Nauneg a

Pannakaadal ti
Libro ti Efeso

Bob Buchanan
(Nagipatarus: Eusebio Tanicala & Allan Rey Magpantay)
Maaramat ti Baro Naimbag a Damag Biblia

1
Dagiti Napanawan a Rebba idiay Efeso (sakup ti Turkey itan)

Dalan nga Agturong iti Teatro idiay Efeso

Road to Ephesian Theater

Dapunan idiay Efeso: Agarup 100 Metro kaatiddag iti maysa a sikigan.

Market place in Ephesus: About 360 feet on one side

2
Ti Nagtakderan ti Templo ni Artemis a Dios a dagiti taga-Efeso

THE TEMPLE OF “ARTEMIS”

Ti Nabati a Rebba ti Templo ni Artemis a Diosa dagiti taga-Efeso

Temple of Artemis Ruins

____________________________________
PAKAUNA - LIBRO TI EFESO
3
I. TI NAGSURAT ITI LIBRO TI EFESO

A. Ni Apostol Pablo ti nagsurat maibatay iti Efeso 1:1; 3:1.

B. Ti nagsurat awaganna ti bagbagina a “balud gapu iti Apo” (Efeso 3:1; 4:1; 6:20)

1. Dagiti libro ti Efeso, Filipos, Colosas ken Filemon maawaganda “Sursurat iti
Pagbaludan.”
2. Kitaenyo dagitoy a versikulo a mangibaga nga adda iti pagbaludan: Efeso 3:1;
4:1; Filipos 1:12-23; Col. 4:3; Filemon 1:1, 13, kdpy.
3. Riparenyo ti pannakaibalud ni Pablo iti Aramid kapitulo 27 & 28.
4. Naibalud idiay Filipos, Aramid 16:23-25.
b. Naibalud idiay Jerusalem, Aramid 21:33 – Aramid 26:32
c. Naibalud idiay Cesarea, Aramid 23:33- Aramid 26:32.
d. Naibalud idiay Roma, Aramid 27:1- Aramid 28:31.
5. Maipapan nga iti pannakaibaludna idiay Roma isu ti pannakaaramid
dagitoy “Sursurat Bayat Pannakaibalud.” (Bruce, pahina 12)

C. Ladawan ni Apostol Pablo iti Libro ti Efeso

1. Maysa nga apostol ni Cristo, Efeso 1:1.

2. Maysa a balud, Efeso 3:1; 4:1.
3. Mangiwaragawag evangelio kadagiti Gentil, Efeso 3:1-9.
4. Mangisuro iti nacristianoan a panagbiag, Efeso 4:17-32. “Kunak ngarud
dagitoy ket paneknekan ti Apo…”

II. DAGITI IMMAWAT ITI LIBRO PARA TAGA- EFESO

A. Adda papyrus a manuskrito a naaramid idi 200 A.D. saan a mabasa “iti
Efeso” iti Efeso 1:1.
B. Ti Manuskrito Vaticanus kasta met ti Manuskrito Sinaiticus saan met
a mabasa “idiay Efeso” wenno “iti Efeso.”
C. Ni Marcion, falso a manursuro, nagsurat idi agarup 140 A.D. impapanna a
daytoy a libro ket naiturong kadagiti taga-Laodicea kas mabasa iti Colosas
4:16.
D. Ti surat a maawagan “Efeso” mabalin a surat pangsapasap a naiturong
kadagiti kongregasion iti Asia Minor, ket ti kongregasion idiay Efeso isu ti
kangrunaan a nakaituronganna. Kas ken ni Apostol Pedro nagsurat kadagiti
adu a kongregasion kadagiti madumaduma a provinsia kuna ti 1 Pedro 1:1.
E. Madlawyo a bassit dagiti impurmasion personal maipapan kadagiti tattao iti
daytoy Libro ti Efeso. Kitaenyo ti Efeso 6:21, 22.
F. Naiturong iti kongregasion idiay Efeso wenno agpaay kadagiti sapasap a
kongregasion daytoy Libro ti Efeso ket linaonna ti nadaeg a paltiing a
nayawat ken ni Apostol Pablo.
G. Kuna ni Boles: “…Nalinteg a panunoten a ti Libro ti Efeso naipatulod iti
kangrunaan a siudad (ti Efeso – Editor) iti Asia Minor, ket manipud sadiay
4
 nakupia ket naiwaras kadagiti kabangibang a lugar. Naiturong ngarud
daytoy a surat kadagiti taga-Efeso ngem saan a para kadakuada laeng.”
(Boles,183; Bruce,13).

H. Kasta met madlawyo a dagiti napaltiingan a sursurat naiwaras kadagiti

madumaduma a kongregasion kuna ti Colosas 4:16.
III. PETSA A PANNAKAISURAT TI LIBRO TI EFESO

A. Kaadduan ipapanda a naisurat iti 62-64 A.D. Kuna met ni F.F.Bruce a tawen 61-62 A.D.
kabayatan pannakaibaludna idiay Roma. (Bruce, 12).
B. Pannakaibalud ni Apostol Pablo idiay Roma, Aramid 28:16-31.
IV. PANNAKAITANDUDO TI IGLESIA ITI LIBRO TI EFESO

A. Daytoy pannakaitandudo ti Iglesia iti Libro ti Efeso isu ti pannakaitudo ti Iglesia

Pangasangalubongan. Isu ti Iglesia Pangsangalubongan a bagi ni Cristo.
B. Figura ti Pannarita iti Libro ti Efeso Maipapan iti Iglesia

1. Iti Efeso, ti Iglesia maipada iti Pisikal a Bagbagi, Efeso 1:22, 23; 2:16; 4:4,12, 16;
Efeso 5:23, 30.
2. Iti Efeso, ti Iglesia maipada iti Balay, figura arkitektura, Efeso 2:19-22.
3. Maipada iti Familia. Maibilang a Nobia. Kitaen ti Efeso 5:22-33.
V. TI PANAGMAYMAYSA A MASARAKAN ITI IGLESIA

A. Iti Efeso, ti Iglesia mailadawan a buklen dagiti Judio ken Gentiles a napagkaykaysa ken
ni Cristo, Efeso 2:11-22.
B. Ti Iglesia isu ti napagkaykaysa a Bagi ken ni Cristo Jesus, Efeso 1:22, 23; 2:14-16; 4:1-6.
C. Sumagmamano a pannakaaramat ti termino a “Maysa” iti Libro ti Efeso:

1. “Maysa” a baro a tao (2:15)

2. “Maysa” a bagi (2:16); 4:4)
3. “Maysa” nga Espiritu (2:18; 4:4)
4. “Maysa” nga inanama (4:4)
5. “Maysa” nga Apo (4:5)
6. “ Maysa” a pammati (4:5)
7. “Maysa” a bautismo (4:5)
8. “Maysa” a Dios Ama (4:6)

D. Madlaw pay ti pannakaaramat dagiti termino a “tunggal maysa” “tunggal paset” (4:7;
4:16; 5:33). Iparikna dagitoy ti Panagmaymaysa.
E. Panagmaymaysa iparikna dagiti termino kas iti “Mairaman” “Kamkamengda iti isu met la
a bagi” ken “Mairamanda iti inkari ti Dios.” (3:6)
F. Ti termino a “Panagkaykaysa” dua a daras maaramat (4:3, 13). Maigunamgunam ti
panagkaykaysa dagiti adalan iti Libro ti Efeso ken iti interamente ti Baro a Tulag.
G. Maitandudo met ti termino a “Talna” wenno “Kappia” iti Libro ti Efeso.
5
 1. Nangyeg iti kappia babaen ti panagkaykaysa kadagiti Judio ken Hentil (2:14-17).
2. “Babaen iti talna a mamagsinggalut kadakayo” (4:3)
3. “Naimbag a Damag ti talna” (6:15)
VI. AGKAARNGI TI LIBRO TI EFESO KEN LIBRO TI COLOSAS

A. Matantia nga adda 1/3 dagiti balikas iti Colosas maaramat iti Efeso (Weed, 111).
B. Kitaenyo ti panagpada dagiti dua a Libro kadagitoy sumaganad:

EFESO COLOSAS

2:12 1:21 Pannakaisina ken ni Apo Dios gapu iti basol.

2:14 1:20 Kappia babaen iti ipapatay ni Cristo.
3:5, 6 1:26, 27 Maipakaammo ti palimed ti Dios kadagiti tattao.
5:20 3:17 Panagyaman iti Dios babaen ken ni Cristo Jesus
Ken dadduma pay a binnatog
VII. OBSERBARENYO TI PANNAKAARAMAT TI TERMINO A “MISTERYO”

A. Ti “Misteryo” kas maaramat iti Biblia referido iti banag a “dati nailemmeng” ngem
“itan naipanayag.” Kas iti 1 Pedro 1:10-12, dagiti profeta iti Daan a Tulag saanda a
naawatan ti plano ti Dios a panangisalakan baeten ken ni Cristo ngem iti Baro a Tulag
naipaawaten kadagiti apostoles.
B. Ti “misteryo” iti Efeso itudona ti naindaklan a panggep ti Dios babaen ken ni Cristo
Jesus (1:9).
C. Referido iti pannakaidasig ti Kallaysa iti relasyon ni Cristo iti Iglesia (Efeso 5:22-33).
VIII. BAMBANAG MAIPAPAN ITI SIUDAD TI EFESO

A. Kangrunaan a siudad iti Probinsia ti Asia (nasion a Turkey itan).

B. Masasrakan iti nagsapalan dagiti dua a highway ti komersio. Ngarud, nagbalin a sentro
ti kumersio.
C. Ti templo ken panagdaydayaw ken ni Artemis a Diosa (Diana) adda iti Efeso. (Ara. 19)
D. Ti nalawa nga estadium idiay Efeso makapagtugaw ti agingga 50,000 katao. Adda
pay makita a rugpo dagiti batbato daytoy nga stadium. (Kasla kalawa ti Rizal Stadium
idiay Manila.)
E. Mapattapatta nga idi tiempo ni Apostol Pablo adda 330,000 a tattao ti masarakan idiay
Siudad ti Efeso ket dakkel ti bilang dagiti Judio.
F. Kuna ti Biblia a ni Apostol Pablo nangisuro iti dua a tawen idiay Eskuela ni Tirano kas
mabasa iti Aramid 19:9,10.
G. Adda riribuk a napasamak gapu ta nalugi dagiti agar-aramid rebulto ni Artemis
(Diana) kas mabasa iti Aramid 19:20-41.
IX. SIPUTANYO DAGITI PANASASAGANAD DAGITI PASAMAK ITI LIBRO TI
EFESO, COLOSAS KEN FILEMON

A. Kabayatan pannakaibalud ni Apostol Pablo idiay Roma, nakumbertena ti maysa a

6
 naglibas nga adipen (slave a magatang/malako) nga agnagan Onesimo. Basaenyo ti
Libro ti Filemon.
B. Adda kamali a sursuro a simrek idiay kongregasion ti Colosas. Nagsurat ngarud ni
Apostol Pablo. Kitaenyo ti Colosas 1:3-12 maipapan iti impurmasion ni Epapras iti
Colosas 2:8. Colosas ti siudad a naggapuan ni Onesimo kuna ti Colosas 4:9.
C. Pinagawid ni Apostol Pablo daytoy Onesimo; saanen a kas adipen, no di ket maysan a
kabsat. Filemon 9-17.
D. Iti daytoy a gundaway, insurat metten ni Apostol Pablo ti Libro ti Efeso, tapno makopya
ken maiwaras kadagiti kungregasion iti probinsia ti Asia, Turkey itan. (Boles, 185).

__________________________________________________________________________

BALABALA TI LIBRO TI EFESO

NADAEG A PLANO TI DIOS MAIPAPAN PANNAKAISALAKAN

TI SANGALUBONGAN (Efeso 1:1 agingga Efeso 3:21)

I. NAESPIRITUAN A BENDISION ADDA KEN NI CRISTO (Efeso 1:1-23)

A. Kablaaw (1:1-2)
B. Agdama a bendision nga adda ken ni Cristo (1:3-14)
C. Masangoanan a bendision nga adda ken ni Cristo (2:1-22)
II. TI SALAKAN NGA AGTAUD KEN NI APO DIOS (2:1-22)

A. Pannakaisalakan manipud basol (2:1-10)

B. Pannakaisalakan manipud guranggura ken panagsisina dagiti Judio ken Gentil (2:11-22)

III. ADDA PANNAKIBIANG TI DIOS ITI PANNAKAISALAKAN (3:1-21)

A. Agtignay ti Dios babaen ken ni Apostol Pablo (3:1-13)

B. Agtignay ti Dios babaen kadagiti amin nga adalan (3:14-21)

AMIN NGA ADALAN ADDAAN RESPONSIBILIDAD (Efeso 4:1-6 agingga

Efeso 6:24)
I. TI BIAG TI CRISTIANO ITI UNEG TI IGLESIA (4:1-16)

A. Panagkaykaysa iti Bagi (4:1-6)

B. Agduduma ti responsibilidad iti Bagi (4:7-11)
C. Kasapulan ti panagbalin a nataengan iti Bagi (4:12-16)

II. PERSONAL A PANAGBIAG TI ADALAN (Efeso 4:17 agingga 5:21)

A. Tallikudan ti daan a kinatao. Adda ken ni Cristo ti baro a kinatao (4:17-24)

B. Agbiag amin a kamkameng ti maysa a Bagi (4:25-32)
7
 C. Magna babaen iti Ayat (5:1,2)
D. Magna iti Lawag (5:3-14)
E. Magna iti Kinasirib (5:15-21)
III. TI ADALAN KEN TI FAMILIANA (Efeso 5:22 agingga 6:9)

A. Ti asawa a lalaki ken ti asawa a babai (5:22-23)

B. Dagiti annak ken dagiti nagannak (6:1-4)
C. Dagiti adipen ken dagiti appoda (6:5-9)
IV. NAESPIRITUAN A DANGADANG DAGITI ADALAN (Efeso 6:10-24)

A. Ti kalaban a masapul a sarangten (6:10-12)

B. Ti kalasag ti Apo (6:13-18)
C. Ti panagpakada ni Apostol Pablo (6:19-24) (Boles, 187-188)
___________________________________________________________________

SALSALUDSOD A PANGLAGIP ITI PASET PAKAUNA TI LIBRO TI

EFESO
1. Ibagam man dagiti uppat a libro a maawagan “Sursurat iti Pagbaludan.”
2. Ibagam no ania dagiti uppat a pasamak kabayatan a naibalud ni Apostol Pablo.
3. Kasano ti pannakailadawan ni Apostol Pablo iti Libro ti Efeso?
4. Mangted rason apay ibaga dagiti eskolar a ti Libro ti Efeso ket Pangsapasap a Surat a
nakopya ken naiwaras kadagiti kabangibang a kongregasion.
5. Ania ti maipagarup a petsa a pannakaisurat ti Libro ti Efeso?
6. Ania dagiti figura ti pannarita a nausar iti Libro ti Efeso a pangiladawan iti Iglesia?
7. Ibaga dagiti versikulo iti Efeso ken ipalawag ti pannakaitandudo ti “Panagkaykaysa” ti Iglesia.
8. Ipalawagmo no kasano ti pannakaaramat ti termino a “talna” o “kappia” iti Libro ti Efeso.
9. Ania a libro iti Baro a Tulag ti mayarngi iti Libro ti Efeso iti sumagmamano a binnatog?
10. Kasano ti pannakaaramat ti termino a “Misterio” iti Libro ti Efeso? Ania dagiti bambanag a
nailagum iti daytoy a termino?
11. Ipalawagmo no ania ti kasasaad ti Siudad ti Efeso idi tiempo ni Apostol Pablo.
12. Ania dagiti dadakkel a dibision a pannakabingay ti Libro ti Efeso?
____________________________________________________________________

PANNAKAILAWLAWAG TI LIBRO TI EFESO

NADAEG A PLANO MAIPAPAN PANNAKAISALAKAN

BABAEN KEN NI CRISTO (Efeso 1:1 agingga 3:21)

I. NAESPIRITUAN A BENDISION NGA ADDA KEN NI CRISTO (Efeso

1:1-23)
A. TI KABLAAW NI APOSTOL PABLO (Efeso 1:1, 2)

8
1. Maysa nga apostol ni Pablo (1:1). Kayat a sawen ti termino nga apostol ket
naibaon iti maysa a misyon. Kitaenyo ti Marcos 3:14. Naibaon ni Apostol
Pablo kadagiti Hentil (Aramid 26:16-18; Roma 15:16-18).

2. Ti pannakaayabna ket mayannatup iti “pagayatan ti Dios” (1:1)

a. Ibilangna ti bagina a “kangrunaan a managbasol” a naisalakan babaen iti

parabur ti Dios (1 Tim. 1:12-16)
b. Riparenyo ti rikna ni Apostol Pablo maipapan iti kabibiagna ken
pannakaisalakan babaen iti parabur. (Efeso 3:6-8; 1 Cor. 15:8-10;
1 Tim. 1:1)
3. Riparenyo ta saan a nanaganan ni Timoteo iti kablaaw kas naaramid iti
Colosas 1:1.
4. Nagsurat ni Apostol Pablo kadagiti “sasantos” wenno “dagiti nasantoan” dagiti
nadalusan babaen iti dara ni Cristo (1:1) (Arndt and Gingrich Greek
Lexicon, pahina 9-10). Pakaammo: kadagiti sumaruno a panid daytoy a
Greek Lexicon ket mapaababa iti “A. & G.”

a. Iti Griego ti termino a “hagioi” ket maipatarus “sasantos” ket iti pang-
uri a forma isu ti termino a “nasantoan” kayatna a sawen dagiti
naidaton babaen iti dara ni Cristo (1Pedro 1:15, 16).
b. Daytoy a termino maaramat met a pangnagan ket maipatarus a
“sasantos” wenno “dagiti napagsanto” (Filipos 1:1).
c. Observarenyo ta dagiti Cristiano maawaganda “sasantos” iti adu a daras
ti Libro ti Efeso (1:1; 1:15; 2:19; 3:8; 3:18; 4:12; 5:3; 6:18).
Sibibiagda ngem sasantosda.
5. Dagitoy a sasantos maawaganda pay iti “tattao ti Dios a mapagtalkan” iti 1:1.

a. Ti termino a “pistis” iti Griego “mapagtalkan” kayatna a sawen iti Iloco.

Maadaw iti sao a kayatna a sawen “mamati.” Dagitoy a kakabsat
ken ni Cristo ket “mamati” ken itakderda ti patpatienda. Isuda ket
“mapagtalkan.” (A. & G., 670-671)
b. Dagiti mamati ket maawaganda natulnog a mamati (Aramid 2:36-38,
44-47).
c. Dagiti mamati masasao pay a “nagtulnog iti Anak.” (Juan 3:36)
6. Dagitoy mapagtalkan a kakabsat a maawagan sasantos ket addada ken ni Cristo
(Efeso 1:1).

a. Bilangenyo man no mano a daras a naaramat ti pagsasao a “ken ni

Cristo” wenno “Kenkuana” iti Efeso 1:1-14. Mano ti bilangyo?
b. Daytoy termino “ken ni Cristo” addaan kayat a sawen “babaen ken ni
Cristo” wenno babaen iti inaramid ni Cristo iti pannakaisalakan ti
tao.
c. Kayatna pay a sawen daytoy “ken ni Cristo” isu ti “mainaig ken ni
9
 Cristo.” Observarenyo ti 2 Cor. 5:17; Efeso 1:7; Col. 1:14; 2Tim.
2:10; 1Juan 5:11, 12.
d. Madlaw pay ti termino a dagiti nagtulnog nabautizaranda ken ni Cristo.
Kitaenyo ti Roma 6:1-4; Galacia 3:26-27.
7. Maipapan iti pagsasao “idiay Efeso” wenno “iti Efeso” kitaenyo ti Pakauna a
paset.
8. Maipapan met iti termino a “Parabur” ken “Kappia” (Efeso 1:2).

a. Gagangay a kablaaw daytoy kadagiti Griego ti “charein” kas mabasa iti

Ara. 23:26.
b. Ngem ti balikas a “charis” maipatarus a “parabur” ket referido iti
“parabur ti Dios.” Kayatna a sawen saan a maragpat gapu iti
panagtrabaho wenno kinaimbag ti tao. Kitaenyo ti Efeso 2:8; Roma
3:24, kdpy.
c. Ti balikas a “kappia” wenno “talna” ket agtaud iti termino nga eirene
nga isu ti balikas a shalom iti Hebreo. Kalikagumanna ti
pagimbagan ti maysa a kararua a kasarsarita. Kitaen ti Ocom 6:24
(Boles, 189).
9. Observarenyo ti nasayaat a rikna a patauden ti kina-ama ti Dios iti Libro ti
Efeso.

a. Parabur ken talna manipud iti Dios, ti Ama, kunana iti 1:1.
b. Observarenyo ta maaramat ti balikas nga “Ama” iti 1:1, 2, 3, 17;
2:18;
3:14; 5:20; 6:23.
c. Ti “nagloriaan nga Ama” isu ti namagungar ken ni Apo Jesus, ken Isu ti
namagbalin ken ni Apo Jesus nga Ulo dagiti isuamin iti Iglesia
(Efeso 1:17, 20, 22, 23).
d. Adda maysa a Dios ken Ama (Efeso 4:6).
10. Kitaentayo pay ti kina-Apo ni Cristo iti Libro ti Efeso.

a. “Parabur ken talna manipud ken ni Apo Jesu-Cristo” kuna ti Efeso 1:2.
b. Ni Cristo isu ti Apo kuna ti Efeso 1:3, 15, 17; 3:11; 4:1, 5, kdpy.

c. Ti termino nga “Apo” itudona ti akinkukua kadagiti adipen. Ti termino

nga “Apo” iti Efeso 6:5 ket maadaw iti sao a kurios wenno Apo
(A. & G., 459, 460).
d. Adipennatayo ti Apo. Kitaenyo ti 2Cor. 4:5; 2Tim. 2:24; Filipos 1:2,
kdpy.
B. DAGITI BENDISION A MATAGIKUA A KUDUA DAGITI ADALAN ADDA A
MASARAKAN KEN NI CRISTO (Efeso 1:2-14).

