∆ΠΜΣ ‘ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Υ∆ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ’

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ

Ι∆ΙΩΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΧΩΡΙΣ ∆ΙΚΤΥΟ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ
 Ιδιωτικά συστήµατα επεξεργασίας χωρίς δίκτυο
αποχέτευσης

9 Σηπτική δεξαµενή

9 Απορροφητικός βόθρος

9 Σηπτική δεξαµενή – απορροφητικός βόθρος

9 Σηπτική δεξαµενή – απορροφητική τάφρος

9 Σηπτική δεξαµενή – βυθισµένο χαλικοδιυλιστήριο –

αµµοδιυλιστήριο – απορροφητικές τάφροι

Τυπικό σύστηµα διαχείρισης υγρών αποβλήτων σε
επίπεδο µεµονωµένης κατοικίας

Σηπτική δεξαµενή

Σύστηµα υπεδάφιας
διάθεσης
Μονοθάλαµη σηπτική δεξαµενή
∆ιθάλαµη σηπτική δεξαµενή
∆ιθάλαµη σηπτική δεξαµενή για περισσότερες κατοικίες
Σηπτική δεξαµενή µε ενσωµατωµένο φίλτρο εξόδου
Απαιτούµενος όγκος σηπτικής δεξαµενής για µεµονωµένες
κατοικίες ή συγκροτήµατα έως δύο κατοικιών

Αριθµός Όγκος σηπτικής

υπνοδωµατίων δεξαµενής (m3)
1 2,85
2 2,85
3 3,8
4 4,5
5 5,4
6 6,2
7 7
8 8

Πηγή: USEPA 2002

Μεγάλοι σηπτικοί βόθροι – Κριτήρια σχεδιασµού

Συχνότητα Όγκος
εκκένωσης, έτη m3
3 2,8 QµέσηxPF

4 3.2 QµέσηxPF

5 3.65 QµέσηxPF

6 4 QµέσηxPF

PF = συντελεστής αιχµής = 1,5

Πηγή: Βοunds 1996

Προκατασκευασµένες σηπτικές δεξαµενές
 ∆ιαστασιολόγηση σηπτικής δεξαµενής

V = Q⋅t0 + Vσ

Q: η µέγιστη ηµερήσια παροχή (m3/ ηµέρα )

t0 : ο µέσος χρόνος παραµονής της υγρής φάσης (ηµέρες)

Vσ : ο όγκος της λάσπης και των κάτω από την υγρή στάθµη
επιπλεόντων στερεών που συγκεντρώνονται στη δεξαµενή κατά
την περίοδο µεταξύ εκκενώσεων (m3)

to = 1 ηµέρα, περίοδος V=2Q

αποµάκρυνσης ιλύος 1-1,5 έτη
 ∆ιαµόρφωση σηπτικής δεξαµενής

9 ∆ιθάλαµη δεξαµενή
V1=2 V2 (=2/3 Vολ)
9 L:W > 2-3:1
9 Hυγρ > 1,5 m
9 Free board τουλάχιστον 0,3 m
9 Φράγµατα εισόδου και εξόδου (επιπλεόντων) > 15 cm από είσοδο και έξοδο
∆ιαµόρφωση σηπτικής δεξαµενής
 Τυπικές συγκεντρώσεις ρύπων στην έξοδο σηπτικών
δεξαµενών (σε οικίες)

Πηγή: USEPA 2002

 Τυπικές συγκεντρώσεις ρύπων στην έξοδο σηπτικών
δεξαµενών (σε τµήµατα οικισµών)

Πηγή: USEPA 2002

 Αποµάκρυνση ρύπων

9 ΒΟD5: 35-40%
9 SS: 60-70%
9 Εµπειρικές σχέσεις:
Le = 4 Li2/3 (Le και Li η συγκέντρωση του BOD5 στην έξοδο και στην είσοδο
της σηπτικής δεξαµενής αντίστοιχα)
Se = 4 Si2/3 (Se και Si η συγκέντρωση των SS στην έξοδο και στην είσοδο
της σηπτικής δεξαµενής αντίστοιχα)
 Τυπικά χαρακτηριστικά βοθρολυµάτων

