ΜΑΤΡΟ Ι΢ΣΟΛΟΓΙΟ ΚΟΜΜΟΤΝΙ΢ΜΟΤ – BLACK BLOG OF COMMUNISM:

Ιζηνξηθέο πεγέο θαη αξρεία – ληνθνπκέληα θαη καξηπξίεο – κεηαθξαζηηθό έξγν

ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢ ΚΑΙ ΑΠΑΝΣΗ΢ΕΙ΢ ΓΙΑ

ΣΗΝ ΚΑΣΟΦΗ ΚΑΙ ΣΟΝ ΕΜΥΤΛΙΟ
Συνέντευξη με το ςυγγραφέα Ιωάννη Μπουγά

Ο ζπγγξαθέαο ηωλ βηβιίωλ “Η ΦΩΝΗ ΣΗ΢ ΕΙΡΗΝΗ΢, ε πξαγκαηηθή ηζηνξία ηεο

Εηξήλεο Δακνπνύινπ από ην Παηδνκάδωκα”, εθδόζεηο Εξωδηόο 2006, θαη
“ΜΑΣΩΜΕΝΕ΢ ΜΝΗΜΕ΢ 1940-45″, εθδόζεηο Πειαζγόο 2009, παξαρωξεί
ζπλέληεπμε εθ’ όιεο ηεο ύιεο ζην ηζηνιόγην καο: Ο Ιωάλλεο Μπνπγάο, έλα από ηνπο
δηαπξεπείο Έιιελεο ηνπ εμωηεξηθνύ (θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ ζηνλ Καλαδά), απαληά
ζηηο εξωηήζεηο καο ζρεηηθά κε ην πξόζθαηα εθδνζέλ βηβιίν ηνπ θαη ηα ηζηνξηθά
γεγνλόηα πνπ έιαβαλ ρώξα θαηά ηελ πεξίνδν 1940-45.

ΔΡ.: Κύξηε Μπνπγά, γξάςαηε πξόζθαηα ην βηβιίν “Μαησκέλεο Μλήκεο 1940-45″,

ην νπνίν πξνθάιεζε αίζζεζε θαη πνιιέο ζπδεηήζεηο. Μπνξείηε λα καο πείηε κεξηθά
πξάγκαηα γηα απηό ην έξγν ζαο, γηα ηνπο θίινπο ηνπ ηζηνινγίνπ καο πνπ δελ έρνπλ
ελεκεξσζεί; Πώο εζείο, έλαο Έιιελαο ηεο δηαζπνξάο ζηελ νπζία, απνθαζίζαηε
απηή ηε ρξνληθή ζηηγκή λα αζρνιεζείηε κε απηό ην ζέκα θαη πνηνί ιόγνη ζαο
ώζεζαλ;

ΑΠ.: Ο πθήνδξ ηίηθμξ ημο αζαθίμο είκαζ “Μαηςιέκεξ Μκήιεξ 1940-45, Καημπζηυξ
Διθφθζμξ, Κυηηζκδ Σνμιμηναηία, Κυηηζκδ Απεθεοεένςζδ, «Λεοηή» Σνμιμηναηία
ζηδ Νμηζμδοηζηή Πεθμπυκκδζμ (Γανβαθζάκμζ – Καθαιάηα – Μεθζβαθάξ – Πφθμξ –
Πφνβμξ)”.

Καθφπηεζ ηα βεβμκυηα ζημοξ κμιμφξ Μεζζδκίαξ ηαζ Ζθείαξ πθήνςξ, ηαζ ιενζηχξ
εηείκα ζημοξ κμιμφξ Λαηςκίαξ ηαζ Ανηαδίαξ ηαζ θμζπήξ Πεθμπμκκήζμο, υηακ
ζπεηίγμκηαζ άιεζα ιε υηζ ζοκέαδ ζημοξ δφμ πνχημοξ. Τπάνπμοκ ηαζ ηεθάθαζα πμο
ακαθένμκηαζ ζε βεβμκυηα ζε Δεκζηυ ή ΢οιιαπζηυ επίπεδμ. Γεκζηά, εκχ ημ
πενζεπυιεκμ ημο αζαθίμο επζηεκηνχκεηαζ ζηα ζοβηθμκζζηζηά βεβμκυηα ηδξ
κμηζμδοηζηήξ Πεθμπμκκήζμο, υπςξ οπμδδθχκεζ μ οπυηζηθμξ, ζοπκά επεηηείκεηαζ
αημθμοεχκηαξ ηα βεβμκυηα (π.π. ηαθφπηεζ ημκ Κυηηζκμ Γεηέιανδ) ή ημοξ
πνςηαβςκζζηέξ ημοξ.

Πανά ηδκ επαββεθιαηζηή ιμο εκαζπυθδζδ ιε ηζξ εεηζηέξ επζζηήιεξ, αβαπχ πάκηα ηαζ
ιεθεηχ μηζδήπμηε έπεζ ζπέζδ ιε ηδκ Ηζημνία ηαζ ηδκ Πμθζηζηή. Δδχ ηαζ πμθθά πνυκζα
ήεεθα κα βνάρς βζά ηα βεβμκυηα ημο ΢επηειανίμο 1944 ζηδ βεκέηεζνά ιμο, ημοξ
Γανβαθζάκμοξ Μεζζδκίαξ, ηαζ ζοβηέκηνςκα ζημζπεία. Γζά ηδκ εηεί ιάπδ ιεηαλφ
ΔΛΑ΢ ηαζ ημο Σάβιαημξ Αζθαθείαξ ηαζ ηζξ ζθαβέξ πμο αημθμφεδζακ. Αοηή δ
επζεοιία πμο πάκηα οπήνπε, ιεηααθήεδηε ζε οπμπνέςζδ ηα ηεθεοηαία πνυκζα, βζαηί
είδα κα βνάθμκηαζ απυ ηαβιέκμοξ ζοββναθείξ ηδξ Ανζζηενάξ βζά ηα βεβμκυηα ηςκ

1
Γανβαθζάκςκ θακηαζηζηά πνάβιαηα, ρεφδδ, ζοημθακηίεξ, ακαηνίαεζεξ, ηαζ φανεζξ βζά
ηα αεχα εφιαηα ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ. Παναδείβιαηα αοηήξ ηδξ ηάθορδξ δίδς ζημ
ζπεηζηυ ηεθάθαζμ ημο αζαθίμο ιμο.

Σδκ απυθαζδ κα επζηαπφκς ηδκ ένεοκα, ζδζαίηενα ηδκ ηαηαβναθή ιζά ιεβάθδξ ζεζνάξ
ιανηονζχκ, ηαζ κα πνμπςνήζς ζηδκ ζοββναθή ηδκ έθααα ημ 2007 απυ ημ ζπυθζμ εκυξ
κέμο ηςκ Γανβαθζάκςκ πμο εκχ ιε ζοκεπάνδ βζά ημ πνχημ ιμο αζαθίμ*, ηαοηυπνμκα
ιμο είπε ηαζ ηα ελήξ (πενίπμο): „ηυζμζ παηνζχηεξ βνάθεηε αζαθία βζά δζάθμνα εέιαηα,
αθθά ηακείξ ζαξ δεκ βνάθεζ ηζ έβζκε εδχ ημ 1944, ηαζ έκαξ-έκαξ αοημί πμο ηα είδακ
πεεαίκμοκ, ηαζ δ Ηζημνία εα παεεί‟.

(*) «Ζ Φςκή ηδξ Δζνήκδξ, δ πναβιαηζηή Ηζημνία ηδξ Δζνήκδξ Γαιμπμφθμο απυ ημ
Παζδμιάγςια», εηδυζεζξ Δνςδζυξ, 2006.

ΔΡ.: ΢ην βηβιίν ζαο θάλεηε ελδειερή αλαθνξά ζηα εγθιήκαηα ησλ νπαδώλ ηνπ
θνκκνπληζκνύ ζηελ Διιάδα. Γηα πνιιά από απηά έρεηε πάξεη πξνζσπηθέο
καξηπξίεο από θαηνίθνπο θαη πξσηαγσληζηέο ησλ γεγνλόησλ. Γώζαηε ινηπόλ
αξθεηά κεγάιε βαξύηεηα θαη ζε απηόλ ηνλ ηνκέα. Μπνξείηε λα καο πείηε γηα ηνλ
ηξόπν ζπγθέληξσζεο απηώλ ησλ ζηνηρείσλ θαη ησλ καξηπξηώλ από απινύο
αλζξώπνπο; Γηαηί δηαιέμαηε θαη απηόλ ηνλ ηξόπν εμηζηόξεζεο πέξα από ηνλ
θαζηεξσκέλν;

ΑΠ.: ΋πςξ ακέθενα πνμδβμοιέκςξ, απυ αβάπδ βζά ηδκ Ηζημνία, έπς ιεθεηήζεζ
εηηεηαιέκα ηδ δεηαεηία ημο ‟40, ηαζ πζζηεφς υηζ έπς θεπημιενή βκχζδ ηςκ
βεβμκυηςκ ηδξ πενζυδμο ηαζ ζπδιαηζζιέκδ βκχιδ βζά ηα ηέκηνα πμο ηα
δδιζμφνβδζακ ηαζ ημοξ εηηεθεζηέξ ημοξ. Ζ Μεζζδκία ηαζ μζ βφνς πενζμπέξ ηδξ
Πεθμπμκκήζμο, ανέεδηακ ζημ ηέκηνμ πμθθχκ ηαζ ζμαανχκ βεβμκυηςκ ηαζ οπέθενακ
πζθζάδεξ εφιαηα* απυ ηδκ Πμθζημθοθαηή ημο ΔΑΜ, ηδκ ΟΠΛΑ, ηαζ ιμκάδεξ ημο
ΔΛΑ΢ οπυ ηζξ δζαηαβέξ αηυιςκ πμο ηα ηεθεοηαία πνυκζα πνμαάθθμκηαζ ςξ ήνςεξ απυ
ηαβιέκμοξ ζοββναθείξ. Αοηυ δεκ ήηακ ιυκμ ζζημνζηά ακαηνζαέξ, αθθά ηαζ ακενχπζκα
άδζημ βζά ηα εφιαηα, ηαζ έπνεπε κα δζμνεςεεί. Γεκ ιπμνμφζε, βζά πανάδεζβια, κα
ιείκεζ ζηδκ ζζημνζμβναθία μ Πένδζηαξ (Μήηζμξ Γζακκαημφναξ) ςξ ιμκηέθμ
ακηζζηαζζαημφ ακηάνηδ ημο ΔΛΑ΢, απμηνφπημκηαξ ηα εβηθήιαηά ημο ζημοξ
Γανβαθζάκμοξ. Ή κα ζηήκμκηαζ αβάθιαηα βζά ημκ Άνδ Βεθμοπζχηδ ηαζ ημκ Νίημ
Μπεθμβζάκκδ, εκχ μ ιεκ πνχημξ έζθαλε έκα κέμ παθθδηάνζ ιε ηα ίδζα ημο ηα πένζα
ζημοξ Γανβαθζάκμοξ, αθθά ηαζ μζ δου ιαγί δζέηαλακ ημ ιαηέθεια ηςκ κέςκ ηδξ
Μεζζδκίαξ ζημκ Μεθζβαθά ηαζ ζημοξ Γανβαθζάκμοξ.

Δκχ αοηά είκαζ βκςζηά ηαζ πένακ πάζδξ αιθζαμθίαξ βζά ημοξ εκημπίμοξ, ένπεηαζ μ
ζοββναθέαξ Υανζηυπμοθμξ ηαζ βνάθεζ υηζ μ Άνδξ δεκ πάηδζε ημ πυδζ ημο ζημκ
Μεθζβαθά! Άθθμξ – μ Νίημξ Κανάιπεθθαξ ζημ «Βζμβναθζηυ Λελζηυ Μεζζδκίαξ» –
δίδεζ εφζδια ηαθήξ δβεζίαξ ζημκ ανπδβυ ηδξ Πμθζημθοθαηήξ Γανβαθζάκςκ, ημκ ίδζμ
πμο δζδφεοκε ηδ ζθαβή 15 κέςκ έλς απυ ημοξ Γανβαθζάκμοξ! ΢ημκ Μεθζβαθά
εηεηεθέζεδηε βεκμηημκία αζπιαθχηςκ ηαζ αιάπςκ, ιε μνβακςιέκδ ζθαβή πμο
δζήνηεζε 5 διένεξ, απυ ΢άαααημ έςξ ηδκ Σεηάνηδ, αθθά πανμοζζάγεηαζ απυ ημοξ
ηαβιέκμοξ ζοββναθείξ ςξ αοημδζηίεξ ιεηά ηδ ιάπδ εκακηίμκ ηαβιαηαζθαθζηχκ.

Δίδα κα απμζζςπείηαζ απυθοηα δ φπανλδ ΢ηναημπέδςκ ΢οβηέκηνςζδξ,

ααζακζζηδνίςκ, ηαζ εηηεθέζεςκ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ, ζηα μπμία ζφνεδηακ πζθζάδεξ
αεχμζ πμθίηεξ ιυκμκ επεζδή δεκ εκηάζζμκηακ ζημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢. Αθμφ ηυζα πνυκζα
ηακείξ παηνζχηδξ Δθθαδίηδξ δεκ ηα ηαηέβναρε επαηνζαχξ ηαζ ιε ιανηονίεξ
παευκηςκ, απεθάζζζα κα ημ ηάκς εβχ πμο γς ιαηνζά.

2
Ακαγήηδζα ηαζ πήνα ιανηονίεξ απυ ηδκ πενζμπή –αοηυπηεξ ή ζοιιεηαζπυκηεξ ζηα
βεβμκυηα- βζά υθα αοηά ηα ζοκηαναηηζηά, ζοπκά θνζηζαζηζηά, βεβμκυηα, βζά κα έπς
δεδμιέκα ηα μπμία κα δέκμοκ ηζξ πθδνμθμνίεξ, έζης ηαζ ακ ζοπκά είκαζ ακαηνζαείξ,
ηδξ αζαθζμβναθίαξ ηαζ ηςκ ανπείςκ ημο ηνάημοξ.

Πνμπχνδζα ζηδκ ένεοκα ηαζ ηδ ζοββναθή ημο αζαθίμο, ιε ηα ίδζα αήιαηα ςξ κα

εηηεθμφζα ιζά ζηαηζζηζηή ιεθέηδ. Απυ ηζξ δεηάδεξ εεηζηέξ ηνζηζηέξ ηαζ ζπυθζα
ακαβκςζηχκ πμο έπς θάαεζ, υθα εεηζηά ιέπνζ αοηήκ ηδκ ζηζβιή, πζζηεφς υηζ επέηοπα
κα ηαθφρς ηα βεβμκυηα πςνίξ κα αθήζς ηεκά ή αιθζαμθίεξ βζά αοηά πμο βνάθς. ΋,ηζ
βνάθς, είιαζ αέααζμξ υηζ έβζκε, ηαζ αηνζαχξ υπςξ ημ πενζβνάθς. Σμ βζαηί έβζκε, είκαζ
ελήβδζδ πμο πνεζάγεηαζ κα δμεεί απυ άθθμοξ.

(*) Θφιαηα, πμθθά αεχα, οπήνλακ ηαζ ηδκ πενίμδμ ηδξ «Λεοηήξ» Σνμιμηναηίαξ ηδκ
μπμία ηαθφπης ζημ αζαθίμ ιμο ζηζξ ζςζηέξ ηδξ δζαζηάζεζξ, πςνίξ οπεναμθέξ αθθά
ηαζ πςνίξ ζοβηαθφρεζξ. ΋θα ηα εφιαηα αοημδζηζχκ ήηακ απανάδεηηα, ηαζ είκαζ
ηαηαδζηαζηέα.

ΔΡ: Παξαηεξνύκε ηα ηειεπηαία ρξόληα απηό πνπ νξηζκέλνη νλνκάδνπλ λέν ξεύκα
ηζηνξηνγξαθίαο, θπξίσο από αλζξώπνπο ηνπ εμσηεξηθνύ (Καιύβαο, Πεξξάθεο γηα
παξάδεηγκα) νη νπνίνη γξάθνπλ βηβιία κε απνθαιύςεηο ή ηεθκεξησκέλεο γλώκεο
πνπ είλαη αληίζεηεο ζην ηζηνξηθό θαηεζηεκέλν ηεο Αξηζηεξάο. Πνιινί θαηεγνξνύλ
θαη εζάο όηη αλήθεηε ζε απηή ηελ νκάδα. Πώο απαληάηε;

ΑΠ.: Ο ΢ηάεδξ Καθφααξ ημο Γέσθ, αθθά ηαζ μ Νίημξ Μανακηγίδδξ ημο
πακεπζζηδιίμο Μαηεδμκίαξ, ηαζ ιενζημί άθθμζ, πνμζπαεμφκ κα ηαηαβνάρμοκ ηάπμζεξ
ζζημνζηέξ αθήεεζεξ ηδξ δεηαεηίαξ ημο ‟40. Ζ πνμζπάεεζά ημοξ είκαζ πμθφ πνήζζιδ,
αθθά υπζ πάκηα μνεή μφηε πθήνδξ. Ίζςξ επεζδή μζ δδιμζζεφζεζξ ημοξ απαζημφκ
απμδμπή απυ ημκ ηφηθμ ηςκ ζοκαδέθθςκ ημοξ, είκαζ δζαζηαηηζημί ζηδκ πανμοζίαζδ
ηδξ αθήεεζαξ βοικήξ, υηακ πνυηεζηαζ βζά ηα εβηθήιαηα ηδξ Ανζζηενάξ ηαζ ηδκ
ημνοθαία εοεφκδ ηδξ βζά ημ λεηίκδια ηδξ αίαξ ιε ηδκ Κυηηζκδ Σνμιμηναηία ημ 1943-
44.

Ο ζοκάδεθθμξ ΢ηοθζακυξ Πεννάηδξ, είκαζ εναζζηέπκδξ ζζημνζηυξ ζακ ημκ εαοηυ

ιμο, αθθά έβναρε έκα πνήζζιμ αζαθίμ, άνηζα ηεηιδνζςιέκμ ιεηά απυ εκδεθεπή
ένεοκα, ηαζ ζημ μπμίμ μ ακαβκχζηδξ ιπμνεί κα δεζ ηδκ εοεφκδ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ
βζά ημκ Καημπζηυ Διθφθζμ ημο 1943-44 ηαζ ζςνεία εζδεπεχκ εβηθδιάηςκ εκακηίμκ
αεχςκ ακενχπςκ ζηδκ Ανβμθίδα. Πνμζςπζηά, ημ δζάααζα ζηδκ Αββθζηή ημο
έηδμζδ, ηαζ ημ ανήηα ελαζνεηζηυ!

Πενζηηυκ θμζπυκ κα πς υηζ εβχ ημοθάπζζημκ δεκ ακήης ζε ηαιία μιάδα, ηαζ πζζηεφς
υηζ ημ ίδζμ ζζπφεζ ηαζ βζά ημκ ΢ηοθζακυ Πεννάηδ.

