w *

\'^'
1^^

THE LIBRARY OF THE

UNIVERSITY OF
NORTH CAROLINA

ENDOWED BY THE \
DIALECTICAND PHILANTHROPIC .7*L?
SOCIETIES I
:

/
F996g

MUSIG LIB.

'i^l

\)
 l

This book must not

be token from the
Library building.
 Digitized by the Intemet Archive
in 2013

http://archive.org/details/gradusadparnassuOOfuxj_0
^
 ii;:iir

^a^r. Qj-r^. cJ^s^«5^.f». Cl,- O .- it^ O.- .yr^.' J^Hif^^^ «w.- «^ «»^/?^ GiUir^.^.At^/.^^:6^^ /^/^^/^*X^^^
//
 G RADU A D
S

PARNASSUM, Sivc

MANUDUCTIO
COMPOSITIONEM MUSICE
REGULAREM,
Methodo nova, ac certa, nondum antd
tam exad:o ordine in lucem edita :

Elaborata d

JOANNE JOSEPHO FUX,

Sacras Casfareae, ac Regias Ca-
tholicae Majejftatis Caroli Vi. Ro-
manorum Imperatoris

SUPREMO CHORI PRJEFECTO.

VIENN^ AUSTRIiE,
Typis Joannis Petri Van Ghelen , Sac. C»f. Regis^ne CatholiCn Ma-
jelhtis Aulsc-Typographi , 1725,
f\

i 1 >-
AUGUSTISSIMO INVICTISSIMO , .

POTENTISSIMO PRINCIPI

GAROLO
ROMANORUM
VI.
I M P E R A T O R I,
GERMANIiE, HISPANIiE,
HUNGARIiE , BOHEMIiE
R E G I,
AReHIDUCI AUSTRIiE, &c. &:c.

DOMINO DOMINO CLEMENTISSIMO.

.UaJJ
AUGUSTE C^SAR
iJ.Uii

mrn
§1 flumina ad Oceanum unde ori- ,

ginem trahunt curfiim fiium re-i

,

fledunt : fi terra rore matutino

madefadta eundem humorem,tanquamin
grati animi tefleram , ad aethera denuo
)( 2
re-

f 'i T l,,c5
mittit ;
quo alias Opulculum hoc le vertat,
nifi ad TE AUGUSTE CiESAR ? Tuum
enim eft jure Dominii ; quia partus clien-
tis, Tuum eft origine ;
quia Inclytorum
Anteceflbrum Tuorum fub Aufpiciis Mu-
iica mea initium lumpfit, & incrementum
traxit. Tu excelfe Monarcha animum
, ,

addidifti Tu fumptUs fuppeditafti cle-

: :

mentiffimo Benignitatis Tuse annutu in lu-

cem prodit. Quidquid itaque emolumcn-
ti ftudiofa juventus exinde caeperit , totum
Majestati Tum in acceptis referendum
eft. Quam ob rem non dedignaberis be-
nignisoculis afpicere, qued omni ex parte
tuum eft : & cujus ante ^dlse vitaB labores
tamclementi aflenfu comprbbafti (quant<e
autem molis cft, exquifito, felcdoque fapo-
ri fatisfacere Tuo) ejusdem poftremum fer-

me ,
quafi Cygni cantum eadem benigni- ,

tate Te complexurum efle, minime diffi-

do. Hac fpe firetus , ad facratos provolu-
tus pedes, embrior j rr

SAC. CiES. REGliEQUE CATHOL

MAJESTATIS TU^
Cllentum infimas
Joannes Jofepbus Fuxj Styrus*
 ^X^ )C^0^

P R iE F A T I O
A D
L EC TO R EM.
~i.jL

Irabuntur fbrtaflls nonnulH , cvim tot prse-

ftantiffimorum Virorum exftent monumen-
ta, qui de A4ufica perquam dod:e, abundanter &
fcripierunt, cur ego ad hoc fcribendi genus me con-
tulerim, hoc maxime tempore, quo, Mufica fer^
arbitraria fa6ta, Compofitores nuUis prseceptis, nul-
lisque inftitutis obftringi volentes, Legum,ac Scho-
Ise nomen ad mortis inftar exhorre(cunt quibus vel-
;

lem cognitaeffet mens mea; extitifle certe permul-

tos, & dodlrina , & au6toritate claros Scriptores
qui de Mufica Ipeculativa quam opulentiffima Scri-
pta reliquerunt, de Mufica autem adtiva iatis parca,
nec omnino clara ; plerumque quibusdam Paradi-
gmatibus contenti , minime folliciti de invenienda
methodo facili , qua pedetentim tyrones tanquam
per fcalam fcandere , atque ad artis hujus adeptio-
)( nem
 mx ^ x^ , .

nem pervenire poflent^ Nec me deterrent afperri-

rimi Schote olores, neque temporum corruptek.

^ iEgrotantibus etenim 5 ac non bona valetuciine

gaudentibus medicina paratur. Quanquam labor
meus non eo tendit, nec tantum mihi roboris arro-
go, ut quafi torrenti extra limites pr^cipitanter er-
ranti curfum inhibere , Compofitoresque de licen-
tiofa icribendi hsereli ad refipifcentiam revocare me
pofie confidam^ Per me liceat cuique fequi fuum
confilium. Inflituti mei eft, prasfidium ferre ado-
lefcentibus ad hanc facultatem adfpirantibus , quo-
rum permultos novi , etiamnum nofco, mirifica in-
dole prasditos , difciplinseque hujus ftudio fummfe
flagrantes, qui & argento deflituti, & Magiflro, defi^
derium fuum tanquam diuturnam deiperatamque
,

virtutis fitim explere non valent. Quapropter jam

{)Iures ante annos animo fcrutari coepi , nulli neque
abori, neque fludio parcens in reperienda metho-
do facili f imili prorsus , qua tenera ^tas primo lite-
,

ras nofcere, pofl fyllabizare , plures deinde fyllabas

conjungere , poftremo legere , &
fcribere docetur ;
nec temere. Cum enim ea ufus in dandis Ie6lioni-
bus advertiflem , Studiofos parvo temporis fpatio mi-
rabilem hac in arte progrefUim feciffe , ratus opem
haud contemnendam huic facultati me allaturum , fi
nonfolum hanc,in gratiam ftudiofse juventutis pu-
blicam redderem , verum etiam , quidquid per tri-
ginta annorum prope continuam praxim, tribus A, A,
Komanorum Imperatoribus inferviens (de quo dun-
taxat mihi liceat gloriari ) adeptus fum , cum Repu-
blica
 ^x#x^
blica Mufica communicarem. Accedit etiam,
fideliter
quod Plato apud Ciceronem monet, ajens non :

folum nobis nati fumus : ortusq[ue noftri partem

patria vendicat, partem parentes , partem amici.
C^teriim facile advertes diledle Philomufe, hocTra-
6tatu , fpeculativas parti perpariim ; aitivae vero , ut-
pote magis neceflarise (virtutis enim Jaus omnis in
a6tione confiftit) plus operae me dedifle.

Poftremo ad faciliorem captum , ut^ue veritas

magis elucefceret , fecundam partem dialogice tra-
(Standam affumpfi , ubi per Aloyfium , Magi-
ftrum, clariffimum illud Muficse lumen Prasnefti-
num, vel ut alii volunt , Prseeftinum intelIigo,cui to-
tum quidquid in hoc
, genere fcienti^ in me eft
in acceptis refero , cujusq[ue memoriam , dum vi-
vam , maximo pietatis nunquam
officio profequi
definam. Jofephi autem nomine Difcipulum Mu-
ficae artis cupidum compello. Novif^^
addifcendse
fim^ ne te offendat ftyli humilitas non enim alio ;

quam jure poftliminii mihi arrogo latinitatem ; malo

etiam intelligi , quam Orator videri, Vale, fruere,
& indulge.

APPENDIX.
CI quid , benevole Ledtor , ^ re6to fcribendi ordi-
^ ne alieni deprehenderis , sequo animo te laturum
confido, poftquam intellexeris , &
crebris infirmi-
tatibus 5 nonnunquam per aliquot mcnfium , quin
)( 2 ini6
 mx^x^
im6 integrianni fpatium interruptum, & reconvale-
fcentem ; ofRcii vero munere fepiilime interpellatum
efle. De novo femper prsecedentia revidendi nec
otium erat , nec aggro animo imponendum. Inde
etiam non obftante fedula amicorum revifione non-
nuUi errores in Litteris,& Mufica irreps8re; quos
cx Erratis in fine Libri annexis corri-
gendos reperies.

LBRI
 mx x^I

^/JJ

L I

CAPUT I.

[Ufica nomeii genericum eft , latit

lime pcitens , fpeciesque contineiis quam-
plurimas ut Muficam C2elefl:em, terre»
:

ftrem, naturalem , artificialem , hiftori-

cam , &c^ Ego brevitati , utiiitatique po-
tius , quam curiofitati inferviens , dc
artificiaii tra^tare duntaxat propoiltum
habeo, Ea duplex eft fpeculati^va 8c
:

pra6iica : de prima , nempe Jpeculativa

hoc Libro nobis fermo erit, eaque foiummodo, quse ad ple^
niorem Praxis adeptionem neceflaria videbuntur, breviter at-
tingam 5 fecundam partem , nempe praBicam difRlfius tra-
drandam ad Librum fecundum remittam. Ctim autem Mu-
lica noftra circa fonum tanquam objed:um fuum
, verfetur ,
de eo prius agendum eft. Sit ergo

CAPUT II.
De Sono.

Xi^Erfennus HL i. Harmon, propo» 2. ex mente Arijiot^ {o^

^^ num ait efle motum aeris: quod de quovis aere intelli-
gi utique non quia aer fibi reliftus fine controverfia
potefl ,

movetur, &
tamen juxta eundeiii Ariftotelem , a Merfenno
ibidem citatum : aer eji expers foni ^ unde con/equitur , qua-
A lem-
2 Caput IIL de Numeris.
i id — :

lemcumque aeris motum non efle fonum aerem vi qua-

, fed
dam externa afFeftum , inclufiim , comprefTumque caufam ef-
fe foni efficientem^ Phyficorum autem haec fit indagatio y
Muficus enim non confiderat fonum ut fic , five ( ut ajunt
in abflrad:o , fed relative fub certa , & comparatione fum-
ptum, qua fcilicet fonus a fbno ratione acuminis gravi- &
tatis difiert. Ciiim autem comparatio hxc potiffimum fiat
numerorum adjumento 3 ideo flt

CAPUT III.

De Numeris^ eorumque Proportionibus y &" Differentiis.

TJEr Numeros intelligo Elementa Arithmeticx :

-- I, 2. 3. 4* 5. 6. 7* 8. 9.
Qaibus tanquamancillis, ad intervalla fua reperienda, Mu-
ficus utitur, comparando numerum cum numero, eorum di-
flantias, diflferentias , excefTus, & defedius inquirendo.
Multifariae dantur numerorum fpecies* Nos autem reli-
61:is aliis, quse ad noflrum inflitutum non faciunt, fequen-
tes fblummodo commemorabimus , nempc : rationales y ir-
rationales ,* radicales , &
Rationales funt , quac
irradicales.
quodam numero dividi poflimt, ita ut nihil inde remaneat,
tit 6t cum 2. & 3* : 12. cum 2* 3. 4* &: 6, Irratiojiales illa^,
qux non ita metiri,
aut dividi poflunt , ut 3, 5. 7. 9, refpe-
d:u 2* Radicales flmt illae, quse in minores numeros redigi
non poflunt , falva proportione , quam conftituunt j Irradi-
cales autem e converfo.
Conflat autem ex proportiojjibus y feu comparationc unius
quantitatis ad aliam per fe oriri varias diflantias , difle- &
rentias. Quat:ritur modo, quid fit hxc Proportio P Definitur
ab Euclide , &aliis, quod fit duarum quantitatum unius ad
alteram habitudo i?2 eodem genere propinquo, Qua?2titas , de
qua hic mentio fit , duplex efl : continua , quas efl: in quo-
dam corpore , ut linea , aflere , fuperficie , &c* , difcreta , &
?uae reperitur in aliqua multitudine , ut populo , numeris , &c.
er habitudinem intelligitur relatio illa , quae habetur de una
quantitate ad aliam 5 dicitur prxterea : in eodem genere pro^
pinqiio p quo cavetur , ne proportio ftatuatur de quantitate
continua ad difcrctam tit de linea ad numerum j fed de li-
:

nea ad lineam , de numero ad numerura>

Quam-
 Eorumque Froportiojiibus , ^ Differentiis.

Quamvis mediante quantitate continua , dimetiendo li-

neam, chordas, &c^ Muiicus propoiitum iiium confequi pof^
fit , quia tamen &
dimeniio ultimatim ad numeros eit re-
ifta
ducenda , nempe quot partibus una linea alteram excedat lon-
gitudine , quotque ea brevior iit ideo de fbla proportione
:

qux ex quantitate diicreta , iive ex comparatione numeri ad

numerum oriri folet , lioc loco diflerendum duxi.
Definitionem proportionis fiiperius adda^ham , generalem
Zl qualicunque proportioni convenientem efle patet undc :

iinguiaris nulli difcipiinas praeter Muficam , conveniens fla-

tuenda efl 5 ea vero talis eft : Proportio 2S/luficalis efl habi-
tudo , five reiatio numeri fbnori ad numerum fonorum.
Delinitio ex fupra diftis per fe clara ulteriori explicatione
non indiget.
Duplex efle poteft hxc proportio <^^//^///^//j' , & i72(£qua'
litatis, Proportio cequalttatis oritur ex comparatione nume-
ri acqualis ad numerum xqualem, ut i* ad i. , 2. ad 2. , 3^
ad 3» &c. Proportio incequalitatis producitur comparatione
numeri inaequalis ad ina^qualem, exempli gratiu, i. ad2. , 3.
ad 4. , 5. ad 8. &c,
Intervalla Mufices , feu confbnantias, diflbnantias ab {o^ &
norum diveriitate produci conftat 5 inde colligitur, propor-
tiones illas , quarum termini , five extrema aequalitate nu-
merorum nituntur, neque aptas efle ad producenda interval-
la, neque unifbnum eandem ob rationem intervallorum no-
mine comprehendi pofle. Aliud judicium de unifbno in pra-
xi formandum eft, quod exequar , ciim de quovis confono,
&: diflono fingillatim didrurus fum» .Porro ex comparatio-
ne numeri ina^qualis ad inaequalem quamplurima poflunt
cxiftere proportionum genera , quae Mulicus ad quinque re-
flringere confiievit Genm multiplex , fuperparticulare , fuper*
:

partiens , multiplex fuperparticulare , multiplex fuperpartiens*

llnum quodque ex his generibus infinitas propemodum com-
prehendere fpecies, Capita fequentia demonflrabunt.

C APUT IV.
De Genere multiplicu

/^Enus multiplex efl proportio numeri ad numerum , quo-^

^^ rurn major includit minorem his , ter ^ quater^ &c. Si
A 2 minor
A Caput IV. de Genere multiplici.

minor numerus comprehendatur a majori bis , vocabitur du-

pla p ii ter , quater , quadrupla 5
trip/a y fi & iic in infinitum»
Vide fis , quarumdam Specierum exempla»

Dupla :

2. 4. 6* 8. 10. 12. o

I. 2. 3. 4. 5. 6, *

3. 6. 9. 12. 15.
g^^
I. 2. 3. 4. 5.

Qijtadrupla :

4. 8. 12. i6* 20.

^^
! 2. 3* 4* 5.

Hoc modo infinitze poilunt formari hujus gerieris fpccies,

tit experienti patebit.

CAPUT V.
De Jecundo Proportionum Genere.

QUod Juperparticulare vocatur* Antequam hoc genus cx-

^ plicandum aggrediar , exponendum efl: quid fit pars
,

aliquota , & Pars aliquota , quae etiam ap-

pars aliquanta.
pellatur multiplicativa , cft, quse multiplicata femper redin*
tegrat fuum totum. E. G. 3. eft pars aliquota numerorum
6. 9. 12. 15. i8*, quia 3. fumptus bis efficit adsequat^ 6.
fuum totum 5 idem ternarius multiplicatus in fe, exhibec in-
tegre 9. fuum totum 5 & fic de cseteris^ Pars aliquanta fivc ,

aggregativa eft , quae fumpta quocunque modo , non adaequat

fiium totum , fed fupetet illud , vel non attingat , necefle eft^
E. G. 3. eft pars aliquanta numeri 5. 5 quia 5. continet 3» fe-
mel , &
infuper duas ejus partes , id eft binarium , qui femel
fumptus , non fufficit ad redintegrationem ternarii , fumptus
bis , excedit illum 3 quod requiritur ad cflentiam partis
aliquantse , five aggregativae.
His fiippofitis dico Genus fuperparticulare : eft Proportio,
Gujus numerus major continet minorem femel^ & infuper ejus
 Caput V. de fecundo Froportio7ium Genere, 5
partem aliquotam. E* G. in proportione hac \. Sefquialtera
numerus major comprehendit minorem femel, & limul ejus
partem aliquotam 5 quod per divilionem majoris numeri cum
minore clare patet \*\i\. ubi ternarius continet binarium, &
infuper ejus partem dimidiam , quae bis fumpta efficit adaequa-
te binarium , iiium totum.

hujus generis poflTunt efle fpecies , quse pro diver-

Infinitae
fitate numerorum etiam diverfas fortiuntur denominationes ; ut
Froportio fefquialtera ^ fefquitertia y fefquiquarta ^ fefquiquintay
fefquifexta y &c*
Antequam ad formandi hujus generis me accin- modum
gam, fcire necefle efl, quid libi veiit particula Sefqui : qui€
vox nempe medietatem alicujus totius fignificat. Hinc pa-
tet, hanc particulam nulli alteri hujus generis fpeciei apponi
poffe, nisl fefquiaiteri , in qua fola numerus major includit mi-
norem femel, &inftiper ejus dimidiam partem; nam in fefqui-
tertia proportione *. major numerus continet minorem quidem
femel, verum non & dimidiam, fed tertiam duntaxat ejus par-
tem , ^.| I3. In hac proportione J. pars ex divifione reflans , non
*dimidia,fed quarta pars eft, J.| ij. , &fic in omnibus aliisfpecie-
bus. Quia tamen particuiam lianc omnibus hujus generis fpe-
ciebus praeponi , ufu , vel potius abufli jam receptum eft , ad e-
vitandam confufionem nihil immutandum confultiiis exifli-
mavi. '

Formatur autem genus iflud facili hoc modo. Accipian-

tur duo numeri relidta unitate , eo , quo in tabella Pytha-
gorica ordine fe fequuntur , ponendo majorem fupra , mino- &
rem infra , tit : f. *; J; J; ^; ?; &c. En fex fpecie diverfas rationes
iive proportioiies 5 quarum prima fefquialtera , fecunday^///-
tertia y tertia fefquiquarta c^2Xt2Ljefquiquintay cpxnt^. fefqui^
^

fexta y {k'KX.2L /efquioaava vocatur, &, quarum quaelibet deno-

minationem fuam accipit a fuo denominatore , five minore
termino infra pofito.
Omnes rationes fiiis terminis radicalibus conftantes etiam
extra terminos radicales confiflere pofliint , quod duplicando
rationis terminos efficitur. E. G. duplicentur termini radica-
les rationis fefquialterius (nisi Grammaticorum legibus negle-
<5tis , quod in vocibus Technicis folemus, /efquialterce dicere

libeat) {, hac ratione \. , quae ratio eft ejusdem fefquialteras ex-

tra terminos fuos radicales. Haec ratio rurfus duplicata exhi-
B bet
6 Caput VL de tertio Froportionum Genere.
bet eandem fpeciem fefquialterx , " quac quodam relpeftu
fpecies compoiitac dici pofTunt , quod idem de aliis hujus ge-
iieris fpeciebus intelligendum eft. En Exempia. \

'Sxofovtio fefquialtera fuis terminis radicalibus conflans*

3.
2.
Eadem proportio extra terminos radicales.
6. 12. 24.
^^
4. 8, 16.
Vvo^ovtio fefquitertia terminis radicalibus conftans.
4-
3.
Eadem proportio cxtra terminos radicales*
8. 16. 32.
s,c.
6. 12. 24.
Proportio fefquiquarta radicalis.
5-
.4-
Eadem proportio extra terminos radicales.
lO. 20. 40. o •
^^'
8. 16. 32.
Vto^oxtio fefquiquinta radicalibus terminis.
6.
S-
Eadem proportio extra terminos radicales.
12. 24. 48.
^^^
10. 20. 40.
Id quod de infinitis aliis fpeciebus , obfervato eodem fii-

pra dido afcendendi modo , intelligendum efl.'

CAPUT VL
De tertio Proportionis Genere.

npErtium Proportionum genus, fuperpartiens dicitur, cujus

-- major terminus comprehendit minorem femel ^ §^ infuper
aliquot partes ejus non aliquotas , fed aliquantas , feu aggre*
gativas*
Pro diverfitate medii termini difFerentialis , qui interve-
nire potcft inter hujus generis proportiones , variae etiam oriun-
tur fpecies , & denominationes. Si terminus medius diffe-
ren-
 Caput VI. de tertio Proportionum Genere. 7
rentialis erit proportio fuper^/partiens dicenda e-
binarius ,

rit , ut in hac proportione \\ 2. , ubi terminus difFerentialis bi-

narius eft.
Si terminus difFerentiaiis fuerit ternarius , tit in hac pro-
portione \y proportio^fiiper/^/partiens dicetur.
Si terminus difterentialis fuerit quaternarius , exempli gra-
tia ^:4. fu.perquatrip2.Yticns vocabitur proportio , iic de in- &
numeris aliis.
In formando hoc genere fequens ncrma tenenda efl: ac- :

cipiatur ex tabelia Pythagorica numerus tertius , qui efl: 3.

pro minore proportionis termino , 8c ommiflb numero 4. na-
turaii ordine hunc proxime fequente, affiimatur quinarius pro
majori proportionis termino , hac ratione ; ,. 6c vocabitur
fuperbipartiens tertias , quac prima ipecies eil hujus generis.
Particuia Juper indicat numerum minorem proportionis
a majori comprehendi femel totum, & infuper aiiquas ejus
partes. Quid autem per particulam ^/ intelligatur , ex pau-
16 ante diftis conftat» Porro ad pleniorem intelligentiam
hujus generis diverfarum ipecierum , denominationumque ju-
vat dividere majorem proportionis terminum cum fuo mino-
re, £G. ^-Iij. , ubi fradiionis numerator, nempe binarius in-
dicat diflerehtialem proportionis, ieu quod nume-
terminum
rus major proportionis contineat fuum minorem iemel , in- &
fiiper ejus duas partes ; denominator autem fraftionis terna-
rius docet , quales iint illx partes iupercontentae , nempe duac
partes tertiae j ideo modo addu6ta proportio ^. red:e vocatur
fuperbipartiens tertias. Ex quo clare patet, quod fraftionis
numerator indicet terminum difFerentialem proportionis , quot-
que partes minoris termini praeter totum iupercontineat ma-
jor y & denominator qualitatem partium minoris termi-
ejus
ni proportionis ex diviiione reftantium» Videamus modo va-
rias hujus generis ipecies , & denonainationes , quibus veritas
hucufque diftorum magis eiuceicat.
Proportionis iiiperbipartientis tertias ipecies , fiiis terminis
uadicalibus conftans.

5-

Eaedem proportiones extra terminos radicales*

10. 15. 20,
^ 6. 9. 12.
B 2 For-
8 Caput VI. de tertio Proportionum Genere,
Fortaffis nonnemini videri pbflet, has proportiones fu-
periori ncmpe ^^2. minime aequivaientes efle , cum in ilia ter-
minus differentialis iit binarius , & partes ex divifione rema-
nentes fint tertiae, hujus vero 'g*4* terminus difterentialis fit
quaternarius &
partes ex divifione refl:antes fint lextse j ve-
rum hoc minime obefle, quin di6lae extra terminos radicales
confiftentes proportiones fint ejufdem fpeciei cum prima ,
E. G. 3. per auream reduftionis reguiam demonftratur^
Quarratur numerus , qui utrumque proportionis termi-
num dividendo , totum exhauriat , nulla parte remanente.
E, G. hujus proportionis '^X'^- communis divifor eft numerus
binarius , quia dividit &
numerum denarium , fenarium , &
ut nihil remaneat , ex decem producit 5. , ex 6. 3. , qu^ pro-
portio eft fuperbipartiens tertias numeris radicalibus conftans,
quod idem in reliquis ufiivenit.
(3 C4
15. 20.
9. 12.

S* 5-
3- 3*

Hac ratione omnes proportiones

extra terminos radicales
ad proportionem terminis radicalibus conftantem reduci poC
funt, tanquam ad ftiam originem, ut fequentes ipecies ulte-
ritis manifeftabunt.

Proportio fiiperbipartiens quintoi fiiis terminis radicalibus

conftans.
7- ^

Eadem Ipecies extra terminos radicales.

(2 C3
14. 21.
10. 15.

7. 7.
5- 5.
Proportio fuperbipartiens _/^//»«^j radicalis.
-
9-
7-

Eadem
 Caput VL de tertio Proportionum Genere. 9
Eadem extra terminos radicales*

18. 27.

7- 7-
, ,
Proportio fiiperbipartiens nonas intra terminos raaieales.
II.
9-
Eadem fpecies cxtra terminos radicales.
22*
33.
18. 27.
Proportio fuperbipartiens undecimas terminis radicalibus
conftans*
13.
II*
Eadem Proportio extra terminos radicales*
26. 39.
22. 33-
Haec fufficiant de Proportione fuperbipartiente : progrc-
diamur ad Proportionem fiipertripartientem.
Proportio fupertripartiens quartas terminis radicalibus
conftans.
7-

Eadem fpecies extra terminos radicalcs.

14. 21.
^
8* 12.
Froportio fupertripartiens quintas in,tri radicalcs.
8.

Eadem Proportio extra termiiios radicales.

i6* ^4*
10. 15*
Proportio fupertriparticns7?////;?^j' iti terminis radicaUbus^
lo*
7*
Eadem Proportio extra terminos radicaks*
20* 30*
14. 21.
C Pro-
ip Caput VL de tMia Proporticmum Genere,
Proportio fupcrquatripattiens quintas terminis radiciiiibus,

Eadem Proportio extra terminos fadicales.

i8. 27.
10. 15.
^i.^Prfe^ppftio fuperquatriparticns /eptimas terminis radicali-
bus conftans.
II.
7-
Eadem Proportio extra terminos radicales,

Proportio fiiperquatriparticns nonas in terminis radicalibus.

13*

Eadem Profiortlo extra radicales terminos.

26. 39.
18. 27.
Hic in memoriain revocanda funt ca^ quae fiipra ad pro-
portionem fiiperbipartientem tertias de aurea redud:ionis re-
gula diximus , qua experimentum inftituitur , an qua^dam
proportio extra terminos radicales conftans lit ejufdem fpeciei
cum fua proportione originali , five terminis radicalibus con-
ftante 5 quae regula quidem locum habet in proportionibus
quarum uterque teriiiinus nuineris rationalibus conftat , five
qu2e per communem quendam divifbrem commenfiirari pof^
funt 5 quia autem contingit , ut qusedam proportiones extra
terminos radicales ilumeris irrationalibus conflent , eseque ob
rationem ad originem fiiam per communem diviforem redu-
ci non poffint , ut in liis proportionibus ; "; l\\ fuperquatripar-
tientibus feptimas , 'alia experimenti regula , quse cruciata yo-
cari folet ,adhibenda erit»
Ponatur quaedam proportio terminis fuis radicalibus, &
eadcih. |5rD:p(irtio extra termiiios radicales, numerisque irra-
tionalibus conftans , E. G. fupradidta fuperquatripartiens fe-
ptimas. ii.k^33*
7.rs2i. ,

Multiplicetur antecedens rationis, fiiis terminis radicalibus

conflantis cum fequente rationis extra tei'minos radicales po-
- ^ iitac.
 Caput VIL de quarto Froportio?iis Ge?2ere , §fc. li

iitx j item multiplicetur hujus antecedens cum fequente ra-

tionis,ruis terminis radicalibus conftantis : ii amba: hac mul-
tiplicatione produftae Summx
fuerint numero a^quales , evi-
dens iignum erit, did:as duas propGrtiones ejufdem efle fpe-
ciei. En experimentum^ jxsj.

'
231. 231.
Quod de omnibus aliis proportionibus , quae numeris ir-
rationalibus conftant, intelligendum puta*

CAPUT VII. ^^ql

t)e qiiarto Proportionis Genere , multipkx fu^erpartim^

lare nuncu^ato. ...i ._..

/^Eaus hoc compofitum tot comprehendit fpecies, quot ejiik*

^^ limplex fuperparticulare eftque Propdrtio , cujus termi^
;

nus major includit minorem bis y t6r ^ qudter^ &c.y Jirnul ^

tinafn ejus partem aliquotam j &
conftruituf ex fJ3eciebus generis
fiiperparticularis fiii fimplicis , hoc modo* Accipiatui* E. G. pri-
ma generis fiiperparticuJaris fpecies fiiis numeris radicalibus
conftans , nempe fefquialtera L nUmerum minorem ma-
,, adde
jori , &
habebis 5. 5 deinde numerum minorem ejilfdem kf-
quialterx , nempe 2. fuppone majori ; cxiftet fequens pro- &
portio \. , qu2e eft prima Ipecies hujus generis , vocaturque
dupia fefquialtera 3 quia ejus numerus major continet mino-
rem bis , &
infuper unam ejus partem aliquotam , ut ex divi-
lione conftat \. 2\, Videantur fpecies hujus in exemplis.
\

Dupla fefquialtera terminis radicalibus conftans,

5-

Eadem Proportio extra terminos fadicales.

10. 15. 20. „ -
4. 6. 8.^^
Tripla fefquialtera.
7. 14. 21*
2. 4. 6.

G 2 Qua-
12 Caput VIL de quarto Troponioins Genere^ ^c,
Quadrupla fefquialtera,
9. 18. 27.
2. 4. 6.
Si numerum minorem a majore comprehendi qmnquies,
fcxies , contingat cum una
, parte ejus aliquota , quintupla ,
vel ftxdupla , fefquialtera erit proportio. / ;

Secunda hujus generis fpecies , dupla ^fefquiakertt appella-

ta, terminis radicalibus conftans»
7-
3-

Species hsec co prorsiis modo , quo prima hujus gcncris

j^^ecies conficitur , addendo terminos radicales proportionis fu-
perparticularis feiquitertise , *. &
dabit 7. 5 infra hunc pona-
tur terminus minor diftse proportionis fefquitertias , nempe 3*
& habebitur fequens proportio \. , quae operatio in conficicn-
dis omnibus aliis hujus generis fpeciebus adhibenda erit.
Eadem Propottio cxtra terminos radicales*
14. 21.
6. 9.
Ditpla fefquiquarta terminis radicalibus conftans,
9*
.
4-
Eadem Proportio extra terminos ifadicalcs.
18. 27.
8. 12.
Dupla fefquiquinta terminis radicalibus conftans,
II.

Eadem Proportio extra teiliiinos tadicalcs.

22* 33.
10. 15* ^

^ripla fefquialtera^
7. 14. 21. ,

2. 4* 6. 'T
Tripla fefquitertia.
10* 20. 30^
3. 6. 9.
J^ripla fefquiquarta^ .

13. 26/ 39.

4. 8. 12.
 Caput VIIL de quinio Proportionis Genere ^ ^c. 13
Tripla fefquiquinta^
16. 32, 48*
5* 10* 15.
Itbi animadvertendum eft, primum exemplum cujufVis
hic politie conftare terminis radicalibus ,
triplae reliqua duo
primum immediate fequentia efte extra terminos radicales*
Non morabor hlc diutius, qui enim hucufque dicfta animo
bene complexus fuerit , minime laborabit iri conficienda Qua*
drupla , Quindupla , Sexdupla , &c, earumque Speciebus > ciim
intra, tum extra terminos radicales reperiendis» \

f JUX>

CAPUT VlII. :

De quinto Proportionis Genere ^ multipkx Jtiperpar^.ra

tiens di^io* i.j .; ; ^^.^ , J-q

hod major terminus comprehendit minorem his

INter^Genere
quater i^Cy cum aliqua ejns parte aliquanta compo- ,
^

niturque ex terminis radicalibus proportionis, generis fuperpar-

tientis fiii fimplicis 5 illius primae fpeciei, terminos radicaies
addendo. E. G. ^. qui per additionem faciunt 8» , minore ve-
ro termino diSae proportionis infra majorem pofito, confti-
tuunt hanc proportionem *. , primam fpeciem hujus generis ^
& vocatur dupla fuperpartiens tertias j fequuntur plura exem-
pla fpeciern hanc declarantia.

Dupla fiiperbipartiefis tertias^

8* i6* 24. .

''^'-
3. 6. 9.

Dupla fiipeibipartiens quintas^

12. 24. 36.
5. 10. i5*

, . ^pupla fuperbipartiens y?^//>/;<*/*. ,

^ .
-"tuIkj.; iiq
ti^ 16. 32* 48. ^ -/ /^-»ul j;b;^itv
>..7.i, 14» -21*.. ,

^j:^ ^,.^^,,, ,
...,,qq/j ^riifS

Secunda iSpecies. - 0^-^ ^^ .^-:,^^\

Dupla fupertrlpartiens vocatur^ reliquafti denoiliinatio*

hem €X partibus reftantibus fiimens*

D Dupla
14 Caput VIIL de quinto Proportionis Genere , ^c.
Dupla fiipertripartiens quartas,
II. 22. 33.
4. 8. 12*
Dupla fupertripartiens quintas.
13. 26. 39.
5. 10, 15.
De reliquis fpeciebus idem fit judicium , lut ; tripla , qua-
drupla, quindupla, &c. fuper^/-fuper/;'/-fuperf^^/;'/partiente,
in memoriam revocando, quse fupra de tertio Proportionis
genere fuperpartiente didta ftint. ^^

Hic notandum occurrit, omnes hucufque dicftas Propor-

tiones efle majoris injequalitatis , quia in omnibus numerus
major fupra , &
minor infra pofitus reperitur 5 fi autem nu-
meri invertantur, collocando majorem infra , minoremfu- &
pra , proportio erit minoris insequalitatis. E. G.^ \\ ^; ^; &: adje-
&vi particulay^^, vocabitur y^^dupla , j/2//^fefquiaItera , fubikC'
quitertia, &c. , ubi ulterius animadvertendum efl , Propor-
tiones tali modo inverfas , etiam invertere notularum va-
lorem. E» G. in proportione fefquialtera majoris insequalita-
tis {. tres minimae tadrum, &
tempus ternarium conficiunt ;
inverfis autem numeris , nempe in fiibfefquialtera ], duae mini-
mx taftum , &
tempus binarium conftituunt id , quod ex :

Mufica fignatoria fciri hk fuppono.

Porr6, dim Proportiones non foliiim fecundum fe fpedta-
ri debeant, vertim etiam, quatentis addi, fubtrahi, multipli-
cari , &dividi poffimt , aliaque fit ratio proportionum , alia
numerorum firnplicium , videndum modo erit , qui modus
in addendis , fiibtrahendis , multiplicandis , dividendis pro- &
portionibus fit adhibendus, Antequam ad hanc operationem
progrediamur , prsefciendum efh , quod relatio illa , quse habe-
tur inter duo extrema proportionem conflituentia , ratio ap-
pellari foleat. E. G. in hac proportione : IV 2. quse ratio du-
pla vocatur, &
communiter hoc modo ponitur ^. ; ii autem
virgula fiibducatur 1. 1. non ampliiiis ratio, fed frad:io, vulgo
SSru^ appellari confiievit , indicatque non relationem totius
ad aliud totum , verum
ex divifione alicujus totius rc-
partes
ftantes. Si ratio tali modo ponatur, 3. 2. primus numerus
antecedensy fecundmjequens nuncupatur: item , fi hoc modo
ratio reperiatur, |. , fuperior numcrus antecedens^ inferiory^-
q/uens nominatur. " '

(i Cfim
 Caput IX. de Divijione^ 15
Cum omnia Mulices intervalla ex divilione odiavae > tan-
quam genitricis vei immediate , vel mediat^ ortum habeant
ab hac initium ficri, ordo poftulat 5 lit crgo

CAPUT IX.
•
^^ Divijione.

OFficium Divifionis dividere totum in fuas pattes

eft , : id,
quod efficit vulgaris diviiio in numeris fimplicibus, In
dividendis rationibus , five numeris reiatis , alia divifio , ut
jam dixi , adhibenda cujus munus eft ex una proportio-
eft ,

ne efficere duas, vel plures , id , quod triplici modo fieri po-

teft j ideo triplex etiam ftatuenda eft Divifio : Arithmetka ,
Harmonicay 8c Geometrica.

De Divifione Arithmettcai
Divifio Arithmetica fortaflls ita didra , qula numeri pet
cam produd:i naturali ordine, nulio interjecto intervallo fe
confequuntur 5 fit interpofitione medii termini j sequaliter ab
utroque extremo diftantis , ita ut efficiat differentias aequaies
& proportiones inaequales , majorem proportionem inter nu-
meros minores , minorem inter majores conftituendd* Para-
digma rem clariorem reddet. Sit proportio dupla hac ratio-
ne 4. 2^ , ternarius, qui inter haec duo eXtrcma intrare po-
:

teft , divifor arithmeticus eft ^ dividit enim extrema ita , ut

iequaliter [ab utroque diftent , facitque differentias xquales s
4. 3. 2. etenim quo intervallo quaternarius diftat a ternario^
nempe unitate, eodem diftat ternarius a binario exhibetc^ue
>

proportiones inxquales, fefquitertiam , & fefquialteram : fefqui-

tertiam inter 4, &
3. quae: proportio minor eft fefquiaitera, &
fefquialteram inter 3. &: 2. , quae major eft fefquitertia.
Sefquitertia* Sefquialtera.
4* 3* 2» f
U 1*
DifFererttiae a^quales»

Quid faciendum , fi extrema alicujus l^atiohis ita conjuil*

d:a reperiantur ^ ut Medium recipere liequeatlt ? E* G. 2, i*
(j^?. extremaduplicanda funt, hac ratione : 4. 2^ Si qui^ plu-
res medios terminps , & proportiones faCere cupiat, triplican»-
i6 Caput X. de Dwtfiofie Harmohica.
- '' " »11 — -
, - -
. I.l I , I ,-, I I
I _. .1 I
, . __l, -• - I. ! ^l ! III ^ i ii^ -

da erunt extrema, E. G. 2. l. , adhibeatur triplicatio iftorum

extremorum, &
habebitur eadem proportio dupla , hac ratio-^
ne conftituta : 6. 3. ubi duo media intrare poffiint, quina-
rius , &
quaternarius : 6. 5. 4. 3. , efficiunturque tres diHeren-
tes proportiones : iefquiquinta inter 6. 5» , fefquiquarta inter &
5. & 4. , fefquitertia inter 4» 3. & Ex quo colligitur, quo
major fit diftantia extremorum, e6 plures medios terminos in-
trare pofIe,jLit in proportione fexdupla: 6. l.> quse apta eft re-*

cipere quatuor terminos medios , 5» 4^ 3» 2. , producitque quin-*'

que diiferentes proportiones hac ratione 6. 5» 4* 3* 2. i. it :

conftat ex jam did:is* Datur etiam alius arithmetice dividen-.

di modus 5 verum ego brevitati, ut praefatus fum, ftudens,
hanc ad meum inftitutum fufficere arbitror^

C APUT X.
'

3e'' Diviftone Hamonica.

T^Ivifio Harmonica fit per medium terminum , five divifb-

•"^ rem , qui efficit proportiones inxquales , majores inter
majores numeros , minores inter minores conftituendo j ita ut
differentiae fint pari modo insequAles* Exemplo clarior fiet
definitio Accipiatur o6tava jam arithmetice divifa , hac ra-
:

tione : 4. 3* 2. , multiplicentur duo extrema per medium ter-

minum 4* per 3*, : &
habebitur 12. : 2. per eundem medium
terminum 3^ , &
prodibit alterum extremum proportionalita-
tis harmonicx I2. 6., porro muitiplicentur inter fe extrema
proportionalitatis arithmeticae , nempe 4* per 2., & lefuitabit
8., qui eft verus divifbr harmonicus dividens proportionem
duplam hoc modo : I2» 8. 6., producitque duas proportiones
diffimiles : fefquialteram inter 12» & 8» > 6c fefquitertiam inter
8* & 6., majorem inter tefminos majores, minorem interter-
minos minores exhibendo , facitque differentias eodem modo
diffimiies , iit in fequenti exemplo.
"*
Sefquialtera* Sefquitertia*

12; 8. 6,
4. 2>
Differentiae diffimiles*

Pari ratione res inftituenda eft in dividendis caeterorum

gcnerum , fpederumque proportionibus* Sit divideitda har-
ftioni-
 Caput XI, de Divi/ione Geometrica, 17
^l I IMIII [I— >M«ii..>-.- _ — ,. , ^_ ,. ,, - .i» ^ I
., — ,
„

monice generis fuperparticularis proportio iefquiaitera 3, 2.

dividatur primo arithmetice hoc modo : 6. 5. 4. muitiplicen- ,

tur per medium hoc arithmeticum duo extrema lex per 5» :

habebitur 30. , rursus 4^ per 5. dabit 20. , & habebimus duo

extrema proportionaiitatis harmonicas hac ratione 3 30, 20* ad
reperiendum medium harmonicum multiplicentur inter fe ex-
trema proportionalitatis arithmeticx , 6» per 4. dat 24* , qui eft
divifor harmonicus qua^fitus , hac ratione : 30^ 24. 20, > & lic
de caeteris.
CAPUT XL
De Diviftone Geometrka.
|r\Ivifio Geometrica efl cujus medius terminus interduo
illa,
^-^ extrema pofitus, conftruit duas proportiones aequales , &
difFerentias ina^quales. Hinc patet , hanc divifionem locum
habere non gcnere multiplici. Inflituitur autem
pofle , nisl in
hacc divifio hoc modo : accipiatur proportio quaedam ex ge-
nere multiplici fuis numeris radicalibus conftans, E. G. dupla
2. I. multiplicetur quodvis extremorum in fe, nempe, 2* pec
2* , Sc habebitur 4» , i» per i. reflat i. , ex qua multiplicatio-
ne oritur fequens proportio quadrupla 4. l . , porro ad repe-
riendum medium , Hyq diviforem Geometricum fcire oportet,
quid numerus quadratus , quid ejufdem radix* Dico ergo ,
numerum fimplicem efle radicem fiii ipfius in fe multiplicati*
E* G. binarius radix quaternarii , quia hic nafcitur ex bi-
efl
nario in fe multiplicato , ex quo infertur, binarium, utpote
radicem quaternarii, efle verum divifbrem diftae proportionis
quadruplae , geometrice dividendae : 4. 2* i* , ex qua divifione
oriuntur duac a^quales proportiones , nempe duplae , cum in-
xqualibus differentiis , nam inter 4. &: 2. difFerentia eft bina-
rius, &
ab i. diflert unitate.
2.
Inde concludo, quod cujufvis Proportionis geometrice di-
vifae major numerus fit quadratus , radix ejus lit divifbr &
geometricus 5 pro majori claritate placet hic apponere aliquot
numeros quadratos cum eorum radicibus.
Radices. 2. 3. 4. 5. 6.
Quadrati. i6* 25. 36.
4. 9,
Ex quo ulteriiis colligitur , quamlibet generis multiplicis
fpeciem didio modo pofTe geometrice dividi : ut tripla, qua-
drupla, quindupla , &c,
E CA.
l8 Capui XII. de M.uliplicatione Kationum^

CAPUT XII.
De Muliplicatione Rationum.

'JAWtipIicatio Rationum aliud non eft, quam translatio dua-

-^ ^-* rum vel plurium
proportionum terminis radicalibus con-
ftantium ad terminos remotos, manentibus iisdem fpecie pro-
portionibus 5 nihil intereft, an rationeslint diverli,vel ejufdem
generis , modo una non fit minoris inaequa-
majoris , & altera
litatis , quo caiii operatio ufiivenire non poilet. Videatur me-
tliodus, quae in multiplicandis duabus proportionibus tenen-
da eft. Sint E* G. multipiicandae , ratio dupla , fefquialte- &
ra hac ratione politse \\ l\ ,
multiplicetur antecedens duplas
:

cum antecedente fefquialterae , &

emerget 6. j ulterius , multi-
plicetur antecedens rationis iefquialterx cum lequente rationis
duplae, 3. per i. liabetur 3., qui comparatus cum 6. ex pri-
ma muitiplicatione orto , producit rationem duplam remotio-
ribus terminis conilantem , nempe 6. 3. , poftea multiplice-
tur antecedens duplas cum fequente fefquialteras 2. per 2. eve- :

nit 4. , qui comparatus cum 6. , efficit rationem fefquialterae

Jhac ratione :
\\ J;,
quo conficitur , quod liaec multiplicatio non
immutet proportiones , fed a terminis radicalibus ad terminos
remotiores transferat. Volenti autem una operatione multi-
plicare tres proportiones , alia methodus ufurpanda eft fint :

muitiplicandae,dupla, fefquialtera , fuperbipartiens tertias.&

2. 3. 5.
I. 2. 3.
Multiplicetur antecedens duplae cum antecedente fefquial-
terae, & liabebitur 6. , ulteriiis multiplicetur fequens duplac
cum antecedente fefquialteras , &
emerget 3. , poftea multipli-
cetur fequens duplae cum fequente fefquialterae , i. per 2. pro-
dibit 2. , qui numeri hoc ordine ponantur.
6. 3. 2.
Modo multiplicentur hi tres numeri per antecedens ra-
tionis fiiperbipartientis tertias, 6* per 5. habetur 30,, ^.per^.
oritur 15., 2. per 5. refultat 10., poftremo multiplicetur ite-
rum minimus trium numerorum ex prima multiplicatione
produd:orum cum fequente rationis fiiperbipartientis tertias,
nempe , 2. per 3. &
habebimus 6. , qui numeri remoti omnes
hoc ordine collocati
30. 15. 10. 6.
efH-
 Caput XIII, de Additione Rationum* 19
^fficiunt easdem tres proportiones , quas ante multiplicatio-
nem dabant numeri iimplices , feu radicales , nempe duplam
inter 30. & 15., fefquialteram inter 15. &: 10. , & fuperbipar-
tientem tertias inter lO, & 6. Haec fufficiant de Multiplicatio-
ne. Pergamus ad

CAPUT XIIL
De Additione Rationum.

pX hucufque
•*-'
Diviiionem ex una plures ef-
di^lis conftat per
iici proportiones per Multiplicationem eafdem quidem
:

retineri , ad terminos tamen remotos translatas. Videndum

eft deinceps , quo modo per additionem duarum , vel plurium
proportionum iiat una fola. Inftituatur primo additio dua-
rum proportionum , E. G. fefquiaiterae cum iefquitertia po- :

nantur utriufque proportionis termini majores a iiniftris , &

minores a dextris hac ratione ;
3. 2.

Multiplicetur minor terminus fefquialterae cum minore fef^

quitertiae , &habebitur 6. , rursus multiplicetur major termi-
nus iefquialterse cum majore iefquitertiae , &
habebitur 12.,
quo ht\o fiet ex duabus didlis proportionibus una fbla , nem-
pe duplat
12.
6.

•2.

I.

Par ratio tenenda eft in addendis plurium proportionum

rationibus. Sint E. G. duae fefquialteras , &
du^ fefquitertiae
addcndas flipradifto modo coUocatx,

3. 2.

4. 3.

.
4- 3-
Multiplicentur inter fe minores termini proportio-harum
num a dextris poiitarum : 2. per 2. habetur 4., 4. per 3. re-
fultat 12., 12. per 3. producitur 36., quod ultimum produ- ,

ftum erit minor terminus proportionis per additionem oriun-

E 2 da?.
20 Caput XIV, de SuhtraBione Rationuml
da^» Poftea multiplicentur pari ratione majores termini difta-
rum proportionum , 3. per 3. oritur 9. , 9, per 4. producitur
36., 36. per 4. exhibet 144., quod produd:um dabit majorem
terminum proportionis qusefitae , hac ratione :
144. 36-
Quae ratio quadrupla efl: , ut palam fiet per redudtionem.

24. 6.

4. I.

CAPUT XIV.
De Suhtra^ione Ratiomm^

/^iim continens majus efle contento, confl:athanc

debeat fiio
^^ operationem neque in duabus proportionibus quantitate
limilibus locum habere , neque majorem proportionem a mi-
nori fiibduci pofle 5 ex quo infertur, fcitu neceflFarium efl£,
qua ratione una proportio fit altera major , vel minor. Di-
co ergo , quod in genere fiiperparticulari , &
fiiperpartiente
quo majores termini alicujus proportionis , eo minor fit pro-
portio , atque minus intervallum ab ea produdtum : hanc ob
rationem , feiquialtera major efl fefquitertia , haec major kC'
quiquarta , &
f ic de caeteris hujus generis proportionibus , qua-

rum termini femper numeris afcendendo crefcunt. Par ratio

in genere fuperpartiente tenenda eft. Proportio fuperbipar-
tiens tertias \\ major eft fiipertripartiente quintas , nempe , J;
quia illa dat fextam majorem , haec minorem. Contra ufiive-
nit in genere multiplici , in quo eo major eft proportio , quo
majores funt termini : inde major eft tripla , quam dupla
quadrupla major quam tripla , &c.
Ex didiis facile patet , quas proportio fiibtrahi , qualis &
illa efle debeat , de qua quis fubtrahere velit. Ex ipfa Etymo-
logia intelligitur fubtradrionis officium , nempe diminuere in-
tervallum , de quo fubtrahitur. Methodus autem fubtrahen-
di ell: ifta ponatur major proportio aggregatim a finiftris ,
: &
minor a dextris , eodem modo collocata multiplicetur ante-
5

cedens majoris proportionis cum fequente proportionis mino-

ris.
 Captit XV. de OBava. 21
ris , &
fequens majoris cum antecedente minoris proportionis 5
produd:um dabit proportionem per fubtrad^ionem diminutam,
monftrabitque ditFerentiam inter duas illas proportiones inter-
cedentem. Paradigma rem clarius cxplicabit. Sit E. G. de
dupla fubtrahenda iefquialtera j multiplicetur atecedens duplac
cum fequente fefquialterae , &
viciffim antecedens fefquialterae
cum fequente duplae , &
{vo, operatio erit perad:a. Sed pro
majori tacilitate ducantur duae virgulae in formam crucis de
antecedente unius rationis ad fequens alterius , viciffim hac &
ratione.

l.rN2.

4- 3.
DifFerentia.
Pari ratione operatio inflituenda efl in omnibus aliis pro-
portionibus fubtrahendis , ut videtur in fequentibus cxemplis.
4.k^i6.
f.K^ib. 5.S^9-
5-Si<^9- 3.s^4-
3.JV44-
t.rNi5. 4.^8. 2.rS3.
6o* 48. 40. 36. 9. 8. DifFerentia^.

10. 8. 10. Q.

5« 4.
Quorfum autem tot proportionum genera , tot ipecies ?
Cui ufui fmt triplices Quid Multiplicatio,
illae Divifiones ?

Additio, & Subtradio libi volunt Quamvis ex didris haic

?

quseftioni ut plurimum fatisiSeri poffit, tamen ex dicendisple-

nitis fatisfaitum iri arbitror , cum
de quovis Mufices interval-
io in particulari didurus flim , &
initio ab Odiava dudio , ex
qua tanquam Matre omnes confbnantes , diflbnantes gene- &
rari demonftravero.

CAPUT XV.

r\Ctava dida , quia od:o conftat fbnis omnium interval-

^ lorum
fiG
fimplicium maximum Diapafon appei-
efl^ gra^ce
;

lata , quod vocabulum univerfitatem fignificat , eo quod Od:a-

va , univcrfa poffibilia comprehcndat intervalla j ad:u fimplicia,
potentia vero compolita. Verum cum Qdava, utpote continens
F Gaeteroi-
 22 Caput XV. de O&ava.
terorum intervallorum fub contcnto comprehendi non poffit,
& 0£tava quafi aliud non lit , quam unifoni repetitio , ideo
feptem tantum diftindros infra Odiavam fonos contineri con-
ftatj id quodMarcus TulL Cicero in Jomnio Sdpio, iimilitu-
dine dudta a fonis orbium coeleftium hifce elegantiffime ex-
pfeffit ; Quis inquam , quis eft , qui complet aures meas tan-
tus, & tam dulcis fonus ? Hic efi y inquit iiie , qui interval-^
lis conjun&m imparibus ^ fed tamen pro rata portione difxinBusy

impulJUj & motu ipforum orbium efficitur ^ & acuta cum gra-
vibus temperans y varios cequabiliter concentus efficit, Necenim
Jilentio tanti motus incitari pojfunt , & 72aturajert , ut extrema
ex altera parte graviter y ex altera autem acute fonent j quarn ob
caufam fummus ille coeli JieUiferi curfus , cujus converfo eji con-
citatior , acuto , ©^ excitato movetur Jono : graviffimo hic luna^
risy atque injimus : nam terra nona immobilis manens ima Jede
femper hceret , complexa medium mundi locum. IUi autem oBo
curfusy in quibm vis eadem eji duorum , Mercuriiy & Fenerif^
Jeptem efficiunt dijiinBos intervallis fonos, qui numerus rerum
omnium fere modus ejl, Quod docii homines nervis imitati^at*
que Cantibm aperuere fbi reditum ad hunc locum , ^c.
Hujus veritatem per 06l:av2e divilionem experturi fii-
rei
mus , cum prim6 ipfius Odiavae naturam examinaverimus*
Oftaya exiftentiam fiiam habet in genere multiplici , ejus
termini conflitutivi funt i. 2. , hanc ob caufam intervallorum
omnium perfe6tiffimum judicandum eft , cum primus ejus
terminus fit ipfum principium , nempe unitas , fecundus , nu-
merus binarius, unitati ^roximus^ Quem ordinem a Deo in
omnibus operibus fiiis , iive rebus creatis mirabili, obfervatum
efle , non obfcure animadverti poteft. Hinc coeieftes illi Spi-
ritus intelligentize prxftantia principio fiio proximi , omnia
,

csetera creata perfed:ione anteceliunt. His proxime nobilita-^

te accedit homo, rationis particeps, quem nempe idem rerum
omnium molitor, & architeftus Deus paulo minus ab Ange-
lis minuit» Hunc fequuntur cxtera animantia rationis exper-
tia. Hxc excipiunt vegetabilia , &ultimo inanimata. Quas
res, quo longius a faftore , five principio fiio recedunt nobili-
tate , eo imperfeftiores efle , quis non videt \ Pari ratione in
Muiices intervallis, illorumque perfedlione, vel imperfecStio-
ne fe res habet 5 ctenim quo majores termini cujufUam pro-
portio-
 Caput XV, de OBava, 23
portionis , quoque remotiores iunt ab unitate , fuo principio
eo imperfecStiora erunt intervalla inde exorta*
Ut redeat oratio , unde nonnihil digrefFa eft , fortaflls non-
nemo percundlrabitur , cur termini proportionis hujus, i. 2.
Ocftavam fonent ? Ratio in promptu eft ; cum enim propor*
tio haecdupla lit , & chorda una lit dupio iongior altera , du-
plo etiam graviorem edat fonum , necefle elL tlt autem veri-
tas hsec non tantum rationi, verum etiamauribus patefiat,
experimentum inftitui potefl: in inflrumento fequentis figurse,
quod a Latinis Regula , a Graecis autem A/Lonochordon , id efl:
inflrumentum unius chordas appellatur. Verum haud paulo
faciliorem experimenti faciendi facultatem Polychordon ex-
hibet, feu inftrumentum duarum chordarum fequentis figurae;
i
1 1
III iiiiii .
j iiiii

Haud opersc pretiudi fuerit in defcribenda conficiendi hu-

,

|us inflrumenti methodo pluribus immorari , quam vel fblo fi-

gurx hujus contuitu a quovis Organopxo faciie conftrui pofle^
confido. Itaque ad usus demonftrationem progredion Con-
cordentur ambae craflltudine aequales inftrumenti hujus chor-
dse accurate in unifono^ &
metiatur poftmodum circino alter-
utra harum, dividaturque in tot partes, quot terminus major pro-
portionis illius indicat , cujus fonos quis probare intendit minor :

terminus proportionis monftrat,quaparte equuleus fubjiciendus

fit, fulcimenti genus, quo chordae nituntur, GeriTjanis Ephip-
pium , vel ©attel vuigo diftum. Sint, E* G. probandi portio-
nis dupiac foni, i* 2. , dividatur fecundum majorem proportio-
nis terminum in duas partes alterutra chordaruiii^ altera in
fua longitudine reiidia 5 minor terminus proportionis i. indi-
cat , qua parte^ nempe media , fuppofito equuieo chorda divi-
denda fit quo fadto chorda unius' partis ad chordam duarum
'-,

Eartium Odavam fbnabit* Pari modo infiftendum eft in pro-

.

andis fonis proportionis fefquialterae 3. 2, dividatur fecundum

;

F a nume-
24 Capui XVL de Quinta yfeu Diaperjte.
numerum majorem hujus proportionis in tres partes una ex
dicStis duabus chordis, fecunda pars, quam indicat terminus
minor, producet fonos quxfitos, nempe quintam 5 quse me-
thodus adhibenda eft in inquirendis omnium aliarum propor-
tionum ibnis, cum hac oblervatione , ut in tot partes divida-
tur alterutra chordarum , quot indicat numerus major pro-
portionis , & abbrevietur chorda altera , fubmittendo equuleum
ab ea parte, quam terminus minor ejufdem proportionisindicate
Ex iis, qusefupra Cap. nono, &decimo de Divilione A-
rithmetica , & Harmonica did:a fiint , faciie intelhgi poteft
quo modo Oftava , five Diapafo?! dividatur , quod nempe hac
ratione ; 6* 4. 3^ fit harmonice divifa , quia exhibetur quinta
in parte gravi , &quarta in parte acuta j arithmetice autem di-
vifa hoc modo : 4. 3. 2. dat quartam in parte gravi , & quin-»
tarp in parte acuta. Hsec ergo duo intervalla oriuntur ex prt
ma Odiava^ divifione , quorum utrumque feorflim examinanr
dum efl.