10
 1. Pudno a ti namaterialan a bendision agtaud iti Dios. Santiago 1:17; Deut. 28:1-14.
2. Riparenyo a ti Efeso 1:3-14 ket maymaysa laeng a sentence iti Greek text ti Biblia.
3. Kitaenyo dagiti naespirituan a bendision a mabasa iti 12 a versikulo (1:2-14):

a. Dagiti Cristiano maawaganda “Napili” (1:4)

b. Napili nga agbalin nga annak ti Dios (1:5)
c. Dagiti adalan maikkanda iti “parabur” ti Dios (1:6)
d. Impakaammo ti Apo kadakuada ti “misterio” kuna ti 1:9
e. Naragpat dagiti adalan ti naikari a tawid kuna ti 1:11
f. Dagiti adalan naselloanda iti naikari nga Espiritu Santo kuna ti 1:13, 14.
4. Ti termino a “Bendision” (eulogetes) addaan kayat a sawen “naimbag a panagsao”
maibalikas met a “maidaydayaw” ti Dios. (1:3). Idaydayawtayo ti Dios gapu iti
paraburna, gapu ta mannakabalin amin, gapu iti kinatan-okna, kdpy. (A. & G.,
323)
5. Dagitoy a naespirituan a bendision masarakan “ken ni Cristo” (1:3).

a. “Ken ni Cristo” addaan pay kayat a sawen “babaen ken ni Cristo” babaen iti
pannakaidaton ni Cristo.
b. Ti panagsao “ken ni Cristo” kayatna pay a sawen “naikanunong iti Bagi ni
Cristo, ti Iglesia” (Weed, pahina 124).
c. Observarenyo pay ti kayat a sawen ti “babaen Kenkuana” iti Efeso 1:7;
Col. 1:14.
6. Dagitoy “nailangitan a bendision” masarakanda “iti nainlangitan a lugar,” nainlangitan
dagitoy. Daytoy a pagsasao lima a daras a naaramat iti Libro ti Efeso (1:3, 20;
2:6; 3:10; 6:12) (Bruce, 27).

a. Adda naindaklan nga “espiritual a lugar” “agnanayon a disso” iti labes daytoy
pisikal a lubong.
b. Nakatugaw iti poder, agturay ni Cristo manipud nainlangitan a disso (1:20-21).
c. Makitugaw dagiti Cristiano kaduada ni Cristo sadi langit (2:6).
d. Ipakita ti Iglesia ti sirib ti Dios kadagiti agtuturay ken pannakabalin nga adda
sadi langit (3:10).
c. Ti dangadang ti Cristiano isu ti laban kadagiti pannakabalin iti tangatang (6:12).
7. Sakbay a naparsua ti lubong, binukelen ti Dios ti plano a pannakaisalakan ti tao babaen ken
ni Cristo (Efeso 1:3).

a. Mailawlawag daytoy a plano ti Dios iti 1Pedro 1:20; Tito 1:2,3; Efeso 3:10,11.
b. Laglagipenyo daytoy a prinsipio: Saannatayo a pinili, saannatayo a binutosan ti Dios
nga awanan basehan (arbitrarily kuna ti English). Ti “panagpili ti Dios” mairaman ti
panangaramat ti tao iti “nawayya a nakem” (Free Will). Addaan ti tao iti nawayya a
nakem nga agpili iti turong ti biagna. Kitaenyo ti Mateo18-20; Marcos 16:14-16; Lucas
24:44-49; Lucas 13:5; Aramid 2:36-38; Aramid 17:30, kdpy.
11
 c. Sakbay panamarsua ammon ti Dios no siasino dagiti napili a mapan Kenkuana. Maawagan
daytoy iti foreknowledge ta omniscient ngarud ni Apo Dios. Ammona ti saan pay a
napasamak. Adda nagkuna, “Pilien ti Dios dagiti mangpili ken ni Cristo.”
d. Adda naindaklan a panggep ti Dios: Kayatna nga agparang Kenkuana dagiti tattaona a
nasantoan ken awan pakababalawanda. Kitaenyo ti 1Pedro 1:15,16.
e. Ngarud, ti agnanayon a destinasyon ti tao agsadag iti sungbat ti tao iti diay a parabur a
pannakaisalakan a maidiaya babaen ken ni Apo Jesus.
8. Ti termino “Gapu iti ayatna” (en agape) iti 1:4 nasaysayaat no maikabil iti 1:5 Kayatna a
sawen, “Babaen iti ayatna, pinilinatayo maipaay iti panagbalin nga annak ti Dios baeten ken
ni Cristo Jesus…” (Bruce, 28, 29) Dayta ti pagayatan ti Dios. Kayat ti Dios nga amin
maisalakan (1Tim. 2:3,4; 2Pedro 3:9). Ngem innikkan ti Dios ti tao iti nawayya a nakem nga
agpili (free will), ket kayat ti Dios nga aramatentayo dayta a nawayya a nakem a mangpili ken
agayat iti Dios. Kayat ti Dios ti nabulos a nakem. Saan a mamilpilit. Ti tiempo panagbiag ti
tao ditoy rabaw ti daga isu ti tiempo ti pannaka-observar wenno probationary period.
Pilientayo no siasino ti ayatentayo idiay agnanayon a lugar: idiay infierno wenno langit.

a. Ti termino a “predestined” (prooridzo) “pinili” addaan kayat a sawen “boundaries in

advance.” Pinaggaraw ti Dios ti plano nga “amin a mapan ken ni Cristo maisalakanto.”
Pinili ti Dios a dagiti “adda ken ni Cristo” isuda ti maislakan. (Boles, 203)
b. Lagipenyo a ti termino “ken ni Cristo” wenno “Kenkuana” wenno “iti maipatpateg”
mabasa iti 11 a daras iti Efeso 1:1-14. Babaen laeng ken ni Cristo masarakan ti tao ti
pannakaisalakan. Dayta ti plano a pannakapili dagiti maisalakan. Pannakapili mailagum
iti plano mainaig ken ni Cristo. Saan a pannakapili dagiti individual nga awan batayan.
9. Ti panggep: Panangidaydayawtayo iti nakaskasdaaw nga imbagna (Efeso 1:6). Dayta nga
imbagna maited babaen iti Dungdungoen nga Anakna, ni Apo Jesus.

a. Daytoy makaparagsak a binnatog “panangidaydayaw iti imbagna” masarakan iti 1:12, 14.
b. Amin a banag maipapan iti pannakaisalalakan maisentro iti Dungdungoen. Daytoy a
Dungdungoen nga Anak isu ni Cristo, Mateo 3:17; 17:5. Daytoy ti kapada a balikas
“pagarian ti Dungdungoenna nga Anak” iti Col. 1:13.
10. Ti pannakaisalakan adda ken ni Cristo (1:7).

a. Ti termino a “subbot” isu ti bayad a pangwayyawayya iti maysa nga adipen. Ti

managbasol mawayyaan manipud panangadipen ti basol, Roma 6:16-18. (A. & G., p.95)
b. Ti presio a pinanggatang ni Apo Jesus a pangsubbot iti managbasol isu ti darana.
1Pedro 1:18,19. Itedna ti biagna a subbot, Mateo 20:28.
c. Importante a punto: Ti bayad ti basol saan a maiyawat ken ni Satanas.
d. Binayadan ni Apo Jesus ti presio babaen iti darana tapno masabbet ti singiren ti nainget
a hustisia ti Dios Apo. (Boles, 206)
e. Ti pannakapakawan dagiti salungasing isu ti kumpleto a pannakapunas ti salungasing ti
tao, Efeso 1:6. Kitaen pay ti Colosas 1:14.
f. Ti Dios addaan iti “aglaplapusanan a kinabaknang ti parabur” (1:7). Observarenyo
dagiti panagbalikas “kinabaknang ti paraburna” (2:7); ti “kinabaknang ti dayagna”
(3:16); ken ti “kinabaknang ti imbagna” (Roma 2:4).
12
11. Ti parabur ti Dios naibuyat nga aglaplapusanan kadagiti tattaona (Efeso 1:8).

a. No sadino nga adu ti basol, adadu nga amang ti parabur (Roma 5:20).
b. Lagipenyo ti kinabaknang ti parabur ti Dios iti Efeso 1:7.
12. Binendisionan ti Dios ti tao babaen iti panangipakitana ti misterio dagiti panawen, ti
pannakaisalakan nga adda ken ni Cristo (Efeso 1:9).

a. Ti termino a “misterio” (musterion), addaan kayat a sawen “sekreto.” Sekreto dayta plano
ken proseso a panangisalakan agingga a nadanon ti tiempo a pagayatan ti Dios tapno
maipanayag. (Efeso 3:4,5,9) Naawatan ken inlawlawag ni Apostol Pablo.
b. Awan siasino man a nakaammo iti dayta a sekreto kadagiti nagkauna a tiempo. Uray
dagiti profeta saan a nalawag kadakuada dayta a plano kuna ti 1 Pedro 1:10-12.
c. Ti naimbag a panggep (eudokia) ti Dios mabasa pay iti Efeso 1:5. Addaan ti Dios iti
naimbag a panggep iti pannakaisalakan ti tao babaen ken ni Cristo.
13. Ti termino a “plano” (oikonomia, v.10), itudona ti “nainsiriban a panangiturong iti familia
(Boles, 208; A. & G. , 562). Nagandar ti plano ti Dios maipanggep iti pannakaisalakan
ti tao mayannurot iti bukodna a paniempo. Dayta ti ibaga ti Galacia 4:4; ken Tito 1:2,3.

a. Iti plano ti Dios, mapagkaykaysa amin a banag ken ni Cristo. Agpayso dayta kas
binalikas ni Cristo iti Juan 19:30.
b. Ni Apo Jesus ti ulo dagiti isuamin iti Iglesia, Efeso 1:22,23.
c. Amin a banag mapagkaykaysada babaen laeng ken ni Cristo, Colosas 1:20.

14. Nakaawat dagiti Cristiano iti TAWID kuna ti Efeso 1:11.

a. Iti American Standard Version kastoy ti pannakaipatarusna, “In whom also we were
made a heritage…”
b. Iparikna met ti Efeso 1:11 a dagiti adalan isuda “tawid ti Dios.” Kitaenyo ti Deut.
9:26; 32:9. Adda kinaagpaysona a “dagiti tattao ti Dios” tawid wenno kukua ti
Dios. (Bruce, 33)
c. Datayo a Cristiano tattao a kukua ti Dios, Tito 2:14. Agpayso “matagikuatayo ti
langit, ket ti Dios tagikuaennatayo.” (Boles, 209)
d. Ti termino a “Pangngeddeng” (predestined) iti v. 11 isu met laeng a termino iti
Efeso 1:5. Kayat a sawenn ti termino ket “panangikabil iti ketegan wenno beddengan”
(boundaries) ti pagayatanna nga aramiden. Pilien ti Dios dagiti tattao no addada ken ni
Cristo. Dagiti adda ken ni Cristo, dagiti agpasakup ken ni Cristo isu ti addan idi iti
panunot ti Dios a kukuana. Daytoy ti husto a pannakailawag ti “predestination.”
15. Riparenyo dagiti “Immuna nga addaan inanama ken ni Cristo” (1:12).

a. Kuna ti Biblia a ni Cristo isu ti “Inanamatayo” (Col. 1:27; 1Tim. 1:1).

b. Dagiti Judio immunada a naaddaan inanama (Roma 1:15).
c. Simmaruno dagiti Hentil, Efeso 2:11-22. (Bruce, 34).
d. Idaydayawtayo dayta dayag, daeg ti kinaimbag ken parabur ti Dios. Sublianyo ti
Efeso 1:6 ken 14.
13
16. Ti paset “dakayo met…” mabalin nga itudona dagiti Hentil (1:13). Kitaen pay ti Efeso
2:11-18. Judio ken Hentil agpada a paset daytoy naindaklan a “misterio” ti Dios.

a. Dagiti Hentil pada a kameng, kaddua nga agtawid iti kari nga adda ken ni Cristo
babaen iti evangelio.
b. Amin nga adalan dimngegda iti mensahe ti kinapudno.
c. Daytoy a mensahe ti kinapudno isu ti “evangelio ti pannakaisalakan” Adalenyo ti
Roma 12:16; 1Cor. 15:1-4; Aramid 19:10.
d. Daytoy a mensahe isu inawat ken pinatida. Ti naimbibliaan a pammati isu ti tignay
panagtalek, saan laeng a “panangawat iti panunot” maipapan iti maysa a diaya.
Kitaenyo ti Juan 3:36.
e. Dagitoy a mamati, dagitoy nga adalan namarkaanda iti Espiritu Santo a naikari.
Kitaenyo ti Aramid 2:38; 5:32; 2Cor. 1:21, 22; Gal. 4:4-6; Roma 8:9-11, kdpy.
17. Ti Espiritu Santo isu ti pakauna ti tawid a nainlangitan. Efeso 1:14.

a. Idi ugma ti termino a “pakauna” isu ti “downpayment” iti gatangen a daga. Ti

gumatang mangted iti napateg a bagay iti aglako kas garantiya a maited ti kumpleto a
bayad iti masangoanan. (A. & G., 109)
b. Ti balikas a “pakauna” iti texto Griego isu ita ti moderno a balikas iti Griego para iti
“engagement ring.” (Bruce, p. 37). Ngarud, the kaadda ti Espiritu Santo iti biag ti adalan
isu ti “pakauna ti nainlangitan a biag.” Isu ti “engagement ring” ket inton makumpleto ti
pannakaisalakan, inton makadanontayo idiay Langit addanton boda. Gapuna ti Iglesia
iti agdama a panawen maawagan “nobia” ni Cristo. Ti nobia isu ti akin-iggem iti
engagement ring. Masukatanto dayta iti wedding ring inton malpas ti boda.
c. Pasungadan ti Cristiano ti kumpleto a panangtagikua ti Dios kadagiti tattaona
Naananayton dayta a pannakatagikua inton makadanon idiay langit. Gapu iti daytoy
nga inanama idaydayawtayo ti Dios!!!

C. AGUR-URAY ITI MASANGOANAN DAGITI BENDISION NGA ADDA KEN NI

CRISTO. Kitaenyo ti Efeso 1:15-23.
1. Kinalikaguman ni Apostol Pablo ti adu pay a bendision agpaay kadagiti kakabsatna.

2. Naammoan ni Apostol Pablo maipapan ti pammati ken ayat dagiti sasantos (Efeso
1:15).

a. Saan a nakita ni Pablo dagiti Cristiano idiay Efeso sumagmamano a tawenen.

b. Ti Surat kadagiti taga-Efeso maibasa iti Asia Minor, kadagiti tattao a saanna
pay a nakita.
c. Lagipen: Ti “pammati” ken “ayat kadagiti amin a sasantos” importante unay iti
“pannagna ti Cristiano.” 2 Tes. 1:3; Filemon 5, Colosas 1:4.
d. Ayat a nainkabsatan importante unay kuna ti Juan 13:34, 35; Heb. 13:1; 1Juan
3:14-15; 4:18-21, kdpy.
3. Inkarkararagan ni Apostol Pablo dagiti kakabsat. (Efeso 1:1)

14
 a. Mapan nga innem a tawen a saan a nakita ni Pablo dagiti taga-Efeso, ngem
agtuloy ti panangikarkararagna kadakuada.
b. Kasta ti biag ni Apostol Pablo, napnoan panagkarkararag.

(1) Sinuroanna dagiti Cristiano nga agkararag, 1 Tes. 5:7; 1Tim. 2:1,2.
(2) Napasnek panagkararagna maipaay kadagiti kakabsat, Roma 1:8;
Filipos 1:3; Col 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3; Filemon 4.
4. Iti “Ama” ni Apo Jesu-Cristo ti nagkararagan ni Apostol Pablo, Efeso 1:17.

a. Ni Apo Dios inawagan ni Cristo nga “Amak” ken “Diosko” (Juan 20:17)
b. Ni Apo Dios isu ti “Ama” nga impakaammo ni Cristo (Juan 1:18)
c. Ni Apo Dios isu ti “Ama ti Gloria” (Kitaenyo ti Efeso 1:6)
d. Inkararag ni Pablo a dagiti agbasa iti suratna mabendisionan iti “espiritu ti
kinasirib ken paltiing” tapno adadu pay pannakaamoda iti Apo!
e. Dadduma a mannurat ipapanda a ti “espiritu” ditoy itudona ti Espiritu Santo a
saan ketdi a nakem. Agpayso met a ti Espiritu isu ti nangipaltiing iti
pagayatan ti Dios kas kuna ti Efeso 3:4,5; 1Pedro 1:10-12, kdpy.
5. Inkararag ni Apostol Pablo a dagiti bumasa iti suratna ken makangngeg maaddaanda
iti nasaysayaat “panagkita” wenno pannakaawat. (Efeso 1:18)

a. Kayat ni Apostol Pablo a nalawag koma ti pannakaawatda iti “inanama” nga

inyawis ti Apo kadakuada. Siempre magnada babaen iti “pammati.”
(2 Cor. 5:7)
b. Dayta nga inanama pataudenna ti natibker a “pannagna” ti Cristiano. 1Tes. 1:3)
c. Daytoy a banag tapayaen ti Tito 1:2,3; Roma 8:24,25; Efeso 4:4; kdpy. No
maawatantayo daytoy nga inanamatayo a nainlangitan, naragragsak ti biag
ditoy daga.
d. Kasapulan a mabigbigtayo ti “Dayag” dayta a “Tawid ti Dios.” Tawidnatayo ti
Dios. Iti panagkita ti Dios iti Iglesia isu maysa a napusaksak a Nobia.
(Efeso 5:27, Boles, p.21)

6. Inkararag pay ni Apostol Pablo a dagiti kakabsat maammuanda ti Pannakabalin ti

Dios. Kitaenyo ti Efeso 1:19.

a. Ti di mapatasan a pannakabalin ti Dios agtrabaho kadagiti mamati. (Filipos

2:12,13)
b. Ti termino a “pannakabalin” naadaw ti Griego a balikas dunamis nga iti
English nakaadawan ken naipatarus ti balikas a “dinamita.” Mabasa
daytoy iti Roma 1:16.
c. Babaen iti pannakabalin ti Dios, napagungartayo iti baro a panagbiag iti kanito
ti panagbautisar. (Roma 6:1-5)
d. Mabigbigtayo met koma ti pannakabalin ti Dios kadatayo bayat panagtrabaho
wenno panagserbitayo Kenkuana. (Efeso 3:20-21)
7. Ti pannakabalin ti Dios mabigbig unay iti panagungar ni Apo Jesus (Efeso 1:20)
15
 a. Ti panagungar ni Apo Jesus isu ti pannakapuso ti mensahetayo. (1Cor. 15:1-4;
Aramid 17:30; Roma 10:9; 1Tes. 1:8-10, kdpy.)
b. Immuli ni Apo Jesus idiay langit ket nakatugaw iti makannawan ti Dios a
mangituray manipud sadiay. (Aramid 2:33-36; Hebreo 1:1-3; Salmo
110:1)
c. Ti panagungar ni Cristo isu ti fundasion ti inanamatayo. (1Cor. 15:12-19;
1Pedro 1:3,4)
d. Manipud iti nainlangitan a disso, agturay ni Cristo. Nupay kasta agtuloy ti
naespirituan a balubal a pakilabanan ti maysa a Cristiano kontra ken ni
Satanas. (Efeso 6:12)
8. Maidaydayaw ni Apo Jesus a nangatngato ngem aniaman a panagturay, pannakabalin
ken pagarian ditoy daga ken idiay langit. (Efeso 1:21)

a. Adda “nagan” ni Cristo a nangatngato ngem iti aniaman a nagan. (Filipos

2:9-11)
b. Daytoy a kinangato mailasin saan laeng ditoy rabaw ti daga ngem mabigbig
pay idiay langit wenno iti panawen a mapasungad. Agpayso daytoy nupay
ni Satanas isu maawagan “Dios daytoy agdama a panawen” (2 Cor. 4:4;
Juan 12:31)
9. Supremo ni Apo Jesus maibatay iti plano ti Dios kas “ulo ti bagi nga isu ti Iglesia”
(Efeso 1:22,23)

a. Amin a banag maparukmada ken ni Apo Jesus. Nalawag daytoy iti Efeso 5:21.
b. Maitudo ti “Ulo” ken ti “Bagi” maikkan importansia iti Libro ti Efeso ken
Libro ti Colosas. Efeso 4:4; 5:22-23; Colosas 1:13-18; 1:24)
c. Dagiti madumaduma a paset ti Bagi ken pakaaramatanda maikkan importansia
kas mabasa iti 1 Cor. 12:12-31; Roma 12:4-8)
d. Ti panangituray ni Cristo maitudo iti Colosas 1:12-18. Mabigbig kadagitoy
sumaganad:
(1) Isu Supremo o kangrunaan iti “panangsubbot” iti tao (Colosas 1:12-14)
(2) Isu Supremo o kangrunaan iti “panagparsua iti lubong” (Colosas
1:15-17)
(3) Isu Supremo o kangrunaan iti Iglesia. (Colosas 1:18)

e. The balikas nga “Iglesia” (ekklesia iti Griego a Biblia) iti Efeso 1:22 maaramat iti
sentido pangsangalubongan. Itudona dagiti tattao ti Dios iti amin a suli ti lubong.
Dayta ti panna-kaaramatna iti Mateo 16:18.
f. Riparenyo met ti pannakaaramat ti termino nga “Iglesia” iti lokal a sentido kas mabasa
iti 1 Cor. 1:2, “Iti iglesia ti Dios nga adda idiay Corinto…”
g. Ti Iglesia isu ti pakasarakan iti “kinaananay” (pleroma iti Griego) ni Cristo” (1:23).
Kayat a sawen daytoy a termino isu “ti banag a mangananay, mangkumpleto.”
(A. & G., 678). Ti Apo agtrabaho babaen iti dayta a Bagi. Ti Bagi, ananayenna
wenno kum-pletoenna ni Cristo kas iti pisikal a bagbagi ti tao kumpletoenna ti ulo
ti tao (Bruce, 45). Sapulen ti Apo ti serbisio dagiti tattaona. Agtignayda ken
16
 usarenda dagiti talento a naiparabur kadakuada tapno naananay ti pannakaawat ti
tao maipapan ken ni Cristo.
h. Ti termino a “kinaananay” maaramat pay iti sentido “ti banag a mapunnoan.” Mabalin
a ni Cristo punnoenna ti biag dagiti Cristiano. Punnoan met ti Dios ti biagtayo
kuna ti Efeso 3:19.
____________________________________________________

PANAG-REPASO ITI LEKSION EFESO KAPITULO 1

1. Ni Pablo maawagan “apostol” (1:1). Ania ti kayat a sawen daytoy a balikas?

2. Ipalawagmo ti kayat a sawen ti “sasantos” (1:1).
3. Mano a daras a naaramat dagitoy a balikas “ken ni Cristo” “Kenkuana” “iti Maipatpateg”
wenno kaarngi a panagsao iti Efeso 1:3-14?
4. Mangibagaka iti dua a pannakaaramat ti panagsao “ken ni Cristo.”
5. Ipalawagmo no ania ti kayat a sawen ti “kina-Ama” ti Dios kas maaramat iti Libro ti Efeso.
6. Ipalawagmo no ania ti kayat a sawen ti “kina-Apo” ni Cristo iti Libro ti Efeso.
7. Ilistam dagiti bendision a masarakan iti Efeso 1:3-14.
8. Ipalawagmo no kasano ti pannakaaramatna ti pagsasao “iti nainlangitan a lugar” kas nausar
iti Libro ti Efeso.
9. Ipalawagmo no ania ti kayat a sawen ti “Nabendissionan” iti Efeso 1:3.
10. Ipalawagmo no kasano ti “panangpili ti Dios kadatayo” ken ania ti relasyon daytoy iti kaadda
ti “Nawayya a Nakem” ti tao.
11. Ania ti kayat a sawen dagiti sumaganad a termino: (a) “Inkeddeng” ken “Pangeddeng” iti
Efeso 1:5,11; (b) “Pannakasubbot” (1:7); ken “Dispensasyon” wenno “Tiempo” (1:10).
12. Ania ti naibayad iti pannakasubbot ti tao? (1 Pedro 1:18, 19).
13. Ania daytoy “misterio” a masarakan iti Efeso 1:9 ken 3:1-11?
14. Siasinoda dagiti nagkauna a tattao a naaddaan inanama ken ni Cristo iti 1:12?
15. Batay iti 1:13, ania ti pudno a mensahe nga ikasabatayo?
16. Siasino ti “downpayment” no maipapan pannakaisalakantayo? (1:13, 14)

17. Batay iti Efeso 1:15-23, aniada dagiti nakaskasdaaw a bambanag nga inkarkararagan ni
ni Apostol Pablo?
18. Kasano ti pannakaipakita ti nakaskasdaaw a pannakabalin ti Dios kas ibaga ti Efeso 1:20?
19. Kas “Ulo” ti “Bagi” (1:22, 23), amin a banag paiturayanda ken ni Cristo. Batay iti Colosas
1:12-18, ania dagiti tallo a bambanag a ni Cristo ket maipangruna?
20. Ania ti kayat a sawen ti “kinaananay” iti Efeso 1:23?
_______________________________________________________________

