SAS VÀ GENSTAT PHÂN TÍCH ANOVA THÍ NGHIỆM LÔ PHỤ (SPLIT PLOT)

PGS. TS. Lê Quang Hưng

Email: lhung789@gmail.com
Phone: 0918039117
15/11/2020
MỞ ĐẦU
Hai phần mềm SAS và GENSTAT có đủ chức năng để phân tích tương tác phương sai
(ANOVA) lô phụ với 2 yếu tố A và B theo giá trị độ tự do df (degree of freedom) với công
thức của Satterthwaite (1946). Phân tích tương tác lô phụ theo df được trình bày bởi Clewer và
Scarisbrick (2001), Lee và O’Neill (2017) với phần mềm GENSTAT. Mục tiêu của bài này là
so sánh kết quả phân tích tương tác phương sai lô phụ của hai phần mềm trên. Ngoài ra xếp
hạng khác biệt các nghiệm thức tương tác được chọn theo xác suất p < 0,05 và p < 0,01.
NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thí nghiệm lô phụ gồm 3 khối (lặp lại), lô chính là 6 lượng đạm (A, kg/ha) và lô phụ là 4 giống
lúa (B) ảnh hưởng năng suất lúa Y (kg/ha) trích từ sách Gomez & Gomez (1984). Phần mềm sử
dụng là SAS (Mỹ) và GENSTAT (Anh) để phân tích phương sai và xếp hạng các nghiệm thức
tương tác AB.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Thí nghiệm lô phụ được trình bày số liệu theo bảng excel như sau:
KHOI (K) A B Y
1 0 IR8 4430
2 0 IR8 4478
3 0 IR8 3850
1 0 IR5 3944
2 0 IR5 5314
3 0 IR5 3660
1 0 C4-63 3464
2 0 C4-63 2944
3 0 C4-63 3142
1 0 Peta 4126
2 0 Peta 4482
3 0 Peta 4836
1 60 IR8 5418
2 60 IR8 5166
3 60 IR8 6432
1 60 IR5 6502
2 60 IR5 5858
3 60 IR5 5586
1 60 C4-63 4768
2 60 C4-63 6004
3 60 C4-63 5556
1 60 Peta 5192
2 60 Peta 4604
3 60 Peta 4652
1 90 IR8 6076
2 90 IR8 6420
3 90 IR8 6704
1 90 IR5 6008
2 90 IR5 6127
3 90 IR5 6642
1 90 C4-63 6244
2 90 C4-63 5724

1
 3 90 C4-63 6014
1 90 Peta 4546
2 90 Peta 5744
3 90 Peta 4146
1 120 IR8 6462
2 120 IR8 7056
3 120 IR8 6680
1 120 IR5 7139
2 120 IR5 6982
3 120 IR5 6564
1 120 C4-63 5792
2 120 C4-63 5880
3 120 C4-63 6370
1 120 Peta 2774
2 120 Peta 5036
3 120 Peta 3638
1 150 IR8 7290
2 150 IR8 7848
3 150 IR8 7552
1 150 IR5 7682
2 150 IR5 6594
3 150 IR5 6576
1 150 C4-63 7080
2 150 C4-63 6662
3 150 C4-63 6320
1 150 Peta 1414
2 150 Peta 1960
3 150 Peta 2766
1 180 IR8 8452
2 180 IR8 8832
3 180 IR8 8818
1 180 IR5 6228
2 180 IR5 7387
3 180 IR5 6006
1 180 C4-63 5594
2 180 C4-63 7122
3 180 C4-63 5480
1 180 Peta 2248
2 180 Peta 1380
3 180 Peta 2014
1. Kết quả phân tích phƣơng sai với SAS nhƣ sau:
The GLM Procedure
Dependent Variable: Y
Source DF Sum of Squares Mean Square F Value Pr > F
Model 35 192163043.2 5490372.7 15.71 <.0001
Error 36 12584873.2 349579.8
Corrected Total 71 204747916.3
R-Square Coeff Var Root MSE Y Mean
0.938535 10.79144 591.2527 5478.903
Tests of Hypotheses for Mixed Model Analysis of Variance
Dependent Variable: Y
Source DF Type III SS Mean Square F Value Pr > F
KHOI 2 1082577 541288 3.81 0.0588
A 5 30429200 6085840 42.87 <.0001
Error: MS(KHOI*A) 10 1419679 141968
KHOI*A 10 1419679 141968 0.41 0.9348
B 3 89888101 29962700 85.71 <.0001
A*B 15 69343487 4622899 13.22 <.0001
Error: MS(Error) 36 12584873 349580

2
a. SEM (Standard Error of the Mean, sai số của trung bình)
SEMa = 131,82
SEMb = 148,61
SEMab = 323,68
b. LSD (Least Significant Difference, khác biệt có nghĩa nhỏ nhất)
- LSD 0,05
Yếu tố A DF = 10 LSDa = 342,732
Yếu tố B DF = 36 LSDb = 399,697
Yếu tố tương tác A*B
- So sánh cùng mức yếu tố A DF = 36 LSDab = 979,08
- So sánh khác mức yếu tố A DF = 43,53 LSDab = 898,08
- LSD 0,01
Yếu tố A DF = 10 LSDa = 487,498
Yếu tố B DF = 36 LSDb = 535,955
Yếu tố tương tác A*B
- So sánh cùng mức yếu tố A DF = 36 LSDab = 1312,86
- So sánh khác mức yếu tố A DF = 43,53 LSDab = 1199,94
2. Kết quả phân tích phƣơng sai với GENSTAT nhƣ sau:

***** Analysis of variance *****

Variate: Y
Source of variation d.f. s.s. m.s. v.r. F pr.
K stratum 2 1.083E+06 5.413E+05 3.81
K.A stratum
A 5 3.043E+07 6.086E+06 42.87 <.001
Residual 10 1.420E+06 1.420E+05 0.41
K.A.B stratum
B 3 8.989E+07 2.996E+07 85.71 <.001
A.B 15 6.934E+07 4.623E+06 13.22 <.001
Residual 36 1.258E+07 3.496E+05
Total 71 2.047E+08

*** Standard errors of means ***

Table A B A
B
rep. 12 18 3
e.s.e. 108.8 139.4 315.0
d.f. 10 36 43.53
Except when comparing means with the same level(s) of A
341.4
d.f. 36

Kết quả cho thấy độ tự do df của yếu tố A (10), B (36), tương tác So sánh cùng mức yếu tố A
(36) và So sánh khác mức yếu tố A (43,53) đều giống như kết quả của SAS.
3. So sánh cùng mức yếu tố A và So sánh khác mức yếu tố A với xác suất P.
Với kết quả của 2 phần mềm, các nghiệm thức khác nhau ở mức xác suất Pr > F là < 0,0001
(SAS). Về lĩnh vực sinh học, có thể xếp hạng ở mức p < 0,05 hay p < 0,01. Tuy nhiên, khi So
sánh cùng mức yếu tố A và So sánh khác mức yếu tố A thì ảnh hưởng của sai số của trung bình
(SEM) ảnh hưởng đến giá trị của LSD. Mặc dù bảng ANOVA cho thấy các nghiệm thức khác

3
nhau ở mức xác suất Pr > F là < 0,0001, nhưng khi xếp hạng ở p < 0,05 thì So sánh cùng mức
yếu tố A và So sánh khác mức yếu tố A không khác nhau.
Có thể giải thích khi xếp hạng ở p < 0,05 thì giá trị p (p-values) của So sánh cùng mức yếu tố A
có LSD = 979,08 và So sánh khác mức yếu tố A có LSD = 898,08 không đủ tạo nên sự khác biệt,
có nghĩa là sự thay đổi p-values không xảy ra quanh 2 phía của p < 0,05; do đó kết quả xếp hạng
như nhau. Kết quả xử lý xếp hạng với SAS như sau:

Least Significant Difference

Different between two B means, same level of A, LSD = 979.08
T Grouping for A*B Least Squares Means (Alpha=0.05)
LS-means with the same letter are not significantly different.

A B Estimate

180 IR8 8700.67 A

150 IR8 7563.33 B

B
150 IR5 6950.67 C B
C B
120 IR5 6895.00 C B D
C B D
120 IR8 6732.67 C E B D
C E B D
150 C4-63 6687.33 C E B D
C E D
180 IR5 6540.33 C E F D
C E F D
90 IR8 6400.00 C E F D
C E F D
90 IR5 6259.00 G C E F D
G C E F D
180 C4-63 6065.33 G C E F D
G E F D
120 C4-63 6014.00 G E F D
G E F D
90 C4-63 5994.00 G E F D
G E F
60 IR5 5982.00 G E F
G F
60 IR8 5672.00 G H F
G H
60 C4-63 5442.67 G H
H
60 Peta 4816.00 H I
H I
90 Peta 4812.00 H I
I
0 Peta 4481.33 J I
J I
0 IR5 4306.00 J I
J I
0 IR8 4252.67 J I
J
120 Peta 3816.00 J K
K

4
 0 C4-63 3183.33 K

150 Peta 2046.67 L

L
180 Peta 1880.67 L

Least Significant Difference

Different between two A means, same or different level of B, LSD = 898.08
T Grouping for A*B Least Squares Means (Alpha=0.05)
LS-means with the same letter are not significantly different.

A B Estimate

180 IR8 8700.67 A

150 IR8 7563.33 B

B
150 IR5 6950.67 C B
C B
120 IR5 6895.00 C B D
C B D
120 IR8 6732.67 C E B D
C E B D
150 C4-63 6687.33 C E B D
C E D
180 IR5 6540.33 C E F D
C E F D
90 IR8 6400.00 C E F D
C E F D
90 IR5 6259.00 G C E F D
G C E F D
180 C4-63 6065.33 G C E F D
G E F D
120 C4-63 6014.00 G E F D
G E F
90 C4-63 5994.00 G E F
G E F
60 IR5 5982.00 G E F
G F
60 IR8 5672.00 G H F
G H
60 C4-63 5442.67 G H
H
60 Peta 4816.00 H I
H I
90 Peta 4812.00 H I
I
0 Peta 4481.33 J I
J I
0 IR5 4306.00 J I
J I
0 IR8 4252.67 J I
J
120 Peta 3816.00 J K
K
0 C4-63 3183.33 K

