1

HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n

M«n : H×nh häc
Líp 7; 8
1. §­êng trung trùc cña ®o¹n th¼ng
a) §Þnh nghÜa: §­êng th¼ng vu«ng gãc víi
mét ®o¹n th¼ng t¹i trung ®iÓm cña nã ®­îc gäi a
lµ ®­êng trung trùc cña ®o¹n th¼ng Êy
b) Tæng qu¸t:
a lµ ®­êng trung trùc cña AB
a  AB t¹i I
 
 IA =IB A I B

2. C¸c gãc t¹o bëi mét ®­êng th¼ng c¾t hai ®­êng th¼ng
a) C¸c cÆp gãc so le trong:
 vµ B
 ; A
 vµ B2
 . a
A A
3 2
1 3 4
b) C¸c cÆp gãc ®ång vÞ:
 vµ B  ;  vµ B  ;
4 1
A 1 3 A 1 3
 vµ B  ;  vµ B  .
A 1 3 A 1 3 b
    gäi lµ 2B
c) Khi a//b th× A1 vµ B2 ; A 4 vµ B 3 3
c¸c cÆp gãc trong cïng phÝa bï nhau 41

3. Hai ®­êng th¼ng song song

c
a) DÊu hiÖu nhËn biÕt
- NÕu ®­êng th¼ng c c¾t hai ®­êng th¼ng a, a
b vµ trong c¸c gãc t¹o thµnh cã mét cÆp gãc
so le trong b»ng nhau (hoÆc mét cÆp gãc
®ång vÞ b»ng nhau) th× a vµ b song song víi
nhau

b) Tiªn ®Ò ¥_clÝt b

- Qua mét ®iÓm ë ngoµi mét ®­êng th¼ng

chØ cã mét ®­êng th¼ng song song víi ®­êng
M b
th¼ng ®ã

a
c, TÝnh chÊt hai ®­êng th¼ng song song
- NÕu mét ®­êng th¼ng c¾t hai ®­êng th¼ng song song th×:

1
 2
 Hai gãc so le trong b»ng nhau;
 Hai gãc ®ång vÞ b»ng nhau;
 Hai gãc trong cïng phÝa bï nhau.
d) Quan hÖ gi÷a tÝnh vu«ng gãc víi tÝnh song song

c
- Hai ®­êng th¼ng ph©n biÖt cïng
vu«ng gãc víi ®­êng th¼ng thø ba th×
b
chóng song song víi nhau
a  c
  a / / b a
b  c

- Mét ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi mét

trong hai ®­êng th¼ng song song th×
c
nã còng vu«ng gãc víi ®­êng th¼ng b
kia
c  b
  c  a
a / / b a

e) Ba ®­êng th¼ng song song

- Hai ®­êng th¼ng ph©n biÖt cïng a
song song víi mét ®­êng th¼ng thø ba
th× chóng song song víi nhau b
a//c vµ b//c => a//b
c

4. Gãc ngoµi cña tam gi¸c

a) §Þnh nghÜa: Gãc ngoµi cña mét tam

gi¸c lµ gãc kÒ bï víi mét gãc cña tam gi¸c Êy A
b) TÝnh chÊt: Mçi gãc ngoµi cña tam gi¸c
b»ng tæng hai gãc trong kh«ng kÒ víi nã
A
ACx  B


B
C x

5. Hai tam gi¸c b»ng nhau

2
 3
A
a) §Þnh nghÜa: Hai tam gi¸c b»ng nhau lµ
hai tam gi¸c cã c¸c c¹nh t­¬ng øng b»ng nhau,
c¸c gãc t­¬ng øng b»ng nhau

ABC  A 'B 'C '

 AB  A 'B '; AC  A 'C '; BC  B 'C ' B C

A  '; B  B '; C C' A'
 A

B' C
b) C¸c tr­êng hîp b»ng nhau cña hai tam gi¸c

*) Tr­êng hîp 1: C¹nh - C¹nh - C¹nh A

(c.c.c)
- NÕu ba c¹nh cña tam gi¸c nµy b»ng ba c¹nh
cña tam gi¸c kia th× hai tam gi¸c ®ã b»ng
nhau
NÕu ABC vµ A'B'C' cã:
AB  A 'B '  B C