DAGITI MAADAL ITI EFESO KAPITULO 2

II. TI PANNAKAISALAKAN NGA AGGAPU KEN NI APO DIOS

(Efeso 2:1-22)
A. PANNAKAILISI MANIPUD DUSA TI BASOL (Efeso 2:1-10)

17
1. Ti paset “naibilangkayo” (2:1) referido kadagiti Hentil a Cristiano.

a. Natayda iti naespirituan a biag gapu iti kinasukir ken basol.

b. Naisinada ken ni Apo Dios gapu iti basol (Isaias 59:1,2). Ti termino a “natay”
ipariknana ti “pannakaisina” Tapayaen ti Santiago 2:26 iti panagkunana, “Ti bagi
no awan ti espiritu natay…” Ti babai nga agbibiag iti basol maawagan “natay” kuna ti
1 Timoteo 5:6.
c. Riparenyo daytoy: Babaen iti pannakabalin ti Dios napagungar ni Apo Jesus manipud
pisikal nga ipapatay. Babaen iti pannakabalin ti Dios mapagungartayo met manipud
naespirituan a pannakatay. (Efeso 1:19,20; Roma 6:1-5; Colosas 2:11-13)
d. Ti termino a “panagsukir” (iti Griego, paraptoma) addaan kayat a sawen “saanna a
nasurotan ti nagna iti husto a dalan”
e. Ti met termino a “basbasol” (iti Griego, hamartia) literal kayatna a sawen “saan a
pannakapalen-ak ti target” (Efeso 2:1). Kuna ti Arndt & Gingrich Lexicon, p. 42, “Tunggal
isisina iti dalan a nalinteg.”
2. Dagiti basol nga aramid isu ti wagas panagbiagda. (A. & G., 655). Nagnada (iti
Griego, peripateo) iti basol. Kayat ti Dios magnatayo iti kinalinteg, Efeso 2:2 ken 1 Juan 2:6.

a. Nagnagnada iti “wagas toy lubong.”

b. Ti termino a “lubong” itudona ti “dakes a lubong” iti agdama a panawen. Iti daytoy
agdama a lubong, saanda nga ikkan importansia ti biag nga agnanayon. (1 Juan 2:15-17)
c. Ti “Agturay” ken “Pannakabalin iti Tangatang” isu ni Satanas. Kitaenyo ti Juan `12:31;
Juan 14:30; 16:11; 2 Corinto 4:4.
d. Ti nakem a nasukir, rebelde a rikna, isu ti agtrabaho iti biagda.
3. Kuna ni Apostol Pablo nga amintayo kasta ti panagbiagtayo idi (Efeso 2:3).

a. Ibaga ni Pablo kadagiti Cristiano idiay Roma a dagiti Hentil nagbibiagda iti basol, Kitaen
ti Roma 1:18-32.
b. Uray dagiti Judio awananda iti pambar ta nagbibiagda met iti basol, Roma 2:1-3, 23.
c. Ibaga ni Apostol Pablo maipapan iti “panangpagusto iti tarigagay ti lasag ken panunot.” Ti
panunot agbasol babaen iti panagpungtot, kinapalangguad, nainlasagan a tarigagay.
Kitaen ti Mateo 5:27, 28; Colosas 3:5-10, kdpy.
d. Ngarud, amin a tattao sagrapenda ti pungtot ti Dios. Roma 1:18; Juan 3:36. Lagipen a ti
pungtot ti Dios agtalinaed iti managbasol.
4. Riparenyo dagiti dusa ti Tao a naibaga kadagiti versikulo:

a. Natayda gapu iti basol, 2:1.

b. Kinamanagbasol ti dalanda iti lubong, 2:2.
c. Sinurotda ti wagas ti lubong, 2:2.
d. Sinurotda ti dalan ti dakes a Satanas, 2:2.
e. Sinurotda ti nasukir a rikna, 2:3.
f. Nagbiagda iti babaen ti narugit a tarigagay, 2:3.
g. Dagitoy narugit a tarigagay ken rikna agpada a sumrek iti pisikal a bagbagi kasta met iti
nakem kuna ni Boles, pahina 223.
18
5. Ngem riparenyo ti pakinakem ti Dios iti Efeso 2:4

a. Mariknatayo ti naindaklan nga Ayat ti Dios (iti Griego, agape) kadatayo. Kitaenyo ti
Roma 5:8; 1 Juan 4:9, 10; Juan 3:16.
b. Nabuslon ti ayat ti Dios kadagiti awanan kabaelan. Napnoan ni Apo Dios iti Asi kadagiti
managbasol. Awanantayo iti kaikarian a maisalakan. Awanantayo iti aramid a batayan ti
Dios a mangisalakan kadatayo. Maisalakantayo “saan a gapu iti araramidtayo…” ngem
maibatay iti ASINA. (Tito 3:5)
6. Pinagbiagnatayo ti Dios “ken ni Cristo” (Efeso 2:5).

a. Ti Nagpuga nga Anak “natay” idiay “adayo a pagilian” iti biag kinasukir ken basol, ngem
idi nagsubli iti Amana, masao a “Nagbiag manen.” (Lucas 15:24, 32)
b. Pannakabalin ti Dios ti nangpagungar ken ni Apo Jesus (Efeso 1:19-20). Pannakabalin met
ti Dios mamagungar iti tao a “natay iti basol” ket agbiag ken ni Cristo. Ti tao a “natay”
mayalis manipud “patay” a mapan iti biag kuna ti (Juan 5:24).
c. Dagitoy maaramid gapu iti PARABUR ti Dios (Efeso 2:5,8). Ti verb “naisalakankanyo”
adda iti perfect tense a kuna ti English grammar. Dagiti taga-Efeso nga adalan,
naisalakanda ken agtultuloy ti kasasaad a pannakaisalakan idi tawen nga agsurat ni Apostol
Pablo. Kitaenyo pay ti Roma 3:24-31 maipapan iti parabur ti Dios Apo.
7. Riparenyo dagiti panagsao a “ken ni Cristo” ken “ Isu kaduatayo” masarakan mamitlo a daras
iti Efeso 2:5,6. Dagiti adalan naikanunongda ken ni Cristo. Naikapetda ken ni Cristo.
8. Daytoy a pannakikadua ken ni Cristo, adda “idiay nainlangitan a lugar” (2:6). Daytoy ti
saludsod: Agpayso kadi nga iti agdama makikatkatugawtayo ken ni Cristo idiay nailangitan
a lugar? WEN. Basenyo ti Efeso 1:3.

9. Nakaskasdaaw ken makaayayo ti masakbayan (Efeso 2:7)

a. Ti masakbayan a sawenna isu ti kinaagnanayon iti masangoanan. (Efeso 1:21)

b. Inton madanon dayta kinaagnanayon a tiempo, ipakitanto ti Dios ti naglaplapusanan a
kinabaknangna ken kinamanangngaasina kadatayo gapu ken ni Cristo.”
c. Laglagipenyo a ti naindaklan nga ASI ti Dios ket masarakan laeng ken ni Cristo, 1:3-14.
10. Ti Pannakaisalakan ti tao ket “Parabur babaen iti pammati” (Efeso 2:8)

a. Ti Parabur ti Dios isu ti sagut nga itedna iti tao. Ti parabur (iti Griego, charis) isu ti
Sagut iti tao a di maikari nga awaten gapu ta narugit ken nasukirtayo.
b. Isu a ti Pannakaisalakan ket Sagut ti Dios, saan a maitrabahoan, saan a mauloan, saan a
kabatogan ti rigat, saan a sueldo ti aniaman nga inaramid ti tao. Roma 4:1-4; 6:23.
c. Ti Pammati ti tao isu ti aktibo a tignay ti managbasol tapno awatenna ti parabur ken sagut
ti manangngaasi a Dios. Idiaya ti Dios ket awaten ti tao. Efeso 3:12, 17; Juan 3:36.

ILUSTRASYON: Kayariganna ti rutay-rutay nga agpalpalama nga umay dumawat asi

idiay balaytayo. No kaasiam, no paraburam, no isagutam sangaplato nga inapuy ken ulam
ket makitanan a rummuarka iti ridaw addan PAMMATINA a naparaburka. Iti punto a
makitanaka a rummuar iti ridaw ket patiennan a naparaburka, nagefekto kadin ti
19
 sangaplato nga inapuy ken ulam iti tianna? Nabsog kadin ti pobre nga agpalpalama?
Kaano nga adda efektona ti paraburmo a taraon iti agpalpalama? Kaano a mabsog?
Agpanakkel kadi ti agpalpalama iti aniaman a gunayna nga umawat parabur?

11. Ket no agtulnog ti tao kadagiti paaramid ti Dios, awan ti pagpanakkel ti tao. (Efeso 2:9)

a. Kuna ni Pablo iti 2:8, “… saan a gapu iti aramidyo, no di ket parabur ti Dios.”
b. Inayon ni Apostol Pablo, “Saan a gapu iti aramid tapno adda siasinoman nga agpa-
langguad” (2:9). Nalawag ti kuna ti mabasa: Awan ti agkuna a ti pannakaisalakan ket
kabatogan ken inulloan, intrabahoan ti maysa a tao. Dayta ket parabur, parangkap ti
Dios Apo.
c. Mabasa iti Jerusalem Bible ti kastoy, “Tapno awan siasinoman a tao nga agpanakkel.”
d. Ti Dios isalakanna ti managbasol. “Saan a maibatay iti aniaman nga aramid nga inaramid-
tayo, no di ket maibatay iti asina, babaen iti pannakaugas iti panagbalbaliw ken panangpa-
baro ti Espiritu Santo.” Tito 3:5. Ti panagtulnog ti managbasol kadagiti paaramid ti Dios
isu ti sungbat ti tao gapu ta adda panagtalekna iti ibagbaga ti Dios. Kitaenyo pay ti ibaga
ti Roma 4:1-4; 3:24-27; Galacia 6:14.

ILUSTRASYON: No makitan ti rutay-rutay nga agpalpalama a rummuarka iti ridaw ti

balaymo, kayatmoa yunnatna ti dakulapna ket awatenna ti plato nga ayan ti taraon. Ken
ekspektarem ngaaramatenna ti imana, agkammet ken isubona iti bibigna ti taraon,
ngalngalenna ken tilmonenna. Ti adda iti nakem ti agpalpalama ket PARABUR dayta
intedmo a taraon.Pagpanakkel, pagtangsit kadi ti agpalpalama ti tignay a panangunatna iti
takkiagna ng immawat plato? Saan. Pagpanakkel, pagtangsit kadi ti agpalpalama ti
panagsubona panagngalngalna, panagtilmonna? Saan.

e. Ti termino nga “araramid” iti Efeso 2:9 itudona ti “trabaho a panangullo kas sueldo” kas iti
rikna ti maysa a mangmangged nga agtrabaho tapno adda sueldona kas sukat ti panag-
bannogna. Iti dayta a situasyon, no koma maaramid ti kastoy nga urnos, ti mangmangged
ipagpanakkelna ti pannagbannogna ken rigatna. Ngem awan met pagbannogan ti
managbasol tapno adda utang ti Dios kenkuana.
12. Dagiti “araramid” iti Efeso 2:10 nga aramiden dagiti insalakan ni Cristo, saan nga aramid
SAKBAY a napakawan ti basol ti tao. Dagitoy nga araramid dagiti napakawan a tattao a
mabasa iti 2:10 isuda dagiti tignay wenno panagpaay wenno panagserbi ti baro a parsua.

a. Kas “baro a parsua” ti adalan ni Cristo ket maysa a “produkto” maysa “binukel ken
dinamili” ni Apo Dios.
b. Iti daan a panagbiag ti tao, ti basol ibungana ti ipapatay; iti baro a panagbiag, iti
panagbiag ti adalan ibungana ti naimbag nga aramid.” (Boles, 227)
c. Dagiti adalan ni Cristo masapul nga agbunga iti nasayaat a bunga. Juan 15:5,8.
d. Ti pammatitayo maipakita iti naimbag nga aramid kuna ti Santiago 2:14-26.
e. Dagiti araramidtayo kas adalan, tignay nga addan iti plano ti Dios nga aramiden dagiti
mapakawan basbasolda. (Tito 2:14) Ngarud dagiti nasayaat nga araramid paset ida
ti agnanayon a plano ti Dios. Saan a panagbannog tapno mautang ti Dios a mamakawan
basol, no di ket panagbunga ti sanga gapu ta naikanunong, naisulbong ken ni Cristo.
f. Laglagipen a dagitoy a tignay maaramid gapu ta “addaka ken ni Cristo.”
20
 g. Daytoy a panagtignay isu ti “wagas panagbiag” ti adalan. Ti adalan agbunga iti naimbag
a bunga iti panagbiagna nga inaldaw. Dayta ti kita ti pannagnana: nabunga.
B. PANNAKAISALAKAN MANIPUD PANNAKAISINA ITI DIOS
(Pannakaisina dagiti Judio ken Hentil) Efeso 2:11-22
1. Pinarmek ni Apo Dios ti basol baeten iti ipapatay ni Cristo. Pinarmek met ti Dios ti
panagsisina ken panaggaapa dagiti tattao.

a. Importante a prinsipio: “Ken ni Cristo” awan nagdumaan, awan pagsinaan ti Judio ken
ti Griego o Hentil.
b. Ti Judio a nakugit uyawenna idi ti Hentil ta saan a makugit. Maawagan “supot” wenno
di-nakugit. (2:11)
2. Dagiti Hentil maawaganda “adda iti ruar” kayatna a sawen, Naiwalin (2:12).

a. Dagiti Hentil naiwalinda, addada iti ruar nupay adda kari ti Dios nga “amin a nasion”
mabendisionan ken ni Cristo. (Galacia 12:1-3; Gal. 3:8-16)
b. Dagiti Hentil addada iti ruar, “saanda a makipagili iti Israel.” Intangsit dagiti Judio nga
isuda ket “especial a tattao ti Dios.” Riparenyo ta inyebkas ti Dios a ti Israel ket
“pagarian dagiti papadi” ken “nasantoan a nasion.” Exodo 19:1-6
c. Dagiti Hentil ket “estranhero” maipapan iti katulagan ken karkari. Siputanyo dagiti tallo
a paset ti kari a naited ken ni Abram (1) Naindaklan a nasion, (2) Tawidenda ti daga ti
Canaan, (3) Ti naespirituan a kari a “mabendisionan amin a nasion” babaen ken ni
Abram – Genesis 12:1-7. Ita, kitaenyo ti kari iti Jeremias 31:31-34.
d. Dagiti Hentil awanan inanama, awanan Dios gapu ta naigamerda iti panagdaydayaw
kadagiti didiosen. Saanda nga ammo ti pudno a Dios. Napudno unay a “ken ni Cristo”
laeng ti ayan ti inanama dagiti Judio ken Hentil (1 Tim. 1:1).

3. Ngem ita, “ken ni Cristo” ti Hentil nayasideg (Efeso 32:13).

a. Kuna ni Apostol Pedro idi Aldaw Pentecostes (Aramid 2:39) “adayuda.”

b. Riparenyo ni Apostol Pablo “naibaon kadagiti Hentil nga adda iti adayu.” (Ara. 22:21)
c. Dagiti Hentil nayasidegda babaen iti dara ni Jesus (2:13; Juan 1:29; 1 Juan 3:1,3)
4. Ita, ni Cristo isu ti “kappiatayo” (Efeso 2:14)

a. Ni Cristo ti batayan ti kappiatayo iti Dios (Roma 5:1)

b. Ni met laeng Cristo ti batayan ti kappia ti Judio ken ti Hentil.
c. Importante a Prinsipio: No ti maysa a tao husto ti pannakikaduana iti Dios, kasapulan
husto met ti pannakikaduana kadagiti tattao.

(1) Pakaammo: Dagiti Cristiano masao a “baro a nasion,” “napili a nasion” (1Ped 2:9,10)
(2) Kuna ti maysa nga eskolar a dagiti nagkauna nga adalan maawaganda idi iti
“maikatlo a rasa.” (Boles, 323)

d. Ket itan adda ti “panagkaykaysa iti Espiritu” kadagiti amin a tattao ti Dios aniaman ti
naggapuanda a nasion. (Efeso 4:1-6; Gal. 3:26-29)
21
5. Ti “nagbaetan” ket naiwalinen (Efeso 2:15)

a. Ti “nagbaetan” wenno pader iti tengnga dagiti Judio ken Hentil isu ti Linteg ni Moises.
Ngem iti Linteg ni Moises nakasurat met ti inanama nga agkappia amin a tattao gapu
ken ni Cristo.
b. Malagiptayo nga adda pisikal a banag nagbaetan ti Judio ken Hentil idiay templo. Adda
lugar a mastrek ti Judio ngem maparitan ti Hentil.
c. Ti Linteg ni Moises nagbalin a maestro tapno maiturong dagiti tattao a mapan ken ni
Cristo. (Galacia 3:24, 25) Ngem itan, awanen dagiti tattao iti babaen ti maestro a
Linteg ni Moises.
d. Ta agpayso a ti Linteg ni Moises intudona ni Cristo kadagiti tattao (Roma 3:31 ken Galacia
3:19-25)
e. Idi agsurat ni Apostol Pablo isu ket balud maigapu kadagiti Hentil. (Efeso 3:1)
f. Ita, dagiti Judio ken Hentil “maymaysadan a baro a tao” ket nagkappiadan. Narba, napukaw
ti pader ken panagsinada.
g. Iti texto ti Griego a Biblia ti panagkappia ket agtultuloy nga aramid kadagiti tattao.
6. Dagiti Judio ken Hentil maikappiada iti Dios, agbalinda a maysa a bagi. (Efeso 2:16)

a. Ti termino a “agkappia” (iti Griego a Biblia, apokatallase) isu ti pannakaisubli ti tao iti
Dios; maisubli ti relasyon ta napugsat gapu iti basol. (Col. 1:20-22)
b. Saan a ti Dios ti naikappia iti tao no ti ket ti tao ti naikappia, nayasideg iti Dios. Kitaen ti
2 Cor. 5:20-22.
c. Kas “baro a tao” agpada dagiti Cristiano a Judio ken Hentil naikanunongda iti “Maysa a
Bagi,” ti Iglesia. (Efeso 4:4)
d. Amin dagitoy mapasamak “baeten iti krus ni Cristo!” (Efeso 2:16; Roma 5:9,10)
e. Ngarud ti guranggura iti nagbaetan ti Dios ken tao ken nagbaetan ti tao ken tao naiwalinen.

7. Ni Jesus a Mesias inkasabana ti Kappia (2:17). Basaen ti Isaias 57:19.

a. Iti Efeso 2:17, dagiti adda iti “adayu” isu dagiti Hentil
b. Dagiti adda iti asideg isuda dagiti Judio.
c. Nupay asideg dagiti Judio, nalawag iti Libro ti Aramid a saanda nga inawat ni Apo Jesus.
d.Maibatay iti sao ni Isaias, bigbigentayo a ni Apo Jesus isu “Prinsipe ti Kappia.” (Isa. 9:6)

8. Ken ni Cristo makaasideg ti tao iti Dios “baeten iti Espiritu” (Efeso 2:18)

a. Ti “panagmaymaysa iti Espiritu” itudona ti trabaho ti Espiritu a mamagtunos kadagiti

Judio ken Hentil nga adalan nga agmaymaysa iti maysa Bagi. (Weed, 143)
b. No husto daytoy a panirigan, adda kaipapanan ti pannakainagan dagiti tallo a Personas iti
kina-Dios iti versikulo. Kitaen pay ti Efeso 3:14-217 ken 1:12-14. No kasano a nadekket
ken agtutunos dagiti Tallo a Persona iti Trinidad, dayta ti pagtuladan iti panagmaymaysa.
c. Posible met a ti kayat nga isuro ti versikulo isu ti kaadda ti maymaysa a nakem dagiti Judio
ken dagiti Hentil iti Maysa a Bagi, ti Iglesia.
d. Ti batayan ti kalintegan ti tao nga umasideg iti Dios isu ti (1) Dara ni Jesus, 2:13, (2) Lasag
ni Jesus, 2:15, ken (3) ti Krus, 2:16.
22
 e. Ti termino nga “umasideg” alaenna ti ladawan “pannakaidatag iti sango” kas kadagiti
tattao a maipresenta iti sango ti Ari (Weed, 143). Makaparagsak daytoy. Ti tao ket
maipresenta iti sangoanan ti Dios.
9. Dagiti adalan a Judio ken Hentil agtitiponda iti “Maysa a Bagi” nga isu ti Pagarian ken
Sangakabbalayan ti Dios (Efeso 2:19)

a. Iti napalabas dagiti Hentil ket “estranheroda” ken ganggannaetda.” Ti balikas a

“ganggannaet” (alien) iti literal panagsao ket “kaadda iti abay ti balay.” Adda iti ruar.
b. Agpada dagiti Judio ken Hentil a Cristiano “agkaduadan a makipagili.” Agpadada a
nayalis a naiserrek iti pagarian ti Anak ti Dios – Colosas 1:13.
c. Mabasa ditoy ti termino a “sasantos” (hagioi). Dagiti adda iti pagarian, dagiti adda iti
sangakabbalayan ti Dios maawaganda “sasantos.” Efeso 1:1, 15; 3:8, 18; 5:3; 6:18.
d. Ti ramut ti termino a “sasantos” iti Biblia a Griego isu met laeng ti sao a “napagsanto.”
Kitaenyo ti 1 Cor. 6:9-11.
e. Dagitoy “agkakailian” isu met laeng dagiti tattao iti “familia ti Dios” ti Sangakabbalayan
ti Dios.” Dagiti dati nga adda iti “abay ti balay” addadan iti “uneg ti balay”-1Tim. 3:15.
f. Nalawag a dagiti “adda ken Cristo” dagiti “agkakailian” dagiti adda iti “Familia” isuda
dagiti ayayaten nga “Annak” ti Dios. Kitaen ti Efeso 5:1; Gal. 6:10; 1 Juan 3:1.
10. Ti “Iglesia” mailadawan pay nga isu ti “Balay ti Dios” (Efeso 2:20 ken 1 Pedro 2:4-10)

a. Daytoy a “patakder” addaan iti natibker a fundasion, ti fundasion dagiti Apostol ken
Profeta.
b. Riparenyo ti fundasion dagiti Apostol iti fundasion ti Nainlangitan a Jerusalem kas
mabasa iti Apoc. 21:14.
c. Ti otoridad dagiti Apostol adda iti “Mensaheda” nga impaltiing ti Espiritu –Efeso 3:4-5.
d. Dagiti “Profeta” iti Baro a Tulag isuda dagiti “Pannakangiwat” nga addaan idi iti
nakaskasdaaw a sagut panagpadto – 1 Cor. 12:10; 14:1-19.
e. Ni Saul (nagbalin a Pablo), Bernabe, ken dadduma pay iti BT ket profetada-Ara. 13:1-3.
f. Iti Patakder, ni Cristo isu ti Nangruna a Bato a Pasuli. Ti Bato a Pasuli isu ti kangrunaan
a Bato ken isu ti pagimontaran ti agaramid balay. Kitaen ti Isaias 28:16.

