Regultion 3

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ‬
‫‪Voltage Regulators‬‬
‫زﻣﺎن اﺟﺮا‪ ١٢ :‬ﺳﺎﻋﺖ آﻣﻮزﺷﯽ‬
‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‪:‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎی رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ و ﻣﺠﺘﻤﻊ‬
‫ﻫﺪف ﻫﺎی رﻓﺘﺎری‪ :‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ از ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪه اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ ٨‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺪار ﻣﺠﺘﻤﻊ را ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫‪١‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٢‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ زﻧﺮی را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٩‬ــ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر در ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن را ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫‪٣‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬
‫را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٠‬ــ ﻣﺒﺪل ‪ dc‬ﺑﻪ ‪ dc‬را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٤‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام و ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ را ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫‪١١‬ــ ﻣﺪار ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ ) ‪(Switching‬‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٥‬ــ ﻣﺪارﻫﺎی ﻣﺤﺎﻓﻆ رﮔﻮﻻﺗﻮر را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٢‬ــ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ را‬ ‫‪ ٦‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺳﻪ ﺳﺮ را‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ data sheet‬ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٣‬ــ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻫﺎی اﻟﮕﻮی ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪٧‬ــ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﻪ ﺳﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﺳﺒﺐ ﺧﻄﺎ در ﻋﻤﻠﮑﺮد آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ ‫در اﮐﺜﺮ ﻣﺪارﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ از‬ ‫اﻧﺮژی و ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ دارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی وﻟﺘﺎژ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی وﻟﺘﺎژ زﻧﺮی ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﻳﺎ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺑﺪون ﻓﻴﺪﺑﮏ و ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻴﻢ‪ .‬در اداﻣﻪ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ؟ ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ورودی‬
‫را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ در ﻣﻮرد رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻳﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺪرن ﻣﺎﻧﻨﺪ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ و آن ﻫﺎ را‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ روی دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آن‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ وﺳﺎﻳﻞ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎی‬
‫‪175‬‬
‫‪175‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ دوﺳﺮ ﺧﺎزن ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫‪١‬ــ ‪ ٨‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ را ﺣﺬف ﮐﻨﺪ و وﻟﺘﺎژ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ای ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬در‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻣﺪاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١‬ــ ‪ ٨‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻧﺸﺎن داده‬ ‫ورودی ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﺑﺎر را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ دارد‪ .‬در‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻴﻦ ﺻﺎﻓﯽ و ﺑﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫وﻟﺘﺎژ ‪AC‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻳﮑﺴﻮ ﺷﺪه‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺻﺎف ﺷﺪه‬ ‫وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ‬
‫وﻟﺘﺎژ ‪ ۲۲۰‬وﻟﺖ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫‪ ۵۰‬ﻫﺮﺗﺰ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺻﺎف ﺷﺪه‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬ ‫ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ‪DC‬‬ ‫‪RL‬‬

‫ﺑﺎر)ﻣﺪار اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮر و ﺑﺎر و ﺷﮑﻞ ﻣﻮج ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن‬
‫پ( ﺻﺎﻓﯽ‪ :‬ﺻﺎﻓﯽ ﻋﻤﻞ ﺻﺎف ﮐﺮدن و ﻳﮏ ﻧﻮاﺧﺖ ﮐﺮدن‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎی ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻳﮑﺴﻮ ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺻﺎﻓﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ‬ ‫در ﺷﮑﻞ ‪١‬ــ ‪ ٨‬ﮐﺎر ﻫﺮ ﺑﻠﻮک ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﺎزن اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎی‬ ‫اﻟﻒ ( ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر در ورودی‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮔﺬر در ﺻﺎﻓﯽ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺪار ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ )‪٢٢٠‬‬
‫ت( رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‪ :‬رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ از ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ‬ ‫اﻧﺪازه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً در‬
‫ٔ‬ ‫وﻟﺖ و ‪ ٥٠‬ﻫﺮﺗﺰ( ﺑﻪ‬
‫دوﺳﺮ ﺑﺎر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آن را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪.‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺴﻴﺎری دارﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ث( ﺑﺎر‪ :‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬ ‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎی ﮐﺎﻫﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎر ﻧﺎم دارد‪.‬ﺑﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻳﮏ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ‬ ‫داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﺳﻴﮕﻨﺎل را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ و روی‬
‫ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ٔ‬
‫از ﻣﺪار ﻳﮏ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻳﺎ ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژ‬ ‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ آن اﺛﺮی ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺻﺎف ﺷﺪه و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻪ ﺑﺎر داده ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎی اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﺎی ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺗﺎ آن را ﻓﻌﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ٔ ،‬‬ ‫ب( ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز‪ :‬ﻋﻤﻞ ﻳﮏ ﻃﺮﻓﻪ ﮐﺮدن ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻬﺪه دﻳﻮد ﻳﺎ‬
‫ٔ‬ ‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮ‬
‫ٔ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ ،‬ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز‪ ،‬ﺻﺎﻓﯽ و رﮔﻮﻻﺗﻮر ﭼﻬﺎر ﺑﻠﻮک‬ ‫دﻳﻮدﻫﺎی ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ دﻳﻮدﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻣﺪار‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ‪ DC‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪١‬ــ ‪ ٨‬ﺑﺎ ﺗﺮام ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫اﺻﻠﯽ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻳﮏ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻋﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﻳﮑﺴﻮﺳﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻴﻢ ﻣﻮج‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮج ﻳﺎ ﭘﻞ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪176‬‬
‫‪176‬‬
‫‪∆ VO‬‬ ‫‪٢‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‪:‬‬
‫= ‪SV‬‬ ‫‪×100 %‬‬
‫‪∆ Vin‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪٢‬ــ ‪ ٨‬ﻣﺪار ﺑﻠﻮﮐﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﻣﺜﺎل ‪۱‬ــ ‪ : ۸‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ورودی رﮔﻮﻻﺗﻮری ‪۲‬‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ورودی اﻳﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ رﮔﻮﻟﻪ ﻧﺸﺪه ‪ Vi‬و در‬
‫وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪ ۰/۴‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ آن وﻟﺘﺎژ رﮔﻮﻟﻪ ﺷﺪه ‪ VO‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ SV‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر و دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫‪RL‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬ ‫‪t‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪t‬‬
‫رﮔﻮﻟﻪ ﻧﺸﺪه‬ ‫رﮔﻮﻟﻪ ﺷﺪه‬
‫‪∆ VO‬‬
‫= ‪SV‬‬ ‫‪×100%‬‬
‫‪∆ Vin‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۲‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ و ﺷﮑﻞ ﻣﻮج ﻫﺎی ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ آن‬
‫‪0/ 4‬‬
‫= ‪SV‬‬ ‫‪×100%‬‬ ‫درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ‪VO‬ﻳﺎ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات آن ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫‪2‬‬ ‫ٔ‬
‫‪SV =20%‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﯽ زﻳﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ SV‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ ٢٠‬درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ورودی‬ ‫اﻟﻒ ــ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‪.‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺿﺮﻳﺐ‬ ‫ب ــ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ‪) Vi‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺑﺮای ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻳﮏ وﻟﺖ ورودی ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻧﻴﺰ‬ ‫ورودی ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ(‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫پ ــ ﺗﻐﻴﻴﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪٢‬ــ ‪ : ٨‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی رﮔﻮﻻﺗﻮری از ‪ ١٤‬وﻟﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮای رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ‪ ١٥‬وﻟﺖ ﺑﺮﺳﺪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر از ‪ ١٠‬وﻟﺖ ﺑﻪ ‪١٠/٠٠٥‬‬ ‫ﺳﻪ ﻧﻮع ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺮ ﻳﮏ از‬
‫وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪) .‬ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ‪ ،‬دو ﺿﺮﻳﺐ دﻳﮕﺮ را ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر و دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه اﻧﺪ(‪.‬‬ ‫‪١‬ــ‪٢‬ــ‪ ٨‬ــﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺧﻂ ﻳﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ‪:‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫)‪ (Line Regulation‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ ac‬ورودی ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫ﻣﯽ آورﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪار اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وﻟﺘﺎژ‬
‫‪∆ VO = 10 / 005 − 10 = 0 / 005V‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺛﺎﺑﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً در وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ورودی رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻘﺪاری ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫‪∆ Vin = 15 − 14 = 1V‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی و ﻣﻴﺰان آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ SV‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ )‪(SV‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪∆ VO‬‬
‫= ‪SV‬‬ ‫‪×100%‬‬
‫‪∆ Vin‬‬
‫‪0 / 005‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ورودی در‬
‫= ‪SV‬‬ ‫‪×100 = 0 / 5 %‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺻﻮرت ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر و دﻣﺎ را ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬
‫ﻋﺪد ‪ ٠/٥‬درﺻﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی‬ ‫و آن را ﺑﺎ ‪ SV‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‪١‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ )ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ(‪ ٠/٥ ،‬درﺻﺪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ورودی ﻳﮏ وﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ )‪ (SV‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺑﻴﺎن‬
‫ﺷﮑﻞ ﻫﺎی ‪٣‬ــ ‪ ٨‬و ‪٤‬ــ ‪ ٨‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎﻳﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬ ‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار آن از ٔ‬
‫‪177‬‬
‫‪177‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﮐﻢ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﻟﺘﺎژ ورودی‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر از ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫‪IL‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫‪Voltage‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Regulator‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر زﻳﺎد‬ ‫‪RL‬‬
‫‪Vin‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ۵‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر و وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر زﻳﺎد‬ ‫‪Vi‬‬

‫وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪(from rectifier/filter) Regulator‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬
‫‪IL‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۳‬ــ ‪ ۸‬ــ وﻟﺘﺎژ ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫‪Regulator‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﮐﻢ‬ ‫‪RL‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ در وﻟﺘﺎژ ورودی‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ در وﻟﺘﺎژ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر زﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫) ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ(‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫‪Vin‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ‬

‫ورودی و دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪Vi‬‬
‫‪(from rectifier/filter) Regulator‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫‪∆V‬‬
‫‪SI = _______________*١٠٠٪ = ∆I O ×100%‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬ ‫‪L‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۴‬ــ ‪ ۸‬ــ وﻟﺘﺎژ ورودی رﮔﻮﻻﺗﻮر ﮐﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻋﺪد ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ازای ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻳﮏ ﻣﻴﻠﯽ آﻣﭙﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬ ‫ﻫﺮ ﻗﺪر ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪ SV‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﮔﻮﻻﺗﻮر از‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ً ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪ ٠/٠١‬درﺻﺪ ﺑﺮ ﻣﻴﻠﯽ آﻣﭙﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ‪ ١ mA‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ )اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ‬ ‫‪٢‬ــ ‪٢‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺿﺮﻳـﺐ ﺗـﺜـﺒـﻴـﺖ ﺑـﺎر ﻳـﺎ ﺟـﺮﻳـﺎن‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ( وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ‪ ٠/٠١‬درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﻗﺪر‬ ‫)‪ :(Load Regulation‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎر )ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه( ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﮔﻮﻻﺗﻮر از ﻧﻈﺮ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬ ‫ﻋﺒﻮری از آن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫داﺧﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪٣‬ــ‪٢‬ــ‪ ٨‬ــ ﺿﺮﻳــﺐ ﺗـﺜــﺒـﻴـﺖ ﺣــﺮارت‬ ‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫)‪ :(Temperature Regulation‬ﺣﺮارت ﻧﻴﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺷﻮد‪ .‬درﺻﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻫﺎی ‪ ٥‬ــ ‪ ٨‬و ‪ ٦‬ــ ‪ ٨‬آﻣﭙﺮﻣﺘﺮﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن وﻟﺘﺎژ ورودی و‬ ‫ﺑﺎر ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﯽ وﻟﺖ ﻣﺘﺮ ﻫﻤﻮاره وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر را ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ دﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ دﻣﺎرا ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﺜﺒﻴﺖ اﻳﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪ ST‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و از راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﻣﻄﻠﻮب و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪178‬‬
‫‪178‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫‪∆V‬‬
‫‪ST = ________________ × ١٠٠ ٪ = ∆ TO ×100٪‬‬
‫‪DC POWER SUPPLY‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ‬
‫‪20‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫در ﻃﺮاﺣﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ ST‬را ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬

‫‪40‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﺛﺮ ﺣﺮارت روی وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را‬
‫‪VOLTAGE‬‬ ‫‪CURRENT‬‬ ‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ‪:VR‬‬
‫‪COARSE‬‬ ‫‪FINE‬‬ ‫‪COARSE‬‬ ‫‪FINE‬‬ ‫)‪ (Voltage Regulation Percent‬در ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ‬
‫‪ON/OFF‬‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‪ ،‬درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ از راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ‪ -‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺪون ﺑﺎر‬
‫‪VR = _____________________________ * ١٠٠٪‬‬
‫‪RL‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ۸‬ــ ‪۸‬‬ ‫‪VONL − VOFL‬‬

