‫‪www.IranPiping.

ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫اصول انتخاب خطوط بحرانی‬

‫برای تحلیل تنش در سیستم پایپینگ‬

‫وحید گلی‪/‬کارشناس مکانیک‬

‫تحلیل تنش یک وظیفه (فرایند) پیچیده است {چراکه} در هر واحد فراوری حجم عظیمی از خطوط لوله وجود دارد که از محلی به‬

‫محل دیگر کشیده شده است‪ .‬تحلیل تنش در تمام خطوط لوله زمان زیادی می برد و زمان انجام محاسباتمهندسی و هزینه های‬

‫مربوط به آن را افزایش می دهد‪،‬ازین رو هر سازمان مهندسی برای انتخاب خطوط تحت تنش ‪،‬که بوسیله ی نرم افزار هایی چون‬

‫‪ Caesar II, AutoPipe, CaePipe‬ویا ‪ Rohr II‬تحلیل می شوند‪،‬دستورالعمل هایی را تدوین و تنظیم می کنند‪.‬‬

‫عوامل اساسی برای انتخاب خطوط بحرانی تحت تنش به شرح زیر است ‪:‬‬

‫دمای طراحی‪ ،‬دمای عملیاتی و دمای بحرانی (شکست)خط لوله‬ ‫‪‬‬

‫تجهیزات اتصال (اتصاالت)‬ ‫‪‬‬

‫جنس خط لوله و تجهیزات وابسته به آن‬ ‫‪‬‬

‫شرایط لوله‬ ‫‪‬‬

‫ضخامت لوله‬ ‫‪‬‬

‫فشار طراحی و فشار بحرانی (شکست)‬ ‫‪‬‬

‫{ازین رو}‬ ‫هر سازمانی دستورالعمل های مربوط به خود را دارد و این دستورالعمل ها از پروژه ای به پروژه ی دیگر متفاوت است‬

‫موارد یاد شده در باال تنها برخی از معیار های انتخاب خطوط بحرانی می باشندو در واقع ایده هایی برای درک بهتر تفاوت های‬

‫موجود هستند‪.‬از کاربران درخواست می شود که {به منظور شناسایی خطوط بحرانی تحت تنش} اسناد ویژه ای را که به همین‬

‫منظور در هر پروژهای موجود است ‪ ،‬مطالعه بفرمایند‪.‬‬

‫اکثر خطوط بحرانی که به طور پیش فرض بوسیله ی نرم افزارهای تحلیل تنش ‪،‬کاندید بررسی می باشند‪ ،‬به شرح زیر هستند‪:‬‬
‫‪www.IranPiping.ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫‪ .1‬لوله های مکش و لوله های دهش ‪ 4‬اینچ به باال در تمامی پمپ ها (پمپ های گریز از مرکز با استاندارد ‪ ،API/ANSI‬پمپ‬

‫های دنده ای و پمپ های پیچی )‬

‫‪ .2‬ورودی و خروجی کمپرسور های گریز از مرکز‬

‫‪ .3‬خطوط منتهی و منشعب از‪ /‬به ژنراتور های بخار‬

‫‪ .4‬خطوط دهش و مکش پمپ ها و کمپرسور های رفت و برگشتی‬

‫‪ .5‬لوله هایی با اتصاالت انبساطی و تجهیزاتی که منحصرا انبساطی هستند(لوله هایی که با اتصاالت انبساطی در تماس اند و‬

‫تجهیزاتی که خودشان منحصرا انبساطی عمل می کنند‪).‬‬

‫‪ .6‬لوله های ورودی و خروجی توربین های گاز و بخار‬

‫‪ .7‬لوله های ورودی و خروجی خنک کنده هوا(‪ 3‬اینچ به باال)‬

‫لوله های ورودی و خروجی گرمکن ها‬ ‫‪.8‬‬

‫‪ .9‬خطوطی که مطابق با استاندارد ‪ ASME B31.3‬در کالس ‪ M‬قراردارند‪.‬‬

‫‪ .11‬لوله هایی که در دمای باال و فرایند های سیکلی به کار گرفته شده اند‪.‬‬

‫(تنش بحرانی)‬ ‫‪ .11‬تمامی خطوط عایق کاری شده ‪.‬‬

‫‪ .12‬خطوطی که نیازشان به تطابق بار نازل‪ ،‬برمبنای استاندارد های موجود و یا استاندارد های تامین کننده ی مجازقطعات‪،‬‬

‫مقرر شده است‪(.‬مبدل های حرارتی و مخازن تحت فشاری که به سیستم پایپینگ متصل هستند‪).‬‬