Τυπικές συγκεντρώσεις * Τυπικές συγκεντρώσεις **

βοθρολυµάτων (mg/l) αστικών λυµάτων (mg/l)
ΒΟD 7000 210

COD 15000 500

TS 40000 700
TSS 15000 210
VSS 10000 160
TKN 700 35
NH3-N 150 22
TP 250 7
Λίπη 8000 90

Πηγή: *: USEPA 1984, **:Tchobanoglous and Burton (1991)

Τυπικός απορροφητικός βόθρος
Απαιτούµενη παράπλευρη επιφάνεια απορροφητικών
βόθρων

Είδος εδάφους Επιφάνεια

m2/m3 d
Χονδρόκοκκη άµµος 5

Λεπτόκοκκη άµµος 7

Άµµος µε άργιλο 12

Άργιλος µε αρκετή άµµο 20

Άργιλος µε λίγη άµµο 40

Πολύ συµπαγής άργιλος Ακατάλληλη

Σηπτική δεξαµενή – απορροφητικές τάφροι
Κατάταξη εδαφών σύµφωνα µε την σύστασή τους
Κατάταξη εδαφών αναφορικά µε την διαπερατότητά τους

Είδος εδάφους ∆ιαπερατότητα

cm/h
Πολύ χαµηλής διαπερατότητας < 0,15

Χαµηλής διαπερατότητας 0,15-0,51

Μέτριας προς χαµηλής διαπερατότητας 0,51-1,52

Μέτριας διαπερατότητας 1,52-5,1

Μέτριας προς υψηλής διαπερατότητας 5,1-15,2

Υψηλής διαπερατότητας 15,2-51

Πολύ υψηλής διαπερατότητας >51

Αποτελέσµατα δοκιµής απορροφητικότητας

∆οκιµή απορροφητικότητας
50

Ρυθµός διήθησης (mm/h)

45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30
Χρόνος (min)
Ειδική παροχή σχεδιασµού απορροφητικής τάφρου
χαµηλής φόρτισης

Είδος εδάφους ∆ιαπερατότητα Ειδική παροχή qε

cm/h m3/m2/d
Χονδρή άµµος, > 305 0,095
χαλίκι
Μέση άµµος 30,5-305 0,050

Λεπτή άµµος, 10-25 0,035

αµµώδης πηλός
Πηλός, πορώδης 5-9,5 0,025
ιλυώδης πηλός
Ιλυώδης πηλός, 3,4-5 0,020
πορώδης ιλυώδης
αργιλοπηλός
Άργιλος, 2,5-3,3 0,020 (0,006)
συµπυκνωµένος
ιλυώδης πηλός,
αργιλοπηλός

