Îþóíû ªì÷ ãýæ þó âý?

Äýëõèéí
Îþóíû
ªì÷èéí
Áàéãóóëëàãà
Îþóíû ªì÷ ãýæ þó âý?

Ãàð÷èã
Õóóäàñ

Îþóíû ºì÷ ãýæ þó âý? 2

Ïàòåíò ãýæ þó âý? 5

Áàðààíû òýìäýã ãýæ þó âý? 8

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð

ãýæ þó âý? 12

Ãàçàðç¿éí çààëò ãýæ þó âý? 14

Çîõèîã÷èéí ýðõ, ò¿¿íä

õàìààðàõ ýðõ¿¿ä ãýæ þó âý? 18

Äýëõèéí Îþóíû ªì÷èéí

Áàéãóóëëàãèéí òóõàé? 22
 Îþóíû ºì÷
ãýæ þó âý?

Îþóíû ºì÷èä øèíý á¿òýýë,

óòãà çîõèîëûí áîëîí óðàí
ñàéõíû á¿òýýë, õóäàëäààíä
õýðýãëýäýã òýìäýã, íýð, ä¿ðñ
çýðýã îþóíû á¿òýýë¿¿ä
õàìààðäàã. Îþóíû ºì÷èéã
õî¸ð õýñýã áîëãîæ àíãèëäàã.
¯¿íä:

Àæ ¿éëäâýðèéí ºì÷ -
øèíý á¿òýýëèéí ïàòåíò,
áàðààíû òýìäýã,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð,
ãàçàð ç¿éí çààëò.

Çîõèîã÷èéí ýðõ -
ðîìàí, òóóæ, ø¿ëýã ÿðóó
íàéðàã, æ¿æãèéí çîõèîë
ãýõ ìýò óòãà çîõèîëûí
á¿òýýë¿¿ä; êèíî,
õºãæìèéí á¿òýýë áîëîí
çóðàã, óðàí çóðàã, ãýðýë
çóðàã ãýõ ìýò óðàí ñàéõíû
á¿òýýë, ìºí ò¿¿í÷ëýí
óðàí áàðèìàë,
àðõèòåêòóðûí á¿òýýë¿¿ä
áàãòäàã. Öààøèëáàë
çîõèîã÷èéí ýðõýä
æ¿æèã÷äèéí óðàí á¿òýýë,
Îþóíû ºì÷ äóó àâèà ¿éëäâýðëýã÷äèéí
áîëîí ðàäèî, òåëåâèçèéí
ãýæ þó âý? íýâòð¿¿ëãèéí ýðõ òóñ òóñ
õàìààðíà.

2
Îþóíû ºì÷èéí ýðõ ãýæ þó
âý?
Îþóíû ºì÷èéí ýðõ íü àëèâàà
áóñàä ºì÷èéí ýðõòýé àäèëààð
ïàòåíò, áàðààíû òýìäýã,
çîõèîã÷èéí ýðõ ýçýìøèã÷
ººðèéí á¿òýýë, õºðºíãº
îðóóëàëòààñàà àøèã îëîõ
áîëîìæèéã îëãîíî. Àëèâàà
øèíæëýõ óõààí, óòãà çîõèîë,
óðàí ñàéõíû á¿òýýë
òóóðâèñíû õóâüä ãàðàõ ñýòãýë
ñàíààíû áîëîí ýä õºðºíãèéí
ñîíèðõëûã õàìãààëñíààð àøèã
îëîõ ýðõòýéã “Õ¿íèé ýðõèéí
ò¿ãýýìýë òóíõàãëàë”-ûí 27
äóãààð ç¿éëä òîäîðõîéëîí
çààæ ºãñºí áàéäàã.
Îþóíû ºì÷èéí à÷ õîëáîãäëûã
àíõ 1883 îíû Àæ ¿éëäâýðèéí
ºì÷èéã õàìãààëàõ òóõàé
Ïàðèñûí êîíâåíö, 1886 îíû
Óòãà çîõèîë, óðàí ñàéõíû
á¿òýýëèéã õàìãààëàõ òóõàé
Áåðíèéí êîíâåíöèä òóñ òóñ
õ¿ëýýí çºâøººðñºí áàéäàã.
Ýíý õî¸ð êîíâåíöèéã
Äýëõèéí îþóíû ºì÷èéí
áàéãóóëëàãà (ÄΪÁ)
çîõèöóóëàí õýðýãæ¿¿ëäýã.
Îþóíû ºì÷èéã ÿìàð ó÷ðààñ
õàìãààëæ, äýìæèõ ¸ñòîé âý?
¯¿íä çàéëøã¿é õýä õýäýí
øàëòãààí áèé. Íýãä¿ãýýðò, õ¿í
òºðºëõòíèé ñàéí ñàéõàí
àìüäðàë, õºãæèë äýâøèë íü
õ¿ì¿¿ñèéí ñî¸ëûí áîëîí
òåõíîëîãèéí ñàëáàð äàõü
øèíèéã á¿òýýõ ÷àäâàðààñ
øàëòãààëäàã. Õî¸ðäóãààðò,
ýäãýýð øèíý á¿òýýë,
òóóðâèëûã õóóëèàð õàìãààëàõ
íü íýìýëò ýõ ¿¿ñâýð¿¿äèéã
àøèãëàæ öààøäûí øèíý
ñàíààíóóäûã õºõ¿¿ëýí
äýìæèæ áàéãàà ÿâäàë þì.
Ãóðàâäóãààðò, îþóíû ºì÷èéã
äýìæèõ, õàìãààëàõ íü ýäèéí
çàñãèéí õºãæèëä ò¿ëõýö ºã÷,
øèíýýð àæëûí áàéð,
¿éëäâýðëýë áèé áîëãîí
óëìààð àìüæèðãààíû ò¿âøèíã
äýýøë¿¿ëäýã.
×àäâàðëàã áºãººä ýðõ òýãø
îþóíû ºì÷èéí òîãòîëöîî íü
á¿õ óëñ îðîíä îþóíû ºì÷èéã
ýäèéí çàñãèéí õºãæèë,
íèéãýì, ñî¸ëûí ñàéí ñàéõàí
àìüäðàëä õ¿ðãýõ õ¿÷òýé
çýâñýã áîëãîí àøèãëàõàä
òóñëàíà. Îþóíû ºì÷èéí
òîãòîëöîî íü øèíèéã
ñàíàà÷ëàã÷èä áîëîí îëîí
íèéòèéí ñîíèðõëûí
õîîðîíäûí òýíöâýðèéã
õàäãàëæ, çîõèîí á¿òýýõ,
øèíèéã ñàíàà÷ëàõ ¿éë
àæèëëàãàà öýöýãëýí õºãæñºí,
ò¿¿íèé ¿ð øèìèéã á¿ãä
õ¿ðòýõ áîëîìæòîé áàéõààð
îð÷èíã á¿ðä¿¿ëäýã. 3
 Yð øèìèéã íü æèðèéí õ¿í
õýðõýí õ¿ðòýõ âý?
Ïàòåíò
Îþóíû ºì÷èéí ýðõ íü õ¿í
òºðºëõòíèé õºãæëèéí ãýæ þó âý?
ò¿ëõ¿¿ð áîëîõ õ¿íèé
á¿òýýë÷ òýì¿¿ëëèéí òºëººõ
øàãíàë óðàìøóóëàë áîëæ
áàéäàã. Çàðèì æèøýýã
äóðäúÿ:

Äýëõèéí ºíöºã áóëàí

á¿ðò ñàÿ ñàÿ õ¿íä áàÿñàë,
öýíãýë àâ÷èð÷ áàéäàã
îëîí òýðáóì äîëëàðààð
á¿òäýã êèíî, áè÷ëýã,
õýâëýë, ïðîãðàìì
õàíãàìæèéí ¿éëäâýð¿¿ä
çîõèîã÷èéí ýðõèéí
õàìãààëàëòã¿éãýýð îðøèí
òîãòíîõã¿é.

Õóóðàì÷ààð õóóëáàðëàõ,
äóóðàéëãàõòàé òýìöäýã
îëîí óëñûí áàðààíû
òýìäãèéí íàéäâàðòàé
õàìãààëàëòã¿é áîë
õýðýãëýã÷èä àëèâàà áàðàà,
¿éë÷èëãýýã èòãýëòýéãýýð
õóäàëäàí àâàõ àðãàã¿éä
õ¿ðíý.

