἢ μορφήν.
Ἐπὶ τῆς φράσεως, «καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύ-
ματος», ἔχομεν νὰ παρατηρήσωμεν, ὅτι ἡ γενικὴ
πτῶσις «Κυρίου Πνεύματος» εἰς τὴν ὀνομαστικὴν
πτῶσιν εἶνε «Κύριος Πνεῦμα», ὁ Κύριος δηλαδή, ὁ
ὁποῖος εἶνε τὸ Πνεῦμα, ἢ μᾶλλον «Κύριον Πνεῦμα»
κατὰ προσαρμογὴν τοῦ ὀνόματος «Κύριος» πρὸς
τὸ οὐδέτερον «Πνεῦμα». Εἰς τὸ Σύμθολοντῆς Πί-
στεως τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὀνομάζεται «Κύριον».
Διὰ τοῦ σχετικοῦ ἄρθρου τοῦ Συμθόλου τῆς Πί-
στεως διακηρύσσεται πίστις «εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον, τὸ Κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς
ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπρο-
σκυνούμενονκαὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσανδιὰ
τῶν προφητῶν».
Κατὰ ταῦτα Κύριος ὁ Θεός, ὁ Πατήρ᾽ Κύριος ὁ
Χριστός, ὁ Υἱός Κύριος τὸ Πνεῦμα, τὸ Ἅγιον Πνεῦ-
μα. Ἤ, Κύριος ὁ Θεός, Κύριος ὁ Χριστός, Κύριον τὸ
Πνεῦμα. Ἤ, Γιαχθὲ ὁ Πατήρ, Γιαχβθὲ ὁ Υἱός, Γιαχθὲ
τὸ Πνεῦμα.

179
 ᾿Απευθυνόμενος πρὸς τὸν Γιαχθὲ ὁ Ψαλμῳδὸς
λέγει εἰς τόνον συναισθηματικόν: «Ὁ Θεός μου καὶ
ὁ Κύριός μου» (Ψαλμ. 3435]:23)}. ᾿Απευθυνόμενος
πρὸς τὸν Χριστόν, τὸν ἐνανθρωπήσαντα, σταυρω-
θέντα καὶ ἀναστάντα Υἱόν, ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς
πλήρης ἐνθουσιασμοῦ ἀναφωνεῖ: «Ὁ Κύριός μου
καὶ ὁ Θεός μου» (Ἰωάν. 20:28). Καὶ εἰς τὸ ἐρώτημα,
«Τί εἶνε τὸ ἍΛγιον Πνεῦμα;», ἡ καλλιτέρα καὶ πλέον
συγκινητικὴ ἀπάντησις καὶ ὁμολογία τοῦ πιστοῦ
εἶνε αὐτή: «Τὸ Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ὁ Κύριός μουκαὶ
ὁ Θεός μου». Ὅ,τι ἰσχύει περὶ τῆς φύσεως τοῦ
Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, ἰσχύει καὶ περὶ τῆς φύσεως
τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, ἀφοῦ κατὰ τὴν Γραφὴν τὸ
Ἅγιον Πνεῦμαεἶνε ὁ εἷς τῆς Τριάδος, Γιαχθέ, Θεὸς
ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ ἐκπορευόμενος.

180
ΕΥΡΕΤΗΡΙ͂ΟΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ"
ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

ΚεΦ. Στίχ. Σελίς ΚεΦ. Στίχ. Σελίς

Γένεσις 20 7 21
1 26 17,94, 179
1 260-27 9, 59, 165 Ἔξοδος
'
9
27
22
19.]
10, 12, 13
0 20 36
10 27 36
1 6-7 10
17 2 77
1 6:.9 14, 134
17 7 77
18 Ί 120 11 3.4 61
18 1-2 108, 135, 167

34 34 104, 176
᾿ ᾿ ᾿ 35 91 ΒΊ
18 9 21
18 10 21 |
18 13 21 Λευϊτικόν

18 15 21 9 θ 107
18 17 21 9 23 107
18 20 21 16 2 107
18 20-21 21 21 8 82
18 39 21
19 Ί 421,23, 135, 167 ᾿Αριθμοί
19 2 22, 135 11 25 ΕΊ
19 12-13 135 14 22 77
19 13 23
19 16 22 ὁ
19 17 22 Δευτερον μιο

19 18 13,22 4 24 100, 159

19 18-20 22. 136 32 95 25, 28, 127
19 21-22 22 32 935-60 127, 128
19 24 13,23, 135, 32 96 127, 129
136, 149 32 397-42 26, 27

" Τὸ εὐρετήριον συνέταξεν ὁ ἐκλεκτὸς φιλόλογος κ. Δημή-

τριος Τσουμάκος, πρὸς τὸν ὁποῖον ἐκφράζω τὰς εὐχαριστίας
μου.