ΔΡ.: Καηά ηε γλώκε ζαο πώο κπνξεί πιένλ ε αιήζεηα ηεο πεξηόδνπ 40-49 λα γίλεη
γλσζηή από ηνπο ηζηνξηθνύο; Τπάξρεη ηξόπνο λα γίλεη απηό ρσξίο ηηο ζπθνθαληίεο
θαη θαηεγνξίεο ηεο άιιεο πιεπξάο; Ση κπνξεί λα θάλεη ν πγηήο παηξησηηθόο θόζκνο
γηα λα βνεζήζεη;

ΑΠ.: Υνεζάγεηαζ πενζζζυηενδ ακηζηεζιεκζηή ηαζ αιενυθδπηδ ένεοκα ηαζ ιανηονίεξ

αοημπηχκ ιανηφνςκ ηαζ ζοιιεηαζπυκηςκ ζηα βεβμκυηα. Σίπμηε δεκ ακηζηαεζζηά ηδκ
πναβιαηζηή ιανηονία πανυιμζςκ πνμζχπςκ. Βζαθία ζακ ηα δζηά ιμο, ημο Πεννάηδ,
ημο Γζάκκδ Πνζυαμθμο, ηαζ άθθςκ, είκαζ απαναίηδηα βζά ημοξ αιενυθδπημοξ
ζζημνζημφξ ημο ιέθθμκημξ, πμο εθπίγς υηζ ηάπμηε εα έθεμοκ. Τπάνπμοκ αηυιδ

3
πμθθμί επζγχκηεξ, ηαζ πζζηεφς υηζ θυβς απμζηάζεςξ απυ ηα βεβμκυηα ηαζ ακηζεέηςξ
εββφηδημξ ημο ηέθμοξ, είκαζ πζυ έημζιμζ κα ηαηαεέζμοκ υθδ ηδκ αθήεεζα. Φοζζηά, μ
ζοββναθέαξ ή μ θαιαάκςκ ηδκ ιανηονία, πνεζάγεηαζ κα είκαζ πάκηα ζε εέζδ κα
δζαηνίκεζ ηοπυκ απυπεζνα παναπθάκδζήξ ημο, χζηε κα ηδκ επζαεααζχζεζ ή κα ηδκ
απμννίρεζ.

Οζ ζοημθακηίεξ ηαζ μζ επζεέζεζξ ηςκ ημιιμοκζζηχκ δοζηοπχξ είκαζ δεδμιέκεξ βζά

ηάεε ηείιεκμ πμο απμηαθφπηεζ ηδκ εβηθδιαηζηή ημοξ δνάζδ ηδ δεηαεηία ημο ‟40, ηαζ
ζοκήεςξ πςνίξ κα ημ δζααάζμοκ! Έηζζ, δ ηνζηζηή πμηέ δεκ είκαζ βζά ζοβηεηνζιέκα
ζημζπεία, αθθά είκαζ ζακ κα θέκε: «πςξ ημθιάηε κα βνάθεηε βζά ηα εβηθήιαηά ιαξ».
΋ιςξ , υπμζμξ βνάθεζ ηδκ ακηζηεζιεκζηή αθήεεζα, πςνίξ ζοιαζααζιμφξ ηαζ
ζοβηαθφρεζξ, πνεζάγεηαζ ιυκμ ροπζηή ακημπή βζά ημ πνμζπέναζια αοηχκ ηςκ
επζεέζεςκ. Οζ παηνζχηεξ, ηαζ οπάνπμοκ πανά πμθθμί υπςξ δζεπίζηςζα απυ ηδκ
ακηαπυηνζζδ πμο είπακ ηα δφμ αζαθία ιμο, ημ ηαθφηενμ πμο έπμοκ κα ηάκμοκ είκαζ
κα ιδκ ιέκμοκ ζζςπδθμί. Να δζαδίδμοκ ηδκ αθήεεζα, ηαζ κα δζμνεχκμοκ ηδκ
ακαηνίαεζα ηαζ ημ ρεφδμξ πακημφ υπμο ημ ζοκακημφκ.

ΔΡ.: Πέξα από ηα παξαπάλσ, ππάξρνπλ ζην δηαδίθηπν απινί πνιίηεο – εξαζηηέρλεο
ηζηνξηθνί, νη νπνίνη πξνζπαζνύλ θαη απηνί κε ηε ζεηξά ηνπο λα παξνπζηάζνπλ
θάπνηα ληνθνπκέληα θαη ζηνηρεία, ρσξίο πάληα βέβαηα λα είλαη δπλαηόλ ε απόιπηε
ηεθκεξίσζε. Έρεηε παξαθνινπζήζεη ηέηνηεο πξνζπάζεηεο; Ση γλώκε έρεηε;

ΑΠ.: Μεηά ηδκ έηδμζδ ημο αζαθίμο ιμο «Μαηςιέκεξ Μκήιεξ 940-45», άνπζζα κα
παναημθμοεχ ηάπμζα ιπθυβηξ ημο δζαδζηηφμο πμο αζπμθμφκηαζ ιε ζζημνζηά εέιαηα,
ζδίςξ ηδξ δεηαεηίαξ ημο ‟40. Ζ πμζυηδηά ημοξ είκαζ πμθφ ηεζιεκυιεκδ, υπςξ ηςκ
αζαθίςκ βζά ηδκ ίδζα πενίμδμ, απυ ηα απανάδεηηα έςξ ηα ζμαανά ηαζ πνμζεηηζηά ζηζξ
δδιμζζεφζεζξ ημοξ. Ζ πνμζπάεεζα είκαζ αλζέπαζκδ, ηαζ υηακ είκαζ ακηζηεζιεκζηή ηαζ
αιενυθδπηδ, είκαζ άλζα ηάεε οπμζηήνζλδξ θυβς ηδξ εοημθίαξ πνυζααζδξ ηαζ
δζάδμζδξ ηδξ ζζημνζηήξ αθήεεζαξ.

ΔΡ.: Πώο ζρνιηάδεηε ην γεγνλόο πσο δελ ππάξρεη θακία αλαθνξά ζηελ αληεζληθή
δξάζε ηνπ ΔΑΜ – ΔΛΑ΢ θαηά ηελ Καηνρή θαη ηνλ Δκθύιην ζηα ζρνιηθά βηβιία;
Γηα παξάδεηγκα αλ δείηε ην βηβιίν ηζηνξίαο Γ’ Γπκλαζίνπ ζα παξαηεξήζεηε πσο νη
ζπγγξαθείο δηαθαηέρνληαη από θηιν-ΔΑΜηθό πλεύκα. Δλώ γηα παξάδεηγκα
αλαθέξνληαη ζηελ ΔΚΚΑ, δελ ιέλε ηίπνηε γηα ην ηέινο ηεο νξγάλσζεο θαη ηε
ζθαγή ησλ αγσληζηώλ ηεο θαζώο θαη ηνπ Γ. Φαξξνύ. ΢ην ίδην θεθάιαην ηα
Σάγκαηα Αζθαιείαο θαηεγνξνύληαη ζπιιήβδελ σο πξνδνηηθά. ΢ε άιια βηβιία
όπσο ην αληίζηνηρν λεόηεξεο ηζηνξίαο Γ’ Λπθείνπ ε αλαθνξά ζηελ Δζληθή
Αληίζηαζε πεξηνξίδεηαη ζε 21 γξακκέο θαη ζηνλ Δκθύιην ζε 20 γξακκέο,
θπξηνιεθηηθά! Τπάξρεη δηέμνδνο γηα θάπνηνλ λέν λα έξζεη ζε επαθή κε ηελ αιήζεηα;

ΑΠ.: Γεκ πνέπεζ κα εηπθήζζεζ ηακέκα υηζ αοηά βνάθμκηαζ ζηα αζαθία ημο Γοικαζίμο
ηαζ ημο Λοηείμο. Με ιεβάθδ εοεφκδ ηςκ άιοαθςκ αλζςιαηζηχκ πμο επέααθθακ ηδκ
επηαεηή δζηηαημνία, ιεηά ηδ ιεηαπμθίηεοζδ δ παζδεία, υπςξ ηαζ άθθεξ πηοπέξ ηδξ
Δθθδκζηήξ ημζκςκίαξ, ηονζανπμφκηαζ απυ ηδκ Ανζζηενά. Άνα, δεκ πενζιέκς κα
ηαηδβμνήζμοκ βζά ηίπμηε ημκ εαοηυ ημοξ, μφηε κα πάζμοκ ηδκ εοηαζνία κα
ζοημθακηήζμοκ ημοξ «ακηζπάθμοξ» ημοξ. Γοζηοπχξ, ηαζ μζ ηοαενκήζεζξ ηδξ ΝΓ ημο
1990-93 ηαζ 2004-09 απέθοβακ κα πανέιαμοκ ηαζ κα δζμνεχζμοκ ηα ζπμθζηά
ζζημνζηά αζαθία. Ήηακ έκα αηυιδ εέια ζημ μπμίμ απεβμήηεοζακ!

Ο κέμξ πμο εκδζαθένεηαζ κα ιάεεζ ηδκ Ηζημνία πνέπεζ κα ακαηνέλεζ ζε πδβέξ εηηυξ
ζπμθζηχκ αζαθίςκ. Αοηυ υιςξ ζζπφεζ πάκηα βζά ημ εέια ηδξ Ηζημνίαξ. Σα ζπμθζηά

4
αζαθία δίδμοκ ιυκμ έκα ιζηνυ πενίβναιια. Φοζζηά, ημ πνυαθδια είκαζ υηζ βζά ηδ
ζοκηνζπηζηή πθεζμρδθία ηςκ κέςκ αοηή εα είκαζ δ ιυκδ επαθή ιε ηδκ Ηζημνία ηδξ
επμπήξ.

ΔΡ.: Η Οκνγέλεηα ηνπ Καλαδά θαη ηεο Ακεξηθήο, είλαη ελεκεξσκέλε γηα όζα
έιαβαλ ρώξα ζηελ Διιάδα ηελ πεξίνδν 40-49; Τπάξρεη ελδηαθέξνλ γηα ηα
γεγνλόηα;

ΑΠ.: Ζ εκδιένςζδ είκαζ πμθφ ιζηνυηενδ απυ εηείκδ ηςκ ηαημίηςκ ηδξ Δθθάδμξ,
αθθά αοημί πμο εκδζαθένμκηαζ είκαζ πενζζζυηενμζ ακμζηημί ζε υθεξ ηζξ απυρεζξ, ηαζ
ζηζξ πενζβναθέξ ηςκ βεβμκυηςκ. Γεκζηά υιςξ, ημ εκδζαθένμκ πενζμνίγεηαζ ζηδκ
πνχηδ βεκεά ιεηακαζηχκ, ηαζ ιυκμ ζε θίβεξ πενζπηχζεζξ, θυβς επαββέθιαημξ ή
μζημβεκεζαηήξ ειπθμηήξ, ζοκεπίγεηαζ ζε κεχηενεξ βεκεέξ.

ΔΡ.: Αο επηθεληξσζνύκε γηα ιίγν ζηα γεγνλόηα πνπ πεξηγξάθεηε ζην βηβιίν ζαο. Θα
κπνξνύζαηε λα καο πείηε γηα θάζε κία από ηηο πεξηπηώζεηο πνπ αλαθέξεηε ζηνλ
ππόηηηιν ηνπ βηβιίνπ ζαο (Γαξγαιηάλνη, Καιακάηα, Μειηγαιάο, Πύξγνο, Πύινο). Ση
αθξηβώο ζπλέβεη ζε απηέο ηηο πεξηνρέο;

ΑΠ.: ΢ηζξ 4 πνχηεξ πυθεζξ έβζκακ ειθφθζεξ ιάπεξ ιεηαλφ ημο ΔΛΑ΢ ηαζ ηςκ
Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ (ΣΑ) πμο είπακ έδνα ζηδκ ηάεε ιία απυ αοηέξ ηζξ πυθεζξ ημκ
΢επηέιανζμ ημο 1944, θίβεξ διένεξ ιεηά ηδκ απμπχνδζδ ημο Γενιακζημφ ζηναημφ
ηαημπήξ απυ ηδκ πενζμπή. Οζ ιάπεξ αοηέξ έβζκακ ιε οπαζηζυηδηα ημο ΔΛΑ΢. Εήηδζε
ηδκ άκεο υνςκ πανάδμζδ ηςκ ΣΑ, ηαζ ανκήεδηε ηδκ δζηή ημοξ ακηζ-πνυηαζδ κα
παναιείκμοκ αδνακή ζημοξ ζηναηχκεξ ημοξ ιέπνζ ηδξ αθίλεςξ ακηζπνμζχπςκ ηδξ
Κοαένκδζδξ Δεκζηήξ Δκυηδηαξ, ζημοξ μπμίμοξ ηαζ εα παναδίδμκηακ. Ζ πνχηδ ιάπδ
έβζκε ζημκ Πφνβμ Ζθείαξ, ηδκ 8-δ ΢επηειανίμο 1944, ιε επίεεζδ ημο Ακελάνηδημο
Σάβιαημξ Ζθείαξ ημο ΔΛΑ΢ εκακηίμκ ημο εηεί ΣΑ ηαζ μθίβςκ ακδνχκ ημο ζηαειμφ
Υςνμθοθαηήξ. Αημθμφεδζε δ ιάπδ ζηδκ Καθαιάηα ηδκ 9-δ ημο ιδκυξ, ιε
ζοιιεημπή 2 ζοκηαβιάηςκ ημο ΔΛΑ΢, ημο 8-μο ηδξ Λαηςκίαξ ηαζ ημο 9-μο ηδξ
Μεζζδκίαξ. Οζ ίδζεξ ιμκάδεξ, ιεηά ηδκ Καθαιάηα επζηέεδηακ ζημ ΣΑ ημο Μεθζβαθά,
απυ ηδκ 13-δ έςξ ηδκ 15-δ ΢επηειανίμο. ΢ηδκ ηεθζηή θάζδ ηδξ ιάπδξ ζημκ
Μεθζβαθά, ζοιιεηείπε ηαζ έκα ηνίημ ζφκηαβια ημο ΔΛΑ΢, ημ 11-μ ηδξ Ανηαδίαξ.
Σέθμξ, ηα 3 ζοκηάβιαηα ημο ΔΛΑ΢, εκςιέκα ηαζ ιε ημ Ακελάνηδημ ηάβια Ζθείαξ,
επζηέεδηακ ζημοξ Γανβαθζάκμοξ ηδκ 21-δ ΢επηειανίμο, ηαζ ηαηέθααακ ηδκ πυθδ ηδκ
επμιέκδ.

Καζ ζηζξ 4 ιάπεξ, αθθμφ εφημθα ηαζ αθθμφ δφζημθα, κζηδηήξ ήηακ μ ΔΛΑ΢ ηονίςξ
θυβς ηδξ πνήζδξ πονμαμθζημφ, πμο ιυκμ αοηυξ είπε ζηδ δζάεεζή ημο. ΢ηνλ
Μειηγαιά, ηε κεγαιύηεξε δεκηά ζηνπο ακπλόκελνπο (εγθαηέιεηςαλ ηηο ζέζεηο
ηνπο) θαη ζηνλ άκαρν πιεζπζκό (πνπ άζθεζε πίεζε ζηελ εγεζία ηεο πόιεσο γηά
παξάδνζε ζηνλ ΔΛΑ΢) ηελ έθαλε έλα ηεξάζηην παξάθηην ππξνβόιν, ην νπνίν νη
Γεξκαλνί «άθεζαλ» άζηθην θαη κε εθαηνληάδεο βιήκαηα ζηελ παξαιία ηεο
Καιακάηαο! Σμ ηενάζηζμ αοηυ πονμαυθμ μ ΔΛΑ΢ ημ «εκηυπζζε αιέζςξ» ηαζ ημ
ιεηέθενε έλς ημο Μεθζβαθά, ηνμιμηναηχκηαξ ιε ηα αθήιαηά ημο ημοξ ηαημίημοξ ηδξ
πυθεςξ ηαζ ημοξ μπθίηεξ ημο ΣΑ.

΢μαανυ νυθμ ζηδκ ήηηα ηςκ ΣΑ έπαζλε ηαζ δ ηαηαββεθία ημοξ βζά πνχηδ θμνά απυ
ημκ πνςεοπμονβυ Γεχνβζμ Παπακδνέμο, οπμηφπημκηαξ ζημκ εηαζαζιυ ημο
ΔΑΜ/ΚΚΔ βζά κα ζοιιεηάζπμοκ οπμονβμί ημο ζηδκ Κοαένκδζδ Δεκζηήξ Δκυηδηαξ.
Αοηυ πνμηάθεζε ζδιακηζηή πηχζδ ημο δεζημφ ηςκ μπθζηχκ ηςκ ΣΑ, ηαζ ηδκ άνκδζδ
ιεβάθμο ανζειμφ απυ αοημφξ κα πμθειήζμοκ, ζδζαίηενα ζημοξ Γανβαθζάκμοξ, ημκ

5
Πφνβμ ηαζ θζβυηενμ ζημκ Μεθζβαθά ηαζ ηδκ Καθαιάηα. Μεηά ηάεε κίηδ ημο ΔΛΑ΢,
αημθμφεδζακ μιαδζηέξ δμθμθμκίεξ πζθζάδςκ αζπιαθχηςκ μπθζηχκ ηςκ ΣΑ ηαζ
εκηεθχξ αεχςκ αιάπςκ ηαημίηςκ, ζοπκά ιεθχκ ηδξ ίδζαξ μζημβεκείαξ, ηαζ
ζοιπενζθαιαακμιέκςκ βοκαζηχκ ηαζ παζδζχκ. Ζ εβηαηάθεζρδ ηδξ εέζδξ ημοξ ζηζξ
ιμκάδεξ ημοξ δεκ εεςνήεδηε ςξ εθαθνοκηζηυ ζημζπείμ βζά ημοξ ηαβιαηαζθαθίηεξ.

΢ημκ Μεθζβαθά, μζ δμθμθμκίεξ έθααακ ηδ ιμνθή βεκμηημκίαξ υθςκ ηςκ πναβιαηζηχκ

αθθά ηαζ ηςκ πζεακχκ ιεθθμκηζηχκ ακηζπάθςκ ημο ΚΚΔ απυ ηδκ πυθδ ηαζ ηδκ
βεκζηυηενδ πενζμπή ηδξ άκς Μεζζδκίαξ. Δηηεθέζηδηακ αλζςιαηζημί, ζενείξ,
ηαεδβδηέξ, δάζηαθμζ, ζαηνμί, θανιαημπμζμί, δζηδβυνμζ, ζοιαμθαζμβνάθμζ,
ηαηαζηδιαηάνπεξ, πμθζηεοηέξ ηαζ δδιμηζημί άνπμκηεξ.

΢ηδκ Πφθμ, εβνάθεζ δ ηεθεοηαία ζεθίδα ηδξ ζφβηνμοζδξ ιεηαλφ ΔΛΑ΢ ηαζ ΣΑ ζηδκ
Ζθεία ηαζ ηδ Μεζζδκία. ΢ημ μπονυ ηάζηνμ ηδξ πυθδξ είπε ηδκ έδνα ημο έκαξ θυπμξ
ημο ΣΑ Γανβαθζάκςκ, ηαζ εηεί ηαηέθοβακ υζμζ μπθίηεξ δζέθοβακ ηδκ ηαηάνεοζδ ηδξ
άιοκαξ ημο Σάβιαημξ ζημοξ Γανβαθζάκμοξ ηαζ μ δζμζηδηήξ ημο, ηαβιαηάνπδξ
Πακαβζχηδξ ΢ημφπαξ. Μένμξ ηςκ αλζςιαηζηχκ ημο ΣΑ δζεθχκδζακ ιε ηδκ απυθαζδ
ηςκ οπμθμίπςκ κα αιοκεμφκ ζημκ ΔΛΑ΢ ηαζ δζέθοβακ ιε ηαΐηζα δζά εαθάζζδξ. ΢ηδ
ζοκέπεζα, επζηνμπή πμθζηχκ ηδξ Πφθμο ηζκήεδηε ιεηαλφ ΔΛΑ΢ ηαζ ημο ΣΑ, ηαζ
επέηοπε ζοιθςκία πανάδμζδξ ημο δεφηενμο, ιαγί ιε οπυζπεζδ ημο ΔΛΑ΢ υηζ δεκ εα
πνμαεί ζε εηηεθέζεζξ μπθζηχκ ημο ΣΑ μφηε ηαημίηςκ ηδξ Πφθμο.