‫= ‪VR‬‬ ‫‪×100%‬‬
‫‪VOFL‬‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ VR‬ﻋﺪدﮔﺬاری ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫در ٔ‬ ‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ (No load output Voltage) VONL‬وﻟﺘﺎژ‬
‫‪VONL − VOFL‬‬ ‫‪14 − 13 / 8‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺪون ﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺻﻔﺮ و ‪RL‬‬
‫= ‪VR‬‬ ‫= ‪×100%‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪VOFL‬‬ ‫‪13 / 8‬‬
‫ﻣﺴﺎوی ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0 / 2 × 100‬‬
‫= ‪VR‬‬ ‫‪% = 1 / 44 %‬‬ ‫‪ (Full Load Output Voltage) VOFL‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ‬
‫‪13 / 8‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ۱/۴۴ ،‬درﺻﺪ‬ ‫ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺑﻴﺶ ﺗﺮﻳﻦ و ‪ RL‬ﮐﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار را‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دارد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۷‬ــ ‪ ۸‬ــ اﻟﻒ و ب ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ را ﺑﺪون‬
‫ﺑﺎر و در ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻴﺪ ‪ :‬ﻣﻘﺪار ‪ VR‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫‪ILmax‬‬ ‫‪IL=0‬‬
‫‪VOFL‬‬ ‫‪VONL‬‬
‫راﺑﻄﻪ ‪SV‬‬
‫ٔ‬ ‫درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ روی‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ‬
‫‪RLmin‬‬ ‫∞=‪RL‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪۳‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر زﻧﺮی‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۷‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪون ﺑﺎر و ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻳﮏ روش ﺳﺎده ﺑﺮای ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫در ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺧﻮب ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ‪ VR‬ﻫﻤﻮاره ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺮی اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪۹‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر زﻧﺮی ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪۳‬ــ ‪ :۸‬درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ‪ DC‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪IS‬‬ ‫‪RS‬‬
‫‪ ۸‬ــ ‪ ۸‬را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ ﺑﺎری ‪ ۱۴‬وﻟﺖ‬
‫‪Vi‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﮥ‬ ‫‪Vin‬‬ ‫‪IZ‬‬ ‫‪VZ‬‬ ‫‪IL‬‬ ‫‪RL VO‬‬ ‫و در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ‪۱۳/۸‬وﻟﺖ را ﺑﻪ ﻣﺪار ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪه‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ ﺑﺎری ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪VONL=۱۴V‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۹‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر زﻧﺮی‬ ‫و در ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ VOFL =۱۳/۸V‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪179‬‬
‫‪179‬‬
‫‪IL‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻟﺘﺎژ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫‪+‬‬ ‫‪RS‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪Vi‬‬
‫‪IB‬‬
‫‪RL‬‬ ‫‪VO‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪه زﻧﺮی وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ورودی )‪ (Vin‬ﺑﻪ ﻣﺪار ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬
‫‪−‬‬ ‫‪VZ‬‬ ‫‪−‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ Vin‬از ‪ VZ‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن در ﻣﺪار زﻧﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫و دﻳﻮد زﻧﺮ در ٔ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۰‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪۀ ﮐﻠﮑﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮک)ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺟﺮﻳﺎن(‬ ‫ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه ‪ RS‬از اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن زﻧﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﺠﺎز )‪ (IZmax‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪه آل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪۴‬ــ ‪ : ۸‬در رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۱‬ــ ‪ ،۸‬اﮔﺮ ‪ VZ=۱۲V‬و ‪ Vin=۳۰v‬و ‪ VBE=۰/۷V‬ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ دﻳﻮد زﻧﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺑﺎﺗﺮی ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ‬
‫دوﺳﺮ ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫‪IS (۳‬‬ ‫‪IL (۲‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪VO (۱‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪه ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ از وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫‪RS‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬‫ﺷﮑﺴﺖ زﻧﺮ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﻮد زﻧﺮ در ٔ‬
‫‪IS 1KΩ‬‬
‫‪+‬‬ ‫داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫وﻟﺘﺎژ در دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ٔ‬
‫‪IL‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VZ‬‬
‫‪RL 1KΩ VO‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ از وﻟﺘﺎژ ﺷﮑﺴﺖ زﻧﺮ ﮐﻢ ﺗﺮ ﺷﻮد‪ ،‬دﻳﻮد زﻧﺮ از‬
‫‪−‬‬
‫‪−‬‬ ‫ﻧﺸﺪه ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺪار ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮔﺮدد و وﻟﺘﺎژ ﺗﺜﺒﻴﺖ ٔ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از دﻳﻮد زﻧﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻮان ﻣﺠﺎز دﻳﻮد‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۱‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬ ‫زﻧﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮی ﺑﺎ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ٔ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮان و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ دﻳﻮد زﻧﺮ در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن ‪ VO=VZ-VBE‬اﺳﺖ ﻟﺬا‪:‬‬
‫ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر زﻳﺎد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از دﻳﻮد زﻧﺮ ﺑﻪ‬
‫‪VO =۱۲-۰/۷=۱۱/۳‬‬
‫ﻋﻨﻮان رﮔﻮﻻﺗﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد وﻟﺘﺎژ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫وﻟﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻳﻮد زﻧﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ٔ IL‬‬
‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ﺑﺮای‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬
‫‪VRL VO‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫=‬
‫‪RL RL‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪۴‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎی اﻣﻴﺘﺮ ﻣﺸﺘﺮک و ﮐﻠﮑﺘﻮر‬
‫‪11 / 3‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫‪= 11 / 3 mA‬‬
‫‪1KΩ‬‬ ‫ﻣﺸﺘﺮک ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺮﻳﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ وﻟﺘﺎژ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ‪ IS‬ﻣﻌﺎدﻟ ٔﻪ ‪ KVL‬را در ﺣﻠﻘ ٔﻪ ورودی‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺪار ﮐﻠﮑﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮک ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪار ﺑﺮای‬
‫)ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪۱۲‬ــ ‪ (۸‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺮﻳﺎن آن زﻳﺎد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ورودی آن ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪۱۰‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬
‫‪RS‬‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻠﮑﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮک ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬
‫‪+‬‬ ‫‪IS‬‬ ‫دراﻳﻦﻣﺪار‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﺑﺎر ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻴﺘﺮ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‬
‫‪+‬‬
‫‪Vi=30V‬‬ ‫‪VZ=12V‬‬ ‫ﻣﺴﺎوی و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ (1+ β)IB‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در اﻳﻦ ﻣﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر در‬
‫‪−‬‬ ‫ﺳﺎده زﻧﺮی اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮر ٔ‬
‫‪−‬‬
‫اﻧﺪازه‬
‫ﺣﻠﻘﻪ دﻳﻮد زﻧﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ٔ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻴﺮﺷﻬﻒ در ٔ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۲‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺣﻠﻘﮥ ورودی‬ ‫‪ VBE‬از وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ زﻧﺮ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﻳﻌﻨﯽ ‪ VO=VZ-VBE‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪180‬‬
‫‪180‬‬
‫‪-Vin + RSIS +VZ=۰‬‬
‫‪RS‬‬ ‫‪IB‬‬
‫‪IS‬‬
‫‪TR1‬‬ ‫‪-۳۰ + (۱KΩ)IS +۱۲ =۰‬‬
‫‪TR2‬‬
‫‪30 − 12‬‬
‫= ‪Is‬‬ ‫‪= 18 mA‬‬
‫‪Vin‬‬ ‫‪VZ‬‬ ‫‪IL‬‬
‫‪1KΩ‬‬
‫‪+‬‬
‫‪RL 10Ω VO‬‬
‫‪−‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﮐﻼﺳﯽ ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RL‬را ﺑﻪ ‪۵۰۰‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۴‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن‬ ‫اﻫﻢ ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ IL‬و ‪ IS‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒ ٔﻪ ‪ VO‬از راﺑﻄ ٔﻪ‬

‫‪ ۵‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ‬
‫)‪VO = VZ - (VBE۱+VBE۲‬‬
‫ﺻﻮرت زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮای درﻳﺎﻓﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ از رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻧﺸﺎن داده‬
‫‪VO=۱۲-(۰/۷+۰/۷)=۱۲-۱/۴‬‬
‫ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪١٠‬ــ‪ ،٨‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ ‪۱۳‬ــ ‪ ۸‬از زوج‬
‫وﻟﺖ ‪VO=۱۰/۶‬‬
‫‪VRL VO‬‬ ‫دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫= ‪ IL‬ﻣﻘﺪار ‪ IL‬را ﺑﻪ‬ ‫=‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄ ٔﻪ‪:‬‬
‫‪RL RL‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻳﻢ‪:‬‬
‫‪RS‬‬ ‫‪IB‬‬
‫‪10 / 6‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫‪= 1 / 06A‬‬ ‫‪TR1‬‬
‫‪10Ω‬‬ ‫‪TR2‬‬
‫ﭼﻮن در ﻣﺪار زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن ‪ IE β1β2 IB‬اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪Vin‬‬ ‫‪VZ‬‬ ‫‪IL‬‬ ‫‪+‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻘﺪار ‪ IB‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪IB = E = L‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪β1β2 β1β2‬‬
‫‪1 / 06 1 / 06‬‬
‫= ‪IB‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1 / 06mA‬‬
‫‪50× 20 1000‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۱۳‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ KVL‬را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ و ‪ IS‬را‬

‫ٔ‬ ‫ﺣﻠﻘﻪ ﺷﮑﻞ ‪۱۵‬ــ ‪۸‬‬
‫در ٔ‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺪار اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﮏ از ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دارای‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮه ﺟﺮﻳﺎن ‪ β ۱‬و ‪ β ۲‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﺑﺎر از راﺑﻄ ٔﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ‬
‫ٔ‬
‫‪RS‬‬ ‫زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪IS‬‬ ‫‪1KΩ‬‬ ‫‪IZ‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪I L = β1β2I B‬‬
‫‪Vi=30V‬‬ ‫‪VZ=12V‬‬ ‫ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر از راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫‪−‬‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۵‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺣﻠﻘﮥ ورودی‬ ‫) ‪VO = VZ − (VBE1 + VBE2‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ ۵‬ــ ‪ :۸‬در رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن‬

‫‪− Vin + R s Is + Vz = 0‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۱۴‬ــ ‪ ۸‬اﮔﺮ ‪ Vin=۳۰V‬و ‪ VZ =۱۲V‬و ‪ RS =۱KΩ‬و‬
‫‪Vin − VZ 30 − 12‬‬ ‫‪ VBE۱=VBE۲=۰/۷v‬و ‪ β ۱ = ۵۰‬و ‪ β ۲ = ۲۰‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‪:‬‬
‫= ‪Is‬‬ ‫=‬
‫‪RS‬‬ ‫‪1KΩ‬‬
‫‪IZ (۴‬‬ ‫‪IB (۳‬‬ ‫‪IL (۲‬‬ ‫‪VO (۱‬‬
‫‪IS = 18 mA‬‬
‫‪181‬‬
‫‪181‬‬
‫ب( ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‪ :‬ﻣﺪاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫ﭼﻮن ‪ IS=IZ+IB‬اﺳﺖ ﻟﺬا‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮاﻏﻠﺐ از ﭼﻨﺪ‬ ‫‪IZ=IS-IB‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪IZ=۱۸-۱/۰۶=۱۶/۹۴mA‬‬
‫پ( ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪۀ وﻟﺘﺎژ ﺧﻄﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺪار‪،‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ را ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯽ از وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﮐﻼﺳﯽ ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ۱۴‬ــ ‪۸‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺧﻮد را ﻃﻮری ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RL‬را ﺑﻪ ‪ ۲۰‬اﻫﻢ اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ IS ،IL‬و ‪ IZ‬را‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ دو وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ت( ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه و ﻋﺒﻮر دﻫﻨﺪۀ ﺟﺮﻳﺎن ‪ :‬اﻳﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻠﮑﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮک ﻳﺎ زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺪار ﻳﮏ ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬ ‫‪ ۶‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺮی ﺑﺎ ﻣﺪار ﻓـﻴـﺪﺑﮏ‬
‫و از ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در‬
‫) ‪( Basic Linear Series Regulator‬‬
‫دوﺳﺮ اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﺑﺪون ﻓﻴﺪﺑﮏ را ﺷﺮح دادﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮای‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه از اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻗﺪرت زﻳﺎدی در آن ﺗﻠﻒ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫اﻳﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺳﺮی و ﻣﻮازی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ اﺳﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺮی و ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن در‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ زﻳﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪاوم اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۶‬ــ ‪ ۸‬و ‪۱۷‬ــ ‪ ۸‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫ﻋﺒﻮردﻫﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و‬
‫ٔ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﻻزم را ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه و‬ ‫‪Vi‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺮی‬
‫‪VO‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻤﻴﺸﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺮی‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫و ﻋﺒﻮردﻫﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن‬
‫)در ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه(‬
‫وﻟﺘﺎژ اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫وﻟﺘﺎژ اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه(‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ اﺻﻼح ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۷‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﺳﺮی‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪۱۸‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻓﻴﺪﺑﮏ‬

‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ورودی ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر‪ ،‬ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ‪DC‬‬ ‫ﮐﺎر ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ اﻳﻦ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫رﮔﻮﻟﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﻳﮑﺴﻮﮐﻨﻨﺪه و ﺧﺎزن‬ ‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‪ :‬وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ ﻳﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‬
‫ﺻﺎﻓﯽ از ﺑﺮق ﺷﻬﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﺗﻮﺳﻂ دﻳﻮد زﻧﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪182‬‬
‫‪182‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺘﯽ را در ﺧﺮوﺟﯽ آن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد‪.‬‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪TR1‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ‪ op-Amp‬ﺑﻪ ﺑﻴﺲ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‪NPN ،‬‬
‫‪Vref‬‬
‫)‪ (TR۱‬داده ﺷﺪه و وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺲ ‪ TR۱‬را زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪D1‬‬
‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬
‫‪R2‬‬
‫ﻣﺪار‬
‫ﺑﺎ ﻫﺎدی ﺗﺮ ﺷﺪن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ ،TR۱‬ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻴﺘﺮ آن‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫‪R3‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ‪ VO‬را زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪ VO‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۸‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ‬
‫اﮔﺮ ‪VO‬‬ ‫‪VR3‬‬ ‫‪Vi−‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺪار ‪ VZ‬وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‪ op-Amp ،‬ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﮐﻢ ﺷﻮد‬ ‫ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪oP-AmP‬‬
‫ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫و آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎی ‪ R۲‬و ‪ R۳‬ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR1‬ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‬
‫‪VBTR1‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫‪Vi+−Vi−‬‬ ‫و از ‪ op-Amp‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪oP-AmP‬‬ ‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪۱‬ــ ‪ ۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ در ‪۷‬‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ‪TR۱‬‬ ‫‪IE TR1‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪار ﺗﻘﺴﻴﻢ ٔ‬
‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﮐﺮد ﻣﺪار را ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﺜﺎل زﻳﺮ‬ ‫‪ R۲‬و ‪ R۳‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻘﺪار ‪ VR۳‬از ٔ‬
‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۹‬ــ ‪ ۸‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ‬ ‫ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪VO R 3‬‬
‫ﻓﻴﺪﺑﮏ ﺳﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫= ‪VR 3‬‬
‫‪R2 + R 3‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻠﯽ‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪15V‬‬
‫‪R1 1KΩ‬‬ ‫‪TR1‬‬
‫‪10.2V‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪،‬ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی )‪ ( Vin‬و ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر )‪ (IL‬ﮐﺎﻫﺶ‬
‫‪Vref‬‬
‫‪Vi+‬‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R۳‬ﻧﻴﺰ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Vi−‬‬ ‫ﭼﻮن وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ‪ R۳‬ﻫﻤﺎن وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻌﮑﻮس ٔ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه‬
‫‪D1‬‬ ‫‪5.1V‬‬ ‫‪R2 10KΩ‬‬
‫‪ op-Amp‬اﺳﺖ و وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ )‪ (VZ‬وﻟﺘﺎژ ورودی ﻏﻴﺮﻣﻌﮑﻮس ٔ‬
‫‪R3 10KΩ‬‬
‫‪ op-Amp‬اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ دو وﻟﺘﺎژ در ورودی ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۹‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﺳﺮی‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدی ﺑﺎﻳﺪ ‪ VR۳=VZ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫‪ Vi+ =Vi-‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ‪ ،VR۳‬ﻣﻘﺪار ‪ Vi-‬در ‪ op-Amp‬ﮐﻢ‬
‫وﻟﺘﺎژ ورودی از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ ،R۱‬دﻳﻮد زﻧﺮ را در‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﻦ ورودی ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ‪ op-Amp‬را‬
‫ﺑﺎﻳﺎس ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ و وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ورودی ﻣﺜﺒﺖ ‪ op-Amp‬ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ Vi+‬را در‬ ‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ‪ op-Amp‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫‪183‬‬
‫‪183‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫‪ ۵/۱‬وﻟﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪TR1‬‬ ‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدی وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻨﻔﯽ ‪ op-Amp‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪I‬‬
‫‪Vref‬‬
‫‪Vi+‬‬ ‫ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﺜﺒﺖ آن ﻳﻌﻨﯽ ‪ ۵/۱‬وﻟﺖ اﺳﺖ‪Vi+=Vi-=۵/۱V .‬‬
‫‪Vi−‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ و ﺗﻘﺴﻴﻢ آن ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎی‬
‫‪D1‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫ﻣﺪار‬
‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬ ‫‪ R۲‬و ‪ R۳‬وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ‪ ،R۳‬ﻳﻌﻨﯽ وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻨﻔﯽ ‪ op-Amp‬را‬
‫‪R3‬‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪VO R 3‬‬ ‫‪10 / 2 × 10‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۰‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ‬ ‫= ‪Vi − = VR 3‬‬ ‫=‬ ‫‪= 5 / 1V‬‬
‫‪R2 + R 3‬‬ ‫‪10 + 10‬‬
‫در ‪ op-Amp‬ﻫﻤﻮاره ‪ Vi+=Vi-‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪Vi -=VZ‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﻣﻘﺪار ‪ VO‬ﮐﻢ ﺷﻮد و ﺑﻪ ‪ ۱۰‬وﻟﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻨﻔﯽ ﻫﻤﺎن اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪R۳‬‬ ‫ﺻﻮرت ‪ VR۳‬ﻧﻴﺰ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ‪ ۵‬وﻟﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ زﻳﺮا‪:‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﻘﺴﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎی ‪ R۲‬و ‪ R۳‬ﺑﻪ‬
‫‪VO R 3‬‬ ‫‪10× 10‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ ﻳﻌﻨﯽ‪:‬‬ ‫= ‪VR 3‬‬ ‫=‬ ‫‪=5V‬‬
‫‪R 2 + R 3 10 + 10‬‬
‫‪VO R 3‬‬
‫ﮐﻢ ﺷﺪن وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ‪ ،R۳‬وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻨﻔﯽ ‪op-Amp‬‬
‫= ‪Vi − = VR 3‬‬
‫‪R2 + R 3‬‬ ‫را ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﻦ ورودی ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ‪op-Amp‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ Vi-‬وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ زﻧﺮ ﻳﻌﻨﯽ ‪ VZ‬را ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻴﻢ‪:‬‬ ‫را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪VO R 3‬‬
‫زﻳﺮا ‪:‬‬
‫= ‪VZ‬‬
‫‪R2 + R 3‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ VO‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‬ ‫‪Vi + − Vi − = 5 / 1− 5 = 0 / 1 V‬‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ‪ op-Amp‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬

‫‪ R + R3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪VO =  2‬‬ ‫‪ VZ‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ R3‬‬ ‫‪‬‬
‫راﺑﻄﻪ را ﺳﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ‪ op-Amp‬وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺲ ‪ TR1‬زﻳﺎد‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻴﺘﺮ را زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ R ‬‬
‫‪VO = 1+ 2  VZ‬‬ ‫ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻴﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ VO‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫‪ R3 ‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺎﻫﺶ ‪ VO‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدﮐﺎر ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ ۶‬ــ ‪ : ۸‬در ﺷﮑﻞ ‪۲۰‬ــ ‪ ۸‬اﮔﺮ ‪ Vin=۱۵ V‬و‬
‫‪ VZ=۵/۱ V‬و ‪ R۲=R۳=۱۰KΩ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ VO ،‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ‪ :‬ﻋﻴﺐ ﻳﺎﺑﯽ در ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻤﻮاره ﻳﮏ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄ ٔﻪ ‪ VO‬و اﺟﺰاء ﻣﺪار‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ VO‬را‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻋﻴﺐ ﻳﺎﺑﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا راﺑﻄﻪ را ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪ .‬ﻓﺮاﮔﻴﺮی اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫‪ R ‬‬ ‫آﻣﻮزش ﻫﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪VO = 1+ 2  VZ‬‬
‫‪ R3 ‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ‪ VO‬را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻳﻢ‪:‬‬
‫‪۲‬ــ ‪ ۶‬ــ ‪ ۸‬ــ راﺑﻄﮥ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ و اﺟﺰای ﻣﺪار‪:‬ﺑﺎ‬
‫‪VO = 1+  5 / 1 = 2 × 5 / 1‬‬
‫‪10‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪۲۰‬ــ ‪ ۸‬وﻟﺘﺎژ زﻧﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ ورودی‬
‫‪ 10 ‬‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ‪ op-Amp‬اﺗﺼﺎل دارد را وﻟﺘﺎژ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ )‪ (VREF‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬
‫وﻟﺖ ‪VO =۱۰/۲‬‬
‫‪184‬‬
‫‪184‬‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در دوﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬ﺑﻪ ﺣﺪود‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪۷‬ــ ‪ : ۸‬در ﺷﮑﻞ ‪۲۰‬ــ ‪ ۸‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ‪Vin=۱۵‬‬
‫‪ ۰/۷‬وﻟﺖ ﻧﺮﺳﺪ؛ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۲‬ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﮐﻪ‬ ‫وﻟﺖ و ‪ VZ=۴/۷‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ R 2‬را ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﺪ‬
‫وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬ﻧﻴﺰ از ‪ ۰/۷‬وﻟﺖ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪R3‬‬
‫ﺗﺎ ‪ VO=۸ V‬ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺲ اﻣﻴﺘﺮ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۲‬ﻧﻴﺰ از ‪ ۰/۷‬وﻟﺖ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫‪ R ‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺑﺘﺪاراﺑﻄ ٔﻪ‪VO‬راﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪VO = 1+ 2  VZ :‬‬
‫‪ R3 ‬‬
‫از ﮐﻠﮑﺘﻮر ‪ ،TR۲‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﺲ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬ﻧﻴﺰ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ VO‬و ‪ VZ‬را در راﺑﻄ ٔﻪ ‪ VO‬ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬
‫‪ R ‬‬
‫)‪8 = 1+ 2  (4 / 7‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬ ‫‪ R3 ‬‬
‫‪0/ 7‬‬ ‫ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺗﺴﺎوی راﺑﺮ ‪ ۴/۷‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫= ‪IL max‬‬ ‫ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ در ﺣﺪ‬
‫‪RS‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪= 1+ 2‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ ۸‬ــ ‪ :۸‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ در ﺷﮑﻞ ‪۲۱‬ــ ‪ ۸‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‬ ‫‪4/7‬‬ ‫‪R3‬‬
‫‪ TR۲‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺲ اﻣﻴﺘﺮ ‪ ۰/۷‬وﻟﺖ ﻫﺎدی ﺷﻮد و ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫‪R2‬‬
‫‪1 / 7 = 1+‬‬
‫‪R3‬‬
‫ﺑﺎر را در ﺣﺪ ‪ ۲۰۰‬ﻣﻴﻠﯽ آﻣﭙﺮ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬را‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻳﻢ‪.‬‬
‫‪R2‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪R3‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪R2‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬ ‫‪= 1/ 7 − 1‬‬
‫‪R3‬‬
‫‪R2‬‬
‫= ‪IL max‬‬
‫‪0/ 7‬‬ ‫‪= 0/ 7‬‬
‫‪RS‬‬ ‫‪R3‬‬
‫‪۳‬ــ ‪ ۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار ﻣﺤﺎﻓﻆ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه‬
‫‪0/ 7‬‬
‫= ‪200mA‬‬ ‫ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬
‫‪RS‬‬
‫) ‪:( Short Circuit or Over Load Protection‬‬
‫‪0/ 7‬‬ ‫‪0/ 7‬‬
‫= ‪RS‬‬ ‫=‬ ‫‪= 3 / 5Ω‬‬ ‫اﮔﺮ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺷﻮد ﺟﺮﻳﺎن زﻳﺎدی از‬
‫‪200mA 0 / 2‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑﯽ آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل ٔ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪۹‬ــ ‪ :۸‬اﮔﺮ ‪ RS=۱ Ω‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل ٔ‬
‫ﻋﺒﻮری از ﺑﺎر ﭼﻨﺪ آﻣﭙﺮ اﺳﺖ؟ وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺲ اﻣﻴﺘﺮ را ﺑﺮای ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﻣﺤﺎﻓﻆ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺤﺎﻓﻆ در ﺷﮑﻞ‬
‫‪ ۰/۷ TR۲‬وﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪۲۱‬ــ ‪ ۸‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۲‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ ،Rs‬ﻣﺪار‬
‫‪R I =V‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪S L‬‬ ‫‪BETR 2‬‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻆ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎر ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪V‬‬
‫‪I L max‬‬ ‫‪= BETR 2‬‬
‫‪RS‬‬ ‫‪RS‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪TR1‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪0/ 7‬‬
‫= ‪IL max‬‬ ‫‪= 0 / 7A‬‬ ‫‪IL‬‬
‫‪1Ω‬‬ ‫‪R1‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪Vref‬‬ ‫‪TR2‬‬
‫ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪۀ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪R2‬‬
‫‪۷‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﻣﻮازی‬ ‫‪D1‬‬
‫)‪(Basic Linear Shunt Regulator‬‬ ‫‪R3‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪۲۲‬ــ ‪ ۸‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻣﻮازی‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۲۱‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺪار ﻣﺤﺎﻓﻆ‬
‫‪185‬‬
‫‪185‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ وﻟﺘﺎژ ورودی ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬ ‫رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎی‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﻮازی ﻫﻢ‬
‫‪ R۳‬و ‪ R۴‬ﺣﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﺜﺒﺖ ‪( Vi+) op-Amp‬‬
‫‪R1‬‬
‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ‪ ، Vi+‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ‪ op-Amp‬ﮐﻢ‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺟﺮﻳﺎن‬

‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻮازی‬
‫ﮐﻠﮑﺘﻮر ‪ TR۱‬را ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻢ ﺷﺪن )‪ IC(TR۱‬وﻟﺘﺎژ ﮐﻠﮑﺘﻮر‬
‫اﻣﻴﺘﺮ ‪ TR۱‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﻫﻤﺎن وﻟﺘﺎژی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۲‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻮازی‬
‫ﺑﺎر ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ در ﺣﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۲۵‬ــ ‪ ۸‬ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی و اﺛﺮ آن در ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫در ﺷﮑﻞ ‪۲۳‬ــ ‪ ۸‬ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ‬
‫وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪار را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮازی را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻠﻮﮐﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﺟﺰاء ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام‬
‫ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﻣﻮازی ﮐﺎﻣﻼ ً ﻣﺸﺎﺑﻪ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﺳﺮی‬
‫‪R1‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ٔ‬
‫‪Vin‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻠﮑﺘﻮر‬ ‫‪Vout‬‬
‫ﻣﻮازی ﺑﺎ ﺑﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪IC‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎر‬ ‫‪R1‬‬
‫‪R2‬‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪RL‬‬
‫‪Vi−‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ‪VB‬‬
‫‪Vref‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ‬
‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪۀ‬
‫‪TR1‬‬
‫‪Vi+‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻣﻮازی‬
‫‪VC R3‬‬
‫‪ VEB‬ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫اﺣﺴﺎس ﮐﺎﻫﺶ‬
‫‪D1‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ‪Vi+‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ‪R۴‬‬ ‫ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫‪R4‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۵‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪار در ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۳‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻮازی‬
‫ﭼﻨﺎنﭼﻪ وﻟﺘﺎژ ورودی ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۴‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ ﻣﻮازی را ﻧﺸﺎن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪار ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪۲۵‬ــ ‪ ۸‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪۲۶‬ــ ‪ ۸‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪Vi‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی‬
‫‪R1‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
‫‪VO‬‬ ‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬
‫‪Vin‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ‪IC‬‬ ‫‪Vout‬‬ ‫‪Vi−‬‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه‬
‫‪Vref‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ‬ ‫‪TR1‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪IC‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ‪VO‬‬ ‫‪Vi+‬‬ ‫‪RL‬‬
‫‪R3‬‬
‫‪R2‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪D1‬‬
‫‪Vi−‬‬
‫‪Vref‬‬
‫‪VB‬‬
‫‪TR1‬‬ ‫‪R4‬‬
‫‪Vi+‬‬
‫‪R3‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ‪Vi +‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ وﻟﺘﺎژ‬
‫‪D1‬‬
‫در ﺳﻄﺢ ‪R۴‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۲۴‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻣﻮازی‬
‫‪R4‬‬
‫ﻋﺒﻮردﻫﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫ٔ‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه و‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪار در اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی‬ ‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪186‬‬
‫‪186‬‬
‫اﮔﺮ ‪ IL=IC‬ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ‪ IE ≅ IC‬ﻧﻴﺰ ﮐﻢ‬ ‫‪ ۸‬ــ ‪ ۸‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻢ ﺷﺪن ‪ IE‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ‪ RE‬را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬از‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ‬
‫ﺳﻮی دﻳﮕﺮ ‪ VZ=VRE+VEB‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ‪ VZ‬دارای ﻣﻘﺪاری‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄ ٔﻪ ‪ ، VEB=VZ-VRE‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ‪،‬‬
‫‪ VRE‬ﻣﻘﺪار ‪ VEB‬زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر را ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‬ ‫در ﺻﻮرت اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ و ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫و ‪ IL‬را در ﺳﻄﺢ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ٔ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن ‪ IL‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺣﺎﻻت ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪:‬‬ ‫ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪،‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺳﺮی ﮐﺮدن‬
‫‪IL‬‬ ‫‪IC‬‬ ‫‪IE‬‬ ‫‪VRE‬‬ ‫)‪VZ=(VRE+VEB‬‬ ‫‪VZ=cte‬‬
‫ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮی‬
‫‪IL‬‬ ‫‪IC‬‬ ‫‪IB‬‬ ‫‪VEB‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۲۷‬ــ ‪ٔ ۸‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪۱۰‬ــ ‪ :۸‬در ﺷﮑﻞ ‪۲۹‬ــ ‪ ۸‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ‪ VEB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪۰/۷‬‬

‫وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‪ :‬اﻟﻒ( ﻣﺤﺎﺳﺒ ٔﻪ ‪ ، IL‬ب( ﻣﺤﺎﺳﺒ ٔﻪ ‪VO‬‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬
‫‪VS‬‬ ‫‪RS‬‬
‫‪Vi‬‬
‫‪RE‬‬ ‫‪IE‬‬ ‫‪IC=IL‬‬
‫‪TR2‬‬
‫‪RL‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪1KΩ‬‬ ‫‪IL‬‬ ‫‪I I= RS‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪+‬‬
‫‪RL‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪Vi=20V‬‬ ‫‪2.5KΩ‬‬
‫‪VZ‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪6.7V‬‬ ‫‪RB 4.7KΩ‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۲۷‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺷﻤﺎی ﮐﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬در ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۹‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ و ‪ RS‬ﺳﺮی‬
‫ٔ‬ ‫ﻗﺮار دارد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RL‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن در ﺷﮑﻞ ‪۲۸‬ــ ‪ ۸‬ﻧﺸﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ‪REIE+ VEB= VZ‬‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄ ٔﻪ ﻓﻮق ﻣﻘﺪار ‪ IE‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻳﻢ‪:‬‬ ‫‪RE‬‬ ‫‪IE‬‬ ‫‪IC=IL‬‬
‫‪TR2‬‬
‫‪VZ − VEB‬‬
‫= ‪IE‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪RE‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪RL VL‬‬
‫‪VZ‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪RB‬‬
‫‪6 / 7 −0 / 7‬‬
‫= ‪IE‬‬ ‫‪= 6mA‬‬
‫‪1K Ω‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۲۸‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪187‬‬
‫‪187‬‬
‫‪ (٤‬ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (٣‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ IE IC = IL‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ IL=۶mA :‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪RE‬‬ ‫ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ از راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1KΩ‬‬
‫‪VZ‬‬
‫)‪VO=RLIL=(۲/۵)(۶‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Vi=20V‬‬ ‫‪RL 100Ω‬‬ ‫وﻟﺖ ‪VO = ۱۵‬‬
‫‪4.7V‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪RB 1KΩ‬‬ ‫‪۹‬ــ ‪ ۸‬ــ اﻟﮕﻮی ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻳﺎ ﻏﻠﻂ‬
‫‪۱‬ــ‪۹‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۱‬ــ ‪۸‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‬ ‫ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫‪٧‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ‪ dc‬را ﺣﺴﺎب‬ ‫راﺑﻄﻪ درﺻﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪٢‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ ٔ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ ١٠٠‬وﻟﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ ﺑﺎری را ﺑﻪ ‪ ٩٥‬وﻟﺖ در ﺑﺎر‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ VR = VONL − VOFL ×100%‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪VOFL‬‬
‫‪ ٨‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣٢‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ‪R=٥KΩ ، RL=١KΩ‬‬ ‫ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫‪ VBE=٠/٧ V ،VZ=١٠V‬و ‪ Vi=٢٠V‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ ‪........‬‬
‫اﻟﻒ( ‪ VL‬و ‪IL‬؛‬ ‫را ﺑﻪ ﻣﺪار ‪ .........‬ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻠﮑﺘﻮر ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر؛‬ ‫‪٤‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺪار رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫پ( ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪R‬؛‬ ‫‪ .....‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه را ‪. ..........‬‬
‫ت( ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬ ‫‪ ٥‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ‪ ٣٠‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ ‪ VBE=٠/٧‬وﻟﺖ و ‪IL=٠/٢‬‬
‫آﻣﭙﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﺘﺎژ زﻧﺮ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪IS‬‬ ‫‪IC=IE‬‬ ‫‪IL‬‬ ‫‪ ٥ (٢‬وﻟﺖ‬ ‫‪ ٤/٣ (١‬وﻟﺖ‬
‫‪+‬‬ ‫‪IR‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ ٦/٢ (٤‬وﻟﺖ‬ ‫‪ ٥/٧ (٣‬وﻟﺖ‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪VL‬‬
‫‪+‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪VZ‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪RS‬‬
‫‪−‬‬
‫‪1KΩ‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪IL‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۲‬ــ ‪۸‬‬ ‫‪Vi=30V‬‬ ‫‪VZ‬‬
‫‪RL 25Ω‬‬
‫‪−‬‬
‫‪٩‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣٣‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ ‪،RS=٢KΩ ،RL=٤K Ω‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۳۰‬ــ ‪۸‬‬
‫‪ β =٥٠ ،VBE=٠/٧ V ،VZ=١٠ V‬و ‪ Vi=٢٠V‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫زﻳﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٦‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣١‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ ‪ RL‬از ‪ ١٠٠ Ω‬ﺑﻪ‬
‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ‪VL‬؛ ب( ﺟﺮﻳﺎن ‪ IL‬؛‬ ‫‪٢٠٠Ω‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ‪ VEB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪٠/٧‬‬
‫پ( ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺒﻊ ﮐﻪ از ‪ RS‬ﻣﯽ ﮔﺬرد‪:‬‬ ‫وﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ت( ﺟﺮﻳﺎن زﻧﺮ‪.‬‬ ‫‪ (١‬ﻧﺼﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ (٢ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪188‬‬
‫‪188‬‬
‫‪۱۰‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺳﻪ ﺳﺮ‬ ‫‪RS‬‬
‫‪IS‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬

‫در اواﺧﺮ ﺳﺎل ﻫﺎی ‪ ۱۹۶۰‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺪارﻫﺎی ﻣﺠﺘﻤﻊ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪IZ‬‬ ‫‪VZ‬‬
‫‪IL‬‬
‫‪−‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ را ﺑﺮ روی ﺗﺮاﺷﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)‪ ،(IC‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪VL‬‬
‫‪−‬‬
‫ﻧﺴﻞ ا ّول اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ آی ﺳﯽ ﻫﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪µA۷۲۳‬‬ ‫‪−‬‬
‫و ‪ LM۳۰۰‬ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﻳﮏ دﻳﻮد زﻧﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪه‬

‫ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن و ﭼﻨﺪ ﻣﺪار ﻣﻔﻴﺪ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۳۳‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﮥ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﺤﺪود ٔ‬ ‫ﺑﺎ ٔ‬
‫ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻴﺐ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﻣﺠﺘﻤﻊ ا ّوﻟﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺟﺰای ﺧﺎرﺟﯽ زﻳﺎدی ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ‪ ۸‬ﭘﺎﻳﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺑﺮای‬ ‫‪١٠‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﺎم ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ‪ C ،B ،A‬و ‪ D‬را در رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی آن ﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎی اﻳﻦ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺳﺮی ﺷﮑﻞ ‪٣٤‬ــ ‪ ٨‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪VO‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ‬

‫ﺑﺮای اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻣﺪار دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﺮای اﺗﺼﺎل ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﻧﺸﺪه ورودی‪ ،‬اﺗﺼﺎل دﻳﮕﺮی ﺑﺮای وﻟﺘﺎژ ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ و ﺳﻮﻣﯽ ﻫﻢ ﺑﺮای اﺗﺼﺎل ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۴‬ــ ‪۸‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﺳﻪ ﺳﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﻳﺎ ﻓﻠﺰی ﺑﻪ ﺑﺎزار آﻣﺪه اﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ دارﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪١١‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﻘـﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬را در رﮔـﻮﻻﺗﻮر‬
‫ارزان ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ آی ﺳﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﺷﮑـﻞ ‪٢١‬ــ ‪ ٨‬ﻃﻮری ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨـﻴﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر در ‪٢A‬‬
‫ﺑﻮدن آﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪار ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ ﺳﻪ ﺳﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠ ٔﻪ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺲ اﻣﻴﺘﺮ ‪ TR٢‬در ﺣﺎل ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪٠/٦‬‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳﻪ ﻋﺪد ﺧﺎزن ﺑﺎی ﭘﺎس ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫وﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻧﺼﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫‪R‬‬
‫‪١٢‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣٥‬ــ ‪ ٨‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ 2‬را ﻃﻮری‬
‫وﻟﺘﺎژی را ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻧﻔﻮذ و دﺧﺎﻟﺖ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻫﺎی ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪R3‬‬
‫وﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر روی ‪ ۱۲‬وﻟﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ای از رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛‬ ‫‪Vi‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪+30V‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﺳﺮی ‪ ۷۸ XX‬در اﻳﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪R1‬‬ ‫‪TR1‬‬
‫‪Vref‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪۷۸ XX‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻧﮑﺘﮥﻣﻬﻢ ‪ :‬ﻣﻌـﻤﻮ ًﻻ در اﺑﺘـﺪا ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از‬ ‫‪D1‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪6.2V‬‬
‫ﺗﻌﺪادی ﺣﺮف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮوف ﻣﺸﺨﺺ ٔ‬ ‫آﺷﮑﺎرﺳﺎز ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آی ﺳﯽ ‪LM۷۸۰۵‬‬ ‫‪R3‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪۳۶‬ــ ‪ ۸‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر در ﻣﺪار‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۳۵‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ‬
‫‪189‬‬
‫‪189‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪۳۸‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار اﻳﻦ ﻧﻮع آی ﺳﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻠﻮک‬
‫‪78XX‬‬
‫دﻳﺎﮔﺮام رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ ورودی‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫‪GND‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮک‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫)زﻣﻴﻦ(‬
‫‪79XX‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ورودی ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫‪1 GND‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۶‬ــ ‪ ۸‬ــ ﻣﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آی ﺳﯽ‬
‫ﻣﺸﺘﺮک‬
‫)زﻣﻴﻦ(‬
‫دو رﻗﻢ آﺧﺮ در ﺷﻤﺎره آی ﺳﯽ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آن را ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۸‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜ ًﻼ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪ ۷۸۰۵‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻟﻪ ٔ‬
‫ﺷﺪه‬
‫‪ +۵‬وﻟﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ اﻳﻦ ﺳﺮی آی ﺳﯽ ﻫﺎ‬
‫در ﺟﺪول ‪۲‬ــ ‪ ۸‬ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻤﺎره ﻫﺎی اﻳﻦ ﻧﻮع آی ﺳﯽ ﻫﺎی‬ ‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ‪ ± ۴‬درﺻﺪ ﺧﻄﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آی ﺳﯽ‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر و وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺮ ﻳﮏ از آن ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ۷۸۰۵‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ‪ ۴/۸‬وﻟﺖ ﺗﺎ ‪ ۵/۲‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﺎدآور ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﮐﺎﻣ ًﻼ ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺟﺪول ‪۱‬ــ ‪ ۸‬ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻤﺎره ﻫﺎی اﻳﻦ ﻧﻮع آی ﺳﯽ ﻫﺎی رﮔﻮﻻﺗﻮر و‬
‫ﺟﺪول ‪۲‬ــ ‪۸‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺮ ﻳﮏ از آن ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪۱‬ــ ‪۸‬‬
‫‪۱‬ــ ‪۱۰‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺪار داﺧﻠﯽ آی ﺳﯽ‬

