Vergi güzəştlərinin məqsədi, benefisiarları və onların

sektorlar üzrə bölgüsü, bu güzəştlərin yaratdığı gəlir itkisi və

onun hesablanması zamanı nəzərdə tutulan fərziyyələr barədə
məlumat

Vergi güzəşt və azadolmaları (güzəşt) nəticəsində itirilmiş vergi məbləğinin həcmi son 3
il ərzində 1.6 dəfədən çox azalaraq 2018-ci ildə 2 266.3 mln. manat təşkil etmişdir. Belə ki,
ümumi güzəştlərin məbləği 2016-cı illə müqayisədə 2017-ci ildə 19.8% (733.5 mln. manat),
2018-ci ildə isə 23.9% (713.2 mln. manat) azalmışdır. Həmin güzəştlərin ÜDM-də xüsusi çəkisi
isə 2016-cı ildə 6,1 faiz, 2017-ci ildə 4,2 faiz, 2018-ci ildə isı 2,8 faiz olmuşdur.

Vergi güzəşt və azadolmaların ÜDM-də xüsusi çəkisi

7.0% 6.1%
6.0%
5.0% 4.2%
4.0%
2.9% 2.8%
3.0% 2.4%
1.9%
2.0%
1.0%
0.0%
2016 2017 2018
Vergi güzəşt və azadolmaların ÜDM-də xüsusi çəkisi
Təbii istisna olmaqla, digər güzəşt və azadolmaların ÜDM-də xüsusi çəkisi

2018-ci ildə azalma yalnız mənfəət vergisi, ƏDV və sadələşdirilmiş vergi üzrə olmuşdur.
Mənfəət vergisi üzrə güzəştlərin cəmdə xüsusi çəkisi 2016-cı ildə 45,2% olduğu halda, bu
göstərici 2017-ci ildə 30,0%, 2018-ci ildə isə 13,0% təşkil etmişdir.

mln. manatla
1800
1553.5 Cəmi: 3399,3 Cəmi: 2647,8 Cəmi: 1959,9
1600
1400 1301.1 1280.6

1200 1076.3

1000
743.7
800
600 423.9
483.1
403
400
183.4 160.4
200 107.5 129.3 68.6
32.7 55
1.5 1.7 1.7
0
ƏDV Mənfəət vergisi Gəlir vergisi Əmlak vergisi Sadələşdirilmiş Torpaq vergisi
vergi

2016 2017 2018

 Mənfəət vergisi üzrə azadolmaların həcmində son 3 ildə ciddi azalma müşahidə
olunmuşdur. Belə ki, güzəştlərdən istifadə edən vergi ödəyicilərinin sayı və güzəştlərin məbləği
müvafiq olaraq 2016-cı ildə 176 ədəd və 1 553,5 mln. manat, 2017-ci ildə 190 ədəd və 743,7
mln. manat, 2018-ci ildə isə 206 ədəd və 183,4 mln. manat olmuşdur. Azalmanın əsas hissəsi
ARDNF-nun payına düşür və bunun əsas səbəbi Fondun 100% xarici valyutada olan
investisiya portfeli üzrə toplam gəlirliliyinin aşağı düşməsi olmuşdur.
2016 2017 2018
Göstəricilər VÖ VÖ VÖ
məbləğ məbləğ məbləğ
sayı sayı sayı
Güzəşt və azadolmalar üzrə cəmi gəlir
237 10 124,6 230 5 608,8 249 2 154,6
o cümlədən:
Mərkəzi Bank, onun qurumlarının, maliyyə
bazarlarına nəzarət orqanının, icbari tibbi sığorta
xidmətləri göstərən müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının yaratdığı qurumun, dövlət adından 3 6 962,6 3 2 812,5 4 112,9
yaradılan səhiyyə (tibb) müəssisələrinin və Neft
Fondunun və Əmanətlərin Sığortlanması Fondunun
gəlirləri
Neft-qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və
hasilatın pay bölgüsü, ixrac boru kəmərləri haqqında
və bu qəbildən olan digər sazişlərə uyğun olaraq
20 264,9 19 544,9 23 490,6
əsas fondların, daşınar əmlakın və digər aktivlərin
hər hansı şəkildə həmin sazişlərdə AR-nı təmsil edən
tərəfə təqdim edilməsi üzrə əməliyyatlar
Qanunla təsdiq olunmuş əsas boru kəməri haqqında
və digər bu qəbildən olan sazişlər və ya qanunlar
131 2 774,8 126 2 153,4 125 1 431,3
çərçivəsində göstərilən fəaliyyətindən əldə olunan
gəlir
Digər güzəşt və azadolmalar üzrə gəlirlər 83 122,3 84 98,0 97 119,8
Vergidən azad edilən fəaliyyət ilə bağlı olan
224 2 809,3 197 1 688,3 203 1 181,4
xərclər
Azadolma üzrə keçmiş illərin zərəri çıxılmaqla
160 7 752,7 160 3 701,6 176 882,1
mənfəət
Azadolunan fəaliyyət üzrə mənfəət vergisi 160 1 550,5 160 740,3 176 176,4
Digər güzəştlər 17 3,0 30 3,4 44 7,0
Cəmi vergi güzəşt və azadolma məbləği 176 1 553,5 190 743,7 206 183,4