Ο ΢ημφπαξ αοημηηυκδζε θίβα θεπηά πνζκ ηδκ είζμδμ ηςκ ακηανηχκ ημο ΔΛΑ΢ ζημ
θνμφνζμ ηδξ Πφθμο, ιε επζηεθαθήξ ημκ Πένδζηα. Γοζηοπχξ, δ οπυζπεζδ ημο ΔΛΑ΢
κα ζεααζεεί ημοξ αζπιαθχημοξ μπθίηεξ ημο ΣΑ ηαζ ημοξ πμθίηεξ ηδξ πυθεςξ δεκ
ηναηήεδηε.

ΔΡ.: Γηα ηα παξαπάλσ γεγνλόηα ππάξρνπλ επίζεκα θαηαγεγξακκέλνη λεθξνί θαη

δνινθνλεζέληεο; Πνηά ήηαλ ε ζπκκεηνρή γλσζηώλ “εξώσλ” ηεο Αξηζηεξάο όπσο
ηνπ Άξε Βεινπρηώηε, Νίθνπ Μπεινγηάλλε, Πέξδηθα θαη άιισλ; Όπσο ζα μέξεηε
ζήκεξα ζηελ Διιάδα επηθξαηεί κηα ηδηόηππε ιαηξεία απηώλ ησλ πξνζώπσλ γηα
ηνπο νπνίνπο δελ ππάξρεη νινθιεξσκέλε πιεξνθόξεζε. Γηα ηνλ Βεινπρηώηε
θάπνηνη καο ιέλε πσο δελ ήηαλ θαλ εθεί! Σειηθά εζείο ηη άπνςε έρεηε γηα απηά ηα
πξόζσπα;

ΑΠ.: ΢ηα ανπεία ημο Τπμονβείμο Δεκζηήξ Αιφκδξ οπάνπμοκ ζημζπεία βζά ημοξ
μπθίηεξ ηςκ Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ πμο είηε έπεζακ κεηνμί ζηδ δζάνηεζα ηςκ ιαπχκ
ζημκ Πφνβμ, Καθαιάηα, Μεθζβαθά ηαζ Γανβαθζάκμοξ ή δμθμθμκήεδηακ ζηδ
ζοκέπεζα, υηακ παναδυεδηακ ζημκ ΔΛΑ΢. Σα ζημζπεία δεκ είκαζ πάκηα απυθοηα
πθήνδ ηαζ αηνζαή, υπςξ δζεπίζηςζα ζοβηνίκμκηαξ ηα ζημζπεία ημο ΤΔΑ βζά ημοξ
κεηνμφξ μπθίηεξ ημο ΣΑ Γανβαθζάκςκ πμο ηαηάβμκηακ απυ ηδκ ίδζα πυθδ, ιε άθθεξ
αλζυπζζηεξ ημπζηέξ πδβέξ. Οκυιαηα κεηνχκ μπθζηχκ θείπμοκ, ηαζ μ ηυπμξ ηαζ δ αζηία
εακάημο βζά άθθμοξ είκαζ θακεαζιέκα. Έκαξ ανζειυξ μπθζηχκ ηςκ ΣΑ ηδξ Μεζζδκίαξ
ήηακ απυ ηδκ Κνήηδ ηαζ απυ άθθα ιένδ ηδξ Δθθάδμξ. Δθάπζζημζ απυ αοημφξ
επέγδζακ, αθθά μ ηυπμξ εοζίαξ ημοξ ζοπκά ιεηεηέεεζ ζε άθθμ ιένμξ ζηα ηναηζηά
ανπεία βζά δζάθμνμοξ βναθεζμηναηζημφξ θυβμοξ.

Αοηά βζά ημοξ μπθίηεξ ηςκ ΣΑ, βζαηί βζά ημοξ αιάπμοξ δεκ ανήηα πμοεεκά επίζδια
ηαηαβεβναιιέκμ ηαηάθμβμ εοιάηςκ ημο ΔΛΑ΢. Γζά ηδ ζοβηνυηδζδ ηαηαθυβμο
εοιάηςκ πνεζάγεηαζ ηακείξ κα πνμζθφβεζ ζημοξ ηαηαθυβμοξ αίαζςκ εακάηςκ ηςκ
ημζκμηήηςκ ηαζ δήιςκ ηδξ Μεζζδκίαξ, ηαζ υπζ ιυκμκ. Γζαηί πνέπεζ κα θδθεεί οπ‟υρδ
υηζ ζε υθεξ αοηέξ ηζξ πυθεζξ (Γανβαθζάκμζ, Καθαιάηα, Μεθζβαθάξ, Πφνβμξ, Πφθμξ)

6
πμο οπήνπακ Σάβιαηα Αζθαθείαξ, είπακ ηαηαθφβεζ πζθζάδεξ άιαπμζ απυ άθθα ιένδ –
αηυιδ ηαζ εηηυξ Μεζζδκίαξ- βζά πνμζηαζία απυ ημ ΔΑΜ/ΟΠΛΑ/ΔΛΑ΢. Αοημί ήηακ
ηαζ εηείκμζ πμο δέπηδηακ ηαζ ηδκ ιεβαθφηενδ ιήκδ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ υηακ
ζοκεθήθεδζακ ιεηά ηζξ κίηεξ ημο ΔΛΑ΢, ηαζ οπέθενακ ηα πενζζζυηενα εφιαηα. Γζά
ηδκ πενίπηςζδ ημο Μεθζβαθά, οπάνπμοκ μκυιαηα βναιιέκα ζημ δνχμ ζηδκ Πδβάδα,
ηα μπμία εζηάθδζακ απυ ημοξ Πνμέδνμοξ ημζκμηήηςκ ηαζ ημοξ Γδιάνπμοξ πυθεςκ
ηδξ Μεζζδκίαξ, θίβα πνυκζα ιεηά ηα βεβμκυηα ηαη‟εκημθή ημο ηυηε κμιάνπδ
Μεζζδκίαξ. Δφημθμ κα ακηζθδθεεί ηακείξ πυζα θάεδ οπάνπμοκ. Πμθθέξ ημζκυηδηεξ
ηαζ δήιμζ δεκ έζηεζθακ ηακέκα υκμια, είηε απυ αδζαθμνία είηε απυ άβκμζα ηςκ
ζοκεδηχκ (ηυπμ, πνυκμ, αζηία) εακάημο πμθζηχκ ημοξ. Καθφηενδ δμοθεζά έηακε έκαξ
ηάημζημξ ημο Μεθζβαθά, μ η. Ζθίαξ Θεμδςνυπμοθμξ, μ μπμίμξ ζοβηέκηνςζε ηα 1.154
μκυιαηα εοιάηςκ απυ ηδκ πενζμπή, ηονίςξ αιάπςκ.

Απμηέθεζια υθςκ αοηχκ ηςκ παναβυκηςκ πμο ακέθενα ακςηένς είκαζ κα ιδκ
οπάνπεζ επαηνζαήξ ηαηαβναθή ηςκ εοιάηςκ, ιυκμκ εηηζιήζεζξ, ηαζ πάκηα ζπεδυκ
πνμξ ηα ηάης. Οπςζδήπμηε μζ ανζειμί ηςκ εοιάηςκ είκαζ ιεβάθμζ, ακενπυιεκμζ ζε
ανηεηέξ πζθζάδεξ βζά ηζξ 5 ακςηένς πυθεζξ ηαζ μθυηθδνδ ηδ Μεζζδκία, δ μπμία
οπέθενε ηαζ ηα πενζζζυηενα εφιαηα. Μεηά ημ 1944, ηαζ βζά ανηεηά πνυκζα, ζημοξ
Γανβαθζάκμοξ ηαζ ηα πςνζά ημο Λεφηδ ηαζ Μμογάηζ, ηαεχξ ηαζ ζημκ Μεθζβαθά ηαζ
ηζξ βφνς ημο ηςιμπυθεζξ ηαζ πςνζά, δεκ ζοκακημφζε ηακείξ εκήθζηδ βοκαίηα πμο κα
ιδκ ήηακ ιαονμθμνειέκδ!

Να ακαθένς εδχ ηάηζ πμο ζοκάκηδζα ζηδκ ένεοκά ιμο βζά ηδκ ηναβςδία ημο
Μεθζβαθά, πμο ειιέζςξ δείπκεζ πυζμ θίβμ ηζιμφζε ηαζ ηζιά δ Ανζζηενά αηυιδ ηαζ
ημοξ Έθθδκεξ πμο αβςκίζηδηακ ηάης απυ ηδκ ζδιαία ηδξ. ΢ε πμθθά ζζημνζηά αζαθία
πμο ακαθένμκηαζ ζηα βεβμκυηα ημο Μεθζβαθά, αθθά έπμοκ βναθεί ιε πνμθακή
δζάεεζδ οπμαάειζζδξ ημο εβηθήιαημξ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΟΠΛΑ/ΚΚΔ, οπμζηδνίγεηαζ
υηζ ζηδκ Πδβάδα νίπηδηακ υπζ ιυκμ ηα εφιαηα ηδξ ζθαβήξ αθθά ηαζ μζ κεηνμί
ακηάνηεξ ημο ΔΛΑ΢ ζηδ ιάπδ! ΢ημπυξ αοηήξ ηδξ απίζηεοηδξ εέζδξ είκαζ κα
οπμεηηζιήζεζ ημκ ανζειυ ηςκ εοιάηςκ ηδξ ζθαβήξ. ΢ηδκ πναβιαηζηυηδηα υιςξ μζ
κεηνμί ημο ΔΛΑ΢, είπακ ηαθεί ζημ κεηνμηαθείμ ημο Μεθζβαθά ιεηά απυ ηεθεηή πνμξ
ηζιή ημοξ ηαζ μιζθία ημο ηαπεηάκζμο ημο ΔΛΑ΢, Δοάββεθμο Μαπαίνα.

Ζ εοεφκδ δβεηζηχκ ζηεθεπχκ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΟΠΛΑ/ΚΚΔ, ηαζ βκςζηχκ «δνχςκ»

ηδξ Ανζζηενάξ είκαζ ηαηαβεβναιιέκδ ιε αδζάζεζζηα ζημζπεία. Ο Βεθμοπζχηδξ υπζ
ιυκμκ ήηακ εηεί, ζημκ Μεθζβαθά, ζημοξ Γανβαθζάκμοξ, ζηδκ Πφθμ, αθθά θένεζ ηαζ
ηδκ ηφνζα εοεφκδ βζά ηδ βεκμηημκία ηδξ Μεζζδκίαξ. ΢ημ αζαθίμ ιμο οπάνπμοκ
επχκοιεξ ιανηονίεξ βζά ζοβηεηνζιέκεξ αοημδζηίεξ ηαζ ααζακζζηήνζα απυ ημκ ίδζμ
ζηδ Μενυπδ, ζημκ Μεθζβαθά ηαζ ζημοξ Γανβαθζάκμοξ. Ο Άνδξ Βεθμοπζχηδξ, υηακ
ηαηέαδηε ζηδκ Πεθμπυκκδζμ ηδκ άκμζλδ ημο 1944, επακεζθδιέκα ακέθενε ζε μιζθίεξ
ημο υηζ μ Γεκ. Γναιιαηέαξ ημο ΚΚΔ, Γζχνβδξ ΢ζάκημξ, ημο είπε κα ηάκεζ μηζδήπμηε
χζηε κα επζηναηήζεζ εηεί ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ, ελαθακίγμκηαξ ηα Σάβιαηα
Αζθαθείαξ. «Θαλάζε, λα ζηξώζεηο ην δξόκν ζνπ κε θνξκηά ζην Μσξηά», ημο είπε
ημκίζεζ μ ΢ζάκημξ. Σα απμηεθέζιαηα δείπκμοκ υηζ μ Κθάναξ πήνε ηδκ πανυηνοκζδ ςξ
δζαηαβή ή ςξ θεοηή επζηαβή, ηαζ πναβιαηζηά έζηνςζε ηδκ Πεθμπυκκδζμ ιε ημνιζά,
ανπίγμκηαξ ιε ημ πνμζςπζηυ ημο ΢ηναηυπεδμ Κναημοιέκςκ ζηα Σνυπαζα, ηαζ
ζοκεπίγμκηαξ ιε ηδκ ηαηαζηνμθή ημο Βαθηεηζίμο ημκ Ημφκζμ ημο 1944, πνζκ ηαηέαεζ
ζηδ Μεζζδκία ημκ ΢επηέιανζμ.

Ο Νίημξ Μπεθμβζάκκδξ, ήηακ εζδζηυξ απεζηαθιέκμξ ημο Γεκζημφ Γναιιαηέα ημο

ΚΚΔ, Γεςνβίμο ΢ζάκημο, ζηδκ Πεθμπυκκδζμ, δεφηενμξ ιυκμ ημο Γναιιαηέα ημο
Πεθμπμκκδζζαημφ Γναθείμο ημο ΚΚΔ, Απζθθέα Μπθάκα, ηαζ ίζςξ ακχηενμξ ημο Άνδ

7
Βεθμοπζχηδ ζηδκ ημιιαηζηή ζενανπία ημο ΚΚΔ, ήηακ πανχκ ζηδκ Καθαιάηα, ζημκ
Μεθζβαθά ηαζ ζημοξ Γανβαθζάκμοξ πμο έθααακ πχνα ηαζ μζ ιεβαθφηενεξ ηαζ
εζδεπεέζηενεξ μιαδζηέξ δμθμθμκίεξ. Ήηακ εηείκμξ πμο πνχημξ δζεηήνολε ηδκ ανπή
«ηδξ μζημβεκεζαηήξ εοεφκδξ». Γδθαδή, ακ έκα ιέθμξ ιζάξ μζημβεκείαξ είπε ηαηαηαβεί
ζηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ, ή ήηακ αλζςιαηζηυξ ηαζ ακηί κα ηαηαηαβεί ζημκ ΔΛΑ΢
δζέθεοβε ζηδκ Αεήκα ή ζηδ Μέζδ Ακαημθή, μθυηθδνδ δ μζημβέκεζά ημο ήηακ
οπεφεοκδ ηαζ εηζιςνείημ απυ ημ ΔΑΜ/ΟΠΛΑ/ΔΛΑ΢.

Άθθμζ βκςζημί ακηάνηεξ ημο ΔΛΑ΢, ζφιθςκα ιε επχκοιεξ ιανηονίεξ αοημπηχκ,

δζαηνίεδηακ ςξ εηηεθεζηέξ εβηθδιάηςκ ζημκ Μεθζβαθά, ζημοξ Γανβαθζάκμοξ ηαζ
ζηδκ Πφθμ. Ο Πένδζηαξ (Μήηζμξ Γζακκαημφναξ) ήηακ ζε ηαηάζηαζδ δμθμθμκζημφ
αιυη ζημοξ Γανβαθζάκμοξ ηαζ ζηδκ Πφθμ. Πανυιμζα εβηθδιααηζηή δνάζδ είπε μ
Κχζηαξ Κακεθθυπμοθμξ (Κςθμπζθάθαξ) ζημκ Μεθζβαθά, μ Γδιήηνδξ Πζνπζνήξ ζηδκ
Πφθμ, μ Κμκδφθδξ ζημκ Πφνβμ, ηαζ άθθμζ. Τπάνπεζ ηαζ έκα πανάδεζβια ηίιζμο
αλζςιαηζημφ ημο ΔΛΑ΢, ημο δζμζηδηή ημο Ακελάνηδημο Σάβιαημξ Ζθείαξ ημο ΔΛΑ΢,
ημο Νίημο Μακημφημο, μ μπμίμξ ιε ηίκδοκμ ηδξ πνμζςπζηήξ ημο γςήξ πανεκέαεζ ηαζ
βθφηςζε απυ αέααζδ δμθμθμκία 180 πενίπμο ηαημίημοξ ημο Πφνβμο μζ μπμίμζ είπακ
ηαηαδζηαζεεί εζξ εάκαημκ απυ «ζηναημδζηείμ/θαμδζηείμ» ημο ΔΛΑ΢ ηαζ ημο ημπζημφ
ΔΑΜ/ΚΚΔ.

ΔΡ.: Πνηνί απνηεινύζαλ ην αληίπαινλ δένο ησλ θνκκνπληζηώλ ζηελ Πεινπόλλεζν;

Μπνξείηε λα αλαθέξεηε θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά πξόζσπα θαη ηε δξάζε ηνπο
γεληθά (πρ Γ. Παπαδόγθσλαο, Π. ΢ηνύπαο, Λ. Βξεηηάθνο); Ση αλάγθαζε ηνλ
θαζέλα λα νπιηζηεί θαη πνηά ε πνξεία ηνπ;

ΑΠ.: 1. ΢πληαγκαηάξρεο Γηνλύζηνο Παπαδόγθσλαο

Ο ααζζηυηενμξ ακηίπαθμξ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ ζηδ κυηζμ ηαζ κμηζμδοηζηή

Πεθμπυκκδζμ ήηακ μ ζοκηαβιαηάνπδξ Πεγζημφ Γζμκφζζμξ Παπαδυβηςκαξ απυ ημ
Πεηαθίδζ Μεζζδκίαξ. Χξ κεανυξ, είπε πμθειήζεζ ςξ εεεθμκηήξ ζημοξ Βαθηακζημφξ
Πμθέιμοξ 1912-13 ηαζ ιεηά ζηδ Βυνεζμ Ήπεζνμ. Καηαηαβείξ εκ ζοκεπεία ζημ ζηναηυ,
πμήπεεζ ζε αλζςιαηζηυ επ‟ αδναβαεεία ζημκ Α‟ Παβηυζιζμ Πυθειμ, ηαζ ζοιιεηέζπε
ζηδκ εηζηναηεία ηδξ Μζηνάξ Αζίαξ. Μεηαλφ άθθςκ, έθααε ιένμξ ηαζ ζηδ θμκζηή
ιάπδ ημο Κάθε Γηνυηημ ημκηά ζηδκ Άβηονα, υπμο ηαζ παναζδιμθμνήεδηε
επακεζθδιέκα βζά ηδκ ακδνεία ημο, ηαζ ήηακ έκαξ απυ ημοξ θίβμοξ άκδνεξ ημο θυπμο
ημο πμο επέγδζακ.

΢ημκ Πυθειμ ημο 1940, ήηακ μ δζμζηδηήξ ηδξ 5-δξ Μενανπίαξ Κνδηχκ, δ μπμία
ηαηέθααε ηδκ Σνειπεζίκα ηαζ ηνάηδζε ημ αάνμξ ηδξ ιεβάθδξ Δανζκήξ Δπίεεζδξ ημο
Μμοζζμθίκζ. ΢ημκ ζοκηαβιαηάνπδ Παπαδυβηςκα έπεζ ακαβκςνζζεεί υηζ πάνζξ ζηδκ
δζηή ημο δβεζία, ηαζ ζηδκ ειπζζημζφκδ πμο ημο είπακ μζ αλζςιαηζημί ηαζ μζ άκδνεξ
ηδξ ιμκάδαξ, ημοξ μδήβδζε ζοκηεηαβιέκμοξ ηαζ πςνίξ απχθεζεξ ιέπνζ ημκ Ηζειυ ηδξ
Κμνίκεμο.