‫ﺳﺮی ) ‪ :(۷۸XX‬در ﺷﮑﻞ ‪۳۹‬ــ ‪ ۸‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺪار داﺧﻠﯽ‬ ‫در ﺷﮑﻞ ‪۳۷‬ــ ‪ ۸‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی اﻳﻦ ﺳﺮی آی ﺳﯽ ﻫﺎ‬
‫ﺳﺮی ‪ ۷۸XX‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ :۱‬ﭘﺎﻳﮥ ورودی‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﺳﺮی‬ ‫‪ :٢‬ﭘﺎﻳﮥ زﻣﻴﻦ‬
‫ورودی‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫‪ :٣‬ﭘﺎﻳﮥ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ و‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮥ ‪٢‬‬

‫آﺷﮑﺎرﺳﺎزی‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫ﻣﺪار ﺗﻨﻈﻴﻢ‬ ‫اﺗﺼﺎل دارد‬
‫و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﮥ ﺷﻤﺎرۀ ‪٤‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮥ ‪٢‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫اﺗﺼﺎل دارد‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۳۷‬ــ ‪ ۸‬ــ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی‬
‫و اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه‬
‫• ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۳۹‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺪار داﺧﻠﯽ آی ﺳﯽ‬ ‫ﺳﺮی ‪ ۷۹XX‬در اﻳﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪190‬‬
‫‪190‬‬
‫اﻳﻦ آی ﺳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺑﺪﻫﺪ ‪ ١/٥‬آﻣﭙﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر از ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﺳﺮی ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬
‫‪١‬ــ‪١١‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﺤﻮۀ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺪار‪ :‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﻪ در‬ ‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ دﻣﺎی داﺧﻠﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺗﺎ ﺣﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺑﺎﻻ رود‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤١‬ــ ‪ ٨‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ٔ‬ ‫دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻣﺪار ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺣﺮارﺗﯽ و اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺧﺮوﺟﯽ و ٔ‬
‫ﻣﺒﻨﺎی ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ١/٢٥‬وﻟﺖ ﺑﻴﻦ ٔ‬ ‫ﺧﻮدﮐﺎر ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻳﮏ اﻗﺪام اﺣﺘﻴﺎﻃﯽ‬
‫آی ﺳﯽ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﺗﻼف ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺗﻮان ﻣﺠﺎز و آﺳﻴﺐ رﺳﻴﺪن‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻬﺎی ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺑﻪ رﮔﻮﻻﺗﻮر اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺪار در آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫‪+35V‬‬ ‫‪LM317‬‬ ‫‪+VO‬‬ ‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ دﻣﺎی ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ دارد‪.‬‬
‫‪IREF‬‬
‫‪VREF=1.25V‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺮی ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪R1‬‬
‫‪Adj.‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪IAdj‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫‪C3‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﺎرج از ﮐﻼس ‪ :‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﺷﮑﻞ ‪۳۹‬ــ‪٨‬‬
‫‪C2‬‬ ‫‪R2‬‬
‫را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﻴﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﻪ ﮐﻼس اراﺋﻪ دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪I2= IREF + IAdj‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤١‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ )ﻣﺮﺟﻊ( در ﻣﺪار آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫‪١١‬ــ ‪ ٨‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺧﻄﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫)‪(Adjustable Positive Linear Voltage Regulator‬‬
‫اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ را وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ )‪ (VREF‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬ ‫آی ﺳﯽ ‪ LM٣١٧‬ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻣﺜﺒﺖ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫‪VREF = VREFRENCE = ١/٢٥ V‬‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ ١/٢٥‬وﻟﺖ‬
‫ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎی ﺛﺎﺑﺖ )‪ (VREF‬ﺟﺮﻳﺎن ﺛﺎﺑﺘﯽ را از ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻳﻦ آی ﺳﯽ در ﺷﮑﻞ‬
‫ﺗﺎ ‪ +٣٧‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ٔ .‬‬
‫‪ R١‬ﮐﻪ آن را ‪ IREF‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن از‬ ‫‪٤٠‬ــ ‪ ٨‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ٔ‬
‫‪VREF 1 / 25‬‬
‫= ‪I REF‬‬ ‫=‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ ورودی‬
‫‪LM317‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫‪R1‬‬ ‫‪R1‬‬ ‫ﭘﺎﻳﮥ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪R1‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫‪Adjustment‬‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدی ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰی در ﺣﺪود ‪ ٥٠‬ﺗﺎ‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C3‬‬
‫‪C2‬‬ ‫‪R2‬‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬‫‪ ١٠٠‬ﻣﻴﮑﺮو آﻣﭙﺮ از ٔ‬
‫‪ R٢‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن را ‪ IADJ‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎی ‪ IADJ‬و ‪ IREF‬از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R٢‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٠‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﻘﺸﮥ ﻣﺪاری رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫‪IR٢= IREF + IADJ‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ‪ IR٢‬در دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R٢‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژی را ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫ﭘﺎﻳﻪ ورودی )‪ ،(Input‬ﺧﺮوﺟﯽ )‪(outPut‬‬‫آیﺳﯽ دارای ﺳﻪ ٔ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ و ‪ VREF‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را‬ ‫ٔ‬ ‫ﻣﯽ آورد‪.‬‬ ‫و ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ )‪ (Adjustment‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺛﺎﺑﺖ ‪ R١‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ در‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ R٢‬ﺑﺮای ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻄﺢ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫‪٢‬ــ‪١١‬ــ ‪ ٨‬ــ راﺑﻄﮥ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ و اﺟﺰای ﻣﺪار‪:‬‬ ‫ﻣﺪار ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آی ﺳﯽ ‪LM ٣١٧‬‬
‫‪Vout= VREF + VR٢‬‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ ١/٢‬وﻟﺖ ﺗﺎ ‪ ٣٧‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫‪191‬‬
‫‪191‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬ ‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ٔ‬ ‫اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R٢‬از‬
‫‪R2‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪VO = VREF (1+‬‬ ‫‪) + I ADJ R 2‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪VR٢ = (IREF + IADJ)R٢‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ IREF‬ﻣﻌﺎدل آن را ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫در ٔ‬
‫‪2 / 4K‬‬
‫‪VO = 1 / 25 (1 +‬‬ ‫)‪) + 50µA(2 / 4 KΩ‬‬
‫‪240Ω‬‬ ‫‪VREF‬‬
‫= ‪I REF‬‬
‫‪VO=١٣/٧٥ + ٠/١٢ = ١٣/٨٧‬‬ ‫وﻟﺖ‬ ‫‪R1‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ در ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫ٔ‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﮐﻼﺳﯽ ‪ :‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪٤٢‬ــ ‪ ٨‬ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺶ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫‪VREF‬‬
‫= ‪VR 2‬‬ ‫‪× R 2 + I ADJ R 2‬‬
‫و ﮐﻢ ﺗﺮﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫‪R1‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ VREF‬و ‪ VR٢‬ﻣﯽ ﺗﻮان وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را‬
‫ﻣﺜﺎل ‪١٢‬ــ‪ :٨‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ و ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬ ‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫از ٔ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺷﮑﻞ‪٤٣‬ــ‪ ٨‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ IADJ=٥٠µA‬و‬
‫‪VREF‬‬
‫‪ VREF=١/٢٥V‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪Vout = VREF +‬‬ ‫‪× R 2 + I ADJ R 2‬‬
‫‪R1‬‬
‫‪+35V‬‬ ‫‪LM317‬‬ ‫‪+VO‬‬ ‫راﺑﻄﻪ را ﺳﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪VREF‬‬
‫‪R1 220Ω‬‬ ‫‪R2‬‬
‫‪Vout = VREF (1+‬‬ ‫‪) + I ADJ R 2‬‬
‫‪R1‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪IAdj‬‬ ‫‪C3‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪C2‬‬
‫‪5KΩ‬‬ ‫اﮔﺮ از ‪ IADJ‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﻨﻴﻢ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ در ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫)‪(max‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪Vout = VREF (1+‬‬ ‫)‬
‫‪R1‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٣‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺪار ﺑﺎ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪LM٣١٧‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ‪ R٢‬را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫ﺑﻴﻦ ‪ ١/٢٥ V‬و ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪VR١ = VREF =١/٢٥‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪١١‬ــ ‪ :٨‬در ﺷﮑﻞ ‪٤٢‬ــ ‪ ٨‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪IADJ = ٥٠µA،‬‬
‫وﻗﺘﯽ ‪ R٢‬در ﻣﻘﺪار ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٠Ω‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﺖ وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪R١=٢٤٠Ω ،VREF=١/٢٥V‬و ‪ R٢=٢/٤KΩ‬ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ‪ VO‬را‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد را دارد‪ ،‬زﻳﺮا‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪Vout = VREF (1 +‬‬ ‫‪) + I ADJ × R 2‬‬ ‫‪+Vin‬‬ ‫‪+Vout‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪LM317‬‬
‫‪Adj.‬‬ ‫‪R1‬‬ ‫‪240Ω‬‬
‫‪IAdj‬‬
‫‪Vout = VREF (1 + 0 ) + I ADJ ×0‬‬ ‫‪40V‬‬ ‫‪VDC‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+1.2V‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪VDC‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪+37V‬‬
‫‪R2‬‬
‫وﻟﺖ ‪Vout = VREF=١/٢٥‬‬ ‫‪3KΩ‬‬ ‫)‪(Max‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ‪ R٢‬در ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٥KΩ‬ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٤٢‬ــ ‪٨‬‬
‫‪192‬‬
‫‪192‬‬
‫‪R1‬‬
‫‪TR1‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪I1‬‬ ‫‪R2‬‬
‫‪R3‬‬
‫‪I1‬‬
‫‪Vout(max) = VREF (1 +‬‬ ‫‪) + I ADJ × R 2‬‬
‫‪R1‬‬
‫‪R2‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪IL= Ireg + I1‬‬
‫‪Vi‬‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪5 KΩ‬‬
‫‪Ireg‬‬
‫‪IL‬‬
‫‪Vout(max) = 1 / 25 (1 +‬‬ ‫‪) + (50µA) × 5 KΩ‬‬
‫‪220Ω‬‬
‫‪Ireg‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪C2 VL RL‬‬
‫‪−‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪Vout(max) = ٢٩/٦٦V + ٠/٢٥V=٢٩/٩V‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻴﻦ ‪ ١/٢٥‬وﻟﺖ ﺗﺎ ‪ ٢٩/٩‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٥‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺪار ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺎر‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٣‬ــ‪١١‬ــ‪ ٨‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺧﻄﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨـﻈﻴﻢ ﻣﻨﻔﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آی ﺳﯽ را ‪ IREG‬ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ‬
‫)‪:(AdJustable Negative Linear Voltage Regulator‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر )‪ (IL‬از دو ﺟﺮﻳﺎن ‪ IREG‬و ‪ I١‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺗﺼﺎل‬
‫آیﺳﯽ ‪ ،LM٣٣٧‬ﻳﮏ آیﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وﻟﺘﺎژ ‪ Vin‬ﺑﻪ ورودی ﻣﺪار و ﺑﺮﻗﺮاری ﺟﺮﻳﺎن ‪ ،IREG‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژی در‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ ١/٢‬ــ وﻟﺖ ﺗﺎ ‪ ٣٧‬ــ وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R٢‬ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ دﻳﻮد‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪارد آن‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎی اﻳﻦ آی ﺳﯽ و ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ٔ‬
‫‪ ،D‬وﻟﺘﺎژ ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR١‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪٤٤‬ــ ‪ ٨‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻪ از اﻣﻴﺘﺮ ‪ TR١‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دو‬
‫ﺳﺮ آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬ﺗﻮﺳﻂ وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪LM337‬‬
‫ورودی ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﻔﯽ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬و اﻣﻴﺘﺮ ﺑﻴﺲ‬
‫ٔ‬ ‫دو ﺳﺮ ‪ R٢‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮔﺮدد زﻳﺮا‬ ‫ﭘﺎﻳﮥ ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪R1‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R٢‬و دﻳﻮد ‪ D‬ﻣﻮازی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ TR١‬ﺑﺎ‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C3‬‬
‫‪C2‬‬ ‫‪R2‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫‪R١I١+VEB(TR١) = R٢IREG + VD‬‬
‫ﭼﻮن ﺟﻨﺲ دﻳﻮد ﺑﻴﺲ اﻣﻴﺘﺮ ﺑﺎ ﺟﻨﺲ دﻳﻮد ‪ D‬ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٤٤‬ــ ‪ ٨‬ــ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﻔﯽ‬
‫ﻟﺬا وﻟﺘﺎژ ﻣﻮاﻓﻖ دﻳﻮد )‪ (VD‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﻮاﻓﻖ )‪ (VEB‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪VEB(TR١) = VD‬‬
‫اﻳﻦ آی ﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آی ﺳﯽ ‪ LM٣١٧‬ﺑﺮای ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق اﮔﺮ )‪ VEB(TR١‬و ‪ VD‬را ﺣﺬف ﮐﻨﻴﻢ‬ ‫ٔ‬ ‫از ﻃﺮﻓﻴﻦ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ دو ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬و ‪ R٢‬ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت وﻟﺘﺎژ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ در ﻣﯽ آﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪LM٣١٧‬‬
‫‪R١I١ = R٢ IREG‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ R١‬و ‪ R٢‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ‪ I١‬و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﺎر را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ زﻳﺮا‬
‫‪١٢‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺪ‬
‫= ‪I1‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪× I REG‬‬
‫آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫‪R1‬‬ ‫ﻣﺎﮐﺰﻳﻤﻢ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺮوﺟﯽ آی ﺳﯽﻫﺎی رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻣﺜﺎل ‪١٣‬ــ ‪ : ٨‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪٤٥‬ــ ‪ R١ ٨‬را ﻃﻮری‬ ‫اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮی ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﻢ از‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﻣﺴﺎوی ‪ ٢‬آﻣﭙﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ IREG =٠/٥ A .‬و‬ ‫ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪٤٥‬ــ ‪ ٨‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪار ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪TR١‬‬
‫‪ R٢ = ١٠Ω‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮی را ﺑﺮای ﺑﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪193‬‬
‫‪193‬‬
‫‪ ٥‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٤٧‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ ‪ V١= ١/٢٥‬وﻟﺖ و‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از اﻣﻴﺘﺮ ‪ TR١‬ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪ IADJ=١٠٠‬ﻣﻴﮑﺮوآﻣﭙﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ VO‬ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺒﻮری از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R١‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ٢- ٠/٥ = ١/٥A‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢‬ــ ‪١٦/٢٥V‬‬ ‫‪١‬ــ ‪١٥V‬‬ ‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ‪ IREG‬و ‪ I١‬و ‪ ،R٢‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻘﺪار ‪ R١‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫‪٤‬ــ ‪٣٠V‬‬ ‫‪٣‬ــ ‪١٦/٥٥V‬‬ ‫ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪I REG‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫آی ﺳﯽ‬ ‫× ‪R 1 = R2‬‬ ‫×‪= 10‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬ ‫‪+VO‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪1/ 5‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Adj.‬‬ ‫‪R1 2‬‬
‫‪V1‬‬
‫‪R١ = ٣/٣ Ω‬‬
‫‪Vi=30V‬‬ ‫‪C1‬‬
‫‪IAdj‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪ ٣٠‬وﻟﺖ‬
‫‪í‬‬
‫)‪. (max‬‬ ‫‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻟﮕﻮی ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٧‬ــ ‪٨‬‬ ‫‪١‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ آی ﺳﯽ ﻫﺎی ﺳﺮی ‪ ٧٨XX‬رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‬ ‫ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫‪ ٦‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٤٨‬ــ ‪ ٨‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ‬ ‫‪٢‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪ ٧٩١٥‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ؟ آی ﺳﯽ از ﻧﻮع رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪ ٥‬وﻟﺘﯽ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ +١٥‬وﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪ ٥‬وﻟﺘﯽ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﮔﺰﻳﻨﻪ ای‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪500Ω‬‬ ‫‪٣‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﮐﺪام آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻴﻦ‬
‫‪25V ≤ Vi ≤ 30V‬‬
‫‪IQ=0‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫‪ -١/٢‬وﻟﺖ ﺗﺎ ‪ -٣٧‬وﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ RP‬روی ‪١KΩ‬‬ ‫‪1KΩ‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٢‬ــ ‪LM٣١٧‬‬ ‫‪١‬ــ ‪LM٣٣٧‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪٤‬ــ ‪AN٧٩١٥‬‬ ‫‪٣‬ــ ‪AN٧٨٠٥‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٨‬ــ ‪٨‬‬ ‫‪٤‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ اﮔﺮ در ﺷﮑﻞ ‪٤٦‬ــ ‪ Ireg = ٠/٥A ٨‬ﺑﺎﺷﺪ ‪IL‬‬
‫ﭼﻨﺪ آﻣﭙﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪٧‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٤٩‬ــ ‪ ٨‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ‬ ‫‪٢‬ــ ‪١A‬‬ ‫‪١‬ــ ‪٠/٥A‬‬
‫اﺳﺖ؟‬ ‫‪٤‬ــ ‪٢A‬‬ ‫‪٣‬ــ ‪١/٥A‬‬
‫‪VZ=١٢V‬‬ ‫‪R1‬‬
‫‪TR1‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪5Ω‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪R3‬‬
‫رﮔﻮﻻﺗﻮر ‪٥‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪Ireg‬‬ ‫‪Ireg‬‬
‫وﻟﺘﯽ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫‪Vi‬‬ ‫آی ﺳﯽ‬
‫‪390Ω‬‬ ‫‪IL‬‬
‫‪10Ω‬‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫‪20V ≤ Vi ≤ 30V‬‬ ‫‪VO‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪RL‬‬
‫‪+‬‬
‫‪VZ‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪−‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٤٩‬ــ ‪٨‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٤٦‬ــ ‪٨‬‬
‫‪194‬‬
‫‪194‬‬
‫‪٩‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ٥١‬ــ ‪ ٨‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ ‫‪ ٨‬ــ‪١٣‬ــ ‪ ٨‬ــ اﮔﺮ در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٠‬ــ ‪ R١ = ٢٤٠Ω ،٨‬و‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺎ آی ﺳﯽ ‪ ٧٨٠٩‬اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ R٢ = ٣٠Ω‬و‪ VReg =١٢V‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ R٢‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺪاﻗﻞ و‬