‫‪ .13‬خطوط تحت بار های دینامیکی(خطوط جبران کننده‪ ،‬خطوط فشار باالیی که فشارشان در شیرهای کنترل تعدیل می‬

‫شود‪،‬خطوط دارای افزایش ناگهانی فشار‪،‬ضربه جریان‪،‬جریان دوفازی‪،‬ضربه قوچ‪ churn, flashing ،‬و‪)...‬‬
‫‪www.IranPiping.ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫‪ .14‬تمام خطوط لوله از جنس فایبرگالس‪ ،‬آلومینیوم آلیاژی‪،‬االستومر و{مواد}مقاوم ( ‪) refactory‬‬

‫‪ .15‬تمام سیستم هایی که به خطوط ‪، FRP‬خطوط استیلی با لعاب شیشه ای یا پالستیکی ویا تجهیزات شکننده و ترد مرتبط‬

‫اند‪.‬‬

‫{مترجم ‪ -(Fiberglass reinforced plastic ) FRP:‬پلیمرهای تقویت کننده الیافی‪-‬نوعی کامپوزیت هستند که‬

‫جهت ساخت لوله ها و اتصاالت مقاوم در برابر محیط های خورنده استفاده می شود‪.‬استفاده از این کامپوزیت در ‪ 15‬سال‬

‫اخیر به سرعت در صنایع مختلف توسعه یافته است‪.‬در تصاویر زیر نمونه هایی را از اتصاالت و لوله ها ی ساخته شده از‬

‫این نوع کامپوزیت مالحظه می فرمایید‪}.‬‬

‫‪www.IranPiping.ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫‪ .16‬خطوط تحت تاثیر جابجایی های (کرنش های) غیر حرارتی (به استثنای جابجایی حاصل از نشست بین استراکچر ها و‬

‫تجهیزات استراکچر ها و ‪{...‬همچنین جابجایی حاصل از} روند توسعه تجهیزات‪،‬توسعه هدر ها (‪،)header growth‬‬

‫توسعه تاور ها و سایر جابجایی های قابل توجه)‬

‫‪ .17‬تمام خطوط به قطر ‪ 8‬ابنچ و بیشتر از آن که در دمای باالتر از ‪ 151‬درجه سانتی گراد (‪ 311‬درجه فارنهایت) کارمی‬

‫کنند‪.‬‬

‫‪ .18‬تمام خطوط ‪ 21‬اینچ به باالکه در دمای باالتر از ‪ 81‬درجه سانتی گراد (‪ 211‬درجه فارنهایت )کار می کنند‪.‬‬

‫‪ .19‬تمام خطوط به قطر ‪ 36‬اینچ و باالتر از آن‬

‫‪ .21‬تمام خطوطی که در دمای کمتر از ‪ -45‬درجه سانتی گراد (‪ -51‬درجه فارنهایت )کار میکنند و نیازمند ساپورت های‬

‫مخصوص این نوع خطوط هستند‪.‬‬

‫‪ .21‬تمام سیستم های پایپینگ پالستیک اندود( با لعاب پالستیکی )‪.‬‬

‫به این موضوع باید توجه داشت که ساپورت های اضافی به جهت محدود کردن نیروها و گشتاور های خارجی در اتصاالت‬

‫فلنچی ‪،‬به منظور جلوگیری از افزایش خطر نشتی فلنچ ها به سیستم اضافه گردد‪(.‬نیروها و گشتاورها ی خارجی در اتصاالت‬

‫فلنچی موجب افزایش خطر نشتی در این اتصاالت می شوند؛ ازاین رو الزم است به منظور محدود کردن این گشتاور ها و‬

‫نیرو های خارجی ‪ ،‬ساپورت هایی به تعداد الزم‪ ،‬به سیستم اضافه گردد‪.‬‬
‫‪www.IranPiping.ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫اتصاالت با الیه ی پالستیکی(سمت راست) و اتصاالت با لعاب شیشه ای(سمت چپ)‬

‫‪ .22‬خطوطی که ملزومات طراحی ویژه ای دارند‪.‬‬

‫‪ .23‬تمامی سیستم های ایمنی کاهنده فشاربا قطر باالتر از ‪ 4‬اینچ (به استثنای سیستم های کاهنده دما )‬

‫‪ .24‬خطوطی که به تشخیص مهندس ارشد پایپینگ‪/‬مهندس تحلیل تنش‪ ،‬ذاتا از انعطاف پذیری کافی برخوردار نیستند‪.‬‬