Əlavə dəyər vergisi üzrə azadolma hüququndan istifadə edən vergi ödəyicilərinin sayı
və azad olanun vergi məbləği müvafiq olaraq 2016-cı ildə 581 ədəd və 338,1 mln. manat,
2017-ci ildə 678 ədəd və 368,4 mln. manat, 2018-ci ildə isə 669 ədəd və 221,1 mln. manat
olmuşdur. Azad olunan dövriyyənin böyük hissəsi “Maliyyə xidmətlərinin göstərilməsi” üzrə
əməliyyatların payına düşür. Belə ki, bu növ xidmətlərin həcmi ƏDV üzrə cəmi azad olunan
dövriyyədə xüsusi çəkisi 2016-cı ildə 81.6%, 2017-ci ildə 85.9%, 2018-ci ildə isə 79%
olmuşdur.

2016 2017 2018

ƏDV-dən azad olunan əməliyyatlar Azad Azad Azad
VÖ VÖ VÖ
olunan olunan olunan
sayı sayı sayı
vergi vergi vergi
Orta ƏDV dərəcəsi 4,1% 3,1% 3,8%
CƏMİ 581 338,1 678 368,4 669 221,1
Maliyyə xidmətlərinin göstərilməsi üzrə
78 275,8 84 316,5 83 174,7
əməliyyatlar
ƏDV-dən azad olunan digər əməliyyatlar 521 62,3 614 51,9 603 46,4
2
 Ümumi ƏDV-yə “0” dərəcəyə cəlb olunan dövriyyədən hesablanan ƏDV-nin 75%-ni
əvəzləşmə kimi nəzərə alsaq, bu hüquqdan istifadə edən vergi ödəyicilərinin sayı və azad
olanun vergi məbləği müvafiq olaraq 2016-cı ildə 2540 ədəd və 963,0 mln. manat, 2017-ci ildə
2727 ədəd və 909,1 mln. manat, 2018-ci ildə isə 2824 ədəd və 847,3 mln. manat olmuşdur. Təbii
itkilər nəzərə alınmadan, 2018-ci ildə ƏDV üzrə ən çox “0” dərəcəyə cəlb olunan dövriyyə
qanunla təsdiq olunmuş hasilatın pay bölgüsü haqqında, əsas boru kəməri haqqında və digər
bu qəbildən olan sazişlərdə və ya qanunlarda, o cümlədən neft və qaz haqqında, ixrac
məqsədli neft-qaz fəaliyyəti haqqında qanunlar çərçivəsində aparılan əməliyyatlar üzrə
olmuşdur.

2016 2017 2018

ƏDV-yə "0" dərəcə ilə cəlb
Azad Azad Azad
olunan əməliyatlar V/ö V/ö V/ö
olunan olunan olunan
sayı sayı sayı
vergi vergi vergi
ƏDV "0" dərəcə 2 540 963,0 2 727 909,1 2 824 847,3
o cümlədən təbii hesab edilən 1 308 369,9 1 524 453,8 1 914 539,8

Hüquqi şəxslərin əmlak vergisi üzrə müəssisələrin əmlak vergisindən azad olunan
əmlakının orta illik qalıq dəyəri son 3 ildə 1,5 dəfə artaraq 2018-ci ildə 16 312,1 mln. manat
təşkil etmişdir. Bu hüquqdan istifadə edən vergi ödəyicilərinin sayı və güzəştin məbləği müvafiq
olaraq 2016-cı ildə 2660 ədəd və 107,5 mln. manat, 2017-ci ildə 3094 ədəd və 129,3 mln.
manat, 2018-ci ildə isə 3211 ədəd və 160,4 mln. manat olmuşdur.