181
Κεφ. ΣΤίχ. Σελίς ΚεΦ. Στίχ. Σελίς

32 939 26 109 1-5 136, 172

32 40 26 109 2 136, 137
32 41-42 26 109 4 136, 137
32 43 26,27, 127, 109 5 136, 137
128 134(135) 13 128
34 9 61 134(135) 13-14 128
134(135) 14 127, 128, 129
Βασιλειῶν Γ΄ 138 8-10 80
8 10.11 070 142 10 62, 65

Νεεμίας ͵ δ Ιὼ6 γε
9 20 62, 65, 87 ΙΒ 19 85
26 13 60
Τωβὶτ 32 8 58
12 15 1301 33 4 11, 58, 167
35 10 10, 59, 166,
Μακκαθαίων Β΄ 167
Ἵ 20 . 75
Παροιμίαι

12([3) 4(3) 178

17([8ἃ8ἃ 29(28) 178 ᾿Ἐκκλησιαστής
24
532 4-5 86
δ 59, 108 12 ἽἼ 10, 59, 166
34(3ἃ3ϑὴ, 23 180 . ,
ρ0 13 65 Ἄσμα ᾿Ασμάτων
71(72.) 1 4} 1 15 67
77 40.41 88} 4 ᾿ 67
77 41 χη 5 2 67
77 56 77,88} 5 12 67
88 38 85 ] 9 67
89 4 55
93 10 86 Σοφία Σολομῶντος
94(93,), 8-11(7-11) 28, 89 Ἵ 7 51, 60, 80
101 28 56 5 δ 102
103 30 51 12 Ἵ 51, 80
109(110) 1 155

182
Κεφ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

Ὠσηέ 7 13 153, 154

9 3 37 ὃ 155
᾿Αμώς 8 1-6 155
͵ δ “ 8 6 155

' ͵ τ, Μαλαχίας
13 74 4(3) 2(20) 102
2 ᾿ 74
4 1 38, 140 Ἠσαῖας
3 1 34
Ἰωήλ 3 1-4 33
3 1-5 116 3 4 34
3 16-17 34
Ὀθδιού 6 Ἵ 39
Ί 1 14148,149,168] 8 3 99
6 5 35
. Αθθακούμ
, 6
Β
8
9.10
11,35
δ

3 3 67,81 6 10 35, 36
6 10-12 35, 36
Αγγαῖος δ 1 35
2. 4-6 117 Β 12 35
8 5-7 37
Ζαχαρίας 8 8 37
1 4.3 149 11 1- 110
Ί 144-18 150 11 2-3 ΘΊ, 105, 131
Ί 17 151 13 17-19 37
2 9(5) 152 14 2 37
2 9-15(5-11) 151. 14 20 37
2 12(8) 152 19 1-4 38
2 13(9) 152 2 16-17 39, 40
4 β 417 22 25 39
7 8 153 29 10 36
7 8-13 153 30 12 81
7 9 153 47 21-23 12
7 10 153 41 26 12
7 1 153, 154 42 Ἵ 111
7 12 118, 153. 43 9 12

183
ΚεΦ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

45 1-2 13.| 27(63) 40 140

45 1- 29 530 5 12, 149, 168
45 2 80 21 16 33
48 12-16 110 41 35-96 33
48 160 110. 41 427 43
99 3 174 33(26) 1-2 41
59 4 174 34 12 149
99 5 174 36 4 115
53 8-10 173 26 4-8 115
54 19 86 36 5 115
59 15-21 112 26 7 115
59 19 113 26 8 115
99 21 118. 36(292. 31-32 42
60 190-20 102 47 {-2 140
ΑΙ͂ 1-2 118.] 38(ῆ: 931 31
6Ί 2 114 38(3Η:1Ὶ 351-34 30
6Ί ὃ 114. 38(4᾽ἾΊ 353-34 30, 31,33
63 10 79 38 36-37 33
63 11 65 39(323) 14-15 42
65 8-16 138 39(33) 36 43
69 1 198. 39(33). 36-42 43
65 13 138 40(38ἃἅΝ, 1 141
69 15 138. 40(33) 1-6 141
65 16 84, 138 40(33) 2 141

