Mụ c lụ c

PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu đề tài......................................................................1
3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài..............................................................1
4. Phương pháp và phạm vi nghiên cứu......................................................1
5. Kết cấu đề tài.............................................................................................1
PHẦN NỘI DUNG..............................................................................................2
Chương 1: Cơ sở lí luận cơ chế thị trường...................................................2
1. Khái quát.................................................................................................2
2. Đặc trưng của cơ chế thị trường...........................................................2
3. Các yếu cấu thành..................................................................................3
4. Phân loại hình thức................................................................................3
Chương 2: Phân tích thực trạng ưu điểm và khuyết tật của cơ chế thị
trường..............................................................................................................4
1. Ưu điểm của cơ chế thị trường..............................................................4
2. Những khuyết tật của cơ chế thị trường..............................................5
Chương 3: Đề xuất những giải pháp phát huy, phát triển các ưu điểm và
loaị bỏ những khuyết tật của cơ chế thị trường , liên hệ thực tế ở nước ta
..........................................................................................................................6
1. Sự tồn tại khách quan và lợi ích của việc phát triển cơ chế thị
trường vận dụng ở nước ta với nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN...........................................................................................................6
2. Đặc điểm kinh tế thị trường trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam.........7
3. Những giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam........................................................10
4. Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở Việt Nam....................................................................................12
PHẦN KẾT LUẬN...........................................................................................14
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................15
 PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Cơ chế thị trườ ng là mộ t cỗ má y điều phố i và điều khiển mố i quan hệ
giữ a hoạ t độ ng củ a ngườ i tiêu dù ng vớ i nhà sả n xuấ t. Cơ chế thị
trườ ng tự phá t sinh và phá t triển cù ng vớ i sự phá t triển củ a kinh tế
thị trườ ng. Ở đâ u có sả n xuấ t và trao đổ i hà ng hó a thì ở đó có thị
trườ ng và có cơ chế thị trườ ng hoạ t độ ng.
Cơ chế thị trườ ng có nhữ ng ưu điểm và tá c dụ ng mà khô ng có cơ chế
nà o hoà n toà n có thể thay thế đượ c. Cơ chế thị trườ ng là cơ chế tố t
nhấ t điều tiết nền kinh tế thị trườ ng, tuy nhiên kinh tế thị trườ ng
cũ ng có nhữ ng khuyết tậ t vố n có củ a nó . Nhậ n thứ c đượ c tầ m quan
trọ ng củ a cơ chế thị trườ ng nên em đã chọ n đề tà i “ Phâ n tích ưu
điểm và khuyết tậ t củ a cơ chế thị trườ ng. Liên hệ thự c tiễn Việt Nam”
là m đề tà i nghiên cứ u tiểu luậ n củ a mình
2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Mụ c đích đầ u tiên và duy nhấ t khi thự c hiện nghiên cứ u đề tà i nà y là
muố n là m rõ và phâ n tích đượ c nhữ ng mặ t tích cự c và hạ n chế củ a cơ
chế thị trườ ng hiện nay, vậ n dụ ng và o tình hình thự c tế nền kinh tế
nướ c ta, để từ đó đưa ra đượ c nhữ ng giả i phá p phù hợ p. Bên cạ nh đó
cò n mộ t mú c đích khá c đó là giú p ngườ i đọ c hiểu đượ c mộ t cá ch khá i
quá t khá i niệm, ưu và nhượ c điểm củ a cơ chế thị trườ ng mà chưa cầ n
phả i đọ c nhiều tà i liệu, và cũ ng để phụ c vụ cho cá c mụ c đích nghiên
cứ u sau nà y.
3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Cơ chế thị trườ ng nó i chung và cơ chế thị trườ ng tạ i Việt Nam nó i
riêng chính là đố i tượ ng nghiên cứ u chính củ a đề tà i
4. Phương pháp và phạm vi nghiên cứu
Để giú p cho việc phâ n tích nghiên cứ u đề tà o mộ t cá ch triệt để, đú ng
đắ n, có logic thì việc lự a chọ n phương phá p và phạ m vi nghiên cứ u là
vô cù ng quan trọ ng. Đi từ thu thậ p tà o liệu trên sá ch vở , tà i liệu tham
khả o, bá o đà i đến tậ p hợ p lạ i và phâ n tích các vấ n đề liên quan chủ
yếu và tậ p trung và o cơ chế thị trườ ng nó i chung và cơ chế thị trườ ng
ở nướ c ta nó i riêng.
5. Kết cấu đề tài
- Chương 1: Cơ sở lí luậ n cơ chế thị trườ ng
- Chương 2: Phâ n tích thự c trạ ng ưu điểm và khuyết tậ t củ a cơ chế
thị trườ ng
- Chương 3: Đề xuấ nhữ ng giả i phá p phá t huy, phá t triển các ưu
điểm và loaị bỏ nhữ ng khuyết tậ t củ a cơ chế thị trườ ng
 PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luận cơ chế thị trường
1. Khái quát
Cơ chế thị trườ ng là quá trình tương tá c lẫ n nhau giữ a cá c chủ thể (hoạ t
độ ng) kinh tế trong việc hình thà nh giá cả , phâ n phố i tà i nguyên, xác định
khố i lượ ng và cơ cấ u sả n xuấ t. Sự tương tá c củ a cá c chủ thể tạ o nên nhữ ng
điều kiện nhấ t định để nhà sả n xuấ t, vớ i hà nh vi tố i đa hó a lợ i nhuậ n, sẽ că n
cứ và o giá cả thị trườ ng để quyết định ba vấ n đề: sả n xuấ t cá i gì, sả n xuấ t
như thế nà o, sả n xuấ t cho ai. Ngượ c lạ i, hoạ t độ ng củ a cá c chủ thể tạ o nên
sự tương tá c nó i trên. Như vậ y, cơ chế thị trườ ng là hình thứ c tổ chứ c kinh
tế, trong đó cá c quan hệ kinh tế tá c độ ng lên mọ i hoạ t độ ng củ a nhà sả n
xuấ t và ngườ i tiêu dù ng trong quá trình trao đổ i.
Theo lý thuyết củ a các nhà kinh tế họ c phú c lợ i thì cơ chế thị trườ ng là cách
thứ c tự độ ng phâ n bổ tố i ưu cá c nguồ n lự c củ a nền kinh tế. Đó là vì, khi mỗ i
nhà sả n xuấ t đều că n cứ và o giá cả thị trườ ng để có quyết định về sả n xuấ t,
sẽ khô ng có sả n xuấ t thừ a, cũ ng sẽ khô ng có sả n xuấ t thiếu. Phú c lợ i kinh tế
đượ c đả m bả o do khô ng có tổ n thấ t xã hộ i.
Tuy nhiên, để cơ chế thị trườ ng thự c hiện tố t đượ c chứ c nă ng củ a mình, thì
cá c điều kiện sau đâ y phả i đượ c thỏ a mã n: thị trườ ng phả i có cạ nh tranh
hoà n hả o, thô ng tin đố i xứ ng, khô ng có cá c ả nh hưở ng ngoạ i lai, v.v... Nếu
khô ng, cơ chế thị trườ ng sẽ khô ng thể phâ n bổ tố i ưu cá c nguồ n lự c kinh tế.
Khi đó có thấ t bạ i thị trườ ng.
Trong nền kinh tế thị trườ ng, mọ i hoạ t độ ng sả n xuấ t và trao đổ i hà ng hó a
giữ a ngườ i sả n xuấ t và ngườ i tiêu dù ng đượ c vậ n hà nh do sự điều tiết củ a
quan hệ cung cầ u.
2. Đặc trưng của cơ chế thị trường
 Cá c mố i quan hệ kinh tế thị trườ ng đều đượ c tiền tệ hoá .
 Độ ng lự c chính phá t triển kinh tế là lợ i nhuậ n thu đượ c.