Ïàòåíòèéí òîãòîëöîîãîîð
îëãîãääîã øàãíàë óðàì-
øóóëëûã ¿ã¿é áîëãîâîë
ýðäýì øèíæèëãýýíèé
àæèëòíóóä, øèíèéã
ñàíàà÷ëàã÷èä äýëõèé
äàõèíû õýðýãëýã÷äýä
çîðèóëàãäñàí èë¿¿
ºãººæòýé, ÷àíàðòàé
á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîâñðóó-
4 ëàõ, ãàðãàõ ýðìýëçýëã¿é
áàéõ áîëíî.
Ïàòåíò ãýæ þó
âý?
Ïàòåíò ãýäýã íü òîäîðõîé
ç¿éëèéã õèéõ øèíý àðãà çàìûã
ãàðãàñàí ýñâýë àëèâàà
òåõíèêèéí øèíý øèéäëèéã
ñàíàë áîëãîæ áóé
á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí àðãà
àæèëëàãààíä (øèíý á¿òýýëä)
ºã÷ áóé îíöãîé ýðõ þì.
Ïàòåíò íü ïàòåíò ýçýìøèã÷èéí
øèíý á¿òýýëèéíõ íü
õàìãààëàëò þì. Õàìãààëàëò
íü õÿçãààðëàãäìàë õóãàöààãààð
áóþó ãîëäóó 20 æèëýýð
îëãîãääîã.
Ïàòåíòààð ÿìàð òºðëèéí
õàìãààëàëò õèéãäýõ âý?
Ïàòåíòèéí ýðõèéí õàìãààëàëò
ãýäýã íü òóõàéí øèíý
á¿òýýëèéã ïàòåíò
ýçýìøèã÷èéí
çºâøººðºëã¿éãýýð àøèã
îðëîãî îëîõ çîðèëãîîð
õèéõ, àøèãëàõ, òàðààõ áîëîí
õóäàëäààëàõûã õîðèãëîíî
ãýñýí ¿ã þì. Ýäãýýð
ïàòåíòèéí ýðõèéã èõýíõ
òîãòîëöîîíä ïàòåíòèéí
ýðõèéí çºð÷ëèéã çîãñîîõ ýðõ
á¿õèé ø¿¿õ õýðýãæ¿¿ëäýã.
Ò¿¿í÷ëýí ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí
ýñýðã¿¿öëèéí äàãóó ø¿¿õ
ïàòåíòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöîæ
áîëíî.
Ïàòåíò ýçýìøèã÷ ÿìàð ýðõ
ýäëýõ âý?
Ïàòåíò ýçýìøèã÷ íü ïàòåíò
àâñàí øèíý á¿òýýëèéíõýý
ýðõèéí õàìãààëàëòûí
õ¿÷èíòýé õóãàöààíä õýí
àøèãëàæ áîëîõ, ìºí õýí
áîëîõã¿éã øèéäýõ ýðõòýé.
Ïàòåíò ýçýìøèã÷ ººð
ýòãýýäýä õàðèëöàí
òîõèðîëöñîí íºõöë¿¿äèéí
¿íäñýí äýýð øèíý á¿òýýëýý
àøèãëàõ çºâøººðºë, ëèöåíç
îëãîæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí
ýçýìøèã÷ øèíý á¿òýýëèéíõýý
ýðõèéã ººð íýãýíä õóäàëäàæ
áîëîõ áà ýíý òîõèîëäîëä
õóäàëäàí àâàã÷ íü ïàòåíòèéí
øèíý ýçýìøèã÷ áîëäîã.
5
 Ïàòåíòèéí õ¿÷èíòýé õóãàöàà
äóóññàíààð ýðõèéí
õàìãààëàëò äóóñãàâàð áîëæ,
øèíý á¿òýýë îëîí íèéòèéí
ýçýìøèëä î÷èõ áà èíãýñíýýð
òóõàéí ýçýìøèã÷ øèíý á¿òýýë
ýçýìøèõ îíöãîé ýðõã¿é
áîëæ, á¿òýýëèéã áóñàä
ýòãýýä àøèã îëîõ çîðèëãîîð
àøèãëàõ áîëîìæòîé áîëíî.
Ïàòåíò ÿàãààä çàéëøã¿é
õýðýãòýé áàéäàã âý?
Ïàòåíò íü õóâü õ¿íä
ìàòåðèàëëàã áà ìàòåðèàëëàã
áóñ óðàìøóóëëûã ºãäºã.
Á¿òýýë íü õ¿ëýýí
çºâøººðºãäºæ, îëíû òàíèë
áîëñíîîðîî ìàòåðèàëëàã
áóñ óðàìøóóëàëûã, óã øèíý
á¿òýýë çàõ çýýëä
áîðëîãäñíîîðîî
ìàòåðèàëëàã óðàìøóóëëûã
òóñ òóñ îëãîäîã. Ýäãýýð
óðàìøóóëëóóä çîõèîí á¿òýýõ
¿éë àæèëëàãààã äýìæèæ,
õ¿íèé àìüäðàëûí ò¿âøèí
äýýøëýí äýâæèõ áàòàëãàà
áîëäîã.
ªäºð òóòàìûí àìüäðàëä
ïàòåíò ÿìàð ¿¿ðýã
ã¿éöýòãýäýã âý?
Ïàòåíòëàãäñàí øèíý
á¿òýýë¿¿ä íü ¿íýí õýðýãòýý
õ¿íèé àìüäðàëûí á¿õ õ¿ðýýã
õàìàðäàã. Æèøýý íü
öàõèëãààí ãýðëýýñ ýõëýýä
(Ýäèñîí, Ñâàí íàðûí ýçýìøèæ
áàéñàí ïàòåíò), õóâàíöàð
6 (Áýêåëýíäèéí ýçýìøèæ
áàéñàí ïàòåíò), òîñîí áàë
(Áàéðî ïàòåíòèéã íü ýçýìøèæ
áàéñàí), áè÷èë ïðîöåññîð
(Èíòåë ýçýìøèæ áàéñàí
ïàòåíò) õ¿ðòýë.
Á¿õ ïàòåíò õàìãààëàëò
õèéëãýñýí ýçýìøèã÷ á¿ð
õàìãààëàëòûíõàà õàðèóä
ýðãýýä øèíý á¿òýýëèéíõýý
òóõàé ìýäýýëëèéã íèéòýä èë
òîä áîëãîæ, õàìààðàõ
ñàëáàðûíõàà äýëõèé äàõèíû
ìýäëýãèéí ¿íäñýí õýñãèéí
áàÿæóóëæ áàéõ ¿¿ðýãòýé.
Èéíõ¿¿ áàéíãà ºñºæ áàéãàà
îëîí íèéòèéí ìýäëýã áóñäûí
øèíèéã ñàíàà÷ëàõ, çîõèîí
á¿òýýõ ¿éë àæèëëàãààã öààø
íü óëàì ºäººí äýìæèæ
áàéäàã. Ýíý óòãààðàà ïàòåíò
çºâõºí ýçýìøèã÷èääýý
ýðõèéí õàìãààëàëò áîëîîä
çîãñîõã¿é õîé÷ ¿åèéí çîõèîí
á¿òýýã÷, ýðäýì
øèíæèëãýýíèé àæèëòíóóäàä
¿íýòýé ìýäýýëýë áîëæ óðàì
çîðèã ºã÷ áàéäàã.
Ïàòåíòèéã ÿàæ îëãîäîã âý?
Ïàòåíò áàòàëãààæóóëàõ ýõíèé
àëõàì áîë ïàòåíò àâàõ øèíý
á¿òýýëèéí ìýä¿¿ëýã ãàðãàõ
ÿâäàë þì. Øèíý á¿òýýëèéí
ìýä¿¿ëýã íü åðºíõèé人
øèíý á¿òýýëèéí íýð, ò¿¿íèé
õàìààðàõ ñàëáàðûí çààëò,
øèíý á¿òýýëèéí òîâ÷
òàéëáàð, òîäîðõîéëîëò
çýðãèéã áàãòààñàí áàéäàã
áºãººä òóõàéí ñàëáàðûí
äóíäàæ îéëãîëòòîé õ¿í øèíý
á¿òýýëèéã àøèãëàæ
¿éëäâýðëýë ÿâóóëæ ÷àäàõààð
îéëãîìæòîé õýëëýãýýð
òîäîðõîé èëýðõèéëýãäñýí
áàéõ ¸ñòîé.
Òîäîðõîéëîëòîä øèíý
á¿òýýëèéã èë¿¿ îéëãîìæòîé
áîëãîõûí òóëä ãîëäóó çóðàã,
á¿ä¿¿â÷, õ¿ñíýãò çýðýã
ìàòåðèàë õàâñàðãàñàí áàéäàã.
Ò¿¿í÷ëýí ìýä¿¿ëýã íü
ïàòåíòààð îëãîãäîõ ýðõèéí
õàìãààëàëòûí õ¿ðýýã òîãòîîõ
òàéëáàð ìýäýýëëèéí õýñýã
áîëîõ òîìú¸îëëóóäûã
àãóóëíà.
ßìàð òºðëèéí øèíý á¿òýýëä
ýðõèéí õàìãààëàëò õèéãäýõ
âý?
Ïàòåíòèéí ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéëãýõèéí òóëä øèíý á¿òýýë
íü äàðààõü øàëãóóðûã õàíãàæ
áàéõ ¸ñòîé. Ýíý íü
¿éëäâýðëýëä àøèãëàõ
áîëîìæòîé, øèíýëýã îëîëò,
øèéäýë àãóóëñàí, ººðººð
õýëáýë õàìààðàõ ñàëáàðûíõàà
òåõíèêèéí õºãæëèéí òóõàéí
¿åèéí ò¿âøèíä ìýäýãäýýã¿é
àëèâàà íýã îíöëîãòîé áàéõ
¸ñòîé. Òåõíèêèéí òóõàéí
¿åèéí ò¿âøèíã òºñººòýé
ñàíàëûí ìºí ÷àíàð ãýæ
íýðëýíý. Øèíý á¿òýýë íü
òóõàéí ñàëáàðûí äóíäàæ
ìýäëýã á¿õèé õ¿í ãàðãàæ èðæ
÷àäàõààðã¿é øèíý á¿òýýëèéí
ò¿âøèíã àãóóëñàí áàéíà. Ýöýñò
íü ò¿¿íèé ñóáüåêò íü ººðºº
õóóëèéí äàãóó ïàòåíò
îëãîãäîõîîð áàéõ ¸ñòîé.
Îëîí îðîíä øèíæëýõ óõààíû
îíîë, ìàòåìàòèêèéí àðãà,
óðãàìàë, àìüòíû ¿¿ëäýð,
áàéãàëèéí íýýëò, àðèëæààíû
àðãà õýðýãñýë, ýì÷èëãýý,
îíîøèëãîîíû àðãà
(ýì÷èëãýýíèé
á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ áóñàä) çýðýã
íü ïàòåíò îëãîãäîõ øèíý
á¿òýýëä òîîöîãääîãã¿é.
Ïàòåíòèéã õààíààñ îëãîõ âý?
Ïàòåíòèéã ¿íäýñíèé ïàòåíòèéí
ãàçàð ýñâýë õýä õýäýí îðíûã
õàìàðñàí á¿ñèéí áàéãóóëëàãà,
òóõàéëáàë Åâðîïûí Ïàòåíòèéí
Ãàçàð (EPO), Àôðèêèéí
Îþóíû ªì÷èéí Áàéãóóëëàãà
(OAPI) ãýõ ìýò áàéãóóëëàãóóä
îëãîíî. Èéì òºðëèéí á¿ñèéí
òîãòîëöîîãîîð ìýä¿¿ëýã
ãàðãàã÷ íü øèíý á¿òýýëèéíõýý
ýðõèéí õàìãààëàëòûã íýã
áóþó õýä õýäýí îðîíä
õèéëãýõýýð õ¿ñýëò ãàðãàæ
áîëîõ áºãººä îðîí á¿ð ººð
ººðèéí íóòàã äýâñãýðèéí
õ¿ðýýíä ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéæ ïàòåíò îëãîõ ýñýõ òóõàé
çîõèõ øèéäâýð ãàðãàäàã.
ÄΪÁ-ààñ óäèðäàí
çîõèöóóëäàã Ïàòåíòèéí
õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý
(PCT) íü øèíý á¿òýýëèéí îëîí
óëñûí ìýä¿¿ëýã íü íýð
çààñàí óëñóóäàä ¿íäýñíèé
ìýä¿¿ëýãòýé àäèë õ¿÷èí
òºãºëäºð áàéõ áîëîìæèéã
îëãîäîã. Ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéëãýõèéã õ¿ññýí ìýä¿¿ëýã
ãàðãàã÷ òàë øààðäëàãàòàé áîë
íýã ìýä¿¿ëãýýð õýäýí ÷
ãèø¿¿í îðíóóäàä ýðõèéí
õàìãààëàëò õèéëãýõýýð
õ¿ñýëò ãàðãàæ áîëäîã. 7
 Áàðààíû
òýìäýã ãýæ þó
âý?
Áàðààíû òýìäýã áîë
òîäîðõîé õóâü õ¿í,
¿éëäâýðèéí ãàçà𠺺ðèéí
¿éëäâýðëýäýã áàðàà,
¿éë÷èëãýýã áóñäûíõààñ ÿëãàõ
çîðèëãîîð õýðýãëýäýã òàíèõ
òýìäýã þì. ¯¿íèé ãàðàë
¿¿ñýë ýðò äýýð ¿åýñ
óëáààòàé áºãººä ãàð óð÷óóä
ººðñäèéí óðëàñàí óðàí
ñàéõíû áîëîí õàâñàðãà
á¿òýýë äýýðýý ººðñäèéí
ãàðûí ¿ñýã áóþó “òýìäýã”
òàâüäàã áàéæýý. Îí æèë
óëèðàõ ÿâöàä ýäãýýð “òýìäýã”
íü ºíººãèéí áàðààíû
òýìäãèéí á¿ðòãýë, ýðõèéí
õàìãààëàëòûí òîãòîëöîî
áîëîí õºãæñºí áàéíà. Ýíýõ¿¿
òîãòîëöîî õýðýãëýã÷äýä àëèâ
áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ãàðàë
¿¿ñëèéã òàíèóëæ, õýðýãöýýã
íü õàíãàäàã îíöãîé áàðààíû
òýìäãýýð èëýðõèéëýãäýõ
÷àíàðûã çààñíààðàà
áîðëóóëàëòàä íü íºëººëäºã.

