Son On Yrhn Popiiler Tiirk Sinemasrnda Televizyon Sektiiriiniin Rolii

Yrd. Dog. Dr. Zeynep qETiN ERUS

Ozet
Bu makalede son on yrltn (1996-2005) popiilcr Tiirk sinemasrnrn televjzyon sekt6rii ile ili$kisi elc
allnmaktadtr- once lelevizyon sekldriin0n lilm yaprm/finansmanrna girismesinin nedenleri tartr5rhp, ardrndan bir
milyonun iisliinde scyirci geken lilmlerde. yaprmcrhk. yilnetmenlik, oyunculuk, senaristlik. kurgu ve g6rijnlu
ydneheDlisr yapan ki$ilere odaklanrlarak, br kisilerin televizyon drinyasr ile iliSkileri araslrnlmakradlr. Sdz konusu
on yedi filmin on ddrdiiniin televizyon veya rcklam ipiyle ugratan yaprmcrlar rarafindan i.irelildigi vc bu filmlerin
kadrolanntn yakla$lk yarlslnln kamera ile ilk olarak tclevizyonla tan)Strgr gctriilmekledir. Aynci sinema krikenli
kadrolar da giiniimiizde agrrltklt ollrak televi:ryon vcya reklam igiyle ugrasmaktadrr.

Anahtar Saizcilkl€r
T0rk popiiler sinemasr, televizyon. son on yllda Tiirk sinemasr, televizyon sinema sine4rsr.

Abstracl
This paper analyzes lhe relation of contemporary Turkish popular cinema with television sector from 1996
1o 2005. The anicle starls with a discussion on the reasons for inlerest oflelevision seclor inlo the production/finance
of popular movies. Then, focusing on people who perform duties ljke production. directing, acring. scriptwriting,
editing, and camera at the movies thal attracted over one million spectators, the relation of cinima ciew wiih
television production is analyzed. Of the seventeen movies considered in this ailicle, founeen have been Droduced bv
production companies operating in television or adverlisement sector. Almost half of the productlon ream had therr
initial contacl with camera in lelevision serials. Moreover. those who have been in movie business in the past. appear
lo spend major part oflheir time in television or advertisement production.

Key Words
Turkish popular cinema. lelevision. Turkish ci ema during the last decade, synergy between television and
cincma.

l. Giris
1990'h yrllarda,6zel televizyonr kanallannrn gogalmasr ve TV seyircisinin Trirk
yaprmr programlara olan ilgisinin artmasryla birbiri ardrna TV igin dizi ve geritli
programlar geken yaplm $irketleri kurulmug, gok sayrdaki TV kanahna program iireten
<inemli bir sektOr ortaya gtkmr$tlr. Aynr drinemde televizyon ve Holl).wood,un
rekabetine dayanamayarak 1980'ler boyunca dnemli bir diigiig stirecine giren Ttirk
poptiler sinemasr, cizelliklc de 1990'lann ikinci ya'srndan itibaren yiiksek seyirci
rakamlarrna ulagan filmlerle toparlanmaya baglamrgtrr. Bu makalede TV sektortintin son
dtinem poptiler filmlerin yaprmrnda oynadr!r rol aragtrnlmaktadrr.
Atilla Dorsay (2004: ll), popiilcr sinemanrn yaprrgr ahhmrn da iginde
bulundulu geliqmeleri "sinemamlzrn rdnesansr" olarak nitelendirirken, bircok ortamda
pop0ler filmlerin bagarrsrnrn nedenleri ve siireklilili tartr$llmr$trr. popiiler filmler
seyircinin bclenisini kazanrrken aynr tcpkiyi elegtirmenlerden alamamrshi. Onemli bir
elegtiri, iiretilen filmlerin TV dizilerine benzeyip sinemasal nitelik taqrmamalarr
olmu$tur. Ornelin, Bilent Gdriicii (2003: 9-12) Amerikalt filmi ile baglayan filmler
dizisini uyarlama titesinde "do!rudan ve birebir bir taklit" olarak nitelendirir, giinrimiiz
popi.iler sinemasrnrn TV, reklam ve Hollywood iigltisiiniin bir iiriinii oldulunu soyler.
Y azara giire, "[S]inema arrrk televizyonun egemenlilindedir" (G6riicii, 2006: 52).
Hababam Stnfr Merhaba igin Orhan Unser (2004: 76-79)*Ozgnn olan higbir gey yok;
tipik bir televizyoncu yaklagrm" der. TV sektoriiniin son d6nem filmlerdeki rolinii ve

t23
bu filmlerde TV kdkenli kadrolartn yerini belirlemek, bu filmlere yaprlan elegtirileri
anlamak iqin Onemlidir.
Makalede Tiirk pop0ler sinemastntn yakrn gegmiqine hrzh bir bakrg atrldrktan
sonra, izlcyen boliimde TV programlart yaprmr ile sinema filmi yaprmr arastndaki
sinerji tarh$rlmaktadrr. Daha sonra 1996-2005 ytllan arastnda bir milyonun iisttinde
seyirci geken filmlerin yaptmtnda/finansmantnda TV sektOrtiniin rolii incelenmekte ve
bu hlmlerde ydnetim, senaryo, oyunculuk, kurgu ve gOriintii yrinetmenlili yapanlann
ktjkenleri ve TV sektor0 ile iliskileri cle altnmaktadtr.'