AC  A 'C '   ABC  A 'B 'C '( c.c.c ) A'
BC  B 'C ' 

B C'
*) Tr­êng hîp 2: C¹nh - Gãc - C¹nh ' A
(c.g.c)
- NÕu hai c¹nh vµ gãc xen gi÷a cña tam gi¸c
nµy b»ng hai c¹nh vµ gãc xen gi÷a cña tam
gi¸c kia th× hai tam gi¸c ®ã b»ng nhau
NÕu ABC vµ A'B'C' cã:
AB  A 'B '  B C
 '   ABC  A 'B 'C '( c.g.c )
 B A'
B 
BC  B 'C ' 


B' C'

*) Tr­êng hîp 3: Gãc - C¹nh - Gãc

(g.c.g)

3
 4

- NÕu mét c¹nh vµ hai gãc kÒ cña tam gi¸c A

nµy b»ng mét c¹nh vµ hai gãc kÒ cña tam
gi¸c kia th× hai tam gi¸c ®ã b»ng nhau

NÕu ABC vµ A'B'C' cã:

 B
B ' 

BC  B 'C '   ABC  A 'B 'C '(g.c.g ) B C
 C
C ' 

A'

B' C'
c) C¸c tr­êng hîp b»ng nhau cña hai tam gi¸c vu«ng
 Tr­êng hîp 1: NÕu hai c¹nh gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng nµy b»ng hai
c¹nh gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng kia th× hai tam gi¸c vu«ng ®ã b»ng nhau.

B B'

A C A' C'
 Tr­êng hîp 2: NÕu mét c¹nh gãc vu«ng vµ mét gãc nhän kÒ c¹nh Êy cña tam
gi¸c vu«ng nµy b»ng mét c¹nh gãc vu«ng vµ mét gãc nhän kÒ c¹nh Êy cña tam
gi¸c vu«ng kia th× hai gi¸c vu«ng ®ã b»ng nhau.
B B'

A C A' C'

 Tr­êng hîp 3: NÕu c¹nh huyÒn vµ mét gãc nhän cña tam gi¸c vu«ng nµy
b»ng c¹nh huyÒn vµ mét gãc nhän cña tam gi¸c vu«ng kia th× hai tam gi¸c
vu«ng ®ã b»ng nhau.

4
 5

B B'

A C A' C'
 Tr­êng hîp 4: NÕu c¹nh huyÒn vµ mét c¹nh gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng
nµy b»ng c¹nh huyÒn vµ mét c¹nh gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng kia th× hai
tam gi¸c vu«ng ®ã b»ng nhau.

B B'

A C A' C'

6. Quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trong tam gi¸c A

(quan hÖ gi÷a gãc vµ c¹nh ®èi diÖn trong tam gi¸c)
- Trong mét tam gi¸c, gãc ®èi diÖn víi c¹nh lín
h¬n lµ gãc lín h¬n
 >C
ABC : NÕu AC > AB th× B 

B C
- Trong mét tam gi¸c, c¹nh ®èi diÖn víi gãc lín h¬n th× lín h¬n
 >C
ABC : NÕu B  th× AC > AB

7. Quan hÖ gi÷a ®­êng vu«ng gãc vµ ®­êng xiªn, ®­êng xiªn vµ h×nh chiÕu

 Kh¸i niÖm ®­êng vu«ng gãc, ®­êng xiªn, h×nh chiÕu cña ®­êng xiªn
- L A  d, k AH  d, l B  d v B  H. Khi :
- §o¹n th¼ng AH gäi lµ ®­êng vu«ng gãc kÎ
tõ A ®Õn ®­êng th¼ng d A
- §iÓm H gäi lµ h×nh chiÕu cña A trªn
®­êng th¼ng d
- §o¹n th¼ng AB gäi lµ mét ®­êng xiªn kÎ
tõ A ®Õn ®­êng th¼ng d
- §o¹n th¼ng HB gäi lµ h×nh chiÕu cña d
®­êng xiªn AB trªn ®.th¼ng d
H B