‫ﺷﺪه ﺧﺮوﺟﯽ آی ﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﭼﻨﺪ‬ ‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺗﺜﺒﻴﺖ ٔ‬ ‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ VO‬ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﺪار را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪VReg‬‬ ‫‪R1‬‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ IQ = ٠ .‬درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪Vin‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪IAdj=0‬‬
‫‪R2‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٠‬ــ ‪٨‬‬
‫‪F‬‬
‫‪T‬‬
‫‪D3‬‬ ‫‪D4‬‬ ‫‪32.6V±10%‬‬
‫‪220VAC‬‬ ‫‪in‬‬
‫‪7809 out‬‬ ‫‪VO‬‬
‫‪Ref‬‬
‫‪D2‬‬ ‫‪D1‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫‪0.1µF‬‬
‫‪6800µF‬‬ ‫‪0.33µF‬‬
‫‪IQ‬‬ ‫‪R1‬‬
‫‪00‬‬
‫‪R2‬‬
‫)‪1. (MAX‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥١‬ــ ‪٨‬‬
‫‪+VCC‬‬
‫‪١٤‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺒﺪل ‪ dc‬ﺑﻪ ‪dc‬‬
‫‪T‬‬
‫‪+‬‬ ‫ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز‬ ‫‪+‬‬ ‫ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ ﮐﻪ ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ‪ dc‬را ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ dc‬دﻳﮕﺮی‬
‫‪Vin‬‬ ‫ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز‬ ‫‪Vout‬‬
‫و ﺻﺎﻓﯽ‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﺜﺒﺖ ‪+٥V‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻳﮏ ﻣﺒﺪل ‪ dc‬ﺑﻪ ‪ dc‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٢‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ ‪DC‬‬
‫‪ +١٥VDC‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻴﻢ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫ﺑﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎی ‪ +٥V‬و ‪ +١٥V‬را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻃﺮح ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﻣﻘﺪار ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز ﺑﻴﻦ ‪ ١KHz‬ﺗﺎ ‪١٠٠KHz‬‬ ‫درﺑﺎره ﻳﮏ ﻃﺮح‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺒﺪل ﻫﺎی ‪ dc‬ﺑﻪ ‪ dc‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪،‬‬
‫ٔ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر و اﺟﺰای ﺻﺎﻓﯽ آن‬ ‫وﻳﮋه ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻳﺪه ای از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﺒﺪل ﻫﺎی ‪ dc‬ﺑﻪ ‪ dc‬ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫زاوﻳﻪ ‪٩٠‬درﺟﻪ(‬
‫ﻣﻮﺟﯽ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﮐﺎﻣﻞ )ﻟﺒﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻروﻧﺪه ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ روﻧﺪه ﺑﺎ ٔ‬ ‫‪١‬ــ‪١٤‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻳﺪۀ اوﻟﻴﻪ‪ :‬در اﮐﺜﺮ ﻣﺒﺪلﻫﺎی ‪ dc‬ﺑﻪ ‪،dc‬‬
‫دﺷﻮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ ٢٠KHz‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ‪ dc‬ورودی ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ آن ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ّاوﻟﻴﻪ ﻳﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﻳﺎ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ٔ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٢‬ــ ‪ ٨‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ ‪ DC‬را ﻧﺸﺎن‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﮐﺎرآﻳﯽ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً از‬ ‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪195‬‬
‫‪195‬‬
‫)‪ TR٣‬و ‪ (TR٢‬داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪TR٢‬ﻳﮏ ﻧﻴﻢ ﭘﺮﻳﻮد و‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ ﭼﻨﺒﺮهای دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮری اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ٔ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‬
‫‪ TR٣‬در ﻧﻴﻢ ﭘﺮﻳﻮد دﻳﮕﺮ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺟﯽ ﮐﻪ از ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ٔ‬ ‫روش وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻮﺟﯽ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﮐﺎﻣﻞ در ﻣﯽآﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪ T‬ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻳﮑﺴﻮ ﺳﺎز ﭘﻞ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ را ﻳﮑﺴﻮ و ﺻﺎف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آن را ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺻﺎﻓﯽ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺑﻪ‬ ‫‪ dc‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎف ﮐﺮدن اﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﺮﺑﻌﯽ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ آن ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ ﻳﮑﺴﻮ ﺳﺎزی و‬ ‫ﻳﮑﯽ از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﻣﺒﺪلﻫﺎی ‪ DC‬ﺑﻪ ‪ ،DC‬ﻣﺒﺪل ‪ +٥V‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﺎف ﮐﺮدن آن آﺳﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮای اﮐﺜﺮ‬
‫‪ +١٥V‬اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ‪ +٥‬وﻟﺖ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﺮای ورود ﺑﻪ ﻳﮏ‬ ‫ﻣﺪارﻫﺎی ﻣﺠﺘﻤﻊ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادی از ﻣﺪارﻫﺎی‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻪ ﺳﺮ آﻣﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬ ‫ﻣﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻘﻮﻳﺖﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﯽ وﻟﺘﺎژی ‪ DC‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ورودی ﺗﻔﺎوت‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ آنﻫﺎ ‪ +١٥V‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً از ﻳﮏ‬ ‫ٔ‬
‫دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ ‪ DC‬ﺗﻮان ﮐﻢ و وﻟﺘﺎژﻫﺎی ﺧﺮوﺟﯽ ‪ +١٥V‬و ‪-١٥V‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ‪ :‬اﻣﺮوزه اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ از ﻧﻮع ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ‬ ‫ﺑﺮای اﻳﻦ ﮐﻪ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺎرﮐﺮد اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺒﺪل اﻳﺪه ای‬
‫)ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ( اﺳﺖ زﻳﺮا اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻢ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ٥٣‬ــ ‪ ٨‬ﮐﻪ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺷﺪن دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬از ﻣﻴﺰان ﺗﻠﻔﺎت آن ﻣﯽ ﮐﺎﻫﺪ و ﮐﺎرآﻳﯽ آن را‬ ‫‪ DC‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺪار ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪۀ ﻓﺎز‬ ‫ﺗﺮ ا ﻧﺰ ﻳﺴﺘﻮ ر ﻫﺎ ی‬
‫‪+Vin‬‬
‫ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ ﮐﻼس ‪B‬‬ ‫ﻳﮑﺴﻮ ﺳﺎز ﺗﻤﺎم ﻣﻮج‬
‫‪R1‬‬
‫‪TR2‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪١٥‬ــ ‪ ٨‬ــ اﺳـﺎس ﮐـﺎر رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫـﺎی ﮐﻠﻴﺪزﻧـﯽ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪۀ‬ ‫‪VO‬‬
‫‪TR1‬‬
‫)ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ( )‪(Basic Switching Regulators‬‬ ‫ﺳﻪ ﺳﺮ‬
‫‪TR3‬‬ ‫‪C1‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺗﻮان زﻳﺎدی ﺗﻠﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ درﺻﺪ‬ ‫در ﻣﻨﺎﺑﻊ ٔ‬ ‫‪R2‬‬ ‫‪R3‬‬
‫ﺑﺎﻻﻳﯽ از اﻳﻦ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻪﺻﻮرت ﺣﺮارت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت زﻳﺎد ﺗﻮان ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺧﺎزن ﺻﺎﻓﯽ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن درﺣﺪی ﮐﻢﺗﺮ از ‪ ٤٠‬درﺻﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‬
‫‪C2‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻧﻮﻳﺰ و ﺿﺮﺑﺎن وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ آنﻫﺎ‬
‫ﮐﻢ اﺳﺖ و اﮐﺜﺮ ًا ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﺎ را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪R4‬‬
‫‪R5‬‬
‫ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ‬ ‫ٔ‬
‫زﻳﺎد‪ ،‬در ﺗﻮانﻫﺎی ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺧﻨﮏﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ رادﻳﺎﺗﻮر‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٣‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ ‪DC‬‬
‫و ﭘﺮواﻧﻪ )ﻓﻦ( داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ اﺑﻌﺎد و ﺣﺠﻢ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬
‫ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺣﺎل ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﻣﺪار ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫و ﻓﺸﺮده ﺷﺪن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻣﺪرن اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ آن را ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ R٣‬و‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ C٢‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً اﻳﻦ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ٔ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ٔ‬ ‫ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه ﻓﺎز ‪ TR١‬ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺎی‬
‫ٔ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﺪار‬
‫ﺳﺎده ﻳﮏ ﻧﻮع‬
‫را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٤‬ــ ‪ ٨‬ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ٔ‬ ‫ﺗﺮاﻧﺰﺳﻴﺘﻮر ‪ TR١‬دو ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﺎ ٔ‬
‫داﻣﻨﻪ ﻣﺴﺎوی و ﻓﺎز ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻢ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮج ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮرﻫﺎی ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ ﮐﻼس ‪B‬‬
‫‪196‬‬
‫‪196‬‬
‫ﺷﺪه آن را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٦‬ــ ‪ ٨‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺳﺎده ٔ‬ ‫‪220VAC‬‬ ‫ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز و‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻠﻴﺪ زﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮﺑﻴﻦ ﻳﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪INPUT‬‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‬ ‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﮐﻠﻴﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻴﺪﺑﮏ و‬ ‫ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز و‬
‫‪L‬‬ ‫‪Vout‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ‬
‫‪Vin‬‬
‫‪D1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪RL‬‬
‫ﮐﻠﻴﺪ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫‪VO‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٤‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺎدۀ ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٦‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻣﺪار ﺳﺎده ﺷﺪۀ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﮥ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام‪ ،‬اﺑﺘﺪا وﻟﺘﺎژ ﻣﺘﻨﺎوب ورودی ﻳﮑﺴﻮ و‬
‫در اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز ﺑﺎ ﻋﺮض ﭘﺎﻟﺲ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻗﻄﻊ و‬ ‫ﺻﺎف ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ )ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ( داده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ وﺻﻞ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﮐﻠﻴﺪی را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ رﺷﺘﻪای از‬
‫زﻳﺎد را ﺑﻪوﺟﻮد آورد‪ .‬ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ از ﻳﮏ ﺑﻮﺑﻴﻦ ﻳﺎ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﭘﺎﻟﺲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺲ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ٔ‬
‫داﻣﻨﻪ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎی‬
‫ﮐﺎﻫﻨﺪه ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻳﮑﺴﻮﺳﺎزی و ﻋﺒﻮر از ﺻﺎﻓﯽ وﻟﺘﺎژ ورودی‪ ،‬در ﺗﺮاز ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﺑﻪ اﺷﺒﺎع ﻣﯽرود‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‬
‫‪ DC‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎی ورودی ﺑﻪ ﺑﻴﺲ‪ ،‬در ﺗﺮاز ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداری و ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻄﻊ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫اﻳﺪه اﺻﻠﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻠﻴﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺧﻄﺎی اﻳﺠﺎد ﺷﺪه‪ ،‬زﻣﺎن ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ‬
‫ﺳﻮﺋﻴﭻ را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻮﺋﻴﭻ ﺑﻪﻃﻮر داﺋﻢ در ﺣﺎل در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪهآل‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺪی ﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﺎز )وﺻﻞ ﻳﺎ ﻗﻄﻊ(‬
‫ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ اﺳﺖ ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد و راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﯽ ﺗﻠﻒ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻳﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ٧٠‬ﺗﺎ ‪ ٨٠‬درﺻﺪ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴﺪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮری ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎر در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ )ﺣﺪود ًا ‪ (٢٠KHz‬ﺣﺠﻢ ﺑﻮﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪاری ﺗﻮان ﺗﻠﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮان ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻢﺗﺮ از ﺗﻮاﻧﯽ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺧﻄﯽ ﺗﻠﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬ ‫ﻳﺎ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١‬ــ ‪١٥‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻳﺪه اﺻﻠﯽ درﺑﺎرۀ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺎر ﻣﺪار ﻣﯽﺷﻮد دﻳﻮد ‪ D١‬ﺑﻴﻦ اﻣﻴﺘﺮ و زﻣﻴﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﺠﺎد وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﮥ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ‪ :‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٥‬ــ ‪ ٨‬ﺑﺨﺶ ﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ اﻟﻘﺎﻳﯽ ﻣﻌﮑﻮس ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻢﭘﻴﭻ ‪ ،L‬اﺗﺼﺎل اﻳﻦ دﻳﻮد ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺑﻴﻦ ‪ L‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪار را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دﻳﻮد ‪ D١‬ﻣﺴﻴﺮی را ﺑﺮای ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫‪TR‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪Vin‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫اﻟﻘﺎﻳﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﺑﻮﺑﻴﻦ‪ ،‬آﻣﺎده ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺪون دﻳﻮد وﻟﺘﺎژ ﻣﻌﮑﻮس‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪RL‬‬
‫آن ﻗﺪر ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻴﻼﺗﻮر ﺑﺎ‬ ‫‪R2‬‬
‫ﭘﺎﻟﺲ‬ ‫ﻋﺮض‬
‫‪٢‬ــ ‪١٥‬ــ ‪ ٨‬ــ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر )‪ :(Duty Cycle‬در ﻳﮏ‬ ‫‪R1‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﭘﺎﻟﺲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪ ٥٧‬ــ ‪ ٨‬ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن وﺻﻞ ﭘﺎﻟﺲ )ﻳﺎ ﭘﻬﻨﺎی‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﻳﺎ ‪Duty Cycle‬‬ ‫ٔ‬ ‫ﭘﺎﻟﺲ( )‪ (W‬ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﻨﺎوب )‪ (T‬را‬
‫‪R3‬‬
‫)دﻳﻮﺗﯽ ﺳﺎﻳﮑﻞ( ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ و آن را ﺑﺎ ‪ D‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪VREF‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪W‬‬ ‫ﭘﺎﻟﺲ‬ ‫ﭘﻬﻨﺎی‬
‫=‪D‬‬ ‫ــــــــــــــــــــــ =‬
‫‪T‬‬ ‫زﻣﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٥‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺪار ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﮥ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ‬
‫‪197‬‬
‫‪197‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﻣﺘﻔﺎوت و زﻣﺎن ﺷﺎرژ و‬
‫ٔ‬ ‫ب و پ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻟﺲ را ﺑﺎ‬ ‫‪V‬‬
‫‪On‬‬
‫دﺷﺎرژ ﺧﺎزن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻣﻮش روﺷﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎﻣﻮش و روﺷﻦ‬ ‫‪W‬‬
‫‪TR1‬‬ ‫‪Off‬‬
‫‪On/Off‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪ton‬‬
‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪Control‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪V‬‬
‫‪VC‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٧‬ــ ‪ ٨‬ــ ﭘﺎﻟﺲ و زﻣﺎن ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ آن‬
‫‪Vout‬‬
‫‪t‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان وﻟﺘﺎژی را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﻓﯽ‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎﻣﻮش و روﺷﻦ‬ ‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬ ‫‪ LC‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﺧﺮوﺟﯽ را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪TR1‬‬
‫‪Control‬‬
‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺻﺎﻓﯽ ‪ LC‬ﮐﻪ ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ‬
‫‪VC‬‬
‫‪V‬‬ ‫راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ٔ‬
‫‪Vout‬‬
‫‪Vout =DVin‬‬
‫‪t‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﮐﻪ در ‪ Vin‬ﺑﻪوﺟﻮد‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ٔ‬
‫ب( اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎﻣﻮش و روﺷﻦ‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ‬ ‫ﻣﯽآﻳﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ‪ Vout‬ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪TR1‬‬
‫ٔ‬
‫‪Control‬‬
‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫‪toff‬‬ ‫ﮐﺎر )‪ ،(D‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ‪ Vout‬را‬
‫‪V‬‬ ‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪VC‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪١٤‬ــ ‪ :٨‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی ‪ DC‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢٠‬وﻟﺖ و‬
‫‪Vout‬‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٠/٢٥‬ﺑﺎﺷﺪ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬ﺧﺮوﺟﯽ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪t‬‬ ‫ٔ‬
‫پ( ﮐﺎﻫﺶ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪Vout = DVin‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٨‬ــ ‪ ٨‬ــ ﭘﺎﻟﺲ ﻫﺎی ﺑﺎ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﻴﺰان وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫‪Vout = ٠/٢٥ * ٢٠ = ٥ V‬‬
‫در ﭘﺎﻟﺲﻫﺎی ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٨‬ــ ‪ ٨‬ــ ب‪ ،‬در زﻣﺎن‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪١٥‬ــ ‪ :٨‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی ﺑﻪ ‪ ٢٥‬وﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‬
‫)‪ (TON = T١‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR١‬وﺻﻞ و ﺧﺎزن ‪ C‬ﺷﺎرژ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در‬ ‫و وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ روی ‪ ٥‬وﻟﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺪ‬
‫زﻣﺎن )‪ (Toff = T٢‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR١‬ﻗﻄﻊ و ﺧﺎزن ‪ C‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﻗﺪر اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد؟‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد زﻣﺎن روﺷﻦ ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر )‪(ON Time = T١‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از زﻣﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر )‪ (Off Time = T٢‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Vout = DVin‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ و ﺧﺎزن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺷﺎرژ‬ ‫ٔ‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪Vout‬‬
‫=‪D‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪Vin‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٨‬ــ ‪ ٨‬ــپ‪ ،‬زﻣﺎن روﺷﻦ ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‬ ‫‪5‬‬