CAPUT XVI.
De Quinta , fm Diapente.

aUinta^-igTXch Diapente^ fic didta, quia naturali ordinc in

^genere Diatonico quintum occupat locum j locum fiium
habet in genere fiiperparticulari , nempe fefquialtera hac ratio-
nc : 3* 2. , &
efl quidcm perfefta confonans , minus tamen
perfefta , quam Od:ava, quia hujus termini , nempe, i. 2.
per additionem uniti dant 3. , illius vero, nempe, 2. 3. eodem
modo uniti dant 5. , qui numerus remotior efl ab unitate fuo
principio , quam numerus 3* Ad quem ufque numerum ifla
perfeftionis praerogativa fe extendat , haud abs re fuerit, inve-
ftigare, Mea quidem fententia haud incommodc pro limitc
ftatuetur numerus fenarius, non tam, quia pro primo nume-
ro perfefto habetur , quam quod natura ipfamet ad producen-
das confonantias ejufmodi inclinet, quarum termini per addi-
tionem uniti , numerum fenarium non excedunt , ut experiri
licet in unifono i. ad i. oftava, 2. ad l, quinta, 3» ad 2. duo-
decima, 3. ad i. decimaquinta , 4. ad i. , e quibuf omnibus
ta61:a aiterutra chordarum , aiteram etfi intaftam fiia fponte re-
fbnare, aut certe contremifcere compertum habemus, non alia
certe ratione , quam , quod illarum termini infra fenarium fe
i:rL,^ con-
 Caput XVII, de Quarta , feu Diatejjeron^ 25
continentes non procul abfint ab unitate , fuo principio. Haec
de Quinta«

CAPUT XVIL
De Quartay feu Diatefferon*

SEcuiidum intervallum ex Divifione Odavae oriens eft Quau

ta , graece DiateJJeron , exiftentiam iuam habens in genere
fiiperparticulari , his terminis 4, 3. , quas eft fefquitertia pro-
portio* Celebris , &
plena dimcuitatis eft quseftio , an quarta
fit confonans ? Affirmant omnes Pythagorici , aliique Autho-

res, & doftrinae, & auftoritatis gloria clarifiimi , verum an-

tequam hac de re mentem aperiam meam , edicant velim ,
qualem intelligant Quartam, an ex divilione OcSavse harmo-
nica , vei arithmetica ortam ? Si ex divifione liarmonica E» G*
r; t

i
Quis huic Paradigmati quartam nequaquam , verim quin«
tam , & oftavam inefie non videt ? Intervalla enim baii , &
fundamento , non item partibus mediis ad partes metienda i\xnu
Alias enim fequenti exempio pari ratione fextam majorem in-
efTe dixerint
'

r^rr ; ubi notula A,

^
'

cum notula B^

fextam majorem videtun Quis autern mortaliumj et*

efficere
iam vel in arte hofpes huic iiftemati fextam ihefle afRrmet ob
rationem jam addud:am ? Si autem intelligant quartam e Di*
vifione arithmetica produd:am hac ratione 1

^
tr
tiefcio i quo pafto eam confbnantias referre poflint 5 ni-
iiiter
si quis credere velit , ab antiquitate non folum fpeculatione ^

(eo quod ab immediata Odiavae divifione hoc intervallum pro^

veniat) fed etiam ufu pfo dotifbnantia habitam fuifte. Id qui-*
dem, ii cui pertendere libeat > nihil morabor* Verum ufus a
^h.. G '
tot;
26 Caput XVIIL de Divi/ione Quintde ^Jive Diapente.
tot faeculis^ receptus , certe adverlari videtur , ad quem nos con-
formemus oportet 5 cum ejus uflim ab ufu reliquarum difTo-
nantiarum hodie minime difcrepare compertum fit , neque e-
jus ufurpandas , nisi per Syncopen , vei ligaturam ratio ftippe-
tat, Certum eft equidem Quartam reliquis diflonantiis mi-
nus diflbnare ,auribus item tolerabilem magis efle , ejus ta-
men perceptione auditum non omnino acquiefcere. E. G»
=
—
fed adhuc quintam inferius defiderare palam efl. E. G.

Exhucufque diftis perfpicuum fit, ex divifione Oftavje

produci quartam, & quintam, Nunc videndum efl, quaiia
intervalla ex divifione ipfius quintse oriantur.

CAPUT XVIII.
De Dhifione Quintce ^ Jive Diapentes.

X^yi divifione Quintse , feu Diapentes y gignuntur duo inter-

•--'
valla fefquiquarta : ditonus ,
5. 4. vel &
fefquiquinta 6. 5. :

vel femiditonus. Per divifionem harmonicam ditonus collo-

catur in parte gravi, &
femiditonus in parte acuta : vice ver-
sa accidit per divifionem arithmeticam.
Hinc patet , Quintam conftare tertia majore , minorc &
qux exiflentiam fuam habent , ut patet , in genere fiiperparti-
culari , funtque confonantia^ , fed imperfeftae , vel quia earum
termini uniti per additionem numerum fenarium excedunt,
vel quia natura ad earum produftionem minime concurrit.
Ordo m©d6 poftularet, ut de Quarta, five Diatefjeron di-
videnda commemoraremus 5 ctira autem intervallum hoc di-
vidi nequeat , quod ejus divifbr , five mcdius terminus , fep-
tenarius numerus efTe deberet : 8* 7. 6. , cui utpote numero
myflico in dividendis rationibus ufus efle nequit (ut pericu-
lum fumpturo manifeflum fiet ) ideo ad divifxonem tertia^ iria-
joris , iive ditoni nobis progrediendum efl^

CA-
 XIX^ de ^c^
Captit
__________
Divi/ione majoris Tertice ,
___ 27

\ . De divifione Tertia majoris, feu Ditoni.

UX
*

divifione Tertiae majoris 5. 4- producuntur duo inter-

*-^ valla ; fefquiocStava, five tonus major ; 9, 8» , fefquino- &
na, five tonus minor 10. 9* , quae intervaila diflbnantia funt,
c6 quod auribus ingratum exhibeant fonum , fortaflis , quod
eorum termini uniti numerum fenarium duplicatum exce-
dant , taiium fonorum id:us difficillime uniantur.
8c proinde
Atque-hxc funt intervalla , qu3e per divifionem generan-
tur. Caetera, ut fexta major, five Hexachordon majus y fexta
minor, minus y & omnia intervalla compo-
kw Haxachordon
lita per additionem,femitonium majus , & minus, & Itomma
per fubtrad:ionem reperiuntur, ut infra videbimus. Nunc fit

CAPUT XX-
De formatione Sextce majoris ,
&" minoris.

SExta major fic diita quia in genere Diatonico fextum oc-

,

cupat locum 5 componitur ex conjunftione tertias majoris,

& quartse ^i^iBefar, hoc modo : 5. 4.
4-3-
20* 12.

5^3- .
, .

Ex quo , quod fiiam

apparet exiftentiam habeat in gene-
re fiiperpartiente nempe fuperbipartiente tertias , eftque pri-
, :

ma fpecies hujus generis , & formari etiam potefl eo , quo

modo fupra diftum efl Cap. 7., fiimendo nempe tertium
numerum ex tabula Pythagorica pro minore , reiifto qua- &
ternario, quidarium pro majore termino. E. G. \, , quae pro-
portio exhibet fextam majorem. Poteft etiam confici adden-
do proportionem fefquinonam fefquialterse , hag ratione :
3* ^*
10. 9.

30. i8.
ni -

5- 3-

G 2 Tametfi
28 Caput XX. de formatione Sextae majoris , ^c.
Tametfi.intervallum hoc fuum locum habeat in genere fa-
perpartiente , cujus proportiones omnes apud Pythagoricos in-
tervalla diflbnantia producebant , fextae tamen tradtu tempo-
ris inter confbnantias imperfedtas numeratae hodiedum ut ta-
les in compofitione adhibentur. Hiec de Sexta majore.
Sexta minor, lat fupra diitum eft , conftruitur ex termi-. .^

nis conftitutivis Sextae majoris \^ , addendo ternarium quina-

rio, unde generatur 8. pro majori termino 3 accipiatur ter-
minus major Sextae majoris pro minore, 8c habebitur haec
proportio \\ , qua: forma eft ipiius Sextae minoris. Per addi- .

tionem autem fit hoc modo addatur ratio fefquitertia; , ^w^ ;

quartas rationi fefquiquintac , feu tertiae minori , hac ratione :

'
4. 3.
6. 5.

24. 15.

8. 5.

quae ratio eft Sextx minoris. Hic quaeri poteft, ctim tertiie,
tc fextae , majores , & minores confonantiae imperfed:ac fint
quaenam ex iliis imperfeftiores exiftimandae lint \ Mihi qui-
dem , fi earum terminos conftitutivos fpeftemus , certum eft,
tertiam minorem imperfediiorem efle fua majore, quia iilius
termini 6. 5. per additionem uniti, ii. exhibent j hujus ve-
ro , nempe tertias 5. 4. , pari modo uniti , 9. efHciunt. De
Sextis idem fit judicium. Verum cum hac in re non tam
ratio terminorum haberi debeat, quam generum , tertiae &
exiftentiam fiiam habeant in genere fuperparticulari , quod
praeftantius eft fuperpartiente , cui Sextas fubjeftae funt , ideo
hae promifcue tertiis imperfedViores tenendae funt. Confirma-
tur haec opinio, quod aures harmonia a tertiis edita affatim
content^e , nihil amplifis defiderare videantur.

iit ; =::==$ — ^— — ^
non idem

3.//^ major. minor. ' .

in fextis quarum harmoniam, utpote non

, finitam cettifli-

mum iiiud aurium judicium non adeo

! . . i :. i.> pro-
 Caput XX, de formatione Sextct majorts , ^c^ 29
Ul
i A
V ^
/v
probare A' -V jfed adhuc

major. mtnor»
od:avam infra requirere experimur hac ratione

Ei -^
4-
:SS
^
Reftat adhuc hoc Gap. inquirendum deSeptima, fiveHep-
tachordo majore , & minore , qux pari ratione per additionem
reperiuntur , fequenti methodo ; addatur rationi fefquialterae
feu quintse ratio fefquiquarta, five tertia major, hoc modo
, 3* 2.
5. 4.

15. 8.
Zc habetur ratio fuperfeptempartiens od:avas , qux forma eft
Septimae majoris , intervalli diflbnantis: ad reperiendam autem
rationem Septimx minoris, addatur rationi iefquialterae ratio
fefquiquintae :.

3- 2.
6. 5*

18* 10*

9* 5* \
& oritur ratio fiiperquatripartiens quintas , conflituens ratio-
nem Septimae minoris , intervalli itidem diflbnantis.
Ultimum hoc loco reftat , ut de ratione Tritoni , & Quin-
tae inquiramus quae duo intervalla diffona funt. Ratio
falfae ,

Tritoni reperitur addendo duos tonos fefquioftavos cum tono

fefquinono , hac ratione :

9. 8.
9. 8.
10. 9.

180. 576.
(2.

90. 64»

45« 32.
H Quse
30 Caput XXL de formandis ^ Semitonio majore ^ ^c.
Qu3e ratio eil fuperpartiens trigeiimas duas , forma Tritoni*
Quinta falfa autem componitur per additionem femito-
nii majoris cum quarta.

i6. 15.
. . .1 ../.11.

Qu2e ratio eft fupero4lo<Ieampartiens quadragefimas quintas,

Jam repertis omnibus intra oftavam contentis intervallis
in genere Diatonico exceptis femitonio majore,
, & minore ,
& commate , cum haec non tam per additionem , quam fub-
trahendo quaerenda fint , novum Caput ftatuendum videtur.

CAPUT XXI.
De formandis Semitonio majore , & minore ,

§^ Commate*
CEmitonium majus vel iHud intervallum
eft difFerentia ,

^ quo iefquitertia fuperat fefquiquartam , quod reperitur per

ftibtrad:ionem unius rationis ab altera , hoc modo :
Sefqui 4'K^3« altera»
Sefqui ^.rN^. quarta^

Diffe 16. 15» rentia^

Semitonium majus^
Quae ratio fefquiquinta decima conftituit femitonium
inajus.
Semitonium minus per fiibtradiionem
eft ipfa diflferentia
reperta inter fefquiquartam , fefquiquintam. E. G. &
Sefqui 5«>s^4« quarta^
Sefqui 6.r^5. quinta,

Sefquivi 25. 24. gefma quarta*

Differentia»
Comma eft illa difFerentia, qua tonus major fiiperat to-
num minorem , ut patet per fiibtraftionem fefquinonse a M»
quiodtava :

Tonus 9»K^8. major^

^fonus 10*^^9. minor^
81. SoT
Corha. Haec
 J

Caput XXL de formandis , Semitonio majore , ®*'r, 3

Hxc ergo funt omnia intervalla iimplicia, quae nafcuntur
vel immediate , vel mediate ex Odiavx divifione a Ptolomaeo
fadia ( quae fin^ controverlia omnium optima eft, ) quaeeo, &
quo producuntur ordine, cum fuis terminis conftitutivis, no- &
minibus in tabula fequenti pofita videas :
Intervalla fimplicia.

Od:ava : 2. I. Diapafon ^feu dupla^

Quinta : 3. 2, Diapente y feu /ejquialtera.
Quarta : 4- DiateJJerofi , "vel fefquitertia^

Tertia major : 5- 4* Ditonus, ^el fefquiquarta.

Tertia minor : 6. 5- Semidttoniis , vel fefquiquinta.

Tonus major :
9> 8. SeJquio6iava,

Tonus minor : 10. 9- Sefquinona,

Sexta major : 5> 3* Hexachordon rnajus , vel fuperhi^

partiens tertiam^

Sexta minor : 8. 5- Hexachordon minus , vel fuperhi'

partkns 5^
Semitonium maj 16. 15- Sefquidecima qui77ta^

Semitonium min :25. 24. Sefquivigefma quarta.

Comma : 81. 80. SefquioBogefima,

Tritonus : 45- 32. Supertredecimpartiens trigefimas

dMas»

Quinta falfa : 64. 45- Supero&odecimpartiens quadragef^

mas quintas.

Quamquam nonnulla ex his intervallis quodammodo

compolita dici pofrmt, quia conjund:is intervaliis vel necefla-
rio conftrui debent ut fexta major , ex tertia majore ,
: &
quarta, fexta minor ex tertia minore , Scquarta: Vei pofTunt
faltem , ut quinta ex tertia majore , & minore , &c. proprie
tamen illa tantum compoiitorum nomine compreliendiintur
quas cum 0£l:ava conjunfta eam extenlione excedunt ut no- :

na , decima , undecima , duodecima , &c. , quse neque natura

neque ufu,paucis exceptis, a fiiis fimplicibus difcrepant. Vi-
deamus porro , qua ratione componenda fint,
2 H CA-
~~
32 Caput XXIL de tntervallis

cTaput XXIL
compo/itisy^ eonim^ ^c.

De Intervallis compqfitis , & eorum componendonim

methodo^

T^IcSum eft alioquin , intervalia compofita proprie appellari

^^ fblita efle ea, quae cum Odiava componuntur, quod fit
adjungendo quoddam intervallum Odiavae per additionem :
volenti E. G* componere nonam minorem , addenda eft ratio
femitonii majoris i6. 15. rationi Odravae, hoc modo
: ;

i6» 15
1, I.

32. 15.
Ad componendam nonam majorem addatur tonus major
Oftava^ , hac ratione :

2. I.

9. 8.

TsT 8.

9-4-
In reperienda decima minore pari ratione adjungenda eft
Oftavae tertia minor :

2. 1.
6. 5-

12. 5-
& fic de caeteris.

autem Oftavae
Si bis pofitae adjungatur aliquod interval-
lum, iit in exemplo :

2. I.
2. I.

9. 8.

36* 8.

18. 4*
Intervallum bis compofitum ratio 18* 4» nonae majoris
bis compofitac dicenda erit*
Pari modo
adjungatur Oftavac ter pofitae quodvis in-
, Si

tervallum, illud ter compofitum dicetur> ut fi quis habere de-

. . fide-
 Caput XXIL de Intervallis tompojitis , ^ eorum , ^c. 33
fideretdecimam ter compofitam, adjungat Oftavx ter pofitae
tertiam majorem :

2. i^
2. I*
2* I.

5. 4.

40» 4.
tc habetur ratio decupla, quae forma eft decimae majoris ter
compoiitse.
En in fequenti tabula intervalla primo live femel compofita,
relidtis cacteris ( nempe ne in odiofam prolixitatem efFundamur)
bis, ter, quater compolitis. Etenim in memoriam revocatis
fupra diftis , facilis erit eorum inveniendorum ratio«

Intervalla primo compqfita.

Nona minor : 32. 15. Diapafon , ^ Semitoniu^n maj.

Nona major : 9. 4. Diapafon^ ©^ tonus ^najor^
Decima minor : 12. 5. Diapafon^ ^ Semiditonus.
Decima major com. 5, 2. Diapafon , & Ditonm.
Tritonus compof 45. 16. Diapafon , & Tritonm^
Undecima compof. 8. 3* Diapafon ,
^' Diatefjeron.
Quinra falfa comp. 128. 45. Diapafon , & Se?nitonium m.y\
Duodecima : 3. i» Diapafon ,
&" Diapente^
Sexta minor comp. 16. 5. Diapafon ,
^' Hexachordon min.
Sexta major comp» 10. 3. Diapafon , (jf Hexachordon maj.
Septima minor com. 9. 5. Diapafon ^^ Heptachordon min.
Septima major com. 15. 4. Diapafon , ^ Heptachordon maj.
Odava compofl 4. i. Bisdiapafon.

Hxc pro meo inftituto, diledl:e Philomufe , fufficerc arbi-

tror, quibus tanquam fice praelata Vaftiflnnic hujus Scientias
tenebras perfcrutari eorumque adjumento , fciendi aviditatem
,

tuam explere poflls* Haud me fugit pro rei amplitudine

,

me rem vix attigiffe* Neque plus temporis huic Scriptioni

dandum exiftimabam , ne in Cenfuram Marci TulL Gicer. in-
I curre-
34 Caput XXIL de Intervallh compojttis^^ eorum^ ^c^
currerem, qui lib. i« deOfficiis monet, ne nimis magnum JiU"
dium y multamque operam in res obfcuras conferamus , eafdem-
que 7J072 Introdud:o enim novo hodiernas Miiiic^e
necejjarias^
fyllemate mutatum elle illud antiquum, corruideque cum
fuis Tetrachordis tria ilia Genera Giii^ca , Diatonicum Cro- ,

maticu?n , &
E?iarrnonicum , quis eft , qui ignoret ? quo faCtum
ell: , ut pleraque Mulicse intervalla proportionibus liiis ratio-
nalibus conli(l:entia , aurium judicio potiiis ,
quaiii ratione ni-
tantur. Quid ? objiciet fortaflisnonnemo itaque Mulicaial-
;

tem hodierna lcilicet certis, neque unqaam faiientibos prin-

cipiis deftituta, ac faiiaci aurium judicio duntaxat nixa, Scien-
tm nomine indigna erit. Ad quod refpondeo , id dignitati
Muiicse noflrx, infaiiibiiitatique neutiquam obefle. Etenim
li utrifque tonis majori, &
minori, femitonils majori, mino-
rique,& aiiquibus adhuc minoribus intervaliis cuiiibet lin-
giiiatim fiia pecuiiaris etiam ftatuatur clavis , id quod muiti
Muiiccs periti & veteres , & recentiores fiiis Giaviaturis re-
,

bus ipiis monflravere, uttque omnia iiodie ufitata intervaiia,

maxime fecundiim Ptolomxi divilionem , fuis proportionibus
rationalibus probe confiftentia haberi poflent. Cum autem
Claviatur^ ufum difficultate pienum perfpexiflent , nihilo- &
minus penuri^g intervaiiorum confuituri ad ampiificationem
eorum, & acquifitionem confbnantiarum imperfedrarum ani-
mum adjeciflent , tonum , & femitonium in duas partes ae-
quales dividere tentaverunt. Poif-quam autem numeris id ef-
fici non pofle, compererunt, aurium judicium in fublidium
vocavere , auferendo ab uno intervalio quandam quaii infenii-
biiem quantitatem , eamque alteri adjiciendo, per quam indu-
ftriam , fiibiata Ciaviaturae difficuitate effecere, ut Mufica no-
ftra ex intervaliorum egeilate, tanquam carcere eiu£tata, in
vaftiffimum modulationis campum hodie iStiffime excurrere
valeat 3 modo Compofitores, & Organoedi inter rationis iimi-
tes fe contineant, ne iiifcitia, vei tranfponendi aviditate tranf^
verfum a6li in Organo maxime per intervaiia Cromatica licen-
tius evagari audeant. Quo fad:o evitari vix poteft, quin ioco
grati, amoenique concentus afperrimus uiuiatus , offenfionis-
que pienus auribus obtrudatur.
Quantum inde rei Mufic^e beneficii fpiendorisque accet
,

rerit quantifque propterea primum Autorem ( qux gloria A-

,

riftoxeno antiquo Philofbpho , optimo jure attribuitur) laudi-

bus
 Caput pojtremum , de hodiemo Mujic^e Syjiemate,
bus efPeramus, neminem Mulica vel leviter tindrum iatere
exiiiimo.
Quamvis ea, quae fubjiciam, de hodierno nempe Muficac
Syftem.ate , potius ad librum fecundum , partem nempe pra-
(^icam fpedtare videantur, ut tamen libri fequentis exordmm
mox a praefcribendis leftionibus ducatur , ea hujus libri extre-
mo fini inferere confultius duxi. Sit ergo

C A P Ll T P O S T R E M U M.
De hodierno Mufiae Syjiemate.

SUbiata Tonorum, & Semitoniorum difparitate tria genera

graecaabolita fuifTe, fupra commonuni, idque hicin memo-
riam revocafle juverit quam ob rem aliud Syftema neceffitas
:
•

introduxit , illaque tria genera ad duo reflrinxit , Diato?jicum

nempe , & Cromaticum quod in
, Graecorum iocum fiiceffit ,
atque in praefenti oflenfurus fum fequenti exteniione exprefFa

Genus Diatonicwn modernum.

^ts^- $± 4^
l%±
$iL^=—
g
I
-S
-^v

Genus Cromaticum modernum.

^x^i:
:a
x^m±
^:i:^$xXEiii
»;«-0-S^
^x^''
<i.±.
-r^Xf^^-^^—^^-^'^
-»*«.

-
yin;?-»^-»^-^
S :tl:

Cumautem hominum infatiabili cupiditati, in varietatem,

novitatemque nunquam non imminenti , nondum utroque
horum Generum fatisfad:um eflet, Compofitores duo illa pro-
mifcue in fuis Compofitionibus adhibere confueverunt , ita ut
hodie genus mixtum plerumque ufu receptum fit, quod ego
(quia tempori omnino ferviendum eft ) minime improbo 5
I 2 Com-
36' Caputpojtremum de hodierno Mufica Syjlemate.
Compoiitores tamen admonitos velim, ne hoc genere mixto
in Compofitionibus a Cap.'^ abfque Organo decantari folitis u-
tantur 5 alias certi lint , ie iperatum efFedium nunquam habi-
turos 5 nec enim huic ftylo praeter genus Diatonicum purum,
confultum eile potefl. Atque hanc magni momenti admoni-
tionem, ufu multiplici , experientiaque docSus magnopereom-
nibus commendatam efle cuperem.
Jam fuppofita tonorum, & femitoniorum ^equalitate ad
intervalla hodie uiitata progrediamur , initium fiimendo

De Unifono.
Unifbnum intervallorum nomine comprehendi non pofle,
ex eo patet, quod fuum efle in proportione sequalitatis ha-
beat :ut i. ad !, inter cujus extrema nulla intercedit ratione
acuminis difFerentia. Quia tamen extrema perfeftiffime
ejus
omnium confbnantiarum confbnare perfpicuum eft , prxflan-
temque in praxi ufiim habet , tantum abefl , ut e confbnan-
tiarum numero expungatur, ut potiiis confonantiarum perfe-
difTimam flatuendam , Prafticus nemo dubitarc poffit. Ety-
mologia ipfa explicat unifbnum , quod fit duarum chordafum,
vel vocum idem fonus , in notulis ita expreffus :

i^ V^
:^^^n^
» Hujus , cxterarum confbnantiarum , & difTonantiarum
uti
ufiim iibro fequenti explanabimus , in prxfenti earum eflen-
tiam contemplari libeat , incipiendo a Secunda , naturali ordi-
ne afcendendo.

De Secunda.
Secunda duplcx efl , major , & minor. Minor conflat fe-
mitonio j major tono , iit

mi
 Caput pojlremuni y de hodierno Muficde Syjlemate* 37
MhMMtWM*

nii fa. remi.

i^- ^-»-
1—
mtnor^ major.

:$:
i
Tertia pari modo duplex eft : major & mlnor 5 haec con-
ftat tono ,& femitonio. V» G. : re fa : major duobus tonis,
V. G. ut mi: ;

:^ ^
mtnor* majon
:^ ^
Quarta triplex eft Quarta vera , minuta , & major , {ive
:

tritonus* Qaarta vera Gon ftat duobus tonis, & femitonio. V. G*

ut fa» Minuta conftat duobus femitoniis , & tono , V. G»
mi fi , mi ia. Tritonus conftat tribus tonis , V. G. fa mi.
Paradigmata rem clarius monftrabunt :

'vera^ minuta» Tjitonuf*

=
—:z$
^^
:x$z:
^ -t^.

ut fa.» mifa. fa mi.

Quinta duplex eft , vera, & falfa. Vera conftat tribusto*

nis, &: femitonio. V. G. ut fol, rc ia* Quinta falia conftat
duobus fcmitoniis, & tono» .. V. G. mi fa, re mi fa.

n^era^ falfa.
=:is=
=1:
ut fbl mi fa.
'

Hic item adnotandum eft , a recentioribus quibusdam au-

thqritate gravibus viris qmxit^m Juperfiuam fuis in Gompoii-
.... K tioni-
3? CttpUt fqjhmmm de hodierno Muftcce Syjiemate.

tionibus fuifle introducStam^ GUfus ufum, dum rite tradretvsr,

haud quaquam contemnendum efle , cum ipfe diutino meou-
fu faepe numero expertus fuerim 5 (de quo iibro fequenti)
-

ideo eam quoque adjicere, & explicare vimm eft.

Qmntii fuperflua conftat tribus tonis, & duobus femito-
~
niis , hac ratione :

; Sexta quoque duplex eft f major , minor. & Major con-^

ftat quatuor tonis , &
femitonio* V. G* ut la. Minor coii-
ftat tribus tonis , & duobus feffiitonlis. V. G. re fa.

major. minor^

l
:=:r: 11:

ut la. re fa*

Hic quoque de Sexta fiiperflua, quam hodierni Compofi*

tores frequentifljme adhibent, diccndum foret mihi autem :

ufii^ ejus nunquam probari potuit , ob rationem libro fcquen-

ti dicendam, quaffi tamen , ut nofcatur, nec tam ejus ufiir-
pandae, quam vitandac gratia appono.

^^ n:

ii=3:^=z:2
conftat quinque tonis.

Septima eodem modo duplex majdr, & minor.

eft, Ma-
jor conftat quinque totiis , & femitonio. V. G. ut mi» . Mi-
ftor vcl-6 quatuoi: tonis , & duobus femitoniis : re fa.
majori minor.

r=:::~i

ut mi re fa.

Odtava conftat quinquc tonis , & duobus femitoniis ^ nec

alterari poteft , vel ampliari , vel conftringi. E. G.

.|— -D-. Omnia

 Caput pojirehmm de hodierm Mu/ic^e Syjiemat^^ 39
Omnia intervallafmplicia ma ferie collocata^
T"

^ -i^-^: ^Sr ntSE

unif. 2. 7nin. 2. maj. 3. min^ 3* maj.
^5-- "
^ '
<> <v iS A
„, ,
', ..
^, ..„

^ -)ii^-^e
-k_^
^. i;fr^. tritonus, 4, minuta, 5. «yd^r^. %.falfa.
imJ*
:r$: mi:^
.1
:xi$: r^: :xri^:
«jb

zxi^ ^-^ -^^-

t^:
'^.fuperflua. 6. minor^ 6. major. 6*fuperflua,
'^T
\J'- •

- ' -\ <> ^ •A' <> . ..

:^ t35:
1
7. minor. 7* major. OBava^
'^*
Si- ^ " _"~""0' " .,

-
<> ...
^
•rrrf
Eadem intervalla primo compq/tta.

tzSE;

9. minor.
tzzxz.^:
9. major.
£
\0,mtn.
&
10, maj. 1 . «i^d^r^.

'^* '

'^*
L , ...
...^
<> <> sv ^v

K 2 'Iriton,
40 Caput pqflremum de hodierm M.ufici;e Syftemate,

:iixz:Se: :^=^ ^
Trito?2. 1 . com^ 4« compof, 12. vera.
minuta»

^.-
ZZK-S^ :t^

4
-^-- ^t=^

1 2. y^^. fuperfl, 1 3, ;^/;;.

^ XII^ :t:tX

:i:Err ixinjE:
t :* ^
;7^^. fuperfl, 14. ;;2/>;. ;;2^". bisdtapafou.

3^-
^ -^- :^ 3X

Idem judicium efto de bis compofitis incipiendo a fecunda

Oftava.
Hucufque confonantia intervalla cum diflbnantibus pro-
mifcue delignata funt 5 fupereft , ut eadem feorlim defcriban-
tur 3 ut qusenam fint , & qualia , melius internofcantur» Quid-
nam rei confonantia fit & , diflbnantia , haud verbofius expo-
nendum efi:, cum ex ipiis nominibus confi:et, confonantiam.
efle ,
quae biande fine ulla difcrepantia aures afficit ,, animum-
que muicet. Contra vero diflbnantiam, quae durum quid
& afperum auribus obtrudens , uffenfionem magis quam dele-
dationem afFert.

Con^
.\*Q'^
 Caput pojlremum de hodierno Mujicce Syflemate^ 41
Confonantia funt
I. 3. 5* 6. 8. cum fiiis compofitis.
Ex qusedam perfeBce funt , qusedam imperfeBae^ Per-
his
fe6t'^ funt, Unilbnus, Quinta, & Od:ava* Imperfeftse , Sex-
ta, & Tertia» Reliquae, tit Secunda, Quarta, Quinta faifa,
Tritonus, Septima cum fiiis compoiitis diflbnantiae funt.
Atque haec funt elementa, quibus univerius Mulica^ con-
centus perficitur. Hujus finis oble(5tationem
efl obleftare ;

fbnorum varietas parit. Varietas tranfgrediendo de uno inter-

vailorum ad aliud generatur. TranfgrefTio motu perficitur 5
ideo quid rei motus fit, veftigandum fiiperefl.
Motus muficus eft iile ambitus , quo de uno intervallo ad
aliud versus partem au£tam , vel gravem fit progreffio, quae pro-
greflio cumtriplici modo fieri foleat,tripIexitem ftatuendus cft
Motus reaus , contrarius , & obliquus,
Motus reBus fit , quando duae, vel plurcs partes afcenden-
do , vel defcendendo re£ta fe via fequuntur , five id fiat per
gradum , vel per faltum , iit in exemplo patct :

Mom nUus.

]=pfi= u =^l =i^

Motus contrarius eft quando pars una, defcendente altc-
,

ra, & viciffim, per faltum , vel gradatim afcendit. E» G«

Motus contrarius.
t>
—HzrztJ^:
EiEl t t ^t
-—^
^

Motus ohliquus eft, quando una pars per faltum , vel gra-
dum femovet, altera immobili pcrmanente, tit videre eft in
exemplis
Motus ohliquus*

fe i t Co-
42 Caputpojiremum de hodierno Miifictt Syjl^mate^

Cognito triplici hoc motu, videndum eft , qua ratione

in ufu pradtico adhibendus fit, Quse dodrina jfequentibus
quatuor cardinalibus veluti Kegulis continetur.

Regula prima.
De Confbnantia perfefta ad perfe6tam proceditur per mo-
tum contrarium , vei obliquum»

Regula fecunda.
De Confbnantia perfecSa ad imperfediam per omnes tres
motus.
Regula tertia.

De imperfcdla ad perfeftam per motum contrarium , vel

obliquum.
Regula quarta.
De imperfecla , ad imperfeftam per omnes tres motus.
Ubi animadvertcs , motum obiiquum in omnibus quatuor
progreffionibus efle iicitum.
Ab hac tripiicis motus cognitione , ufiique reito pendet ^
(tit dicere foiemus) Lex, &
Propheta.
Atque hxc erant , quse ad Theoreticam Muficam , intimos-
que artis recefRis pertinentia praefente Libro paucis declaranda
duximus , nunc ad rem ipfam , partemque Operis fecun»
dam gradum promoveamus^ ,

LIBER
 «@IX43 X^

BER SECUND
DIALOGUS
Ofephus. Te, venerande Magifter ^ accedo 5
MuiiCce Praeceptis , ac Inftitutis imbuendus.
Aloyjius, Quid , muficalem Compofitionem
addiicere cupis ?

Jofeph. Ita fane.

JloyJ. An Muficx Studium immcnfum efle ma-
nefcis,
re , neque Neftoris annis terminandum l Ver^ rem difficilem,
onusque iEtna gravius fufcipere intendis^ Etenim fi uni-
verfb in genere vitae deligendo res eft plena difficultatis, ut-
pote de qua eledlione aut re6le , aut finiflre fufcepta, totius
reiiqiix vitx dependet aut bonae, aut maiae fortunae curfus ,
quanta praicautionis utendum erit ei qui hujus
providentia ,

Difciplinse viam ingredi cogitat antequam coniiiium fumere ,

,

& de fe decernere audeat. Muiicus enim , &: Poeta nafcuntur*

Retro meminifle te oportet an a tenera astate , fingulari quo-
,

dam naturae impetu impulfum te ad lioc ftudium fenferis , Con-

centusque obleftamento veliementer moveri tibi contingat ?
Jojeph, Veliementiflime quidem. A
quo tempore enim
necdum bene rationis ufus mihi fuerat, nefcio, cujus ardoris
vehementia raptus , omnes meas cogitationes , omnemque cu-
ram in Muficam conjiciens , etiamnum mirabili plane ad eam
addifcendam cupiditate inflammatus, quafi invitus rapior,die-
que , no61:uque aures dulci modulamine circumfonare viden-
tur 3 ita ut de vocationis mese veritate nullam prorstis dubitan-
di caufamhabere mihi videar. Nec me abftrahit laboris gra-
L 2 vitas.
^4 Dialo^us,
vitas, quam fuperare, natura adjuvante, non mihi difficile fu«
turum confido, Audivi enim a quodam Sene Studium , vo-
:

luptatem effe potius, quam laborem.

Aloyf. Mirabiliter deledior , intelligens naturx tu2e pio-
penfionem. Unicam adhuc tibi movebo difficultatem , qua
lublata , in numerum meorum te adfcribam.
Jojeph. Edic libereMagifter obfervande. Sed certus fiim,
,

neque ifto tuo , neque uUo alio motivo me deterritum iri , ut

de concepto meo Confilio defiftam.
Jloyf. Forfan fpe futurarum divitiarum rerumque fami- ',

liarium copia ad ampiecSendum hujus vitae ftatum titillaris l

Si ita res fe habet , crede mihi , muta confilium, Non e-
nim Piutus, fed Apollopra^eft Parnafro. Alia via incedendum
cft iis, qui divitiarum cupiditate incenfi, aditum ad eas repe-
rire volunt.
Jofeph,Minime. Vellem tibi perfliadeas , alium voti
mei fcopum non efle, quam ipfum Mufices amorem, abftra-
&um ab omni lucri deliderio. Accedit, quod meminerim,
perfkpe a Praeceptore meo admonitum me , ut mediocri viven-
di ratione contenti , virtutis fimae , nominisque ftudiofiores
,

eflecuperemus, quam facultatum, eo quod virtus fuiipfiusfit

proemium»
Aloyf Incredibiliter laetor , rcperifle me juvenem meo ge-
nio accommodatum i fed notane tibi funt ea
quae de omnia ,
Intervallis, Confonantiarum Diflbnantiarumque divifione,de
Motuum varietate , &
de quatuor Regulis Libro prascedenti di-
fta fiint.

Jofeph. Nil illorum, quantum quidem credo, me laterc

exiftimo.
Aloyf. Ergo ad opus pergamus , exordium fumendo ab
ipfb Deo ter maximo omnium Scientiarum fonte.
,

Jofeph. Antequam initium Le^tionum ineamus, liceat

mihi , venerande Magifter primo interrogare , quid nomine
,

ContrapujiEli intelligendum fit , quod vocabulum adeo com-

mune non foium in ore peritorum , verum etiam Muficas Ar-
tis expertium tam frequenter verfari audio ?

Aloyf. Red:e interrogas. Hoc enim erit noftri Studii,

noftrique laboris princeps objeftum. Scire oportet , loco No-
tularum modernarum antiquis temporibus pund:a adhibita
fuide , ita ut Compofitio pund:is Contra pundia pofitis Con-
 ExeYcitii L LeSIio L de Nota contrd Notam* 45
trapun6lum appellari confkevent quod etiamnum hodie non
^

obftantibus aliamm Notularum figuris ufuvenit 5 & nomine >

Contrapunfti Compofitio intelligitur ad Artis Regulas elabo-

rata. Complures Contrapund:um tanquam Genus continet
Species , quas fiicceflive videbimus. Interim fiat principium
a Specie llmpliciffima , nempe :

EXERCITII L
LECTIO PRIMA,
T)e iSfota contra Notam.

JDfepht Bonitate tua fatisfaftum efl: primar Quseftioni nleae^

IM unc docere ne graveris , quid lit prima ifl:a Species Con-
trapundti, h^ota contra Notam„
Aloyf Dicam» Efl: duarurn , vel pluriuiH vocum , No-
tarumque valore sequaiium fimpiiciffima Compolitio, meris
Confonantiis conftans» Nec intereft , cujus qualitatis Notae
modo omnes fint ejufdem valoris, Quia tamen Nota femi-
brevis commodiorem intelligendi praebet viam ea in his Exer- ,

citationibus nobis utendum efl£ , confultum exiftimavi, Fiat^

crgo principium, Aufpice Deo, a Compofitione duarum vo-
cum, ponendo quendam Cantum firmum vel a proprio judi- ,

cio inventum^ vel ex aliquo Libro Chorali afllimptum pro

fundamento, E. G. .

:;:^j=^^i:$ ^—

Cuilibet harum Notarum fuperius in Cantu detur lua par-

tlcularis confbnantia , obfervata motuum , regularumque ratio^
ne, in fine praecedentis Libri exprefsa, adhibendo lit plurimum^
motum contrarium , vel obliquiim , quoruiii ufii non facile in
errorem incidere pofliimus* Majori pra^cautione opus erit iri
progreffione de una Nota ad alteram per rtiotum reftum, ubi>
quia majus erraridi periculum , major etiam ad Regulas atten-
tio adhibenda eft.

Jofeph^ Ex motuulii^ regulafumque perfpicientia, omnia,

quae modo mihi nota efle videntur
dixifti, verum memini, :

te diftind:ionem fecilTe, Confonantiarum quafdam eile perfe-

M 45las
46 Exercitii L LeBio 7. de Nota contm Notam.
d:as, quafHam imperfed:as, ut mihi videtur, necede eft,
fcire,
an etiam in iis adhibendis quzedam difFerentia fit facienda l
Aloyf, Patientiam habe , omnia dicam. Magnam eflc
quidem difparitatem intcr Confonantias perfeftas , 6c imper-
fed:as , quod alibi dicemus 3 hoc ioco autem prxter
motus rationem, & quod plures imperfedise , quam perfedlse
adhibendx fint , earum ufus eft
plane aequalis : excepto princi-
pio, &
fine, quorum utrumque Confonantia perfefta coniia-
re debet^
Jofeph^ Non difpliceat tibi care Magifter, cxplanare ra-
tiones , cur plures Confonantiae imperfediae , quam perfedce
hoc loco ponendae fint , &
cur principium , finis Confonan- &
tia perfefta conftare debeant ?

Aloyf, Tua aviditate, quam tamen laudo, fit , ut vix non

quaedam mihi praepofter^ dicenda fint* Dicam tamen , fed
non totum, ne intelleftus principio tot rerum varietate obru-
tus confundatur. Scito ergo. ConfonantiasimperfedaSjper-
fedis magis harmonicas efle , ob rationem alibi dicendam» Qua-
propter, fi hujus Speciei, &
duarum tantum partium, aiias &
limpiiciflima Compofitio perfeftis Confonantiis impierctur,
inanem , & omni harmonia vacantem exiftere , necefle foret.
Quod attinet ad principium , &
cape hanc rationem. finem ,

Principium perfedbionis , &

finis requietis index eft. Cum
autem Confonantiae imperfeftae , &
perfeftionis expertes f Int
& finem [concludere non pofTint , ideo principium , &: finis
Confonantiis perfeftis conftare debent. Poftremo notandum
eft, quod fi Cantus firmus in parte inferiori reperiatur , penul-
timac Notac Sexta major 5 fi in fiiperiore , Tertia minor dan-
da fit.

Jofeph. Suntne ifta omnia , quae ad fpeciem hujus Con*

trapunaii requifuntur \

Aloyf Non^omnia quidem, fed qux fuflSciunt ad funda-

menta jacienda. Caetera ex correftione patebunt. Ad opus
ergo te accingas, &
pofito Cantu firmo pro fundamento,Con-
trapundum in ciave Cantus , dida hucufquc ratione fuperaedi-
ficare tenta.
Jofeph. Faciam, iit poffiimt

Con»
 Exerchn i . LeBio I. de l^ota contra Isotam. A7

Contra' x^izi:::

w—
:^:::$=:

Cantus' y:^_^p^_: -_^_.

:=:|e:^:'^i::=^:=^
^~-
:t^z-
X r:^:T:3X:i:
:i=::e^
Jirmm,

.i^/ojiyr Rem acu tetigifti. Miror, & perfpicacitatem , &

attentionem tuam : fed quem in finem numeros appofuifti , &
fuper Cantum , & fuper
Altum f

Jofeph. Numeris fuper Altumpolitis Confonantias , quas

adhibui, defignare volui, ut habitis ante oculos de una Confonan-
tia ad alteram motibus minias a redta progrediendi ratione defle-
dierem, Poiiti autem fuper Cantum* E. G. i. 2. 3. 4. 5. 6. 7. &c.
nil aliud indicant , quam Notarum numerationem , ut tibi
venerande Magifter, monftrarem , ii rem tetigi, non cafii, fed
ratione id accidifle. principium fieri a Confonantia
Juffifti
perfefta , quod feci , pofita Quinta. De prima Nota ad fecun-
dam , id efl de Quinta ad Tertiam , five de perfed:a ad imper-
:

fe£bam progrefliis fum motu obliquo, licet id fieri poflet peu

omnes tres motus. Oe fecunda nota ad tertiam , nempe de
Tertia ad Tertiam , f ive de imperfe^ta ad imperfediam adhibui
motum recftum , fecundiim Regulam , qu2e dicit de imperfefta :

ad imperfediam per omnes tres motus. De tertia Nota ad

quartam, five de Tertia imperfe6ta Confonantia ad Quintam
perfedlam , inceffi per motum contrarium , juxta regulam di-
centem de impcrfefta ad perfeftam per motum contrarium.
:

De quarta Nota ad quintam , feu de perfedra ad imperfeftam

progrefliis fum regula permittente per motum recStum. De
quinta ad fextam Notam , id eft de imperfefta ad perfeftam,
regula ita jubente adhibui motum contrarium. De fexta No-
ta ad feptimam itum eft per motum obliquum nulli errori fiib-
je6tum. De Septima ad Oitavam , iive de imperfefta ad im-
perfed:am, tit regula permittit, motu re6to perrexi. De o-
<5tava Nota ad nonam , utpote de imperfefta ad imperfedtam,
motu quocunque. De nona ad decimam Notam eadem re-
dtitudinis eft ratio , ubi decima Nota, id eft penultima , iit juf-
fifti , fextam majorem efficit , quia Cantus firmus in inferiori

2 . M eft
-
 48 Exercitii L LeSiio L de Hota contra Notam*
eft parte* De decima Nota ad undecimam viam tenui fecun-
dum regulam , quae prxcipit, ut , fi quis de imperfefta ad per-
feftam pergere relit , id motu
contrario fiat. Undecima No-
ta, utpote finalis, ficut pnecepifti, perfed:a Confbnantia efi:.
Aloyf* Optimum in hac re ratiocinatorem egifti. Quapro-
ptcr te iperare jubeo j fi triplices illos motus , differentesquc
quatuor regulas ita memorise infixas habueris , ut etiam levi
ad eas refliexione fafta, non aberrare tibi contingat, facilem
jam ad ulteriores progreffus viam tibi flratam efle. Jam per-
ge , relid:o Cantu firmo , lat efl in Alto , infra pone Tenorem
pro parte Contrapund:i , ca tamen difFerentia , ut ficut priori
in exemplo Confonantiarum rationem de Cantu firmo afcenden-
do dimenfus es , ita nunc eam de ipfb Cantu firmo defcendendo
ad fundamentum dimetiaris.
Jofeph, Hoc difficilius facftu mihi videtur.
Aloyf. Apparet. Quam difficultatem aliis etiam in Schola-
ribus me obfervafle recordor : fed non tanti eft , fi , tit dixi,
animadverteris rationem Confbnantiarum, de Cantu firmo ad
fundamentum numerando , inquirendam efle.

. Cantus Xi^zz;ri;=l^^^
:^: :^JC:
Jirmus^ zs^-

i i io ^ 6 JQ 10 to 3
Contra" Sxi -<y 3!^
-
kd 'r

J^ -^

Jofeph.
1 23456789&
^^--^ :--i::^:te:±x:±r^

Quare , Magifter venerande , primam , fecundam

ioit

Notam figno erroris notafti \ Nonne in Quinta, Confonantia

perfed:a incepi ? de illa quidem in fecundam Notam, nempc
Tcrtiam , motu redlo pcrrexi , fed regula permittente , quae di-
cit de perfefta ad imperfeftam , motu quocunque j libera me,
:

te quaefo, confeftim hoc meo, quo premor angore, totus nam-

que erubefco*
Aloyf Mittc ailgoreni care fili primus enim erfof non
j

quia nondum
tua culpa accidit ,
Prieceptum habuifti , quod
Contrapunftum eidem tono , quo Caiitus firmus eft , fit ac-
commodandum , quod tibi modo did:um volo. Cum enim
prxcedentis exempli Cantus firmus exiftentiam fuam habeat in
Dy la ^foly re y\\X, principium, finis monftrat, tu autem in &
C.foh
 Exercitr/. L Leclio L de ^ota coutia ISlotam. 49
G^foly re y ut y inceperis, extra toiium te initium duxifTe^cIa-
rum eft 5 ideo in corre6lionc loco Quintx Oftavam pofui , quae
eft cum cantu firmo ejufdem toni.
Jofeph, Gaudeo hunc errorem quem jam memoria
, , te-
neo, infcitia, non incuria mea accidifle fed quae ratio efl j fe-
cundi erroris in fecunda JSJota fignati ?
Jloyf. Non efl error fecundas Notas refpeftu primx , fed fe-
cunda^ Notse refpediu de Tertia ad
tertiae : progrefTus enim es
Quintam motu re^to , contra regulam , quac dicit de imper- ;

fed:a ad perfedlam , per motum contrarium 5 qui error fa-

ciiis efl: corrediionis , Nota fecunda per motum obliquum
in Z) , la, foly permanente , & Decimam ef-
re , inferius
ficiente , quo cafii de fecunda Nota ad tertiam , nempe de
Decima ad Quintam , five de imperfedia ad perfed:am , ut
regula prxcipit , per motum contrarium progrcdi contigit, Nec
te affligi volo parvum ob hunc errorem 5 vix enim poffibile
efi incipienti , tantse efTe attentionis ut nullum prorsus in er-
,

rorem incidat. Ufus efl: rerum magifter. Interim contentum

efTe tejubeo , quod reliquum refte feceris 5 maxim^ , quod
penultimas Not^, Cantu firmo in parte fuperiori exiitente, ut
paulo ante monui , Tertiam minorem dederis.
^
J^fiP^" ^^ deinceps majori attentione huic regulae incum-
bam, eamque firmius memoriae mandem, non difpliceat tibi
rationem explanare, cur ab imperfeda Confohantia in perfe-
d:am ire , per motum recbum non liceat ? non enim videtur
res tanti momenti.
Aloyf, Dicam. Quia eo cafu duae Quinta^ continenter fe
fequuntur , quarum una exprefFa , feu aperta efl, altera vero
coperta , feu abfcondita eft , quam ultimam per diminutionem
paiam fieri , nunc monflrabo in exemplo.
C"^:^-J^^
:y—
— ^-_r

Diminutio.
5 5 5 5

Qu'je diminutionem faciendi

-^
i^I facultas pcrito Cantori adiml
non potefl: , maxime voce fola. quod idem intelli-
cantanti >

gendum efl de progreflii Oftavac ad Quintam per motum re-

 Exercttii L Leciio 7. de Uota contra Notam^
iStum, quo cafu ob eandem rationem duas Quintas immedia*
te ie fequi contingefet , ut iequens exemplum monftrat*

Vides ergo , quomodo diminuendo Quintse faltum , duie

Quintae , quarum una ante per diminutionem abfcondita erat
patefiant. Ex quo colligi poteft, a Legislatoribils cujufcun-
que Facultatis nihil fruftra , nihil , quod ratione non fundatum
lit , inftitutum fuifle.

Jofeph^ Video , & miror,

Aloyf, Nunc perge, & eandem leftionem faciendo, percurre
omnes tonos intra hanc Odtavam contentos, & naturali ordi-
ne gradatim fequentes. In D. incepifti 3 fequuntur modo :
E. F. G. A» C
Jofeph^ Quare B* omififti , fitum inter A, & C. ?
Aloyf Quia quintam Confbnantiam non habet , nec ade6
tonum conftituere poteft , tit fuo loco fufius dicemus 5 vide-
gmus exemplum.
rs:

Quae utpote duobus tantum tonis, 3c tot jtemitoniis con-

flans, Quinta falfa, & diffonans eft^ cum Quinta vera, fivc
confonans conftare debeat tribus tonis , & femitonio , ut Libro
primo diftum eft.

Jofeph^ Non poflet cx ifta Quinta fah^a effici Quinta con-

(bnans , adjungendo vel Notx inferiori b. , vel fuperiori Die-
fin X. ut in hoc exemplo l

Z^ :xs:
%

Jloyf Poteft , fed hoc cafu , utpote Quinta hac extra ge-
ijus Diatonicum exiftente , non amplius tonus naturalis , de
< quibus
 ^xercitii Z LeSiio I, de Nota cojitrd lSlotam% 5t
quibus folum iiunc tra6landum eil: , fed tonus tranfpolitus efletj
de quibus fiio loco*
Jo/epL Eilne qujedam difparitas inter hos tonos ?
^loyf. Eft vei maximc* Etenim propter varium fitum
femitoniorum cujufvis Odiavje difpar etiam oritur moduiandi
ratio, fed quas nunc ad te non attinet, Age ergo, tuumque
cxercitium reflimendo , conftruito Contrapun6tum fuper Can-
tum firmum, quem tibi modo in E* praefcripturus {wm^

Contra-
e
^ 3!^
3E
-^-^-^ -Jt.

punBum. -^.

^
e^
Cantui ':^zm:
^-----^-
jirmusk -^

Ad amulfim fecifli* Nunc pofito Cantu firmo ih parte ki^

periori , infra in Tenore confice Coiitrapunftumk
.^-,y
Cantus :i: r .^ [:^
Jirmusk :::&lii
.

•^- ^ -^
•M"

lO 3 t
i
Contra-
X r::::Si: ^ rf:
punBum. fl^^:--^!—
3 4 5 6 7 IQ

Jqfeph^ Ergo denuo In errorem incidi ? Si hoc in Bicinio^

inque Specie fimpliciffima mihi contigit , quid fiet in Trici^
niis, Quatriciniis , &
plurium vocum Compolitionibus ? Quae-
fb dic mihi , quaiem errorem indicet virgula duila de fexta
ad feptimam Notam cum cruce fiipra pofita ?

Jloyf Noii molefte ferre errorem , quem , quia riondum

admonitus fuifli , non
nec anticipato crucia-
evitare poteras :

ri velis timore de plurium vocum. compofitione 3 quia ufus

paulatim muito te circumfpedtiorem ^ facilioremque reddet^
Non dubito , quin fiepius audiveris tritum illud fermone pro-
verbium mi Gontva.fa ^ efl diabolus in Mufica, quod fecifti
:

procedendo de fexta Nota fa^ ad feptimam mi per faltum

Quarta^ majoris , ilve Tritoni, quem cantu difficilem, atque
N 3 m'4k
52 Exercitii I, LeBio Z de Nota coutra Notam,
male fbnantem in Contrapund:o adhibere nefas efl:, Fac bo-
no animo lis , & de tono £. procede ad tonum F,

ContrU'
^ :r- — -A — W-
funcium.

6 8 10 lo lo 8
Caiitus %:.
-^--->---
Jirmus. ~e. :^
3:;::^:±:^:t:-::±:^:t:^-:±i:^: i --~t^35=^~
De principio ufque ad finem bene^

Jofeph, Hac vice Cantum firmum in Tenore mihi pra^-

fcripfifli , intereftne aliquid ?

Jloyf, Nihil quidem aliud , quam ut diflferentcs claves

femper tibi famiiiarius innotefcant. Ubi tamen animadverten-
dum proximas ciaves femper conjungendas efle , ut ratlo
efl ,

Confbnantiarum fimplicium a compolitis facilius difcerni pof^

lit. Nunc poflto Baflo infra Cantum firmum, in eo formc-
tur ContrapuncSum.
8 10 II i a
Ca?2tus fe -j :^"
~^ -^——-
jirmus. !^z::±z ^
^- :^t3S:±~^t ^.. -r- ::^: -4-

3633 6 3 3

Contra"
pimBum^ e
^7i±::z^zz^z: :^:i-:Hi^::^zzB:

Bene quidem j fed qua ratione de quarta Nota ufque ad

feptimam inclulive Cantum firmum Contrapund:o tranfcen-
difli ?

Quia alias illuc ufque femper per motum recJtum

Jofeph,
eundum mihi fuiflet cum cantandi ratione minus concinna.
Aloyf, Optima obfervantia id fecifli maxime quod Can- ;

tum firmum hoc cafu tanquam partem inferiorem pro funda-

mento ftatuens fuper eo rationem Confonantiarum dimenfiis
,

fueris, Pergamus ad tonum G.

Con*
 Exercitn L Letlio /. de T^ota conira Notam^ 53
3 4 5 6 7 8 9 lo II 12 13 14

Contra^
r^- :3Si::^:
funBum, ;~;;ir=;£;;i:;;xi:^i:g:i

8
Ca?jtus
^ =ii$3;;:i
Jirmus, '.

z ^ zi^: :^~ :$:

:^1 a.:V'- iizinir::iz::^iiKz:

Jofeph. Maxim-a
qua potui attentione ContrapundiuiTi
,

hoc perfeci , nihilominus de novo duo ligna errorum indices ,

conipicio , nempe de Nota nona ad decimam, & de decima

ad undecimam.
AloyJ Impatiens mihi videris 3 fummopere tamen dele-
d:or hoc tuo a regxilis non declinandi ardore. Quomodo au-
tem evitare cupis illas minutias , de quibus prxceptum non-
dum habuifti \ De Nota nona ad dccimam adhibuifti faltum
Sextae majoris , qui in Contrapunfto , in quo Compoiitionis
genere omnia cantu facillima efTe debent , prohibitus eft. Dein-
de de decima Nota ad undecimam progrefTus es de Decima in
06tavam conjundris partibus, id efl, parte inferiori afcenden-
do,& parte fuperiori defccndendo gradatim fe movente , quae O-
d:ava ab Italis Odrava Battuta , a Graecis T^hejis nuncupata
quia in principio tadtus venit , prohibetun Verum ego hujus
rei causadiu multumque fcrutatus, neque vitii rationem, ne-.
que difparitatem reperire potui , cur hujus
-^-^^ :;;^
~~-- '^
©xempli Oftava f-j ^

approbanda ,

fequentis autem. H—— «reprobanda fit l

1=:^
cum utriusquc paradigmatis 06tava motu contrario perficla-
tun Alia ratio habenda efl Unifbni , eodem modo produdii

nempede Tertia inUnifonum,E,G. 1=3: quo ca-

fu llnifbnus utpote in proportione aequalitatis confiftens ad-

,

modum parum auditur , quafi abforptus &

perditus vide- &
turj ob quam rationem in nac fpecie Contrapund:! excepta
O pria«
54 Exercitii L LeSiio L de Nota contra Notam*
principio , & fine nunquam ponendus eft. Ut autem revertar
ad Odl:avam fiiperius aliatam, quac battuta dicitur, liberum
arbitrium vel evitandi vei adhibendi tibi relinquo j paitim e-
nim interefi:^ Quod fi autem de remotiore quadam Confb-
nantia per faltum lapfiis conjunftim in Oftavam fiat , nec in
Compoikione plurium vocum tolerandum puto* G. £
H-^d ^-1 T-^ r

•: -^ A
. .