Χξ ήημ θοζζηυ μ Παπαδυβηςκαξ, υπςξ ηαζ μζ άκδνεξ ηδξ Μενανπίαξ, δεκ ιπυνεζε κα
πενάζεζ ζηδκ Κνήηδ, ηαζ ηαηέθδλε ζηδκ Καθαιάηα. Χξ μ ανπαζυηενμξ αλζςιαηζηυξ
ζηδκ Μεζζδκία, δζμνίζηδηε απυ ηδκ δμζζθμβζηή ηοαένκδζδ ηδξ Αεήκαξ θνμφνανπμξ
Καθαιάηαξ, οπεφεοκμξ βζά ημοξ ιυκζιμοξ αλζςιαηζημφξ ημο κμιμφ. Απυ ηδ εέζδ
αοηή δεκ άνβδζε κα ανεεεί ζημ ζηυπαζηνμ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ, αθθά είπε ηαζ ηδ
δοκαηυηδηα κα ένεεζ ζε επαθή ιε πμθθμφξ αλζςιαηζημφξ ηδξ κμηίμο Πεθμπμκκήζμο.
Ονβάκςζε δίηηοα πθδνμθμνζχκ βζά ημ ΢οιιαπζηυ ΢ηναηδβείμ Μέζδξ Ακαημθήξ ηαζ
μιάδεξ αμδεείαξ Βνεηακχκ ζηναηζςηχκ πμο είπακ δζαθφβεζ ηδκ αζπιαθςζία απυ ημοξ

8
Γενιακμφξ ζηδκ Καθαιάηα, χζηε κα επζαζχζμοκ ηαζ ιεηά κα δζαθφβμοκ ζηδ Μέζδ
Ακαημθή. Ζ ίδζα θνμκηίδα πνεζάζηδηε κα βίκεζ ηαζ βζά ημοξ Κνήηεξ ζηναηζχηεξ, πμο
επίζδξ πμθθμί είπακ ηαηαθήλεζ ζηδκ Μεζζδκία.

Πανά ημ υηζ άθθμζ αλζςιαηζημί –Γεχνβζμξ Καναπάθζμξ, Θεμπανυπμοθμξ, Βνεηηάημξ,

Υνήζημξ Καναπάθζμξ, ΢ημφπαξ, Κμηηχκδξ, ηθπ.- λεηίκδζακ έκμπθεξ Οιάδεξ
Παηνζςηζηήξ Ακηίζηαζδξ ζημκ Σαΰβεημ ηαζ ζηα αμοκά ηδξ Μεζζδκίαξ ηαζ ηδξ
Οθοιπίαξ, υθμζ ακεβκχνζγακ υηζ μ πναβιαηζηυξ ανπδβυξ υθςκ ήηακ μ
ζοκηαβιαηάνπδξ Παπαδυβηςκαξ. Αηυιδ ηαζ υηακ ημ ηαθμηαίνζ ημο 1943 οπυ ηδκ
πίεζδ ηςκ Βνεηακχκ ΢οκδέζιςκ αλζςιαηζηχκ, πμο είπακ ένεεζ εκ ης ιεηαλφ ζηδκ
πενζμπή, εκχεδηακ υθμζ ηάης απυ ηδ Ακηζζηαζζαηή Ονβάκςζδ «Δθθδκζηυξ ΢ηναηυξ»
(Δ΢) οπυ ημκ ζοκηαβιαηάνπδ Γζακκαηυπμοθμ, υθμζ εεςνμφζακ υηζ οπενάκς υθςκ
ήηακ μ Παπαδυβηςκαξ.

Ο Παπαδυβηςκαξ είπε εβηαίνςξ ακηζθδθεεί ημοξ πναβιαηζημφξ ζημπμφξ ηδξ

«ακηίζηαζδξ» ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ. Δθάιαακε βκχζδ υθςκ ηςκ ηνμιμηναηζηχκ
εκενβεζχκ ημοξ, ηαζ πνμζπάεδζε κα ακηζδνάζεζ ιε δζάθμνμοξ ηνυπμοξ. Πνζκ ηδκ
ζοκεδημθυβδζδ ηδξ Ηηαθίαξ, είπε ηάκεζ πνυηαζδ ζημκ Ηηαθυ ζηναηζςηζηυ δζμζηδηή
Καθαιάηαξ, δ μπμία απεννίθεεζ, κα ημο δχζεζ 2,000 ημοθέηζα ιε ηα μπμία κα μπθίζεζ
δου θυπμοξ ζε Μεζζδκία ηαζ Λαηςκία βζά κα ακηζζηαεεί ζηδκ Σνμιμηναηία ηςκ
ημιιμοκζζηχκ.

Ανβυηενα, ιέζς ηςκ Βνεηακχκ ζοκδέζιςκ αλζςιαηζηχκ, ημοξ μπμίμοξ γήηδζε ηαζ
ζοκάκηδζε ζημκ Σαφβεημ, έζηεζθε βναπηή ακαθμνά ζηδκ Δλυνζζηδ Δθθδκζηή
Κοαένκδζδ ηαζ ημ ΢οιιαπζηυ ΢ηναηδβείμ Μέζδξ Ακαημθήξ (΢ΜΑ) βζά ημκ
ημιιμοκζζηζηυ ηίκδοκμ ζηδκ Δθθάδα. Πνμεζδμπμίδζε ημ ΢ΜΑ υηζ δίδμκηαξ υπθα
ζημκ ΔΛΑ΢, μοζζαζηζηά αμδεμφζακ ηδκ επζηνάηδζδ ημο ημιιμοκζζιμφ ζηδκ
Δθθάδα. Δίπε πμθθέξ θμνέξ εηθνάζεζ ηδ βκχιδ υηζ ημ έδαθμξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο δεκ
πνμζθενυηακ βζά ιεβάθεξ επζπεζνήζεζξ εκακηίμκ ηςκ Γενιακχκ, ηαζ έηζζ δεκ
εδζηαζμθμβείημ δ ζοβηέκηνςζδ πζθζάδςκ ακηανηχκ ημο ΔΛΑ΢. Έδςζε ζημζπεία ζημ
΢ΜΑ βζά ηα υπθα πμο μ ΔΛΑ΢ είπε ήδδ πάνεζ απυ ημοξ Ηηαθμφξ, πένακ ηςκ
νζθεέκηςκ ζ‟αοηυκ απυ ημ ΢ΜΑ, ηαζ ηα μπμία ζπμθίαζε υηζ δεκ ηα πνδζζιμπμζμφζακ
εκακηίμκ ηςκ Γενιακχκ βζαηί πμηέ δεκ είπακ πανυιμζα πνυεεζδ.

Σμ ηαθμηαίνζ ημο 1943, ζημκ Καημπζηυ Διθφθζμ, υηακ ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ

πμθειμφζε ημκ Δ΢, ηαζ ημκ μπμίμκ ηεθζηά δζέθοζε, πνμζπάεδζε κα δμθμθμκήζεζ
θοζζηά ηαζ δεζηά ηαζ ημκ ζοκηαβιαηάνπδ Παπαδυβηςκα. Άκδνεξ ηδξ ΟΠΛΑ
Καθαιάηαξ ημο έζηδζακ εκέδνεξ δφμ θμνέξ ζε ιεηαηζκήζεζξ ημο ιεηαλφ ηδξ μζηίαξ
ημο ηαζ ηδξ ΢ηναηζςηζηήξ Γζμίηδζδξ Καθαιάηαξ, αθθά απέηοπακ κα ημκ
δμθμθμκήζμοκ. Γζεζχεδ βζαηί είπε πάκηα ιαγί ημο ςξ ζςιαημθφθαηεξ θίβμοξ
εεεθμκηέξ πνχδκ ζηναηζχηεξ ημο. ΢ηδ ζοκέπεζα μζ ημιιμοκζζηέξ ημκ ζοημθάκηδζακ
υηζ δήεεκ οπέβναρε ΢φιθςκμ ιε ημοξ Ηηαθμφξ ςξ ακηζπνυζςπμξ ημο Δ΢.

Μεηά ηδ δμθμθμκία άθθςκ αλζςιαηζηχκ ζηδκ Καθαιάηα ηαζ ηζξ επακαθαιαακυιεκεξ

απεζθέξ εκακηίμκ ημο ζδίμο ηαζ ηδξ μζημβεκείαξ ημο, ακεπχνδζε ιε ηδκ μζημβέκεζά ημο
ηαζ ανηεημφξ αηυιδ αλζςιαηζημφξ βζά ηδκ Αεήκα ανπέξ Οηηςανίμο ημο 1943. Σδκ
άκμζλδ ημο 1944, υηακ δ ηοαένκδζδ ημο Ράθθδ θάιαακε επακεζθδιέκεξ εηθήζεζξ απυ
ηδκ Πεθμπυκκδζμ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ, ημκ πνυηεζκε ζημοξ
Γενιακμφξ ςξ δζμζηδηή ηδξ Β‟ Γζμίηδζδξ Υςνμθοθαηήξ Πεθμπμκκήζμο, ιε έδνα ηδκ
Σνίπμθδ. Ο Γενιακυξ υιςξ ζηναηδβυξ πμο ήηακ οπεφεοκμξ βζά ηδκ Πεθμπυκκδζμ
δεκ ημκ δεπυηακ, επεζδή ήηακ «θακαηζηυξ ααζζθυθνμκαξ ηαζ θίθμξ ηςκ Βνεηακχκ»,
έςξ υημο δζεηάπεεζ κα ημκ δεπεεί απυ ημκ ακχηενυ ημο ζηναηδβυ, δζμζηδηή ημο

9
΢χιαημξ ΢ηναημφ. Έηζζ, εβηαηαζηάεδηε μ Παπαδυβηςκαξ ζηδκ Σνίπμθδ, επζηεθαθήξ
ημο εηεί ΣΑ, ηαζ εηείκςκ ζηδ Λαηςκία ηαζ ζηδκ Μεζζδκία. Απυ πμθθμφξ έπεζ
οπμζηδνζπεεί υηζ βζά ηδκ ακάθεζρδ ηδξ πνςημαμοθίαξ κα μνβακχζεζ αοηά ηα ΣΑ, μ
Παπαδυβηςκαξ είπε θάαεζ ηδκ έβηνζζδ ηςκ Βνεηακχκ αθθά ηαζ ηδξ ελυνζζηδξ
Δθθδκζηήξ Κοαένκδζδξ, πςνίξ υιςξ πμηέ κα πανμοζζαζεεί ηαιία απυδεζλδ βζ αοηυ.

Ο ζοκηαβιαηάνπδξ Παπαδυβηςκαξ ζημηχεδηε ζημ Γμοδί απυ «αδέζπμηδ» ζθαίνα

ημκ Γεηέιανζμ ημο 1944.

2. Ίιαξρνο Σειέκαρνο Βξεηηάθνο.

Ο ίθανπμξ Βνεηηάημξ λεηίκδζε ηδκ ηαημπζηή ημο δνάζδ ζηδ Λαηςκία, απυ ηζξ ηάλεζξ
ημο ΔΑΜ ηαηέπςκ ηδ εέζδ ημο ζηναηζςηζημφ οπεφεοκμο ιε έδνα ημ Γφεεζμ. Γεκ
άνβδζε υιςξ κα δζαηνίκεζ ηδκ ελάνηδζδ ημο ΔΑΜ απυ ημ ΚΚΔ, ηαζ απεπχνδζε. ΢ηδ
ζοκέπεζα μνβάκςζε ιε ζοιπαηνζχηεξ ημο Μακζάηεξ ιζηνυ έκμπθμ ηιήια Ακηίζηαζδξ
ζημκ Σαφβεημ, ιένμξ ηδξ Ονβάκςζδξ Δ΢. Καε‟μδυκ πνμξ ημκ Βυνεζμ Σαφβεημ βζά κα
εκςεεί ιε άθθεξ μιάδεξ ημο Δ΢ δέπηδηε ζηδ Βαζζθζηή ημο Σαοβέημο επίεεζδ
πμθθαπθάζζςκ δοκάιεςκ ημο ΔΛΑ΢, πμο δζέθοζακ ηδκ Οιάδα ημο ηαζ πνμηάθεζακ
εφιαηα ιεηαλφ ηςκ μπμίςκ μ ζαηνυξ ΢εθενζάδδξ, μ μπμίμξ πζάζεδηε αζπιάθςημξ ηαζ
εζθάβεζ.

Ο Βνεηηάημξ έβζκε μ οπανπδβυξ ημο Δ΢, ηάης απυ ημκ ζοκηαβιαηάνπδ Αεακάζζμ
Γζακκαηυπμοθμ. ΋ηακ μ Γζακκαηυπμοθμξ ιαγί ιε ημκ θμπαβυ Νζημθυπμοθμ –
ιεηέπεζηα ημνοθαίμ ζηέθεπμξ ημο ΔΛΑ΢ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ- οπέβναρακ ημ
ηαηάπηοζημ ΢φιθςκμ Γονναπίμο ιε ημκ ΔΛΑ΢, ιε ημ μπμίμ μοζζαζηζηά έεεζακ ημκ
Δ΢ ηάης απυ ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢, μ Βνεηηάημξ ανέεδηε ζε δφζημθδ εέζδ. Ζ πνχηδ ημο
ζηέρδ, υπςξ ηαζ ηςκ πενζζζμηένςκ αλζςιαηζηχκ ημο Δ΢, ήηακ κα ιδκ ημ δεπεεί.
Σεθζηχξ πείζεδηε απυ ημκ Γζακκαηυπμοθμ κα ημ δεπεεί, πάνζκ ηδξ εεκζηήξ εκυηδημξ.

΢ε θίβεξ εαδμιάδεξ μ Γζακκαηυπμοθμξ ακηεθήθεεζ υηζ έπεζε εφια ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢

ηαζ εβηαηέθεζρε ημ αμοκυ, επακεθεχκ ζημ ζπίηζ ημο, ζηδκ Καθαιάηα υπμο
παναδυλςξ πμηέ δεκ ηαηαδζχπεδηε απυ ηδκ ΟΠΛΑ ή ημκ ΔΛΑ΢ υηακ μ ηεθεοηαίμξ
ηαηέθααε ηδκ πυθδ. Συηε, μ Βνεηηάημξ, ιε ηδκ ζφιθςκμ βκχιδ ηαζ ηςκ Βνεηακχκ
αλζςιαηζηχκ ζοκδέζιςκ απεηήνολε ημ ΢φιθςκμ ημο Γονναπίμο. Με έκα ζδιακηζηυ
ηιήια ημο Δ΢, αάδζζε αυνεζα ζηδκ Ανηαδία ηαζ εκχεδηε ηεθζηά ιε ηδκ έκμπθδ
Ακηζζηαζζαηή Ονβάκςζδ ημο ηαβιαηάνπδ Υνήζημο Καναπάθζμο πμο είπε λεηζκήζεζ
απυ ηδκ Ζθεία.

Μαγί μνβάκςζακ ημ ηεθεοηαίμ έκμπθμ ηιήια εηηυξ ΔΛΑ΢ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ, ημ

Σάβια Καναπάθζμο – Βνεηηάημο δοκάιεςξ 700-800 ακδνχκ ιε πάκς απυ 100
ιυκζιμοξ ηαζ εθέδνμοξ αλζςιαηζημφξ ζηδ δφκαιή ημο. Σμ Σάβια δέπεδηε
επακεζθδιέκεξ επζεέζεζξ απυ ημκ ΔΛΑ΢, μ Καναπάθζμξ* ηναοιαηίζεδηε ηαζ
ζοκεθήθεεζ αζπιάθςημξ. Ζ δφκαιδ ημο Σάβιαημξ δζεζπάζεεζ ζε πμθθά ιζηνά
ηιήιαηα, ηαζ μ Βνεηηάημξ ιε 75 πενίπμο Μακζάηεξ ηαηεοεφκεδηε κυηζα πνμξ ηδκ
παναθία ηδξ Μεζζδκζαηήξ Μάκδξ. Οζ Βνεηακμί ζφκδεζιμζ ημκ είπακ εθμδζάζεζ ιε
150 πνοζέξ θίνεξ βζά ηδκ εκμζηίαζδ πθμίμο κα ιεηαθενεμφκ ζηδ Βυνεζμ Αθνζηή. ΢ηδκ
Παθζυπςνα υιςξ ηδξ Καθαιάηαξ δέπεδηακ ηδκ επίεεζδ πμθθαπθαζίαξ δφκαιδξ ημο
ΔΛΑ΢. Σμ ηιήια ημο Βνεηηάημο είπε πμθθά εφιαηα, ηαζ ιεηά ημ ηέθμξ ηςκ
πονμιαπζηχκ ημοξ υζμζ γμφζακ πζάζηδηακ αζπιάθςημζ.

Ο ίθανπμξ Βνεηηάημξ ιε αανεζά ηναφιαηα ηαζ μ οπμθμπαβυξ Παηζάημξ ιε

εθαθνυηενα, ιαγί ιε 25 αηυιδ ακηάνηεξ ημο Δ΢ μδδβήεδηακ ζημ ιμκαζηήνζ ηδξ

10
Γίιζμααξ, ζημκ Σαφβεημ, ημ μπμίμ ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢ πνδζζιμπμζμφζακ ςξ ΢ηναηυπεδμ
Κναημοιέκςκ πμθζηζηχκ ακηζπάθςκ. Δηεί ιεηέθενακ ζε θίβεξ διένεξ ηαζ ημκ
ανπζιακδνίηδ Κμηηίκδ**, μ μπμίμξ εκχ είπε δζαθφβεζ ζηδκ Παθζυπςνα ηαζ ηνοαυηακ
ζηδκ Καθαιάηα, ηάπμζμξ ημκ ηαηέδςζε ζηδκ ΟΠΛΑ. ΋θμζ μζ αζπιάθςημζ, πθδκ ηνζχκ
απθχκ ακηανηχκ πμο ηαηεηάβδζακ ζημκ ΔΛΑ΢, δμθμθμκήεδηακ εκ ροπνχ ημ
επυιεκμ δζάζηδια απυ ημκ ΔΛΑ΢. Πμθθμί, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ Κμηηίκδ,
Βνεηηάημο, ηαζ ημο Παηζάημο, ααζακίζεδηακ πνζκ δμθμθμκδεμφκ.

(*) Ο ηαβιαηάνπδξ Υνήζημξ Καναπάθζμξ «δζηάζηδηε» απυ «ζηναημδζηείμ» ημο

ΔΛΑ΢, πανά ηζξ έκημκεξ δζαιανηονίεξ ηςκ Βνεηακχκ ζοκδέζιςκ. Καηαδζηάζηδηε ζε
εάκαημ, αθθά ημο «δυεδηε ακαζημθή». Πανά ηδκ οπμηζεέιεκδ ακαζημθή,
δμθμθμκήεδηε απυ ημκ ΔΛΑ΢ ηδκ 15δ Γεηειανίμο 1943, έλς απυ ημ πςνζυ Γεςνβίηζζ
ημο Σαοβέημο.