 Việc sả n xuấ t kinh doanh và tiêu dù ng sả n phẩ m do hai phía cung và
cầ u quyết định.
 Mô i trườ ng, độ ng lự c, phương tiện thú c đẩy sả n xuấ t kinh doanh
phá t triển là cạ nh tranh.
 Nhà sả n xuấ t là nhâ n vậ t trung tâ m và khá ch hà ng chi phố i ngườ i bá n
trên thị trườ ng.
 Có sự chênh lệch già u nghèo trong xã hộ i.
 Có bấ t cậ p cầ n có sự điều tiết củ a nhà nướ c như mô i trườ ng, khủ ng
khoả ng và nhiều vấ n đề xã hộ i.
  Có xu hướ ng phá t triển kinh tế mang tính hộ i nhậ p khu vự c và quố c
tế.
 Việc phâ n bố sử dụ ng cá c nguồ n tà i nguyên, nguyên liệu đầ u và o về
cơ bả n
Đặ c trưng cơ bả n nhấ t củ a cơ chế thị trườ ng là độ ng lự c lợ i nhuậ n, nó chỉ
huy hoạ t độ ng củ a cá c chủ thể. Trong kinh tế thị trườ ng, đặ c điểm tự do lự a
chọ n hình thứ c sả n xuấ t kinh doanh, tự chịu trá ch nhiệm: 'lã i hưở ng lỗ
chịu', chấ p nhậ n cạ nh tranh, là nhữ ng điều kiện hoạ t độ ng củ a cơ chế thị
trườ ng. Sự tuâ n theo cơ chế thị trườ ng là điều khô ng thể trá nh khỏ i đố i vớ i
cá c doanh nghiệp, nếu khô ng sẽ bị đà o thả i.
đượ c giả i quyết theo quy luậ t củ a kinh tế thị trườ ng mà cố t lõ i là quy luậ t
cung cầ u.
3. Các yếu cấu thành
 Giá cả thị trườ ng
 Cầ u hà ng hó a
 Cung hà ng hó a
 Sự cạ nh tranh
4. Phân loại hình thức
Là m thế nà o để giả i quyết ba vấ n đề cơ bả n củ a Kinh tế họ c là sả n xuấ t cá i
gì? sả n xuấ t như thế nà o? và phâ n phố i cho ai? Có ba cá ch cơ bả n là : Cơ chế
chỉ huy tậ p trung, cơ chế thị trườ ng tự do và cơ chế hỗ n hợ p.
4.1 Cơ chế chỉ huy tập trung
Thự c chấ t là cơ chế mệnh lệnh, là mộ t xã hộ i Chính phủ đề ra mọ i quyết
định về sả n xuấ t và tiêu dù ng. Cơ quan quả n lý nhà nướ c sẽ quyết định sẽ
sả n xuấ t cá i gì, sả n xuấ t như thế nà o và sả n xuấ t cho ai. Sau đó cá c hướ ng
dẫ n cụ thể sẽ đượ c phổ biến tớ i các hộ sả n xuấ t gia đình, các doanh nghiệp.
Quá trình như vN 53;y là mộ t nhiệm vụ rấ t phứ c tạ p và khô ng tồ n tạ i mộ t
nền kinh tế mệnh lệnh hoà n chỉnh, trong đó tấ t cả cá c quyết định về phâ n
bổ nguồ n lự c đượ c tiến hà nh theo phương phá p nà y. Tấ t nhiên việc xâ y
dự ng mộ t kế hoạ ch như vậ y, trong đó khô ng chỉ xác định chính xá c số
lượ ng từ ng loạ i sả n phẩ m phả i sả n xuấ t mà cò n ấ n định cả giá cả , theo đó
cá c sả n phẩ m nà y đượ c bá n cho ngườ i tiêu dù ng là mộ t cô ng việc khổ ng lồ .
Chỉ cầ n nhà quả n lý phạ m sai lầ m là có thể dẫ n đến tình trạ ng dư thừ a hay
thiếu hụ t to lớ n mộ t loạ i sả n phẩ m nà o đó . Trướ c nă m 1986, Chính phủ Việt
Nam đã á p dụ ng cơ chế nà y.
4.2 Cơ chế thị trường tự do
Cơ chế thị trườ ng tự do, cá c đơn vị cá biệt đượ c tự do tá c độ ng lẫ n nhau
trên thị trườ ng. Nó có thể mua sả n phẩ m từ cá c đơn vị kinh tế nà y hoặ c bá n
sả n phẩ m cho cá c đơn vị kinh tế khá c. Trong mộ t thị trườ ng, cá c giao dịch
có thể thô ng qua trao đổ i bằ ng tiền hay trao đổ i bằ ng hiện vậ t (hà ng đổ i
hà ng). Việc hà ng đổ i hà ng gặ p khô ng ít phứ c tạ p, đô i khi khô ng có hà ng cầ n
để trao đổ i lẫ n cho nhau; ví dụ , có khi khó tìm ra ngườ i đổ i xe má y lấ y mộ t
câ y đà n. Do đó việc đưa tiền tệ và o là m vậ t trung gian cho sự trao đổ i đã
là m thuậ n lợ i rấ t nhiều cho nhữ ng cuộ c giao dịch. Trong mộ t nền kinh tế thị
trườ ng hiện đạ i, ngườ i ta mua hoặ c bá n cá c sả n phẩ m và dịch vụ thô ng qua
tiền tệ.
Trong cơ chế thị trườ ng, vấ n đề giá cả đã quyết định việc mua cá i và bá n cá i
gì. Việc phâ n bổ nguồ n lự c thô ng qua hệ thố ng giá cả . Quá trình điều chỉnh
giá cả sẽ khuyến khích xã hộ i phâ n bố lạ i cá c nguồ n lự c để phả n á nh đượ c
sự khan hiếm đã tă ng lên củ a mộ t loạ i hà ng hó a nà o đó .
Thị trườ ng mà nhà nướ c khô ng can thiệp và o gọ i là thị trườ ng tự do. Cá c cá
nhâ n trên thị trườ ng tự do theo đuổ i quyền lợ i củ a riêng mình bằ ng cách cố
gắ ng là m cà ng nhiều cho mình cà ng tố t tù y theo khả nă ng củ a mình, khô ng
có ai trợ giú p hoặ c can thiệp củ a Chính phủ . Vớ i nhữ ng độ ng cơ cá nhâ n
như vậ y, nhưng chính điều đó đã là m cho xã hộ i khá giả lên bằ ng cá ch tạ o ra
nhữ ng việc là m và nhữ ng cơ hộ i mớ i. Chính vì vậ y, mà đườ ng giớ i hạ n khả
nă ng sả n xuấ t dịch ra xa hơn.
4.3 Cơ chế hỗn hợp
Thị trườ ng tự do cho phép cá c cá nhâ n theo đuổ i lợ i ích riêng củ a mình mà
khô ng có sự can thiệp khố ng chế nà o củ a Chính phủ . Kinh tế mệnh lệnh để
cho tự do cá nhâ n về kinh tế mộ t phạ m vi rấ t hẹp, vì hầ u hết cá c quyết định
đều do Chính phủ đưa ra. Giữ a hai thá i cự c đó là khu vự c kinh tế hỗ n hợ p.
Trong mộ t nền kinh tế hỗ n hợ p, khu vự c nhà nướ c và khu vự c tư nhâ n
tương tá c vớ i nhau trong việc giả i quyết các vấ n đề cơ bả n củ a nền kinh tế.
Chính phủ kiểm soá t mộ t phầ n đá ng kể củ a sả n lượ ng thô ng qua việc đá nh
thuế, thanh toá n chuyển giao cung cấ p cá c hà ng hó a và dịch vụ như lự c
lượ ng vũ trang, cả nh sá t. Chính phủ cũ ng điều tiết mứ c độ theo đuổ i lợ i ích
cá nhâ n.