2. 1990'larln ikinci Yarlsr: Tiirk Popiiler Sinemasrnrn Yeniden Do[u9u

1960'lar boyunca onemli bir tiretim siirecine gircn Tiirk sincmast, 1970'lerdc
toplumsal huzursuzluk, teror olaylart, ekonomik gOkiintti ve TV'nin yaygrnlagmast gibi
nedenlerle Onemli bir darbe yemigtir. 1975 yrhnda bilet fiyatlannda 7o50 orantnda arttq
olurken izleyici sayrsr 7045 dolayrnda azalmtg ve salonlar kapanmaya baqlamrqtlr
(Scognamillo, 1975: 351). 1970'li yrllarrn sonlanna dolru TV'nin yaygtnlaqmasrna
ekonomik zorluklartn da eklenmesiyle, seyirci sinema salonlartndan uzaklaqmrgttr
(Abisel, 1994: 106). Bu dtjnemde T0rk sincmasr televizyonla rekabet edebileceli seks
filmleri ve siyasi filmler gibi tiirlere kaymr$trr.
1987'de Yabancr Sermaye Kanunu'nda yaprlan de[igiklikle biiyiik ]Iollywood
sirketleri Amerikan filmlerini Tiirk pazannda do!rudan dalrtabilmiglerdir. Bu
dalrtrmcrlar sincma salonlanyla dzcl anlagmalar yaparak dii;iik kaliteli iiretimlerini
blockbustert filmlerle bir paket halinde salonlara dayatmrg, Tiirk sincmast ise bu
pakctlerin iginc ancak gok iddiatr filmlerle gircbilmigtir.
Bu geliqimi, iiretilen film saytlannda gormek miimktindiir. 1960'lann ortalannda
200 civannda film geken Tiirk sinemasr, 1970'lcrdc Ozellikle de seks filmleri furyastntn
etkisiyle bu rakamlan bir dlgide koruyabilmigtrr. 1980'lerde iiretim hrzla azalatak,
1990'larda gekilen film sayrsr yrlda 25-30'lara. diigmti$, bunun da ancak yrlda l0-15
tanesi gdsterime girebilmiqtir (Erus, 2005: l6l; Ozgiig, 2003: 137).
Ycni d<inemde filmler iki gckilde finanse edilmigtir. Bunlardan birincisi,
ydnetmcnin film igin gercken kaynall kendi cebinden ve TV kanallan, Kiiltiir Bakanltlt
ve tizel sponsorluklar gibi gegitli kaynaklardan topladlgr goklu finans sistcmidir. Bu
y6ntem daha gok'sanat filmleri' igin kullanrlmrgtrr. l. Altu! l;rfan'rn da belirttigi gibi,
bu yaprda yaprmcrhlrn eski sistemdeki gorece saglamhgr ve giivenli zemini yok olmuq,
hlm sayrst azalmrgttr (2003: 36).
ikinci finansman qekli ise, TV igin program gcken veya reklamcrhkla ulraqan
sirketlerin film yaprmrna girmcleri ilc ortaya grkmrgtrr. Bu girketler film yaptmt igin
cinemli biitqeler ayrrmrqlardrr. Bu makalede asrl konuyu olugturan gok seyircili populer
filmler, 9o!u zaman bu qekilde iiretilmiqtir. Hcr iki ytintemde de asrl igi film yaprmt
olan bir sermaye sahibi olmamasr, iiretimin diigiik sayrlarda kalmastntn hem bir nedeni
hem de bir sonucudur.
Qekilcn film sayrsr az olmakla birlikte, pop0lcr sinema Ozellikle 1990'lann
ortasrndan baglayarak seyirciyi salonlara gekmeyi ba$armrqtrr. Bu tip filmlerin oncusii
diyebilecelimiz Amerikalt, 1993'te gcrgekleqlirilmig ve 400 000'e .yakrn seyirciyc
ulagmrgtrr. Ancak astl atrhm 1996 yrhnda qekilcn ESkrya lle olmuqtur. Ikibuquk milyon
seyirciye ulagan bu film, Tiirk sinemastntn ycniden canlanacagl umutlarlnl
uyandrrmrghr. Bu filmi takip edcn on yrl igerisindc l7 film bir milyonun iisttinde seyircl

121
qekmiitir (filmlerin listesi Tablo I'de sunulmaktadrr). Yerli filmlerin seyirci saytst,
1996 yrhnda yaklagrk iig milyonla toplam seyirci saylslnln o/o20'si seviycsinde iken,
2004'te ve 2005'te 1l milyon ilc toplam seyirci sayrstntn %040'rna yaklaqmrgtrr
(Yurdatap ve Yawz, 2004: 6; Gtir, 2005).

3. Film Yaprmlnda/Finansmanlnda TV-Sinema Sinerjisi

TV'nin sinemaya ilk olumlu etkisi, Hollywood'un piyasa deleri bulunmayan
filmlerini TV kanallarrna pazarlamasryla ortaya grkml$trr. Krsa bir siire sonra TV
gelirlcri Hollywood igin Onemli bir kaynak haline gelmiqtir. Avrupa'ntn bazt
0lkelerinde TV kanallannrn doprudan yatlrlm, sponsorluk veya gdsterim haklannr
onceden satln alma gibi y0ntemlerle film yaprmrnr destekledikleri g0rtiliir. tngiltere'de
1982'de yayrna baglayan Channel 4, kendi programlannl yapmaslna yasalarca izin
verilmemesi nedeniyle drgandan program almak zorunda kalmrq, 1980 ve 1990'larda
birgok filmin yaprmrna katkrda bulunmuqtur (Hill, 1996: 105-106). Daha sonra ITV ile
BBC ve sonradan ortaya grkan uydu ve kablo kana an da Ingiliz filmlerinin iiretimine
finansman saflamrgtrr. 1989 yrhnda toplam lngiliz sinema iiretiminin %49'u TV
kaynaklr yatrnmlarla gergekleptirilmiqtir (Mazdon, 1999: 78).
1980'lerin sonunda, Fransa'da Canal Plus'un gOsterdigi filmlerin %50'sinin
Fransrz olmasr zorunlulufu getirilmiqtir. TV kanallanmn biitgelerinin belli bir krsmrnr
Fransrz film iiretimine yatrrmalan zorunlu krhnmrgtrr (Ome!in, Canal Plus igin bu
rakam girketin biitgesinin o/o20'sine ulagmaktadrr). 1992 yrhnda Fransrz sinema
iiretiminin yaklaqrk 9/040'r TV kanallannca karqrlanmaktadrr (Mazdon, 1999:.75-76).
Benzer bir rolU Almanya'da ZDF. italya'da RAI kanallarrnrn ustlendi!i gdrtilmii$tiir.
Tiirkiye'de ise 1990'tarrn ilk yansrnda 0zel TV kanallarr birgok filmin gekimine
destek vermigtir. l99l yrrhnda TGRT Yticel Qakmakh'nrn Kurtollu isimli filmini
dcsteklemig, Kanal 6, 1992 yrhnda beq, daha sonraki sene ise iig Tiirk filmine katkrda
bulunmuptur. Daha sonra Show TV, ATV ve TRT de benzer giriqimlerde
bulunmuqlardrr. Ne var ki, Ozel TV kanallannrn desteli krsa siirmtiq iki iig yrl iginde
sona ermigtir (Qetin ve Arslanbay, 1995: 34-39; Piisteki,2005: 170-l7l).
Bu yazrda cle ahnan, TV kanallanndan gok bu kanallar igin program yapan
qirketlerin film tjretimine girigmeleridir. flollywood stiidyolarr TV ve sinema 0retimini
el ele g<itiirmektedirler. Brezilya popiiler sinemasr 1980'lerde dtiqiiqe gegmiq, ancak son
drinemde TV qirketlerinin yatrnmlan ile sinema salonlanna geri d<inebilmigtir
(Hamburger, 2004: 6). Japon sincmasrnda yeni kugak iginde TV k<ikenli isimler
bulunmaktadrr (Schilling, 1998: 8-21).
TV programr iireten qirketlerin sinemaya yatrnmlannr daha iyi anlayabilmek igin
TV yaprmr ile sinema yaprmr arasrndaki olasr sinerjileri ele almak gerekir. TV ve
sinema <inemli teknik farkhhklar igerir. Gdriintiiyii kaydetme ve iletme teknikleri
birbirinden farkhdrr, farkh kameralar kullanrlrr.a Ote yandan sinema igin gekilen
filmlerin kurgu esnasrnda video ortamrna aktarrlmasr, kurgu donanrmrnrn ortak bir
gekilde kullanrlmasrna izin verebilmektedir. Bu durum rqrk ve set ekipmanlarr igin de
gegerlidir (Kurgenli ile gOriigme, 5.5.2006). Daha da dncmlisi, TV ve reklam yaprmrnda
sriz konusu malzemelerin en son modcllerinin kullanrlmasr ve dolayrsryla bu tip bir
iqbirliliyle ABD sinemasr ile rekabet edebilecek teknik kalitede filmler
gckilebilmcsidir.