11. Pagsusuroten, pagtutunosen ni Cristo amin a paset ti Patakder. Isu ti mangituray iti
“Naespirituan a Balay” (Efeso 2:21).

a. Riparenyo ti relasion ti “Ulo” iti interamente ti “Bagi” – Efeso 4:15, 16.

b. Ken ni Cristo, ti interamente ti Balay “aggaallot, agtutunos, naurnos ti panagkakapetna”
ket kas iti trabaho dagiti mason a mamagtutuon kadagiti bloke, dumakkel, tumayag ken
agbalikas a kas balay wenno templo.
c. Iti Efeso 2:11-18, nalawag a dagiti Judio ken Hentil a Cristiano nagtutunosda a paset ti
“Maysa a Bagi” maysa a patakder.
d. Ti balikas a “templo” (naos iti Griego a Biblia) itudona ti paset a maawagan “Nasantoan a
Disso” ken ti “Kasasantoan a Disso.” Dagiti paset ti patakder iti aglawlaw ti templo
maawagan “hieron.”
e. Ngarud, ti Iglesia isu ti “naos” ti Dios, templo ti Dios -1Cor. 3:16-17; 2 Cor. 6:16;
1 Pedro 2:5. Iti daytoy a disso, ti Dios sabatenna dagiti tattaona.
23
 f. Kadagitoy a paset ti Biblia, ti Iglesia mailadawan a

(1) Pagarian ti Apo

(2) Familia ti Apo
(3) Templo ti Apo
12. Aggian ti Dios iti uneg ti Templo (Efeso 2:2)

a. Dagiti tattao ti Dios, Judio ken Hentil, mayarigda iti “batbato a sibibiag” a paset ti
Templo ni Apo Dios (1 Pedro 2:4-8). Saantayo nga ibaga a dagiti Judio naipamaysada
a pader iti maysa a paset ket dagiti Hentil naidumada a pader iti sabali a paset. Ti ketdi
ladawan isu ti panagkaykaysada, awan panagduduma, awan panaglalasin. Nagtitiponda
ken naglalaokda iti maymaysa a patakder.
b. Babaen iti trabaho ti Espiritu Santo, no ti tao pagtulnoganna ti pagayatan ti Dios, ti Ama
ken ti Anak “agtaengda kenkuana.”
________________________________________________

SALSALUDSOD A PAG-REPASO ITI EFESO KAPITULO 2

1. Ania ti kayat a sawen ti pagsasao “Natay iti Basol”?
2. Ania ti literal a kayat a sawen ti “Basol”?
3. Ania ti kayat a sawen ti Biblia no kunana “pannagna” iti biag kas masarakan iti Efeso 2:1,2
ken 1 Juan 2:6?
4. Iladawam ti kasasaad ti tao no isu AWAN TI CRISTO kenkuana ayon iti Efeso 2:1-3?
5. Ibagam no ania ti rikna ti Dios iti Managbasol kas mabasa iti Efeso 2:4-7?
6. Ania ti kayat a sawen ni Apo Dios no kunana a ti Pannakakaisalakan ket maysa a sagut
wenno Parabur ayon iti Efeso 2:8 ken Roma 4:1-4?
7. Apay a kunatayo a ti siasinoman saanna a mabalin a pagtangsit ti pannakaisalakantayo ayon
iti Efeso 2:8,9; Roma 4:1-4?
8. Adda dua a klase ti “Trabaho” a maipalawag iti Biblia: Ti umuna SAAN nga aramiden ti
maysa nga adalan. Ti maikadua isu ti aramiden ti pudno nga adalan. Ipalawag.
9. Iti Efeso 2:11, 12, ania ti kasasaad dagiti Hentil nga awanan Cristo iti biagda?
10. Ipalawagyo no ania daytoy “Basol Pangilanglangi” kadagiti adalan no maibatay iti
pagtaudan a tribu, raza, nasion, kagimongan, tukad ti adal, kasasaad ti biag kas iyadal ti
Efeso 2:14-18; Galacia 3:28 ken Colosas 3:11.
11. Apay a makunkuna a ni Cristo ISU TI KAPPIATAYO ayon iti Efeso 2:14?
12. Ania ti kayat a sawen ti balikas “naikappiatayo”?
13. Ania dagiti dadduma pay a figura wenno panangikumparaan ni Apostol Pablo iti IGLESIA, ti
Bagi ni Cristo iti Efeso 2:19-27?
_______________________________________________________________________

:
DAGITI MAADAL ITI EFESO KAPITULO 3

III. TI PARTISIPASYON TI DIOS ITI PANNAKAISALAKAN BABAEN

KEN NI CRISTO (Efeso 3:1-21)
24
A. NAGTRABAHO TI APO BABAEN KEN NI APOSTOL PABLO (Efeso 3:1-13)
1. Ti balikas a “Gapu iti daytoy” (3:1) itudona ti napalabas a kapitulo:

a. “Gapu iti daytoy” konklusion ni Pablo a ti basol ken pannakaisina naabaken (2:1-22).
b. “Gapu iti daytoy” konklusion a ni Jesus ket isu ti “Nangruna a Bato” (2:19-22)
c. “Gapu iti daytoy” referido iti pannakaikanunong dagiti tattao iti Pagarian, ti
Sangakabbalayan ti Dios, ti Templo ti Apo.

2. Naibalud ni Apostol Pablo gapu kadagiti Hentil

a. Ti Iglesia iti Probinsia ti Asia, nakaiturongan ti surat, Hentil ti kaadduan a kameng.

b. Ni Apostol Pablo ket “balud ni Cristo” idiay siudad ti Roma. Ninamnamana a mawayyaan
iti mabiit (Filipos 2:23,24; Filemon 22). Kas “balud ni Cristo” no kayat ni Cristo a
mawayyaan, isu ti rummuar. Awan makapawil.
c. Ti pannakaayab ni Pablo nagpaay kadagiti Hentil (Aramid 26:16-18; Roma 15:15-16)
3. Dadduma saanda pay nangngeg maipapan “Panagaywan” (oikonomia iti Griego a Biblia)
a naited ken ni Pablo (3:2).

a. “Panagaywan” addaan kayat a sawen “trabaho nga inted ti akinkukua iti balay iti
adipenna" (1 Cor. 4:1,2; 9:17; Colosas 1:25).
b. Ni Apostol Pablo nagbalin a “mangaywan iti nakaskasdaaw a parabur ti Dios. Rummuar

ti prinsipio ditoy: ti Parabur ti Dios ket naited a responsibilidad ti Cristiano nga

ipakaammo iti lubong (1 Cor. 15:10; Efeso 2:8-10).
4. Ken ni Apostol Pablo naiparangarang ti “Misterio” (musterion iti Griego a Biblia) maipapan
iti Ebanghelio (Efeso 3:3, A. & G., 532)

a. Riparen a ti paset ti “Misterio” a naitallimeng iti tiempo a napalabas (Tito 1:23) ket
karamanna ti pannakaisalakan dagiti Hentil (Efeso 3:6).
b. Inawat ni Apostol Pablo daytoy a “Misterio” babaen iti paltiing ti Apo (Gal. 1:11, 12).
c. Iti panagkuna ni Pablo a “naisuratnan nga immuna” mabalin nga itudona dagiti immuna
a kapitulo ti Efeso. Ngem kuna dagiti dadduma a eskolar, referido daytoy iti Surat iti
Colosas nga immunan a nabasada.
5. Dagiti umawat iti surat ni Apostol Pablo ket agbasada, maawatanda ti “pannakatarus” ni
Pablo iti dayta a “Misterio” nga adda ken ni Cristo. (Efeso 3:4)

a. Dagiti sursurat dagiti tattao a napaltiingan naibasada iti publiko kadagiti kongregasion
(Col. 4:16; 1 Tes. 5:27).
b. Importante a prinsipio: Batay iti Biblia maibaga a ti “Misterio” ti evangelio maawatan ti
tao no nasayaat ti pannakailawlawagna.
6. Daytoy a “Misterio” naitallimeng kadagiti nagkauna a tiempo (Efeso 3:5)

a. Dagiti profeta iti Daan a Tulag saanda a naammoan daytoy a “Misterio (1Pedro 1:10-12).
25
 b. Ti profeta isu ti pannakangiwat ti sabali (Exodo 4:16; 7:1).
c. Inkari ni Apo Jesus a ti Espiritu maited kadakuada tapno isu ti mangidalan iti amin a
kinapudno (Juan 14:26; 16:13).
d. Iti Efeso 3:5, kuna ni Apostol Pablo na ITAN TI MISTERIO nalawagen baeten iti
pannakaaramat dagiti apostol ken profeta iti panangidalan ti Espiritu Santo.
7. Maysa a banag nga ipalawag ni Apostol Pablo iti paset a maadal isu ti pannakairaman dagiti
Hentil iti pannakaisalakan a plinano ti Dios (Efeso 3:6)
.
a. Dagiti Hentil “makipagtawidda.” Basaen ti Gal. 3:26-29; Roma 8:16-17; Hebreo 11:9).
b. Dagiti Hentil “kakadua a kameng” iti maysa a Bagi, ti Iglesia (Efeso 2:11-16).
c. Dagiti Hentil “kakadua” iti Kari ni Cristo iti evangelio. Agpayso a ti “Bin-I” ni Abraham
isu ti pakabendisionan dagiti amin a nasion babaen iti evangelio (Genesis 12:1-3;
Galacia 3:8-16).
8. Daytoy a panagserbi ni Apostol Pablo maipapan iti “Misterio” (Efeso 3:7-9) naitrabaho
wenno naibanag babaen ken ni Apostol Pablo!

a. Ni Apostol Pablo ket “diakono” wenno ministro wenno adipen a nangiwaragawag iti
“misterio” kadagiti Gentil (3:7). Riparenyo ta uray ni Timoteo maawagan “diakono”
wenno agserbi kuna ti 1 Timoteo 4:6.
b. Ti panagserbi ni Apostol Pablo naited kenkuana baeten iti “parabur ti Dios” (3:7).
Kitaenyo pay ti 1 Timoteo 1:14.
c. Ti pannakabalin ti Dios nagtrabaho babaen ken ni Apostol Pablo ken iti “panagserbina”
kuna ti Efeso 3:7 ken 2 Corinto 12:9, 10).
d. Nupay ti Dios ti nagtrabaho ken ni Apostol Pablo, imbilang ni Pablo ti bagbagina a
“kabassitan kadagiti babassit” (3:8). Siputanyo ti panangibilang ni Pablo iti bagbagina iti
2 Cor. 12:11; 1 Timoteo 1:15.
e. Uliten ni Apostol Pablo a ti “panagserbina” a mangasaba kadagiti Hentil naited kenkuana
baeten ti parabur ti Dios kuna ti 3:8. Ipapatina ti pannakabalin ti parabur ti Dios iti
Efeso 3:2, 7.
f. Saantayo a matukod ti kinauneg ti “kinabaknang ni Cristo.” Kasla maysa a nauneg a baybay
a saan a matukod ti tao idi umuna a siglo. Kuna ti 1 Cor. 2:9 a “ti mata saanna pay a
nakita” daytoy naindaklan a banag a maipaay iti tao babaen iti evangelio. Daytoy a
maited iti tao mailadawan a “kinabaknang” iti Colosas 2:3. Uray pay ti kadaksan a
managbasol kabaelan ti daton ni Cristo a dalusan!
g. Uliten ni Apostol Pablo ti pannakaibaonna kadagiti Hentil iti 3:8. Inaramid daytoy ni
Apostol Pablo iti Aramid 22:21; 26:17.
h. Responsibilidad ni Apostol Pablo nga iwaragawag daytoy “Panagaywanna” daytoy
responsibilidadna (oikonomia) maipapan iti Plano ti Dios a masapul a maibanag (3:9).
Sublianyo ti pannakaipalawag ti termino “panagaywan” iti Efeso 3:2.
i. Uliten ni Apostol Pablo nga ibaga a ti “Misterio” ket naitallimeng kadagiti napalabas a
Tiempo (3:9). Nailinged iti pannakaammo dagiti angheles. Pati ni Satanas saanna nga
Ammo (Colosas 1:26; 1 Pedro 1:10-12).
9. Aramaten ti Dios ti Iglesia tapno maiwaragawag ti sirib ti Dios (Efeso 3:10)

26
 a. Ti kaadda ti Iglesia saan laeng a para kadagiti Cristiano no di ket agpaay a pakaidayawan
ni Apo Dios, ken tapno maiwaragawag ti kinasirib ti Dios.
b. Dagiti tattao ti lubong ibilangda ti Evangelio a kinamaag (1 Cor. 1:21-24).
c. Ti “nakaskasdaaw a sirib” (iti Biblia Griego polipoikilos Sophia) itudona ti sirib a
maawatan iti nagkaadu nga aspetona, adu a sikiganna ken kinadaegna. (A.& G., 694).
d. Dagitoy “agtuturay ken pannakabalin” kadagiti tangatang mabalin nga itudona:

(1) Agtuturay ditoy daga,

(2) Naimbag nga angheles,
(3) Dakes nga espiritu

Gapu iti Efeso 6:12, maipagarup a referido dagitoy kadagiti dakes nga espiritu (Boles,
250-251). Agpada a referido kadagiti naimbag ken dakes nga espiritu kuna met dagiti
dadduma nga eskolar (Bruce, 64).
e. Ti Iglesia, babaen iti kasasaadna a nasantoan, ti trabahona a mangiwaragawag iti imbag
ti Dios, idaydayawna ti Dios iti amin a sangkaparsuaan agraman iti imatang dagiti
naimbag nga angheles. Inayontayo ti Roma 11:33. Daytoy nga asi ken parabur ti Dios
a naipaay iti TAO saan a nakita ken naramanan dagiti angheles kuna ti Hebreo 2:14-16.
10. Daytoy a banag ket agnanayon a plano ni Apo Dios, “pinanggep ni Apo Dios kadagiti
Nagkauna a tiempo” (Efeso 3:11).

a. Manipud tiempo iti agnanayon a napalabas, imbanag ti Dios dagiti pagayatanna ket
awan pimmaltos kuna ti Efeso 1:11.
b. Daytoy a paset ti Biblia ibagana a ti Iglesia dati a paset ti plano ti Dios idi ugma. Saan
a baro a kapanunotan a napataud idi saan nga inawat dagiti Judio ni Apo Jesus ken
pinatayda idiay krus kas isursuro dagiti mamati iti pre-millennialismo.
c. Amin a paset ti plano ni Apo Dios naibanagda, naananay pannakaaramidda baeten ken ni
Apo Jesus. Siputanyo daytoy iti 2 Corinto 1:19, 20.
11. Gapu iti daytoy a nakaskasdaaw a plano, naaddaan ni Pablo iti “kinatured” ken “sinanama
a yaasideg” babaen iti pammati ken ni Apo Jesus. (Efeso 3:12)

a. “Kinatured” isu ti panagsao a siwayyawayya. Kitaen ti kinatured dagiti apostol idiay

Jerusalem kas ibaga ti Aramid 4:12,13, 29,30.
b. “Sinanama a yaasideg” iti 2:8 maaramat iti rikna a libre nga umasideg gapu ken Cristo.
c. Dagiti tattao ti Dios makaasidegda a situtured iti trono ti parabur, Hebreo 4:14-16.
12. Gapu iti daytoy nga inanama imbaga ni Apostol Pablo a dagiti taga-Efeso saanda koma a
Maupay iti rigrigatna (3:13). Nakabalud ngamin ni Pablo.

a. Pinatibker ni Pablo ti pakinakem dagiti taga-Filipos ken Colasas maipanggep

pannakabaludna (Filipos1:12-14; 2:17, 18; Colosas 1:24).
b. Ti balikas “saan a mapukawan nakem” masarakan pay iti Lucas 18:1 iti panangisuro ni
Apo Jesus kadagiti adalan no kasano ti agkararag. Kitaenyo pay ti 2Cor. 4:1,16. Saan a
baybay-an ni Apo Dios dagiti tattaona.
c. Amin dagitoy a bambanag patibkerenna ti nakem dagiti agbasbasa ket agturong ti
27
 dalan iti Gloria (1 Pedro 1:7-9).
B. TI DIOS AGTRABTRABAHO KADAGITI AMIN NGA ADALAN (Efeso 3:14-21)
1. Ituloy ni Apostol Pablo ti karkararagna a nairugi iti Efeso 1:15, 16. (Efeso 3:14)
2. Iti texto ti Griego a Biblia, ti Efeso 3:14-21 ket maymaysa nga atiddag a sentence.
3. “Panagparintumeng” ket maysa a postura a naipaugali iti panagkararag a napasnek (3:14).
Kitaenyo pay ti Aramid 7:60; 20:36; 21:5.
4. Nagparintumeng ni Apostol Pablo iti sangoanan ti Ama (3:14). Riparenyo ti kasansan nga
awagan ni Apostol Pablo ti Dios a kas “AMA” iti Efeso 1:2,3,17; 2:18; 4:6; 5:20.
5. Ni Apo Dios a Namarsua isu ti nagtaudan ti sangkataoan (3:5). Tunggal parsua idiay langit
ken ditoy daga napataudda ken nanagananda gapu ken ni Apo Dios!
6. Inkarkarag ni Apostol Pablo a dagiti agbasa iti suratna maikkanda koma iti kired ken
pannakabalin. (Efeso 3:16; 1 Corinto 16:13)

a. Dagitoy agtaudda iti Kinabaknang ti dayag ni Apo Dios. Awan patinggana ti bendision ti
ti Apo kuna ti Efeso 1:7, 18; ken 2:4. Kinabaknang, kinabaknang ti ibagbagana.

b. Iti Daan a Tulag addada pannakaited ti pannakabalin baeten iti Espiritu Santo. Kitaenyo
Okom 6:34; 14:5; 14:19; 15:14.
c. Daytoy a pannakabalin ti Espiritu Santo maited iti “akin-uneg a kinatao.” Siputanyo ti
Roma 15:13. Adda met pannakabalin ni Cristo a sawen ti 2 Cor. 12:9; Filipos 4:13.
Kitaenyo ti 1 Timoeto 1:12 ken 2 Timoteo 4:17.
d. Kuna ni Apostol Pablo nga uray kumapoy ken agrupsa ti akin-ruar a kinatao, ti
akin-uneg a kinatao ket mapabaro nga inaldaw kuna ti 2 Corinto 4:16.
8. Kinalikaguman ni Apostol Pablo a ni Cristo “Agtaeng koma iti pusoda baeten iti Pammati”
(3:17). Riparenyo ti panagsaona a “ni Cristo kadakayo” iti Col. 1:27. Basaenyo pay ti
Juan 14:23. “Ni Cristo agbibiag kaniak” kunana iti Gal. 2:20

a. Kalikagum ni Pablo a dagiti agbasa iti suratna rumamutda ken saanda a magaraw iti
AYAT (agape iti Biblia Griego).
b. Adda dua a figura wenno panangiladawan ditoy:

(1) “Agramut” ipanna ti panunot iti nauneg ken agdalapdap a ramut ti kayo.
(2) “Di magaraw” ipanna ti panunot iti solido a fundasion ti balay.

c. “Agape” maysa a forma ti balikas nga “ayat” pannakaisuratna iti Biblia Griego

(1) Daytoy ti kita ti ayat nga insuro ni Cristo, “Agayatka iti amin a puso…” “Ayatem
ti kaarrubam kas panagayatmo iti bagim” (Mateo 23:37-40).
(2) Ti pagilasinan iti pudno nga adalan isu ti panagayat dagiti Cristiano iti maysa ken
maysa kuna ti Juan 13:34, 35.

28
9. Inkarkararag ni Pablo a dagiti bumasa ken amin dagiti sasantos maawatanda koma ti AYAT
Ni Cristo (Efeso 3:18, 19)

a. Naadaltayon iti 3:8 a ti kinabaknang ni Cristo ket di matukod.

b. Iti daytoy a versikulo ipakitana a ti ayat ni Cristo di marukod, narigat a masukat.
c. Saantayo a marukod ken marakep ti kaakaba ken katayag ti ayat ti Dios ken ni Cristo.
Basaenyo ti Juan 3:16; Roma 5:8,9; Galacia 2:20; Efeso 5:25.
d. Imutektekanyo daytoy a daniw: “Ayat a lumasad a di matukod ti panunot; Ayat a ti di
matangad pantok; Ayat a sumaklaw kadagiti amin nga umasideg; Ayat nga awan
makalampas” (Boles, 259)
10. Ti Ayat nangayngayed ngem iti sirib (3:19).Basaenyo pay ti 1 Cor. 8:1-3 iti panagkunana a ti
Ayat maipangruna ngem iti Sirib.

a. Ditoy ibagana ti Pannakaammo. Pannakaammo saan laeng nga iti panunot no di ket
Pannakaammo a karamanna ti nakapadasen a rikna.
b. Kalikagum ti apostol a maragpatda koma ti pannakaammo iti “Misterio” ni Cristo kas
ibaga ti Efeso 2:2. Ngem ti Ayat ni Cristo lampasanna, lapawanna ti pateg ti panna-
kaammo. Iti daytoy mariknam ti kinaananay, kinasayaat ti Dios.
11. Ti ngarud kararag ni Apostol Pablo addaan iti tallo nga araraw:
a. Dagiti agbasa iti suratna mapakiredda (Efeso 3:16 ken 6:10).
b. Agtalinaed ni Cristo baeten iti pammati (Efeso 3:17).
c. Naananay a maawatanda ti Ayat ni Cristo (Efeso 3:18, 19). (Weed, 154 & 155)
12. Kunklusion: Kayat ni Apostol Pablo a dagiti bumasa iti suratna mapadasanda koma a mapno
iti nadiosan a galad (Efeso 3:19).

a. Daytoy termino a pleroma iti Biblia Griego ipariknana ti “kinaananay” pannakapunno.

b. Basaenyo dagiti verisikulo a pakasarakan iti “pannakapunno” wenno “kinaananay” iti
Efeso 1:10, 23; 4:13; Colosas 1:19; 2:9.
c. Ipasimudaagna a ti Cristiano agprogreso iti idadakkel, agbalin a nataengan ket saanen a
kas ubbing kuna ti Efeso 4:13.
13. MAIDAYDAYAW TI APO! Maysa daytoy a doxologia! (Efeso 3:20-21)

a. Ti umuna a paset ti Libro ti Efeso ag-konklusion iti kararag ken panangidaydayaw. Daytoy
masarakan iti katengngaan ti libro.
b. Siputanyo daytoy kadagiti dadduma pay a libro ni Apostol Pablo:

(1) Panangidaydayaw – Roma 11:33-36.

(2) Panagkararag – 1 Tes. 3:11-13; 2 Tes. 2:16-17.

c. Ti pannakabalin ti Dios dakkel maaramidanna, lumbes iti namnamaentayo (Efeso 3:20).