Trong cơ chế hỗ n hợ p, Chính phủ cũ ng có thể đó ng vai trò là nhà sả n xuấ t
cá c hà ng hó a tư nhâ n thô ng qua cá c doanh nghiệp có vố n chi phố i củ a nhà
nướ c.

Chương 2: Phân tích thực trạng ưu điểm và khuyết tật của cơ chế thị
trường
Cá i gì cũ ng có tính hai mặ t củ a nó , cơ chế thị trườ ng cũ ng vậ y. Trong quá
trình vậ n độ ng và phá t triển, cơ chế thị trườ ng luô n nả y sinh nhữ ng ưu
điểm và hạ n chế. Thự c tế kó đá nh giá đầ y đủ nhữ ng ưu điểm và hạ n chế củ a
cơ chế thi trườ ng. Tuy nhiên có thể nêu lên nhữ ng ưu và khuyết điểm sau
đâ y củ a cơ chế thị trườ ng
1. Ưu điểm của cơ chế thị trường
Cơ chế thị trườ ng có nhữ ng ưu điểm và tá c dụ ng mà khô ng có cơ chế nà o
hoà n toà n thay thế đượ c.
Thứ nhấ t, cơ chế thị trườ ng kích thích hoạ t độ ng củ a chủ thể kinh tế và tạ o
điều kiện thuậ n lợ i cho hoạ t độ ng tự do củ a họ . Do đó là m cho nền kinh tế
phá t triển nă ng độ ng, có hiệu quả .. Thứ hai,sự tá c độ ng củ a cơ chế thị
trườ ng sẽ đưa đến sự thích ứ ng tự phá t giã khố i lượ ng và cơ cấ u củ a sả n
suấ t ( tổ ng cung )vớ i khố i lượ ng và cơ cấ u nhu cầ u củ a xã hộ i ( tổ ng cầ u ).
Nhờ đó ta có thể thoả mã n tố t nhu cầ u tiêu dù ng cá nhâ n về hà ng vạ n sả n
phẩ m khá c nhau. Nhiệm vụ nà y nếu để Nhà nướ c là m sẽ phả i thự c hiên mộ t
số cô ng việc rấ t lớ n, có khi khô ng thự c hiện đượ c và đò i hỏ i chi phí cao
trong quá trình ra các quyết định.
Thứ ba, cơ chế thị trườ ng kích thích đổ i mớ i kĩ thuậ t, hợ p lý hoá sả n xuấ t.
Sứ c ép củ a cạ nh tranh buộ c nhữ ng ngườ i sả n xuấ t phả i giả m chi phí sả n
xuấ t cá biệt đến mứ c tố i thiểu bằ ng cá ch á p dụ ng nhữ ng phương phá p sả n
xuấ t tố t nhấ t như khô ng ngừ ng đổ i mớ i kỹ thuậ t cô ng nghệ sả n xuấ t, đổ i
mớ i sả n phẩ m, đổ i mớ i tổ chứ c sả n xuấ t và quả n lý kinh doanh, nâ ng cao
hiệu quả .
Thứ tư, cơ chế thị trườ ng thự hiện phâ n phố i cá c nguồ n lự c kinh tế mộ t
cá ch tố i ưu. Trong nền kinh tế thị trườ ng, việc lưu độ ng, di chuyển, phâ n
phố i cá c yếu tố sả n xuấ t, vố n đều tuâ n theo nguyên tắ c củ a thi trườ ng;
chú ng sẽ chuyển đến nơi đượ c sử dụ ng vớ i hiệu quả cao nhấ t, do đó cá c
nguồ n lự kinh tế đượ c phâ n bố mộ t cá ch tố i ưu.
Thứ nă m, sự điều tiết củ a củ a cơ chế thị trườ ng mềm dẻo hơn sự điều chỉnh
củ a cơ quan nhà nướ c và có khả nă ng thích nghi cao hơn trướ c, nhữ ng điều
kiện kinh tế biến đổ i, là m thích ứ ng kịp thờ i giữ a sả n xuấ t xã hộ i vớ i nhu
cầ u xã hộ i.
Nhờ nhữ ng ưu điểm và tá c dụ ng đó , cơ chế thị trườ ng có thể giả i quyết
đượ c nhữ ng vấ n đề cơ bả n củ a tổ chứ c kinh tế. Nó là cơ chế tố t nhấ t điều
tiết nền sả n xuấ t xã hộ i.Tuy nhiên, “sự thà nh cô ng” củ a cơ chế đó là có điều
kiện: Cá c yếu tố sả n xuấ t đượ c lưu độ ng, di chuyển dễ dà ng, giá cả thị
trườ ng có tính linh hoạ t thô ng tin thị trườ ng phả i nhạ y, và các chủ thể thị
trườ ng phả i nắ m đượ c đầ y đủ thô ng tin liên quan.
2. Những khuyết tật của cơ chế thị trường
Cơ chế thị trườ ng là cơ chế tố t nhấ t điều tiết nền kinh tế thị trườ ng, tuy
nhiên cơ chế thị trườ ng cũ ng có nhữ ng khuyết tậ t vố n có củ a nó .
Thứ nhấ t, cơ chế thị trườ ng chỉ thể hiện đầy đủ khi có sự kiểm soá t củ a
cạ nh tranh hoà n hả o, khi xuấ t hiện cạ nh tranh khô ng hoà n hả o, thì hiệu lự c
củ a cơ chế thị trườ ng bị giả m. Chẳ ng hạ n xuấ t hiện độ c quyền, cá c nhà độ c
quyền có thể giả m sả n lượ ng, tă ng giá để thu lợ i nhậ n cao, mặ t khá c, khi
xuấ t hiện độ c quyền thì khô ng có sứ c ép củ a cạ nh tranh đố i vớ i việc đổ i mớ i
kĩ thuậ t.
Thứ hai, mụ c đích hoạ t độ ng củ a cá c doanh nghiệp là lợ i ích tố i đa, vì vậ y họ
có thể lạ m dụ ng tà i nguyên củ a xã hộ i gâ y ô nhiễm mô i trườ ng số ng củ a con
ngườ i, do đó hiệu quả kinh tế – xã hộ i khô ng đượ c đả m bả o.
Thứ ba, phâ n phố i thu nhậ p khô ng cô ng bằ ng, có nhữ ng mụ c tiêu xã hộ i chủ
nghĩa dù cơ chế thị trườ ng có hoat độ ng trô i trả y thì cũ ng khô ng đạ t đượ c.
Sự tá c độ ng củ a cơ chế thị trườ ng sẽ dẫ n tớ i sự phâ n hoá già u nghèo, phâ n
cự c về củ a cả i, tá c độ ng củ a cơ chế thị trườ ng sẽ đưa lạ i hiệu quả kinh tế
cao, nhưng nó khô ng tự độ ng mang lạ i nhữ ng giá trị mà xã hộ i muố n vươn
tớ i. Edgar Morin đã nhậ n xét chua chá t: “Trong cá c nền vă n minh đượ c gọ i
là phá t triển củ a chú ng ta, tồ n tạ i mộ t tình trạ ng kém phá t triển thả m hạ i về
vă n hoá , trí nã o, tình ngườ i ”.
Thứ tư, mộ t nền kinh tế do cơ chế thị trườ ng thuầ n tuý điều tiết khó trá nh
khỏ i nhữ ng thă ng trầ m, khủ ng hoả ng kinh tế có tính chu kỳ và thấ t nghiệp.
Ngườ i ta nhậ n thấ y rằ ng, mộ t nề kinh tế thị trườ ng hiện đạ i đưng trướ c mộ t
khó khă n nan giả i củ a kinh tế vĩ mô : khô ng mộ t nướ c nà o trong mộ t thờ i
gian dà i lạ i có đượ c lạ m phá t thấ p và đầ y đủ cô ng ă n việc là m.