l2)
 Ne var ki, kurgu, rgrk, set gibi kalcmler film btitgesinde 9ok tinemli bir paya
sahip delildir. Bir 6rnek vermek gerekirse, bir milyon dolarhk bir bi.itgeye sahip olan
Avct flJ,mi igin kamera masraflan (kamera ekibi ile birlikte) 70.000, laboratuar ve kurgu
masraflan ise 150.000 dolardrr (Erkrhg, 2003: 179). Kurgenli'nin gekilmesi planlanan
Karadeniz'e Balad isimli filminin yaklaqrk iki milyon avroluk 2005 taslak biitgesindc
gekim arag ve gereg giderlerinin yaklagrk 150.000 avro oldulu grirtiltr (Kurgenli ilc
gorti$me,5.5.2006).
Giintimtizde popiiler bir film igin baghca masraf kalemlerinden biri filmlerin
tanrtrmrdrr. Bu amagla kullanrlabilecek en cinemli pazarlama kanallanndan birisi
televizyonlardrr. Do!rudan ve dolayh (filmin fragmanrnrn TV'de gosterilen sinema
programlannda gdsterilmesi gibi) TV reklamlan ile gok biiytik bir izleyici kitlcsine
ulaqrlabilir. TV programr iireticileri, TV kanallarr ile iligkileri nedeniyle Ozellikle de
dolayh reklam olanaklarrna daha 9ok sahip olabilirler (bu konuda bkz: Krrca, 2003: 95-
103).
Sinema yaprmrna TV girketlerinin ilgisini geken bir diler etken ise, iizellikle de
TV igin dizi geken qirketlerin seyirciyi tanlmasr ve Onlerine gelen projeleri
delerlendirmede tecr{ibe sahibi olmasrdrr. Aynca statti elde etme istelini de unutmamak
gerekir. Evren'e gdre TV dizileri ile sinema filmi arasrndaki en biiytik fark,
"zanaatk6rl*tan sanatgrhla gegiq, bir statii kazanmaktlr" (Evren, 2003: 3). Bunlann
yanl slra, TV sektdriindeki girketler sinema filmi gekiminde, ellerindeki malzeme ve
ekibi oldu$undan daha masraflr gdstererek asrl iqlerinden yaptrklarr kdr iizerinden
verecekleri vergiyi azaltabilirler

4. Son Diinem Popiiler Filmlerin Yaprmrnda TV Sektiiriiniin Rolii

Scognamillo (1998: a29), 1990'larda Tiirk sinemasrnrn yagadrlr kizin dnemli
birsebebi olarak finansman sorunlannr g0sterir. Gergekten de, difer sanat dallanndan
farkh olarak film yaprmr dnemli boyutlarda parasal yatrnm gerektirir. Bu nedcnle
iiretimin boyutlan ve kagrnrlmaz olarak igeri[i btyiik oranda bu iiretimi finanse edecek
kaynaklara ba!hdr.
Aynca iiretilen her filmin yeni bir iirun olmasr ve dolayrsryla getirisi ilc ilgili
olarak dnemli bir belirsizlik taflmasl, sinemaya yaprlacak yatrnmlan riskli krlar.
Hollywood sinemasr, bu riski gok sayrda film tireterek azaltrr. Uretilen filmlerin birqolu
masrafrnr grkartmasa da, birkag tane gok iyi ig yapan film sayesinde sttdyolar
yatrrmlannrn karqrh!rnr alabilirler (Smith, 2002: 60-61).
Tiirk sinemasrnda ise, gekilen film sayrsrnrn az olmasr riskleri arttrrrr. Aynca
film bazrndaki bu belirsizlilin yanrna, sektdriin geleceli iizerine bir belirsizlik eklene
gelmigtir. Tarihine baktrfrmrzda, sinema sektdri.iniin inigli grkr9h bir yol izledilini
gOrtirtiz. Belki de bu nedenle yaplmcl ve yatrnmcrlar Ttirk sinemaslna sabit yatrnmlar
yapmaktan kagrnmrgtrr. Tiirk sinema tarihindc yurtdrqrndaki benzerleri gibi stiidyolar
kurulamamrg, gok uzun seneler modasl gegmig aygtlarla gahqrlmrghr (Scognamillo,
2002a: 3 8 ; 2002b : 4 l -43).