V
malL male* •

S^
:i__^3r:::::

Quod a potiore de unifono quoque intelligendum eflc

cupio. E. G*
^-
=3C:::

malk* malh
.

^
t A
y
- <S V
,

In Compofitione ofto Vocum fimiles faltus maxim^ in

Baflls , inque partibus , quae eorum vices fiinguntur , vix evi-
tari poterunt , iit fiio loco dicetun Reftat adhuc ultimi exem-
pli Contrapun6lum in parte inferiori ponendum.
45: 678 10 II 12 15

^ 9 r

Cantus
Jirmus.
rNB

y
- :r:
3S=:

10 3 I

Contra* ?: ^
^unBum. ^^ ^-
^iGh: ^ 3!^:
^-^••-^^^"tt:

Jo/eph, Quid fibi vult illud in prima Contrapundii Not»

pofitum NB. ?
.
*•
-^/q^ Indicat, quod alias malc fiat motus de llnifbno
ad aliam Confonantiam per faltum ^ neque in Unifbnum eo-
dem modo ut paulo atitc diituiti cft;. Verum cum ille fal-
,,

. tus
 Exercitii L LeSlio /. de Nota contra Notam* 55
tus ex parte Gantus firmi qui immutari non poteft , ideo
lit ,

hic loci toierandus eft* Aiia ratio eflet , H nuiia Cantus cho-
ralis obligatione obftrid:o , liberum arbitrium faciendi, quid
velis , tibi foret. Sed quare in undecima Nota appofiiifti
Diefin ? utpote quse in genere Diatonico adhiberi non admo-
dum folita eft.
Jofeph. Sextam eo loco ponere mihi vifurri eft. Ego au-
tem audivi, cum artem canendi addifcerem , quody^ ad de-
fcenfum, ;?2/ver6ad afcenfiiminciinet, cumautem dc illaSexta
in Tertiam afcendendo fiat progrefTus, ideo Diefin adjunxi,ut
illa afcendendi ratio magis autentica efhciatun Accedit , quod
iliud F. undecimae Notx abfque Diefi poiitum, cum F* decimae
tertiae Notse Diefi adjuncSa nonnihii adverfam relationem ef-
ficeret.
Aloyf. Optimam adhibuifti obfervationem. Nunc om-
nem oftenfionis lapidem fubiatum efte arbitror. Perge ergo
ad A. & C» duos fuperftites Tonosv

Contra-
funcium, I

Cantus
Jirmus,

Cantus
Jirmm. '•^^-^
:~:ir,i
::3S:

6
^
8
3X

10 lo 5
^
Contra* M:
pun^ium. :q%-^- ^ -^ IjfitiSdi:^
^ x^

Ex duobu^ ultimis exemplis apparet , omnia fcitu ad hanc

fpeciem neceflaria tibi jam nota effe. Nunc fecunda fpecies
perfequenda eft.

EXER-
 56 Exercitii h Le&io ILJivefecunda QontrapunEli Species,

~~e^x^e¥cTtTTT
LECTIO SECUNDA,
Sive fecmda Contrapim^i Species.

\ Ntequam hanc fecundam ContrapuncSi Speciem explican-

-^^ dam aggrediar, praefciendum eft, nos in prsefentiarum in
Tempore binario verfari , cujus tad:us five menfura duabus par-
tibus acqualibus conftat , quarum una in depreftionc , altera
in elevatione manus conliitit. Depreffio manus graece T^e-
Jisy elevatio autem JrMs appellatur, quibus duobus vocabu-
lis pro majori commoditate lioc in Exercitio deinceps nobis

utendum duxi. Species ifta fecunda fit , quando dux mini-

mx contra unam femibrevem ponuntur , quarum una in The-
fi veniens , femper confbnans fit , necefle eft , altera vero in

Arhfi, fi de Nota praecedenti in fequentem gradatim move-

atur, etiam diflbnans efle poterit j ii autem per faltum laba-
tur, neceflario Confbnans efle debet. Poteft autcm Ivac in
Contropunfti Specie diflbnantia non aliter habere locum , quam
per diminutionem , implendo illud fpatium interme-
id eft ,

dium , quod intercedit duas Notas per faltum Tertiac diftan-

tes. E. G.

•^^
._^
=-&--- :$: ff

ltI|33S fi

Diminutio. Dtminut.

Nec ratio habenda eft Notar diminutae, an confo-

illius
nans, vel diflbnans fit, fiifficit implere illud fpatium vacuum
inter duasNotas reliftum per faltum Tertiae diftantes.

Jofeph^ Suntne praeterea illa , quae de prima Contrapun-

Gd Specie ratione motus , &
progrefluum prarcepta fiint , etiam
hic obfervanda f

Aloyf Vel maxime 5 praetcr penultimum ta<9:um , cujus

in hac Specie Nota prima Quintam , fecunda Sextam majorem
habere debet, fi Cantus firmus, five Choralis in parte infe-
riori exiftat : fi vero Cantus firmus in parte fuperiori fuerit

pri-
 Exercttii L LeBio LL. /ive fecunda ContrapunBi , ^c. 57
prima Nota penultimi taftus Quintam, fecunda vero Ter-
tiam minorem habeat. Exempium rem claram exhibebit. \

xfcii::

^
•=-^"

Pro majori facilitate juvabit habere rationem finis , ante-

quam fcribere incipias. Nunc
ad opus progrediamur de ma-
nu ad manum , fuperiores Cantus firmos adhibendo.

Jofeph, Faciam. Sed patientiam tuam imploro , fi in er-

rores incidere mihi contingat 5 non enim habeo hujus rei , nisi
valde confufam cognitionem*
AloyJ. Fac ut poteris 3 nihii molefte feram j corre6lio ob-
fcuritatis tenebras faciie diffipabit.

10
i u
Contra- _ x^zii::
punBmn. ijpip^i
31 34 3>v^ 5^.5 5 3 <r

Cantus tt^ v-^T^"r^^ Tv—

Jirmus. :=

Jofeph. Haud inanis fuit hic meus errandi timor , duo

cnim confpicio reprehenfionis figna : primum
prima taftu^
in
noni figura, fecundum in decimi taftus prima Nota, quorum
neutrum intelligo 5 utrobique enim de Confonantia imperfe-
<5ta ad imperfeftam motu contrario progreflus fum.

Aloyf Red:e ratiocinaris , funt enim duo errores , quorum

una , & eadem efi ratio , quam ignorare te , nondum fcilicet e-
dodium , haud miror. Notandum ergo eft , quod faltus Ter-
tiie neque duas Quintas , neque duas Odravas falvare poffit 5

guia nota illa intermedia in Arhfi veniens , qu^fi pro non ad-
jed:a habetur, eo quod ob exiguitatem valoris, parvitatem-
que fpatii fonum ita temperare non valeat , quin duarum Quin-
P tarum,
 Exerciiii L LeSfio IL Jive ^c^
tarum, vcl 0<5tavarum ratio auribus percipiatur. Videamus
priora cxempla a tadlu od:avo incipiendo*

lO

:^ ^
i
t
Sc

Etenim fiNota intermedia, vel in Arhfi exiftens ,pro

illa
non adjefta habetur, Hypothefes illas aperte lic fc habere per-
Ipicuum eft.

s
h4-
...-*. -^

I
z
=
M
Idem Judicium ferendum

.
8
l\
-V
8

i\ A
V
idem^

-A
^ --

A
'

A
-^
,-
cfl:

-
de Odavis*

~ "

Alia ratio habenda eft faltus majori fpatio conftantis. G. £

Quartae , Quintae , Sextae : quo cafli diftantia de prima Nota
ad fecundam quafi oblivionem auribus afferre videtur foni No-
tac primae in Thefi, ad Notam fecundam pari modo in Thefi
exiftentem^ Videamus fiiperiiLis exemplum de 06tavis , qua-
rum confccutio faltu Quartae intervenientis falvatur.

'^fep^
bene.
. i-A--
^,. -.,...
.-.n

:
<y A
V
1
Qui
 ExeycitHL Le6iio ILfiu &c. 59
Qui cur prxcedentis
faitus Quartae pari ratione caufa ed: ,

Leftionis tuse tertium tadum ad quartum nulla erroris nota li-

gnaverim 5 quia non habita ratione illius Notse intermediae Hy-
pothelis fic fc haberet.

3 4
^ .,
,$—
iV

6 5
: V <>
-

Qui progfeflus contra regulam eft , qua^ dicit : de imper-

fefta ad perfedtam per motum contrarium 3
qiiem errorem
aufert faltus Quartse hac ratione

s
:

3S:

^Tjfl^lk..
^M^S
:-^

Corrigatur modo prsecedens tua Ledlioi

Contrd*
punSium,
58346358 3463^4636356
1
-
Cdntiis
=•^7^
^ $: ^-T^ I p 1 1

Jirmus^

Jam videohucufque didta fatis meiiioria te tenere» An*

,

tcquam autem hanc iplam Lediionem cum Contrapund:o in

inferiori parte componendam aggrediaris, qusedam animadver-
tenda pro majori facilitate , fcitu perquam propo-
utilia tibi
nam* Primum efl , quod loco primae Notae paufa medii ta-
<51;us poni pofiit* Secundum , fi ambas partes ita vi-
vaioris
cine, itaque conjund:im reperiri contingat ^ ut vix fciatur,
quorfum eundum , nec facuitas tibi fit , pcr motum contra-
P a "
tium
6o Exercitii L LeBio IL feu ^c.
rium progrediendi , id cffici pofle per faltum Sextx minoris,

(
qui licitus eft ) vel Oftavae , ut in exempiis fequentibus :

-^-^-T-
^
h^- i^liPli^
:iz-^-z^±:
r:=3Sri: ^
i-^ •^-

Jam perge, & priecedentis Leftionis Contrapundium in

parte inferiori conftrue.

Cantus
jirmus.
'.Z.

:=-^^
3:±r±=:$ ^ - s^
8 36 35 34 86 3236 36 3 10 5 3 I

Contra-
^unBum, e ^-L
Ife

Nunc refumendo omnes Cantus

fealfe:

firmos in prima Contra-

1^^
pundii Specie prsefcriptos, percurre reliquos quinque tonos, fu-
perius , inferiusque Contrapunftum fabricando.

Contra-
L, ontra- 1
^ ^: •^
fun^um. j-^^lf
:

^± ft $i
j—
*
«- 5 87 56 85 89 3^1 sS^^y 568
^-
Cantus ^
Jirmus, '^± ..~y^
H^-

Cantus '.l
z:^ -^
- 13^
«
Jirmus. '-z^

8 gr4 68 68 33 3^5 34 34631

Contra' fe
5$ liiFls^aJii
punclum.
:=$:t ^^ j— ^

Jofeph. Memini
paulo ante prsecepifle ,hujus Speciei Con-
te
trapunfto in inferiori parte cxiftente , penuitimi taftus primar
Not»
 Exercitii IL feu &'c. L 6l
LeSlio

Notae Quintam dari oportere verum patet , in illa hujus to-

:

niHypothefi Quintas , utpote diflbnantiae locum non efle, ob

rationem mi contvdfa j quapropter loco Quintae Sextam ad-
hibendam efle judicavi.
/ J/oy/l Summopere mihi placet haec tua obfervatio. Per-
ge nunc , reliquosque quatuor tonos pari exercitio profequere.

Contra-'
pun^um,
O
8
/r-
65 ^
5
^
2
^ ^
32 y_
35 yr
6
_
5
--_-.^
3 1053 /^-._0
67 108 _/CO
568
Cantus
Jirmus, e ;..$ — -^- :__:;:i=:::^:i:^^;3
:^^^

Cantus S: ^-
Jirmus. fllS^-^
-^ ir:::^:::Xeg
-^
^- :3Xd::i^—i±zt:ii±:^
135 36 34 34 36316 3106353
Contra' ^_^^_JT±T^ . TiiT_. t
^

punSium, ™^_:|ixi:::|x:3:i::t^
r

::J3S
&S
±jM

ContrapttnBum*
VV"*f-^^
'

'"*

pESffiliijliifiSiS; ;::±xJ:Mi:
8 34 67 10 95 8 56 8731 3:^3865 63 5^6 8

•^-
^ ^
^ :r=i5
^i:::;;
:x:i:^:~t:^zt:i5:itz:iti:«t; J. . ii .in-.tXi-~ jw A~
Cantus jirmus^

Cantus jirmuSi
-'^-" tfMliyi IWjillMHW

10 ^ ^::=^
:3S:
rz^ :;"£t=ilEit; l±=:ra

ContrapunBum^
Contrat)un£iiim. v v V
Cc;^-
^TBfit^
62 Exercitii I. Le^ioILfeu ^c.

Cantus thrilliZT :^:

Jirmus, '.
\ i± ^: ^ ^ ::$z:„^:

Cantus :;;:ji
^ :r i=3:e
^^
.^.:
Jirmus. :=:vd ir: ^
Contra-
pundum.
^ ::fciT:x^§r
I^rili
:$ —~ ^ * ' '

81

Contra-
punSium. V^^
Z.

Cantus -!
Jirmm, :=:^ ^ '^

Cantus ^:pS ^- -^
firmus. \z1s± — V -sj-

"~^ "'
jsi. fepi^li^ t:":^

Satis commcde rem inftituifti» Sic Dii laboribus omnia

vendunt oportet te etiam memorem efle iliius : Gutta cavat
5

lapidem , non vi , fed faepe cadendo quo docemur , indefeflum ;

Studii laborem ad Scientiarum adeptionem requiri, ita ut nul-

lum diem fine linea ( ut dicitur ) prxterlabi f inamus. Prxter-
eatehoc loco admonendum etiam duxi, ut non foliim illius
tacSus
 Exercitti L LeHio IIL de tertia ContrapmiBi Specie. 63
tadtus, in quo laboras, rationem habeas , verum etiam & fe-
quentium.
Jofeph. Ita (ane eft venerande Magifter. Etenim in com-
ponendis praecedentibus Contrapunfti exercitationibus vix fci-
viflem ,
quid faciendum , nisi , antequam icribere decreverim
unum , vei alterum tad:um conliderando , quid ibi quadraret,
anticipaviflem,
Jloyf Mirum in modum isetor qui te tam fagiicem vi-
deam , tequc etiam , atque etiam hortor , ut incepto , & at-
tentionis , & conftantiac ftudio difficultatis gravitatem fiipera-
re nitaris, neque te oneris afperitate opprirni , neque blandi-
tiis, veiut jam muita calleas , ab ailiduitatc Studii abftrahi
patiare. Quo fadro paulatim in tenebris lumen exoriri, & a-
iiqua ex parte caiiginis veium tibi ftiblatum iri {enties,acgau-
debis. Hic quoque dicendum eflet de Tempore Ternario , u-
bi tres Notse contra unam ponuntur. Quia autem ob rei fa-
cilitatem parvi eft momenti res , operae pretium non arbitror
peculiarem ea causa Leftionem ftatuere. Pauca exempla ad
hujus rei intelligentiam fiifficere modo compertum erit.

:z^:
^. -^- ^Z^—l-ZZtZZZT.
^:
iss
ilbi Nota intermedia, quia omnes tres gradatim moven-
tur, diflJ)nantia efl£ poteft 3 fecus eflet, fi una vei altera falta-
ret ex his tribus quo cafu omnes
, tres confonantes efle opor-
tere , ex jam diftis , conftat.

E X E R C I T I I I.

LECTIO TERTIA,
De tertia Contrapm&i Specie^
T^Ertia Contrapunfti Species eft quatuor femiminimarum
-*-
contra unam femibrevem Gompofitio. Ubi principio
animadvertendum eft , quod , fi quinque femiminimas vei a-
fcendendo , vel defcendendo continuo gradatim fe fequi con-
CL2 tingat.
64 Exercitii L LeBio IIL de tertia Contrapun&i Specie.

tingat prima Conlonans efle debeat , fecunda diflbnans efle

,

poflit. Tertia denuo Confonans fit , necefle efl:. Quarta dif-

fbnans efle poterit, fi quinta Confonantia fuerit j ut in exem-
pJis :

Fallit autem primo in Hypothefi , ubi fecundam & quar-

tam Notam Confonantias efle contingit, quo in cafu tertia
Nota difTonantia effe poterit 3 iit in fequentibus exemplis

Sri*
lii^=ggii^i^
6543 5678 8678 3123 ^ $ ^3 3543

Igi
Ubi omnium Paradigmatum
:S=.

M tertia
:^s
jijjii

Nota Confbnans eft >

Sc diminutio faltus tertix vocatun Ut autem hujus rei veri-
tas patefiat , exempla hxc ad fiibflantiam revocanda funt , hac
ratione :

^--^
fts i^^i s
^-
:te
iSEBi^5EA
Exquibus clare videtur , tertiam illam Notam, nempe
difTonantiam aliud non efle , quam diminutionem faltus ter-
tisE, qua impletur fpatium intermedium de Nota fecunda ad
tertiam repertum , quod fpatium nunquam diminutionem , fi-
ve impleri Nota intermedia recufat.

SecurtdaHypothefisefl, ubi a comunireguladefleftitur, Nota

cambita, ab Italis Cambiata iiuncupata>ubide Nota fecunda dif^
fbnan-
 Exercitii L LeSlio LLL de tertia Co?2trapunSii Specie, 65
fonante per faltum fit progrefTus in Confonantiam , ut in fe-
quentibus exemplis videndum efl.

'
R 8 346
=
— 7 5

^: ^- i^
Saltus de fecunda Nota in tertiam efle deberet
ille tertiae

de rigore de prima Nota ad fecundam 5 in quo cafii fecunda

Nota fextam Confonantiam efficeret , hac ratione ;
A .

TT
A-
1
* A
T
^
T
V
<s

. -T 1 1
m \ i

m
^
np?-f'ir:
JZ3E:

In qua Hypothefi , de prima

fi Nota ad fecundam dimi-
nutio fieret , res ita fe haberet :

^^
::^ZK ^ ig^
: Cum autem hac
in Contrapunfti Specie Fufis locus non
fit, ideo placuit gravibus authoritate Viris primum exemplum,
ubi fecunda Nota feptimam habet , fortaffis propter majorem
Cantus concinnitatem ratum habere.

Ultimum reflat monflrare , quomodo penultimus

taftus,
qui, ut plurimum cacteris plus difficultatis habet, conficien-
dus fit y qui , fi Cantus firmus in inferiori fit parte, hac ra-
tione conititutus efle debet.

R Si
 66 Exercitii L LeStio IIL de tertia ContrapunBi Specie.

6 \
: V 1 '

<> V ^
"

Si autem Catitus firmus in fuperiori fit parte, fequenti

modo faciendus erit.

A '-
V "'<>

m Z^.

His ergo cognitis , & iis , qux de aliis Speciebus jam di^
£la fimt facilem tibi futuram fpero hujus Speciei Compofi-
,

tionem : fed iterum , atque iterum admonitum te volo , ut fe-

quentis tacSus vel maxim^ rationem habeas , fi nullum in pro-
grediendo obicem offendere cupis. ErgoOpus aggrediare,om-
nes in prima Ledtione prxfcriptos Cantus firmos co ordine per-
fequendo.

Contra^
punclum* IZ^i.

^ p^pjgga^te
1234345687568765 34568134
T^
^Cantus 'Z
If^
z^— -
Jirmus^
Ifi:.::-::^;iXi l^-

i^: Can*
 . Exercitii L Leclio tlL detertia ContrapujjBi Specie. 6^

A V^
Cantus -—^ — — —— —^ —V.
—
\^ _
^—
. -<> /t
- <^- - . _. ,.
V^ ,

"firmusm '.
\\
•
.»1 .

8765: 610 65: 3 465- 345-6 103 6 5" 3 6109

^s,. feigilgiiiigipi
<s A
.^ -

z
sV A
^ -
•

d
1

,
-„•

109 875435:36103 354 3 I

^X,,
Cantrn
jirmHs.
^^
m
'.
g^SaiigiSfl
^ —^
^.
^
^

9A
. . -,

A ^ ta
. -

; V ...
^
-

Cantus
firmusm
: •

:
'

r"
V.^
Ai...
^ A
""V""" - <v.
"".""
' A
V -
>*-
A^- —
_
r^ —r^
T Contra*
punSum.
Pi^ 55psg |
H-^
R 2
68 Exeycitii L LeBio IIL de tertia ContrapunBi Specie,

rr

Contra- -j-X"

Cantus
Jirmus,
fel
.:_
e :=^
±-^.
=2
^^^iffii^^^
1

Cantus w
s
<^ -^
Jirmus. -
^i—^.

^s:;. SA^t^Jpg£^l^=
fl- A l
"
»=l ° I
' K I " I 3 =
^pm^^^^p^
Aloyf. Quare nonnullis in locis b. mollia adhibuifti , fi-
gnum in gencre Diatonico, in quo verfamur, haud ulitatum?
 lExercitii L LeBio /F. de quarta ContrapimBi Specie, 69
Jofeph, Vifum mihi eft, alias afperam ex mi contva. fa
exorituram relationem. Nec obefle arbitror generi Diatoni-
co , cum b. mollia ilia non fubftantiaiiter , fed accidentalitcr
cx neceflitate immixta effe conftet,
J/oy/. Optime animadvertifti ^ ob candem enim rationem
nonnunquam etiam Diefes adliibendx funt fed ubi, quando, :

perfpicaci ponderandum eft judicio^ Ex prsecedentibus exem-

plis fatis memoria tenere videris ea, qu^ ad hanc Speciem re-
quiruntur. Reliquos tres adhuc fuperftites tonos G. A. C. :

ne nimis prolixi iimus, privato ftudio perfequendos tibi re-

linquo. Sit igitur

E X E R C I T I I l ;

LECTIO QUARTA, ? . r>

De quarta Contrapun&i Specie.

CPecies haec conftat duabus minimis contra femibrevem in

^ uno eodemque loco pofitis , virgulaque curvata fubdad:is,
quarum prima in Arhfi , fecunda in Thefi veniat , necefle eft*
Qux Species Ligatura , vel Sincope appeilari confuevit 3 eftque
duplex, Confoantiae, &
Diflbnantiae.
Ligatura Confonantice eft iila, cujus utraque minima, &
in Arhii, & inThefi Confbnantia eft. Exemplis res ciarafiet.

Ligaturce Confonanti(je.

~$
•e
m 5 3
$:

58 53 58
3er -^
-^
ii
Ligatura Dijfonantice , cujus prima Nota , ncmpe in Arhfi
quidem Confonans , ( quod femper debet ) fecunda vero
efle
in Theii difTonans eft , ut in fequenti exemplo videre licet.

^JX Li"
JQ Exercitit L LeBio IV. de qiiarta ContrapuiiBi Sptecie.

Ligaturce Dijjbmntice.

<i feEteSg
lo 76 76 76 8

<h±. ::^ -^

Porro cum
Diflbnantiac hoc loco non accidentaliter , vel
pcr diminutionem, quemadmodum in prxcedentibus Specie-
bus, fed fiibftantialiter, & in Theii vcniant, neque ex fc> ut-
pote auribus inimicae quidquam grati exhibere valeant, amce-
nitatemque fiiam a Confbnantia continuo fequente , in quam
refblvuntur , participare necefle iit 5 quaproptcr nunc dicen-
dum efl
De
Diffdnantiarum Rejolutione.
Antequam dicerc aggrediar , quo modo Diflbnantix refol-
vcndse fint, juvat fcire, Notas ligatas quafi vinculis conflriftas
haud aliud efle , quam Notse fequentis retardationem , quae
poftea tanquam fervitute folutas in libertatem cxire videntur.
CJuam ob rem diflbnantiae femper in proximam Confbnantiam
gradatim defcendendo fe moventem refblvendae fimt i ut in
fcquenti exemplo clare videtur ;

i-f-r-f-^-r^
.l<h t^
3 4 3 4 3 '4 3

A.
JJ •'V' •
>
-^ \
„^. "0"
Z
t
£.
•

Quod Paradigma , fublata retardatione fic fe habct :

II$I]
1=e- SEiEE^:

^
Wi Ex
MMwAMivV^xwiWWMHaa U ! l II* litfiJWil^ii I I
 Exercitii L LeSiio IF, de quarta. Co?itrapunEli Specie^ 71
Ex quo colligitur , rem fcitu facilem fore , in quiilem Con-
fonantiam qua^libet diflonantia refolvenda Ut, vidclicet in il-
lam, quse , iublata retardatione , immediate in fequentis ta-
d:us Thefi reperitur. Inde fit , quod Cantu firmo in infe-
riori parte exiftente, Secunda in tlnifonum , Quarta ia Ter-
tiam , Septima in Sextam , Nona in Oftavam refbivi debeant.
Quae ratio ita veritate nititur , ut hanc ob caufam neque de
TJnifono in Secundam ; neque de Oftava in Nonam per Liga-
turam progredi liceat 3 quemadmodum in fequentibus cxem-
plis videndum efl.
malh. male.

±:$
|E$ % V— £$
2 I 2 X 89898
4- — 0^--
:5r:
-f—

Qua retardatione fublata immediatam duorum UnifbnO'

rum in primo exemplo, & duarum Oftavarum confecutio*
nem in fecundo videbis, hac ratione :

rtrps
t
:fcrrt;
:=:e

"*^
^
^ -^ A
V 1
n ^"^
. 1

'
C\
K
1
'•

= c
\ •
„ IIIIIIM 1

Contra fit, fi de Tertia in Sccundam , & de Decima in

Noaam fit progreflus , hoc modo :

"Xr— a
hene,^ hene,
2 I 898
m ^^^naiMkr^wMmnflf^

s 2 Qux
fZ Exeyditi L LeSiio IV, de quara ContrdpunBi y Spacie»

Quse Hypatbefes refte conliiiunt quia ctiam rctardatio- ,

ne,five ligatura iublata valerent, fequenti nempe ratione

Poftquam monftratum eft quales diffbnantiie adhibcri ,

poffint , quoque modo refblvi debeant fi Cantus firmus in in- ,

leriori exiftat parte , /am dicendum reftat quibus difTonantiis ,

locus fit , qua ratione rcfolvendse , Cantu nrmo in fupcriori

parte exiftente.
Dico igitur,qu6d hoc loco Sccunda refoluta ihTertiamj
Quarta jrefoluta in Quintam, Nona rcfoluta in Decimam ad-
hiberi poflint, E. G.
.i3L_. ^-
-Kl —
2 ^ 4 5 9 lo
'Ti

e— Aj^ * fc$
— ^-i-
L-^----^-^

Jofeph, Quare hoc ioco omittis Septimam ? crgo Cantu

firmo in parte fuperiore cxiftente adhiberi non poteft ? non
molefte fcras mihi dicere rationem.
S^ptimam confiilto hoc loco a mc omiflam efle
Aloyf.
Fateor. Ratio autem vix alia afferri potcrit , quam Authof
rum Clafncorum gravis Authoritas , cui in praxi piurimurti
tribucndum cft quorum vix ullus rcpcritur , qui Septima hac
,

ratione in Oftavam rcfbluta ufus fucrit.

-"'-l •
; r /\
'
"

C ^-^ ":v"

6 7 8
'

n* 1*
rr* ( -
K <, l"J k ^ k
-

:i~;^T"^-s.4

Sf^Hj Poflet
 Extrcitti / LeSlit) IV. de quarta ContrapunBi Specie* 75
Poflet fortafTe dici , Septimam hac ratione refoiutam
ideo
hon valere , quia in Confonantiam perfedram , nempe 0£ta*
vam , qua parum admodum liarmoniae habere poteit , refbi-
a
vitur, nisi eosdem apud Authores Secunda, quse Septima in-
verfa efl, in Unifonum refbluta frequenter reperiretur , a quo,
tanquam Confonantiarum perfeftilfimo multo minus harmd*
niac, diflbnans participare potefl» Ufuihac in parte , gravibus
ab Authoribus introdud:o confulendum puto. Videamus eX-
cmplum Septimae in Secundam in verfae , & in Unifonum refo-
lutse :

±AzrJ$z i
M
\'<7—ty ^-
hene*

Jofeph. AntequaiH adLeftionem progrediar, liceat mihi

pace tu4 quacrere , an retardatio , iive Ligatura in Diffonantia
ttiam in afcendendo locum habeat ? VidetUr enim par ratio
fequentium exemplorum .•

irf^iavi»aiids

•^- trt:-
m.
23 23 •.,. >-'|<*^K

^ —^-
>
nn ,ifi-m

1 <}
Quacflionem moves, nodo Gordio folutu difHci-
Jlojif
liorem, quam tu etiamnum in difciplinae hujus limite haerens
capere non potes, ideo alio loco folvendam» Quamvis fi re-
tardationem fufluleris , par ratio Tertiarum videtur afben- &
sus , & defcensus , quandam tamen diflerentiam fubefle ^ fuo
loco , ut dixi , expianabitur. Interim omnes difl2)nantias in
proximam Confonantiam defcendendo refolvendas efle jureMa-
gillri tibi dico. Caetcrum hujus Speciei penultimus taftus Se-
ptima in Sextam refoluta , ii Cantus firmus in inferiori fit
parte , concludendus efl : fin autem Cantus firmus in fupe-
T . riori
74 Exercitii L LeSiio IV. de quartaContrapunBi Specie*

fiori parte exiftat , cum Secunda in Tertiam minorem reroiu«

ta, inde in Unifbnum procedendo finiendus erit.
Jofeph. Eritne fingulis taftibus danda fua Ligatura ?

Aloyf* Omnin6, ubi efle poterit* OiFendes autem non-

iiunquam taftum, cui Ligaturae locus non erit, quo cafu ta-
«Slus ilie Minimis folutis implendus erit , donec facultas facien«
dae Ligaturae fe praefentet. Age , Ligaturisque incumbe.

—
3K iSgl^M
Contra* T-r^

5 3^ 7^ 7 6 31 35 3676 76 7 68

Cantus
L.amHS ^-^^- ;^rac --^ -y- -^- -^- --— --^- ~^~- -^^
^-r$::Ti^iriq:3;^r^^
Jirmm*
::
,
.
'.

=
^
3 £.-Zi_- 1— —— I— — , 1— — -: „ — : i: :.,—. J. :: —H
Redte quidem fecifli ^ fed quare in quinto taftu omififli
Ligaturam poterat enim efle , fi pofl Tcrtiam illam , Quin^
?

tam adhibuifles 5 quac prima Ligaturae Nota fuiflet , manen^ &

do in eadem linea,infequentis taftusThefi , nempe Sexta alte-
ram Ligaturam habuifles. Dixi enim , nuliam occafionem
praetereundam efle. .

Jo/epL Poteram cert^ 5 fed confiilto omifi , ne in odio-

fam inciderem repetitionem , continu6 enim ante in tertio &
quarto taftu easdem pofiii Ligaturas.
Aloyf Satis provida obfervatione, quia
ufiis es canendi &
rationi, & progrefsus concinnitati haud parum concedendura
ell:. Perge.

^ ^.,f .^ !. If^
C^ntus 3^:
3X:
>

-^ :tt=r
Jirmus» Ji^;

Contra^ S^

Con*
 Exerdtii L LeSiio IF, de quarta CofitrapunBi Specie. 75

. Cl
Contra^
pun6lum* ti-^^ ^- igggggiiiii^
i)^-
Cantus -^- SciTrH::
Jirmus^ ~e -^
!..
•^
'
.^..— X

Canttts
-^ *"^ tt;: — r'
A T — '
'

>m

Jirmus.
:

'.
= •e ^=:^ ^^-

ftr -S-

<k-M-N^"MMJhr '•OaM*».^

ContrapunBum.

MWPgBiW 4^
-^
:tJ:

SzEr:^ -^ ~r E£; SE ^ifcS: -am ! 1

#-
Cantus Jirmus^

Cantus jirmus*

-^
^^i^- «^—t -^
-^

^^^^^iS
ContrapunBum^
t» -- 1—^
$:

Jloyfl Hsec exempla pro nunc fiifficiant. Cinn auteni

Ligaturis haud mediocre condimentum Muficali Concentui ac-
cedat , ideo non foltim reliquorum trium tonorum Cantus fir-
mos hac ratione perfecjuendos tibi cQmmendo> veriim etiam,
T 2 ut
^ Exemtil L Le5iio IV. de quartd ContmpunBi Speciei

ut repertis in hac Specie

aliis plurimum te exerceas > nec un-
quam fatis exercebis*
Pro concinnitate ftquentis Speciei hic prsetliitto, Ligatu*
r^s hucufque didas etiam alio modo fieri pofle, quae quidem,
fiibftantiam minime evertunt ^ afferunt tamenconcentui celerio*
rls motus rationem* E. G*

^
V

\
;
^—

c*
C ^
Subjiantia^

A ,^. .,
-^-
,A
n

4
.A
^
1

iV ,A-.
^V^
^.
Subjiantia^
A
W
^ idem»
.. A
V
, , ... ..— 7

1
^ Ex quibus clar^ colligitur , primam & tertiam Hypothe*
Cn fubflantiam 5 fequentes , ubi idem adjund:um
efle efl , efle
variationes, vel cantus, vel motus gratia adhibitas. Rumpi
ctiam lolet Ligatura modo fequdnti

:z:±
s
Praetcrea nonnunquam duse Fufac fequenti Speciei immifce-
ri poflunt j quae quidem in fecunda , &
quarta tad:us parte, nun«
quam vero in prima & tertia ponendae funt.

hene. hene, wale.

e -SJtC

Hisin^eftis fit

EXERCITII L
LECTIO dUINTA,
De quinta Specie ContrapunSi.
CPeeies Contrapunftum floridum appellatui', fic diftum,
ifla
^ quia omnis generis ornatu, Canendi gratia, flexibili mo-
tuum facilitate, concinna figurarum varietate, ht hortus flo-
fculis florere debet* (Juemadmodum enim omnibus reliquis
Arith-
 Exeicitii L LeBio V, de quiiita ContrapunBi Specie* 77
Arithmeticx vuigaris Speciebus, ut Numeratione , Additione,
Subtradiione , 6i Multiplicatione in Divillone utimury ita
Species hxc nihil aliud eit , quam prsecedentium Contrapuncfti
Specierum Congeries 6c Compolitio , nec quidquam novi
hic monendum occurrit , prxter Cantus concinnitatem , cui
plurimum cura^, atque operx dandum efle , nunquam 6 me-
moria tibi excidat , hortor , atque obfecro. M
Jofeph. Dabo operam pro viribus meis , fed vix mihi fi-
do, nulio exemplo ante ocuios habito , caiamum prehendere.
Aloyf. Alacri animo iis,formabo tibi primum exemplum*
r^

fmZm.
I^^^^^P^
y^ 4-
A " A
\r
.
^ /
Lantus .
.
J

"^" •:
tS ~
'
-
. 3l -

^ = r- v> "
<>~ .

flYTTlUS^ ::
V>
:-. j-„: x. __

r^N-

j— ^
mms k

..
-^,
ir^x^zM
'• •

^^-H
M III I — ^ niM^w^i^i—Mim^ U !< ii

' > . .
# "

A V^
„.,,
"" ,"
Cantus r-<f .
.-A
'-V
.
-
""^. ;
V?'" '"'"A*" ,

— is .-:A;
'
- ,'"

=
Jirmm. ; •
L.^i,~--^J

--i3L_ «r» > III» " "1 »'11 11'-

=35:
-±l-=^

^t^ttitifmif .i m ii
. ^fct »
^ 35 ¥-«e^-tt
—» » 1

w *
.• <IV.

Huic
 f§ ' Exercitii L Ledlio K de quinta Contrapuncii Specie*
Huic igitur formulx reliquorum Gantuum firmorum Con-
trapunfta tibi accommodanda reftant.

^MIM< 7— -f—•»—t-^^"
:35-=z,:
--»r
~ -4-
^3
i
ij t
.
.^.». « ^'«—i—.

MlM^Pglpgjg i

< M '
.. I
lf »i I ii ii l w Ti' -.- ' 111 .^ I I II. ^ l.--
y
. .1 -1 1
1- I
li I. i. J ;
. ,.

/^

i ^.,;,^_-^.J^L^

M^^ ^^/oj/T Satls lndiiftriQ§& opcratus cs ^ & quod mihl non

mcdiocriter placct, eft, te non pariim attcntionis eanendi ra-
tipjt>i tribuifle , qubdque iii intlpoitu in Thefin plemmque mo-
tum
 Exenitii 1. Ledio V^ de quinta Co>7tydpUnSii Specie^ '^^'

tum obliquum, vel Syncopeii adhibuefis, quam induftriamj

quia pluhmum Contrapundto afFeft gratia: , ulterius tibi com*
mendatam volo»
Jofeph. Incfedibili afficior laetitia, quod inteiiigam > non in
totum tibi difplicere & ftudii r & conat6s mei rationem i\
quo biandimento animatus > non mediocrem frudium brevi
tempore fadlurus mihi videor* fn pra^fentia tua ^ vel privato"
ftudio reftantes tres toni mihi perfequendine funt ?
Jloyf* Cum
Species haec tantae fk utilitatis^ ut Vix dice*?
te queam, ideo abfolves tu quidem pr:^did:Os tres tonos me
prselente 3 verum te admonitum voio > uthoc ingenere Com-
politionis femper magis magisque te exercere nunquam de^
iiftas.

Jo/eph* Confiiium tuum femper ut Legem obfervabo.

ii ii^^^iMte —^-
^

3i
-$:tr

zz^

I.
-
I n i
: -- ^ i
'
| -ir II
*
fciii !! -- ^.

E—^:
.c-
r:$:=z

gii^TtitT!#i i^=g
V 3
 8o •
Exercitii L LeUio V. de quinta ContrapunBi Specie.

«=
. 2 .^ —

zzsSi::::::;^
=r^J ^- •<r^'

^ ^4^2-
— .zx:_—-. — i~>- —w— - '•«
^ — » ^--i-4— — -J.—-4- —— i A— 4:

^,
?*t=«^=:
ni
i — .1 II» iiiii».i| I
I " I' 1 iii I

. u .—... L-.— i— — -. «. „ ..
'
n —
. i... . li

^— --*-a-^ I > '

*•- - « ' —-" — '

——
:!#
•^ :<e
"1'^

'L~>.
:T~$:
3
J —t——- — J. — 'i' «| >J.i . I I» ; iiiiAi .J^. y— _—^A— II I

, .111 .ii liii I »11 I

i.» l . i
— jrn . I *,^ », | .

Jofeph. Quid indicatilluid nota bene NB. in quinto ta-

£tu ultimi exempli in Cantu politum ? .

Jloyf Ne te afBixeris. Nihit enim de hoc ex ' me ad-

huc intellexifti 5 nunc non quidcm Praecepti ,
tibi fed Confi-
lii -causa dico , quod pofitis duabus Semiminimis in princi-
l^iq tadlus , abfque Ligatura continuo fequente , ratio cantandi
 Exercitii IL Le6iio L de Nota contra Notam in Tricinio^ 81
claudicare videatur. Quapropter confultius erit , fi duas tan-
tum Semiminimas in principio tadtus adhibere lubet, eascum
fequenti Ligatura flringerc , vel cum duabus adhuc aiiis Se-
miminimis curfum facilitare 5 ut in fequenti exemplo : _'.^

NB. melius.

j|#i^8l#$ftfi»figi
Jam Bicinium omnes quinque Species percurrendo , fup-
,

pofito Cantu firmo Deo fint Laudes abfblvimus. Nunc

, ,

redeundum efl: ad principium, nempe Notam contra Notam

in Tricinio, videndumque , quid in quavis Specie obfervan-
dum, quique ratione trium partium Compofitio inftitui debeat.

E X E R C I T I I IL
LECTIO PRIMA. i

De Nota contra Notam in Tricinio. . >

TpRicinii Compofitionem omnium perfeftiflSmam efl£ , vel

'*- ex eo conftat , quod in illa fine adjumento aiterius partis
perfed:a harmonise Trias haberi poflit , cum tertiae, five plu-
rium partium acceflio nil aliud quali lit , quam cujusdam par-
tis in Triade harmonica jam exiflentis repetitioj unde quafi
in Proverbium abivit, cui Tricinii refte efliciendi poteftas et
fet , ei viam ad plurium partium compofitionem , quam latiA
fim6 patere.
Jofeph^ Incredibili animus meus exardefcit fciendi defide-
tio , qua ratione Compofitio hxc conficienda fit 5 verum haud
modicum metuo , ne rei gravitas tenuitatem opprimens , vo-
tum meum hsefitare faciat.
Jloyf. Non eft , quod metuas 5 etcnim quia in conficien-
dis Bicinii Speciebus non magnoper^ laborafti , fpe fretus efto,
intellrdris primum iis , quae tibi did:urus fum & fumpto prin- ,

cipio a Specie fimpiiciflima, Nota nempe contra Notam, eo-

que ordine, qaem inBicinio obfervavimus , progrediendo,non
adeo difficilem tibi futurum Tricinii conficiendi laborem.
Eft igitur Species hsec trium partium fimpliciflima Com-
X pofitio
82 ExercitiilL LeBio L de 2^ota contra Notam in Trici?2io.

poiitioNotis aequalibus, five tribus femibrcvibus, merisque

Confbnantiis conftans»
Ubi primim notandum , in ornni Hypothefi five taftu , ,

nisi alia ratio impediat , Triadem harmonicam adhibendam elle.

Jofeph^ Quid
" eft Trias harmonica ?
Aloyf, Eft Siftema Tertia & Quinta conftans. E. G. .

Wj». ! !! I ll'l I.IMII» . » ^ . 111»

• — i

|i ' - ' 1
• >— ! — i|Mw Mi - ym

—
. ' l>ii II

. - — -^ «- —-

1
13
Jofeph, Sed quae funt illae rationes, quss hanc Triadem
faciendi facultatem nonnunquam adimunt ?
Moyf Eft fiibinde concinnioris Cantus ratio , cujus gra-
tia nonnunquam loco Triadis alia Conjfbnantia, vel Sexta , vel
Odrava adhiberi folet : faepius ctiam immediatam duarum perr*
fedtarum confecutionem evitandi neceffitas poftulat , ut relifta
Triade , aut Sexta loco Quintze , aut Oftava , aut utraque u-
tendum fit 5 quemadmodum fequenti exemplo monftrabo :

V
I
— ^
$~":
%
-A
4 s 6

=
=
c
'" t •
>
:
V -
, % ^ H
1-4

I2 10 8 6 % 8
V ^~: A
V m
^
^.

— -~t • ^*
A / !
.
/-
V
10 8 6 3 3 8
'T"
*J» -'\-" .
V
A- 3S
r -
,i\
K ...
[— |.. ^-^
Vs " It? -

1 .r.
-.-
.!.

Jofeph^
'
Videtur mihi, pace tua, Magifter , dixeiim, in
fecundo taftu Triadem abfque ratione prxtermiflam efle 3 poy
enim , meo quidem judicio , Tenori Quinta dari , qqae
terat
Triadem conftituifTet^ & poftea tertio ia ta£tu eidem Teno-
;: .u ri
 >. I— i—
ExercitiilL LeSlio
^iii-- —< I
-- — L deKotaHypothefibus
— ..
i^otam
-.1 I I. i.»w-
contra
I. I. ,
in Tricinio»
.,,— ,1 ii^Mi,^,, ,,, . w M— - II -
83
,aa

ri Tertia tribui , reii6lis caeteris , ut a te poiitac

fiint. £ G^

-
"

ll\ •
1

c
—
»•
n -^ ir I
A
V ^-.
p—
"
,^
^
.; --.^ - - —
V '

12 10

e ^ ^
10 5 3 3 3 8
'n*" 1 ^
:j*
rA
V II3S'~"
— —«.
r A
" V 11 : S^ I "*p" """
c iLZ^ - i.

iieque progrelTuuin rationi, neque concin-

Ambitus ifti

nitati Cantus obelle videntur.

Aloyf, Non partim mihi placet haec tua feflexio , neque
reprobari poteft hoc tuum Paradigma* Verum primum nem- ,

pe meum & , naturae , & ordini , Varietatique magis confenta-

neum quis non peffpicit ?
efle, Naturae, ordini, quia in il-&
lo pars Tenoris pulchre gradatim abfque faltu defcendendo mo-
vetur ufque ad tertium tadbum inclufive , in quo Sexta repe-
ritur , quam Nota mi in parte fundamenti pofita , prse aliis
Confonantiis amat , ut jam alibi didtum eft , iterato hujus &
rei rationem expianatius didlurus fum. Ponatur primo iila
fexta Hypothefis :

s A 1

—
"

6
u
<>
.^

3
'^* 1.
^J^ iV

Ubi Nota Sextam efficiens quafi de loco proprio ad im-

pfoprium translata tcnenda eft » & in loco proprio fic is haberet

X 2 W-
84 Exercitii IL LeBio •/• de Nota contra Notarn in TriciniOi,

^ Z^
C. crgo in loco proprio pofitum Triadcm harmoni-
IJlud
cam conftituit , quod translatum per Oftavam in acutum, C2e-
teris Sextam efficiat necefle eft. Quod
partibus reltantibus ,

vero tantum intelligendum eft, quando poft iilud mi^ fa fe-

quitur , iit in exemplo :

i!ZSE

autcm
Si illud mi alio faltare contingat magis Quintam, ,

quaai Scxtam defidcrat , ut in fequcntibus cxemplis

z \
.*<>
V
,

-
,

_<v
» .

^ .

— 12 10
*"

y 8
s
•^-

10
^d
'^* -
?•
1.

<> ^ -
A
V
__ \-<tT-. B 11 1

Nunc
eo , quo nonnihil reccffimus , redeundum eft 5 nem-
pe ad rationem , cur Paradigma meum etiam varietati accom-
modatius fit, quia in ilio, A. in Tenoris parte tanttim femei,
in tuo vero exempio bis reperitur, tit videre licet :

gzi-isi:-
:5E=S: ^ :^$z:h:

Cui
 Exercitii IL LeSlio L de Noia contra tiotarn in Tricinio, §5'

Cujus varietatis magnam rationem habendam efle, pro nunc

& /emper tibi di^tum voio.
Jojeph. Ne molefte tuleris , 11 quscram , cur in tuo pau-
16 ante allato Paradigmate a partibus tam longe fejunctis prin-
cipium fumferis l Videtur enim mihi , aiio quoque modo fieri
potuiffe.
Jloyf, Minimum moleflije, fed plurimiim obleftamenti mi-
hi afFert fpe plena curiofitas tua* Nonne vidifti, BafTum il-
liusexempli continuo gradatim afcendendo moveri ? Quam
ob rem , ut partes , motu contrario f ibi obviam eundi cam-
pum habeant, partibus a parte fundamentali remotis initium
fieri necefle efl.

Sed quibus exemplis Paradigma illud alio modo fieri po-

tuifle demonflras ?
Jofeph, Duo exempla , non demonflrandi gratia, fed, ut
docear, adducam^

.lz.iz:
±-^ :t^ - :::^::=$ z^:
ri^:
10 lo 8 6

Es;=Ej~:EEE?:l =Sct±:i±±-- :3j=ri:

S 6 6 3 3 8 3 3 3 3 3 8

D* -^ r$:"~ .,__ ^^- ^- -

—
^\-C xr r-^- -V-
"~?V~
^ <v-"
-^ ^i/.—
~tv~
-p-

Aloyf, Non admodum improboexempla hsec tua. Ve-

rtim vides, in primo exemplo, de primo taftu ad fecundum,

omnes tres partes afcendendo, partim per gradum, partimper

faltum moveri , quod abfque quadam inconvenientia vix con-
tingere potefl. Quod hic accidit in parte Tenoris refpeilu
Alti de primo ad fecundum taftum , qui lic fc habent

A
V %
"

I
Ex
86 Bxercitii IL LeSiio L de Notd contra Hotam in Trici?jio<,

Ex quo perfpicuum eft, fubiaca parte fundamentali pro-

grellum illum vitiofum eflej quia non folum de imperfed:a
ad perfed:am fit ambitus, iic loquendo , Verum^ quod pejus
eft, nec illa Quinta Gonfonans eft, fed Quinta falfa. Regu-
larum enim ratio non folum refpeftu Baffi , verum ctiam aiia-
rum partium inter fe, ubi fieri poteft, quamvis in plurium par-
tium compofitione non ita rigorose obfervanda eft ita ut et- ;

iam iil Tricinio partium relpeitu 6affi ponderofas ob

rationes nonnunquam ab eo rigore recedere iiceat, quod vi-
dendum eft in prioris exempli penuitimo tacSu , ubi de Quin-
ta in Od:avam finaiem , nempe de perfe6la ad perfeilam mo-
tu redto fit progreflus , quia ajiter fieri non poteft» E. G.

8e?e
w-'^
:a

Jofeph. Non poflet illud inconveniens pofita Decima lo-

c6 OAavse evitari?
Aloyfi Poflet quidem , fed videtui: per iliam imperfedtam
non fatis ftabiiiri fatio & perfed:ionis , & quietis in Nota fina-
li Alia ratio eft Quadricinii , ubi accedente Quin-
requifitai
ta, non obftante Tertia iilis rationibus fatisfieri videtur.
Jojeph^ Sed quid dignum reprehenfione reperis in fecun-
do meo exempio ?
Aloyf Non quidem aiiud , quam , quod Sextse in afcen-
dendo in Thefi nonnihii afperitatis habeant. Sextas in Arhfi
venientes ( quibus in hac Specie iocus non eft ) utpote minus
roboris habentes toierabiiiores funt, ut aiibi iatius dicetur.
Jam ad exercitiurh pergamus. Ut autem intuitu cujus-
dam formulac Speciei hujus confeftio faciiior tibi contingat,
componam ego tibi primum exempium , quod pro trium par-
tium ratione etiam triplex erit 5 primo ut Cantus firmus in
parte fuperiori fecundo in parte media ; tertio in parte fun-
:

damen-
 Exercitii IL LeSfio L de Nota con(rd Notam in Tricinio. 87
damentali ftatuatur, quod &
tibi deinceps obfervandum erit,
aflkmendo fuperius ordine praefcriptos Gantus firmos.

Cantus
^^ '$p ^^ ^ ^l-Jl

Jirmus,

In quo exemplo videri poteft , in omni tad:u , ubi nulla

ratio alia vetuit Triadem liarmonicam adhibitam fuifTe
, ha- ,

bita alias progreffiium , motuumque ratione fepius jam repetita^

Jofeph. Videtur tamen de leptimo t-a.diu in o6tavum in
parte Alti refpeftu Baffi te non obfervafle regulam , quae dicit
de imperfefta ad perfeitam per motum contrarium. Tu autem
per reftum progrefTus es.
Aloyf, Re6te obfervas quidem ^ fed meminifl£ oportet
paulo ante me dixifl£ , quod ad evitandum majus inconveniens
in Tricinio, ubi aliter fieri non poflet, nonnunquam de eo ri*
gore recedere liceat. 1

Jofeph, Memini quidem 5 fed videtur mihi , etiam obfer-

vata illa regula refte fieri potuifle , fi de F. in BaflTo in G. acu-
tum , permotum contrarium progrefTus inftitutus fuifl£t, hac
ratione

S 9 10 II
iii^-4-
"ZIT^ ^M-
- ^Ti^

^.^

Y a Aloyf,
88 ExercitiilL LeSiio L de Nota contraNotam in Tricinio,

Aloyf^ quidem provirum ilii inconvenienti per mo-

Eflet
tum contrarium 5 verum non vides tali ratione duas limiles
transgreffiones immediate lecuturas efle de nona Nota in de- ?

cimam , & dc dccima in ultimam P Deinde in nono taftii

pars Tenoris cum Bafl!b,ut vides, faceret uniibnum, qui mi-
nus confert harmoniae , quam Od:ava praeterquam quod in ,

hoc genere Compofitionis abfque gravi neceffitate non liceat

tranfcendere limites quinque linearum.
Jofeph* In totum convid:us fum rationibus adduftis, fed
fortaflis fic fieri pofTet ?

^ A
V -~^r~"
-.y A
'
±
-
.
'

" A
V
V _ WA
A(\*V
=

^» A
^ -V
A
JJ,-^ -
A m
V w
-
,
, 1 •-

Aloyf. Minus. Nonne meminifli , faltum Sextac majo-

ris prohibitum efle f Quid judicandum de faltu Septimx ? quia
naturali cantus faciiitati confiilendum efl* Jam Cantu firmo
in media parte pofito exemplum faciam»

%
3C?
4 6
A ^^ •^^

::e$i:S;
^^

n<^
10 12 13 10 12 15 12 17 15 10 15
Cantus :3Sr 35: :2:
Jirmus. :e^^
8 10 8 5 10 10 10 15 10 8
II—
5
,

^ " '

(
VA.
; ..

^— ._
K• ,

V
A... . ,A-
V i>-
-i>-
-.^-.
VA ^ A.
_^
^ ^-^"J '' M
-3

^
Quare in nono ta6tu Oftavam adhibuifli ? mihi
Jofeph.
cnim videtur, abfque impedimento, Quintae, live Triadi har-
monic^ locum ibi fuifle.
>' Y Moyf
 Exercitii IL LeBio L de \Nota contra Notam in Tricinio^ 89
Moyf. Ita eft , potuifleC Verum paulo accuratius infpi-
ciens, comperies Oftavam meliiis infervire Cantus rationi , cui,
lut jam fa^pe dixi , & faepiiis dicendum erit , muitum tribuen-
dum eft. Reilat adhuc exemplum perficiendum , in quo Can-
tus firmus in parte fundamentali exiftat.

::^JJl^ ^irSiTrx
SJ:
'-^

:=::$::=z
:~^--
-^--M—

10 10 10 10
:^' -^ —-^-
:izEHfe: ^- %-^- -i=ff
K^ f^:::^::—JJ:::M:
u
8
8
3_
Cantus s:x:ii:: -tt-
3 3
4 3 3

:|Z3:
5

Jirmus» —
::^:z:: -S-

Jofeph^ Nihil dubii hoc in Paradigniate reperio, praster

taftum finalem 5 videtur enim , polita loco Quintx Tertia
plus harmonix Hypotheli ilii acceffurum fuiffe^
Aloyf Reft^ quidem judicas. Sed qualem Tertiam po-
nendam fuiffe majorem vel minorem
putas , Si minorem , l

nonne fentis, ad concludendum finem non valere Si majo- f

rem, aeque nihil ad rem cum enim tonus iife confiftentiain

:

fuam habeat cum Tertia minore nempe F. abfque Dieli , qua, ,

modulatione per totum Cantus firmi curftim aures afvet^, ne-

fcio quid oflenfionis cx auditu Dieiis in fine percipiant^ Ideo
confultiiis erit Tertiam omnino omittere.
Nunc ad reliqua quinque fiiperftitum tonorum exempla
componenda progredere , ea ratione , ut Cantus firmus in om-
nibus tribus partibus , ut jam dixi , & feci , ftatuatur 5 obfer-
vatis hucufque di6tis*

Cajitus
Jirmus.

e-:-^
:^:$: ^ ^- -^-
::^:i:$:
:3S: -^ :£Eri
90 Exercitii IL LeSIio L de Nota contra
" —
Notam in Tricinio.
'
- r..

Jofeph, Non parum laboravi in conficienda claufula fi-

nali. Ctim enim in Hypotheli pcnultimi ta6lus claufuk for-
mali, Ef G#

zt:^ ^-

:xz^ •a-
.JU

SJ-

locus non neque tonus hic naturali ratione Quintam per-

fit ,

fed:am eo loco habeat , neque Diefin admittat , cujus benefi-

cio claufula formalis formari poffit , ideo vifum mihi fuit
non alio modo, quam quo finem pofle concludi. Non-
feci,
nihil tamen dubius haereo propter Tertiam majore'm in Nota
finali Etenim recordor, te fupra dixifle, in fimili-
pofitam.
bus tonis Tertiam omnino omittendam , ejusque loco Quin-
tam efl£ ponendam»
Jloyf.Valde prudenti ufiis es judicio de claufula finali
nempe propter peculiarem Semitonit fitum claufiilas formali ibi
locum non efle, ideoque peculiarem etiam claufulam forman-
dam fuifle 5 neque fcrupulum tibi moveat Tertia major in No-
ta finali pofita, quod enim dixi de omittenda Tertia, intelli-
gendum efl: , ubi fieri potefl:. Recle ergo judicafti, in illius
exempli Nota finali abfque immediata duarum Quintarum
confecutione Quintam poni non potuifle , ergo Tertiam majo-
rem adhibendam fuifle , quia minor propter majoris
ejus loco
imperfediionis rationem minus apta efl ad concludendum fi-
nem, Perge.

r:3 *"T~--r~r—T^ :]Sr

e-^ 3S=: :^_;;:^:
^i:::^
10 10 10 12 11 10 5
Cantus ^-1 —"
S:=: 9--
^-
jirmusi i=e ^- 3S: -^--
,..„^

3 10 3

^-
e^ Ta i v^rv—t' =tEE-;e
 Exercitii IL LeStio L de Nota contraNotam inTricimo, 91

: ±:x:^:p^zir$rx:^r: :r i^ri^^-r-^"
:=:^z:=::
'A ^ *X.'

10 10 10 10 12 10

^ ^
;::e3:^ ^
8 6 10 3 3 5
Cantus r^4_-,^
:i:!fz:z^::zt :«:::
jirmm. ^-z:z±zr::^
<iiM « . L I
II «i Xi m ii I .i.— «XA

Cantus jirmus^

:^z3e: $z::rrr:
•^•~t~"^'^t"^^r:i~: ^"^
i:^ i^: :^^e:

^1:::=:^:
-"^-S: -^^^=^-
:i:^E:? i:^=::tSc::-K^r=;-

:$=: rsr '-

^-#r-^- ^— - ^^^ -Tt- '-

l-3j: r^ I

|
. « * -
» « «.t,-

^ ¥^-
:fc:T:i:ln
^ :$_::_^
11:3:^ X i r ^B
Cantus Jjrmu.r.
r—7V-'l
»"" ^^ —— 1 ._->^_.
^
c
K d-^
.. .
A
V .
-
$ >j£r
/\ ,,

3^
-1

:$ A. V " :x
Li^stJ _^_
: . . ••"'
[ .J
at-

Cf ^ ^—
A. r-:0-. ^

M
. - . ._
* t^
-1
-
::.a^"'".
^: V
.