Do cơ chế thị trườ ng có mộ t loạ t cá c khuyết tậ t vố n có củ a nó , nên trong
thự c tế khô ng tồ n tạ i cơ chế thị trườ ng thuầ n tuý, mà thườ ng có sự can
thiệp củ a nhà nướ c để sử a chữ a nhữ ng thấ t bạ i củ a cơ chế thị trườ ng, khi
đó nền kinh tế, như ngườ i ta thườ ng gọ i, gọ i là nền kinh tế hỗ n hợ p.
Chương 3: Đề xuất những giải pháp phát huy, phát triển các ưu điểm
và loaị bỏ những khuyết tật của cơ chế thị trường , liên hệ thực tế ở
nước ta
1. Sự tồn tại khách quan và lợi ích của việc phát triển cơ chế thị
trường vận dụng ở nước ta với nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN
Kinh tế thị trườ ng là mô hình kinh tế mà ở đó cá c quan hệ kinh tế đều
đượ c thự c hiện trên thị trườ ng, thô ng qua quá trình trao đổ i mua bá n. Quan
hệ hà ng hó a - tiền tệ phá t triển đến mộ t trình độ nhấ t định sẽ đạ t đến kinh
tế thị trườ ng. Kinh tế thị trườ ng là giai đoạ n phá t triển củ a kinh tế hà ng hó a
dự a trên cơ sở phá t triển củ a lự c lượ ng sả n xuấ t. Trong nhữ ng điều kiện
kinh tế - xã hộ i khá c nhau, sự phá t triển củ a kinh tế hà ng hó a, tấ t nhiên,
chịu sự tá c độ ng củ a nhữ ng quan hệ xã hộ i nhấ t định hình thà nh nên các
chế độ kinh tế - xã hộ i khá c nhau. Vì vậ y, khô ng thể nó i kinh tế hà ng hó a là
sả n phẩ m củ a mộ t chế độ kinh tế - xã hộ i nà o mà phả i hiểu rằ ng nó là mộ t
sả n phẩ m củ a quá trình phá t triển củ a lự c lượ ng sả n xuấ t xã hộ i loà i ngườ i,
nó xuấ t hiện và tồ n tạ i trong nhiều phương thứ c sả n xuấ t xã hộ i và đến
trình độ cao hơn đó là kinh tế thị trườ ng.
Ở Việt Nam, trong thờ i kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i, nhữ ng điều
kiện chung để kinh tế hà ng hó a xuấ t hiện vẫ n cò n tồ n tạ i. Do đó , sự tồ n tạ i
kinh tế hà ng hó a ở nướ c ta là mộ t tấ t yếu khá ch quan. Nhữ ng điều kiện
chung để kinh tế hà ng hó a xuấ t hiện và tồ n tạ i là :
 Phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i là cơ sở tấ t yếu củ a nền sả n xuấ t hà ng hó a
vẫ n tồ n tạ i và ngà y cà ng phá t triển cả về chiều rộ ng lẫ n chiều sâ u ở nướ c ta
hiện nay. Sự phá t triển củ a phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i thể hiện ở chỗ các
ngà nh nghề ở nướ c ta ngà y cà ng đa dạ ng, phong phú , chuyên mô n hó a sâ u.
Điều đó , đã gó p phầ n phá vỡ tính chấ t tự cung tự cấ p củ a nền kinh tế tự
nhiên trướ c đây và thú c đẩy kinh tế hà ng hó a phá t triển mạ nh mẽ hơn. Hơn
nữ a, phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i là cơ sở để nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng xã
hộ i, nghĩa là là m cho nền kinh tế ngà y cà ng có nhiều sả n phẩ m đem ra trao
đổ i, mua bá n. Do đó , là m cho trao đổ i, mua bá n hà ng hó a trên thị trườ ng
cà ng phá t triển hơn.
 Sự tồ n tạ i và phá t triển củ a nhiều hình thứ c sở hữ u, nhiều thà nh phầ n
kinh tế khá c nhau tạ o nên sự tá ch biệt kinh tế giữ a cá c chủ thể kinh tế độ c
lậ p cũ ng là điều kiện tấ t yếu cho sự tồ n tạ i và phá t triển kinh tế hà ng hó a,
kinh tế thị trườ ng ở nướ c ta. Thậ t vậ y, mộ t khi cò n tồ n tạ i nhiều dạ ng sở
hữ u khá c nhau về tư liệu sả n xuấ t và về sả n phẩ m lao độ ng sẽ tạ o nên sự
độ c lậ p về kinh tế củ a nhữ ng ngà nh chủ sở hữ u khá c nhau đó . Do đó , cá c
chủ thể kinh tế trong nền kinh tế khi cầ n sả n phẩ m củ a nhau tấ t yếu phả i
thô ng qua con đườ ng thoả thuậ n, trao đổ i, mua bá n.
Đạ i hộ i lầ n thứ IX củ a Đả ng đã khẳ ng định mô hình nền kinh tế ở
nướ c ta trong thờ i kỳ quá độ là nền kinh tế hà ng hó a nhiều thà nh phầ n vậ n
độ ng theo cơ chế thị trườ ng, có sự quả n lý củ a Nhà nướ c theo định hướ ng
xã hộ i chủ nghĩa (gọ i tắ t là kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa).
Sự lự a chọ n đó là xuấ t phá t từ nhữ ng lợ i ích củ a việc phá t triển kinh tế - xã
hộ i đem lạ i cho nướ c ta. Phá t triển nền kinh tế thị trườ ng ở nướ c ta có lợ i
là :
 Nướ c ta trong thờ i kỳ quá độ muố n phá t triển mạ nh mẽ lự c lượ ng sả n
xuấ t thì phả i xã hộ i hó a, chuyên mô n hó a lao độ ng. Quá trình ấy chỉ có thể
diễn ra mộ t cá ch thuậ n lợ i trong mộ t nền kinh tế hà ng hó a, kinh tế thị
trườ ng. Sả n xuấ t cà ng xã hộ i hó a, chuyên mô n hó a thì cà ng đò i hỏ i phá t
triển sự hiệp tá c và trao đổ i hoạ t độ ng kinh tế trong xã hộ i, cà ng phả i thô ng
qua sự trao đổ i hà ng hó a giữ a cá c đơn vị sả n xuấ t để đả m bả o nhữ ng nhu
cầ u cầ n thiết củ a cá c loạ i hoạ t độ ng sả n xuấ t khá c nhau.
 Phá t triển nền kinh tế thị trườ ng là phù hợ p vớ i sự phá t triển củ a lự c
lượ ng sả n xuấ t xã hộ i, cũ ng có nghĩa là sả n phẩ m xã hộ i ngà y cà ng phong
phú , đá p ứ ng nhu cầ u đa dạ ng củ a mọ i ngườ i. Ở nô ng thô n nướ c ta, sự phá t
triển kinh tế thị trườ ng và việc tă ng tỷ lệ hà ng hó a nô ng sả n đã là m cho
hà ng hó a bá n ra củ a nô ng dâ n nhiều lên, thu nhậ p tă ng lên, đồ ng thờ i cá c
ngà nh nghề ở nô ng thô n cũ ng ngà y mộ t phá t triển, tạ o ra cho nô ng dâ n
nhiều việc là m. Đó cũ ng là điều đã diễn ra ở thà nh phố , đố i vớ i nhữ ng ngườ i
lao độ ng thà nh thị.
 Phá t triển kinh tế thị trườ ng đò i hỏ i phả i đà o tạ o ngà y cà ng nhiều cá n
bộ quả n lý và lao độ ng có trình độ cao. Muố n thu đượ c lợ i nhuậ n, họ cầ n
phả i vậ n dụ ng nhiều biện phá p để quả n lý kinh tế, thú c đẩy tiến bộ kỹ thuậ t,
hạ giá thà nh sả n phẩ m, là m cho sả n xuấ t phù hợ p vớ i nhu cầ u củ a thị
trườ ng, nâ ng cao hơn nữ a hiệu quả kinh tế. Qua cuộ c cạ nh tranh trên thị
trườ ng, nhữ ng nhâ n tà i quả n lý kinh tế và lao độ ng thà nh thạ o xuấ t hiện
ngà y cà ng nhiều và đó là mộ t dấ u hiệu quan trọ ng củ a tiến bộ kinh tế.