126
 Tablo l: Bir Milyonun Ustiinde Seyirci Qeken Filmler
Yrl Film Yaprm Yiinetmen Seyirci
t996 Egkrya Filma Cass Yavuz Turgul 2.572.287

1998 Hergey Qok Gtizel Olacak Filma Cass Omer Vargr l .239.01 5

1999 Propaganda PIato Sinan Qetin 1.238.878

2000 Giile Gtile UFP Zeki Okten | .275.976

2000 Kahpe Bizans 6z,en/Arzu Gani Mujde 2.472.162

200 I Deli Yiirek Sinegraf Osman Srnav t.052.097

200 I Komser $ekspir Plato Sinan Qetin |.33t.462

2001 Vizontele Bctcek/BKM Yrlmaz Erdolan 3.308.320

2003 Asmah Konak ANS Abdullah Oluz t.79t.396

2003 O $imdi Asker ANS Mustafa Altroklar l .657.051

2004 G.O.R.A. Bdcek/BKM Omer Faruk Sorak 3.998.479

2004 Hababam Srnrfi Askerde Fida/Arzu Ferdi Elilmez 2.575.867

2004 Hababam Srnrfi Merhaba Fida,/Arzu Kartal Tibet 1.580.535

2004 Neredesin Firuze IFR Ezel Akay |.064.t62

2004 Vizontele Tuuba Bdcek/BKM Yrlmaz ErdoEan 2.894.802

2005 Babam ve Ollum Avgar Qalan Irmak 2.594.806

2005 Organize Iqler BKM Yrlmaz ErdoEan 2.403.050

Kaynak: Seyirci sayrlan Sinema Gazetesl (2005)'nden, yaprmcr ve ytinetmen bilgileri Ozgtig (2003). Tiirsak Sinema
hll*l an (1996-2002) ve ww*'.sinematurk.com'dan derlenmigtir.

1990'lara gelindilinde, Tilrk sinema sektorti gtivenilir bir yatrnm aracr

defildir. Piyasa gok krsrth sayrda filmi kaldrrabilmektedir. Film yaprmr ile 6zel
olarak ilgilenen Arzu film haricinde higbir biiyflk yaprmcl kalmamtgtrr.
TV programlan ve reklam yaplml ise, gdrece kdrh bir sektor olarak ytikselige
gegmi;, onemli bir sermaye bu sektrire agrrhk vermi$tir. TV sektorundeki gelecegi ilk
fark eden, gegmi$in en biiyiik film yaprmctlanndan Erler Film olmugtur. Video
sektoriinde korsan iiretim nedeniyle istedi[ini bulamayan Erler Filnl 1980'lerin ikinci
yansrndan itibaren TV igin program iiretmcye baglar (Scognamillo, 2004: 408-409).
Zamanla TV programl yaplmcrhgt 6n plana grkar, 1960'larda 9ok sayrda filme imza
atan Erler Film, 1990 sonraslnda isc film i.iretimini ikinci plana atar. Ozel TV'lerin
yayglnla$maslyla, Erler Film'in yanl srra Kadri Yurdatap'a ait Mine Film (Bizim Aile)
ve Seden ailesine ait Kemal Film (Hayatrn iginden, Gurur, Mirasyediler) de TV filmleri
ve dizileri gekmeye baglamrglardrr.
Reklam sektdrtine bakrldr[rnda, birgok sinemacrnrn bu sektore kaydr[r gdriiltir.
Ydnetmen Yavuz Turgul'un bir reklam ajansr (Medina-Turgul) vardlr. Sinan Qetin'in
Plato Filmi, hem reklam filmi hem de video klip gekmiqtir (Igr[an, 2003: l2). Sonug
olarak TV igin program iireten yaprmcllar ve reklamcrlgr, sinema filmi finansmanlnda
dnemli bir yer elde etmiqtir.
Son on yrl iginde bir milyonun i.istunde seyirci geken filmlere bakrldrlrnda,
dnemli bir golunlulunun asrl igi TV yaprmcrh[r veya reklam filmi gekmek olan
qirketlerce Uretildili gortiliir. Tablo 1'de sunuldugu tizere, FilmaCass, Plato, IFR gibi
reklamcrhk alanrnda uzmanla$mrq girketler, bir milyonun iizerinde seyirci gekmig l7

t27
filmden 5'inin yaprmrnr iistlenmi$tir. TV igin dizi filmler geken ANS, Sinegraf, BKM
ve Avgar ise, 8 filmin yaprmcrsrdrrlar. Bu sekiz filmden ikisi, Deli Ytirek ve Asmalr
Konak, sdz konusu yaptmcrlann TV igin iirettikleri dizilerden kaynaklanmrqtrr.
Listede bir istisna olugturan tek girket, Arzu Film'dir. Kahpe Bizans, Hababam
Smrfr Merhaba ve Hababam Smft Askerde filmlerinin yaplmclsl olan Arzu film, asrl iqi
film yaprmr olarak kalan tek dmektir. Ne var ki, bu iig filmde yaprmcr agrsrndan delilse
de, aqalrda incelendifi iizere ydnetmen, o]uncu ve diger ekip agtsrndan TV di.inyasryla
stkt bir iliqki oldugu g6riiliir.