• ^ A . A.
V .
- "1
;ij5-.. .. f

V
Ai . T .-.,v~^-.-
i^

A
q:| \7 -
ferpS? :i3S: -9\*->
1??- ^ 11:^ .^D^.

i^ I. ,«fl .111 I lill !< <*ll 1« ^t^j^.

r:T=Srr±
€ r^::
'-^ •^»

ix»^Xiiwi*'il'm
:5^q

liJI.JllM''
¥:Jt}|
IM T ^' I '—

Cantusjirmus^

<7 3!^:
"^
*«^ I ./ 1 u^ ' iii^ J^w^»—<p»H -JU*—•ia*«.Hfl|a i
m n i
v»» * ! A
*' n ^ iwMm y » . iiitfij ^wi iii *i ri I tm , ^ » ^ fl«^*t|p||vM»o«KAlM1l«'M*)-
2 a C<?»«
92 Exercitii IL LeBio L de Uotn contra Notam in %ricinio.

Cantus Jtrmus»
^- ^ -^.
rja
-^- -.-^:

.j.- i ii. ii f Se=S ^

^
Ij^ ::Se:
t^::;?; :=::t::r::t3:?:t^
l--"tt^+^----^^

Z-!^Z
D^:"-^-^-" :3:f- ::3:^:
:::3:^::::t5:
z'^:
-^-
^
.,x.^„x i-a-u

#^
Cantus firmus.
-^ :: z^. ::a; ::$! ::i:: zir: irr
3S: S
:3S

r^-
:::^:i:::^: -—--^- z::^::
Iliii:^! :=:::: ::3:?
:t~i::l:r:t:i::i=:hH~tl

S^T^
e :^: :3:!::t^:::3:^:
•S^.
:$:
:^ :^z:
,-.

—^_

Cantusjirmus»
T~^-T-^-
e-^--~-"
—V.— -<
— ^v
-,^.
:3=n -^ :=5.— ^--^'^- .-tt.
=-e-^-

~T-^- -Z%ZT1JZ z-^z^ ---— "9-~

-^ ^ ...
^— zzfzz^z: ^
-U- ^••^^(^ ^^'^IPW^^^^lBB'^*"^^'*^ J"**^""" ^^•^" '
 Exercitiilh LeSiio L deNota contra Notam in Tricinio. 93

^— — ^
^— ^—3r A. ,
^n
-^-^
-^- x.-

Cantus Jirmiis^
3: ^ 3^r -<d-
3: -^-
.izitr---±--~^ ._ — i- S:g;H

s^^
-
'"^ -^ z^
:iziT3S ^
jC^i::
..

=te '-t'

«J^lffXl«M<
'
-""^^'

- -^ rr

H Ltr ::_: :z™: :i= z •^ -^ ^-::=$:

—^-
^
c-^- ::=-:: :3 p»,-^— —>^__. .-»,^_. .^-^
Z5:t:$itr=^zt:« 1
Cantus jirmus.

^^ iSC:i^::±=:3
:-~::S5i::^:3S
rti^zti:t=2rt=3=iz^|:
ln |IH<I-

Cantus Jirmus.
sciri: r-T-^T-^ -^ 3^11^=1
r^-
=$: -3
H-::|

•^
^ -^- ^ :=i:=;:=3Sz: =x=::=35:
€z3Ez:
1 i

A
-- -^--
- ._ .

;=v""l
S5-7
.V... r^
"i: ^
< .<y- V
-A- <V
_\>-
ri^
\?
-.•O:-. —G^-—
.<-•_..«-. ,——«.-• = .^-~-; L, .
'
94 ExercitiilL LcSIio L de Nota contra Notam in Tricinio,

I fc XA =3SiT=tc: zzzntEr -^- «:

Cantus Jirmus,
-^- .<^-.
"-T-^- TT
^ -^-
:=:^z:iz :===:— ErEE^EE?EEiE=

^ ^. -^-|-^-|-^ a-
; : :i z:=z :r fi: :riz: :I3:^=: :=ir: :=-^-

Jofeph. Ecce reliqua tonorum exempla , meo quidem ju-

dicio eatenus bene fadta , quatenus Cantus firmi reftridiio non
impedit^ Vertim nisi Cantus firmi neceffitas componendi li-
bertatem reftrinxidet , multis in iocis compofitionem Triadc
harmonica locupietiorem effici potuifle , exiftimo,
AloyJ, Reoie fentis, atque ita fuo tempore in Compofi-
tione libera, nulla Cantus firmi obiigatione rell:ric3:us onerabe*
ris : fed incredibile quantum utilitatis hacc exercitatio ,
eft ,

nempe fuper Cantum firmum aedificando hujus Diiciplinx ftu-

diofo afterat, qua fola, & ufu, &
ratione inftruftus , ad ve-
ram artis hujus cognitionem perduci poteft , quam exercita-
tionem iterum, atque iterum, (faepius enim inculcanda eft ,)
fiimmopere tibi commendo.
Abfolutis primac Speciei exemplis , ad fecundam Speciem
modo progrediendum eft.

E X E R C I T I I II
LECTIO SECUNDA,
De Pojttione Minimce contra Semihrevem in Tricinio.

TLIic loci in memoriam revocanda,obfervandaque funt,quac

-^ -* de hac Specie in Bicinio prascepimus
, quaeque ratione
Triadis harmonicas de Semibrevi contra Semibrevem in Tri-
cinio diximus^ cum. hac tamen relaxatione, quod in hac Tri-
cinii Specie in gratiam Triadis harmonicac Minima per faltum
Tertiae nonnunquam duas Quintas falvare queat 5 E. G.
 —^ " — H

Exercitii IL LeBio IL de Po/iiiom Minimce \ &'c. 95

t-
^ -•
e
ff

=-e *
Si^
e-^-

Quae Hypothefis in Bicinio prohibita , in Tricinio in gra-

tiam Triadis harmonicse , ixt dixi, toieratun Pro formula
tria tibi exhibeo exempia , ut reliquorum confedrio facilior ti-
bi eveniat.

Cantusfirmus^
•^ '^'^T-"^'rr"^~n'^T-"T^t^"^' .
iy
:=^- —^-1
;eE?

-¥-^-^ :=13=r
<tiz Ig^ssiiiiii
•^^
^-^ •^
-^
<}-t -^ :X?::: .^.
j.^ .j.—,-
•a-=

—•-

—
..^

s
Cantus jirmus.
"^
:S:
—LJL..—L—«—
..S-,-. J.. * X L [
--+-
.> «
:$:x:t?r
— ^-f- —
"^ '•^--T-tr —— —• "*•' — A^— •^
'
_; _^ __^
-
ra~::

:e
— :$r]
•^
^-^- :i:35: .,,^1: M(... hM» W^M^ I l^^M^W itl ! > lll
-
l
^^M. - - ^^.
w 1« ll-l

A a 2
 j

b6 Exerciiii II. Le&io II. de 'Pojitione Mininiie , ^c.

3S= 3S:
-Jiz
--^-

Cantus jirmus.
r-^-1r ^"
-A- T-
^ — ^-
A . -,

2E - V "iS /L_
R -v^
-A- -
k-^r -

:_-^"-:
'"'

•
: ,- ,., :: ... L; —
a-e
i-^
iSSHltSSl
r:$i^!:2±$: S^PSi
Jofeph. Memini te fuperiiis dixifle , ubi de hac Specie ia
Bicinio praecepta tradidifti , nunquam duas Minimas in una
eademque iinea ponendas 5 proinde Ligaturse hic loci locum
non efle : verum in omni trium horum Paradigmatum clau-
fula finali , non folum Ligaturam , fed etiam ultimi exempli
Notam finalem Tertia majore , quam non minus prohibitam
fuifl£ recordor, terminatam confpicio.

Aloyjiils. Probe quidem meminifti. vero nulla fe- Cum

re fit fine exceptione Regula , intelligendum puto , ubi ita fa-
ciendi facultas reperitur , quod in Bicinio femper , non item in
Tricinio ufiivenire poteft , ut in praecedentibus exemplis haud
obfcure videre eft , ubi in Ligaturae Hypothefi pofitis duabus
Minimis folutis , aut Unifonum vitiofum , aut oftavam har-
monia vacuam exiftere necefle eflet. Tertiam majorem in ter-
tii exempliNota finali pofitam neceflitasexcufat, eo quod ibi-
dem in parte Cantus Quintae locus non fit 5 quia pofita Quin-
ta,duae Quintae immediate fe fe fequentes exoriturae eflent.

Ex exemplis conftat in una partium per totum Can-

iftis

tus firmi curfum Minimas , in reliquis autem duabus meras

Semibreves conftituendas efle , ita ut Minima^ cum duabus Se-
mibrevibus rite femper concordent , habita alias motuum, re-
giilarumque ratione , quoad fieri poteft.

Age nunc reliquorum tqnorum confice exempla, obfer-

fis

vata triplici mutatione a me monftrata.

 Exercitii IL LeSIio IL de Fofitione Minimce , fifr, 97

T-XT^tT^^t " ^-

I I
> II m» li -I
4 -" I- ril
Si •^S-'

Cantus Jirmus.
<v ^ .A.
\7- ^
—
A ..^
-^— ^ .^
^ /v
-^— -
-

— —
.

&--^-- :M;::
r^ —— —
:
.

A
^

— [— ^*-- [—-—— L—-«—

,

> . : L-. J —'- [ ._] L . ,-. L_

— — ——
>
-^ - _^_.^M._^
w
. , .. 1
r 1

-^— -^— p
_$_:
!;^
^—L—^—A?—
J^ —^— L— ^JL—— \ ——— ^ .-—
-1
."

L—_—
,^., _^. ,, _ .,
__

n !»
p I
r i
-^irt- "-\l" ' '^
""T' '
"

:^ ^ -4-
T^-5-
:i3Jr

;^Eppi|g|;gpip|ljgfei^[;
Cantusfi}^mus.
r— A- V
T
a-.(
1

-^-- Z0:z: --.

1

— :"]S"* ^ A-
V — H-
• ---^zz.
Li»UJL....... — \ •••• - -1

Ca?7tus firmus.
^-
-
:±=i=
vp-, ^

_, r-X^T-^
Hl—Sdz^rtizj .^.
^ X—:=:e=:::

-^
/^
—-e jjpi^fgl
*=
l^ -tas —

' JtUiJi»

B b C<«W'
 98 ExercJtii 11. LeBio II. de Pq/itione Minima ,-
&'c.

CantHS Jirmus,
:^
=;;:^3^r
:;::S3i:;z?: ir:=:;i$ -^.
-$;
:z^:=^:i=:i«=:::

t . _. t -t
.
I
rr^T-^

I ^ L_~——- - . . I I,— '

"t— -' -—- LAr'- — -^'

^gpigpt^ifiiij^fei
Cantus Jirmus,

ti-i?=^:
^^ itc:::
:\z^\ -^ :X^: az:
tz-iz:r.z-sziz

fln
H —^- —— ,
r-~ .»-,
_— -^- rXT"r^nP-^-^ tr A
~"V_ ..

—
^»

f -£ ^ A.-
^ ... _. -

L.-^.J V
A- . A- " ri^
— "-^ -

— «.J
\Z, JL~J L ..^
•3-1

-^^. ""^~T~~""' "W— »•*

: zz^z^^. 'Z^-- z^z :_^
rjsrriir
__r;:_ — '

:_^_;:_X^_
' ' I II 1. . — -
1

Cantus Jirmus»

^^-
-^ ^h^z:
—+—
' ^^^t^-
^ :3:^:
'^-
jL^:ii_i. feii

p: ip:
 Exercitii IL LeBio IIL de Tojitione M.inim<je , ^c. 99
Aloyf, Haec exempla in praefenti fufficiant, reliquos tres
tonos privato ftudio pari ratione per/equendos tibi reJinquo.
Jofeph. Plenum hoc Studium reperio , ita ut
difficaitatis
nonnunquam fere impoflibiiis mihi videatur progreflio de uno
tad:u ad alterum.
Aloyf Fateor, non adeo facilem fore harum Specierum
confedtionem , in quibus necefle eft, duas minimas cum Se-
mibrevibus in duabus partibus politis , obfervatisque obfervan-
dis rite confonare^ quod fa6tu difficile , vixque poffibiie eft,
nisi unum vel alterum tadium fequentem , antequam fcribere
decreverim , anticipato jam mente conceperim , quemadmo-
dum jam fkpius dixi fed vix exprimi verbis poteft, quan-
:

tam utilitatem quantamque fcribendi faciiitatem Studioiis af-

,

ferat h^ec exercifetio, in qua bene verfati fubiato poftmodum

Cantus firmirigore, tanquam vincuiis laxati, liberiores Com-
pofltiones quafi ludibundi conficere fe pofle exultantes com-
perient.

E X E R C I T I I II.

LECTIO TERTIA.
/^um idem progrediendi ordo in hac Tricinii Compofitione
^^ nobis propofitus fit qao in dandis Bicinii Ledrionibus
,

ufifumus per fe patet, hancLedtionem efTe Compofitionem,

,

quatuor Semiminimis contra Semibrevem pofitis conftantem >

cum hac tamen difFerentiali obfervatione , ut quemadmodum
Semiminimse in Bicinii compoiitione cum unius duntaxat
partis Semibrevi, ita in hac Tricinii compofitione cum dua-
rum partium Semibrevibus confonare debeant obfervatis cse- :

teriim iis, no n fb lum quse de bpecie in Bicinii Ledrione dicSta,

verum etiam iis, qux de Tricinii Speciebus hucufque prae-
cepta funt.
Jofeph, Nihilne aliud hic loci obfervandum occurrit l
Aloyf. Nihil,nisi quod ficut in omnibus Contrapundri
Speciebus , ita etiam in hac , maxima ratio habenda fit iilarum
Notarum , qu^e in Theli coniiflunt.
Jofeph^ Tentabo ergo , an abfque pfopofito exemplo
hanc Speciem conficiendi facultas fit.
Aloyf Placet. Sed attende , ut fi prima Arhfis Semimi-
Bb S nima
Ipo Exercitn IL LeSiio III, de Pp/itione Minimce , ^c.
nima Triadem harmonicam conftituere non poffis , ici fecunda
vei tertia efficere procures.
Q

?'"'^-

Cantus
pp^jp^B^f^ii
:=$:
^P^ TT^
Jirmus, .zS± :_

3^ u

I .— — . . i
i - —H
9^
—^
^ ^

Contra*
pun&um. •
iffi^iiiSiiSii^
-tIK :i^
flr^EEi—: ;;z;trr: Ei~: r

Canius ^^-A~ '-

•^-
^
-^,
jirmus. zz4:i:rfci
-i — *-

:6i||lg ^ipgila
1 — ^ :: W- :
III

11
111

<>
:-:--^_. x« ::

^:=± :^rii •^-

:35:
 Exercitii IL LeBio IIL de Fofitione Alinimce , ^c. loi
'
1 1

- ^
1 "-<v"
•

A —
^ ""1 -^-_ ^
Hl^-=5— •

Cantus ^- 3Xz:
n^j:
Jirmus,

Contra-
pun^lum^ fl3i.

Sz: :x:$irr::Mz

^ -^
i^
t?::
:tt:i::;

V.
—T—"«-^™
Cantus t
ir^s-^
3c: —^ ::==$:
-Xr~
Jirmus.
< I I »»*iini I

Contra^ S
punBum.

^^rCt-^ scr 3S: -^-

fr "

j:t
3E «•-

jg^gSggp '"~ -- A
V .__ «1

»
^» . A
V .-..^.,.„- A
-"V
, .

.
S
—.H_^

Cc Aloyf,
102 Exercitii II, LeBio 111, de Fojitione Minim(£ ^^c.
Aloyf^ Ex
haudmale faftis exemplis intelligo, te jam his
haud mediocri quadam cognitione imbutum efle. Unde cx-
terorum tonorum Cantuumque firmorum exempia privato ftu-
dio domi tuae perfolvenda tibi commendo* C^ibus peraftis
^x lubet, omnes fex tonorum Cantus firmi denuo refumi, at-

que perfici poterunt , ita ut in una partium Semiminimae, in

altera Minimae , tertia Semibreves ponantur ad fequentis exem-
pli tcnorem.

Contra-
pun^ium.
t
i^iilMl
i:
——*——'— - • - ' — »— iA._.J.-.. .,, ' •' ' " ' - —— —
.--L •
l - — ^- "- V —

U-
Cantus -^
—^- 3S:zz —^
jirmm,
3-:-^
1113^ — ::^

m
.,-—<» -li tLll«- i
r^-
r:^
J.-l '.-A-- L' -. l- lt. J-^1 '. !- "4?- n :^z:: -^-

'^ — g jaaeB-^CirTT-g-'
s^-
!

-^

Quantum ornamenti ,
prseftantijeque triplex hsec figura-
rum Compolitioni Muficae afferat , vix dici poteft^
diftinftio
Quapropter hanc cxercitationem cum ca triplici, vel quadru-
plici mutatione , qua hucufque ufi fumus, maximac tibi cu-
rac efle, magnopere cuperem*

Jofeph, Faciam , maxima quS potero virium contentione.

Confilium enim tuum femper pro Icge mihi tenendum eft.
Aloyf. Nunc perfolvenda nQbis rcftat

EXER-
 Exercitii IL LeBio IV. de Ligatura. 103

EXKR CITIl IL
LECTIO QUARTA,
'\m
De Ligatura.

TJic in mentem revocanda funt qux de Ligaturis in Bici-

,
-*^ nio dida fiint, quarum efficiendi ratio in Tricinio mini-
me mutanda fed ad amuffim obfervanda eft* Ad rem perti-
,

nebit mododocere, quemadmodum accedente parte tertia fb-

cialis illiusconcordantia inftituenda Ht. Refert quoque hic
meminifle , quod fupra did:um efl: j Ligaturam nempe aliud
non eile , quam retardationem Notae fequentis. Unde Para-
doxum lit eandem tertiae parti tribui oportere concordantiam,
:

quse omifsa Ligatura adhibenda fuifTet s quam veritatem fe-

quentia Paradigmata perfpicuam reddent*

Sine Ligatura^ Vff oi

Ss:
-e ^-

;Ef
iT-Z

3f 3S:
er:3j==± =tt=:

Cum Ugatura.
3S=p^
=zil

<J
.-JL

m S^I3?
$;=H
•mJL.^

^12 :5r:
iim
im: •«*——• —

Cc 3 Ubi
I04 Exercitit IL LeSfioIV, de Ligatura.
Ubi utroque in exemplo eandem tertix
clar6 videtur ,

partis efle concordantiam nihil impediente ligatura j quod

idem inteiligendum puto de Ligaturis inparte gravi, livefun-
damentali collocatis^ E. G*

-c^^^ 1
,_^_-. —1^-
— —^-\
\2

A
.

r ^ .-'

=-G-^ -^ -^- •^, _A_.,

,

4i- :a3: $Lg:

^r-f T-?- ¥-f^- ~-tv\ -^-tK'

Hae Hypothefes , fiiblatis Ligaturis , ob Triadis harmoni-

cae rationem , nisi alia ratio, nempe immediata plurium Quin-
tarum confecutio impediret, fic fe haberet :

" ' — •

\-C
\-K
» V
/L
"<v-" — AV
y .-J&.' ": A
V
L~Mi-^J

j^ — ^—
•
•

^'-...A
V7- A
-tc /
:

^ -A A-
^ .
V
n*
•^•r
'
-^
> .
tr" _A
ir <^"
1

/\ ,

c•
,

Quod vitiofiim exemplum, nonaliuminfinemoculis,jo-

fephe , fubjeci , quam ut in cognitionem venires , concordan-
tiarum rationem a Ligaturis minime immutari 5 fed prorfus
eandem permanere.
Jo/eph. Ex hac tua aflertione Magifler, fcrupulus mihi
oritur , quem , ni molefle fers , aperiam.
Aloyf, Edic audaftcr* Longum etenim tuum hucufque
filentium vix non in dubitationem me induxit , an , qux ni-
hil interpellatus dixi , intelligeres , nec ne ?
JofepL Si Ligaturae , ut diftum eft , nihil immutant xqu^
,

primum Ligaturis conflans exemplum pauI6 allatum, ante

qUjam fecundum vitxofum crit, rroinde, ficut in fecundo fe-
motis
 ExeYcitii IL LeBio IV. de Ligatura 105
motis Ligaturis exemplo immediata apparet plurium Quinta-
rum confecutio , ob eandem rationem, li Ligatura: pro non
adjed:is habentur, nec primnm Ligaturis inftrudium exempium
eodem vitio vacabit.
Aloyf. Vaide mihi placet hoc tuum fagax argumentum ,
magnae attentionis tuae indicium. Verum praeterquam , quod ,.

Ciarorum in arte peritoruin aud:oritati permultum tribuen-

dum iit, qui primum exemplum approbant, fecundum im-
probant , fcire te , dum
dicerem , Ligaturas nihil im-
oportet
miitare y duntaxat de concordantiarum natura & eflentia, quae
in utroque exemplo aequaiis eH: , intelligendum efle. Casterum
maximam Ligaturis efle vim, poteftatemque falvandi,& im-
mutandi quis ambigere potefl ?
Jofeph. Solutum eflet hac tua diflindtione argumentum
meum , nisi obftaret Ligaturae exemplum
fupra in Bicinio ad-
dud:um , quod iit impotens falvandi duas Odlavas , ideo tan-
quam vitiofum rejecifli. E. G.

a
^ ti

Sicut Ligatura in hoc exemplo non valet efficere , quo mi-

Oftavas eveniant , ita eadem prorfus ratione
ntis duae vitiofae
in fequenti non valebit falvare duas Quintas ;

/^
^ ,Wi ^ M-«—LI

:=:=3:e

Aloyf Ad
hanc tuam haud exilem objeftionem fblven-
dam non ignorare expedit, multa in parte acuta^ quia per-
ceptibiliore , magisque auribus pervia prohiberi , qux in par-
te gravi, per gravitatem non nihil ofmfcata, nec admodum
auditum ferientia > tolerantur. Acumen enim diftinguit j
gra-
Dd vitas
io6 Exercitii IL LeBio IV. de Ligatnra,

vitas fupprimit, Deinde ut ad fundamentaliorem pervenia-

mus rationem difparitatemque , in memoriam revocentur
,

quae alibi de Confonantiarum perfed:ione diximus : Quintam

nempe perfed:am 5 Oftavam perfe^liiorem ^ Unifonum perfe-
d:iffimam efle Confonantiam 5 &
quo perfediiores , eo minus
Harmonix habere. Porro compertum efl, DifTonantes ex /e
.

omni Harmoniae amoenitate , gratiaque vacuas efle 5 fed quid-

quid grati , blandique auribus exhibent , id totum beneficio fe-
quentis Confonantiae , in quam refblvuntur , attribuendum ef^
fe. Ex quo perfpicuum elt , diflbnantiam in Quintam refolu-
tam tolerabiliorem effe , quam ea , quae in Odiavam refolvi
contingit. Unde mirum non efl, primum exemplum ut vi-
tiofum a bonis Authoribus rejici , fecundum vero Contrapun-
Ga accommodatum probari. Denique quo magis
praeceptis
Confonantia perfefta, in quam Diflbnantia refolvitur, ad Con-
fbnantias imperfedras accedit naturam , eo faciliore excufatione,
indulgentiaque profequenda erit refolutio. Nunc fi tibi fatis-
fad:umefl, ad hujus Contrapundti Speciei cxercitium te ac-
cinge.
Jofej^h. Faciam , ut jubes.

Cantus Jirmus.
^P^^^^^^^^^g^ f
-^- TT
:::«::
. =-_^ tL ~

e-:-7?
<7-^
Tir::ir3S:
:^-
_^ — ^_-
zxc:
--T--^-
-^ -S-

AloyP Cur in tertii taftus Syflemate in parte cantus, er-

roris , vel potius dubii fignum pofuifti f
Jofeph. Nondum memoria
mihi excidit, primam Liga-
txxrx partem Confonantiam efle debere ego autem eo loco :

diffonantiam , nempe Quartam adhibui 5 partim quia ob ne-

cefQtatem duarum Semibrevium ponendarum , aliter fieri pof^
fe, non reperiebam ; partim quia ejufinodi exempia bonis in
Authoribus me confpexifle recordor.
*
Aloyf
 Exercitii II, LeBio IV, de Li^atura, 107
Jloyf. Valde laudabilis eft fcrupuius ifte tuus , quo ma-
gnae attentionis tuae prodis teftimonium, Verum nihil refert,
quo minus Hypothelis illa regularum rigori lit confentanea.
Etenim quod did:um eft primam Ligaturse partem Confonan-
,

tiam eile debere , inteiligendum eft de illis Hypothefibus , in

quibus pars fundamentalis lingulis taftibus movetur 5 non de
illis , quarum bafis in manlione , ut dicere foiemus , in eo- &
dem litu detinetur quo cafii ligatura meris diiTonantiis con-
:

ftans , non folum non vitiofa eft , verum etiam elegantiflim^

adhibetur,* quemadmodum fequenti Paradigmate demonftratur.

-ezt^ :^ 3^-: 3Si:

Quid alterum dubitationis fignum in fexto tadlu exiftens

indicat l

Jofeph, Nonignoro Septimam fibi Tertiam comitem po-

ftulare ^ ego autem ibidem propter Cantus firmi neceflitatem
Oftavam illi aflLciavi.

Jloyf. Meminifle te oportet hic loci nos in leftionibus

,

verfari , & in il:udio , fingulis tad:ibus Ligaturam inferendi

non admodum rigori caeterarum concordantiarum inha^rentes,
de quibus alibi & diximus , & didluri fumus. Aliud judi-
cium ferendum eft de libero componendi genere , ubi nuUa
neceflitas impedit , quo minus cuilibet diflbnantiae propria fua
concordantia tribui pofllt ideo Septima illa cum Odiava aC
:

fociata tolerari debet. Nunc ad reliquas exercitationes.

Dd 2
 io8 Exercitiill. LeElio IV, Ae Lioatura.

Z^ —^--^-
Z^Z
: te::!::^!:!^-]":^ A 4::^
i:::^;:_i:i -^=::r^::=:^:

fe^g |;|i|g^^^^
^^ 15-

it::^i::^::t::
S^
^zz:^:
-- ^n — — v^
1^
T
4.

Cantusjirmus^

Cantus Jirmus^
(— A—
V < r— A—
V
:-^7--^~
--^- -^ —\z~ ~~ts~
^ik«<
.-^_. -
-0 ~d-'-
.K -

„— ,

>-» 1 II -.-- MM»— T

-^
<7 ^ -^a-
•Mmt^mfmmm^fft^

3HG
»111 li>i] liu,-
E^^^^^IHi^ijfeJlE^
^hyf. Quare in ultimi exempJi parte fundamentali ab
initiounius taftus paufam adhibuifti f
Jofeph. Quia Ligaturam ibidem adhJberi pofle , non in-
venij neque alia ContrapunftiSpecie iiiud Ipatium implendum
cxiftimavi 5 ideo paufse beneficio me
juvare tentavi.
/ Aloyf Non mihi difplicet induftria ifta tua. Interim
tamcn lequenti modo fieri potuifTet.

--
'
^
^ -_^-
—^- ,
A
V ..

^c
- Ky
^

!!

: c
^
* s "

' C ./
-AV
C^^^l

n i mll i
I iiii
::
»! «i» n
j iii< i
m^ m
 Exerdtii IL LeElio IV, de Ligaturd* 109
Ubi Tenor in primo ta6lu bafis officio fungitur ; id quod
iionfolum Tenori, verum etiam Alto , imo ii poiFibile eilet,
Cantui ufii venit i ita ut pars gravifTima qualiscunque iiia pro
fundamento ftatuenda > 6c fuper eandem a^dificandum lit. Jam
ad duorum adhuc t^norum naturali ordine fe fequentium exem-
pia conficienda progredere.

^.-4—L.
^i^Q^ ^^ ir\-.jT\. ^^ /Oa ^
Xrzt •m^-

Ca?7tUS ji}^mus,
, _^
- ^ r-^-1 :_^_- :-3S_ -
A - <y
.zM y .
V 1
•
-A- V
—»— -— _.
1

-^-
-<fz.
13?: izt±=:fc:3S± —^—-i^Mzz
CdntUs jirmus^
.^^-
^- -^-
i:z:r iiAizrrSciim:^ zri

-^ -^ - i:=zzp=;r:n
Sr^ i:=:z:i:::r=:::i:3S

--r-^--q:r:$:
^-4-^—^— - ^^
_.-_^_
i:^:
T
m
Cdntus Jirmus,
-^
^ ^ -::§::•
i<t± —

fifcli. IPI^I t »M m»^*— -H-^JU-^i- -^•,1 III— I, — ! W^ 1 II I -^^.-t^

^- f

ii $: f=tt::
L_—

E e
tio ExerchuIL LeSito IV. de Ligatura^

LlJ
f
''ZL. L —XiJlIltlllt I ——i——
Cantus Jirmus.

fl:^: --S^-z±z~^ rxrl-srJEidrzztizlEiEE?

- "i~Tr

^- — r—zprzf—
^# :$:=; ^ — —-0- A— -
TT

^a"

^iTiSr =3iT~&— ~T

e^ :^: :i^:
=^i::i^r.:z:^i::i^.-z:
iT.:tA::T.
i:^: :f^:;:az

•H
A A— 11 -^—
"
~ ^"

iiisiliiiiiii
"

Cantus jirmus^

fl:$:^ Z3srrir::rirr:r: 3Sr

Cantus jtrmus.

^?r$r -^ :ic:
:3jr::: .$._:_:$_:
-i?_.i_^_
33: 1

r$ri:
3Sr:
^7 fc3EiE?:ii^S=^i=tf- ;$:=^;
.-:iiziiii_r:H:n

e-:- -l„X--X-\2.--
iist-Tgisi '»3"

y^/q;)^^ in tantum cxercitia ha?c ad

Harmoniae rationem
claborata fiint , quantum ligaturae cum duabus femibrevibus
in omnibus ta6tibus poiitse permittunt neque enim liujus :

fpeciei ref(:rid:io Harmoniam admittit , omnibus numeris abfo-

lutam. Prseterquam , quod hic potior ratio ligaturarum ut ,

jam j&pius diximus, habeatur^r quas tot diverfis modis hoc in

exer-
 Exerdtii IL LeElio VI. de LigPturd^ tll
exercitio refuitantes perfediam fui conficiendicognitionem exi^
hibent* Quapropter exercitium hoc praecipuum Compolitio-
nis ornamentum , fummopere tibi commendo» Id , quod me*
liusfieii potuiflet, eftprimus exercitii ta(!^us , qui fic fe habett

tiiziii:^: ^
H-
-^7
—^-
D-:- $1
i^$
Ubi inter Aitum , & Cantum
occulta duaf um Quiritarum
oritur confecutio , quae faciiis auribus perceptu in Tricinio
evitari debet , quod fiet unius paufae pofitione in Alto , hoc
modo
""(T

t±:^zz:$z::=:i-:

;!3eeee;

3-:
~G s¥M
Jofeph, Simiii juvamine fum ufus in ejusdem exercltii Baft
fi fexto tadtu j ubi feciis ulterius per ligaturarum feriem pro-
grediendi poteftatem non inveni*
Jloyji Induflriose faftum efl* de liga-
Prsaeceptuili eriim
turis in omnibus taftibus faciendis , intelligi non aliter debet 5
quam ubi facultas adeft, Reliquos tres tonos pari exercitio per«
curres,

E X E R C I T I I II
LECTIO QUINTA.
De Contrapun^Io Jiorido*
Loyf. Quid , &
qualis hxc fpecies fit , ex
A Bicinio diximus , conflare tibi fiippono ;
iis

efle
, quae de ea
nempe Com-
iii

Ee 2 pofi-
 112 Exercitii IL LeSiio K de ContrapunBo fiorido.

pofitionem omnium quinque fpecierum , pulchra concinnaque

canendi ratione ordinatam* Quomodo autem reiiqoarum daa-
rum partium femibrevibus conftantium , inftituendae iint con-
cordantise) ex Tricinii exercitationibus hucufque ventilatis ti*
bi jam innotefeere minime dubito adeo ut his uiteriiis expli- :

candis hic immorari fupervacaneum exiftimem» Unde iine

mora ad exempla procedamus*

"^ A
•
—3 !-""$
'

Cantus I ^^'" -
-.. A-
-^ ~
^ "V ^'
,^'-C .<y ;
Jirmus, ; C" ^. -« , 1 '

. . .. ».J

"
" ""

r»
'"<'
~^~
.
:
' K•
L-A_ .;
<v
. -^ -. t> — -/

g^g^ JE^igpg^ E

——
t1~^ — 1
4-
: St A
V »11-
—„n
:

\^ ,— L,«— 1 —— L JL —
' 1
M_ ^ • "'
—~—'T
-' '

/% -x^
V .— .^
A V .
„.

-V L-S.-J

Cantus ..- 1 ..-A-

jirmus. .:."*^—
- 3S::
/:

gl^^ggglp^-lg
e-:-
£7-^ k
— — -ll^l».»^
'

^
t*Ma«mvtmrmmm,«immfrtfV,pmmtmi.'-^.^»m w„i .ini '
i i w*l p Mi ifc ^mm0Bi99^^*=^m 5 ^WJS^ **^^ ^*l'
I
 Exercilii II. LeBio V, de Co?itrapun6lo Jlorido, 113
T—« ]-tn ^
:«=:
H^l^ :=z3S=r

Cantusjir?nus.

slMii -T-^-
n^
^:--^-
=3:^=r=±

Dltjd

Vw^

liffly^gg^
Ca72tus firmus ^
t
^^^ —
••
pii
. - ,
A.
^. ,
..«*.

^w
.
9

: /-
^^-
V \
V ' - i^L... -^
-
-i^^
C\.A IHK

=:
^ —
— --^- — —— «.
- A.
[-, »»i.__..-_. .J— .->..«£

—
. . 1
., J

'

5n -
; c
---1

A
V
j

A
^-'
r A
V A
s?
._ ^ '

K
— «>.^
-^

Jj-.
4 A
v
-

— /V —

c^^^///i firmus«
..- A, .,
'" UMM.M* Mll --<V ,-1r
VA— A,
V~' ..rt^
."
•M
i^
V^'
^A - <v A
_. -^-
>

H
!:i L
i/

— Hj -,L-_.i — ^. 1,
V
A.
1 1— -^

ijgjaMgipgfaiigsfig
.czl^
v^
..© - 35=1
^"^^^y

wr„ i»^ ^, iiiiii_. —«i^w» iiy j» « Ji-< «»i|>i ll

<l I
J w iiw HM.J» .w»X«<lWH^^

Ff
 Exercitii IL LeEtio F, de ContrapunBojloyido*

fcizzS^
.^ ^ ^
Ct^^^ Tz..--^. ^ m-:

Cantus jirmust
-^^-
<EE -^-
-^ ._—X.

3ii:gi
Aloyf^ Sufficiant pro nunc hsec exempla : fi reliquorum
quatuor tonorum exercitationes privato ftudio , pari dili- &
gentia profequeris , perfeftam hujus fpeciei conficiendae cogni-
tionem facili ratione adipifceris. Ubi animadvertendum , mo-
tum obliquum ut plurimiim in quovis tad:u magnam labori
huic addere facilitatem. Nunc ad Quatricinium.

E XER C I T I I IIL
LECTIO PRIMA.
De Qt^atriciniOy
Sive
Quatuor partium Compofitione.
TJErfeiStam Triadis harmonicae rationem Tricinio, five trium
-P- partium Compofitione contineri jam fiipra did:um eft. In-
dc patet , accedenti parti quartae locum aliter non efle nisi per ,

duplicationem cujusdam Confonantiae in Tricinio jam politac

cxceptis quibusdam diflbnantiarum Hypothefibus, alio loco de-
monftrandis* Tametfi ratione intervalli , fitusque inter Uni-
fbnum , & Odtavam maxima fit difparitas 5 refped:u tamen
vulgaris denominationis omnino nulla cft : seque enim Unifb-
nus, quam Oftava v* g. C. appellari , & Oftava fere Unifonus
repetitus aeftimari confiievit.
Itaque Quatricinii fiftema praecipu^ Tertia , Quinta,atquc
Oftava conftabit. Ubi propter vitiofas progreffiones ( quod cre-
briTLis contingit ) Oftava haberi non poterit , illius loco Tertia

frequentius , Sexta rariiis duplicanda crit. Caetertim progref^

fiQnum, motuumque Regulae Libro primo praefcriptae ,
quoad
~
fieri
 ExercitH IIL Le&io Z de Quatricinio* 115
fieri poterit , obferventur ^ habito refpe^tu non folum partium
ad fundamentum , verum etiam partium ad partes inter fe.
Dixi: quoad fieri poterit, quia nonnunquam neceffitas feret,
aut ratio canendi , aut imitatio , aut fubjed:i rigor , ut Quinta-
rum , vei 061:avarum cooperta confecutio toleranda fit.
Interim quo mintis a communibus regulis aberrare conti-.
gerit , eo perfediior refiiltabit Quatricinii Compoiitio.
Jofeph. Per caliginem hanc orationem tuam perfpicere
mihi videor. Unde ad rem clarius inteiligendam , uno , vel
altero exemplo mihi opus eft.
Jloyf Sequenti Paradigmate mentis tuae caiigo facile dif-
fipabitur^

5
8 8 3 8
3_

z^. ^
-<zz-^.

3
3

^
4- ^ l-r-'^-
K
-e
Cantusjirmus,
5 3 5_
-^
< Etz: z£ :3S=: Eri :3^= :ii:- :±
9-:-
^^ Z^. ^ .i^r
iy-^ t^zyiz

Ne vei intervalla compofita contra

mirare , Confbnantias ,

morem hucusque ufurpatum numeris fimplicibus notata 5 id

enim haud alium in finem faciendum putavi , quam ut Con-
fonantiarum duplicatio magis perfpicua fe oculis exhiberet.
Hanc ergo formulam imitatione perfequere 5 Sc fi quid adhuc
dubii tibi indica : fi nihii , hunc ipfiim Cantum fir^
fiipereft ,

mum , fingulis in partibus fiicceffive exiflentem folita mutatio-^

ne pertraftandum aflume*
Jofeph^ Interefl ne, quaenam Confbnantiarum cuilibet tri-
buatur parti ?
Aioyf. Interefl vel maxime 5 quod tibi ex Tricinii exer-
citationibus, &
didWs jam innotuiffe exiftimo. Praeterquam
cnim, quod ordine naturali, ubi fieri potefl: , quasUbet Confo-
Ff 2 nantia
Il6 Exercitii IIL LeSiio L de Quatricinio ^^c.
nantiapropriumlibi locum vindicet, plurimiim refert circum-
Ipicere , an a primi tad:us fiftematc taii modo difpoiito , pro-
greilio ad fecundum, tertium, vel etiam quartum tadium inlH-
tui rite pollit : ii minus , mutanda erit primi tad:us ftrudiura ^
atque ita coilocandre erunt Confbnantiae, ut ad fequentes tad:us
commoda, redraque fiat progrediendi facultas.
Jofeph. Qualis efl autem, de quo dixifti, proprius ille lo-
cus , quem Confbnantiac fibi vendicant ?
Aloyf Efl ordo ex divifione Odav^ harmonice inflituta
produftus. Patet ergo ex taii divifione primo generari Quin-
tam, ex ulteriori Quintse diviiionc Tertiam produci qui ordo :

in Confbnantiis collocandis tenendus efl: 5 nisi alia , nempe in

fequentes tad:us progrediendi ratio , quod frequentiflime fiet
impediat. Subjicio exemplum, naturaiem Confonantiarum
ordinem exhibens

rt
— ^^
Vides primo loco Quintam pofitam , generatam cx Oda-
vse divifione Secundo Odtavam per fe exiflentem tertio Ter-
: :

tiam, five Decimam per Quintx divifionem produdam.

Jofeph^ Secundum fiftema hodiernae noflrx Claviaturae vi-
detur Tertia primo loco, atque ante Quintam efle ponenda,
proinde Quatricinii fiftema fequenti ordine collocandum*

—^
Jloyf Videtur quidem , fed re ipsa non eft ita j Nam
prseterquam , quod ordinis judicium a Divifione , non a Cla-
viaturse difpofitionc fumendum fit, accedit , quodTertia inlo-
co gravi, proximoque parti fundamentali pofita confufum,
& obfufcatum edat fonum 5 atque quo majores fuerint termini,
five numeri intervallum aliquod conftituentes , eo acutiorem
ejusdem intervalli fore fbnum : inde quoque acutiorem fibi
vendicare locum. Porro termini conftitutivi Quintac fLint^
2. 3. qui per Additionem uniti dant. 5. Termini vero Ter-
tiae funt 4- 5. uniti faciunt* 9* Inde naturali ratione Quintam
m graviori , Tertiam in acutiori loco ponendam efle conftat.
Per-
 Exercitit IIL LeSiio L de Quatricinio. lij
Perge nunc, li nihil dubii tibi reftat, ad reitantes hujus, & re-
liquorum tonorum lucubrationes , omnium tadtuum ergaftuia
circumfpiciendo , comparandoque partes lingulas linguiis , ne
quid regulis adverlum obrepere contingat ad qiiod perfi- :

ciendum magna circumfpediione opus eft 5 ubi animadver-

tendum , ut non fblum partes cum Baflb , five parte fundamen-
tali , ver^im etiam partes mediae inter fe ad regularum tenorem
rite concordent.
Jofeph, Ex pri^cedenti Quatricinii exemplo comperi , in-
ter partes medias nonnunquam Quartam evenire, quam difib-
nantiam efle ftatuifti , quamque prohibitam in Compolitione
meris femibrevibus conltante afiirmafti 5 quod absque (crupu-
io praeterire non potui.
Refte quidem. Verum recordandum eft , natn-
Jloyf.
ram Confbnantiarum , diflbnatiarumque habito refpedtu ad par-
tem fundamentalem metiendam efle 5 quidquid inter partes me-
dias inde eveniat : modo aiia abfurda , ut confecutio duarum
Quintarum , aut Odtavarum evitetur. Cxtcrum attendendum
cfl:, quo contra6tiorcs in angufl:um partes, eo perfeftiorem re-

fultare Harmoniam , juxta illud : Vis unita fortior. Si quid

ardui tibi objicietur , ut fieri fecus haud poteft 5 cogita ad vir-
tutem per afpera afcendendum efle : neque Athletas absque ad-
verfario ad Olympia defcendere 5 Indefeffb fludio, conilantia,
fcutoque patientise in certamine opus efle.

^Cantus firmus.
z3S=ir5=T ^ ~S= ^T-^-T=5£=Tr — ,M----

M- T-^- -^-
m •^- •^--
.^^. -^;
—,«— «^.»x-
3S:

:x

:3: =3S-:=ir • -^ d- « — s-

^ -k}r^ ^ Z^.
3S:
3Sr
_,-.^
'— i\ -^ __::;_^::;

:•§-$—
Gg
fi-
 llS ExercitiillL LeBio L de Quatvicinio.
ty

i?
Z^ Z^. r^rr^: ^-4—{-_'_S — f.

^^ -^ t -^-
—^- ,_^-.
<V±- n
Cantus Jirmus^

_^i__-
^-1-^ - z::^z;z^-:
^^ ^ tr3S-.i_^:

—€-^i-^-f--^^«H-
^ ^iti^iiiizztiz^:^- 3 n

>^
^: ii:rk::|=;; ^- :x:$: --a- TT

i^F^ i^:^: :3r: i:?:

it?:rT~^^' it^qr^ ^-T-^-T ^ ixiar:

B

=-e -^- -.^ — Z3^

—s-
3-;i i;;i:$ri^ •^-
-^ 3^ii:—^— nr

ei^iiri:
'Cantus jirmus^

Jofeph. Non fine haefitatione in primis duobus exempHs

partem Tenoris contra admonitionem tuam ita Baflb appropin-
quavi, ut Tertiis in gravi confiftcre plerumque contingat j quod
feci , quia aliter fieri pofle , non inveni
propter neceflitatem,

Cantus firmi in omnibus quatuop partibus collocandk Qua-

propter ea cenfurae tuse, correftionique fiibmitto.
Jloyf, Verum eft, ftantc Cantus firmi neceflltatc, Para-
digmata illa exercitii gratia tantum inftituta fieri non potuifle,
ieciis res fe habebit , ubi inventio k proprio arbitrio tuo depen-
det. Quantum autem utilitatis exercitia haec Studiofis affe-
admirabundus comperies. Duorum ad-
rant, fiiccefTu temporis
huc tonorum exempla fblita quadruplici Cantus firmi muta-
tionc perficienda reftant. Perge.
Can«
 Exercttii IIL LeBio L de Quatricinio, i ig
.Caiitus jirmus^
^-T-^-T-r-T-^Z
^7~~- -^ 3jr -s—
TX--

^ — ^- - -- ~3}F~T:.. '

'"'^TT"^

t*
p-——
H"a :;:.:;';.; 1

-^- -^
r 1
1

f-^f-^— -^- r 1
i"^
=-t ^ xi$ tV -<v -- '^rx~z..

- - - 1
———^ —— — — — — —~— — ——
-^- — ——
—
- —— —
T *-" 1 r r- '•
1
*T ' ' !• "
T
1=^' •—
r ^——
9^7 - :<v--
V
-A -.

V
.

/\ -

.
"t
J-
•
' Li:^jLi^l-JL_j
^ LijL^ U
r--T~
e-^^-^ :i:i:c::z^ •^- iiSz;
::i:^i. -^-

Lantus jirmus.

i=::=:ir:r^r
~^-T-«- ^rpsrpra
:!* -.$

^- — nii^irz^rz^r
'"
ir '
y*'

=ls:rSE - .^, na:

r-^-i T—
^:e~S^=: "
-^
t$zE3r"i:t

.A L-:ft"":
' '-'~^.^
<^ <y — ^—
^
A^-i
M ~ "~^

Y"
l ^^
1
---^
.

-
_
$: : % -
-t^":"
"W "

'

'""
: L ,-. .
'

f
..
"^-4 ..,,

V
-^
,

A
tJ-^
a
"*
^'
-Ni/.A,.,
7^"V
r^ijF^'
L
,.-^
" ,-^. -

.
$ 1
--.ii- -m^ ^

H-
Cantus jirmus.
r ^ V4
V _
A.,
\T „ A
V ::^:: a
M -

Au,.,.
V"" <> A
V
ii:l • -A
'
V 1 r^

——— .—
—lA^-•- —-^ —— — — ^—
,-,1

^ri^^^^^
—
^"
,

Sr- L-A.J -jOu..

'"^

VA .

V
.A
.-J>- "*
'"'V
'^*
.

j^
M>9
120 ,. Exercitii IIL Le&io L de Quatrichiio,

^ z^: :te:=l-
^-f-^
t ^ZZtFI ^-

±^7-^ ?e;e^r:^-^T
:t^.
:=:$=
:^i:
^—-M---
-i. -^l-^'
Cantus firmm.
:$: :t^i:
Cz± -^ :^==^: .^..
"-"^-

^i±::z-^ ^.
E^E^Ei^- .—.^- ;-^ — -— -^ ri^z:: ...

'-«"

'Cantus Jirmus,

)±:^-±±zf^z zlrAz^^z 'lz.m

^ :^zt:fci:::^t:

<^_
:tt=:
l<~^ -^— -^-Tiii: :i^=: ::3:£rT-x:"+-~-t-—
.i^z::::
i-

•!

-^?=^::3E — xi;
-^..
ESS5rffl5rESEdE?E
-^-i-^-

^-
S^e
3J-
z^: ^- ^- -^^ ^
llizzzxzlzzzjz^znzzixzzzizzzziz — e

r- — ::r:Tirr
e-^— -»-
::^:i:$:ir^:: tttr
-i:

Ct-^ - -0- iX^: :^ S -^ -^- -^

^-
Ei
Cantus firmus.

'<7 •^- -^.

^'
-^'~r- -tv- -
^-
- V
^ 3j=~i:

^.-ii
e- z^.~^z -^^ ^'
-^
:W~
L-,X-X^^- :S^
.t^:
x^*
-st-
 Exercitii IIL LeBio L de Quatricinio. 121

r
:iS:
-•^—F-^- -ffrrnsz -$: :3J=
:5tr: Es^3ikE&:f=S
,1.

:e^ -^
:3r:::
:z5=:i5--*z::i?r::3S z3J::zii::tt::::

?3Ei: ^ -^ ^ — -^
^4=^=tef-^"
Cantiis jirmus.
r

f 1
-^ —
irxizisz-i l---i-<^ :$=:
ri:^:
-a-

Hsec cxempla utcunque bene ncque immutabi-

fadlra fiint :

lis Cantus firmi neceffitas adhiittit , ut compolitio talis ad

motuum, aliarumque regularum rigorem ad amuffim elaborari

poffit , ut facile fit in compolitione libera. Reliquorum trium
tonorum exempla pari ratione quadruplicique Gantus firmipo-
litione perficienda fimt.

E X E R C I T I I III
LECTIO SECUNDA,
De Minimis contra Semibrevem.
TJic in memoriam
revocare necefle efl: , qux fiipra de hac
-^ -* Contrapundii fpecie in Tricinio diximus quac omnia in
5

hac Quatricinii compofitione quoque tcnenda func : neque alia

quam quod ibi duae Minimae cum duabus femibre-
diflferentia cft,
vibus hic vero cum tribus concordarc debeant obfervatis de
, :

caetero, quae de Quatricinio Notae contra Motam difta funt :

quantum tamen reftriftum hujus fpeciei ligamen permittet*

Ad exercitium cxemplorum perge.

Ht-
122 Exercitii IIL LeBio II, de M-ijiiyiiis co?itYa Semibrevem,
Cajitus Jirmus^
iziz$rTi^rriii:TZ3:?i::
:^ ;;z:iz::i^: ziiifccz:

:3; :z^:
—«"-r-
-^-r-^- ^^-—^^-
:zz-^:
'tz:z~zz:z%z

1
SliSiSliiiiiiiii^
3-H
-^;-» » -;^
\5— -^ ^ ^ —— -
3S-
g— [

e- g adajlflirf^ :i:T::f:r:x$i

-ii

Cantus jiYmus,
-^- .^^.
Z^ZT i:^i:r::^r.Ti:
^--^--^-^^^^ E»Eff

izrizrA^z' r$:
•^—^ -^ S
rt^:
1

t=:l:i: :^:
r::zi^=
:=:^=;:z-=::z:i:^:
- i--5--.

^-T-^- ^^,^Jz.,.±.^^^ _^„

-^:
^F— :^

-^- tziz^::
^ztiXifzttiH
SE? z^:

^ Cajitus jirmus,

m:^=?E fE?EE5^—— Y
-M
rc: i-irizc: --

IS^i^^liiiif '&
 Exercitii III, LeSlio 11, de A/li7iimis co?itra Semihrevem^ 123

i^- r:izix$:iiM:
^
=#-^r:?: 3:

i|=Egl|p^
ir:::=i ^_3S:
:::€zzir:-t-::=i:^z::z:^;
^ ^
Cajitus jirmus^

=^*-G-^-
^ i=::zSr,

Jofeph. Difficultate plenam experiorhanc Contrapun<5ti

Speciem, ne^ ulia difficilior hucufque mihi vifa fuit, ita ut
penultimHin ea lege nullo modo profequi potuerim.
Aloyjius. Ita efl» Verum hujus rei gravitas oritur ex
obligatione ponendi duas Minimas contra
Semibreves :
tres
non alium in finem infiituta , quam ut concordandi fcientiam
adipifcaris , teque cautum , circumfpedium , &
attentum in
ftruendis Concordantiis reddat. Inde mirum non eft , in qui-
busdam Hypothefibus profequendi facultatem non reperiri :
neque in ullo libero componendi genere ufiiveniet , ut tanta
tad:uum feries hac lege protrahenda fit, Non enim usus,fed
exercitii gratia led:iones hse adinventx funt quemadmodum
:

Syllabizzatio a legere fciente non ampiius prafticatur j ita

quoque Contrapund:i Species ad addifcendum foiummodo
praefcribuntur. Castera tonorum exempla domeflico ftudio
tuo committo.

E X E R C I T I I III.

LECTIO TERTIA,
De Semiminimis contra Semibrevem.
QXXx hujus Speciei requifita fint , ex iis , quae de hac in
. compofitione duarum , triumque partium , did:a funt , pe-
tantur :adeo ut hic nihil aliud addendum fit , pr^eter Concor-
dantiae difparitatem. Quemadmodum enim in Bicinio Con-
cordantia cum una Semibrevi in Tricinio cum duabus infli-
,

Hh 2 tuenda
 124 Exercitn IIL LeBio II, de Semiminimis contra^c,
tuenda eft : ita in hac Quatricinii Compoiitione quatuor Se-
miminimae cum tribus Semibrevibus juxta Harmoniae regulas
aliundc tibi notas concordandx funt. Exemplis res clarior
apparebit.

[gngfrpiiiglgili
Cantus Jirmus, J
:i:ii

m =3$=: ^3 U
A.

3^ 3S:: i^
e~^ ::zi3S: ^

>
^ A
\7 —A A
V i

> b . . .' -_..,.

B.

-^
g
^"" '

A
" y%.. H
<v V h4
... i^
/

Jofeph, Quare ( pace tua Magifter interrogo ) in quarto

taftu Tertiam duplicafti ? Videtur enim pofito, loco unius Ter-
tvx, Unifono in parte Tenoris fequenti modo fieri potuifle.
 Exercitii III^ LeBio IIL de Semiminimis contra ^c. 125

Aloyf, Refpondeo potuiffe quidem

:--F
— -f
ita fieri 5 verum praeterquam
,

, quod U-
nifbno in Thefi poiito Compofitionis
plenitudini haud parum dematur 5 ac-
cedit , quod Tertia, feu Decima in par-
te Cantus utpote vagabunda, manca fo-
ret p quia non continuo audiretur. Quid
fecundum dubii lignum B. indicat ?
Jo/eph. Videtur progrelfio ilJa inter

e-:-
r^: Altum , & Tenorem vitiofa , quia de
i perfed:a ad perfedlam motu redlo pro-
rsizzzM ceditur.
AloyJ. progrefljonemillam ob Semibrevium necef^
Dico ,

fitatem afiter fieri non pofle , ideoque tolerandam efle , qase fa-
cilis emendationis foret , ii Tenoris Semibrevis dividi fequen-
ti modo poflet.

Quod
etiam de priorum Spe-
cierum exemplis intelligi volo,
in quibus multa reperiuntur , quae
abfque Semibrevium neceflitate
tanquam vitiofa rejicienda forent.
Nunc ad reiiqua exempla variata
Cantus firmi collocatione progre-
dere.

^
e :^=z:r::=z\v

^
ISiiSiiiiii
±~ — »-
-^
m. :^

'V-
:t?
3^-7? =i=]:=i^: •^-

Cantus firmus. li
 126 Exercitii III. Le&io III, de Semiminimis contra &'c.

r=jS: S-rr
:ix:^zrp."Hr:t:

$1=1 n
^'
^ -^
• '
P ' T A ~ T . I T"** —*Tr " " '

Egregium, Joftphe, hoc excmplo profedlius tui fpe-*

Aloyf.
cimen dedifti quo prodis, nihil ex his,qu5e per tot Ledrio-
:

num curfum didia funt , memoria tibi excidifTe 3 quia prima

Semiminima ad Harmoni^ completx rationem pofita , cum
reliquis tribus hinc inde vagando plana via in fequentem ta-
<5tum ingreffus es, caeteraque Harmonise fpecierumque prx- ,

cepta rit^ obfervafti quod fit , quum Thefis , five cujusvis ta-
:

d:us principium completa Harmonia , id eft, Tertia, &Quinta

provifum eft, Perge*

- ^
7—--^—TV^
tiiz=:5:
^
Cantus Z
Jirmus. mSt —
:r:$;
z^—V:±==X=&

i^iifiiMiiii
3-:-
^j— •
:.:$;
- -i
«VWWtfpMMa^iinnaMi, w^t uHFi— iiw iw<A *!»! '*^ai^

:^
 JExercitii IIL LeBio IIL de Semiminimis contra ^c^ iij

:3S: iir^zzizix^S^zrrzSz:

±—-^^::

^—^-

^
MHM*MM»M4MM«Plii^ rs^:

Aloyf. Quid fibi vult illa Litera A. in cantus fecundo ta-

&M pofita ?

Jofeph^ Non
fcmpuli mihi movet progrefllo illa de
nihil
Confbnantia perfefta ad perfedtam motu redro > id eft de Quin-
ta ad Od:avam eo magis , quod partibus extremis evenire
:

contingat*
Jloyf* Jam paulo ante dixi , iterumque repeto , fimiles
Semibrevium condoriandas
progreffiones fubinde neceffitati
efle quippe quum ne in iibero quidem componendi genere
:

femper evitari poffint qux tamen in partibus mediis , quam :

in extremis , ut redte animadvertifti , toierabiiiores erunt*

<m--Xk

35=::
35=
T. -—_]—- II 'II ! w«a— ri ^w^^T*

Cdntus
— '< ~
r .
A
y '-

:
/
^ V -
'.;
A. " :jS'"".:
.- c" ^ -

Jirmm. S--.—_<l .
•_ ,

i^-^- 3S-:
r3: ;2

rr$
li 1
128 ExercitiiIIL LeBio IIL de Semiminimis contra &'c.
^- ./L- -n w
::. .<> V r.„
x-^ W "
'

"

<>
^A -_-i^ A
^
> :
{J: .

. M — .