Như vậ y, phá t triển kinh tế thị trườ ng đố i vớ i nướ c ta là mộ t tấ t yếu
kinh tế, mộ t nhiệm vụ kinh tế cấ p bá ch để chuyển nền kinh tế lạ c hậ u thà nh
nền kinh tế hiện đạ i, hộ i nhậ p và o sự phâ n cô ng lao độ ng quố c tế. Đó là con
đườ ng đú ng đắ n để phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t, khai thá c có hiệu quả mọ i
tiềm nă ng củ a đấ t nướ c để thự c hiện nhiệm vụ cô ng nghiệp hó a, hiện đạ i
hó a đấ t nướ c. Kinh tế hà ng hó a, kinh tế thị trườ ng khô ng đố i lậ p vớ i cá c
nhiệm vụ kinh tế - xã hộ i củ a thờ i kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i mà trá i lạ i
thú c đẩy cá c nhiệm vụ đó phá t triển mạ nh mẽ hơn.
2. Đặc điểm kinh tế thị trường trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
2.1 Nền kinh tế thị trường đang hình thành và phát triển
Thứ nhấ t, trong thờ i gian qua, kết cấ u hạ tầ ng đượ c đầ u tư vớ i mứ c
độ ngà y cà ng tă ng. Tuy nhiên, kết cấ u hạ tầ ng vậ t chấ t và xã hộ i ở nướ c ta
cò n ở trình độ thấ p, chưa đá p ứ ng yêu cầ u phá t triển. Trình độ cô ng nghệ
lạ c hậ u, má y mó c cũ kỹ, quy mô sả n xuấ t nhỏ bé, nă ng suấ t, chấ t lượ ng, hiệu
quả sả n xuấ t cò n thấ p.
Thứ hai, cơ cấ u kinh tế đang tiếp tụ c chuyển dịch theo hướ ng cô ng
nghiệp hoá , hiện đạ i hoá , tuy nhiên, cơ cấ u kinh tế chuyển dịch chậ m, cò n
mấ t câ n đố i và kém hiệu quả . Cơ cấ u kinh tế nướ c ta cò n mang nặ ng đặ c
trưng củ a mộ t cơ cấ u kinh tế nô ng nghiệp. Ngà nh nghề chưa phá t triển; sự
phâ n cô ng hiệp tá c, chuyên mô n hó a sả n xuấ t chưa rộ ng, chưa sâ u, giao lưu
hà ng hó a cò n nhiều hạ n chế.
Thứ ba, chưa có thị trườ ng theo đú ng nghĩa củ a nó . Trong nhữ ng nă m
qua thị trườ ng củ a nướ c ta đang trong quá trình hình thà nh và phá t triển
nên nó cò n ở trình độ thấ p. Dung lượ ng thị trườ ng nhỏ hẹp, cơ cấ u và cá c
yếu tố kinh tế thị trườ ng hình thà nh chưa đầy đủ . Chưa có thị trườ ng sứ c
lao độ ng theo đú ng nghĩa, thị trườ ng tà i chính, thị trườ ng bấ t độ ng sả n, thị
trườ ng khoa họ c và cô ng nghệ cò n sơ khai, phá t triển chậ m.
Thứ tư, cô ng cuộ c đổ i mớ i ở nướ c ta trong 20 nă m qua đã đạ t đượ c
nhữ ng thà nh tự u to lớ n và có ý nghĩa lịch sử , đấ t nướ c đã ra khỏ i khủ ng
hoả ng kinh tế - xã hộ i, có sự thay đổ i cơ bả n và toà n diện. Mộ t trong nhữ ng
thà nh tự u quan trọ ng nhấ t là kinh tế tă ng trưở ng khá nhanh, GDP bình
quâ n đầ u ngườ i liên tụ c tă ng. Song, thự c tế cho thấ y thu nhậ p quố c dâ n và
thu nhậ p bình quâ n đầ u ngườ i cò n thấ p, do đó sứ c mua hà ng hó a cò n thấ p,
tỷ suấ t hà ng hó a chưa cao.
Thứ nă m, cò n chịu ả nh hưở ng lớ n củ a mô hình kinh tế chỉ huy vớ i cơ
chế tậ p trung quan liêu, bao cấ p. Nền kinh tế thị trườ ng vớ i nhiều thà nh
phầ n kinh tế, trong đó kinh tế nhà nướ c giữ vai trò chủ đạ o. Cá c thà nh phầ n
kinh tế tiến hà nh sả n xuấ t hà ng hó a tuy có bả n chấ t kinh tế khá c nhau,
nhưng chú ng đều là nhữ ng bộ phậ n củ a mộ t cơ cấ u kinh tế quố c dâ n thố ng
nhấ t vớ i cá c quan hệ cung - cầ u, tiền tệ, giá cả chung... Bở i vậ y, chú ng vừ a
hợ p tá c, vừ a cạ nh tranh vớ i nhau. Mỗ i đơn vị kinh tế là mộ t chủ thể độ c lậ p,
tự chủ và tấ t cả đều bình đẳ ng trướ c phá p luậ t.
Vì vậ y, cù ng vớ i sự khuyến khích là m già u chính đá ng củ a cá c doanh
nghiệp thuộ c các thà nh phầ n kinh tế, Nhà nướ c ta phả i sử dụ ng nhiều biện
phá p để ngă n chặ n và hạ n chế nhữ ng khuynh hướ ng tự phá t, nhữ ng hiện
tượ ng tiêu cự c, hướ ng sự phá t triển củ a cá c thà nh phầ n kinh tế theo định
hướ ng xã hộ i chủ nghĩa. Nhưng, vấ n đề có ý nghĩa quyết định nhấ t là Nhà
nướ c phả i quan tâ m tạ o điều kiện củ ng cố , phá t huy hiệu quả , ra sứ c xâ y
dự ng khu vự c kinh tế nhà nướ c đủ mạ nh để là m tố t vai trò chủ đạ o, trá nh
nguy cơ chệch hướ ng xã hộ i chủ nghĩa.
2.2 Nền kinh tế thị trường phát triển theo cơ cấu kinh tế "mở"
Cơ cấ u kinh tế "mở " bắ t nguồ n từ sự phâ n bố khô ng đều về tà i
nguyên thiên nhiên và sự phá t triển khô ng đều về kinh tế, kỹ thuậ t giữ a các
nướ c, đá p ứ ng yêu cầ u quy luậ t phâ n cô ng và hợ p tá c lao độ ng quố c tế. Vì
vậ y, trong thờ i đạ i ngà y nay, mỗ i quố c gia muố n phá t triển toà n diện cầ n
phả i tích cự c mở rộ ng quan hệ kinh tế quố c tế.
Cơ cấ u kinh tế "mở " thích ứ ng vớ i chiến lượ c thị trườ ng "hướ ng
ngoạ i", là m cho thị trườ ng trong nướ c thô ng thoá ng và gắ n liền vớ i thị
trườ ng thế giớ i. Thô ng qua phá t triển cơ cấ u kinh tế "mở ", cù ng cá c hoạ t
độ ng kinh tế đố i ngoạ i sẽ giú p nướ c ta tiếp thu đượ c kỹ thuậ t cô ng nghệ,
vố n và kinh nghiệm sả n xuấ t kinh doanh củ a cá c nướ c tiên tiến để khắ c
phụ c nguy cơ tụ t hậ u xa hơn về kinh tế, kỹ thuậ t so vớ i cá c nướ c phá t triển.