. 5. Son Dtinem Popiiler Filmlerde Yer Alan Kadrolann TV Sektiirif ile

lliqkisi
TV sektrirtiniin sinema filmi iiretimindeki bir diger avantajr da, elindeki
kadrolan her iki iq igin de kullanabilmesidir. Bu bciltimde TV sektdrtiniin sinema ile
iliqkisinin sadece yaprm/finansman ile krsrth kalmayrp yaratrcr siirece katllan yOnetmen,
oyuncular, senarist ve teknik ekibe de uzandrlr tezi, bir milyonun ilzerinde seyirciye
ulaqan filmler rqrlrnda ele allnmaktadlr.
TV sektOrii 1990'larda gergekleqtirdili atrhmda Yegilgam sinemasrnrn insan
giiciinden oldukga faydalanmrgtrr. I$rgan (2003: 35), bu ddnemde TV ve reklam
sektdrtiniin sinemacrlann birer ek faaliyeti olmaktan glkttglnl belirtir. Bir bakrma,
sinema agrsrndan bunun olumlu oldulu digiiniilebilir. Sonuqta, sinemacrlar qok az
sinema filminin tiretilebildili giintimiizde, TV gibi sinema ile birgok ortak ydnler
taqryan bir sektdrtin varl$r sayesinde yaqamlannr stirdiirebilmekte, sinema ile tamamen
ilgisiz iqler yapmak zorunda kalmamaktadrrlar.
.. Ote yandan, gok sayrda yeni isim de TV sayesinde kamera ile tanlimlsttr.
Ozellikle de maliyetlerin diiqtik tutulmasr iste!i, yeni yiizlere olanak safilamrqtrr. Son on
yrlda bir milyondan fazla seyirci geken filmlere bakrldrSrnda, film kadrolannda sinema
kcikenli kigiler ile TV/reklam k6kenli kiqilerin bir arada yer aldrklan gOrtilmektedir.
Tablo 2'de bu filmlerin ydnetmen, oyuncu, senarist, kurgucu ve gori.intii yonetmenleri
kdkenlerine grire ikiye aynlmaktadrr. Tablonun iist bdliimtinde sinema kOkenliter, alt
bdliimiinde ise TV ve reklam kcikenliler srralanmaktadrr. Bu srnrflandrrmayr yaparken
gdz dnijne ahnan krstas, bu kigilerin sinema sektOrtine TV/reklam sektOriinden gegig
yaprp yapmamalandrr.
Poptiler filmlerin pazarlamasr oyuncular iizerinden yaprhyor olsa da, filmin
yaprsrm btiyiik dlgtide ydnetmen belirler. Tablo 2'nin birinci sUtununa bakrldrgrnda,
sinema ve TV/reklam kdkenli y<inetmenlerin sayrlanprn neredeyse egit oldulu g<iriiliir.
Omer Faruk Sorak, Osman Srnav ve Yrlrnaz Erdolan kariyerlerine TVTreklam
sektdriinde baqlamrqtrr. Bu yOnetmenlerin gektili kimi filmlerde, dzellikle TV
dizilerinde rastlanan epizodik anlatrm <in plana grkar. Sinema Dergisi'nde yaptrgr bir
rdportajda, Cem Yrlmaz, G.O.R.A. filminin bir skegler biitiinii oldupunu kabul eder,
bunu filmin uzay filmleri parodisi olmasrna baSlar (Erdine, 2004: 73). Atilla Dorsay,
Burgak Evren ve A. Ufuk eleqtiri yazrlannda, Y lmaz Erdofian'rn Vizontele'sini bir
skegler biittinii olarak nitelendirirler (Dorsay, 2004: 147 Evren, 2004: 43; Ufuk: 2004: -
ll-12).' O $imdi Asker ve Hababam Smft Merhaba filmleri, bir ana konudan neredeyse
tamamen yoksundurlar.
Kariyerlerine sinema ile baglamrg ydnetmenlerden bir go!u, giiniimiizde alrrlkh
olarak reklam ve dizi i;i ile ilgilenmektedir. Sinan Qetin ve Yaruz Turgul kendilerine

128
 ait reklam qirketlerine sahiptir, Kartal Tibcl son dcinemde birgok yerli diziye imza
atmrgttr (Silper Baba, Borsa, Yasemince gibi). Bu listede daha istisnai duran Zeki
Okten'dir. Bu sinemacrnrn TV diinyasr ile iligkisi daha srnrrhdrr. Qektipi film Giile Giile
de. listemizdeki filmler arastnda aksiyon alrrhkh olmamasr ve uzun gekimleri ile ayn
bir yerde durur.

Tablo 2: Bir Milyonun Ustiinde Seyirci Qeken Filmlerin Kadrolarrnrn TV veya Sinema Kiikenli
Olmaslna Gtire Listesi
Sinema
Ydnetmen Oyuncu Senaryo Kurgu Giiriintii
Mustafa Altroklar Tarrk Akan (VT) Mesut Ceylan Nevzat Digiagrk Rebecca Ilaas
(O$A) Metin Akprnar (P.GG) (KS) (GG) (P)
Sinan Qetin Zeki Alasya (GG) Mahinur Ergun Ismail Kalkan Ulur Igbak
(P. KS) M0jde Ar (KS) (AK) (risM) (KB, VT. E, Or)
Hulya Avgar (HSA) Fatih Solmaz Kemalettin Osmanlr Ken Kelsh
(HSA)
Ferdi Egilmez Pelin Batu (OgA) (KB) (DY) (AK)
Qagan Irmak Mehmet Ali Erbil Giilin Tokat Mustafa Pregeva Ilayk Kirokosyan
(BO)' (HSM. HSA, KB) (P) (NF.V,G,HSA. OI) (NF)
Zeki Okten Kadir inanrr (KS) Frenk Pap
(GG) Yrldrz Kenter (GG) (GG)
Fikret Kugkan (BO) Ertung $enkay
Kartal Tibet (HSM) Ali Poyrazoilu (OgA) (HSM, HSA)
Yavuz Turgul Kemal Sunal (P) Soykut Turan
(E) gener gen (E) (o$A)
Ugur Yiicel (E) Gary Tumbull
(HqGo)

TV/Reklam
Yiinetmen Oyuncu Senaryo Kurgu Giiriintii
Ezel Akay Demet Akba! (V, VT) Kemal K. Ergen Erol Adilge Kamil Qetin
(NF) M.A. Alabora (HSM. HSA) (HSM, HSA, KB) (AK, O$A) (KS)
Yrlmaz Erdolan (V, Mazhar Alanson (HQGO) Okan Hakan Haksun Hakan Akol Veli Kuzlu
vT. or) Bayulgen (KS) (HqGO) (E. Hqco) (G)
Gani Miljde Meltem Cumbul (P) Levent Kazak Krvang ilgiiner Omer Faruk Sorak
(KB) Tolga Qevik (BO) (NF, O$A) (BO) (v)
Cem Davran (KB) Raci gagmaz Engin Ozttirk Tevfik $enol
Abdullah Oguz (AK) Ozcan Deniz (AK.NF.O$A) (DY) (VT) (DY)
gebnem Dcinmez (NF) Onur Tan Rrdvan Ulgen
Osman Srnav (DY) Yrlmaz Erdolan (V, VT. Oi) (KB) (BO)
Kemal Imirzalroflu (DY) Aylin Tinel
Omer F. Sorak (V, G) Oktay Kaynarca (DY) (P, KS)
Ozge Ozberk (G)
Omer Vargr (HCGO) Demet gener (KB)
Qetin Tekindor (BO)
Nurgtil Yegilgay (AK)
Cem Yrlmaz (G,HCCO)
Not: Tablodaki isimler soyadlanna gcire alfabetik srraya dizilmigtir.
*
Qalan Irmak her ne kadar dizileri (Asmah Konak, Qemberimde Gtil Oya) ile tanrnryor olsa da sinema k6kenli bir yrinetmendir
AK-Asmah Konak, Bo_Babam ve ollum. DY_Deli Ynrek, E_E9kiya, GG_Giile Gule. G_G.o.R.A,
HQGO-Herpey Qok Guzel Olacak. HSA_Ilababam Srnrfr Askerde, HSM_Hababam Srnrfi Merhaba,
KB-Kahpe Bizans. KS_Komser $ekspir. NF_Neredesin Firuze, Oi_Organize igler, OSA_O gimdi Asker,
P_Propaganda, V_Vizontele, VT_Vizontele Tuuba