A,
"

A - -A M _/.
I
s,> V
iV- .
V '-4

,
:-_-t^„_J , .^, .^ . _ . , . „. , .,

g||jSi^3E[i
Litera A^ in Tenoris parte poiita denotat , ob ean-
Jofeph,
dem rationem ante didam a communi regula aberratum efle ^
quia traniitus iit de Confonantia imperfedla ad perfeitam , nem-
pe de Tertia ad Quintam motu red:o , inde etiam ob ejusdem
neceifitatiscaufam toierari pofTe exitHmo.
AloyJ, Redie exiftimas. Perfpicuum enim eil, ilantchu-
jus Speciei rigore , meiius fieri non potuiile defeftumque il- ;

lum eo difKciiiorem ^Sz perceptu , quia in parte media exirdt.

Nunc alterum tonum , E, la, mi , ob Quintx defed:um omni-
um difiiciiiimum fa^tu , me prxfente pari ratione perficias*
Casteros domi tux iucubrandos tibi committo.

-v^

ii^^MiSligi
Cantus
Jirmus, 1:1: ^ ^-

z^lzrK.'^'.
-^- ^ ^~:: E^=J3

^-^ -:^
;$=±=i:
 Exercitii IIL LeSiio III, de Semimijiimis contra &c, 1 29

iiiiiliiii-Sii
^ — —e—T—r—I—
T

W^m Ts:i;

-^- :z.z^: :«-;::

-
s-: — ^- T—
3!^=::
t

-/.
Cantus \ =t?:
jirmus, ^Ie
•^. ^-

iiliiiilMigli^
m. ^ — ^— 5 :=3;^:

•=-e-
-$=— ^ — ' SE=i:=±::d?

.i^ »-
P=tt=|[
S
iSpigl ^
— >.
itt:

isa J —* ••—"•fH"

rr-T^^
Kk
130 Exercitii IIL LeBio IIL de Semiminimis contra &c.
^^
:::zr3:^i::r
-e
/^
Cantus
Jirmus,
'ZZ-
;=-ti
— -iV

i^iiSiiiiiisii?
B^- :t
e

:SzzTZ=^: %~:—-^.
^S-I
i3t_ ^ — J5._._t

^— -

A— -T
3S=zr:=:?:z=lz3Szi::
^—-T— —^
^ €r-^- A.
-t^zzizz^zzzTzz-^zzi^
-^^
lizif::

i;^—
Cantus
Jirmus.
-^
- i:^:^

glMiifg
~3E
 Exercitii IIL LeSiio IV^ de Semiminimis ^c, 1 3
B.

r=:-~$: ::^-

rz^: m^-
I v
:r3S:
—^
z.\

.._^ "
tr
' .
^A--.
--V : H
H
-
_ .—_——.-.— « — —_—. -—' ' '
" « —
tt-

s^^
J^feph^ Fnter
Witzttztt
partes Cantus ,
Violini de prima ad fe- &
cundam Notam ambitus reperitur de Tertia ad Quintam
contra communem regulam , quem ob praedidtas rationes emen-
dare nolui, nec inveni.
^loyf, Hic loci multa neceflitati concedenda fore , quse a-
lias in libero componendi genere vitanda funt , perikpe jam
inculcavi ; quemadmodum etiam tranfitus ille B. de Oitava
ad Quintam refpeftu partis infimas motu redio , vitio notan-
dus non eft, propter hujus Speciei difficultatem. Jam reli-
quis tonis domi tuse abfolvendis ad aliam Speciem pergamus.

E XER C I T I I IIL
LECTIO QUARTA,
A Bfbluta SemiminimarumSpecie , Ligaturas fequi , e Bici-
-"" nii , Triciniique Leftionibus compertum eft : quid- &
nam eae lint, pari ratione jam perfpedtum efle praefiippono.

Nunc expianandum quafnam Concordantiarum comi-

reftat ,

tes in Quatricinio ligaturae fibi adfcifcant de quo nonnihil :

di6tum efl: in Tricinii compofitione 5 eas nempe concordan-

tias , quas fublata ligatura petunt , fibi poftulare 5 ob rationem
ibi didtam , quod ligatura nii aliud fit , quam retardatio fe-
quentis Notac quae quoad concordantias nihii immutat* Ex-
,

empla rem manifeftabunt.

Kk2
132 Exercitii HL LeBio IV. de Seimtnimis ^&c.

v^
wm^
^-N fublata LigaturL fublata Ligatiira, fublata Ligaturk'

-J=jn=^ ^
MlpBffii
1+T~» »- — ^--n-^- rii:T±T:t^ZTirirr::^:Tf
R^
•^- -^- -^- -^
^-
f3^
-^
p:x:~-: --=-— =:—-".-- ^-
=:<^r:z:
;3Sz
3!^:
^-
— <^::^::

Quse Paradigmata clare demonftrant , easdem concordan-

tias , & Notis ligtis , & folutis efle.
Jofeph^ Nunquamne , venerande Magifter , fallit ifta Re-
gula ?

Jloyf Fallit in quibusdam Hypothefibus hujus Ledtio-

nis ubi obiigatio eft iigaturas cum tribus Semibrevibus con-
,*

cordandi per integram taftus menfuram quod primo ufuve- :

nire non poteft in Hypothefi , ubi Septimae in ligatura Quin-

ta afTociatur. £ G. k_y

t
tr-
ihi:
Ubi refblutio Ligaturac cum
Tenoris parte vitiofam difTonan-
...^X ZJ^^
:ir3z:^izi=rsci: tiam, & quam maxime evitandam
efficit.

Jofeph. Quid remedii hoc in

cafu ?
\<£ ^f'
Semibrevis in parte
Jloyf
Tenoris dividenda cft hoc modo*
3-:-7?
i^- ^-

tKr 3
 Exerchii III, Le5iio IV. de Semiminimis ^ &'c, 1^9

Jofeph, Sed h^ec Species non

admittit Scmibrevis diviiionem.
Jloyf po-
Itaefl:. Ubi ficri

^- tefi:. Verum piures cafiis evenient,

H--^ ;t5: ^ ut exemplis mox iiibjiciendis edo-
•G
ceberis , ubi neceilitate poftuian-
te , divilione fuperfedere neq'ia-
quam poteris» Qnamobrem triam
•=-e
Semibrevium rigor liac in Specie
non admodum ftride teneri po-
s;? teft.
e-^i]:i::^:=3:vz::
Jofeph, Septima cum OcVava
comitata , Semibrevis divilioni obnoxia minime foret : uti in
priori exemplo tuo videndum efi: , hoc modo :

Aloyf Verum eft in hoc ca-

rz::
fu ubi nihii impedit , quo minus
,
:==t:::it:T=::
06tava loco Quintas dari poilit ^
fed in Hypotheiibus, quarum plu-
rimac reperiuntur , ubi propter pra?-
cedentium Islotarum, fubieqaenti-
jy umque fe;iem Od:avx locus non
:^i=s eft Quinta neceflario uforpari de-
,
-H bet : tum Semibrevis uti in mul-
tis aliis eventibus dividenda efl ,

^ ^-^-^- ::=:fi
quemadmodum Paradigmata fe-
quentia docent.

r^. ^^
lglll£
Cantus firmus,.
T-^- :$:ri:::^=iiir|z$:]::g^T ^^

'"T-"~ 2i:~~ :z:_~ nsn:: "

-^-
:i§=|

ir:: zt^i: :rfci':=~' — ::^=-":

-^- " ^ "^' ~u
' ' '
lT ^ Jo-
134 Exercitii III. Le£iio IV. de Semiminimis
_,_,,... i^
11
»
co?itra &tc.
..,-...--
_ .II. II
11. B^wc
I I— . -1 . . I
I I, I l a

Jofeph. Nihil dubii in hoc exempio reperio , praeter pro-

greflionem de quarto in quintum tad:um inter partes Teno-
ris &: Alti*
Jloyf. Ne fcrupuium tibi moveat hxc
:::riS=
progreflio , fcire te oportet , Quartam intef
medias partes, aut nuliius momenti haberi,
-JST.^ aut officio Confonantiac imperfecSar perfungi.
Unde progrelFio illa perinde tenenda eft , ac fi
de Confonantia perfefta ad imperfecSam mo-
tu refto procederes quod bene notandum eft. Nunc ad re-
;

liqua exempla»

"-e=^- •^- itfcz:^:

^J z^- ^
b^
.^_—
1» -^

Sitnti^ ^i^PSt:
3$::
fc—:i~±i±±i±z±]4:—Ti-i"x
Cantus firmus^

^^--»-
Zl^.
'
^^ — »
- 3E-
^ — e
^ —^—
Cantus Jirmus.

i:SE?ES z^i:
-^- s^. ^ —— I tV — —r —
r

-i::r3~:zttz:-
r —— rr

gx|:j;i^;^| :^|^i^^^
:sa=3t:.-»
^ ^

b^sS; -« ^- ^

t
^e± •-
±:$: ^^
^-^-
3C ^
^zi?:
—^—
 Exerchii 111, LeBio IV, de Semiminimis contra ^c^
_
rz::

Cantus jirmus»
m _^._
:5ezi
z::zi:r :^z:.:z
—
•^- i^
tz^zizrzTz^^izXe:: •^ — rr
:zK:^::

Quibus exemplis palam fit , ligaturas in Quatricinio aut

non ubique tribus integris Semibrevibus ( ut haec Species re-
quirit) itipari, aut fi pofTunt, haud abfoluta omnibus legibus
Harmonia compleri pofle,
Jo/eph^ In quibus exemplis una, alterave Semibrcvium
divifa fit , &
ob quam caufam , confpicio , verum ubi deefle
dicis aliquid Harmoniar, non video.
Jloyf, Non animadvertis , in exempli "primi fexto taftu
Thcfi deefle Quintam ? quas tamen ad completam Harmoniam
fummopere necefla-ria eft. Deinde in ultimi exempli quinto
tad:u Secunda duplicata eft , deficiente Sexta,quse ad integram
Harmonise rationem defideratur , ut fequens exemplum de-
monflrat*

m=: Poftremo in ejufdcm exempli

quinto tad:u quarta duplicata eftj
cum de rigore Secunda potiiis, quam
Quarta duplicanda fit,
E dac
Jofeph, Quae ratio efl duplican-
Secundae potius , quam Quartae ?
-^ Aloyf, Non tam ratione Se-
i cundae , vel Quartae , quam ratio-
ne Gompletae Harmoniac intereft.
Ctim enim Harmoniae pienitu-
do confiflat in fociatione Tertiae
Quintae , & Oftavac , in dicfto autem
cxcmpio ioc606lav«e Quinta duplicata reperiatur , ibidem Har-
LI2 moniam
136 Exerchit IIL LeBio IV. de Semiminimis &c.
moniam non omnibus numeris abfolutam fore conrtat. Hic
autem non loquor de prima taftus parte, ubi Secunda ineft,
quae Odavam libi comitem haud admittit, fed de fecunda
tcidiVLS parte , in qua Od:ava deiideratur. E. G.
7/»/.
Similes haud magni momen-
z: :=::$. ti defedrus hujus Speciei rigori

:i::ii concedendi funt , ob eximium

quod haec exercitatio Studiofis af.
r[=3S=[i fert emolumentum quia non fo- :

lum re6tam componendi racio-

w iJ

nem edocet^ verumetiam, quan-

-e— ~» l~
Br=3
m tum fubinde , poftu-
neceflitate
lante a rigore regularum recedere
permifTum
ante fit. Formulam
oculos tibi pofui , quam imitan-
yiiiiii do reliquos quinque tonos aequa-
li ratione, mutationeque pertradiandos tibi relinquo. ISunc
ad quintam hujus Studii Speciem progrediamur.

E X E R C I T I I III.

LECTIO Q.UINTA.
C|Peciem hanc, Jofephe, Contrapundro florido contineri, non
^ ignoras» Quid lit, qua ratione fiat , ex praecedentibus & ,

exempiis , & didiis nota tibi fore fuppono maxime ex Trici- :

nii fpeciei hujus exercitio : ut adeo nihii hic novi addendum

fit, praeter quartam partem
Semibrevi conflantem, juxtaque
,

Quatricinii reguias intexendam. Ad exempla.

/^iIj.:]

^ Cantus jirmus^
ji
^fQ|gggj^^|EfljSg|ggJ.|
.^j^-
lizTz^: ^-
—
3-'-
?EE5EEF^""^
—
:B:
,

i.

^—--^-::-^: ^- -^ -ir- i-^;:i^::

<r-:-^—rv--
S
"^r
:ri3S:
^ ^
z:tz-:~-$z: ^ :^=::M:::
 Exercitii IIL Le&io Quinta, 137

fCantus firmus»
':^
rzz^— p^-rrirz
ii;^i!iii~5Fzii^zri^*"i3: ;=ii:;:C::;
k* 1 if <i-ir*'

iiSi
— X—-•*-
-H--
-e-i-: --^^- :=3jr —y- — r^"'"^"' « —
:3jri
^i-^- ;±rr::r35r.:;
-- 3-+-^-
rScdfE

r- - 1-» -T-»- .tJ-rfcAi.r

--^ 3^
"^-giiL-rri: -»-T-tr-
faj;L-U-rt:=
-&:rrrt
iie: —— I 1_.

.X^

gpiisisiiiii^ irsx
:tE±r
^ jL-« j,.^-», . ,.JL — ."
.„ .Ji, \

Cantus Jirmusm

'm
Canius firmm^
*-« ... ^
3 r:^rr:rjtrirj5i:
:rXFz;:tt-:!

rxc:: .T=tzi:i$ ^-T-^--

3X =:^-i:.ziz:::zt^::i± :H:

t-r-
i u
.:&.:-^^.
K7
r3S:
»--;3cr - :igBr:£;;
_i_^—i—
1 \

0-:-
i.A_iir-
gigtoiljliiii
Mm (9-
 138 Exercitti IIL Lefiio Quinta,

Jofeph. Video ficut in ligaturarum ipecie, ita quoque hic

unam alteramve Semibrevium divifam efle.
Aloyf^ Quando dixi , quod Semibreves integrx nianerc
debeant ,de poflibiiitate intelligi volo. Interim tamen ad-
vertes , ubi copia dabatur , id ubique ad amullim obferva-
tum efle. Reliqua quinque tonorum exercitia pari fiudio pro-
fequenda tibi committo,
Abfblutis jam quinque Speciebus , ubique feorfum exer-
citatis , id conjun6tim nunc ut facias , quam maxime te co-
hortor 5 fervato eodem Cantu firmo , conjungas E. G. Mini-
mas , Semiminimas , &
Ligaturas 5 quo fa61:o , qualibet parti-
um pecuiiarem motum nadia , mira Compofitioni varietas
accedet» In exemplo.

— t-nittir^z:! ^
i^r $: f:
[ ^=ggi=g
^^^MSi^ -r-V
^--iC. ~i
,— " t f f— -}—— \r

CantHs §13
ZZsZ ^ ^ — —^
$, ;:
-S.: ^
Jirmus.

g|^^P^fe{^^fe|^|S
>iiiw«^.wiwW » wift<
"

JU

:irte:
aM^sp "F-rf-f^-t^-T^* M—
"1
n'

%
^ ^ :=3S: ^- ^—
<^»^ II I' mun —wwnok—<—W|—*«»**Wi

Pari
 Exercitii IIL LeBio Quifitd, 139
Pari iiudio , &
huru: , &
cseteros guinque tonos qu-adru-
plici Cantus firmi variat'^ poiitione , ita ut in omnibus qua-
tuor partibus exiftere contingat , abfolvendos tibi impono ;
operamque dabis , ut quae de quaiibet Specie feparatim did:a
funt, nunc cumulate comprehendas : & quid muneris partium
inter fe exiftat, (quod te amplius iatere nonputo) ad amuf^
fim obferves, Quantum emoiumenti hxc exercitia rite in-
ftituta ftudiofis atierant , haud facile exprilni potcft : quippe
quum ferme nihil diflicultatis oriturum fit, quod his Specie-
bus exa6tis notum tibi futurum non
fit. Quapropter , ii
progreilum hac in Difciplina facere cupis fumma contentio- ,

ne te exhortor , ut his quinque Speciebus exercendis haud

exiguum tempus impendas ; novofque femper arbitrio tuo
Cantus firmos eligendo , ad minimum unius , alteriufve an-
ni fpatium exercitio huic infiftendo confumas. Neqi^e prse-
poftera rapi tc finas aviditate progrediendi ad Compoiitionem
idealem , arbitrariamque , cujus dulcedine alleftus hinc inde
yagando tempus terens , haud unquam ad veri fundamenti ad-
cptionem pervenies.
Jofeph, Per afperam viam , Venerande Magifter , val-
deque fpinofam incederc jubes. Vix enim fieri poteft , tan-
to tempore faftidiofo huic labori vacando , ne t^xdio afficiar.
Aloyf Ignofco Jofephe , quereiix tuse 3 tibique compa-
tior. Verum Mufse montcm incolere dicuntur,
quo, nifi via
prsecipiti non pervenitur, Nullus eft utcunque miferabilis
artis mechanicae tyro , qui tyrocinio ad minimum tres annos
non obftringatur. Quid dicam de Mufica ? quac non has mo-
do inertes , operariasquc artes ingcnio , difficultate , rerum
copia longe antcceilit , verum nulli liberalium artium eft fe-
cunda. Stimulet te futura fudoris utilitas. Ailiciat gloriae
fpes. Incitet exinde ventura fcribendi facilitas 5 deque ,
qux fcripturus cs , re6ta fcriptione certa fiducia* Quo fafto,
remoto ad tempus Cantu firmo , ad imitationum , fugarum-
que cognitionem te ducam. Prius autem praemittendum eft,
cxtra Cantus firmi reftriftionem , quafdam difli)nantiarum
alio quoque modo refolvi pofle V. G* Nonam in Sextam,
:

& Decimam in Tertiam Quartam in Sextam , & Tertiam

:

infra fcripto modo. E. G.

Mm2
 Exercitii IF. LeBio unica de Imitatione*

^.=^^.
~.ii»..^..

4 6 6
— mm —
sl
Jofeph. Quare lise refolutiones extra Cantum firmum u»
fuveniunt , & non etiam cum Cantu firmo f
^loyf* Non vides , utramque partem in refolutione mo-
veri ? id autem cum Cantu firmo , qui immobilis eft , fie-
ri non pofle ? difparitas itaque eft & patet his refolutionibus,
:

ubi motus obliquus indifpenfabilis eft , locum haud quaquam

efle. Nunc ad Bicinii Compofitionem , nuiio Cantus firnii
vinculo reftridium , retro tc reducam.

E X E R C I T I I IV.
LECTIO UNICA,
De Imitatione.
TMitatio fit,quando pars fequens antecedentemfequitur poft
•**
aliquam paufam fervatis iifdem intervallis , quibus antecedens
inceffit, nuIIaModi, Toni , Semitoni<^ue hatita ratione,- id
quod fieri poteft in Unifbno , Secunda , Tertia , Quarta , Quin-
ta , Sexta , Septima , & Oftava 5 quod exemplis ciarius patebit*

In Tlnifono, ^^
-s-
 Exercitii IV ^ Le&io unica de Imitatione. 141
Jojeph. Ex hoc Paradigmate colligo, non omnes antece-
dentis partis Notas in fequente repetendas efle.
Aloyf. Red:^ collegifti* enim muneris eft Canonum
Id
non imitationum , in quibus fatis eft , quafdam Notas profe-
qui.

In Secunda.

f
f^^^a^^g^ijiljlgH
pai^^g^ii^ JSzts

In Tertia.

^^^^£gii||^ipigfli^p
^— $xS:cM:
e ii I II n l i a I I l ii
"
I
1 1 —w—«Lc—^ ii j i» I «-^^

Jn Quarta.
rr-f-mr'
e S^feiSxffiiE

&
gM^MiS
Jofeph. Videtur
in G. finire.
ultimum hoc exemplum
:5t:n

incipere in C.

Aloyf. oblivio tc coepit illius , quod paulo ant^ di-

Jam
xi , imitationem nuilo modi , vei toni vincuio obftridiam , fa-
tis efTe , quocunque modo partem imitantem antccedentis ve-
ftigia fequatur? pr2eterquam,qu6d imitatio non tam in princi-
pio Concentus, quam in medio ufiirpari fbleat. Ubi rigor mo*
di haud multiim attenditur.

Nn In
142 Ex^citn IV. LeBio unica de Imitatione.
In Quinta,

igjspiigfigiigi ^ ;=»=

In Sexta, a

gEzE{E~f^ Siiiiiiis^
Pjgp^^gfipgg; —-^— -^-
*'

—
In Septima.

f gpffEp^gg-^:
f
;:i=tt:

u.

T>

,ipgiip^j^lg=g
/» OSiava»

r::x=ts::i=^=llt3ti-i::;;:t $
— L— L- iU-i— — JJ

Fe

Aloyf, Hasc exempla imitando non nihil temporis impen-

dcs 3
poiitis ad arbitrium aiiquot Notis , quas de Nota ad No-
tam defcriptas in quocunque intervallo libuerit , aiteri parti
inferes , & fupra quas variis Notarum juxta Contra-
figuris
pund:i praecepta fabrieando , habita concinne canendi ratione
Bicinium conficies. -

EXER-
 Exercitii V. LeSiio Z de Fugis in genere, 143

EX ERCITII V.
LECTIO PRIMA,
De Fugis in genere. ::

FUg^m kfugere^.^c /ifgarey dididm complures haud afper-

nandi Aud:ores affirmant 5 ac fi praecedens pars fugeret
fugata ab infequente j quod verum effet, nisi id ipfum , ut
didum eft, imitatio facerete Quapropter alia definitio, qua
Fuga ab imitatione diftinguatur, ftatuenda eft. Dico ergo :
Fuga eft quarundam Notarum in parte prxcedenti pofitarum,
ab fequente repetitio , habita modi , ac pierumque toni , fcmi-
t^niique ratione. Ad inteiligentiam hujus definitionis , pa-
tet , quid lit Modus. Per Modum intelli-
necefle fore fcire ,

go id , quod vulgo tonus appellatur. Itaque dum dicitur ; to-

nus primus tonus fecundus , &c. melius dicetur , Modus pri-
,

mus , Modus fecundus , &c. ad tollendam a:quivocationem

ihtervalli fefquioftavi, 9. 8. , atque fefquinoni , 10. 9. qui
toni nomirie quoque comprehenduntur. Ciim autem Modo-
fum materia fit fcrme omnium intricatiflima , nec incipienti
facilis perceptu 5 pro hic, & nunc de eo tantum quantum
ad noftrum prsefens propofitum fatis eft , explicafle contenti,
plenam cjus explanationem ad finem Operis differendam exi-
ftimamus. Modus igitur eft ferics intervallorum infra limi-
'tes Odavae contentorum, atque in vario, difparique fitu Se-
mitoniorum coHocatio. Huc pertinet iUud Horatii ;
JEJi modus in rehus yfunt certi denique Jines ,

Quos ultra , citraque nequit corfijiere reBum*

Cum varietas fitus Semitoniorum fextuplex reperiatuf,
fex Modi quoque qui fcquentibus Odavarum
flatuendi funt ;

Siftcmatibus exhibentur, nempe : D. E. F. G. A. C.

:=$:
^
mi fa mi fa
$— ^—
:*=: F
mi fa mi fa
144 Exercitii V. Le&io I. de Fugis in getiere.

:*-z±

fa mi fa mi fa
3^
:=*: ^^- :^r=3S:

mt ta re mi fa fol
m. :*

mi fa mi fa
s

; "9"
-~* ^A
"
f
i

'i <s • 1

V .
A ^ l

^ ^ ' j;.- ^. •
r^

Vides in fex diverfis locis Semitoniorum cxiftcntiam 5 nu-

mcrando de cujufvis Modi prima Nota ; quae diverfitas
nigredine Notarum indicatur 5 qui liorum autem primus , fe-
cundus, tertiufvc fit &c^ in prsefentia tranfibimus , interim eo,
quo hic pofiti fimt ordine , cos numcrantes. Porro Modus
Quartac, &
Quintae intra Oftavam cxiftentium limitibus ter-
minatur : juxta quos limites Fugarum themata reguianda fimt.

8«MMM*
:^r=ii
JSt
:— <i ::
35--
1=:]^
~ ^ z:^:z::ili=35E

Adeo , fi pars incipiens,Quintas faltum ne parsfe-

efficiat,
quens Modi , vel Oftavae limitem excedat, Quartae faltum fa-
ciat , necefle f it , & vicc versa. E» G.

--
f—
—t-^^^^-t— a- —^—
"
T'"!!:^-'!'"
^ - rr
"^i ZT"^ --fr

:^xrr:^:-^- --3:g:r:=z:n:^ ;-xr^_r rb=^ ::zr=:

'

-^

^
^ ¥
Ad quod imitatio non obftringitur 5 cui fufficit , cosdem
gradus , ac faltus fequi- E. G*

1« I iHhl^pM
-^ «^——
,-.—

rjfc:::
ih±z
.— i^
^ i^
tSci:
-^
Poftre-
 .Exercitii V. LeEiio I^ de Fiigis iri gejjere, 145'

Poftremo, Fuga, extm intervalla Modum conftituentia ,

V. g. extra Unifonum, Oftavam, & Quintam inftitui non po-

teft: Imitatio autem ut did:um eft, in omnibus intervallis.
,

Jofeph. Hucufque quac de Modis, Imitatione Fugaqae ,

di6ta ftmt, percepiile mihi videor. Jam, ut edoceas quxfo, ,

quid in eligendis liibjediis , & quo modo Fugae inftituenda?

atque ducendae fint perfkpe enim audivi , rem Fugarum non
;

omnibus hujus difcipiinae Profeflbribus notam elle.

Aloyf, Ita eft , frequentior de iliis auditur fermo , quam
fcientia. Ut itaque nihii earum te lateat , quod quxsifti , ex-
ponam. Sex difrerentes modos dari , ex ante didra demon-
ftratione Ideoque cuivis
Gonftat. Modorum etiam pro-
prium fuum fubjedtum aptandum efte. Ex quo infertur,
thema primo Modo proprium , fecundo , tertio , quarto , quin-
to, fcxto minime convenire, proptcr tonorum,femitoniorum-
que f itum , in quolibet Modo difterenter repertum , ut exempla
monftrabunt.

SubjeBum primi Modi proprium*

±—-^. Hoc thema , a parte fe-
Izfz quente Quinta reafFum-
in
ptum eosdem tonos, & fe-
re y fuy mi^ re^
mitonia fervat. E. G.
^ Id , quod in nullo caete-
rorum Modorum huic fubje-
d:o ufiivenire poteft. Videa-
re, fty mi, re.
mus Modum J, /a, mi ^ re
qui folus Modo jQ, la^fol^ re y aequaiitatc proximus eft;

Sr6 ^ ^
re^ fa^ miy re. mi y foly fa, mi.

Ubi penultima Nota loco mi^ fa ve-

in partis fequentis
nit, & toni, femitoniique fitus invertitur s nec fiibjecSi fifte-
ma in prima partc propofitum , aliter haberi poteft , nisl Dic-
fis penultimae Notas praepolltae adminiculo, E. G.

^ ^ ^ ^ T — TT quod genus Diatoni-

Id

{
cum in quo nunc verfamur,
,

miy m Oo haud admittit , fed omni

rCy fuy
Diefi,
146 Exercitii V, LeStio IL deFuga duarum partium»
Dieli , & b. molli in thematibus abftinere debet : alias enim
nunquamgenuinamModorum naturam compertam haberemus.

EXERCITII V.
LECTIO SECUNDA,
De Fuga duarum Partium
"VlUnc Fugas duarum partium, piana primo ac fimpliciflima ,

-^^ methodo conficiendi artem te docebo. Accipe fubjed:um

aliquot Notarum, Modo, in quo laborare intendis , appropria*
tum illasque Notas infcribe parti qua incipere animo con-
;
,

cepifci ; quibus finitis , fi modo nihil derogetur , fecundx par-

ti , Quarta , vei Quinta intrando easdem No-
five fequenti , in
tas dabis interim cum parte , qua thema incepifti , variis
:

Notarum figuris modulando , ut Contrapund:o florido edoftus

€s Contrapun6tum fuperinflrues.
, Quo fad:o , pofl aliquan-
tulam modulationem partes eo difponendo primam claufulam
in quinta Modi
Pofl haec, pofita integri tadius,
conficies.
aut dimidii pausa, vel intercedente magno faltu , etiam abs-
que paufa , in parte ferme , qua incepifli , thema reafTumes 5
fed alio , quam inchoatum eil , intervallo ; pars altera , fadia
aliqua pausa prius quam
,fiibjedium in altera parte finitum
,

fit, intrare tentabit , deinde nonnihil modulando fecundam

claufulam in Tertia Modi conflrues. Poflremo , pofito in
utra partium fiibjedio , alteram partem in fecundo protinus
fubjed:i tadu , fi res patitur, cum liibjefto intrare facies , &
ita , conjund:is ardiflimo vinculo partibus , claufiila finali Fu-
gae finem impones.
Jofeph, Memini, te fupra dixifle
Jloyf, DifFerre dubium tuum nunc expedit, ionec res
obfcura Paradigmate clarefcat. Accipiam itaque fubjed:um ,
quo paulo ante Modi natura demonfirata efl , pra^fcriptoque
modoid ducendo, Fugam efficiam^ qua norma facilior , & ex-
peditior via tibi ftrata erit. E. G.
Fuga a 2. Cadentia in '^ta,
—
_

t-H—
 Exercitit V, LeSiio IL de Fuga duarum partium, 147

Cadentia i72 '^tia.

3S;
iSSEiiiii
1=3^: ii:^-:i^:^^p::Jz^xz§:zn:r

\f^^
Tl^- r

=^z: =^E|:rIi
:r:
jj: :=:z^=zp=a:=n-z:
:= J

En finitum in Alto flibjedium a Cantu , idque in Quinta

Modi aflumi interim Altum Contrapundri
3 floridi fpecie va-
gari 5 ufquedum fubje6lum in Cantu finitum fit. Foji fad:a
brevi , utraque in parte, modulatione , claufulam in Quinta
modi confici. Quo faBoy vidcs ab Aito repeti fubjeftum in
QuintaModi inferius, absque paufa quidem, quia per fal tum:
deinde pofita pausa intrare partem Cantus in Odava Modi 5
led maturiiis quam in principio , nempe in tertio fubjedii ta-
Qox , modulante interim Aito , finitoque denique fubjed:o in
Cantu poll: brevem utriusquc partis moduiationem confpicis
fecundam claufulam in Tertia Modi conftrudram. Pojlremo
comperies fubjedio in Alto affumpto , ab Cantu extemplo in fe-
cundo taftu idem fiibjedtum intextum efle , indeque claufula
finali finem imponi. Hac itaque fimpliciflima methodo ufus,
ac caeterorum exercitatione Modorum gradatim pleniorem Fu-
garum fcientiam adepturum te, nullum habe dubium.
Jofeph. Video in hac Fuga aliquibus in locis Diefes , &
b mollia pofita efle , contra praeceptum de iisdem in Genere
Diatonico non adhibendis.
Aloyf Intelligendum puto de fubjedWs , ubi ad nofcen-
dam Modorum naturam difFerentiamque , Semitonia naturali
ratione venire debent, absque Diefis, vel b mollis adminiculo.
Alia ratio efi: in Modulatione, ubi Diefis, atque b mollis ufus
non fblum non prohibitus , veriim etiam ad evitandam afpe-
ram mi zowXx'^fa reiationem nonunquam necefl^arius eft» O-
riuntur autem did:x relationes ex fequenti ferme mi contv^fa
oppofitione.
O O 2
148 Exercitii V^ LeSlio IL de Fuga duarum partium.
—^— _f
fupra
]am aperidubium tuum, quod
proponere in animo tibi fuerat.
Jofeph. In difcrimine inter Fu-
gam , Imitationemque fiipra dato
:=:==i:::i=3E— afleruifti , in Fuga parti fequenti non
nisi inQuinta, Odiava, & Unifono
facultatem intrandi fore j paulo vero poft in dogmate confi-
ciendx Fugae de Quarta quoque mentionem fecifti.
Jloyf, Primo locO refpedius habitus eft ad Notam funda-
mentalem , fequensque fiftema :

Cui quarta utique non incft feCundo ve-:

^- ro ioco ommifsa Nota fundamentali , habito-

^ que refpeftu partis fiiperioris ad fequens fifte-

ma refpexi :

:=—:$: Quanquamctiam hoc in cafu A. illud

"^-
Quinta dici poflit, quia Nota fundamenta-
.ji
lis D. flibinteliigi debct^ unde fequentis exem-
pli pars fecunda in Quinta fequi cenfenda eft. E. G.

U-^l

H-
5r:=^:
^^§S^^
-e

-Zi":|3£rizxzqrrri:'y^Jit44~riT~ fterrprri=:

;pg|gpgggpgEj ^;gEgg j

£g§^iS|S^=^^=|^^:
I^SIilSiigiSi
<?-
 Exercitii V, Lefiio ILde Tuga duamm partium, 149
Jojeph, Quid qiiod ad finemFugx, idqae in iubjecto
ell:,

Notarum figuras nonnihil immutatas confpicio ?

Aloyf,Dico, non foium permiffum cfTe flibinde folutas
Notas ligari , verum etiam , nefcio quid grati per lioc accedere
Gompofitioni imo perfkpe , ubi fiibjefta in anguflum contra-
:

hi aliternon poflunt hac figurarum fradiione opiis efle. Nunc

,

tu ipfe alterum modum E. ad manus accipe & eie6to fub- ,

jedio, nulii altcri Aiodorum conveniente , ad prioris exempli

normamFugam conficere tenta hoc tamen difcrimine, qaod, :

iicut & in priori & omnibus aiiis Modis prima Ciaufala in

,

Quinta fit, ita in hoc in Sexta facienda iit 5 ob rationem ,

quod accedente parte tertia, Tertiam majorem exigente, nimis
aliena foret ab lioc modulatio Modo 3
peflimaqae ex mi con-
tra fa oriunda modulatio propter mox fecuturum F. aures
ofFenderet. E. G.

rz::^:^:n,

•7-^:1
=-e

Nunc intelledris omnibus, ut puto, ad hoc neceflariis, ad

operam te accinge.
Jofeph, Si primum tentamen non bene mihi ceflerit , nc
acgre Magifier etiam , etiamque rogo.
feras , te
Aloyf Mitte timorem 5 nofcis enim patientiam meam 5

neque ego ignoro hujus fludii in tyronibus difficultatem,

Modus E. ^*s
"7 ==
—T~ *
T ziil^
150 Exercitii V. Le&io II. deFuga duarum partium.
f
H-+zJ= V ^^
| ,1 -J. » ^— .1 , ^. _ i

T- -L
::r$— i=t=J=?^J=
-- 1-
^ r~A
;iz$zi.::.:

^— *

^—v ._v— -iS,~.

irz_r
P bee;

-
iiiii&i
:3:?:

Jofeph. Subjed:um nulli alteri Modorum in genere Dia-

tonico applicari pofle confido^ an autem tra^tus acque refpon-
deat, a te inteliigere cupio.
Aloyf, Madie animo , Jofephe , fub je6tum tam fcite in- &
ventum ejusdemque tradtus ferme Tyrocinium tuum exce-
,

dunt 5 fpemque facis haud vuigaris hac in arte futuri progrefsus.

Perge nunc ad Modum F. cseteras fuperftitum Modorum &
claves.

Modus F.
^ ^ /^
r^ -^
^
m~
•

:iz:^-..--^- z.^: -:xz±iy-^:

ri"ii:h:ii~
""1 r

-^
g!;af±r:s:ti=?z: 1±' - -^
:::r:: fc

|||ig|:gjg|5Eigl||;
'^z—
— :i

-tv-t-r:i|^$r^:t
:|ii|-':

i
H =Sit:±z£
r^
EgErrE^ '^: a:-IJi£ AxitiEEtr:"
^^-^-Hf---
zi:x- •
:~i
:rfct=-S==-Er*S:E:^=t3iI;:
T -A- ^\_^- -~^~
t^*
._ .. i, : I r r
;«3:~Et::±:E -CX-
Modus
 Exercitii V. LeBio IL de Fuga duanim partium, i5t

Modus G. ^
rH- 'T
3!^ :$
4
37^
=-e i ^,
Z1Z5 jfz:
('^

.igiil^SsiiiiEi ::~S?r::^

rt
=§glg||; =tti

Jofeph. In claufula fecunda conficienda nonnihil haefita-

bam , an fic , vel fequenti modo facienda iit. E. G.

r*H-
Ciaufula ifta , cui
Aloyf.
JEf :::^i::^::zrtz::; duabus opus eft Dieiibus , imo
tribus, accedente parte tertia.
-3-^--^f ^---j~+---^— ff nimis -ab hujus Modi natura re-
•^ cedit 3 magisque conveniens eft
Modo transpolito , de quibus
infra dicetur. Valet itaque claufula per Septimam , Sextam &
a te ufurpata. Jam ad Modum A. ordine noftro quintum
procedamus , cujus , quum aliquanto difcrepet ab aliis Modis,
exemplum ego tibi ante oculos ponam. E. G.

-4:
^ ^
m^z l^lflffff-ljfffi^t

P P *
 152 Exercitii V^ LeBio IL de Fuga duarum partiurn.

Vi-^rA M^^iii
.«-

figffa^jE^

l|
„^ II W l—ll I
lll ll I 1 1 » MlA II I

Jofeph, Cur de Nota ad fecundam

fecunda^ partis prima
per faltum Tertias procefleris comprehendo 5 quia fa illud in
,

primae partis fecunda Nota expredum alias haberi non Jicuiflet.

Sed quare pofl primam Claufulam reaflumptio fubjefti in Al-
to in B, mi y itaque in chorda Modo non convenienti fafta
fuerit , ignoro.
jiloyf Hanc neceffitatem caufat partis fundamentalis in
E. exiflentia , qux impedit introitum in A. utpote diflbnantia
refpeftu E. infrapoliti : verum nihil perfediioni Compoiitio-
nis derogatur , imo
in melius vertitur , li id in medio Fugas
fiat j quia hoc padio partes fubje6ti ubique xquantur. Aliud
judicium ferendum c^: dei principio Fugac , ubi ratio Modi , &
chorda introitioni fubjedii debita, de qua jam didium eil, accu-
rate tenenda eft.
Jofeph. Magnam animadverti difficultatem in fubjedis
magis , magisque contrahendis , &
videtur, fubjecSade induftria
ad id eligenda fore.
Jloyf Ita eft. Probanda itaque primo, inquirendaque fub-
je^ta funt , hac ratione tradrabilia ideoque ante fele61:um ad
:

id reflediendum erit. Caeterum nonnemmem fortaflis audies

cachinando tibi objicientem quam trita, jejuna funt hxc ftib-
:

jedta 5 nulliusque faporis ? Rem vero ita fe habere , neutiquam

inficias ivero. Non enim ad conceptus fublimitatem hic re-
fpicitur , fed folum ad genuinam in Genere Diatonico Modo-
rum naturam, quod Genus limitibus fatis anguftis includitur:
major excurrendi,fuccofloraque capiendi fubjedra libertas erit,
ubi mixti Generis ufus concedetur , de quo ad finem Libri
Primi
 Exercitii V. LeSiioIL de Fuga duarum partium, 155
I
--, -
II , ^
-
III .
-.-
,
-

Primi abundanter didium eft. Nunc ad ultimum Modum

C, progredere.

•G
—r—
w.

^^^^^
irLi"^:EJi?zrE5i332

^^SiiSS
-^— fs 5

[^^ »^—»— 1 « W ' I

. Ji H I
^^
\
\ —

i ^# 5:]=H=

.MM Hsec itaque eft adumbratio , veftibulumque , qua patet

ingreflus ad Fugas.
Qucmadmodum ars pingendi nisl praevi-^ frequenti deli-
neatione non aquiritur, ita quoque ad ubcriorem Fugarum
fcientiam opus eft haud brevi ad formulam praefcriptam exer-
citationc , quam tibi fummoperc commendo , aiia femper , at-
que alia inveftigando.
Jofeph. Inops mihi videtur hoc Genus, atque magna la-
borare penuria, inde cxiguae pcrvium cfle inventioni.
^loyf, Rcftri(3:ius efle Genere mixto , nequc adeo paten*
tcm cxcurrcndi campum haberc > non contfadico : vertim
Qjl aptif-
154 Exercttii V^ LeBio III. de trium partium Fugis^

aptiffimum ad dignofcendam Modorum naturam , eorumquc

differentias, & ad Compofitiones a Capelia absque Organo de-
cantandas magnopcre neceflarium : neque tamen inopi^e tantx
cft , quin varia iubjcd:orum genera reperiendi copia lit. Re-
lifto itaquc Bicinii ftudio privatje exercitationi tuse, ad trium
partium Fugas procedamus.

E X E R C I T I I y.
LECTIO TERTIA,
De trium partium Fugis.
QUid muneris Tricinio fit , fcu intervenicnte Cantu firmo,
,
feu absque co , cx hucusque diftis jam notum tibi fore
fiippono : magnopcrc ncmpc pcrfeftse Triadis rationem habcn-
dam efle. ^unc videndum occurrit , quo modo trium par-
tium Fuga inftitucnda , & quid in ca obfervandum fit. Quod
dc Fuga duarum partium diftum eft , hic quoquc fubfiftit
ufquc dum parti tcrtiae intrandi tempus fit j id quod fit abfo^
luto in utraque partium fubjcdio, vel poft quandam moduia-
tioncm, vcl cxtemplo fine modulatione, prout partium con-
ftitutio aut patietur , aut poftulabit , quod aequo Componcntis
judicio pondcrandum crit. Et nc pars iiia firuftra , &
absque
novze harmoniae acceffione intraflt videatur , adnitcndum cft
ut introitu fiio aut Triadem harmonicam eflSciat , aut in re-
gulata pcr Ligaturam difllbnantia ( quod elegantius cft ) intrare
detur.
Jofeph. Quam utrarurn partium quoad intcrvalium pars
tertia fequi dcbct?
Jloyf. Illam plcrumque, a qua fubjeftum primo inccptum
eft, ut varietati, cujus permagna ratio hadenda eft, confiiltum
lit. Quod fi partium conftitutio ferct , ut alio intcrvallo in-
judicium tuum fequi lice-
trare confiiltius tibi vifiim fucrit,
bit, ad quod praeccptum hoc flcftcndum crit.
Jofeph. Eftne eadcrti claufularum in Bicinio paulo ante
difta?
Jloyf. Minim^. Imo nulla claufula formalis , aut abfb-
luta ( quae tertia majorc clauditur) facicnda , in qua fubjcfto
poteflatem intrandi non cffe pcrfpcxeris. Econtra , fi fiibje-
{bxm intrare pofle cognoveris , non ibliim in Quinta , Tcr-
tia.
 Exercitti V. LeBio IIL de trium partium Tugis» 155
tia , verum etiam aiiis intervailis noii nimis averlis ab natu-
ra Modi, claufulam, & abfolutam, & fiftam rede fieri affero.
Jofeph. Quid intelligis , fuavifllme Magifter , per claufu-
lam fidiam ?

Jloyf. Claufulam formalem Tertia ma- , five abfolutam ,

jore conciudi, inde in Oftavam labi, non ignoras. Claufula

vero fi(5ta loco Tertiae majoris , minore utens, clauflilam forma-
lem auribus expeftatam evitando eludit , atque audientis opi-
nionem fallit. Unde ab Italis Inga^ino nuncupata eft. Vi^
deantur exempla.

^—
;^g^=^Epa:ffii^ J..^— —
Clauj^formaL Clauf fiSia, fBa.
^- -^--
3!^:: i i
^
!

Poteft etiam Ciaufula formalis evitari fervata in parte fu-;

periori Tertia majore, cum pars fundamcntalis 06tavam eflfu-
giens aliam afTumit Confonantiam. E. G.

^-^ r^ff
e =3X:
:x$:
:$:::

Id quod in plurium partium concentu multo elegantiiis

ufiivenit. E. G.
a 3. a 4.

--—-3^—^

-i'7
•-
m:;::5=C3S

rs:
— ^- ^iu i

±
i I

-
.3^:-

' A— 1
1 " ' I '• m

-.- A ^A . .
. ..
^ .
j.

H} -i}
I- mt^mm^^^^'^

^
i.

a
13 ^:zl, ,!ziir.,»,usv
0.9
156 Exercitii V* Leflio IIL de trium partium Tugii\

Videamus nunc , quo modo Claufiila formalis fubfifteie

polfit bcneficio fiibjefti intrantis etiam in intervallo , modo
non multdm confiieto. E.G. Subjefti fequentis ufu;

3X:
^Z :X^:z:
u

l^gf^^^i^il
a— 3: n
;$r:-
i~>—

F-
3Srf

demonftratur nonfblum, quo modo Clau-

Hoc cxemplo
fiila formalis in prima fubjedti Nota formari poflk , veriim
ctiam , qua ratione reiiquae partes eo difponendse fint. Videa-
mus nufic claufiiiam in fecunda fiibjefti Nota exftrudtam

^m —-^-
Ejusmodi claufiilas formales
non foium permitti pronuntio ,
vertim etiam per eas haud partim

:3J?iz:
*

m ornamenti Compoiitioni accede-

rc. Hxcde claufiila formali fiib-
jecSis inneftenda. Nunc exem-
pli*s docebo, quo modo claufiilae

immixtae , vei Tertioc

fiibjeftis
J^ h~p-' —- —•^^— «**
majoris adjumento, in parte fun-
damenti , efFugiendae fint, Accipiamus fubjeilum primae Fu*.
gae in Bicinio affiimptum.

f^^S rst
i 135:

=^J
fc>MM^M mmA
 Exercitii V. LeSiio IIL de trium partium Fugis^ 1 57
Jqfeph, Quare tot clauiulas in Bicinio flatuifti, & hic ia
Tricinio reftringis?
Aloyf^ Claufulas in Bicinio conceflas natura differentcs
cfTe ab claufiiiis formaiibus , haud ignoras ; utpote Septima
& Sexta , vel Secunda , &
Tertia conftantes , minusque quietis
habentes. Unde hac re accuratius infpecSa , compertum eft
claufulas Septima, &
Sexta, vel Secunda, &
Tertia nixas , effe
potius difpolitiones adciaufulasformaies, quamut ipfx tales ap-
pellandae fint : quia accedente parte tertia , cseteris nihil im-
mutatis talcs efficiuntur. E. G.

= ::^r" i T^ —*"
i"",T"~~~n~'"~^~t^nvf~"i"^~X7:':'''r!

EiS ^—
V

AcceJJione Partis tertice.

Jofeph. Obfecro Magifter , ne excandefcas ad

te fiiaviffime
tot quxftiunculas tibi forte taedium parituras.
Aloyf Audafter expone 5 in integrum enim hunc offen-
fionis iapidem amovere cupio , in quem tot Profeffbres tam
frequcnter impingere comperio.
Jofeph. Quare Claufula formalis cum fubjcdto intrantc
valet ,& absque eo non admittitur ?
Aioyf Claufiila formalis , quietis indicium cft ^ ideoquc
non nisi in fine , aut finito quodam articulo , novi cujusdam
fubje^ti affiimendi causa adhibenda^ Subjeftum autem in ipfa
Claufula formali intrans, quietis opinionem abftrahendo , mo-
tumque in hoc Compofitionis genere ufquc ad finem defide-
ratum promovendo , finem nondum adelfe fignificat.
R r Jo"
158 Exercitii V. Le&io IIL de trium partium Fttgis.
I
.. ——
- . ., - ... ^ ^ . ^
^
—^^— ^^^^

Jofeph, Soluto Iioc dubio , perceptisque hucufque

diftis
fatis inftrudium me puto ad Fugas trium partium aggrediendas»

Aloyf Fiat. Pofteaquam antc demonftravero , qua ratio-

nc duabus partibus per Septimam , &
Sextam , perque Secun-
dam , &
Tertiam defcendendo progrefljs pars fundamentalis
accommodanda fit 5 quo haud parva modulationi facilitas ac-
cedet.

I^-p-^-r ~
'<^-
:|Sii3|

SilMiiSP
Hil^iii^:
r

-e teEfe|3*H
ii5=
ZZS-~ ^-
§-<! ^ 2

H-^-A—
_!$__ ::$-_^__
Sv^-y
_-i :S: iE
fcl&-
I^l^^nozl

^-
L iiilffii^
Ex
quibus exemplis colligendum eft,ut Quintsc, &S0x-
tae conjund:im pofitis locus fit , inter partes fuperiores Septi-

mam in Sextam , vel Secundam in Tertiam refoiutam reperiri

debe-
 Exercitii V. Leciio III. de trium partium Fugis, 1 59
debere. Id quod etiam de Quarta , aggregatim exi- & Quinta
ftentibus intelligendum puta. Hujus, fimilisque modulationis
aliqua parte , vel extra, vel intra fubjeftum te juvare, in- &
grefluro fubjedio viam fternere poteris« Pergamus itaque ad
Tricinium, Bicinii fuperioris fubjed:a fervantes , trium partium
textura deducenda. Primum exemplum ego fubjiciam , per
cxteros deinde modos tibi imitandum.

fuga a j. Modi D.
y.
i^- iz::^=T=:^z
3IEE:E==
-/-

±:& iiiiiil§i^iiii
<}-- — ^- — T"
I— ^
EEF
i^
^z-i

'^
:x'^^
—^- tV
:<S::=:t
rte — ^-

-—
& ——
r
v^
-^ — ^.
-

ffgit^^gg^ijgf^liglg
/^
—
p^pii ^ I:

:
=:=!$:

^iS
j.-
:3: -^-

W -*»l
••
.i>-
^^^sl
Ht rrs!?::
Se -^ ?^
l^- wJUi 11
^—>*'
1> » -»

Rr 2 ii
i6o Exenitii V^ LeBio IIL de trium partium Tugis.

£|; _^

gE|EgEg||El|lgi=plip^^p5ig^|
ff

L - - " -K- ^^ "V- -^ - — — ^

Principium hujus Fugx nihil diverii continet ab illa ia
Bicinio poiita, ufque ad tertiae partis ingrefTum, ubi durante
fiibjeflro, fiiperiorum partium congrua canendi modulatione
Contrapundium interim inftrudrum eft. Quo fadio Altus
flibjedium repetit, alio, quam incepit intervallo, modulante
interim parte fundamentali. Sub id tempus Cantus adjumen-
to paufie quieicit , atque ad novum ingreiTum ic prxparans
diverib , quam in principio , intervallo intrat , idque in diflb-
nantiavalida ad flibjed:i prsefentiam indicandam claufulaque, :

fcxti€ minoris ope , devitatun

Obferva prxterea rationem, ob quam ibi fiibjefto finito,
pofita trium taftuum pausa protinus Alto quies data fit ideo :

nempc primo , quia parti fiiperiori cum parte inferiore tam

cominus exiftere contingit, ut in medio locus opportunusAl-
to non relinquatur. Secundo , quia Alto cum fubjefto pro-
xime intrandum cfl. Neque incuria praeteriri vellem hunc
Aiti introitum in Quinta, & Sexta maximam enim addit
:

vim Compoiitioni , ejusmodi intrandi modus. Animadverte

porro mox fequentem Tenoris introitum , modulationemquc
fuper exflrucStam.
Jofeph, Haud
vidctur introitus ifle Tenoris ad praefcri-
ptum modum efle faftus nec Triade harmonica , neque dii^
,*

fonantia flipatus , utpote Sexta duntaxat , &

Odrava conflans.
^loyf. Summopere deleftor mente tua ad omnia circum-
fpecSa* Veium fcias oportet , modum illum intrandi, de con-
fiiio potius, quam de prxcepto efle datum. Deindc , prxter-
quam quod Nota fiibjefti prima parvi iit momenti , utpotc
minima , Sexta fuperimpoiita per fe fortis , audituquc facilis
ingreflum fubjefti haud obfcure prodit , atque defedlum Har-
monix fupplet. Eftne tibi fatisfailum ?
JofepL Omnino.
Jloyf
 Exercitii V. LeSlio IIL de trium partium Fugis, i6l
Reliquum igitur examinaturi progrediamur. Con-
Aloyf,
Hdera deinde modulationem fupra fubjedium exftru6l:am,qua
in fuperioribus partibus continuata, claufulam vides in F. fa-
(Sbam , eiufam tamen per fubjed:um in Tenore poit paufas in-
trans. Deinde figuris Notarum nonnihii immutatis , ut iingu-
lis in tad:ibus cuilibet parti cum
fabjedro intrandi poteftas lit^
tandem Claufula finali Fugas Finis imponitur.
Jofeph. Ex didis , fadlisque coiligo , nunquam paufam
ponendam efle, nisi immediate {iibjedium fequatur.
Aloyf Ita fane. Aut fubjedum vetus, aut certe novum,
idque caeteris partibus deinceps repetendum , poft paufam in-
duci necefle eft nisi objurgationem in te experiri veiis Evan-
:

gelicam, Math. 22. cap. Amice ^ quomodo huc intraftiy non ha-
hens vejiem nuptialem.Jam modum E* ad manus accipe
Fugamque trium partium eo, vel alio haud multum dillimili
modo conficere tenta : neque hsefitans, quo intervallo ciaufu-
las exftruas , dummodo in iis fubjedo eleganter intrandi facul-
tas detur. Juvabit autem antea claufulam finalem hujus Modi
monftrare , quae diverfa ab aliis Modis eft»

r .—

e=«- »e-a-

131 -^M'

^
~G ::t?:
:tt=r:

¥uga a 3. Modi E>

-^
iss^ l—»X M IW I ! .-Liir» ! — I , *„
|
i
- • I
1,1 .^

fc»i [ II I — I
—»!— I
•
"
i'| 1

gp mn m Hpi H k M^jBM
i

Ss
|62 Exercitii V^ LeSlio IIL de trium partium Fu^is,

,|:t:z;z±:
X
— --—-<^- Ssife
:r=i=i;2
X

^^^SSip^S3|iH
'^
^^a^l^ljii: T-

:$; :ir:zr*"_T^
«-1.- « ^ , :

5: ^ ^
.i^ t^JTn ^f^

-A-^T-^ry-j f"-^
=$:$: ^
i -— *-

1 S -^ j^fal^ ^-^ qz:

i^gHlliHl^ili^
fSS^i^^
—

1
Lii-irt:^?::: gagtfMw «irdi. ipwM«^i <i^ji^«i^ip

>
 Exercitii V. LeBioIlhde trium partium Fu^is, 163
Jojeph, Haud absque timore, Venerande Magifter, coram
te cum hac Fuga compareo. Vereor etenim , ne claufulam fk-
pius , quam par eft , in A. faftam animadvertas.

Aloyf. Mitte timorem Jofephe. Longe ab reprehenfione

miror, qnod in hac re Tyroni, & fubjeftum tam fcite intexe-^ '

re , & moduiationem , Modo tam propriam reperire tibi con-

tigerit. Ad claufuiam enim facpius in A. repetitam ipfa fub-;
jedii qualitas te induxit quae non obcft varietati , utpote alio
:

femper, atque alio modo per Notas comitantes variata. Et

fi quid Jepori in modulis Mulicis tantopere defiderato deefle
videtur , Generis Diatonici reflridiioni maxime autem hujus
,

Modi egeflati tribuendum eft. Laudo pritterea concinnum

partium Cantum , quarum neutra impedita ab altera liberrim^
vagatur* Perge nunc proxime ad modum F, & inde ad reli-
quos.

Vuga a j. Modi F.
v^
1
i7
L

rSE Ft ijr:: 2
lii

fiiis^li -"T w^

^Si^i V-

Ss2
164 lExercitii V. LeBio IIL de tritim paytium Fugis.

lii » —aJLais- •« i^>-.h-

mm r-\

[ggiig|gffl#^|
:r3^=:i -.-^: ^
^ ».-4,.; ^- * —1 • l —,—^-^ — i-<\ft Z.i

-^ r$:rr
^^S^iiiiiiii
nxii: ~^^ i$z: :rzt?zr
- -^ V "" $^ feiiii
-/
3^- T ^ C3!czzt
-1 —1^—— —^—^ L —— »
.. .

pz^ri-airnr

a- fttt —n -r-^
.._£!
izn:
U
zziztiz

t
3-:-
-ci^-it-tpirirz
-ip-. . -^ .
:$:
-
jj
— _^
Jofeph, Vix non mihi blandior , Fugam hanc non admo-
dum male mihi fucceflifle , nisi in modulationem iliam anim-
adverteris immixtam
ubi fecunda vice Altus intrat. fubjefto ,

Jloyf. E contrario valde vafre , ingeniofeque modulatio-

ncm illam inftitutam efle ajo. Etenim cum , ob Generis &
Diatonici, & Modi rigorem omnia trita via incedere debeant,
paululum peregrini, non nisi modulationis praefidio, fubjefto
immifceri pofle , perfpicuum eft. Admiror prseterea fubjedto-
rum ingrcflum ubique opportuno tempore adhibitum , con-
comitantemque ad Contraptin(Si regulas Concordantiam.
Perge ad Modum G#
 Exercitii V^ LeBio IIL de trium partium Fu^is^ 165

¥uga a j. Modi G.
rz
V-
—T-
<7

/.

_ — — —— —
j - ^-TV'^

4- -^_I=3S:
-^

ttr^:x:$=iz=:^=r: T—^—T^-f-T-r-^^-nT^
w * . 111 M I
— I ift^w —- T^^w
I >' m- ^F

gF£^3p-|t^pgiiiipi
53EE2
^^l^lllg^jgggipp^
gzgil^ ^ S=3 ^
fc
le — 11 —^' *•"''' 1 1

tyt>T-»-T

j n- i" — *• I .
j. —
-^, 1 . . .» . ». j . .» I

/^ /-^
|||:S|:A^

Tt
l66 Exercitii V. LeBio III, de tYium paYiium Fugis.
A _, O
rrr: ^- :i3S:
-0:
|EH
t:xs rr

§f5j|^:|%l=)^'
ll^
^:
iss :$:

-
— ^
--w —
,iJ

r-^-
-e

<^--
^Siiii
35—T- ;zT=-=nz?
*—

m^r-^-T ;z^

M
-9~-
, ; — •
* -
—^ i — feffe
-^
^lplSl^ i-i — t±±^=:l:z± ^
,^.. ttt:
ilrss::
g^ ?:
I 7^_

-^ - ^i v^
'lilP»
r^
•u-^
|||| j^|fe^|:|:^|gt ^^
17=
t ^: ,^WM*l*n«i awMAu iMiW^ ! ihvi.M*
 Exercitii V. LeSIio IIL de trium partium Fugis. 1
67
/^
^
J.