Áàðààíû
òýìäýã ãýæ
þó âý?
Áàðààíû òýìäýã ÿìàð ¿¿ðýã
ã¿éöýòãýäýã âý?
Áàðààíû òýìäýã íü ò¿¿íèéã
ýçýìøèã÷ ýòãýýä áàðàà,
¿éë÷èëãýýãýý ÿëãàõ
çîðèëãîîð óã òýìäãèéã
îíöãîé ýðõòýéãýýð àøèãëàõ,
ýñâýë ººð ýòãýýäýä
òºëáºðòýéãýýð àøèãëóóëàõ
çºâøººðºë îëãîõ ýðõèéí
õàìãààëàëò áîëæ ºãíº.
Ýðõèéí õàìãààëàëòûí õóãàöàà
ÿíç á¿ð áàéõ áîëîâ÷ çîõèõ
òºëáºðòýéãýýð áàðààíû
òýìäãèéí õ¿÷èíòýé õóãàöààã
õÿçãààðëàëòã¿éãýýð ñóíãàæ
áîëäîã. Èõýíõ òîãòîëöîîíä
áàðààíû òýìäãèéí ýðõèéí
õàìãààëàëò íü áàðààíû
òýìäãèéí àøèãëàëòûí
çºð÷ëèéã çîãñîîõ ýðõ á¿õèé
ø¿¿õýýð çîõèöóóëàãäàí
õýðýãæèíý.
ªðãºí óòãààðàà áàðààíû
òýìäýã íü ò¿¿íèé
ýçýìøèã÷äèéã õ¿ëýýí
çºâøººð÷, òýäíèé ñàíõ¿¿ãèéí
àøèã îðëîãûí ýõ ñóðâàëæ
áîëäîã äýëõèé äàõèíû
¿éëäâýð, àæ àõóéí ãàçðóóäûí
øàãíàë óðàìøóóëëûí
òîãòîëöîî þì. Ò¿¿í÷ëýí
õóóðàì÷ààð äóóðàéëãàí
¿éëäâýðëýã÷èä, ÷àíàð ìóóòàé
áóþó ººð òºðëèéí áàðàà,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ çýýëä
òºñººòýé ÿëãàõ òýìäýã
õýðýãëýõ ìýòèéí øóäàðãà áóñ
ºðñºëäºã÷ íàðò çîõèõ õîðèã
ñààä áîëæ ºãíº. Ýíý
òîãòîëöîî íü ÷àäâàðëàã
õ¿ì¿¿ñ, ¿éëäâýðèéí
ãàçðóóäàä õàìãèéí øóäàðãà,
áîëîìæòîé íºõö뺺ð áàðàà
¿éëäâýðëýí çàõ çýýëä
íèéë¿¿ëýõ, ¿éë÷èëãýýãýý
õ¿ðãýõ áîëîìæèéã îëãîæ,
èíãýñíýýðýý îëîí óëñûí
õóäàëäààíä ººðèéí õóâü
íýìðýý ÿìàãò îðóóëæ áàéäàã.
ßìàð òºðëèéí áàðààíû
òýìäýã á¿ðòãýãäýæ áîëîõ âý?
Áîëîìæèéí õóâüä áàðàã
õÿçãààðã¿é. Áàðààíû òýìäýã íü
íýã áóþó õýä õýäýí ¿ã, ¿ñýã,
òîîíû õîñëîë áàéæ áîëíî.
Ýäãýýð íü ÿëãàõ èëýðõèéëýë
áîëãîí àøèãëàõ çóðàã, òýìäýã
ìºí áàðààíû õýëáýð ãàëáèð
áîëîí áàãëàà áîîäîë ãýõ
ìýòèéí ýçýëõ¿¿íò ä¿ðñ,
õºãæìèéí áîëîí äóó àâèàíû
òýìäýã, ¿íýð, ºíãºíººñ
á¿ðäýæ áîëíî.
Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé
àðèëæààíû ýõ ¿¿ñâýðèéã íü
èëýðõèéëäýã áàðààíû
òýìäãýýñ ãàäíà õýä õýäýí
òºðëèéí òýìäã¿¿ä áàéäàã.
Õàìòûí òýìäãèéã ñàëáàð
ìýðãýæëèéí õîëáîî
ýçýìøèæ, ãèø¿¿ä íü
õîëáîîíîîñîî òîãòîîñîí
9
 ÷àíàðûí ò¿âøèí, áóñàä
øààðäëàãà, íºõöë¿¿äèéã
õàíãàæ áàéãààãàà èëýðõèéëýí
àøèãëàíà. Íÿãòëàí áîäîã÷äûí,
èíæåíåð¿¿äèéí,
àðõèòåêòîðóóäûí ãýõ
ìýò÷èëýí õîëáîîäûã ýíä
æèøýý áîëãîæ áîëíî.
Ãýð÷ëýõ òýìäãèéã òîãòñîí
ñòàíäàðòàä òîõèðóóëàí ºãñºí
áàéäàã áîëîâ÷ ãèø¿¿í÷ëýëýýð
õÿçãààðëàãääàãã¿é. Õàìðàãäàæ
áóé áàðàà íü òîãòñîí
òîäîðõîé ñòàíäàðòàä íèéöíý
ãýäãèéã ãýð÷èëæ ÷àäàõ õ¿í
á¿ðò ò¿¿íèéã îëãîæ áîëíî.
Îëîí óëñûí õýìæýýíä
áàòëàãäñàí “ISO 9000”
÷àíàðûí ñòàíäàðòóóä
èéìýðõ¿¿ ºðãºíººð õ¿ëýýí
çºâøººðºãäñºíèé æèøýý þì.
Áàðààíû òýìäýã õýðõýí
á¿ðòãýãääýã âý?
Íýãä¿ãýýðò, õàðúÿàëàãäàæ áóé
¿íäýñíèé áóþó á¿ñèéí
áàðààíû òýìäýã îëãîõ
á¿ðòãýëèéí ãàçàðò áàðààíû
òýìäýã á¿ðòã¿¿ëýõ
10
ìýä¿¿ëãýý ãàðãàõ ¸ñòîé.
Á¿ðòã¿¿ëýõýýð ìýä¿¿ëñýí
áàðààíû òýìäãèéí ìýä¿¿ëýã
íü á¿õèé ë ºíãº, õýëáýð,
ýçýëõ¿¿íò èëýðõèéëëèéã íü
àãóóëñàí òýìäãèéí òîä, öýâýð
õóóëáàðûã àãóóëíà. ̺í
ìýä¿¿ëýã íü òýìäãèéã
õýðýãëýõ áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé
æàãñààëòûã áàãòààíà. Òýìäýã
íü áàðààíû òýìäýã, áóñàä
òºðëèéí òýìäãýýð
õàìãààëàãäàõûí òóëä
òîäîðõîé øàëãóóðóóäûã
õàíãàæ áàéõ ¸ñòîé. Áàðààíû
òýìäýã íü ººð áàðààã
òàíèóëæ áóé ººð áàðààíû
òýìäãýýñ õýðýãëýã÷ ÿëãàõààð,
ò¿¿í÷ëýí òóõàéí áàðààã
ººðèéã íüòàíèóëàõààð áàéõ
øààðäëàãàòàé. Òýìäýã íü
õýðýãëýã÷èéã òººðºãäºëä
îðóóëàõààð þìóó õóäàë
ç¿éë, ýñâýë íèéãìèéí äýã
æóðàì, çàí ñóðòàõóóíä õàðø
áàéæ áîëîõã¿é.
Ýöýñò íü, ìýä¿¿ëæ áóé
ýðõèéí õàìãààëàëò ºìíº íü
áàðààíû òýìäýã ýçýìøèã÷ ººð
íýãýíä îëãîãäñîí ýðõòýé
àäèë áóþó òºñººòýé áàéæ
áîëîõã¿é. ¯¿íèéã ¿íäýñíèé
áàéãóóëëàãûí õàéëò,
ø¿¿ëòýýð ýñâýë èæèë
òºñººòýé ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéëãýñýí ãýäãýý ìýäýãäñýí
ãóðàâäàã÷ òàëûí ýñýðã¿¿öýõ
íîòîëãîîãîîð òîãòîîíî.
Áàðààíû òýìäãèéí ýðõèéí
õàìãààëàëò õýð ºðãºí
õ¿ðýýòýé âý?
Äýëõèéí áàðàã á¿õ îðîíä
áàðààíû òýìäãèéã á¿ðòãýæ
õàìãààëäàã. ¯íäýñíèé áîëîí
á¿ñèéí áàéãóóëëàãà á¿ð
á¿ðòãýë, ñóíãàëò, õàéëò,
ø¿¿ëò, ãóðàâäàã÷ òàëûí áîäèò
íÿöààëò çýðýã ìýä¿¿ëã¿¿äèéí
òàëààðõè á¿ðýí ìýäýýëýë
á¿õèé áàðààíû òýìäãèéí
á¿ðòãýëèéí ñàíòàé áàéíà. Ãýâ÷
èéì á¿ðòãýë íü òóõàéí
óëñäàà ë (á¿ñèéí á¿ðòãýëèéí
õóâüä òîäîðõîé òîîíû óëñàä)
õ¿÷èí òºãºëäºð áàéäàã
îíöëîãòîé.
¯íäýñíèé áîëîí á¿ñèéí
áàéãóóëëàãà òóñ á¿ðò
äàâõàðäóóëàí á¿ðòã¿¿ëýõ
øààðäëàãààñ çàéëñõèéõèéí
òóëä ÄΪÁ Áàðààíû òýìäãèéí
îëîí óëñûí á¿ðòãýëèéã
óäèðääàã áàéíà. Óã òîãòîëöîî
íü Áàðààíû òýìäãèéí îëîí
óëñûí á¿ðòãýëèéí òóõàé
Ìàäðèäûí õýëýëöýýð áîëîí
Ìàäðèäûí õýëýëöýýðèéí
ïðîòîêîë ãýñýí õî¸ð
ãýðýýãýýð çîõèöóóëàãääàã.
Ýäãýýð ãýðýýíèé àëü íýã
þìóó àëü àëèíä íü íýãäýí
îðñîí îðîíòîé õîëáîîòîé
(¿íäýñ óãñààãààðaa, îðøèí
ñóóäàã ýñâýë õàðúÿàëëààð)
õ¿í òóõàéí îðíûõîî ¿íäýñíèé
áàðààíû òýìäãèéí
áàéãóóëëàãàä ãàðãàñàí
ìýä¿¿ëýã áîëîîä á¿ðòãýëèéí
¿íäñýí äýýð Ìàäðèäûí
õîëáîîíû ãèø¿¿í áóñàä á¿õ
îðîí ýñâýë ãàãöõ¿¿ çàðèì
îðîíä îëîí óëñûí õ¿÷èí
òºãºëäºð á¿ðòãýëèéã
õèéëãýæ áîëíî.
11
 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé
çàãâàð ãýæ þó
âý?
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð ãýäýã
íü àëèâàà ýä ç¿éëèéí
çàãâàð ãýæ þó ÷èìýãëýë áóþó ãîî ç¿éí
ãàäààä õýëáýð ¿çýìæ íü
âý? áàéäàã. Õèéö çàãâàð íü ãàäíà
õýëáýð, ãàäàðãóó ãýõ ìýò
ýçýëõ¿¿íò èëýðõèéëýë, ýñâýë
çóðààñ, øóãàì, ºí㺠ãýõ ìýò
õàâòãàéí èëýðõèéëýë áàéæ
áîëíî.