2.3 Nền kinh tế thị trường phát triển theo định hướng xã hội chủ
nghĩa với sự quản lý vĩ mô của nhà nước
Đâ y là đặ c điểm cơ bả n nhấ t củ a kinh tế thị trườ ng ở nướ c ta, là m cho
nền kinh tế thị trườ ng ở nướ c ta khá c vớ i nền sả n xuấ t hà ng hó a giả n đơn
trướ c đâ y, cũ ng như khá c vớ i nền kinh tế thị trườ ng ở cá c nướ c tư bả n chủ
nghĩa. Đặ c điểm nà y cũ ng chính là mô hình kinh tế khá i quá t trong thờ i kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i ở nướ c ta. Mô hình kinh tế đó có nhữ ng đặ c
trưng riêng, là m cho nó khá c vớ i kinh tế thị trườ ng ở các nướ c tư bả n chủ
nghĩa.
Đặ c trưng chủ yếu củ a kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa
ở nướ c ta
 Mụ c đích củ a nền kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa là
phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t hiện đạ i gắ n liền vớ i xây dự ng quan hệ sả n
xuấ t mớ i phù hợ p trên cả ba mặ t: sở hữ u, quả n lý và phâ n phố i nhằ m thự c
hiện dâ n già u, nướ c mạ nh, xã hộ i cô ng bằ ng, dâ n chủ , vă n minh.
 Về sở hữ u sẽ phá t triển theo hướ ng cò n tồ n tạ i cá c hình thứ c sở hữ u
khá c nhau, nhiều thà nh phầ n kinh tế khá c nhau trong đó kinh tế nhà nướ c
giữ vai trò chủ đạ o. Tiêu chuẩ n că n bả n để đá nh giá hiệu quả xây dự ng quan
hệ sả n xuấ t theo định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa là thú c đẩy phá t triển lự c
lượ ng sả n xuấ t, cả i thiện đờ i số ng nhâ n dâ n và thự c hiện cô ng bằ ng xã hộ i
nên phả i từ ng bướ c xá c lậ p và phá t triển chế độ sở hữ u cô ng cộ ng về tư liệu
sả n xuấ t chủ yếu mộ t cá ch vữ ng chắ c, trá nh nó ng vộ i xâ y dự ng ồ ạ t mà
khô ng tính đến hiệu quả như trướ c đâ y.
 Về quả n lý, trong kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa phả i
có sự quả n lý củ a Nhà nướ c xã hộ i chủ nghĩa. Nhà nướ c xã hộ i chủ nghĩa
quả n lý nền kinh tế bằ ng phá p luậ t, chiến lượ c, kế hoạ ch, chính sá ch đồ ng
thờ i sử dụ ng cơ chế thị trườ ng, cá c hình thứ c kinh tế và phương phá p quả n
lý kinh tế thị trườ ng để kích thích sả n xuấ t, giả i phó ng sứ c sả n xuấ t, phá t
huy tính tích cự c và hạ n chế nhữ ng mặ t tiêu cự c, khuyết tậ t củ a cơ chế thị
trườ ng, bả o vệ lợ i ích củ a nhâ n dâ n lao độ ng củ a toà n thể nhâ n dâ n.
 Về phâ n phố i, kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa thự c
hiện đa dạ ng hoá cá c hình thứ c phâ n phố i. "Thự c hiện chế độ phâ n phố i chủ
yếu theo kết quả lao độ ng, hiệu quả kinh tế, đồ ng thờ i theo mứ c đó ng gó p
vố n cù ng cá c nguồ n lự c khá c và thô ng qua phú c lợ i xã hộ i"
 Tính định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa củ a nền kinh tế thị trườ ng nướ c ta
cò n thể hiện ở chỗ tă ng trưở ng kinh tế phả i đi đô i vớ i phá t triển vă n hó a,
giá o dụ c, xâ y dự ng nền vă n hó a Việt Nam tiên tiến, đậ m đà bả n sắ c dâ n tộ c,
là m cho chủ nghĩa Má c - Lênin, tư tưở ng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạ o
trong đờ i số ng tinh thầ n củ a nhâ n dâ n, nâ ng cao dâ n trí, giá o dụ c và đà o tạ o
con ngườ i, xâ y dự ng và phá t triển nguồ n nhâ n lự c củ a đấ t nướ c.
3. Những giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
3.1 Thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần
Thừ a nhậ n trên thự c tế sự tồ n tạ i củ a nhiều thà nh phầ n kinh tế trong
thờ i kỳ quá độ là mộ t trong nhữ ng điều kiện cơ bả n để thú c đẩ y kinh tế
hà ng hó a phá t triển, nhờ đó mà sử dụ ng có hiệu quả sứ c mạ nh tổ ng hợ p củ a
mọ i thà nh phầ n kinh tế. Cù ng vớ i việc đổ i mớ i, củ ng cố kinh tế nhà nướ c và
kinh tế tậ p thể, việc thừ a nhậ n và khuyến khích cá c thà nh phầ n kinh tế cá
thể, tư nhâ n phá t triển là nhậ n thứ c quan trọ ng về xây dự ng chủ nghĩa xã
hộ i trong thờ i kỳ quá độ . Tấ t cả các thà nh phầ n kinh tế đều bình đẳ ng trướ c
phá p luậ t, tuy vị trí, quy mô , tỷ trọ ng, trình độ có khá c nhau nhưng tấ t cả
đều là nộ i lự c củ a nền kinh tế phá t triển theo định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa.
3.2 Mở rộng phân công lao động xã hội, tạo lập đồng bộ các yếu tố thị
trường
Phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i là cơ sở củ a việc trao đổ i sả n phẩ m. Để đẩy
mạ nh phá t triển kinh tế hà ng hó a, cầ n phả i mở rộ ng phâ n cô ng lao độ ng xã
hộ i, phâ n bố lạ i lao độ ng và dâ n cư trong phạ m vi cả nướ c cũ ng như từ ng
địa phương, từ ng vù ng theo hướ ng chuyên mô n hó a, hợ p tá c hoá nhằ m
khai thá c mọ i nguồ n lự c, phá t triển nhiều ngà nh nghề, sử dụ ng có hiệu quả
cơ sở vậ t chấ t - kỹ thuậ t hiện có và tạ o việc là m cho ngườ i lao độ ng. Cù ng
vớ i mở rộ ng phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i trong nướ c, phả i tiếp tụ c mở rộ ng
quan hệ kinh tế vớ i nướ c ngoà i nhằ m gắ n phâ n cô ng lao độ ng trong nướ c
vớ i phâ n cô ng lao độ ng quố c tế, gắ n thị trườ ng trong nướ c vớ i thị trườ ng
thế giớ i. Nhờ đó mà thị trườ ng trong nướ c từ ng bướ c đượ c mở rộ ng, tiềm
nă ng về lao độ ng, tà i nguyên, cơ sở vậ t chấ t hiện có đượ c khai thá c có hiệu
quả . Cầ n phá t triển đồ ng bộ và quả n lý có hiệu quả sự vậ n hà nh cá c loạ i thị
trườ ng cơ bả n theo cơ chế cạ nh tranh là nh mạ nh: Phá t triển thị trườ ng
hà ng hoá và dịch vụ ; phá t triển vữ ng chắ c thị trườ ng tà i chính bao gồ m thị
trườ ng vố n và thị trườ ng tiền tệ theo hướ ng đồ ng bộ , có cơ cấ u hoà n chỉnh;
phá t triển thị trườ ng bấ t độ ng sả n bao gồ m thị trườ ng quyền sử dụ ng đấ t
và bấ t độ ng sả n gắ n liền vớ i đấ t; phá t triển thị trườ ng sứ c lao độ ng trong
mọ i khu vự c kinh tế; phá t triển thị trườ ng khoa họ c và cô ng nghệ... Điều nà y
sẽ bả o đả m cho việc phâ n bố và sử dụ ng cá c yếu tố đầ u và o, đầ u ra củ a quá
trình sả n xuấ t phù hợ p vớ i nhu cầ u củ a sự phá t triển kinh tế thị trườ ng
định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa.