1= '—- -3
i

:|:g|^^;gEJ^^E^ ;x5 ^:?x5:

9^- -^ Ei^ ^ -^- :^ 3:e:

Fuga a^ 2* Modi C.
r-

B ^
r-
gi^^l
'

T- T --jr

i^m
d- «
1—^-1$

iSffiiSiii^Sii
"*T l T :^
ziSrziS:

-^x^T^
^pi^^^i^
:::i:x^:

Tt 2
 Exercitii V^ LeBio IV*cle Fugis qmtuor partinrn^

Aloyf^ Incredibilitef Ixtor, hac brevi fimplicique Fugas

componendi methodo te non modo leviter
ve- tinftum efle ,

rtim etiam iongius jam proceflifle j id quod partes pulchro

canendi modo incedentes , debitoque tempore quiefcentes , &
opportune intrantes haud obfcure demonftrant» Ut adeo ia
hoc Compofitionis genere nihil tibi deeffe videatur, quam ut
ufii per aliquod tempus continuato faciiitatem adipjfcaris.
Da praeterea operam,ut crebris ligaturis jam uni, modo alteri
parti infertis compofitionem diflinguas vix enim credibile
:

eft , quantum condimenti per eas modulis accedat , quo fit »

ut quxlibet ferme pars , motum difparem nad:a , facili ratione
perceptibilis auditui reddatur id quod non folum in hoc ,
:

verum in omni Compofitionis genere tibi didrum volo. Cx-

terum, ctim in Trino perfediio exiflat , te etiam , atque etiam
exhortor , ut huic ftudio privatim amplius vacare pergas , ex-
perturus inde , quantum emolumenti ad plurium partium
Compofitionem , quantaque facilitas enafcatur» Nunc ad Qua-
tricinium.

E X E R C I T I I V.
LECTIO QUARTA,
De Fugis quatuor partium*
QUid muneris fit quartse partis , quemque locum in fup-
^plementum Harmoniac occupare debeat, fuprk per totius
Exercitii Tertii curfum abunde explanatum^ latisque tibi no-
tum efle confido. Superefl itaque dicendum , quam ex tribus
Eartibus in Fugis quarta pars intrando fequi debeat. Tametfi
oc prudentiCompofitoris judicio reiinquendum elTe videatur,
cujus
 Exercitii F. LeBio IV. de Fugis quatuoY partium. 169
cujus eft indagare , quo modo concentui , aut plus Harmonise,
aut gratias aut varietatis accefTurum ilt 5 plerumque tamen ufu
receptum eft, utTenorCantum , Bafllis Altum intrando fequa-
tur. Caeterum crelcente partium copia , haud exigua tibi cu-*
ra ne partibus nimis infarcitis ,
fit , in & anguftum contrad:is
ab una alteri libere vagandi facultas admitta:tur. Quemadmo-
dum enim per confertam turbam tranfeunti a dextra , imiftra-
que, &
a fronte impingere contingit j ideoque tranlitus aut
omnino non , aut difficulter fuccedit ita pari modo fit in :

Compolitione , quando pars parti obftans liberum incedendi

campum non habet , belleque concinendi facultas toliitur.
Quapropter fummopere adnitendum eft , ut hunc fcopulum
evadas»
Jofeph. Quid vero remedii , quando prxter opinionem
tale quid contingeret ?
Jloyf. Aut mutandum moduiationis confilium erit , aut
parti , cui nonnifi intrudendse locus eft , adminiculo paufae
,

iiientium impones , ufque dum reingrediendi cum fubje6to

Ipatium aperiatur. Satius tamen eil: , praevidendo , meditan-
doque partes ita difponere, ne confilii coepti paulo poft te poe-
niteat: praeftat enim jura intafta relinquere, quam poft vui-
neratam caufam remedium quaerere* Opus igitur eft , ut ,
dum uni parti vacas , caetera^ ne memoria excidant , neque
partibus aliquibus tantum tribuas , ut fuperftiti nihil aut fpa-
tii ad gradiendum , aut concinnitatis ad cantandum remaneat.
Exemplar tibi conflderandum , imitandumque fubjiciam , fer-
vato prima^ trium partium Fugae themate , aliifque ad quartae
partis introitum.

;r-^j_ir T — -l — r ^ T l

IIIWII JIMI

—t""- —— — —r— —^^-r-i^—

1'

*-* '
i "
^ F^
=^(r-~ ^
1

Vv
170 Exercitii V. Leiiio IV. de Tugis quatuor partium.

«
-$3 r
— T
i r^
ziiid:z:5?i:ir:_z:i=:?z:i^
\—^—~r-^-
^"insi
^H^fc; ^

^ L- :±

^7^
9$fc :3^ T :z::0:

^S£S¥ -^
i
._-1—4-- -J-.

rfcj:$:^i:fa-:^:zi7:
S ^
f-
-A:.±-Js.zz~.-±.z.^
._ i-^-^ ±=zi—z,^:

^i ,
-^ -.-...-j-

L..X
—
'gllilllEfSpl^ yggQlE^ggEEg:
PM»i
W— ^ '» — ——T»"- I
—^-^T f " » I " '»- " "• ''
f" ' ' ' '
— ^-^-1-.^^]:-^-
-~Tr.— » I— .»—

^' -"3

A-^-TTXTZf^^^TT
D-:- 5zE|E$=fe=?^3^ E:
::zi=zifc3frfc=zj:l:=:

Videtur haud magnum efle difcrimen inter hanc,

/(9/^/?y^.

& trium partium Fugam : raro enim quatuor partes , nisi ad

finem.
 Exercitii V^ LeSlio IV. de Fugis quatiioY partium. 171
finem , convenire conlpicio 5 obtruncata confeftim una vel al-
tera, ubi quarta pars intrat.
Aloyf^ Similitudinem , quam dicis , ex uno eodemque
Subjefto refultare conftat. Quod autem in hac quatuor par-
tium Fuga ad eundem fere modum , quo in Tricinio , fubje-
dtum dud:um lit , ideo fa6tum puta , ut faciiior tibi cedat
Quatricinii compolitio ob quam caufam tantopere Tricinii
:

ftudium paulo ante tibi commendavi. Neque mirare raram

quatuor partium conjunftionem. Prseterquam enim quod
non multo ut a partibus importune intru-
ante praemonucrim ,

dendis abftineres , ad Quatricinium non requiritur , ut femper

quatuor partium Harmonia compleatur , cui fufficit , li ca^e-
ris partibus in aftione exiftentibus , una vel altera interim
quiefcens fubjeftum denuo reaftumere, &
fiibje^ti fini aliquot
Kotarum apendicem inneftendo fupiementum Harmoniae pro-
trahere poflit. Cactera Modorum fiabjefta ad hunc modum
pertraftanda tibi committo^

issp
^j^g^l^p^Slg —-T
-G
T zjz:; ziziiim; :zjzzEiiiiii^

e^: T-1 — -TT

;=$i:"^^
Tv^

..1

^ s ^-
'^

:X^zi::zi:
MiH
zsr i—. i —.^_—
..

:3:^zi;

g^sa^Mii
V y a
VJ2 Exercitii V^ LeSiio IV. de Fitgis quatuor partium.

T M-^
— t-
ft
r^-i:
TT-^ i:xn: :-__r zz!

-^-
if^f^ I^ ^^^^tP^^^^-^-ffi^l i-

Y:xi::z:^; ^.^^^
3^— TXzifim-::

SHr-^
m L_ 4 ,

^x:z
r—'
X-^^
T—-— -Tt-

"

fl^^^ fell l^ii« 3i

-^
(

— ^- —^---
He ^-H^ ^

ii|i:|xi5;:?:x5:
-+ — — ;ii«i:;::

§g:|ii^Ei^E:|ii$iiE:iir|= :itt:

Fuga d 4. Modi F.

.^ziri. "T T
m V^

;—r- TL^.^
^•^^ j_ L
:E?Eg=|iESEl|i
¥ r— T — T- T — ^-|—
^r
^ T v^

7:
 ExercitiiV. LeBio IV. de Fugis quatuor partium. 173
/^
fr:-s=$rT=±irii3fz:r r3$:
r==:::pEZ:r|=i£iji|j:: ±

^^Siii^^ii
^|^g%j|g=P^^j|;gg||g
/
&•-
—$— :$=:
..-^_^.

/^ /^
[Z^ZZ^ZZSl
" '
I
^" » '-'

5:2^
En:::r^. EEtEEEt3$E|Eir£
i:?r=^r$

3cr ^:fe:j^±r^r[7yirj::±:x:fe|; "T t^— j

. 1 T^ _

^ ^
H^-li^-- :3Sr
a —
3Sr:
g¥^^
j^- ""^-
rjE &:i:zir: ^zf:
i*.»i« —

* i
» » »*'

— ^— izrEiiizr Enz:iri^~i2

— W '

|
'
A i'

^-t^
-^j

Xx
174 Exercitii V^LeSlio V. de ContrapunBo duplici.

eJElll^tfEi^i iii~ iiiii:; iiGi:

-iriii^ziT
^^^^H!
-t^-^
i
:S~ -^ feS t rXE ^I -a-
s ^/c?jyC
$$$ 5:1::$:

Simplici hac
g 5
methodo
3:1=

fatis imbutus mihi videris,

id quod exempla commode fad:a demonftrant. Relid:is itaquc
reliquis Modis privato ftudio tuo ut tempori confulatur , ad
,

Fugam, piurium fijbjeftorum ornamento diftinftam , progre-

diamur. Quum autem abfque cognitione Contrapun6ti Du*
piicis id effici nequeat , primo de eo diflerendum occurrit.

E X E R C I T I I V.
LECTIO dUINTA,
De Contrapm^o duplici.

TJEr Contrapunftum duplex inteliigitur Compofitio artifi-

^ ciofa, eoque modo conftrufta, ut partes ejufdem inter
fe convertibiles effe poflint , & pars , quae modo fuperior ,
nunc per inverfionem inferior exiftat: iic mea fententia di-
d:um, quod praster inverfionem partium, cxterum re nulla
immutata , duplicem & ratione acuminis , gravitatisque dif-
ferentem exhibeat Melodiam. Quam prxftans, elegansque
Contrapunfto huic fit ufus , ciim in 6mni Compofitionis ge-
nere , tum maxime
in Fugis plurium fubjed:orum ligamine
combinandis, paulo poft experientia comperies 5 idcirco ube-
riori quoque explicatione illuftrandum. Variae Generis hujus
fpecies a nonnullis ftatuuntur 5 ixt: Contrapunftum duplex
inTertia, Quarta, Quinta, Sexta, Oftava, Decima, Duode-
cima , &c. Nos autem reliftis , quorum ob anguftias aut exi-
guus ufus eft , aut cum aliis ferme coiacidunt , cas tantum-
modo
 ExeYcitii V. LeSlio V. de CojitrapuJiBo duplici. 175
modo profequemur fpecies , qua: & ulitatiores , & in Compo-
fitione majoris momenti funt. V.G. Contrapundium inOdta-
va, in Decima, in Duodecima quorum aiterutra pars abfti-
;

nentia quarundam Confbnantiarum , Diflbnantiarumque pro

cujusvis quaiitate de loco fuo proprio in aliud intervalium
transferri poteft. Antequam de hujusContrapundi fpeciebus
diflerere exordiar , generaiia quaedam graemittenda funt. Pri-
mo curandum ut fubjedia difFerentes inter fe fortiantur
efl ,

motus, quibus facili negotio diftingui poffint 5 id quod difpa-

ritate figurarum efficitur , tribuendoque alteri fubjed:o minu-
tiores , alteri majoris valoris figuras : lic difcriminis perceptio
eminebit , atque confufio evitabitur. Secundo Ita inftitucn- :

da fubjedia funt , ne fimul , eodemque tempore incipiant ; fed

alterutrum pofitione cujusdam paufk tardius intret, necefleeft.
Tertio : Non excedantur limites cuilibet Contrapuncti fpeciei
infra praefcribendi. His fuppofitis fiat initium a Contrapun-
Sio in Odava , utpote 6c facilitate, &: ufu praeftantiori.

Contrapunftum 06lava
Compofitio , ita in-
igitur in eft
ftituta , ut inversa alterutra parte in 06tavam acutam , aut
gravem , variam reddat Harmoniam 5 nihilominus refte regu-
larum rationi confentaneam. Ut autem hoc evenire poflc,
extra dubium fis Jofephe , Primo : a Quinta abftincndum eft.
Secundo Non procedatur in Od:avam faltando. Tertio in-
: :

fra iimites Oftava; te contincas oportet^ Ad clariorem hujus

rei intelligentiam , &
in quasnam Confonantias , diflfonantias-
que, fafta inverfione , immutentur priores, fequentes contra
fe pofiti numeri declarabunt.

I. 2. 3. 4. 5. 6. 7- 8.

8. 7. 6. 5^ 4. 3. 2. u
Patet itaque , Unifbnum per inverfionem Oftavam fieri %
Secundam in Septimam inverti : ex invcrfa Tertia Sextam
refultare ex Quinta Quartam :
: fic de cseteris. &
Unde ra-
tio, ob quam hoc in Contrapunfto Quinta prohibeatur, in
promptu eft quia inverfa difTonantiam, nempe Quartam cffi-
;

cit. £• G.

XX 2 Inver^
176 Exercttii V. LeBio V^ de QontrapunBo duplict,

Inverfio in OBavam acutam^ Inverfio in OBavam gravem.

:^^=:
:^.
S ;3C=::
ft
—-»—^-
i:=r^r3S:
l
1=2=:^
Uiurpata tamen cum ligatura locum habet. E. G*

:
pt^p;|^E±Ej^|^g:;j$g
Inver/io,

Jofeph.
?
i^rin— Hzrir|:S:^:^ii:[

Comprehenfis hucusque
B-
didiis ,
= L.

:=$

rcftat
a
cxplanarc
caufam , ob quam in Oftavam per faitum iilicitus fit progreiP
fus, &
curOttbavae limites excedere nonliceat: Ut citofacias,
te Venerande Magifter etiam atque etiam rogo : omnis enim
mora patientiam meam tentat quod hoc Contrapunfti genus '-,

permagno crebrius encomio cfferri audiverim , ideoque cupi-

do videndi exempla pridem jam animum inceflerit.
Aloyf» Faciam absque mora. Ex06tava per inverfionem
Unifonum fieri, fupra contra fe pofiti numeri ante oculos po-
nunt in Unifbnum vero per faltum , nisi per modum claufu-
:

lae,non rite procedi, fkpiiis jam didium eft. In exemplo:

In.ver/io,
""" A _

r " V
\
V .

m
'

\
V j
"
i\
R , „
l

:
-
— A^'- i>
'

J
<>

~. .1 — .. 1
.
3JE ^^^ ^" '

Quod Oftavam inThefi prorsus evitaveris, reftius feci^

fti y nam haec per inverfionem Unifbnus fit , qui nisi per Syn-
copen mintis redte , jam tit diftum eft , ufiirpatur. Non ex-
cedendorum Oftavae limitum ratio eft , quia Contrapunfti du-
plicis munus eft, effioere variam, difierentemque per inver-
fionem
 Exercitii V. LeBio V, de Contraptwcio duplici, 177
iionem Harmoniam fi autemOdiavae terminos egreffus fueris,
:

licet Confbnantix compoiitas in limpiices mutentur , eadem

refultabit Harmoiiia , nec tam natura , quam iitu tantum di-
fcrepans ut fequens exempium demonftrat. E. G.
;

10

migpi^ii
4—-
:S:::n:

ZK

-e=^-—
~"T
^: :i$zz:r::?i:;

Inverjio,

-e—^~-— Hl \^.
-^-

Ifl-J^-
:eiiifc:

Ubi vides , ex
-^-

^^
Decima utpote Tertia compoiita per inver-
,

lionem fieri Tertiam fimplicem ex Nona, Secunda compoii-

;

ta oririfecundam fimplicem , & iic de caeteris. Inter Confo-

nantias enim compofitas , & fimplices haud alia , quam loci
difFerentia intercedit.
Jojeph. Jam omnibus animo perceptis , quantum quidem
mihi videtur, ne Paradigmata oculis fubdiicere , diutius more- ^<^^^-^-^^^J
^^
re , te iterum , atque iterum obteflor.
Aloyf, En exemplum primum obligatione Cantus firmi
obftrid:um

v^
±Si:t*:f:fcS^^
^ v^
ziX^:

Inverjio in O&avam inferiiis.

Yy i-*
178 Exercitii V. LeBio V, de Cojitrapuncio duplici^

|Et^E^Efe^|JjEEg^qE _s-l
S: ;3J.
-p-,
—p

llpg^g^i^ -+*
—
:|=tt=R

Sequitur Paradigma absque Cantus firmi obligatione ex

preffum
f"^,

L^^, B
||:g||;||l

r-^-

lijverjio*
iiSpliiiSiiiiii
i-izr:izi:$:
*— —i-^

.iiiii^SiliSiiSiii
Ex quibus Paradigmatibus perfpicuum eft , obfervatis huc-
ufque diAis inverlionem infallibilem eile, neceflarioque redtae
Compolitionis pr^^ceptis confentaneam evenire.
Primi exempii Contrapun(5tum , fi ita inftituatur, ut om-
nis Tlielis aut motum contrarium , aut obiiquum obtineat
etiam tribus vocibus decantari poteft , accedente parte tertia
cum translatione Contrapund:i in Decimam inferius. E. G.

fpgi|:E^g^^$te||^l: ag =i

^- — ^- ::3j:
-9-:;
«'«««'•««AaV *Mf -A -o'i|wimm ir-^w>*

In
 Exercitti V. Le&io V, de Contrapujjclo duplici, 179
In hujus Contrapundti exemplo, omnisTheiis, iive prin-
cipium tad:us aut motum contrarium , aut motum obliquum
obtinet , ideo in Tricinium verti poteft defcribendo de Nota
ad Notam Contrapundium , idque coUocando in Decima in-
feriiis.

'S^iMiSsii -^

H-
ih"±.
—^-
ll^i
;||E^^^g|S;
Mirifice deledior Contrapunfti hujus artificio
Jofeph,
maximaque jam pridem cupiditate fciendi impulfus a te flagi-
to , quo modo Paradigmata hxc in a^lum pradlicum redigen-
da lint f

Aloyf. Quanquam &reliquas hujus generis fpecies primo

pcrtrad:andi mihi animus fuit, tamen, ut defiderio tuo morem
geram , accipiam Fugae primas fiibjeftum in Modo primo ufiir-
patum, contrafubjed:um intexendo demonftrabo, qua
illique
ratione id inftituendum , ac per totum Fugac curfiim perdu-
cendum fit.

Fiiga a 4. Contrajuhje^i artijicio exprejja : fundata in

ContrapunSip dupliciy cum inverfione inOBavam.

1:1:
t^Z

It
<J

-^ jS"^ —
^.
,..j.

Sf^
G-«-
jrw^MW I II
^- :$=:
g
Yy
gfmt^
2
T^
i8o Exercitii V, LeElio V. de Contrapuniio dttplici.
/"—^—
-^-
ziizzi: I

:$:z=: ^- v^
;=::^=i ':^~
±lg|||i|^l

;=m±: 3S~ .--I_

^iE|§|E^|^E^ A-
J

-fe^

I^EggElE =:r$: •
T

:$=:= :;zf

^r— i:
:rrx^=::=:z

;v\,.
^^3=:
rx^:
^ S3ilE!iii E2
^- V
izi:
-^ ^ zzx^: ^
it
„^._i.^. i -1™ ^li^ •-

^
1 ,^^ ...« » .1. 1
-,y—— .. I. ...I . I
, i| i
m i m igwwl .iWM I i i
II i.>~--"- . X— »^ .11 .
|
i

:-•»-
 Exercitii V. LeBio V\ de Contrapun£io duplici. x8i

-4^

-,.^
— — ^—
^ --
6.

e-:

^ if^^iii^i j_>.

-^
f5±; 0:1= 35: :tt=iri=tt— ft.

Eg
'^'

pfE^ynjii -3— :tt:

i|||=:| =Ax|^^ ;
:tt:
TT""

iS Igt=±.::^l~=ff e-

Aloyf. En ufum
hujus Gontrapundli duplicis, exem- &
plar impatientia tua extortum. Obferva Primo , Contrafub-
jed:um polita dimidiae menfurae pausa in Unifono inftruftum 5
atque per fubjeftorum inverfionem in Oftavam refblvi , ut
N.'' I. 2. 3. 4. 5. videre licet, ubi Contrafubje6tum modo in
partibus extremis repertum, modo in parte media, femper in
Od:ava refpondet fubjefto fuo principali, ex qua immutatione
diverfa femper oritur Harmonia.
Hic loci NB. Unifbnum non
Jofeph. in Ocftavam , verum
in Quintam decimam inverti apparet.
Eandem cfle rationem invervallorum compofito-
Aloyf
rum quoad ufiim cum intervaiiis limplicibus jam ante did:um
Z z eft.
l82 Exercitii V^ LeHio V, de CorltrapunSto duplici,

eft. Unde hxc translatio , ut partibus mediis locus detur, haud

abfque induftria nonnunquam conceditur. Porro animadvcr-
tes ,
quomodo varietatis gratia , fub N.° 6. reiifto flibjedto
principaii partes cum ContrafiibjecS:o fblo artificiose ludant,
idque in ard:um contrahant.

Jo/eph. Cum ftupore hanc partium combinationcm ad-

miror verum non potuiflet fieri hacc partium coarftatio cuni
;

utroque fubjefto, & ita ciaufula finalis concludi.

Jloyf. Potuiflet, mutato unius , aiteriufve figurse valore,
hoc modo ;

i±=-ic^ X^rpriixte^x^pgzi^
=e
igi NB.

iiil=iigi^S^i^=^i
y
:
'
/^
V-
\.
/^
X
sV
—^ ^
-V o
.^ M
a
H
w._
_.

\-
—
- „ — —
-

31-
e t£:r8
AloyJ. Obferva hoc fignum ; NB. ubi loco duarum Semi-
brevium Semiminimae pof itx , quod alias ufiivenire non
, duae
potuiflet, Tenori, & BafTo in tertio flibjcd:i ta6i:u intrandi
poteftatcm faciunt. Simiiis itaque figurarum fraftio , hanc ob
caufam adhibita non folum conceditur , veriim etiam liaud
parvam Compofitori induftrix pariet exiftimationcm. Hxc
igitur fubjedrorum convertibilitas Contrapun6H duplicis bene-
ficio in acceptis referenda eft, cujus opera, fi fiibjcdia rite in-
ftituta f int , faciii negotio Fuga inftrui , ac in longum protrahi
poteft. Tuum nunc eft , ]ofephe , caeteras ordine Modorum
Fugas pari ratione tradtando perfequi. Veriim ut varietati
confultum fit , non femper uno modo , id cft , in primo fiib-
jedti tadtu Contrafubjeftum introducendum cft ; fed pro qua-
litate fubjefti principalis , in fecundo , vel tertio tad:u Contra-
fubjedii introitus fieri poteft : ut fequens principium Fug^
fecundi Modi a te ad finem perducendum demonftrabit.
 Exercitii V^ Le&io V, de ContrapujiBo duplici. 183

fiiiiil^il^Siii^i
:l:SI=i=± g=gg||g^ii:j;!Es^.g

iiziz: r it
;=:e 11:1: 3S=r

31-
^^=±=: ii^ K:

r
i^— i:f:
-»

:-^ ^^.
^=3 ^-

a#|s:g^gi^^
— *^1

lE^^^^qff-fjEpl^^
itaque Fugam , ca^terasque Contrafubjeftis proprio
Hanc
ingcnio inveniendis elaboratas ad corrigendum mihi feres.

Jofeph^ Nihii prasterea pecuiiare in hoc Compofitionis

generc obfervandum occurrit ?

Aloyf. Caetera ex didiis de Fugis limpiicibus, deque com-

munibus Contrapunfti rcguiis petenda fiint. Pcculiarem au-
tem cfle cuiiibet Modo & modulandi, & protrahendi ratio-
ncm, proptcr varium Semitonii fitum , ex jam di6tis
fepitis
tibi conftare fuppono. Porro relifto pro nunc hoc Contra-
pundbo, domi tuse per rcliquos Modos te exerccndo , ad Contra-
punftum duplcx cum translatione in Decimam pergamus.

2z 2
EXER-
 184 Exerchii V^ LeBioVL de CojitrapunElo duplici &c.

E X E R C7 T 1 l~\r
LECTIO SEXTA,
De Contrapm^Io Duplici cum Translatione inDecimam.
/^Ontrapunftumduplex Genus efle, proinde complures
ut fic,
^^ comple6ti Species , earumque difFerentias exoriri pro va-
ria partium translatione ex paulo ante did:is colligendum efl:.
De prima Specie nempe de Contrapunfto in Odlava fa-
;

tisad:um puto.
Porro ad fecundam Speciem, nempe Contrapun^tum in
Dccima progrediendum eit 5 ita didium , quia omiffis qui-
busdam Confonantiis, & Diflbnantiis pars alterutra in Deci-
mam vel acutam vel gravem tranfponi potefl manentibus
, :

iisdem prorsus figuris. A quibus autem intervallis abflinen-

dum fit , ex numeris fequentibus contra fe pofitis perfpicuum
efl.

I. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
10. 9. 8. 7. 6. 5» 4. 3. 2. I.

Indc coUigitur , duas Tertias , duasque Decimas , per mo-

tum red:um fe invicem fequi non pofle quia ex illis duac :

Odc'a.vx eX ifiis duo Unifoni per iiverfionem refiiltarent. Pa-

:

ri modo prohibentur duie Sextie, eo quod earum inveriio in

Decimam duas Quintas exhiberet. Porro abftinendum efl: a

Quarta ligata in parte fuperiori 5 quia inverfa efhcit Septimam
ufii non receptam , ut aiibi jam demonftratum eft. Poffre-
mo non exccdatur Decima* Vide (is exemplum, Cantu fir-
mo hucufque ufurpato obflricftum.

zizztziz |j|i
i^i|;pig;gE|i:i||Er
:iz=^. — ^. T— -—T-^- :i35e:
,___X):_.»-pVt

izz

[pi|SgEm=p|
•^-
:^zr ^-
:«:
uaMi w wiM i. n i^pmmir^^iMmf^ ^ w i**

Inver-
 Exercitii V. LeBio VL deContrapunSto duplici ^c. 185
Inverfio in Decimani, manente eodem Cantu firmo in lo-
co fuo^

n^s:; — -:^'-
y- ^—j— ._-, — ij y.
:Hz£?i£ 1
iistp i^i^^^ji
^tlri-^^T'"^""'!"'^'
I
s_ ^ :tt=i=

iitt:

Cantus firmus in una Tertia exaitetur,

Idem ufuvenit ^ fi

Contrapun6to in Od:avam gravem translato. Ratio perfpicua

eft quia duo toni ad Odavam additi aeque Decimam efli-
:

ciunt.

" _jj

fc ^crifc^?
-Jtzi^
3S— :==3S:
^.
— . U

isMii^i^iSi
fn-fa 3CZ —^-

Hoc idem Contrapunftum k tribus vocibus decantari po«

teft , 11Cantus firmus de Nota ad Notam defcriptus inDeci-
mam inferius ponatur, manentibus duabus partibus.

J\^ z
&
i86 Exercitii F, LeSlio VL de Contrapunilo duplici &*c*
l««l V '

! « ^ > I— X-.-.^

~—^~:
II . » l

3E=rrfe;z!
:Sr-:-=:^
ttf^S: :r=3j=::i

:i:e:±
M^SIii — — I
!*

»
I -»d»a,

r »•
^
a-H
£~^ Eizriziz:

r i-Of.

^—^—-\-^~ -

± wwfc—-^aw laiw

Quod pari modo intelligendum eft de primo hujus Con-

trapundii exemplo , tranfcribendo Contrapunftum in Deci-
mam, inferius manentibus reliquis partibus*

'glfljjifaj:
:tF-: ^ :=S=::

teis^ ^ JPlfa«»ifc-Mi «i^ *^ll

*!

llll»»
..^

•^««MMi» <Mpb
 ExeYcitti V* LeBioVLde ContrapunBo duplici&c* 187
JofepL Quam mirabile Contfapundii hujus artificium
cft) cujusopera tertia pars defcdbendo conficitur Sedpoteft- !

ne omne fpeciei hujus Bicinium in Tricinium converti ?

Jloyf Poteft omnino fi praeter ea , quae de hac Specie
: •

praecepta funt, quamvis Thefim, aut motum contrarium , aut

obliquum obtinere Contingat ut in priecedentibus exemplis. :

Nunc abfque Cantus firmi obiigatione duo exempla ap-

ponam , ut nihii eorum quae circa Contrapund:um hoc occur-
runt , te lateat.

._JL— . —l-^JL ^^ L.l^_-^_1 * .^^i « : _LI_- ^_^ I ,

^ •
l-ll- ,-i I — i_L — «._„»*,__ L.i..
^rt

Defcribendo de Nota ad Notam Cantus partem in Deci-

mam inferiiis , habebis Tricinium omnibus praeceptis abfblu-
tum.

fi^l^^ggpl^gigjggi

^-
:^-: i i^S^S^^-=iS^^^^ :ri3:::

Sequcntis exempli Cantus in 0<3:avam infediis , & in Ter-

tiam fuperius tranfpofitus perfedtum efficict Tricinium.

—
i-r-'-^»'^*^—
&znr:^:
'— A' '
'

" 'I ' "

— "J
lC "" '
"
"
' " I

—r— ""'
'
' — '" I
'

.
'
i T I

*i-
-^1_

gg|gM^lgg^
A aaa ^:::±5
i88 Exercltii V. LeSiio VL de ContrapunElo duplici ^c*

^=±;^igFi=g |-_E3^j=gEff

•^-

;=Ei~ SSpiapgg^i^
||E El|; gE^g — $E|i — I-

Hacc funt , quae ad Contrapurtd:um conficiendum meo qui-

dem arbitratu requiruntur quod tibi per aliquod tempus exer-
:

cendum committo , donec ejusdem ufiis faciiis tibi eveniat.

Si quid praeterea dubii tibi fiipereft , propone fis.
Jojeph, Videtur , primum Cantus firmi exemplum per
inveriionem extra iimitcs Modi exire Sc in principio , & in
fine,

Exit quidcm
Aloyf, fed in Modum , Modo , quo in-
:

choatum eft, minime inimicum. Praeterea Paradigmata ifta

non tam usus, quam inverlionis gratia liic proponuntur ne- :

que inverfio ftatim in principio adhibenda, neque ad finem

ufque protrahenda eft fed poft fubjeftum Modo congru-
:

um , aliud fubjeftum per Decimam convertibile introdu-

ci poteft, quod deinde loco opportuno , Compofitoris judi-
cio invertendum eft quemadmodum in Fuga paulo poft
:

in exemplum proponenda demonftrabo. Quod fi autem

inverfionem in principio Compofitionis inftituere libuerit , a
Tertia , vel Llnifono Modi principium fum^ndum eft j quo
cafu pars inverfa intra Modi limites fe continebit : ut praece-
dentia abfque Cantu firmo exempla demonftrant.

Jofeph. Quid , fi Contrapunftum hoc in Compofitione

quatuor partium adhibeatur, quartse parti faciendum ?

Aloyf, Aut interim quiefcere aut rriodulatione protrafta

,

fpatium , quod vacat implere aut cum fubje6to per motum

, j

contrarium , vel alio licito modo intrare poteft. Exemplum

tibi fit praecedens Paradigma in Quatricinium verfum.

-
BE"
 Exercitii V^LeBio VI, de ContrapunBo dupUci ^c. 189

E I _ _
-' Sm^ ,., 1 .,
*
ll- .11. '
.
\
»J-,|,I1 — I . I- ,.w« .11 --i.1 II* „ ,„1. I

/^.
r^^±
^rmf:

^J
r-^-
±^fej||E|^5|5
-~s

—Ifi-
ife=S!
Jam demonflrafc reftat quo modo Contrapun<5tum hoc ,

in ufiim componendo redigendum fit quod faciam aflumendo :

Subjedlum primi Modi in Fugis fimpiicibus , & alias hucut

que ufurpatum.

w -Wi II
I I M i mii» !! r

r35r:
.JHi-

:^
g^^^
Jofeph, Non vitio mihi verte , venerande Magiftef , fi in«
terpellare te aufim.
Aloyf Perge edicere*
Jofeph^ Hoc Contrafubjeftum in OAavam inverti poffe
confpicio : ideoque ad Contfapunftum in Odava pertinere vi-
detuf*
Aloyf Ex eo , quod fub jeftum hoe etlam in Odravam in*
verti poffit huc non pertinere male judicasi Contrapund:^
,

ifta, nempe in Oftava, & Decima, donjungi pofle ex uitimo

Paradigmate Contrapunfti in Oftava , tibi cbnftare deberet >
& ex ultimls exemplis hujus Speciei > in qua hunc verfamun
Ut autem diftum fubjedum etia^ in Decimam inverti pof^
fe, tibi demonftrem, antequam ulteriiis pfogrediaf^ fequeiis
cxemplum infpice.

B b b i-fe
190 Exeycitii V. LeBio VI. de ContrapunElo duplici ^c.
•
—
— ——~— r'— -' A— ^ —r— —^V-
.-r- -

:=feis

m SSEfe :ir=^: I
zzn:z2

g^^^SEpi^p^^
Ubi vides, Altum cum Baffi Contrafubjefto per meras De-
cimas incedere , Triciniumque efEcere quod idem ufuvenit, :

11 Contrafubjedtum una OAava elevatum, unaque Tertia de-

prelTum fuerit : juxta Paradoxum de hac Contrapund:i Spe-

cie datum. E. G.

E±rr^^-^"-
:$_-: Jofeph,
quam
Grates tibi Magi-
maximas rependo
I tt" o — fler
quod in memoriam revocaris ,

^- quas ante jam did:a fiint , at-

^Ct-^ ^^— que dcnuo exemplis tam cla-
ris dubio me foiveris, Nunc
•
s^-7
a-:
1 —
^=^" -" zrjiz quaefo , Fugam iftam iterum ad
manus accipe , incepto modo
-1$
perducendam.

I~ F?

m ::5:
3S: ^ 1^ ^

'Si
SEt ±=3=Z ^- gSiW
N. I.

^^--^-^--'^-
i^c^:

i^=tr:
 Exercitii V. LeBio VL de ContyapU72clo duplici & c, 191

5it^:

iN.4. /^
:E$"—iij::

;ljEiii|p|fg^igl=|J=^
« T
2
IS :55=
3±=:§ ^
-«>^

z:$:

^fcrw." 1:^
ffi FtF ;fc^= rS $:

_3S_^: •^ — ^
:ir:=$r:
:5r.z:^zr
^ 3
r-x^

,, I
i_i . I

T I
.. 1 .4—
S:::^:
i::$± i|: :irz$zi:
•H- I 1 -X-i^.—

iiE^I 1:=— 3:
S^z:
iiS ;;^'

r .7 -— —tr
H lt3S 3J ±=r3p"^EE^5|r||±ii^
:3J;

:r^
^ II «—ifc»— i^. 3S:

-3-
•
^fcHiiiii
^1$4i$i: in :t;^

«
.-i-
Bbb 2
192 Exercitii V. LeSlio VL de CorHrapunBo duplici &c^

ZTXzS.: -S-
E
I-
—»»
N. 6.
\ .
* . I ».
I
II
> I
n I
. 1
*'
«< X<M'

Q-
\^ A—f--^-
35::r5r
:»":.

^^
T--^-'
t—
- "«
iee!~h
-^—..p-.
g;-» --<;> - -
^-
3S:

En Fugam breviter , & potius in gratiam hujus Contra-

punfti in Decima faftam > quam in exemplum Fugse omni-
Dus artificiis inftruftae ad quam normam rcliquos quinquc :

Modos tibi componendos relinquo , fubjcftis ex Fugis lim-

plicibus cujufvis Modi aflumptis. Interim examina Fugaj
hujus omnia loca , ubi translatio extat : & fi quid extra ca-
ptum tuum oftendes, indica.

Exempla N/ 1.2. & 3. mihi videntur naturae

Jofeph.
Contrapunfti in Decima non efle confentanea 5 quia Contra-
fubjefta non per Decimas , ut natura hujus Contrapunfti fert,
fed per Tertias, & Sextas incedere confpiciuntur,

Aloyf, Haud obefle ajo ,quo minus exempla illa in refta

Contrapunfti hujus ratione , fi exempla fundata fint. Quia
fequenti modo ponerentur, ad amuflim huic Contrapundto
refponfura fore , quis non videt ?

^i « i
m «« _ » «»-M
-..,. II
if» II, m*m ,
I — n» T III , 1 II I. .1 !. ,1 »». „ ii H-iBii »^»_ — ,5V.«.A.—

l^^Ss^^^i^
;s3=
 Exercitii V. LeSiio VII. de ContrapuiiBo duplici^c, 193
5:=Xf: Quum autem Num. i.
:5S: E5EJ Tenor, & Num, 2« Altus ad
N.3. Decimam ufque pertingere ne-
queant, partibus Tertiam
a- illis
inferius dari necefle fuerat.
Hypothelis Num. 3. ob ar-
ftiorem partium conjunftio-

E^^^^t nem ita inftruenda vifa

quod idem de Num. 6. in-
eft :

teliigendum puto. Quid du-

3J-
bii occurrit circa Numerum 4.
::i3S
& 5. ?
Jofeph^ Memini , te alibi dixifle , paufam fubjedum
pofl
ncceflario reafliimendum efTe , id , quod iocis iiiis fadium efle ^
non apparct.
Aloyf. Dixi ; fubjefta , aut rcfta , aut invcrfa introduci
debere. Non vides , Contrafiibjeitum ibi invcrfum , vel con-
trarium efle ? quod non foium conceditur , verum haud cxi-
guam Compofitioni tribuit varietatem* Gaeterum admoni-
tum te volo , magno in hac compofitione opus efle judicio
ut practer ea , quae ad naturam hujus Contrapunfti pertinent,
partes ita difponantur , nc nimis extra linearum limites exeant,
vel aiia ratione Compofitio Harmonia vacua reddatur.

E X E R G I T I I V,
LECTIO SEPTIMA,
De ContrapmBo duplici in Duodecifna.
/^Ontrapunftum in Duodecima compofitio efl, cujus una
^^ duarum vei plurium partium in Duodecimam aut acu-
,

tam aut gravem transferri potefl* Quae intervalla adhiberi

,

poffint, & a quibus abflineri debeat^ fequens numerorum fc-

rics demonflrat.
I, 2. 3^ 4 5, 6* 7* 8* 9. 10* II* 12.
12. II. 10. 9. 8* 7* 6* 5* 4, 3. 2. !
Haec itaque Tabula exhibet omnia intervalla prsetcr Scx-
tam & Septimam in Sextam rcfblutam huic Contrapun6to u-
fui GfTc. Caetcrum ultra Duodecimam non cxeundum cfl.
cc C Por-
194 Exemtii F. Leilio VIL de ContrapunSio duplici &c.

Porro cum hoc Contrapunftum duabus , tribus , imo quatuor

partibus, variisque modis decantari poffit, lingulis quoquepe-
culiaria Pra^cepta prsefcribenda funt*

Contrapun&um in Duodecma duarum partium^

Nihil de Contrapundo hoc pecuiiare occurrit, prxter ea,
quae jam didra fiint nempe de Sexta , & Septima in Sextam
:

rcfoluta non adhibenda. Omnes prxterea motus, id- efl, re-

6tus, contrarius, &
obliquus ufui effe poflunt. Videatur ex-
emplum cum obligatione Cantus firmi.

'nt=t^fti#;tfeg^=li^Eii
fi_. J-
3X=: ^
:i3E?^:

f—^-ic- n

piSI l^
$^
u=:
-'
:ti—
«t..L

Jofeph. Quare Cantus partem tn Quinta terminafli , &

non in Od:ava l
Aloyf Id ideo faftum puta, ut translatio Contrapun6ti
in Duodecimam congruentiiis Modo fuo terminari contingat:
quamvis non Contrapunfto duplici partem translatam
obfit
extra Modum evagari. Nunc non movendo Cantum firmum,
Contrapundrum , id efl , Cantus partem in Duodecimam gra-
vem tranfpone 5 pofitione nonnunquam b. moUis efficiendo
ut intervalia peromnia Contrapunclo primo rite refpondeant.

:s;
=:±rrz::==:$
T— =«^
 Exercitii V. LeStio FIL de CorjtrapuiiHo duplici^c, 195
-^"
:tt:

iE|fe|^^jjii |S
Translatio ifta jure fafta eft. Vertim alio quoque tDodo
fieri poteft, tranfponendo Contrapunftum in 06tavam gra-
vem & Cantum firmum
, in Quintam acutam , in fcquentem
modum.
:5:
_„_^ —,^
'i^^^^iiliii^
r^iSJEEl

Jo/eph^ Apparet hac translatione Compofitionem in Mo-

dum plane difFerentem iitimutari*
Praeterquam , quod paulo ante dixerim, iftud
Aloyf,
Contrapunftum privilegium hoc fibi vindicare , A. inter- &
valium Modo D. haud improprium efle , ajo , in compofitio-
ne deindc praftica piurium partium , claufulam formalem
pofle congruenter Modo fiio formari , quadam modulationis
appendice, finito Cantu firmo ad finem protraftse. E. G.
--^^T
rr-T^
a :3^:
:3c: ^

^
:±

a^E^^ ^^^
'«»''*^'^ ' —L<-ii n i
| n II aii in Li»»—»u ii! Ki ij»-»—«-i^p.^—— » I >j^j » I II '
i ,
^
J«'i«—°j > m a I iii i J i i j iii n iii j i
,
ii» » iii— I III >' i

C C 6 ;S
196 Exercitii F. LeSlio VIL de ContrapunSlo duplici&c*

:3?; -^ --a—rr
:tt: :«=
¥
^^^f^pgf: — -1

=r«:
—
1»

r
-

^^ijiigF^^ ^' 1

Paradigma Contrapun&i in Duodecima , Tricinium

in
vertibik , adjunBo ContrapunBo in Decima. .

^if^:::^

'\~ih^:
^cr: - %=.
^—T—'^*r .^O^ -v^

I I I »«1, H ^ I —^*» J...

'^S^S^ =3S=:: -^ V—.^^.««w .^

Nunc manentc Cantu Contrapun6tum firmo^ tranfponc

in Duodecimam gravem 5 idemquc Contrapundtum in Deci-
mam acutam transferendo , & habebis Tricinium. E. G.

I iiin il imil m\Q I I mT i i

hA ii iii
i iipH n m i il i
n i
i^ i
m ii
n | 111 n
'

i
i
'
"1
 Exercitii V^ LeBio VIL de ContrapunSto duplici ^c^ lay
w

^H- •^

i
(MS^-
Jofeph, Quid in hoc duarum partium ContrapuncSo ob-
iervandum efl: , ut inde Tricinium effiei poflit ?
Aloyf. Praeter cxteras hujus Contrapundii regulas, ut
pars in Duodecimam translata infra Modi limites ie conti-
neat principium ,
, fiat finis in Quinta. &
Procedatur per
motum contrarium , vel obliquum. Evitentur ligaturae diflb-
nantiarum quo pafto Tricinium habebis.
:

Jofeph. Pr2ejfentium exemplorum Modulatio quid duri

habere videtur.
Aloyf JEque judicas. Sed hoc accidit ferme Modis
quibus ineft Tertia minor , ubi in translatione partium , &
Cantus firmi rigore propter afpcram mi contra fa relationem
Modulatio minus grata refultat 5 quod ob Cantus firmi , Mo-
dique naturam tolerandum eft. Secus evenit in Compofitionc
libera , Cantu firmo fubiato : utx in exemplo fequenti confpi-
citur.

^ii^li^^^i^^ a 2.
1

-e
-:£=
^

jiillm l^gggiigll^
3---:
•»..l«-t»— "— — »-

Ddd Trans-
198 Exercitii VIL LeBio V. de ContrapunBo duplici ^c.
Translatione partium , in modum quo , priori exemplo de-
monftratum eft, in Tricinium convertitur*

a 3.
z^--X A_.
itei t-l-^.
m ^

e
S=
-x—^^
g|Ei^li
ElziE^ii^Ei
w=.

lifEig^ggEipi=

iii^iiiiiiiii
igEE^gggpgEEJsBp^EE p
In mentem nunc venit , di61:um q& in principio hujus
Contrapundti , id fieri non poile , nisi cum exciulione Sextse ;
quod de Sexta foluta, feu non ligata intellige» EtenimSextam
Syncopatam adhiberi pofle , fequens exemplum manifeftum
facit. E. G.

r ^izz^zi::
e-

i
:ii

^franslatio in Duodecimarn inferius.

g^?=~^^^d^
lg=Sg=Si
_i ^_.

Poftea-
 Exercitii VIL LeBio V^de Co?2trapiwc{o duplici* 199
Pofteaquam de tribusContrapund:! duplicis Speciebus feor-
fim tra6tatum eft , exemplo haud vulgari monftrabo , quo mo-
do praefatae Species unitae , duarum , trium & quatuor partium ,

conceptum , & Harmonia quam multifarium efticere poflint,

Primo in Duodecima a 2,

[Hg^gEs^giigifiP=iipg

—
K.7~'
a 2.
^-
$zi:
-^^
f

.
y^^ *
TT t __TT id
;d;

3-

»— II
w> m

Pars Cajjtus traiislata i72 duodecimam gra^vem.

?=*=*
:ire
-T"
iHfeii
a 2.
T-^-i-'^ ^
l
ifillliE
iSiiiiiliii
l^^-

^iiigll^gB? Pars Cantus trarjslata i72

fi

jj.

Decimam gravem.
:S==:=

<~
W-^
a 3.
.±-.1 ::|;t±-L ^Si
:|i$£=I:
-T
^iigiii ji
20O Exercitii F, LeBio VIL de Co72trapu?2iio duplici §^\\

— i~±rtr=rn:±- Ziz^zzziz:
^_.>^ ^- _ i.

,g

-,-^

iiiiigiiliill
:tt:

Pars Cantus translata in Decimam gravem, qux transpor-

tata in Oftavam acutam idem Tricinium Harmonia nonnihil
differente producit.
x^ —
-

^3« . . . /^
^"iEtEjEEp^irpS

R?
^ti- ii^il^
fiii^ii^i
n^iMlisi^ n"~~

.M.

Alio modo»
f=:x u,._.^. \^
t-fc5rr: iiiliiii
a 3.
 Exercitii V. LeBio VIL de Contrapunclo duplici ^c. 201

a^^. :=J3rK

^^m «

U^

p^
^//b modo.
K^tfljdlteMVMWft-W^a»' J^ i^— — .-pi K i m.»
7:15:
fe g
$:
s cz:

«=—

i^^ii s
Alio modo.

tt^^j^^^^

E e e
202 Exercitii V^ LeStio VIL de ContrapunSio duplici &'c.

Jofeph. Quoufque tandem procedes, amo tc, Venerande

Magifter, multifaria vatiatione tua ?
Aloyf, Ut monftrem
quantus , quamquc prseftans lit
tibi ,

Contrapunfti duplicis ufiis , cui mira hxc varietas in acceptis

referenda eft quod evcnit , li Contrapunfto in Duodecima
:

non alia fcrm^ Confonantia , quam Quinta , & Oftava detur

idq[ue per motum contrarium 5 & Tertia per motum obli-
quum. Quo fadto , ex Contrapundio in Duodecima Contra-
punfta in Oftava, &
Decima extrahi poftunt, ejusmodi lucu-
lentae variationis beneficio. E. G*

gis
a
m a^^
-

2. in OBava.
-g

L 1

^ fc^ ._.. — ^^.i>

lifezr-irr -I JLJ— , * I .

a 2. in OBava inferiiis.

3E?:
L~-
Porro primum Cantum cum Tenore , & fecundum
, fi

Cantum cum Baflo in Decima incedere facies, perfedtum ha-

bebis Quatrieinium. E.G.

-^
:^b
203 Exercitu V. LeBio VII. de Contrapunilo duplici ^c.

:i:g — r::^A::xr:c2!

l|g±li^g!ii
3i^
p^^ ^pg ^

fct: ;2f
'izz
—i-4

fii^^^
^ I^ . §i
:=
$:=:

^g^^
^^^^g|g
-/^//b modo^
r;:3S
rr
^-
<« 4.

^7Zt-±ds.

•^ ii:it:;:E
iz $
I
35-
V^eS: ajTE ,— « r .,
|„ 11,1,1 I
i_J> m iai , i „w nn n ,l..i, l i ,

„ ..! ,.1 l . n. i^ iii

I

E ec 2
2Q4 Exercitii V. Le&io VIL de QontrapunSlo duplici ^c.

na:
i i|^
•&-

^fcfczi
Vides itaque Jofcphe , quanti momenti hujus generisCon-
trapundia fint, quorum beneficio ex duabus partibus rite in-
ftitutis Tricinium , &
Quatricinium emanat. Si eorum pr^-
ftantia in admirationem raperis , exinde coliige , quanto cona-
tu in eorundem ftudium incumbere operae pretium fit.
Jofeph^ Totis viribus tam miro artificio adipifcendo opc-
ram dabo: ad lioc me ftimulant, utilitas,varietas^ue, & tam
mirabilis operis amon
jiloyf. Amor, Jofephe mi, duntaxat calcar efle poteft,
laboris hujus fiifcipiendi, fiiperandiquc. Etenim cupidine ho-
noris alleftum , ac fpe facultatum i aut taedio fuperatum , aut
labore fruftratum iri, alibi jam te admonui.
Hic loci prxterire non debeo , qua ratione Compofitio
ligaturis difTonantiarum deftituta per
contrarium inverti poflit.
Duobus modis hsec inverfio fieri poteft per contrarium iim-
:

plex , &
per contrarium revcrfum. Contrarium f implex fit
quando Notac per contrarium fimpliciter invertuntur, ut,quac
modo afcendendo incedebant , defcendendo progrediantur
nulla habita Semitoniorum ratione. Exemplum videatur in
trito hucusquc flibjed:o :

ReSium. Contrarium^
^ — —
^ iiii "^- '

<.}
jj

Simplex.
Contrarium autem reverfiim eflicitur ita invertendis No-
tis, ut ubique mi contraj^ cveniat. Quo modo autem fit
inflituendum, fequeris Notarum Diagraraa te docebit.
 Exercitii V. LeBio VII. de Contrapun&o duplici ^c. 205

^: ^ ±=:s-
±=:s: :±ZJS:
:--tr»—^"
^quiparentur Notae a afcendendo , cum illis a dex- finiftris
tris defcendendo , &
reperies , D» per inverfionem nihiiomintis
D. manere E. in C, F. in B. miy G. in A. inverti , ut in eo-
;

dem fubjed:o videndum eft^

ReSium. Contrarium,

ia ^ i $
Reverfum^

Ut autem inverfio ifta per motum contrarium reverfiim

clarior tibi eveniat, reiidto contrario fimpiici, haud mo-
tanti
menti,& difficuitatis, invertam Tricinium fiipra in exemplum
tcrtium addu<5lum, fequenti modo :

Contrarium reverjum.

ffi

u
3r3:
m —J.—
3L3

ii^ /^
HEfeiif^tliS^^ -f

m -T- u.
M^ ***«
fr|353=E

g^ - m
.. , ^
.
-
^^ ^ —
iiii— lij fi»i | i
I r iil I — I m I i r —liiil

Fff olepn.
206 Exercitii V, LeBio VIL de ContrapunBo duplici gf r»

Jofeph. Plane mirabilis eft haec inverllo. Poteftne quae-

libet indiftinfte Compoiitio ita inverti?

Aloyf lila jam dixi , ligatura non in-

duntaxat , cui > iit

eft, diflbnantia conftans. Quum autem pro Modorum, Sub-

jedrorumque natura, translatio, ac inverfio, qusedam bene,
qua^dam male cedat , in utendo permagna opus eft cautela
judicioque : ne opinione grandis artificii concentus expedtatse
amoenitatis detrimentum patiatur: quemadmodum in Fuga
fequenti accidit , adduAa potius in gratiamContrapundi in:
Duodecima, quam in gratse modulationis exemplum.

r ^

g:e=:E£; ::3; ::irz:^i—::=:

ife:^.
H~-T
Ie^Ie^&^^
ie~:-i~ :niz:: i;
i

D-H7 xz: :izxz

:3

ggS^ IX^:

P^|:xjE||^

:i:^:
V^- :i=:Lr3:

::4L*:trr:i:$:T:2^
2i;^_A :
H H li i «n '

' i|n"T II I—Wl ! I II -» 11 I

l" .
 ExercitiiV. LeBio VIL de Contrapun^o duplici & c, 207

i^isiiigsii

^iliiili^ii
^:±=: ^
r^
-T^
:3S;
r3S: 7:

ir xx:rn:l:"l:: :r _i::i z:^. -^ z:|:f:^:^

r^
— ^
^
—
-T

11
^
•

s ^-
-^^ -iS^—^::

3^'
,-^ -1-
-^
pq|l ^fi|ilij|ifeg

IZI
i:;p-:zri==:rr=z=:^
g=^ .-i_
-^^-t j5=r: r^
-.t -^$._^U
gs:i=ii=i |$l;pl
r:|- ji:qf:|=|=:-i4J±g:.-g=r-: «- ^

iiiis ^^^
~^-
Fff 2
208 Exerchii F. Le&io VIL de ContrapunBo duplici ^c^

X
-X
m -»-

^'
3S:
j-;^

-isCi/

iMi
c—'
M^^f^fii^fl^g^
^ ^aiafefe^^^^
r— -—
3—«- -~
fl ! .-.M—
« — r
s——
_ „ —
^ . ^

a=i^E^-
•:. ,, „»
^-e;—=«E-— -E
„. , , , -, ..... -.

*i^»'xv/ /% A" rll4 — ^4-

^3=:->^:j-p;j*li: 1 a_ [|_

Quomodo partium, fubjediorumque com-

translationes
mutationes in ifta Fuga fadta fint , haud opus efle arbitror ul-
teriori explicatione 3 fiquidem cx prxcedentibus , & effus^ di-
d:is , &
opulentis exemplis nihil eorum te latere fuppono.
Haec fiint itaque , <yix de hoc genere Contrapundii tradere
mihi vilum eft , cujus utilitatem depraedicare , tibique denuo
commendare , fuperfluum judico. Etenim, quam aliam viam
inibis , Compofitionem pluribus iisque convertibili-
j(ubjed:is ,

bus difl:inguere cupiens , fi a Contrapunfti duplicis ufu recefli-

ris ? Sin^ qua fubjeftorum mixtura, Compofitio, praefertim
Eccleliaftica fimplex evadit , maximoque caret ornamento.
Jofeph, Spe delufiis fiim^ fperabam enim, te contrarium
cum redio immixturum , fubje<3:orumque viciifitudines de-
monftraturum.
Aloyf.
 Exercitii V^ LeHio VIL de ContrapunBo duplici &'c, 209
J/oyJl Feciflem utique , fi fubjedii aptitudo tuiiflct , ac
Compoiitioni per lioc gratia qusedam accedere potuiflet quod ;

faciendum eft, li fubjed:i, proprio conliiio inveniendi facultas

datur y quo cafu ita parandum efl: , ut ejus contrarium haud
absque lepore quodam adliiberi poflit : cujus rei paulo poft
cxempium adducam , cum primo
dcmonftravero , quo modo
Cantui firmo Fuga, aut Imitatio immifceri, ac per totum ejus
curfiim continuari polTit. E. G»

<7 ^I—^" g^ .^i^^-^a<

^mi
$3=^ p^
R7 11:

:x:$
- -^" - * .... ^
I, .
.
.

^ !

I, ^

J-^ m A
attm^ "1 II
[^ 3?:
fc=3:

•S g g
210 Exercitii V. LeElio VII. de ContrapunBo duplici ^c.