Àæ ¿éëäâýð, ãàð óðëàëûí

ìàø îëîí òºðëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íä, òóõàéëáàë
òåõíèê, ýìíýëãèéí áàãàæààñ
ýõëýýä öàã, àëò ìºíãºí
ýäëýë áîëîí áóñàä ¿íýò
ýäëýëä, ãýðèéí ñàâ ñóóëãà,
öàõèëãààí áàðààíààñ ýõëýýä
òýýâðèéí õýðýãñýë,
Ùâåéöàðèéí àðìèéí õóòãà: Âèêòîðèíîêñ êîìïàíè çºâøººðñºí.

àðõèòåêòîðûí á¿òýýöýä,
íýõìýëèéí çàãâàðààñ ýõëýýä
àìðàëò, ÷ºëººò öàãò
çîðèóëñàí áàðàà
á¿òýýãäýõ¿¿íä õ¿ðòýë
á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûí
òóõàé îéëãîëò õýðýãëýãääýã.

Èõýíõ îðíû ¿íäýñíèé õóóëü

òîãòîîìæèéí äàãóó ýðõèéí
õàìãààëàëò õèéëãýõèéí òóëä
çàãâàð íü öîî øèíý, ºâºðìºö,
òåõíèêèéí áóñ øèéäýë áàéõ
¸ñòîé áàéäàã. Ýíý íü
á¿òýýãäýõ¿¿íèé õèéö çàãâàð
Áóãóéí öàã: Ñâîò÷ ÀÃ

áîë þóíû ò¿ð¿¿íä ýä

ç¿éëèéí ãîî ç¿éí òàë íü
çºâøººðñºí.

ãýñýí ¿ã áºãººä ò¿¿íä

õýðýãëýñýí àëèâàà òåõíèêèéí
øèíæèä õàìãààëàëò
õèéãäýõã¿é.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðò
ÿàãààä ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéäýã âý?
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð íü
áàðààã àíõààðàë òàòàõóéö, äóð
áóëààì áîëãîäîã áà èéìýýñ
÷ òóõàéí áàðààíû àðèëæààíû
¿íý öýíèéã íýìýãä¿¿ëæ çàõ
çýýëä áîðëîãäîõ ÷àíàð íü
äýýøèëäýã.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý çàãâàðûã
õàìãààëóóëñíààð ò¿¿íèéãýý
á¿ðòã¿¿ëñýí ýçýìøèã÷ õóâü
õ¿í, áàéãóóëëàãà íü ãóðàâäàã÷
ýòãýýä òóõàéí çàãâàðûã õóóëü
áóñààð õóóëáàðëàõ þìóó
äóóðàéëãàõûí ýñðýã îíöãîé
ýðõòýé áîëíî. Èíãýñíýýð
õèéñýí õºðºíãº
îðóóëàëòààñàà øóäàðãààð
àøèã îëîõîä íü òóñàëäàã.
Ò¿¿í÷ëýí ýðõèéí
õàìãààëàëòûí îíîâ÷òîé
òîãòîëöîî íü øóäàðãà
ºðñºë人í, øóäàðãà
õóäàëäààã äýìæñýíýýð
õýðýãëýã÷èä, îëîí íèéòýä
àøèã òóñàà ºã÷, á¿òýýë÷
ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëýí ãîî
ç¿éí õóâüä òààøààë òàòàõóéö
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã äýìæèíý.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûí
ýðõèéí õàìãààëàëò íü àæ
¿éëäâýðèéí ñàëáàð, ìºí
ò¿¿í÷ëýí óëàìæëàëò ãàð
óðëàë, äàðõàíû ñàëáàðò
á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýã
õºãæ¿¿ëñíýýðýý ýäèéí
çàñãèéí õºãæèëä ò¿ëõýö
áîëäîã. ̺í õóäàëäàà
àðèëæààã ºðãºòãºæ ¿íäýñíèé
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðòîä
õóâü íýìðýý îðóóëäàã áàéíà.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð
õàðüöàíãóé õÿìä òºñºð
àðãààð á¿òýýãäýæ, ýðõèéí
õàìãààëàëò õèéãäýõ
áîëîìæòîé. Ýíý íü àæ
¿éëäâýðæñýí áîëîí õºãæèæ
áóé îðíóóäûí àëü àëèíä
æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿ä,
õóâèàðàà àæ àõóé ýðõëýã÷, ãàð
óð÷óóäàä õàðüöàíãóé õÿìä,
áîëîëöîîòîé ýðõèéí
õàìãààëàëò áîëäîã þì.
Á¯òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð
õýðõýí õàìãààëàãääàã âý?
Èõýíõ îðíóóäàä õóóëèéí
äàãóó á¿òýýãäýõ¿¿íèé
çàãâàðûí ýðõèéí õàìãàà-ëàëò
õèéëãýõèéí òóëä çàãâà-ðàà
á¿ðòã¿¿ëýõ ¸ñòîé áàéäàã.
Íèéòëýã æóðìààð á¿ðòã¿¿-
ëýõèéí òóëä òóõàéí õèéö
çàãâàð íü “öîî øèíý” áóþó
“ºâºðìºö” áàéõ øààðäëàãàòàé.
Ýäãýýð íýð òîìú¸îíû òîäîð-
õîéëîëò óëñ îðîí á¿ðò ººð
ººð áàéõ áºãººä á¿ðòãýë íü
÷ ìºí îëîí ÿíç áàéäàã. “Öîî
øèíý” ãýäýã íü ºìíº á¿ðò-
ãýãäñýí çàãâàðóóäòàé àíõàà-
ðàë òàòàõóéö èæèë, òºñòýé
áàéæ áîëîõã¿é ãýñýí ¿ã þì.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûã
á¿ðòãýëä àâñíààð á¿ðòãýëèéí
ãýð÷èëãýý îëãîíî. Èéíõ¿¿
îëãîãäñîí ýðõèéí õàìãààëàë-
òûí õóãàöàà ãîëäóó 5 æèë
áàéäàã áºãººä öààø öààøèä
èõýâ÷ëýí 15 õ¿ðòýë æèëýýð
ñóíãàõ áîëîìæòîé áàéäàã.
Òóõàéí ¿íäýñíèé õóóëü
òîãòîîìæ, ìºí çàãâàðûí òºð-
뺺ñ øàëòãààëààä á¿òýýãäý- 13
 õ¿¿íèé çàãâàðò õàâñàðãà óðëàã
õýëáýðýýð çîõèîã÷èéí ýð-
õèéí õàìãààëàëò õèéãäýæ
áîëíî. Çàðèì îðíóóäàä
á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð, çî-
õèîã÷èéí ýðõèéí õàìãààëàëò
õî¸ð õàìò áàéäàã áîë çàðèì
ãàçàð ýçýìøèã÷ ýðõèéí
õàìãààëàëòûí íýã òºðëèéã
ñîíãîñîí áîë íºãººã àâàõ
áîëîìæã¿é ÷ áîëäîã.