Kaynak: www.kameraarkast.com, www.beyazperde.com. www.sinematurk.com ve gegitli filmlerin websiteleri;

Tiirsak Sinema hll*lan (1996-2002); sektttrden gegitli kigilerle gdrtigmeler: Yusuf Kurgenli (22.6.2005),
Kemalettin Osmanlt (15.7.2005), Nevzat Digiagrk (13.7.2005), Aylin Tinel (18.7.2005), Ertung genkay (20.7.2005).
Alican Sekmeg (18.5.2005), Ulur Igbak (13.2.2006) ismail Kalkan (19.2.2006), Mustafa Preqeva (20.2.2006).

t29
 Oyunculara baktrlrmrz zaman dcngeli bir. dalrhm goriili.ir. Sinema kokenli
diyebilece[imiz Metin Akprnar (Giile Giile), Kadir Inantr, Mtijde Ar (Komser $ekspir),
Hiilya Kogyilit (Hababam Smrfi Merhaba) glbi eskiden beri sinema filmi gekmiq kigiler
yer alrr frlmlerde. Ne var ki, bu kigilerin neredeyse hepsi aktif bir bigimde dizi ve
reklamlarda da oynamaktadrr. Tabloda TV ile iligkisi agtstndan en ug drnekler Mehmet
Ali Erbil ve Hiilya Avgar olarak g6ze garpar. Her iki o)'uncu da, TV diinyastntn yi.iksek
reyting yapan kiqileridir. Bununla birlikte bir sinema oyuncululu gegmiqleri de vardrr.
TV kdkenli oyunculara goz atrldrfrnda, baghca iki kategori ortaya grkmaktadrr.
Bir yanda TV dizilerinde oyunculukla isim yapml$ Kemal Imirzaho[lu, Mehmet Ali
Alabora, Ylmaz Erdofan, Nurgtil Yegilgay gibi isimler, ote yanda ise Cem Yrlmaz,
6zcan Deniz, Okan Baytilgen, Demet $ener gibi televizyona oyunculuk drqr
programlarla katrlan isimler yer almaktadrr. Dizi kcikenli oyuncular kamera ile TV'de
tanl;ml$ ve TV igin oynamayr ci$renmiqlerdir, bir krsmr tiyatro elitimi almtqtrr.
Difer grubun ise, TV ve sinema oyuncululu deneyimi olmayrp TV ile iligkileri
talk show'lar ve magazin programlan aracrhlryla gergeklegmigtir. Burada Yegilgam'rn
yrldtz oyuncuya dayah seyirci gekme stratejisinin 1980'lerde verilen aradan sonra geri
ddndiilii gdriili.ir. TV'nin her bir kogeye ulagtr$r gtiniimiizde, 'ytldtz'lar dolal olarak
TV aracrhlr ile bu konuma gelirler ve filmlerin seyirci gekmek igin vazgegilmez bir
pargasl olurlar. Bazen oyunculuk ile higbir ilgisi olmayan kigilerin bile 6nce dizi, sonra
filmlerde rol aldrklan, ancak dolal olarak sinemadaki performanslannm bir iki istisna
haricinde fazlasryla stntrlt kaldrfr gdriiltir.
Bunun yanl srra filmlerde TV etkisini oyuncu saytstnda da gorebiliriz. TY
yaprmlan kalabahk kadrolarla gergeklegtirilir. Qok sayrda ikincil karakter bulunur.
Epizodik bir yapr ve gegitli karakterlerin etrafinda geliqen kiigi.ik oyktiler vardtr. Son
d6nem filmlerinde de oyuncu kadrosunun oldukga kalabahk oldulu gortili.ir. Birgok film
igin dnemli roller denebilecek en az ddrt beg rol bulunur. Ornefiin, Yrlmaz Erdolan'm
gektigi Vizontele, Vizontele Tuuba filmleri lle O $imdi Asker filmi gibi.
Filmin gidigatrna dnemli etkisi olan bir di[er kigi de, senaristtir. Yonetmenler
birgok filmin senaryo yazrmrnda onemli bir rol oynamlg, birgok kereler bu iqi iisttine
almrqlardrr. Sinan Qetin, Osman Srnav, Yavuz Turgul, Cem Yrlmaz, Yrlmaz Erdo[an,
Abdullah O[uz, Gani Mtijde, Omer Vargt ve Qafan Irmak buna drnektir' Bunun
istisnasrnr daha gok komedi afirrhkh filmlcrde goriiriiz. Burada da a[rrhk, TV igin
komedi dizilerine senaryolar yazan Kemal Kenan Ergen vc Levent Kazak gibi
isimlerdedir. Ote yandan birer dizi uyarlamast olan Asmah Konak ve Deli Yiirek
filmlerine bakrldr[rnda, ilkinin senaryosunun sinema kokenli Mahinur Ergun, di[erinin
senaryosunun ise TV kokenli Raci $agmaz tarafindan yanldrsr gdrtiltir. Bu arada Mesut
Ceylan ve Fatih Solmaz gibi ilk senaryolannr bu makalede ele alman filmler igin yazmrq
ve srntflamasl zor isimler de vardtr.
Gtiniimiizde sinema filmlerinin kurgusu 35 mm'lik sinema filminin videoya
aktanlmasr yoluyla video ortamrnda yaprlmaktadrr. Bu nedenle teknik agtdan TV ve
sinema kurgusu arasrndaki fark oldukga azdtr. Kemalettin Osmanlt'ya gore astl dnemli
fark, bu iq igin aynlan zaman ve beklenen dzenden kaynaklanrr. Diziler gok krsa bir
zaman diliminde iiretildiklerindcn ve 6nemli bir kalite endigesi olmadrgrndan kurgu gok
seri bir gekilde belli kurallar gergevosindc yaprlrr (Osmanh ile gdrtiqme, 15.7.2005).
TV'de kurgu agrsrndan baghca iq, bir dizi kamera tarafindan ig mekanlarda aynt anda