‫=‪D‬‬ ‫‪=0 / 2‬‬
‫)‪ (TON‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن )‪ (Toff‬آن ﮐﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ )ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫‪25‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﮐﻢ ﺗﺮ(‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎزن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬ ‫ٔ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ورودی زﻳﺎد ﺷﻮد‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﺎﻻ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ ‪ ٠/٢‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ روی ‪٥‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﻘﺪار‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ را ﮐﻢ و زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وﻟﺘﺎژ‬
‫ٔ‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر‬
‫ٔ‬ ‫وﻟﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ ورودی‪،‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫زﻳﺎد ﺷﺪه و ‪ Vout‬را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٨‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻟﻒ‪،‬‬
‫‪198‬‬
‫‪198‬‬
‫اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﮐﻢ ﺷﺪن ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬ ‫‪٣‬ــ ‪١٥‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﺤﻮۀ ﻓﺮﻣﺎن دادن ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ را زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ٔ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﮐﻨﺘﺮل اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﺗﻨﻈﻴﻢ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر‪ :‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٥‬ــ ‪ ٨‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ‪،‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ‬ ‫ٔ‬ ‫زﻳﺎد ﺷﺪن‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ ‪ R٢‬و ‪ R٣‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎی ﺗﻘﺴﻴﻢ ٔ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ زﻳﺎد ﺷﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻢ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ‪ R٣‬را ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ )‪ (VZ = VREF‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وﻟﺘﺎژ‬ ‫ٔ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد و‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ دو وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻟﺘﺎژ ﮐﻨﺘﺮل در‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ را ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٩‬ــ ‪ ٨‬و ‪ ٦٠‬ــ ‪ٔ ٨‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻪ ورودی ﻣﺪار‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﻣﻮج ﻣﺮﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض ﭘﺎﻟﺲ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ً‬‫ٔ‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺧﺮﻭﺟﻲ‬
‫ﺯﻳﺎﺩ ﻭ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫‪L‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫‪TR‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫‪Vin‬‬
‫‪D1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎﺭ‬
‫‪ton‬‬ ‫‪ton‬‬
‫ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬ ‫‪Variable‬‬ ‫‪R2‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪Pulse-width‬‬
‫‪Oscillator‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺧﺮﻭﺟﻲ‬
‫‪VFB‬‬
‫ﻣﺪار ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز ﺑﺎ‬ ‫‪Decreases‬‬
‫‪RL‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫‪V‬‬ ‫‪CONT‬‬
‫‪Increases‬‬
‫‪−‬‬ ‫ﻛﻢ ﺷﺪﻥ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﭘﻬﻨﺎی ﭘﺎﻟﺲ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫‪R3‬‬
‫‪VREF‬‬
‫‪D2‬‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﻛﻨﺘﺮﻝ‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺩﻭﺳﺮ ‪R3‬‬
‫ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬ ‫ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٩‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﺤﻮۀ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر‬
‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺧﺮﻭﺟﻲ‬
‫ﻛﻢ ﻭ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫‪L‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫‪TR‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫‪Vin‬‬
‫‪D1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪Vout‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎﺭ‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪ton‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫‪Variable‬‬ ‫‪R2‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪Pulse-width‬‬
‫‪Oscillator‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺧﺮﻭﺟﻲ‬
‫‪VFB‬‬
‫ﻣﺪار ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز ﺑﺎ‬
‫‪RL‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫‪V‬‬ ‫‪Increases‬‬
‫‪CONT‬‬ ‫‪−‬‬ ‫ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪﻥ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﭘﻬﻨﺎی ﭘﺎﻟﺲ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪Decreases‬‬
‫‪R3‬‬
‫‪VREF‬‬
‫‪D2‬‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﻛﻨﺘﺮﻝ‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺩﻭﺳﺮ ‪R3‬‬
‫ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬ ‫ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦٠‬ــ ‪ ٨‬ــ ﻧﺤﻮۀ ﺗﺜﺒﻴﺖ وﻟﺘﺎز ﺧﺮوﺟﯽ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﺮﺧﮥ ﮐﺎر‬
‫‪199‬‬
‫‪199‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﻟﺘﺎژی ﮐﻢﺗﺮ و ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ از وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪٤‬ــ ‪١٥‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺗﻨﻈﻴﻢﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ ﻣﺠﺘﻤﻊ‪:‬‬
‫ﭘﻼرﻳﺘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ورودی اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫ورودی و ﻳﺎ وﻟﺘﺎژی ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﮐﻢ ﺗﻮان را ﺑﺮ روی ﺗﺮاﺷﻪ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ‪ ٦٢‬ــ ‪ ٨‬ﻣﺪار اﻳﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﺑﺎ اﺟﺰای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﻮﺑﯽ از اﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬آی ﺳﯽ ‪ µA٧٨S٤٠‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎی آن ﺑﺮای اﻳﺠﺎد وﻟﺘﺎژی ﮐﻢ ﺗﺮ از‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮی ﻋﺎم‬ ‫ﻣﺪار ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻳﮏ ﺗﻨﻈﻴﻢ ٔ‬
‫وﻟﺘﺎژ ورودی‪ ،‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ آی ﺳﯽ ﻣﺪار ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎز‪ ،‬ﻣﺪار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﮔﺮ‪،‬‬
‫‪Vin‬‬
‫ﻳﮏ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر راهاﻧﺪاز‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﺳﻮﺋﻴﭻ ﻳﮏ وﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ‪،‬‬
‫‪CT‬‬ ‫‪VCC‬‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ و ﺗﻌﺪادی ﻣﺪار دﻳﮕﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫دو ﺗﻘﻮﻳﺖ ٔ‬
‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬
‫آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﮐﺎر اﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢﮐﻨﻨﺪه ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﻧﺪازهای ﺑﺎ اﺻﻮل‬
‫‪Oscillator‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪TR1‬‬ ‫ﮐﺎر ﻣﺪارﻫﺎی دﻳﺠﻴﺘﺎل آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪارﻫﺎی‬
‫‪Flip-Flop‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪TR2‬‬ ‫درﻳﭽﻪ ‪ AND‬و ﻓﻠﻴﭗ ﻓﻼپ ‪ RS‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ‬ ‫ٔ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﯽ از ﻧﻮع‬
‫‪Comp.‬‬
‫‪ ٦١‬ــ ‪ ٨‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﺧﻠﯽ اﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢﮐﻨﻨﺪه ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ و ﺷﻤﺎره ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ‬
‫‪1.25V‬‬
‫‪Reference‬‬
‫و ﮐﺎر ﻫﺮﻳﮏ از ﭘﺎﻳﻪﻫﺎی آن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫‪D1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﺪار ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪاﻳﻢ و ﻓﻘﻂ آی ﺳﯽ را ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫‪R2‬‬
‫‪L‬‬
‫‪Vout‬‬
‫ﮐﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫‪R1‬‬
‫ﻭﺭﻭﺩﻱ‬ ‫ﺧﺎﺯﻥ‬ ‫ﻛﻠﻜﺘﻮﺭ‬
‫ﺣﺲﻛﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﻣﻌﻜﻮﺱ ﻛﻨﻨﺪﻩ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺯﻣﺎﻥ‬ ‫ﺗﺮﺍﻧﺰﻳﺴﺘﻮﺭ‬
‫ﭘﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎﻥ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦٢‬ــ ‪ ٨‬ــ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﺑﺎ آی ﺳﯽ ‪٧٨S٤٠‬‬ ‫ﺳﻮﻳﻴﭻ‬
‫ﻭﺭﻭﺩﻱ‬ ‫ﻛﻠﻜﺘﻮﺭ‬
‫ﻭﻟﺘﺎژ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻌﻜﻮﺱ‬ ‫ﺯﻣﻴﻦ‬ ‫ﺗﺮﺍﻧﺰﻳﺴﺘﻮﺭ‬
‫‪Vcc‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪﻩ‬ ‫ﺭﺍﻩﺍﻧﺪﺍﺯ‬
‫‪Noninvert‬‬ ‫‪Invert‬‬ ‫‪Timing‬‬ ‫‪Ipk‬‬ ‫‪Driver‬‬ ‫‪Switch‬‬
‫‪Input‬‬ ‫‪Input‬‬ ‫‪GND‬‬ ‫‪Cap.‬‬ ‫‪Vcc‬‬ ‫‪Sense‬‬ ‫‪Collector Collector‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﻮق ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی ﻫﻨﺮﺟﻮﻳﺎن ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد آی ﺳﯽ ﻓﻮق را ﺟﺴﺖ وﺟﻮ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻨﻴﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ٔ‬ ‫‪Oscillator‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪TR1‬‬
‫را ﺑﻪ ﮐﻼس اراﺋﻪ دﻫﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪Flip-Flop‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪TR2‬‬
‫‪Comp.‬‬
‫ﻧﮑﺘﮥ ﻣﻬﻢ ‪ :‬در ﻃﺮح ﺳﺆال ﻫﺎی اﻣﺘﺤﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﻠﻮک‬ ‫‪1.25V‬‬
‫‪Reference‬‬
‫‪D1‬‬
‫دﻳﺎﮔﺮام آی ﺳﯽ ﺣﺘﻤﺎً ﻣﻮارد زﻳﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام آی ﺳﯽ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ٔ‬ ‫‪Reference‬‬
‫‪Voltage‬‬
‫‪Invert‬‬
‫‪Input‬‬
‫‪Noninvert‬‬
‫‪Input‬‬
‫‪Vcc‬‬
‫‪Op-Amp‬‬
‫‪Output‬‬ ‫‪Switch‬‬
‫‪Emitter‬‬
‫‪Anode‬‬ ‫‪Cathode‬‬
‫ب( ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎ در ﺣﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﮐﺘﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻭﺭﻭﺩﻱ‬ ‫ﺍﻣﻴﺘﺮ‬