Òîäîðõîé íºõöºë áàéäàëòàé

óÿëäàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàð
ýçýìøèõ ýðõèéã ìºí øóäàðãà
áóñ ºðñºë人íèé òóõàé
õóóëèàð õàìãààëæ áîëîõ
áîëîâ÷ ýðõèéí õàìãààëàëòûí
íºõöºë, ýðõ, ò¿¿íèéã
õàìãààëàõ õýðýãñýë
õîîðîíäîî ýðñ ÿëãààòàé
áàéäàã.

Á¯òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûí
ýðõèéí õàìãààëàëòûí õ¿ðýý
õýð ºðãºí áý?
Åð íü áîë á¿òýýãäýõ¿¿íèé
çàãâàðûí ýðõèéí õàìãààëàëò
íü ò¿¿íèéã îëãîñîí îðíîîð
õÿçãààðëàãääàã. ÄΪÁ-ûí
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûí
îëîí óëñûí õàäãàëàëòûí
òóõàé Ãààãèéí õýëýëöýýðèéí
äàãóó îëîí óëñûí á¿ðòãýë
õèéëãýõ áîëîìæòîé. Ãàçàð ç¿éí
Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷ ÄΪÁ
þìóó äýýðõ ãýðýýíèé ãèø¿¿í çààëò ãýæ
îðíû ¿íäýñíèé áàéãóóëëàãàä
íýã õóâü ìýä¿¿ëýã ãàðãàíà. þó âý?
Èíãýýä ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èéí
õ¿ñýëòèéí äàãóó õýäýí ÷
îðîíä á¿òýýãäýõ¿¿íèé
14 çàãâàðûí ýðõ õàìãààëàãäàõ
áîëîìæòîé.
Ãàçàð ç¿éí
çààëò ãýæ þó
âý?
Ãàçàð ç¿éí çààëò ãýäýã íü
ãàçàð ç¿éí îíöëîã ãàðàë
¿¿ñýëòýé áîëîõûíõîî õóâüä
ºâºðìºö ÷àíàð, ºíäºð íýð
õ¿íä îëæ àâñàí áàðààíä
õýðýãëýãääýã íýã ¸ñîíäîî
òýìäýã þì. Èë¿¿ ºðãºí
óòãààðàà ãàçàðç¿éí çààëò íü
áàðàà áèé áîëñîí ãàçðûí
íóòãèéí íýðíýýñ ¿¿äýëòýé
áàéäàã. պ人 àæ àõóéí
á¿òýýãäý-õ¿¿í¿¿ä òóõàéí
ãàçðûíõàà óóð àìüñãàë, õºðñ
ãýõ ìýò îðîí íóòãèéí ãàçàð
ç¿éí íºëººãººð ººðèéí
îíöãîé ÷àíàðàà îëæ àâäàã.
Òóõàéí áàðàà á¿òýýã-
äýõ¿¿íèéã òàíèõ òýìäýã íü
ãàçàð ç¿éí çààëò ìºí áîëîõ
ýñýõ íü ¿íäýñíèé õîëáîãäîõ
õóóëü òîãòîîìæ, äýýð íü
íèéò õýðýãëýã÷èä õýð çýðýã
õ¿ëýýí àâàõààñ øàëòãààëäàã
áàéíà. Ãàçàð ç¿éí çààëòûã
õºäºº àæ àõóéí ìàø îëîí
òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íä,
æèøýý íü: Èòàëèéí íýãýí á¿ñ
íóòàãò ¿éëäâýðëýñýí
“Òîñêàíü” ÷èäóí æèìñíèé òîñ,
Ôðàíöûí àäèëõàí íýðòýé
íóòàãò ¿éëäâýðëýñýí
“Ðîêôîð” íýðòýé áÿñëàã ãýõ
ìýòýýð õýðýãëýæ áîëäîã.
պ人 àæ àõóéí á¿òýýãäý-
õ¿¿íä ãàçàð ç¿éí çààëòûã
õýðýãëýõ áîëîìæ õÿçãààðã¿é.
Ãàçàð ç¿éí çààëò íü á¿òýýã-
äýõ¿¿í àíõ ¿¿ññýí òýðõ¿¿
ãàçàð íóòãèéí ¿éëäâýðëýëèéí
ºâºðìºö ÷àäâàð, óëàìæëàë
çýðýã õ¿íèé õ¿÷èí ç¿éëýýð
á¿òñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
îíöëîã ÷àíàðò ó÷èð õîëáîã-
äîë ºãäºã òîõèîëäîë áèé.
Èéì ãàçàð íü õîò òîñãîí, á¿ñ
íóòàã, á¿õýë á¿òýí óëñ îðîí
àëü íü ÷ áàéæ áîëíî. Æèøýý
íü îëîí óëñ îðîíä Øâåéöàðò
¿éëäâýðëýãäñýí á¿òýýã-
äýõ¿¿í, òóõàéëáàë öàãíû
õóâüä ãàçàð ç¿éí çààëòààð íü
îéëãîõ áîëñîí “Switzerland”
ýñâýë “Swiss” áîëíî.
Y¿ñýë ãàðëûí íýð ãýæ þó
âý?
Á¿òýýãäýõ¿¿í àíõ ¿¿ññýí
ãàçðûí íýð ãýæ
¿éëäâýðëýãäñýí ãàçðûíõàà
ãàçàð ç¿éí íºõöºëòýé øóóä
õîëáîãäñîí îíöëîã øèíæ
á¿õèé áàðààíä õýðýãëýäýã
ãàçàðç¿éí çààëòûí îíöãîé
òºðëèéã õýëíý. Ãàðàë
¿¿ñëèéí ãàçðûí íýð íü ãàçàð
ç¿éí çààëò ãýñýí îéëãîëò
äîòîð áàãòäàã. Áàðààíû ãàðàë
¿¿ñëèéí ãàçðûí íýðèéã
õàìãààëàõ òóõàé Ëèññàáîíû
õýëýëöýýðò íýãäñýí ãèø¿¿í
îðíóóä áîëîí òýäãýýðèéí
îëîí óëñûí á¿ðòãýëýýð
ýðõèéí õàìãààëàëò õèéãäñýí
áàðààíû ãàðàë ¿¿ñëèéí ãàçðûí
íýðíèé æèøýý ãýâýë Ôðàíöûí
Áîðäî ìóæèä ¿éëäâýðëýñýí
“Áîðäî” äàðñ, Êóáûí Ãàâàíàä
óðãóóëñàí òàìõè “Àáàíà”,
Ìåêñèêò ¿éëäâýðëýñýí
“Òåêèëà” àðõè çýðãèéã
15
 äóðüäàæ áîëíî.
Ãàçàð ç¿éí çààëòàä ÿàãààä
ýðõèéí õàìãààëàëò
øààðäëàãàòàé âý?
Õýðýãëýã÷èä ãàçàð ç¿éí çààë-
òûã áàðààíû ãàðàë ¿¿ñýë,
÷àíàðûã èëýðõèéëäýã ãýæ
îéëãîäîã. Òýäãýýðèéí äóí-
äààñ ¿íý öýíýòýé íýð õ¿íäèéã
õýäèéíýý îëæ àâñàí íü îëîí
áºãººä õýðýâ çîõèõ ¸ñîîð
õàìãààëàãäààã¿é áàéâàë øó-
äàðãà áóñ õóäàëäàà÷èä
òººðºãäºëä îðóóëæ áîëçîø-
ã¿é áàéäàã. Çîõèõ çºâøººðºë-
ã¿é ýòãýýä¿¿ä ãàçàð ç¿éí
çààëòûã õóóðàì÷ààð, æèøýýë-
áýë, Äàðæèéëèí íóòãèéí
öàéíû óðãàìëûí áóòíû òàðèà-
ëàíä óðãóóëààã¿é “Darjeeling”
öàéã õóäàëäààëàõ íü õýðýã-
ëýã÷èä áîëîí õóóëü ¸ñíû
¿éëäâýðëýã÷äèéã õîõèðîîäîã.
Õýðýãëýã÷èä òººðºãäºëä
îðæ, îíöãîé øèíæ ÷àíàð
á¿õèé æèíõýíý á¿òýýãäýõ¿¿í
õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà ãýæ
èòãýâ÷ ¿íýí õýðýãòýý ÷àíàð
íü æèíõýíý áóñ, äóóðàéìëûã
àâ÷ áàéãàà õýðýã áîëíî.
Õóóëü ¸ñíû ¿éëäâýðëýã÷èéí
õóâüä ¿íýò áèçíåñýý áóëààë-
ãàæ, îëæ àâñàí áàðààíû íýð
õ¿íäýä íü õîð õ¿ðãýñíýýð
èõýýõýí õîõèðîë àìñäàã
áèëýý.
Ãàçàð ç¿éí çààëò, áàðààíû
òýìäýã õî¸ðûí ÿëãàà þó âý?
16
Áàðààíû òýìäýã ãýæ àæ àõóé
íýãæ, áàéãóóëëàãààñ ººðèéí
áàðàà ¿éë÷èëãýýã áóñäûíõààñ
ÿëãàõ çîðèëãîîð õýðýãëýõ
òýìäãèéã õýëäýã. Òóõàéí àæ
àõóéí íýãæ áàðààíû òýìäýã
ýçýìøèã÷èääýý áóñàä
ýòãýýäýä àøèãëóóëàõã¿é áàéõ
ýðõèéã îëãîäîã. Ãàçàð ç¿éí
çààëò íü õýðýãëýã÷äýä óã
á¿òýýãäýõ¿¿í òîäîðõîé ãàçàð
íóòàãò ¿éëäâýðëýãäñýí áà
çºâõºí óã ãàçàðòàé õîëáîîòîé
òîäîðõîé øèíæ¿¿äèéã
àãóóëñàí ãýäãèéã áàòëàí õýëæ
ºãíº. Óã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
÷óõàìõ¿¿ ãàçàð ç¿éí çààëòàä
çààñàí ãàçàðò á¿òýýãäýõ¿¿íýý
õèéäýã, á¿òýýãäýõ¿¿í íü
íèéòëýã ÷àíàðòàé á¿õ
¿éëäâýðëýã÷èä õýðýãëýæ
áîëíî.
Ãàçàð ç¿éí çààëòàä ýðõèéí
õàìãààëàëò õýðõýí õèéäýã
âý?
Ãàçàð ç¿éí çààëòûí ýðõèéí
õàìãààëàëò òóõàéí ¿íäýñíèé
õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó
ìàø ºðãºí õ¿ðýýíä,
òóõàéëáàë øóäàðãà áóñ
ºðñºë人íèé òóõàé,
õýðýãëýã÷äèéí ýðõ àøãèéã
õàìãààëàõ òóõàé, ãýð÷ëýõ
òýìäãèéí òóõàé õóóëèóä, ìºí
ãàçàð ç¿éí çààëò, ãàðàë
¿¿ñëèéí ãàçðûí íýðíèé òóõàé
çýðýã òóñãàé õóóëü, ýðõ ç¿éí
àêòóóäààð çîõèöóóëàãääàã.
Ýäãýýðèéã ¿íäñýí óòãààð íü
àâ÷ ¿çâýë ãàçàð ç¿éí çààëòûã
õýðýãëýõ íü áàðààíû ãàðàë
¿¿ñëèéí òóõàéä îëîí íèéòèéã
òººðºãäºëä îðóóëàõààð
áàéâàë çîõèõ çºâøººðºëã¿é
ýòãýýä ò¿¿íèéã õýðýãëýæ
áîëîõã¿é ãýñýí ¿ã þì.
Òîðãóóëü øèéòãýëèéí õýëáýð
íü çºâøººðºëã¿é õýðýãëýõèéã
ø¿¿õýýð õîðèãëîõîîñ ýõëýýä
ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã
áàðàãäóóëàõ, ìºíãºí
òîðãóóëü, ýñâýë õ¿íäð¿¿ëýõ
íºõöºëòýéãýýð íîöòîé
õîõèðîë ó÷ðóóëñàí áîë
õîðèõ ÿë îíîãäóóëàõ õ¿ðòýë
îëîí õýëáýðòýé áàéäàã.
Îëîí óëñûí ò¿âøèíä ãàçàð
ç¿éí çààëòàä õýðõýí ýðõèéí
õàìãààëàëò õèéäýã âý?
Ãàçàð ç¿éí çààëòûí ýðõèéí
õàìãààëàëòòàé õîëáîîòîé
ÄΪÁ-ààñ óäèðäàí
õýðýãæ¿¿ëäýã õýä õýäýí
ãýðýý áàéäãààñ îíöîëæ
äóðüäàõàä 1883 îíû Àæ
¯éëäâýðèéí ªì÷èéã
Õàìãààëàõ Òóõàé Ïàðèñûí
êîíâåíöè, Áàðààíû Ãàðëûí
Ãàçðûí Íýðèéã Õàìãààëàõ
Òóõàé Ëèññàáîíû Õýëýëöýýð,
òýäãýýðèéí îëîí óëñûí
á¿ðòãýë¿¿ä îðæ áàéãàà
áîëíî.
“Íèéòëýã” ãàçàð ç¿éí çààëò
ãýæ þó âý?
Ãàçðûí íýðèéã ãàðàë ¿¿ñëèéí
çààëò ãýõýýñýý èë¿¿ áàðààíû
òºðëèéã çààõàä õýðýãëýñýí
áàéõ þì áîë ãàçàð ç¿éí çààëò
ãýæ ¿çýõã¿é. Æèøýý íü: “Dijon
mustard” íýðòýé õîîëíû ãè÷
îëîí æèëèéí ºìíº Ôðàíöûí
Äèæîí õîòîîñ ãàðàëòàé
ãè÷íèé òºðºë áàéñàí áºãººä
ºíãºðñºí öàã õóãàöààíû ÿâöàä
îëîí ãàçàð îðîíä ¿¿íòýé
òºñòýéãýýð ¿éëäâýðëýäýã
áîëñîí ãè÷íèé òºðëèéã
õýëäýã áîëæýý. Èéìýýñ îäîî
“Dijon mustard” (Äèæîíû ãè÷)-
èéã ãàçðûí íýð ãýõýýñýý
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºðëèéã çààæ
áóé íèéòëýã íýð ãýæ ¿çýõ
áîëñîí áàéíà.
Ãàçàð ç¿éí çààëòûí ýðõèéí
õàìãààëàëòàä ÄΪÁ ÿìàð
¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã âý?
ÄΪÁ ãàçàð ç¿éí íýðíèé
àñóóäëûã á¿õýëä íü þìóó
õýñýã÷ëýí çîõèöóóëäàã õýä
õýäýí îëîí óëñûí ãýðýý,
õýëýëöýýðèéí õýðýãæèëòèéã
õàðèóöàæ àæèëëàäàã
(òóõàéëáàë Àæ ¯éëäâýðèéí
ªì÷èéí Ýðõèéí Õàìãààëàëòûí
òóõàé Ïàðèñûí Êîíâåíö,
Áàðààíû Ãàðàë ¯¿ñëèéí
Ãàçðûí Íýðíèé òóõàé
Ëèññàáîíû Õýëýëöýýð áîëîí
òýäãýýðèéí Îëîí óëñûí
á¿ðòãýë). ÄΪÁ-ûí ãèø¿¿í
îðíóóä áîëîí ñîíèðõîã÷
òàëóóä ÄΪÁ-ûí óóëçàëòóóä
äýýð öààøèä ãàçàð ç¿éí
çààëòûí îëîí óëñûí ýðõèéí
õàìãààëàëòûí øèíý
õýëáýð¿¿äèéã îëæ
íýâòð¿¿ëýõ àðãà çàìûã õàéæ
îëîõ ñàíàë, àñóóäëóóäûã
äýâø¿¿ëñýýð áàéíà.
17
 Çîõèîã÷èéí
Çîõèîã÷èéí ýðõ, ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõ
ýðõ, ò¿¿íä ãýæ þó âý?
õàìààðàõ Çîõèîã÷èéí ýðõ ãýæ
åðºíõèéä íü “á¿òýýë” õýìýýí
ýðõ ãýæ þó íýðëýõ óòãà çîõèîë, óðàí
ñàéõíû á¿òýýëèéí íü õóâüä
âý? çîõèîë÷, çóðàà÷, áóñàä óðàí
á¿òýýë÷äýä îëãîæ,
õýðýãæ¿¿ëäýã ýðõòýé
õîëáîîòîé õóóëèóäûí öîãöûã
õýëíý. Çîõèîã÷èéí ýðõòýé
íÿãò õîëáîîòîé ýðõèéí
õàìãààëàëòûí ñàëáàðûã
“õàìààðàõ ýðõ” ãýäýã áà ýíý
íü çîõèîã÷èéí ýðõòýé èæèë
òºñòýé ýðõèéã îëãîäîã
áºãººä çàðèì ¿åä õàðüöàíãóé
õÿçãààðëàãäìàë, áîãèíî
õóãàöààíûõ ãýæ áàéäàã.
Õîëáîãäîõ ýðõèéã äàðààõü
ýòãýýäýä, òóõàéëáàë:

óðàí á¿òýýë÷ (æ¿æèã÷èä,

õºãæèì÷èä) -
òîãëîëòîíäîî;

äóó àâèàíû áè÷ëýã

¿éëäâýðëýã÷èä (õóóðöãèéí
áè÷ëýã áîëîí êîìïàêò
äèñê) - áè÷ëýãòýý;

íýâòð¿¿ëýã ÿâóóëäàã
ðàäèî, òåëåâèçèéí
áàéãóóëëàãà õºòºëáºðòºº
òóñ òóñ ýäýëíý.

Çîõèîã÷èéí ýðõýä äàðààõü

á¿òýýë¿¿ä õàìààðàõ áîëîâ÷
çºâõºí ýäãýýðýýð
õÿçãààðëàãäàõã¿é. ¯¿íä:
ðîìàí òóóæ, ø¿ëýã ÿðóó
íàéðàã, øèé æ¿æèã, ¿¿ñìýë
á¿òýýë, ñîíèí, êîìïüþòåðèéí
ïðîãðàìì, ìýäýýëëèéí ñàí,
êèíî, õºãæìèéí çîõèîë,
á¿æèã, çóðàã, óðàí çóðàã,
ãýðýë çóðàã, óðàí áàðèìàë,
áàðèëãà àðõèòåêòóð, ðåêëàì
ñóðòàë÷èëãàà, ãàçðûí çóðàã,
òåõíèêèéí õîëáîãäîëòîé
çóðàã çýðýã áàãòàíà.
Çîõèîã÷èéí ýðõ áîëîí
õàìààðàõ ýðõ¿¿ä ÿìàð ýðõ
îëãîäîã âý?
Çîõèîã÷, ò¿¿íèé ºâ áîëîí
ýðõ çàëãàìæëàã÷ (åðºíõèéä
íü ýðõ ýçýìøèã÷ ãýíý)
çîõèîã÷èéí ýðõèéí õóóëèéí
äàãóó çîõèîã÷èéí ýðõýýð
õàìãààëñàí á¿òýýëèéí
òîäîðõîé ýðõèéã ýäýëíý. Òýä
á¿òýýëýý àøèãëàõ,
õîîðîíäîî çºâøèëöñºí
íºõö뺺ð áóñäàä
àøèãëóóëàõûã çºâøººðºõ
îíöãîé ýðõ ýäýëíý.
Á¿òýýëèéí ýðõ ýçýìøèã÷ íü:
á¿õ õýëáýðýýð
îëøðóóëàõ (¿¿íä õýâëýõ
áîëîí äóó áè÷ëýã õèéõ
îðíî),
íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîõ,
òàíèëöóóëàõ;
íýâòð¿¿ëýõ
ººð õýëýíä îð÷óóëæ,
õºðâ¿¿ëýõ
ðîìàí, òóóæèéã êèíî
çîõèîë áîëãîõ ãýõ
ìýòýý𠺺ð÷ëºí
õóâèðãàõûã õîðèãëîõ
ýñâýë çºâøººðºõ ýðõòýé.
Áóóëãàæ àâàõ (áè÷ëýã õèéõ),
äàõèí ¿éëäâýðëýõòýé
õîëáîãäîõ ýðõèéí äàãóó
áóñàä ýðõòýé òºñòýé ýðõ
îëãîãäîíî.
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõèéí òóõàé
õóóëèéí õ¿ðýýíä
õàìãààëàãäñàí òºðºë á¿ðèéí
á¿òýýëèéã èõ õýìæýýãýýð
òàðààõ, íèéòëýõèéí òóëä
èõýýõýí õºðºí㺠îðóóëàëò
øààðäàãääàã (æèøýý íü:
õýâëýë, äóó àâèà áè÷ëýã,
êèíî) ó÷ðààñ çîõèîã÷èä
èõýâ÷ëýí ººðñäèéí á¿òýýëèéã
ñàéæðóóëàí çàõ çýýëä
íèéë¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé, õàðèóä
íü òºëáºð, çîõèîã÷èéí øàãíàë
õýëáýðýýð óðàìøèë
(á¿òýýëýýñ îëîõ îðëîãûí
òîäîðõîé õóâü äýýð
¿íäýñëýñýí) õóâààðèëàí ºãºõ
÷àäâàðòàé êîìïàíèóäàä ýðõýý
øèëæ¿¿ëäýã ïðàêòèê áèé.
Çîõèîã÷èéí ýä õºðºíãèéí ýðõ
íü ÄΪÁ-ûí õîëáîãäîõ
ãýðýý, êîíâåíöèä çààãäñàíààð
á¿òýýë òóóðâèí ãàðãàñíààñ
ýõëýýä íàñ áàðñíààñ õîéø 50
æèëýýñ äîîøã¿é õóãàöààòàé
¿ðãýëæèëäýã áàéíà. ¯íäýñíèé
òóõàéí õóóëü ýðõ ç¿éí
çààëòààð ýðõèéí õàìãààëàëòûí
õóãàöàà èë¿¿ óðò ÷ áàéæ
áîëäîã. Õàðèí õàìààðàõ
ýðõèéí õóãàöàà õàðüöàíãóé
áîãèíî, ãîëäóó òîãëîëò
ÿâóóëñàí, áè÷ëýã õèéãäñýí, 19
 íýâòð¿¿ëñíýýñ õîéø 50
æèëèéí õóãàöààíä õ¿÷èíòýé
áàéäàã. Çîõèîë÷äûí áîëîí
óðàí á¿òýýë÷äèéí ýðõýä ìºí
ýä õºðºíãèéí áóñ àìèíû ýðõ
áàãòàõ áºãººä ýíý íü çîõèîã÷
íýðýý äóðäóóëàõ, á¿òýýëä
çîõèîã÷èéí íýð õ¿íäýä
õîõèðîë ó÷ðóóëàõààð
ººð÷ëºëò õèéõèéã õîðèãëîõ
áàéäàã áàéíà.
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõèéí òóõàé
õóóëèéí äàãóó ýðõ
ýçýìøèã÷èéí øààðäñàíààð
èðãýíèé õýðýã ¿¿ñãýõ,
çàõèðãààíû àðãà õýìæýý àâàõ,
ýð¿¿ãèéí õàðèóöëàãà
õ¿ëýýëãýõ çýðýã îëîí õóóëüä
çààãäñàí îëîí õýëáýðýýð
øèéòãýë îíîîæ áîëäîã. Ýíä
þóíû ºìíº ø¿¿õýýð õîðèã
òàâèõ, ýðõ çºð÷ñºí çºð÷ëèéã
óñòãàõ, òîãòîîë ãàðãàõ,
áàéöààëòààð æóðàìëàõ çýðýã
àðãóóä õýðýãëýãäýíý.
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéëãýñíèé àøèã òóñ þóíä
áàéõ âý?
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõèéí õàìãààëàëò
íü õ¿íèé á¿òýýë÷, øèíèéã
ñàíàà÷ëàõ ÷àíàðûã äýìæèõ
¿éë àæèëëàãààíû ñàëøã¿é
õýñýã íü áîëäîã. Ýðõèéã íü
õ¿ëýýí çºâøººðñíººð
çîõèîë÷, çóðàà÷ ìºí áóñàä
20
óðàí á¿òýýëäýä óðàì çîðèã
ºã÷, øóäàðãààð îëãîãäñîí
ýäèéí çàñãèéí óðàìøóóëàë íü
òýäíèé èäýâõè, á¿òýýìæèéã
íýìýãä¿¿ëæ ¿ð ä¿íã íü
äýýøë¿¿ëäýã. Ò¿¿í÷ëýí ýäëýõ
ýðõèéí õ¿÷èí òºãºëäºð
áàéäëûã áàòàëãààæóóëñíààð
¿éëäâýð, àæ àõóéí ãàçàð,
êîìïàíèóäûí õóâüä àëèâàà
á¿òýýë, ò¿¿íèéã
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ,
äýëõèéí õýìæýýíä ò¿ãýýí
äýëãýð¿¿ëýõýä çîðèóëæ
õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõýä
äºõºìòýé áîëæ, ýíý íü
ýðãýýä äýëõèé íèéòýýð ñî¸ë,
ìýäëýãèéí ¿ð øèìèéã
õ¿ðòýýõ, áàÿñàë öýíãýëèéã
àâ÷èð÷, á¿ð öààøëààä ýäèéí
çàñàã, íèéãìèéí õºãæèëä
ò¿ëõýö áîëíî.
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõèéã
òåõíîëîãèéí äýâøèëòýé
õýðõýí íèéö¿¿ëýõ âý?
Ñ¿¿ëèéí õýäýí àðâàí æèë
òåõíîëîãèéí äýâøèëòýé õàìò
çîõèîã÷èéí ýðõ áîëîí
õàìààðàõ ýðõèéí õ¿ðýý àñàð
èõýýð òýëæ, á¿òýýëèéã
äýëõèé íèéòýä õèéìýë
äàãóóëûí íýâòð¿¿ëýã, êîìïàêò
äèñê áîëîí DVD-ýýð ò¿ãýýõ
øèíý àðãà çàì íýýãäñýí
áèëýý. Èíòåðíåòýýð
á¿òýýëèéã ò¿ãýýõ íü õàìãèéí
ñ¿¿ëèéí ¿åèéí äýâøèë
áîëîâ÷ äàÿàð÷ëàëûí àñàð
ºðãºí àðãà áîëîìæ
íýýãäñýíòýé õîëáîîòîéãîîð
çîõèîã÷èéí áîëîí õîëáîãäîõ
ýðõèéí ñàëáàðò óðüä íü
áàéãààã¿é öîî øèíý
àñóóäëóóä øèë øèëýý äàãàí
ãàð÷ èðæ áàéíà. ÄΪÁ îëîí
óëñûí õýìæýýíä ºðíºæ áóé
êèáåð îðîí çàéä çîõèîã÷èéí
ýðõèéí á¿òýýëèéã õàìãààëàõ
øèíý ñòàíäàðòóóäûã áèé
áîëãîõ õýëýëö¿¿ëýãò øàìäàí
îðîîä áàéãàà áèëýý. ¯¿íòýé
õîëáîîòîéãîîð ÄΪÁ-ûí
Çîõèîã÷èéí ýðõèéí ãýðýý
(WCT) áîëîí ÄΪÁ-ûí
Òîãëîëò, äóó áè÷ëýãèéí ãýðýý
(WPPT) áàòëàãäñàí áºãººä
ýäãýýðèéã “Èíòåðíåòèéí
ãýðýý” ãýæ íýðëýæýý.
Èíòåðíåòèéí ãýðýýí¿¿ä
èíòåðíåò äýõ á¿òýýëä
çºâøººðºëã¿é íýâòðýõ,
àøèãëàõààñ ñýðãèéëñýí îëîí
óëñûí õýì õýìæýýã
