(2020-2021/Güz)

OLASILIK KURAMI VE RASTLANTI SÜREÇLERİ

Çeşitli Sorular 1

1-X ve Y rastlantı değişkenlerinin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonu, a ve b positif sabitler ve k bir
sabit olmak üzere

 ke − ( ax + by ) x > 0, y > 0
fXY(x,y)= 
0 aksi halde
şeklinde verilmiştir.
a) k nın değerini bulunuz.
b) X ve Y bağımsız mıdır?

ÇÖZÜM:
∞∞
a) k ∫ ∫ e −( ax + by ) dxdy = 1 , k=ab
0 0

b)fX(x)=ae-ax a>0
fY(x)=be-ay b>0

fXY(x,y)= fX(x) fY(y), Bağımsızdır.

2-X ve Y rastlantı değişkenlerinin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonu,

 1 −x / y −y
 e e x > 0, y > 0
fXY(x,y)=  y
0 aksi halde
şeklinde verilmiştir. P(X>1| Y=y) yi bulunuz.

ÇÖZÜM:
∞
f Y ( y) = ∫ f XY ( x , y)dx = e − y
0

 1
f XY ( x , y)  e − x / y x > 0, y > 0
f X Y ( x y) = = y
f Y ( y)  0 aksi halde

∞
1
P(X>1| Y=y)= ∫ e − x / y dx = e −1 / y
1
y
3-X ve Y rastlantı değişkenlerinin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonu
xy / 96 0 ≤ x ≤ 4,1 ≤, y ≤ 5
fXY(x,y)= 
 0 aksi halde
2 2
olarak verilmiştir. U=XY ve V=X Y rastlantı değişkenlerine ilişkin birleşik olasılık
yoğunluk fonksiyonunu bulunuz.
ÇÖZÜM:

4- X1, X2 ve X3 bağımsız sürekli rastlantı değişkenleridir.

Y1= X1+ X2 + X3, Y2= X1-X2, Y3= X2-X3
olarak verilmiştir. Y1, Y2 ve Y3’nin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonunu bulunuz.

ÇÖZÜM:
5-X ve Y rastlantı değişkenlerinin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonu fXY(x,y) dir. Z=XY rastlantı
değişkeninin olasılık yoğunluk fonksiyonunu bulunuz.

ÇÖZÜM: Z=XY ve W=X olsun.

∂x ∂x
∞
∂z ∂w = − 1 , 1 z 1 z
∂y ∂y w
fZW(z,w)= f XY ( w , ) ,
w w
fZ(z)= ∫xf
−∞
XY ( x, )dx
x
∂z ∂w

6- Olasılık fonksiyonu,
fX(x)= (1/2)x (X=1, 2, ….)
şeklinde verilmiş olan X ayrık rastlantı değişkeninin ortalama değerini bulunuz.

ÇÖZÜM:
7- X ve Y rastlantı değişkenlerinin birleşik olasılık yoğunluk fonksiyonu
c( x + y) 2 ≤ x ≤ 6,0 ≤, y ≤ 5
fXY(x,y)= 
 0 aksi halde
olarak verilmiştir. c, E(X), E(Y), Var(X), Var(Y), fX‫׀‬Y(x‫׀‬y), E(X‫׀‬Y), Cov(X,Y), ρ değerlerini
bulunuz.
8-X ve Y rastlantı değişkenlerine ilişkin birleşik yoğunluk fonksiyonu
 xy
 0 ≤ x ≤ 4, 1≤ y ≤ 5
f XY ( x , y ) =  96
 0 aksi halde
olarak verilmiştir.
a) U=X+2Y rastlantı değişkenine ilişkin yoğunluk fonksiyonunu bulunuz. b)E(U) değerini bulunuz.

ÇÖZÜM:
a) u=x+2y ve v=x olsun. 0 < x < 4 ve 1 < y < 5 aralığı 0 < v < 4 ve 2 < u − v < 10 olmak üzere
şekildeki gibidir.

olduğundan

 v(u − v )
 2 < u − v < 10, 0≤v≤4
f UV ( u, v ) =  384
 0 aksi halde
elde edilir. U ya ilişkin marjinal yoğunluk fonksiyonu

b) f XY ( x , y ) ifadesi kullanılarak önce fX(x) ve fY(y) marjinal yoğunluk fonksiyonları ve bunları

kullanarak E(X)=8/3 ve E(Y)= 31/9 olarak hesaplanır.

E(U)=E(X)+2E(Y)=(8/3)+2(31/9)
9- X rastlantı değişkeni 1 ve –1 değerlerinin herbirini ½ olasılık ile almaktadır.
a)Moment üreten fonksiyonu bulunuz.
b) İlk 4 momenti belirleyiniz.
c)Karakteristik fonksiyonu bulunuz.

ÇÖZÜM:

1 e −t + e t
10- X rastlantı değişkenine ilişkin moment üreten fonksiyon M X (t ) = + olduğuna göre X
2 4
rastlantı değişkenine ilişkin olasılık fonksiyonunu bulunuz.
ÇÖZÜM:
x -1 0 1
fx(x) 1/4 1/2 1/4

11- X rastlantı değişkeni 1 değerini 1/6 ve 0 değerini 5/6 olasılık ile almaktadır. Moment üreten
fonksiyonu bulunuz. İlk üç momenti belirleyiniz.
CEVAP:
1
MX(t)= (5+et)/6, µ1 = µ 2 = µ3 =
6

Yukarıdaki Soruların Yer Aldığı Kitaplar:

Probability and Random Processes( Schaum Outline Series)
Probability and Statistics( Schaum Outline Series)