Aglaplapusanan ti panagubbogna; saan a matukod ket di agpatingga a di maawatan.
(A. & G., 848). Basaenyo pay ti 2 Cor. 13:4 maipapan pannakabalin ti Dios.
d. Ti pannakabalin ti Dios agtrabaho kadagiti annakna – Filipos 2:13.
e. Ti Dios maidaydayaw kadagiti Annakna- Filipos 1:11; 2 Tes. 1:12.
29
 f. Sapay koma ta ti Dios maidaydayaw iti (1) Iglesia, ken (2) ken ni Cristo – Efeso 3:21.
g. Ti Nadaeg a Plano ti Dios pakaidayawanna unay!
h. Ti Iglesia kas tampok Plano ti Dios, ipakitana ti siribna, ket daytoy mangted dayaw
Kenkuana – Efeso 3:10-11.
i. Siputanyo dagiti dadduma pay a doxologia (Balbalikas a Pagdayaw) iti Roma 16:25-27;
Judas 24, 25; 1 Tim. 1:17. Ababa dagiti adda iti Filipos 4:20; 1 Pedro 4:11; Apoc. 1:6.
j. “Ti Dios ti Maidaydayaw!” Sapay koma ta ti dayaw maipaay Kenkuana kadagiti amin a
kaputotan kadagiti amin a panawen. Agnanayon nga awan inggana. Efeso 3:21.
__________________________________________________

SALSALUDSOD A PANG-REPASO ITI EFESO KAPITULO 3

1. Iti ania a wagas apay makuna a ni Apostol Pablo ket “balud ni Cristo”? (Efeso 3:1)
2. Ania ti kayat a sawen ti “panagaywan”? (Efeso 3:1,2)
3. Ania ti linaon ti “Misterio” ti Dios iti evanghelio? (3:6)
4. Ipalawagyo man no ania ti kayat a sawen ti “Misterio.”
5. Kasano ti pannakairuar iti tao ti “naitallimeng a misterio”? (Efeso 3:4,5)
6. “Diakonos” ti pannakaawag ni Apostol Pablo iti 3:7, ania ti kayatna a sawen?
7. Ania a grupo dagiti tattao ti kuna ni Pablo a nakaibaonanna? (3:8,9)
8. Ania dagiti bambanag nga inkarkararag ni Apostol Pablo iti Efeso 3:14-19?
9. Kasano ti panangaramat iti Efeso 3:10, 11 a panguntra iti teoria ti premillennialismo?
10. Siasino ti nagtaudan ti sangkataoan? (3:15)
11. Iti ania a wagas wenno kasano a ni Cristo ket agnaed iti puso ti Cristiano? (3:17)
12. Iti ania a banag ti kalikagum ni Pablo a pakairamutan wenno pakaimulaan dagiti
adalan? (3:17)
13. Ayon ken Apostol Pablo kasano ti kadaeg ti AYAT ni Cristo? (3:18-19)
14. Ania dayta makapunno iti sirib? (3:19)
15. Ania ti kayat a sawen ti doxologia? (3:20-21)
16. Makuna kadi a ti Dios ket maidaydayaw “iti 3:21?
______________________________________________

LIBRO TI EFESO KAPITULO 4

(DAGITI RESPONSIBILIDAD DAGITI ADALAN)

RIKNA TI ADALAN MAIPAPAN PANNAKAISALAKANNA

(Efeso 4:1 agingga 6:24)

I. TI ADALAN ITI UNEG TI IGLESIA, TI BAGI NI CRISTO (Efeso 4:1-16)

A. KASAPULAN PANAGKAYKAYSA ITI BAGI (Efeso 4:1-16).
1. No pilientayo ti “kaadda ken ni Cristo” adda responsibilidadtayo.
2. Ti balikas a “ngarud” iti 4:1 isu konklusion ni Apostol Pablo. Kinuna ni Pablo,

30
 “Ngarud …yunay-unayko …kadakayo.” Iti Griego agpada ti sinao ni Apostol Pablo
iti Roma 12:1. Isu nga itedna ti konklusion kadagiti napalabas a kapitulo.
3. Kadagiti umuna a tallo a kapitulo ti Efeso, insuro ni Apostol Pablo ti maipapan iti
pannakaisalakan, ket yunay-unayna nga agbiagda a maikari iti dayta a mensahe.
4. Gapu ken ni Cristo, nagbalin a “balud”ni Pablo (Efeso 4:1).
5. Ni Apostol Pablo “yunay-unayna,” “kiniddawna” (parakaleo) kadakuada nga agbiagda
a maikari iti nangayaban ti Dios kadakuada. Kitaen met iti Colosas 1:10; 1 Tes 2:12;
ken Filipos 1:27. Ti balikas a “parakaleo” ti kaipapananna ket, “awagan a mapan iti
maysa a lugar” (A. & G., 622). Kayatna a sawen “agpakaasi” wenno “bagbagaan.”

a. No ti maysa a tao awatenna daytoy naindaklan a “pannakaayab,” masapulna ti

agbiag kas maikari iti dayta a pannakaayab!
b. Ti adalan ket agbiag koma kas maikari:

(1) Iti Apo (Colosas 1:10)

(2) Maikari iti evangelio (Filipos 1:27)
(3) Maikari iti “ panangayabmo” (Efeso 4:1)
c. Ti balikas, “magna”(peripateo) kayatna a saoen ket isu ti panagbiagtayo!
(1 Juan 2:6)
d. Ti balikas, “maikari” saanna a kayat a saoen a maisalakantayo babaen iti bukodtayo a
kinaimbag. Kayatna a saoen nga inaramidnatayo ti Dios a maikari babaen iti
panagsakrifisio ni Cristo iti krus (kitaen ti 2 Tesalonica 1:5).
6. Kababalin ti panagbiag ti pudno nga adalan (Efeso 4:2, 3):

a. Magna a sipapakumbaba --- saan a natangsit wenno napasindayag (Fil. 2:1-3; Col.
3:12-15)
b. Kinamanagteppel --- Ti kinamanagteppel isu ti pannakabalin ken pigsa. Daytoy ket
saan a panangipakita iti kinakapoy. (basaen ti Galacia 5:23).
c. Kinaanus---(makrothumia). Adda nangibaga a ti kaipapanan daytoy ket , “nabayag a
panaganus maipaay sabali a tao.” (A. & G., 489. Ti Dios naanus kadatayo amin!
Anusantayo met ngarud dagiti padatayo a tao (2 Pedro 3:9).
d. Panangitured --- (anechomai). Kayatna a saoen panagtalinaed a nabaked wenno
natibker. (adalen ti Filipos 4:5).
e. Kitaentayo dagiti napipintas a termino nga inusar ni Apostol Pablo ken no kasano nga
usarentayo dagitoy:
(1) Kinapakumbaba --- kunaen, “mabalin a adda kamalik”
(2) Kinamanagteppel --- “sisasaganaak a dumngeg ken agbalbaliw”
(3) Kinaanus --- “panunotem pay a naimbag dayta”
(4) Panangitured --- “dika baybay-an nga uray no adda dita pagtunosan”
(5) Panaggagar --- “Kayatko malpasen daytoy” (Boles, 266).
(6)
f. Amin dagiti inyunay-unay ni Apostol Pablo ket maaramidda koma nga “addaan ayat.”
(4:2). Daytoy a kapanunutan ket makita met iti 1 Corinto 16:14.
g. Dagiti balikas, “mangted iti naan-anay nga atension ken aramid” kayatna a saoen nga
31
 aramidem ti amin a kabaelam tapno agtalinaed ti panagkaykaysa. Isu met laeng ti
balikas a Griego,“spoudadzo” a no maipatarus “agaramid iti pamuspusan” iti
2 Tim. 4:9, 21. Daytoy pay ket naaramat kas “aramiden amin a kabaelan” idiay
2 Timoteo 2:15. “Agsalukag wenno agtarigagay” (A.& G., 771).
h. Ti pagkaykaysa iti espiritu ipakitana a ti Espiritu Santo isu ti pagtaudan ti panagkaykaysa.
Ti panagtutunos aggapo iti espiritu (4:3).
i. Ti panagkaykaysa iti uneg ti iglesia kas pagayatan ti Dios ket magun-odan no adda
kadatayo dagiti amin a kababalin nga impalawag ni Apostol Pablo!
j. Addanto talna ken ayat inton dagitoy a kababalin ti agparang iti biag ti maysa a tao.
7. Ti nangibatayan ti Dios iti panagkaykaysa iti uneg ti Bagi ni Cristo, ti Iglesia (Efeso 4:4-6)

a. Maysa a Bagi --- Maysa a Familia! Maysa nga Iglesia ditoy daga! (4:4). (Efeso
2:15-16; ken 5:22-33; Mateo 16:18).

b. Maysa nga Espiritu --- Ti Espiritu Santo a nakabautizaran ti amin a mamati iti uneg ti
maymaysa a Bagi ( 12:13). Kitaen ti “ isu met laeng nga espiritu idiay 1 Cor. 12:4.
No ti maysa ket mabautizaran iti nagan ni Cristo, awatenna ti “parangkap ti Espiritu
Santo” (Aramid 2:38; 5:32).
c. Maysa a Namnama iti nakaayabantayo --- Ti maysa a bagi addaan namnamaen a Biag
nga Agnanayon! (Adalen ti Efeso 1:18; 1 Pedro 1:13; Tito 1:2; Roma 8:24, 25;
1 Juan 3:2).
d. Maysa nga Apo (4:5) --- Saan a narigat a maawatan no apay a ti “ maysa a pammati”
ken “maysa a buniag” ket naiyabay iti “maysa nga Apo”. Isu ti pakabuklan ti pammati
ti tao (Efeso 3:12) ken nabuniaganda iti naganna (Roma 6:3).” ( F. F. Bruce quoted in
Boles, 268). Kitaen ti Aramid 2:36-38; Roma 14:8,9; Filipos 2:9-11; 1 Pedro 3:15
tapno mapaneknekan a ni Cristo ket isu Apo.
e. Maysa a Pammati --- Ti balikas a “pammati” ket naaramat iti objective ken subjective
sense iti Biblia. Iti objective sense, kayatna a ipakita daydiay kinapudno a patientayo
(Judas 3; Efeso 4:13…) Iti met subjective sense, isu daydiay panagtalek iti
pannakitulag ken ni Cristo (Efeso 2:8 aginga 3:17). Marikna ni Weed iti daytoy a paset
ti Nasantuan a Surat a ti kinapudno ket impakita ti Dios (Weed, 158). Ni met Bruce
imbagana a ti Pammati ditoy ket isu met laeng ti Panagtalek.
f. Maysa a Buniag (bautizar) --- Idi umuna a siglo, awan ti saludsod ken pangduadua
maipapan iti pudno a kaipapanan ti balikas a “ bautizar”.

(1) Pannakaitaneb iti danum (Aramid 8:35-39; Roma 6:1-4; Colosas 2:11, 12)
(2) Kalpasan a ti evangelio ni Cristo ket pinatida, dagiti tao nagbabawida kadagiti
basasolda, mapakawanda babaen iti dara ni Cristo ken awatenda ti Espiritu
Santo (Aramid 2:36-38).

g. Maysa a Dios-Ama (Efeso 4:6).

(1) Kitaentayo ti panagsasaruno ti kina-Dios iti daytoy a Surat: Umuna ket ti maysa nga
Espiritu, 4:4. Maysa nga Apo, 4:5 ken ti maudi, maysa a Dios ken Ama 4:6. Kitaen
pay ti Espiritu…Cristo…Ama iti 3:16-19.
32
 (2) Maysa a napintas a kapanunotan: Ti maysa a Dios imbaonna ti maysa nga Apo
ditoy lubong. Kalpasan a natay, nagungar ken nagpangato sadi langit, imbaonna met
ti maysa nga Espiritu a nangipakita iti maysa a pammati. Inton ti tao ket awatennan
ti maysa a pammati ken pagtulnoganna ti maysa a bautizar, isu ket mainayon iti
maysa a bagi ken maaddaan maysa a namnama!
(3) Ti Dios ket nangatngato ngem ti amin. Ti Dios-Ama isu ti kangatoan! Kitaen pay ti
Roma 11:36.
B. DAGITI MADUMADUMA a SAGUT ken RESPONSIBILIDAD iti BAGI ni CRISTO
(Efeso 4:7-11)
1. Babaen iti parabur amin a paset ti Bagi ni Cristo ket maaddaan sagut (4:7). Ti balikas a
“parabur” ken ti termino a “sagut” ket nagtaud iti agpadpada a Griego a balikas, “charis”
(Parabur) ken “charisma” (sagut).
2. Napateg a kapanunotan: Dagiti agduduma a sagut iti Bagi ni Cristo saanda a dadaelen ti
panagkaykaysa no di ket tulonganda dagiti Cristiano iti napimpintas pay a panaglalangen ti
tunggal maysa (Roma 12:4-7; 1 Corinto 12:12-17).
3. Ti maysa nga adalan ket masapul nga aramatenna amin a sagut nga adda kenkuana tapno
makatulong iti padana a tao (1 Pedro 4:10,11).
4. No ti maysa nga ari ket agawid a sibaballigi, isu maikkan iti nadumaduma a sagut. Idi
ni Jesus ti nagpangato sadi langit, nagited daytoy iti sagut! (4:8) Iti daytoy a versikulo, ni
Apostol Pablo inusarna ti Salmo 68:18 kas ilustrasion.

a. Iti Daan a Tulag, pudno unay a tinulongan ti Dios dagiti Israelita nga agballigi kontra
kadagiti kabusorda (Dagiti Uk-ukom 5:12…).
b. Ti Salmo 68 ket yunay- unayna dagiti panagited ti Dios (Salmo 68:1-6; 10,11,19,35).
c. Iti ipapatay ni Cristo pinarmeknan ni Satanas ken amin a buyot daytoy, “tiniliwna ken
innala kas balud” Kitaen ti Col. 2:15; Juan 12:31-33; Heb. 2:14; kdpy.
d. Idi ni Cristo ti nagpangato iti panagballigina, mairuar ti ladawan a dagiti nakautivo
addada iti likudan ti nagballigi a pangulo (4:8).
e. Nagited pay ni Cristo iti sagut kadagiti tattao!
5. Ni Apostol Pablo inaramatna daytoy ken ni Cristo (Efeso 4:9,10).

a. Daydiay nagpangato isu met laeng ti nagpababa (4:9) Kitaen pay daytoy idiay Juan
3:13.
b. Daydiay nagpababa ket nagpangato met laeng (4:10).
c. Mabalin a ti nababbaba a paset ti lubong agsasao maipanggep iti panagbalin a tao ni
Cristo (Juan 1:14; Filipos 2:7,8; Hebreo 2:14).
Nupay kasta, iti panunot dagiti dadduma a mannurat, ni Apostol Pablo ket agsasao
maipapan iti panakasubbot babaen ken Cristo ken ti turay a dumanon uray iti pagarian
ti patay ken dagiti amin pannakabalin (Weed, 161). Ni Cristo nagun-odanna ti balligi!
Umanamong met ni ti maysa a nalaing a mannurat iti daytoy. (Bruce, page 83)
6. Panunotentayo daytoy: Daytoy a paset ti Nasantoan a Surat ipakitana a ni Cristo addan
sakbay a naiyanak kas tao. Ni Jesus nagpababa nga umuna manipud langit sakbay a
33
 nagpangato!

a. Idi punganay, ti Verbo ket rupan-rupa a kalanglangen ti Dios (Juan 1:1)

b. Amin a banag ket napaadda babaen ken ni Cristo (Juan 1:1-3; Col. 1:15-17; Heb1:1-3)
c. Ni Jesus immulog manipud langit tapno aramidenna ti pagayatan ti Ama (Juan 6:38).
d. Ti pannakaibaon ni Cristo ditoy lubong manipud langit ket bigbigen ti adu a versikulo
(Juan 6:41; 42,50,51; ken 12:49…).
e. Kinuna ni Jesus, “ Sakbay a nayanak ni Abraham, addaakon.” ( Juan 8:58).
f. Ni Cristo ket addan sakbay ti amin a naparsua (Colosas 1:17).
g. Sakbay ti pannakaliputna, ni Jesus ket nagkararag, “ Ama, itan-oknak ita iti imatangmo,
kas panangitan-okmo kaniak idi addaak iti dennam sakbay a naparsua daytoy
lubong” (Juan 17:5).
7. Ni Jesus ket naitan-ok a nangatngato iti amin a tangatang (Efeso 4:10).

a. Isu ket nagtugaw iti makannawan ti Dios idiay langit (Efeso 1:20, Ara. 2:33; Heb.1:1-3).
b. Daytoy ket napasamak tapno matungpal ti amin a banag!
c. Ania ti ar-aramiden ni Cristo idiay langit?

(1) Isu ti katan-okan ken kangatoan a Paditayo! ( Hebreo 4:14-16; ken 10:21, 22).
(2) Ni Jesus ibabaetna ti Iglesia (Roma 8:34; Hebreo 7:25)
(3) Isu ti mangtartarawidwid iti lubong babaen iti mannakabalin a sauna (Heb. 1:3).
(4) “Babaen kenkuana, amin a banag ket naurnos iti rumbeng a pagsaadanda” (Col.1:17).
8. Ni Apo Jesus nagited kadagiti esfisiko a sagut ken ar-aramid iti uneg ti iglesia (Efeso 4:11).

a. Apostol --- maysa a naibaon

(1) Ti termino nga “apostol” ket naaramat iti agpada a general ken specific sense. Dagiti
sangapulo ket dua nga apostoles ket addan umiso nga aramiden ken naan-anay a
kualifikasion. Kitaen ti Aramid1:21, 22.
(2) Nupay kasta, ti kalawaan a kaipapanan ti termino nga apostol ket “mensahero”
wenno imbaon ti maysa a kongregasion tapno agaramid iti trabaho ti iglesia
(2 Corinto 8:23).
(3) Dagiti 12 nga apostoles ket pinaltiingan ti Espiritu Santo (Juan 14:26; ken 16:13).
(4) Dagiti 12 isuda dagiti testigo agpaay ken ni Cristo, agraman pay ti panagungarna
(Aramid 2:32).
(5) Isuda dagiti kaunaan kadagiti mangidadaulo iti iglesia (1 Corinto 12:48).
(6) Isuda dagiti “fundasion” gapu kadagiti mensahe nga ipakaammoda (Efeso 2:20-22).

b. Dagiti Propeta --- "Pannakangiwat ti Dios”

(1) Iti Daan a Tulag dagiti propeta isuda dagiti pannakangiwat (Exodus 4:15,16; 7:1). Ni
Aaron ket profeta (pannakangiwat) ni Moiss.
(2) Iti Baro a Tulag, dagiti profeta kakadua dagiti apostol (Efeso 2:20; 3:5)
(3) Manipud iti Dios indanonda ti mensahe iti tao (1Cor. 12:10,28; 14:29-32).
(4) Ni Saul (Pablo), Bernabe kdpy. Maawaganda profeta (Aramid 13:1-3).
34
 (5) Panagpadto kas parabur saan a permanent ta agsardeng kuna ti 1 Cor. 13:8-11.

c. Dagiti Evangelista – Dagiti mangibunannag “naimbag a damag.”

(1) Termino “evangelista” “evangelio” maadaw iti isu met la a balikas a ti kayatna a
sawen “mangipakaammo iti banag a naimbag.”
(2) Dagiti evangelista isuda dagiti “agsursur a mangaskasaba.” Ngem ni Felipe (Aramid
21:8) ken ni Timoteo (2Tim 4:5) nakipagtrabahoda kadagiti naipatakderen a kongre-
gasion.
(3) Saan nga agsardeng trabaho ti evangelista (Mateo 28:20).

d. “Mangisuro a Papastor”

(1) Iti pannakaisuratna iti texto Griego agkuyog dagiti termino a pastor ken manursuro
kas maymaysa a trabaho.
(2) “Papastor” (agaywan karnero), “Papanglakayen” ken “Agayaywan” (Obispo) itudoda
isu met laeng a tattao (Ara. 20:17-28; 1Pedro 5:1-4; Tito 1:5-9).

C. KASAPULAN PANAGDUR-AS TI BAGI NI CRISTO, TI IGLESIA (Efeso 4:12-16).

1. Naindaklan a trabaho dagiti Apostoles, Profeta, Evangelista ken Papastor a manursuro isu ti
panangisaganada kadagiti tattao ti Dios nga agserbi (Efeso 4:12).
2. Literal a patarus daytoy a paset kastoy: “Agturong pannakaisagana dagiti tattao ti Dios
maipaay iti panagserbi.”
3. Ti verb form “pannakaisagana” (katartismos) masarakan sumagmamano a versikulos iti Biblia
(A. & G, pp 417-18).

a. Itudona ti panangisuro wenno naananay a panagsanay (Lucas 6:40)

b. Naipatarus pay a “panangkumpleto iti agkurang” 1 Tes. 3:10.
c. Ibagana pay “pannakaisagana a maaramat” (Hebreo 10:5.
d. Naipatarus “damilien, formaen” kas “pannakaisaga ti lubong” iti Heb. 11:3.
e. Kayatna pay a sawen, “maisagana” para iti naimbag nga aramid, (Heb. 13:21).
4. Saludsod nga ipalawag: “Araramiden kadi dagiti mangaskasaba kadagitoy nga aldaw iti lugar
a pangaskasabaanda?”
5. Dagiti maisagana isuda dagiti sasantos, dagiti napagsanto, dagiti nailasin nga agserbi maipaay
iti trabaho ti Apo (Kitaen ti Efeso 1:1; 1:18).
6. Ti termino a “panagservi” (ministry – diakonia), naadaw iti ladawan a “panagserbi iti
lamisaan” kas pannakausar ita a tiempo a mangitudo kadagiti waiter iti restaurant.
Siputanyo dagiti pannakaaramatna kadagiti sumaganad:

a. Panagibunong taraon (Lucas 8:3). Dagiti nagibunong taraon iti boda maawagan
“diakonoi” (Juan 2:5).
b. Panagpaay iti lamisaan (Aramid 6:2).
35
 c. Panangtulong kadagiti mabisin ken lamolamo, kdpy. (Mateo 25:44).
d. Panangtulong kadagiti agkasapulan gapu iti panagbisin (Roma 15:25).
e. Dagiti naisaad a diakono nga agserbi (1Tim. 3:10).
7. Panggep ti pannakaisagana dagiti sasantos isu pannakapadur-as ti Bagi ni Cristo (Efeso 4:13).

a. Tunggal paset ti bagbagi agbalin a nataengan (4:16).

b. Daytoy a panagbalin a nataengan agpaay pannakaaywan kadagiti tattao, saan a para iti
bukod a bagbagi (Filipos 2:4).
8. Pagayatan ti Dios a ti Bagi ket natunos panagtrabahona (4:13).

a. Ti termino a “nataengan” (teleios) iti daytoy a versikulo itudo ti “nadanon ti husto a

kadakkel” dagiti adalan, kameng ti Bagi. Kitaen ti Filipos 3:15. Ti Griego a balikas
“teleion” ket maipatarus a naananay kayatna a sawen nataengan. Saanna a kayat a sawen a
ti adalan ket awan basolna. Kitaen ti 1 Juan 1:7-10.
b. Ngarud, ti Bagi ni Cristo buklen dagiti adu a kameng a dumakdakkel iti pammati ken
pannakaammo. Kitaen ti Efeso 3:18-19 iti kunana a “mapno.”
c. “Ti ladawan a maited isu ti Iglesia kas korporasyon a persona a dagiti amin a pasetna, no
agtignayda a situtunos ken umisu, mapataud ti kinaananay.” (kinaananay ni Cristo)
(Weed, 163)
9. Dagiti nataengan a Cristiano mailasanda no ania ti pudno ken kamali (Efeso 4:14).

a. Nataengan a Cristiano saanen nga ubing.

b. Nataengan a Cristiano saanen a maladaga (1Cor. 13:1,2; Heb. 5:12-14).
c. Nataengan a Cristiano iddianna ti kamali a sursuro.