Πηγή: USEPA 1980

 Κριτήρια σχεδιασµού απορροφητικών τάφρων
χαµηλής φόρτισης

9 Απαιτούµενη επιφάνεια απορροφητικών τάφρων µε βάση την επιτρεπόµενη

ειδική παροχή qε (m3/m2/d). Η qε εκλέγεται συναρτήσει της διαπερατότητας
του εδάφους (αποτελέσµατα δοκιµής διήθησης-απορροφητικότητας)
9 ∆ιανοµή των λυµάτων µέσω διάτρητων σωλήνων (Συνήθως ανοίγονται δύο
σειρές οπών στο χαµηλό τµήµα του σωλήνα σε θέσεις που βρίσκονται 45ο
εκατέρωθεν του κατακόρυφου άξονα. Οι οπές έχουν διάµετρο 1,3-1,6 cm και
µεταξύ τους αποστάσεις 7-8 cm) → ροή µε ελεύθερη επιφάνεια.
9 Ελάχιστη απόσταση πυθµένα τάφρου έως ανώτατη στάθµη υπόγειου
υδροφορέα: 1 m
9 Ελάχιστες διαστάσεις τάφρων: πλάτος: 45 cm, βάθος: 60 cm
9 Απόσταση µεταξύ τάφρων > 3πλάσιο του πλάτους τους
9 Π.χ. για παροχή 200 L/κατ/d, πλάτος τάφρου = 0,60 m, και qε=0,035 m3/m2/d
→ 10 µέτρα τάφρου ανά κάτοικο. Για απόσταση µεταξύ τάφρων 2,5 m και για
τυπική κατοικία 4 ατόµων → 100 – 150 m2.
∆ιαµόρφωση απορροφητικών τάφρων
Φρεάτια ισοκατανοµής παροχής λυµάτων
 Τυπική διαµόρφωση συστήµατος σηπτικής δεξαµενής –
χαλικοδιυλιστηρίου – αµµοδιυλιστηρίου – απορροφητικών
τάφρων
 Χαλικοδιυλιστήριο
9 Βυθισµένο αναερόβιο χαλικοδιυλιστήριο ανοδικής ροής (πυθµένας µε
ανοίγµατα µε µεγέθη που δεν επιτρέπουν την διέλευση στερεών).
9 Ύψος χαλικοδιυλιστηρίου: 50 cm
Κατώτερο στρώµα: 40 cm µε χαλίκια µεγέθους 12-18 mm
Ανώτερο στρώµα: 10 cm µε χαλίκια µεγέθους 0,6 mm
9 Κύριος µηχανισµός αποµάκρυνσης οργανικής ύλης η διάσπασή της από
αναερόβιους µικροοργανισµούς οι οποίοι αναπτύσσονται στην επιφάνεια των
χαλικιών.
9 Η απαιτούµενη επιφάνεια διύλισης υπολογίζεται βάσει µίας µέγιστης
επιτρεπόµενης υδραυλικής φόρτισης qε (τυπική τιµή 2 m3/m2/d).
9 Υπό συνήθεις συνθήκες λειτουργίας έµφραξη του χαλικοδιυλιστηρίου δεν θα
πρέπει να αναµένεται συχνότερα από 1,5-2 έτη.
9 Μέγιστη απώλεια υδραυλικού φορτίου µετά από 2 έτη της τάξης των 15 cm.
9 Έκπλυση µε εκτόξευση νερού στην επιφάνειά του.
 Χαλικοδιυλιστήριο – βαθµός επεξεργασίας

9 ΒΟD5: 40-75%
9 SS: 40-65%
Μικρότερες αποδόσεις αντιστοιχούν σε ασθενή λύµατα (ΒΟD5 = 100-120 mg/l)
Υψηλότερες αποδόσεις αντιστοιχούν σε ισχυρά λύµατα (ΒΟD5 = 200-250 mg/l)

9 Σύµφωνα µε αποτελέσµατα ΕΥΤ (1985) για υδραυλική φόρτιση ίση µε 2 m3/m2/d

και συγκεντρώσεις ΒΟD5 στην έξοδο της σηπτικής δεξαµενής της τάξης των 125-
240, ο βαθµός απόδοσης ως προς το BOD5 αυξάνει µε την αύξηση της
συγκέντρωσης εισόδου και η συγκέντρωση εξόδου είναι της τάξης των 80 mg/l
(βαθµός αποµάκρυνσης 36-67%)
 Αµµοδιυλιστήριο