òîäîðõîéëæ ºãñºí áàéäàã.
Çîõèîã÷èéí áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ ýðõ õýðõýí
çîõèöóóëàãääàã âý?
Çîõèîã÷èéí áîëîîä ò¿¿íòýé
õîëáîãäîõ ýðõèéí
õàìãààëàëòûã õàíãàõûí òóëä
àëèâàà á¿ðòãýë, áóñàä ýëäýâ
àæèëëàãàà øààðäëàãàã¿é
áºãººä øóóä îëãîãääîã.
Ãýõäýý îëîí îðîíä
á¿òýýëèéã õàäãàëàõ, á¿ðòãýõ
¿íäýñíèé òîãòîëöîî áàéäàã
áà ýíý òîãòîëöîî íü á¿òýýë,
ºì÷ëºëèéí ìàðãààí,
ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ àæèëëàãàà,
àðèëæàà, ýðõ øèëæ¿¿ëýõ
çýðýã àñóóäëóóäûã
õºíãºâ÷èëæ ºãºõ ¿¿ðýãòýé
áàéäàã.
ªíººäºð îëîíõè çîõèîë
òóóðâèã÷, óðàí á¿òýýë÷èä óòãà
çîõèîë, õºãæèì áîëîí
òîãëîëòûí ýðõèéí ºñºí
íýìýãäýæ áóé äýëõèé
íèéòèéí õýðýãëýýíä
çîõèîã÷èéí ýðõ áîëîí ò¿¿íä
õàìààðàõ á¿õèé ýðõ¿¿äýý
õ¿÷èí òºãºëäºð áîëãîõ ýðõ
ç¿éí áîëîí óäèðäëàãûí àðãà
õýðýãñýë, ÷àäâàðààð äóòìàã
áàéñààð áàéãàà áîëíî. ¯¿íýýñ
¿¿äýí “õàìòûí óäèðäëàãûí
áàéãóóëëàãà” áóþó
“íèéãýìëýã” áàéãóóëæ
õºãæ¿¿ëýõ øààðäëàãà îëîí
îðîíä ºñºõ íýìýãäýõ
õàíäëàãàòàé áàéíà. Ýíýõ¿¿
íèéãýìëýã íü õóóëèéí çîõèõ
ìýäëýãòýéãýýð, óäèðäëàãûí
çîõèîí áàéãóóëàëòòàéãààð
ãèø¿¿äèéíõýý á¿òýýë,
òîãëîëòûã ¿íäýñíèé áîëîí
îëîí óëñûí õýìæýýíä
àøèãëóóëñíààñ àâàõ
çîõèîã÷èéí øàãíàëûã
á¿ðä¿¿ëýí áàòàëãààæóóëæ
øààðäëàãàòàé çîõèöóóëàëò
õèéæ ººðñäºä íü îëãîõ
àæëûã ¿ð ä¿íòýé çîõèîí
áàéãóóëæ ãèø¿¿ääýý îðëîãî
îðóóëàõ ÷èã ¿¿ðýãòýé
àæèëëàõ ó÷èðòàé. Çàðèì
òîõèîëäîëä äóó àâèàíû
áè÷ëýã ¿éëäâýðëýã÷,
íýâòð¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí
òîäîðõîé ýðõ¿¿ä õàìòûí
óäèðäëàãààð çîõèöóóëàãääàã.
21
 Áóãóéí öàã: Ñâîò÷ Àà çºâøººðñºí.
Äýëõèéí
Îþóíû ªì÷èéí
Áàéãóóëëàãûí
òóõàé?
1970 îíä áàéãóóëàãäñàí
ÄΪÁ íü îþóíû ºì÷ á¿òýýã÷,
ýçýìøèã÷äèéí ýðõèéã äýëõèé
íèéòýä õàíãàí
áàòàëãààæóóëàõ, øèíèéã
ñàíàà÷ëàã÷, çîõèîí
á¿òýýã÷äèéí á¿òýýë÷ ÷àäâàðûã
¿íýëæ óðàìøóóëàõàä òóñ
äýì ¿ç¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí
îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà þì.
Äýëõèéí
Õ¿íèé á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýíä
Îþóíû ò¿ëõýö áîëîõ îëîí óëñûí
ýðõèéí õàìãààëàëò íü
ªì÷èéí øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéã
óðàãø àõèóëàí óòãà çîõèîë,
Áàéãóóëëàãûí óðàí ñàéõíû åðòºíöèéã
áàÿæóóëæ áàéäàã. Îþóíû
òóõàé? ºì÷èéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ
çýýëèéí òîãòâîðòîé îð÷èíã
á¿ðä¿¿ëæ ºãñíººð îëîí
óëñûí õóäàëäààíû õ¿ðäèéã
ýðã¿¿ëæ ºãíº. ÄΪÁ íü
îþóíû ºì÷èéã õºãæèë
äýâøèë, ñàéí ñàéõàíä õ¿ðýõ,
óÿí õàòàí, çîõèöîõ ÷àäâàð
á¿õèé õýðýãñýë áîëãîæ ºíºº
áà õîé÷ ¿åèéíõýí îþóíû
ºì÷èéí íººö áîëîëöîîãîî
á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàõ
áîëîìæ îëãîõûí òºëºº
ººðèéí ãèø¿¿í îðíóóä, áóñàä
á¿òýöòýéãýý íÿãò õàìòðàí
àæèëëàäàã.
ÄΪÁ îþóíû ºì÷èéí ýðõèéí
õàìãààëàëòûã õýðõýí
äýìæäýã âý?
ͯÁ-ûí òºðºëæñºí
áàéãóóëëàãà áîëîõ ÄΪÁ íü
îþóíû ºì÷èéí ýðõèéã
õàìãààëàõ ä¿ðýì, æóðàì
òîãòîîæ àìüäðàëä
õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé,
ãèø¿¿í îðíóóäûí ÷óóëãàí
õýëáýðýýð îðøèí òîãòíîäîã.
Àæ ¿éëäâýð õºãæñºí èõýíõ
îðíóóä õýäýí çóóí æèëèéí
ò¿¿õòýé ýðõèéí õàìãààëàëòûí
òîãòîëöîîòîé áàéäàã. Õàðèí
øèíý òóëãàð õºãæèæ áóé
îëîí îðîí ººðñäèéí ïàòåíò,
áàðààíû òýìäýã, çîõèîã÷èéí
ýðõèéã áàòàëãààæóóëàõ
òîãòîëöîîãîî ýìõëýí
á¿ðä¿¿ëýõ øàòàíäàà áàéíà.
Ñ¿¿ëèéí àðâàí æèëä ºðíºæ
áóé õóäàëäààíû àñàð
õóðäàöòàé äàÿàðøèëëûí ÿâöàä
ÄΪÁ íü ýäãýýð øèíý
òîãòîëöîîã òºëºâø¿¿ëýí
õºãæ¿¿ëýõýä òóñëàìæ
¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð ãýðýý
õýëöýëä õºíãºëºëòòýé
õàíäàõ, ýðõ ç¿é-òåõíèêèéí
òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ, òºðºë
á¿ðèéí õýëáýðýýð,
òóõàéëáàë îþóíû ºì÷èéí
ýðõèéã áàòàëãààæóóëàõ
ñàëáàðûíõíûã ñóðãàëòàíä
õàìðóóëàõ çýðýã àæèëä
ãîëëîõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ
áàéíà.
ÄΪÁ íü ïàòåíò, áàðààíû
òýìäýã, á¿òýýãäýõ¿¿íèé
çàãâàðûí á¿ðòãýëèéí äýëõèéã
õàìàðñàí ººðèéí
òîãòîëöîîòîé áºãººä
òýäãýýðèéã õýðýãëýã÷äèéí
øààðäëàãà, ÷àäàâõèòàé õýðõýí
çîõèñòîé íèéö¿¿ëæ áîëîõûã
òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð
Ãèø¿¿í Îðíóóä, áóñàä
îðîëöîã÷èéí ç¿ãýýñ òîãòìîë
õÿíàëò òàâüæ øèíý÷èëæ
áàéäàã.
ÄΪÁ îþóíû ºì÷èéã æèðèéí
õ¿ì¿¿ñò îéëãîìæòîé áàéæ,
áèçíåñèéí ñàëáàðûí áîäëîãî
òîäîðõîéëîã÷ áîëãîõ, íèéòýä
òàíèë, çîõèõ ¸ñîîð
îéëãîãäñîí, á¿ãäýä
õ¿ðòýýìæòýé áàéëãàõûí
òºëºº Ãèø¿¿í Îðíóóäòàéãàà
õàìòðàí àæèëëàäàã.
ÄΪÁ õýðõýí ñàíõ¿¿æäýã âý?
ÄΪÁ íü æèëèéí òºñâèéíõºº
90 ãàðóé õóâèéã ººðèéí
ºðãºí õýðýãëýãäýæ áóé îëîí
óëñûí á¿ðòãýëèéí ¿éë÷èëãýý
ÿâóóëàõ, õýâëýí íèéòëýõ,
ìàðãààí øèéäâýðëýõ, çóó÷ëàõ
çýðýã ¿éë àæèëëàãààíààñ
îëñîí îðëîãîîð á¿ðä¿¿ëæ
ººðèé㺺 ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã
áàéãóóëëàãà ìºí.
Ñàíõ¿¿æèëòèéí ¿ëäñýí õýñýã
íü Ãèø¿¿í Îðíóóäûí
òàòâàðààñ á¿ðäýíý.
23
24
Ýíýõ¿¿ òîâõèìîëûí çîõèîã÷èéí ýðõèéã ýçýìøèã÷ ÄΪÁ-ààñ ýðõëýí ãàðãàâ.
ÄΪÁ-ûí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íàðûí ãàçðààñ ýíý ìýäýýëëèéã îð÷óóëàõ, ººð÷ëºí
íàéðóóëàõòàé õîëáîãäñîí àñóóäëààð ÿìàð íýã ¿¿ðýã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é
áîëîõûã àíõààðóóëüÿ.