(1) Adda idi kamali a pilosofia a naisuro idiay Colosas (2:8). Ti iglesia idiay Efeso
siniputanna dagiti kamali a sursuro.
(2) Dagiti saan a nataengan nga adalan mayalis-alis iti kamali a sursuro kas kuna ti
Santiago 1:6; Judas 12, 13.
(3) Iniddian ni Pablo ti panangilako wenno panangbaliw iti Sao ti Dios. Kitaenyo ti
2 Cor. 2:17; Hebreo 13:9.
(4) Pinakdaaran ni Apostol Pablo dagiti panglakayen ti Efeso kontra kadagiti killo a
sursuro (Aramid 20:30). Kalpasan adu a tawen, ti iglesia idiay Efeso nasiputanna
dagiti falso nga apostoles. Kitaenyo ti Apoc. 2:1, 2.
10. Dagiti nataengan nga adalan ipakitada ti pudno iti biagda a mabuyogan iti ayat, Efeso 4:15.

a. Maipaganetget ti kinapudno iti Libro ti Efeso, Efeso 4:21, 24. Dagiti falso a sursuro
Masapula rebbaen babaen iti kinapudno. Kitaen ti Efeso 6:14, 17.
b. Observarenyo pannakaaramat ti pagsasao “buyogen ti ayat” iti 1:4,5; 4:2; 5:2. Nataengan
nga adalan agsao iti pudno a buyogen ti ayat.
c. Ti nataengan nga adalan dumakkelda iti amin a banag ken ni Apo Jesus, ti Ulo ti Bagi.
11. Tunggal kameng maikonekta kadagiti dadduma kameng (Efeso 4:16).

a. Agtitinnulongda, 1 Cor. 12:20-27.

36
 b. Amin a kamkameng mataraonanda ken dummakkelda a padapada. Ti panagkakapet
ipakitana ti agdama ken agtultuloy a wagas iti relasion dagiti kamkameng.
c. Tunggal paset ti bagi agtrabaho kas naibaga a tignayna. Bigbigentayo a dagiti “liders” iti
kongregasyon saanda a maaramid amin a trabaho. Tunggal maysa a kameng adda
tignayna wenno panagserbina. Roma 12:4-7.
d. Isu a tunggal kameng ti Bagi dumakkel iti ayat. (Weed, 165)

II. TI PERSONAL RESPONSIBILIDAD TI TUNGGAL ADALAN

Nasantoan a Biag (Kitaenyo ti Efeso 4:17-5:21)

A. TUNGGAL MAYSA AGBIAG KAS BARO A PARSUA KEN NI CRISTO (Efeso 4:17-24).
1. Ti termino a “ngarud” iti 4:17 ken 4:25 ipariknana ti konklusion ti banag nga isursuro ni
Apostol Pablo.
2. Isuro ni Apostol Pablo a dagiti kamkameng ti Bagi ni Cristo saan a magna wenno agbiag
kas kadagitiGentil (Efeso 4:17).

a. Siputanyo ti panagpada ti isursuro ni Pablo iti masaracan iti Col. 3:1-17.

b. Ti eppes a panagbiag dagiti Gentil mabasa iti Roma 1:21-24. Ti nanengneng a pusoda
adda iti sipnget. Killo ti panagpampanunotda. Timmangken ken nasipngetan ti
panunonotda (4:18,19).
c. Maawatan a dagiti kamkameng idiay Efeso kaadduanna ket Gentil (2:11; 3:1).
d. Dagiti Gentil nagbiagda iti napalabas iti panagserbi kadagiti didiosen. Ti
panagdaydayawda ket awan kapapaayanna, ampaw, awan serbina. (Aramid 14:15;
1Tes 1:9; 1Pedro 1:18).
3. Kitaenyo ti nakas-ang a kasasaad dagiti Gentil (Efeso 4:18).

a. “Iti kapanunotan, nasipngetan” kuna ti Jerusalem Bible.

b. “Addada iti ruar” no maipapan iti biag nga ited ti Dios, Col. 1:21.
c. “Ignoranteda.” Dayta a kinaignoranteda agtaud iti killo a panunot. “Rinikepanda ti
pusoda” kuna ti Jerusalem Bible, Roma 1:28.

(1) Panawen Daan a Tulag, bukod a kina-ignorante naobservar kadagiti Gentil. Kitaen
ti Roma 11:25; 2 Cron. 36:13.
(2) Ti naim-Biblian a puso iramanna ti (a) Kinasirib – Mateo 13:15, (b) Emosyon wenno
Rikna – Mateo 22:37, © Kunsensya – Aramid 2:37, ken (d) Nakem – 2 Cor. 9:7.
4. Ti kinatangken ti ulo dagiti Gentil pinataudna ti kinarugit (4:19). Kitaenyo pay a basaen ti
1Pedro 4:3. Ti termino a “kinarugit” (aselgeia) maaramat met iti Mar. 7:22; Roma 13:13;
2 Cor. 12:21.
5. Dagiti Gentil a nagbalin a pasurot ni Cristo napalagipan a ti kinarugit saan a maibagay iti
kabibiag nga isursuro ni Apo Jesus kuna ti 4:20.

a. Saanda a nasursuro a kasta ti paglintegan ni Apo Jesus.

37
 b. Pannakaammo ken ni Cristo saan a limitado iti pannakaammo laeng iti panunot.
Kasapulan ti panagbalbaliw estilo ti panagbiag. Basaen ti Mateo 11:29.
c. Pannakaammo ken ni Cristo iramanna ti panangawat ken panagtulnog iti evangelio
kuna ti Col. 1:23, 28; 2:6. Sapulenna ti panagbalin a nataengan ken kinaananay.
6. Saan a nagduadua ni Apostol Pablo a dagiti taga-Efeso nangngeg ken inawatda ni Cristo,
kuna ti 4:21. Napadasanda ti napagungar a kadua ni Cristo, Col. 3:1.

a. Mabagbagaan beaten iti maikasaba a sao, 1 Cor. 9:14.

b. Lagipen a ti kinapudno adda ken ni Cristo, Juan 8:31,32; 14:6.
7. Iwalin wenno uksoben ti lakay ken managbasol a tao, Efeso 4:22.

a. Nataydan no maipapan iti daan ken managbasol a kinatao kas mabasa iti Col. 2:12; 3:1-
17; Roma 6:1-6
b. Lagipen nga iti daytoy a pagsasaritaan, adda ti “pannakabautizar ken ni Cristo.” Adda
ipapatay iti basol, Roma 6:1-6.
c. Ti “daan a kinatao” in-inut a lumakay. Sumalog agtungpal iti ipapatay kuna ti New
English Bible.
d. Ti lakay a kinatao addaan a nainlubongan a tarigagay, 2 Pedro 1:4. Ti Cristiano
inwalinnan ti makadadael a nainlubongan a tarigagay.
8. Kayat ni Apostol Pablo a maaddaanda iti baro a kapanunotan. Basaenyo ti Efeso 4:23-24;
ken Roma 12:1,2; 8:7.

a. Siputanyo ta mainaig ti bautismo iti daytoy a saritaan iti baro a kinatao. Kitaenyo ti
Roma 6:1-4; Gal. 3:26, 27; Colosas 3:5, 8, 10, 12.
b. Daytoy baro a kinatao umannugot iti “langa ti Dios.” Kitaen ti Roma 13:14.
c. Kalikaguman ti Apo ti pudno a “kinasanto” ken kinalinteg, Lucas 1:75; Heb. 12:14.
B. DAGITI BILBILIN KADAGITI KAMENG TI MAYSA A BAGI – Efeso 4:25-32.
1. Ti termino “ngarud” ipariknana dagiti konklusion maipapan iti “baro a tao,” 4:25.

a. Panagulbod gagangay kadagiti Gentil, Roma 1:25; Col. 3:9,10; Tito 1:12.
b. Ti Cristiano iddianna ti panagulbod.
c. “Panagsao ti pudno iti kaarruba” itudona ti Zacarias 8:16. Importante daytoy
kadagiti agkakabsat iti maysa a BAGI ta nasinged ti panagkakadua.
2. No ti Cristiano agpungtot, saan koma nga agbasol, Efeso 4:26.

a. Panagpungtot saan a basol. Nagpungtot met ni Apo Jesus laban iti panaginkukuna
Ken kinatangken puso dagiti Judio. Ngem saan a nagbasol. Kitaen ti 2Cor. 5:20;
1Pedro 2:21,22; Heb. 4:14-16.
b. Ti panagpungtot iduronna ti panagbasol, Efeso 4:31; Roma 12:19; San. 1:19.
c. “Saan koma a lumnek ti init a sipupungtotka.” Kayatna asawen nga iti aldaw a
nagpungtot ti Cristiano, iti dayta nga aldaw met laeng adda pannakikapia iti
tao a nagpungtotam, (Weed, 169).
38
3. Saanmo nga ikkan ti Diablo iti gundaway a mangiduron kenka nga agbasol, Efeso 4:27.

a. Lagipem ti Santiago 4:7. Sarangtem ti sairo.

b. Ti agtultuloy a panagpungtot “ikkanna ti Diablo iti pangrugian” nga agbasol ti
maysa a tao (Jerusalem Bible).
c. Inawagan ni Apostol Pablo ni Elimas “anak ti Diablo” iti Aramid 13:10.
4. Saanka nga agtakaw! Efeso 4:28. Ti agtaktakaw isardengnan ti agtakaw.

a. Tunggal maysa agtrabaho iti imana tapno makatulong, Roma 12:13; Tito 3:14.
b. Dagiti adipen saanda koma a takawan dagiti amongda, Tito 2:9,10.
c. Masapul amin a Cristiano suroenna ti tumulong, Aramid 11:27-30; 2Cor. 8:1-5.
d. Nagtrabaho ni Apostol Pablo kas agararamid tolda. Aramid 18:3; 20:34; 2Tes. 3:6-12.

5. Kanayon a naalumamay ken naimbag a sasao ti ibalikas ti Cristiano, Efeso 4:29.

a. Agsaotayo kadagiti balikas a makapaimbag, makapasayaat, makapapigsa (A. & G., 561).
Kitaenyo ti termino nga oikodomen (edification) iti Roma 15:2; 1Cor.14:12.
b. Ti termino “dakes a panagsao” ipariknana ti “bulok”, “awan serbina” a pangsao. Basaen
ti Mateo 15:12, 18; Santiago 3:10. Iddian ti Cristiano ti naalas a panagsarita.
c. Ikalikagum ni Apostol Pablo ti panangpapigsa iti BAGI. Basaenyo ti Efeso 4:16; 2Cor
12:19; Roma 1:11,12.
d. Kanayon koma a ti balbalikastayo ket nabanayag kas natempla iti asin (naimas iti
panagraman) (Colosas 4:6).

6. “Saanmo a pasakitan ti Espiritu Santo” (Efeso 4:30).

a. Kayatna a sawen, “isardengmo a pasakitan ti Espiritu Santo.”

b. Nalawag a naadaw daytoy iti Isaias 63:10.
c. Siputanyo dagitoy a panagsao maipanggep iti Espiritu Santo.

(1) Agsao ti Espiritu Santo, (Juan 14:26).

(2) Agsao ti Espiritu Santo, (1 Timoteo 4:1).
(3) Ti Espiritu Santo mangibabaet, (Roma 8:26-27).

d. Babaen iti kamali a panagsasao, panagulbod, panagtakaw, kdpy mapasakitan ti Espiritu.

Maawatan a ti Espiritu Santo ket mainsulto kas ibaga ti Heb. 10:29.
e. Dagiti adalan adda ti sello, ti Espiritu Santo, (Efeso 1:13, 14; 2Cor. 1:21, 22).
f. Ti “aldaw Pannakasubbot” adda iti ngudo ti agdama a panawen, (Roma 8:23).
7. Kas “baro a tao” kas baro a parsua, maigunamgunam nga “iwalin” dagiti sumaganad kas
kuna ti Efeso 4:31:

a. “Kinapait” (pikria). “Panangirurumen” ti ibaga ti New English Bible. Kitaentayo pay ti

Roma 3:14; Santiago 3:14.
b. “Iwalin ti pungtot” ken “napait a panagilunod”
c. “Napnoan gura a panagpipinnukaw,” Aramid 23:9.
39
 d. “Pammadakes” (blasphemia iti Griego). Sao a pammadakes, sao a maikontra. Kitaenyo
pay ti Colosas 3:8.
e. “Malisya” (kakia iti Griego). “Dakes a rikna kontra kadagiti amin a banag.”
8. Dagiti positivo a nakem nga ipakita, Efeso 4:32.

a. Daytoy ti maysa a versikulo a mangibaga iti termino “iti maysa ken maysa” Basaen
ti Juan 13:34, 35; Galacia 6:2; 5:13; 1Pedro 1:22.
b. Importante a prinsipio: Dagiti adalan ipakitada ti pammakawan kas inaramid ti Dios
nga adda ken ni Cristo pinakawanna ti tao. Dagiti Cristiano “magnada iti ayat” a kas
ken ni Cristo inayatnatayo. (Efeso 5:2)
c. “Naasi” kayatna a sawen matulungin, naparabur kuna ti New English Bible. Ti kina-
manangngaasi adda tignayna a tumulong kadagiti sabali. Efeso 2:7.
d. “Mannakipagrikna” kadagiti rigat, parikut dagiti sabsabali a tattao, 1Pedro 3:8.
e. Tapno pakawanennatayo ti Dios, pakawanentayo met dagiti tattao a nagbasol kadatayo.
Basaen ti Mateo 6:14, 15; 18:21-35. Iti texto ti Griego naaramat ti charizomenoi,
kayatna a sawen “mangted iti parabur.”
__________________________________________________________________________________

PANAGREPASO ITI EFESO KAPITULO KUATRO

1. Aniada dagiti kababalin dagiti magna mayannurot iti pannakaayabda segun iti Efeso 4:1-3?
2. Ania ti kayat a sawen ti ”aramidenyo ti kabaelanyo” iti Efeso 4:3?
3. Ilistam ken ipalawagmo dagiti “pito a kinamaymaysa” iti Efeso 4:4-6.
4. Ania ti relasion ti sao a “parabur” iti sao a “sagut”?
5. Ania ti mapidut nga adal iti Efeso 4:9,10 maipapan kaadda ni Cristo sakbay a naglasag?
6. Ipalawagmo dadduma pay a versikulo maipapan kaaddan ni Cristo sakbay a naglasag.
7. Kalpasan a nagsubli idiay langit, ania ti ministry ni Jesus iti agdama?
8. Ipalawagmo dagiti nailista a “sagut” iti Efeso 4:11.
9. Ania ti responsibilidad dagiti addaan kadagitoy a “sagut’? Nawaras kadi ti pannakaipaay
dagitoy a sagut iti iglesia iti agdama?
10. Ipalawagmo daytoy: Iti ania a punto iti panawen a ti maysa a kongregasyon ket maibilang
A “nataengan”? Kitaenyo ti Efeso 4:13-16.
11. Ipalawagmo no ania dayta kapanunotan ken tignay dagiti Gentil kas mabasa iti 4:17-20.
12. Ipakitam ti koneksion ti “baro a panunot” iti bautismo ti adalan? Kitaem ti 4:22-24.
13. Ipalawagmo dayta kababalin ken panunot ti “baro a parsua” nga inlawlawag ni Apostol Pablo
iti Efeso 4:25-32.
_______________________________________________________________________________________

DAGITI ADAL MANIPUD EFESO KAPITULO 5

C. “PANNAGNA ITI AYAT” (Efeso 5:1,2).
1. Madlawyo ti termino a “ngarud” ta itedna ti konklusion. Gapu ta ti adalan ni Apo Jesus ket
baro a parsua, ngarud masapul a magna iti ayat, (5:1,2). Konklusion ti insurona iti 4:20-32.
2. Dagiti Cristiano ket “ayayaten nga annak.” Nagbalinda nga annak nga adopted ti ama. Ibaga
daytoy ti Efeso 1:5 ken Galacia 3:26,27.

40
3. Tuladentayo tignay ti Ama. Ti Ama naasi uray kadagiti saan makaammo nga agyaman, Lucas
6:35, 36. Kastatayo koma.
4. Tuladentayo ti Ama. Itedna ti prinsipio kadagitoy a versikulo: 1 Cor. 11:1; 1Tes. 1:6; 2:14;
2 Tes. 3:7,9; 1Cor. 4:16.
5. Ti termino a “magnatayo” (peripateo) itudona ti “wagas panagbiag” kuna ti Efeso 2:2; 4:1, 17;
5:2,8,15.
6. Ni Apo Jesus isu ti naananay nga ehemplo iti “pannagna iti ayat” (5:2).

a. Makita ti ayatna idi indatonna ti biagna idiay krus. Basaen ti Juan 15:15; Efeso 1:5; 2:4;
3:17-19; 1 Juan 4:10.
b. Panangidatonna iti biagna nalawag ipakitana ti ayat, Efeso 5:25, 26; Galacia 2:20.
D. PANNAGNA ITI “LAWAG” (Efeso 5:3-14).
1. Irugi ni Pablo ti parafo, “Magnakayo kas annak ti lawag” (Efeso 5:8.
2. Aniaman a dakes saan koma a “maisawang” iti ummong dagiti adalan, Efeso 5:3.

a. “Saan a maisawang” itudona dagiti dakes a bambanag a saan koma a mapagsasaritaan

dagiti adalan, Efeso 5:12.
b. Dagiti dakes a bambanag saan a maibagay kadagiti sasanto a tattao. Lagipenyo ti
termino a santo (nadiosan) nga aplikado kadagiti adalan. Basaen ti Efeso 1:18; 3:18; 6:18.
c. Adda tallo a “dakes” nga ilista ni Pablo iti Efeso 5:3:

(1) RELASION SEKSUAL (porneia iti Griego). Pannakirelasion seksual iti ruar ti
Naimbibliaan a kasamiento. Basaenyo ti Col. 3:5; 1 Cor. 6:9-11; Gal. 5:19.
(2) Amin a kita ti KINARUGIT (akatharsia iti Griego) a ti tao saan a maikari a dumatag iti
sangoanan ti nadarisay a Dios (Boles, 297). Kitaenyo ti Efeso 4:19; Gal. 5:19.
(3) KINAAGUM (pleonexia iti Griego). Iti kontexto itudona ti “agum a tagikuaen iti
relasyon seksual ti sabali a tao” (Boles, 297).

d. Dagitoy a dakes a bambanag saanda a maibagay kadagiti nasantoan a tattao ti Dios, (5:3).

3. Adda pay sabsabali a basol a di maibagay kadagiti sasantos (5:4,5).

a. NAALAS A BALIKAS (aischrotes iti Griego) isu ti nakababain, pangit, di maikanatad (A.
& G., 24). Isu met laeng ti “narugit a balikas” iti Col. 3:8. Naalas, narugit a balbalikas.
b. MINAMAAG A SAO (morologia iti Griego, A.&G., 533). Itudona ti panagsasao dagiti
maag a tattao, awanan sirib. Kas iti kunana iti Salmo 14:1, “Kuna ti maag…”
c. Iti Iloco Biblia saan a natiliw daydiay termino a eutrapelia iti Griego (course jesting iti
English) iti v. 4. Kayatna a sawen “dagiti narasaw nga angaw a balikas a mangpaellek
kadagiti agdengngeg ngem mangipapaba iti kadayawan ti sabali” (Boles, 298).
4. Kasumbangir dagitoy a basbasol isu ti ‘PANAGYAMAN” (5.4). Adda inted ni Pablo nga
alternativo. “Saanyo nga aramiden dagitoy, ngem ketdi aramidenyo ti kastoy,” kunana. Kas
man iti imbagana iti 4:29. Iddian dagitoy ta adda nasayaat a mabalin nga aramiden.
41
5. Sigurado a dagiti agaramid kadagitoy “dakes a bambanag” saanda a tawiden ti Pagarian ti
Dios, Efeso 5:5.

a. Uliten ni Apostol Pablo dagiti nailista a basol iti 5:3.

b. “Kinaagum” (garamugam) maibilang a “panagdayaw didiosen.” Kitaen ti Col. 3:5.
c. Iti panagdayaw kadagiti didiosen, mabalin a “pasukiban” ti “didiosen” baeten kadagiti
sagut ken datdaton tapno saan a medusa ti aniaman a pagayatan ti pasurot.
d. Dagiti agaramid kadagita a dakes a bambanag saanda a paiturayan iti Dios Ama ken ni Apo
Jesus. Saanda a mabalin a tawiden ti Pagarian kuna ti Gal. 5:21.
6. Ti mangbasa iti Libro ti Efeso mabagbagaan koma a dagiti agaramid basol adda dusa kuna ti
Efeso 5:6.

a. Ditay ammo no siasino dagiti intudo ni Apostol Pablo. Dagiti kadi nagkauna a Gnostics
dagitoy ta adda sursuroda a maibilang mga immoral iti pamantayan Cristiano? Dagiti kadi
awan pammatina a Gentil? Dagiti kadi awan pammatina a Judio? Saantayo a masinunuo.
b. Siputanyo ti ballaag maipapan pannakaallilaw. Basaenyo ti Roma 16:18; Galacia 6:7-8;
ken Colosas 2:4,8.
c. Siasinoman dagitoy, masigurado a ti pungtot ti Dios agdissuorto kadakuada kuna ti Roma
16:18; 12:19; Hebreo 3:13,14.
d. Ti pungtot ti Dios umay kadagiti di agtulnog kuna ti Roma 2:4-9.
7. Saantayo abuluyan dagita a panagbasol kuna ti Efeso 5:7.

a. Ti adalan saan a makikadua (summetochoi) iti kadagiti agaramid iti kasta a kinadakes.
b. Ti termino a “makikadua” ipariknana ti “pannakikuyog iti aramid” (A. & G., 786). Iti
nasayaat a pannakaaramat iti Efeso 3:6 itudona ti “pannakikadua” iti naindaklan a kari ni
Apo Jesus.
8. Dagiti adalan magnada kas “Annak ti lawag” kuna ti Efeso 5:8.

a. Dati addada iti “sipnget” iti babaen ni Satanas, ti prinsipe ti sipnget (Efeso 2:1-3; Col.
1:13). Ngem ti Cristiano ket “anak ti lawag” kuna ti 1Tes. 5:4,5.
b. Ngem itan isu ti “lawag” ket magna kas anak ti lawag kuna ti Mateo 5:14-16; 1Juna 1:4-7;
2:8-11.
c. Ti trabaho ni Apostol Pablo idi agsurat isu ti panangiturongna kadagiti adda iti sipnget a
mapan iti lawag kuna ti Aramid 26:16-18. Kitaen pay ti 1 Pedro 2:9.

9. Dagiti maani wenno bunga ti pannagna iti lawag kas kuna ti Efeso 5:9 isu dagitoy:

a. KINAIMBAG: Isu ti hustisia ken ipariknana pay ti kinaparabur. Roma 15:14; Gal. 5:22.
b. KINALINTEG: Nalinteg, husto a panagbiag iti sango ti Dios ken dagiti tattao. Basaenyo
ti Efeso 4:24 ken Oseas 10:12.
c. KINAPUDNO: Itandudo ti adalan ti PUDNO, HUSTO, ti talaga. Basaen ti Efeso 4:24.
10. Biruken, sukimaten, paneknekan ti adalan no ania ti makaayayo iti Apo, Efeso 5:10.