3.3 Đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ,
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Trong kinh tế thị trườ ng, cá c doanh nghiệp chỉ có thể đứ ng vữ ng
trong cạ nh tranh nếu thườ ng xuyên đổ i mớ i cô ng nghệ để hạ chi phí, nâ ng
cao chấ t lượ ng sả n phẩ m. Muố n vậ y, phả i đẩ y mạ nh cô ng tá c nghiên cứ u và
ứ ng dụ ng cá c thà nh tự u mớ i củ a cuộ c cá ch mạ ng khoa họ c và cô ng nghệ và o
quá trình sả n xuấ t và lưu thô ng hà ng hó a. So vớ i thế giớ i, trình độ cô ng
nghệ sả n xuấ t củ a Việt Nam cò n thấ p kém, khô ng đồ ng bộ , do đó , khả nă ng
cạ nh tranh củ a hà ng hó a nướ c ta so vớ i hà ng hó a nướ c ngoà i trên cả thị
trườ ng nộ i địa và thế giớ i cò n kém. Bở i vậ y, để phá t triển kinh tế hà ng hó a,
chú ng ta phả i đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hó a, hiện đạ i hó a.
Hệ thố ng kết cấ u hạ tầ ng cơ sở và dịch vụ hiện đạ i, đồ ng bộ cũ ng đó ng
vai trò quan trọ ng cho sự phá t triển kinh tế xã hộ i. Hệ thố ng đó ở nướ c ta
đã quá lạ c hậ u, khô ng đồ ng bộ , mấ t câ n đố i nghiêm trọ ng nên đã cả n trở
nhiều đến quyết tâ m củ a cá c nhà đầ u tư cả ở trong nướ c lẫ n nướ c ngoà i,
cả n trở phá t triển kinh tế hà ng hó a ở mọ i miền đấ t nướ c. Vì thế, cầ n gấ p rú t
xâ y dự ng và củ ng cố cá c yếu tố củ a hệ thố ng kết cấ u đó . Trướ c mắ t, Nhà
nướ c cầ n tậ p trung ưu tiên xâ y dự ng, nâ ng cấ p mộ t số yếu tố thiết yếu nhấ t
như đườ ng sá , cầ u cố ng, bến cả ng, sâ n bay, điện, nướ c, hệ thố ng thô ng tin
liên lạ c, ngâ n hà ng, dịch vụ bả o hiểm...
3.4 Giữ vững ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống luật pháp, đổi mới
các chính sách tài chính, tiền tệ, giá cả
Sự ổ n định chính trị bao giờ cũ ng là nhâ n tố quan trọ ng để phá t triển.
Nó là điều kiện để cá c nhà sả n xuấ t kinh doanh trong nướ c và nướ c ngoà i
yên tâ m đầ u tư. Giữ vữ ng ổ n định chính trị ở nướ c ta hiện nay là giữ vữ ng
vai trò lã nh đạ o củ a Đả ng Cộ ng sả n Việt Nam, nâ ng cao vai trò hiệu lự c quả n
lý củ a Nhà nướ c, phá t huy đầ y đủ vai trò là m chủ củ a nhâ n dâ n.
Hệ thố ng phá p luậ t đồ ng bộ là cô ng cụ rấ t quan trọ ng để quả n lý nền
kinh tế hà ng hó a nhiều thà nh phầ n. Nó tạ o nên hà nh lang phá p lý cho tấ t cả
mọ i hoạ t độ ng sả n xuấ t, kinh doanh củ a cá c doanh nghiệp thuộ c mọ i thà nh
phầ n kinh tế. Vớ i hệ thố ng phá p luậ t đồ ng bộ và phá p chế nghiêm ngặ t, các
doanh nghiệp chỉ có thể là m già u trên cơ sở tuâ n thủ luậ t phá p. Đổ i mớ i
chính sá ch tà i chính, tiền tệ, giá cả nhằ m mụ c tiêu thú c đẩy sả n xuấ t phá t
triển; huy độ ng và sử dụ ng có hiệu quả các nguồ n lự c, bả o đả m quả n lý
thố ng nhấ t nền tà i chính quố c gia, giả m bộ i chi ngâ n sá ch, gó p phầ n khố ng
chế và kiểm soá t lạ m phá t; xử lý đú ng đắ n mố i quan hệ giữ a tích luỹ và tiêu
dù ng.
3.5 Xây dựng và hoàn thiện hệ thống điều tiết kinh tế vĩ mô, đào tạo
đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế và các nhà kinh doanh giỏi
Hệ thố ng điều tiết kinh tế vĩ mô phả i đượ c kiện toà n phù hợ p vớ i nhu
cầ u kinh tế thị trườ ng, bao gồ m: điều tiết bằ ng chiến lượ c và kế hoạ ch kinh
tế, phá p luậ t, chính sá ch và cá c đò n bẩ y kinh tế, hà nh chính, giá o dụ c,
khuyến khích, hỗ trợ và cả bằ ng ră n đe, trừ ng phạ t, ngă n ngừ a, điều tiết
thô ng qua bộ má y nhà nướ c... Mỗ i cơ chế quả n lý kinh tế có độ i ngũ cá n bộ
quả n lý, kinh tế (ở tầ m vĩ mô và vi mô ) tương ứ ng. Chuyển sang phá t triển
nền kinh tế hà ng hó a nhiều thà nh phầ n theo định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa
đò i hỏ i chú ng ta phả i đẩy mạ nh sự nghiệp đà o tạ o và đà o tạ o lạ i độ i ngũ cá n
bộ quả n lý kinh tế, cá n bộ kinh doanh cho phù hợ p vớ i mụ c tiêu phá t triển
kinh tế trong thờ i kỳ mớ i. Độ i ngũ đó phả i có nă ng lự c chuyên mô n giỏ i,
thích ứ ng mau lẹ vớ i cơ chế thị trườ ng, dá m chịu trá ch nhiệm, chấ p nhậ n
rủ i ro và trung thà nh vớ i con đườ ng xã hộ i chủ nghĩa mà nhâ n dâ n ta đã
chọ n. Song song vớ i đà o tạ o và đà o tạ o lạ i, cầ n phả i có phương hướ ng sử
dụ ng, bồ i dưỡ ng, đã i ngộ đú ng đắ n vớ i độ i ngũ đó , nhằ m kích thích hơn nữ a
việc khô ng ngừ ng nâ ng cao trình độ nghiệp vụ , bả n lĩnh quả n lý, tà i nă ng
kinh doanh củ a họ . Cơ cấ u củ a độ i ngũ cá n bộ cầ n phả i đượ c chú ý bả o đả m
cả ở phạ m vi vĩ mô lẫ n vi mô , cả cá n bộ quả n lý lẫ n cá n bộ kinh doanh.
3.6 Thực hiện chính sách đối ngoại có lợi cho phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Thự c hiện có hiệu quả kinh tế đố i ngoạ i, chú ng ta phả i đa dạ ng hoá
hình thứ c, đa phương hoá đố i tá c; phả i quá n triệt nguyên tắ c đô i bên cù ng
có lợ i, khô ng can thiệp và o nộ i bộ củ a nhau và khô ng phâ n biệt chế độ chính
trị - xã hộ i; cả i cách cơ chế quả n lý xuấ t nhậ p khẩ u, thu hú t mạ nh vố n và
đầ u tư nướ c ngoà i, thu hú t kỹ thuậ t, nhâ n tà i và kinh nghiệm quả n lý củ a
cá c nướ c phá t triển.
Nhữ ng giả i phá p nó i trên tá c độ ng qua lạ i vớ i nhau, sẽ tạ o nên sứ c mạ nh
thú c đẩy nền kinh tế hà ng hó a nướ c ta phá t triển theo định hướ ng xã hộ i
chủ nghĩa.