5
 6
 Quan hÖ gi÷a ®­êng xiªn vµ ®­êng vu«ng gãc: Trong c¸c ®­êng xiªn vµ
®­êng vu«ng gãc kÎ tõ mét ®iÓm ë ngoµi mét ®­êng th¼ng ®Õn ®­êng
th¼ng ®ã, ®­êng vu«ng gãc lµ ®­êng ng¾n nhÊt.
 Quan hÖ gi÷a ®­êng xiªn vµ h×nh chiÕu: Trong hai ®­êng xiªn kÎ tõ mét
®iÓm n»m ngoµi mét ®­êng th¼ng ®Õn ®­êng th¼ng ®ã, th×:
- §­êng xiªn nµo cã h×nh chiÕu lín h¬n th× lín h¬n
- §­êng xiªn nµo lín h¬n th× cã h×nh chiÕu lín h¬n
- NÕu hai ®­êng xiªn b»ng nhau th× hai h×nh chiÕu b»ng nhau vµ ng­îc l¹i,
nÕu hai h×nh chiÕu b»ng nhau th× hai ®­êng xiªn b»ng nhau.

8. Quan hÖ gi÷a ba c¹nh cña mét tam gi¸c. BÊt ®¼ng thøc tam gi¸c
- Trong mét tam gi¸c, tæng ®é dµi hai c¹nh bÊt k× bao giê còng lín h¬n ®é dµi
c¹nh cßn l¹i.
A
AB + AC > BC
AB + BC > AC
AC + BC > AB
B C
- Trong mét tam gi¸c, hiÖu ®é dµi hai c¹nh bÊt k× bao giê còng nhá h¬n ®é dµi
c¹nh cßn l¹i.
AC - BC < AB
AB - BC < AC
AC - AB < BC
- NhËn xÐt : Trong mét tam gi¸c, ®é dµi mét c¹nh bao giê còng lín h¬n hiÖu vµ
nhá h¬n tæng ®é dµi hai c¹nh cßn l¹i.
VD: AB - AC < BC < AB + AC

9. TÝnh chÊt ba ®­êng trung tuyÕn cña tam gi¸c

Ba ®­êng trung tuyÕn cña mét tam gi¸c cïng

®i qua mét ®iÓm. §iÓm ®ã c¸ch mçi ®Ønh mét
A
kho¶ng b»ng 2 ®é dµi ®­êng trung tuyÕn
3 F E
®i qua ®Ønh Êy: G
GA  GB  GC  2
DA EB FC 3 B C
G lµ träng t©m cña tam gi¸c ABC D
10. TÝnh chÊt ba ®­êng ph©n gi¸c cña tam gi¸c

6
 7
Ba ®­êng ph©n gi¸c cña mét tam
gi¸c cïng ®i qua mét ®iÓm. §iÓm
A
nµy c¸ch ®Òu ba c¹nh cña tam gi¸c
®ã
- §iÓm O lµ t©m ®­êng trßn néi tiÕp
tam gi¸c ABC (líp 9)

O
B C
11. TÝnh chÊt ba ®­êng trung trùc cña tam gi¸c
Ba ®­êng trung trùc cña mét tam gi¸c cïng ®i A
qua mét ®iÓm. §iÓm nµy c¸ch ®Òu ba ®Ønh cña
tam gi¸c ®ã