-:=T=^=::^-l^
=r$~=
H
~.-Q
^=^^^^=^^^i^^^
: ri:i_.x

;
LIt4^=l=?f5^f^|Siiig
)at
^
*
t I I
» I » 1 ll«l i l»l ll I |n -. »1 - « I, 111 1 ..—

( ^ 1

=
*-^^
-tt:

—l=ttn
-^*f4 4-|4*-*f44-*=-_gL=

iM^
fl-^-^ -
k>

Q'

•f^)
rrfczSr

^^^ «.- —«-

T-^
^**^- «-:

ss-
:xj: t -3- ^^^i * I > itii

•iiVMffMRM^i »3

/.2/?/^.
 Exercitii V. LeSiio VIL de Contrapun5lo duplici &c. 11
Jofepk. Proh Deum
immortdlem quam ftupeo, concen-
!

tum hunc tam admkanda induftria contextum vix non ani- !

mo cado, tale quid aflequendi, conliderans hujus artificii ma-

gnitudinem. Quo conlilio, amabo, rem inftituifti, ut primo
fubjefto ubique per totum Cantus firmi curfum intrandi co-
pia detur l

Aloyf Haud abs re, Joiephe, ftupes, Eft enim rls ifta
cujusdam, fed non tantac difficuitatis, quanta quidem tibi vi-
dctur. Etenim qui hucusque difta , & inteliedta perbene
menti imprefla tenet , omnesque Ledriones fedula exercitatione
percurrit non tanto opere iaborabit in limili quopiam confi-
,

ciendo* Verum,antequam fubjeftum, Cantui firmo intexen-

dum animo concipias, necefle eft, omnesCantus firmi tadrus,
& oculis, & animo periuftrare , an fubjeftum iliud , aut redium,
aut contrarium, fi non in omni tadru, faltem in quampluri-
mis Cantui firmo applicari poffit : obfervatis praeterea, &Con-
trapunfti legibus , &
modulationis anicenitate. Eft autem &
alius fubjedti eligendi modus , affumptus ex ipfb Cantu firmo
de Nota adNotam, aut ad ejus fimilitudinem : immutata, aut
fyncopata npnnulla figura j ut ex fequenti Paradigmate propo-
lito apparet

\m
-7-7 — Ti^r^iis ;^rirzrpx:x^r^rn:—r
-— ^—

\Sz
-^ ^ -Jt=3s:.
ss=sr:=z
l

•=-e Eir|j=|EgJEig:

i^|EiE^JE|E|E|EE|E|EgE;|-f|E|E
His itaque modis, aliisque pro Cantus firmi qualitate fub-
jedtum intrudendum eft, prxvia mentis, ut dixi, perluftratio-
^
nc, quando, & quo loco, qua parteCantus firmi introitus tem-
peftivc fieri poflit. Hucusque te , aut Cantus firmi faftidio ,
aut fubjedri prsefcripti vinculo , inopis<^ue generis Diatonici
limitibus implicatum detinui 5 atque per afpera , confragofa &
G g g 2 ince-
^ '^
212 Exercitii V, LeBto VIL de Contrapun6io duplici ^c,
incedere juffi qua tamen via nunquam ad pcrfediam
; line
hujus artis agnitioncm perventurus efles. Tempus nunc eft
ut de fpinofo generis hujus labore in amoeniorem ftudii cam-
pum flofcuiis abundantem evagari te iinam teque tibimet :

ipli relinquam atque fubjefta arbitrio tuo icligendi , Ideas

;

formandi, ac per genus mixtum, haud tantis anguftiis circum-

fcriptum excurrendi facultatem concedam prxterea omnis
;

generis tcmporibus , ternario , quatcrnario ad remiffiorem men-

furam , minutioribusque figuris, fubjeftis irregularibus , ac Mo-
dis transpofitis utendi tibi deinceps arbitrium erit.
JofepL Mirum in modum laetor , tandem me vincuiis
fblutum fore quo fiet, ut me , ingeniumque meum mihi ex-
;

periri liceat. Verum antequam progrediar , memini , te paulo

ante dcmonftraturum promilifle , qua ratione /iibjeftum Re-
ftum cum fiio contrario Reverfb promifcue retinendum lit
quod, ut quam primiim facias, te etiam, atque etiam rogo.
Aloyf Tempeftive me mones, Non foliim petitioni tux
morem geram, verum etiam ultro pJus praeftabo; demonftran-
do aliam quoque extra genus Diatonicum invertendorum fiib-
jcdtorum rationem fore , quam , qu2e non multum ante in Pa-
radigmate propofita eft* Dicam prxterea , quo modo tria di-
fparia fubjedta in Compofitione combinanda fint. Item , in
quantum ftylo vulgari per figuram variationis , a communi-
bus Contrapunfti legibus, ufu recepto, recedere liceat. Dico
itaque , ad formandum Contrarium Reverfiim in genere mix-
to mfficerc , fi mi contra fa , & viciffim fa contra mi ubique
refiiltet , non habita attentionc ad regulam fiipra pro generc
Diatonico praefcriptam. Exemplis res manifefta fiet.

l^^^f^Wf^ E
Vi regulx , pro genere Diatonico fiipra datse prasfens the-
ma in Contrarium Revcrfum fequenti modo invertendum eflet

lliEl^^^iiSi
Verum
fequens invertcndi ratio, Modo, cui fiibjeftum hoc
mancipatum eft > longe congruentior evenit* £• G.
 Exerdtii V, LeBio VIL de ContrapunSIo duplici &c^ 215

Cujus Contrarii principium , finis intra Modi

reverfi &
limites confiftunt 5 ad ejusmodi normam, delineationem
Fugae oculis tuis liibjiciam* E. G.
b.

|i^?^f!%j^^ ^g8p^
mES
irr _i:

rijK

^^a ^
/

35-r-
m
,
.... ,1 . .
. * I I
— I
iig
-/.
L4it4-Lffe^^^|;5tpjq;

^
E2
^
•«•^•"J^'^*'*
^-— ! ——»,

^^f31^
J. II
. I » « rli 111 . 1. II- -i » 1 I I I

^
#FfflTtr'
jj=rr*i|:^
|y=?^i=mfei
35-

•««•
214 Exercitii K LeSlio VIL de ContrapunHo dupUci &'c.

frrfcis:
t tjjjf-iJiiij

1^^^^^^^^
, Mla» ! II «11 h"iii»iiM j — 1 aw y li i n » n » i l u ^ '
1 »1^ 1" ' ^ " " '

~T " <

^s
a-. . . _ _ _TTc:r~r
^I
.

4—»-
I
tyT:~
^ f=
r t

^-^w! 1 A

.
H ,
^V .- —^i .1 » 1
1—
3t

^ip^
SJrr
B?

«^—
^^M
Id
 Exercitii V^ LeSlio VIL de ContrapunSfo duplici &c. 215
Ita fiibjedta alternando intellige Red:um & Contrarium,
, , ,

haud inancm varietate concentui tam neceffaria Compofitio-

nem Obfervabis prxterea induftriam ,
efficies. qua minutis
nonnuliis figuris Redto cum Contrario fimui incedendi copia
fafta fit. Nonnunquam Compofitores reli6lo Contrario , cum
Re6to folo ad medium ufque ferme procedunt 5 ibi primo &
Contrarium inducunt quod cujusvis arbitrio relinquitun
:

Jofeph. Non apparet, Fugam praefentem in Contrapundto

duplici fundatam efle*

Aloyf. Minime, fatis enim,ut opinor , copiose materiam

illam , abundanterque traftavimus. Hic loci duntaxat in ani-
mo fuit quo modo Re<5tum cum Contrario fuo
demonftrare ,

combinandum fit* Si quis autem pluribus fubjeftis , & natu-

ra , valoreqfue diftinftis Compolitionem adornare cupit , id
haud alia ratione , quam beneficio Contrapunfti duplicis effici
poteft: quemadmodum in fequenti Paradigmate videndum eft

Fuga trihus fubjeBis irifiruSia.

—
•rrfc
ttzS;
T -*-T-
^

:i±g:
T
3 -f- rq? Ti

§4^^-4-4=3
$=sr ^
c
iipfe^^
l^=
! r^*
.-- L—

^l^ ^^m
2l6 ExerchiiV. LeSlio VIL de Contrapm&o duplici&c.

fi
^ it |:

i^^^^jM^
ff^^f^fy^f^flf^^^
Et^t

^S I
*^
-^

->
r—

s * ^
v^
;2

Eg ffi f ^

&ppmii
ff-l — Sfpi =;

j3 Js^ ll
ff^^-^ITIffi ^ L
5=cz!
$
 Exereitii V. LeSiio VII. de Contrapuncio duplici ^c. 2VJ
<—fcx::
ii^iP^

Hic itaque modus cft, Fugam tribus inflruendi fubjeftis,

Juorum fecundum in Contrapun6lo in Odava , tertium in
)uodecima fundatum eft. Ubi primo obfervandum occurrit
quodiibet fubjecStum Notarum vaiore ideo dilHngui , ut ob
varium motum perceptu faciiiora reddantur. Secundo caven-
dum eft, ubi fabjedtum in Duodecima intravit , ne cseierae
item parres inter feSextam efficiant, fecus enim translatio non
fublifteret. Tertio animadvertes , aut ob aiterius fubjed:» in-
troitum , aut mod alationis prxftantiam , non ubique lemper
in^egrum fubjeftum fervatum , &
ad finem perdudtum efte
quod ob diftam rationem tolcrandum eft. Verum hujusmo-
di trium fubjedrorum Compofitio ferme quintam parcem re-
quirit , quo pad:o , & alternatio , quia non omnis femper pars
occupata eft , facilior redditur , & majus temporis fpatium ad
quiefcendum partes adipifcuntur.
Jofeph. Obfervo, &: miror artificium. Verum longiori
ad bene confiderandum te npore opU5 eft, q lod, ne in praefenti
tibi faftidio fim, domi mese exequar. Interim admoneri Ma-
gifter patiare, te fupramentionem fecifle de Figura Variatio-
nis :de Fugis irregularibus de Modis transpoiitis
: : nunc fi

ordo non repugnat , quid eae fint , explanare lubeat.

jiloyf. Haud morabor. Et primo quidem

De Figura Variatioms , ^ Anticipationis.

Variatio aiiud non eft , quam Diminutio irregularis. Di-
ftinguitur a Diminutione qu6d liaec
regulari , in Notis per fal-
tumTertix progredientibus duntaxat locum habeat. E.G.
I i i
2 r8 Exercitii V. Le&io VIL dc ContrapunBo duplici &'c.

Illa autemVariatio
,

Diminutio, nempc*, in Notis per gra-

i:zir~zznzn dum incedentibus. E. G.
:=£~3^z~: :j:]5i: ~::

Variatio,

'Is eS^ «

::-€:

Exemplum hoc clare dcmonftrat, Variationem a commu-

nibus Contrapundii regulis aberrare , quia de Confonantia in
diflonantiam , de diflbnantia rurfus in diflbnantiam faltando
proceditur quod utique in Contrapund:o non admittitur;
;

in Compofitione vero vulgari conceditur. En plura Variatio-

nis exempla»

m^i lipJiiM Variatio.

LH-.
€
r

iS
m
Variatio, Variatio,

fei
- i^lg^Hilg^
Variatio, Variatio,

:±nj4:tej4=::|=3=
mm^^^
 Exerchii V. LeBio Vlhde ContrapunEio duplici^c. 219

'g^ li^iiS: Variatio.

Si^^ 2:
- * 5=:

Ejusmodi, aliseque non multo diflimiles Variationes, fub-

ftantiam haud immutantes in Compoiitione vulgari vaiere
pofliint. Ejusmodi quoque fiint. E. G.

Variatio,

-=-e—-H

—9-

l^^^K
Variatio.

«
gl**5EJ
Figura Anticipationis fit , quando medietas vaioris ante-
cedentis Notx, ablata fequenti adjicitur. E.G.

^ Anticipatio. Anticipatio.

" Anticipatio»

< ' 'I»' ' " III !

I I I H l » **l ! l~- f.l^ | . ,*) . ' . — U^

li i 2 Haec
 ,

220 Exercitii V. Le&io VIL de Co7Jtrapun£lo duplici &c.

Hsec pauca exempla fufficiant. Neque opus cft hodie
Compofitori variationibus inferendis : Ultro enim nimium ,
quam fat eft, aMuficis exequentibus ad naufeam audiunturj
adeo ut gargarizantibus fimiiiores , quam Cantantibus appa-
reant.
Jofeph. Unde ejusmodi variationes, aberrationcsquc dc
Gontrapundi regulis originem fuam traxcrunt ?
Jloyf. Ex proxime perfpicuum eft , Cantores Au-
didiis
6lores fuiflc >
qui minime contenti diminutionibus reguiari-
bus , cupidique vocis flexibilitatem jadiandi , variationes ejus-
modi adinvenerunt, Utinam haec variandi cupido intra mo-
deftise limites permanfiilet , ut Mulici quidem variarent , vc-
rum haud immutarent fubftantiam^ Quam fortunati forent
Compofitores ! veriim , proh doior ! eo proceffit hxe infatia-
biiis variandi libido , &
audacia , ut non folum Harmoniac
lubftantia ( cujus tam fbllidte, ac cum (udore ratio habita eft)
fiisque, deque invertatur 5 verum etiam in agnofcendo con-
centu fuo Compofitor habeat , quod laboret. Magis reprc-
henfione digni , aut irridendi funt Mufici illi , qui etfi nullo
prxditi taiento , eadem tamen impulfi variandi luxuria , os
torqueant in mille formas , ut ne Rofcii geftus tam varii fint
ac loco unius , quinquc vocaiium foni fimul audiantur. Imo
in eum abiit excefliim hxc pervcrfitas : ut glorix fibi ducant
certamen , uter ita rotandis Notis , ut neque Mufica , nequc
textus percipiatur, palmam reportet. Sed quis contra torren-
tem ? temporum , atque morum vitium elt , ut omnia prin-
cipio bene inftituta trad:u temporis in pejus delabantur.
:
Jofeph. Etfi mihi in tyrocinio adhuc exiftenti judicarc
de hac re non liceat, tamen affirmare aufim , ejusmodi Har-
monije ruinam nunquam mihi placuifle. Interim , quid Va-
f iationcs , quo modo faciendae fint , mihi vi-
fatis intellexifle

deor. Nunc reftat dicendum dc Modfs transpofitis , deque

Fugis irregularibus.
Aloyf NotitiamModorum
transpofitorum prsecedere pri-
mo debet perfefta Modorum naturalium intelligentia , quam
materiam , quia fupra dc Fugis fimplicibus , non nisi modi-
cumattigi, hic loci fufius, &
in tantum , quantum fufficerc
videbitur, traaandum aflTumam.
 Exerciiii V. LeSiio VIL de Aiodis^ 221

De Modis.

AD Modorum
antiquum
ac
materiam
ordinem chaos in
tradtandam adniti
redigere.
, perinde
Tanta enim
eft >

opinionum Aud:ores, cum antiquos, tum re-

diverfitas inter
centiores reperitur, ut ferm^ quot capita tot fententix fuifle
videantur. Nec me tenet tanta admiratio Grsecorum Aufto-
rum j etenim extra controverfiam eft, Muficam illorum prin-
cipio pauperem admodum intervallis fuifle , tefte Platone in
Timaeum. Unde mirum non eft , procedentc tempore aqui-
fitis plurium Tetrachordorum , Oftavarumque fpeciebus , nu-

merum quoque Modorum accrevifle. Quamvis Modi Grx-

corum denominationes fiias, & numerum non tam ab Od:a-
varum ipeciebus , quam a popuiorum diverfitate , genio , &
ftylo fbrtiti funt : tit Modus Dorius, Hypodorius, Phrygius
Lydius, &c. quibus nominibus diverfum nationum genium
ac ftyium, quo quivis popuius more patrio utebatur , indi-
caverant perinde ac hodie dicimus : Aria Italiana , Galiica
:

Anglica , &c. Poftquam autem vix umbra de Mufica Graeca

nobis amplius fupcreft,non fatis mirari pofTum, exiftere etiam-
num aliquos , qui hodiernae Muficx noftrae Modis peregrina
hxc vocabula attribuere , & rem ex fe fatis intricatam, vanis
nominibus obfcurare audeant. Nobis , reliftis aut ufii jam
obfoletis , aut magis ad Muficam hiftoricam pertinentibus , re-
centiorum , & quidem eorum Sententia difcutienda eft , qui
duodecim ftatuunt Modos fex Authenticos , five Principa-
:

les : & fex Plagios , flve Plagales , vel CoUaterales.

Jofeph^ Omnesne moderni ProfefTores hanc duodecim

Modorum Sententiam tenent ?

^loyf. Nequaquam. Reperiuntur enim nonnulli, qui-

bus induftis forte a Cantu chorali,od:o5 alii, quibus plures,
xel pauciores videntur Modi.

Quanti iftorum opiniones aeftimandae fint , ex jam jam

dicendis, noftraque paulo poft fubjicienda Sententia ma-
nifeftabitur.

Huc
in memoriam revocanda fimt , quse fiipra de Fugis
fimplicibus aflcruimus : fex nempc rcperiri pro vario Semito-
nii fitu differentes Oftavarum Species , totidemque per con-
fequens cfle Modos principales : nempe D. E« F. G. A. C.
K k k / qua-
222 Exeycitii F. Le£lio VII, de Modis,
quamm Diagramma , Mcht citato loco jam pofitum , ordinc
ita poftulante , denuo repetere haud fupervacancum exilHmo.

^—
i^^iS:
_-.
I.
i: — ^-ir^zi.?:
re mi fa fol re mi fa foL
3. :: —A; -^ ^ - ' h

mi fa f^^ ^^ ^^ f^ fi^ ^^*

3*
— M^^:i3|E..
-

.4. —
—*—
.^.
A'»*»»-

$:z
I^ .

fa fol re mi fa re 7ni fa
i.::-xn:3gz::rii
T* "f^^
"

^-
:rz^::r:Sr
ut re mi fa re mi fa foL
5- ^r:~i —'-—A y-~-0- -

;^d' ?;^/ y^ >"<? mi fa fol la

6. §^i
3^::i:±:r
:

—^ ^

/// re mi fa fol re mi fa

Tot Od:avae reperluntur 5 quia

itaque fpecie differcntcs
toties Semitonia differentibus locis incipiendo, a quovis Sifte-
matis prima Nota rcperiuntur. Totidem ergo Modi pdnci-
pales, &
non piures necedario ftatuendi funt* Csetera enim
Oftavarum Siftemata excogitatu poilibilia ad unam liarum
Specicm, tanquam Modi tranfpofiti reducenda funt.

Modi ad primum Modum D. pertinentes.

I.
—^-
tranfpqftti

^:r^:i=S-
— —— —7 * ^—
r!ifcr^3i±::zfi:n±:i"::
re mi fa fol re mi fa fol

2.
^- ^ —
:$:r
— ^ 4
^^.
re mi fa fol re mi fa fol
 Exercitji V. Le&io VII. de Modis. 223

y r
rrtr -.-^ — —*— » rr3?:

rff w/ y^ _/o/ rir mi fa fol

31 — 3i^ r3:
•1-

r<? /;?/ yis^ Jol re mi fa fol

5* ?^ ^ -
. A y V[ ^__ _^_
- -i_. "»> -I
O '
l^' '""-III - _.. I. . III. !._!

re mi fa fol re mi fa fol

6. fci:i"=r=s=r«=r:irE?~=:z=
E3?3Jr£*i:d
r^ «2/ y^ yS/ re mi fa fol

crgo funt Modi tranfpofiti primi Modi D* , quia eo-

Hi
rum Semitonia iisdem prorfus iocis cum iilis coincidunt 5 pro-
inde quoqae eandem foimifationem confervantes iitu quidem,
verum fpecie nequaquam difterunt.

Modi tranjpojiti fecmdi ModiE.

' — » —
» »11 — a»— w
I » iii«i i I
»i yh :
! i—ifc A »«fc «—

r::^:r:*i:iit—
III II" -^» — "• »—»— - —
mi fa fol re mi fa Jol la
^ ~ ^*—>^ »
"" "^
^
^^-
—^ — :i^z::risr
-c&^— I— I —

^^ fa fi^ ^^ ^^ f^ fil i^

Et nonnulli alii haud magni usus*

Modi tranjpojiti Modi tertii F.

m-^
:=rx
^-^:
ZZZ^^ZZZ^ZZZZZlZZZZZZZZZ
/a 'jol re mi fa re mi fa

-^-
;.^>_r2rz :*
—^—5
fa fol re mi fa re mi fa
Kkk a Et
224 Exerchii V^ LeHio VIL de Modis.
Et fi qui alii adminiculo b. , vel x effici pofTunt , parum
ufitati.

Modi tranjpoftti quarti Modi G.

'ZK »1—.^—iilL-ir
r3Sr:
ui re mt fa re mi fa fol

rii— ^ ^ $- ^
IC^^^^—Zj&zzzz^zzzz^zziz—zz—z: —— —
ut re mi fa re mi fa fol

m-
ut re mi fa re mi fa fol

¥<-^ ^-rtczzit: — * -"ir~

«llll ' II I «

^ —-^—
^/ r^ ;;^/ y^ y*^ ^^/ fa fol

rx=-3~::?r:
ut re mi fa re mi fa fol
«-hi-
S"" ^^
^ JL .. 4 -
^.
y-b" - _^. t . A
^
,- -w- A..-
k\- -^ -=^ M Ml , 1 IM .

ii.jmi

«/ r^ ;?^/ fa re mi fa fol

Modi ad quintum Modum A. pertinentes.

^ —^^
tranjpofiti

<-^* w. :*:
3S:
:±:
re /^/ fa re mi fa fol la
-
e^--rfc'
V- ^— » ^

S *—<*
rd" w/ y^
— «-
y^

3S—
-1 II
/T^/
"

^i«=l^
::
ft
.. '
fol
.
la
^•2^"

re* w/ yi r(? mi fa fol la

flE^"
 Exercitii V, LeSlio VIL de Atociis. 22$

-^
44-^' .».4. m.
_
re mi fa re mi fa fol la

:= ^ -^—z^:
H-^-
mi mi
re
^—,-,—^—-_—_^~.^— ^_^
fa re fa fol la

S^
t=t-|-rV'-:
'
Z%\
»<»-— <. I»» II I
«-.i-l-»»

re mi fa re 772/ y^ yo/ /^

§£3
ffi
f=^—=*:t::^:^ ;^(? ;^/ y^ re mi fa fol la

Modi tranjpo/iu ad Modum pocttim C. pertinentes.

'^ * '.is^zzzdt
zr--^s^zzxzz^z=zz~:==z'. ——
ut re mi fa fol re mi fa
» II— W ">—»—«»-•- ^WiM W —«M <fc|-—
cx
, 1 'riy*
-7-—-«I I I

-X—rir-~^~~
li I WH ' lii 1

=^
«/ re mi fa fol re mi fa

l-^^^:^~z:r-=-~L- "x::::X^::::i-:!
^"' - ^
'
: riiix:!:^-:::^:
:
-^ 3:r:i::i:i=::
/// t;^/ y^ fol re mi •;'tf fa

izz^zzzs:zzztizzzizz.
ut
^-^
-:r3?:~i::
ut re mi fa fol re mi fa
9^^- ^-r3S=:
WMMWa^
X "
A ' ' ' •' "^ "
4-

HP/ rf mi fa fol re mi fa

Lll OMMW «•*«

226 Exercitii V. LeSiio VII. de Modis.

A 11 n »»> J
sw*"~. "o
]
'

rrtizr:^;:r:sc::i=:i;
ut re mt fa fol re mi fa

Jofeph. Ex hucufque di(Sis dcmonftratis infero, fex dun^

taxat efie Modos naturales»
Jlojf Sufpende paulifper , Jofcphe , judicium tuum , &
in memoriam rcvoca , quae Libro Primo de Odravac divifionc
difta fiint : dupiici nempe modo eam dividi pofle : harmo-
nic^, &
arithmetice : per harmonicam divifionem Quintam
coiiocari in parte gravi ,& Quartam in parte acuta. Per a-
rithmeticam divifionem Quartam in parte gravi , & Quin-
tam in parte acuta obtineri. Qua ratione duplex hxc divifio
inftituenda fit , quia Lib. i. explanatum cft, hic repetere fli^

perfedeo.
Jam cx ifta duplici Oftavae divifionc oriuntur duo fpc-
cic difFerentia 0<5lavarum fiftemata , ergo duo etiam fpecic
diflferentes Modi, quorum unum producit harmonica divifio,
qui Authenticus , alterum divifio arithmetica , qui Plagaiis
nuncupatur. Ex quo infertur , quia duodecim Oftavarum
fpecie difFerentia oriuntur fiftemata, totidcm ftatuendos eflc
Modos.

OSaviC harmonice divifa , & Modi inde oriundi.

I. 6.

=
— :3:^=:n

rtlrs:
-^:- r3C^=R

tiz$z;

Hsec fiftemata ex divifione harmonic^ fafta produci ,nul-

lum eft dubiurq. An autem fcquentia a Jofepho Zarlino,
plcrisque aliis ad formationem Modorum Plagalium exhibi-
ta, ab arfthmetica divifione gignatur, maxima cfl Gontro-
verfia.
I. 3- 4- 5- 6.

,_„^-
m^ „.

c.
-^-Li
D. £. F.
u»
G.
- ti^
A,

Quum ipfe Zarlinus Part. 4. Cap. 9. de Modis , ex 06ta-

Va C. fequens iiftema ponat,.
 Exercttii F. LeBio VIL de Modis, 227
Ubi chorda graviflima manet ^ quod
— isr-
vcrum produiikum cft arithmcticae
nis, Si itaque Modi Plagales
divilio-
ex divi-
fionc arithmetica gignuntur , utl revera eft , corum forma-
tio fequentibus iiftematibus cxprimenda cft.

c. D. E. G. A.

^. ff

—^ u-^ :U=:
^ 15:
ESL
Jofeph Hoc modo quinque duntaxat exiftcrent Modi
Plagales.
Aloyf Ita fan^. Quum
G6tava F. f. ob Tfitonum in-
de oriundum arithmetice dividi non poffit j ut aiibi jamdixi.
Jo/epL Quid ergo in tanta rei perpiexitatc ampledbcn-
dum ?
AloyJ. Dicam. Poftquam ufum, differentiam^ue Mo-
dorum , tam Authenticorum , quam Piagalium examinave-
rimus.
Prxfiipponcndum cx Zarlini Scntentia, principium,
eft

& fincm , ciauiiiiasc^ue utrique Modo fore communes ; ut

adeo difterentia nulla iit , nisi , quod modulatio Modi Authen-
tici in acuto , Piagalis vero in gravi exiftentiam fuam haberc
debeat. Nec requirit hic Auftor, ut fiibjefta Modi Authen-
tici afcendendo femper , Plagalis contra defcendcndo proce-
dant : quod Paradigmata ejus demonftrant.

:i:

Authenticus,
__j. —
'<i '*
- --i '
33
H
^^=S.
i ^mi iUfl ^
y ii -1 I '
-yi » |. «». n...,
|

±\
Plagalis.

JLIl 2 Ex
2-28 Exercitii V, Le8io VIL de MoJis. >

Ex quibus exemplis perfpicuum eft , aliud difcrimen in-

ter duos iftos Modos non cfle , quam quod
, Plagalis modula^
tio gravior fit, &
fubjedlum ejus in intervallo collaterali , ^

nempe E. &
B^ % terminet>ur. Joannes Maria Bononcinus
prxter modulatlonem gravem , &
ob hanc caufam , clavium
mutationem ad naturam Modi Plagalis vult fubjefta in Quar-
tam defcendere.
Angelus Berardus haud afpernandus alias Auftor videtur
fblo duntaxat nomine diftinguere Modum Authenticum a Pla-
gali abfque rcfped:u fubjeftorum afcendentium, vel defcen-
:

dentium & modulationis acutse , vel gravis imo graviorcm

: :

inftituit modulationem in Modo Authentico , quam in Plaga-

li: ut exempla cjus declarant.

'^
z^z
^ — fe^g^^iii^gE&c.
Authenticus^
\

:[:
^
kJ*" / X Hi $-
Mi =&C.

EeEHr;Ett^;;g =ili=fec.
Quis Muficx gnarus , aliorumque Auftorum Sentcntiam
callei^s , hoc ultimum Paradigma Modo Plagali attribuet ?
quum fubjefti natura , & modulatio formationi Modi Au-
thentici magis convenire videantur. Magis mirandus eft fc-
quens Goncentus ab eodem Auftore in exemplum Modi ter-
tii, fivc E e, addudus , qucm integrum, ut magis mireris,hic
apponam.

-«lliri III «^ U
 Exercitii K LeBio VIL de Modis. 229
r
—— -— —— — — .-. '
- ' . 1 .lll.-,......! ,
—. •" '

_A ^
C- I T - I id . a -^ X""""
"^

— i-r-r

1 - , .

= cK 1 r
"~
I 1
hA
\?
^
" ^ '-' " -
//
- y ,
_

- -. 1-

u|y»»v
•
^
lEe
,i

v» -t I. 1/
-^--
i . > I I ,

3X:
irsz::
ii --5-
:— —zr^z: 3;

3^:^ ±::ai:S:
e i:^:^:^:^ ::^^

°«»»»'»^'|*'i

«_«.» ;
'
" I
t V T,
U li

, ^^ iii^5ii"^
MI-«-I V«i^
__.

\i A i
I h II I II .« i^y I ! »> I» 1 1 I
mmtmrmfmfftm^ittmtt^

:^ — W '

imiilM "
IIL i
iliitMili

;2
M^M Wt***i'*^«^*"'V*V

m A, * " '' T*' ."' **' — "

^^l^f'U
'

-^ A2 -^ ^t
w» -I. yppft^ i'!— II ii'n j.^j «w
i
ii u L— ^yr i.^i^

—— **^- * ' if^^-i. |.|

-

1 fa' ^f i
l um Bi i tj M, ! I I I fJM II i i I
II 11 w I
M I iii m ii M .nj j<i .1 L III r ii
^
^-rtK

^^iww "^»** V*p* iMiWw ! t l^iWMl iy* w - »t jaM

:e^^S
V' '1T** '
' ' .f > i> ii.iiL,
I

=tt: I
I j! ml ii
•••,4" !«',«• 13 ..^^^••(•W*—JIM — >' ' »»l i i n i 1
1 Un g
ii -Jt|"«i»J>«ji;
, ^ '
« '

L ' l

Mmm ^
 K.
Exercitii K LeBio VIL de Modis»

'
r- II tili
| i nia . i .

•S-

:Jiii -^-a=

•
riiMatfiiJ- iffii I

$:±r S-

SH
r^
n t

Viden Formationi huic prsepofitae ncc Tenorem intran-

tem, nec Claufulam flnalcm refponderc f Adeo ut nihil im-
rfi:: "» » 1 'I—»^—

pediat , quo minus Concentus hic A, , fivc Hyperphrygio .

tanquam Modo fiio proprio applicari debeat. Haud pauca cx-
cmpla adducerc pofTcm ex Aloyfio Prencftino quibus demon- ,

flratur, rem Modorum neque praeflantiflimo Viro huic ma-

gnx fuifle curaf. Hanc rem animo voIut|ta? , nisl auftoritas ^^''^^

obftaret, fere crcderem, ipfofmct claros alias Audtores nefci-

vifle, quid certi dc Modis flatuerent 5 aut fi quae diflinftio in-
terAuthenticos,&: Plagales exiftit, cert^ tam parvi momcnti
exiftimafTc, ut ejus curam habcre operri pretium non duxerint.
OIim,ubi auditus non adeo adhuc dclicatus, iifdem angufHis
contincri potcrat , forte valuit. Vcrum hac setate noftra , qua
infatiabilis aurium aviditas vix rationabilibus terminis cir-
cumfcribi fe patitur ,^ quse hujus opinionis, Muficae amplitu-
dincm reftringentifj^^Hodie habenda fit , facil^ eft judicare.
Jofeph^ Quid itaque confilii in tanta Aud;orum difcre-
pantia , reique ambiguitate f
Jloyf, Dicam tibi tam dc prxcepto , quam
Jofephe , non
de confilio. Miflls Plagalibus , utere fex Modis D. E. F. G.
A. C. cum eorum tranfpofitis , eo modo , quo fiipra de Fugis
fimplicibus edoftus es, & etiamnum cdoceberis , longe , lat^-
que per intervalla propria & Modo , in quo verfaris , ami-
,

ca modulando tibique perfuadeas , Compofitionem ad Har-

;

moniac regulas elaboratam > caetertim vagam & lepore rcfcr- ,

tam , fatis efFc authenticam , his vero rcbus vacuam nimis ef^
ic Plagalem.
Jofph.
 ExercitiiV. Le&io VIL de 'variis Fu^arumJkhjeStis. 231
JofepL Forte in Compolitione ad Cantum Choralem,
Plagaiium Modorum ufu opus erit ?
Jloyf, Neutiquam. Sufficit enim rationem habere into-
nationum , Modorumque Ecclefiafticorum (quorum cognitio-
nem a Choraiiftis pete ) & in modulando fequere conlilitim
Eaulo ante datum abfque Modi Plagalis reftridiione , & opus^
aud poenitendum perficies.
Jofeph.Poftquam ex te intellexi, fex duntaxat Modo-
rum figuralium curam tibi efle , fcire expedit , quem ordi-
nem teneas , quemque primum , fccundum , & tertium , &c.
ftatuas l

Aloyf Jofephus Zarlinus , &

plcrique alii SEtate illa C* , fi-
ve Dorium pro primo Modo habuerunt. Recentiores poftea
Pra(3:ici fere omnes D. olim Phrygio nuncupato principem
locum tribuerunt. Nobis fufficit demonftrafle , fex dunta-
xat exiftereModos fpecie diflerentes j parumque admodum
refert, quem ordinem quifque teneat. Quod fitamen, Jofe-
phe, malis morem confuetum .fequi, nihii impedio, nomini-
bus ufu receptis eos compellare.

jDe "variis Fugarum SuhjeSlis.

NOn&ismultum irregularibus
ante mentio fa6ta
j
eft de Fugis
quam tamcn irregularitatem intelie-
, rivc Subjc-

ftam volo, refpedtu Subjed:orum, quorum pars confequcns

abfque auxilio ^, vel b* parti incipienti rite refpondet, ut in
Subjed:is Generi Diatonico adaptatis. Alias enim abflrahen-
do ab Generis Diatonici rigore , ii ad Modi rationem inftitu-
ta fint ejufmodi Subjefta, de quibus nobis hic fermo eft,
nihilominus fuam regularitatem habere pofllint. Tibi
Jofephe , nunc incumbit, varia, ab iisque diverfa , quibus
hucufque ufi fiimus, inventione propria proponere.
JqfepL Faciam indiftinfte , utl mihi in mentem venient.

^r, r^ --^zyifc^ ^:-j|

I
^ioyf In quem modum
^btil^^ZIiriljfi:: formabis partcm refpondgp-
tem
Jofeph. Meo lcvi judicio , duplici modo fieri pofle exi-
ftimo* Uno : quo ultima Nota Modo
partis refpondentis
congrucntcr definat. Altcro Solmifationem fequendo. E. G.
:

Mm m 2 Pri"
^32 Eoiercitii F» LeBio VIL de ^ariis Fu^arum fubjeBis.
Frimo modo. Secundo modo.
$rir:n
$:
4— ———*——-4"—
Uterque Modus, fub diverfa tamen ratione lcgiti-
Aloyf.
mu^ eft, Primus , quia in chorda Modi ultima fua Nota re-
d:e incidit. Secundus, quia ultima Nota fua Solmifationis
rationem habuit.
Jojhph, Qui autem probatior tibi videtur ?
Jloyf. Sccundus refpondcndi Modus ob duas rationcs
haud quia fic
aipernandtis. Primo , canendi rationi magis
confultum eft. Secundo , quia ab Subjcfti tenorc non adco
receditur. Et firmum tibi fit , ut abrumpendo Subjedto , ni-
si gravi rationc poftulantc , quoad fieri poteft , abftincas ; po-

tior eft cnim ratio Cantus , quam Modi ; quia dcfeftus Mo-
di facile fiippleri potcft modulando cum altera parte 5 tenen-
doque Notam aliquam ad Modum pcrtmcntem , fupra illam
Gxtra Modi chordam exiftcntcm^ E. G.

III. Illl » « II
. I L ! I
IPi » «r» I
i»W
-^A.—

•^- Scc,
i
»iWWiuirluln> r- . . .. 1 mm ii "- '

A
- n "| ll n iii i iiiiiii.i mr — ' I

lES-

Idcm judicium fit dc Subjcfto fequcnti. E. G.

Hxc duo
fubjefta fub diverfb refpeftu regularia , irregula-
tiS dici poflunt. Irregularia , quia non in proprio Modo fua
collocata funt, ideoque Semitonium illud in partc fiipcriori
utrobique exiftens , bcneficio b. mollis efficicndum erat. Re-
gulariadici pofFunt refpc6tu generis mixti hodie quam ma-
xime ufitati.
 Exercitit V, LeSiio VIL cle variis Fnganim fuhjeciis., 233
Jofeph. Quid ell , quo& dicis , Subjedta non efle in pro-
prio Modo coliocata ?

Jloyf Si tibi Modum demonftravero , in quo iliud Se-

mitonium abfque h, molli haberi poteft , nonne lignum evi-
dens erit , Subjefta illa eo pertinere ?

Jofeph. mihi videtur.

Ita fane Sed qualis eft ille Modus ?
Jloyf. Modus A. E. G.

isiii Tma:^ &:c.

H-
€- .1 o.
g ^M n w— 1
-ji
1.—i.».^
=&c.

2,t /^

I J^fep^' R^s eft plane

-&ۥ obfervatione digna.
^/q;;^ Praepofitum au-
[
^i~"^'¥"T"T"TT^~ ^em b. molle in principio.
^^
^
&C. & extra Cantum , indicium
erit Modi tranfpofiti in Quar-
tam altam quo cafu Subjefta nihilomintis
: regularia , & Mo-
do fiio congruentia dicenda funt. E. G.
I.

-e gi fcSE ^ff
Eff ii^i
Veriim hodierno tempore, quo Genus mixtum vi ma-
gna invaluit , hx flibtilitates , quanquam ad genuinam Modo-
rum intelligentiam neceflarise , non admodum attenduntur.
Perge nunc ad alia Subjedia proponenda.

'insifc^^^^
l'J&. .—IL.-
-B-;

I ^=ife
Jofeph. Videns erroris fignum in tertia Nota pofitum
Nnn com-
234 J^ocercaii V. LeSiio VIL de 'variis Tugarum fuhjeclis^
eomperio , noti absque ratione iA refpondendo me h^fiflee
Quas caufa erroris ?
Aloyf. Intervallum inter primam , &
tertiam Subjed:!
Notam , Septima conftans nam interjedia Nota non efl: tan-
:

ti roboris , ut operire vaieret illius faltus improprietatem^

In ejusmodi itaque Subjeftis, quorum inter primam , & fe-
cundam Notam faltus Quartae intercedit , piurimum atten-
denda efl Nota tertia , ut , quo intervalio ilia diftat a prima
Nota Subjed:i in parte Subjedium proponente , eodem inter-
vallo diflet in parte refpondente. Jam in parte incipiente in-
ter diftas Notas faitus Sextae reperitur idem ergo intcrvai-
:

lum parti refpondenti dandum efl. E. G.

p^^fe^^^&c.
:!:::£:
^^^i^&c.
Jofeph, Videtur &
fiibjeiftum , & modulatio in hunc ,

modum extra Modi limites exire.

Aloyf, Minime» Quum enim in parte proponente fub-
jedtum in Oftava Modi non definat , quo modo pars refpon-
dens in ejusdem Modi Quinta deiinere poterit \ Deinde non-
ne omnia intervalla fubjed:i , modulationisque intra Od:a-
vam Modi naturali ratione continentur vero Diefi pro-
? Si
pofita in Modum tranfpofitum vertatur, pauio aliter refpon-
fum inflituendum erit. E. G.

Ita nonnunquam pro Modi natura, & difFerentia unum

idemque fiibjeftum quoad partem refpondentem diverfimode
formandum efl. Age , aliudque fubjedum propone fis.

W^-
 Exercitti V. LeBio P^IL de variis Fu^arum fubjeSlis 235

t^t:r-i- [
p T—r~T^ poris abiumpli in inquiren-
do fubjed:i hujus reiponfb,
nec inveni.
jiloyf Duobus modis huic fubjedto refponderi potefl:.
Primus habita ratione ad Modum:
efl fecundus ad Solmifa-
tionem. Volenti obiigare fe ad Modum , refoivendum efl
fubjedlum ex genere Cromatico in Diatonicum fequenti mo-
do :

Quo cafii refponfum ultro fe

*
p *
t-y:: ofFert. E. G.

S
L
Verfum genus Cromati- in
bgr! cum , refponfiim lic fe habebit :

'^^S^i^^ .^.

i-€- fep^
Jofeph. Non potuiflet flibjeftum refponfb integrum fcr-

vari, retentis omnibus Semitoniis ? E. G.

jiloyf Nequaquam. Quia

E. molle nimis alienum efl ^
, ^ 1 1 I
I
1
&
minime conveniens Modo
D. Aiiud effet , fi fubjed:um ita inflruftum effet :

t-e-

II - .. .
T

I \ i..
I
ii i l ,
&
i-.iaii
i

»1 —iJL— I •m
'^f^—

V imm ^ i
.»».
* .
m
Ubi E. molle fubjefto fiibflantialiter infertum efl. Se-
cundus refpondendi Modus ad folmifationem refled:ens. E. G*

Nnn z 1^1
236 Exercitit F, Leciio VIL de variis Fugarnm fubjeBis,

fpiigSiaiiMi
izji^xjz^:
-ۥ
—x^_.
A.
Si^
Qui Modiis, utpote minus rumpens fubje6tum, pfae pri-
mo, mea quidem fententia, ampledendus eft. Idem ferme
fubjedtum afcendendo fumptum in parte refpondente , & Mo-
do , & Semitoniis per omnia rite confentit. E. G.

^Sgli^^Epl^ TT

TT"

i-e--
^~^E^^S3=
Jofeph. Proponam modo , pace tua Magifler unum , , al-
terumve thema pro Fidibus , quibus evagandi campus
latior
efl, & tentabo, an partis refpondentis mihi poteftasfit. E. G.

r.
TV^
iirfhiite^l
saffi
-^ r-
.4.
4-

^i«L^^ttgii
.p^pS^^
 Exercitii V^ Le5iio VILdevariis Fugarum Jubje&is. 237

f
gsi^
*

.^^^
Jloyf. H«c
pTO^^Pl^
fubjc(5ta hodiernse incontinentiae accommo-
data funt. Sed cave , Jofephc , ab fimiiibus fubjeilis , in tam
immenfam longitudinem , ac latitudinem extenlis in Quatri-
cinio adhibendis : vix enim fieri potcft in tam extravaganti-
bus, abftruiisque fubje6lis, ne una pars alteri obftet. Interim
refJDonfum , prout fubjeftum fert , fatls commode inftitutuni
eft , ex eo , quod ioco faitus in Quintam in parte prima exi-
ftentis faltum in Quartam : loco progrefsus in Secundam
,

faltum in Tertiam, parti refpondenti quibusdam locis pro Mo-

di natura nonnunquam attribueris : adeo ut confidam , tc
non admodum hselitaturum in reperiendis qualiumcunquc
fubjeftorum refponfis, attcntis hucufque didtis* Permultum
tamen intereft in fubjeftorum eledtione* Non enim omnia
indiftinft^ fubjed:a seque bene deduci poflimt 5 quod prasvi*
ante eleftione , judicioque ponderandum eft.

Haud multum ant^ di£tum Jofcphe , egreflb jam

cft tibi
cx molefta Ledlionum palxftra , facultatem efle omnis gcne-
ris tempore , proportioncque utendi : rcs modo poftulat , ut
tibi demonftrcm , qua ratione Notse figura , valoreque difpa-
res fub diverfa t<i<^us menfura cjusdem valoris eiHclantur.*

Oo o Tem^
228 Exercitii V, Le&io VILde 'uanis Tugarum fuhje£iis.
Tempus binarium.
'^"

"ZLc '
•^L
""
"

.
/
^ II •» II. 1

Notse figura difpares propter

Iftse tres

difFerentem taftus menfuram ejusdem

frefto. valoris fiunt ; iit exempia manifeftant,
E. G.

i r I I ,.,.ii>.— , ...i».

Adagio,

^mm 3
Tempus hinarium^
::$xi[

€ • m \\\ 1 1m", I '! I

B —
"^
11 I I ,11 li «u II

^gfftlf ^ -B-
=S

g^±te^M
Frc/?o.
-' i>-T'
i <n>a •^paNni.MMSa

:ttrr::

±± ^ii
Jofeph.
^i^^S Adagio.

Hanc in^equalem Figurarum valoris xqualitatem

perbcne confpicio ; fed in quem ufum afFcrs ?
Aloyf. llt in cognitionem venires , ubi , quo taftus &
qua^rante Ligaturae diflbnantiarum adhibendae fint* Dico ita-
que , fub tempus binarium , pertica fubdu£ta notatum , G. £
Q;. non nisi in Thefi , five in principio taftiis Ligaturas difTo-
nantiis conftantes ufurpandias efle, excepta hac Hypothefi.

Sub
 Exeycitii V. LeBio VIL de variis Fu^arum fuhjeSiis, 239

ipi^ :!:$~Z[I
:i!i:iz:z:
Sub tempus vocabulo Prejioy
:

indicatum inprimo, & tertio

:
*
taftus quadrante. Sub tempus,
I Adagio , in omni quadrante.
e :tc:
^ ; Videantur exempla.

'irflM^iiiTempus binarium.
-^
Jr^z

Prejio.

Cavcndum cft ,
ffin
a— \£r±z
ne ad poftremi exempli tenorem inftitu-
tae Ligaturae concitatiori decantentur menlura 5 quo fadlo fpe-
^
Adagio.
isat

ratum effed:um nunquam habiturac eflent.

Poftquam nihil praetermiflum , jfed omnia te edoftum et
fe cxiftimo, quorum opera qualefcunque cogitationes , Idea^,
Conceptus in mente formati juxta artis regulas chartae man-
dari poflunt, fupereft, dicendum de eledtione, qua Ideampras
altera ampleftentes boni guftus laudem adipifcimur.

De Guftu.

N auditur ferme frequentior fermo , quam de Guftu.

llllus
Inde audimus Italum dicentem : Egli e di buon gujio.
Gallum ; // a le gout panfaitement hon. Latinum EJi homo :

exquifiti gujius. Utinam eadem facilitas efltt Guftus definien-

di , quae eft afErmandi* Quamvis proprie Guftus palatui
duntaxat attribuitur, latiori tamen fenfu , cui refta, fcledra-
qoe ordinis convcnicntia ineft , convenire poteft. Nobis re-
Iidis aliis , pro noftro inftituto Guftus ad Mulicam reftrin-
gendus, & duplex ftatuendus cft Adiivus , & Paffivus. :Adri-
vus eft , quem Muficus cantando , vel ludendo habet , de quo
Ooo 2 fiipra
 ^40 Exeycitii V. Le&io VIL de Gujlu.
fupra fuse diftum eft. Paffivus , qucm Auditor ex modula-
^mine percipit* Sed quem boni, depravatique Guftus judi-
cem conftituemus ? cum juxta tritum fermone proverbium:
Me mea deleBant , te quemque fua* Item de Gujiihus
tua , :

non eft difputandum^ nemojit judex in propria caufa, Jnde

fit, Agreftem magis dele6tari Liripipio fiio, quam quovis ar-
tificiofb Muficae Concentu. Eodem jure refert M', Beiiegar-
de extitifle natu haud ignobilem , qui ofFenfus Luiciniarum
:

cantu , mirifice contra delediatus Ranarum coaxatu ,

ad ftagnum longe abditum , nullis circa arboribus cindium
domum sedificari fibi curavit , ut die , noftuque tam cxquifi-
tae, judicio fuo, Muficae frucndae copia iibi daretur contra :

cx defed:u arborum Lufciniis ibi morandi , cantuque fuo fa-

tigandi locus non efl!et. Quid tibi , Jofephc , videtur de hu-
jus Guftus fublimitate ?
Jofeph, Haud immerito in judicium vocari pofle exiftirno.
Aloyf Aufculta porro unum , vci aiterum &
temeritatis,
& judicii ftolidi cxempium , poenamque fubfecutam. Mar-
fyas fuperbus Tibiccn nimii fiii acftimatione Apollinem in ccf-
tamen vocare aufiis , dctra6la pelle temeritatis fli2e poenan:!
luit» Midae Phrygiae Regi , quod Dco Pani cum Apolline ca-
nendo certanti primam adjudicaflet , aurcs in longitudincm ,
formamque afininam protraftae fiint. Fabulofa Poetarumhxc
commenta funf . Veriun fi poena delifti hac aetate noftra tam
ccrta foret , quam vere temcrarii , depravatique de Guftu exi-
ftunt judices , quot abfque pellc , quot item cum afininis au-
ribus incederc confpiceremus ISlon nego fecundum iilud :
!

Me mea deleBant cuilibet liberum efle arbitrium , de qua-

:

cunquc re fibi complacendi : modo non induat perfonam ju-

dicis : quod fblius eft intelligcntis , qui loca communia, at-
que trita ab altioribus, fublimioribusque fecernere novit, ma-
nente rerum , natura^que ordine. Audi in hanc rem loquentem
Ciceronem : Caeteri, inquit, ciam legunt Orationes bonas,
aut Poemata, probant Oratores,& Poetas, neque intelligunt,
qua re commoti probent , quod fcire non pofTunt , ubi fit, ncc
quid fit, nec quomodo fa(3:um fit id, quod eos maxime de-
lcftat. Reperiuntur etiam nonnulli moderni Compof itores
.qui opinione Guftus , novitatisque de confiieto Confonantia-
rum , & Diflbnantiarum ufii reccdentes , omnia Arhlls jura, &:
lcgesinvcrtunt, atque creare (quod cft folius Omnipotentis
Dei)
 Exercitii F, LeElio VIL de Gujiu» 241
Dei ) fibi cum interim novitas ingenii
adulantes arbitrantur 5

noftri limitati aliud non fit quam difpofitio earundem Con-

,

fonantiarum ac DifTonantiarum aiiter , atque aliter cum re-

,

d:a ratione inftituta. Dico itaque Compofitionem iiiam bo-

ni Guftus praerogativam jure fibi vendicare , quae Prseceptis
nixa , trivialium , atque extravagantis infolentiae abftinens , ad
fublimiora tendens, naturali tamen ratione incedens , artis
ctiam peritis obledramenti prseftandi poteftatem habet*
Jofeph. Quam varia , difficiliaque definitio haec tua re*
quirit !

Aloyf. Haud abnuo , Jofephe , rem iftam per omnia afle-

qui non efle tyronum 5 quibus non adeo facile efi: , commu-
nia primo loca reperire 5 neque , nisi prii^s vulgaria ad ma*
nus in promptu fint , eo pervenire licet. Tibi , Jofephe , qui
hucufque tam fplendida profed:us tui fj^ecimina dedifti,for-
taffis accidere poteft j ideoquc definitionem membratim ex-
plicandam ante tempus aggrediar.
Dixi primo , Compofitionem Pntceptis nixam efle debe-
re. Libertina enim , licet alias haud ordinaria gaudeat idea ,
fitque idonea aures imperitorum titillare , delicato tamen artis
peritorum Guftui non admodum fatisfadrura eft qui praeter :

exquifitam ideam etiam regularitatem defiderant. Diftum

eft porro , monitumque , ne Compofitor conceptus humiles ,
ordinariosque affumat, loco obleftamenti , trivialitate faftidium
allaturos 5 fed fublimitatem fpe6lans , novitati ftudeat. Con-
tra ne no vitatis ftudio feduftus , ideas concipiat , naturam ,
rerumque ordinem excedentes , cantu , lufuque extra mo-
dum difficiles, quibus neque Muficis exequentibus , nec Au-
ditoribus fatisfadlum eflet. Non Muficis ob exequendi dif^ :

ficultatem: non auditoribus 5 quia ejufmodi Compofitiones

naturalem rationem excedentes , in auribus quidem haerentes
nunquam in animum ufque penetrant^
Jofeph. Rem haud parvi momenti, Magifter, praetendis
vulgaria prohibendoy fiiblimia, ac infblita, eaque naturalia
jubendo.
Aloyf. Ita fane. Rem enimac naturalem , nec
facilem ,

tamen vulgarem auribus exhibere , non adeo facile eft 5 ideo-

que paffim in proverbium^abivit : Facile difficile eji. Verum
hac difficili facilitate borti Guftus praeftantia nititur , atque
condimentum* Non eadem novum , quid , & infolitum in-
P p p Veniendi
242 Exercitii V. LeSlio VIL de Stylo Ecckj^affico.
veniendi difficultate laborabit , qui cura novitatis duntaxat,
rerum, naturaeque ordinem invertit. Sed quo modo hacvia
boni Guftus fcopum attinget l Non inficias ivero, pcrma-
gnam boni Guftus partem a cujufvis Compoiitoris genio at- ,

qae talento dependere ; verum ejufinodi influentise ex fe himd

iilepidse intra natura^ , ordinis , legumque limites continendse
liint , ut sequi Gufl:us rationem haud immerito aflfequantur.
Jofeph. Quid , ii temporum corruptela , ac perverli Gu-
ftus mos ut abfque giorise fiise,
ita invaluit, quseftusque de-
trimento Compofitori contra, tanquam torrentem ire non
liceat ?

^^^yf" QiJC"^ fortuna hero beavit, qui grano magis,

quam fpica dcleftatur , non habet , quod curet , neque cur
ab redri ratione defcifcat. Si fecus : virtute fua contentus ^
Senecas Viri fapientiffimi documento roboretur : qui de Pro-
videntia more fuo tantum, non Chrifliano ita diflerit: Quem-
admodum tot amnes , tot fiaperne dejeftorum imbrium , tan-
ta medicatorum vis fontium non immutant faporem maris,
nec remittunt quidem : ita adverfarum impetus rerum Viri
fortis non vertit animum. Manet in ftatu, quidquid eve- &
nit fuum colorem trahit. Non ignoro
, in , haec ad vitam
moralem pertinere vcrum & fcientias , &
: artes abfque labe
retinenti , fua virtus eft.
Quum
autem diverfum Compofitionis genus, ac ftylus
varium quoque Guftum exigat idco de diverfitate ftyli, eo
:

quod omnis nofter labor c6 pra:cipue tendat, primo agen-

dum eft.

'^lxi*
De Stylo Ecckfiafiico.

QUemadmodum profana antecellunt, ita

Sacra dignitate
Mullcam cultui Divino mancipatam, aeternumque du-
,

raturam , longe nobilitate principem obtincre locum , praeci-

puamque propterea huic operam navandam efle , nemini in
dubium venturum exiftimo» Et quia Deus fumma perfed:io
eft, decet Concentum in ejus laudem tendentem, omni le-
gum rigore , pcrfeftioneque , quantum humana quidem im-
perfeftio patitur , abfblutum , omnibusquc mediis ad devo- ^

tionem excitandam Et fi textiis expref^

aptis inftrudiuii^efle.
fio quandam exigit hilaritatem, cavendum eft, ne Concen-
tus Ecclefiaftica gravitate , modeftia}, dccoregue deftitua-
turj
 Excrcitii V. LeBio Vlh de Stylo Ecclejiajiico, 243
tur 5 quo Auditorcs in alios
, quam
devotionis ajfteftus diftra-
herentur* Ante omnia adnitendum eft, ut textuiMufica con-
grua , diftindia , cxpreifiva , &
Cantori haud incommoda , fed
articulatu faciiis applicetur ; quod fiet, fi Compolitor abfti-
neat a figuris minutioribus ad vcrba aptandis : iecus eflet , fi
vocalis qusedam abfque verbi pronuntiatione protrahenda fo-
ret , quo cafu pro Cantoris habilitate diminutiones locum ha-
bent* Ad hsec omnia aflequenda, Compolitor peritum in ar-
te fua Sartorem imitabitur, qui omnes corporis articulos,
longitudinem , & latitudinem exad:e menfura dimetitur, ut
veftem corpori quam aptiffime convenientem conficiat ; ita
Mufico textus veftiendus , fignificationis , &
afFeilus ratio ha-
benda eft , ut Mufica verborum aptata fignificatui non fblum
canere, veriim etiam perorarc videatun Porro pro varietate
textus variae quoque Styli Ecclefiaftici methodi fimt ; alia e-
nim in Miifis componendis tenenda eft ; alia in Mottetis :
alia in Pfalmis : alia in Hymnis , &c. Omnes hac mcthodi
ad duo Styli genera referri pofTunt ; ad Stylum a Capella ,
iive pleni Chori , &ad Stylum mixtum. De primo , nempe
h. Capella , utpotc antiquitate digniori , traAandi initium
Cumemus.

De Stylo a Capella.

Rimis temporibus non vocibus Officia Divina decan-

nisi
tata efle, compertum eft^ Deinde introdudtis Organis,
& fucceflii temporis , omnis ferme generis inftrumenta adhi-
bita fuifle, etiamnum hodiernus ufus haud obfcur^ demon-
trat. Duplex itaque methodus hujus Styli a Capella hac
a^tate noftra viget : absque Organo , &
aliis inftrumentis, vo-
cibus duntaxat ; & cum Organo , aliisque inftrumcntis. Pri-
ma quam plurimis in Ecclefiis Cathcdraiibus adhuc obtinct
^ in Aula Csefarca tempore quadragcfimali , fingulari pietate
Auguftiffimi Monarchae noftri,atque cultusDivini obfervan-
tia. In hoc itaquc Compofitionis gcncrc primo , ante om- &
nia abftinendum eft a generc mixto , atquc Modis transpofi-
ris , nimium Diefibus , aut b mollibus refcrtis : aflumcndo
purum duntaxat gcnus Diatonicum : alias enim concentus,
ut alibi jam dixi , nunquam dcfideratum efFcftum habiturus
cflet*

Ppp 2-'
Jofeph.
244 Exercitii V. LeBio VII. de Stylo a Capella,

Jofeph. Qua de caufa genus mixtaiii atque Modi trani-

pofiti adhiberi prohibentur :
-^loyf. Et caufam, ni failor, Lib. i. eodemque loco di-
dam efle vocibus nempe nullo, neque aiiorum intlru-
puto ;

mentorum auxilio adjutis perdifficilem fore intonationem :

in quo genere Compolitionis facilicati, & &

naturali caneu-
di rationi plurimum operac dandum eil:, Quam ob rem fub-
jed:a quoque naturaiia, facilia , non tamen flerilia, neqae trl-
valia prehendenda fiint. Et fi textus brevitas , & Compofi-
tio in longum protrahenda crebram verborum repetitibnciii
requirit , ut in Kyrie , Amen &c. procurandum efl , ut naufea
inde oriunda , aut foecund*e modulationis varietate , aut novis
fubjeftis introducendis abunde compenfetur in cujus rei au-
:

xilium exempla aliorum infpicienda funt. Et quia tu, Jo-

fephe , duftu meo , aufpicioque Compofitionis fundamenta
jccifti , ideoque mea tibi notiora fore confido , Kyrie ex Mifla.
mea ViciJJitudinis appellata in exemplar tibi proponam uc :

deinde pauiatim ad altiora clarorum virorum monumenta per-

luflranda progredi poflis ; cujus Styli extra controverliam
Princeps eft Aloyfius Praeneflinus , illud Muficx lumen, quem
tibi imitandum , ii cura profeftus haud ordinarii premeris ,*
ctiam atque etiam commendo.