2016 2017 2018

Güzəşt Güzəşt Güzəşt
Güzəşt və ya azadolmanın məzmunu V/Ö edilmiş V/Ö edilmiş V/Ö edilmiş
sayı əmlak sayı əmlak sayı əmlak
vergisi vergisi vergisi
CƏMİ 2 660 107,5 3 094 129,3 3 211 160,4
Ekologiya, yanğından mühafizə, mülki
177 20,3 209 20,2 210 19,5
müdafiə obyektləri
Məhsul ötürən kəmərlər, dəmir və
avtomobil yolları, rabitə və enerji ötürücü
xətləri, meliorasiya və suvarma sistemi 328 45,1 353 61,9 337 73,5
obyektləri, peyklərin və digər kosmik
obyektlər
Mexaniki nəqliyyat vasitələri 1 874 10,1 2 221 9,2 2 413 23,4
Təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və idman
müəssisələrinin yalnız bu sahələrin 250 16,7 298 20,3 310 23,6
təyinatı üzrə istifadə etdiyi obyektlər
Digər güzəşt və ya azadolmalar 655 15,4 738 17,7 661 20,4

Əmlak vergisi üzrə azadolmaların tərkibində “Məhsul ötürən kəmərlər, dəmir və avtomobil
yolları, rabitə və enerji ötürücü xətləri, meliorasiya və suvarma sistemi obyektləri, peyklərin və
digər kosmik obyektlər” 45.8% təşkil edir.

Torpaq vergisi üzrə aparılmış təhlillərə əsasən son 3 il ərzində güzəşt bəyan edən vergi
ödəyicilərinin sayı 28.2%, güzəştin məbləği isə 13.7% artmışdır. Bu hüquqdan istifadə edən
vergi ödəyicilərinin sayı və güzəştin məbləği müvafiq olaraq 2016-cı ildə 71 ədəd və 1,53 mln.
manat, 2017-ci ildə 77 ədəd və 1,67 mln. manat, 2018-ci ildə isə 91 ədəd və 1,74 mln. manat
olmuşdur.

3
 Güzəşt bəyan edən v.ö. sayı Güzəştin məbləği
100 91 (milyon manatla)
71 77
1.80 1.74
1.67
1.70
50 1.53
1.60
1.50
0 1.40
2016 2017 2018 2016 2017 2018
Gəlir vergisi üzrə güzəştlərin həcmi illər üzrə artmışdır. Bunun da əsas hissəsi muzdlu
işlə əlaqədar ödəmə mənbəyində tutulan gəlir vergisinin payına düşür. Şübhəsiz ki, vergi
qanunvericiliyinə edilmiş sonuncu dəyişikliklər nəticəsində bu tədiyyə növü üzrə vergi güzəşt
və azadolmalarının həcmi təxminən 2 dəfə artacağı ehtimal olunur.

2016 2017 2018

Göstəricilər VÖ VÖ VÖ
Məbləğ Məbləğ Məbləğ
sayı sayı sayı
Muzdlu işlə əlaqədar
1 089 163 354,9 1 145 091 376,0 1 237 461 436,9
azadolmalar
Sahibkarlıq fəaliyyəti
24 0,2 104 0,2 191 0,8
üzrə azadolmalar
Əmanətlər üzrə
- 47,9 - 47,8 - 45,4
azadolmalar
CƏMİ 1 089 187 403,0 1 145 195 423,9 1 237 652 483,1

Sadələşdirilmiş vergi üzrə vergi ödəyicilərinin sayı və güzəştin məbləği müvafiq olaraq
2016-cı ildə 16569 ədəd və 32,7 mln. manat, 2017-ci ildə 24109 ədəd və 68,9 mln. manat,
2018-ci ildə isə 25257 ədəd və 55 mln. manat olmuşdur. Belə ki, güzəştlərin əsas hissəsi həm
say olaraq, həm də itirilən vergilərin həcmi baxımından yaşayış sahələrinin alqı-satqısı üzrə
əməliyyatların payına düşür. Belə ki, bu istiqamət üzrə əməliyyatların sayı hər 3 ildə təxminən
99% təşkil etmişdir, eyni zamanda itirilən vergi məbləğinin payı 2016-cı ildə 79.5%, 2017-ci
ildə 79.6% və 2018-ci ildə 76.7% olmuşdur.