66 15-16 101 40(388)͵ 3 142

40(33ὄ3Ν 4 142
Ἱερεμίας 40(333) 5 142
᾿ 19 139 40(38) 6 142
2 2 74,139 41(3ἅι. 12 143
2 7 47 41(3Ὶ 12-17 143
12 14 13,46 41(3,4 13 143
14 15 47 41(3ἢἪ. 17 143
16 1-4 40 42(33, 12 144
23 1-2 40 42(35) 412-17 144
23 2 41 42(3ξΗη 13 144
23 24 80 42(338) 17 144, 145
27(6) 323-40 140 42(353γη 18 144, 145
27(56) 34 140. 42(353.. 18-19 145
27(56) 35 140 42(33. 19 145

184
Κεφ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

51(44) Ἵ 44 18 4 45
51(44)͵ 62 44 26 1-6 147
51(44 7 44 26 5 148
51(44) 10-Τ| 44 26 7 148
51(44) 11 44 36 25-27 68
36 27 99
Ἰεζεκιήλ
3 24-27 174 Δανιήλ
5 5-8 146 2 22 85
10 9-4 107 2 28 85
ΤΊ 5-8 146 2 29 85
13 8 44 2 30 85
18 13 45 2 47 85

ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ
ΚεΦ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

Ματθαῖος 23 8 87
3 11 69, 101, 158, 159] 28 19 66, 94, 119,
4 12 101 120, 157
4 14 70 28 20 80
3 16 67
3 16-17 121 Μᾶρκος
93 17 117 2 928-30 77
9 15 95,96) 4 9.30 86
10 12-13 132 3 20 77

10 μὰ 67 13 1 52, 74
10 20 16, 52
11 27 65
12 18 111 Λουκᾶς
12 24 77 1 934-35 59, 61
12 28 109 35 58
12 Κλ 156 ' 78 102
12 31-32 77 2 22 88
18 20 80 2 26 60, 75
19 17 67 2 206-30 164, 169
22 40 72 2 28 ΟἹ

185
Κεφ. Στίχ. Σελίς Κεφ. ΣΤίχ. Σελίς

2 29.31 60 10 27-28 83
ϑ 22 121] 11 4 177
4 18-19 113. 12 40 35, 36
10 21 85 12 40-42 15, 35
10 22 65 12 49 63
1 15 77 13 13-14 87
1 20 109 14 δ 84, 161
12 10 77 14 10 63
12 12 52, 75, 87, 158 14 16 49, 162, 163
12 49 101 14 16-17 53, 80
21 15 ᾿ 16 14 17 99, 160, 161
24 49 58) 14 23 53, 99
14 26 62,87, 121, 162
Ἰωάννης 15 Ἵ 160
15 15 14, 68, 1
' ς 104, 105, Ω 15 26 48, 122, 160,

' ὸ
Ἷ-
ΓΟἐς
16
16
7
13
162, 168
182,
14͵ 63, 160,
Ὶ 43 69 161, 168
, 19 95] 16 14 141
2 21-22 92} 16 30 81
3 5.8 70,76,98| 17 1 19
3 Ρ.8 5 17 21 13
3 8 70, 76,93, 156 17 ΖΖ 19
3 1011 15,149. 70 28 180
3 1 169] 21 1 81
3 13 80
3 22 14 Πράξεις ᾿Αποστόλων
3 34 15. 1 5 69
4 10 69 8 158
6 32 160 1 16 55, 63
6 45 86] 2 3 101
6 63 68 2 4 52, 156
7 23 88] 2 17 116
7 38-39 69 2 17.21 116
8 12 178} 3 2 1
8 26 14,63, 161. 4 24 165
8 40 14} 5 3:4 Β6Ί, 78, 165, 169
β
Κεφ. Στίχ. Σελίς ΚεΦ. ΣΤίχ. Σελίς

5 9 77,88 15 19 58, 119, 123

7 2 106] 15 30 72, 73, 90, 119,
7 51 79 123, 125
7 55 79
9 937 76, 162, 168 Α΄ Κορινθίους
»
1 20 156
58] ,1
13:15
4
120
ε7
10 38 57 2 8 108
Ί 2 0 81, 158, 178
' “θ ᾽ξ οὐ
13 4 75,᾿ 91 2 10.11 54, : 58
15 28 75 Σ Ψ οι
19 δ 52 "
20 28 75.91.} 9 13 μ
21 " 4} 3 16 54, 170