- §iÓm O lµ t©m ®­êng trßn ngo¹i tiÕp tam gi¸c

ABC O
B C

12. Ph­¬ng ph¸p chøng minh mét sè bµi to¸n c¬ b¶n (sö dông mét trong c¸c
c¸ch sau ®©y)
a) Chøng minh tam gi¸c c©n
1. Chøng minh tam gi¸c cã hai c¹nh b»ng nhau
2. Chøng minh tam gi¸c cã hai gãc b»ng nhau
3. Chøng minh tam gi¸c ®ã cã ®­êng trung tuyÕn võa lµ ®­êng cao
4. Chøng minh tam gi¸c ®ã cã ®­êng cao võa lµ ®­êng ph©n gi¸c ë ®Ønh
b) Chøng minh tam gi¸c ®Òu
1. Chøng minh tam gi¸c ®ã cã ba c¹nh b»ng nhau
2. Chøng minh tam gi¸c ®ã cã ba gãc b»ng nhau
3. Chøng minh tam gi¸c c©n cã mét gãc lµ 600
c) Chøng minh mét tø gi¸c lµ h×nh b×nh hµnh
1. Tø gi¸c cã c¸c c¹nh ®èi song song lµ h×nh b×nh hµnh
2. Tø gi¸c cã c¸c c¹nh ®èi b»ng nhau lµ h×nh b×nh hµnh
3. Tø gi¸c cã hai c¹nh ®èi song song vµ b»ng nhau lµ h×nh b×nh hµnh
4. Tø gi¸c cã c¸c gãc ®èi b»ng nhau lµ h×nh b×nh hµnh
5. Tø gi¸c cã hai ®­êng chÐo c¾t nhau t¹i trung ®iÓm cña mçi ®­êng lµ h×nh
b×nh hµnh
d) Chøng minh mét tø gi¸c lµ h×nh thang: Ta chøng minh tø gi¸c ®ã cã hai
c¹nh ®èi song song
e) Chøng minh mét h×nh thang lµ h×nh thang c©n
1. Chøng minh h×nh thang cã hai gãc kÒ mét ®¸y b»ng nhau
2. Chøng minh h×nh thang cã hai ®­êng chÐo b»ng nhau
f) Chøng minh mét tø gi¸c lµ h×nh ch÷ nhËt
1. Tø gi¸c cã ba gãc vu«ng lµ h×nh ch÷ nhËt
2. H×nh thanh c©n cã mét gãc vu«ng lµ h×nh ch÷ nhËt
3. H×nh b×nh hµnh cã mét gãc vu«ng lµ h×nh ch÷ nhËt
4. H×nh b×nh hµnh cã hai ®­êng chÐo b»ng nhau lµ h×nh ch÷ nhËt
g) Chøng minh mét tø gi¸c lµ h×nh thoi

7
 8
1. Tø gi¸c cã bèn c¹nh b»ng nhau
2. H×nh b×nh hµnh cã hai c¹nh kÒ b»ng nhau
3. H×nh b×nh hµnh cã hai ®­êng chÐo vu«ng gãc víi nhau
4. H×nh b×nh hµnh cã mét ®­êng chÐo lµ ®­êng ph©n gi¸c cña mét gãc
h) Chøng minh mét tø gi¸c lµ h×nh vu«ng
1. H×nh ch÷ nhËt co hai c¹nh kÒ b»ng nhau
2. H×nh ch÷ nhËt cã hai ®­êng chÐo vu«ng gãc
3. H×nh ch÷ nhËt cã mét ®­êng chÐo lµ ®­êng ph©n gi¸c cña mét gãc
4. H×nh thoi cã mét gãc vu«ng
5. H×nh thoi cã hai ®­êng chÐo b»ng nhau
13. §­êng trung b×nh cña tam gi¸c, cña h×nh thang
a) §­êng trung b×nh cña tam gi¸c
 §Þnh nghÜa: §­êng trung b×nh cña tam gi¸c lµ ®o¹n th¼ng nèi trung ®iÓm
hai c¹nh cña tam gi¸c
 §Þnh lÝ: §­êng trung b×nh cña tam gi¸c th× song song víi c¹nh thø ba vµ
b»ng nöa c¹nh Êy
A

D E
DE / /BC, DE  1 BC
2

B C
b) §­êng trung b×nh cña h×nh thang
 §Þnh nghÜa: §­êng trung b×nh cña h×nh thang lµ ®o¹n th¼ng nèi trung ®iÓm
hai c¹nh bªn cña h×nh thang
 §Þnh lÝ: §­êng trung b×nh cña h×nh thang th× song song víi hai ®¸y vµ b»ng
nöa tæng hai ®¸y
A B

EF  AB  CD E F
EF//AB, EF//CD, 2

D C
14. Tam gi¸c ®ång d¹ng
a) §Þnh lÝ Ta_lÐt trong tam gi¸c: NÕu mét ®­êng th¼ng song song víi mét c¹nh
cña tam gi¸c vµ c¾t hai c¹nh cßn l¹i th× nã ®Þnh ra trªn hai c¹nh ®ã nh÷ng ®o¹n
th¼ng t­¬ng øng tØ lÖ
A
B 'C '/ / BC  AB '  AC ' ; B' C' a
AB AC
AB '  AC ' ; B 'B  C 'C
B 'B C 'C AB AC