9 Βυθισµένο αναερόβιο αµµοδιυλιστήριο καθοδικής ροής µε διακοπτόµενη

λειτουργία.
9 ∆ύο κλίνες εναλλασσόµενης λειτουργίας.
9 Βάθος στρώµατος άµµου ανάλογο του χαλικοδιυλιστηρίου (50 cm).
9 Άµµος διυλιστηρίου µε αποτελεσµατικό µέγεθος De = 0,6 mm και συντελεστή
οµοιοµορφίας 1,5-2,0. Κόκκοι άµµου από σκληρό ανθεκτικό υλικό µε
σφαιρικότητα η οποία να πλησιάζει την µονάδα και απαλλαγµένοι από
πηλούς και άλλες ξένες ουσίες.
9 Υπόστρωµα χαλικιού ύψους 30 cm (αποτρέπει την διαφυγή της άµµου και
δηµιουργεί το σύστηµα αποχέτευσης της εκροής) µε καθαρά χαλίκια σκληρά,
στρογγυλευµένα, τοποθετηµένα σε στρώσεις κλιµακώµενου µεγέθους (κάτω
στρώση ελάχιστου ύψους 12 cm µε χαλίκια µεγέθους 4-6 cm, άνω στρώση µε
χαλίκια 3-5 mm).
9 Η απαιτούµενη επιφάνεια διύλισης υπολογίζεται βάσει µίας µέγιστης
επιτρεπόµενης υδραυλικής φόρτισης qε (τυπική τιµή 1,5 m3/m2/d).
 Αµµοδιυλιστήριο

9 Με την συνεχή λειτουργία του διυλιστηρίου σηµειώνεται συνεχής πτώση του

συντελεστή διαπερατότητας [ ΕΥΤ(1985) Κο = 3 m/d → Κ15 = 1 m/d, Κο = 5
m/d → Κ15 = 1,8 m/d] → αύξηση της απώλειας υδραυλικού φορτίου →
αύξηση της στάθµης των λυµάτων άνω του διυλιστηρίου.
9 Αν δεχθούµε ότι η παραγωγή των λυµάτων πραγµατοποιείται πρακτικώς σε
16 ώρες του 24ώρου, η µέση ειδική παροχή του 16ώρου θα είναι:
qε= 1,5 x 1,5 = 2,25 m3/m2 d.
Με βάση την παροχή αυτή για ελάχιστη διαπερατότητα 1 m/d (Κο = 3 m/d) και
για πάχος κλίνης 0,5 m η εξίσωση του Darcy δίνει απώλεια φορτίου 1,125 m.
Εκτιµάται ότι µε πρόσθετη απώλεια 0,275 m δηλαδή µε συνολικό ∆Η=1,40 m
θα αντιµετωπίζονται οι δυνατές ωριαίες αιχµές του υδραυλικού φορτίου.
9 H διακοπή της λειτουργίας έκαστης κλίνης όταν η στάθµη των λυµάτων
προσεγγίσει το ∆H, ή κάθε 15 ηµέρες συνεχούς λειτουργίας. Με την
στράγγιση της κλίνης και την θέση της εκτός λειτουργίας επί 15 ηµέρες
αναπτύσσονται αερόβιες συνθήκες µε συνέπεια την διάσπαση της
συγκεντρωµένης στους πόρους οργανικής ύλης και την πλήρη
αποκατάσταση της αρχικής διαπερατότητας (Κο).
 Αµµοδιυλιστήριο

9 Η αποκατάσταση της λειτουργικότητας του διυλιστηρίου πραγµατοποιείται

είτε µε σκάλισµα είτε µε αντικατάσταση του επιφανειακού στρώµατος σε
πάχος 5-10 cm, αφού πρώτα το διυλιστήριο έχει τεθεί εκτός λειτουργίας για
µερικές εβδοµάδες.
9 Η εισροή των λυµάτων στο αµµοδιυλιστήριο πρέπει να γίνεται µε ταχύτητα
µικρότερη από 0,1 m/s για την µέγιστη ωριαία παροχή. Για το λόγο αυτό τα
εξερχόµενα από το χαλικοδιυλιστήριο λύµατα θα εισέρχονται σε κάθε
αµµοδιυλιστήριο µέσω δύο ανοιγµάτων (ένα στην είσοδο κάθε
αµµοδιυλιστήριου) εξοπλισµένων µε βυθισµένα θυροφράγµατα κατάλληλων
διαστάσεων.
9 Κατά την δεκαπενθήµερη περίοδο αργίας η κλίνη θα πρέπει να είναι πλήρως
στραγγισµένη ώστε να εξασφαλίζονται αερόβιες συνθήκες. Κατά την
στράγγιση τα λύµατα της κλίνης θα οδηγούνται στο παρακείµενο φρεάτιο
συλλογής και από εκεί θα αντλούνται στην σηπτική δεξαµενή µε την βοήθεια
υποβρύχιας αντλίας.
 Αµµοδιυλιστήριο – βαθµός επεξεργασίας