(**) Ο ανπζιακδνίηδξ Κμηηίκδξ είπε ηαηαθφβεζ ζημ Σάβια Καναπάθζμο – Βνεηηάημο

απυ ηδκ Ανβμθίδα, υηακ μ ΔΛΑ΢ δζέθοζε ημ ηιήια ηςκ ηαβιαηανπχκ Βαγαίμο ηαζ
Πνμημπίμο.

3. Σαγκαηάξρεο Παλαγηώηεο ΢ηνύπαο

Ο ηαβιαηάνπδξ Πακαβζχηδξ ΢ημφπαξ, απυ ηδ Λεφηδ (παθαζά Μμογμφζηα)

Γανβαθζάκςκ, απυ ζηναηζχηδξ ζηδκ Μαηεδμκία ζημκ Α΄ Παβηυζιζμ Πυθειμ,
πνμήπεεζ ζε ακεοπμθμπαβυ επ‟ ακδναβαεεία ηαζ έθεαζε ζημ ααειυ ημο θμπαβμφ ζηδ
Μζηναζζαηζηή εηζηναηεία, υπμο ηναοιαηίζηδηε ηνεζξ θμνέξ. Απεηάπεεζ απυ ημ
ζηνάηεοια ημ 1923 ςξ ααζζθυθνςκ, αθθά ηαηεηάβεζ ςξ εεεθμκηήξ ζημκ πυθειμ ηδξ
Αθαακίαξ ημ 1940, ηαζ οπδνέηδζε ιε ημ ααειυ ημο ηαβιαηάνπδ ςξ δζμζηδηήξ
Σάβιαημξ πεγζημφ πνχηδξ βναιιήξ οπυ ημκ ζοκηαβιαηάνπδ Παπαδυβηςκα.

Σμ 1943 μνβάκςζε δζηυ ημο έκμπθμ ηιήια ζηδκ μνεζκή Σνζθοθία, ημ μπμίμ υιςξ
ακήηε ζηδκ ιαβάθδ Παηνζςηζηή Ονβάκςζδ Ακηίζηαζδξ Δ΢, ηςκ Γζακκαηυπμοθμο –
Βνεηηάημο. Σεεείξ πνμ ημο δζθθήιαημξ κα ιπεί ζημκ ΔΛΑ΢ ή κα δζαθφζεζ ημ ηιήια
ημο, εθθείρεζ ανηεηχκ πμθειμθμδίςκ πνμηίιδζε ηδ δεφηενδ θφζδ ηαζ ημκ ΢επηέιανζμ
1943 επέζηνερε ζημ πςνζυ ημο ηδκ Λεφηδ. Πανά ηδκ ηοπζηή επζθμβή πμο ημο εδυεεζ,
ηα ιεηέπεζηα βεβμκυηα δείπκμοκ υηζ δ άνκδζή ημο κα ηαηαηαβεί ζημκ ΔΛΑ΢ ημκ
ζδιάδερε βζά εάκαημ. Σμ ΔΑΜ, αθμφ πνχηα απέηοπε ζε δου απυπεζνεξ κα ημκ
ζοθθάαεζ ή κα ημκ ζημηχζεζ ζημ ηαλίδζ ημο ζηδκ Καθαιάηα, πμο πήβε βζά κα
ζοκακηήζεζ ημκ Παπαδυβηςκα, έζηεζθε εκακηίμκ ημο μθυηθδνδ δζθμπία ημο ΔΛΑ΢
ηαζ ηδκ ΟΠΛΑ Γανβαθζάκςκ. ΢ηζξ 11 ΢επηειανίμο 1943 δζελήπεεζ πμθφςνμξ θμκζηή
ιάπδ ζηδ Λεφηδ, ηάδηε εη εειεθίςκ ημ παηνζηυ ζπίηζ ημο ΢ημφπα, αθθά μ
ηαβιαηάνπδξ ηαηυνεςζε κα δζαθφβεζ, εκχ μζ δζχηηεξ ημο πίζηεοακ υηζ είπε
απμηεθνςεεί.

Μεηά απυ δου ιήκεξ πενίπμο, μ ζοκηαβιαηάνπδξ Παπαδυβηςκαξ, μ μπμίμξ εκ ης

ιεηαλφ είπε ιεηαηζκδεεί ζηδκ Αεήκα, έιαεε υηζ είκαζ γςκηακυξ μ ΢ημφπαξ ηαζ γήηδζε
ηδ αμήεεζα ηςκ Γενιακχκ. Οζ Γενιακμί μνβάκςζακ επζπείνδζδ, ηαηέαδηακ ζηδ
πενζμπή ηδξ Λεφηδξ, πήνακ ημκ ΢ημφπα ηαζ ημκ ιεηέθενακ ζηδκ Αεήκα. Απυ εηεί μ
ηαβιαηάνπδξ ΢ημφπαξ ηαηέαδηε πάθζ ζηδκ Μεζζδκία ημκ Μάνηζμ ημο 1944.
Ονβάκςζε ηαζ δζμίηδζε ημ Σάβια Αζθαθείαξ Μεζζδκίαξ ιέ έδνα ημο ημκ Μεθζβαθά.
΢ηδ εέζδ αοηή πανέιεζκε ιέπνζ ημκ Αφβμοζημ ημο 1944. Συηε, ζε ζοκκεκυδζδ ιε ημκ
πνμσζηάιεκυ ημο ζοκηαβιαηάνπδ Παπαδυβηςκα, πανέδςζε ηδ δζμίηδζδ ημο
Σάβιαημξ ηαζ ιε θίβμοξ ζοιπαηνζχηεξ ημο μπθίηεξ ηαζ Κνήηεξ ζηναηζχηεξ ημο ζηδκ
Αθαακία, ηαηεοεφκεδηε ζημοξ Γανβαθζάκμοξ κα μνβακχζεζ εηεί κέμ ΣΑ. Η ίδξπζε

11
ηνπ λένπ ΣΑ έγηλε γηά λα κελ θάλνπλ αληίπνηλα νη Γεξκαλνί γηά ηα εθαηό θαη
πιένλ ζύκαηα πνπ είραλ ζηελ κεγάιε θαη επηηπρή ελέδξα ηνπ ΔΛΑ΢ ζηνπ
Μαλνύζνπ ην Γεθύξη, κεηαμύ Χώξαο θαη Γαξγαιηάλσλ.

΢ηδ δζήιενδ ιάπδ ηςκ Γανβαθζάκςκ ιε 3 ζοκηάβιαηα ηαζ έκα Ακελάνηδημ ηάβια ημο
ΔΛΑ΢, πμθειχκηαξ ζηδκ πνχηδ βναιιή μ ΢ημφπαξ πνμλέκδζε δεηάδεξ εφιαηα ζημκ
ΔΛΑ΢. Ζ ζηακυηδηά ημο ζηδ ζημπμαμθή, ιε ημ ημοθέηζ ηαζ ημ πζζηυθζ, έπεζ ιείκεζ
πανμζιζχδδξ ζηδκ πενζμπή ηαζ ιεηαλφ ηςκ ζοιπμθειζζηχκ ημοξ. ΢ημ ηέθμξ ηδξ ιάπδξ
ηναοιαηίζηδηε ηαζ μ ίδζμξ ζημ πυδζ. Πανά ηαφηα, δζέθοβε πεγυξ ζηδκ Πφθμ ηαζ
εβηαηαζηάεδηε ζημ ζζπονυ ηάζηνμ ηδξ πυθδξ ιε υζμοξ μπθίηεξ ημο Σάβιαημξ
δζέθοβακ απυ ημοξ Γανβαθζάκμοξ, ζοκ ημκ θυπμ πμο είπε έδνα ηδκ Πφθμ ηαζ δεκ είπε
ζοιιεηάζπεζ ζηδ ιάπδ ηςκ Γανβαθζάκςκ. Πζεζεείξ απυ ηδκ δβεζία ηςκ ηαημίηςκ ηδξ
πυθδξ ηαζ ημοξ αλζςιαηζημφξ ημο θυπμο ηδξ Πφθμο, ζοιθχκδζε κα ιδκ πνμαάθεζ
πεναζηένς ακηίζηαζδ ζημκ ΔΛΑ΢. Πανά ηζξ επίιμκεξ πνμηνμπέξ αλζςιαηζηχκ ηαζ
θίθςκ ημο κα δζαθφβεζ δζά εαθάζζδξ, υπςξ έηακακ πμθθμί άθθμζ, ανκήεδηε κα
εβηαηαθείρεζ ημοξ άκδνεξ ημο. Σεθζηχξ, υηακ δζέηαλε κα ακμίλμοκ ηδκ πφθδ ημο
ηάζηνμο βζά κα εζζέθεμοκ μζ ακηάνηεξ ημο ΔΛΑ΢, αοημηηυκδζε ιε ημ πνμζςπζηυ ημο
πζζηυθζ. Σμ άροπμ ζχια ημο οπέζηεζ δζαθυνςκ εζδχκ πνμζαμθέξ απυ ηαπεηάκζμοξ
ηαζ ακηάνηεξ ημο ΔΛΑ΢.

Χξ παναηηήναξ μ ηαβιαηάνπδξ Πακαβζχηδξ ΢ημφπαξ δεκ είπε ηακέκα απυ ηα ζοκήεδ

βκςνίζιαηα ηςκ αλζςιαηζηχκ εηείκδξ ηδξ επμπήξ. Ήηακ εοβεκήξ, ιεζθίπζμξ,
ιεηνζμπαεήξ, θζβμιίθδημξ, μθεζβανηήξ, εκέπκεε ημκ ζεααζιυ ζημοξ άκδνεξ ημο, υπζ
ημκ θυαμ. Ήηακ εκακηίμκ ηδξ αίαξ εκακηίμκ αιάπςκ ηαζ ακηζπάθςκ αζπιαθχηςκ, ηαζ
δεκ επέηνεπε ημ παναιζηνυ πθζάηζζημ απυ ημοξ άκδνεξ ημο. Οζ θίβεξ -2 ή 3-
εηηεθέζεζξ ακηζπάθςκ (ιεθχκ ηδξ ΟΠΛΑ) πμο έβζκακ απυ ημ ΣΑ Μεθζβαθά ηαζ ιία
απυ ημ ΣΑ Γανβαθζάκςκ, έβζκακ εκ αβκμία ημο απυ αλζςιαηζημφξ ηαζ άκδνεξ ημο ςξ
ακηίπμζκα βζά θυκμοξ ζοββεκχκ ημοξ απυ ηα εφιαηα.

4. Σαγκαηάξρεο Γεώξγηνο Κνθθώλεο

΢ημοξ ακςηένς ηνεζξ αλζςιαηζημφξ, ηαζ ημκ ηαβιαηάνπδ Υνήζημ Καναπάθζμ*, βζά
ημκ μπμίμκ ακαθένεδηα εκ ζοκημιία ακςηένς, ζηέθεπμξ ηδξ ακηζΔΑΜζηήξ πηένοβαξ
ήηακ ηαζ μ ηαβιαηάνπδξ Γεχνβζμξ Κμηηχκδξ. Καζ αοηυξ, υπςξ μ Βνεηηάημξ είπε
λεηζκήζεζ ηδ δνάζδ ημο ςξ ιέθμξ ημο ΔΑΜ. Γζαθςκήζαξ υηακ δζεπίζηςζε ηδκ
ελάνηδζή ημο απυ ημ ΚΚΔ, ιεηαηζκήεδηε ζηδκ πενζμπή ηδξ Οθοιπίαξ ηαζ εκηάπεδηε
ζηδκ ήδδ μνβακςιέκδ Δεκζηή Ονβάκςζδ Ακηίζηαζδξ ημο θμπαβμφ Γζχνβμο
Καναπάθζμο. Λυβς ααειμφ έβζκε μ ακεπίζδιμξ ζηναηζςηζηυξ δζμζηδηήξ ηδξ
μνβάκςζδξ, δ μπμία επίζδξ ιεηείπε ζημκ Δ΢ ηςκ Γζακκαηυπμοθμο – Βνεηηάημο. Ο
Κμηηχκδξ ήηακ επζηεθαθήξ ημο ηιήιαημξ ημο Δ΢ πμο δηηήεεζ απυ ημκ ΔΛΑ΢ ζηδκ
πνχηδ ιεβάθδ ιάπδ ημο Καημπζημφ Διθφθζμο ζηδκ Πεθμπυκκδζμ, ζηδ Γάνδζηζα ηδξ
Οθοιπίαξ, ζηζξ 6 Αοβμφζημο 1943.

Καηυνεςζε κα δζαθφβεζ ηδκ αζπιαθςζία ηαζ ημκ εάκαημ, δζαθοβχκ ζηδκ Αεήκα.
Δπέζηνερε ηδκ άκμζλδ ημο 1944, υπςξ ηαζ μ Παπαδυβηςκαξ ηαζ μ ΢ημφπαξ, ςξ
δζμζηδηήξ ημο Σάβιαημξ Αζθαθείαξ ημο Πφνβμο. Ώκ θακαηζηυξ ααζζθυθνςκ, ηδκ ίδζα
διένα πμο έθοβακ μζ Γενιακμί απυ ημκ Πφνβμ ζηζξ 4 ΢επηειανίμο 1944, ιε
διενήζζα δζαηαβή ηαζ μιζθία ημο απυ ημ Γδιανπζαηυ ιέβανμ, δζεηήνολε ηδκ πίζηδ
ημο ζημ Βαζζθέα Γεχνβζμ Β΄ ηαζ έεεζε ημ ΣΑ ζηζξ δζαηαβέξ ηδξ ηοαένκδζδξ Δεκζηήξ
Δκυηδημξ ημο Γεςνβίμο Παπακδνέμο. Πνμζπάεεζά ημο κα ηναηήζεζ ημκ ΔΛΑ΢ έλς
ημο Πφνβμο ιε ηαοηυπνμκδ παναιμκή ημο ΣΑ εκηυξ ηςκ ζηναηχκςκ ημο απέηοπε, ηαζ
μ ΔΛΑ΢ επεηέεεζ ζηδκ πυθδ. ΢ηδ ιάπδ πμο αημθμφεδζε ηδκ επίεεζδ ημο ΔΛΑ΢, έκα

12
απυ ηα πνχηα εφιαηα ήηακ μ ίδζμξ μ Κμηηχκδξ. ΢ημηχεδηε ηαε‟μδυκ πνμξ ημ
ιέηςπμ, απυ ηάπμζμ ιέθμξ ηδξ πέιπηδξ θάθθαβαξ πμο δνμφζε ζημ εζςηενζηυ ηδξ
άιοκαξ.

ΔΡ.: ΢πγθεθξηκέλα γηα ηα Σάγκαηα Αζθαιείαο, πνηνί αθξηβώο εληάρζεθαλ ηειηθά

ζε απηά θαη πνηνί ήηαλ νη ζθνπνί ηνπο; ΢πλήζσο επηθξαηεί ε άπνςε όηη ζε απηά
εληάρζεθαλ εγθιεκαηηθά ζηνηρεία, άιινη “γηα έλα θνκκάηη ςσκί” θ.ά. Δζείο θάλεηε
θάπνηνλ δηαρσξηζκό; Τπήξραλ ζπγθεθξηκέλα γλσξίζκαηα ζε ζρέζε κε ηνπο
ζρεκαηηζκνύο άιισλ πεξηνρώλ (Αζελώλ, ΢ηεξεάο Διιάδαο θιπ); Οη ηζηνξηθνί ηεο
Αξηζηεξάο, νλνκάδνπλ όινπο ηνπο δνζίινγνπο ηαγκαηαζθαιήηεο. Έηζη ζα
αθνύζνπκε γηα παξάδεηγκα ΣΑ Θεζζαινλίθεο, ΣΑ Παλνξάκαηνο, ΣΑ Νηγξίηαο θιπ.
Τπήξραλ όλησο Σάγκαηα ζηε Β. Διιάδα; Γηαηί δηαζηξεβιώλεηαη θαη ζπγρέεηαη ε
ηζηνξηθή αιήζεηα;

ΑΠ.: Γεκ οπμζηδνίγς υηζ είιαζ εζδζηυξ ιεθεηδηήξ ημο εέιαημξ ηςκ Σαβιάηςκ
Αζθαθείαξ. Γζά ηζξ ακάβηεξ ημο αζαθίμο ιμο «Μαησκέλεο Μλήκεο 1940-45»,
ενεφκδζα ηα ζπεηζηά ιε ηδ δδιζμονβία, θεζημονβία, ηαζ ζοιπενζθμνά ηςκ
ζοβηεηνζιέκςκ Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ ηδξ κμηζμδοηζηήξ Πεθμπμκκήζμο, ηαζ
ακαθένμιαζ επ‟αοηχκ ζηα ζπεηζηά ηεθάθαζα. Οπςζδήπμηε υιςξ, απυ ηδκ ένεοκα
αοηή πζζηεφς υηζ έπς απμηηήζεζ ιζά πμθφ ηαθή ζδέα ημο θαζκμιέκμο ηςκ Σαβιάηςκ
Αζθαθείαξ βζά μθυηθδνδ ηδκ Πεθμπυκκδζμ, εηεί αηνζαχξ πμο ακεπηφπεδζακ ηαηά
ανηεηέξ πζθζάδεξ ηδκ άκμζλδ ηαζ ημ ηαθμηαίνζ ημο 1944.

Μέπνζ ημκ ΢επηέιανζμ 1943 ηαζ ηδκ ζοκεδημθυβδζή ηδξ, δ Ηηαθία ήηακ δ ηαημπζηή
δφκαιδ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ υπςξ ηαζ ζημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ πχναξ. ΢‟αοηήκ ηδκ
Ηηαθμηναημφιεκδ γχκδ είπακ δζαηδνδεεί μζ δοκάιεζξ ηδξ Δθθδκζηήξ Υςνμθοθαηήξ,
ηαζ ιαγί ιε ηζξ Ηηαθζηέξ δοκάιεζξ ελαζημφζακ ηαεήημκηα αζηοκυιεοζδξ αθθά ηαζ
δίςλδξ ημο ημιιμοκζζιμφ. Ζ δίςλδ ημο ημιιμοκζζιμφ δεκ ήηακ ηάηζ ηαζκμφνβζμ
ζηδκ Δθθάδα. Δίπε βίκεζ ιένμξ ηςκ ηαεδηυκηςκ ηςκ Αζηοκμιζηχκ Γοκάιεςκ ηδξ
πχναξ απυ ηδκ επμπή ηςκ ηοαενκήζεςκ Δθεοεενίμο Βεκζγέθμο ηαζ ηδκ ρήθζζδ ημο
κυιμο ημο Ηδζχκοιμο. Φοζζηά δ ίδζα πμθζηζηή ζοκεπίζεδηε ιε αηυιδ ιεβαθφηενδ
μλφηδηα ηδκ πενίμδμ ηδξ δζηηαημνίαξ Μεηαλά.

Καεχξ υιςξ ζηδκ Καημπή ημ ΚΚΔ είπε ηαθοθεεί υπζζεεκ ημο πέπθμο ημο ΔΑΜ ηαζ
ημο ΔΛΑ΢, μπμζαδήπμηε εκένβεζα εκακηίμκ ημο ημιιμοκζζιμφ απυ ηδκ Υςνμθοθαηή
ή μπμζμκδήπμηε άθθμκ εφημθα πανμοζζαγυηακ ςξ ζηνεθμιέκδ εκακηίμκ ηδξ
Ακηίζηαζδξ. Πνέπεζ υιςξ κα θεπεεί υηζ ηδκ πενίμδμ ηδξ Καημπήξ, δ Υςνμθοθαηή
δεκ έδεζπκε ηδκ ίδζα πνμεοιία ζηδ δίςλδ ημο ημιιμοκζζιμφ. Τπάνπμοκ πθδεχνα απυ
ιανηονίεξ, ζφιθςκα ιε ηζξ μπμίεξ δ Υςνμθοθαηή πνμθφθαζζε ημιιμοκζζηέξ είηε
εζδμπμζχκηαξ ημοξ βζά επζηείιεκδ ζφθθδρδ απυ ημοξ Ηηαθμφξ ή δίδμκηαξ ρεοδείξ
πθδνμθμνίεξ πνμξ ηζξ ζηαθζηέξ ανπέξ ηαημπήξ.