 4. Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở Việt Nam
4.1 Nhà nước XHCN có vai trò kinh tế đặc biệt
Nhà nướ c xhcn là nhà nướ c củ a dâ n, do dâ n, vì dâ n mớ i có kinh tế đặ c
biệt vai trò kinh tế đó là tổ chứ c quả n lý toà n bộ nền kinh tế quố c dâ n ở tầ m
vĩ mô t và vi mô . Trong đó quả n lý kinh tế vĩ mô là chủ yếu.
Sở dĩ NN XHCN có vai trò đặ c biệt mớ i mẻ so vớ i cá c Nhà nướ c trong lịch sử
là bở i vì
 Nhà nướ c XHCN là ngườ i đạ i diện cho nhâ n dâ n và toà n xã hộ i, có
nhiệm vụ tổ chứ c quả n lý đấ t nướ c về mọ i mặ t hà nh chính, kinh tế xã hô i
 Nhà nướ c XHCN là ngườ i đạ i diện cho sở hữ u toà n dâ n về tư liệu sả n
xuấ t có nhiệm vụ quả n lý cá c xí nghiệp thuộ c khu vự c kinh tế nhà nướ c
 Nền kinh tế hà ng hó a vậ n hà nh theo cơ chế thị trườ ng bên cạ nh
nhữ ng mặ t tích cự c là chủ yếu thì cò n nhữ ng hạ n chế khuyết tậ t như: khủ ng
hoả ng, thấ t nghiệp, lạ m phá t, cạ nh tranh khô ng là nh mạ nh, phâ n hó a già u
nghèo….Cầ n có sự quả n lý củ a Nhà nướ c nhằ m gó p phầ n khắ c phụ c nhữ ng
khuyết tậ p, phá t huy mặ t tích cự c củ a nền kinh tế thị trườ ng là tấ t yếu
khá ch quan.
4.2 Chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước
Mộ t là , Nhà nướ c tạ o mô i trườ ng phá p lý thuậ n lợ i và đả m bả o ổ n
định chính trị xã hộ i sự phá t triển kinh tế. Trong nền kinh tế TT cá c chủ thể
kinh tế củ a thị trườ ng đượ c tự chủ , nhữ ng quyền tự chủ đượ c thể chế hó a
thà nh phá p luậ t và mọ i hà nh vi phả i tuâ n theo phá p luậ t. Vớ i hệ thố ng phá p
luậ t đồ ng bộ có hiệu lự c cao và sự ổ n định chính trị, xã hộ i là điều kiện cầ n
thiết chơ sự phá t triển kinh tế.
Hai là , Nhà nướ c tạ o mô i trườ ng kinh tế vĩ mô ổ n định cho sự phá t
triển kinh tế. Nhà nướ c xâ y dự ng các chiến lượ c, quy hoạ ch, kế hoạ ch phá t
triển; ban hà nh cá c chính sá ch, trự c tiếp đầ u tư và o mộ t số lĩnh vự c để dẫ n
dắ t kinh tế xã hộ i. Nhà nướ c thô ng qua cá c hình thứ c hỗ trợ cá c đoà n bẩ y
kinh tế để hướ ng các doanh nghiệp và o cá c nghà nh. Nhà nướ c trự c tiếp đầ u
tư xây dự ng kết cấ u hạ tầ ng sả n xuấ t, kết cấ u hạ tầ ng xh, tham gia phá t triển
và kinh doanh nhữ ng dịch vụ cô ng cộ ng như đả m bả o an ninh quố c phò ng
tà i chính, tín dụ ng….
Nền kinh tế thị trườ ng khó trá nh khỏ i nhữ ng chấ n độ ng, thấ t nghiệp, khủ ng
hoả ng, lạ m phá t… do đó nhà nướ c phả i sử dụ ng cá c chính sá ch tà i chính
tiền tệ, thu nhậ p và giá cả ….Mở rộ ng hợ p tá c phâ n cô ng lao độ ng quố c tế
Ba là , Nhà nướ c đả m bả o cho nền kinh tế hoạ t độ ng có hiệu quả và
là nh mạ nh. Nhà nướ c ban hà nh cá c qui định thự c hiện nhữ ng biện phá p
nhằ m ngă n chặ n tá c độ ng từ bên ngoà i có ả nh hưở ng đến mô i trườ ng cạ nh
tranh là nh mạ nh chẳ ng hạ n sự xuấ t hiện củ a độ c quyền sẽ là m cho nền kinh
tế trì trệ kém hiệu quả . Hoặ c do chạ y theo lợ i nhuậ n tố i đa cá c doanh
nghiệp có thể là m ô nhiễm mô i trườ ng, cạ n kiệt tà i nguyên…. vì vậ y nhữ ng
quy định củ a Nhà nướ c về điều kiện sả n xuấ t kinh doanh củ a doanh nghiệp
sẽ đả m bả o sự bình đẳ ng trong cạ nh tranh giá cả thị trườ ng phả n á nh đú ng
chi phí sả n xuấ t là m cho thị trườ ng hoạ t độ ng có hiệu quả
Bố n là , thự c hiện tă ng trưở ng kinh tế gắ n liền vớ i tiến bộ và cô ng
bằ ng xã hộ i, bả o đả m định hướ ng XHCN. Cơ chế TT có nhiều tá c độ ng tích
cự c đố i vớ i sự phá t triển kinh tế nă ng độ ng và hiệu quả , nhưng cũ ng có
nhữ ng khuyết tậ t, hạ n chế như: phâ n hó a già u nghèo, bấ t bình đẳ ng xã hộ i…
vì vậ y nhà nướ c cầ n khắ c phụ c nhữ ng mặ t tiêu cự c củ a KTTT thự c hiện
cô ng bằ ng xã hộ i tạ o độ ng lự c xã hộ i cho sự phá t triển kinh tế. NN XHCN
quả n lý nền kinh tế thị trườ ng là nhằ m là m cho mọ i ngườ i có cuộ c số ng ấ m
no, tự do hạ nh phú c, xâ y dự ng xh dâ n chủ cô ng bằ ng, vă n minh.

PHẦN KẾT LUẬN

Cơ chế thị trườ ng và vai trò quả n lí củ a nhà nướ c đó ng vai trò quan trọ ng
trong việc nghiên cứ u nhữ ng bướ c phá t triển trong nền kinh tế nướ c ta.
Nướ c ta đang trên đườ ng tiến lên hộ i nhậ p quố c tế, sá nh ngang vớ i cá c
cườ ng quố c nă m châ u trên thế giớ i.Việc phá t triển kinh tế cò n đó ng vai trò
quan trọ ng thiết yếu bả o vệ an ninh quố c phò ng , bả o vệ độ c lậ p chủ quyền
dâ n tộ c, khẳ ng định tiếng nó i củ a dâ n tộ c trên trườ ng quố c tế. Thế hệ trẻ
nướ c ta cầ n phả i nhậ n thứ c rõ đượ c tầ m quan trọ ng củ a nền kinh tế thị
trườ ng và vai trò quả n lí củ a nhà nướ c trong nền kinh tế. Chú ng ta cầ n tích
cự c họ c tậ p trau dồ i kiến thứ c, vậ n dụ ng và phụ c vụ lợ i ích củ a đấ t nướ c,
giú p cho nướ c ta ngà y cà ng phá t triển.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nhữ ng vấ n đề kinh tế chính trị trong thờ i kì quá độ lên CNXH ở Việt
Nam ( Phâ n viện Hà Nộ i, khoa kinh tế chính trị)
2. Kinh tế phá t triển ( Phâ n viện Hà Nộ i, họ c viện chính trị quố c gia Hồ
Chí Minh)
3. Website: https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C6%A1_ch%E1%BA
%BF_th%E1%BB%8B_tr%C6%B0%E1%BB%9Dng