130
gekilen ve gok fazla aksiyon igermeyen sahneleri TV seyircisinin takip edebileceli bir
gekilde bir araya getirmektir.
Bir milyonun iisttinde ig yapan filmlere bakrldrprnda, TV kcikenli sinemacrlar
tarafindan kurgulanmtg film sayrslnln sinema kdkenliler tarafindan kurgulanmrg film
saytslna hemen hemen egit oldugu gdrtiliir. TV ve sinema kurgusu arasrndaki teknik
benzerlikler ve son yirmi senedir gok az filrm gekiliyor olmasr, kurgu igine sinema ile
baglamrq eski kurguculann giiniimiizde dnemli bir oranda TV veya reklam igiyle meqgul
olmalannt getirmiqtir. Listemizdeki sinema kdkenli brittin isimler reklam ya da TV
dizilerine de imza atmrglardtr. Aynr gekilde geng kurgucular da, bu ige TV sektoninden
adrm atmrglardrr.
Filmin gorsel sorumlulu[unu tistiinde taqryan gonintii yonetmeni, gdrsel
i.iretimin her agamasma kattlarak gdrtinttilerin ycinetmenin istedipi anlamr vermesini
sa[lar (Gtingdr, 1994: ll, 75). TV'de ekran boyutunun kiigtik olmasr g<iri.intti
yonetmenli[inin dnemini azaltr. Zira TY programlannda ses gortinttiye gdre 6n
plandadrr. Ele ahnan l7 filmden l2'sinde gdrtintti ydnetmeni sinema kdkenlidir. Daha
da onemlisi, filmlerde gorev alan l3 ismin 5'i yabancrdr. TV sektdrun[n bu alandaki
eksikligi drgarrdan gelen isimlerle tamamlanmrgtrr.

6. Sonuq
Son dcinemin poptiler filmleri TV/reklam sektdrtinun etkisi altrndadrr. Onemli
bir serrnaye birikimine ulagan TV/reklam sektdrii, 1990'larrn ikinci yansrndan
baglayarak sinemaya yatrlm yapml$ ve yukanda incelendifi iizere popiiler sinema
tiretiminde belirleyici bir role sahip olmugtur. 2006 itibariyle gelinen noktada, poptiler
sinema filmlerinin yaplm, ycinetim, oyunculuk ve difier iqleri, ya televizyon ile
kamerayla tantgan ya da sinema kokenli bile olsa alrrhkh olarak TV ve reklam igi yapan
kigilerin eline gegmiqtir.
Bu geliqmelerin altrnda yatan sebep, TV programlan yaprmr ile sinema filmi
yaprmr arastndaki sinerjidir. Ortak kullanrlabilen gekim aygrtlan, pazarlama kanallan ve
kadrolar TV programt iireten girketler igin sinema filmi tiretimini gekici krlmrgtrr.
Yonetmen, oyuncular ve teknik ekip agrsrndan TV sektorii, sinemanrn
gelirlerinin srfira yaklaqtrlr bir donemde sinemacrlara bir ig alanr agarak ve daha sonra
film yaprmtna yattnm yaparak Ttirk poptiler sinemasrnr bir anlamda yok olmaktan
kurtarmtqtrr. Bu elilimi farkeden Htiseyin Kuzu (1998:92-93), 1998 yrhnda yazdrpr
yaztda bunu sinemayr canlandrracak bir etken olarak sunmuqtur.
Ote yandan TV ve sinema sektdrlerinin ig ige gegmesinin sinema agrsrndan
olumsuz ydnleri bulundu[u sdylenebilir. TV kendine ozgti anlatrm bigimlerine sahiptir.
TV ekranr sinemaya gcire gok daha ktigUk boyutlardadrr. Bu da yakrn plan gekimlerin
afrrhkh olmastna ve diyaloglann gdri.inttintin ontine gegmesine yol aQar. Seyir
ortamtntn baqka iglerle ufragma, konugma ve hatta okuma ile kesilebilmesi, seyircinin
siirekli olarak ilgisini gekecek ve herhangi bir noktasrndan kolayhkla seyretmeye
baglayabileceli programlar hanrlanrlmasrnr gerektirir.6 Yaprm konusunda kararlarrn TV
alanrnda yo$unlagmrg ve TV seyircisinin befenilerini daha iyi bilen kigiler tarafindan
verilmesi de sinema filmlerinin TV dizilerine benzemesine yol agmaktadrr.

l3l
 Notlar:
' Bundan sonra televizyon yerine TV ktsaltrnasr kullanrlacaktrr.
'Bu yazr planlanrrken sanat ydnetmenlilinin de ele ahnmasr amaglanmtgttr. Ancak aragtrnnalar
sonucunda bu iglevin dizilerde genellikle dekoratcirliikten dteye gitmedipi, filmlerde ise 9ok nadiren yer
aldrSr grirtildii. Bu nedenle sanat ydnetmenliline ya ntn igerilinde yer verilmedi.
' Gigede iyi ig yapan -genelde 100 milyon dolardan fazla hasrlat getiren- filmler igin kullanrlrr.
o
Di.lital teknolojideki geligmeler sonucu birgok film TV igin de kullanrlan dijital kameralarla
gekilmeye baglanmrgtrr.
s
Ote yandan Burgak Evren (2004: 43), Vizontele'nin devamr niteli[indeki Vizontele Tuuba
frlmini "yeni bir sinemacr geliyor" baghgtyla ele alrr.
u
TV'de anlatrm i.izerine aynntrh bir gahgrna igin bkz. Kaplan (1993), Mutlu (1991) ve Zettl
0981).