ὌΧ Εν
21 41 63, 74, 81, 174 3 16-17 170, 176

Ῥωμαίους ο ν᾿ ὙΡῸν
1͵ ᾽4 92, 174
135 19 4 88
5 123
73, ἐπ 90, τὴ 1 49 δῦ
Σ5 Ἂ 12 58, 105
δ : 9.93} 12 4.6 124, 126
; "2 8) 12 7.11 58
12 11 58, 105, 124,
δ τ Ἢ 157, 174
12 28 9Ί
8 911 49, 54,99} ὦ 12 105
8 54, 99, 174
0
8

13
27 55,
118
64
Β΄ Κορινθίους
4

1 14 116 Ί 3 163
11 8 46 Ί 21-22 124
12 19 127} 3 8 83
13 10 72} 3 15-18 175, 177, 178
15 5 163} 3 16 178
15 13 58 3 16-18 102, 103
15 1. 771,82, 119,122,] 3 17 176, 177
158, 159] 4 β 104, 105

187
ΚεΦ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

5 14 73, 123, 125 Α΄ Θεσσαλονικεῖς

6 16-18 93 1 5 57

8 Ἵ 125 2 5 85
13 ϑ 16. 3 1 17
13 13 97,98, 125] 3 12 17
4 7-.8 71
Γαλάτας 5 23 82
Ἵ 11-12 86
4 β 49, 126, 132 Β΄ Θεσσαλονικεῖς
ά 19 178 1 7-8 101
5 22 90 2 13 71, 72, 82, 159
5 22-23 72, 73 2 16-17 17
6 2 87 3 5 171
6 8 83
Α΄ Τιμόθεον
Ἐφεσίους 3 16 92, 174
1 16-17 106 4 1 69
Ἵ 16-18 104, 105, 106
2 22 54, 170 Β΄ Τιμόθεον
3 2 125 Ί 7 58
3 5 55, 86 Ὶ 7.8 58
3 17 99. 1 14 54, 99
3 19 Θ0, 123, 125 4 18 140
4 ἀ 157 3 18 85
4 4-8 126
4 μ 3 Τίτον
4 30 58, 79
5.26
5
72}
69
Σ΄ Ὁ γῦ, ΟΣ
188, 188
Φιλιππησίους Εθραίους
Ί 19 49,76} 1 ς "
3. 8 128 8
, 17
57, 142
Κολασσαεῖς ' ὃ ἧς
3 10 178 Ἵ 12 56
3 14 72 2 3-4 126

188
ΚεΦ. Στίχ. Σελίς Κεφ. Στίχ. Σελίς

2 11 82 4 10-11 51
3 7 28] 10-12 86
3 7.9 7} 1 11 49, 55
3 7.11 89] 4 12 178
3 14 98] 22 71, 159
4 12 Β9] 2 18 61
4 12-13 81} 4 14 58, 107
δ 4 98
7 14 102 Β΄ Πέτρου
8 8 31,33. ᾿ς , »
8 8:12 51. 17 411
ο ὃ Υ Ὶ 21 47, 88, 178
ὃ 55
9 4 ἝΝ
1 15 31,33 ,,
10 15-17 32 Α΄ Ἰωάννου
1 16-17 41 Ἵ 9 97, 98, 125
10 30 25. 26,28,126 2 Ι 162
127,128} 2 23 100
1 41 129 2 27 56, 57, 87
12 24-28 417] 2 28-29 93
12 29 100, 159] 3 9 76, 93
13 2 23 168 9 20 81
13 8-9 57 ά 7 76, 93
13 12 82 4 8 72
4 12 99, 123
Ἰακώθου 16 " 1
Ί 18 93 76,, 93
, Ι 5 4
3 ν 5 6 32, 84, 85, 161
5 7.8 85
4 97} 5 11 83
44 4-8 95, 96, 171 5 16 823
4 5 96, 97 5 18 76,ν
93
4 β 96,97 κα 5ῃ
4 12 88
Β᾽ Ἰωάννου
Α΄ Πέτρου Ι Α 157
, 2 129} 1 5 57

189
Κεφ. Στίχ. Σελίς ΚεΦ. Στίχ. Σελίς

Ἵ θ6 57 3 6 15
9 7 81
Ἰούδα 93 13 15
Ι 4 165} 3 14 5:
Ὶ 19 ιο}] 3. 21 τ
Ι 20.21 :9]34 22
5
Ἷ5
62, 101