‫‪ .25‬عالوه بر این ‪ ،‬توجه به خطوطی که متاثر از شرایط خاصی هستند می تواند تحلیل دقیق نرم افزاری را تضمین کند؛ شرایط‬

‫خاصی ازقبیل ‪ :‬اختالف دمایی که بتواند سبب خمش حرارتی شود ویا مکان های اتصال لوله ها به تجهیزات ‪ ،‬که با فزایش‬

‫قابل توجه دمایی مواجه هستیم‪.‬‬

‫قطر‬ ‫𝐷‬
‫) بیشتر از ‪ 111‬باشد ‪ ،‬ملزومات زیر مناسب خواهد بود‪:‬‬ ‫(‬ ‫‪ .26‬برای لوله های جدار نازک ‪ ،‬چنانچه نسبت‬
‫ضخامت‬ ‫𝑇‬

‫{فرایند}طراحی و {همچنین}ساپورت های سیستم هایی با این مشخصات ‪ ،‬باید توسط یک مهندس تحلیل‬ ‫‪‬‬

‫تنش بازبینی شود‪ .‬شیوه های متداول در پروژه های امروزی ‪،‬ساپورت ها و فاصله بین آنها را در سیستم های‬

‫پایپینگ جدار نازک ‪،‬پ وشش نمی دهد ؛ بنابر این الزم است که هر قسمت{ به طور جداگانه} طراحی شود‪.‬‬

‫درتمامی موارد پاراگراف های ‪ 3140302‬الی ‪ 3140304‬برمبنای استاندارد ‪ ، ASME B31.3‬ساقه ی اتصاالت‬ ‫‪‬‬
‫𝐷‬
‫بزرگتر یا مساوی ‪ 111‬نمی باشند و همچنین انشعابی با قطر بیشتر از‬ ‫مجاز به اتصال به لوله هایی با نسبت‬
‫𝑇‬
‫‪1‬‬
‫سرشاخه ی انشعاب ‪،‬غیر مجاز محسوب می شود‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ .27‬خطوط متصل به تجهیزات { فلزی} غیر آهنی‬

‫‪ .28‬خطوط زیر زمینی با اختالف دمای بیشتر از ‪ 31‬درجه سانتی گراد ‪ ،‬بین دمای طراحی و دمای محیط‬

‫‪ .29‬تمام خطوط عمودی که به مخازن ایستاده متصل اند و به ساپورت ها و راهنماهایی از آن مخازن نیازمندند‪.‬‬
‫‪www.IranPiping.ir‬‬ ‫آموزشگاه مجازی ایران پایپینگ‬

‫‪ .31‬تمامی خطوط با قطر باالتر از ‪ 4‬اینچ‪ ،‬که اتصاالت محتوی خال و فشارخارجی ‪ ،‬در آن ها وجود دارد‪.‬‬

‫‪ .31‬تمام خطوطی که به دلیل جریان های پر سرعت‪،‬افت فشار شدید ‪ ،‬ضربه قوچ ویا جریان دوفازی دچار لرزش و نوسان می‬

‫شوند‪.‬‬

‫‪ .32‬تمام خطوط متصل به تجهیزاتی که از مواد گرما سخت ) ‪ ،(Thermoset‬گرما نرم ) ‪ ، (Thermo elastic‬شیشه ای (‬

‫لعاب دار)‪ ،‬مقاوم و یا االستومری ساخته شده اند‪.‬‬

‫گرما سخت‪ :‬موادی هستند که در اثر گرم شدن سخت می شوند و انعطاف پذیریشان کم می شود‪.‬‬

‫گرما نرم ‪ :‬موادی هستند که در اثر گرم شدن ‪،‬نرم می شوند و انعطاف پذیریشان افزایش می یابد‪.‬‬

‫‪ .33‬تمام خطوط فشاری که در بردارنده خطوط غیر فلزی هستند‪.‬‬

‫‪ .34‬تمام خطوط فلرها ( مشعل ها )‬

‫‪ .35‬تمامی خطوطی که کاندیدای انجام تست نشتی بوده اند‪.‬‬

‫بسیاری از سازمان ها با شیوه هایی این خطوط بحرانی را بر مبنای درجه بحرانی بودنشان به سه دسته تقسیم می کنند ‪:‬‬

‫خطوط بسیار بحرانی (با ریسک باال) یا گروه ‪ : 𝐶1‬که باید تماما و به طور کامل بررسی شوند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خطوط بحرانی (با ریسک متوسط) یا گروه ‪ 𝐶2‬و‬ ‫‪‬‬

‫خطوط کمتر بحرانی (با ریسک کم) یا گروه ‪. 𝐶3‬‬ ‫‪‬‬