B C

8
 9
b) §Þnh lÝ ®¶o cña ®Þnh lÝ Ta_lÐt: NÕu mét ®­êng th¼ng c¾t hai c¹nh cña mét
tam gi¸c vµ ®Þnh ra trªn hai c¹nh nµy nh÷ng ®o¹n th¼ng t­¬ng øng tØ lÖ th× ®­êng
th¼ng ®ã song song víi c¹nh cßn l¹i cña tam gi¸c
VÝ dô: AB '  AC '  B 'C '/ /BC ; C¸c tr­êng hîp kh¸c t­¬ng tù
AB AC
c) HÖ qu¶ cña ®Þnh lÝ Ta_lÐt
- NÕu mét ®­êng th¼ng c¾t hai c¹nh cña mét tam gi¸c vµ song song víi c¹nh
cßn l¹i th× nã t¹o thµnh mét tam gi¸c míi cã ba c¹nh t­¬ng øng tØ lÖ víi ba c¹nh cña
tam gi¸c ®· cho. HÖ qu¶ cßn ®óng trong tr­êng hîp ®­êng th¼ng song song víi mét
c¹nh cña tam gi¸c vµ c¾t phÇn kÐo dµi cña hai c¹nh cßn l¹i
( B 'C '/ /BC  AB '  AC '  B 'C ' )
AB AC BC
A
a
C' B'
A
B C
a
B' C' C
B
d) TÝnh chÊt ®­êng ph©n gi¸c cña tam gi¸c: §­êng ph©n gi¸c trong (hoÆc
ngoµi) cña mét tam gi¸c chia c¹nh ®èi diÖn thµnh hai ®o¹n tØ lÖ víi hai c¹nh kÒ cña
hai ®o¹n ®ã

A A

C C
B D D' B

DB  AB D'B  AB
DC AC D'C AC
e) §Þnh nghÜa hai tam gi¸c ®ång d¹ng : Hai tam gi¸c ®ång d¹ng lµ hai tam
gi¸c cã c¸c gãc t­¬ng øng b»ng nhau vµ c¸c c¹nh t­¬ng øng tØ lÖ
 A
A  '; B
 B '; C
 C
'

ABC A 'B 'C '   AB
S

AC BC
 A 'B '  A 'C '  B 'C '  k( t s ng d g)


f) §Þnh lÝ vÒ hai tam gi¸c ®ång d¹ng: NÕu mét ®­êng th¼ng c¾t hai c¹nh cña
mét tam gi¸c vµ song song víi c¹nh cßn l¹i th× nã t¹o thµnh mét tam gi¸c míi ®ång
d¹ng víi tam gi¸c ®· cho

9
 10

MN / /BC  AMN ABC A

S
*) L­u ý: §Þnh lÝ còng ®óng ®èi víi tr­êng hîp M N a
®­êng th¼ng c¾t phÇn kÐo dµi hai c¹nh cña tam
gi¸c vµ song song víi c¹nh cßn l¹i

B C
g) C¸c tr­êng hîp ®ång d¹ng cña hai tam gi¸c
*)Tr­êng hîp 1: NÕu ba c¹nh cña tam gi¸c nµy tØ lÖ víi ba c¹nh cña tam gi¸c kia
th× hai tam gi¸c ®ã ®ång d¹ng.
A'
A

C B'
B C
NÕu ABC vµ A'B'C' cã: '
AB  AC  BC   ABC  A 'B 'C '( c.c.c )

S
A 'B ' A 'C ' B 'C '
*)Tr­êng hîp 2: NÕu hai c¹nh cña tam gi¸c nµy tØ lÖ víi hai c¹nh cña tam gi¸c kia
vµ hai gãc t¹o bëi c¸c c¹nh ®ã b»ng nhau th× hai tam gi¸c ®ång d¹ng

A'
A

C B'
B C'

NÕu ABC vµ A'B'C' cã:

AB  BC 
A 'B ' B 'C '   ABC A 'B 'C '( c.g.c )
S

 B
B ' 
*)Tr­êng hîp 3: NÕu hai gãc cña tam gi¸c nµy lÇn l­ît b»ng hai gãc cña tam gi¸c
kia th× hai tam gi¸c ®ång d¹ng;

10
 11
A'
A

C B'
B C
NÕu ABC vµ A'B'C' cã:
A
A  '

  ABC A 'B 'C '(g.g )

S
 
B  B ' 
h) C¸c tr­êng hîp ®ång d¹ng cña hai tam gi¸c vu«ng
*)Tr­êng hîp 1: NÕu hai tam gi¸c vu«ng cã mét gãc nhän b»ng nhau th× chóng
®ång d¹ng;
B'
B

A C A’ C'
NÕu ABC vµ A'B'C' cã:
A
A  '  90 0 

  ABC A 'B 'C '
S

 
C  C' 
*)Tr­êng hîp 2: NÕu hai c¹nh gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng nµy tØ lÖ víi hai c¹nh
gãc vu«ng cña tam gi¸c vu«ng kia th× hai tam gi¸c ®ã ®ång d¹ng;
B'
B

A C A' C'
Hai tam gi¸c vu«ng ABC vµ A'B'C' cã:
AB  AC   ABC  A 'B 'C '
S

A 'B ' A 'C '

*)Tr­êng hîp 3: NÕu c¹nh gãc vu«ng vµ c¹nh huyÒn cña tam gi¸c vu«ng nµy tØ lÖ
víi c¹nh gãc vu«ng vµ c¹nh huyÒn cña tam gi¸c vu«ng kia th× hai gi¸c ®ã ®ång d¹ng.
Hai tam gi¸c vu«ng ABC vµ A'B'C' cã:
AB  BC   ABC  A 'B 'C '
S

A 'B ' B 'C '

11
 12
15. TØ sè hai ®­êng cao, tØ sè diÖn tÝch cña hai tam gi¸c ®ång d¹ng
- TØ sè hai ®­êng cao t­¬ng øng cña hai tam gi¸c ®ång d¹ng b»ng tØ sè ®ång
d¹ng
- TØ s« diÖn tÝch cña hai tam gi¸c ®ång d¹ng b»ng b×nh ph­¬ng tØ sè ®ång
d¹ng
- Cô thÓ : A 'B 'C ' ABC theo tØ sè k

S
S A 'B 'C'
=> A 'H '  k vµ
2
k
AH S ABC
16. HÖ thøc l­îng trong tam gi¸c vu«ng (líp 9)
2
 b  ab '
2
 c  ac '
2 2 2 A
 a  b  c (Pi_ta_go)
 bc = ah
b
2
 h  b'c' c h
 1  1  1
2 2 2 c' b'
b c h B C
H a
17. DiÖn tÝch c¸c h×nh

b h h
a a
a a
S  a .b Sa
2
S  1 ah S  1 ah
2 2
b

h E F
a h
a
S  1 ah S  1 (a  b)h  EF.h
2 2

d2
h d1
a
S  a. h
S  1 d1  d 2
2
18. Häc sinh cÇn n¾m v÷ng c¸c bµi to¸n dùng h×nh c¬ b¶n (dïng th­íc vµ
compa)
a) Dùng mét ®o¹n th¼ng b»ng mét ®o¹n th¼ng cho tr­íc;

12
 13
b) Dùng mét gãc b»ng mét gãc cho tr­íc;
c) Dùng ®­êng trung trùc cña mét ®o¹n th¼ng cho tr­íc, dùng trung ®iÓm cña mét
®o¹n th¼ng cho tr­íc;
d) Dùng tia ph©n gi¸c cña mét gãc cho tr­íc;
e) Qua mét ®iÓm cho tr­íc, dùng ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi mét ®­êng th¼ng cho
tr­íc;
f) Qua mét ®iÓm n»m ngoµi mét ®­êng th¼ng cho tr­íc, dùng ®­êng th¼ng song
song víi mét ®­êng th¼ng cho tr­íc;
g) Dùng tam gi¸c biÕt ba c¹nh, hoÆc biÕt hai c¹nh kÒ vµ gãc xen gi÷a, hoÆc biÕt mét
c¹nh vµ hai gãc kÒ.

13