᾿Αποκάλυψις : ο δ, τα
Ἵ 4 62, 101, 105, 125. 1] 15 18
Ἵ 4-5 125, 130, 132] 12 5 130
2 7 15. 20 6 18
2 11 15. 21 23 102
2 17 15] 22 Ἵ 130
2 23 55,64 22 3 130
2 29 15] 22 3-4 18, 119
3 Ἵ 62 22 5 102

190
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελίς

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7
ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙ͂Σ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ 9
ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙ͂Σ ΕΝΙΚΟΙ 17
ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΕΝΕΣΕΩΣ18.19.... 20
ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙ͂Σ
ΕΝ ΤΗ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ 24
Διακρίσεις δύο προσώπων τῆς Θεότπτος 29
«ΤῸ ΕΚ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΕΚΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΝ» 48
ΙΔΙΏΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ο]
Πανταχοῦ παρουσία “1
Αἰωνιότης 94
Τὸ ἀναλλοίωτον 56
Παντοδυναμία 97
Παγγνωσία καὶ πανσοφία 61
᾿Αγιότης θὺ
᾿Αγάππη 72
ΛΟΙΓΟῚ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣΩΣ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΘΕΟΥ͂....... 74
ΛΟΓΟΙῚΠΕΡῚ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
ΩΣ ΠΕΡῚ ΤΟΥ ΘΕΟΥ͂ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ͂ ... 80
Καὶ οἱ Τρεῖς πανταχοῦ παρόντες 80
Καὶοἱ Τρεῖς παντογνῶσται 81
Καὶοἱ Τρεῖς ἅγιοι καὶ ὕψισται αὐϑεντίαι 81
Καὶοἱ Τρεῖς ἁγιάζουν 82
Καὶοἱ Τρεῖς δίδουν ζωὴν αἰώνιον 83
Ἕκαστος τῶνΤριῶνεἶνε ἡ ἀλήϑεια 84
Καὶοἱ Τρεῖς ὕψιστοι μάρτυρες δὺ
Καὶοἱ Τρεῖς ἀποκαλύπτουν τὰς ϑείας ἀληϑείας ............. 85

191
Καὶοἱ Τρεῖς ὕψιστοι διδάσκαλοι 86
Ὁ ϑεῖος νόμοςεἶνε καὶ τῶν Τριῶν 87
Οἱ Ἰσραπλῖται ἐπείρασαν καὶ τοὺς Τρεῖς 88
Ἡ ϑεία ἀγάπη εἶνε καὶ τῶν Τριῶν 90
Καὶοἱ Τρεῖς ὥρισαν τοὺς ἀποστόλους κλπ. ..--..--οςςς.. 91
Καὶοἱ Τρεῖς ἀνέστησαν τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ ο.«...ς.ς.ςος. 91
Οἱ χριστιανοὶ γεννῶνταικαὶ ἐκ τῶν Τριῶν 93
Νυμφίος ὁ Θεός, νυμφίος ὁ Χριστός, νυμφίος τὸ Πνεῦμα... 94
Οἱ χριστιανοὶ κοινωνοὶ καὶ τῶν Τριῶν 97
Ἐντὸς τῶν χριστιανῶν κατοικοῦνκαὶ οἱ Τρεῖς .....΄.΄ὉὉὉὍς 98
Οἱ ἀσεβεῖς δὲν ἔχουν Πατέρα, Υἱὸν καὶ Πνεῦμα .-.-.----ςς.-ς. 100
Πῦρκαὶοἱ Τρεῖς 100
Τρισήλιος ἡ Θεότης 102
Φωτίζουν καὶοἱ Τρεῖς 104
Ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, ὁ Κύριος τῆς δόξης,
τὸ Πνεῦμα τῆς δόξης 106

ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ 108

Χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαϑήκης 108
Χωρία τῆς Καινῆς Διαϑήκης 118

ΑΛΛΑ ΤΡΙΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΑ 134

ΟΝΟΜΑΤΑ 156
Πνεῦμα 1596
Πνεῦμα Ἅγιον ἢ ἍΛγιον Πνεῦμα 157
Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληϑείας 1599
Παράκλητος 1602
Δεσπότης 104
θεός 1600
Κύριος 171
Γιαχβέ 172

ΕΥ̓ΡΕΤΗΡΙΟΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ 181

ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 191

192