5
 150 Peta 2046.67 L
L
180 Peta 1880.67 L

Vì vậy phải chọn xếp hạng ở p < 0,01 thì So sánh cùng mức yếu tố A với LSD = 1312,86
và So sánh khác mức yếu tố A với LSD = 1199,94 mới khác nhau. Kết quả xếp hạng cho toàn thí
nghiệm như sau với SAS:

Least Significant Difference 487.498

T Grouping for A Least Squares Means (Alpha=0.01)
LS-means with the same letter are not significantly different.
A Estimate
90 5866.25 A
A
120 5864.42 A
A
150 5812.00 A
A
180 5796.75 A
A
60 5478.17 A

0 4055.83 B
Least Significant Difference 535.955
T Grouping for B Least Squares Means (Alpha=0.01)
LS-means with the same letter are not significantly different.
B Estimate
IR8 6553.56 A
A
IR5 6155.50 A
C4-63 5564.44 B
Peta 3642.11 C

Least Significant Difference

Different between two B means, same level of A, LSD = 1312.86
T Grouping for A*B Least Squares Means (Alpha=0.01)
LS-means with the same letter are not significantly different.
A B Estimate
180 IR8 8700.67 A
A
150 IR8 7563.33 B A
B
150 IR5 6950.67 B C
B C
120 IR5 6895.00 B C
B C
120 IR8 6732.67 B C D
B C D
150 C4-63 6687.33 B C D
B C D
180 IR5 6540.33 B E C D
B E C D
90 IR8 6400.00 B E C D
E C D
90 IR5 6259.00 E C D

6
 E C D
180 C4-63 6065.33 E C D
E C D
120 C4-63 6014.00 F E C D
F E C D
90 C4-63 5994.00 F E C D
F E C D
60 IR5 5982.00 F E C D
F E D
60 IR8 5672.00 F E G D
F E G
60 C4-63 5442.67 F E G H
F G H
60 Peta 4816.00 F I G H
F I G H
90 Peta 4812.00 F I G H
I G H
0 Peta 4481.33 J I G H
J I H
0 IR5 4306.00 J I H
J I H
0 IR8 4252.67 J I H
J I
120 Peta 3816.00 J I
J
0 C4-63 3183.33 J K
K
150 Peta 2046.67 L K
L
180 Peta 1880.67 L

Least Significant Difference

Different between two A means, same or different level of B, LSD = 1199.94
T Grouping for A*B Least Squares Means (Alpha=0.01)
LS-means with the same letter are not significantly different.

A B Estimate

180 IR8 8700.67 A

A
150 IR8 7563.33 B A
B
150 IR5 6950.67 B C
B C
120 IR5 6895.00 B C
B C
120 IR8 6732.67 B C D
B C D
150 C4-63 6687.33 B C D
B C D
180 IR5 6540.33 B E C D
B E C D
90 IR8 6400.00 B E C D
E C D
90 IR5 6259.00 E C D
E C D

7
 180 C4-63 6065.33 E C D
E C D
120 C4-63 6014.00 F E C D
F E C D
90 C4-63 5994.00 G F E C D
G F E C D
60 IR5 5982.00 G F E C D
G F E D
60 IR8 5672.00 G F E H D
G F E H
60 C4-63 5442.67 G F E H I
G F H I
60 Peta 4816.00 G F J H I
G J H I
90 Peta 4812.00 G J H I
J H I
0 Peta 4481.33 K J H I
K J I
0 IR5 4306.00 K J I
K J I
0 IR8 4252.67 K J I
K J
120 Peta 3816.00 K J
K
0 C4-63 3183.33 K L
L
150 Peta 2046.67 M L
M
180 Peta 1880.67 M
KẾT LUẬN
Kết quả cho thấy độ tự do df của yếu tố A, B, tương tác So sánh cùng mức yếu tố A và So sánh
khác mức yếu tố A kết quả của SAS và GENSTAT giống nhau. Khi So sánh cùng mức yếu tố A
và So sánh khác mức yếu tố A với xác suất p < 0,05 không khác biệt khi xếp hạng theo ký tự
ABC, chỉ chọn xác suất p < 0,01 mới có khác biệt.

Tài liệu tham khảo

Clewer, A.G.& Scarisbrick, D.H., 2001. Practical Statistics and Experimental Design for Plant
and Crop Science. John. Wiley and Sons, Chicheter - New York.
Gomez K. A. & Gomez A. A., 1984. Statistical Procedure for Agricultural Research. John
Wiley & Sons Inc, pp 97-201. https://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNAAR208.pdf
Lee, C. & O'Neill, M., 2017. Agricultural Field Experiments - Agro-Tech.
www.agrotechresearch.com › Itemid,28
Satterthwaite, F. E., 1946. An Approximate Distribution of Estimates of Variance Components.
Biometrics Bulletin, 2: 110–114.