Οπςζδήπμηε υιςξ δ ζοκφπανλδ ηδξ Υςνμθοθαηήξ ιε ηζξ δοκάιεζξ ηαημπήξ ηδξ

Ηηαθίαξ ήηακ πνυαθδια βζά ηδκ Υςνμθοθαηή ηαζ εοηαζνία βζά ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ.
΢ημκ Καημπζηυ Διθφθζμ πμο λέζπαζε ημ ηαθμηαίνζ ημο 1943 ζηδκ Πεθμπυκκδζμ ηαζ
ηαηέθδλε ζηδ δζάθοζδ ημο Δ΢ ηαζ ηςκ άθθςκ Παηνζςηζηχκ Ονβακχζεςκ
Ακηίζηαζδξ, ζοπκυξ ζηυπμξ ημο ΔΛΑ΢ ήηακ ηαζ δ Υςνμθοθαηή. Δζδζηά υιςξ βζά ηδ
Υςνμθοθαηή, δ ζεζνά ηδξ ήνεε ιεηά ηδκ απμπχνδζδ ημο Ηηαθζημφ ζηναημφ ηαημπήξ.
Συηε επζηεθέζεδηε δ δζάθοζδ υθςκ ηςκ ζηαειχκ Υςνμθοθαηήξ ζηδκ φπαζενμ
Δθθάδα απυ ημκ ΔΛΑ΢, εηηυξ απυ ηζξ ιεβάθεξ πυθεζξ ζηζξ μπμίεξ οπήνπακ
Γενιακζηέξ θνμονέξ.

13
Έηζζ, δ επανπζαηή πχνα πέναζε ζηδκ απυθοηδ ηονζανπία ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ, ηαζ
θοζζηά ηαζ ηδξ ΟΠΛΑ, αθμφ μζ Γενιακμί δεκ είπακ μφηε ηζξ δοκάιεζξ αθθά μφηε ηαζ
ημ εκδζαθένμκ, ημοθάπζζημκ ανπζηά, κα αζπμθδεμφκ ιε ηδκ αζηοκυιεοζδ υθυηθδνδξ
ηδξ επζηνάηεζαξ. Δίκαζ ηυηε πμο ηαεδιενζκά ζηδκ Πεθμπυκκδζμ, ηαζ ζε άθθεξ
πενζμπέξ ηδξ Δθθάδμξ, θζθήζοπμζ, δδιμηναηζημί πμθίηεξ ζημπμπμζμφκηακ απυ ημοξ
ημιιμοκζζηέξ ςξ «πνμδυηεξ», ςξ «ακηίδναζδ» ηαζ ςξ «δμζίθμβμζ». Δηαθμφκημ ζε
ακάηνζζδ, ααζακίγμκηακ, ηαζ θοθαηίγμκηακ ζε ΢ηναηυπεδα ΢οβηέκηνςζδξ ημο
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢ ή εδμθμθμκμφκημ. Δίκαζ δ Α΄ Πενίμδμξ Κυηηζκδξ Σνμιμηναηίαξ, πμο
ηνάηδζε ιέπνζ ηδκ απεθεοεένςζδ. ΋ζμζ ηάημζημζ ηδξ επανπίαξ είπακ ηδ δοκαηυηδηα,
δζέθεοβακ ζηδκ Αεήκα ηαζ ζηζξ άθθεξ ιεβάθεξ πυθεζξ βζά πνμζηαζία.

Σδκ ίδζα πενίμδμ, πνμξ ημ ηέθμξ ημο 1943 ηαζ ηζξ ανπέξ ημο 1944, άνπζζακ κα
δζαθαίκμκηαζ ηαεανά ηαζ δφμ επενπυιεκα βεβμκυηα βζά ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ μπμίςκ
δ δμζζθμβζηή ηοαένκδζδ ημο Ράθθδ πνμζπάεδζε κα πνμεημζιαζεεί. Πνχημκ,
θαζκυηακ υηζ ήηακ εέια πνυκμο δ απμπχνδζδ ημο Γενιακζημφ ζηναημφ, πμο εα
έθαζνκε ηαζ ημ ηέθμξ ηδξ πνμζηαζίαξ ηδκ μπμία πανείπε ζηδ δμζζθμβζηή ηοαένκδζδ.
Γεφηενμκ, μ ΢μαζεηζηυξ ζηναηυξ πθδζίαγε ζοκεπχξ ηα αυνεζα ζφκμνα ηδξ Δθθάδμξ,
ηαζ ακαιεκυηακ υηζ εα αμδεμφζε ημκ ΔΛΑ΢ κα ηαηαθάαεζ ηδκ ελμοζία. (Ζ ζοιθςκία
ηςκ «πμζμζηχκ» ιεηαλφ Σζχνηζζθ ηαζ ΢ηάθζκ έβζκε πμθφ ανβυηενα). Σαοηυπνμκα,
άνπζζακ κα θεάκμοκ εηηθήζεζξ απυ ηζξ επανπίεξ, ηαζ κα βίκμκηαζ πζέζεζξ απυ ημοξ
θοβάδεξ ζηδκ Αεήκα πνμξ ηδκ ίδζα ηοαένκδζδ βζά πνμζηαζία απυ ημ
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ.

Οζ ακςηένς ηνεζξ πανάβμκηεξ θαίκεηαζ υηζ μδήβδζακ ημκ Ράθθδ ζηδκ μνβάκςζδ ηςκ
Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ, ή ημοθάπζζημκ ήηακ απυ ημοξ ααζζημφξ θυβμοξ ηδξ
δδιζμονβίαξ ημοξ. Αοηυ πμο είκαζ αέααζμ, είκαζ υηζ μ ηνίημξ πανάβμκηαξ –μζ
εηηθήζεζξ ημο δδιμηναηζημφ θαμφ βζά πνμζηαζία απυ ηδκ Κυηηζκδ Σνμιμηναηία –
ήηακ αοηυξ πμο πνμηάθεζε ηδκ δδιζμονβία ηαζ εηνδηηζηή αφλδζδ ηδξ δφκαιδξ ηςκ
Σαβιάηςκ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ. Οζ ιμκάδεξ αοηέξ, ημοθάπζζημκ ζηδ εεςνία,
αμδεμφζακ ηαζ ημοξ δφμ, ημοξ Γενιακμφξ ηαζ ηδ δμζζθμβζηή ηοαένκδζδ. Σμοξ
Γενιακμφξ, ημοξ αμδεμφζακ κα πενζμνίζμοκ ηδ δνάζδ ημο ΔΛΑ΢, ηαζ βζά ηδκ
ηοαένκδζδ ημο Ράθθδ ήηακ ιζά έημζιδ ζηναηζςηζηή δφκαιδ κα ακηζζηαεεί ζημοξ
ημιιμοκζζηέξ ιεηά ηδκ απεθεοεένςζδ. Σαοηυπνμκα, ηδξ έδζκε ηδ δοκαηυηδηα κα
θακεί άιεζα πνήζζιδ ζηδκ πθεζμρδθία ημο θαμφ πμο οπέθενε ηδκ ηνμιμηναηία ηςκ
ημιιμοκζζηχκ.

Οζ Γενιακμί υιςξ δεκ θαίκεηαζ υηζ ήηακ πνυεοιμζ κα δεπεμφκ ηδκ ζοβηνυηδζδ ηςκ
Σαβιάηςκ απυ ηδκ δμζζθμβζηή ηοαένκδζδ, βζαηί πνμθακχξ πίζηεοακ υηζ ζε δεδμιέκδ
ζηζβιή εα ηάζζμκηακ ιε ημοξ Βνεηακμφξ ηαζ ημοξ άθθμοξ ζοιιάπμοξ, ηαζ εκακηίμκ
ημοξ. Ο Ράθθδξ πνδζζιμπμίδζε ηδκ Κυηηζκδ Σνμιμηναηία ημο ΔΑΜ/ΔΛΑ΢ ηαζ ηδκ
ακάπηολδ ηδξ δφκαιδξ ημο ΔΛΑ΢ βζά κα επζηφπεζ ηδκ ζοβηαηάεεζδ ηςκ Γενιακχκ,
έζης ηαζ ζηδκ ιζζή δφκαιδ απυ αοηή πμο γδημφζε. ΢ε ιζά επζζημθή ημο πνμξ ημκ
Γενιακυ δζμζηδηή ημο Nμηίμο Σμιέα, ζηναηδβυ Speidel, ηδξ 19δξ Γεηειανίμο 1943
πμο δζαιανηφνεηαζ βζά ηζξ Γενιακζηέξ εηηεθέζεζξ αεχςκ αιάπςκ ζηα Καθάανοηα, ημ
Κμιιέκμ, ημ Μμκμδέκδνζ ηαζ άθθεξ ημπμεεζίεξ, ςξ ακηίπμζκα επζεέζεςκ ακηανηχκ,
πνμςεεί ηδκ ζδέα κα ακαπηοπεμφκ ηα Σάβιαηα ςξ ακηίπαθμξ ημο ΔΛΑ΢. Ακαθένεζ υηζ
ζηδκ Αεήκα είπακ ήδδ ακαθάαεζ δνάζδ εκακηίμκ ηςκ ημιιμοκζζηχκ, ηαζ υηζ ζπεδίαγε
κα ηα επεηηείκεζ ηαζ ζηζξ επανπίεξ ιε ζηυπμ κα απμηνέπμοκ επζεέζεζξ εκακηίμκ ηςκ
Γενιακχκ, χζηε αοημί κα ιδκ πνμπςνμφκ ζε ακηίπμζκα εκακηίμκ αεχςκ αιάπςκ
ηαημίηςκ.

14
Οζ ζφιιαπμζ Βνεηακμί δεκ ακηέδναζακ ανκδηζηά ζηδ ζοβηνυηδζδ ηςκ Σαβιάηςκ
Αζθαθείαξ, ηαζ δ ζηάζδ ημοξ αοηή έπεζ απμδμεεί ζηδ θμβζηή επζεοιία ημοξ κα
δδιζμονβδεεί ακηίπαθμ δέμξ ζηδκ επζηνάηδζδ ημο ΔΛΑ΢ ιεηά ηδκ απεθεοεένςζδ.
Σδκ ίδζα παεδηζηή ζηάζδ ηήνδζε βζά ιεβάθμ δζάζηδια ηαζ δ ελυνζζηδ Κοαένκδζδ
ημο Βαζζθέςξ Γεςνβίμο Β΄, ηαζ δ Κοαένκδζδ Δεκζηήξ Δκυηδημξ πμο ηδκ δζαδέπεδηε.
Άθθμζ πμο δεκ ακηέδναζακ ζηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ, ηαζ ίζςξ ηάπμζμζ –υπςξ μζ
Βεκζγεθζημί Θευδςνμξ Πάβηαθμξ, Θειζζημηθήξ ΢μθμφθδξ («..ηα Σάβιαηα ηαζ ηα
ιάηζα ζαξ..» είπε πεζ ζε έκακ απυ ημοξ δζμζηδηέξ ημοξ ζηδκ Αεήκα), ΢ηοθζακυξ
Γμκαηάξ- ηαζ κα ηα πνμχεδζακ ζζςπδθά, ήηακ μζ ιή ημιιμοκζζηέξ παθαζμί πμθζηζημί
πμο είπακ παναιείκεζ ζηδκ ηαηεπυιεκδ Δθθάδα.

Σα δφμ πνχηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ δδιζμονβήεδηακ ζηδκ Αεήκα, ηαζ έιεζκακ

βκςζηά ζηδκ Ηζημνία ςξ Σάβιαηα Σζμθζάδςκ επεζδή θμνμφζακ θμοζηακέθθεξ. Γζά
κα ανμφκ αλζςιαηζημφξ πνυεοιμοξ κα ηα ζηεθεπχζμοκ, εζηνάθδζακ πνμξ ημοξ
Βεκζγεθζημφξ αλζςιαηζημφξ πμο είπακ δζςπεεί απυ ημ ζηνάηεοια θυβς ειπθμηήξ ημοξ
ζηα ζηναηζςηζηά ηζκήιαηα ημο 1933 ηαζ 1935. Αοηυ έδζκε ηδ δοκαηυηδηα κα
επακέθεμοκ ζηδκ εκενβυ οπδνεζία, έζης ηαζ οπ‟αοηέξ ηζξ ζοκεήηεξ, ζε υζμοξ δεκ
είπακ δζαθφβεζ ζηδκ Μέζδ Ακαημθή μφηε είπακ πνμζπςνήζεζ ζημκ ΔΛΑ΢. Γζά κα
πεζζεμφκ εοημθυηενα μζ Βεκζγεθζημί αλζςιαηζημί ηδξ Αεήκαξ, ηαθθζενβήεδηε δ ζδέα
υηζ έκαξ άθθμξ ζημπυξ ηςκ Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ ήηακ κα ειπμδίζμοκ ηδκ επάκμδμ
ημο Βαζζθέςξ Γεςνβίμο Β΄ ζηδκ Δθθάδα. Σδκ επμπή πμο ζοβηνμηήεδηακ αοηά ηα
δφμ Σάβιαηα ηζμθζάδςκ ζηδκ Αεήκα δ πείκα ηαζ μζ εθθείρεζξ ζηδκ πνςηεφμοζα,
εζδζηά βζά ημοξ θοβάδεξ απυ ηδκ επανπία θυβς ηδξ Κυηηζκδξ Σνμιμηναηίαξ, ζίβμονα
ήηακ πμθφ ιεβάθδ. Δπμιέκςξ, δεκ απμηθείεηαζ ηάπμζμζ απυ ημοξ ηαβιαηαζθαθίηεξ κα
είδακ ηδκ ηαηάηαλή ημοξ ςξ θφζδ ηςκ ακαβηχκ επζαίςζδξ. Γζά ηα οπυθμζπα, ηα πενί
„εβηθδιαηζηχκ ζημζπείςκ‟ ηαζ „πεζκαζιέκςκ‟, πζζηεφς υηζ πνμένπμκαηζ απυ ηδκ
ζοκήεςξ απμηεθεζιαηζηή πνμπαβάκδα ηδξ Ανζζηενάξ, πςνίξ αοηυ κα ζδιαίκεζ υηζ
ιενζημί απυ αοημφξ δεκ επέδεζλακ αίαζδ ηαζ εβηθδιαηζηή ζοιπενζθμνά.

΢ηδ ζοκέπεζα, δ ηοαένκδζδ ημο Ράθθδ πνμζπάεδζε κα ζοβηνμηήζεζ Σάβιαηα

Αζθαθείαξ ηαζ ζηδκ Θεζζαθμκίηδ, ημκ Βυθμ, ηαζ άθθεξ πυθεζξ ηδξ ηεκηνζηήξ ηαζ
αμνείμο Δθθάδμξ, αθθά πςνίξ επζηοπία. Κονίςξ βζαηί δεκ ανήηε αλζςιαηζημφξ κα ηα
ζηεθεπχζμοκ. Σεθζηά, αμνείςξ ηδξ Αεήκαξ Σάβιαηα Αζθαθείαξ μνβακςιέκα απυ ηδκ
ηοαένκδζδ Ράθθδ, ιε δζμζηδηέξ αλζςιαηζημφξ ημο Δθθδκζημφ ζηναημφ, έβζκακ ιυκμ
ζηδκ Υαθηίδα ηαζ ζημ Αβνίκζμ. Δδώ ρξεηάδεηαη λα δηεπθξηληζζεί όηη ηδηώηεο, θαη
ζε θάπνηεο πεξηπηώζεηο θαη αμησκαηηθνί, δεκηνύξγεζαλ αλεμάξηεηεο έλνπιεο
νκάδεο κε όπια ησλ Γεξκαλώλ –ε νκάδα ηνπ Πνύινπ ζηελ Μαθεδνλία είλαη
ίζσο ε πηό γλσζηή ιόγσ ηεο επξείαο δνζηινγηθήο δξάζεο ηεο- αιιά δελ ήηαλ
Σάγκαηα Αζθαιείαο!

΋ιςξ, ιεηά ηδκ ζοβηνυηδζδ ηςκ Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ απυ ηδ ηοαένκδζδ Ράθθδ,
υθεξ μζ έκμπθεξ Οιάδεξ πμο ζοκενβάγμκηακ ιε ημοξ Γενιακμφξ άνπζζακ κα
απμηαθμφκηαζ, ή ηαζ κα αοημαπμηαθμφκηαζ, Σάβιαηα Αζθαθείαξ. Πμθθμί ζοββναθείξ
απυ άβκμζα ή εη πνμεέζεςξ ακαιεζβκφμοκ αοηέξ ηζξ έκμπθεξ μιάδεξ ηδξ Καημπήξ ιε
ηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ, ηαζ ιάθζζηα ζηδκ ίδζα ηαηδβμνία ιε εηείκα ηδξ
Πεθμπμκκήζμο.

Έκα πανυιμζμ θαζκυιεκμ ζοκακηάιε ιε ηα ιέθδ ηςκ παναηναηζηχκ ακηζ-

ημιιμοκζζηζηχκ μιάδςκ ηδξ ιεηα-Βανηζγζακήξ πενζυδμο, πμο απμηαθμφκηαζ
ζοθθήαδδκ Υίηεξ, πςνίξ κα έπμοκ μζ πενζζζυηενμζ μοδειία ζπέζδ ιε ηδκ Ονβάκςζδ
Υ.

15
Σα Σάβιαηα Αζθαθείαξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο μνβακχεδηακ πμθφ ανβυηενα, ηδκ άκμζλδ
ηαζ ημ ηαθμηαίνζ ημο 1944, ηαζ δ ζηεθέπςζή ημοξ δεκ είπε ηαιία ζπέζδ ιε
Βεκζγεθζημφξ αλζςιαηζημφξ. Ακηίεεηα, ήηακ πζζηά ιε πάεμξ ζηδ Μμκανπία ηαζ ημ
Βαζζθζά Γεχνβζμ. Οζ δζμζηδηέξ ημοξ, μζ ζοκηαβιαηάνπεξ Παπαδυβηςκαξ ηαζ
Κμονημθάημξ, μζ ηαβιαηάνπεξ Κμηηχκδξ ηαζ ΢ημφπαξ, αθθά ηαζ δ ζοκηνζπηζηή
πθεζμρδθία ηςκ οπμθμίπςκ αλζςιαηζηχκ πμο ηα ζηεθέπςζακ, ήηακ ααζζθυθνμκεξ
απυ ηδκ Πεθμπυκκδζμ. Οζ πενζζζυηενμζ αλζςιαηζημί, ηαζ μζ πονήκεξ υθςκ ηςκ
Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο είπακ ζοιιεηάζπεζ ζε έκμπθεξ παηνζςηζηέξ
Ονβακχζεζξ Ακηίζηαζδξ ζηα αμοκά ηδξ Πεθμπμκκήζμο πνζκ ηδ δζάθοζή ημοξ απυ ημκ
ΔΛΑ΢ ζημκ Καημπζηυ Διθφθζμ ημο 1943. Μυκμ ημ πνχημ Σάβια Αζθαθείαξ ηδξ
Πάηναξ, πμο πνμενπυηακ απυ ιεηεβηαηάζηαζδ εηεί εκυξ απυ ηα Σάβιαηα ηδξ Αεήκαξ,
πζεακυκ κα είπε ακηζιμκανπζηή πνμζά. ΋ιςξ ηαζ αοηυ, ιεηά ηδκ ηαηάηαλδ ζ‟αοηυ ηςκ
ακδνχκ ημο 5/42 ΢οκηάβιαημξ ημο Φαννμφ πμο δζέθοβακ ηδ ζθαβή απυ ημκ ΔΛΑ΢,
ιεηεηνάπεζ ζε θακαηζηά ιμκανπζηή ιμκάδα.