Kaynakga
Abisel N. (1994). Ttirk Sinemast Uzerine Yanlar, Ankara: imge Kitabevi.
Qetin, C. ve Arslanbay, H. (1995). Bir ihtimal Daha Var, Antrakt,43,34-39.
Dorsay A. (2004). Sinemamtzda Qc)kilS ve Rdnesans Ytllan, istanbul: Remzi
Kitabevi.
Erdine S. (2004). Bir Cem Yrlmaz Komedisi (Cem Yrlmaz lle yapian sdyle$i),
Sinema,73, 66-73.
Erkrlrg H. (2003). Tilrk Sinemastnm Ekonomik Yaprst ve Bu Yapmm Sinemamtza
Etkileri, Mimar Sinan Universitesi Sosyal Bilimler Enstitiisti, istanbul: Yayrnlanmamtg
Doktora Tezi
Erus, Z. e (2005). Amerikan ve Tiirk Sinemalannda Uyarlamalar:
KarStlastrmah Bir BahS, istanbul: Es Yaytnlarr.
Evren, B. (2003). Televizyon ya da Yapay Qa[daq Efsaneler Yaratma Qabalan,
Antrakt,74,3.
Evren, B. (2004). Yeni Bir Sinemact Geliyor..., Antrakt,77,43.
Giingdr, $. (1994). Sinemada Gdriintti Yrinetmeni, Ankara: Kitle Yayrnlan.
Gtir, A. (2005, $ubat 27). Tiirk Sinema Endiistrisi, Hiirriyet,
http //www. hurriyetim. com. trlhabe r I (2 | .3 .200 5).
:

G6r0cti, B. (2003). O $imdi Asker: Ama Sinemacr Delil, Yeni Film,2,9-15.

Goriicii, B. (2006). Sinemada igler Organize, Yeni Film, 11,49-53.
Hamburger, E. (2004) City of Soaps: Brazilian Cinema and Television Are
Working Together for Regeneration, Sight and Sound,l4(4),6.
Hill, J. (1996). British Film Policy, Albert Moran (Derleyen), Film Policy:
International, National and Regional Perspecflves. (ss. l0l-l l3), London: Routledge.
Iqr[an, i. e. IZOO:). 1970'lerden 1990'lara Tiirkiye'de Sinema Endtistrisi, Ieri
Film,2,33-41.
Kaplan, Y. (1992). Televizyon, Gdkqen Kaplan (Qeviren), Istanbul: AEaq
Yayrncrhk.
Krrca, S. (2003). Sinema Endiistrisinin Pazarlama ve Promosyon Stratejilerinde
Y<jnelimler: Amerika ve Ttirkiye, Deniz Bayrakdar (yayrna hazrrlayan), Tilrk Film
Arasttrmalannda Yeni Yrjnelimler:4, (ss. 95-103), istanbul: Ballam Yayrnlan.
Kuzu, H. (1998). Ttirk Sinemasr'nda Film Yaprmlarr lgin 'Ek ve Potansiyel'
imkanlar, Sinerama, 3, 92-93.

132
 Mazdon, L. (1999). Cinema and Television: From Enmity to Interdepence,
Michael Scriven ve Monia Lecomte (Derleyenler), Television Broadcasting in
Contemporary France and Britain, (ss. 7l-82), New York; Berghahn Books.
Mutlu, E. (1991). Televizyonu Anlamak, Ankara: Gtindopan Yayrnlan.
Ozgtig, A. (2003). Tiirk Filmleri Sdzliigi) t997-2002, istanbul: SE-SAM
Yayrnlan.
Posteki, N. (2005). 1990 Sonray Tilrk Sinemast, istanbul: Es Yayrnlarr.
Schilling, M. (1998). New Breed Revives Japanese Films, Japan Quarterly,
45(t),8-21.
Scognamillo, G. (1975). Turkey, Peter Cowie (Derleyen), International Film
Guide l976,London: The Tantivy Press.
Scognamillo, G. (1998). Tilrk Sinema Tarihi, istanbul: Kabalcr Yayrnevi.
Scognamillo, G. (2002a). Ttirk Sinemasmrn Ekonomik Tarihine Giriq- 2, Yeni
Sinema, 10, 36-39.
Scognamillo,G. (2002b). Tiirk Sinemasrnm Ekonomik Tarihine Girig- 3, Yeni
Sinema, ll,4l-43.
Scognamillo, G. (2004). Bay Sinema: Tilrker inanoglu, istanbul: Dopan
Kitapgrhk A.$.
Sinema Gazetesi,22Temmuz - 4 Alustos 2005, yrl: 16, Sayr: 39-40.
Smith, R. (2002). Why Studio Movies Don't Make (Much) Money, Film
Comment,3S(2),60-61 .
Tilrsak Sinema Ytll*lan (1996197 , 1997198, 1998199, 199912000,200012001,
200112002 ddnemi), istanbul: Ti.irsak Vakfr.
Ufuk, A. (2004). Vizontele Tuuba: 'Tadmdan Yenmeyen Bir Arabulucu', Yeni,
Film,5,7-12.
Unser, O. (2004). Merhaba (mr?) Hababam Smtfi, Yeni insan Yeni Sinema, 15,
76-79.
Yurdatap K. ve YavuzD. QUA$. Tilrkiye Sinema Sektcirtiniln Gririinilmii,
istanbul: SESAM - Tiirkiye Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birli$i.
Zettl H. (1981). Television Aesthetics, Richard P. Adler (Derleyen),
Understanding Television: Essays on Television as a Social and Cultural Force, (ss.
I l5-l4l), New York: Praeger Publishers.
www.beyazperde.com
www.kameraarkasr.org
www.sinematurk.com

Kigisel Giirtigmeler:
Yusuf Kurgenli (5.5. 2006).
Kemalettin Osmanh (1 5.7 .2005).
Nevzat Digiagtk (13.7 .2005).
Aylin Tinel (1 8.7.2005).
Ertung $enkay (20.7 .2005).
Alican Sekmeg (l 8.5.2005).
Ulur igbak (13.2.2006).
ismail Kalkan (19.2.2006).
Mustafa Preqeva (20.2.2006).

133