Îð÷óóëñàí: Ä Ãàíõóÿã.

Ýíýõ¿¿ òîâõèìîëûã ÄΪÁ-ûí òºñëèéí õ¿ðýýíä, ßïîíû Èòãýìæèò ñàíãààñ

ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí áºãººä Ìîíãîë Óëñûí Îþóíû ªì÷èéí Ãàçðààñ áýëòãýí ãàðãàâ.
Õàÿã: Óëààíáààòàð-46, Áàãà òîéðóó-49 Óòàñ: 329671, 327267, Ôàêñ: 327638
È-ìýéë: ipom@magicnet.mn, Âýá õóóäàñ: www.ipom.mn

Íýìýëò ìýäýýëýë øààðäëàãàòàé áîë äîîðõè õàÿãààð õîëáîî áàðèíà óó.

World Intellectual Property Organization (Äýëõèéí Îþóíû ªì÷èéí Áàéãóóëëàãà)
Õàÿã:
34, chemin des Colombettes
P.O.Box 18
CH-1211 Geneva 20
Switzerland

Óòàñ: +41 22 338 91 11

Ôàêñ: +41 22 733 54 28
È-ìýéë: wipo.mail@wipo.int

ìºí Íüþ-Éîðê äàõü ñàëáàð

Õàÿã:
2, United Nations Plaza
Suite 2525
New York, N.Y.10017
United States of America

Óòàñ: +1 212 963 6813

Ôàêñ: +1 212 963 4801
È-ìýéë: wipo@un.org

ÄΪÁ-ûí Âýá õóóäàñ:

http://www.wipo.int
ìºí ýíýõ¿¿ òîâõèìîëûã ÄΪÁ-ûí ýëåêòðîí íîìûí äýëã¿¿ðýýñ
http://www.wipo.int/ebookshop õàÿãààð çàõèàëàí àâ÷ áîëíî.

ÄΪÁ-ûí õýâëýë No.450(Mongolian) ISBN: 92-805-1281-5