΢ηδκ Πεθμπυκκδζμ, δ ημιιμοκζζηζηή αία ηαζ δ ακάβηδ ηςκ ημπζηχκ ημζκςκζχκ βζά
πνμζηαζία, έηακε εφημθδ οπυεεζδ ηδκ πνμζέθεοζδ πζθζάδςκ εεεθμκηχκ ζηα
Σάβιαηα θίβμοξ ιυκμ ιήκεξ ή ηαζ εαδμιάδεξ πνζκ ηδκ απμπχνδζδ ηςκ Γενιακχκ. Ζ
Κυηηζκδ Σνμιμηναηία, πμο είπε λεηζκήζεζ ιε ημκ Καημπζηυ Διθφθζμ ηαζ ηδ δζάθοζδ
ηςκ Παηνζςηζηχκ Ακηζζηαζζαηχκ Οιάδςκ απυ ημκ ΔΛΑ΢ ημ ηαθμηαίνζ ημο 1943,
είπε βίκεζ ακοπυθμνδ ιεηά ηδκ απμπχνδζδ ημο Ηηαθζημφ ζηναημφ ηαζ ηδξ
Υςνμθοθαηήξ. Σμ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢ θεζημονβμφζε δεηάδεξ ΢ηναηυπεδα ΢οβηέκηνςζδξ,
πναβιαηζηά ημθαζηήνζα, ακά ηζξ μνεζκέξ επανπίεξ, ηαζ ζ‟αοηά ηα πάκηα επζηνέπμκηακ.
Βαζακζζηήνζα, αζαζιμί, ηαζ δμθμθμκίεξ ήηακ ηαεδιενζκά ζοιαάκηα.

Δπίζδξ, είκαζ ζπεδυκ αέααζμ υηζ μζ αλζςιαηζημί ηαζ μζ άκδνεξ πμο πθαζζίςζακ ηα ΣΑ
ηδξ Πεθμπμκκήζμο δεκ εκδζαθένμκηακ βζά μπμζμοζδήπμηε άθθμοξ ζηυπμοξ ηδξ
δμζζθμβζηήξ ηοαένκδζδξ ημο Ράθθδ. ΢ηα Σάβιαηα ημοξ μδήβδζε δ ακάβηδ κα ανμφκ
πνμζηαζία ηαζ κα ακηζζηαεμφκ ζηδκ ημιιμοκζζηζηή αία. Ζ ηαηαβεβναιιέκδ άνκδζδ
ημο Παπαδυβηςκα ημκ ΢επηέιανζμ 1944 ζηδκ έηηθδζδ/δζαηαβή ημο Ράθθδ κα
ιεηαημιίζεζ ημ Σάβια Αζθαθείαξ Σνζπυθεςξ ζηδκ Αεήκα, πνμθακχξ βζά ηδκ
πνμζηαζία ηδξ ηοαένκδζήξ ημο, επζαεααζχκεζ υηζ μ ζοκηαβιαηάνπδξ έαθεπε ημ νυθμ
ημο ιυκμ ςξ πνμζηάηδ ηςκ ηαημίηςκ ηδξ πενζμπήξ απυ ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ.
Πανυιμζεξ απμθάζεζξ έθααακ ηαζ δφμ άθθμζ δζμζηδηέξ ΣΑ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ. Ο
ηαβιαηάνπδξ Κμηηχκδξ ανκήεδηε κα αθήζεζ ημκ Πφνβμ βζά ηδκ Πάηνα, υπςξ ημο
ζοζηήεδηε απυ ημοξ απμπςνμφκηεξ Γενιακμφξ ηαζ ημκ ζοκηαβιαηάνπδ
Κμονημοθάημ. Ο ηαβιαηάνπδξ ΢ημφπαξ δεκ εβηαηέθεζρε ηδκ άιοκα ηδξ πυθδξ ηςκ
Γανβαθζάκςκ ηαζ ηςκ ηαημίηςκ ηδξ βζά ηδκ αζθάθεζα ημο ζζπονμφ θνμονίμο ηδξ
Πφθμο, υπςξ ημκ πνμέηνεπακ υθμζ μζ αλζςιαηζημί ημο.

Σα ΣΑ ηδξ Πεθμπμκκήζμο δεκ έβζκακ θμζπυκ βζά κα αμδεήζμοκ ημοξ Γενιακμφξ,

αθθά απμηθεζζηζηά βζά ηδκ πνμζηαζία ημο δδιμηναηζημφ θαμφ απυ ηδ αία ημο
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΟΠΛΑ. Δλ άθθμο πμηέ δεκ πνμέαδζακ ζε ηαιία εκένβεζα εκακηίμκ ηδξ
ελυνζζηδξ Δθθδκζηήξ Κοαένκδζδξ ημο Βαζζθέςξ Γεςνβίμο Β΄ ή ηςκ ζοιιάπςκ ηδξ
Δθθάδμξ. Σμ Σάβια Αζθαθείαξ Γανβαθζάκςκ ήηακ ημ ηεθεοηαίμ πμο δδιζμονβήεδηε.
Ο ηαβιαηάνπδξ Πακαβζχηδξ ΢ημφπαξ έθεαζε εηεί ιε πενίπμο 80 άκδνεξ ζηζξ 15
Αοβμφζημο 1944, ηαζ ηζξ επυιεκεξ 4 εαδμιάδεξ ζοβηνυηδζε ημ Σάβια ιε 6 θυπμοξ
ηαζ ζοκμθζηή δφκαιδ πάκς απυ 1100 μπθίηεξ. Οζ θίβμζ Γενιακμί απεπχνδζακ απυ
εηεί ζηζξ 4 ΢επηειανίμο, ηαζ απυ υθδ ηδ Μεζζδκία ηδκ επμιέκδ. Δίκαζ δοκαηυκ κα
οπμζηδνίγεηαζ ζμαανά υηζ αοηά ηα 1000 ηυζα κέα παζδζά ηδξ Σνζθοθίαξ, πμο έηνελακ
κα ηαηαηαβμφκ ζημ ΣΑ Γανβαθζάκςκ, πμθθμί εκχ μζ Γενιακμί είπακ ήδδ θφβεζ, πήβακ
βζά κα αμδεήζμοκ ημοξ Γενιακμφξ;

16
Απηά ινηπόλ ήηαλ ηα Σάγκαηα Αζθαιείαο Πεινπνλλήζνπ, ηα θαη’εμνρήλ
Σάγκαηα Αζθαιείαο ηεο Καηνρήο. Αζηπλνκηθέο δπλάκεηο πξνζηαζίαο ηνπ
δεκνθξαηηθνύ πιεζπζκνύ από ηελ βία ησλ θνκκνπληζηώλ, ππό ηελ δηνίθεζε
ζπληεξεηηθώλ, βαζηινθξόλσλ αμησκαηηθώλ. Οη πεξηζζόηεξνη εμ απηώλ, όπσο
θαη έλα κεγάιν πνζνζηό ησλ νπιηηώλ, είραλ πξνεγνύκελε έλνπιε αληηζηαζηαθή
δξάζε κε Παηξησηηθέο Οκάδεο Αληίζηαζεο πνπ είραλ δηαιπζεί θαη θαηαδησρζεί
από ηνλ ΔΛΑ΢. Πνιινί είραλ ζύκαηα από ηελ Κόθθηλε Σξνκνθξαηία ηνπ
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΟΠΛΑ. ΋ινη νη αμησκαηηθνί θαη νη πεξηζζόηεξνη νπιίηεο είραλ
πνιεκήζεη ηνλ θαζηζκό θαη ηνλ λαδηζκό ζηελ Ήπεηξν θαη ηε Μαθεδνλία ην 1940-
41.

΢ημ αζαθίμ ιμο πενζέπεηαζ δ ιανηονία εκυξ ηαβιαηαζθαθίηδ ηδξ Μεζζδκίαξ, πνχδκ
ακηζζηαζζαημφ ιε δνάζδ ζηδκ θνμκηίδα Βνεηακχκ ζηναηζςηχκ ηαζ ζημκ Δθθδκζηυ
΢ηναηυ (Δ΢). Ακαθενυιεκμξ ζηδκ ηαηάηαλή ημο ζημ ΣΑ ημο Μεθζβαθά, παναηδνεί ιε
πνμθακή θφπδ, πανά ηα 65 πνυκζα πμο έπμοκ πενάζεζ:

«…όηαλ θζάζακε ζηνλ Μειηγαιά, θαηαηαγήθακε θαη νη ηξεηο (εγώ, ν αδειθόο

κνπ θαη ν παηέξαο κνπ) ζην Σάγκα Αζθαιείαο ηνπ ΢ηνύπα. Έηζη, ιόγσ ησλ
δηώμεσλ θαη ηνπ πνιέκνπ ελαληίνλ καο από ηνπο θνκκνπληζηέο ηνπ
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ , από αγσληζηέο ηεο Αληίζηαζεο ζην πιεπξό ησλ ΢πκκάρσλ
θαη ηεο εμόξηζηεο Διιεληθήο Κπβέξλεζεο, πεξάζακε ζηα Σάγκαηα Αζθαιείαο.
Γειαδή, θαηά ηνπο δηώθηεο καο, γίλακε πξνδόηεο θαη ζπλεξγάηεο ησλ
Γεξκαλώλ»!

Σέθμξ, πανά ημ βεβμκυξ υηζ έθααακ υπθα απυ ημοξ Γενιακμφξ, ηα Σάβιαηα ηδξ
Πεθμπμκκήζμο πμηέ δεκ είπακ ηδκ ειπζζημζφκδ ημοξ μφηε ηαζ ημοξ πνμζέθενακ
ζμαανή αμήεεζα, πένακ ηδξ ζοιιεημπήξ ιζηνχκ ηιδιάηςκ ημοξ ζε ιενζηέξ
εηηαεανζζηζηέξ επζπεζνήζεζξ εκακηίμκ ημο ΔΛΑ΢ ζημκ Σατβεημ ηαζ ημκ Πάνκςκα.
Μάθζζηα, αηνζαχξ θυβς ηδξ έθθεζρδξ ειπζζημζφκδξ, μ μπθζζιυξ πμο εδυεεζ απυ ημοξ
Γενιακμφξ ζηα ΣΑ πενζμνίγεημ ζε ζηαθζηά ημοθέηζα, ζε εθάπζζηα πμθοαυθα ηαζ ζε
θίβμοξ ιζηνμφξ υθιμοξ. Ζ έθθεζρδ αανέςκ υπθςκ, ήηακ ηαζ έκαξ απυ ημοξ ηφνζμοξ
θυβμοξ πμο δηηήεδηακ απυ ημκ ΔΛΑ΢ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ ιεηά ηδ απεθεοεένςζδ.

Πνέπεζ θμζπυκ κα είκαζ ζαθέξ υηζ ηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο, πμο
έδναζακ ιεηαλφ Μανηίμο ηαζ ΢επηειανίμο 1944 οπυ ημοξ ζοκηαβιαηάνπεξ
Παπαδυβηςκα ηαζ Κμονημοθάημ, δεκ έπμοκ ζπέζδ ιε ηακέκα άθθμ έκμπθμ ηιήια
πμο δδιζμονβήεδηε ηαζ έδναζε ζηδκ Δθθάδα ηδκ πενίμδμ ηδξ Καημπήξ. Αηυιδ ηαζ
ζηδκ Πεθμπυκκδζμ απυ ημκ Νμέιανζμ ημο 1943 έδναζακ έκμπθεξ ιμκάδεξ ζε
ζοκενβαζία ιε ημοξ Γενιακμφξ, μζ μπμίεξ υιςξ δεκ ήηακ Σάβιαηα Αζθαθείαξ.
Σέημζεξ ήηακ ημ ιεβάθμ ηάβια «Λεςκίδαξ» ζηδ Λαηςκία, ηαζ ιζηνέξ έκμπθεξ Οιάδεξ
ζηδκ Καθαιάηα, ζηδκ Πφθμ, ζημ Βανεμθμιζυ,ηαζ ίζςξ ηαζ αθθμφ. ΋θεξ αοηέξ μζ
Οιάδεξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο, ιυκμ ιεηά ηδκ άκμζλδ ημο 1944, υηακ εκζςιαηχεδηακ
ζηζξ ιμκάδεξ ημο Παπαδυβηςκα ή ημο Κμονημοθάημο ηαζ δζμζημφκηακ απυ αοημφξ,
ήηακ πθέμκ ιένμξ ηςκ Σαβιάηςκ Αζθαθείαξ. Αοηυ ημ βεβμκυξ πνέπεζ κα θαιαάκεηαζ
οπ‟υρδ υηακ ηνίκεηαζ δ δνάζδ ηαζ δ ζοιπενζθμνά ηαζ αοηχκ ηςκ Οιάδςκ, υπςξ
εηείκςκ ζηδκ αυνεζμ Δθθάδα.

ΔΡ.: Από ηηο καξηπξίεο πνπ έρεηε ζπγθεληξώζεη, αιιά θαη ηελ επαθή κε ηνπο
αλζξώπνπο ηεο πεξηνρήο, κπνξείηε λα δηαθξίλεηε ηελ αίζζεζε πνπ έρνπλ νη απινί
άλζξσπνη γηα ηε δξάζε ησλ Σαγκάησλ Αζθαιείαο; Πώο αληηκεησπίδνπλ απηνύο
ηνπο ζρεκαηηζκνύο πνπ ζήκεξα θαηεγνξνύληαη ζπιιήβδελ σο πξνδνηηθνί;

17
ΑΠ.: ΢ήιενα, δ βκχιδ ηδξ πθεζμρδθίαξ ηςκ ακενχπςκ ηδξ κυηζαξ Πεθμπμκκήζμο
βζά ηα Σάβιαηα Αζθαθείαξ ελανηάηαζ απυ ηζξ ίδζεξ παναιέηνμοξ πμο ηδκ ηαεμνίγμοκ
ζηδκ οπυθμζπδ Δθθάδα, αθμφ δεκ έγδζακ ηα βεβμκυηα. Ο ηονζυηενμξ πανάβμκηαξ
είκαζ μζ πμθζηζηέξ ζδέεξ ημο αηυιμο, πμο δοζηοπχξ ζηδκ Δθθάδα βζά πμθθά εέιαηα,
υπζ ιυκμκ ηδκ Ηζημνία, έπεζ εζδζηυ αάνμξ ιεβαθφηενμ ηδξ αθήεεζαξ. Ακ πνμζεέζμοιε
ημ βεβμκυξ υηζ δ ζοκηνζπηζηή πθεζμρδθία δεκ βκςνίγεζ ηδ ζφβπνμκδ Ηζημνία, ιπμνεί
ηακείξ κα δεζ πςξ ηαηαθήβμοιε ζε επζηνάηδζδ ηδξ ανζζηενήξ εέζδξ. Γζαηί μζ
ημιιμοκζζηέξ ηαζ μζ ζοκμδμζπυνμζ ημοξ, είκαζ πάκηα πθδνμθμνδιέκμζ βζά ηδ δζηή
ημοξ πανμοζίαζδ ηςκ βεβμκυηςκ, πμο ηδκ ιεηαδίδμοκ αδζάθεζπηα υπζ ιυκμκ ζημοξ
μπαδμφξ ημοξ αθθά ηαζ ζημ πθαηφ ημζκυ. Χξ απμηέθεζια, μζ κεχηενμζ δδιμηναηζημί
ηάημζημζ ηδξ πενζμπήξ, θυβς άβκμζαξ ηδξ πνυζθαηδξ Ηζημνίαξ, είηε δεκ έπμοκ βκχιδ ή
δ βκχιδ ημοξ πθδζζάγεζ εηείκδ ηςκ ημιιμοκζζηχκ, υηακ έπμοκ επδνεαζεεί απυ ηδκ
πνμπαβάκδα ημοξ.

Απυ ιεβαθφηενμοξ υιςξ δδιμηναηζημφξ πμθίηεξ ηδξ κυηζαξ Πεθμπμκκήζμο, πμο

εκεοιμφκηαζ ηαζ βκςνίγμοκ είηε βείημκεξ ή ζοβπςνζακμφξ, θίθμοξ ή ζοββεκείξ πμο
είπακ κηοεεί ηαβιαηαζθαθίηεξ, δ εζηυκα είκαζ ηεθείςξ δζαθμνεηζηή. Πμηέ δεκ εα
αημφζεζξ ηαηδβμνίεξ εκακηίμκ ηςκ Σαβιάηςκ, πένακ ημο ζοκήεμοξ: «αο κελ έξζνπλ
πάιη παξόκνηεο εκέξεο, πνπ έηξερε ν θόζκνο λα πάξεη όπια από ηνπο Γεξκαλνύο
γηά λα γιπηώζεη από ηνλ θνκκνπληζκό».

ΔΡ.: Έρεηε ππόςηλ ζαο ηνλ ιεγόκελν “όξθν ηνπ ηαγκαηαζθαιήηε” όπνπ νη
ηαγκαηαζθαιήηεο νξθίδνληαη πίζηε ζηνλ Υίηιεξ, θαζώο θαη δηάθνξεο επηζηνιέο
ππνηίζεηαη αλάκεζα ζε Παπαδόγθσλα-Υίηιεξ-Υίκιεξ θιπ κε θηινθξνλήζεηο; Ση
από όια απηά είλαη πξάγκαηη αιήζεηα;

ΑΠ.: Ζ απάκηδζδ είκαζ απθή ηαζ ζφκημιδ. Οζ ηαβιαηαζθαθίηεξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο

μφηε έηακακ πανυιμζμ υνημ, μφηε ήηακ πμηέ δοκαηυκ κα ημ ηάκμοκ, αθμφ δ
ζοκηνζπηζηή πθεζμρδθία ηςκ αλζςιαηζηχκ ημοξ –ακ υπζ υθμζ- ηαζ ίζςξ ηαζ ηςκ απθχκ
μπθζηχκ, ήηακ πζζημί ζημκ Βαζζθζά ηςκ Δθθήκςκ Γεχνβζμ Β΄, ηδκ ελυνζζηδ
Κοαένκδζδ ηαζ ημο ΢οιιάπμοξ.