2016 2017 2018

Güzəşt və azadolmaların
məzmunu VÖ Güzəşt VÖ Güzəşt VÖ Güzəşt
sayı məbləği sayı məbləği sayı məbləği

CƏMİ 16 569 32,7 24 109 68,6 25 257 55,0

SV bəyannamə üzrə vergi
125 0,3 219 0,7 394 1,1
tutulmayan əməliyyatlar
o cümlədən
16 444 32,4 23 890 67,9 24 863 53,9
Notarius əməliyyatları

İdxal zamanı gömrük rüsumlarından və

ƏDV-dən azadolmalar barədə

2016-cı ildə idxal olunan malların dəyəri 8489 mln. ABŞ dolları, 2017 və 2018-ci illərdə isə
müvafiq olaraq 8783 və 11465 mln. ABŞ dolları təşkil etmişdir.
2016-cı ildə idxal gömrük rüsumlarından azad olunan idxalın həcmi 4779 mln. ABŞ dolları,
ƏDV-dən azad olunan idxalın həcmi isə 3001,0 mln. ABŞ dolları olmuşdur. Həmin dövrdə gömrük
rüsumu üzrə azadolmaların ümumi idxalda xüsusi çəkisi 56,3%, ƏDV üzrə isə 35,3% təşkil etmişdir.

4
 2017-ci ildə idxal gömrük rüsumlarından azad olunan idxalın həcmi 4785 mln. ABŞ dolları,
ƏDV-dən azad olunan idxalın həcmi isə 2734 mln. ABŞ dolları olmuşdur. Həmin dövrdə gömrük
rüsumu üzrə azadolmaların ümumi idxalda xüsusi çəkisi 54,5%, ƏDV üzrə isə 31,1% təşkil etmişdir.
2018-ci ildə idxal gömrük rüsumlarından azad olunan idxalın həcmi 7174 mln. ABŞ dolları,
ƏDV-dən azad olunan idxalın həcmi isə 3669 mln. ABŞ dolları olmuşdur. Həmin dövrdə gömrük
rüsumu üzrə azadolmaların ümumi idxalda xüsusi çəkisi 62,6%, ƏDV üzrə isə 32,0% təşkil etmişdir.

İdxal gömrük rüsumlarından azadolmaların kateqoriyalar üzrə

dinamikası
8000 7,175
7000
6000
4,785
4,763
5000 4,291
3,998
3,731
4000
3000
1,939 1,845
1,678 1,648
2000 1,313 1,153
878920 728 828
613
1000 36
307323 269 48 144
458495 322368 255 31 18 50
0 24 4 21 9
0
…

ət

rı

rı
di

ım

nt
lın

l
u

q
lın

ri
xa
m

in
r la

k la
r lə
nə
ar

a
xa

xa

rd
id
Li z
siu

Qr
ra
t ic

gə

ar
sə

ya
id

id

ilə
qə
or

rp
Di
d
an

an

qi

ik i
ə
ns

la
in

əc
z

şv
un

ay

xn
A
ko

iy a
in
ə

ər
m

te
ol

et
t
ft

og
"d
un

a
lb

ə
in
Ne

rv
ol
cə

ol

is i

"0
ab

xn

it a
st
lb

rK
a

te
ve
un

cə

an
lə
İn

ud
um

m
a

z ir
un

Hu
ax
Na
üs

um

,y
lr

AR

ye
xa

üs

na
İd

lr
xa

Sə
İd

2016 2017 2018

ƏDV-dən azadolmaların kateqoriyalar üzrə dinamikası

9000
7797
8000
7000
6,049
6000 5,525

5000
3668.0
4000
3,018
2,735
3000
1,939 1968.5
2000
878920.0 960
759 728
1000 144.5 307322.9 254.9
49 36 0 24 4 21 8.5 31 18 49.6
0
ƏDV-yə cəlb ƏDV-yə cəlb Neft Digərləri Lizinq İnvestisiya Sənaye, yaxud Qrant Humanitar və
olunan idxalın olunmayan konsorsiumu təşviqi sənədi texnologiyalar texniki yardım
həcmi idxalın həcmi 2016 2017 2018 parkları