9 Για φόρτιση ενός αµµοδιυλιστηρίου µε παροχές από 1,5-2,0 m3/m2/d

µπορούν να αναµένονται βαθµοί απόδοσης ως προς αποµάκρυνση BOD5
της τάξης του 70% και ως προς αιωρούµενα στερεά της τάξεως του 60%.
9 Αναερόβιο σύστηµα → περιορισµένη αποµάκρυνση Ν. Νιτροποίηση κυρίως
κατά την διάρκεια της αερόβιας αργίας της κλίνης. Απονιτροποίηση κατά την
διάρκεια της επαναλειτουργίας. Εκτιµάται ότι µπορεί να επιτευχθεί
αποµάκρυνση αζώτου της τάξης του 45%.
9 Ο συνδυασµός του χαλικοδιυλιστηρίου και του αµµοδιυλιστηρίου επιτυγχάνει
υψηλό βαθµό καθαρισµού των λυµάτων. Οι συγκεντρώσεις τόσο του BOD5
όσο και των αιωρούµενων στερεών στην εκροή από το σύστηµα σηπτικής
δεξαµενής - χαλικοδιυλιστηρίου- αµµοδιυλιστηρίου, είναι της τάξεως των 20-
25 mg/l (ανάλογη αυτής συστηµάτων ενεργού ιλύος), ενώ επιπρόσθετα το
σύστηµα επιτυγχάνει αξιόλογη αποµάκρυνση παθογόνων µικροοργανισµών.
 Κριτήρια σχεδιασµού απορροφητικών τάφρων
υψηλής φόρτισης

9 ∆ύο τάφροι εναλλακτικής λειτουργίας.

9 Μήκος έκαστης τάφρου µε βάση διοχετευτικότητα ίση µε το 50% της
διοχετευτικότητας για καθαρό νερό.
9 ∆ιοχετευτική ικανότητα ανά µονάδα µήκους: qo = K (B+λΗ)
Κ: συντελεστής διαπερατότητας (m/d)
H: βάθος νερού σε ορθογωνική τάφρο πλάτους Β
Ηο: διαφορά στάθµης του νερού στην τάφρο και της στάθµης του υπόγειου
υδροφορέα
(υπόθεση οµοιογενούς και ισότροπου εδάφους και µεγάλες τιµές του λόγου Ho/Η)
λ: συντελεστής που εξαρτάται από τον λόγο Β/Η (για λόγους Β/Η κοντά στην
µονάδα λ=3, για Β/Η<<1 (κατακόρυφη σχισµή) λ=2,8).
π.χ. για Β = 0,60 m, Η = 0,30 m, Κ = 1 m/d → qo = 1,5 m3/m/d
για παροχή εφαρµογής 50% qo (0,75 m3/m/d) και 200 L/κατ/d → 0,27 µέτρα
τάφρου ανά κάτοικο (τάφροι χαµηλής φόρτισης ~ 10 µέτρα ανά κάτοικο)
 Απορροφητικές τάφροι υψηλής φόρτισης – βαθµός
επεξεργασίας

9 ΕΥΤ (1885): τα επεξεργασµένα λύµατα µετά την διέλευσή τους από εδαφική
στρώση βάθους 50 cm χαρακτηρίζονταν από συγκεντρώσεις BOD5 και
αιωρούµενων στερεών µικρότερες από 10 mg/l.