Ο ζοκηαβιαηάνπδξ Παπαδυβηςκαξ δεκ έζηεζθε πμηέ ηδθεβνάθδια ζημκ Υίηθεν, αθμφ

έκα ηέημζμ ηδθεβνάθδια δεκ έθοβε απυ ηδκ Σνίπμθδ. Πζζηεφεηαζ υηζ ημ ηδθεβνάθδια
παθηεφεδηε απυ ηζξ Γενιακζηέξ Μοζηζηέξ Τπδνεζίεξ ιε πνυηαζδ είηε ημο ιένανπμο
ηδξ Πεθμπμκκήζμο Carl von le Suir ή ημο ανπδβμφ ηδξ Γενιακζηήξ Αζηοκμιίαξ ζηδκ
Δθθάδα, ημο Schimana. Καζ μζ δου ημοξ είπακ ζοβηνμοζεεί ιε ημκ Παπαδυβηςκα,
βκχνζγακ ηδκ ακηζπάεεζά ημο βζά ημοξ Γενιακμφξ, ηαζ έηζζ είπακ θυβμοξ κα ημκ
εηδζηδεμφκ.

ΔΡ.: Όπνηνο έρεη δηαβάζεη γηα ηε δξάζε ησλ θνκκνπληζηώλ, είλαη ζίγνπξν όηη κέλεη
άλαπδνο από νξηζκέλα εηδερζή εγθιήκαηα. Μπνξείηε λα αλαθέξεηε θάπνηεο
πεξηπηώζεηο πνπ μεπεξάζηεθαλ θαηά πνιύ ηα όξηα; (αλ κπνξνύκε λα ζέζνπκε
θάπνην όξην ζε όια απηά πνπ ζπλέβαηλαλ ηόηε!)

ΑΠ.: Δίκαζ πάιπμθθεξ μζ πενζπηχζεζξ ηδκ πενίμδμ 1943-44 πμο μζ ημιιμοκζζηέξ δεκ
εηηεθμφζακ απθά ηα εφιαηά ημοξ, αθθά ηα ααζάκζγακ ροπζηά ηαζ θοζζηά πνζκ ηα
δμθμθμκήζμοκ ιε απάκενςπμ ηνυπμ. ΢ημ αζαθίμ ιμο ηαθφπης θεπημιενχξ ηαζ ιε
ζημζπεία πανυιμζεξ πενζπηχζεζξ, πμο είκαζ πανά πμθθέξ βζά κα ακαθενεμφκ εδχ.
Βέααζα, δ Πδβάδα ημο Μεθζβαθά ανίζηεηαζ ζηδκ ημνοθή. Σδ εέζδ αοηή ηδκ
ηαηαθαιαάκεζ υπζ ιυκμκ θυβς ημο ιεβάθμο ανζειμφ εοιάηςκ, αθθά πενζζζυηενμ βζά

18
ηδ δζάνηεζα, ηδκ ροπνή ιεευδεοζδ, ηαζ ηδ δζαδζηαζία πμο αημθμφεδζε ημ
ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΚΚΔ ζηδκ εηηέθεζδ ημο ιεβάθμο εβηθήιαημξ.

«Από ην ΢άββαην ην απόγεπκα ηεο 16εο ΢επηεκβξίνπ 1944 κέρξη ηελ Σεηάξηε ην
κεζεκέξη ηεο 20εο ΢επηεκβξίνπ, νκάδεο 30-80 ζπκάησλ νδεγνύληαλ δεκέλνη από
ηνλ ρώξν θξάηεζεο, ζην Μπεδεζηέλη ηνπ Μειηγαιά, 2 ρηιηόκεηξα καθξηά ζηελ
Πεγάδα, θαη εθεί θαηαγξενπξγνύληαλ έλαο-έλαο από ηνπο αλακέλνληεο
εθηειεζηέο»!

΢ην ίδην δηάζηεκα, νη εθηειεζηέο αληάξηεο ηνπ ΔΛΑ΢, νη Πνιηηνθύιαθεο ηνπ

ΔΑΜ πνπ βνεζνύζαλ, θαζώο θαη ηα ζηειέρε ηνπ ΔΑΜ θαη ηνπ ΚΚΔ ηεο
πεξηνρήο πνπ επόπηεπαλ ηελ όιε επηρείξεζε ηεο ζθαγήο, έηξσγαλ ινπθνύιηα
γεύκαηα από ην πιηάηζηθν, θαη θνηκνύληαλ άλεηα ζηα ζπίηηα ηεο πόιεο. ΋πσο
ιέλε νη καξηπξίεο, δελ ήηαλ ιίγεο νη πεξηπηώζεηο πνπ κάλλεο ή αδειθέο ζπκάησλ
ήηαλ νη «επηζηξαηεπκέλεο» καγίξηζζεο απηώλ ησλ δείπλσλ!

Ηδζαίηενδξ ικείαξ, βζά ηδκ ελαζνεηζηά απάκενςπδ δμθμθμκία αζπιαθχηςκ, πνέπεζ κα

βίκεζ ηαζ δφμ πενζπηχζεςκ θοκηζανίζιαημξ ζηδ Μεζζδκία ημκ ΢επηέιανζμ 1944. Ζ
πνχηδ ζοκέαεζ ζηδκ Καθαιάηα, ζηδκ ηεκηνζηή πθαηεία ηδξ πυθδξ πανμοζία πζθζάδςκ
ηυζιμο. Μενζηά απυ ηα 18 εφιαηα ηνειάζηδηακ ζηδ ζοκέπεζα απυ έκα θακμζηάηδ
ηδξ πθαηείαξ. Ζ δεφηενδ πενίπηςζδ, ιε εφιαηα 23 εοδπυθδπημοξ ηαζ αεχμοξ
ηαημίημοξ ηδξ Πφθμο ηαζ ηδξ πενζμπήξ, ζοκέαεζ 10 διένεξ ανβυηενα εκηυξ εκυξ
ηηζνίμο ζηδκ ηεκηνζηή πθαηεία ηδξ Πφθμο. ΢ε εηείκδ ηδκ πενίπηςζδ, ηα κεηνά
ζχιαηα ιενζηχκ απυ ηα εφιαηα νίπηδηακ απυ ημ ιπαθηυκζ ζηδκ πθαηεία, βζά κα
πεζζεεί ημ πθήεμξ ηςκ αθαθαγυκηςκ ημιιμοκζζηχκ πμο παναημθμοεμφζε, υηζ μζ
ηναοβέξ πμο αημφβμκηακ ηαηά ηδ ζθαβή ημοξ ήηακ πναβιαηζηέξ!

Δλαζνεηζηά εζδεπεείξ ήηακ ηαζ μ ηνυπμξ πμο εακαηχεδηακ ηνεζξ μιάδεξ εοιάηςκ απυ
ημοξ Γανβαθζάκμοξ. Δλ αοηχκ, μζ δφμ μιάδεξ μδδβήεδηακ πεγμί ηαζ λοπυθδημζ 20
πζθζυιεηνα ιαηνζά απυ ηδκ πυθδ, εκχ δ ηνίηδ μιάδα ιεηαθένεδηε ιε θμνηδβυ ηαζ ζε
ιζηνυηενδ απυζηαζδ. ΢ημοξ ηυπμοξ εοζίαξ ημοξ, ηα εφιαηα βοικχκμκηακ ηαζ
εδμθμθμκμφκημ έκα –έκα ιε ημ ιαπαίνζ, εκχ μζ οπυθμζπμζ παναηδνμφζακ ηαζ
πενίιεκακ ηδ δζηή ημοξ ζεζνά.

Ζ ιεηά απυ απάκενςπμ ααζακζζιυ δμθμθμκία ιζά κεανήξ ιδηέναξ απυ δεηαπέκηε
(15) Πμθζημθφθαηεξ ημο ΔΑΜ, πανμοζία ηδξ δεηαπεκηάπνμκδξ ηυνδξ ηδξ, πςξ
ιπμνεί κα παναηηδνζζεεί; Ο απμηεθαθζζιυξ κεανμφ Γανβαθζακζχηδ απυ ημκ Άνδ
Βεθμοπζχηδ, πμο ηαηαηάζζεηαζ; Οζ ιαπαζνζέξ ηαζ δ ηαημπμίδζδ πμο δέπεδηε ημ
ζχια ημο ήδδ κεηνμφ ηαβιαηάνπδ Πακαβζχηδ ΢ημφπα ζηδκ Πφθμ, ζε ηζ ηαηδβμνία
εβηθήιαημξ ειπίπηεζ, ηαζ πυζμ εζδεπεήξ άναβε είκαζ;

ΔΡ.: Θα ήζεια λα είκαζηε αληηθεηκεληθνί όκσο θαη λα καο πείηε θαη γηα ηελ
εγθιεκαηηθή δξάζε ηεο άιιεο πιεπξάο. ΢ην βηβιίν ζαο αλαθέξεηε ξεηά πσο
θαιύπηεηε θαη ην ζέκα ηεο Λεπθήο Σξνκνθξαηίαο. Μπνξείηε λα καο πείηε θάπνηα
πξάγκαηα γηα απηήλ; Πνηέο νη πεγέο ηεο, πόζα εγθιήκαηα έγηλαλ θαη πνηνί ήηαλ νη
ζύηεο; Δίρακε πεξηπηώζεηο θαη εδώ όπνπ μεπεξάζηεθαλ θαηά πνιύ ηα όξηα;

ΑΠ.: Ζ Λεοηή Σνμιμηναηία ακαπηφπεδηε ζε πμθφ ιεβάθμ ααειυ ζηδ κυηζμ

Πεθμπυκκδζμ ημ 1945-46. Ήηακ ίζςξ θοζζηυ επαηυθμοεμ, αθμφ ηα εφιαηα ηςκ
ημιιμοκζζηχκ ημ 1943-44 ήηακ εηεί πζθζάδεξ. Οζ ζοββεκείξ, ηαζ υζμζ θίθμζ ημοξ
επέγδζακ, ιεηά ηδ Βάνηζγα γδημφζακ εηδίηδζδ ή ημοθάπζζημκ ηδκ ηζιςνία ηςκ
εκυπςκ ημιιμοκζζηχκ, ηαζ υπζ ιυκμκ. Γοζηοπχξ, μζ θίβεξ δοκάιεζξ Δεκμθοθαηήξ ιε

19
ημοξ Βνεηακμφξ πμο ήνεακ ζηδκ πενζμπή ημκ Μάνηζμ ημο 1945, δεκ ιπμνμφζακ μφηε
κα αζηοκμιεφζμοκ πθήνςξ ηζξ πυθεζξ ηαζ ηα πςνζά, αθθά μφηε ηα κα ζοθθάαμοκ ημοξ
δεζημφξ ηαζ θοζζημφξ αοημονβμφξ ηςκ εβηθδιάηςκ ηδξ Κυηηζκδξ Σνμιμηναηίαξ ηαζ
ηδξ Κυηηζκδξ Απεθεοεένςζδξ. Ζ Υςνμθοθαηή, πμο οπυ ηακμκζηέξ ζοκεήηεξ, εα
ακεθάιαακε αοηυ ημ ένβμ, είπε δζαθοεεί. Γεκ οπήνπε.

Αοηή δ αδοκαιία αζηοκυιεοζδξ μδήβδζε εοεέςξ ζε ακμιία ηαζ αοημδζηίεξ. Γζαηί δ

Δεκμθοθαηή πνμζπάεδζε κα ηαθφρεζ ιε κηυπζμοξ εεεθμκηέξ ηδκ έθθεζρδ ακδνχκ
βεκζηά, αθθά ηαζ πθδνμθμνζχκ πμο πνεζάγμκηακ βζά κα ζοθθάαεζ αοημφξ βζά ημοξ
μπμίμοξ εηδίδμκηακ εκηάθιαηα ζφθθδρδξ απυ ημοξ δζηαζηζημφξ θεζημονβμφξ. Σα
εκηάθιαηα ζφθθδρδξ ηαζ δ βκςζηή απυθαζδ ημο ΔΑΜ/ΚΚΔ κα «πνμζηαηεφζεζ»
ιενζηά απυ ηα ζηεθέπδ ημο, είηε ιε θοβάδεοζδ ζημ Μπμφθηεξ ή ςξ πανάκμιμοξ εκηυξ
ηδξ πχναξ, μδήβδζακ ζημκ ζπδιαηζζιυ Απμζπαζιάηςκ ηαηαδίςλδξ ηςκ θοβυδζηςκ.
΢ηα Απμζπάζιαηα, μζ πνχημζ πμο πνμζέηνελακ κα ηαηαηαβμφκ εεεθμκηέξ ήηακ μζ
πνχδκ ηαβιαηαζθαθίηεξ πμο είπακ βθοηχζεζ ημ εάκαημ, ηαζ μζ ζοββεκείξ ηςκ
εοιάηςκ πμο γδημφζακ εηδίηδζδ. ΋ζμζ δεκ έβζκακ δεηημί ζηα κυιζια Απμζπάζιαηα
ή ήηακ απμθαζζζιέκμζ κα πάνμοκ εηδίηδζδ, ζπδιάηζζακ ηαεανά παναηναηζηέξ
μιάδεξ.

Καζ ηυηε είπαιε πανά πμθθέξ πενζπηχζεζξ πμο λεπενάζηδηακ ηα υνζα

εβηθδιαηζηυηδηαξ, ηονίςξ απυ ημοξ παναηναηζημφξ αθθά ηαζ απυ ηα «κυιζια»
Απμζπάζιαηα. Οζ πεζνυηενεξ ήηακ υηακ λεζπμφζακ πάκς ζε αεχα ιέθδ ηςκ
μζημβεκεζχκ ηςκ θοβυδζηςκ ή εηηεθμφζακ ακενχπμοξ ιεηά ηδ ζφθθδρή ημοξ,
ακηζβνάθμκηαξ επαηνζαχξ ηαζ ζηα δφμ ημ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢/ΟΠΛΑ. Φοζζηά, πνέπεζ κα
ακαθενεεί εζδζηά δ πενίπηςζδ ημο παναηναηζημφ Βαββέθδ Μαββακά, ηαζ ημ έβηθδιά
ημο ζηδκ Πφθμ. Άθθεξ πενζπηχζεζξ ηαθφπημκηαζ ζημ αζαθίμ ιμο.

Πανά ημ υηζ ηα εβηθήιαηα δεκ πνέπεζ πμηέ κα οπμθμβίγμκηαζ ιε ανζειμφξ – ηάεε έκα
είκαζ απανάδεηημ – πνέπεζ κα ακαθενεεί υηζ ηα εβηθήιαηα απυ ηδ Λεοηή
Σνμιμηναηία ζηδ κυηζμ Πεθμπυκκδζμ ήηακ πμθφ θίβα ζε ζφβηνζζδ ιε ηζξ πζθζάδεξ
ηςκ ημιιμοκζζηχκ ημ 1943-44. Δηηυξ αοημφ, δ ανζζηενά θένεζ ηαζ ηδκ ιεβάθδ
εοεφκδ υηζ άνπζζε ημκ ηφηθμ αίιαημξ ζηδκ πενζμπή ημ ηαθμηαίνζ ημο 1943, ηαζ
ιάθζζηα ιε εφιαηα εκηεθχξ αεχμοξ ηαημίημοξ. Ζ εοεφκδ ηςκ παναηναηζηχκ
ζοκίζηαηαζ ζημ υηζ εηηυξ ηδξ απανάδεηηδξ αίαξ πνμξ ιέθδ ηςκ μζημβεκεζχκ
θοβυδζηςκ, ημ πάεμξ ηδξ εηδίηδζδξ πμθθέξ θμνέξ ημοξ μδήβδζε κα ζηναθμφκ αηυιδ
ηαζ εκακηίμκ απθχκ ιεθχκ ημο ΔΑΜ ή ημο ΔΛΑ΢ ηα μπμία δεκ είπακ μοδειία
εβηθδιαηζηή ακάιεζλδ.

ΔΡ.: Πόζνη εγθιεκαηίεο ηειηθά δηθάζηεθαλ γηα όζα έθαλαλ αζρέησο πιεπξάο;

ΑΠ.: Οζ πενζζζυηενμζ –ανηεηέξ εηαημκηάδεξ – θοζζημί αοημονβμί εβηθδιάηςκ ζηδκ

πενζμπή, δζηάζηδηακ ηαζ ηαηαδζηάζηδηακ, αθθά μζ δζηαζηέξ ήηακ ελαζνεηζηά επζεζηείξ
ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ εβηθδιάηςκ Λεοηήξ Σνμιμηναηίαξ. Ζ πζυ πζεακή αζηία είκαζ
ημ βεβμκυξ υηζ μζ δίηεξ βίκμκηακ ηδκ ίδζα πενίμδμ πμο είπε λεζπάζεζ ημ Γεφηενμ
Ακηάνηζημ ηςκ ημιιμοκζζηχκ ημ 1946-49, ιε ζηυπμ ηδκ ηαηάθδρδ ηδξ ελμοζίαξ ιε
ηα υπθα. Δπίζδξ, ανηεημί εηηεθεζηέξ ηδξ ΟΠΛΑ απέθοβακ ηδκ ηαηαδίηδ, θυβς
απμοζίαξ ιανηφνςκ ηςκ εβηθδιάηςκ ημοξ, αθθά ηαζ απυ ηδκ εη ζπεδζαζιμφ
ακάθεζρδξ ρεοδχξ ηδξ εοεφκδξ βζά επί πθέμκ εβηθήιαηα απυ ήδδ ηαηαδζηαζεέκηεξ
ζοκενβάηεξ ημοξ.

Κηππεηή όκσο είλαη ε απνπζία δίθεο γηά ηνπο πεξίπνπ 30 αληάξηεο ηνπ ΔΛΑ΢
από ηα ρσξηά ηνπ Πάξλσλα πνπ έθαλαλ ηηο εηδερζείο εθηειέζεηο ζηελ Πεγάδα

20
ηνπ Μειηγαιά. Δπίζεο, ειάρηζηεο είλαη νη πεξηπηώζεηο ηηκσξίαο εζηθώλ
απηνπξγώλ, κειώλ ιανδηθείσλ θαη «αληαξηνδηθείσλ» ηνπ ΔΑΜ/ΔΛΑ΢, θαη
κειώλ Σνπηθώλ ή Ννκαξρηαθώλ Δπηηξνπώλ ηνπ ΔΑΜ πνπ επέιεγαλ ηα ζύκαηα
ηνπ ΔΛΑ΢, ηεο ΟΠΛΑ, θαη ηεο Πνιηηνθπιαθήο.

ΔΡ.: Έρεηε λα πξνηείλεηε θάπνηα πξόζζεηα βηβιία πνπ έρεηε βξεη αμηόινγα ηόζν
γηα ηα γεγνλόηα ηεο Πεινπνλλήζνπ αιιά θαη γεληθόηεξα γηα ηελ πεξίνδν Καηνρήο
θαη Δκθπιίνπ;

ΑΠ.: Μζά ζφκημιδ επζθμβή πενζέπεζ ηα αηυθμοεα αζαθία:

- Δ. Ααένςθ, «Φςηζά ηαζ Σζεημφνζ»

- Θ. Βαθηζκμφ, «Ονεμηςζηά»

- Α. Εαμφζδ, «Ζ Σναβζηή Ακαιέηνδζδ 1945-49»

- Ν. Εεναή, «Καθαιάηα –Καημπή –Ακηίζηαζδ – Απεθεοεένςζδ»

- Κ. Καναθή, «Σα Γναιαηζηά Γεβμκυηα ηδξ Πεθμπμκκήζμο 1943-49»

- Η. Μπαθαθμφηα, «Φεκευξ 1943-44»

- Γ. Μπενδέηθδ, «Μεηά ηδ Γυλα ημο 40»

- Π. Παπαεακαζίμο, «Γζά ημκ Δθθδκζηυ Βμννά»

- Κ. Παπαηςκζηακηίκμο, «Ζ Νεηνή Μενανπία»

Ισάλλεο Μπνπγάο

21