42
 a. Ti termino a “biruken” (dokimazontes) addaan kayat a sawen “paneknekan” no ania ti
pakaragsakan ti Apo.

b. Kasta met ti sentidona iti Roma 12:2. Ipatarus ti New English Bible agarup kastoy iti
Iloco: “Pennekem no ania ti aprobaran ti Apo.”
c. Kanayon a sinapul ni Apo Jesus ti makaayayo iti Ama kuna ti Juan 8:29.
d. Ti motivo ti adalan isu ti agaramid makaayayo iti Apo a maibatay iti AYAT saan nga
agbatay iti napalaos a buteng kuna ti 1 Juan 4:18.
11. Ti adalan ni Apo Jesus iddianna, tarayanna ti dakes ken ilantadna pay kuna ti Efeso 5:11.

a. Dagiti adalan awan ti “pannakiranudda” iti aramid ti sipnget. Ti termino a “pannakiranud”

isu napintas a balikas sugkoinoneite kayatna a sawen “pannakikaddua” pannakibingay.
Saanka nga agbalin koma a partner ti kinadakes.
b. Ti adalan ilantadda (elegchete) ti basol ti tao nga agaramid kinadakes. Kayam kadi dayta?
c. Ti termino nga ilantad isu ti “panangikabil iti masilawan” ipakita, ilinteg (A & G, 248-49).
Ibagana ti panangipariknam iti tao a ti aramid ket dakes. Basaenyo ti Tito 1:9, 13 ken
1Timoteo 5:20.
d. Umarngi a termino isu ti “ipakitam ti pagkamalianna” kuna ti Mateo 18:15.
12. Makababain pay nga ibalikas dagiti dakes nga aramidenda (5:12). Nupay kasta, ti basol ken
kinadakes masapul a labanan. Siputanyo ta dagiti kinadakes maaramidda iti sipnget kuna ti
Juan 3:20.
13. No mailantad, maipan iti lawag, amin a banag ket makita (5:13). Narigat daytoy a versikulo.

a. Ti silaw ilatakna, paneknekanna no ania ti dakes, ken lawaganna ti kinapudno.

b. Mabalin a ti ibaga ti versikulo a no ti kinadakes ket mailatak, ti agaramid iti killo
baliwanna ti panagbiagna ket ti dakes baliwanna iti naimbag, (Bruce, 107)
c. Madlaw ti panagsasaganad dagiti pasamak: umuna adda sipnget, sumaruno ti panangilatak
wenno panangpaneknek ket agbunga iti panagbaliw iti kamali ket mapataud ti lawag.

14. Iti Efeso 5:14, kasla lagipen ni Apostol Pablo ti Isaias 60:1 wenno 26:19. Malagiptayo nga
inlawlawag ni Apostol Pablo ti “ipapatay iti basol” ngem nagbiagtayo ken ni Cristo (Efeso
2:1). Ipagarup dagiti dadduma a mannurat a daytoy a paset ket himno idi un-unana, (Weed,
176)
E. PANAGSARITA A NAINSIRIBAN (Efeso 5:15-21)
1. Ibaga ni Apostol Pablo a dagiti adalan agbalinda a “Masirib” no maipapan iti naimbag, ken
awanan ammo maipapan iti dakes. Kitaenyo ti Roma 16:19 ken Mateo 10:16.
2. Iti Efeso 5:15, igunamgunam ni Pablo kadagiti adalan a riparenda ti wagas pannagna.
Agbalinda a masirib. Ammoenda no ania ti pagayatan ti Apo.
3. Agaramidda kadagiti naimbag iti amina tiempo, Efeso 5:16. Naimbag daytoy.

a. Panagaramat iti tiempo a nainsiriban, agaramid naimbag iti amin a gundaway. Kitaen
ti Col. 4:5; Gal. 6:10.
43
 b. Dakes dagiti aldaw. Iti dayta tiempo ni Pablo, dakes dagiti aldaw ta marigatan dagiti

agbalin a Cristiano. Kasta met iti agdama ta adu dagiti sulisog ken umagaw iti panagserbi
a sipupudno ken ni Apo Dios. Basaen ti Aramid 2:40; Gal. 1:4; 1 Juan 5:19.
4. Saankayo nga agnengnengneng (5:17) kunana. Patarus ti Jerusalem Bible agarup kastoy:
“Saankayo a kas iti awanan panunot.”

a. Masapul a maawatantayo ti pagayatan ti Dios. Sukimaten, ikauneg ti panangpanunot no

ania daytoy misteryo ni Apo Dios (Efeso 3:4).
b. Addada pay mainayon a versikulo maipapan iti husto a panangawat iti pagayatan ti Dios
Apo (Colosas 1:9; 2:2)
5. Igunamgunam ni Apostol Pablo, “Dikay agbartek iti arak…” (Efeso 5:18)

a. Dagiti relihion idi kas iti kulto ni Dionysius, aramatenda ti panaginum arak ken panagsala,
ken dadduma pay a wagas tapno mapataud ti pannakayengyeng wenno pannakaulaw.
Sapulenda ti koneksion wenno kumunikasion iti ibilangda a “Diosda” (Weed, 177).
b. Daytoy a seremonya maawagan nalabes a panagragragsak. Panangparagsak iti animal a
kababalin ti tao. Ipatarus ti Arndt & Gingrich ti Griego a termino asotia iti English kas
debauchery, dissipation, profligacy (119). Basaenyo ti 1 Pedro 4:3,4. Kaawan disiplina.
c. Ti Anak a Nagpuga iti Lucas 15:13 napan iti “adayu a pagilian” ket ginastona ti kuartana iti
nabarayuboy a panagibiag. Gasto ditoy, gasto idiay. Mangan, uminum, ragsak kadagiti
babbai. Saan a kastoy ti pakaayayoan ni Apo Dios.
d. Kasumbangir ti pannakabartek iti arak wenno pannakaulaw iti panagsala, igunamgunam ni
Apostol Pablo ti pannakapno ketdi iti Espiritu Santo (5:18). Basaenyo pay ti Aramid 6:3;
9:17; 13:9; Galacia 5:22-23. Ti biag a napnoan impluwensiya ti Espiritu Santo ibungana
dagiti naimbag a kababalin a mabasa iti Galacia 5:19-21.
6. Ti bilin kadagiti adalan a mapnoda iti Espiritu Santo ket sarunoen dagiti lima a kababalin o
tignay ket maawatantayo no kasano ti panagbiag ti adalan a napnoan impluwensiya ti Espiritu
Santo (Efeso 5:19-21).

a. Dagiti lima a tignay isu dagitoy: (1)Agsasao, (2) Ikankanta, (3) Itoktokaryo, (4)
Agyamankayo, ken (5) Paiturayankayo iti maysa ken maysa.
b. Madlawtayo a ti biag a napnoan iti Espiritu Santo ket saan a panagbiag nga agwaywayas.
Maawatan nga agbiag ti adalan a kadduana dagiti tattao ti Dios (5:19) kas iparikna ti
“maysa ken maysa.” Agsasaritatayo nga aramaten dagiti salmo ken himno, kdpy. (Boles,
308)

7. Dagiti tallo a klase ti kanta a nailista ditoy mabalin a saan a tallo nga agduduma a kategoria
dagiti kankanta (5:19) (Kittel, Vol. 1, pahina 164).

a. Nupay kasta, ti termino a “Salmo” (psalmois) mabalin itudona dagiti Salmo ni David.
b. “Himno” mabalin itudona dagiti kankanta a pagdayaw ken ni Apo Dios.
c. “Naespirituan a kankanta” (hodais pneumatikais) mabalin a referido pangheneral kadagiti
kankanta maipaay iti naespirituan a biag. Ipatarus ti Arndt & Gingrich daytoy a termino a

44
 “nasagradoan a kanta” ken “kanta a pagdayaw iti Dios.”
d. Inayonyo nga adalen ti Colosas 3:16.
8. Iti daytoy a paset, ken iti Colosas 3:16, ken dadduma pay a versikulo, adda dua a panggep ti
panagkanta dagiti Cristiano iti asemblea:

a. Panagdayaw iti Dios. Kitaen ti Santiago 5:13 ken Hebreo 13:15.

b. Pangpapigsa iti pammati dagiti kakabsat. Kasapulan dagiti kakadua a mapadaeg ti
pammatida iti Dios. Kasta ti ibaga ti Colosas 3:16 ken 1 Cor. 14:3, 12, 16.
9. Aramaten ti Cristiano ti “instrument” ti PUSO iti panangpataudna iti tignay “itoktokaryo” kas
ibaga ti Efeso 5:19.

a. Daytoy termino a “psallontes” maadaw iti “psallo” maipatarus nga “ikanta” wenno “ikanta
a pangdayaw” iti 1Cor. 14:15; Roma 15:9 ken Santiago 5:13. ITI BARO A TULAG,
AWAN PULOS IPAAWATNA A PANAGARAMAT INSTRUMENTO MUSIKA.
b. Ipatarus ni F.F.Bruce a ti “itoktokaryo” addaan kayat a sawen “agkankanta kadagiti
salmo” kas masarakan iti 1Cor. 14:15 ken Santiago 5:13. SAANNA NGA IRAMAN TI
PANAGUSAR KADAGITI MECHANICAL INSTRUMENTO TI MUSIKA. Kunana,
“Ti kasta a samiweng, tapno awaten ti Dios, masapul nga agtaud manipud iti puso.”
(F.F.Bruce, 111).
c. Iparikna dagitoy a balikas a sapulenna ti “interamente a rikna ken puso”ti adalan no
idatonna ti panagyaman baeten iti panagdaydayaw.” (Weed, 178).
10. Ti adalan ni Apo Jesus kanayon nga “Agyaman” iti Ama, adda man iti asemblea ti iglesia
wenno iti inaldaw a biag (5:20).

a. Iti Colosas 3:16 ibaga ni Apostol Pablo a ti panagkanta maidaton a pagyaman.

b. Ti kaawan rikna a panagyaman adda iti tengnga dagiti kinadakes. Basaenyo ti Roma 1:18-
32 ket naipatengnga ti v. 21; iti 2 Timoteo 3:1-9 naipatengnga ti v. 2
c. Maigunamgunam ti panagyaman iti Col. 3:17; 4:2; 1 Tes. 5:18.
d. Ti panagyaman maidaton iti Ama babaen iti nagan ni Apo Jesu-Cristo. Amin dagiti
parabur manipud langit maited gapu ken ni Apo Jesus. Kitaenyo ti Col. 3:17 ken Efeso
2:18.
11 . Dagiti Cristiano “paiturayanda iti maysa ken maysa” (5:21).

a. Dadduma a mannurat ikabilda ti v. 21 iti sumaruno a section (5:22 agingga 6:9) a mangi
suro iti biag ti familia. (Weed, 178)
b. Ti termino a hupotasso ibagana ti “panagpaituray” wenno “kaadda iti babaen ti sabali”
(Arndt & Gingrich, 855, 856)
c. Maaramat iti Biblia kas iti panagpaituray kadagiti papangulo (Roma 13:1-7; Tito 3:1).
d. Kas iti panagpaituray ti asawa a babai ken ni lakayna (Efeso 5:22-24; Colosas. 3:18;
Tito 2:5).
e. Dagiti adalan paitirayanda kadagiti nataengan a Cristiano (1 Cor. 16:15, 16).
f. Kas kadagiti ubbing, paidalanda kadagiti nataengan (1 Peter 5:5).
g. Ngem iti leksiontayo isurona a dagiti Cristiano agpaiturayda iti maysa ken maysa (5:21).

45
 (1) Ipariknana ti responsibilidadtayo kadagiti kakabsat, panangikanawa.
(2) Kasapulantayo ti tulong ti sabali, agserbi iti maysa ken maysa (1Cor. 12:20-25 ken
(Galacia 5:13).
(3) Dagiti adalan nga addaan iti panangilala kas ken ni Cristo, agserbida kadagiti
kakabsat kas ken ni Cristo nagserbi kadatayo. (Filipos 2:5-8; Mateo 20:20-28;
2 Cor. 4:5).
(4) Ti panagpaituraytayo iti kasapulan dagiti kakabsat maaramid maigapu ken ni Apo
Jesu-Cristo (5:21).
(5) Ti termino a “reverence” (phobos iti Griego) maipatarus a “panagbuteng.” Isu ti
nadiosan a panagbuteng (2Cor. 7:1; Aramid 9:31; 1 Peter 1:17). Ti asawa a babai
padayawanna ni lakayna gapu iti panagbutengna, gapu iti panangrespetona ken ni
Apo Dios.

III. BIAG TI ADALAN NI CRISTO ITI UNEG TI FAMILIANA (Efeso 5:22-6:9)

A. DAGITI AGASSAWA (lalaki ken babai) (Efeso 5:22-23).
1. Sipapakinakem ti asawa a babai a paiturayan ken ni lakayna. Apay? Gapu ta respetoenna ti
pagayatan ni Apo Dios maipapan iti saad ken responsibilidad ti babai ken lalaki.
2. Saan a gapu ta nababbaba ti kaimudingan ti babai kas tao a parsua ni Apo Dios (Gal. 3:28) no
di ket adda inted ti Dios a pagrebbengan iti familia (1Cor. 7:17; 11:3; Tito 2:4,5).
3. Ti panagpaituray ti babai ken ni lakayna addaan kundision kas iti panagpaituray ti adalan iti
gobierno adda limitasionna. Saan koma a maikontra iti bilin ni Apo Dios (Aramid 4:19-20;
5:29).

4. “Kas panagtulnog iti Apo” ipariknana ti panagpaituray ti asawa a babai ken ni lakayna, parte
ti panagtulnogna ken ni Apo Dios.
5. “Amin a banag iti iglesia” paiturayanda ken ni Cristo gapu ta ni Cristo isu ti Ulo.
6. Iti familia, ti babai paiturayan ken ni lakayna gapu ta ti lalaki isu ti ulo ti familia.
7. Ni Cristo ket isu ti ulo ti Iglesia ken isu pay ti mangisalakan iti bagi (5:23).
8. Maipada ti panagpaituray ti Iglesia ken ni Cristo ti panagpaituray ti babai ken ni lakayna.
9. Ket ti asawa a lalaki addaan koma iti managsakrifisio a panagayat iti asawa a babai (5:25).

a. Agape ti termino iti Griego a naaramat; naipatarus “Ayat.”

b. Tallo a beses a naibilin a ti lalaki ayatenna ni baketna iti daytoy a paset (25, 28, 33).
c. Daytoy agape love ket ayat a kas panagayat ti Dios.

(1) Isu daytoy ti ayat a mangsapul iti pagimbagan ti ayayaten. Makita daytoy nga ayat iti
Juan 3:16; Roma 5:8, 9; Gal. 2:20.
(2) Isu daytoy ti ayat a mangsungbat iti pagkasapulan ti ayayaten nupay dayta persona ket
awanan pusaksak ken imbag nga ikutanna.
10. Riparentayo ditoy ti pannakaidasig ti kaibatogan ti pateg ti Iglesia:
46
 a. Ni Jesus ti Mangisalakan iti bagi, ti Iglesia (5:23)
b. Indaton ni Cristo ti biagna idiay krus maipaay iti Iglesia (5:25)
c. Ti Iglesia nagatang babaen iti dara ni Cristo (Aramid 20:28)
d. Dagiti tattao iti Iglesia isuda dagiti tattao iti Pagarian a nagatang iti dara ni Cristo kas
kuna ti Apocalipsis 5:9, 10.
11. Dayta a panagayat ni Cristo isu ti ayat a mangiserbi ti biagna; dayta ti ibaga ni Apostol Pablo
a panagayat ti lalaki ken ni baketna isu a masapul a paiturayan ken ni lakayna.
12. Pagsantoen ken dalusan ni Cristo ti Iglesia (5:26).

a. Ti termino a “pagsantoen” ken “dalusan” maadawda iti isu met laeng a root word iti
balikas a “santo” (hagiase iti Griego). Ti Iglesia idiay Corinto napagsanto (nailasin ken
napagsanto). Kitaenyo ti 1 Cor. 6:11).
b. Ti Iglesia ket napagsanto ken nadalusan gapu iti panagbuggo (loutro) babaen iti danum
ken sao (5:26).

(1) Daytoy “panagbuggo” itudona ti pannakaaramat ti danum iti pannakabautizar a

naikanunong ken ni Cristo (Juan 3:1-5; Aramid 2:36-38; 22:14-16).
(2) Idasigmo daytoy iti Tito 3:5 a pannakaipasngay iti baro a biag gapu iti pannakaugas iti
danum.

c. Ti pagsasao a “iti sao” (en hremati iti Griego) ket narigat nga ipatarus. Mabalin itudona:

(1) Ti evangelio a naikasaba sakbay ti bautismo, Roma 10:17.

(2) Ti naibalikas nga otoridad “iti nagan ti Ama, ti Anak, ken ti Espiritu Santo” (Mateo
28:19) iti mabautizaran ti adalan.
(3) Paduyakyak ti adalan sakbay a naitaneb iti danum, Roma 10:9.
(4) Ti kari ti Dios iti adalan kas iti kari a naited iti Aramid 2:38. Kuna ni Weed, a dagiti
maudi a dua kasla isuda dagiti kasayaatan a kaipapanan. (Weed, 180).

13. Iti kamaudianan ti panawen, idatag ni Cristo ti Iglesia a “napusaksak” awanan mantsa,
awanan kuretret (5:27).

a. Ti Iglesia isu ti nobia ni Cristo, ket ti nobia kasapulan a nasantoan (2Cor. 11:3; 1Pedro
1:15, 16; Apoc. 7:13,14; 19:7, 8; 21:2, 9, 10).
b. Dagitoy balikas a naaramat iti ngato ipalagipda dagiti daton iti Daan a Tulag a masapul
nga awan tulaw, awan galos, awan pakapilawan. Kitaenyo ti Exodo 12:5.
c. Basaen pay ti Colosas 1:22 a ladawan ti Iglesia.
14. Isubli ni Apostol Pablo ti panagdasig dagiti dua: Cristo ken Iglesia, Lalaki ken asawa a Babai
a ti panagayat ket kas panangilala, panangikanawa iti bukod a bagi ken biag (Efeso 5:28).

a. Saan a panangipadpadayaw iti bukod a bagi no di ket panangigaga, panangtaraon.

b. Ipariknana ti naasideg a relasion, panagkayyamet dagiti dua a biag kas iparikna dagiti
termino iti Genesis 2:23, 24: tulang dagiti tulangko, agtiponda, maymaysa a lasag.
15. Ti normal a tao “taraonanna” ken “aywananna” (thalpei iti Griego) ti bukodna a bagi (5:29).
47
 Kasta ti rikna ni Apo Jesus iti Iglesia. Panangtaraon tapno nasalun-at, panangikanawa tapno
awan dakes a pasamak.

a. Ti termino a “patanorenyo ida” iti Efeso 6:4 maipapan kadagiti annak isu met laeng ti
Sao a “taraonan” (Bauer, 246).
b. Ti termino nga “aywanan” (thalpo iti Griego) addaan kayat a sawen “kalalainganna ti
templa pudot-lamiis (Bauer, 350). Kitaenyo ti 1 Tes. 2:7 ta maipatarus a “kas ina a
mangtaripato kadagiti annakna” (arakup ti ina).
c. Kasta ti aramid ni Cristo iti Iglesia: taripatoen ken yalikakana.
16. Ti nasinged ken panangsapuyot iti ayayaten makita iti 5:30. “Kamkamengtayo iti Bagina”
Basaentayo ti Efeso 1:22, 23; 4:11-16; 1Cor. 12:12-27.
17. Ket lagipen ni Apostol Pablo ti Genesis 2:24 (5:31). Ti lalaki makitipon (cleave kunana iti
English) kayatna a sawen, dumket, saanna a sinaan ni asawana. “Maymaysa a lasag”
ipariknana ti panagsaip, panagraip, panagtipon, panaglimog a din agsina ti bagbagida iti
nam-ay wenno rigat, ti panunotda, ti inanamada, tagtagainepda, panggepda iti biag,
pananggamuloda iti biagda,
18. Daytoy a panursuro ni Apostol Pablo ket maibilang a misterio (5:32)

a. Ngem itudo ni Apostol Pablo ti relasyon ni Cristo ken ti Iglesia.

b. Maysa a saludsod: “Agpayso kadi a pagayatan ti Dios maipapan iti modelo a panagasawa
itudona ti relation ni Cristo iti Iglesia?”
c. No ti relasyon iti panagasawa ket nasayaat, ipariknana kadatayo ti modelo a relasyon ni
Cristo iti Iglesia.
19. Kamaudiananna, mangbukel ni Pablo iti konklusion nga aplikado iti relasyon ti lalaki ken ni
asawana a babai (5:33).

a. Tunggal asawa a lalaki maaddaan koma iti managserbi nga ayat (agapato) ken ni baketna,
Panagayat nga adda ken ni Cristo maipaay iti Iglesia.
b. Ket ti asawa a babai respetoenna ni lakayna. Ti sao a “respeto” wenno “madaydayaw”
(reverence) addaan literal a kayat a sawen “panagbuteng” (phobetai iti Griego).
Riparenyo ti respect nga impaay ni Sarah ken ni Abraham (1 Pedro 3:6).
c. No dakkel ti panagrespeto ti asawa a lalaki ken ni baketna, dumakkel met ti respeto ti
babai ken ni lakayna.
______________________________________________

REPASO TI LEKSION ITI KAPITULO 5

1. Tuladen dagiti adalan ti Ama a nainlangitan (5:1,2), ania dagitoy a bambanag?

2. Ania ti kayat a sawen ti termino a “pannagna” iti 5:2, 8, 15? Ipalawag.
3. Siasino ti modelo maipapan iti AYAT kas naipalawag iti 5:2?
4. Ania ti kayat a sawen ti “pannagna iti lawag”? (5:13-14)

48
5. Ipalawagmo no ania dagiti dakes nga aramid iti 5:3-10 maikumpara iti pannagna iti lawag.
6. Apay ngata a maibilang ti “inaagum” a panagdayaw iti didiosen?
7. Ania ti kayat a sawen ti “pannakibingay” iti Efeso 5:7?
8. Ania ti maragpat nga ani manipud “pannagna iti lawag?” (5:9)
9. Ibagam ti napintas a prinsipio iti biag a maadaw manipud Efeso 5:10.
10. Ibagam no ania ti rikna ti Cristiano maipapan iti “kinadakes.” (5:11).
11. Ania dagiti espisifiko a tignay nga ibaga ni Apostol Pablo iti 5:15-21 nga ipatungpal dagiti
magna a sisirib?
12. Ania dagiti 5 a tignay (Greek participles) iti Efeso 5:19-21 a mangibaga a ti adalan ket napno
iti Espiritu Santo?
13. Ania dagiti possible a kaipapanan dagiti tallo a klase ti kankanta iti Efeso 5:19 ken Colosas
3:16?
14. Ibagam dagiti dua a panggep ti panagkanta iti tiempo panagdaydayaw dagiti adalan?
15. Ania ti kayat a sawen ti termino a “psallo” iti Efeso 5:19 ken dadduma a versikulo?
16. Ipalawagmo man no ania ti serioso a panagbasol ti kaawan “panagyaman” ti puso.
17. Ipalawagmo no ania ti kayat a sawen ti “panagpaituray” kadagiti madumaduma a versikulo.
18. Ania ti responsibilidad dagiti assawa a babbai kadagiti lallakayda? (5:22-24). Iparikna kadi
daytoy a paset a ti asawa a babai ket inferior wenno nababbaba ti kalidadna a tao?
19. Ania dagiti responsibilidad ti lalaki iti asawana? (5:25-33)
20. Ipalawagmo no ania ti balor ken kinapateg ti Iglesia kas ibaga ti Efeso 5:22-33.
21. Ipalawagmo no ania ti talaga a kaipapanan ti termino nga “agape” (ayat) kas mailadawan iti
Efeso 5 ken sabsabali pay a versikulo.
22. Ania kadi ti kayat a sawen ti “pannakadalus iti danum a buyogen ti sao” iti 5:26?

