Professional Documents
Culture Documents
ნაჩმიასი - ცვლადი და ჰიპოთეზა
ნაჩმიასი - ცვლადი და ჰიპოთეზა
ნაჩმიასი - ცვლადი და ჰიპოთეზა
cvladi
sakvlevi problemebi aisaxeba cnebebSi. meore TavSi davinaxeT,
rom cnebebi abstraqciebia, romlebic warmogvidgenen empiriul
fenomenebs. imisaTvis, rom gadavideT konceptualuri donidan em
piriul doneze, cnebebi gardaiqmneba cvladebad. cnebebi cvladebis
saxiT Semodis hipoTezebSi da mowmdeba.
cnebebi cvladebad gardaiqmneba maTi `gadaTargmniT~ da ga
nawilebiT mniSvnelobebad. magaliTad, rodesac mkvlevari obi
eqtebs miawers ricxvebs (erT-erTi tipi mniSvnelobisa), igi
obieqtebs ricxvebis saxiT ganalagebs. cvladi aris empiriuli
Tavisebureba, romelsac SeiZleba hqondes ori an meti mniSvn
eloba. Tu Tavisebureba SesaZlebelia Seicvalos rogorc ra
odenobrivad, aseve Tvisebrivad, maSin igi cvladad miiCneva.
magaliTad, `socialuri klasi~ aris cvladi, vinaidan SesaZle
belia movaxdinoT misi diferencireba sul mcire xuT mniSvn
elobad: `dabali~, `saSualoze dabali~, `saSualo~, `saSualoze
maRali~, `maRali~. aseTive SemTxvevaa `molodinebi~. esec cvla
dia, radgan mas SeiZleba hqondes sul mcire ori mniSvneloba:
`maRali~ da `dabali~.
cvlads, romelsac SeiZleba hqondes mxolod ori mniSvn
eloba, ewodeba diqotomiuri cvladi. mkvlevrebma aseve mniS
vnelovnad miiCnies gaevloT zRvari damokidebuls, damoukideb
elsa da sakontrolo cvladebs, aseve uwyvetsa da diskretul
cvladebs Soris.
makontrolebeli cvladi
mecnierebi empiriul kvlevaSi makontrolebel cvladebs iyene
ben, raTa Seamciron damokidebuli cvladebis araswori damoukide
beli cvladebiT axsnis riski. makontrolebeli cvladebi gamoiy
eneba imis Sesamowmeblad, Tu empiriulad gamovlenili mimarTeba
damokidebulsa da damoukidebel cvladebs Soris aris yalbi. yalbi
mimarTeba aris mimarTeba, romelic SeiZleba aixsnas sxva cvladebiT
da ara im cvladebiT, romlebic hipoTezaSia wamoyenebuli. sxva si
tyvebiT rom vTqvaT, Tu yvela sxva cvladis gavlena gamoricxulia
(an gakontrolebulia) da empiriuli mimarTeba damokidebulsa da
damoukidebel cvladebs Soris mainc vlindeba, SeiZleba miviCnioT,
rom mimarTeba ar aris yalbi. sakontrolo cvladebis gamoyenebiT
mkvlevars SeuZlia darwmundes, rom arsebobs niSandoblivi, kauza
luri kavSiri cvladebs Soris, rogorc es hipoTezaSia naTqvami da
rom gamovlenili mimarTeba ar emyareba gauTvaliswinebel kavSirs
sxva romelime fenomenTan.
magaliTad, SeniSneT, rom mexanZreTa raodenoba xanZris adgilas
dakavSirebulia xanZris mier miyenebul zianTan. anu Cveni hipoTeza
mdgomareobs SemdegSi: rac ufro didia xanZris adgilas mexanZreTa
raodenoba, miT metia cecxlis miyenebuli zarali. zogadad, ar
miiCneva, rom mexanZreebi arian zaralis pirdapiri mizezi. Sesabam
isad, xanZris mier miyenebuli zarali (damokidebuli cvladi) ar
SeiZleba aixsnas mexanZreTa raodenobiT (damoukidebeli cvladi).
amis mizezi raRac sxva cvladi, kerZod xanZris moculoba. didi
xanZari ufro met mexanZres moiTxovs da ufro did zarals iwvevs.
amdenad sawyis etapze aRmoCenili mimarTeba mexanZreTa raodeno
basa da xanZris mier miyenebul zarals Soris yalbia. ramdenadac
arsebobs mesame faqtori, xanZris moculoba, romelic realurad
xsnis am faqts. am SemTxvevaSi, xanZris moculoba gamoyenebulia
rogorc makontrolebeli cvladi sawyisi mimarTebis marTebulobis
Sesamowmeblad. makontrolebeli cvladis gavlenis gareSe mimarTe
ba, romelsac davakvirdiT mexanZreTa raodenobasa da xanZris mier
miyenebul zarals Soris, yalbi iqneboda. es kargad Cans 3.1 naxazze.
98
naxazi 3.1
sakontrolo cvladebis mniSvneloba
sakontrolo cvladi
xanZris moculoba
sawyisi dakvirveba
sawyisi dakvirveba xanZris mier miyenebuli zia-
mexanZreTa raodenoba yalbi mimarTeba nis done
3 For the first breakthrough study on this issue, see Hayward R. Alker, Mathematics and Politics ( New York:
Macmillan, 1965).