‫ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ ‫ﻛﺎﺗﺪ‬
‫ﻣﻌﻜﻮﺱ‬ ‫ﺗﺮﺍﻧﺰﻳﺴﺘﻮﺭ‬
‫پ( در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﭘﺎﻳﻪ ای را ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫‪Op-Amp‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪﻩ‬ ‫ﺳﻮﻳﻴﭻ‬
‫ﻭﺭﻭﺩﻱ‬ ‫ﺁﻧﺪ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و ﻣﺨﻔﻒ آن داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻭﻟﺘﺎژ ﻣﺮﺟﻊ‬ ‫ﺧﺮﻭﺟﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻌﻜﻮﺱ‬
‫ﻛﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦١‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﺧﻠﯽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻠﻴﺪ زﻧﯽ ‪٧٨S٤٠‬‬
‫‪200‬‬
‫‪200‬‬
‫‪١‬‬
‫‪٢‬ــ ــــ‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ اﻟﮕﻮی ﭘﺮﺳﺶ‬
‫‪١‬ــ ــــ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدﻧﯽ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣‬ــ ــــ‬
‫‪٤‬ــ ــــ‬ ‫‪١‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﮐﺎر ﻧﻮﺳﺎن ﺳﺎز در ﻣﺪار ﻣﺒﺪل‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ DC‬ﺑﻪ ‪ DC‬ﺑﺮاﺑﺮ …………… اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ‬
‫‪ ٦‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ ِاﺷﮑﺎل اﺳﺎﺳﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی ﺧﻄﯽ را ﻧﺎم‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮐﻠﻴﺪزﻧﯽ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫‪٢‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر ﭘﺎﻟﺲ‪ ،‬ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻟﺘﺎژ‬ ‫ٔ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻢ ﺷﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﻮﺳﺎنﺳﺎزﻫﺎی رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬
‫ٔ‬ ‫‪٧‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ را زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ ﭼﻨﺪ ﮐﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫‪٧‬ــ ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ ﺷﮑﻞ ‪ ٦٤‬ــ ‪ ٨‬اﺳﺎس ﮐﺎر ﻳﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﺰﻳﻨﻪ ای‬
‫ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻃﺮز ﮐﺎر ﻣﺪار را ﺷﺮح دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪٣‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﻣﺒﺪل ‪ DC‬ﺑﻪ ‪ DC‬اﻏﻠﺐ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﻢ وﻟﺘﺎژ‬
‫‪ ٨‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٦٤‬ــ ‪ ٨‬ﮐﺎر دﻳﻮد ‪ D‬را ﺷﺮح دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫……… را ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ……… ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪Vout‬‬ ‫‪١‬ــ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ــ ﮐﻢ ﺗﺮ ‪٢‬ــ ﮐﻢ ﺗﺮ ــ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ‬
‫‪+‬‬ ‫ﺳﻮﺋﻴﭻ‬
‫‪Vi‬‬ ‫‪٣‬ــ ﮐﻢ ﺗﺮ ــ دو ﺑﺮاﺑﺮ ‪٤‬ــ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ــ ﻧﺼﻒ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪RL‬‬
‫‪−‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻮﺋﻴﭽﻴﻨﮓ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر در ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫‪٤‬ــ‪١٦‬ــ ‪ ٨‬ــ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٠/٧٥‬و وﻟﺘﺎژ ورودی ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢٠‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦٤‬ــ ‪٨‬‬ ‫وﻟﺖ اﺳﺖ‬
‫‪٢‬ــ ‪٢٠‬‬ ‫‪١‬ــ ‪١٥‬‬
‫‪٤‬ــ ‪٥‬‬ ‫‪٣‬ــ ‪١٠‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﮐﺎر در ﭘﺎﻟﺲ ﺷﮑﻞ ‪ ٦٣‬ــ‪ ٨‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬‫ٔ‬ ‫‪ ٥‬ــ‪١٦‬ــ‪ ٨‬ــ‬
‫‪V‬‬
‫‪5V‬‬
‫‪ ٥‬وﻟﺖ‬
‫)‪t (µSec‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦٣‬ــ ‪٨‬‬
‫‪201‬‬
‫‪201‬‬

Regultion 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Regultion 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‪:‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪارﻫﺎی رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﻴﺪﺑﮏ و ﻣﺠﺘﻤﻊ‬

‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬ ‫ﻳﮑﺴﻮﺳﺎز‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫رﮔﻮﻻﺗﻮر‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ‪DC‬‬ ‫‪RL‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر زﻳﺎد‬ ‫‪Vi‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ در وﻟﺘﺎژ ورودی‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ در وﻟﺘﺎژ‬

‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﻋﺪد ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ‬

‫در ﻃﺮاﺣﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ ST‬را ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ۸‬ــ ‪۸‬‬ ‫‪VONL − VOFL‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒ ٔﻪ ‪ VO‬از راﺑﻄ ٔﻪ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ KVL‬را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ و ‪ IS‬را‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ ۵‬ــ ‪ :۸‬در رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ زوج دارﻟﻴﻨﮕﺘﻮن‬

‫وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪۱۸‬ــ ‪ ۸‬ﻣﺪار ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻓﻴﺪﺑﮏ‬

‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﺳﻂ ‪ op-Amp‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ‪ TR۱‬را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺟﺮﻳﺎن‬

‫ﻣﺜﺎل ‪۱۰‬ــ ‪ :۸‬در ﺷﮑﻞ ‪۲۹‬ــ ‪ ۸‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ‪ VEB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪۰/۷‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ RS‬در ﺧﺮوﺟﯽ رﮔﻮﻻﺗﻮر وﻟﺘﺎژ‬

‫‪٩‬ــ‪٩‬ــ ‪ ٨‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣٣‬ــ ‪ ٨‬اﮔﺮ ‪،RS=٢KΩ ،RL=٤K Ω‬‬

‫‪IS‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬

‫و ‪ LM۳۰۰‬ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﻳﮏ دﻳﻮد زﻧﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪه‬

‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪۳۶‬ــ ‪ ۸‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ رﮔﻮﻻﺗﻮر در ﻣﺪار‬

‫ﺟﺪول ‪۱‬ــ ‪۸‬‬

‫‪۱‬ــ ‪۱۰‬ــ ‪ ۸‬ــ ﺑﻠﻮک دﻳﺎﮔﺮام ﻣﺪار داﺧﻠﯽ آی ﺳﯽ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ و‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮥ ‪٢‬‬

‫• ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎی‬

‫‪I2= IREF + IAdj‬‬

‫‪+35V‬‬ ‫‪LM317‬‬ ‫‪+VO‬‬ ‫راﺑﻄﻪ را ﺳﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٤٩‬ــ ‪٨‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٤٦‬ــ ‪٨‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥٠‬ــ ‪٨‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥١‬ــ ‪٨‬‬

‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﮐﻠﻴﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫دﺷﺎرژ ﺧﺎزن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪ ٥٨‬ــ ‪ ٨‬ــپ‪ ،‬زﻣﺎن روﺷﻦ ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺴﺘﻮر‬ ‫‪5‬‬

‫ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬ ‫‪Variable‬‬ ‫‪R2‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫‪Variable‬‬ ‫‪R2‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬

‫ب( ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎ در ﺣﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﮐﺘﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻭﺭﻭﺩﻱ‬ ‫ﺍﻣﻴﺘﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦٣‬ــ ‪٨‬‬

You might also like