Kyrie ex MiJ/a ViciJJitudinis.

Ky ri e c lc i

rr-Ji!
 Exercitii V, Le£iio VII, de Stylo ^ Capella, 245

S
—^ * '--
g. II.. ..— , I , *'-i-i •"*•• ' '
*- ^ it I
* 1- . I ^mttm
Ky ri e e lei li e e lei

tJ::b$=3fi=;:5m==±

li e e lei fon Ky ri e Ky ri e e

»m=pfe rr^ 1 a^^Mii n w m #»

ii
>» »!

e Ky ri
^,
e e le i fon
. — Ky
1,

ri e e-
- —

m T " —
'^
•^^'—''-ft '1' « -r -m

3!^;

i fon e Ic 1 fon Ky ri e e lei-

1. 1

I^^Y^rgr—
fon Ky ri e c lei fon e - lei fon Ky

Z^^ ^^j—!— ! MllHI

3f
— z: z - -
1".
"^
r : ."T^--'^ '
'
^
1
"
~~t
lei fon Ky ri e e lei fon Ky ri-

le i fon Ky ri e e lei fon Ky

tct:

ri e e lei
mr soKy
7^

Con Ky
±:i:z:i:±:zza:z:
ri e e lei
ztif:±
fon e lei -
::$r3?:
fon Ky
I
ri
U
gEaq;^
—3^—
i

P^^S ri e e lei
3SrrrSE:

fon Ky ri e e lei fon Ky ri-

—W
EH3frzb:3^—
• \r ^-»»— .««I wiiiii»»! - . » n» i I »« I »—
1 li MiWI^^ ll> I ^•MVr^MMl

e elei fon Ky ri e e lei fon Ky ri e e-

rr::^|:±::A:fe^

e elei Ky ri e • lei fon i^y n^

S46 ExemtU F. LeBio VIL de Stylo a Capella^

r^
m 1 1
j ^
\

e
'

elci
ij I i
m

-
I II

fon
y " " ' 1" '

Ky
—

ri e e

ki - fon Ky ri e e lei

;::zh:
_r - -
I
.. » i ' ^ —4- -*" I
"—
lci fon « lei - fonKy ri e e lel fon

S^r-
iS3S c eleifon Ky ,ri
m hebJ?
e c lei fon « lei
-tr"
fon.

Obferva Jofephe, hanc concentus texturam , & fi quid du-

bii, aut ultra captum tuum repereris, dilucidationem require.
Confpicio,atque miror incatenationem partium,
JofepL
fiibjedtum tam arftd contrahentium ubi in omni ferm^ taftu ;

ftibje£kum mod6 in una, modo in binis partibus facili, natu-

ralique canendi rationc , ac Harmonise plcnitudine reperitur y
ita apte , ut fubjedtum ipfiim , quafi modulationis vicem ob-
tineat. Si cadem perficiendi facultas eflet , quae comprehen-
dendi mihi eft, absque vanitatc,meo quidem judicio gloriari
poflem de profc6tu hucusque fad:o. Scrupulum principio mi-
m movebat ultima Nota NB. fignata, feptimi ta6tus inpartc
^antus exifl:ens, ubi de feptima per faitum proceditur.
Verum jam in mentem venit, in LecSionibus me fimilem
cafum habuiflc diminutionem nempe propter fubjedi : intc-
gritatem ibi omiflam efl[e fequenti ratione.
NB.
fr:fc:3£::E:;

1VT
^=i==± z=:n i:$r£:
i m
Diminutio,
-^

r^s; U
:«r: rs:

Admiror attentionem , atque judicium tuum,quo

Aloyf.
omnia concentus hujus obfervatu digna expofuifti. Bono ani-
mo te efTe jubco. Qui enim rerum intelligcntia pollet, pro-
xim6 perficicndi facultati accedit. Tempus , quod omnia
matu-
 Exercitii V^ LeSIio VIL de Stylo A Capella, 247
maturat, atque confumat, & nunquam intermifla exercitatio,
quod reliquum eft , fubminiftrabit.
incatena- Admiratus es
tionem partium in omni ferme ta£tu cum fubjedro intran-
tium. Verum fcias oportet,haud omne indiftinfte fubjedium
hac ratione deducibiie fore : fed, fi partium tam ard:e con-
ftringendarum animus eft , ante eieilionem inquirendo fub-
jcftum probari,aut immutari, aut aliud eligi debet. Cxte-
riim non prasteribis conliderare in hoc concentu partium in-
tra limites linearum fe continentium unionem , quae maxi-
mam Compofitioni Harmonix vim addit. Ad hujus exem-
pli normam, aut fimilem, ubi textus brevitas requirit , ut m
Kyrie , &; Amen , Compofitio Styli a Capella inftituenda eft :
longior enim textus , ut Gloria : Credo : aliam Gompofi-
tionis methodum requirit ubi omni novx pcriodo novum :

quoque fubjeftum adaptandum eft. Oportet autem fubje-

.^tum efle fignificativum , aptum non fblum Muficae , verum
ctiam , tit aiibi jam dixi , textus fignificationem , & afFed:um
exprimens.
Jo/eph, Quid fi fubjedtum , & Muficae , & textui alias
aptum introduci commode non poteft ?
Jloyf, Poterit, fi redie inftituatur. Imprimis partem ,
novum fubjeftum introducSuram , aliquantum paufk praece-
deie debet dum interim caeteras modulationem ita dirigent,
:

ut novo fubjedro mente tua concepto, aut fiib ipfam modu-

lationem,aut in Claufiila, rarius poll Claufulam fadiam in-
trandi facultas fit. Et quia Miflam integram hic exhibere ni-
mis longum foret , Offertorium oculis tuis fubjiciam , cujus
Compolitio , cxcepto Kyrie , Amen , cum reliquo Miffe &
textu quafi coincidit, exquo concentu , flibje6ti textui aptan-
di, & opportune intrandi artificium addifcere poteris.

-=-^J
Ad te
:±-i
Do
mi
—^3r=n:±dEjj-=:-+-F^
ne le va

31-
zt2=i=r:
f^ii —
" M»<n;ii»^i»l*i>-
I
ii - l> 1» 1 « I

* m^fmfmm
^
H i»^iTyr*ii»i»;«f^^^KWH^y«|IHp.<» i } H w^i ;

^\ \ »
248 Exerchii V. LeBio VIL de Stylo a CapeSa,

?=^
VI a nimam me atn

t^ ^:^
6A"
i±:fc±i:=$i . L>~-

va VI a nimam me am

fc ZZZZZZ-. —T—
i
-i

--—
»^i—ii » — I I
—-
—
^
-

r;^—
I
" "

Ad te - Do mi ne le va

S-:-
-^ —*.
I :ri: 5
Ad
b
O !^zz4.''
L-,A ^_
^-
r
fc -1 1 .i-> f I
n ^' "i
— — ~*

le va
i VI

iffi^
.! T—
VI a nimS meam a nima rae
jCe ?:
m am
iM-» T rw I
._ »1 ._ T '111 iiii II II ^ -^ 1 1 H III iiii I II
- - A. — I j-ii -- A 1 I

s^i^^iis= te Do mi ne leva
vi a

VI
nimam me

a ni ma me
am a

am
ni

:L-fi|:f55z:E
man

j a-
i

'9 — ~" iiS^zi: -^-

ni mammeam De us me us De us me-
I
II. I
» - «I» — >^'^V<~T~' — ^- \ 11 11»

::ju±irzii:3^ii:xi
. : :ii . xi: :-„_zii4i.^_:: zzi :

ni ma me am De us me us

:=:iriz::^: SmEi?:!^??— ±i:E^E$rE -^^ "T

* am a ni mam me am De us me us
—
^i— d-
I II ,
ii. »

S:|::::

nimam
^ .

me
fe 3s;
iS3:rrr:^:i:=r:
me
-—-1-1--
m
~d-ft-

— :i:
v^

am Deui us ce con
 ExeYcitii V. LeHio VIL de Stylo a Capella. 249
r-lfcl/^

us in
t=tx3S
ctr::

te con
l

fi
iJEE
do con
g^
fi clo De-

gESajigE^EjEIEgfli^^yf:^
in tecon fi do con fi do

|i?;r^=j:i:S:|rE|:!zg:j^^™|±===§^
5 in te con fi do con fi do De us

-T-^ ^ iz. ^ ^
S":EE|. ggE^
fi docon fi do De - us me-

r =Efc|^ i^|^|ffi:EiEEpEt,-ffiEg:^^
usme us in te con do in te con do con-

^
fi fi

--rr:i±z:;:ii:^
g ":|^| ^^iE5^
pgjg
•
= -

me
De
#— —*—-—1

us in
us me

te con
us in

fi
^^
teconfi

..S^j:::^:-,-
do
JL—

in
H
do

:?3X:

teconfi
^
in

'— "--^^?^-
te confi-

do confi

[iEpggiii=ili ~^-^J-
XZl
us in te con fi do in te con fi do

-zfc
e±=rai: r±==3i; =±:ii^K==: ::J:^tt; rizqr^
-- . J
i-i HM .- I
V ^ II,. I .— - I. I ., I
II ,. .—» I I i.riW -au- ——^ lil I I
« <

S- fi do non e ru b» fcamnon e ru be-

IB^ t_^
:::3f: :i—^4~r:
- — ,,.i. ..X " * I

II- " i-»

:3s-r S: 1$:
do con fi do non e ru be fca non e ru-

i=t 3:z: =*^

^ ^- ?: 3S:
do non e ru be (cam

l—:^ I -^ .«-^ 1:
;^n
'' "'

Bon c ru bc fc£aon e ru bc fc^m Ron

Rrr
 250 Exercitii V^ LeBio VIL de Stylo a CapeHa.

'i^^^^iiligisil
fcam non e ru be fcam non e ru be-

zsz - — ^'
I
"

be fcam
3=a?iiiPgi
non e ru be fcaranori e ru be -

1 1^_:
non
^g^iiiisifeii
e ru be fcanon c ru be fcamnon e ru be

^:-

:<5:
^ I
1$;
^—
jst- --&•
:«:
^
e ru be fcam non e ru be fcam

r
[zzi^zz^.
fcam
==i^?i ne que ir-

— — -L - ——i- -——— -'- ' '

i '

fcaai ne que ir ri dc anc

^Spl^i^
- fcam neque ir rideantmei - ni mi ci me

ggilglfiS
ne que ir ri de ancme i ni mi ci mc

^fpfci*4¥i Z'^~
?l^l:i|35-|5:
-J^—8 \:

ne que ir ri deant me i ni mi-

S^
T^

me 1 - ni mi ci nequeir rideantme i ni mi-

1=^^-
n Si^S nequeir rideantme ne
^3S: z:z^g55--|2
que ir ri deantmei

D^r- -i-+^- ^ X
ZZl^l^
i X -j;
l ^ 1 ni mi ci me 1
 ExerchiiV. Le&io VIL de Stylo a CapeRa, 251

me
iH^S^
^^ii^^ig^
ci - i ne que ir ride anc me i ni-

;ee i
ci me ne que ir ri de ant me i ni-

V^ - ni mi ci "^^ > 'A A

" * "^ ^"^ '^* " "^ ^"^

ne que ir ri deanc me ne que ir ri de anc

b
^
g£|B^:|SE;^f?f=f4 j$|5 :j

mi ci me - ne que ir rideancme

tJEEfeS— T=^^
^ ^^- -^ *" I
11'! " ^
::$:
I
' fczf

mi mi

ii^
ci 1 ni

me 1 ni mi ci me

r=r|=z >-• =Sz

ni
'^^m mi ci 1. ni - mi
35=:it:
ci me-
2
;|:i: ^^;;^^=raj|EiEE=^---^---F^^
que ir ri de anc me i ni mi ci mc
¥
p^-
-^^ 2-3S;
-j^^:
,
* , I . , L— „ -, .-X—1
que ir ride ant me i ni mi ci me
3f :ii
i —i ni
^^ im
ici ci «le-^

R r r 2
2^2 Exercitii V^ Le&io VII, de Stylo a CapeRa,

^^^ - - i . ec e nim u ni ver - - fi qui

:=z^r^~i~i$ -^iXT "~T"T"^'^ A"^ ~

-W —h-
et
3 e nim u ni ver - - - (i qui
-

^
et e nim u ni ver

3-:-
i=z::::^=i:i;:ii:
fe=i==^F==
rjp^r^s
mmnmtttm:^—

ec e nim u ni ver

-z-^. T r$ —T*"v- "

t —"' *~^^ '

— -'
"

H
'

te ex pe ftant non confun-

. t i I II
A 1 W T '

\
:::^=:t:i£|4EE
—^TV^
B|
^^m te ex pe

qui te ex
t^

pe
"
dant

^-

ftant
noconfun den

llll ! *

3-:-
i±-3=irJE|^
qui te ex pe danc

r=±=
^ — x|::£|g:irzj^

den - tur no confun den

=E|^^S:piii:5::^^ -T-
-:-ZZ-zU
.JL

tur non

|EiEiz:&zz|:::i: -:^-- n =?:

no con funden tur non confun den-

s- T ~
E m n—
\w n !
iM Wii
— <M*^ "< ii
...1..

m. i:t=:^-iiiiiiS?^ turnoconfun dcu*

non con fun dtn
 Exercitii V^ LeSiio VIL de Stylo a Capella^

'-•^izl:^^

con fun
tnr

:m=
den
::3X:
noncon fun

^
tur
^^
den

-f-f—
nonconfun
tur

t-»- :r<r'~"

den
no confun-

tur
~
-^

turnoconfunden tur non con fundentur non

»
3-:=r-t
^ — "0~
2~EE|Efe-$i-ffi
-p-T^
tur non con fun den

^_!I^_-^l.-iA-I-j^II ---1--7
'x~ <v' "T"" tV T^"~tV^-^-T-7t-~-^^

den - "• - tur et e nim u - m-

- ^
E ^|JE|EfE|-ES^=^^EE^ ||EgE:g

non con fun den tur et e nim u ni-

^^B^^^EEi|Eg^|E
—
^E

'-.
^
—-~
-
E
con fun den
— 1 h —
tur et e
'"

nim
is—^

u
Is

ni-
Xl-

— ~^——$^:-^
'

jp

-'—^i-—$
:3S—zt—
tur et e nim u ni

frrfcrzrr:»:

H • ver
-^

li
^^ qui te ex
b JK

pe ctant

^l M iXt 1
r II I I
^l . tm I
|
"TT II -
! M> <l l ^ -- 1 1 IPII r"—m I
|-| ~ I ! I ll ^^ f l*' ,
I II JbI—W^

fi qui te ex pe ^ - - 6tant

-t
;i-:^^ EffiEteF^^gESfEte
ver qui te ex pe ,;r t dant
fi
I
-.

'
I — t— yr""
•
" '
" '***' I
« - 1»»— ai»
1
1 i
'
ii '
»» - p»i

^fefe==EH=^SEtE
ver f ii qui tc cx
CX p« ^ant
S ss
^54 Exercitii V, Le£iioVIL de Stylo a Capella.

H- non con fun dentur non con fun dentur

te^^lj=l^=fe==^
"
-
Hi;i7T^
|
non confun den tur nocon funden tur non con fun-

p;^fEg$;qEJ|gE|:|E!S=ESg
no con fun den

fegEEJE^l ^gEE non con funden

E
turnon con tun-

ZXtSLZ-ZH-IIB
V nnn confun den - Vw/ tur.

-_..I. rn:
=z«:
i iiztt

^&M:
jj 1

—
1 1 I

tur
den

&
noncon fun
~9-
den
tur.

!!:_»
tur.
:i:d

d: '.ZIZ

«• — w-

l den tur.

En Jofephe, concentum fiibje^Sis condnuo catcnatis illi-

gatum. Cotifidera primo , &

penetra textus fenfurft : Jd te
Domine levavi animam meam* Et deprehendes fiibjed:um ,
crefccnfe voce , femperque afcendente"^ ad inftar cum fiducia
deprecantis verborum fignificatui quam maxime appropria-
tum efl[e. Obferva deinde partem fecundam , ingredientem ,
antequam prima pars fiibjeftum terminaverit ; quo modo &
brevi modulationc pcr Claufiilam fiftam tertiae parti , nempe
Tenori poteflas intrandi fiat. Quo fafto, Cantus , Altus &
loco modulationis , afcito alio quafi fiibjedio fiib verba : ^;//-
mam meam: interim haud illepide ludendo pergunt. Por-
li\-:\. ro,
 Exercitit F. Le6iio VlLde Stylo a Capella^ ^55
ro , ne modulatio cum inutili verborum repetitione nimis in
longum protraheretur, poiita mcdia pausa , Altus fabjedium
fub verbum levavi imitatur, quam imitationem poiPc pau-
:

fam Cantus quoque paulo poft afliimit, Inde moduiantes

aliquantum partes cum quali fiibje6to liib verba : animam
meam claufulam in D. formant in qua Cantus prasvia pausa
,

cum nova textus periodo novum etiam fubjedium introducit

cujus fubjeiti vis exprelfiva flib verba : Deus mens , coniidera-
tione non indigna videtur. Contemplare pr^eterea , qua ra-
tione partes lioc fubjecitum in omni taftu tam ard:e depro-
mant , ut ex alterius ore quali extrahi videatur 5 usque dum
cum verbis : in te conjido : aliud fubjettum ab textus iigni-
ficatione haud alienum a Baflb proponitur : quod a cxteris
partibus alfumptum , inde cum priori fubje6to : mem , Dem
imixtum usque ad claufulam Byfa, protrahitur.
Jo/eph. Confpicio hic loci progreffiim
qui mihi per to- ,

tum Lediionum curfum nunquam evenit nempe de Quinta :

in Quintam , licet per motum contrarium. E. G.

z:z:iziz:iz:^z:^~gli: Jloyf, Rede quidem animad-

Blliziziziizi^:^ vertifti, Quamvis enim illum
progrefliim regula non prohibeat 5

31- quia tamen duae Confbnantias per-

:$: fed:ae ejusdem fpeciei parum var
rietatis afFerunt, absque gravi ne-
• ^l •<
• • ^ ir* 1 /n

ceflitate , maxime in Quatricinio non adhibendus eft. Hic

neceflitas introducendi fubjedri , quod aiias fieri non potuifl
fet, illum progrefTum excufat. C^emadmodum perfkpe le-
vis qujedam licentia fubjeftis arde ftringendis haud qua-
quam denegari debet : quod in fequenti fubjefto non obfcu-
re videndum eft,ubi loco faltus in Tertiam, faltus in Quar-
tam : loco gradus , faltus in Tcrtiam , crebro praedid:am ob
rationem ufurpatus efl : omnia in gratiam fubjedii maturius
introducendi. Perpende deinde fubjedium cum fequenti pe-
riodo : ?2on erubefcam fiib prasdifta claufula in Baflb intrans,
a cxteris partibus flrida viciffitudine repetitum , protradium-
que ad claufulam K
, ubi denuo BafTus cum periodo : neque
irrideant me inimici mei j novum fubjedium producit, mi-
nime inconveniens verborum fenfui, quod deinde longo tra-
ftu conjund:is arfte partibus continuatur.
/#?^* I" prioris fubjed:i dedudione, Hypothefin per-
* Ss s 2 fpexi.
256 Exercitii V, LeBio VIL de Stylo a Capella,

(pexi , ubi duse Quintae immediate le iequentes reperiri vi-

dentur hoc modo :

^=
:fc=$=I :Z
H
"~
Ubi Tenor
nere videtur.
^^W'
Baili

^^^ judicant
vicem obti-

nonnul-

mm _
H
ZZ
li Verum iiiam fe-
Aud:orcs.
cundam Quintam quam Te-
nor conilituit , non ex Quinta
,

prxcedenti refiiltare , led ex Ter-

-- tia , vox remiffior Tenoris faci-
t -^:
-- Ji negotio auribus exhibet : nec

— eft res tanti momenti, ob quam

m ^ —
dedudiio fubjedii pati, aut mi-
niis belle deduci
hucusque did:is facilc reliqui
--
Concentus examen inftitues ,
debeat. Ex

praetereaque animadvertes , verba ex fc nihii fignificantia ne-

quaquam repetenda cfle* Superefl , ut hujus ftyli concentum
cum obligatione Cantus firmi , &: applicatione textus tibi ex-
hibeam, ex quo fubjed:orum introducendorum modum con-
Ipicies,

f—
.I_-.

m^ 2:

t
Ejsizir
ve ve

ss-
I^^
:n:
rr:ni3fn::i± ^
- -^ v^
^A-

v«

I~
 Exerchii V^ LeSlio VIL deStylo a Capella, 257
rzz ~-^ —Bi-
3Sr3S:
._l-_
A vc

sr~
ve a vc Ma ri a a veMa-

:=i3j^:

^^
ve Mari
-*-^
a
^giiiii
a
s
ve Ma ri a

;zf

'^ - Ma ri a a veMari a a ve Ma ri-

ple nagra ti a ple

T tt
SfS Exercuii F. LeiiioVII^ deStylo a CapeUa.

_!._. „ I

M « . " irtr: T^
na Do-
-,_«.
-TV^
ifi^r:

na Do mi nus te-

•4--e ^- SJ^3
n<i uo - mi nub
nus ce
tc - a cum Do

Do mi nus te cum

fZZ^^^T. :$zr5: Mn: - ^ f;^:

H^
.i:.
mi nus tc cum
/•
:r3S:
$=irr»:i:t:x:
cum Do mi nus te cum Do mi nus te cum

gEg5#g^^Sg
-3g£i=
mi nus te cum Do mi nus te

[s^^i^iiiEg^=^
nus te cumDo mt nus te

-T-
«•
—- ^
be
1 ""sr

^gEg:Y:|^^5;^P^g^gf^^
E

be ne di da tu be ne di da tu

- ^
cum
4# ^BMi J^^^^ da
^——-^' ~:e=:
be ne di 6ta tu be ne di tu

EEE^^
cum be-
 Bxercitii V, LeHio Vll. di Stylo i Capeh, m
rrzai: — tt
fc..— I I
1 VT 11 1 ^i. •

^
UMa^ilMMM*

ne di a» tu
^ '
atPi

J-; rzs:. ^^^Eg

be ne di da

be ne . di - - <^a tu

2
ne di ^a tu •>

^"

zi: r

>^ /^ —
t-^- -^ m^ 1$
-/-

di da be ne - di da tu in mu li^

jg^^ppiM^
ne di dla tu ne di £ta tu inmua

£M-

in mu ii e

-»- $z=:rS=r±rrJ—?tt=:££fet=32

i f^^^
^fe
^^
r$rgzr;:
m mu

3r
ri
li

bus in mu li c

^
H e ri bus in mu li""

^<5n±r: :ii
=?^
fe 3:
n bu6
T11 2
 Exerchii V^ Le&io VIL de Stylo a Capella\

ri bus

% 3
:iiji5:^:^=^=:rirjr3jrr
e ri busin mu li c ri bus in

^m mu li e ri bus in mu li

I
e

^.

^^^^ m
in mu li
11 e ri
^-

bus
dus
1^3=^
/^ m muii-

muii e
muli V^
v^ - - -
' ^ n
n P
-
' i
1 ri bus

ri bus

-tis e.=q:<5i:r:^ l^
1^--^. i: •^ts-^ --w

^- ^ mu /'^ U e - ri

e - - ri bus in mu li e ri-

in mu 11 e
imiigMiii^fe ri businmuli e

^-
l^iiiiMiii in mu ii e ri bus in mu li c
 Exerdtu F. LeSlio FIL de Stylo i CapeHa. 26 1

'ZX.

^- bus ^
1.^

—
&
-jd.

bus & be ne di £tus fru £lus vencris tu

~ti*:-<e^--^t^
JE3iJr=s£^=£t|:tj:ir=:^|:
ri bus & be ne di dus frudusverris tu
i
-I.— 1 -

T
^J:r$==: :i.-$:: \tcz
i$:S
gEgEEfe
ri bus 6c be ne di dus fru£lus ven tris tu-

lT: :^—»—j^rr^g -^ TV^

t^: :55:=i:;
ii:

--»
bc

7--^ —-
ne

spis &
di

be ne
dus

didlus
fru

dfcSrr:$T=$±—
&
-

bene
dus

di
vcn

^
dus
tris

fru
rV^
=

p^gfg
•

& be ne di 6tus fru

Tfintrisfruftus yen tris

VVV Habes
262 Exercim V. Le5iio VIL de Stylo a Capella,

Habes itaque, Jofephe, Compolitionis formuiam ad Can-

tus firmi, Hyc Gregoriani obligationem eiaborata^. Si {ub-
jed:a miniis cantabiiia , neque tam lignificativa funt, quam
in prioribus Paradigmatibus , Cantus firmi reftridrioni attri-
buito : in quo genere Compofitionis liberum arbitrium non
eft quaecunque fubjedia eligere fed ea duntaxat , qu2s Cantui
:

Chorali anned:i poffunt 5 praeterquam , quod plerumque fub-

jefta ex ipfo Cantu Gregoriano extradta, vei ad ejus imitatio-
nem inftituta fint. Verba , fkpius forte itcrata , quam fat
eft Cantus Choraiis traftui , & brevitati , totum tamen Offer-
,

torium duraturae adforibito. Quamvis ex una parte ejusmodi

obligationes haud parum ornamenti detrahant Compofitioni,
nefoio tamen , quid ex altera Cantus firmi auditus , blandi
devotionemque fpirantis adjiciat, auditoresque confeftim in
attentionem rapiat.

Jofeph, Memini, te paulo antc admonuifle, fiibje6ta fub

ipfamCiaufulam,rar6 vero finita claufiiia introducenda 3 quod
contra m
hoc concentu confpicio.

Aloyf. Et hunc recefTum Cantus firmi reftriftioni dan-

diim efle utpote fubjefta ex ipfius Cantus Gregoriani
ajo :

for .e haufta non pro arbitrio ubique innefti poflunt. Facil^

tamen^obfervabis motum iilum perpetuum ( in cujus gratiam
hsec regula data eft ) nequaquam interruptum , fed ad finem
usque perduftum efle. Haec Paradigmata de ftylo a Capelia
absque Organo , &
Inftrumentis fufficiant quibus perluftratis :

exadteque perpenfis , aiiorum clarorum Auctorum opera ma-

joris artificii conlideranda ad manus accipienda flmt^

Jofeph^ Sed quid obfervandum in componendis ad hunc

ftylum Pfaimis, Hymnis ? &
Nihil peculiare quidem , quam ut iis , maxime
Aloyf
Hymnis , utpote verfificatis Mulicam applices , quae nonnihil
cantilenam fapiat ut adeo operae pretium non fit , peculiare
:

quid de iis tradere. Pergamus itaque ad ftylum a Capella ,

Organo , aliisque inftrumentis inftruftum 5 qui majori , &
modulandi, &
canendi , vagandiquc gaudct libertate. Exem-
plo tibi fit Kyrie exMifla mea in Fktu JolatiHm nuncupata. i

Uttl^
 Exercitii V. LeBio VII, de Styh a CapeUa, 363

ligg
ggsi^
^ Tiittij

jgpp;
im poco alkgro.

^
e
Ky ri e e le i-

^:t--€
=^333 Ry ri e e
87
65 ^6^6 6
-^
L ^i. I rr
- ""
I
—— — ||ii^iM"3^

[^te^ elei fon e lei fon

il.X.
*> !!

-*1
WH^ ^jiMl—M|W.<M>*^

Ky ri-
-s^

-v^
.1 £..

I
lci fon e - lei fon Ky.

Ky

^g
fon e lei foA ri e e le i fon e-

le i fon e lei fon ri c c le

^ i *
65«
^^^S 56 5 6 g

V vv ^
 Exercitn V, LeBio VIL de Stylo a CapelU»

m
264

:::i$:

* e e le i fon e le fon

la l^ ri e e le
t*
i~
i fon e le ^ i
r::$

fon
f?^

lci - - - fon e lei^ - fonKy ry e e-

fon 76 Ky ri c e lei-

=1;^

*4 V*
43

Ky ri e e l€i fon e lei

^i
:nr|z::n:;f

fon

;iEE
Ky ri e e le - I , fon e lei-

lei - fon Kvri e e

— lei - fon e lei-

^—7?:

,
^F f*H4^ii^^^^
fon Ky ri e e

$ e
lei

5^
fon

b6
^4
Ky

4
^ t>
ri-

iii
 Exercitii F» Le^io Vlh de Stylo a Capella^ 265

'^ - Ky ri e 8 leifon^ e lc ifone le i fon

Ton c lei fon Ky ri c e le fon

^^^^^M fon e lc - i fon Ky ri c c Ic i fon € lei

i»»

-s—
fon
l—T»

E ^ Ijl^jjpf^id::^
e e le ^ i fon Kyri c c lei fon.

i^=lp^ % 76
^TL
43
-tt"

Perpende imprimis, Jofephe , naturalem concinnum<5[UC

partium caneiidi modumj quarum una alteri, quamvis arCto
vinculo unitx, minime impedimento eft. Obferva prscterea
modulationem non adeo vuigarem , ac naturaliter in Modos
affines influentem & partes opportuno tempore quiefcentes,
:

ne Compolitio fuperflua , inutili partium implicatura in- &

farciatur 5 & quo modo his omnibus obiervatis , nihil tamen
Harmoniac plenitudini decedat. Quum autem etiam in Tri-
cinio hujusmodi flylus adhiberi poffit (quo cgo non raro, :

nec infeiiciter ufus fum ) Chrijie quoque hujus Miflas trium

vocum in exemplum hic apponam.

Xx X n 3
 266 Exercitii F. LeSiia VIL de Stylo a Capella.
d 3 Tutti.

[ii^^Sgi Chrifte e lei - - fon e

ii-T=|ir&|"j^
lei
g^Mi
fon e lei soChiiftec- ,

tt
Chii fte e le i fon

Jiliirrr-n:^
Organo* Chri
J^pHlg
fte elei - fon e leifone le i fon

^
4 3 6 5 76

I R- le - . 7v - i fonCrifte e )e

||gr£|^jfci:Q=jA z|:f:i::^=3i2
..±
Chri fte e lei fon c lei fon Chri fte e lci-
I

Siiii=igip=^ Chri fte e lei fon Chri fte e lei-

13

p±|^: |,feg- g5=E-x=g "X

v-

6 6 76

^H'- L^li|i^f}|j^|pg=pf ^
fonChnftee Je ifon Chriftee le

:^
:i:ifei:
le i fon Chri ftc e lei

fon e lei fon Chri ftc e lei fon e lei-

igEgl^^lpiig P==g ^S
>

7^ 4^ 76 5 6 765
^4 4«» S 443
 Exercitii V^ LeSiio Vll^de Stylo a Capella. 267

fon-ChrifteChri - fte e-

fon
lon ChriftcChri
Chriltci^hri fte
ite e lei
iei - fon - e-

^mmm^^m
fon ChrifteChri fte e lel fon

ft ^ZZ
6^6 765
X4 4X
-T-^Z-s
^^~$zlS$£
—B- ^
^ lei (on e lei fon lei fon
H

lei fon
^ e
1$:

iei
v±±iz
fon lei fon.

t -^-

\^ - e ;ei fon e lei - fon e lei fon

i *±
f-
r
4 4 44
Tricinium hoc liberioris ftyii a Capeila in gratiam mo-
dulationis , ac imitationis potius faftum eft , quam ad aiicujus
fubjed:i, nisi in principio,obligationem: ubi poftClaufulam,
& parum quietis nova femper phantafia introducSa , a cacte-
ris partibus imitando excepta haud ingratam auribus exhibet
melodiam eo magis pcrceptibilem , quod partes plerumque
:

per motum obliquum fe fequentes gradiantun Verum ca-

vendum eft, ne Compofitio fub ejusmodi proportione conci-
tatiori menlura decantetur. Et quia ftylus ifte proecedenti a
Capella absque Organo in gravitate Ecclefiaftica proxime ac-
cedit, magisque moderno tempore ufii receptus eft, haud abs
re erit , unum adhuc exemplum tibi condderandum propo-
nere : Amen , nempc ex Mifla mca : Credo in unum Deum,
XXX 2 THtti
 268 Exenitii V. LeBio^^U, deStylo a Capella.

Tutti 5 pre/io moderato.

;s
i^^^^ip —^

^T' E T--

-^
. = .«-i^— .»1... -^ , . — l -, — a»_ ^ -^
men a men men a^

ifiz±:
i
•
$
- ^ mena men a - - -
 Exercitii V, LeSlio VIL de Stylo a Capella, 26<

itien a men a

ii^lljgl^gi^^ 56 6 6
\ 4t 5 5 5 5

^
;:*=ia

men a

^^ . d: ..

men a men

;=r.-«~--t
A
;2f
3^r-T-
=:t
I
men a ^ - ^men a >^
P^~^
^:t-T- ;zf

I —m »
«Wil»l

^
^MMII l| \ II »11 l«» jl lii»Qiil|i i^ iMi I I I 1 I»
^
I

^ I

h<5
5 f 76 I 4 3 f 5 f

Yyy
i§
 270 Exercitii V^ LeBio VIL de Stylo a Capella*

- fcjt:
fp^ men
3Ce:

men a
f^^g
men

-TV^
^

P^=^^^^^^^§
^^^^
- men mena-

$=—:
Slil :;^

men

l=lfefeSEi|ag|=g

77 ^ «•
4 '""

P -
fcxBigii
men a a ^ -

men a

V^
ft

a - - men a - -

S^- |=zzEi:iz:Iiz$=:r:i=E
S: r<^:

^^ men

/<j^c>
43
Jb/o,
^
::$:
men

43
SEgE$
jV^^ 5 f
men

^
 Exercitii V^ Leclio VIL deStylo a Capella, 271
Q-
rt< :H:
=:r::r±it:
men.

& men.
> 1
1 >

El^?E=i
men.
i

-^- -^-
men.

e^
-^ _ ^-
^-
98

Confidera , Joiephe , partium cum fiibjedto , redta Con- &

cordantiarum ratione , perpetuaque diflbnantiarum catena
colligatum inceffiim , ac modulationem , etfi naturalem , &
facilem, miniiiie tamen ordinariam. Perpende prii^terea par-
tium conjundiionem, cui maxima Harmoniae vis ineft, atquc
nunquam interruptum motum ad finem usque perdudium.
Jojeph^ Omnia , quae memoras ve-, perlpicio , & miror :

rum videntur diflonantiae hoc in concentu contra prohibitio-

nem tuam aicendendo refolvi.
AloyJ. Qaod tu Jofephe hic tangis , id etiam ab excellen-
ti quodam Mufico circa hoc Amen objedium mihi efl: ; non
animadvertente Notam illam , nempe fufam poil difibnantiam
afcendentem, figuram efle variationis, & in gratiam motus,
& melioris Cantus adjecSam fuifle. Vide fubfl:antiam.

Jojeph, Faftidio mihi eft rei tam clarse inadvertentia :

ideoque variationis Figurarum dignofcendarum ante decre-
tum judicium meum , majorem deinceps curam adhibebo.
Yyy 2 Llnum
27^ Exercitii V. LeBio VIL de Stylo a CapeUa\
Unum adhuc dubium, venia tua Magifter, proponam*
Aloyf. Effarc.
Jofeph. Memini , te prohibuifle
ne Diefes accidentaliter
,

adhibitse duplicentur* Amen ta6tu nono DIq-

Et in hujus
lim in Altopoiitam, in Tenore duplicatam conipicio» E» G»

^^m -
Jloyf.
Diefis ex
nonnihil
ie
Dixi

alJDeritatis
certe.
magnam vim,
Quia

habens, du-
plicata c^eteras partes fortitudi-
ne luperat > a^quabihtatemque
&

Harmoniae tolht.Valet itaque

prohibitio , ubi Diefis duplica*
tio multum moratur. Illa ve*
ro Tenoris Nota Diefi iignata
tam parvi valoris efi: , ut in-
conveniens , quod alias ex lon-
giore mora refuitaturum eflet,
tanti momenti non fit, cur propterea texturae concinnus or-
do, quem & modulatio &
fubjedium requirit, intermittatur,
,

Jofeph^ Quum in hoc ftylo inftriimenta quoque coope*

ratores Imt, quid de illis agendum ? Haud ignoro , Tubas du^
ftiles cum Aito , & Tenore in ilnifono confonare folitas efle
fed quid Fidibus tribuendum f
Aloyf Et primis , & fecundis Fidibus in hoc ftylo a
Capella cum Cantu in Llnifono incedendum efte affirmo.
Jojeph, Audiotamen, confpicioque non raro Fides in
Compolitionibus aliud quid ludentes.
Aloyf Ita eft. S©d quid faciunt ? SaltUs improportiona-
tos , inconcinnos , nullam habentes cantabilitatem ita , ut .*

fufque , deque improprie vagantes , Harmoniam , in cujus fup^

plementum inducuntur , magis confundant , quam promo-
veant. Etenim fi Quatricinium juxta artis prxcepta perfe-
ftum eft , nullum quintae parti ipatium fuperefle poteft fub-
jedbo introducendo. Quod idem
de Tricinio intellige. Quod
reliquum eft , totum in peflima canendi ratione confiftit^
Jofeph. Quid fi primae Fides, ut plurimis mos eft, in
06tava cuin Alto confonarent ?
Aloyf Si duplicatio vocum adjund:a Tubd dud:ili tan-
ta fit,ut vim habeat Oftavarum confecutionem cooperiendi,
tolerari poteft : fi ob paucitatcm vocum Odiavas auditu per*
cipiun-
 ExercHii F* LeSiio VIL de Stylo mixto^ 275
cipiuntur , certe rufticum ritum fbrdent : quam ob rem tu-
tius tibiconiilium capiendum cenfeo, ambas Fides Cantui
eonjungendok Quod attinet ad caeteras Miflae partes, Of^ &
fertoria , Pfalmos , &
Hymnos &c. pro textus varietate > ut
^nt^ di£tum eft , Mufica dirigenda eft , cum majori tamen li-
centia latius evagandi,quam in ftylo fine Organo.

Jofeph. Quid obfervandum Compofitori pluribtis fiibje-

ftis compofitionem inftrufturo ?
Y, V

Aloyf Quod attinet ad Muficam , id auxilio Coritrapuh-

Gd duplicis efficiendurR efle fupra demonftratum eft.
, Gx-
terum cavendum, prseterquam fubjefta figurarum valore di-
ftind:a> textui apta , & exprdfiva efle
debeant, ne periodicon-
trariam inter fe fignificationem habentes , conjurigantur ut :

V» G. Cmcifixus > &

Refunexit ; unde fenfiium implicatio , &
confufio nafceretur : quod permagna judicii attcntione vitan-
dum eft. Nunc pergamus ad diflerendum

Df Styh mixto.

P Er ftylum mixtum intelligo Compofitionem modo-unai

duabus , tribus , etiam pluribus vocibus , immixtis In-
ftrumentis concertantem y modo pleno Choro inftru(3:am , quac
potiilimiim in Ecclefiis hodie in ufii eft* Unde quia com-
munis ,* &
frequentiffime auditur , multurii de eo diflefefe>
& exemplis illuftrare , opcrae pretium eflfe non exiftimo* Ni-
si ut moneam te , Jofephe , ne oblivifcaris Muficas Ecclefiafti-

cac finis , & fcopi : efle nempc devotioriis excitandae , cukus-

que Divini ratiouem ne ftylum hunc cum theatralii fcfal-
:

tatorio , more multorum confundas. Contra etiam^ne qpi-

nione Muficae facrac aflumendis ideis fterilibus, riullumque
fiiccum habentibus , in faftidiofam iritres morofitatem, tGedium
potius, quam devotionem padturam fed cura tibi fit con-
:

centus auditu grati, &: in animos AuditQrura jcunx-joble(Sa-

m^nto influentis* Ita denique memor omnium, quae per lon-
gt(m curfiim in admonitionem hucufque did:a fiint , Compo-
fitionem inftitues, utmeritoria fit apud Deum, laudcnon &
careat apud homirics»

2 Z2 Ds
^74 ExBrcitu V» LeSiio VII. de Stylo redtatho

De Stylo ndtati^vot

is recitativus aliud non eft qiiam fcrnio Muficc^ modu*

s^shcxpreflus
lis > iive Oratoria eiocutio.
^

Quemadmodum e-
nim Dcclamator pro vario Orationis genere, varie quoquc
vocem flcftit , modo incitando modo remittendo modo cx- , ,

tollendo , modo deprimcndo , habitum affe6tus induerc ejus

ftudet , qucm animo exprimere concepit idem Compofitori :

Mufices, pro textus varietate faciendum cft. In rccitativo

ftrmonc quotidiano finitimo , Mufica voce aliquanttim remif-
sa Inftruenda In contentionc \^x acris nonnunquam
eft*
vociferanti fimilis adhibeatur, cum crebra Bafll mutationc»
Textui dignitatcm fpiranti, Mufica gravitate piena , rara Baf^
fi mutatione applicctur, quae maxim^ftylo Ecclefiaftico con*

vcnit , qui non raro adhibitis inftrumentis ufurpatur» E. G*

~ 1

^rz: 5
1

^^-
^
i ^ • jk.^
2
V C—
— t'-
- -
^-— -I I ii—i

'
'
II jh
V
- i
'— -
—^¥
'
" * ' y\
V —— ' ^****"

I
f;^

8—
—.& 3 , -(j^JL -j,:,r

Do mi ne ne in fu ro re ta o ar gu as mc, ne

V-
-
-p€ -- -
t -" "t~ -— T^^^"^ •«JU*

7
k 6 4
s

^-5^5—
»
 ExBreitii K Leltio Vlt deStyto recitativo. I75
1 T
r— i_|i'^ii f 1" - . > •
II I
I - II '
^
'
I li'i I III 1» II
' , *

^^ iV i
11. I I I > I- » rnn «.
§ 4 ^ „1 n — i
< » -

.
•
i.
| , m, i I i

1 II il l
1. 1
I
I

^ w < ' " « '

1 I

I
li
'

-5~^
Vw^
/^
=S
1EE
3c:
t i l i ~ ^
que ia i ra ta » cor i
ri pi as me mi fe re re me i

I »•> I II ' II I

ti ri
I
1 1 I i f i
i —y — I fi
t 11 I I /*

III i- —T irr^^ . 1 i> iiii ri» r^'^^ --- ..^.,^»-^ -

^
j., ^
..

^^^ ^ ^ ^
m
^^^ ^

^>^ i
I

^
'

I ii<ti^*-~ * — • - * - ' 1-- - .

I
.
^ ,,^ ,- ^

-^

* ^^S
_ i — - — ' " -
— - '
n *
a
.
I i
I I 1 1

Do mi nequo ni am
teHfeN^^
in Hr mus fum fa na me

I
i '"' I

^ 1

mmwma>^m^mtt^0'
iii

mmmii^m >»» i«ii—^ t II

-
WiMii <|i '^Mmtmml^mmmmimmt^mJfimmtttmmtmmm li* lin»

Zzz a 3
 Exemtn y^ LeHio VIL de Styh recitatruo*

—
^—i— «—»"^»-r—X»^» fl ^ I »
~
i i fX m I
* Q "' Q " -— ju i I »X— I « — ^
1
* '

JDo mi ne quo ni amcon tur ba ta - funt of fa me - a.

II I» 1 «III ly 11 I
' III l i . 1 II " ' "" 1
•^TT
I I III I i I 1 '

I I
'
, 1

^. g «I I
IM II
— ». l II III I W IMll «— |
-
Ii I
11 - - •^" ''
l ' -1-^.

Quid confpicio ? Apparet, Inftrumentorum con-

Jofeph.
cordantiam maxime in diflbnantiarum Hypothelibus omnino
de Contrapundti regulis recedere*
AloyJ, Hanc aberrationem Recitativi naturse conceden'-
darri ajo , in quo , quia Baflus non eo modo movetur , quo
diflbnantias refolvi folitx fimt , neque traftatib cbnfueto mo-
do evenire potcft. Deinde in hoc fty lo non tam jufta
concordantiae , quam fenfuum cxpreflionis ratio attenditur,
in cujus gratiam irttrodudtus eft* Hoc ferm<^ modo ,- vel pau-
16 alio pro textus varietate , Recitativum inftitui poteft , ubi
oratione fupplici afFedrum noftrum erga Deum effundimus.
(^uod attinet adMuficam profknam , nempe Cameralem, &
TKeatralem, quia finis diverfus, etiam aliter fieri debere ra*
tio docet.
Inftituitur itaquc Mufica profana animos Auditorum rc-
creandi, inque diverfos affcd:us diftrahendi causa ; firnt au-
tem af&£tas recitativo cxprimendi ferme fequcntes ; Iracun-
diae, Commiferationis , Metus, Vis , Moleftiae , Voluptatis 5c
Amoris.
Iracundia exprimatur gertere vocis Jncitataev in acutum
tendentis, &
fT yehementior erit^ cum tjiaodam -clamore, vo-
ce pra^rupta expreflb ; quod minutioribus Notarum figuris
fcmper ferm^ in acutum afcendentibus, ac crcbra Baffi muta-
i tionc
 ExercitiiV. LeBidVIL de Stylo recitativo. 2J7
tione efficitur. piurimum intereft attendere ad con-
In qua re
ditionem perfbnae iratse, Si enim Rex eft nulJatenus abibit :

in vociferationem muliebrem fed fervata Majeftatis dignita-

:

te Regia gravitate indignationem fiiam manifeftabit

, : cujus ra-
tio in omnibus aliis etiam affediibus habenda eft.
Commifcratio exigit vocem flebilem nonnunquam inter-
ruptam, quae figuris largioribus , iisque crebrius diflbnantiis,
manente Baflb per longius temporis ipatium in eodem loco ,
exprimi videtur.
Metus poftulat vocem demiflam, hjefitantem.
Vis , voce vehementi , atque intensa , & quadam gravita-
te firmata exhibetur.
Voluptas utitur genere vocis effiife , ienis tamen , & re-
miflac,
Amoris affedtus, voce blanda, tenera, & affecStuosa ex-
primitur. Quum autcm amorem haud raro caeteri quoquc a&
ledtus concomitentur , eorum etiam vei maxime ratio haben-
da eft.
Sunt praeterea partes Orationis fequentes exadt& obfervan-
dae : Comma, Colon, Semicolon, Punftum, Signum Inter-
rogationis , Admirationis , Parenthefis
me peculiaris definentia tribuenda eft.
: quibus
~
fingulis fer-

Si Comma definentiam defiderat , fiet fecjuenti modo. E. G.

"pj^lgil^Wlg .^.

1=135
€- i^.&c.
L— I
Pari quafi Mufica Semicolon notatur. Comma perfsep^
fine abruptione continuatur : ut fi textus fententia cum qua-
.-^iok^
dam praecipitantia depromi poftulat.
Colon ferme fequcnti modo definit.

ipii^^^gfc
^T^-^
-T^-^lf^
l^a 1
A aaa Eodem
 278 VIL de Stylo recitativd.
Exercitii V. LeSlio

Eodem modo Punftum notatur, fiperiodus, & fententia

quidem finita veriim nihilominus de eadem re fermo conti-
,

nuatur : fi autem alia prorsus Oratio introducitur , claufuia

formalis , plerumque tamen truncata adhibenda eft. E. G.

autem finienda fit , fequi^n-

ti modo inftitui debet.
SJ-
e- f^a^
Sighum
Interrogationis pro
varia Orationis fententia vari6
etiam exprimitur. E. G.

Signum Admirationis , vei Exclamationis ferm^ Jequenti

modo indicatur.

f^^^si
^-: jKH S:
li
Periodus Parenthefi feparata , qua plerumque Oratio ad
^,.,^
Auditorium duntaxat dirigi fingitur, ne a caeteris Adtoribus
percipiatur, remifliiore voce depromenda eft. Verum hacc
omnia judicio, ufu, &
Operum probatorum Audtorum afpe-
fl:u magis , quam Praeceptis addifcuntur.

J^fep^' H^^ itaque de Recitativo. Qualc das Praeceptum

de Ariis ut vulgo dicimus , componendis ?
,

^loyf, Quid certi de Mufica arbitraria ftatuerem , quae

ferme luftrali mutationi fubjedta eft ? Quod novitatis ftu-
dium quidem nequaquam reprehendo , fed maximis extollo
iaudibus» Etenim» li homo mediocris mtis habitu ante
^m}4^.^
"'>..'" ^-7" -' -

quin-
 Exercitii V^ LcBio VII. de Stylo recitativo. 279
quinquaginta , vel fexaginta annos ufitato , hodie incederet
certe irridendi periculo fe objiceret Ita quoque Mulica tem-
pori accommodanda eft* Veriim' nondum Sartor utcunque
in novitatis fludium effiifiis, in confpeftum meum venit,ne-
que de co loqui audivi , qui tunicx manicas femori , aut gc-
nibus applicuiflct : nec unquam Architeftus tam flolidus re-
pertus efl , qui fundamentum aedificii fafligio impofuiflet.
Quod paffim in Mufica, non abfque inteliigentis dolore,&
artis dedecore videmus, audimusque : ubi naturae , artisquc
Praeceptis inverfis fundamentum de loco proprio extrufum, in
altum cogitur, depreffis cxteris partibus, non habita funda-
menti ratione. Quam ob rem ftudebis tu quidem, Jofephe,
{uo tempore , omnium virium contentione novitati,&inven-
tioni 5 nuliatenus proflernendo regulas artis , quse naturam
imitatur, & perficit^ minime autem deflruit*
His itaque, Jofephe, affidua exercitatione in habitum, fa-
cilitatemquc redadiis, nihiJ tibi defnturum fpero ad praeclari
Compofitoris famam adipifcendam.
Jofeph. Videris mihi venerande Magiflcr, Operi finem
impofiturus ?

Jloyf. Ita fan&. Non

animadvertis torporem , lan- &
guorem imminentis infirmitatis meac , nempe Podagrae foli-
tos pracnuncios ? Scis praeterea , me annis , & &
quafi nun-
quam intermittente finiftra valetudine ita jam fradtum
cfle , ut fi me morbus fblita acrimonia fua invaderet , mo- &
re fuo per fex Menfium fpatium teneret , haud vanus ani-
mum incedat timor, ne hacvice eludtari non poflem. Ideo
ne Opufculum , praeter caeteras imperfeftioncs , ctiam fine ca-
reat , hifce finem impono.
jofeph.Ergo nihil trades de plurium vocum Compofitione ?
Aloyf Animus mihi certe fuit , & traftatum de plurium
Vocum Compofitione huic ipfi Operi inferendi veriim inter- :

ruptus,ut vides, valetudine, & jam leftulo affixus, deinceps

id praeftabo , peculiarem Tradbatum edendo , fi Deo Ter Opti-
ftio, & Maximo vitam prolongare , vires<^ue concedere vifum
fuerit cujus beneficio reliqua fcitu reftantia fine viva Magi-
:

ftri voce poteris edoceri. Interim vellem tibi perfiiafum efle,

cui perfefti Quatricinii perficiendi poteftas eft , ad plurium
partium Compofitioncm viam jam ftratam efle crcfcente e^
:

nim vocum copia, de regularum rigore nonnihil remit-

titur. Vale, &Deum pro me ora,
F I N I &
 «»?X *8o XS«»

ERRAT A.
^T)Aginl 12. linca 7. pro Scfquialtera, legcn- P. 169. lin, 6. pro admittatur leg. adimatur. l

•• dum Scfquitertia. P, 177. lin, antepcnult. pro fubducere, leg. fub-

\y P. 2S. lin. 19. pro Modus . leg. Nodus. jicerc.
V. 27. Capite 2<5. lin, 3. pro Qjiarta Minorls. P. 178. in I, exempll parte Tenoris Nota 11, ^
leg. Qiiartae. locd £. D. efte debet.
P. 30. poft lin. 3. locd numeri 8., debet clTe yV. 184. lin. 3. infrk numeros,pro diverfionemi
ir-

4. num leg. inverfioncm.

^, P. 30.
lin. 7. pro fuperoftodccim partiens , leg. P- 199, in ultimi exempli partc Tenoris Nota 5,
fupcrnovemdecim partiens. locd B. G. efte debet , ibidem Nota 15^ IQ7 &
i/ r, 31. lin. ly. pro fuperbipartiens j, , leg. fupcr- co G. B, habeat,
tripartiens 5. P, 215. in exempli parte Alti Nota 2. in A, po-
/- P. 31. lin. 20. pro fuperoftodecim partiens , Icg. fita , Iltum in D. habere debet.
fupernovemdecim particns. P. 217. Nota 2. Bafli pro D. C. habcre debet.
i
-
vV. 34. lin. 31. pro laRtilfims , leg. latiliim^, i, P. 230. iin. 7. pro voiuntas , leg, volutans.
i P, 37, lin. 7. femel tantvim leg. Mi Fa. P. 230. lin. 16. leg. reftringentis ratio hodic ha*
P. 41, in exemplo motus contrarii Nota penul- benda.
tima fuperioris partis pofita in D, , debet exi- t P. 23». iin. 7. pro afpcrnandus , leg. afpernan*
ftere in A. acuto, das.
«^ P, 57, in I. exemplo Nota iinalis Cantus locd P. 232. iin. I, infra exempluni 2. lcg. regula-
Tertiae Unifonum habere debet. ria , &
irregularia,
i,
P. 59« in 2. cxemplo , pro mal^ , lcg. bene. V P. 234. in Cantu ultimi cxempli penult. Nota
P, 60» in 2. cxemplo, Cantu tirmo, Nota finalis iit Croma,
loco Tcrtiae Unifonum haberc debet , quod
,
i P. 237. in i. Violini taftiis 2. Nota 4.
Cantu
idem intelligendum cft de Nota finali in ul- Cromafimpiex : &
Nota y. ejusdem caauslor
timo cxemplo ^";"= p"S'"''-- _ ,. -- c. B. eile debet.
t P. 6a. in 2. exemplo,
Cantu firmo , Nota hnalis ^ P, 239. iin, 6. de Guftu , poft verb. fenfu adjun» ,

loco Tertise habeat Unifonum. ge , cuique rei.

[. P. 66. in I. exemplo,
parte Contrapunfti , 4. ; P. 240. lin, penult. pro Ahrfis , leg. Artis,
ta-au uhima Nota in C. pofita , cxiftentiam in P. 251. in Aito I, Str. ta^u 7. primum D,omitk
A. habere debet. tatur.
pro Tcf- Nota 4. Alti locd F. £. habe-
i^ P. 8i. Leftione I Excrcitii a. lin. 3., P. 257. in I. Str.
tiac, leg. Q.uartae, _ ...
Scmitonii.
re debct.
^ p. 90. iin. 12. pro Scmitoni, leg. ;.?. 258. in X. Str. Tenoiis, Nota 2. locd F. A«
^ p! 96. lin. penuit. pro Tcnorum leg, Tonorum, cfTe debet.
p. 98. in BalTo Uitimi exempli Nota ly. in D. P, 260. in 3. Str. Cantus , Nota 2. loco A, B.
f
pofita , in C. iitum habeat. ^
habeat.
leg.exercitatio, P. 263. in I. Str. AltiNota 4. loco A. B.habcati
<-
P. 99- lin. 14. pro cxercifatio .

>,p. 99. lin. 9. Exercitii 2. Lcft. 3, leg. de

hac &
Nota fequens loco F, A. habere debet,
Specie. V. 264. in i, Str. Alti, taftus 2, Nota 3. locoD.
P. 100 in I. exempli parte
Contrapunfti Nota F. fit.
\

4. A. debet effe G. , ~ i-P. 264. in 2. Str. Alti, taftus 3. fufpirium femi-

, P. 109 pro Tenorum, leg. Tont)rum,
lin. 4. minimam valens, Fufam fimplicem valere dc-
in 2. exempli Alto, pro dimidu , ta-
P. III bet,
^
"aus integri paufa pofita efle debet. P. 26J. in penult. taftu Alti , loco brevis , femi.
V P. 123. lin. 3. pro
penultimam, leg. penulti- brevis intelligatur.
mumtaftum. . P. 266. in I. Str. Cantus , taftus 3. ultima No-
p, 126. in Cantu exempli 2.
Nota 1, in F, poh- ta locd C. A. eire debet.
j,

ta , debetA. elTe « P. 267. in ult. Str. Cantus taftu l, poft D. Nota

.

,/ P. 130, cxempli parte Tenons taftu 5,

in I,
Nota I. , ilempe minima, dematur.
loco integn , dimi
P. 138. in I. taftu Tenoris
dii ta6lus paufa intelligatur « „
femiminima in E. adjungatur.
^P. 269. in Str. 2. Aiti, taftus 3, Nota 3,Uocd D.
E. habeat.
P. 270. in Str. 1. Balfi , taftus 1. Nota i, locd A.
.

ultimi Cantus
R, 150, in exemplo JVIt)di E, lin. F. habere debet,

Nota 12. , loco A, icg, B. P. 270. In Str. 2, Alti, taftus i, Nota i. locd
, ;^ ,

Nota D. F, habeati
p 151, in fecundi exempli Alto Ultima .p, 274. Cantus tertius taftus fic habere debet
i
^ "debetelTe B.
lin. 22. , leg. ea-
P. 154. in Exercitii 5. Lcft. 3.
dem ratio claufularum. . . . .

V p. i6o. in I, taftu Cantus , pro

Semimminns m-
telligantur Fufae.
i^ P. 165. in exemplo Modi G. parte
AltiNota 10. ar gu as me ne-
locd £. t D, habeat. f
 JB.- * ^ » f^WBw

'lA-
If^
O^ <* i
<1<

/'