______________________________________________________

ADAL ITI EFESO KAPITULO 6

B. DAGITI PARIENTES KEN DAGITI ANNAKDA (Efeso 6:1-4)
1. Adu dagiti ethical nga aramid a nakasurat iti Baro a Tulag a mangisuro iti nacristianoan a
panagbiag. Kitaenyo ti Efeso 5:22-6:9; Colosas 3:18-4:1; 1 Pedro 2:18-3:7; Tito 2:1-10;
1Tim. 6:1-2.
2. Iti textotayo, agtulnog dagiti annak kadagiti nagannak (6:10). Inayon ti Col. 3:20. Gapu ta
adda relasyontayo ken ni Cristo, masapul pagtulnogantayo dagiti parientes.

49
 a. Nagtulnogan ni Cristo dagiti nagannak kenkuana (Lucas 2:51).
b. Panagtulnog kadagiti nagannak, nalinteg a pagwadan. Bilin ti Dios daytoy. Basaenyo
dagiti pagannurotan panagtulnog kadagiti nagannak iti Daan a Tulag (Exodo 20:12; Deut.
5:16).
c. Panagtulnog kadagiti nagannak makaayayo iti Dios.
d. Panagsukir kadagiti nagannak nakalista kadagiti basol nga aramid (Rm. 1:30; 2Tim. 3:2).
3. Adda uppat a rason apay agtulnog dagiti annak kadagiti nagannak: (Boles, 324)

a. Maysa a banag daytoy nga “adda iti Apo.”

b. Maysa a banag a “nalinteg.”
c. Naibilin nga aramid iti Daan a Tulag.
d. Adda “kari” a mainaig iti daytoy a bilin.
4. Addada dusa kadagiti annak nga agsukir kadagiti parientes iti nasion Israel (Deut. 21:18-21).
5. Ammotayo nga iti Sangapulo a Bilin, panagtulnog kadagiti nagannak isu laeng ti addaan kari.
Kitaenyo ti Efeso 6:2,3; Exodeo 20:1-17; Deut. 5:1-21.

a. Iti Daan a Tulag, ti kari ket mainaig iti panagbiag iti Canaan, daga a naikari (Deut. 5:16).
b. Iti agdama a panawen, awan naikari a daga tawiden wenno kinabaknang a tagikuaen.
Ngem dagiti natulnog nga annak dumakkelda a naballigi ta maidalanda iti naimbag.
6. Mabagaan dagiti nagannak a saanda a pagpungtoten dagiti annakda (6:4). Ti termino a
“pagpungtoten” naadaw iti Griego a sao parorgizete nga addaan kayat a sawen: mangsuron,
Mangkaunget, mangpasiudot. (Bauer, 629) Basaenyo ti Col. 3:21.

a. Ti termino a “disiplina” wenno “patanoren” (paideia iti Griego) ket napintas a balikas.
Iramanna ti interamente a “pannakasanay” ti ubing. Madumaduma pannakaramatna:

(1) Itudona ti “edukasyon” wenno “pannakaisuro” ti ubing, Aramid 7:22.

(2) Itudona ti “patigmaan” maipapan dakes nga aramid, 2 Tim. 2:25.
(3) Itudona ti disiplina ken pannakadusa.
(4) Ipariknana met ti pannakasanay ti tao, pannakasanay iti kinalinteg, 2Tim. 3:16.

b. Ti termino a “pamagbaga” (nouthesia) mabalin a maipatarus “panursuro” wenno

“ballaag” (A. & G. , 546). Basaenyo ti Tito 3:10.
B. DAGITI ADIPEN (SLAVE S) KEN DAGITI AMONG (APPO, AGTAGIKUA)
Texto: Efeso 6:5-9. Basaen pay ti Colosas 3:22—4:1; 1Tim. 6:1,2; Tito 2:9-10;
1Pedro 2:18.

1. Mapattapatta a mapan nga apagkatlo ti population ti Roma idi umuna a siglo ket adipen

(slaves, nagatang nga adipen). Maipapan met nga adu dagiti adipen (slaves) a nagbalin a
kameng ti Iglesia.

50
2. Naipaganetget kadagiti adipen nga adda wayyawayyada iti babaen ni Cristo (Kitaenyo ti 1Cor.
7:22; Gal. 5:1), ngem agtalinnaed rebbengenda kadagiti amongda.
3. Ti termino nga “appo” ket kurioi iti Griego (6:5). Ngarud, ti termino nga Apo itudona ti
“agtagikua iti adipen.”

a. Sawen ni Apostol Pablo maipapan iti “nagatang nga adipen ti Apo” wenno “adipen” nga iti
Griego ket doulos (2Tim. 2:24). Ni Timoteo ket “nagatang nga adipen” ni amongna a ni
APO Jesu-Cristo.
a. Lagipenyo a ni Jesus isu ti “akinkukua” kadatayo ta isu ti APO kas makita kadagitoy a
versikulo: Aramid 2:36; 10:36; Roma 14:8,9; Filipos 2:9-11; 2Cor. 4:5; 1Pedro 3:15.
4. Masapul a dagiti adipen pagtulnoganda dagiti Appoda (agtagikua, Amongda) –Efeso 6:5.

a. “Buyogen ti panagbuteng” ipariknana ti “ayat panagaramid naimbag” ti adipen a

panagserbi iti akinkukua kenkuana. (Weed, 184)
b. Mapagtalkan dagiti adipen kadagiti AMONGDA a kasla ni Cristo ti pagserserbianda.
c. “Naipamaysa a puso” addaan kayat a sawen, saan a mabingay ti kinapudnoda. Adalenyo ti
Colosas 3:22, 23.
5. Panagserbi kadagiti among, appoda, makaayayo iti Dios (Efeso 6:6).

a. Nangato ti motivasyon dagiti Cristiano nga adipen!

(1) Agserbida a kasla ni Cristo ti pagserbianda (6:5).

(2) Agserbida a kasla adipen ni Cristo (6:6).
(3) Agserbida a kasla ni Apo Jesus ti pagserbianda (6:7).

b. Agserbida “saan a pangayayo iti tao.” Kuna ni Boles, “Agtulnog saan a pangpagusto iti tao
no agsipsiputda . . .” (Boles, 329)
c. Agserbida a naimpusoan. Literal a pannakabasa kunana, “agserbi manipud iti kararua” (ek
psuches iti Griego). Agtignayda kas adiepn ni Cristo. Basaenyo ti 1 Cor. 7:20-22.
6. Napnoan puso, naimbag a panagpuspuso ti panagserbida. Literal a pannakabasa: “naimbag a
panunot.” (A. & G., 323) Agserbida a kasla ni Apo Jesus ti pagserbianda, saan a tattao.

*Daytoy man ti ipalawagyo: No ti amongda ket pagano, kasano koma ti panagserbida?

7. Manggungguna ti Apo no ti adipen ket nawayyaanen wenno saan pay a nawayyaan. Ti kitaen
ti Apo iti maysa nga adipen ket ti relasyonna ken ni Cristo. Basaenyo ti Col. 3:24; Mateo 52.

8. Adda met rebbeng nga aramiden dagiti Appo, among dagiti adipen (Efeso 6:9)

a. Dagiti appo, among, saanda a mangbutbuteng (A. & G., 82). Kitaen yo ti Aramid 4:17.
b. Ammoen dagitoy nga appo, among a ti APODA ket adda idiay langit, Col. 4:1.
c. Saan a mangidumduma dayta APO idiay langit, Ara. 10:34; Gal. 2:6.
Saludsod: Aplikado kadi daytoy kadagiti agpatrabaho ken trabahador ita a tiempo?
51
IV. TI NAESPIRITUAN A DANGADANG (Efeso 6:10-24)
A. TI KABUSOR A MASAPUL A SANGOEN (Efeso 6:10-12)
1. Sakbay a maipalawag daytoy a paset, basaenyo ti 2Cor. 10:1-5. Dagiti armastayo saan a
nainlasagan, saan a pisikal.
2. Naispirituan ken naindaklan a dangadang ti agdama a laban. Laban iti nagbaetan ti
NAIMBAG ken DAKES. Basaen ti Roma 13:12; 1Tes. 5:4,5,8; 1Tim. 6:12; 2Tim. 2:3;
Apoc. 2:10.
3. Mapapigsa ti adalan ni Cristo tapno kabaelanna ti makidangadang, Efeso 6:10.
4. Ited ti Apo a Dios ti pigsa ken pannakabalin para iti daytoy naindaklan a dangadang.
Agsanggirka Kenkuana (Efeso 1:19; 3:20, 21; 2Cor. 6:7; Filipos 4:13; 2tim. 2:2). Ti termino
nga “iti Apo” ipalagipna ti pagsasao “ken ni Cristo” ken “iti Bagina” a mabasa iti Efeso
4:15,16.
5. Ti Kabal ti Dios isu ti mangsarapa kadagiti panagem ni Satanas, Efeso 6:11.

a. Iti Daan a Tulag, mailadawan ni Apo Dios kas “Mannakigubat.” Kitaen ti Isaias 43:13.
b. Ti kumpleto a kabal, ti kumpleto nga aruaten isu ti mangsarapa kontra iti aramid ti Diablo.

(1) Ti sao a panoplia iti Griego itudona ti kumpleto a kabal ken aruaten ti soldado idi
umuna a siglo. Maadaw ditoy ti termino nga English panoply. Itudona ti “nadagsen a
pannakaarmas ti soldado,” (A. & G. 612)
(2) Ti laban ket kontra kadagiti allilaw ken sikap ti Diablo. Ti termino iti Griego ket
methodeias, kayatna a sawen “plano, sikap” (A. & G., 500). Riparenyo ti kastoy met la
pannakaaramat iti Efeso 4:14.
(3) Diabolos ti naaramat iti Griego literal a kayatna a sawen ket “Mangpadakes” (A. & G.
181). Kitaenyo ti 1Tim. 3:7; 2Tim. 2:26; 1Pedro 5:8; 2Cor. 11:14 maipapan kababalin
ni Satanas.
6. Ti laban ket saan a pisikal no di ket spiritual, Efeso 6:12.

a. Saan a laban kontra iti lasag ken dara. Kitaen ti 2 Cor. 10:3-5.
b. Basaenyo dagiti kababalin ni Satanas iti Juan 12:31; 14:30; 16:11; “Mangituray” wenno
“Dios” daytoy lubong kuna ti 2 Cor. 4:4.
c. Dagiti termino “agtuturay” “pannakabalin ti sipnget” ken “naespirituan a pannakabalin ti
kinadakes” itudoda ni Satanas ken dagiti buyotna. Kuna ni Boles, “dagiti anghel ken buyot
ti demonyo nga agserserbi ken ni Satanas (Boles, 335).
d. Ti dangadang adda iti “nainlangitan a lugar.” Ket dagiti Cristiano addada a makikatugaw
ken ni Cristo iti nainlangitan a disso (Efeso 2:6). Sublian dagiti versikulo maipapan iti
“nainlangitan a lugar” iti Efeso 1:3, 10, 20; 2:6; 3:10; 4:10). Adda espiritual a lubong
nga ayan ti tugaw ti pannakikadua iti Apo, ket isu met ti ayan ti dangadang kontra iti
Diablo. Kuna ni Boles, “Ti maysa a saka ti Cristiano adda ditoy daga ket ti maikadua adda
idiay langit . . .” (Boles, 335).
B. TI KABAL TI APO (Efeso 6:13-18)
52
1. Masapul nga aramiden isu ti panangsaranget iti Diablo, ken panagtalinaed a sititibker iti Apo
kunana iti 6:13.

a. Isuro met ti 1 Cor. 15:58 ken Santiago 4:7 a sarangtentayo ti Diablo.

b. Ti panagkunana, “dakes nga aldaw” referido kadagiti tiempo a ti dangadang ket
makautoy. Kasta ti kunana iti Efeso 5:16. Patarus ti New English Bible kunana, “No
dagiti pasamak ket dakes la unay.”
2. Kitaenyo ti kumpleto a kabal ti Apo (Efeso 6:14-18).

a. Igunamgunam ni Pablo ti kinatibker (6:14).

(1) “Agtakder a sititibker (6:11)

(2) “Sarangten” (6:13).
(3) “Agtakder a sititibker (6:13).
(4) “Agtakder a sititibker” (6:14). Kitaenyo pay ti 1Cor. 16:13; Filipos 1:27-28; Roma 5:2.

b. Ti “barikes ti kinapudno” (6:14). Referido daytoy iti integridad ken kinapudno iti biag.
Maidasig ti Diablo nga isu ti ama ti amin a kinaulbod. Ti kinapudno ti sao ti Dios maitudo
iti 6:17.
c. “Kinalinteg kas kabal ti barukong” (6:14). Kitaenyo ti Isaias 59:17. Ti nalinteg a
panagbiag ti aadalan referido ditoy a paset. Kitaenyo ti Efeso 4:24; 5:9 ken Filipos 1:11.
d. “Pannakasaptos” ti Cristiano a makigubat isu ti evangelio ti kappia” (Efeso 6:15). “Ti
evangelio ti kappia isaganatayo a pakidangadang” (Boles, 339). Ipaay ti evangelio ti
panagkappia ti Dios ken ti tao. Dagiti tattao agkakappiada gapu iti evangelio.
e. “Kalasag ti Pammati” (Efeso 6:16).

(1) Ti termino a “kalasag” maadaw iti sao a Griego “thureon” a kaarngi ti termino a
“thura” nga isu ti maipatarus “door” wenno riekp ti ridaw. Dagiti soldado ti Roma
addaanda iti rektanggulo a kalasag a kas iti bassit a rikep ti ridaw. Isu ti sarapa ti
bagbagi ti soldado no mapan iti tay-ak pagbabakalan.
(2) Ti kalasag ti Cristiano isu ti pammati, ti panagtalekna iti Apo. Isu daytoy ti balligi
kuna ti 1 Juan 5:4.
(3) Ti kalasag iwalinna dagiti sumsumged a gayang ti Diablo (A. & G., 138). Ti
pammatitayo isu ti mangsarapa kadagti amin a sulisog ni Diablo a maiturong
kadatayo kas iti upay, duadua, riribuk, kdpy.
f. “Helmet ti Pannakaisalakan” (6:17). Malagip ni Apostol Pablo ti Isaias 59:17. Ti
mangkalub iti ulo isu ti inanama ti pannakaisalakan (1 Tes. 5:8).
g. “Kampilan ti Espiritu isu ti sao ti Dios” (Efeso 6:17).

(1) Maikumpara iti kampilan ti sao tiDios, Heb. 4:12

(2) Importante ti Sao ti Dios kuna ti Efeso 1:13; 3:6; Col. 1:5,6; Roma 10:17.
(3) Sasao ni Apo Dios isu ti kampilan ti Espiritu, Juan 14:26; 16:13; 1Tim. 4:1.

h. Kasapulan ti adu a kararag (Efeso 6:18).

53
 (1) Panagkararag iti Espiritu referido iti panagtalek iti Dios ken panangidalan ti
Espiritu Santo. Agkararag a di agressat kuna ti 1 Tes. 5:1`7; Filipos 4:6,7; ken
Lucas 18:1.
(2) Iti daytoy naindaklan a dangadang kasapulan ti salukag, panagalerto, agbantay
kuna ti Marcos 13:33 ken Heb. 13:17. Daytoy a termino isu ti mausar iti Heb. 13:7
a referido iti panagbantay ken panangigaga ti pastor iti aywanna nga arban dagiti
karnero (A&G, 14, 15).
(3) Iti laban masapul ti panagitured, panaganus (proskartersai). Daytoy a termino isu
met laeng ti riknana iti bilin nga “ipaayyo ti tiempoyo iti panagkararag.”
C. TI PANAGPAKADA NI APOSTOL PABLO (Efeso 6:19-24)
1. Kalikagum ni Apostol Pablo nga ikararaganda dagiti “sasantos” ket isu mismo kasapulanna
met ti karkaragda. (Efeso 6:19)

a. Mano a tattao ti immawat wenno nakabasa/nakangngeg iti Surat Kadagiti taga-Efeso?

Saantayo nga ammo. Adu kunatayon. Dinawatna agikararag pay dagiti taga-Filipos kuna
ti 1:19. Pati taga-Colosas (4:3) tapno malukatan ti ruangan panangasaba.
b. Iti daytoy a panagsuratna, ni Apostol Pablo ket nakabalud. Saanna nga ammo no matay
wenno agbiag. Basaen ti Filipos 1:20-25. Saanna a kiniddaw a mawayyaan.
c. Kiddawna a maikararagan tapno maikkan abilidad a mausar dagiti umisu a balikas ken
adda gundaway a mangasaba (Efeso 6:19; Colosas 4:2-4).
d. Kalikagumanna ti “kinatured.” Naulit ti sao a “kinatured” iti Efeso 6:19-20. Kasta ti
dawatna iti 1 Tes. 2:2 a maaddaan tured. Lagipen ti tured dagiti apostol a nagsao iti
Aramid 4:12-13; 4:29-31.
e. Agkararagtayo ken paikararagantayo kadi a maaddaan tured ita?
f. Iruar ni Apostol Pablo ti mensahe ti “misterio ti evangelio.” Ti wagas ti Dios a
mangisalakan babaen ken ni Cristo! (Efeso 3:3-5, 9).
2. Gapu iti evangelio, ni Apostol Pablo ket adda iti pagbaludan (Efeso 6:20).

a. Kalikagumna a maiwaragawag ti evangelio nga awan panagbuteng. Kas inaramidda iti

Aramid 9:27; 18:26; 19:8.
b. Riparenyo ti paganetget ni San Lucas maipapan iti tured ni Apostol Pablo a mangasaba
bayat nga adda iti pagbaludan kas kuna ti Aramid 28:30-31.
3. Imbaon ni Apostol Pablo ni Tikiko a bisitaenna ti Efeso (6:21,22).

a. Kaddua ni Pablo daytoy Tikiko iti maikatlo a biahe (Aramid 20:4).

b. Idi dandanin matay, imbaon manen ni Pablo daytoy Tikiko a mapan idiay Efeso (2 Tim.
4:12).
c. Ni Onesimo, ti adipen a nakumberte, isu ti kinaddua ni Tikiko a nagbiahe kuna ti Col. 4:7-
9. Ni Tikiko ti agpadamag maipapan iti kasasaad ni Apostol Pablo.
d. Kalikagum ni Pablo a maliwliwa ti puso dagiti taga-Efeso (6:22).

(1) Ti termino a “liwliwa” isu ti patarus ti Griego a parakaleo. Ti root word addaan kayat
a sawen “ayaban a mapan iti abay.” Isu met la ti sao a maipatarus “pamagbaga” ( 1
Tes. 3:2). Isu met ti maipatarus a kayatna a sawen “igunamgunam ken ipakaasi” (1
54
 Cor. 1:10).
(2) Maaramat daytoy “liwliwa” iti Aramid 20:12 idi mapagungar ni Eutico. Kitaenyo ti 2
Cor. 1:6; 7:13; 13:11 (A. & G., 622-623).
4. Panagpakada ni Apostol Pablo (Efeso 6:23, 24)

a. Gapu ta saan a nagilista ni Apostol Pablo kadagiti nagnagan maipagarup a daytoy a surat
naiturong kadagiti sumagmamano a kongregasyon a mairaman ti Efeso.
b. Ti termino a “kappia” (eirene) iti 6:23 maulit-ulit a madakamat (Efeso 1:2; 2:14-17; kdpy).
Dawatenna ti kappia iti relasyon dagiti Judio ken Gentil.
c. Kalikagum ni Apostol Pablo a dagiti kakabsat maaddaan koma iti ayat ken pammati (6:23).
Pammati, kappia ken ayat ti ulit-uliten ni Pablo ditoy a surat. Ngem iti 1 Cor. 132:13,
inaramatna dagitoy: Pammati, Namnama ken Ayat.
d. Madakamat ti Ama idiay langit ken Apo Jesu-Cristo (6:23; 4:4-6).
e. Ti koma parabur adda kadagiti agayat iti Apo, ayat a di agkupas (agape love – 6:24). Ti
termino nga aphtharsia maipatarus a “di mapukaw” kas iti 1 Cor. 15:42, 50 (A. & G. 124-
25).

(1) Daytoy a termino maiyulog “immortality” wenno saan a matay iti Roma 2:7 ken 1
Timoteo 1:10.
(2) Ti saan a matay nga ayat ket kasapulan iti pannakaisalakan. Kuna ni Pablo iti 1 Cor.
16:22, “Siasinoman a di agayat iti Apo, dayta mailunod koma . . .” Daytoy ayat ditoy
ket naadaw iti termino a “phileo.” No saantayo nga ayaten ti APO, mailunodtayonto.
__________________________________________________________

REPASO ITI LEKSION KAPITULO 6

1. Ibagam dagiti uppat a rason iti 6:1-3 apay agtulnog dagiti annak kadagiti nagannak?
2. Kasano ti pannakaaramat dagiti termino “padakkelen” o “disiplina” iti sursurat? Ania dagiti
pannakaaramat ti termino a “paideia”? Kitaen ti Efeso 6:4.
3. Ipalawagmo no ania ti panagdasig ti termino “Appo” dagiti adipen iti “APO”? (6:5)
4. Ania ti kayat a sawen ti “pammagusto iti tao” a serbisio?(6:6; Col 3:22)
5. Ipalawagmo no ania ti efekto ti panursuro ni Apostol Pablo maipapan kadagiti Appo ken
adipen maipapan iti slavery.

6. Ipalawagmo no ania daytoy “naespirituan a dangadang” dagiti Cristiano. Siasino ti dakkel a

KALABAN? Siasino dagiti katulongan daytoy a KALABAN? (Efeso 6:10-12)
7. Siasino ti mangted kabaelan iti daytoy naespirituan a dangadang?
8. Ilistam dagiti ramit a pakilaban ti Cristiano ken ipalawagmo tunggal maysa. (6:13-17)
9. Ania dagiti kasapulan ti Cristiano iti daytoy naespirituan a dangadang? (6:18)

55
10. Ipalawagmo ti kinatured ni Pablo iti panangasaba ken ti kinatured dagiti nagkauna a
Cristiano ken ti panagkasapulantayo ita ti kasta a kinatured. (6:19,20)
11. Siasino ti ibaon ni Pablo a mangparangrang pammati dagiti kakabsat ken mangibaganto no
ania ti kasasaadna? (6:21,22)
12. Kasano ti kina-importante ti “ayat a di matay”? No awan dayta nga ayat kadatayo, ania ti
ibungana? (Efeso 6:24; 1 Cor. 16:22)

:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:

DAGITI NAARAMAT A REFERENCIAS

Arndt, William F., and Gingrich, F. Wilbur. A Greek-English Lexicon of the New Testament and
Other Early Christian Literature. Grand Rapids: Zondervan Publishing House, 1963.
Bauer, Walter, A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other EarlyChristian
Literature. Chicago and London: University of Chicago Press, 1979.

Bruce, F.F.. The Epistle to the Ephesians. London: Fleming H. Revell Company, 1961.
Boles, Kennth L., Galatians and Ephesians. Joplin, Missouri: College Press. 19193.
Jerusalem Bible. London: Darton, Lungman, & Todd. 1966.
Kittel, G. (Editor). Theologgical Dictionary of the New Testament. Grand Rapids, Michigan:
Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1964.
Nestle,Eberhard, Novum Testamentum Graece. (Nestle’s Greek Text of the New Testament).
Printed in Germany, 1964.
New American Standard Bible, The Loackman Foundation. La Habra, California, 1977.
New English Bible. The New Testament in Four Versions. New York: The Iverson-
Ford Associates, 1963.
Thayer, J.H., The New Thayer’s Greek-English Lexicon. Peabody, Massachsetts: Henrikson
Publishers, 1979.
Weed, Michael R., The Letters of Paul to the Ephesians, The Colossians and Philemon. Austin,
Texas: R.B. Sweet Co. Inc. 1971.

56