9 Για εδαφικά δείγµατα υψηλής διαπερατότητας (1-2 m/d) βαθµός νιτροποίησης και
απονιτροποίησης της τάξης του 25% και 20% αντίστοιχα. Κατά συνέπεια συνολικά
διαµέσου του συστήµατος µπορεί να αναµένεται νιτροποίηση της τάξης του 60%
και αποµάκρυνση αζώτου της τάξης του 55%.
 Επιλογή κατάλληλου ιδιωτικού συστήµατος

9 Σε περιοχές χαµηλού συντελεστή δόµησης και κάλυψης και χαµηλής στάθµης

υπόγειου υδροφορέα, επιλογή του τυπικού συστήµατος σηπτική δεξαµενή –
απορροφητική τάφρος χαµηλής φόρτισης µε την προϋπόθεση ότι το έδαφος
χαρακτηρίζεται από διηθητικότητα τουλάχιστον 2,5 cm/h. Η ενσωµάτωση
χαλικοδιυλιστηρίου µεταξύ της σηπτικής δεξαµενής και της τάφρου θα συµβάλλει
σε αξιόλογη βελτίωση της εκροής → επιµήκυνση χρόνου ζωής απορροφητικής
τάφρου.

9 Σε περιοχές σχετικά υψηλού συντελεστή δόµησης µε έδαφος το οποίο

χαρακτηρίζεται από συντελεστές διαπερατότητας µεγαλύτερους από 4 cm/h,
επιλέγεται το σύστηµα σηπτική δεξαµενής, χαλικοδιυλιστηρίου, αµµοδιυλιστηρίων,
απορροφητικών τάφρων.
 Κόστος συστήµατος σηπτικής δεξαµενής –
χαλικοδιυλιστηρίου – αµµοδιυλιστηρίου –
απορροφητικών τάφρων

9 Κόστος αγοράς γης

9 Κόστος σκυροδέµατος

9 Κόστος εκσκαφών
120000 Κ = 982Π0,74
R2 = 1
100000
9 Κόστος υλικών πλήρωσης

Κόστος (ευρώ)
80000

60000

(άµµος, χαλίκια) 40000

20000

9 Κόστος κατασκευής τάφρων 0

0 100 200 300 400 500 600
Ι.Π.

(αγωγός, χαλίκι, επιχώσεις, εκσκαφές)

9 Κόστος Η/Μ εξοπλισµού

(αντλία στράγγισης, µετρητής στάθµης)

 Πλεονεκτήµατα συστήµατος

9 Μικρές απαιτήσεις έκτασης

9 Υπεδάφιο σύστηµα → αξιοποίηση υπερκείµενης επιφάνειας

9 Μικρό αρχικό κόστος κατασκευής (~ 50% λιγότερο από κόστος κατασκευής

συµβατικών συστηµάτων βιολογικής επεξεργασίας)

9 Ελάχιστες απαιτήσεις Η/Μ εξοπλισµού

9 Απλή λειτουργία, στοιχειώδης παρακολούθηση και χειρισµοί (σηπτική δεξαµενή και

χαλικοδιυλιστήριο καθαρισµό κάθε 2 χρόνια, αµµοδιυλιστήριο και τάφροι χειρισµοί
δικλείδας εναλλαγής και αντλίας στράγγισης κάθε 15 ηµέρες, συντήρηση
αµµοδιυλιστηρίου 1-2 φορές ανά έτος).

9 Περιορισµός περιβαλλοντικών οχλήσεων (αισθητική παρενόχληση, οσµές, έντοµα,

θόρυβος).

9 ∆υνατότητα κατασκευής σε περιοχές σχετικά υψηλού συντελεστή δόµησης.

9 Ικανοποιητική ποιότητα εκροής (δυνατότητα επαναχρησιµοποίησης)