I nawili empiriuli kvlevebis safuZvlebi 99
cvladebis tipebi
damokidebuli cvladi: cvladi, romlis axsnasac cdilobs
mkvlevari.
damoukidebeli cvladi: cvladi, romelic iwvevs cvlilebas
damokidebul cvladSi.
sakontrolo cvladi: mkvlevarebi iyeneben am tipis cvladebs,
raTa Seamowmon albaToba, rom mimarTeba damokidebulsa da
damoukidebel cvlads Soris aris yalbi_anu sxva sityvebiT rom
vTqvaT, es mimarTeba SeiZleba ganpirobebuli iyos sxva cvladis
arsebobiT.
uwyveti cvladi: cvladi, romelsac ara aqvs minimaluri erTeuli.
aseTi cvladia manZili.
diskretuli cvladi: cvladi, romelsac aqvs minimaluri erTeuli,
magaliTad bavSvebis raodenoba ojaxSi.
100
mimarTeba
wina TavebSi davinaxeT, rom samecniero axsna da prognozire
ba moicavs asaxsnel fenomenebsa (damokidebuli cvladi) da sxva
fenomenebs Soris (ganmartebiTi, anu damoukidebeli cvladi) zoga
di kanonebiT an TeoriebiT. magram ra aris mimarTeba?
kvlevaSi mimarTeba yovelTvis exeba kavSirs or an met cvlads
Soris. rodesac vambobT, rom X cvladsa da Y Y cvlads Soris aris
mimarTeba, vgulisxmobT imas, rom am or cvlads Soris aris raRac
saerTo. magaliTad, Tu vambobT, rom ganaTlebasa da Semosavals
Soris aris mimarTeba, vgulisxmobT imas, rom es ori cvladi `erTad
dadis~, isini kovarirebs, erTad icvleba sistematuri gziT. kovaria
cia aris is, rac ganaTlebasa da Semosavals aqvT saerTo: individebs
maRali ganaTlebiT aseve maRali xelfasi aqvs. damokidebulebis
dadgena empiriul kvlevaSi moicavs gansazRvras, kovarirebs Tu
ara erTi cvladis mniSvnelobebi sxva erTi an meti cvladis mniSvn
elobebTan da aseve moicavs am mniSvnelobebaTa gazomvas. mkvlevari
sistematurad awyvilebs erTi cvladis mniSvnelobebs sxva cvladebis
mniSvnelobebTan. magaliTad, 3.1 cxrilze mocemulia dakvirvebebaTa
ori wyeba, romlebic gviCvenebs eqvsi individis ganaTlebis mniSvn
elobebsa (operacionalurad gansazRvrulia swavlisaTvis daTmo
bili wlebiT) da Semosavlebs. cxrili gamoxatavs damokidebulebas,
vinaidan mniSvnelobaTa ori mwkrivi dakavSirebulia mowesrigebulad
_ isini kovarirebs: maRali ganaTleba dakavSirebulia maRal Semo
savalTan da dabali ganaTleba _ dabal SemosavalTan.
I nawili empiriuli kvlevebis safuZvlebi 101
cxrili 3.1
damokidebuleba ganaTlebasa da Semosavals Soris
mimarTebis tipebi
or cvlads Soris mimarTebaze SegviZlia vilaparakoT im Sem
TxvevaSi, roca erT-erTis mniSvnelobebis cvlileba iwvevs cvli
lebebs meoris mniSvnelobebSi. ukanasknel magaliTSi, cvlilebebi
swavlisadmi daTmobil wlebSi gamoiwvevs cvlilebebs SemosavalSi.
mecnierebi damokidebulebis or Tvisebaze msjeloben, rodesac em
piriul kvlevas atareben: mimarTebis damokidebulebasa da magni
tudaze.
I nawili empiriuli kvlevebis safuZvlebi 103
naxazi 3.2
hipoTeza
hipoTeza savaraudo pasuxia sakvlev problemaze da mkafiod
Camoyalibebuli damokidebulebiT gamoixateba damokidebulsa da
damoukidebel cvlads Soris. hipoTeza savaraudo pasuxebia imitom,
rom isini SeiZleba damtkicdes an uarvyoT mxolod mas Semdeg, rac
I nawili empiriuli kvlevebis safuZvlebi 105
4 John D.Piette, “Review Symposium, ‘Playing It Safe,’ “ Journal of Health Politics, Policy and Law, 19 (2)
(1994):453.
106
5 Gunnar Myrdal, The American Dilemma (New York: Harper, 1994), p.1043.
108
kvlevis hipoTezebis Taviseburebebi
6. Ted R.Gurr, Why Men Rebel ( Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1970), pp.360-367
I nawili empiriuli kvlevebis safuZvlebi 109
7. Jack P.Gibbs and Walter T.Martin, “ Urbanization, Technology, and the Division of Labor: International Pat-
terns,” in Urbanism, Urbanization and Change, ed. Paul Meadows and Ephraim H.Mizruchi, 2 d ed. ( Read-
ing, Mass.:Addison-Wesley,1976), pp. 132-145.
8. Gerald Hage, Theories of Organizations : Forms, Process, and Transformation ( New York: Wiley-Inter-
science, 1980), pp.36-40.